Wikipedia hawiki https://ha.wikipedia.org/wiki/Babban_shafi MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Media Special Talk User User talk Wikipedia Wikipedia talk File File talk MediaWiki MediaWiki talk Template Template talk Help Help talk Category Category talk TimedText TimedText talk Module Module talk Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 14 (alƙalami) 0 5349 164194 58077 2022-08-06T09:59:10Z Aisha Yahuza 14817 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''14''' ('''goma sha huɗu''' ko '''sha huɗu''') alƙalami ne, tsakanin [[13 (alƙalami)|13]] da [[15 (alƙalami)|15]]. == Manazarta == [[Category:Alƙaluma]] drnnd8fz9ugqqeme9w33en23kp2zw1o 15 (alƙalami) 0 5350 164193 58081 2022-08-06T09:58:26Z Aisha Yahuza 14817 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''15''' ('''goma sha biyar''' ko '''sha biyar''') alƙalami ne, tsakanin [[14 (alƙalami)|14]] da [[16 (alƙalami)|16]].<ref>{{Cite web|url=https://oeis.org/A000384|title=Sloane's A000384 : Hexagonal numbers|website=The On-Line Encyclopedia of Integer Sequences|publisher=OEIS Foundation|access-date=2016-06-01}}</ref> == Manazarta == [[Category:Alƙaluma]] l0t8ha05ewgjlpftezce6804qj05ck6 Andy Allo 0 5863 164149 51575 2022-08-06T06:57:31Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} [[File:Andy Allo - Gruenspan 2013.jpg|right|thumb|250px|Andy Allo]] '''Andy Allo''' (An haife ta ranar 13 ga watan Janairu, 1989) a [[Bamenda]]. mawakiya ce 'yar asalin [[Kamaru]] mazauniyar [[Amurika]]. An haifi Andy Allo a birnin Bamenda dake ƙasar Kameru. {{stub}} [[Category:Mutanen]] mo2fi1ddt8zu2swx1yx5i65b1we5vfv 'Yan gudun hijira 0 6071 164190 110223 2022-08-06T09:54:52Z Aisha Yahuza 14817 wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[File:Sodelovanje Slovenske vojske pri podpori Policije - fotoreportaža Rigonce, Dobova, Brežice 11.jpg|thumb|200px|'Yan Gudun Hijiran kasar Siriya]] '''Yan gudun hijira''' sune mutanen da suka bar gidajensu saboda [[yaki]] ko bala'i, a kasarsu ko a wata kasa. Akwai da yawa daga 'yan gudun hijira daga kasashen [[Siriya]], [[Nijeriya]], [[Irak]], [[Somaliya]], [[Afghanistan]], [[Sudan]] da [[Jamhuriyar dimokuradiyya Kwango|Kwango]]. Dama wasu garuruwan duniya inda ake yaqi ko Kuma wani bala'i ya afka musu. == Manazarta== {{reflist}} {{stub}} g8x09ahyq2n65pwawnvois5mndgqgu2 164191 164190 2022-08-06T09:56:52Z Aisha Yahuza 14817 #YUMSUK wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[File:Sodelovanje Slovenske vojske pri podpori Policije - fotoreportaža Rigonce, Dobova, Brežice 11.jpg|thumb|200px|'Yan Gudun Hijiran kasar Siriya]] '''Yan gudun hijira''' sune mutanen da suka bar gidajensu saboda [[yaki]] ko bala'i, a kasarsu ko a wata kasa. Akwai da yawa daga 'yan gudun hijira daga kasashen [[Siriya]], [[Nijeriya]], [[Irak]], [[Somaliya]], [[Afghanistan]], [[Sudan]] da [[Jamhuriyar dimokuradiyya Kwango|Kwango]]. Dama wasu garuruwan duniya inda ake yaqi ko Kuma wani bala'i ya afka musu.<ref name="FAQ: Who is a refugee">[https://www.unhcr.org/uk/news/stories/2001/6/3b4c06578/frequently-asked-questions-1951-refugee-convention.html#_Toc519482140 FAQ: Who is a refugee?] ''www.unhcr.org'', accessed 22 June 2021</ref> == Manazarta== {{reflist}} {{stub}} 7enqym5uyizdqptcdoxu7s3rze7fblq Landan 0 6882 163972 118133 2022-08-05T13:20:36Z Gwanki 3834 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Landan''' ko '''London''' [lafazi : /lonedane/] babban birnin ƙasar [[Birtaniya]] ne. A cikin birnin Landan akwai mutane {{formatnum:9787426}} a kidayar shekarar 2011. An gina birnin Landan a farkon karni na ɗaya bayan haifuwan annabi Issa. [[Sadiq Khan]], shi ne shugaban London, daga zabensa a shekara ta 2016.<ref name="Mills2">{{Cite book |last=Mills |first=AD |title=Dictionary of London Place Names |publisher=[[Oxford University Press]] |year=2010 |page=[https://books.google.com/books?id=UWKcAQAAQBAJ&pg=PA152 152] |quote=Of course until relatively recent times the name London referred only to the City of London with even ''Westminster'' remaining a separate entity. But when the County of London was created in 1888, the name often came to be rather loosely used for this much larger area, which was also sometimes referred to as ''Greater London'' from about this date. However, in 1965 '''Greater London''' was newly defined as a much enlarged area.}}</ref> ==Hotuna== <gallery> File:London Montage L.jpg File:London-parliament2.jpg|Palace of Westminster File:Tower of London viewed from the River Thames.jpg|Tower of London File:Tower Bridge Open (6086268699).jpg|Tower Bridge File:Buckingham Palace, London - April 2009.jpg|Buckingham Palace File:St Paul's Cathedral, London, England - Jan 2010.jpg|St. Paul's Cathedral File:Westminster Abbey west front.jpg|Westminster Abbey File:British Museum from NE 2 (cropped).JPG|British Museum File:Victoria & Albert Museum Entrance, London, UK - Diliff.jpg|Victoria and Albert Museum File:Natural History Gallery.JPG|Natural History Museum File:Trafalgar Square, London 2 - Jun 2009.jpg|Trafalgar Square File:Galería Nacional, Londres, Inglaterra, 2014-08-07, DD 035.JPG|National Gallery File:PiccadillyCircusInTwilight.jpg|Piccadilly Circus File:UK Londen 20040713 18891.JPG|River Thames File:Leicester Square Odeon.jpg|Leicester Square File:London-Eye-2009.JPG|London Eye File:London MMB »007 River Thames and Canary Wharf.jpgWharf|Canary Wharf File:The Shard from the Sky Garden 2015.jpg|The Shard File:Glowing Harrods (6576280087).jpg|Harrods File:Royal Naval College Greenwich view from the Thames.jpg|Greenwich File:Camden Lock Market Hall.jpg|Camden Town File:O2 Arena.jpg{{!}}[[:Category:The O2|The O2 File:Lancaster Gate tube.jpg|London Underground File:London United LT149 on Route 10, Oxford Street.jpg File:KOCIS Korea London Olympics TeamKorea 10 (7683501584).jpg </gallery> {{DEFAULTSORT:Landan}} [[Category:Biranen Birtaniya]] 068alaauz2v5kxwb4a32ewidnez25g6 163973 163972 2022-08-05T13:21:03Z Gwanki 3834 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Landan''' ko '''London''' [lafazi : /lonedane/] babban birnin ƙasar [[Birtaniya]] ne. A cikin birnin Landan akwai mutane {{formatnum:9787426}} a kidayar shekarar 2011. An gina birnin Landan a farkon karni na ɗaya bayan haifuwan annabi Issa. [[Sadiq Khan]], shi ne shugaban London, daga zabensa a shekara ta 2016.<ref name="Mills2">{{Cite book |last=Mills |first=AD |title=Dictionary of London Place Names |publisher=[[Oxford University Press]] |year=2010 |page=[https://books.google.com/books?id=UWKcAQAAQBAJ&pg=PA152 152] |quote=Of course until relatively recent times the name London referred only to the City of London with even ''Westminster'' remaining a separate entity. But when the County of London was created in 1888, the name often came to be rather loosely used for this much larger area, which was also sometimes referred to as ''Greater London'' from about this date. However, in 1965 '''Greater London''' was newly defined as a much enlarged area.}}</ref> ==Hotuna== <gallery> File:London Montage L.jpg File:London-parliament2.jpg|Palace of Westminster File:Tower of London viewed from the River Thames.jpg|Tower of London File:Tower Bridge Open (6086268699).jpg|Tower Bridge File:Buckingham Palace, London - April 2009.jpg|Buckingham Palace File:St Paul's Cathedral, London, England - Jan 2010.jpg|St. Paul's Cathedral File:Westminster Abbey west front.jpg|Westminster Abbey File:British Museum from NE 2 (cropped).JPG|British Museum File:Victoria & Albert Museum Entrance, London, UK - Diliff.jpg|Victoria and Albert Museum File:Natural History Gallery.JPG|Natural History Museum File:Trafalgar Square, London 2 - Jun 2009.jpg|Trafalgar Square File:Galería Nacional, Londres, Inglaterra, 2014-08-07, DD 035.JPG|National Gallery File:PiccadillyCircusInTwilight.jpg|Piccadilly Circus File:UK Londen 20040713 18891.JPG|River Thames File:Leicester Square Odeon.jpg|Leicester Square File:London-Eye-2009.JPG|London Eye File:London MMB »007 River Thames and Canary Wharf.jpgWharf|Canary Wharf File:The Shard from the Sky Garden 2015.jpg|The Shard File:Glowing Harrods (6576280087).jpg|Harrods File:Royal Naval College Greenwich view from the Thames.jpg|Greenwich File:Camden Lock Market Hall.jpg|Camden Town File:O2 Arena.jpg{{!}}[[:Category:The O2|The O2 File:Lancaster Gate tube.jpg|London Underground File:London United LT149 on Route 10, Oxford Street.jpg File:KOCIS Korea London Olympics TeamKorea 10 (7683501584).jpg </gallery> == Manazarta == {{DEFAULTSORT:Landan}} [[Category:Biranen Birtaniya]] h9jgeic85hi8leb167nyj0kujwnyv4h Sadiq Khan 0 7406 163974 83731 2022-08-05T13:21:34Z Gwanki 3834 wikitext text/x-wiki {{databox}} [[File:Sadiq Khan November 2016.jpg|thumb|right|250px|Sadiq Khan a shekara ta 2016.]] '''Sadiq Khan''' (an haife shi a ran takwas ga Oktoba, a shekara ta 1970), shi ne shugaban birnin [[Landan]] ([[Ingila]]), daga zabensa a shekarar 2016. == Manazarta == {{DEFAULTSORT:Khan, Sadiq}} [[Category:Shugabannin Landan]] rdgrki8luwduo3mqey6mg5hqnb3t4un Anambra 0 7473 163982 163946 2022-08-05T16:50:50Z Uncle Bash007 9891 /* Birane da yankun gudanarwa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] cb7afub7tuz3cix0i08so9yfdgojr8x 163983 163982 2022-08-05T16:51:15Z Uncle Bash007 9891 /* Birane da yankun gudanarwa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] k5s620mehy2sz59o26vjxra9gcaq75o 163984 163983 2022-08-05T16:53:13Z Uncle Bash007 9891 /* Kananan hukumomi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] md487bsc1xhmzv36mqdj8c86uy0tmdy 163985 163984 2022-08-05T16:55:34Z Uncle Bash007 9891 /* Wuri */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi]] daga arewa. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 36cq5fkzvptz727qaflz0hz64bcxbm4 163986 163985 2022-08-05T17:01:13Z Uncle Bash007 9891 /* Wuri */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce take kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)]]. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] b2ucrxybjziqo3y9xg2vdkob22nu1ok 163987 163986 2022-08-05T17:01:33Z Uncle Bash007 9891 /* Wuri */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce take kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 17ynhnkxq7ozhn03fecwwt4zrkxxrwr 163988 163987 2022-08-05T17:02:15Z Uncle Bash007 9891 /* Wuri */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce take kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] gjjelcvznwuorldsy4ov3qamt68hxqb 163989 163988 2022-08-05T17:02:41Z Uncle Bash007 9891 /* Wuri */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] m8c7j35zk29bb91tau4b5l2p1r5b4nn 163990 163989 2022-08-05T17:05:10Z Uncle Bash007 9891 /* Wuri */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 9dpphk5h981e7glxm1j4xtltfxa152u 163991 163990 2022-08-05T17:05:27Z Uncle Bash007 9891 /* Wuri */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 3rwvaq3nwnjlopl8lm3st0pxh4yma0h 163993 163991 2022-08-05T17:13:11Z Uncle Bash007 9891 /* Wuri */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] lue6xqbyqy870xe4qhktq0xfiwadtbs 163994 163993 2022-08-05T17:14:29Z Uncle Bash007 9891 /* Wuri */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 6jantpyl0v4i4fru80ir6qjptlj5zwm 163996 163994 2022-08-05T17:18:38Z Uncle Bash007 9891 /* Wuri */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] j9d87qpwrpaupvtb48bmbzbqxrz0ip7 163997 163996 2022-08-05T17:18:54Z Uncle Bash007 9891 /* Wuri */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] sgljjk2m9v0gii6ueqcaw4rcnpbge3u 163998 163997 2022-08-05T17:19:15Z Uncle Bash007 9891 /* Manazarta */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 6scmz92u4lh12x6aoyz9619gphuku1e 163999 163998 2022-08-05T17:19:55Z Uncle Bash007 9891 /* Albarkatun kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]]. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 14dp3x9pxasox648ikhg18fqagz008s 164000 163999 2022-08-05T17:20:16Z Uncle Bash007 9891 /* Albarkatun kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 70l47ks25pjnhg9pwzp8faef5iqsafr 164001 164000 2022-08-05T17:21:08Z Uncle Bash007 9891 /* Albarkatun kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] rpdjpjdfhkfhhqb9q6de1uwhk2c6sqk 164005 164001 2022-08-05T17:25:20Z Uncle Bash007 9891 /* Albarkatun kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] aqf0ku6ozbnn97db3wewq8qh1f8v3ge 164006 164005 2022-08-05T17:26:19Z Uncle Bash007 9891 /* Albarkatun kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 8engy5towk9l6xpof6mh6gotc46ovdn 164007 164006 2022-08-05T17:27:51Z Uncle Bash007 9891 /* Fetur da gas */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a duniya == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] m5wrtq4yf0zb6gxe9jur4c3pdm3lsc8 164008 164007 2022-08-05T17:28:18Z Uncle Bash007 9891 /* Fetur da gas */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 7cn0sn54yi0tmc69e1wnzicdbo593lb 164009 164008 2022-08-05T17:28:31Z Uncle Bash007 9891 /* Fetur da gas */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR) == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] dpf2d3dhtuq8jl8i7py5u33mbezpqzu 164010 164009 2022-08-05T17:29:27Z Uncle Bash007 9891 /* Fetur da gas */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]]. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] i7pksxayenktm3qwp607k2ytflz4d2z 164012 164010 2022-08-05T17:30:03Z Uncle Bash007 9891 /* Fetur da gas */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 02yr7h2ke5j52m5fpxrq1uz6lltu28q 164013 164012 2022-08-05T17:33:15Z Uncle Bash007 9891 /* Fetur da gas */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] mn75spswlzhi937c1h1iafe7curbouk 164014 164013 2022-08-05T17:36:09Z Uncle Bash007 9891 /* Fetur da gas */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] m48b2x1f1e98hc45az8w0iy3y17tkn2 164015 164014 2022-08-05T17:37:22Z Uncle Bash007 9891 /* Fetur da gas */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga gabar [[Kogin Anambra]]. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 5i0pjqvvkd9lpdlvqsjju8rrqkmip7b 164016 164015 2022-08-05T17:38:51Z Uncle Bash007 9891 /* Fetur da gas */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]]. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] inwu2u3qeleq56mr9eksf206zlu9mjs 164017 164016 2022-08-05T17:39:12Z Uncle Bash007 9891 /* Fetur da gas */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] pdq1bq2u7phidhc6nhi97ldhu2kv9o8 164018 164017 2022-08-05T17:41:05Z Uncle Bash007 9891 /* Fetur da gas */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 4jnt2b1cldupxhgqwci42oilchyzdat 164019 164018 2022-08-05T17:41:57Z Uncle Bash007 9891 /* Fetur da gas */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] qg9am3tg33ltxv2kxlujjnvqtv5x8cg 164020 164019 2022-08-05T17:42:50Z Uncle Bash007 9891 /* Fetur da gas */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] b13d1ortyfo1e4jeaztuzecgxr41tad 164021 164020 2022-08-05T17:44:01Z Uncle Bash007 9891 /* Fetur da gas */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]]. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 34mtvivhgt61dzvjxv2xfn0tfbkjj9o 164022 164021 2022-08-05T17:44:56Z Uncle Bash007 9891 /* Fetur da gas */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 2ykuzls8cy9svmdi8dq8vkm68kw1q04 164023 164022 2022-08-05T17:45:10Z Uncle Bash007 9891 /* Fetur da gas */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] gswrux27043dvwyra853w75dmvdxmfs 164024 164023 2022-08-05T17:45:42Z Uncle Bash007 9891 /* Fetur da gas */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 2wemhhnd44yv259prkp8x3zxj5cd4k2 164025 164024 2022-08-05T17:46:22Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] otr8k5z8skaepiczac6gq6c1y8eqyoy 164026 164025 2022-08-05T17:49:09Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] qrspy214smxor67qwobd8v82nccxbyp 164027 164026 2022-08-05T17:50:22Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] alrt57sgg72mxi0ninym4k1xalq59qt 164030 164027 2022-08-05T17:52:24Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a jihar Anambra. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] n9o011bee8pq1capjoz3ogybu9c8e47 164031 164030 2022-08-05T17:52:53Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 3uq1bxyyzxpzfqr73inbs0oxwomtmhs 164063 164031 2022-08-05T22:54:29Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 32aopuh1xnmu1hsiifp37hhdnrx37xl 164064 164063 2022-08-05T22:54:47Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 4gk370t15t2zokhbwzzlaoq99snjo2c 164065 164064 2022-08-05T22:55:07Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 6tg0cjl7j4b618riiig49nwr70gf1zg 164066 164065 2022-08-05T22:56:50Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 4jyxkwpdx6up799ol8ybtnwi6k4bwee 164067 164066 2022-08-05T22:58:42Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] ocf5lnquzxkqgdvqrjiij5ipgo0du69 164068 164067 2022-08-05T22:59:03Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 19wwakjfgb9jrhkxjz50scuo1ie5are 164069 164068 2022-08-05T22:59:21Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] qn1mcx8c5n5catz901lzcpfmvagyphi 164070 164069 2022-08-05T23:02:01Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] rcqfhbgsa1l5rdvug62v2jk1n1ch6xb 164071 164070 2022-08-05T23:03:41Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 5rfpw2xuj014hb35qntkdc58a1e4srv 164072 164071 2022-08-05T23:05:34Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] rsd7ag3bwv6r0vaiapnvo6oqfbm6xwu 164073 164072 2022-08-05T23:08:52Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen bitter leaf. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] tw3sab7ub4mresc2s4a54g1za8hhfz7 164074 164073 2022-08-05T23:09:21Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] hvoqmvi77nw1z18up4xbxt8xlk48dpk 164075 164074 2022-08-05T23:09:40Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] fjtkf2ctgcdw0pqnzgwrybt7dvbq4zm 164076 164075 2022-08-05T23:13:40Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] py2mzmrx61ni17mquhxf204xob943ul 164077 164076 2022-08-05T23:15:47Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] jfk4r1pegbfoxmaa1aidi3od7duyadv 164078 164077 2022-08-05T23:16:52Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 1l1yvbcw24mgz7jacavcqs85v5d8a7f 164079 164078 2022-08-05T23:17:55Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 8apem3bn5yt85j5t1cmnoq4lhlo4iwk 164080 164079 2022-08-05T23:18:10Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 8fsorr9kdrw1mv88u9tzerb1nmehysb 164081 164080 2022-08-05T23:18:39Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] ha3a8ev87cebeo52yjaziihsvfc2urs 164082 164081 2022-08-05T23:20:02Z Uncle Bash007 9891 /* Sufuri */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 66efm0but054tt9o96xg1os2fn8s3cz 164083 164082 2022-08-05T23:24:13Z Uncle Bash007 9891 /* Sufuri */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)]]. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] jswpe4fa75rj1fcbra1z8bk50hplk2g 164084 164083 2022-08-05T23:24:50Z Uncle Bash007 9891 /* Sufuri */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] q4w7yvjgghbycxx5zf2cpt38jw6g6ti 164086 164084 2022-08-05T23:26:13Z Uncle Bash007 9891 /* Sufuri */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] dsgud5hcs744xap4vecvwlb3cazgzd6 164087 164086 2022-08-05T23:28:31Z Uncle Bash007 9891 /* Sufuri */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 18rbrorl4cnm87u6tn1we8rs4phto9h 164088 164087 2022-08-05T23:31:19Z Uncle Bash007 9891 /* Sufuri */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] fvxkxok6m66joom7c25kg8vm8zhh7ke 164089 164088 2022-08-05T23:34:02Z Uncle Bash007 9891 /* Birane da gine-gine */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 80hnoja3nccdko0my8kwoh5t0jpmabe 164090 164089 2022-08-05T23:34:55Z Uncle Bash007 9891 /* Birane da gine-gine */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] gjw4n8us45n9tpt54tfn4h4fzrxtn4c 164091 164090 2022-08-05T23:35:40Z Uncle Bash007 9891 /* Birane da gine-gine */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] ge50ngvf7tnz73oqwzbtyrg9qh3vpja 164092 164091 2022-08-05T23:38:15Z Uncle Bash007 9891 /* Birane da gine-gine */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da yawan bude idanu == == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] svutec4p8zclu6987pu865m2x36p2wh 164094 164092 2022-08-05T23:39:38Z Uncle Bash007 9891 /* Al'adu da yawan bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da yawan bude idanu == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]] a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] ia1goj6cep2odz5p97u938pxajie8g1 164095 164094 2022-08-05T23:40:04Z Uncle Bash007 9891 /* Al'adu da yawan bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da yawan bude idanu == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]] a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] cv1dx1b378stpue64dqwg0wbmg7gils 164096 164095 2022-08-05T23:40:24Z Uncle Bash007 9891 /* Al'adu da yawan bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da yawan bude idanu == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] ofjtgqewi6z19iipwdmidrxytnk2sv5 164097 164096 2022-08-05T23:41:21Z Uncle Bash007 9891 /* Al'adu da yawan bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da yawan bude idanu == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 3tvevfol02tuevdhq1e9vvzvisw3l1r 164098 164097 2022-08-05T23:43:12Z Uncle Bash007 9891 /* Al'adu da yawan bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da yawan bude idanu == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene). == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] clyjo2hmlq1xbg9s3p74h6vmnrefuct 164178 164098 2022-08-06T09:24:44Z Uncle Bash007 9891 /* Al'adu da yawan bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da yawan bude idanu == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene). Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] a6cvmz4f7s66bsagws848m4nhn11hw0 164179 164178 2022-08-06T09:25:00Z Uncle Bash007 9891 /* Al'adu da yawan bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da yawan bude idanu == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene). Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 81ex37sjevl0rkxaki7dxir9dg69hrg 164180 164179 2022-08-06T09:25:21Z Uncle Bash007 9891 /* Al'adu da yawan bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da yawan bude idanu == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] gsgqbymhprrxgsp02byo6uugt9yat7x 164181 164180 2022-08-06T09:27:25Z Uncle Bash007 9891 /* Al'adu da yawan bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da yawan bude idanu == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] tuvio3smxzpinq6sg4js4bsqblwbell 164182 164181 2022-08-06T09:29:06Z Uncle Bash007 9891 /* Al'adu da yawan bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da yawan bude idanu == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] qx7jx4emaa96owoni59xrabms0jwepe 164183 164182 2022-08-06T09:29:25Z Uncle Bash007 9891 /* Al'adu da yawan bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da yawan bude idanu == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] hydp4nq59i6pjahqt999o6emjdeagg1 164186 164183 2022-08-06T09:41:56Z Uncle Bash007 9891 /* Al'adu da yawan bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da yawan bude idanu == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu: wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] cu5imcepn2adt2opaaz5on4ycg7jw6u 164187 164186 2022-08-06T09:42:55Z Uncle Bash007 9891 /* Al'adu da yawan bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da yawan bude idanu == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu: wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 0haoxozn64py05zjgvb6n7hybtmp7h3 164188 164187 2022-08-06T09:43:16Z Uncle Bash007 9891 /* Al'adu da yawan bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da yawan bude idanu == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] s3amg2ikhq9fenmv3127oifxq4wl504 164202 164188 2022-08-06T10:03:57Z Uncle Bash007 9891 /* Al'adu da yawan bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] iyfui6kfpldbezifwzf0vyihjxf1n0i 164205 164202 2022-08-06T10:06:50Z Uncle Bash007 9891 /* Al'adu da wuraren ziyara */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] cuj4uhaaka9zl6terp1bklx07hkis42 164206 164205 2022-08-06T10:07:07Z Uncle Bash007 9891 /* Al'adu da wuraren ziyara */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] q01cltcc5fjmrhod311zfhubvbe5olk 164207 164206 2022-08-06T10:07:26Z Uncle Bash007 9891 /* Al'adu da wuraren ziyara */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] d1jsxbpq6wm0cwhs5cbtnff2fto4iww 164208 164207 2022-08-06T10:07:41Z Uncle Bash007 9891 /* Al'adu da wuraren ziyara */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 0bd1f10695ueq72hzzbrq666x68vlcv 164209 164208 2022-08-06T10:09:26Z Uncle Bash007 9891 /* Coci */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] te0bvxx7v47v45jq8be4gn99f1bf7a3 164210 164209 2022-08-06T10:10:06Z Uncle Bash007 9891 /* Coci */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] h6r2211rqhcm1diu20rwig98qg8lfbv 164211 164210 2022-08-06T10:10:51Z Uncle Bash007 9891 /* Coci */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] dw9e1mgf6g1jxc38uxtl0tw9hec5ipu 164212 164211 2022-08-06T10:12:17Z Uncle Bash007 9891 /* Coci */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da; == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] f97ceoabmcjlibi7e5yc7j3o9edco5z 164213 164212 2022-08-06T10:12:49Z Uncle Bash007 9891 /* Coci */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church, Redeemed Church, House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] daqbqu1czphg8u42yhw5375qk6qs8zz 164214 164213 2022-08-06T10:13:11Z Uncle Bash007 9891 /* Coci */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church, House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] od8p2s6wf884ucthrm5pdx4oe60f64q 164215 164214 2022-08-06T10:13:31Z Uncle Bash007 9891 /* Coci */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] gpajyui7uwvj17xxgr6nlndm65e5lvy 164216 164215 2022-08-06T10:13:46Z Uncle Bash007 9891 /* Coci */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy.<ref>"Dominion City". ''www.dominioncity.cc''. Retrieved 12 October 2021.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] r4oijq93e96zpjf9rt3uty4zbp3ns7b 164217 164216 2022-08-06T10:14:51Z Uncle Bash007 9891 /* Coci */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] l0fn14sgz3ighipq4zrja2a5gewg18r 164218 164217 2022-08-06T10:16:08Z Uncle Bash007 9891 /* Ilimi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 02tj9t50v509zrlp4zzufevxyed97y4 164219 164218 2022-08-06T10:17:59Z Uncle Bash007 9891 /* Ilimi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model, [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]]. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] gse5ha24n5hwhpysv32d39kfbo3cdkw 164220 164219 2022-08-06T10:18:20Z Uncle Bash007 9891 /* Ilimi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model, [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]].<ref>"Nigeria School girls win gold at World Technovation Challenge in US". Retrieved 11 August 2018.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 3ex0vx69zyk9wzpaupc4qmlvjqx0xn3 164222 164220 2022-08-06T10:18:46Z Uncle Bash007 9891 /* Ilimi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model,<ref>"Welcome to Regina Pacis Model Secondary School, Onitsha". ''reginapacisschool.com.ng''. Retrieved 12 March 2022.</ref> [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]].<ref>"Nigeria School girls win gold at World Technovation Challenge in US". Retrieved 11 August 2018.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] hxgmuuw0ovzoi6thrce4v4lj3oj6o7y 164223 164222 2022-08-06T10:19:18Z Uncle Bash007 9891 /* Ilimi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model,<ref>"Welcome to Regina Pacis Model Secondary School, Onitsha". ''reginapacisschool.com.ng''. Retrieved 12 March 2022.</ref> [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]].<ref>"Nigeria School girls win gold at World Technovation Challenge in US". Retrieved 11 August 2018.</ref> == Makarantun gaba da sakandare na gwamnati == == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] or1o127tu94pic9orlf8bpx8046hoiu 164227 164223 2022-08-06T10:24:09Z Uncle Bash007 9891 /* Makarantun gaba da sakandare na gwamnati */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model,<ref>"Welcome to Regina Pacis Model Secondary School, Onitsha". ''reginapacisschool.com.ng''. Retrieved 12 March 2022.</ref> [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]].<ref>"Nigeria School girls win gold at World Technovation Challenge in US". Retrieved 11 August 2018.</ref> == Makarantun gaba da sakandare na gwamnati == * The [[Nnamdi Azikiwe University]] (UNIZIK), Awka, wacce ke da asibitin koyarwa na zamani a [[Nnewi]] da reshe a Umunya<ref>[https://www.anambrastate.gov.ng/local-government/oyi/news?r=REFURBISHMENT-OF-ODUMODU-UMUNYA-NTEJE-BYE-PASS-BEGINS&hs=91f4ee0c98555c2b6e965f2f30183a74 Umunya]</ref> and Ukpo. Akwai sashin phamasy a [[Agulu]], a makarantar Preliminary studies dake Mbaukwu, da kuma kwalijin noma. * Jami'ar Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu, wacce akafi sani da [[Anambra State University]], wanda ake kira a da da, Anambra State University of Science and Technology (ASUTECH), mai haraba biyu, daya a Uli, da wani a Igbariam<ref>{{Cite web|title=Igbariam Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/igbariam-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-07-13|title=Top Universities In Africa – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://nlipw.com/universities-africa/top-universities-in-africa-chukwuemeka-odumegwu-ojukwu-university/|access-date=2021-06-13|website=Nigerian Law Intellectual Property Watch Inc.|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Uli Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/uli-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> * [[Federal Polytechnic, Oko]]<ref>{{cite web| url = https://federalpolyoko.edu.ng/| title = Federal Polytechnic, Oko}}</ref> * [[Nwafor Orizu University of Education|Jami'ar Nwafor Orizu]] (wanda aka sani da Nwafor Orizu College of Education), [[Nsugbe]]<ref>{{Cite web|title=NOCEN – Nwafor Orizu College of Education|url=https://nocen.edu.ng/nocen/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> *[[Federal College of Education (Technical), Umunze]] *Anambra State Polytechnic,wanda aka sai da Anambra State College of Agriculture, Mgbakwu<ref>{{Cite web|title=Anambra State College Of Agriculture, Mgbakwu|url=https://www.manpower.com.ng/company/315/anambra-state-college-of-agriculture-mgbakwu|access-date=2021-06-13|website=www.manpower.com.ng}}</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 2u0lr2zvp6ejnjit10iamqlaumye21d 164229 164227 2022-08-06T10:25:38Z Uncle Bash007 9891 /* Makarantun gaba da sakandare na gwamnati */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model,<ref>"Welcome to Regina Pacis Model Secondary School, Onitsha". ''reginapacisschool.com.ng''. Retrieved 12 March 2022.</ref> [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]].<ref>"Nigeria School girls win gold at World Technovation Challenge in US". Retrieved 11 August 2018.</ref> == Makarantun gaba da sakandare na gwamnati == * The [[Nnamdi Azikiwe University]] (UNIZIK), Awka, wacce ke da asibitin koyarwa na zamani a [[Nnewi]] da reshe a Umunya<ref>[https://www.anambrastate.gov.ng/local-government/oyi/news?r=REFURBISHMENT-OF-ODUMODU-UMUNYA-NTEJE-BYE-PASS-BEGINS&hs=91f4ee0c98555c2b6e965f2f30183a74 Umunya]</ref> and Ukpo. Akwai sashin phamasy a [[Agulu]], a makarantar Preliminary studies dake Mbaukwu, da kuma kwalijin noma. * Jami'ar Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu, wacce akafi sani da [[Anambra State University]], wanda ake kira a da da, Anambra State University of Science and Technology (ASUTECH), mai haraba biyu, daya a Uli, da wani a Igbariam<ref>{{Cite web|title=Igbariam Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/igbariam-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-07-13|title=Top Universities In Africa – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://nlipw.com/universities-africa/top-universities-in-africa-chukwuemeka-odumegwu-ojukwu-university/|access-date=2021-06-13|website=Nigerian Law Intellectual Property Watch Inc.|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Uli Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/uli-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> * [[Federal Polytechnic, Oko]]<ref>{{cite web| url = https://federalpolyoko.edu.ng/| title = Federal Polytechnic, Oko}}</ref> * [[Nwafor Orizu University of Education|Jami'ar Nwafor Orizu]] (wanda aka sani da Nwafor Orizu College of Education), [[Nsugbe]]<ref>{{Cite web|title=NOCEN – Nwafor Orizu College of Education|url=https://nocen.edu.ng/nocen/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> *[[Federal College of Education (Technical), Umunze]] *Anambra State Polytechnic,wanda aka sai da Anambra State College of Agriculture, Mgbakwu<ref>{{Cite web|title=Anambra State College Of Agriculture, Mgbakwu|url=https://www.manpower.com.ng/company/315/anambra-state-college-of-agriculture-mgbakwu|access-date=2021-06-13|website=www.manpower.com.ng}}</ref> === Makarantu masu zaman kansu === * [[Tansian University]], [[Umunya]]<ref>{{Cite web|title=Home {{!}} Tansian University|url=https://www.tansianuniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|website=www.tansianuniversity.edu.ng}}</ref> * [[Madonna University]], [[Okija]]<ref>{{Cite web|title=Madonna University – One of the Best Universities in Nigeria|url=https://www.madonnauniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * [[Paul University]], [[Awka]]<ref>{{Cite web|title=Paul University, Awka {{!}} Citadel of higher learning|url=https://www.pauluniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * Legacy University, Okija<ref>{{Cite web|title=Homepage|url=https://www.legacyuniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=Legacy University Okija Anambra State|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-11-04|title=List of Universities in Anambra State|url=https://www.myschoolgist.com/ng/universities-in-anambra-state/|access-date=2021-06-13|website=www.myschoolgist.com|language=en}}</ref> * St Peter's University, Achina da haraba a Onneh Townhttps://www.nigeriacatholicnetwork.com/peter-university-gets-approval-awka-ekwulobia-and-nnewi-dioceses-react/{{Citation needed|date=May 2021}} * The UA College of Science & Technology Isuofia<ref>{{Cite web|title=The UA College of Science & Technology of The University of America - Home|url=http://uapoly.org/|access-date=2021-06-13|website=uapoly.org}}</ref> * The University of America College of Science and Technology.<ref>{{Cite web|title=The University of America College of Science & Technology - Home|url=http://www.uan.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=www.uan.edu.ng}}</ref> * Grundtvig Polytechnic, Oba<ref>{{Cite web|last=Support|first=Web|title=Grundtvig Polytechnic Home|url=https://grundtvigpolytechnic.com/|access-date=2021-06-13|website=Grundtvig Polytechnic|language=en-GB}}</ref> * Buckingham Academy of Management and Technology, Ogidi<ref>{{Cite web|last=Admin|first=I. J. N.|date=2020-10-17|title=Full List of Courses Offered In Buckingham Academy Of Management And Technology (BUCKIEPOLY)|url=https://itsjambnews.com.ng/jamb/buckiepoly-courses/|access-date=2021-06-14|website=ITSJAMBNEWS|language=en-US}}</ref> * Onit College of Education, Mbaukwu<ref>{{Cite web|title=ONIT College Of Education Mbaukwu, Awka South Council Area Holds 10th Matriculation Ceremony|url=https://www.absradiotv.com/2021/03/22/onit-college-of-education-mbaukwu-awka-south-council-area-holds-10th-matriculation-ceremony/|access-date=2021-06-13|website=Heartbeat Of The East|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-06-20|title=Private college takes tertiary education to Anambra hinterland|url=https://www.vanguardngr.com/2018/06/private-college-takes-tertiary-education-anambra-hinterland/|access-date=2021-06-13|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 0z4g4r34vgu1wqj96o9xn4gyjbzfqye 164231 164229 2022-08-06T10:26:52Z Uncle Bash007 9891 /* Makarantu masu zaman kansu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model,<ref>"Welcome to Regina Pacis Model Secondary School, Onitsha". ''reginapacisschool.com.ng''. Retrieved 12 March 2022.</ref> [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]].<ref>"Nigeria School girls win gold at World Technovation Challenge in US". Retrieved 11 August 2018.</ref> == Makarantun gaba da sakandare na gwamnati == * The [[Nnamdi Azikiwe University]] (UNIZIK), Awka, wacce ke da asibitin koyarwa na zamani a [[Nnewi]] da reshe a Umunya<ref>[https://www.anambrastate.gov.ng/local-government/oyi/news?r=REFURBISHMENT-OF-ODUMODU-UMUNYA-NTEJE-BYE-PASS-BEGINS&hs=91f4ee0c98555c2b6e965f2f30183a74 Umunya]</ref> and Ukpo. Akwai sashin phamasy a [[Agulu]], a makarantar Preliminary studies dake Mbaukwu, da kuma kwalijin noma. * Jami'ar Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu, wacce akafi sani da [[Anambra State University]], wanda ake kira a da da, Anambra State University of Science and Technology (ASUTECH), mai haraba biyu, daya a Uli, da wani a Igbariam<ref>{{Cite web|title=Igbariam Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/igbariam-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-07-13|title=Top Universities In Africa – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://nlipw.com/universities-africa/top-universities-in-africa-chukwuemeka-odumegwu-ojukwu-university/|access-date=2021-06-13|website=Nigerian Law Intellectual Property Watch Inc.|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Uli Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/uli-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> * [[Federal Polytechnic, Oko]]<ref>{{cite web| url = https://federalpolyoko.edu.ng/| title = Federal Polytechnic, Oko}}</ref> * [[Nwafor Orizu University of Education|Jami'ar Nwafor Orizu]] (wanda aka sani da Nwafor Orizu College of Education), [[Nsugbe]]<ref>{{Cite web|title=NOCEN – Nwafor Orizu College of Education|url=https://nocen.edu.ng/nocen/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> *[[Federal College of Education (Technical), Umunze]] *Anambra State Polytechnic,wanda aka sai da Anambra State College of Agriculture, Mgbakwu<ref>{{Cite web|title=Anambra State College Of Agriculture, Mgbakwu|url=https://www.manpower.com.ng/company/315/anambra-state-college-of-agriculture-mgbakwu|access-date=2021-06-13|website=www.manpower.com.ng}}</ref> === Makarantu masu zaman kansu === * [[Tansian University]], [[Umunya]]<ref>{{Cite web|title=Home {{!}} Tansian University|url=https://www.tansianuniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|website=www.tansianuniversity.edu.ng}}</ref> * [[Madonna University]], [[Okija]]<ref>{{Cite web|title=Madonna University – One of the Best Universities in Nigeria|url=https://www.madonnauniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * [[Paul University]], [[Awka]]<ref>{{Cite web|title=Paul University, Awka {{!}} Citadel of higher learning|url=https://www.pauluniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * Legacy University, Okija<ref>{{Cite web|title=Homepage|url=https://www.legacyuniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=Legacy University Okija Anambra State|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-11-04|title=List of Universities in Anambra State|url=https://www.myschoolgist.com/ng/universities-in-anambra-state/|access-date=2021-06-13|website=www.myschoolgist.com|language=en}}</ref> * St Peter's University, Achina da haraba a birnin Onneh{{Citation needed|date=May 2021}} * The UA College of Science & Technology Isuofia<ref>{{Cite web|title=The UA College of Science & Technology of The University of America - Home|url=http://uapoly.org/|access-date=2021-06-13|website=uapoly.org}}</ref> * The University of America College of Science and Technology.<ref>{{Cite web|title=The University of America College of Science & Technology - Home|url=http://www.uan.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=www.uan.edu.ng}}</ref> * Grundtvig Polytechnic, Oba<ref>{{Cite web|last=Support|first=Web|title=Grundtvig Polytechnic Home|url=https://grundtvigpolytechnic.com/|access-date=2021-06-13|website=Grundtvig Polytechnic|language=en-GB}}</ref> * Buckingham Academy of Management and Technology, Ogidi<ref>{{Cite web|last=Admin|first=I. J. N.|date=2020-10-17|title=Full List of Courses Offered In Buckingham Academy Of Management And Technology (BUCKIEPOLY)|url=https://itsjambnews.com.ng/jamb/buckiepoly-courses/|access-date=2021-06-14|website=ITSJAMBNEWS|language=en-US}}</ref> * Onit College of Education, Mbaukwu<ref>{{Cite web|title=ONIT College Of Education Mbaukwu, Awka South Council Area Holds 10th Matriculation Ceremony|url=https://www.absradiotv.com/2021/03/22/onit-college-of-education-mbaukwu-awka-south-council-area-holds-10th-matriculation-ceremony/|access-date=2021-06-13|website=Heartbeat Of The East|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-06-20|title=Private college takes tertiary education to Anambra hinterland|url=https://www.vanguardngr.com/2018/06/private-college-takes-tertiary-education-anambra-hinterland/|access-date=2021-06-13|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] nx7ztqp4z4tdwlqwwxwdx45d58hs1vu 164232 164231 2022-08-06T10:28:54Z Uncle Bash007 9891 /* Makarantu masu zaman kansu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model,<ref>"Welcome to Regina Pacis Model Secondary School, Onitsha". ''reginapacisschool.com.ng''. Retrieved 12 March 2022.</ref> [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]].<ref>"Nigeria School girls win gold at World Technovation Challenge in US". Retrieved 11 August 2018.</ref> == Makarantun gaba da sakandare na gwamnati == * The [[Nnamdi Azikiwe University]] (UNIZIK), Awka, wacce ke da asibitin koyarwa na zamani a [[Nnewi]] da reshe a Umunya<ref>[https://www.anambrastate.gov.ng/local-government/oyi/news?r=REFURBISHMENT-OF-ODUMODU-UMUNYA-NTEJE-BYE-PASS-BEGINS&hs=91f4ee0c98555c2b6e965f2f30183a74 Umunya]</ref> and Ukpo. Akwai sashin phamasy a [[Agulu]], a makarantar Preliminary studies dake Mbaukwu, da kuma kwalijin noma. * Jami'ar Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu, wacce akafi sani da [[Anambra State University]], wanda ake kira a da da, Anambra State University of Science and Technology (ASUTECH), mai haraba biyu, daya a Uli, da wani a Igbariam<ref>{{Cite web|title=Igbariam Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/igbariam-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-07-13|title=Top Universities In Africa – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://nlipw.com/universities-africa/top-universities-in-africa-chukwuemeka-odumegwu-ojukwu-university/|access-date=2021-06-13|website=Nigerian Law Intellectual Property Watch Inc.|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Uli Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/uli-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> * [[Federal Polytechnic, Oko]]<ref>{{cite web| url = https://federalpolyoko.edu.ng/| title = Federal Polytechnic, Oko}}</ref> * [[Nwafor Orizu University of Education|Jami'ar Nwafor Orizu]] (wanda aka sani da Nwafor Orizu College of Education), [[Nsugbe]]<ref>{{Cite web|title=NOCEN – Nwafor Orizu College of Education|url=https://nocen.edu.ng/nocen/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> *[[Federal College of Education (Technical), Umunze]] *Anambra State Polytechnic,wanda aka sai da Anambra State College of Agriculture, Mgbakwu<ref>{{Cite web|title=Anambra State College Of Agriculture, Mgbakwu|url=https://www.manpower.com.ng/company/315/anambra-state-college-of-agriculture-mgbakwu|access-date=2021-06-13|website=www.manpower.com.ng}}</ref> === Makarantu masu zaman kansu === * [[Tansian University]], [[Umunya]]<ref>{{Cite web|title=Home {{!}} Tansian University|url=https://www.tansianuniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|website=www.tansianuniversity.edu.ng}}</ref> * [[Madonna University]], [[Okija]]<ref>{{Cite web|title=Madonna University – One of the Best Universities in Nigeria|url=https://www.madonnauniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * [[Paul University]], [[Awka]]<ref>{{Cite web|title=Paul University, Awka {{!}} Citadel of higher learning|url=https://www.pauluniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * Legacy University, Okija<ref>{{Cite web|title=Homepage|url=https://www.legacyuniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=Legacy University Okija Anambra State|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-11-04|title=List of Universities in Anambra State|url=https://www.myschoolgist.com/ng/universities-in-anambra-state/|access-date=2021-06-13|website=www.myschoolgist.com|language=en}}</ref> * St Peter's University, Achina da haraba a birnin Onneh{{Citation needed|date=May 2021}} * The UA College of Science & Technology Isuofia<ref>{{Cite web|title=The UA College of Science & Technology of The University of America - Home|url=http://uapoly.org/|access-date=2021-06-13|website=uapoly.org}}</ref> * The University of America College of Science and Technology.<ref>{{Cite web|title=The University of America College of Science & Technology - Home|url=http://www.uan.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=www.uan.edu.ng}}</ref> * Grundtvig Polytechnic, Oba<ref>{{Cite web|last=Support|first=Web|title=Grundtvig Polytechnic Home|url=https://grundtvigpolytechnic.com/|access-date=2021-06-13|website=Grundtvig Polytechnic|language=en-GB}}</ref> * Buckingham Academy of Management and Technology, Ogidi<ref>{{Cite web|last=Admin|first=I. J. N.|date=2020-10-17|title=Full List of Courses Offered In Buckingham Academy Of Management And Technology (BUCKIEPOLY)|url=https://itsjambnews.com.ng/jamb/buckiepoly-courses/|access-date=2021-06-14|website=ITSJAMBNEWS|language=en-US}}</ref> * Onit College of Education, Mbaukwu<ref>{{Cite web|title=ONIT College Of Education Mbaukwu, Awka South Council Area Holds 10th Matriculation Ceremony|url=https://www.absradiotv.com/2021/03/22/onit-college-of-education-mbaukwu-awka-south-council-area-holds-10th-matriculation-ceremony/|access-date=2021-06-13|website=Heartbeat Of The East|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-06-20|title=Private college takes tertiary education to Anambra hinterland|url=https://www.vanguardngr.com/2018/06/private-college-takes-tertiary-education-anambra-hinterland/|access-date=2021-06-13|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> [[Awka]] itace babban birnin jihar, kuma itace cibiyar masana'antu karfe da sarrafawa a Najeriya. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] qpkuhosni5tzwl9u7cnyeo0r3uba3f2 164233 164232 2022-08-06T10:29:47Z Uncle Bash007 9891 /* Makarantu masu zaman kansu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model,<ref>"Welcome to Regina Pacis Model Secondary School, Onitsha". ''reginapacisschool.com.ng''. Retrieved 12 March 2022.</ref> [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]].<ref>"Nigeria School girls win gold at World Technovation Challenge in US". Retrieved 11 August 2018.</ref> == Makarantun gaba da sakandare na gwamnati == * The [[Nnamdi Azikiwe University]] (UNIZIK), Awka, wacce ke da asibitin koyarwa na zamani a [[Nnewi]] da reshe a Umunya<ref>[https://www.anambrastate.gov.ng/local-government/oyi/news?r=REFURBISHMENT-OF-ODUMODU-UMUNYA-NTEJE-BYE-PASS-BEGINS&hs=91f4ee0c98555c2b6e965f2f30183a74 Umunya]</ref> and Ukpo. Akwai sashin phamasy a [[Agulu]], a makarantar Preliminary studies dake Mbaukwu, da kuma kwalijin noma. * Jami'ar Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu, wacce akafi sani da [[Anambra State University]], wanda ake kira a da da, Anambra State University of Science and Technology (ASUTECH), mai haraba biyu, daya a Uli, da wani a Igbariam<ref>{{Cite web|title=Igbariam Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/igbariam-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-07-13|title=Top Universities In Africa – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://nlipw.com/universities-africa/top-universities-in-africa-chukwuemeka-odumegwu-ojukwu-university/|access-date=2021-06-13|website=Nigerian Law Intellectual Property Watch Inc.|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Uli Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/uli-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> * [[Federal Polytechnic, Oko]]<ref>{{cite web| url = https://federalpolyoko.edu.ng/| title = Federal Polytechnic, Oko}}</ref> * [[Nwafor Orizu University of Education|Jami'ar Nwafor Orizu]] (wanda aka sani da Nwafor Orizu College of Education), [[Nsugbe]]<ref>{{Cite web|title=NOCEN – Nwafor Orizu College of Education|url=https://nocen.edu.ng/nocen/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> *[[Federal College of Education (Technical), Umunze]] *Anambra State Polytechnic,wanda aka sai da Anambra State College of Agriculture, Mgbakwu<ref>{{Cite web|title=Anambra State College Of Agriculture, Mgbakwu|url=https://www.manpower.com.ng/company/315/anambra-state-college-of-agriculture-mgbakwu|access-date=2021-06-13|website=www.manpower.com.ng}}</ref> === Makarantu masu zaman kansu === * [[Tansian University]], [[Umunya]]<ref>{{Cite web|title=Home {{!}} Tansian University|url=https://www.tansianuniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|website=www.tansianuniversity.edu.ng}}</ref> * [[Madonna University]], [[Okija]]<ref>{{Cite web|title=Madonna University – One of the Best Universities in Nigeria|url=https://www.madonnauniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * [[Paul University]], [[Awka]]<ref>{{Cite web|title=Paul University, Awka {{!}} Citadel of higher learning|url=https://www.pauluniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * Legacy University, Okija<ref>{{Cite web|title=Homepage|url=https://www.legacyuniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=Legacy University Okija Anambra State|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-11-04|title=List of Universities in Anambra State|url=https://www.myschoolgist.com/ng/universities-in-anambra-state/|access-date=2021-06-13|website=www.myschoolgist.com|language=en}}</ref> * St Peter's University, Achina da haraba a birnin Onneh{{Citation needed|date=May 2021}} * The UA College of Science & Technology Isuofia<ref>{{Cite web|title=The UA College of Science & Technology of The University of America - Home|url=http://uapoly.org/|access-date=2021-06-13|website=uapoly.org}}</ref> * The University of America College of Science and Technology.<ref>{{Cite web|title=The University of America College of Science & Technology - Home|url=http://www.uan.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=www.uan.edu.ng}}</ref> * Grundtvig Polytechnic, Oba<ref>{{Cite web|last=Support|first=Web|title=Grundtvig Polytechnic Home|url=https://grundtvigpolytechnic.com/|access-date=2021-06-13|website=Grundtvig Polytechnic|language=en-GB}}</ref> * Buckingham Academy of Management and Technology, Ogidi<ref>{{Cite web|last=Admin|first=I. J. N.|date=2020-10-17|title=Full List of Courses Offered In Buckingham Academy Of Management And Technology (BUCKIEPOLY)|url=https://itsjambnews.com.ng/jamb/buckiepoly-courses/|access-date=2021-06-14|website=ITSJAMBNEWS|language=en-US}}</ref> * Onit College of Education, Mbaukwu<ref>{{Cite web|title=ONIT College Of Education Mbaukwu, Awka South Council Area Holds 10th Matriculation Ceremony|url=https://www.absradiotv.com/2021/03/22/onit-college-of-education-mbaukwu-awka-south-council-area-holds-10th-matriculation-ceremony/|access-date=2021-06-13|website=Heartbeat Of The East|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-06-20|title=Private college takes tertiary education to Anambra hinterland|url=https://www.vanguardngr.com/2018/06/private-college-takes-tertiary-education-anambra-hinterland/|access-date=2021-06-13|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> [[Awka]] itace babban birnin jihar, kuma itace cibiyar masana'antu karfe da sarrafawa a Najeriya. Akwai masu ilimi da dama dangane da sauran kasashen Najeriya. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 0et73kmd0mn9g0lnbfwltnux0ikcwov 164234 164233 2022-08-06T10:30:37Z Uncle Bash007 9891 /* Makarantu masu zaman kansu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model,<ref>"Welcome to Regina Pacis Model Secondary School, Onitsha". ''reginapacisschool.com.ng''. Retrieved 12 March 2022.</ref> [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]].<ref>"Nigeria School girls win gold at World Technovation Challenge in US". Retrieved 11 August 2018.</ref> == Makarantun gaba da sakandare na gwamnati == * The [[Nnamdi Azikiwe University]] (UNIZIK), Awka, wacce ke da asibitin koyarwa na zamani a [[Nnewi]] da reshe a Umunya<ref>[https://www.anambrastate.gov.ng/local-government/oyi/news?r=REFURBISHMENT-OF-ODUMODU-UMUNYA-NTEJE-BYE-PASS-BEGINS&hs=91f4ee0c98555c2b6e965f2f30183a74 Umunya]</ref> and Ukpo. Akwai sashin phamasy a [[Agulu]], a makarantar Preliminary studies dake Mbaukwu, da kuma kwalijin noma. * Jami'ar Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu, wacce akafi sani da [[Anambra State University]], wanda ake kira a da da, Anambra State University of Science and Technology (ASUTECH), mai haraba biyu, daya a Uli, da wani a Igbariam<ref>{{Cite web|title=Igbariam Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/igbariam-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-07-13|title=Top Universities In Africa – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://nlipw.com/universities-africa/top-universities-in-africa-chukwuemeka-odumegwu-ojukwu-university/|access-date=2021-06-13|website=Nigerian Law Intellectual Property Watch Inc.|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Uli Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/uli-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> * [[Federal Polytechnic, Oko]]<ref>{{cite web| url = https://federalpolyoko.edu.ng/| title = Federal Polytechnic, Oko}}</ref> * [[Nwafor Orizu University of Education|Jami'ar Nwafor Orizu]] (wanda aka sani da Nwafor Orizu College of Education), [[Nsugbe]]<ref>{{Cite web|title=NOCEN – Nwafor Orizu College of Education|url=https://nocen.edu.ng/nocen/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> *[[Federal College of Education (Technical), Umunze]] *Anambra State Polytechnic,wanda aka sai da Anambra State College of Agriculture, Mgbakwu<ref>{{Cite web|title=Anambra State College Of Agriculture, Mgbakwu|url=https://www.manpower.com.ng/company/315/anambra-state-college-of-agriculture-mgbakwu|access-date=2021-06-13|website=www.manpower.com.ng}}</ref> === Makarantu masu zaman kansu === * [[Tansian University]], [[Umunya]]<ref>{{Cite web|title=Home {{!}} Tansian University|url=https://www.tansianuniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|website=www.tansianuniversity.edu.ng}}</ref> * [[Madonna University]], [[Okija]]<ref>{{Cite web|title=Madonna University – One of the Best Universities in Nigeria|url=https://www.madonnauniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * [[Paul University]], [[Awka]]<ref>{{Cite web|title=Paul University, Awka {{!}} Citadel of higher learning|url=https://www.pauluniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * Legacy University, Okija<ref>{{Cite web|title=Homepage|url=https://www.legacyuniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=Legacy University Okija Anambra State|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-11-04|title=List of Universities in Anambra State|url=https://www.myschoolgist.com/ng/universities-in-anambra-state/|access-date=2021-06-13|website=www.myschoolgist.com|language=en}}</ref> * St Peter's University, Achina da haraba a birnin Onneh{{Citation needed|date=May 2021}} * The UA College of Science & Technology Isuofia<ref>{{Cite web|title=The UA College of Science & Technology of The University of America - Home|url=http://uapoly.org/|access-date=2021-06-13|website=uapoly.org}}</ref> * The University of America College of Science and Technology.<ref>{{Cite web|title=The University of America College of Science & Technology - Home|url=http://www.uan.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=www.uan.edu.ng}}</ref> * Grundtvig Polytechnic, Oba<ref>{{Cite web|last=Support|first=Web|title=Grundtvig Polytechnic Home|url=https://grundtvigpolytechnic.com/|access-date=2021-06-13|website=Grundtvig Polytechnic|language=en-GB}}</ref> * Buckingham Academy of Management and Technology, Ogidi<ref>{{Cite web|last=Admin|first=I. J. N.|date=2020-10-17|title=Full List of Courses Offered In Buckingham Academy Of Management And Technology (BUCKIEPOLY)|url=https://itsjambnews.com.ng/jamb/buckiepoly-courses/|access-date=2021-06-14|website=ITSJAMBNEWS|language=en-US}}</ref> * Onit College of Education, Mbaukwu<ref>{{Cite web|title=ONIT College Of Education Mbaukwu, Awka South Council Area Holds 10th Matriculation Ceremony|url=https://www.absradiotv.com/2021/03/22/onit-college-of-education-mbaukwu-awka-south-council-area-holds-10th-matriculation-ceremony/|access-date=2021-06-13|website=Heartbeat Of The East|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-06-20|title=Private college takes tertiary education to Anambra hinterland|url=https://www.vanguardngr.com/2018/06/private-college-takes-tertiary-education-anambra-hinterland/|access-date=2021-06-13|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> [[Awka]] itace babban birnin jihar, kuma itace cibiyar masana'antu karfe da sarrafawa a Najeriya. Akwai masu ilimi da dama dangane da sauran kasashen Najeriya. Daliban jihar cin lashe kyautuka da dama na gasar kasa da duniya baki daya. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] p1o2s2rzlphgoxtkiwmsgdhksgrgs6s 164235 164234 2022-08-06T10:31:47Z Uncle Bash007 9891 /* Makarantu masu zaman kansu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model,<ref>"Welcome to Regina Pacis Model Secondary School, Onitsha". ''reginapacisschool.com.ng''. Retrieved 12 March 2022.</ref> [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]].<ref>"Nigeria School girls win gold at World Technovation Challenge in US". Retrieved 11 August 2018.</ref> == Makarantun gaba da sakandare na gwamnati == * The [[Nnamdi Azikiwe University]] (UNIZIK), Awka, wacce ke da asibitin koyarwa na zamani a [[Nnewi]] da reshe a Umunya<ref>[https://www.anambrastate.gov.ng/local-government/oyi/news?r=REFURBISHMENT-OF-ODUMODU-UMUNYA-NTEJE-BYE-PASS-BEGINS&hs=91f4ee0c98555c2b6e965f2f30183a74 Umunya]</ref> and Ukpo. Akwai sashin phamasy a [[Agulu]], a makarantar Preliminary studies dake Mbaukwu, da kuma kwalijin noma. * Jami'ar Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu, wacce akafi sani da [[Anambra State University]], wanda ake kira a da da, Anambra State University of Science and Technology (ASUTECH), mai haraba biyu, daya a Uli, da wani a Igbariam<ref>{{Cite web|title=Igbariam Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/igbariam-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-07-13|title=Top Universities In Africa – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://nlipw.com/universities-africa/top-universities-in-africa-chukwuemeka-odumegwu-ojukwu-university/|access-date=2021-06-13|website=Nigerian Law Intellectual Property Watch Inc.|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Uli Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/uli-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> * [[Federal Polytechnic, Oko]]<ref>{{cite web| url = https://federalpolyoko.edu.ng/| title = Federal Polytechnic, Oko}}</ref> * [[Nwafor Orizu University of Education|Jami'ar Nwafor Orizu]] (wanda aka sani da Nwafor Orizu College of Education), [[Nsugbe]]<ref>{{Cite web|title=NOCEN – Nwafor Orizu College of Education|url=https://nocen.edu.ng/nocen/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> *[[Federal College of Education (Technical), Umunze]] *Anambra State Polytechnic,wanda aka sai da Anambra State College of Agriculture, Mgbakwu<ref>{{Cite web|title=Anambra State College Of Agriculture, Mgbakwu|url=https://www.manpower.com.ng/company/315/anambra-state-college-of-agriculture-mgbakwu|access-date=2021-06-13|website=www.manpower.com.ng}}</ref> === Makarantu masu zaman kansu === * [[Tansian University]], [[Umunya]]<ref>{{Cite web|title=Home {{!}} Tansian University|url=https://www.tansianuniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|website=www.tansianuniversity.edu.ng}}</ref> * [[Madonna University]], [[Okija]]<ref>{{Cite web|title=Madonna University – One of the Best Universities in Nigeria|url=https://www.madonnauniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * [[Paul University]], [[Awka]]<ref>{{Cite web|title=Paul University, Awka {{!}} Citadel of higher learning|url=https://www.pauluniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * Legacy University, Okija<ref>{{Cite web|title=Homepage|url=https://www.legacyuniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=Legacy University Okija Anambra State|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-11-04|title=List of Universities in Anambra State|url=https://www.myschoolgist.com/ng/universities-in-anambra-state/|access-date=2021-06-13|website=www.myschoolgist.com|language=en}}</ref> * St Peter's University, Achina da haraba a birnin Onneh{{Citation needed|date=May 2021}} * The UA College of Science & Technology Isuofia<ref>{{Cite web|title=The UA College of Science & Technology of The University of America - Home|url=http://uapoly.org/|access-date=2021-06-13|website=uapoly.org}}</ref> * The University of America College of Science and Technology.<ref>{{Cite web|title=The University of America College of Science & Technology - Home|url=http://www.uan.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=www.uan.edu.ng}}</ref> * Grundtvig Polytechnic, Oba<ref>{{Cite web|last=Support|first=Web|title=Grundtvig Polytechnic Home|url=https://grundtvigpolytechnic.com/|access-date=2021-06-13|website=Grundtvig Polytechnic|language=en-GB}}</ref> * Buckingham Academy of Management and Technology, Ogidi<ref>{{Cite web|last=Admin|first=I. J. N.|date=2020-10-17|title=Full List of Courses Offered In Buckingham Academy Of Management And Technology (BUCKIEPOLY)|url=https://itsjambnews.com.ng/jamb/buckiepoly-courses/|access-date=2021-06-14|website=ITSJAMBNEWS|language=en-US}}</ref> * Onit College of Education, Mbaukwu<ref>{{Cite web|title=ONIT College Of Education Mbaukwu, Awka South Council Area Holds 10th Matriculation Ceremony|url=https://www.absradiotv.com/2021/03/22/onit-college-of-education-mbaukwu-awka-south-council-area-holds-10th-matriculation-ceremony/|access-date=2021-06-13|website=Heartbeat Of The East|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-06-20|title=Private college takes tertiary education to Anambra hinterland|url=https://www.vanguardngr.com/2018/06/private-college-takes-tertiary-education-anambra-hinterland/|access-date=2021-06-13|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> [[Awka]] itace babban birnin jihar, kuma itace cibiyar masana'antu karfe da sarrafawa a Najeriya. Akwai masu ilimi da dama dangane da sauran kasashen Najeriya. Daliban jihar cin lashe kyautuka da dama na gasar kasa da duniya baki daya. Daliban dake shiga makarantun firamare da sakandare na da yawa a yankin. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] svxquaurmnfv9zrxcsxwwpbxutm67yw 164236 164235 2022-08-06T10:32:48Z Uncle Bash007 9891 /* Makarantu masu zaman kansu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model,<ref>"Welcome to Regina Pacis Model Secondary School, Onitsha". ''reginapacisschool.com.ng''. Retrieved 12 March 2022.</ref> [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]].<ref>"Nigeria School girls win gold at World Technovation Challenge in US". Retrieved 11 August 2018.</ref> == Makarantun gaba da sakandare na gwamnati == * The [[Nnamdi Azikiwe University]] (UNIZIK), Awka, wacce ke da asibitin koyarwa na zamani a [[Nnewi]] da reshe a Umunya<ref>[https://www.anambrastate.gov.ng/local-government/oyi/news?r=REFURBISHMENT-OF-ODUMODU-UMUNYA-NTEJE-BYE-PASS-BEGINS&hs=91f4ee0c98555c2b6e965f2f30183a74 Umunya]</ref> and Ukpo. Akwai sashin phamasy a [[Agulu]], a makarantar Preliminary studies dake Mbaukwu, da kuma kwalijin noma. * Jami'ar Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu, wacce akafi sani da [[Anambra State University]], wanda ake kira a da da, Anambra State University of Science and Technology (ASUTECH), mai haraba biyu, daya a Uli, da wani a Igbariam<ref>{{Cite web|title=Igbariam Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/igbariam-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-07-13|title=Top Universities In Africa – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://nlipw.com/universities-africa/top-universities-in-africa-chukwuemeka-odumegwu-ojukwu-university/|access-date=2021-06-13|website=Nigerian Law Intellectual Property Watch Inc.|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Uli Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/uli-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> * [[Federal Polytechnic, Oko]]<ref>{{cite web| url = https://federalpolyoko.edu.ng/| title = Federal Polytechnic, Oko}}</ref> * [[Nwafor Orizu University of Education|Jami'ar Nwafor Orizu]] (wanda aka sani da Nwafor Orizu College of Education), [[Nsugbe]]<ref>{{Cite web|title=NOCEN – Nwafor Orizu College of Education|url=https://nocen.edu.ng/nocen/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> *[[Federal College of Education (Technical), Umunze]] *Anambra State Polytechnic,wanda aka sai da Anambra State College of Agriculture, Mgbakwu<ref>{{Cite web|title=Anambra State College Of Agriculture, Mgbakwu|url=https://www.manpower.com.ng/company/315/anambra-state-college-of-agriculture-mgbakwu|access-date=2021-06-13|website=www.manpower.com.ng}}</ref> === Makarantu masu zaman kansu === * [[Tansian University]], [[Umunya]]<ref>{{Cite web|title=Home {{!}} Tansian University|url=https://www.tansianuniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|website=www.tansianuniversity.edu.ng}}</ref> * [[Madonna University]], [[Okija]]<ref>{{Cite web|title=Madonna University – One of the Best Universities in Nigeria|url=https://www.madonnauniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * [[Paul University]], [[Awka]]<ref>{{Cite web|title=Paul University, Awka {{!}} Citadel of higher learning|url=https://www.pauluniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * Legacy University, Okija<ref>{{Cite web|title=Homepage|url=https://www.legacyuniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=Legacy University Okija Anambra State|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-11-04|title=List of Universities in Anambra State|url=https://www.myschoolgist.com/ng/universities-in-anambra-state/|access-date=2021-06-13|website=www.myschoolgist.com|language=en}}</ref> * St Peter's University, Achina da haraba a birnin Onneh{{Citation needed|date=May 2021}} * The UA College of Science & Technology Isuofia<ref>{{Cite web|title=The UA College of Science & Technology of The University of America - Home|url=http://uapoly.org/|access-date=2021-06-13|website=uapoly.org}}</ref> * The University of America College of Science and Technology.<ref>{{Cite web|title=The University of America College of Science & Technology - Home|url=http://www.uan.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=www.uan.edu.ng}}</ref> * Grundtvig Polytechnic, Oba<ref>{{Cite web|last=Support|first=Web|title=Grundtvig Polytechnic Home|url=https://grundtvigpolytechnic.com/|access-date=2021-06-13|website=Grundtvig Polytechnic|language=en-GB}}</ref> * Buckingham Academy of Management and Technology, Ogidi<ref>{{Cite web|last=Admin|first=I. J. N.|date=2020-10-17|title=Full List of Courses Offered In Buckingham Academy Of Management And Technology (BUCKIEPOLY)|url=https://itsjambnews.com.ng/jamb/buckiepoly-courses/|access-date=2021-06-14|website=ITSJAMBNEWS|language=en-US}}</ref> * Onit College of Education, Mbaukwu<ref>{{Cite web|title=ONIT College Of Education Mbaukwu, Awka South Council Area Holds 10th Matriculation Ceremony|url=https://www.absradiotv.com/2021/03/22/onit-college-of-education-mbaukwu-awka-south-council-area-holds-10th-matriculation-ceremony/|access-date=2021-06-13|website=Heartbeat Of The East|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-06-20|title=Private college takes tertiary education to Anambra hinterland|url=https://www.vanguardngr.com/2018/06/private-college-takes-tertiary-education-anambra-hinterland/|access-date=2021-06-13|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> [[Awka]] itace babban birnin jihar, kuma itace cibiyar masana'antu karfe da sarrafawa a Najeriya. Akwai masu ilimi da dama dangane da sauran kasashen Najeriya. Daliban jihar cin lashe kyautuka da dama na gasar kasa da duniya baki daya. Daliban dake shiga makarantun firamare da sakandare na da yawa a yankin. A kwannan, Jihar Anambra ta fidda dalibai mafi yawa da zasu rubuta jarabawar JAMB a Najeriya. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] e0zs73p03877vf8jff7bfwej0pllom4 164237 164236 2022-08-06T10:33:47Z Uncle Bash007 9891 /* Makarantu masu zaman kansu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model,<ref>"Welcome to Regina Pacis Model Secondary School, Onitsha". ''reginapacisschool.com.ng''. Retrieved 12 March 2022.</ref> [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]].<ref>"Nigeria School girls win gold at World Technovation Challenge in US". Retrieved 11 August 2018.</ref> == Makarantun gaba da sakandare na gwamnati == * The [[Nnamdi Azikiwe University]] (UNIZIK), Awka, wacce ke da asibitin koyarwa na zamani a [[Nnewi]] da reshe a Umunya<ref>[https://www.anambrastate.gov.ng/local-government/oyi/news?r=REFURBISHMENT-OF-ODUMODU-UMUNYA-NTEJE-BYE-PASS-BEGINS&hs=91f4ee0c98555c2b6e965f2f30183a74 Umunya]</ref> and Ukpo. Akwai sashin phamasy a [[Agulu]], a makarantar Preliminary studies dake Mbaukwu, da kuma kwalijin noma. * Jami'ar Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu, wacce akafi sani da [[Anambra State University]], wanda ake kira a da da, Anambra State University of Science and Technology (ASUTECH), mai haraba biyu, daya a Uli, da wani a Igbariam<ref>{{Cite web|title=Igbariam Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/igbariam-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-07-13|title=Top Universities In Africa – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://nlipw.com/universities-africa/top-universities-in-africa-chukwuemeka-odumegwu-ojukwu-university/|access-date=2021-06-13|website=Nigerian Law Intellectual Property Watch Inc.|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Uli Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/uli-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> * [[Federal Polytechnic, Oko]]<ref>{{cite web| url = https://federalpolyoko.edu.ng/| title = Federal Polytechnic, Oko}}</ref> * [[Nwafor Orizu University of Education|Jami'ar Nwafor Orizu]] (wanda aka sani da Nwafor Orizu College of Education), [[Nsugbe]]<ref>{{Cite web|title=NOCEN – Nwafor Orizu College of Education|url=https://nocen.edu.ng/nocen/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> *[[Federal College of Education (Technical), Umunze]] *Anambra State Polytechnic,wanda aka sai da Anambra State College of Agriculture, Mgbakwu<ref>{{Cite web|title=Anambra State College Of Agriculture, Mgbakwu|url=https://www.manpower.com.ng/company/315/anambra-state-college-of-agriculture-mgbakwu|access-date=2021-06-13|website=www.manpower.com.ng}}</ref> === Makarantu masu zaman kansu === * [[Tansian University]], [[Umunya]]<ref>{{Cite web|title=Home {{!}} Tansian University|url=https://www.tansianuniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|website=www.tansianuniversity.edu.ng}}</ref> * [[Madonna University]], [[Okija]]<ref>{{Cite web|title=Madonna University – One of the Best Universities in Nigeria|url=https://www.madonnauniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * [[Paul University]], [[Awka]]<ref>{{Cite web|title=Paul University, Awka {{!}} Citadel of higher learning|url=https://www.pauluniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * Legacy University, Okija<ref>{{Cite web|title=Homepage|url=https://www.legacyuniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=Legacy University Okija Anambra State|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-11-04|title=List of Universities in Anambra State|url=https://www.myschoolgist.com/ng/universities-in-anambra-state/|access-date=2021-06-13|website=www.myschoolgist.com|language=en}}</ref> * St Peter's University, Achina da haraba a birnin Onneh{{Citation needed|date=May 2021}} * The UA College of Science & Technology Isuofia<ref>{{Cite web|title=The UA College of Science & Technology of The University of America - Home|url=http://uapoly.org/|access-date=2021-06-13|website=uapoly.org}}</ref> * The University of America College of Science and Technology.<ref>{{Cite web|title=The University of America College of Science & Technology - Home|url=http://www.uan.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=www.uan.edu.ng}}</ref> * Grundtvig Polytechnic, Oba<ref>{{Cite web|last=Support|first=Web|title=Grundtvig Polytechnic Home|url=https://grundtvigpolytechnic.com/|access-date=2021-06-13|website=Grundtvig Polytechnic|language=en-GB}}</ref> * Buckingham Academy of Management and Technology, Ogidi<ref>{{Cite web|last=Admin|first=I. J. N.|date=2020-10-17|title=Full List of Courses Offered In Buckingham Academy Of Management And Technology (BUCKIEPOLY)|url=https://itsjambnews.com.ng/jamb/buckiepoly-courses/|access-date=2021-06-14|website=ITSJAMBNEWS|language=en-US}}</ref> * Onit College of Education, Mbaukwu<ref>{{Cite web|title=ONIT College Of Education Mbaukwu, Awka South Council Area Holds 10th Matriculation Ceremony|url=https://www.absradiotv.com/2021/03/22/onit-college-of-education-mbaukwu-awka-south-council-area-holds-10th-matriculation-ceremony/|access-date=2021-06-13|website=Heartbeat Of The East|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-06-20|title=Private college takes tertiary education to Anambra hinterland|url=https://www.vanguardngr.com/2018/06/private-college-takes-tertiary-education-anambra-hinterland/|access-date=2021-06-13|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> [[Awka]] itace babban birnin jihar, kuma itace cibiyar masana'antu karfe da sarrafawa a Najeriya. Akwai masu ilimi da dama dangane da sauran kasashen Najeriya. Daliban jihar cin lashe kyautuka da dama na gasar kasa da duniya baki daya. Daliban dake shiga makarantun firamare da sakandare na da yawa a yankin. A kwannan, Jihar Anambra ta fidda dalibai mafi yawa da zasu rubuta jarabawar JAMB a Najeriya. A tsakanin shekarun 2011/2012 zuwa 2014, dalibanta sun sami mafi kyawun sakamako a jarabawar WAEC da NECO. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] gegziykvx5m2fr7nztkhl32bi5oknlk 164238 164237 2022-08-06T10:34:05Z Uncle Bash007 9891 /* Makarantu masu zaman kansu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model,<ref>"Welcome to Regina Pacis Model Secondary School, Onitsha". ''reginapacisschool.com.ng''. Retrieved 12 March 2022.</ref> [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]].<ref>"Nigeria School girls win gold at World Technovation Challenge in US". Retrieved 11 August 2018.</ref> == Makarantun gaba da sakandare na gwamnati == * The [[Nnamdi Azikiwe University]] (UNIZIK), Awka, wacce ke da asibitin koyarwa na zamani a [[Nnewi]] da reshe a Umunya<ref>[https://www.anambrastate.gov.ng/local-government/oyi/news?r=REFURBISHMENT-OF-ODUMODU-UMUNYA-NTEJE-BYE-PASS-BEGINS&hs=91f4ee0c98555c2b6e965f2f30183a74 Umunya]</ref> and Ukpo. Akwai sashin phamasy a [[Agulu]], a makarantar Preliminary studies dake Mbaukwu, da kuma kwalijin noma. * Jami'ar Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu, wacce akafi sani da [[Anambra State University]], wanda ake kira a da da, Anambra State University of Science and Technology (ASUTECH), mai haraba biyu, daya a Uli, da wani a Igbariam<ref>{{Cite web|title=Igbariam Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/igbariam-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-07-13|title=Top Universities In Africa – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://nlipw.com/universities-africa/top-universities-in-africa-chukwuemeka-odumegwu-ojukwu-university/|access-date=2021-06-13|website=Nigerian Law Intellectual Property Watch Inc.|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Uli Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/uli-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> * [[Federal Polytechnic, Oko]]<ref>{{cite web| url = https://federalpolyoko.edu.ng/| title = Federal Polytechnic, Oko}}</ref> * [[Nwafor Orizu University of Education|Jami'ar Nwafor Orizu]] (wanda aka sani da Nwafor Orizu College of Education), [[Nsugbe]]<ref>{{Cite web|title=NOCEN – Nwafor Orizu College of Education|url=https://nocen.edu.ng/nocen/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> *[[Federal College of Education (Technical), Umunze]] *Anambra State Polytechnic,wanda aka sai da Anambra State College of Agriculture, Mgbakwu<ref>{{Cite web|title=Anambra State College Of Agriculture, Mgbakwu|url=https://www.manpower.com.ng/company/315/anambra-state-college-of-agriculture-mgbakwu|access-date=2021-06-13|website=www.manpower.com.ng}}</ref> === Makarantu masu zaman kansu === * [[Tansian University]], [[Umunya]]<ref>{{Cite web|title=Home {{!}} Tansian University|url=https://www.tansianuniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|website=www.tansianuniversity.edu.ng}}</ref> * [[Madonna University]], [[Okija]]<ref>{{Cite web|title=Madonna University – One of the Best Universities in Nigeria|url=https://www.madonnauniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * [[Paul University]], [[Awka]]<ref>{{Cite web|title=Paul University, Awka {{!}} Citadel of higher learning|url=https://www.pauluniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * Legacy University, Okija<ref>{{Cite web|title=Homepage|url=https://www.legacyuniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=Legacy University Okija Anambra State|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-11-04|title=List of Universities in Anambra State|url=https://www.myschoolgist.com/ng/universities-in-anambra-state/|access-date=2021-06-13|website=www.myschoolgist.com|language=en}}</ref> * St Peter's University, Achina da haraba a birnin Onneh{{Citation needed|date=May 2021}} * The UA College of Science & Technology Isuofia<ref>{{Cite web|title=The UA College of Science & Technology of The University of America - Home|url=http://uapoly.org/|access-date=2021-06-13|website=uapoly.org}}</ref> * The University of America College of Science and Technology.<ref>{{Cite web|title=The University of America College of Science & Technology - Home|url=http://www.uan.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=www.uan.edu.ng}}</ref> * Grundtvig Polytechnic, Oba<ref>{{Cite web|last=Support|first=Web|title=Grundtvig Polytechnic Home|url=https://grundtvigpolytechnic.com/|access-date=2021-06-13|website=Grundtvig Polytechnic|language=en-GB}}</ref> * Buckingham Academy of Management and Technology, Ogidi<ref>{{Cite web|last=Admin|first=I. J. N.|date=2020-10-17|title=Full List of Courses Offered In Buckingham Academy Of Management And Technology (BUCKIEPOLY)|url=https://itsjambnews.com.ng/jamb/buckiepoly-courses/|access-date=2021-06-14|website=ITSJAMBNEWS|language=en-US}}</ref> * Onit College of Education, Mbaukwu<ref>{{Cite web|title=ONIT College Of Education Mbaukwu, Awka South Council Area Holds 10th Matriculation Ceremony|url=https://www.absradiotv.com/2021/03/22/onit-college-of-education-mbaukwu-awka-south-council-area-holds-10th-matriculation-ceremony/|access-date=2021-06-13|website=Heartbeat Of The East|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-06-20|title=Private college takes tertiary education to Anambra hinterland|url=https://www.vanguardngr.com/2018/06/private-college-takes-tertiary-education-anambra-hinterland/|access-date=2021-06-13|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> [[Awka]] itace babban birnin jihar, kuma itace cibiyar masana'antu karfe da sarrafawa a Najeriya. Akwai masu ilimi da dama dangane da sauran kasashen Najeriya. Daliban jihar cin lashe kyautuka da dama na gasar kasa da duniya baki daya. Daliban dake shiga makarantun firamare da sakandare na da yawa a yankin. A kwannan, Jihar Anambra ta fidda dalibai mafi yawa da zasu rubuta jarabawar JAMB a Najeriya. A tsakanin shekarun 2011/2012 zuwa 2014, dalibanta sun sami mafi kyawun sakamako a jarabawar WAEC da NECO.<ref>"Best NECO, SSCE candidate gets Anambra scholarship". ''Vanguard News''. 9 January 2013. Retrieved 26 May 2020.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 0gm25goflw778rw6gjnfohhik0dwoo2 164239 164238 2022-08-06T10:34:21Z Uncle Bash007 9891 /* Makarantu masu zaman kansu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model,<ref>"Welcome to Regina Pacis Model Secondary School, Onitsha". ''reginapacisschool.com.ng''. Retrieved 12 March 2022.</ref> [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]].<ref>"Nigeria School girls win gold at World Technovation Challenge in US". Retrieved 11 August 2018.</ref> == Makarantun gaba da sakandare na gwamnati == * The [[Nnamdi Azikiwe University]] (UNIZIK), Awka, wacce ke da asibitin koyarwa na zamani a [[Nnewi]] da reshe a Umunya<ref>[https://www.anambrastate.gov.ng/local-government/oyi/news?r=REFURBISHMENT-OF-ODUMODU-UMUNYA-NTEJE-BYE-PASS-BEGINS&hs=91f4ee0c98555c2b6e965f2f30183a74 Umunya]</ref> and Ukpo. Akwai sashin phamasy a [[Agulu]], a makarantar Preliminary studies dake Mbaukwu, da kuma kwalijin noma. * Jami'ar Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu, wacce akafi sani da [[Anambra State University]], wanda ake kira a da da, Anambra State University of Science and Technology (ASUTECH), mai haraba biyu, daya a Uli, da wani a Igbariam<ref>{{Cite web|title=Igbariam Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/igbariam-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-07-13|title=Top Universities In Africa – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://nlipw.com/universities-africa/top-universities-in-africa-chukwuemeka-odumegwu-ojukwu-university/|access-date=2021-06-13|website=Nigerian Law Intellectual Property Watch Inc.|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Uli Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/uli-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> * [[Federal Polytechnic, Oko]]<ref>{{cite web| url = https://federalpolyoko.edu.ng/| title = Federal Polytechnic, Oko}}</ref> * [[Nwafor Orizu University of Education|Jami'ar Nwafor Orizu]] (wanda aka sani da Nwafor Orizu College of Education), [[Nsugbe]]<ref>{{Cite web|title=NOCEN – Nwafor Orizu College of Education|url=https://nocen.edu.ng/nocen/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> *[[Federal College of Education (Technical), Umunze]] *Anambra State Polytechnic,wanda aka sai da Anambra State College of Agriculture, Mgbakwu<ref>{{Cite web|title=Anambra State College Of Agriculture, Mgbakwu|url=https://www.manpower.com.ng/company/315/anambra-state-college-of-agriculture-mgbakwu|access-date=2021-06-13|website=www.manpower.com.ng}}</ref> === Makarantu masu zaman kansu === * [[Tansian University]], [[Umunya]]<ref>{{Cite web|title=Home {{!}} Tansian University|url=https://www.tansianuniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|website=www.tansianuniversity.edu.ng}}</ref> * [[Madonna University]], [[Okija]]<ref>{{Cite web|title=Madonna University – One of the Best Universities in Nigeria|url=https://www.madonnauniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * [[Paul University]], [[Awka]]<ref>{{Cite web|title=Paul University, Awka {{!}} Citadel of higher learning|url=https://www.pauluniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * Legacy University, Okija<ref>{{Cite web|title=Homepage|url=https://www.legacyuniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=Legacy University Okija Anambra State|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-11-04|title=List of Universities in Anambra State|url=https://www.myschoolgist.com/ng/universities-in-anambra-state/|access-date=2021-06-13|website=www.myschoolgist.com|language=en}}</ref> * St Peter's University, Achina da haraba a birnin Onneh{{Citation needed|date=May 2021}} * The UA College of Science & Technology Isuofia<ref>{{Cite web|title=The UA College of Science & Technology of The University of America - Home|url=http://uapoly.org/|access-date=2021-06-13|website=uapoly.org}}</ref> * The University of America College of Science and Technology.<ref>{{Cite web|title=The University of America College of Science & Technology - Home|url=http://www.uan.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=www.uan.edu.ng}}</ref> * Grundtvig Polytechnic, Oba<ref>{{Cite web|last=Support|first=Web|title=Grundtvig Polytechnic Home|url=https://grundtvigpolytechnic.com/|access-date=2021-06-13|website=Grundtvig Polytechnic|language=en-GB}}</ref> * Buckingham Academy of Management and Technology, Ogidi<ref>{{Cite web|last=Admin|first=I. J. N.|date=2020-10-17|title=Full List of Courses Offered In Buckingham Academy Of Management And Technology (BUCKIEPOLY)|url=https://itsjambnews.com.ng/jamb/buckiepoly-courses/|access-date=2021-06-14|website=ITSJAMBNEWS|language=en-US}}</ref> * Onit College of Education, Mbaukwu<ref>{{Cite web|title=ONIT College Of Education Mbaukwu, Awka South Council Area Holds 10th Matriculation Ceremony|url=https://www.absradiotv.com/2021/03/22/onit-college-of-education-mbaukwu-awka-south-council-area-holds-10th-matriculation-ceremony/|access-date=2021-06-13|website=Heartbeat Of The East|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-06-20|title=Private college takes tertiary education to Anambra hinterland|url=https://www.vanguardngr.com/2018/06/private-college-takes-tertiary-education-anambra-hinterland/|access-date=2021-06-13|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> [[Awka]] itace babban birnin jihar, kuma itace cibiyar masana'antu karfe da sarrafawa a Najeriya. Akwai masu ilimi da dama dangane da sauran kasashen Najeriya. Daliban jihar cin lashe kyautuka da dama na gasar kasa da duniya baki daya. Daliban dake shiga makarantun firamare da sakandare na da yawa a yankin. A kwannan, Jihar Anambra ta fidda dalibai mafi yawa da zasu rubuta jarabawar JAMB a Najeriya. A tsakanin shekarun 2011/2012 zuwa 2014, dalibanta sun sami mafi kyawun sakamako a jarabawar WAEC da NECO.<ref>"Best NECO, SSCE candidate gets Anambra scholarship". ''Vanguard News''. 9 January 2013. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"13 of the Best Secondary Schools to Attend in Anambra State Nigeria | No. 9's the Best". ''NAIJSCHOOLS''. 12 February 2021. Retrieved 12 March2022.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] hflgwgpfky9m3xp9ec8hefqpd7spq9x 164240 164239 2022-08-06T10:34:48Z Uncle Bash007 9891 /* Makarantu masu zaman kansu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model,<ref>"Welcome to Regina Pacis Model Secondary School, Onitsha". ''reginapacisschool.com.ng''. Retrieved 12 March 2022.</ref> [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]].<ref>"Nigeria School girls win gold at World Technovation Challenge in US". Retrieved 11 August 2018.</ref> == Makarantun gaba da sakandare na gwamnati == * The [[Nnamdi Azikiwe University]] (UNIZIK), Awka, wacce ke da asibitin koyarwa na zamani a [[Nnewi]] da reshe a Umunya<ref>[https://www.anambrastate.gov.ng/local-government/oyi/news?r=REFURBISHMENT-OF-ODUMODU-UMUNYA-NTEJE-BYE-PASS-BEGINS&hs=91f4ee0c98555c2b6e965f2f30183a74 Umunya]</ref> and Ukpo. Akwai sashin phamasy a [[Agulu]], a makarantar Preliminary studies dake Mbaukwu, da kuma kwalijin noma. * Jami'ar Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu, wacce akafi sani da [[Anambra State University]], wanda ake kira a da da, Anambra State University of Science and Technology (ASUTECH), mai haraba biyu, daya a Uli, da wani a Igbariam<ref>{{Cite web|title=Igbariam Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/igbariam-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-07-13|title=Top Universities In Africa – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://nlipw.com/universities-africa/top-universities-in-africa-chukwuemeka-odumegwu-ojukwu-university/|access-date=2021-06-13|website=Nigerian Law Intellectual Property Watch Inc.|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Uli Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/uli-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> * [[Federal Polytechnic, Oko]]<ref>{{cite web| url = https://federalpolyoko.edu.ng/| title = Federal Polytechnic, Oko}}</ref> * [[Nwafor Orizu University of Education|Jami'ar Nwafor Orizu]] (wanda aka sani da Nwafor Orizu College of Education), [[Nsugbe]]<ref>{{Cite web|title=NOCEN – Nwafor Orizu College of Education|url=https://nocen.edu.ng/nocen/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> *[[Federal College of Education (Technical), Umunze]] *Anambra State Polytechnic,wanda aka sai da Anambra State College of Agriculture, Mgbakwu<ref>{{Cite web|title=Anambra State College Of Agriculture, Mgbakwu|url=https://www.manpower.com.ng/company/315/anambra-state-college-of-agriculture-mgbakwu|access-date=2021-06-13|website=www.manpower.com.ng}}</ref> === Makarantu masu zaman kansu === * [[Tansian University]], [[Umunya]]<ref>{{Cite web|title=Home {{!}} Tansian University|url=https://www.tansianuniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|website=www.tansianuniversity.edu.ng}}</ref> * [[Madonna University]], [[Okija]]<ref>{{Cite web|title=Madonna University – One of the Best Universities in Nigeria|url=https://www.madonnauniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * [[Paul University]], [[Awka]]<ref>{{Cite web|title=Paul University, Awka {{!}} Citadel of higher learning|url=https://www.pauluniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * Legacy University, Okija<ref>{{Cite web|title=Homepage|url=https://www.legacyuniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=Legacy University Okija Anambra State|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-11-04|title=List of Universities in Anambra State|url=https://www.myschoolgist.com/ng/universities-in-anambra-state/|access-date=2021-06-13|website=www.myschoolgist.com|language=en}}</ref> * St Peter's University, Achina da haraba a birnin Onneh{{Citation needed|date=May 2021}} * The UA College of Science & Technology Isuofia<ref>{{Cite web|title=The UA College of Science & Technology of The University of America - Home|url=http://uapoly.org/|access-date=2021-06-13|website=uapoly.org}}</ref> * The University of America College of Science and Technology.<ref>{{Cite web|title=The University of America College of Science & Technology - Home|url=http://www.uan.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=www.uan.edu.ng}}</ref> * Grundtvig Polytechnic, Oba<ref>{{Cite web|last=Support|first=Web|title=Grundtvig Polytechnic Home|url=https://grundtvigpolytechnic.com/|access-date=2021-06-13|website=Grundtvig Polytechnic|language=en-GB}}</ref> * Buckingham Academy of Management and Technology, Ogidi<ref>{{Cite web|last=Admin|first=I. J. N.|date=2020-10-17|title=Full List of Courses Offered In Buckingham Academy Of Management And Technology (BUCKIEPOLY)|url=https://itsjambnews.com.ng/jamb/buckiepoly-courses/|access-date=2021-06-14|website=ITSJAMBNEWS|language=en-US}}</ref> * Onit College of Education, Mbaukwu<ref>{{Cite web|title=ONIT College Of Education Mbaukwu, Awka South Council Area Holds 10th Matriculation Ceremony|url=https://www.absradiotv.com/2021/03/22/onit-college-of-education-mbaukwu-awka-south-council-area-holds-10th-matriculation-ceremony/|access-date=2021-06-13|website=Heartbeat Of The East|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-06-20|title=Private college takes tertiary education to Anambra hinterland|url=https://www.vanguardngr.com/2018/06/private-college-takes-tertiary-education-anambra-hinterland/|access-date=2021-06-13|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> [[Awka]] itace babban birnin jihar, kuma itace cibiyar masana'antu karfe da sarrafawa a Najeriya. Akwai masu ilimi da dama dangane da sauran kasashen Najeriya. Daliban jihar cin lashe kyautuka da dama na gasar kasa da duniya baki daya. Daliban dake shiga makarantun firamare da sakandare na da yawa a yankin.<ref>EduCeleb (1 September 2018). "Primary School enrolment rate in Nigeria (State by State)". ''EduCeleb''. Retrieved 26 May 2020.</ref> A kwannan, Jihar Anambra ta fidda dalibai mafi yawa da zasu rubuta jarabawar JAMB a Najeriya. A tsakanin shekarun 2011/2012 zuwa 2014, dalibanta sun sami mafi kyawun sakamako a jarabawar WAEC da NECO.<ref>"Best NECO, SSCE candidate gets Anambra scholarship". ''Vanguard News''. 9 January 2013. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"13 of the Best Secondary Schools to Attend in Anambra State Nigeria | No. 9's the Best". ''NAIJSCHOOLS''. 12 February 2021. Retrieved 12 March2022.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] brnq6aldimxy6wrv64xuhzyuen30oe4 164241 164240 2022-08-06T10:35:31Z Uncle Bash007 9891 /* Makarantu masu zaman kansu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model,<ref>"Welcome to Regina Pacis Model Secondary School, Onitsha". ''reginapacisschool.com.ng''. Retrieved 12 March 2022.</ref> [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]].<ref>"Nigeria School girls win gold at World Technovation Challenge in US". Retrieved 11 August 2018.</ref> == Makarantun gaba da sakandare na gwamnati == * The [[Nnamdi Azikiwe University]] (UNIZIK), Awka, wacce ke da asibitin koyarwa na zamani a [[Nnewi]] da reshe a Umunya<ref>[https://www.anambrastate.gov.ng/local-government/oyi/news?r=REFURBISHMENT-OF-ODUMODU-UMUNYA-NTEJE-BYE-PASS-BEGINS&hs=91f4ee0c98555c2b6e965f2f30183a74 Umunya]</ref> and Ukpo. Akwai sashin phamasy a [[Agulu]], a makarantar Preliminary studies dake Mbaukwu, da kuma kwalijin noma. * Jami'ar Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu, wacce akafi sani da [[Anambra State University]], wanda ake kira a da da, Anambra State University of Science and Technology (ASUTECH), mai haraba biyu, daya a Uli, da wani a Igbariam<ref>{{Cite web|title=Igbariam Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/igbariam-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-07-13|title=Top Universities In Africa – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://nlipw.com/universities-africa/top-universities-in-africa-chukwuemeka-odumegwu-ojukwu-university/|access-date=2021-06-13|website=Nigerian Law Intellectual Property Watch Inc.|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Uli Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/uli-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> * [[Federal Polytechnic, Oko]]<ref>{{cite web| url = https://federalpolyoko.edu.ng/| title = Federal Polytechnic, Oko}}</ref> * [[Nwafor Orizu University of Education|Jami'ar Nwafor Orizu]] (wanda aka sani da Nwafor Orizu College of Education), [[Nsugbe]]<ref>{{Cite web|title=NOCEN – Nwafor Orizu College of Education|url=https://nocen.edu.ng/nocen/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> *[[Federal College of Education (Technical), Umunze]] *Anambra State Polytechnic,wanda aka sai da Anambra State College of Agriculture, Mgbakwu<ref>{{Cite web|title=Anambra State College Of Agriculture, Mgbakwu|url=https://www.manpower.com.ng/company/315/anambra-state-college-of-agriculture-mgbakwu|access-date=2021-06-13|website=www.manpower.com.ng}}</ref> === Makarantu masu zaman kansu === * [[Tansian University]], [[Umunya]]<ref>{{Cite web|title=Home {{!}} Tansian University|url=https://www.tansianuniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|website=www.tansianuniversity.edu.ng}}</ref> * [[Madonna University]], [[Okija]]<ref>{{Cite web|title=Madonna University – One of the Best Universities in Nigeria|url=https://www.madonnauniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * [[Paul University]], [[Awka]]<ref>{{Cite web|title=Paul University, Awka {{!}} Citadel of higher learning|url=https://www.pauluniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * Legacy University, Okija<ref>{{Cite web|title=Homepage|url=https://www.legacyuniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=Legacy University Okija Anambra State|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-11-04|title=List of Universities in Anambra State|url=https://www.myschoolgist.com/ng/universities-in-anambra-state/|access-date=2021-06-13|website=www.myschoolgist.com|language=en}}</ref> * St Peter's University, Achina da haraba a birnin Onneh{{Citation needed|date=May 2021}} * The UA College of Science & Technology Isuofia<ref>{{Cite web|title=The UA College of Science & Technology of The University of America - Home|url=http://uapoly.org/|access-date=2021-06-13|website=uapoly.org}}</ref> * The University of America College of Science and Technology.<ref>{{Cite web|title=The University of America College of Science & Technology - Home|url=http://www.uan.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=www.uan.edu.ng}}</ref> * Grundtvig Polytechnic, Oba<ref>{{Cite web|last=Support|first=Web|title=Grundtvig Polytechnic Home|url=https://grundtvigpolytechnic.com/|access-date=2021-06-13|website=Grundtvig Polytechnic|language=en-GB}}</ref> * Buckingham Academy of Management and Technology, Ogidi<ref>{{Cite web|last=Admin|first=I. J. N.|date=2020-10-17|title=Full List of Courses Offered In Buckingham Academy Of Management And Technology (BUCKIEPOLY)|url=https://itsjambnews.com.ng/jamb/buckiepoly-courses/|access-date=2021-06-14|website=ITSJAMBNEWS|language=en-US}}</ref> * Onit College of Education, Mbaukwu<ref>{{Cite web|title=ONIT College Of Education Mbaukwu, Awka South Council Area Holds 10th Matriculation Ceremony|url=https://www.absradiotv.com/2021/03/22/onit-college-of-education-mbaukwu-awka-south-council-area-holds-10th-matriculation-ceremony/|access-date=2021-06-13|website=Heartbeat Of The East|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-06-20|title=Private college takes tertiary education to Anambra hinterland|url=https://www.vanguardngr.com/2018/06/private-college-takes-tertiary-education-anambra-hinterland/|access-date=2021-06-13|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> [[Awka]] itace babban birnin jihar, kuma itace cibiyar masana'antu karfe da sarrafawa a Najeriya. Akwai masu ilimi da dama dangane da sauran kasashen Najeriya. Daliban jihar cin lashe kyautuka da dama na gasar kasa da duniya baki daya. Wannan abun la'akari ne dangane da sauran jihohin Najerya. Daliban dake shiga makarantun firamare da sakandare na da yawa a yankin.<ref>EduCeleb (1 September 2018). "Primary School enrolment rate in Nigeria (State by State)". ''EduCeleb''. Retrieved 26 May 2020.</ref> A kwannan, Jihar Anambra ta fidda dalibai mafi yawa da zasu rubuta jarabawar JAMB a Najeriya. A tsakanin shekarun 2011/2012 zuwa 2014, dalibanta sun sami mafi kyawun sakamako a jarabawar WAEC da NECO.<ref>"Best NECO, SSCE candidate gets Anambra scholarship". ''Vanguard News''. 9 January 2013. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"13 of the Best Secondary Schools to Attend in Anambra State Nigeria | No. 9's the Best". ''NAIJSCHOOLS''. 12 February 2021. Retrieved 12 March2022.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 2l4eivfdd5sfxh7jrj5xy1eat6kk8ph 164242 164241 2022-08-06T10:35:53Z Uncle Bash007 9891 /* Makarantu masu zaman kansu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model,<ref>"Welcome to Regina Pacis Model Secondary School, Onitsha". ''reginapacisschool.com.ng''. Retrieved 12 March 2022.</ref> [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]].<ref>"Nigeria School girls win gold at World Technovation Challenge in US". Retrieved 11 August 2018.</ref> == Makarantun gaba da sakandare na gwamnati == * The [[Nnamdi Azikiwe University]] (UNIZIK), Awka, wacce ke da asibitin koyarwa na zamani a [[Nnewi]] da reshe a Umunya<ref>[https://www.anambrastate.gov.ng/local-government/oyi/news?r=REFURBISHMENT-OF-ODUMODU-UMUNYA-NTEJE-BYE-PASS-BEGINS&hs=91f4ee0c98555c2b6e965f2f30183a74 Umunya]</ref> and Ukpo. Akwai sashin phamasy a [[Agulu]], a makarantar Preliminary studies dake Mbaukwu, da kuma kwalijin noma. * Jami'ar Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu, wacce akafi sani da [[Anambra State University]], wanda ake kira a da da, Anambra State University of Science and Technology (ASUTECH), mai haraba biyu, daya a Uli, da wani a Igbariam<ref>{{Cite web|title=Igbariam Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/igbariam-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-07-13|title=Top Universities In Africa – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://nlipw.com/universities-africa/top-universities-in-africa-chukwuemeka-odumegwu-ojukwu-university/|access-date=2021-06-13|website=Nigerian Law Intellectual Property Watch Inc.|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Uli Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/uli-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> * [[Federal Polytechnic, Oko]]<ref>{{cite web| url = https://federalpolyoko.edu.ng/| title = Federal Polytechnic, Oko}}</ref> * [[Nwafor Orizu University of Education|Jami'ar Nwafor Orizu]] (wanda aka sani da Nwafor Orizu College of Education), [[Nsugbe]]<ref>{{Cite web|title=NOCEN – Nwafor Orizu College of Education|url=https://nocen.edu.ng/nocen/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> *[[Federal College of Education (Technical), Umunze]] *Anambra State Polytechnic,wanda aka sai da Anambra State College of Agriculture, Mgbakwu<ref>{{Cite web|title=Anambra State College Of Agriculture, Mgbakwu|url=https://www.manpower.com.ng/company/315/anambra-state-college-of-agriculture-mgbakwu|access-date=2021-06-13|website=www.manpower.com.ng}}</ref> === Makarantu masu zaman kansu === * [[Tansian University]], [[Umunya]]<ref>{{Cite web|title=Home {{!}} Tansian University|url=https://www.tansianuniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|website=www.tansianuniversity.edu.ng}}</ref> * [[Madonna University]], [[Okija]]<ref>{{Cite web|title=Madonna University – One of the Best Universities in Nigeria|url=https://www.madonnauniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * [[Paul University]], [[Awka]]<ref>{{Cite web|title=Paul University, Awka {{!}} Citadel of higher learning|url=https://www.pauluniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * Legacy University, Okija<ref>{{Cite web|title=Homepage|url=https://www.legacyuniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=Legacy University Okija Anambra State|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-11-04|title=List of Universities in Anambra State|url=https://www.myschoolgist.com/ng/universities-in-anambra-state/|access-date=2021-06-13|website=www.myschoolgist.com|language=en}}</ref> * St Peter's University, Achina da haraba a birnin Onneh{{Citation needed|date=May 2021}} * The UA College of Science & Technology Isuofia<ref>{{Cite web|title=The UA College of Science & Technology of The University of America - Home|url=http://uapoly.org/|access-date=2021-06-13|website=uapoly.org}}</ref> * The University of America College of Science and Technology.<ref>{{Cite web|title=The University of America College of Science & Technology - Home|url=http://www.uan.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=www.uan.edu.ng}}</ref> * Grundtvig Polytechnic, Oba<ref>{{Cite web|last=Support|first=Web|title=Grundtvig Polytechnic Home|url=https://grundtvigpolytechnic.com/|access-date=2021-06-13|website=Grundtvig Polytechnic|language=en-GB}}</ref> * Buckingham Academy of Management and Technology, Ogidi<ref>{{Cite web|last=Admin|first=I. J. N.|date=2020-10-17|title=Full List of Courses Offered In Buckingham Academy Of Management And Technology (BUCKIEPOLY)|url=https://itsjambnews.com.ng/jamb/buckiepoly-courses/|access-date=2021-06-14|website=ITSJAMBNEWS|language=en-US}}</ref> * Onit College of Education, Mbaukwu<ref>{{Cite web|title=ONIT College Of Education Mbaukwu, Awka South Council Area Holds 10th Matriculation Ceremony|url=https://www.absradiotv.com/2021/03/22/onit-college-of-education-mbaukwu-awka-south-council-area-holds-10th-matriculation-ceremony/|access-date=2021-06-13|website=Heartbeat Of The East|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-06-20|title=Private college takes tertiary education to Anambra hinterland|url=https://www.vanguardngr.com/2018/06/private-college-takes-tertiary-education-anambra-hinterland/|access-date=2021-06-13|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> [[Awka]] itace babban birnin jihar, kuma itace cibiyar masana'antu karfe da sarrafawa a Najeriya. Akwai masu ilimi da dama dangane da sauran kasashen Najeriya. Daliban jihar cin lashe kyautuka da dama na gasar kasa da duniya baki daya. Wannan abun la'akari ne dangane da sauran jihohin Najerya.<ref>"Anambra girls hit gold at World Technovation challenge". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 11 August 2018. Retrieved 26 May2020.</ref> Daliban dake shiga makarantun firamare da sakandare na da yawa a yankin.<ref>EduCeleb (1 September 2018). "Primary School enrolment rate in Nigeria (State by State)". ''EduCeleb''. Retrieved 26 May 2020.</ref> A kwannan, Jihar Anambra ta fidda dalibai mafi yawa da zasu rubuta jarabawar JAMB a Najeriya. A tsakanin shekarun 2011/2012 zuwa 2014, dalibanta sun sami mafi kyawun sakamako a jarabawar WAEC da NECO.<ref>"Best NECO, SSCE candidate gets Anambra scholarship". ''Vanguard News''. 9 January 2013. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"13 of the Best Secondary Schools to Attend in Anambra State Nigeria | No. 9's the Best". ''NAIJSCHOOLS''. 12 February 2021. Retrieved 12 March2022.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 12ja4f6g9vu4t23n301jz5wxfpa6i0p 164243 164242 2022-08-06T10:36:11Z Uncle Bash007 9891 /* Makarantu masu zaman kansu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model,<ref>"Welcome to Regina Pacis Model Secondary School, Onitsha". ''reginapacisschool.com.ng''. Retrieved 12 March 2022.</ref> [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]].<ref>"Nigeria School girls win gold at World Technovation Challenge in US". Retrieved 11 August 2018.</ref> == Makarantun gaba da sakandare na gwamnati == * The [[Nnamdi Azikiwe University]] (UNIZIK), Awka, wacce ke da asibitin koyarwa na zamani a [[Nnewi]] da reshe a Umunya<ref>[https://www.anambrastate.gov.ng/local-government/oyi/news?r=REFURBISHMENT-OF-ODUMODU-UMUNYA-NTEJE-BYE-PASS-BEGINS&hs=91f4ee0c98555c2b6e965f2f30183a74 Umunya]</ref> and Ukpo. Akwai sashin phamasy a [[Agulu]], a makarantar Preliminary studies dake Mbaukwu, da kuma kwalijin noma. * Jami'ar Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu, wacce akafi sani da [[Anambra State University]], wanda ake kira a da da, Anambra State University of Science and Technology (ASUTECH), mai haraba biyu, daya a Uli, da wani a Igbariam<ref>{{Cite web|title=Igbariam Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/igbariam-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-07-13|title=Top Universities In Africa – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://nlipw.com/universities-africa/top-universities-in-africa-chukwuemeka-odumegwu-ojukwu-university/|access-date=2021-06-13|website=Nigerian Law Intellectual Property Watch Inc.|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Uli Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/uli-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> * [[Federal Polytechnic, Oko]]<ref>{{cite web| url = https://federalpolyoko.edu.ng/| title = Federal Polytechnic, Oko}}</ref> * [[Nwafor Orizu University of Education|Jami'ar Nwafor Orizu]] (wanda aka sani da Nwafor Orizu College of Education), [[Nsugbe]]<ref>{{Cite web|title=NOCEN – Nwafor Orizu College of Education|url=https://nocen.edu.ng/nocen/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> *[[Federal College of Education (Technical), Umunze]] *Anambra State Polytechnic,wanda aka sai da Anambra State College of Agriculture, Mgbakwu<ref>{{Cite web|title=Anambra State College Of Agriculture, Mgbakwu|url=https://www.manpower.com.ng/company/315/anambra-state-college-of-agriculture-mgbakwu|access-date=2021-06-13|website=www.manpower.com.ng}}</ref> === Makarantu masu zaman kansu === * [[Tansian University]], [[Umunya]]<ref>{{Cite web|title=Home {{!}} Tansian University|url=https://www.tansianuniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|website=www.tansianuniversity.edu.ng}}</ref> * [[Madonna University]], [[Okija]]<ref>{{Cite web|title=Madonna University – One of the Best Universities in Nigeria|url=https://www.madonnauniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * [[Paul University]], [[Awka]]<ref>{{Cite web|title=Paul University, Awka {{!}} Citadel of higher learning|url=https://www.pauluniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * Legacy University, Okija<ref>{{Cite web|title=Homepage|url=https://www.legacyuniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=Legacy University Okija Anambra State|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-11-04|title=List of Universities in Anambra State|url=https://www.myschoolgist.com/ng/universities-in-anambra-state/|access-date=2021-06-13|website=www.myschoolgist.com|language=en}}</ref> * St Peter's University, Achina da haraba a birnin Onneh{{Citation needed|date=May 2021}} * The UA College of Science & Technology Isuofia<ref>{{Cite web|title=The UA College of Science & Technology of The University of America - Home|url=http://uapoly.org/|access-date=2021-06-13|website=uapoly.org}}</ref> * The University of America College of Science and Technology.<ref>{{Cite web|title=The University of America College of Science & Technology - Home|url=http://www.uan.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=www.uan.edu.ng}}</ref> * Grundtvig Polytechnic, Oba<ref>{{Cite web|last=Support|first=Web|title=Grundtvig Polytechnic Home|url=https://grundtvigpolytechnic.com/|access-date=2021-06-13|website=Grundtvig Polytechnic|language=en-GB}}</ref> * Buckingham Academy of Management and Technology, Ogidi<ref>{{Cite web|last=Admin|first=I. J. N.|date=2020-10-17|title=Full List of Courses Offered In Buckingham Academy Of Management And Technology (BUCKIEPOLY)|url=https://itsjambnews.com.ng/jamb/buckiepoly-courses/|access-date=2021-06-14|website=ITSJAMBNEWS|language=en-US}}</ref> * Onit College of Education, Mbaukwu<ref>{{Cite web|title=ONIT College Of Education Mbaukwu, Awka South Council Area Holds 10th Matriculation Ceremony|url=https://www.absradiotv.com/2021/03/22/onit-college-of-education-mbaukwu-awka-south-council-area-holds-10th-matriculation-ceremony/|access-date=2021-06-13|website=Heartbeat Of The East|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-06-20|title=Private college takes tertiary education to Anambra hinterland|url=https://www.vanguardngr.com/2018/06/private-college-takes-tertiary-education-anambra-hinterland/|access-date=2021-06-13|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> [[Awka]] itace babban birnin jihar, kuma itace cibiyar masana'antu karfe da sarrafawa a Najeriya. Akwai masu ilimi da dama dangane da sauran kasashen Najeriya. Daliban jihar cin lashe kyautuka da dama na gasar kasa da duniya baki daya. Wannan abun la'akari ne dangane da sauran jihohin Najerya.<ref>"Anambra girls hit gold at World Technovation challenge". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 11 August 2018. Retrieved 26 May2020.</ref><ref>"Anambra school wins bronze in world scientific competition". ''The Sun Nigeria''. 3 April 2019. Retrieved 26 May 2020.</ref> Daliban dake shiga makarantun firamare da sakandare na da yawa a yankin.<ref>EduCeleb (1 September 2018). "Primary School enrolment rate in Nigeria (State by State)". ''EduCeleb''. Retrieved 26 May 2020.</ref> A kwannan, Jihar Anambra ta fidda dalibai mafi yawa da zasu rubuta jarabawar JAMB a Najeriya. A tsakanin shekarun 2011/2012 zuwa 2014, dalibanta sun sami mafi kyawun sakamako a jarabawar WAEC da NECO.<ref>"Best NECO, SSCE candidate gets Anambra scholarship". ''Vanguard News''. 9 January 2013. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"13 of the Best Secondary Schools to Attend in Anambra State Nigeria | No. 9's the Best". ''NAIJSCHOOLS''. 12 February 2021. Retrieved 12 March2022.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 8hb760skd0z8k49hu9z2qiobslump45 164244 164243 2022-08-06T10:36:30Z Uncle Bash007 9891 /* Makarantu masu zaman kansu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model,<ref>"Welcome to Regina Pacis Model Secondary School, Onitsha". ''reginapacisschool.com.ng''. Retrieved 12 March 2022.</ref> [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]].<ref>"Nigeria School girls win gold at World Technovation Challenge in US". Retrieved 11 August 2018.</ref> == Makarantun gaba da sakandare na gwamnati == * The [[Nnamdi Azikiwe University]] (UNIZIK), Awka, wacce ke da asibitin koyarwa na zamani a [[Nnewi]] da reshe a Umunya<ref>[https://www.anambrastate.gov.ng/local-government/oyi/news?r=REFURBISHMENT-OF-ODUMODU-UMUNYA-NTEJE-BYE-PASS-BEGINS&hs=91f4ee0c98555c2b6e965f2f30183a74 Umunya]</ref> and Ukpo. Akwai sashin phamasy a [[Agulu]], a makarantar Preliminary studies dake Mbaukwu, da kuma kwalijin noma. * Jami'ar Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu, wacce akafi sani da [[Anambra State University]], wanda ake kira a da da, Anambra State University of Science and Technology (ASUTECH), mai haraba biyu, daya a Uli, da wani a Igbariam<ref>{{Cite web|title=Igbariam Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/igbariam-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-07-13|title=Top Universities In Africa – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://nlipw.com/universities-africa/top-universities-in-africa-chukwuemeka-odumegwu-ojukwu-university/|access-date=2021-06-13|website=Nigerian Law Intellectual Property Watch Inc.|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Uli Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/uli-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> * [[Federal Polytechnic, Oko]]<ref>{{cite web| url = https://federalpolyoko.edu.ng/| title = Federal Polytechnic, Oko}}</ref> * [[Nwafor Orizu University of Education|Jami'ar Nwafor Orizu]] (wanda aka sani da Nwafor Orizu College of Education), [[Nsugbe]]<ref>{{Cite web|title=NOCEN – Nwafor Orizu College of Education|url=https://nocen.edu.ng/nocen/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> *[[Federal College of Education (Technical), Umunze]] *Anambra State Polytechnic,wanda aka sai da Anambra State College of Agriculture, Mgbakwu<ref>{{Cite web|title=Anambra State College Of Agriculture, Mgbakwu|url=https://www.manpower.com.ng/company/315/anambra-state-college-of-agriculture-mgbakwu|access-date=2021-06-13|website=www.manpower.com.ng}}</ref> === Makarantu masu zaman kansu === * [[Tansian University]], [[Umunya]]<ref>{{Cite web|title=Home {{!}} Tansian University|url=https://www.tansianuniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|website=www.tansianuniversity.edu.ng}}</ref> * [[Madonna University]], [[Okija]]<ref>{{Cite web|title=Madonna University – One of the Best Universities in Nigeria|url=https://www.madonnauniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * [[Paul University]], [[Awka]]<ref>{{Cite web|title=Paul University, Awka {{!}} Citadel of higher learning|url=https://www.pauluniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * Legacy University, Okija<ref>{{Cite web|title=Homepage|url=https://www.legacyuniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=Legacy University Okija Anambra State|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-11-04|title=List of Universities in Anambra State|url=https://www.myschoolgist.com/ng/universities-in-anambra-state/|access-date=2021-06-13|website=www.myschoolgist.com|language=en}}</ref> * St Peter's University, Achina da haraba a birnin Onneh{{Citation needed|date=May 2021}} * The UA College of Science & Technology Isuofia<ref>{{Cite web|title=The UA College of Science & Technology of The University of America - Home|url=http://uapoly.org/|access-date=2021-06-13|website=uapoly.org}}</ref> * The University of America College of Science and Technology.<ref>{{Cite web|title=The University of America College of Science & Technology - Home|url=http://www.uan.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=www.uan.edu.ng}}</ref> * Grundtvig Polytechnic, Oba<ref>{{Cite web|last=Support|first=Web|title=Grundtvig Polytechnic Home|url=https://grundtvigpolytechnic.com/|access-date=2021-06-13|website=Grundtvig Polytechnic|language=en-GB}}</ref> * Buckingham Academy of Management and Technology, Ogidi<ref>{{Cite web|last=Admin|first=I. J. N.|date=2020-10-17|title=Full List of Courses Offered In Buckingham Academy Of Management And Technology (BUCKIEPOLY)|url=https://itsjambnews.com.ng/jamb/buckiepoly-courses/|access-date=2021-06-14|website=ITSJAMBNEWS|language=en-US}}</ref> * Onit College of Education, Mbaukwu<ref>{{Cite web|title=ONIT College Of Education Mbaukwu, Awka South Council Area Holds 10th Matriculation Ceremony|url=https://www.absradiotv.com/2021/03/22/onit-college-of-education-mbaukwu-awka-south-council-area-holds-10th-matriculation-ceremony/|access-date=2021-06-13|website=Heartbeat Of The East|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-06-20|title=Private college takes tertiary education to Anambra hinterland|url=https://www.vanguardngr.com/2018/06/private-college-takes-tertiary-education-anambra-hinterland/|access-date=2021-06-13|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> [[Awka]] itace babban birnin jihar, kuma itace cibiyar masana'antu karfe da sarrafawa a Najeriya. Akwai masu ilimi da dama dangane da sauran kasashen Najeriya. Daliban jihar cin lashe kyautuka da dama na gasar kasa da duniya baki daya. Wannan abun la'akari ne dangane da sauran jihohin Najerya.<ref>"Anambra girls hit gold at World Technovation challenge". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 11 August 2018. Retrieved 26 May2020.</ref><ref>"Anambra school wins bronze in world scientific competition". ''The Sun Nigeria''. 3 April 2019. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Anambra wins 4 national awards in education". ''The Sun Nigeria''. 7 October 2019. Retrieved 26 May2020.</ref> Daliban dake shiga makarantun firamare da sakandare na da yawa a yankin.<ref>EduCeleb (1 September 2018). "Primary School enrolment rate in Nigeria (State by State)". ''EduCeleb''. Retrieved 26 May 2020.</ref> A kwannan, Jihar Anambra ta fidda dalibai mafi yawa da zasu rubuta jarabawar JAMB a Najeriya. A tsakanin shekarun 2011/2012 zuwa 2014, dalibanta sun sami mafi kyawun sakamako a jarabawar WAEC da NECO.<ref>"Best NECO, SSCE candidate gets Anambra scholarship". ''Vanguard News''. 9 January 2013. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"13 of the Best Secondary Schools to Attend in Anambra State Nigeria | No. 9's the Best". ''NAIJSCHOOLS''. 12 February 2021. Retrieved 12 March2022.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] i9qi3nzus73uvconvyhyytr1mi8xt82 164245 164244 2022-08-06T10:36:49Z Uncle Bash007 9891 /* Makarantu masu zaman kansu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model,<ref>"Welcome to Regina Pacis Model Secondary School, Onitsha". ''reginapacisschool.com.ng''. Retrieved 12 March 2022.</ref> [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]].<ref>"Nigeria School girls win gold at World Technovation Challenge in US". Retrieved 11 August 2018.</ref> == Makarantun gaba da sakandare na gwamnati == * The [[Nnamdi Azikiwe University]] (UNIZIK), Awka, wacce ke da asibitin koyarwa na zamani a [[Nnewi]] da reshe a Umunya<ref>[https://www.anambrastate.gov.ng/local-government/oyi/news?r=REFURBISHMENT-OF-ODUMODU-UMUNYA-NTEJE-BYE-PASS-BEGINS&hs=91f4ee0c98555c2b6e965f2f30183a74 Umunya]</ref> and Ukpo. Akwai sashin phamasy a [[Agulu]], a makarantar Preliminary studies dake Mbaukwu, da kuma kwalijin noma. * Jami'ar Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu, wacce akafi sani da [[Anambra State University]], wanda ake kira a da da, Anambra State University of Science and Technology (ASUTECH), mai haraba biyu, daya a Uli, da wani a Igbariam<ref>{{Cite web|title=Igbariam Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/igbariam-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-07-13|title=Top Universities In Africa – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://nlipw.com/universities-africa/top-universities-in-africa-chukwuemeka-odumegwu-ojukwu-university/|access-date=2021-06-13|website=Nigerian Law Intellectual Property Watch Inc.|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Uli Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/uli-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> * [[Federal Polytechnic, Oko]]<ref>{{cite web| url = https://federalpolyoko.edu.ng/| title = Federal Polytechnic, Oko}}</ref> * [[Nwafor Orizu University of Education|Jami'ar Nwafor Orizu]] (wanda aka sani da Nwafor Orizu College of Education), [[Nsugbe]]<ref>{{Cite web|title=NOCEN – Nwafor Orizu College of Education|url=https://nocen.edu.ng/nocen/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> *[[Federal College of Education (Technical), Umunze]] *Anambra State Polytechnic,wanda aka sai da Anambra State College of Agriculture, Mgbakwu<ref>{{Cite web|title=Anambra State College Of Agriculture, Mgbakwu|url=https://www.manpower.com.ng/company/315/anambra-state-college-of-agriculture-mgbakwu|access-date=2021-06-13|website=www.manpower.com.ng}}</ref> === Makarantu masu zaman kansu === * [[Tansian University]], [[Umunya]]<ref>{{Cite web|title=Home {{!}} Tansian University|url=https://www.tansianuniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|website=www.tansianuniversity.edu.ng}}</ref> * [[Madonna University]], [[Okija]]<ref>{{Cite web|title=Madonna University – One of the Best Universities in Nigeria|url=https://www.madonnauniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * [[Paul University]], [[Awka]]<ref>{{Cite web|title=Paul University, Awka {{!}} Citadel of higher learning|url=https://www.pauluniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * Legacy University, Okija<ref>{{Cite web|title=Homepage|url=https://www.legacyuniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=Legacy University Okija Anambra State|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-11-04|title=List of Universities in Anambra State|url=https://www.myschoolgist.com/ng/universities-in-anambra-state/|access-date=2021-06-13|website=www.myschoolgist.com|language=en}}</ref> * St Peter's University, Achina da haraba a birnin Onneh{{Citation needed|date=May 2021}} * The UA College of Science & Technology Isuofia<ref>{{Cite web|title=The UA College of Science & Technology of The University of America - Home|url=http://uapoly.org/|access-date=2021-06-13|website=uapoly.org}}</ref> * The University of America College of Science and Technology.<ref>{{Cite web|title=The University of America College of Science & Technology - Home|url=http://www.uan.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=www.uan.edu.ng}}</ref> * Grundtvig Polytechnic, Oba<ref>{{Cite web|last=Support|first=Web|title=Grundtvig Polytechnic Home|url=https://grundtvigpolytechnic.com/|access-date=2021-06-13|website=Grundtvig Polytechnic|language=en-GB}}</ref> * Buckingham Academy of Management and Technology, Ogidi<ref>{{Cite web|last=Admin|first=I. J. N.|date=2020-10-17|title=Full List of Courses Offered In Buckingham Academy Of Management And Technology (BUCKIEPOLY)|url=https://itsjambnews.com.ng/jamb/buckiepoly-courses/|access-date=2021-06-14|website=ITSJAMBNEWS|language=en-US}}</ref> * Onit College of Education, Mbaukwu<ref>{{Cite web|title=ONIT College Of Education Mbaukwu, Awka South Council Area Holds 10th Matriculation Ceremony|url=https://www.absradiotv.com/2021/03/22/onit-college-of-education-mbaukwu-awka-south-council-area-holds-10th-matriculation-ceremony/|access-date=2021-06-13|website=Heartbeat Of The East|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-06-20|title=Private college takes tertiary education to Anambra hinterland|url=https://www.vanguardngr.com/2018/06/private-college-takes-tertiary-education-anambra-hinterland/|access-date=2021-06-13|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> [[Awka]] itace babban birnin jihar, kuma itace cibiyar masana'antu karfe da sarrafawa a Najeriya. Akwai masu ilimi da dama dangane da sauran kasashen Najeriya. Daliban jihar cin lashe kyautuka da dama na gasar kasa da duniya baki daya. Wannan abun la'akari ne dangane da sauran jihohin Najerya.<ref>"Anambra girls hit gold at World Technovation challenge". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 11 August 2018. Retrieved 26 May2020.</ref><ref>"Anambra school wins bronze in world scientific competition". ''The Sun Nigeria''. 3 April 2019. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Anambra wins 4 national awards in education". ''The Sun Nigeria''. 7 October 2019. Retrieved 26 May2020.</ref><ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May2020.</ref> Daliban dake shiga makarantun firamare da sakandare na da yawa a yankin.<ref>EduCeleb (1 September 2018). "Primary School enrolment rate in Nigeria (State by State)". ''EduCeleb''. Retrieved 26 May 2020.</ref> A kwannan, Jihar Anambra ta fidda dalibai mafi yawa da zasu rubuta jarabawar JAMB a Najeriya. A tsakanin shekarun 2011/2012 zuwa 2014, dalibanta sun sami mafi kyawun sakamako a jarabawar WAEC da NECO.<ref>"Best NECO, SSCE candidate gets Anambra scholarship". ''Vanguard News''. 9 January 2013. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"13 of the Best Secondary Schools to Attend in Anambra State Nigeria | No. 9's the Best". ''NAIJSCHOOLS''. 12 February 2021. Retrieved 12 March2022.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 6hwrb9s89d9t3zo680v21phy4y44keu 164246 164245 2022-08-06T10:37:56Z Uncle Bash007 9891 /* Makarantu masu zaman kansu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model,<ref>"Welcome to Regina Pacis Model Secondary School, Onitsha". ''reginapacisschool.com.ng''. Retrieved 12 March 2022.</ref> [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]].<ref>"Nigeria School girls win gold at World Technovation Challenge in US". Retrieved 11 August 2018.</ref> == Makarantun gaba da sakandare na gwamnati == * The [[Nnamdi Azikiwe University]] (UNIZIK), Awka, wacce ke da asibitin koyarwa na zamani a [[Nnewi]] da reshe a Umunya<ref>[https://www.anambrastate.gov.ng/local-government/oyi/news?r=REFURBISHMENT-OF-ODUMODU-UMUNYA-NTEJE-BYE-PASS-BEGINS&hs=91f4ee0c98555c2b6e965f2f30183a74 Umunya]</ref> and Ukpo. Akwai sashin phamasy a [[Agulu]], a makarantar Preliminary studies dake Mbaukwu, da kuma kwalijin noma. * Jami'ar Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu, wacce akafi sani da [[Anambra State University]], wanda ake kira a da da, Anambra State University of Science and Technology (ASUTECH), mai haraba biyu, daya a Uli, da wani a Igbariam<ref>{{Cite web|title=Igbariam Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/igbariam-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-07-13|title=Top Universities In Africa – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://nlipw.com/universities-africa/top-universities-in-africa-chukwuemeka-odumegwu-ojukwu-university/|access-date=2021-06-13|website=Nigerian Law Intellectual Property Watch Inc.|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Uli Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/uli-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> * [[Federal Polytechnic, Oko]]<ref>{{cite web| url = https://federalpolyoko.edu.ng/| title = Federal Polytechnic, Oko}}</ref> * [[Nwafor Orizu University of Education|Jami'ar Nwafor Orizu]] (wanda aka sani da Nwafor Orizu College of Education), [[Nsugbe]]<ref>{{Cite web|title=NOCEN – Nwafor Orizu College of Education|url=https://nocen.edu.ng/nocen/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> *[[Federal College of Education (Technical), Umunze]] *Anambra State Polytechnic,wanda aka sai da Anambra State College of Agriculture, Mgbakwu<ref>{{Cite web|title=Anambra State College Of Agriculture, Mgbakwu|url=https://www.manpower.com.ng/company/315/anambra-state-college-of-agriculture-mgbakwu|access-date=2021-06-13|website=www.manpower.com.ng}}</ref> === Makarantu masu zaman kansu === * [[Tansian University]], [[Umunya]]<ref>{{Cite web|title=Home {{!}} Tansian University|url=https://www.tansianuniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|website=www.tansianuniversity.edu.ng}}</ref> * [[Madonna University]], [[Okija]]<ref>{{Cite web|title=Madonna University – One of the Best Universities in Nigeria|url=https://www.madonnauniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * [[Paul University]], [[Awka]]<ref>{{Cite web|title=Paul University, Awka {{!}} Citadel of higher learning|url=https://www.pauluniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * Legacy University, Okija<ref>{{Cite web|title=Homepage|url=https://www.legacyuniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=Legacy University Okija Anambra State|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-11-04|title=List of Universities in Anambra State|url=https://www.myschoolgist.com/ng/universities-in-anambra-state/|access-date=2021-06-13|website=www.myschoolgist.com|language=en}}</ref> * St Peter's University, Achina da haraba a birnin Onneh{{Citation needed|date=May 2021}} * The UA College of Science & Technology Isuofia<ref>{{Cite web|title=The UA College of Science & Technology of The University of America - Home|url=http://uapoly.org/|access-date=2021-06-13|website=uapoly.org}}</ref> * The University of America College of Science and Technology.<ref>{{Cite web|title=The University of America College of Science & Technology - Home|url=http://www.uan.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=www.uan.edu.ng}}</ref> * Grundtvig Polytechnic, Oba<ref>{{Cite web|last=Support|first=Web|title=Grundtvig Polytechnic Home|url=https://grundtvigpolytechnic.com/|access-date=2021-06-13|website=Grundtvig Polytechnic|language=en-GB}}</ref> * Buckingham Academy of Management and Technology, Ogidi<ref>{{Cite web|last=Admin|first=I. J. N.|date=2020-10-17|title=Full List of Courses Offered In Buckingham Academy Of Management And Technology (BUCKIEPOLY)|url=https://itsjambnews.com.ng/jamb/buckiepoly-courses/|access-date=2021-06-14|website=ITSJAMBNEWS|language=en-US}}</ref> * Onit College of Education, Mbaukwu<ref>{{Cite web|title=ONIT College Of Education Mbaukwu, Awka South Council Area Holds 10th Matriculation Ceremony|url=https://www.absradiotv.com/2021/03/22/onit-college-of-education-mbaukwu-awka-south-council-area-holds-10th-matriculation-ceremony/|access-date=2021-06-13|website=Heartbeat Of The East|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-06-20|title=Private college takes tertiary education to Anambra hinterland|url=https://www.vanguardngr.com/2018/06/private-college-takes-tertiary-education-anambra-hinterland/|access-date=2021-06-13|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> [[Awka]] itace babban birnin jihar, kuma itace cibiyar masana'antu karfe da sarrafawa a Najeriya. Akwai masu ilimi da dama dangane da sauran kasashen Najeriya. Daliban jihar cin lashe kyautuka da dama na gasar kasa da duniya baki daya. Wannan abun la'akari ne dangane da sauran jihohin Najerya.<ref>"Anambra girls hit gold at World Technovation challenge". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 11 August 2018. Retrieved 26 May2020.</ref><ref>"Anambra school wins bronze in world scientific competition". ''The Sun Nigeria''. 3 April 2019. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Anambra wins 4 national awards in education". ''The Sun Nigeria''. 7 October 2019. Retrieved 26 May2020.</ref><ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May2020.</ref> Daliban dake shiga makarantun firamare da sakandare na da yawa a yankin.<ref>EduCeleb (1 September 2018). "Primary School enrolment rate in Nigeria (State by State)". ''EduCeleb''. Retrieved 26 May 2020.</ref> A kwannan, Jihar Anambra ta fidda dalibai mafi yawa da zasu rubuta jarabawar JAMB a Najeriya. A tsakanin shekarun 2011/2012 zuwa 2014, dalibanta sun sami mafi kyawun sakamako a jarabawar WAEC da NECO.<ref>"Best NECO, SSCE candidate gets Anambra scholarship". ''Vanguard News''. 9 January 2013. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"13 of the Best Secondary Schools to Attend in Anambra State Nigeria | No. 9's the Best". ''NAIJSCHOOLS''. 12 February 2021. Retrieved 12 March2022.</ref> Makarantun sakandare na kwana na jihar Anambra na daga cikin ingantattun makarantu a Najeriya == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] sxzoj3vbofihkx0mbziqpfijdz33ukt 164247 164246 2022-08-06T10:38:44Z Uncle Bash007 9891 /* Makarantu masu zaman kansu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model,<ref>"Welcome to Regina Pacis Model Secondary School, Onitsha". ''reginapacisschool.com.ng''. Retrieved 12 March 2022.</ref> [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]].<ref>"Nigeria School girls win gold at World Technovation Challenge in US". Retrieved 11 August 2018.</ref> == Makarantun gaba da sakandare na gwamnati == * The [[Nnamdi Azikiwe University]] (UNIZIK), Awka, wacce ke da asibitin koyarwa na zamani a [[Nnewi]] da reshe a Umunya<ref>[https://www.anambrastate.gov.ng/local-government/oyi/news?r=REFURBISHMENT-OF-ODUMODU-UMUNYA-NTEJE-BYE-PASS-BEGINS&hs=91f4ee0c98555c2b6e965f2f30183a74 Umunya]</ref> and Ukpo. Akwai sashin phamasy a [[Agulu]], a makarantar Preliminary studies dake Mbaukwu, da kuma kwalijin noma. * Jami'ar Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu, wacce akafi sani da [[Anambra State University]], wanda ake kira a da da, Anambra State University of Science and Technology (ASUTECH), mai haraba biyu, daya a Uli, da wani a Igbariam<ref>{{Cite web|title=Igbariam Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/igbariam-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-07-13|title=Top Universities In Africa – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://nlipw.com/universities-africa/top-universities-in-africa-chukwuemeka-odumegwu-ojukwu-university/|access-date=2021-06-13|website=Nigerian Law Intellectual Property Watch Inc.|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Uli Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/uli-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> * [[Federal Polytechnic, Oko]]<ref>{{cite web| url = https://federalpolyoko.edu.ng/| title = Federal Polytechnic, Oko}}</ref> * [[Nwafor Orizu University of Education|Jami'ar Nwafor Orizu]] (wanda aka sani da Nwafor Orizu College of Education), [[Nsugbe]]<ref>{{Cite web|title=NOCEN – Nwafor Orizu College of Education|url=https://nocen.edu.ng/nocen/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> *[[Federal College of Education (Technical), Umunze]] *Anambra State Polytechnic,wanda aka sai da Anambra State College of Agriculture, Mgbakwu<ref>{{Cite web|title=Anambra State College Of Agriculture, Mgbakwu|url=https://www.manpower.com.ng/company/315/anambra-state-college-of-agriculture-mgbakwu|access-date=2021-06-13|website=www.manpower.com.ng}}</ref> === Makarantu masu zaman kansu === * [[Tansian University]], [[Umunya]]<ref>{{Cite web|title=Home {{!}} Tansian University|url=https://www.tansianuniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|website=www.tansianuniversity.edu.ng}}</ref> * [[Madonna University]], [[Okija]]<ref>{{Cite web|title=Madonna University – One of the Best Universities in Nigeria|url=https://www.madonnauniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * [[Paul University]], [[Awka]]<ref>{{Cite web|title=Paul University, Awka {{!}} Citadel of higher learning|url=https://www.pauluniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * Legacy University, Okija<ref>{{Cite web|title=Homepage|url=https://www.legacyuniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=Legacy University Okija Anambra State|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-11-04|title=List of Universities in Anambra State|url=https://www.myschoolgist.com/ng/universities-in-anambra-state/|access-date=2021-06-13|website=www.myschoolgist.com|language=en}}</ref> * St Peter's University, Achina da haraba a birnin Onneh{{Citation needed|date=May 2021}} * The UA College of Science & Technology Isuofia<ref>{{Cite web|title=The UA College of Science & Technology of The University of America - Home|url=http://uapoly.org/|access-date=2021-06-13|website=uapoly.org}}</ref> * The University of America College of Science and Technology.<ref>{{Cite web|title=The University of America College of Science & Technology - Home|url=http://www.uan.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=www.uan.edu.ng}}</ref> * Grundtvig Polytechnic, Oba<ref>{{Cite web|last=Support|first=Web|title=Grundtvig Polytechnic Home|url=https://grundtvigpolytechnic.com/|access-date=2021-06-13|website=Grundtvig Polytechnic|language=en-GB}}</ref> * Buckingham Academy of Management and Technology, Ogidi<ref>{{Cite web|last=Admin|first=I. J. N.|date=2020-10-17|title=Full List of Courses Offered In Buckingham Academy Of Management And Technology (BUCKIEPOLY)|url=https://itsjambnews.com.ng/jamb/buckiepoly-courses/|access-date=2021-06-14|website=ITSJAMBNEWS|language=en-US}}</ref> * Onit College of Education, Mbaukwu<ref>{{Cite web|title=ONIT College Of Education Mbaukwu, Awka South Council Area Holds 10th Matriculation Ceremony|url=https://www.absradiotv.com/2021/03/22/onit-college-of-education-mbaukwu-awka-south-council-area-holds-10th-matriculation-ceremony/|access-date=2021-06-13|website=Heartbeat Of The East|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-06-20|title=Private college takes tertiary education to Anambra hinterland|url=https://www.vanguardngr.com/2018/06/private-college-takes-tertiary-education-anambra-hinterland/|access-date=2021-06-13|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> [[Awka]] itace babban birnin jihar, kuma itace cibiyar masana'antu karfe da sarrafawa a Najeriya. Akwai masu ilimi da dama dangane da sauran kasashen Najeriya. Daliban jihar cin lashe kyautuka da dama na gasar kasa da duniya baki daya. Wannan abun la'akari ne dangane da sauran jihohin Najerya.<ref>"Anambra girls hit gold at World Technovation challenge". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 11 August 2018. Retrieved 26 May2020.</ref><ref>"Anambra school wins bronze in world scientific competition". ''The Sun Nigeria''. 3 April 2019. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Anambra wins 4 national awards in education". ''The Sun Nigeria''. 7 October 2019. Retrieved 26 May2020.</ref><ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May2020.</ref> Daliban dake shiga makarantun firamare da sakandare na da yawa a yankin.<ref>EduCeleb (1 September 2018). "Primary School enrolment rate in Nigeria (State by State)". ''EduCeleb''. Retrieved 26 May 2020.</ref> A kwannan, Jihar Anambra ta fidda dalibai mafi yawa da zasu rubuta jarabawar JAMB a Najeriya. A tsakanin shekarun 2011/2012 zuwa 2014, dalibanta sun sami mafi kyawun sakamako a jarabawar WAEC da NECO.<ref>"Best NECO, SSCE candidate gets Anambra scholarship". ''Vanguard News''. 9 January 2013. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"13 of the Best Secondary Schools to Attend in Anambra State Nigeria | No. 9's the Best". ''NAIJSCHOOLS''. 12 February 2021. Retrieved 12 March2022.</ref> Makarantun sakandare na kwana na jihar Anambra na daga cikin ingantattun makarantu a Najeriya. Gwamnatin jihar ta mayar da hankali sosai a ingancin ilimin sakandare. == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 5nw13pgnlnk35qoe388u9qbtqwzk9ab 164248 164247 2022-08-06T10:39:02Z Uncle Bash007 9891 /* Makarantu masu zaman kansu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model,<ref>"Welcome to Regina Pacis Model Secondary School, Onitsha". ''reginapacisschool.com.ng''. Retrieved 12 March 2022.</ref> [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]].<ref>"Nigeria School girls win gold at World Technovation Challenge in US". Retrieved 11 August 2018.</ref> == Makarantun gaba da sakandare na gwamnati == * The [[Nnamdi Azikiwe University]] (UNIZIK), Awka, wacce ke da asibitin koyarwa na zamani a [[Nnewi]] da reshe a Umunya<ref>[https://www.anambrastate.gov.ng/local-government/oyi/news?r=REFURBISHMENT-OF-ODUMODU-UMUNYA-NTEJE-BYE-PASS-BEGINS&hs=91f4ee0c98555c2b6e965f2f30183a74 Umunya]</ref> and Ukpo. Akwai sashin phamasy a [[Agulu]], a makarantar Preliminary studies dake Mbaukwu, da kuma kwalijin noma. * Jami'ar Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu, wacce akafi sani da [[Anambra State University]], wanda ake kira a da da, Anambra State University of Science and Technology (ASUTECH), mai haraba biyu, daya a Uli, da wani a Igbariam<ref>{{Cite web|title=Igbariam Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/igbariam-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-07-13|title=Top Universities In Africa – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://nlipw.com/universities-africa/top-universities-in-africa-chukwuemeka-odumegwu-ojukwu-university/|access-date=2021-06-13|website=Nigerian Law Intellectual Property Watch Inc.|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Uli Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/uli-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> * [[Federal Polytechnic, Oko]]<ref>{{cite web| url = https://federalpolyoko.edu.ng/| title = Federal Polytechnic, Oko}}</ref> * [[Nwafor Orizu University of Education|Jami'ar Nwafor Orizu]] (wanda aka sani da Nwafor Orizu College of Education), [[Nsugbe]]<ref>{{Cite web|title=NOCEN – Nwafor Orizu College of Education|url=https://nocen.edu.ng/nocen/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> *[[Federal College of Education (Technical), Umunze]] *Anambra State Polytechnic,wanda aka sai da Anambra State College of Agriculture, Mgbakwu<ref>{{Cite web|title=Anambra State College Of Agriculture, Mgbakwu|url=https://www.manpower.com.ng/company/315/anambra-state-college-of-agriculture-mgbakwu|access-date=2021-06-13|website=www.manpower.com.ng}}</ref> === Makarantu masu zaman kansu === * [[Tansian University]], [[Umunya]]<ref>{{Cite web|title=Home {{!}} Tansian University|url=https://www.tansianuniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|website=www.tansianuniversity.edu.ng}}</ref> * [[Madonna University]], [[Okija]]<ref>{{Cite web|title=Madonna University – One of the Best Universities in Nigeria|url=https://www.madonnauniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * [[Paul University]], [[Awka]]<ref>{{Cite web|title=Paul University, Awka {{!}} Citadel of higher learning|url=https://www.pauluniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * Legacy University, Okija<ref>{{Cite web|title=Homepage|url=https://www.legacyuniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=Legacy University Okija Anambra State|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-11-04|title=List of Universities in Anambra State|url=https://www.myschoolgist.com/ng/universities-in-anambra-state/|access-date=2021-06-13|website=www.myschoolgist.com|language=en}}</ref> * St Peter's University, Achina da haraba a birnin Onneh{{Citation needed|date=May 2021}} * The UA College of Science & Technology Isuofia<ref>{{Cite web|title=The UA College of Science & Technology of The University of America - Home|url=http://uapoly.org/|access-date=2021-06-13|website=uapoly.org}}</ref> * The University of America College of Science and Technology.<ref>{{Cite web|title=The University of America College of Science & Technology - Home|url=http://www.uan.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=www.uan.edu.ng}}</ref> * Grundtvig Polytechnic, Oba<ref>{{Cite web|last=Support|first=Web|title=Grundtvig Polytechnic Home|url=https://grundtvigpolytechnic.com/|access-date=2021-06-13|website=Grundtvig Polytechnic|language=en-GB}}</ref> * Buckingham Academy of Management and Technology, Ogidi<ref>{{Cite web|last=Admin|first=I. J. N.|date=2020-10-17|title=Full List of Courses Offered In Buckingham Academy Of Management And Technology (BUCKIEPOLY)|url=https://itsjambnews.com.ng/jamb/buckiepoly-courses/|access-date=2021-06-14|website=ITSJAMBNEWS|language=en-US}}</ref> * Onit College of Education, Mbaukwu<ref>{{Cite web|title=ONIT College Of Education Mbaukwu, Awka South Council Area Holds 10th Matriculation Ceremony|url=https://www.absradiotv.com/2021/03/22/onit-college-of-education-mbaukwu-awka-south-council-area-holds-10th-matriculation-ceremony/|access-date=2021-06-13|website=Heartbeat Of The East|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-06-20|title=Private college takes tertiary education to Anambra hinterland|url=https://www.vanguardngr.com/2018/06/private-college-takes-tertiary-education-anambra-hinterland/|access-date=2021-06-13|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> [[Awka]] itace babban birnin jihar, kuma itace cibiyar masana'antu karfe da sarrafawa a Najeriya. Akwai masu ilimi da dama dangane da sauran kasashen Najeriya. Daliban jihar cin lashe kyautuka da dama na gasar kasa da duniya baki daya. Wannan abun la'akari ne dangane da sauran jihohin Najerya.<ref>"Anambra girls hit gold at World Technovation challenge". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 11 August 2018. Retrieved 26 May2020.</ref><ref>"Anambra school wins bronze in world scientific competition". ''The Sun Nigeria''. 3 April 2019. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Anambra wins 4 national awards in education". ''The Sun Nigeria''. 7 October 2019. Retrieved 26 May2020.</ref><ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May2020.</ref> Daliban dake shiga makarantun firamare da sakandare na da yawa a yankin.<ref>EduCeleb (1 September 2018). "Primary School enrolment rate in Nigeria (State by State)". ''EduCeleb''. Retrieved 26 May 2020.</ref> A kwannan, Jihar Anambra ta fidda dalibai mafi yawa da zasu rubuta jarabawar JAMB a Najeriya. A tsakanin shekarun 2011/2012 zuwa 2014, dalibanta sun sami mafi kyawun sakamako a jarabawar WAEC da NECO.<ref>"Best NECO, SSCE candidate gets Anambra scholarship". ''Vanguard News''. 9 January 2013. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"13 of the Best Secondary Schools to Attend in Anambra State Nigeria | No. 9's the Best". ''NAIJSCHOOLS''. 12 February 2021. Retrieved 12 March2022.</ref> Makarantun sakandare na kwana na jihar Anambra na daga cikin ingantattun makarantu a Najeriya. Gwamnatin jihar ta mayar da hankali sosai a ingancin ilimin sakandare.<ref>Onoja, Alex Peter (11 January 2021). "5 Most Expensive Secondary Schools in Anambra State". ''Fivekaycooded''. Retrieved 13 December 2021.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] mlluw8k2k35rl3bzvafjixx310t5vjf 164249 164248 2022-08-06T10:39:19Z Uncle Bash007 9891 /* Makarantu masu zaman kansu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model,<ref>"Welcome to Regina Pacis Model Secondary School, Onitsha". ''reginapacisschool.com.ng''. Retrieved 12 March 2022.</ref> [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]].<ref>"Nigeria School girls win gold at World Technovation Challenge in US". Retrieved 11 August 2018.</ref> == Makarantun gaba da sakandare na gwamnati == * The [[Nnamdi Azikiwe University]] (UNIZIK), Awka, wacce ke da asibitin koyarwa na zamani a [[Nnewi]] da reshe a Umunya<ref>[https://www.anambrastate.gov.ng/local-government/oyi/news?r=REFURBISHMENT-OF-ODUMODU-UMUNYA-NTEJE-BYE-PASS-BEGINS&hs=91f4ee0c98555c2b6e965f2f30183a74 Umunya]</ref> and Ukpo. Akwai sashin phamasy a [[Agulu]], a makarantar Preliminary studies dake Mbaukwu, da kuma kwalijin noma. * Jami'ar Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu, wacce akafi sani da [[Anambra State University]], wanda ake kira a da da, Anambra State University of Science and Technology (ASUTECH), mai haraba biyu, daya a Uli, da wani a Igbariam<ref>{{Cite web|title=Igbariam Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/igbariam-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-07-13|title=Top Universities In Africa – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://nlipw.com/universities-africa/top-universities-in-africa-chukwuemeka-odumegwu-ojukwu-university/|access-date=2021-06-13|website=Nigerian Law Intellectual Property Watch Inc.|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Uli Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/uli-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> * [[Federal Polytechnic, Oko]]<ref>{{cite web| url = https://federalpolyoko.edu.ng/| title = Federal Polytechnic, Oko}}</ref> * [[Nwafor Orizu University of Education|Jami'ar Nwafor Orizu]] (wanda aka sani da Nwafor Orizu College of Education), [[Nsugbe]]<ref>{{Cite web|title=NOCEN – Nwafor Orizu College of Education|url=https://nocen.edu.ng/nocen/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> *[[Federal College of Education (Technical), Umunze]] *Anambra State Polytechnic,wanda aka sai da Anambra State College of Agriculture, Mgbakwu<ref>{{Cite web|title=Anambra State College Of Agriculture, Mgbakwu|url=https://www.manpower.com.ng/company/315/anambra-state-college-of-agriculture-mgbakwu|access-date=2021-06-13|website=www.manpower.com.ng}}</ref> === Makarantu masu zaman kansu === * [[Tansian University]], [[Umunya]]<ref>{{Cite web|title=Home {{!}} Tansian University|url=https://www.tansianuniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|website=www.tansianuniversity.edu.ng}}</ref> * [[Madonna University]], [[Okija]]<ref>{{Cite web|title=Madonna University – One of the Best Universities in Nigeria|url=https://www.madonnauniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * [[Paul University]], [[Awka]]<ref>{{Cite web|title=Paul University, Awka {{!}} Citadel of higher learning|url=https://www.pauluniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * Legacy University, Okija<ref>{{Cite web|title=Homepage|url=https://www.legacyuniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=Legacy University Okija Anambra State|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-11-04|title=List of Universities in Anambra State|url=https://www.myschoolgist.com/ng/universities-in-anambra-state/|access-date=2021-06-13|website=www.myschoolgist.com|language=en}}</ref> * St Peter's University, Achina da haraba a birnin Onneh{{Citation needed|date=May 2021}} * The UA College of Science & Technology Isuofia<ref>{{Cite web|title=The UA College of Science & Technology of The University of America - Home|url=http://uapoly.org/|access-date=2021-06-13|website=uapoly.org}}</ref> * The University of America College of Science and Technology.<ref>{{Cite web|title=The University of America College of Science & Technology - Home|url=http://www.uan.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=www.uan.edu.ng}}</ref> * Grundtvig Polytechnic, Oba<ref>{{Cite web|last=Support|first=Web|title=Grundtvig Polytechnic Home|url=https://grundtvigpolytechnic.com/|access-date=2021-06-13|website=Grundtvig Polytechnic|language=en-GB}}</ref> * Buckingham Academy of Management and Technology, Ogidi<ref>{{Cite web|last=Admin|first=I. J. N.|date=2020-10-17|title=Full List of Courses Offered In Buckingham Academy Of Management And Technology (BUCKIEPOLY)|url=https://itsjambnews.com.ng/jamb/buckiepoly-courses/|access-date=2021-06-14|website=ITSJAMBNEWS|language=en-US}}</ref> * Onit College of Education, Mbaukwu<ref>{{Cite web|title=ONIT College Of Education Mbaukwu, Awka South Council Area Holds 10th Matriculation Ceremony|url=https://www.absradiotv.com/2021/03/22/onit-college-of-education-mbaukwu-awka-south-council-area-holds-10th-matriculation-ceremony/|access-date=2021-06-13|website=Heartbeat Of The East|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-06-20|title=Private college takes tertiary education to Anambra hinterland|url=https://www.vanguardngr.com/2018/06/private-college-takes-tertiary-education-anambra-hinterland/|access-date=2021-06-13|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> [[Awka]] itace babban birnin jihar, kuma itace cibiyar masana'antu karfe da sarrafawa a Najeriya. Akwai masu ilimi da dama dangane da sauran kasashen Najeriya. Daliban jihar cin lashe kyautuka da dama na gasar kasa da duniya baki daya. Wannan abun la'akari ne dangane da sauran jihohin Najerya.<ref>"Anambra girls hit gold at World Technovation challenge". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 11 August 2018. Retrieved 26 May2020.</ref><ref>"Anambra school wins bronze in world scientific competition". ''The Sun Nigeria''. 3 April 2019. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Anambra wins 4 national awards in education". ''The Sun Nigeria''. 7 October 2019. Retrieved 26 May2020.</ref><ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May2020.</ref> Daliban dake shiga makarantun firamare da sakandare na da yawa a yankin.<ref>EduCeleb (1 September 2018). "Primary School enrolment rate in Nigeria (State by State)". ''EduCeleb''. Retrieved 26 May 2020.</ref> A kwannan, Jihar Anambra ta fidda dalibai mafi yawa da zasu rubuta jarabawar JAMB a Najeriya. A tsakanin shekarun 2011/2012 zuwa 2014, dalibanta sun sami mafi kyawun sakamako a jarabawar WAEC da NECO.<ref>"Best NECO, SSCE candidate gets Anambra scholarship". ''Vanguard News''. 9 January 2013. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"13 of the Best Secondary Schools to Attend in Anambra State Nigeria | No. 9's the Best". ''NAIJSCHOOLS''. 12 February 2021. Retrieved 12 March2022.</ref> Makarantun sakandare na kwana na jihar Anambra na daga cikin ingantattun makarantu a Najeriya. Gwamnatin jihar ta mayar da hankali sosai a ingancin ilimin sakandare.<ref>Onoja, Alex Peter (11 January 2021). "5 Most Expensive Secondary Schools in Anambra State". ''Fivekaycooded''. Retrieved 13 December 2021.</ref><ref>"13 of the Best Secondary Schools to Attend in Anambra State Nigeria | No. 9's the Best". ''NAIJSCHOOLS''. 12 February 2021. Retrieved 12 March2022.</ref> == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] cfln5z0zse982x3asdnlkzl1yk4lu1w 164250 164249 2022-08-06T10:39:35Z Uncle Bash007 9891 /* Makarantu masu zaman kansu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. Sauran muhimman birane a Anambra sun hada da: [[Abagana]], Abba, Abacha, [[Umueri]], [[Abatete]], Achalla, [[Achina, Anambra|Achina]], Adazi Ani, Adazi-Enu, [[Adazi-Nnukwu]], Agukwu, [[Aguleri]], [[Agulu]], Aguluezechukwu, [[Aguluzigbo]], [[Ajalli]], [[Akpo]], [[Akpujiogu|Akpu]], Akwaeze, Akwukwu, [[Alor, Nigeria|Alor]], Amaetiti, Amansea, Amanuke, Amaokpala, [[Amawbia]], Amesi, Amichi, Amorka, [[Anam (town)|Anam]], [[Anaku Town|Anaku]], [[Atani]], Awa, [[Umueri]], Awba-Ofemili, [[Awgbu]], [[Awka-Etiti]], [[Awkuzu]], [[Azia (town)|Azia]], Azigbo, [[Ebenator Ozulogu]], [[Ebenebe]], [[Ekwulobia]], [[Ekwulumili]], Enugwu-Adazi, Enugwu-Agidi, [[Enugwu Aguleri]], [[Enugwu Ukwu]], Ezinifite, Ezinihite, [[Eziowelle]], [[Ezira]], Ichi, [[Ichida]], [[Ideani]], I[[Ifitedunu, Dunukofia|fitedunu]], Ifite-Ogwari, Igbakwu, Igbariam, Igbedor, [[Igbo-Ukwu]], [[Ihembosi]], [[Ihiala]], Ikenga, Inoma, Iseke, Isuaniocha, Isulo, Isuofia, Lilu, Mbosi, Mgbakwu, [[Mmiata Anam]], Nando, Nanka, [[Nawfia]], [[Nawfija]], Nawgu, Ndikelionwu, Ndi-okpaleke, Ndiukwuenu, [[Nibo]], Nimo, Nise, Nkpologwu, [[Nkpor]], [[Nkwelle-Ezunaka]], [[Neni]], Nnobi, Nnokwa, [[Nsugbe]], [[Nteje]], [[Nzam]], Oba, Obeledu, [[Obosi]], Ochuche-Umuodu, [[Ogbunike]], [[Ogbunka]], [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]], Ojoto, [[Okija]], [[Oko Town|Oko]], Okpeze, Omasi, Omogho, Omor, Onneh, Ora-Eri, Oraifite, [[Oraukwu, Anambra|Oraukwu]], Orsumoghu, Ossomala, [[Osumenyi]], [[Owerre Ezukala|Owerre-ezukala]], Owelle-Olumbanasa, [[Ozubulu]], Ubuluisiuzor, [[Ufuma]], [[Uga, Nigeria|Uga]], Ugbenne, Ugbenu, [[Uke, Nigeria|Uke]], [[Ukpo]], [[Ukpor]], Ukwalla-Olumbanasa, Ukwulu, [[Uli, Nigeria|Uli]], Umuanaga, [[Umuawulu]], [[Umuchu]], [[Umudioka]], Umueje, [[Umuerum]], [[Umueze Anam]], [[Umuoba Anam]], Umudora Anam, Umumbo, [[Umunnachi]], Umunankwo, [[Umunya]], [[Umunze]], [[Umuoji]], [[Umuomaku]], Umuona Unubi, Odekpe-Oluumbanasa, Utuh,Odeh-Olumbanasa, Igbokenyi Olumbanasa, Odomagwu-Olumbanasa, da kuma Allah/Onugwa-Olumbanasa. === Kananan hukumomi === * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] === Wuri === Jihar ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, Jihar Imo da Rivers daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas da kuma Jihar [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga [[Kogin Anambra]] wacce ke kwarara a yankin kuma ta kasance reshen ne na [[Neja (kogi)|Kogin Neja]]. Inyamurai ne mutanen asali na jihar (wanda ke da kashi 99%) da 'yan kwararan mutane wadanda ke amfani da wasu harsunan kuma mafi yawancinsu na zaune ne a yankin arewa maso yammacin jihar.<ref>"Anambra State". Igbofocus.co.uk. Retrieved 25 August 2013.</ref> Jihar Anambra itace ta takwas a yawan mutane a Najeriya kuma itace ta biyu a cushewar jama'a bayan jihar [[Lagos (jiha)]]. A duk nisan kilomita 45km tsakanin yankuna akwai kwauyukan da kananan birane dake zaune a daji wanda ya baiwa mutanen yanki matsakaicin cushuwar jama'a na kimanin 1,500–2,000 na mutane duk tafiyar kilomita square.<ref>gamers (22 August 2019). "[Shapefile] Anambra State". ''Geospatial Analysis Mapping and Environmental Research Solutions''. Retrieved 26 May2020.</ref> == Albarkatun kasa == Jihar Anambra na da arzikin man fetur, gas, [[bauxite]], da [[ceramic]].<ref>Ogbu, Emma. "SOLID MINERALS IN ANAMBRA STATE: NEGLECTED GOLD MINES - Radio Nigeria". ''Radio Nigeria''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Tana da kaso akalla 100 na kasan noma. Jihar Anambra na da wasu albarkatun da suka shafi noma da kiwo kaman kiwon kifi da noma, da kuma amfani da dabbobi wajen noma da kuma kiwo. === Fetur da gas === A shekara ta 2006, anyi bikin tunawa da matatar mai na 'yan kasuwa na farko a Najeriya, Orient Petroleum Refinery (OPR), wacce akayi a yankin [[Aguleri]].<ref>"Reference at allafrica.com", All Africa, 2006</ref> Gwamnatin tarayya ta bai wa kamfanin Orient Petroleum Resource Ltd (OPRL) na mai kamfanin OPR lasisin gina matatar man fetur mai iya tace barrel 55,000 a duk rana (~7,500 t/d). Acikin shekara ta 2012, bayan kokarin da gwamna [[Peter Obi]] yayi tare da sauran masu hannun jari a kamfanin Orient Petroleum, Jihar Anambra ta zamo jiha mai samar da man fetur da kanta a Najeriya. Kamfanin man na Anambra na tsotso man fetur daga kwarin [[Kogin Anambra]].<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> A ranar 2 ga watan Augustan 2015, kamfanin Orient Petroleum Resources Plc ta sanar cewa tana shirin kara yawan man fetur da take samarwa da barrel 3000 a duk rana zuwa watan Satumba na 2015, saboda ta fara sabon aiki a sabbin rijiyoyin mai a yankin filayen mai na [[Aguleri]]. Wani kamfani na mutanen garin Nails and Stanley Ltd, na shirin samar da matatar gas a Umueje dake karamar hukumar [[Ayamelum]] don tallafawa harkokin tattalin arziki da kuma ma'aikatun mai da gas a jihar.<ref>Thisday Live, Nigeria (3 August 2015). "Anambra Refinery Targets 3,000 Barrels of Oil Per Day". thisdaylive.com. Archived from the original on 26 September 2015. Retrieved 3 December 2015.</ref> == Tattalin arziki == Noma na daga cikin muhimmin sashin tattalin arziki a Anambra. [[Manja]], [[Masara]], [[Shinkafa]] da rogo na daga cikin kayan da ake nomawa a yankin. [[Kamun kifi]] na daga cikin muhimman al'amurra a jihar. Kamfanin da ya fara kera ababen hawa a Najeriya [[Kamfanin Innoson]] na nan a yankin [[Nnewi]] na Jihar Anambra.<ref>"Innoson Vehicle Manufacturing – Official Home of Africa's 1st Indigenous Vehicle Manufacturer". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"Innoson Group of Companies – – The Pride of Africa". Retrieved 19 January 2022.</ref><ref>"A Look At Nigeria's First Automobile Manufacturer". ''Ventures Africa''. 3 November 2013. Retrieved 12 March 2022.</ref> Mutane daga kowanne sako na Yammacin Afurka na halartar kasuwar Onitsha don cinikayya, wanda hakan na kara bunkasa tattalin arzikin jihar, kuma ya sanya ta daya daga cikin manyan biranen kasuwanci na Afurka.<ref>"Business In Onitsha".</ref><ref>Onyemelukwe, J.O.C. (1974). "Some Factors In the Growth of West African Market Towns: The Example of Pre-Civil War Onitsha, Nigeria". ''Urban Studies''. '''11''' (1): 47–59. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/00420987420080051. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0042-0980. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 43084468. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 154120735.</ref> Anambra ta kasance cibiyar kirkire-kirkire ce, kere-kere, da samarwa. Akwai kirkire-kirkire da dama a Anambra, a sanadiyyar ilimi wanda hakan ya kara wa jihar yawan kudin shiga. Fitar da albarkatun noma daga yankin Jihar Anambra ya karawa jihar kudaden shiga, a shekara ta 2017, an samun kimanin miliyan $5 a sanadiyyar fitar da ganyen yakuwa.<ref>"Two brothers invent bitterleaf washing machine; underscore relevance to economy".</ref> Akwai tarin man fetur da gas a Najeriya, da yankin [[Anambra Basin]] da ke tarin mai na 1000 trillion cubic da ba'a tsotso ba. Jihar na da rijiyoyin mai fiye da guda 13 a Anambra. Jihar Anambra na da ikon tace akalla barrel 100,000 a rana, yayinda matatun mai na gida watau Orient Petroleum, da kuma Sterling Oil Exploration and Production Co. LTD (SEEPCO) suke aikin taxewa.<ref>"Anambra to start earning 13% oil derivation from March, state's rice production up by 524%". 20 February 2022.</ref> == Sufuri == Anambra na da hanyoyi masu kyau zuwa wasu jihohin Najeriya. [[Neja (kogi)|Kogin Neja]] ya hada [[Onitsha]] da sauran tashoshin jirgin ruwa na [[Port Harcourt]] a [[Jihar Rivers]] da Bururu da Warri a [[Delta (jiha)|Jihar Delta]]. Akwai gadar Neja ta biyu a Onitsha wanda ake kan ginawa.<ref>"The Second Niger Bridge Project". ''www.second-river-niger-bridge.com''. Retrieved 19 January 2022.</ref> == Birane da gine-gine == Tun karshen shekarun 1990, an samu yawaitar hijira daga kauyuka zuwa birane, wanda hakan yasa biranen Anambra suka cika makil da mutane: kusan kaso 62% na mutanen kasar na zaune ne a birane. == Al'adu da wuraren ziyara == [[UNESCO]] sun lissafo [[Ogbunike Caves]]<ref>UNESCO World Heritage Centre (27 June 2013). "Ogbunike Caves - UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Retrieved 25 August 2013.</ref> a matsayin daya daga cikin wuraren tarihi na duniya.<ref>Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". ''UNESCO World Heritage Centre''. Retrieved 12 March 2022.</ref> ya kasance daya daga cikin wurin tarihi da akafi ziyara a Jihar Anambra. An kasa ta cikin jerin kogunan sandstone (Lateritic na shekarun Campanian-Miocene).<ref>"Jochen Duckeck. "Show Caves of Nigeria: Ogba Ogbunike". Showcaves.com. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 25 August2013.</ref> Kogon [[Owerre Ezukala]] da makwararan ruwa (waterfall) sun kasance wuraren ziyara a jihar.<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''www.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May 2020.</ref> Ana daukar wadannan koguna a matsayin daya daga cikin manyan koguna a Afurka.<ref>"Destination. . . Ogba-Ukwu Caves & Waterfalls". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 5 August 2017. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Ogbaukwu Cave and Waterfall in Owerre Ezukala in Orumba South local government area of the state – Channels Television". Retrieved 26 May 2020.</ref> Wurin tarihi na Igbo-Ukwu:<ref>"Nigeria - Encyclopædia Britannica". ''Britannica.com''. 1 October 1960. Retrieved 25 August 2013.</ref> wata tsohuwar hari ce da tayi kaurin suna a kere-kere karafuna kyawawa; masu ziyara na cigaba da zuwa don ganin kere-keren tagulla. Jihar Anambra na da nau'oin abinci iri-iri, wanda suka hada da farar miya mai yaji na mutanen China, hamburger, sharwarma da kuma shahararriyar miyan onugbu.<ref>Obi-Young, Otosirieze (10 July 2020). "For 60 Years, Three Generations of Caterers Have Perfected Ofe Onugbu". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref><ref>"The Tastiest Mix of Onugbu". ''Folio Nigeria''. 25 June 2020. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Coci == Cocukan Jihar Anambra sun hada da cocukan Catholic, Anglican da Pentecostal. Cocin Catholic cathedral baban coci ne dake yankin 13B New Nkisi Rd, GRA 434106, Onitsha. Shi kuma cocin Anglican Cathedral coci ne dake GRA 434106, Onitsha. A Jihar Anambra akwai cocukan Pentecostal da dama wadanda suka hada da: God Church,<ref>"Assemblies of God (USA) Official Web Site | AG". ''ag.org''. Retrieved 12 October 2021.</ref> Redeemed Church,<ref>"RCCG – The Official Website Of The Redeemed Christian Church of God". Retrieved 12 October2021.</ref> House on the Rock, Dominion City,[60] Dunamis, Winners' Chapel, da kuma cocin Christ Embassy. == Ilimi == Anambra tayi fice a fannin ilimin zamani a Najeriya, musamman a fannin kimiyya da fasaha. A shekara ta 2018, dalibai biyar daga makarantar sakandare na Regina Pacis Model,<ref>"Welcome to Regina Pacis Model Secondary School, Onitsha". ''reginapacisschool.com.ng''. Retrieved 12 March 2022.</ref> [[Onitsha]], sun lashe kyautay zinare a wani gasar World Technovation Challenge da akayi a [[Silicon Valley]], [[San Francisco]].<ref>"Nigeria School girls win gold at World Technovation Challenge in US". Retrieved 11 August 2018.</ref> == Makarantun gaba da sakandare na gwamnati == * The [[Nnamdi Azikiwe University]] (UNIZIK), Awka, wacce ke da asibitin koyarwa na zamani a [[Nnewi]] da reshe a Umunya<ref>[https://www.anambrastate.gov.ng/local-government/oyi/news?r=REFURBISHMENT-OF-ODUMODU-UMUNYA-NTEJE-BYE-PASS-BEGINS&hs=91f4ee0c98555c2b6e965f2f30183a74 Umunya]</ref> and Ukpo. Akwai sashin phamasy a [[Agulu]], a makarantar Preliminary studies dake Mbaukwu, da kuma kwalijin noma. * Jami'ar Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu, wacce akafi sani da [[Anambra State University]], wanda ake kira a da da, Anambra State University of Science and Technology (ASUTECH), mai haraba biyu, daya a Uli, da wani a Igbariam<ref>{{Cite web|title=Igbariam Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/igbariam-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-07-13|title=Top Universities In Africa – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://nlipw.com/universities-africa/top-universities-in-africa-chukwuemeka-odumegwu-ojukwu-university/|access-date=2021-06-13|website=Nigerian Law Intellectual Property Watch Inc.|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Uli Campus – Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu University|url=https://coou.edu.ng/uli-campus/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> * [[Federal Polytechnic, Oko]]<ref>{{cite web| url = https://federalpolyoko.edu.ng/| title = Federal Polytechnic, Oko}}</ref> * [[Nwafor Orizu University of Education|Jami'ar Nwafor Orizu]] (wanda aka sani da Nwafor Orizu College of Education), [[Nsugbe]]<ref>{{Cite web|title=NOCEN – Nwafor Orizu College of Education|url=https://nocen.edu.ng/nocen/|access-date=2021-06-13|language=en-US}}</ref> *[[Federal College of Education (Technical), Umunze]] *Anambra State Polytechnic,wanda aka sai da Anambra State College of Agriculture, Mgbakwu<ref>{{Cite web|title=Anambra State College Of Agriculture, Mgbakwu|url=https://www.manpower.com.ng/company/315/anambra-state-college-of-agriculture-mgbakwu|access-date=2021-06-13|website=www.manpower.com.ng}}</ref> === Makarantu masu zaman kansu === * [[Tansian University]], [[Umunya]]<ref>{{Cite web|title=Home {{!}} Tansian University|url=https://www.tansianuniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|website=www.tansianuniversity.edu.ng}}</ref> * [[Madonna University]], [[Okija]]<ref>{{Cite web|title=Madonna University – One of the Best Universities in Nigeria|url=https://www.madonnauniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * [[Paul University]], [[Awka]]<ref>{{Cite web|title=Paul University, Awka {{!}} Citadel of higher learning|url=https://www.pauluniversity.edu.ng/|access-date=2021-05-17|language=en-US}}</ref> * Legacy University, Okija<ref>{{Cite web|title=Homepage|url=https://www.legacyuniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=Legacy University Okija Anambra State|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-11-04|title=List of Universities in Anambra State|url=https://www.myschoolgist.com/ng/universities-in-anambra-state/|access-date=2021-06-13|website=www.myschoolgist.com|language=en}}</ref> * St Peter's University, Achina da haraba a birnin Onneh{{Citation needed|date=May 2021}} * The UA College of Science & Technology Isuofia<ref>{{Cite web|title=The UA College of Science & Technology of The University of America - Home|url=http://uapoly.org/|access-date=2021-06-13|website=uapoly.org}}</ref> * The University of America College of Science and Technology.<ref>{{Cite web|title=The University of America College of Science & Technology - Home|url=http://www.uan.edu.ng/|access-date=2021-06-13|website=www.uan.edu.ng}}</ref> * Grundtvig Polytechnic, Oba<ref>{{Cite web|last=Support|first=Web|title=Grundtvig Polytechnic Home|url=https://grundtvigpolytechnic.com/|access-date=2021-06-13|website=Grundtvig Polytechnic|language=en-GB}}</ref> * Buckingham Academy of Management and Technology, Ogidi<ref>{{Cite web|last=Admin|first=I. J. N.|date=2020-10-17|title=Full List of Courses Offered In Buckingham Academy Of Management And Technology (BUCKIEPOLY)|url=https://itsjambnews.com.ng/jamb/buckiepoly-courses/|access-date=2021-06-14|website=ITSJAMBNEWS|language=en-US}}</ref> * Onit College of Education, Mbaukwu<ref>{{Cite web|title=ONIT College Of Education Mbaukwu, Awka South Council Area Holds 10th Matriculation Ceremony|url=https://www.absradiotv.com/2021/03/22/onit-college-of-education-mbaukwu-awka-south-council-area-holds-10th-matriculation-ceremony/|access-date=2021-06-13|website=Heartbeat Of The East|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-06-20|title=Private college takes tertiary education to Anambra hinterland|url=https://www.vanguardngr.com/2018/06/private-college-takes-tertiary-education-anambra-hinterland/|access-date=2021-06-13|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> [[Awka]] itace babban birnin jihar, kuma itace cibiyar masana'antu karfe da sarrafawa a Najeriya. Akwai masu ilimi da dama dangane da sauran kasashen Najeriya. Daliban jihar cin lashe kyautuka da dama na gasar kasa da duniya baki daya. Wannan abun la'akari ne dangane da sauran jihohin Najerya.<ref>"Anambra girls hit gold at World Technovation challenge". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 11 August 2018. Retrieved 26 May2020.</ref><ref>"Anambra school wins bronze in world scientific competition". ''The Sun Nigeria''. 3 April 2019. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"Anambra wins 4 national awards in education". ''The Sun Nigeria''. 7 October 2019. Retrieved 26 May2020.</ref><ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''anambrastate.gov.ng''. Retrieved 26 May2020.</ref> Daliban dake shiga makarantun firamare da sakandare na da yawa a yankin.<ref>EduCeleb (1 September 2018). "Primary School enrolment rate in Nigeria (State by State)". ''EduCeleb''. Retrieved 26 May 2020.</ref> A kwannan, Jihar Anambra ta fidda dalibai mafi yawa da zasu rubuta jarabawar JAMB a Najeriya. A tsakanin shekarun 2011/2012 zuwa 2014, dalibanta sun sami mafi kyawun sakamako a jarabawar WAEC da NECO.<ref>"Best NECO, SSCE candidate gets Anambra scholarship". ''Vanguard News''. 9 January 2013. Retrieved 26 May 2020.</ref><ref>"13 of the Best Secondary Schools to Attend in Anambra State Nigeria | No. 9's the Best". ''NAIJSCHOOLS''. 12 February 2021. Retrieved 12 March2022.</ref> Makarantun sakandare na kwana na jihar Anambra na daga cikin ingantattun makarantu a Najeriya. Gwamnatin jihar ta mayar da hankali sosai a ingancin ilimin sakandare.<ref>Onoja, Alex Peter (11 January 2021). "5 Most Expensive Secondary Schools in Anambra State". ''Fivekaycooded''. Retrieved 13 December 2021.</ref><ref>"13 of the Best Secondary Schools to Attend in Anambra State Nigeria | No. 9's the Best". ''NAIJSCHOOLS''. 12 February 2021. Retrieved 12 March2022.</ref> == Siyasa == == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 65p3q4uhsjwonhwujule2stxycju4qx Jami'ar Yusuf Maitama Sule 0 7534 164035 149418 2022-08-05T18:29:58Z Gwanki 3834 #YUMSUK wikitext text/x-wiki {{databox}} [[File:Northwest_University_Temporary_Site.jpg | thumb | Ginin jami'ar na wucin gadi]] [[File:Yusuf Maitama University 07.jpg|thumb|Ginin Jami'ar na dindindin]] '''Jami'ar Yusuf Maitama Sule Kano''', tsohon sunan ta na da ''Northwest University Kano'' Jami'a ce mallakin gwamnatin jahar [[Kano#Tarihin Kano|Kano]] mai mazaunin wucin gadi a tsakiyar birnin na Kano da kuma mazaunin dindindin a kan titin Gwarzo cikin birnin na Kano. Tana daga cikin jami'o'in da suka kafu a shekarar 2012 kuma tasamu amincewar hukumar kula da jami'o'i ta ƙasa wato NUC. <ref>http://www.bbc.com/hausa/labarai-40518005</ref> ==Tarihi== Jami'ar ta Yusuf Maitama Sule University, Kano an ƙirƙireta a shekarar 2012 lokacin gwamnatin [[Rabiu Musa Kwankwaso]] domin bunƙasa tsohuwar jahar Arewa maso Yammacin Najeriya kuma aka yi mata laƙani da North-West University wato Jami'ar Arewa maso Yamma. Sai dai daga baya Gwamnatin [[Abdullahi Umar Ganduje]] ta canza sunan Jami'ar zuwa Yusuf Maitama Sule University domin girmamawa ga Tsohon sanannen ɗan siyasar nan na [[Najeriya]] kuma babban dattijon ƙasar wato marigayi Alhaji [[Yusuf Maitama Sule]]. An kafa Jami'ar ne domin bunƙasa ilimi ba kawai a yankin na Arewa maso yamma ba harma da ƙasar daba Nahiyar [[Afrika]] baki daya. ==Manazarta== {{Reflist}} [[Category:Jami'o'i a Nijeriya]] e235q7e1nvmdaflul1vtzow6635v04u Gumel 0 9274 164201 159722 2022-08-06T10:03:09Z Yusuf Sa'adu 11340 #WPWP wikitext text/x-wiki  {{Infobox settlement|official_name=Gumel|other_name=Birnin Lautai|native_name=gumal|nickname=birnin mamman|settlement_type=[[Local Government Areas of Nigeria|LGA]] and city|motto=|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_map=|mapsize=|map_caption=|pushpin_map=Nigeria|pushpin_label_position=|pushpin_mapsize=|pushpin_map_caption=|subdivision_type=Country|subdivision_name={{flag|Nigeria}}|subdivision_type1=[[States of Nigeria|State]]|subdivision_name1=[[Jigawa State]]|subdivision_type2=|subdivision_name2=|subdivision_type3=|subdivision_name3=|government_footnotes=|government_type=|leader_title=Emir|leader_name=Ahmad Muhammad Sani II|leader_title1=Local Government Chairman|leader_name1=Rufai Sanusi ([[All Progressives Congress|APC]])|established_title=Founded|established_date=1700|area_magnitude=|unit_pref=Imperial|area_footnotes=|area_total_km2=|area_land_km2=|population_as_of=2006|population_footnotes=|population_note=|population_total=|population_density_km2=|timezone=[[West Africa Time|WAT]]|utc_offset=+1|timezone_DST=|utc_offset_DST=|coordinates={{coord|12|37|42|N|9|23|23|E|region:NG|display=inline}}|elevation_footnotes=|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=|postal_code=|area_code=|blank_name=|blank_info=|website=[http://gumel.com gumel.com]|footnotes=}} '''Gumel''' ko '''Gumal''' (kamar yadda ƴan asalin ƙasar ke kiran sa) birni ne kuma masarautun gargajiya a [[Jigawa|jihar Jigawa]], [[Najeriya|Nijeriya]] . [[File:Gumel.jpg|thumb|garin Gumel]] == Geography == Gumel yana 120&nbsp;km arewa maso gabas da [[Kano (birni)|kano]], kuma yana da kusan 20&nbsp;kilomita kudu da iyakar arewacin [[Najeriya]] da [[Nijar (ƙasa)|Nijar]] . A shekarar 2007 an kiyasta yawan mutanen Gumel ya kai 44,158. Gumel, ita ma ta zama Gummel, birni da masarautun gargajiya, arewacin jihar Jigawa, arewacin Najeriya. Dan Juma na birnin Kano (kilomita 121 kudu maso yamma) da mabiyansa na kabilar Manga (Mangawa) ne suka kafa Masarautar kimanin shekara ta 1750. Jim kadan bayan mutuwarsa a shekara ta 1754, ta zama jihar da ta kasance abar gadar daular Bornu. Masarautar ta tsira daga hare-haren Fulani na jihadin Usman dan Fodio (“Yakin tsarki”) a farkon karni na 19 kuma ba ta taba shiga cikin daular Fulani ta Sakkwato ba. A shekarar 1845 aka mayar da babban birnin Gumel daga Tumbi (kilomita 20 a arewa a Nijar a yau) zuwa wannan wuri. Yaki da Hadejia da ke kusa da Kano, da Zinder (Damagaram) ya addabi masarautu tun daga 1828; An ci gaba da yakin da Hadejia har zuwa lokacin da aka kashe Sarkin Gumel Abdullahi a yakin a shekarar 1872. Hare-haren bayi a karshen karni da Damagaram ya kara lalata Gumel. Sarki Ahmadu ya mika wuya ga Turawan Ingila a shekarar 1903, sannan aka shigar da masarautar Gumel cikin lardin Kano. A 1976 ta zama jihar Kano, kuma tun 1991 tana cikin jihar Jigawa. Garin Gumel ya kasance babbar cibiyar kasuwan yankin - gero da dawa sune manyan abinci - kuma ya zama wurin tattara gyada ( gyada), wanda ake jigilar su zuwa cikin birnin Kano don fitar da su ta jirgin kasa. Ana amfani da ma'auni na farar ƙasa da diatomaceous a cikin gida a wurare masu warwatse. Garin yana da cibiyar horar da gonaki da babbar kwalejin horar da malamai. Gumel dai yana kan babbar hanyar da ta hada shi da Kano da Hadejia, kuma cibiya ce ta hanyoyin kananan hukumomin jihar Jigawa. Pop. (2006) karamar hukuma, 107,161. == Tarihi == An kafa Masarautar kimanin shekara ta 1750 da Dan Juma na [[Kano (birni)|Kano]] da mabiyansa na kabilar Mangawa . Jim kadan bayan mutuwarsa a shekara ta 1754, ta zama jihar da ta kasance abar gadar daular [[Daular Kanem-Bornu|Bornu]] . Masarautar ta tsira daga hare-haren Fulani na [[Jihadi|jihadin]] Usman dan Fodio a farkon karni na 19, ba ta taba shiga cikin daular Fulani ta Sakkwato ba. Wurin da Gumel yake a halin yanzu ya samo asali ne sakamakon ƙaura daga garin Tumbi a shekara ta 1845 da ke cikin ƙasar Nijar a yanzu. Masarautar ta sha fama da yaki da garuruwan [[Haɗejiya|Hadejia]], Danzomo, [[Kano (birni)|Kano]], da [[Zinder]] tun 1828. An ci gaba da yakin da Hadejia har zuwa rasuwar Sarkin Gumel, Abdullahi, a shekarar 1872. Kafin sarki Ahmadu ya karbi mulkin [[Birtaniya]] a shekarar 1903, ana yawan kai hare-haren bayi daga garin Zinder. A 1976 Gumel ta zama [[Kano (jiha)|jihar Kano]], kuma tun 1991 tana cikin [[Jigawa|jihar Jigawa]] kusa da Danzomo, [[Gagarawa]], [[Sule Tankarkar]], da [[Maigatari]] . Mai Martaba Sarkin Gumel na yanzu, HRH Alh. Ahmed Mohammed Sani II (CON) shine sarkin Gumel na 16. Sarkin dai ya kammala karatunsa ne, a fannin kimiyyar siyasa, a Jami’ar Jihar Ohio ta kasar Amurka. Yana da kane mai suna Abdullahi Muhammad Sani II, wanda ya kammala karatunsa na digiri a jami’ar jihar Michigan ta kasar Amurka, inda ya yi digiri a fannin injiniyan lantarki. Tun a shekarar 1981 ne Sarkin ya hau karagar mulki. Fadar sarki ba ta isa ga wadanda sarki ya gayyata a wurin, da ‘yan gidan sarauta, da jami’an fadar sarki (majalisar masarauta, wacce ake kira Majlis). === Jerin Sarakunan Gumel === Sarakuna * 1749 - 1754 Dan Juma I dan Musa * 1754 - 1760 Adamu Karro dan Digadiga Karro (d. 1760). * 1760 - 1777 Dan Juma II dan Digadiga Karro * 1777 - 1804 Maikota dan Adam Karro (d. 1804) * 1804 - 1811 Kalgo dan Maikota (d. 1811) * 1811 - 1828 Dan Auwa dan Maikota (d. 1828) * 1828 - 1851 Muhamman Dan Tanoma dan Maikota (d. 1851) * 1851 - 1853 Ceri dan Muhamman Dan Tanoma (lokaci na farko) * 1853 - 1855 Muhamman Atu dan Dan Auwa * 1855 - 1861 Ceri dan Muhamman Dan Tanoma (lokaci na biyu) * 1861 - 1872 `Abd Allahi dan Muhamman Dan Tanoma (d. 1872) * 1872 - 18 Abu Bakar dan Muhamman Dan Tanoma (d. 1896). * 1896 - 1915 Ahmadu dan Abi Bakar * 1915 - 1944 Muhamman na Kota dan Ahmadu (d. 1944). * May 1944 - 1981 Maina Muhammad Sani II dan Muhamman na Kota (b. 1912). * 1981 - Ahmad Muhammad Sani II dan Maina Muhammad Sani II == Tattalin Arziki == Gumel tana matsayin cibiyar tattalin arzikin yankin farko. Ana tattara dawa, [[gero]], da gyada a nan ana jigilar su zuwa [[Kano (birni)|Kano]] a kan babbar hanya ta sakandare inda ake fitar da su ta jirgin kasa. == Nassoshi == <references /> {{Coord|12|37|42|N|9|23|23|E|region:NG_type:city(44158)}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|12|37|42|N|9|23|23|E|region:NG_type:city(44158)}} kjvshui4li1v9qpahqz4w5djcfykq80 164203 164201 2022-08-06T10:04:43Z Yusuf Sa'adu 11340 #WPWP wikitext text/x-wiki  {{Infobox settlement|official_name=Gumel|other_name=Birnin Lautai|native_name=gumal|nickname=birnin mamman|settlement_type=[[Local Government Areas of Nigeria|LGA]] and city|motto=|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_map=|mapsize=|map_caption=|pushpin_map=Nigeria|pushpin_label_position=|pushpin_mapsize=|pushpin_map_caption=|subdivision_type=Country|subdivision_name={{flag|Nigeria}}|subdivision_type1=[[States of Nigeria|State]]|subdivision_name1=[[Jigawa State]]|subdivision_type2=|subdivision_name2=|subdivision_type3=|subdivision_name3=|government_footnotes=|government_type=|leader_title=Emir|leader_name=Ahmad Muhammad Sani II|leader_title1=Local Government Chairman|leader_name1=Rufai Sanusi ([[All Progressives Congress|APC]])|established_title=Founded|established_date=1700|area_magnitude=|unit_pref=Imperial|area_footnotes=|area_total_km2=|area_land_km2=|population_as_of=2006|population_footnotes=|population_note=|population_total=|population_density_km2=|timezone=[[West Africa Time|WAT]]|utc_offset=+1|timezone_DST=|utc_offset_DST=|coordinates={{coord|12|37|42|N|9|23|23|E|region:NG|display=inline}}|elevation_footnotes=|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=|postal_code=|area_code=|blank_name=|blank_info=|website=[http://gumel.com gumel.com]|footnotes=}} '''Gumel''' ko '''Gumal''' (kamar yadda ƴan asalin ƙasar ke kiran sa) birni ne kuma masarautun gargajiya a [[Jigawa|jihar Jigawa]], [[Najeriya|Nijeriya]] . [[File:Gumel.jpg|thumb|garin Gumel]] == Geography == Gumel yana 120&nbsp;km arewa maso gabas da [[Kano (birni)|kano]], kuma yana da kusan 20&nbsp;kilomita kudu da iyakar arewacin [[Najeriya]] da [[Nijar (ƙasa)|Nijar]] . A shekarar 2007 an kiyasta yawan mutanen Gumel ya kai 44,158. Gumel, ita ma ta zama Gummel, birni da masarautun gargajiya, arewacin jihar Jigawa, arewacin Najeriya. Dan Juma na birnin Kano (kilomita 121 kudu maso yamma) da mabiyansa na kabilar Manga (Mangawa) ne suka kafa Masarautar kimanin shekara ta 1750. Jim kadan bayan mutuwarsa a shekara ta 1754, ta zama jihar da ta kasance abar gadar daular Bornu. Masarautar ta tsira daga hare-haren Fulani na jihadin Usman dan Fodio (“Yakin tsarki”) a farkon karni na 19 kuma ba ta taba shiga cikin daular Fulani ta Sakkwato ba. A shekarar 1845 aka mayar da babban birnin Gumel daga Tumbi (kilomita 20 a arewa a Nijar a yau) zuwa wannan wuri. Yaki da Hadejia da ke kusa da Kano, da Zinder (Damagaram) ya addabi masarautu tun daga 1828; An ci gaba da yakin da Hadejia har zuwa lokacin da aka kashe Sarkin Gumel Abdullahi a yakin a shekarar 1872. Hare-haren bayi a karshen karni da Damagaram ya kara lalata Gumel. Sarki Ahmadu ya mika wuya ga Turawan Ingila a shekarar 1903, sannan aka shigar da masarautar Gumel cikin lardin Kano. A 1976 ta zama jihar Kano, kuma tun 1991 tana cikin jihar Jigawa. Garin Gumel ya kasance babbar cibiyar kasuwan yankin - gero da dawa sune manyan abinci - kuma ya zama wurin tattara gyada ( gyada), wanda ake jigilar su zuwa cikin birnin Kano don fitar da su ta jirgin kasa. Ana amfani da ma'auni na farar ƙasa da diatomaceous a cikin gida a wurare masu warwatse. Garin yana da cibiyar horar da gonaki da babbar kwalejin horar da malamai. Gumel dai yana kan babbar hanyar da ta hada shi da Kano da Hadejia, kuma cibiya ce ta hanyoyin kananan hukumomin jihar Jigawa. Pop. (2006) karamar hukuma, 107,161. == Tarihi == [[File:A.A RANO PETROL IN GUMEL.jpg|thumb|Cikin garin Gumel]] An kafa Masarautar kimanin shekara ta 1750 da Dan Juma na [[Kano (birni)|Kano]] da mabiyansa na kabilar Mangawa . Jim kadan bayan mutuwarsa a shekara ta 1754, ta zama jihar da ta kasance abar gadar daular [[Daular Kanem-Bornu|Bornu]] . Masarautar ta tsira daga hare-haren Fulani na [[Jihadi|jihadin]] Usman dan Fodio a farkon karni na 19, ba ta taba shiga cikin daular Fulani ta Sakkwato ba. Wurin da Gumel yake a halin yanzu ya samo asali ne sakamakon ƙaura daga garin Tumbi a shekara ta 1845 da ke cikin ƙasar Nijar a yanzu. Masarautar ta sha fama da yaki da garuruwan [[Haɗejiya|Hadejia]], Danzomo, [[Kano (birni)|Kano]], da [[Zinder]] tun 1828. An ci gaba da yakin da Hadejia har zuwa rasuwar Sarkin Gumel, Abdullahi, a shekarar 1872. Kafin sarki Ahmadu ya karbi mulkin [[Birtaniya]] a shekarar 1903, ana yawan kai hare-haren bayi daga garin Zinder. A 1976 Gumel ta zama [[Kano (jiha)|jihar Kano]], kuma tun 1991 tana cikin [[Jigawa|jihar Jigawa]] kusa da Danzomo, [[Gagarawa]], [[Sule Tankarkar]], da [[Maigatari]] . Mai Martaba Sarkin Gumel na yanzu, HRH Alh. Ahmed Mohammed Sani II (CON) shine sarkin Gumel na 16. Sarkin dai ya kammala karatunsa ne, a fannin kimiyyar siyasa, a Jami’ar Jihar Ohio ta kasar Amurka. Yana da kane mai suna Abdullahi Muhammad Sani II, wanda ya kammala karatunsa na digiri a jami’ar jihar Michigan ta kasar Amurka, inda ya yi digiri a fannin injiniyan lantarki. Tun a shekarar 1981 ne Sarkin ya hau karagar mulki. Fadar sarki ba ta isa ga wadanda sarki ya gayyata a wurin, da ‘yan gidan sarauta, da jami’an fadar sarki (majalisar masarauta, wacce ake kira Majlis). === Jerin Sarakunan Gumel === Sarakuna * 1749 - 1754 Dan Juma I dan Musa * 1754 - 1760 Adamu Karro dan Digadiga Karro (d. 1760). * 1760 - 1777 Dan Juma II dan Digadiga Karro * 1777 - 1804 Maikota dan Adam Karro (d. 1804) * 1804 - 1811 Kalgo dan Maikota (d. 1811) * 1811 - 1828 Dan Auwa dan Maikota (d. 1828) * 1828 - 1851 Muhamman Dan Tanoma dan Maikota (d. 1851) * 1851 - 1853 Ceri dan Muhamman Dan Tanoma (lokaci na farko) * 1853 - 1855 Muhamman Atu dan Dan Auwa * 1855 - 1861 Ceri dan Muhamman Dan Tanoma (lokaci na biyu) * 1861 - 1872 `Abd Allahi dan Muhamman Dan Tanoma (d. 1872) * 1872 - 18 Abu Bakar dan Muhamman Dan Tanoma (d. 1896). * 1896 - 1915 Ahmadu dan Abi Bakar * 1915 - 1944 Muhamman na Kota dan Ahmadu (d. 1944). * May 1944 - 1981 Maina Muhammad Sani II dan Muhamman na Kota (b. 1912). * 1981 - Ahmad Muhammad Sani II dan Maina Muhammad Sani II == Tattalin Arziki == Gumel tana matsayin cibiyar tattalin arzikin yankin farko. Ana tattara dawa, [[gero]], da gyada a nan ana jigilar su zuwa [[Kano (birni)|Kano]] a kan babbar hanya ta sakandare inda ake fitar da su ta jirgin kasa. == Nassoshi == <references /> {{Coord|12|37|42|N|9|23|23|E|region:NG_type:city(44158)}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|12|37|42|N|9|23|23|E|region:NG_type:city(44158)}} sjeo2sldekyas9x3v9e5otohc6nwp1g Malam Madori 0 9287 164196 48139 2022-08-06T10:00:42Z Yusuf Sa'adu 11340 #WPWP wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[File:Malam Madori Town.jpg|thumb|sanya hoto]] '''Malam Madori''' [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Karamar Hukuma]] ce dake a Jihar [[Jigawa]], Arewa maso yamman [[Nijeriya]]. {{Stub}} [[Category:Kananan hukumomin jihar Jigawa]] rtpbmjvkkclxo52elhqz8qw1hd8ndke Ike Ekweremadu 0 9614 164044 163835 2022-08-05T19:51:21Z BnHamid 12586 /* Zargi */ wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Ike Ekweremadu''' (an haife shi 12 ga watan mayun, 1962) a kauyen Amachara Mpu dake [[Karamar hukuma]] [[Aninri]] a [[Jihar Enugu]].<ref>http://biography.hi7.co/biography-of-ike-ekweremadu--senator--lawyer--politician--enugu-state-celebrity-56651dde59b03.html</ref> [[Dan Nijeriya]] ne, Dan'siyasa kuma lauya wanda ya kasance sanata a [[Majalisar Dattawa (Nijeriya)|majalisar dattawan Nijeriya]] tun daga watan Mayu shekara ta 2003. Dan jam'iyar [[People's Democratic Party (Nigeria)|People's Democratic Party]] (PDP) ne, kuma shine [[Mataimakin Shugaban Majalisar Dattawa]] karo na uku kenan. ==Zargi== # Zargin satar Yaro An kama tsohon Sanatan da matarsa Beatrice a kasar Birtaniya kan laifin kai wani yaro kasar don cire wani sashen jikinsa. Hukumar yan sandan kasar ta tabbatar da labarin cewa an garkamesu a kurkuku kuma za'a gurfanar da su a kotu bayan gudanar da bincike. Yan sandan sun kara da cewa an kaddamar da binciken ne bayan sanar da su wasu sun kawo dan wani kasar kuma hakan ya sabawa dokar bautar zamani na Birtaniya.<ref>https://hausa.legit.ng/news/1476135-zunuban-ike-ekweremadu-manyan-rigingimu-4-da-tsohon-mataimakin-shugaban-majalisar-dattawan-ya-fada-ciki/</ref><br> ↗*Bayan zaman kotun na farko kotun ta hana belin shi Ekweremadu da matarsa, hakan na nufi zasu cigaba da kasancewa a tsare har sai sun sake gurfana gaban kuliya a ranar 7 ga watan Yulin 2022 mai zuwa.<ref>https://www.voahausa.com/a/kotu-ta-hana-belin-tsohon-mataimakin-shugaban-majalisar-dattawan-najeriya-ekweremadu-da-matarsa-a-landan/6631155.html</ref> ↗*A ranar 23 ga watan Yunin 2022, an gurfanar da Ekweremadu tare da matarsa a Kotun Majistare ta Burtaniya da laifin hada baki don shirya tafiyar wani matashi dan shekara 21 zuwa Burtaniya domin girbi sassan jikinsu.<ref>https://news.met.police.uk/news/two-people-charged-with-conspiracy-offences-linked-to-allegations-of-organ-harvesting-450143</ref> ↗*Ranar 5 ga watan Agusta, An ɗage shari'ar da'ake ma Sanata Ekweremadu zuwa watan 31 ga watan Oktoba, amma sauraron ƙara da gabatar da shaidu a shari'ar sai watan Mayu na shekarar 2023 Oktoba.<ref>https://www.bbc.com/hausa/articles/c51d3n442jzo</ref> ===Waiwaye=== An kama Sanata Ekweremadu da matarsa Beatrice a Filin Jirgi na Heathrow ranar 21 ga watan Agusta. Hukumomin Birtaniya, na zargin sanatan, mai shekara 60 da matarsa 'yar shekara 55, da yin safarar wani matashi mai shekara 21 daga Najeriya zuwa Birtaniya. #Zargin rashawa. A watan Yulin 2018, hukumar yaki da cin hanci da rashawa (EFCC) ta kasar najeria ta gayyaci shi don amsa tambayoyi kan zargin rashawa. ==Ce-ce kuce== *Ranar 17 ga watan Agustan shekarar 2019, an Ike Ekweremadu ya ziyarci Nuremberg, kasar Jamus don halartan wani taro suka shirya wasu fusatattun matasa suka far masa. Jim kaɗan da faruwar hakan sai bidiyo ya bayyana soshiyal midiya inda aka ga Ekweremadu yana kokarin neman tsira da rayuwarsa a yayin harin.<ref>https://hausa.legit.ng/news/1476135-zunuban-ike-ekweremadu-manyan-rigingimu-4-da-tsohon-mataimakin-shugaban-majalisar-dattawan-ya-fada-ciki/</ref> *Sukar Peter Obi. A wani bidiyon kuma da ya bayyana shima a soshiyal midiya, anji Ekweremadu na faɗar wani yani a nigeria ba za su yarda su mara ma Peter Obi baya ba a babban zaben shugaban kasa. ==Manazarta== {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:Ekweremadu,Ike}} [[Category:'Yan siyasan Najeriya]] t2etofu8v075u70h0g0fvs83vdj0vgm 164046 164044 2022-08-05T19:53:13Z BnHamid 12586 /* Zargi */ wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Ike Ekweremadu''' (an haife shi 12 ga watan mayun, 1962) a kauyen Amachara Mpu dake [[Karamar hukuma]] [[Aninri]] a [[Jihar Enugu]].<ref>http://biography.hi7.co/biography-of-ike-ekweremadu--senator--lawyer--politician--enugu-state-celebrity-56651dde59b03.html</ref> [[Dan Nijeriya]] ne, Dan'siyasa kuma lauya wanda ya kasance sanata a [[Majalisar Dattawa (Nijeriya)|majalisar dattawan Nijeriya]] tun daga watan Mayu shekara ta 2003. Dan jam'iyar [[People's Democratic Party (Nigeria)|People's Democratic Party]] (PDP) ne, kuma shine [[Mataimakin Shugaban Majalisar Dattawa]] karo na uku kenan. ==Zargi== ===Zargin satar Yaro=== An kama tsohon Sanatan da matarsa Beatrice a kasar Birtaniya kan laifin kai wani yaro kasar don cire wani sashen jikinsa. Hukumar yan sandan kasar ta tabbatar da labarin cewa an garkamesu a kurkuku kuma za'a gurfanar da su a kotu bayan gudanar da bincike. Yan sandan sun kara da cewa an kaddamar da binciken ne bayan sanar da su wasu sun kawo dan wani kasar kuma hakan ya sabawa dokar bautar zamani na Birtaniya.<ref>https://hausa.legit.ng/news/1476135-zunuban-ike-ekweremadu-manyan-rigingimu-4-da-tsohon-mataimakin-shugaban-majalisar-dattawan-ya-fada-ciki/</ref><br> ===Zaman Kuto=== ▶Bayan zaman kotun na farko kotun ta hana belin shi Ekweremadu da matarsa, hakan na nufi zasu cigaba da kasancewa a tsare har sai sun sake gurfana gaban kuliya a ranar 7 ga watan Yulin 2022 mai zuwa.<ref>https://www.voahausa.com/a/kotu-ta-hana-belin-tsohon-mataimakin-shugaban-majalisar-dattawan-najeriya-ekweremadu-da-matarsa-a-landan/6631155.html</ref> ▶A ranar 23 ga watan Yunin 2022, an gurfanar da Ekweremadu tare da matarsa a Kotun Majistare ta Burtaniya da laifin hada baki don shirya tafiyar wani matashi dan shekara 21 zuwa Burtaniya domin girbi sassan jikinsu.<ref>https://news.met.police.uk/news/two-people-charged-with-conspiracy-offences-linked-to-allegations-of-organ-harvesting-450143</ref> ▶Ranar 5 ga watan Agusta, An ɗage shari'ar da'ake ma Sanata Ekweremadu zuwa watan 31 ga watan Oktoba, amma sauraron ƙara da gabatar da shaidu a shari'ar sai watan Mayu na shekarar 2023 Oktoba.<ref>https://www.bbc.com/hausa/articles/c51d3n442jzo</ref> ===Waiwaye=== An kama Sanata Ekweremadu da matarsa Beatrice a Filin Jirgi na Heathrow ranar 21 ga watan Agusta. Hukumomin Birtaniya, na zargin sanatan, mai shekara 60 da matarsa 'yar shekara 55, da yin safarar wani matashi mai shekara 21 daga Najeriya zuwa Birtaniya. #Zargin rashawa. A watan Yulin 2018, hukumar yaki da cin hanci da rashawa (EFCC) ta kasar najeria ta gayyaci shi don amsa tambayoyi kan zargin rashawa. ==Ce-ce kuce== *Ranar 17 ga watan Agustan shekarar 2019, an Ike Ekweremadu ya ziyarci Nuremberg, kasar Jamus don halartan wani taro suka shirya wasu fusatattun matasa suka far masa. Jim kaɗan da faruwar hakan sai bidiyo ya bayyana soshiyal midiya inda aka ga Ekweremadu yana kokarin neman tsira da rayuwarsa a yayin harin.<ref>https://hausa.legit.ng/news/1476135-zunuban-ike-ekweremadu-manyan-rigingimu-4-da-tsohon-mataimakin-shugaban-majalisar-dattawan-ya-fada-ciki/</ref> *Sukar Peter Obi. A wani bidiyon kuma da ya bayyana shima a soshiyal midiya, anji Ekweremadu na faɗar wani yani a nigeria ba za su yarda su mara ma Peter Obi baya ba a babban zaben shugaban kasa. ==Manazarta== {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:Ekweremadu,Ike}} [[Category:'Yan siyasan Najeriya]] eizz5zn3en0ayp3th17ioan66car4tq 164047 164046 2022-08-05T19:53:49Z BnHamid 12586 /* Waiwaye */ wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Ike Ekweremadu''' (an haife shi 12 ga watan mayun, 1962) a kauyen Amachara Mpu dake [[Karamar hukuma]] [[Aninri]] a [[Jihar Enugu]].<ref>http://biography.hi7.co/biography-of-ike-ekweremadu--senator--lawyer--politician--enugu-state-celebrity-56651dde59b03.html</ref> [[Dan Nijeriya]] ne, Dan'siyasa kuma lauya wanda ya kasance sanata a [[Majalisar Dattawa (Nijeriya)|majalisar dattawan Nijeriya]] tun daga watan Mayu shekara ta 2003. Dan jam'iyar [[People's Democratic Party (Nigeria)|People's Democratic Party]] (PDP) ne, kuma shine [[Mataimakin Shugaban Majalisar Dattawa]] karo na uku kenan. ==Zargi== ===Zargin satar Yaro=== An kama tsohon Sanatan da matarsa Beatrice a kasar Birtaniya kan laifin kai wani yaro kasar don cire wani sashen jikinsa. Hukumar yan sandan kasar ta tabbatar da labarin cewa an garkamesu a kurkuku kuma za'a gurfanar da su a kotu bayan gudanar da bincike. Yan sandan sun kara da cewa an kaddamar da binciken ne bayan sanar da su wasu sun kawo dan wani kasar kuma hakan ya sabawa dokar bautar zamani na Birtaniya.<ref>https://hausa.legit.ng/news/1476135-zunuban-ike-ekweremadu-manyan-rigingimu-4-da-tsohon-mataimakin-shugaban-majalisar-dattawan-ya-fada-ciki/</ref><br> ===Zaman Kuto=== ▶Bayan zaman kotun na farko kotun ta hana belin shi Ekweremadu da matarsa, hakan na nufi zasu cigaba da kasancewa a tsare har sai sun sake gurfana gaban kuliya a ranar 7 ga watan Yulin 2022 mai zuwa.<ref>https://www.voahausa.com/a/kotu-ta-hana-belin-tsohon-mataimakin-shugaban-majalisar-dattawan-najeriya-ekweremadu-da-matarsa-a-landan/6631155.html</ref> ▶A ranar 23 ga watan Yunin 2022, an gurfanar da Ekweremadu tare da matarsa a Kotun Majistare ta Burtaniya da laifin hada baki don shirya tafiyar wani matashi dan shekara 21 zuwa Burtaniya domin girbi sassan jikinsu.<ref>https://news.met.police.uk/news/two-people-charged-with-conspiracy-offences-linked-to-allegations-of-organ-harvesting-450143</ref> ▶Ranar 5 ga watan Agusta, An ɗage shari'ar da'ake ma Sanata Ekweremadu zuwa watan 31 ga watan Oktoba, amma sauraron ƙara da gabatar da shaidu a shari'ar sai watan Mayu na shekarar 2023 Oktoba.<ref>https://www.bbc.com/hausa/articles/c51d3n442jzo</ref> ===Waiwaye=== An kama Sanata Ekweremadu da matarsa Beatrice a Filin Jirgi na Heathrow ranar 21 ga watan Agusta. Hukumomin Birtaniya, na zargin sanatan, mai shekara 60 da matarsa 'yar shekara 55, da yin safarar wani matashi mai shekara 21 daga Najeriya zuwa Birtaniya. ===Zargin rashawa=== A watan Yulin 2018, hukumar yaki da cin hanci da rashawa (EFCC) ta kasar najeria ta gayyaci shi don amsa tambayoyi kan zargin rashawa. ==Ce-ce kuce== *Ranar 17 ga watan Agustan shekarar 2019, an Ike Ekweremadu ya ziyarci Nuremberg, kasar Jamus don halartan wani taro suka shirya wasu fusatattun matasa suka far masa. Jim kaɗan da faruwar hakan sai bidiyo ya bayyana soshiyal midiya inda aka ga Ekweremadu yana kokarin neman tsira da rayuwarsa a yayin harin.<ref>https://hausa.legit.ng/news/1476135-zunuban-ike-ekweremadu-manyan-rigingimu-4-da-tsohon-mataimakin-shugaban-majalisar-dattawan-ya-fada-ciki/</ref> *Sukar Peter Obi. A wani bidiyon kuma da ya bayyana shima a soshiyal midiya, anji Ekweremadu na faɗar wani yani a nigeria ba za su yarda su mara ma Peter Obi baya ba a babban zaben shugaban kasa. ==Manazarta== {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:Ekweremadu,Ike}} [[Category:'Yan siyasan Najeriya]] m72ckv3mlprd1lochbyp7gvbwlxufvo Andy Delort 0 11224 164150 156978 2022-08-06T06:59:25Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Andy Delort''' (an haife shi ranar 9 ga watan oktoba, 1991) a garin [[Sète]], ƙasar Faransa. shine ɗan wasan [[ƙwallon ƙafa]] ta ƙasar [[Aljeriya]]. Ya buga wasan ƙwallo ma Ƙungiyar ƙwallon ƙasar Aljeriya daga shekara ta 2019. {{DEFAULTSORT:Delort, Andy}} [[Category:'Yan wasan ƙwallon ƙafa ta ƙasar Aljeriya]] 7mkk56t8acbyl302t0wn2ajfwcz88qj Gardin Sarki 0 13483 164221 155328 2022-08-06T10:18:45Z Ashiru Daninna 18487 #YUMSUK wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Gardin Sarki''' (tsofaffin sunayen hukumar ''Forces Nationales d’Intervention et de Securité'' (1997-2011)<ref name="hdn">Historical Dictionary of Niger pp. 244</ref><ref name="dcaf">[http://www.dcaf.ch/Publications/Security-Sector-Governance-in-West-Africa] Gouvernance du secteur de la sécurité en Afrique de l’Ouest: les défis à relever – Le Niger</ref> and Garde Republicaine (1963-1997),<ref name="dcaf" /> (''Garde Nationale du Niger'') hukumar jami'an tsaro ce daga [[Rundunar Tsaron Nijar]] ƙarƙashin gudanarwar ma'aikatar harkokin cikin gida. Kwamandan Gardin Sarki na ƙasa shine babban kwamandan ta. ==Tarihi== Da farko an kirkiri Gardin Sarki a shekara ta 1963 a karkashin shugabancin shugaba [[Diori Hamani]]. An damka tsaro na shugaban kasa kan Gardin Sarki a lokacin shugaba [[Seyni Kountche]].<ref name="hdn"/> Bayan yarjejeniyar zaman lafiya ta 1995 tsakanin [[Nijar|Gwamnatin Nijar]] da Abzinawa yan aware na arewacin kasar, aka sakema Gandun Sarki suna zuwa "Forces Nationales d'Interventions and Securite (FNIS)". Bayan yarjejeniyar ne aka saka tsaofaffin yan tawayen cikin rundunar ta Gandun Sarki. Da hukumar na karkashin ma'aikatar tsaro ne yayin da daga baya kuma aka sake mayar da ita ma'aikatar harkokin cikin gida a shekarar 2003. A zamanin mulkin [[Tandja Mamadou]] ansamu cikakkiyar jituwa tsakanin gwamnatin da Tandja. Lamarin ya kauce ne bayan juyin mulkin da ya faru da gwamnatin Tandja a shekarar 2010.<ref name="hdn"/> ==Manufa== Manufofin hukumar Gardin Sarki na kunshe a ginshikai na '''n°201-61''' na 7 ga Oktoba, 2010 sune:<ref name="ngn-niger">{{cite web |url=http://www.ibcr.org/editor/assets/NIGER%20etat_int_epr3.pdf |title=Archived copy |accessdate=2014-06-10 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714213622/http://www.ibcr.org/editor/assets/NIGER%20etat_int_epr3.pdf |archivedate=2014-07-14 }} Garde nationale du Niger</ref> *Sanya idanu a tafiyar da gwambati *Kiyaye kula da al'umma da wanzar da bin doka da oda *Kare gine-ginen kasa, al'umma da dukiyoyin su *Hobbasa a lokacin tsaro na ujila *Gudanar da aiyuka kan dokoki a karkara *Samar da aiyukan girmamawa ga shugabanni *Samar da kariya ga makarantun gwamnati *Bada gudunmuwa wake aiwatar da tsaron kasa. *Samar da gudanarwa, tsare-tsare da sanya idanu kan gidaje kaso *Saka gudunmuwa ga aiyukan cigaban kasa (kamar,mutunta dan'adamtaka) *Bada gudunmuwa wajen wanzar da zaman lafiya ga kasashen waje *Kare Mahalli *Samar da taimako ga hukumomin gudanarwa dana diflonasiyyar kasashen waje. ==Manazarta== 8nfjqho266c3grhh8fxej698vqlrzhf Aminah Robinson 0 13583 164136 58613 2022-08-06T06:35:19Z BnHamid 12586 /* Aiki */ wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Aminah Brenda Lynn Robinson''' (18 ga Fabrairu, 1940 - 22 ga Mayu, 2015) ta kasance yar zane-zane ce ta ƙasar Amurka. == Rayuwa == Robinson an haife ta ne a 1940 kuma ta girma a Columbus, Ohio, a tsakanin jama'ar Poindexter Village, daya daga cikin cigaban gidauniyar farko ta tarayya. Robinson ta sami horo ta hanyar fasaha a Columbus Art School (yanzu Kwalejin Kwalejin Kwarewa da Tsarin Columbus). Ta ci gaba da rayuwa da aiki a Columbus. Ta halarci Makarantar Koyon Fasaha ta Columbus daga 1957 zuwa 1960, sannan ta karanci tarihin adabi da falsafa a Jami’ar Jihar Ohio (1960 zuwa 1963) , Jami’ar Franklin, da Kwalejin bliss ta Columbus. Robinson ya kasance mai suna "Aminah" (an samo daga [[Amina yar Wahb|Aamina]], mahaifiyar Annabin Musulunci Muhamad) daga malamin Masar a lokacin ziyarar Afirka a 1979. Ta canza sunan nata da bin doka da oda don hada forename a 1980. Ta nuna a gidan tarihi na Columbus na Art, <ref>[http://www.dispatch.com/live/content/multimedia/audio/2007/06/robinson.html "Interview with Aminah Robinson"], ''The Columbus Dispatch'', Bill Mayr</ref> Tacoma Art Museum, da kuma gidan kayan tarihi na Brooklyn . Ta mutu a ranar 22 ga Mayu, 2015 na matsalolin zuciya. == Aiki == Aikinta daban-daban data keyi sun hada da zane da zane-zane na katako har zuwa zane-zane masu rikitarwa wadanda aka yi daga kayan halitta da na roba, kamar su twigs, fata da aka sassaka, akwatunan kida, da "hogmawg," kayanta wanda ya kunshi laka, man shafawa, dyes, da man shafawa. "Taswirar Memorywaƙwalwar ajiya" na Mawaka (ɗakunan labarai da dama na zane mai cike da kayan ado) suna ɗauke da "ra'ayoyi da alamu na Afirka - a matsayin wani wurin ajiyar al'adu, a zaman gidan ruhohi da hazaka don tsari da ma'anoni taht sun mamaye babbar hanyar Diasporaasashen Afirka ta atasashen waje. ga Amerika. " Robinson ta kasance itace a batutuwa kusan ɗari biyu na mai kadaituwa da kuma nune-nunen ayyukanta kafin a koma ga 2002, ''Symphonic Poem: Art of Aminah Brenda Lynn Robinson'' a Gidan Tarihi na Columbus na Art. * 1984 Kyautar gwamnan Ohio na Visual Arts * 2004 MacArthur Fellows Program ==Mutuwa== Ta rasu ranar 22 ga watan Mayu, 2015 == Manazarta == {{Reflist}} == Haɗin waje == * [http://aminahsworld.org/ Shafin gidan yanar gizo na Artist] * [http://www.askart.com/askart/r/aminah_brenda_lynn_robinson/aminah_brenda_lynn_robinson.aspx Aminah Brenda Lynn Robinson (1940 -)], ''Nemi Art'' * [http://www.artnet.com/artist/424481628/aminah-robinson.html Aminah Robinson (Ba'amurke, 1940)], ''Artnet'' * Mimi Brodsky Chenfield, [http://issuu.com/american_folk_art_museum/docs/clarion_14_3_sum1989 "Aminah Robinson: Dangantakar Artist Daya don Al'adu da Art Folk"], ''The Clarion'', Summer 1989. 64bpj0to489imbfbnkid87m7g4jlsdh Fauziyya D Sulaiman 0 13724 163981 130809 2022-08-05T16:32:16Z Ibrahim Sani Mustapha 15405 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Fauziyya D Sulaiman''' wacce aka fi sani da (Matar Bello Q far Q), An haife ta a unguwar [[Fagge]] ta jihar [[Kano (jiha)|Kano]] a Shekara ta alif 1981. Kuma ta kasance Marubuciyar litattafai ce sannan kuma marubuciyar labarin fina-finai. Haka nan Fauziyya na gabatar da shirin talabijin a tashar '''Arewa24'''.<ref>http://hausafilms.tv/writer/fauziya_d_sulaiman</ref><ref>https://hausa.leadership.ng/2020/03/05/cikar-kungiyar-marubuta-mata-zalla-ta-mace-mutum-shekara-bakwai-da-kafuwa/</ref> ==Tarihinta da karatunta== Fauziyya ta yi karatunta na Firamare a Makarantar ''Festival Primary School'', daga nan ta wuce makarantar ‘yammata ta kwana ''Government Girls Secondary School'' ‘Yar gaya a shekara ta alif 1993, bayan ta kammala karatunta na Jiniya ta koma Makarantar ''Government Girls College Dala'' ta karasa karatunta daga shekara ta alif 1995 zuwa shekara ta alif 1998. Daga nan ta yi aure a shekara ta alif 1999. A shekara ta 2003 ta koma karatu a Makarantar ''College of Health Sciences, School of Hygiene'' inda ta yi Diploma a kan ''Assistant Nutritionist''. Daga nan ta yi karatun satifiket a Makarantar ''School of Management'', a kan ''Hotel and Catering Services''. ==Ta'alifin ta== A game da rubutu kuwa ta fara rubuta littafi a shekarar 2002, inda ta rubuta littafinta na farko mai suna Me na yi mata?. Daga nan ta ci gaba da rubuta littafi da suka hada da: * Kishin Banza * Guduna Ake yi * Rayuwar ‘Ya Mace * Mece ce Rayuwa * Burin Raina * Karshen Wahala * Labarin Zuciya * Matsalar Mace * Mijin Uwa * Auren Kudi * Duk Abinda Namiji Ya yi ==Kungiyoyi== Fauziyya mamba ce a Kungiyar Marubuta ta kasar Najeriya reshen jihar Kano kuma ta rike mukamin jami’a a majalisar gudanarwa ta Kungiyar tun daga watan Maris na shekara ta 2009 har zuwa shekara ta 2010. Daga nan aka sake zabenta a dai wannan mukami daga watan Maris na shekara ta 2010 har zuwa watan Maris na shekara ta 2012<ref>https://www.pngline.com/i/fauziyya%20d%20sulaiman%20books/</ref> Sannan kuma Fauziyya ta kirkiri kungiyar ta mai suna ''Creative Helping Needy Foundation (CHNG)'' kungiya ce mai rajin tallafawa marayu da talakawa mabukata musamman a fannin ilimi da larura ta rashin lafiya.<ref>https://www.sharfadi.com/2019/02/07/gatan-mara-gata-mace-mutum-ta-kafa-gidauniyar-tallafawa-marasa-galihu-a-kano/</ref> ==Manazarta== {{reflist}} [[Category:Marubutan Najeriya]] 6kudkhlt30z1d36cgdqfj7jok9uc6fa Ariyike Akinbobola 0 13978 164175 159246 2022-08-06T07:59:37Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Ariyike Lawal-Akinbobola''' wacce akafi saninta da sunan '''Ariyike Akinbobola'''(An haife ta ranar 25 ga watan Afrilu, 1982). ta kasance mai gabatar da shirye-shirye a gidan talabijin na Najeriya, a matsayin mai karanta labarai, mai koyar da ado, tana kuma rubuce-rubuce a yanar gizo, sannan kwararriyar lauya ce kana kuma 'yar wasan kwaikwayo da ke fitowa a cikin shiri lokaci-lokaci.<ref>"I Make my husband chase me: Spice TV Presenter, Ariyike Akinbobola". The Nation Newspaper. Lagos, Nigeria. 17 May 2014. Retrieved 19 June 2014.</ref> Daga shekarar 2011, ta fara yin aiki a matsayin mai gabatar da shiri a tashar Talabijin ta Spice TV wadda take kan dandamali na DSTV.<ref>"Spice TV's "On The Couch" is Back for Season 3 with Host & New Mum Ariyike Akinbobola". BellaNaija. Lagos, Nigeria. 25 May 2016. Retrieved 14 September 2017.</ref> Tana cikin fitaccen shirin da tashar Spice TV ke nunawa a kan couch kuma ban da haka tana samun damar gabatar da labarai sannan kuma tana gabatar da wasu shirye-shiryen TV waɗanda suka hada da shiri sukari da kayan yaji, Urban Spice, Instant Beauty Queen da kuma Project Swan. A yanzu haka kuma tana gabatar da kayan wasan ƙwallon ƙwallon kayan ƙwallon ƙwallon ƙwallon ƙwallon ƙwalƙwalwa na Spice Toys. Ta kasance daya daga cikin shahararrun masa yada labarai a Najeriya.<ref>"TV Personality Ariyike Akinbobola releases Pretty New Photos, spills on Her Big Plans". BellaNaija. Lagos, Nigeria. 26 August 2014. Retrieved 14 September 2017.</ref> == Kuruciya == Akinbobola an haife ta ne a asibitin St. Nicholas da ke Legas, a Najeriya kuma ita ce 'ya ta biyar a cikin yara shida na Mojeed Adewale da Ladun Lawal (née Ojutalayo), wadda yar asalin ƙabilar Yarbawa ce suka haifa.<ref>"Lagos Countdown". Onobello. Lagos, Nigeria. 21 February 2013. Retrieved 14 September 2017.</ref> Mahaifinta, Mojeed Adewale, ya yi karatun tattalin arziki a jami'ar Obafemi Awolowo, Ile-Ife. Ya kasance ma'aikacin gwamnati tare da Gwamnatin Tarayya ta Najeriya kuma ya yi aiki da dimbin iko a cikin ma'aikatun Gwamnatin Tarayya daban, ya yi ritaya a matsayin Daraktan Daraktan kasafin kudi na Ma’aikatar Tarayya. Mahaifiyarta Ladun Lawal, wacce ake wa lakabi da Cif a Najeriya tare da moniker 'The Yeye-oba na Iyanfoworogi-Ife', ita ce mai harhada magunguna kuma tana gudanar da karamin kamfanin kera magunguna a Ile-Ife, Jihar Osun, tare da reshe a jihar Legas. Kaunar Akinbobola ga nishaɗi ta fara tun tana ƙarami. Ita da lingsan uwanta sun kasance suna shirya miya da kuma yin wasannin kiɗa cikin ayyukan gidan. Ta halarci makarantar firamare ta Federal Home Science Primary School, Ikoyi, Legas inda ta kasance memba a cikin kungiyar Brownies Society kuma lokacin da ta shiga makarantar sakandare a Kwalejin Sarauniya, Legas, ta kasance a koyaushe a kan wasan kwaikwayo a bikin nuna wasannin da kuma lambar yabo ta makaranta. Saboda yanayin walwalarsa da abokantaka ta, ya ci kyautar 'Miss Friendly' ga ajin sa, a yayin karatunsu na shekarar 1998 na shekarar karshe na dare. Bayan haka, ta ci gaba zuwa Jami’ar Legas, Akoka don yin karatun Shari’a. <ref>"ARIYIKE AKINBOBOLA (NEE LAWAL): BEYOND JUST AN AWARD WINNING MEDIA PERSONALITY". Olorisupergirl. Lagos, Nigeria. 27 August 2017. Retrieved 14 September 2017.</ref> A shekara ta 2006, ta sami lasisin koyar da lauya (Law) a inda daga nan ta tafi makarantar lauyan Najeriya, Legas inda ta samu BL a Law. Akinbobola wacce ke da kusanci da mahaifinta ta samu babbar asara lokacin da mahaifinta ya wuce a watan Janairun 2010 bayan ya yi fama da cutar ta Parkinson sama da shekaru 15.   A shekara ta 2011, bayan ta yi aiki na karancin shekaru, sai ta samu difloma a Tashar Talabijin a Makarantar Media, Media and Television. == Aiki == A shekara ta 2010, Akinbobola ta fara yin rikodin shirye-shiryen talabijin na kanta na TV Show 'Tunani tare da Ariyike wanda za'a iya kallon ta a shafinta na youtube "Ariyike mako-mako". A shekarar 2011 ta nemi izinin aiki a matsayinta na mai gabatar da shirye-shirye a kan sabon tashar Tauraron Dan Adam - Spice TV kuma a watan Yuni na 2011, Spice TV ta sami aiki a matsayin mai gabatar da Talabijin.<ref>"Regular People Chilling in a Regular Bar in Lagos! Watch the Trailer for Akinsola Muse's "Aunty Caro's Bar"". BellaNaija. Lagos, Nigeria. 26 February 2013. Retrieved 14 September 2017.</ref> A matsayinsa na mutumcin TV da Mai ba da izinin shiga mota, Akinbobola ya yi hira da wasu mashahuran 'yan Najeriya da na duniya da kuma jami'an diflomasiyya. Ta yi hira da Dr. Andrew Pocock, Babban kwamishinan Burtaniya a Najeriya, Mr. Mike Purves, Daraktan Kasuwanci da Zuba Jari na Kasuwanci da Zuba jari na Burtaniya, Pauline Long, wanda ya kafa lambar yabo ta Beffta, Mrs. Bunmi Oke, Shugaban ofungiyar Tallafin genungiyar Tallace-tallace ta Nijeriya (AAAN), Mawaki Americanasar Amurika / son waka Carl Thomas, Otunba Niyi Babade na CNN da kuma entrepreneursan kasuwar Najeriya da yawa. A shekarar 2013, ta karbi bakuncin jan kafet a dakin shugaban Najeriya na Burtaniya da cinikin Shugaban Kasa. A shekarar 2013, Akinbobola ta fara fitowa a jerin finafinai na Najeriya "Lekki matan" tare da Kiki Omeili da Katherine Obiang, ita ma ta bayyana a cikin jerin "Aunty Caro's bar". Akinbobola co-bakuncin Lagos Kidaya crossover concert dab da Ikponmwosa Osakioduwa da FATAWA (a 2012), kazalika da Gbenga Adeyinka da kuma yã mũnanã-Rhymz (a 2013). Gwamnatin jihar Legas ce ta shirya taron kuma ana yada shi a duk fadin Afirka. Ya yi daidai da taron shekara-shekara na Dandalin Times, bikin Tunawa da Sabuwar Shekara. Akinbobola ita ma marubuci bako ce ga ɗaya daga cikin manyan shafukan yanar gizo a Najeriya "Bella Naija", inda ta rubuta labarun motsa jini / dangantaka game da batutuwan da suka shafi 'yan Afirka. Tana da nata bangaren da ake kira "Ariyike ya rubuta". Tana kuma gudanar da shafin ta na yanar gizo mai suna www.reflectionswithariyike.blogspot.com. == Iyali == Ariyike Akinbobola yana da aure tare da 'ya'ya maza guda uku.<ref>"2013 Lagos Countdown Preparation In Top Gear". Promptnewsonline. Lagos, Nigeria. 21 December 2013. Retrieved 14 September 2017.</ref> == Aikin Agaji == A ranar 8 ga Disamba 2013, Akinbobola ta shirya bikinta na Kirsimeti kyauta na shekara-shekara inda aka ba da gudummawa daga gare ta, abokanta, membobin dangin ta da wasu kwastomomi ga kungiyoyin agaji 9. Wakilai daga kungiyoyi masu zaman kansu, sanannun mutane da kuma kafofin watsa labaru suma sun halarci wurin taron. Chaungiyoyi 9 na agaji da suka amfana da su sune tushen ƙasa, ƙungiyar slumdwellers Liberation forum, Lots sadaka, Green garken yara, Haven ga Nigerianan Najeriya, Vocal Slender's Ghetto Love project, Arrows of God marayu, Al'umma don ƙauna da adalci na zamantakewa, Gangami akan Jahilci da jahilci. . Ariyike ya kuma kirkiro wayar da kan jama'a don rukunin yanar gizo wanda ke tallafawa da haifar da wayar da kan jama'a game da ayyukan agaji, ana kiran shafin yanar gizon www.234give.com. A watan Disamba na 2012, a wani bangare na yawon shakatawa na makarantar sakandaren Edutainment wacce Van Cliff da iCirculate suka shirya, Akinbobola da wasu masu zane sun ziyarci makarantun sakandare daban daban don zuga daliban tare da basu imani a Najeriya. Sun kuma fadakar da daliban game da fa'ida da rashin amfanin kafofin watsa labarun tare da karfafa daliban game da mahimmancin ilimi idan kuna aiki a masana'antar nishaɗi. A cikin 2013, an shirya kakar biyu ta yawon shakatawa. <ref>"TV Personality Ariyike Akinbobola Holds Charity Christmas Party". Bella Naija. Lagos, Nigeria. 25 December 2013. Retrieved 19 June 2014.</ref> A watan Satumbar 2013, Akinbobola ya yi hadin gwiwa tare da Vocal Slender's Back don shirin soyayya na don ba da gudummawa da tushen gudummawar jakunkuna na makaranta da kayan makaranta ga yara Ajegunle sama da 500 (wani yanki a jihar Legas, Najeriya) yaran da ke shirin sake komawa makaranta. . Akinbobola ya kuma yi hadin gwiwa tare da Kamfanin Pink Heritage Company, kungiyar da ke da hannu wajen kirkirar wayar da kan jama'a game da cin zarafin yara mata da kuma ba da shawara ga daliban makarantar sakandare wadanda aka lalata da su. A watan Oktoba na 2012, Akinbobola ta fara shirya taron wata-wata wanda ake kira "Mafi kyawun ƙasashen biyu" aukuwa na BOBW, inda ta ke ba masu zanen kaya masu zuwa, masu fasaha / gwaninta, mawaƙa, mawaka, marubuta, bayanan kafofin watsa labarai, DJs da masu sha'awar dama ce ta nuna kwarewar su sannan kuma tana nuna goyon baya da kirkirar wayar da kan kungiyoyin agaji a kowane bugu na BOBW. == Nasarori == A shekarar 2012, an ba Akinbobola kyautar 'Mafi Alkawarin / Matasa TV Mai gabatarwa' na shekarar a gidan rediyo na Najeriya (NBMA), Legas, Najeriya, sannan kuma ya kara samun takara a shekarar 2012 da kuma 2013 ga 'Shahararren Mai gabatar da Talabijin. ' a Gidan Rediyon Najeriya Merit Awards, Lagos, Nigeria. Dangane da nasarorin da ta samu a cikin 2012, an nuna Akinbobola a cikin fitowar TW Magazine a watan Janairun 2013 a matsayin ɗaya daga cikin Manyan Youngan Matashiyoyi 13, Maƙasudin Hardarfafa aiki a cikin 2013. A shekarar 2013, Ankinbobola ya samu kyautar dan Adam don kyakyawan zato daga kungiyoyin Magic City's Flames Merit Awards 2013, Legas, Najeriya saboda ci gaba, goyan baya da kuma karfafa baiwa mai zuwa. A cikin shekarar 2014, an zabi Akinbobola don Taimako na Duniya na Duniya a cikin Women4Africa Awards, wanda aka gudanar a Landan. Hakanan an zabi Akinbobola ga gwarzon Mata na Mata na shekarar (ELOY), inda aka zaba ta ga Mai gabatar da TV na shekarar. {| class="wikitable" ! Shekara ! Taron ! Kyauta ! Mai karba ! Sakamakon |- | 2012 | Ma'aikatan Watsa Labarai na Muryar Talaka a Najeriya (NBMA) | 'Mafi Alkawarin / Matasa TV Mai gabatarwa' | Ariyike Akinbobola | {{won}} |- | 2012 | Ma'aikatan Watsa Labarai na Muryar Talaka a Najeriya (NBMA) | 'Mafi shahararren Mai gabatar da Talabijin' | Ariyike Akinbobola | {{nom}} |- | 2013 | Ma'aikatan Watsa Labarai na Muryar Talaka a Najeriya (NBMA) | 'Mafi shahararren Mai gabatar da Talabijin' | Ariyike Akinbobola | {{nom}} |- | 2013 | Kwallon City na Magic yana haskaka da lambar yabo ta 2013 | Kyaututtukan bil adama don kyautatawa | Ariyike Akinbobola | {{won}} |- | 2014 | Kyautar mata4Africa | Taimakon kasa da kasa na shekara | Ariyike Akinbobola | {{nom}} |- | 2014 | Kyautatattun matan shekarar (ELOY) Awards | Mai gabatar da TV na shekara | Ariyike Akinbobola | {{nom}} |- |} == Manazarta == <references /> [[Category:Pages with unreviewed translations]] 10eiwc473flpx6tmzvb4xm8ml52opf8 164176 164175 2022-08-06T08:00:05Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Ariyike Lawal-Akinbobola''' wacce akafi saninta da sunan '''Ariyike Akinbobola''' (An haife ta ranar 25 ga watan Afrilu, 1982). ta kasance mai gabatar da shirye-shirye a gidan talabijin na Najeriya, a matsayin mai karanta labarai, mai koyar da ado, tana kuma rubuce-rubuce a yanar gizo, sannan kwararriyar lauya ce kana kuma 'yar wasan kwaikwayo da ke fitowa a cikin shiri lokaci-lokaci.<ref>"I Make my husband chase me: Spice TV Presenter, Ariyike Akinbobola". The Nation Newspaper. Lagos, Nigeria. 17 May 2014. Retrieved 19 June 2014.</ref> Daga shekarar 2011, ta fara yin aiki a matsayin mai gabatar da shiri a tashar Talabijin ta Spice TV wadda take kan dandamali na DSTV.<ref>"Spice TV's "On The Couch" is Back for Season 3 with Host & New Mum Ariyike Akinbobola". BellaNaija. Lagos, Nigeria. 25 May 2016. Retrieved 14 September 2017.</ref> Tana cikin fitaccen shirin da tashar Spice TV ke nunawa a kan couch kuma ban da haka tana samun damar gabatar da labarai sannan kuma tana gabatar da wasu shirye-shiryen TV waɗanda suka hada da shiri sukari da kayan yaji, Urban Spice, Instant Beauty Queen da kuma Project Swan. A yanzu haka kuma tana gabatar da kayan wasan ƙwallon ƙwallon kayan ƙwallon ƙwallon ƙwallon ƙwallon ƙwalƙwalwa na Spice Toys. Ta kasance daya daga cikin shahararrun masa yada labarai a Najeriya.<ref>"TV Personality Ariyike Akinbobola releases Pretty New Photos, spills on Her Big Plans". BellaNaija. Lagos, Nigeria. 26 August 2014. Retrieved 14 September 2017.</ref> == Kuruciya == Akinbobola an haife ta ne a asibitin St. Nicholas da ke Legas, a Najeriya kuma ita ce 'ya ta biyar a cikin yara shida na Mojeed Adewale da Ladun Lawal (née Ojutalayo), wadda yar asalin ƙabilar Yarbawa ce suka haifa.<ref>"Lagos Countdown". Onobello. Lagos, Nigeria. 21 February 2013. Retrieved 14 September 2017.</ref> Mahaifinta, Mojeed Adewale, ya yi karatun tattalin arziki a jami'ar Obafemi Awolowo, Ile-Ife. Ya kasance ma'aikacin gwamnati tare da Gwamnatin Tarayya ta Najeriya kuma ya yi aiki da dimbin iko a cikin ma'aikatun Gwamnatin Tarayya daban, ya yi ritaya a matsayin Daraktan Daraktan kasafin kudi na Ma’aikatar Tarayya. Mahaifiyarta Ladun Lawal, wacce ake wa lakabi da Cif a Najeriya tare da moniker 'The Yeye-oba na Iyanfoworogi-Ife', ita ce mai harhada magunguna kuma tana gudanar da karamin kamfanin kera magunguna a Ile-Ife, Jihar Osun, tare da reshe a jihar Legas. Kaunar Akinbobola ga nishaɗi ta fara tun tana ƙarami. Ita da lingsan uwanta sun kasance suna shirya miya da kuma yin wasannin kiɗa cikin ayyukan gidan. Ta halarci makarantar firamare ta Federal Home Science Primary School, Ikoyi, Legas inda ta kasance memba a cikin kungiyar Brownies Society kuma lokacin da ta shiga makarantar sakandare a Kwalejin Sarauniya, Legas, ta kasance a koyaushe a kan wasan kwaikwayo a bikin nuna wasannin da kuma lambar yabo ta makaranta. Saboda yanayin walwalarsa da abokantaka ta, ya ci kyautar 'Miss Friendly' ga ajin sa, a yayin karatunsu na shekarar 1998 na shekarar karshe na dare. Bayan haka, ta ci gaba zuwa Jami’ar Legas, Akoka don yin karatun Shari’a. <ref>"ARIYIKE AKINBOBOLA (NEE LAWAL): BEYOND JUST AN AWARD WINNING MEDIA PERSONALITY". Olorisupergirl. Lagos, Nigeria. 27 August 2017. Retrieved 14 September 2017.</ref> A shekara ta 2006, ta sami lasisin koyar da lauya (Law) a inda daga nan ta tafi makarantar lauyan Najeriya, Legas inda ta samu BL a Law. Akinbobola wacce ke da kusanci da mahaifinta ta samu babbar asara lokacin da mahaifinta ya wuce a watan Janairun 2010 bayan ya yi fama da cutar ta Parkinson sama da shekaru 15.   A shekara ta 2011, bayan ta yi aiki na karancin shekaru, sai ta samu difloma a Tashar Talabijin a Makarantar Media, Media and Television. == Aiki == A shekara ta 2010, Akinbobola ta fara yin rikodin shirye-shiryen talabijin na kanta na TV Show 'Tunani tare da Ariyike wanda za'a iya kallon ta a shafinta na youtube "Ariyike mako-mako". A shekarar 2011 ta nemi izinin aiki a matsayinta na mai gabatar da shirye-shirye a kan sabon tashar Tauraron Dan Adam - Spice TV kuma a watan Yuni na 2011, Spice TV ta sami aiki a matsayin mai gabatar da Talabijin.<ref>"Regular People Chilling in a Regular Bar in Lagos! Watch the Trailer for Akinsola Muse's "Aunty Caro's Bar"". BellaNaija. Lagos, Nigeria. 26 February 2013. Retrieved 14 September 2017.</ref> A matsayinsa na mutumcin TV da Mai ba da izinin shiga mota, Akinbobola ya yi hira da wasu mashahuran 'yan Najeriya da na duniya da kuma jami'an diflomasiyya. Ta yi hira da Dr. Andrew Pocock, Babban kwamishinan Burtaniya a Najeriya, Mr. Mike Purves, Daraktan Kasuwanci da Zuba Jari na Kasuwanci da Zuba jari na Burtaniya, Pauline Long, wanda ya kafa lambar yabo ta Beffta, Mrs. Bunmi Oke, Shugaban ofungiyar Tallafin genungiyar Tallace-tallace ta Nijeriya (AAAN), Mawaki Americanasar Amurika / son waka Carl Thomas, Otunba Niyi Babade na CNN da kuma entrepreneursan kasuwar Najeriya da yawa. A shekarar 2013, ta karbi bakuncin jan kafet a dakin shugaban Najeriya na Burtaniya da cinikin Shugaban Kasa. A shekarar 2013, Akinbobola ta fara fitowa a jerin finafinai na Najeriya "Lekki matan" tare da Kiki Omeili da Katherine Obiang, ita ma ta bayyana a cikin jerin "Aunty Caro's bar". Akinbobola co-bakuncin Lagos Kidaya crossover concert dab da Ikponmwosa Osakioduwa da FATAWA (a 2012), kazalika da Gbenga Adeyinka da kuma yã mũnanã-Rhymz (a 2013). Gwamnatin jihar Legas ce ta shirya taron kuma ana yada shi a duk fadin Afirka. Ya yi daidai da taron shekara-shekara na Dandalin Times, bikin Tunawa da Sabuwar Shekara. Akinbobola ita ma marubuci bako ce ga ɗaya daga cikin manyan shafukan yanar gizo a Najeriya "Bella Naija", inda ta rubuta labarun motsa jini / dangantaka game da batutuwan da suka shafi 'yan Afirka. Tana da nata bangaren da ake kira "Ariyike ya rubuta". Tana kuma gudanar da shafin ta na yanar gizo mai suna www.reflectionswithariyike.blogspot.com. == Iyali == Ariyike Akinbobola yana da aure tare da 'ya'ya maza guda uku.<ref>"2013 Lagos Countdown Preparation In Top Gear". Promptnewsonline. Lagos, Nigeria. 21 December 2013. Retrieved 14 September 2017.</ref> == Aikin Agaji == A ranar 8 ga Disamba 2013, Akinbobola ta shirya bikinta na Kirsimeti kyauta na shekara-shekara inda aka ba da gudummawa daga gare ta, abokanta, membobin dangin ta da wasu kwastomomi ga kungiyoyin agaji 9. Wakilai daga kungiyoyi masu zaman kansu, sanannun mutane da kuma kafofin watsa labaru suma sun halarci wurin taron. Chaungiyoyi 9 na agaji da suka amfana da su sune tushen ƙasa, ƙungiyar slumdwellers Liberation forum, Lots sadaka, Green garken yara, Haven ga Nigerianan Najeriya, Vocal Slender's Ghetto Love project, Arrows of God marayu, Al'umma don ƙauna da adalci na zamantakewa, Gangami akan Jahilci da jahilci. . Ariyike ya kuma kirkiro wayar da kan jama'a don rukunin yanar gizo wanda ke tallafawa da haifar da wayar da kan jama'a game da ayyukan agaji, ana kiran shafin yanar gizon www.234give.com. A watan Disamba na 2012, a wani bangare na yawon shakatawa na makarantar sakandaren Edutainment wacce Van Cliff da iCirculate suka shirya, Akinbobola da wasu masu zane sun ziyarci makarantun sakandare daban daban don zuga daliban tare da basu imani a Najeriya. Sun kuma fadakar da daliban game da fa'ida da rashin amfanin kafofin watsa labarun tare da karfafa daliban game da mahimmancin ilimi idan kuna aiki a masana'antar nishaɗi. A cikin 2013, an shirya kakar biyu ta yawon shakatawa. <ref>"TV Personality Ariyike Akinbobola Holds Charity Christmas Party". Bella Naija. Lagos, Nigeria. 25 December 2013. Retrieved 19 June 2014.</ref> A watan Satumbar 2013, Akinbobola ya yi hadin gwiwa tare da Vocal Slender's Back don shirin soyayya na don ba da gudummawa da tushen gudummawar jakunkuna na makaranta da kayan makaranta ga yara Ajegunle sama da 500 (wani yanki a jihar Legas, Najeriya) yaran da ke shirin sake komawa makaranta. . Akinbobola ya kuma yi hadin gwiwa tare da Kamfanin Pink Heritage Company, kungiyar da ke da hannu wajen kirkirar wayar da kan jama'a game da cin zarafin yara mata da kuma ba da shawara ga daliban makarantar sakandare wadanda aka lalata da su. A watan Oktoba na 2012, Akinbobola ta fara shirya taron wata-wata wanda ake kira "Mafi kyawun ƙasashen biyu" aukuwa na BOBW, inda ta ke ba masu zanen kaya masu zuwa, masu fasaha / gwaninta, mawaƙa, mawaka, marubuta, bayanan kafofin watsa labarai, DJs da masu sha'awar dama ce ta nuna kwarewar su sannan kuma tana nuna goyon baya da kirkirar wayar da kan kungiyoyin agaji a kowane bugu na BOBW. == Nasarori == A shekarar 2012, an ba Akinbobola kyautar 'Mafi Alkawarin / Matasa TV Mai gabatarwa' na shekarar a gidan rediyo na Najeriya (NBMA), Legas, Najeriya, sannan kuma ya kara samun takara a shekarar 2012 da kuma 2013 ga 'Shahararren Mai gabatar da Talabijin. ' a Gidan Rediyon Najeriya Merit Awards, Lagos, Nigeria. Dangane da nasarorin da ta samu a cikin 2012, an nuna Akinbobola a cikin fitowar TW Magazine a watan Janairun 2013 a matsayin ɗaya daga cikin Manyan Youngan Matashiyoyi 13, Maƙasudin Hardarfafa aiki a cikin 2013. A shekarar 2013, Ankinbobola ya samu kyautar dan Adam don kyakyawan zato daga kungiyoyin Magic City's Flames Merit Awards 2013, Legas, Najeriya saboda ci gaba, goyan baya da kuma karfafa baiwa mai zuwa. A cikin shekarar 2014, an zabi Akinbobola don Taimako na Duniya na Duniya a cikin Women4Africa Awards, wanda aka gudanar a Landan. Hakanan an zabi Akinbobola ga gwarzon Mata na Mata na shekarar (ELOY), inda aka zaba ta ga Mai gabatar da TV na shekarar. {| class="wikitable" ! Shekara ! Taron ! Kyauta ! Mai karba ! Sakamakon |- | 2012 | Ma'aikatan Watsa Labarai na Muryar Talaka a Najeriya (NBMA) | 'Mafi Alkawarin / Matasa TV Mai gabatarwa' | Ariyike Akinbobola | {{won}} |- | 2012 | Ma'aikatan Watsa Labarai na Muryar Talaka a Najeriya (NBMA) | 'Mafi shahararren Mai gabatar da Talabijin' | Ariyike Akinbobola | {{nom}} |- | 2013 | Ma'aikatan Watsa Labarai na Muryar Talaka a Najeriya (NBMA) | 'Mafi shahararren Mai gabatar da Talabijin' | Ariyike Akinbobola | {{nom}} |- | 2013 | Kwallon City na Magic yana haskaka da lambar yabo ta 2013 | Kyaututtukan bil adama don kyautatawa | Ariyike Akinbobola | {{won}} |- | 2014 | Kyautar mata4Africa | Taimakon kasa da kasa na shekara | Ariyike Akinbobola | {{nom}} |- | 2014 | Kyautatattun matan shekarar (ELOY) Awards | Mai gabatar da TV na shekara | Ariyike Akinbobola | {{nom}} |- |} == Manazarta == <references /> [[Category:Pages with unreviewed translations]] 2974q9ukadw5fxnpzibbdifsjdt89qi Aprapransa 0 14820 164170 104465 2022-08-06T07:49:36Z BnHamid 12586 /* Nassoshi */ wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Aprapransa''' asalinsa kayan abinci ne na Akan (kamar yadda sunan Akan yake nunawa) na mutane daga Gabas, Ashanti, Brong-Ahafo da wasu yankuna na Manyan Yankunan Accra na Ghana. Ana shirya shi da farko daga gasasshiyar garin masara (aka tom brown) da miyar dabino da wake da wake, ko kowane irin abinci a matsayin daban-daban kuma don daidaitawa tare da wasu kayan hadin daban. Abincinta ne wanda ake amfani da shi a lokuta na musamman kuma ana fargabar ɓacewa. [[File:Aprapransa_10.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Aprapransa_10.jpg|thumb|260x260px|Aprapransa a cikin fakiti]] Aprapransa a matsayin cikakken abinci ba abinci bane wanda galibi akan sameshi akan titunan ƙasar Ghana ko ake shirya shi kowace rana a cikin gidan. Yawanci Akanwa suna yi masa aiki a lokuta na musamman kamar bikin aure, bikin suna, bikin ranar haihuwa, aikin abinci na iyali, da sauransu. Sunanta ya samo asali ne daga gaskiyar cewa cikakken abinci ne tare da miyar sa / stew ɗin da aka haɗa wanda kawai zai buƙaci shafa hannu (''prapra wo nsa'') don ci. == Abubuwan haɓaka da shiri == Babban abincin shine gasashen garin masara (''Tom brown'') da dabino ko garin dabino. Sauran abubuwan sun hada da wake, kayan lambu irin su tumatir, albasa, barkono, ginger, ko tafarnuwa. Yana fasalta abincin teku irin su kyafaffen kifi, busasshen kifi, kifi mai gishiri ko kadoji. Don shirya kwano, fara miyar ta tafasa ɗan dabinon, laban da ɗanɗano don cire ruwan dabino. Steam kifin/naman tare da kayan hadin na kimanin minti goma sannan a zuba ruwan dabinon a cikin tukunyar don dahuwa kamar minti 30. Idan miyar ta dahu sosai, sai a debi garin dabinon sannan a ciro nama domin ado. Ana wanka cokalin hadawa a shirye yayin da ake nikakken garin masar-gari a hankali a cikin miyar yayin da ake zuga shi gaba daya domin hana shi dunkulewa. Ana saka ruwa idan rubutun yayi yawa. Bayan kamar minti ashirin, sai a zuba dafaffen wake na wake a cikin romon kuma a zuga shi ya gauraya. A cikin kimanin minti goma, bayan ƙara wake dole ne a dahu sosai kuma a shirye za ayi. Idan za a yi amfani da stew a madadin, to, an soya kayan lambun a cikin man dabino, ana ƙara abincin teku da barkono na rukuni. Ana kara ruwa da garin masara sai a kawo kwanon a tafasa. Ana dafa shi har ya dahu ya yi zafi. Ana iya sayan gasasshiyar fulawar masara a kasuwannin Ghana ko kuma a yi ta da garin masara ta gari a cikin kwanon rufi. == Duba kuma == * [[Kayan abinci na Ghana]] == Hanyoyin haɗin waje == * [https://www.youtube.com/watch?v=GGkC1GIPc8g Bidiyoo: Yadda ake shirya Aprapransa] ==Manazarta== 0mg8bdtcnjdry0zwu4p1ov9ugbuoiqa Annabella Zwyndila 0 16188 164154 157364 2022-08-06T07:05:58Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Annabella Zwyndila''' An fi saninta da sunan '''Ms Green''' (An haife ta ranar 21 ga watan Nuwamba, 1992). yar wasan kwaikwayo ce a Najeriya. == Rayuwar farko == '''Annabella Zwyndila haifaffiyar''' garin [[Ibadan|Ibadan ce]] kuma ta fito ne daga yankin arewacin [[Nijeriya|Najeriya]] . Mahaifinta jami’i ne a rundunar sojojin Najeriya kuma mahaifiyarta babbar ma’aikaciya ce a Ma’aikatar Ilimi. Ta halarci makarantar sakandare ta kwamandan (Jos, Jihar Filato), kafin ta koma Jami'ar Jos inda ta kammala da digiri na farko a wasan kwaikwayo da wasan kwaikwayo. == Filmography == {| class="wikitable" !Take ! Matsayi ! Shekara |- | Samantha | Samantha | 2012 |- | Istedungiyar Twisted | Chantel | 2013 |- | Kyauta don Rayuwa ( Super Labari ) | Turai | 2017 |- | RedBox | Sarauniya Shagbo | 2017 |- | Sabuwar Urushalima | Sadaka | |- | Menarshen Mutanen Sabuwar Urushalima | Sadaka | |- | Zunubi mai raɗaɗi | | 2010 |- | Commonasashe gama gari | Ann | 2012 |- | Mario Mario | | 2014 |- | Ofishin Amstel Malta Box Office (AMBO 3) | Gaskiya Nuna | 2007 |} == Kyauta da gabatarwa == * Kyautar ZAFAA a Matsayin Fitacciyar Jaruma Mai Zuwa <ref>[http://dailypost.ng/2012/10/22/why-im-still-virgin-25-nollywood-actress-annabella-zwyndila/ ZAFAA Awards as Best Upcoming Actress]</ref> == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Mata]] [[Category:Ƴan Najeriya]] [[Category:Rayayyun mutane]] p3tboqxu4exlj3s1a5fjjy8h3ysnsv4 164155 164154 2022-08-06T07:06:36Z BnHamid 12586 /* Filmography */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Annabella Zwyndila''' An fi saninta da sunan '''Ms Green''' (An haife ta ranar 21 ga watan Nuwamba, 1992). yar wasan kwaikwayo ce a Najeriya. == Rayuwar farko == '''Annabella Zwyndila haifaffiyar''' garin [[Ibadan|Ibadan ce]] kuma ta fito ne daga yankin arewacin [[Nijeriya|Najeriya]] . Mahaifinta jami’i ne a rundunar sojojin Najeriya kuma mahaifiyarta babbar ma’aikaciya ce a Ma’aikatar Ilimi. Ta halarci makarantar sakandare ta kwamandan (Jos, Jihar Filato), kafin ta koma Jami'ar Jos inda ta kammala da digiri na farko a wasan kwaikwayo da wasan kwaikwayo. ==Fina-finai== {| class="wikitable" !Take ! Matsayi ! Shekara |- | Samantha | Samantha | 2012 |- | Istedungiyar Twisted | Chantel | 2013 |- | Kyauta don Rayuwa ( Super Labari ) | Turai | 2017 |- | RedBox | Sarauniya Shagbo | 2017 |- | Sabuwar Urushalima | Sadaka | |- | Menarshen Mutanen Sabuwar Urushalima | Sadaka | |- | Zunubi mai raɗaɗi | | 2010 |- | Commonasashe gama gari | Ann | 2012 |- | Mario Mario | | 2014 |- | Ofishin Amstel Malta Box Office (AMBO 3) | Gaskiya Nuna | 2007 |} == Kyauta da gabatarwa == * Kyautar ZAFAA a Matsayin Fitacciyar Jaruma Mai Zuwa <ref>[http://dailypost.ng/2012/10/22/why-im-still-virgin-25-nollywood-actress-annabella-zwyndila/ ZAFAA Awards as Best Upcoming Actress]</ref> == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Mata]] [[Category:Ƴan Najeriya]] [[Category:Rayayyun mutane]] bnoefspgz5bp019weq7n7jtyuzrny8s Arinola Fatimah Lawal 0 16218 164174 69923 2022-08-06T07:57:14Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Arinola Fatimah Lawal''' ita ce Kwamishiniyar albarkatun Ruwa ta [[Kwara (jiha)|jihar Kwara]], wanda Abdulrazaq Abdulrahman ya nada. ita diyar Mohammed Lawal ce, tsohon jami’in sojan ruwa kuma gwamnan soja.<ref>https://www.sunnewsonline.com/gov-abdulrasaq-presents-4-female-commissioner-nominees-to-kwara-assembly/</ref> == Ayyuka == A matsayinta na Kwamishiniyar Albarkatun Ruwa, tana aiki tare da damar tabbatar da samar da ruwan sha na yau da kullun a cikin Jiha. == Duba kuma == * Majalisar zartarwa ta jihar Kwara == Hanyoyin haɗin waje == * [https://kwarastate.gov.ng Yanar gizan jihar Kwara] * [https://kwarastate.gov.ng/ministry/ministry-of-water-resources/ Ma'aikatar Albarkatun Ruwa, jihar Kwara] == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Mutanen Nijeriya]] [[Category:Mata]] [[Category:Ƴan Najeriya]] 64vr6130re050sn9ns4enq60zb05004 Amina Said Ali 0 16230 164135 70155 2022-08-06T06:32:55Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Amina Said Ali''' (Somali). marubuciyar [[Somaliya]] ce, mawaƙiya, kuma masaniyar kimiyyar kiwon lafiya a Cibiyar Karolinska, da ke [[Stockholm]], [[Sweden]] . Tana cikin kwamitin Shawara na ''Bildhaan'' . <ref>http://digitalcommons.macalester.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1071&context=bildhaan</ref> == Ayyuka == * ''Wakoki 118'' <ref>http://digitalcommons.macalester.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1081&context=bildhaan</ref> * ''Qoriga u garwaaxshey asagoon sagallkii galin'', Författares Bokmaskin, 2005,  == Manazarta == {{Reflist}} ncruwc89uf258hi02l7ndzri0us5hsl Aminatou Maïga Touré 0 16270 164139 70299 2022-08-06T06:39:34Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Aminatou Djibrilla Maiga Touré''' jami'ar diflomasiyyar [[Nijar (ƙasa)|Nijar]] ce. Ta kasance Jakadiyar Nijar a [[Tarayyar Amurka|Amurka]] daga 2006 zuwa 2010 kuma ta yi aiki a gwamnatin rikon kwarya a matsayin Ministan Harkokin Wajen kasar tun watan Maris na 2010. ==Aiki== Touré ta fara aiki a Ma'aikatar Harkokin Waje a 1979. An tura ta zuwa sashinta na harkokin shari'a da na 'yan sanda har zuwa 1991 sannan aka tura ta a Ofishin Jakadancin Nijar zuwa [[Jamus]] daga 1991 zuwa 1995. Da ta dawo Nijar, ta yi aiki a matsayin Magajiyar Garin [[Niamey|Yamai]] Commune II daga 1996 zuwa 2000. Touré ya kasance Sakatare na dindindin a Ma’aikatar Harkokin Wajen daga 2000 zuwa 2003 sannan Sakatare-janar na Hukumar Kula da Harkokin Wajen ta La Francophonie daga 2003 zuwa 2005. ==Jakadiya== Bayan an nada ta a matsayin Jakadiya a Amurka, Touré ta gabatar da takardun nata a ranar 9 ga Maris 2006. Ta ci gaba da zama a wannan mukamin har tsawon shekaru huɗu. A ranar 18 ga Fabrairun 2010, an hambarar da Shugaba [[Mamadou Tandja]] a wani juyin mulkin soja a Yamai, kuma [[Salou Djibo]], Shugaban Majalisar Koli ta Maido da Dimokradiyya (CSRD), sannan ya nada Touré ya yi aiki a gwamnatin rikon kwarya a matsayin Ministan Harkokin Wajen. a ranar 1 Maris 2010. <ref>[http://news.xinhuanet.com/english2010/world/2010-03/02/c_13193122.htm "Niger junta announces 20-minister provisional gov't"], Xinhua, 2 March 2010.</ref> == Manazarta == {{Reflist}} gokz6ca6lpgwtuelz0eye6bcmjtnm4q Aminatou Echard 0 16271 164138 157936 2022-08-06T06:38:36Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Aminatou Echard''' (bon 1973) yar'wasa fim ɗin Faransa ce, wadda aka fi sanin ta a wani fim ɗinta mai suna '''Jamilia''', na shekarar 2018. == Tarihin rayuwa == An haifi Echard a cikin 1973 a Les Lilas, Faransa. Ta ci gaba da karantar Wakoki, Nunin Fasaha da Nazarin Fina-finai a biranen Paris da Bologna. ==Fina-finai== * Jamilia (2018) * (Marco) (2014) * Broadway (2011) == Manazarta == {{Reflist}} == Haɗin waje == * [http://www.aminatouechard.com/ Tashar yanar gizo] * Aminatou Echard 19y5jccmsvgnhnweog052mzhr98xe7w Amal Bedjaoui 0 16322 164121 74637 2022-08-06T06:08:17Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Amal Bedjaoui''' (an haife ta ranar 27 ga watan Yulin, 1963). darekta ce na fina-finan Algeria, furodusa, kuma marubuciya. ==Farkon rayuwa da Ilimi== An Haife ta a [[Aljir|Algiers]], ta yi karatun fim ne a Jami’ar New York. Ta kammala karatu a Institut des hautes études cinématographiques sannan ta sami Babbar Jagora mai zurfi a Cinema a Jami'ar Paris 1 Pantheon-Sorbonne a 1987. Shekaru da yawa ta yi aiki a matsayin mataimakiyar darakta da manajan shirya fina-finai a kan finafinai masu fasali da kuma mataimakiyar darakta a fagen wasan kwaikwayo. Fim dinta na farko, ''Une vue imprenable'', ya fito a 1993. Gajeren fim dinta na biyu, ''Shoot me an Angel'', an sake shi a 1995 kuma ta sami kyautar Panorama a bikin Fim na Kasa da Kasa na Berlin . ==Aiki== A 2002, ta ƙirƙiri kamfanin samar da ML Production. A shekara mai zuwa, ta ba da umarni kuma ta shirya fim ɗin minti 58 na ''Un Fils''. ''Un fils'' tana ba da labarin Selim, wani saurayi mai yawan karuwanci da kuma alaƙar sa da wata tsohuwa. Babban fim din yana sauyawa tsakanin al'amuran yau da kullun, kamar su Selim ya hadu da mahaifinsa, da kuma wuraren da ake yin jima'i da daddare. An ambace ta a matsayin "samfurin ɓarna tsakanin 'yan ƙasa na jima'i." ==Bayan Fage== Bedjaoui diya ce ga jami'in diflomasiyya kuma dan siyasan ƙasar Aljeriya Mohammed Bedjaoui . == Manazarta == {{Reflist}} == Haɗin waje == * [[imdbname:0066096|Amal Bedjaoui]] a [[IMDb|Database na Fim ɗin Intanet]] 63pjqwnul1bx92wn7ee3p38101xe9v9 Angela Aquereburu 0 16326 164151 70671 2022-08-06T07:01:50Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Angela Aquereburu''' (An haife ta ranar 11 ga watan Janairu, 1977). ta kasance marubuciya ce a [[Togo]], furodusa ce kuma daraktar fim. == Tarihin rayuwa da Aiki== An haifi Aquereburu a Togo ga mahaifiyarta daga Guadeloupe . Tana da sha'awar zane-zane tun tana ƙarama, ta yi karatu a Togo da Pointe-a-Pitre, Guadeloupe kafin ta koma Paris don yin karatu a Makarantar Kasuwanci ta ESCP . Ta yi digiri na biyu a fannin kasuwanci. Aquereburu ta auri ɗan wasan kwaikwayo Jean-Luc Rabatel kuma ta yi aiki a cikin albarkatun ɗan adam tsawon shekaru. A shekara ta 2008, yayin da take hutu a Togo, ta fahimci cewa wasan kwaikwayo ne kawai a talabijin, kuma tare da mijinta suka gabatar da shawarar jerin game da motocin tasi. A shekara mai zuwa, Aquereburu da Rabatel sun koma [[Lomé]] kuma sun kafa kamfanin samar da audiovisual Yobo Studios. Tunaninsu game da wasan tasi ya zama tushen ''Zem'', karamin jerin abubuwa ne na aukuwa na mintina 26, wanda Canal + Afrique ta kirkira. Aikinta na gaba shine gajeren jerin ''Palabres'' . A cikin 2017, ta ƙaddamar da ''Asibitin IT'', wanda ke magance matsalolin al'umma kamar zazzabin cizon sauro da farar fata da kuma mai da hankali kan halayen Idriss da Tania. Aquereburu ta ce jaririnta na biyu ne ya sa ta kirkiro wasan kwaikwayon. Yanayin Grey ya kasance babban tasiri. Ta lashe kyautar don mafi kyawun jerin a Vues d'Afrique Festival a Montreal. A cikin 2018, Aquereburu tayi aiki a matsayin mai gabatarwa ga ''Les Maternelles d'Afrique'', wani fasalin Afirka na wasan Faransa ''La Maison des Maternelles'' . Abubuwan da iyayen mata na Afirka da kuma danginsu suka yi mata wahayi. Nunin ya magance batun rikice-rikice na auren mata fiye da daya ba tare da nuna bambanci ba. Aquereburu ta ƙaddamar da jerin ''Oasis'' a cikin 2019, wanda ke nuna yawancin yan wasan Togo. Tana bayani dalla-dalla game da wata matashiya, Essé, wacce ta ƙaura zuwa rukunin gidan Oasis a matsayin ɗan leƙen asiri amma ta sadu da wata tsohuwar ƙawarta. Jerin sun sami lambar yabo ta masu sauraro a bikin Vue d'Afrique na shekarar 2018 kuma an zaba su ne a bikin baje koli na 2018 na La Rochelle. Ta kasance mai yawan sukar ƙarancin kuɗaɗen tallafin da ake baiwa furodusoshin Afirka. == Fina-finai == * 2009 : Zem Lokacin 1 (26x5min), co-darekta * 2012 : Palabres (26x5min), co-darekta * 2016 : Mi-Temps (40x3min), co-darekta * 2016 : Zem kakar 2 (50x3min), co-darekta * 2017 : Asibiti IT (26x26min), co-darekta * 2017 : Lokacin Zem 3 (60x3min), co-darekta * 2018 : Yanayin Maternelles d'Afrique Season 1 (20x26min), mai masaukin baki * 2019 : Lokacin Oasis 1 (20x26min), co-darekta * 2019 : Yanayin Maternelles d'Afrique Season 2 (26x26min), mai masaukin baki * 2020 : Les Maternelles d'Afrique Season 3 (26x26), mai masaukin baki == Manazarta == {{Reflist}} == Haɗin waje == * [[imdbname:9555765|Angela Aquereburu]] a [[IMDb|Database na Fim din Intanet]] 8e0kr5ua8b5bs4htf4ci3hg7qe4l1t9 Ba Ahmed 0 17786 164040 101532 2022-08-05T19:43:55Z Maryam Abdulkarim 18464 Gyara wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[File:Ahmed oun2.jpg|thumb|Ahmed]] '''Ahmed ben Moussa''' ( {{Lang-ar|أحمد بن موسى}} ; ya mutu a 1900) an fi sanin shi da '''Ba Ahmed''' ( {{Lang|ar|با أحمد}} ) ya kasan ce as-sadr al-a'atham [ ar ], koma babba vizier, na [[Moroko|Marocco]] amma a zahiri mai mulkin masarauta ne tsakanin 1894 da 1900. Ya kasance sarki mara gaskiya a ƙasar, bayan ya ɗora ɗan uwansa Abd al-Aziz a matsayin sarki, wanda yake yaro a lokacin, duk da cewa akwai dan uwansa manya. Mulkin Ba Ahmed, kamar yadda mulkin Moulay Hassan da ke gabansa, wanda yake da girma wazifa, ya ci gaba da sa Marocco cikin rikicin kuɗi da siyasa, tare da sake fasalin bala'i ga tsarin haraji da na aiki, da zurfafa dogaro da kursiyin - wanda zai iya ta karɓi kowane haraji- akan ikon ƙasashen waje don murƙushe tawaye, biyan sojoji da bayi kuma daga ƙarshe su ci gaba da mulki. 'Ya'yan Ba Ahmed, a matsayinsu na membobin manyan turawan mulkin mallaka na Faransa wadanda ke da alaka mai karfi da fada a ji, suna ci gaba har zuwa yau don taka muhimmiyar rawa a harkokin siyasa da tattalin arzikin Marocco. Daya daga cikin jikokin sa, Chakib Benmoussa, ya rike manyan mukamai da yawa a karkashin sarkin Morocco na yanzu, Mohammed VI, wanda ya nada shi a matsayin shugaban kamfanin daya na kamfanin ( SONASID ) sannan a matsayin Ministan Cikin Gida sannan kuma shugaban ''Conseil Tattalin Arziki et Zamantakewa'' sannan kuma jakadan Faransa. An bayyana shi a matsayin "mutum gajere kuma mai kiba", shi ke da alhakin fadada Fadar Bahia da mahaifinsa ya fara. == Manazarta == [[Category:Mutane]] blnga74rmu9mclmj3rutnwguk4t8tuj Aminu Saleh 0 19495 164140 80661 2022-08-06T06:41:19Z BnHamid 12586 /* MUTUWA */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Aminu Saleh''' wani mai [[Ɗan Nijeriya|gudanarwa ne a Najeriya]], tsohon Ministan Kudi na Najeriya, kuma babban sakatare a ma'aikatar tsaro ta Najeriya. <ref>"Inauguration of Nigerian parliamentary defence committee," British Broadcasting Corporation, December 17, 1983</ref> Ya zama shugaban kwamitin karatun Alkur'ani na Kasa a shekara ta 2006. == Farkon rayuwa == Shi dan asalin [[Bauchi (jiha)|jihar Bauchi ne]] kuma ya yi aiki a wurare daban-daban a duka jihar da kuma matakin tarayya. <ref>Federal Government of Nigeria</ref> Ya yi aiki a [[Olusegun Obasanjo|mulkin Obasanjo]] a shekarun 1970s da kuma na [[Sani Abacha|Abacha]] a cikin shekara ta 1992. Saleh shi ma mamallakin wani abin sha ne da ake kira "Brahma da Tandi Guarana"{{Ana bukatan hujja|date=July 2010}} kuma mai hannun jari a wasu masana'antun da ke Najeriya. Ya jagoranci kirkirar, kafawa, samar da kudade da gudanar da Gidauniyar Man Fetur (PTF). Ya kasance memba na Vision a shekara ta 2010. An haife shi a shekara ta 1933 a Azare, [[Katagum|karamar hukumar Katagum]], jihar Bauchi, Sale ya halarci makarantar firamare a Azare a shekara ta 1941-44, makarantar sakandaren Bauchi a shekara ta 1944-49, ya halarci kwalejin horar da malamai a Zaria, a shekara ta 1950-51 ya halarci kwalejin mulki ta Zariya don difloma a kan lissafin a shekara ta 1956-57 . Ya kasance a kwas din karatun jami'a da yamma a Jami'ar Legas daga a shekara ta 1963-67, ya halarci kwasa-kwasan karatun digiri a fannin gudanarwa a Jami'ar Wisconsin da ke Amurka. == Kwarewar aiki == * Ya shiga Hukumar 'Yan Asalin Katagum a 1949, sannan ya zama Ma'aji na Hukumar' Yan Asalin Katagum a 1957, daga nan ya koma Ga amnatin Tarayya a 1962. Ya kasance a karkashin Dokta Pius Okigbo mai ba Firayim Minista shawara a kan tattalin arziki a lokacin. * Pan karatunsa a cikin kasafin kuɗi da dabarun tsara ƙasa a ƙarƙashin Dokta Edwin Ogbu, Babban Sakatare a Ma’aikatar Kudi ta Tarayya wanda daga baya ya zama wakilin Nijeriya na dindindin a [[Majalisar Ɗinkin Duniya|Majalisar Dinkin Duniya]] . * Aikin horo mai tsauri da ya saba yi a koyaushe game da tsarin kuɗi da gudanarwa a hannun Abdul-Aziz Attah Babban Sakatare Fed. Min. na kudi kuma daga baya SGF. * Shigar da ya shiga cikin tattaunawar kwantiragi, shiri da kulawa ta karkashin Engr. SO Williams Perm. Sec. Min. na Sadarwa wanda daga baya ya zama ministan sadarwa na tarayya. * == Alkawura aka yi == * Mataimakin Babban Sakatare a Ma’aikatun Kudi, Sadarwa da Noma. * Babban Sakatare a Ma’aikatar Sadarwa, Kasuwanci da Tsaro, ya yi ritayar son rai a shekarar 1984. * Ministan Masana'antu na Tarayya * Ministan Kudi na Tarayya * Sakataren Gwamnatin Tarayya * Shugaban Ma’aikatan Gwamnatin Tarayya. == Membobin kwamitin tarayya == * Memba, Kwamitin Gwamnoni, Asibitin Kwalejin Jami'a, Ibadan (UCH) Ibadan daga 1963 - 1965. * Memba, Kwamitin Gwamnoni, [[Lagos University Teaching Hospital|Asibitin Koyarwa na Jami'ar Legas]], (LUTH) daga 1966 - 1967. * Memba, Majalisar wucin gadi, Jami'ar Legas, daga 1969 - 1970. == Nadewa a matakin jihar Bauchi == An nada shi a matsayin: * Shugaban, Kwamitin Shawara na Dattawa. * Shugaban, Kwamitin Halittar Jihar Katagum. * Shugaba, Kwamitin Dam din Kafin Zaki, na Gwamnatin Jihar Bauchi. * Shugaban kwamitin sake duba kundin tsarin mulkin jihar Bauchi. * Memba na Kwamitin girmamawa ta kasa da lambar yabo. == Lambobin yabo == Aka bashi; * Babban Kwamandan Umarnin Nijar (GCON). * Digiri na digiri na uku (LLD), ATBU Bauchi. * Babban Kwamandan Daliban Najeriya ta NANS. * Kyautar Kyauta ta NUBASS. * Kwamandan Jamhuriyar Tarayyar (CFR). == An gabatar da takarda == Ya gabatar da takardu da yawa ga jikin da yawa kamar # Takarda da aka gabatar zuwa hanyar shigar da Fed. Perm Sec. da Daraktoci Janar a karkashin shugabancin Prof. AA Adedeje, takarda kan Kasafin Kudin Kwarewar Najeriya. # An gabatar da takarda ga taron shekara-shekara na Cibiyar Injiniyan Injiniyan Najeriya Kaduna kan bunkasa makamashi. # An gabatar da takarda a 50th Anniversary of Katagum Student Association (KSA) # An gabatar da takarda a taron cin abincin dare na 2008 na 2008ungiyar Injiniyoyin Nijeriya ta Bauchi. ==Mutuwa== Ya rasu ranar Laraba, 22 ga watan Yulin, shekara ta 2015 a Cibiyar Kiwon Lafiya ta Tarayya, [[Azare]]. Sakamakon gazawar tiyatar gaggawa. == Manazarta == {{Reflist}}{{Reflist}} [[Category:Matattun mutane]] 4sjkas5vrylcsfme0vxtk1l753btg7y Bashir Ahmed Qureshi 0 19595 164045 118925 2022-08-05T19:52:31Z Maryam Abdulkarim 18464 wikitext text/x-wiki {{databox }} '''Bashir Ahmed Qureshi''' ( Sindhi: An haife shi 10 Agusta 1959 &#x2013; ya mutu a ranar 7 Afrilu 2012) sanannen ɗan kishin ƙasa ne na Sindhi wanda ya yi aiki a matsayin shugaban Jeay Sindh Qaumi Mahaz (JSQM), a wata ƙungiya mai kishin ƙasa ta Sindhi a Sindh, wanda GM Syed ya kafa . An kashe shi ta hanyar ban mamaki tare da jinkirin guba. yana da shekara 54 a ranar 7 Afrilu 2012. == Rayuwar farko == Basheir Qureshi an haife shi da ga Ghulam Murtaza Qureshi, a ranar 10 ga watan Agustan shekara ta 1959 a Motan Pur Mohalla da ke Ratodero, Larkana District a Sindh . Ya fara siyasarsa ne a matsayin dalibi, kuma ma'aikacin kungiyar daliban Jeay Sindh ( JSSF ) a lokacin karatun sa na farko a jami'ar aikin gona, Tando Jam, Sindh. A matsayinsa na dalibi, ya kuma taka rawar dimokiradiyya ta hanyar shiga cikin yunkurin maido da dimokiradiyya MRD a lokacin Janar Ziaul Haq . Bayan mutuwar shugaba GM Syed (wanda shi ne mai ba shi shawara a siyasance), jam'iyyar ta yanke shawarar zaben Qureshi a matsayin sabon shugaban JSQM. Qureshi ya bar bazawararsa, ‘ya’ya maza uku da mata hudu. Babban dansa Sunan Qureshi shi ne shugaban jam'iyyar mai ci a yanzu (JSQM). == Yunkurin siyasa == Ya shiga cikin siyasar ɗalibai kuma ya shiga Kungiyar Dalibai ta Jeay Sindh a shekara ta 1976. An zabe shi a matsayin Shugaban Tarayya; Rukunin Tando Jam a shekara ta 1980 amma bayan shekaru biyu a shekara ta (1982) aka zaɓi shi a matsayin Mataimakin Shugaban Tsakiyar Tarayya. An kuma zaɓe shi a matsayin Shugaban Tarayyar Tarayya a shekara ta 1986. A cikin shekara ta 1990, aka sake zaban shi a wannan mukamin. Koyaya, a cikin shekara ta 1995, Jeay Sindh Quami Mahaz an kafa shi lokacin da yake bayan mashaya amma an zaɓe shi a matsayin Mataimakin Mai haɗawa. An kuma zabe shi a matsayin Babban Sakatare na Mahaz a Shekara ta 1996 kuma a karshe aka zabe shi a matsayin Shugaba a shekara ta 1998. Mista Bashir ya taka rawa wajen jawo hankalin mambobin Tarayyar kuma ya yi aiki tukuru don karfafa Tarayyar. A ƙarshe, an sake shi a watan Agustan shekara ta 1986. An sake kama Mista Bashir a ranar 11 ga watan Agustan shekara ta 1988 bayan tarzomar Sindhi-Mohajar. A wannan karon, an daure shi na tsawon watanni 18. Bugu da ƙari, an kama shi a ranar 2 Janairu 1994 (mulkin PPP) na shekaru biyu. Daga baya an kama shi a ranar 17 ga Janairun 1999 a kan hanyarsa ta halartar bikin haihuwar Saeen GM Syed kuma an sake shi a watan Nuwamban shekara ta 1999 bayan gwagwarmayar watanni 11. Mista Bashir ya ci gaba da zama a kurkuku na tsawon shekaru 6 da watanni 10. Shi ne marubucin littafinsa mai suna "Jaagya Junge Jawaan" a cikin harshen Sindhi, wanda aka buga a shekara ta 1989 wanda yake tarin jawabai daban-daban da ya gabatar. An baiwa Mr. Bashir lambar yabo ta "GM Syed National Award" a shekara ta 1997. An kama shi a ranar 15 ga watan Satumbar shekara ta 2011, daga masu gadin kuma an caje shi da laifin ɗaukar makamai, kotu ta sake shi saboda an ba da lasisin makaman. Kama shi ya haifar da zanga-zangar atomatik kuma an kammala yajin aiki a duk cikin Sindh. === Lokaci === * An zaba a matsayin shugaban Tarayya ; Andoungiyar Tando Jam a shekara ta 1980. * An zabe shi a matsayin mataimakin shugaban JSSF a 1982 kuma ya zama shugabanta na tsakiya a 1986. * An zabe shi a matsayin mataimakin hadaddiyar kungiyar JSQM a shekarar 1995. * An zabe shi a matsayin Sakatare Janar na Mahaz a 1996. * An zabe shi a matsayin Shugaban JSQM a shekara ta 1998. === Maris 'Yanci === Bashir Qureshi kaddamar Freedom Maris a karkashin taken " Sindhi "(Sindh na son 'Yanci) a ranar 23 ga watan Maris a kowace shekara. Wannan ya bukaci matsayin mai cin gashin kansa na Sindh da kuma tattakin da nufin jawo hankalin manyan kasashen duniya da [[Majalisar Ɗinkin Duniya|UNO]] game da cin amanar mutanen Sindh da kasar Pakistan ta yi tun a shekara ta 1947. == Gudummawar Jama'a == Qureshi ya ba da gudummawa wajen warware rikice- rikicen kabilanci a tsakanin kabilun Sindhi daban-daban, kuma ya kafa al'adar daukar wakilai zuwa kungiyoyin da ke hamayya da su don shawo kansu da karfafa musu gwiwa don warware rikicinsu na zubar da jini ta hanyoyin sasanta rikice-rikice na gargajiya, ta hanyar shigar da mashahuran mutane. == Mutuwa == Qureshi ya mutu da ban mamaki yana da shekaru 54 a ranar 7 ga watan Afrilun shekara ta 2012 a Sakrand (Sindh). Qureshi ya ziyarci magoya bayan JSQM a ƙauyen Dari Magsi, Gundumar Nawabshah, lokacin da ba zato ba tsammani ya fita daga hayyacinsa bayan cin abincin dare tare da sauran abokan aikin jam'iyyar. Ya koka da ciwon kirji da tari. An canza Qureshi zuwa asibitin gida, inda ya mutu da misalin 2:45 na safe. === Guba === A ranar 19 ga watan Afrilun shekara ta 2012, kungiyar likitoci da masu binciken cututtukan daga cibiyoyin likitocin gwamnati na Sindh sun ba da rahoton cewa dalilin mutuwar Bashir Qureshi na iya zama babban phosphorus ko kamawar zuciya, amma sun kasa tabbatarwa. Dan gwagwarmayar jam'iyyar ya yi ikirarin cewa an ba shi guba, amma danginsa ba sa son bincike kuma sun ki taimakawa kwamitin binciken. == Duba kuma == * Sindhudesh * GM Syed * Sojojin Sindhudesh Liberation Army * Jeay Sindh Qaumi Mahaz * Sindh * Masarautar Sindhu * Sindhi * [[Kogin Indus|Kwarin Indus]] * Hyder Bux Jatoi * Abdul Wahid Aresar * Qadir Magsi * Jerin mutuwar da ba a warware ba == Manazarta == == Hanyoyin haɗin waje == * [https://web.archive.org/web/20160303225947/http://cnewsworld.com/pakistan/jsqm-chief-bashir-qureshis-body-sent-to-ratodero-after-autopsy/ An aika gawar shugaban JSQM Bashir Qureshi zuwa Ratodero bayan binciken gawa - A cikin Bidiyo] * [http://www.sindhudesh.com Bayani game da Sindhudesh] [[Category:Haifaffun 1959]] [[Category:Mutuwan 2012]] [[Category:Mutanen Larkana]] [[Category:Mutane]] [[Category:Pages with unreviewed translations]] ciqtz2knikyjy90hwf5pjrzcif2qvz2 Amina Mohamed 0 19600 164134 120596 2022-08-06T06:31:22Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Amina Chawahir Mohamed Jibril''' ( Somali ; {{Lang-ar|أمينة محمد جبريل}} ) (An haife ta ranar 5 ga watan Oktoba, 1961). lauya ce, masaniyar diflomasiyya kuma 'Yaronka siyasar Kasar Kenya ce. Yanzu haka tana aiki a matsayin Sakatariyar majalisar zartarwa na Wasanni, al'adun gargajiya da al'adu a Kenya. <ref>https://www.capitalfm.co.ke/news/2019/03/echesa-sacked-in-new-cabinet-reshuffle-as-amina-moved-from-education</ref> Ta taba zama shugabar mata ta Kungiyar Kula da Hijira ta Duniya da Majalisar Dinkin Duniya ta Kungiyar Kasuwanci, da kuma Mataimakin Sakatare Janar da Mataimakin Babban Daraktan shirin Majalisar Dinkin Duniya na Muhalli . Ta yi aiki a matsayin Sakatare a majalisar harkokin kasashen waje na Kenya daga watan Mayun shekara ta 2013 zuwa watan Fabrairun shekara ta 2018, lokacin da Shugaba Uhuru Kenyatta, bayan sake zaben, ya dauke ta zuwa tashar Ilimi. <ref> https://www.nation.co.ke/news/education/CS-Amina-Mohamed-to-carry-on-with-education-reforms/2643604-4305008-o5tbxv/index.html</ref> A watan Maris na shekara ta 2019, an tura ta zuwa Ma'aikatar Wasanni ta maye gurbin Rashid Echesa. <ref>https://citizentv.co.ke/news/cs-amina-mohammeds-troubled-cabinet-career-233898/</ref> Daraktan KNEC, George Magoha ne ya maye gurbin ta a bangaren ilimi . == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Mohamed a ranar 5 ga watan Oktoban shekara ta 1961 a Kakamega, dake Kasar [[Kenya]], daga dangin Somaliya . Ita ce ta takwas cikin tara. Iyalinta na daga dangin Harbaha Darod na Dhulbahante, kuma sun fito daga [[Somaliland]] . Mohamed ta yi rayuwar yarinta a cikin gida mara kyau a Amalemba, Kakamega, inda ta kwashe yawancin lokacinta tana karanta labaran Sherlock Holmes da sauran labaran almara. Daga baya ta inganta dandano ga al'amuran duniya. Don karatunta na firamare, Mohamed ta halarci Makarantar Firamare ta garin a Kakamega sannan daga baya ta shiga makarantar Butere Girls da Highlands Academy. Mahaifiyarta ta yi imani sosai da mahimmancin ilimi, kuma koyaushe tana barin karatunta don lura da ayyukanta. Bayan kammala karatun, Mohamed ta koma [[Ukraniya|Ukraine]] a kan karatu a Jami'ar Kiev . Ta kammala karatun kwalliyar, inda ta samu Jagora na Dokoki (LLM) a cikin Dokar Kasa da Kasa . Daga baya Mohamed ta sami Diploma na Digiri na biyu (PGDip) a Harkokin Kasa da Kasa daga [[Jami'ar Oxford]] . Ta hanyar Zumunci a Cibiyar Horarwa da Bincike ta Majalisar Dinkin Duniya (UNITAR), ta kuma bi kwasa-kwasan horo da yawa kan dokokin kasa da kasa. A shekara ta 2002, Amina ta auri Khalid Ahmed, wani dan uwanta dan Somaliya wanda take jinjinawa nasarorin da ta samu. Ma'auratan suna da yara biyu sannan kuma suna kula da marayu hudu. Mohamed tana da yare da yawa, tana magana da Yaren asalin ƙasar Somaliya da [[Turanci]], [[Rashanci|Rasha]] da [[Harshen Swahili|Swahili]], tare da sanin [[Faransanci|Faransanci sosai]] . == Ayyuka == === Matsayin mai ba da shawara na shari'a === Mohamed ta fara aikinta ne a shekara ta 1985 a matsayin jami’ar shari’a a ma’aikatar kananan hukumomin Kenya. Ayyukanta sun haɗa da tantance [[Bankin Duniya|ayyukan Bankin Duniya]] da kuma gabatar da ƙa'idodin birni. Tsakanin shekara ta 1986 da kuma shekara ta 1990, Mohamed ta yi aiki a matsayin Mai ba da Shawara kan Harkokin Shari'a a Ma'aikatar Harkokin Wajen Kenya, inda ta tsara kuma ta yi shawarwari kan yarjeniyoyi da dama na kasashen biyu. Daga cikin wadannan akwai Yarjejeniyar Sabis na Jirgin Sama tare da [[Hadaddiyar Daular Larabawa|Hadaddiyar]] Daular Larabawa, [[Oman]], [[Iran]] da [[Birtaniya|Ingila]], da kuma Yarjejeniyar Afirka kan Hakkokin Yaro. Kodayake akwai dama da dama a kasashen waje, Mohamed ya zabi ya kasance tare da iyayenta kasancewar mahaifinta na fama da rashin lafiya. Daga shekara ta 1990 zuwa shekara ta 1993, Mohamed ya zama mai ba da Shawara kan Harkokin Kenya a ofishin Majalisar Dinkin Duniya da ke Geneva, [[Switzerland]] . A can, ta yi aiki tare da jami'ai daga Kungiyar Kodago ta Duniya, Kungiyar Kiwan Lafiya ta Duniya da Babban Yarjejeniyar kan Haraji da Kasuwanci / Kungiyar Kasuwanci ta Duniya Ta dauki gajeren hutu don neman karatun boko a Burtaniya, kafin ta koma aikin diflomasiyya a Geneva. A shekara ta 1997, Mohamed ya fara aiki a matsayin mai ba da shawara na harkokin shari'a ga wakilan Kenya a Kwamitin Tsaro na Majalisar Dinkin Duniya . == Sauran ayyukan == * Kwamitin wasannin Olympics na kasa da kasa (IOC), memba na Hukumar da'a <ref>[https://www.olympic.org/ethics-commission Ethics Commission] [[International Olympic Committee]] (IOC).</ref> == Daraja == Karramawa da Mohamed ya samu sun hada da: * Dattijo na Dokar Zuciyar Zinariya ta Kenya (EGH) * Shugaban Umurnin Mashin Mai Konewa (CBS) * Knight na Order of Star na Taimakon Italianasar Italiya (Cav. OSSI ) * Memba na ofungiyar Crossungiyar Red Cross * Memba na Majalisar Shawara ta Duniya da Rayuwa da Aminci * Babban digirin digirgir daga Jami’ar KCA * Memba na Kungiyar Majalisar Dinkin Duniya game da Tattalin Arzikin Duniya akan Arctic * Grand Cordon na Umurnin Fitowar Rana (2017) * Memba na Strathmore Law School Advisory Board ==Iyali== A shekara ta 2002, Amina ta auri Khalid Ahmed. Ma'auratan suna da 'ya'ya biyu da kuma' ya'yan da aka haifa. == Duba kuma == * Jerin sunayen ministocin harkokin waje a shekarar 2017 * Jerin sunayen ministocin harkokin waje na yanzu * Harkokin kasashen waje na Kenya == Manazarta ==  {{Reflist}} == Hanyoyin haɗin waje == * [https://www.youtube.com/watch?v=iEBFOsblcSI&spfreload=1 Amina Mohamed Jibril - Tattaunawa] {{In lang|so}} {{S-start}} {{S-off}} {{S-bef}} {{S-ttl}} {{S-aft}} {{S-end}} [[Category:Mutane]] [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Haifaffun 1961]] 88dwfdbg53dr2nqccbipgn03f1iz3pt Kwalejin Ilimi ta Tarayya, Kano 0 19785 164036 83073 2022-08-05T18:41:03Z Yusuf Sa'adu 11340 #YUMSUK wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Kwalejin Ilimi ta Tarayya, Kano''' kwaleji ce ta fasaha da Kimiyya da ke a [[Kano (jiha)|Jihar Kano]], wanda Gwamnatin yankin Arewa ta Nijeriya tare da hadin gwiwar Hukumar Raya Kasashen Duniya ta Amurka (USAID) suka kafa a shekara ta 1961 a matsayin '''Kwalejin Horar da Ci Gaban''' Kano. A shekara ta 1990 Gwamnatin tarayyar Najeriya ta karbe kwalejin ta kuma sauya sunan kwalejin zuwa Kwalejin Gwamnatin Tarayya (FCE) a watan Satumbar shekara ta 2014 Boko Haram suka Kai hari kwalejin, saboda haka da yawa suka rasa rayukansu ciki har da Dalibai da ma'aikatan kwalejin. <ref>{{Cite web|url=http://saharareporters.com/2014/09/17/bomb-explosion-kills-10-federal-college-education-kano|title=Bomb Explosion Kills 10 At Federal College Of Education In Kano|date=September 17, 2014|website=Sahara Reporters}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.aljazeera.com/news/2014/9/18/deaths-in-attack-on-nigeria-teachers-college|title=Deaths in attack on Nigeria teachers’ college|first=Abdulaziz|last=Abdulaziz|website=www.aljazeera.com}}</ref> == Makaranta == {{reflist}} # Makarantar Fasaha da Kimiyyar Zamani # Makarantar Ilimi # Makarantar Harsuna # Makarantar Kimiyya # Makarantar koyon sana'a # Makarantar Yara da Yara & ECCE == Manazarta ==   [[Category:Ilimi a jihar Kano]] [[Category:Ilimi a Najeriya]] [[Category:Gine-gine]] [[Category:Makarantun Najeriya]] [[Category:Makarantun Gwamnati]] 08l882yh083t1esmw0u62yg1sho1ad5 164037 164036 2022-08-05T18:41:55Z Yusuf Sa'adu 11340 /* Makaranta */ wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Kwalejin Ilimi ta Tarayya, Kano''' kwaleji ce ta fasaha da Kimiyya da ke a [[Kano (jiha)|Jihar Kano]], wanda Gwamnatin yankin Arewa ta Nijeriya tare da hadin gwiwar Hukumar Raya Kasashen Duniya ta Amurka (USAID) suka kafa a shekara ta 1961 a matsayin '''Kwalejin Horar da Ci Gaban''' Kano. A shekara ta 1990 Gwamnatin tarayyar Najeriya ta karbe kwalejin ta kuma sauya sunan kwalejin zuwa Kwalejin Gwamnatin Tarayya (FCE) a watan Satumbar shekara ta 2014 Boko Haram suka Kai hari kwalejin, saboda haka da yawa suka rasa rayukansu ciki har da Dalibai da ma'aikatan kwalejin. <ref>{{Cite web|url=http://saharareporters.com/2014/09/17/bomb-explosion-kills-10-federal-college-education-kano|title=Bomb Explosion Kills 10 At Federal College Of Education In Kano|date=September 17, 2014|website=Sahara Reporters}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.aljazeera.com/news/2014/9/18/deaths-in-attack-on-nigeria-teachers-college|title=Deaths in attack on Nigeria teachers’ college|first=Abdulaziz|last=Abdulaziz|website=www.aljazeera.com}}</ref> == Makaranta == {{reflist}} # Makarantar Fasaha da Kimiyyar Zamani # Makarantar Ilimi # Makarantar Harsuna # Makarantar Kimiyya # Makarantar koyon sana'a # Makarantar Yara da Yara & ECCE == Manazarta ==   [[Category:Ilimi a jihar Kano]] [[Category:Ilimi a Najeriya]] [[Category:Gine-gine]] [[Category:Makarantun Najeriya]] [[Category:Makarantun Gwamnati]] 29blqszgo6ok41j7wsh1wih4zzbqyaj 164038 164037 2022-08-05T18:42:24Z Yusuf Sa'adu 11340 /* Makaranta */ #YUMSUK wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Kwalejin Ilimi ta Tarayya, Kano''' kwaleji ce ta fasaha da Kimiyya da ke a [[Kano (jiha)|Jihar Kano]], wanda Gwamnatin yankin Arewa ta Nijeriya tare da hadin gwiwar Hukumar Raya Kasashen Duniya ta Amurka (USAID) suka kafa a shekara ta 1961 a matsayin '''Kwalejin Horar da Ci Gaban''' Kano. A shekara ta 1990 Gwamnatin tarayyar Najeriya ta karbe kwalejin ta kuma sauya sunan kwalejin zuwa Kwalejin Gwamnatin Tarayya (FCE) a watan Satumbar shekara ta 2014 Boko Haram suka Kai hari kwalejin, saboda haka da yawa suka rasa rayukansu ciki har da Dalibai da ma'aikatan kwalejin. <ref>{{Cite web|url=http://saharareporters.com/2014/09/17/bomb-explosion-kills-10-federal-college-education-kano|title=Bomb Explosion Kills 10 At Federal College Of Education In Kano|date=September 17, 2014|website=Sahara Reporters}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.aljazeera.com/news/2014/9/18/deaths-in-attack-on-nigeria-teachers-college|title=Deaths in attack on Nigeria teachers’ college|first=Abdulaziz|last=Abdulaziz|website=www.aljazeera.com}}</ref> == Makaranta == # Makarantar Fasaha da Kimiyyar Zamani # Makarantar Ilimi # Makarantar Harsuna # Makarantar Kimiyya # Makarantar koyon sana'a # Makarantar Yara da Yara & ECCE == Manazarta ==   [[Category:Ilimi a jihar Kano]] [[Category:Ilimi a Najeriya]] [[Category:Gine-gine]] [[Category:Makarantun Najeriya]] [[Category:Makarantun Gwamnati]] qtiv16u3cmka5eorshf3kp9g1mt5s66 164039 164038 2022-08-05T18:42:40Z Yusuf Sa'adu 11340 /* Manazarta */ wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Kwalejin Ilimi ta Tarayya, Kano''' kwaleji ce ta fasaha da Kimiyya da ke a [[Kano (jiha)|Jihar Kano]], wanda Gwamnatin yankin Arewa ta Nijeriya tare da hadin gwiwar Hukumar Raya Kasashen Duniya ta Amurka (USAID) suka kafa a shekara ta 1961 a matsayin '''Kwalejin Horar da Ci Gaban''' Kano. A shekara ta 1990 Gwamnatin tarayyar Najeriya ta karbe kwalejin ta kuma sauya sunan kwalejin zuwa Kwalejin Gwamnatin Tarayya (FCE) a watan Satumbar shekara ta 2014 Boko Haram suka Kai hari kwalejin, saboda haka da yawa suka rasa rayukansu ciki har da Dalibai da ma'aikatan kwalejin. <ref>{{Cite web|url=http://saharareporters.com/2014/09/17/bomb-explosion-kills-10-federal-college-education-kano|title=Bomb Explosion Kills 10 At Federal College Of Education In Kano|date=September 17, 2014|website=Sahara Reporters}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.aljazeera.com/news/2014/9/18/deaths-in-attack-on-nigeria-teachers-college|title=Deaths in attack on Nigeria teachers’ college|first=Abdulaziz|last=Abdulaziz|website=www.aljazeera.com}}</ref> == Makaranta == # Makarantar Fasaha da Kimiyyar Zamani # Makarantar Ilimi # Makarantar Harsuna # Makarantar Kimiyya # Makarantar koyon sana'a # Makarantar Yara da Yara & ECCE == Manazarta == {{reflist}} [[Category:Ilimi a jihar Kano]] [[Category:Ilimi a Najeriya]] [[Category:Gine-gine]] [[Category:Makarantun Najeriya]] [[Category:Makarantun Gwamnati]] nfagomhz3fzru8sm6to6k8eymkp9eym 164041 164039 2022-08-05T19:44:18Z BnHamid 12586 BnHamid moved page [[Federal College of Education, Kano]] to [[Kwalejin Ilimi ta Tarayya, Kano]]: Ansa sunan makalar da harshen ingilishi wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Kwalejin Ilimi ta Tarayya, Kano''' kwaleji ce ta fasaha da Kimiyya da ke a [[Kano (jiha)|Jihar Kano]], wanda Gwamnatin yankin Arewa ta Nijeriya tare da hadin gwiwar Hukumar Raya Kasashen Duniya ta Amurka (USAID) suka kafa a shekara ta 1961 a matsayin '''Kwalejin Horar da Ci Gaban''' Kano. A shekara ta 1990 Gwamnatin tarayyar Najeriya ta karbe kwalejin ta kuma sauya sunan kwalejin zuwa Kwalejin Gwamnatin Tarayya (FCE) a watan Satumbar shekara ta 2014 Boko Haram suka Kai hari kwalejin, saboda haka da yawa suka rasa rayukansu ciki har da Dalibai da ma'aikatan kwalejin. <ref>{{Cite web|url=http://saharareporters.com/2014/09/17/bomb-explosion-kills-10-federal-college-education-kano|title=Bomb Explosion Kills 10 At Federal College Of Education In Kano|date=September 17, 2014|website=Sahara Reporters}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.aljazeera.com/news/2014/9/18/deaths-in-attack-on-nigeria-teachers-college|title=Deaths in attack on Nigeria teachers’ college|first=Abdulaziz|last=Abdulaziz|website=www.aljazeera.com}}</ref> == Makaranta == # Makarantar Fasaha da Kimiyyar Zamani # Makarantar Ilimi # Makarantar Harsuna # Makarantar Kimiyya # Makarantar koyon sana'a # Makarantar Yara da Yara & ECCE == Manazarta == {{reflist}} [[Category:Ilimi a jihar Kano]] [[Category:Ilimi a Najeriya]] [[Category:Gine-gine]] [[Category:Makarantun Najeriya]] [[Category:Makarantun Gwamnati]] nfagomhz3fzru8sm6to6k8eymkp9eym 164043 164041 2022-08-05T19:46:03Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Kwalejin Ilimi ta Tarayya, Kano''' ko '''Federal College of Education, Kano''' a turance. kwaleji ce ta fasaha da Kimiyya da ke a [[Kano (jiha)|Jihar Kano]], wanda Gwamnatin yankin Arewa ta Nijeriya tare da hadin gwiwar Hukumar Raya Kasashen Duniya ta Amurka (USAID) suka kafa a shekara ta 1961 a matsayin '''Kwalejin Horar da Ci Gaban''' Kano. A shekara ta 1990 Gwamnatin tarayyar Najeriya ta karbe kwalejin ta kuma sauya sunan kwalejin zuwa Kwalejin Gwamnatin Tarayya (FCE) a watan Satumbar shekara ta 2014 Boko Haram suka Kai hari kwalejin, saboda haka da yawa suka rasa rayukansu ciki har da Dalibai da ma'aikatan kwalejin. <ref>{{Cite web|url=http://saharareporters.com/2014/09/17/bomb-explosion-kills-10-federal-college-education-kano|title=Bomb Explosion Kills 10 At Federal College Of Education In Kano|date=September 17, 2014|website=Sahara Reporters}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.aljazeera.com/news/2014/9/18/deaths-in-attack-on-nigeria-teachers-college|title=Deaths in attack on Nigeria teachers’ college|first=Abdulaziz|last=Abdulaziz|website=www.aljazeera.com}}</ref> == Makaranta == # Makarantar Fasaha da Kimiyyar Zamani # Makarantar Ilimi # Makarantar Harsuna # Makarantar Kimiyya # Makarantar koyon sana'a # Makarantar Yara da Yara & ECCE == Manazarta == {{reflist}} [[Category:Ilimi a jihar Kano]] [[Category:Ilimi a Najeriya]] [[Category:Gine-gine]] [[Category:Makarantun Najeriya]] [[Category:Makarantun Gwamnati]] bfdju9ks6ll110gnjoljtfewwlgtjxk Anne Bannerman 0 20184 164158 85382 2022-08-06T07:13:48Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Anne Bannerman''' (An haife ta ranar 31 ga watan Octoba, 1765). mawakiya ce kuma yar kasar Scotland.<ref>http://www.oxforddnb.com/view/article/1312</ref> == Farkon rayuwa == Bannerman dai an haifeta ne a dangin Ediburgh, mahaifiyarta itace Isobel mahaifinta kuma William Bannerman. == Mutuwa == Bayan rasuwar mahaifiyarta da yayarta ta shiga cikin matsanancin talauci duk da abokananta sun kawo mata dauki, duk da haka ta mutu ne da bashi a 29 ga watan Satunba 1827.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/T.F._Henderson</ref> == Manazarta == 21c07m5uwwf70tdd3wpn8lkxjdevn30 Zaɓen Gwamnan jihar Yobe na shekarar 2019 0 20388 164192 143453 2022-08-06T09:58:22Z Yusuf Sa'adu 11340 #WPWP wikitext text/x-wiki {{Infobox}} [[File:Bara ma jalam rawa.jpg|thumb|Zaben 2019]] Zaben '''gwamnan jihar Yobe na 2019''' ya gudana a ranar 9 ga watan Maris na shekarar 2019, ɗan takarar [[All Progressives Congress|APC]] [[Mai Mala Buni|Mai Mala Buni ne ya]] lashe zaben, inda ya kayar da Umar Iliya Damagum na [[Peoples Democratic Party|PDP]]. [[Mai Mala Buni]] ya zama [[All Progressives Congress|ɗan takarar gwamna na APC]] bayan ya samu kuri’u 2,797 sannan ya kayar da babban abokin karawarsa, Honorabul Sidi Karasuwa wanda ya samu kuri’u 23. Inda ya zabi Alhaji [[Idi Barde Gubana]] a matsayin mataimakin sa. [[Umar Iliya Damagum]] shi ne dan takarar PDP tare da Baba Abba Aji a matsayin abokin mataimakin sa. ‘Yan takara 13 ne suka fafata a zaben. == Tsarin zabe == An zabi Gwamnan jihar Yobe ta hanyar amfani da tsarin kada kuri'a . == Zaɓen Fidda Gwani == === Fidda gwanin APC === Zaɓen fidda gwani na APC a karon farko, ya gudana ne a ranar 30 ga watan Satumba, 2018. [[Mai Mala Buni|Mai Mala Buni ya]] lashe zaben fidda gwanin inda ya samu kuri’u 2,797 inda ya kara kuma ya kayar da wasu ‘yan takara 3. Babban abokin hamayyarsa shi ne Sidi Karasuwa, wanda ya zo na biyu da kuri’u 23, Umar Ali ya zo na uku da kuri’u 8, yayin da Aji Kolo ya samu kuri’u 4. === 'Yan takara === * Ɗan takarar jam’iyya: '''[[Mai Mala Buni]]''' * Mataimaki: '''Idi Barde Gubana''' * Sidi Karasuwa * Aji Kolo === Zaben fidda gwani na PDP === An gudanar da zaben fitar da gwani na jam’iyyar PDP a ranar 30 ga watan Satumba, 2018. Umar Iliya Damagum ya fito ne a matsayin dan takarar hadin kai bayan da babban abokin hamayyarsa Umar Elgash Maina ya janye. === 'Yan takara === * Dan takarar jam’iyya: '''Umar Iliya Damagum''' * Abokiyar takara: '''Baba Abba Aji''' * Umar Elgash Maina- ya janye == Sakamako == Kimanin ‘yan takara 13 ne suka yi rijista tare da Hukumar Zabe Mai Zaman Kanta ta Kasa don tsayawa takara a zaben. Adadin wadanda suka yi rijista a jihar don jefa kuri'a ya kai 1,365,913, yayin da aka tantance 546,391. Adadin kuri'un da aka kada sun kasance 560,492, yayin da ingantattun kuri'u suka kasance 546,391. Kuri’un da aka ki amincewa da su kuwa yawansu ya kai 14,101.{{Election results|cand1=[[Mai Mala Buni]]|party1=[[All Progressives Congress]]|votes1=444013|cand2=Umar Iliya Damagum|party2=[[People's Democratic Party (Nigeria)|People's Democratic Party]]|votes2=95703|cand3=Other candidates|party3=|votes3=6675|invalid=14101|electorate=1365913|source=[https://dailytrust.com/guber-poll-inec-declares-apcs-mala-buni-winner-in-yobe/ DailyTrust]}} === Ta karamar hukuma === Ga sakamakon zaben da karamar hukumar ta yi wa manyan jam’iyyun biyu. Jimillar halastattun ƙididdigar kuri'u 546,391 da aka kaɗa ga wakilan jam'iyyun siyasa 13 da suka tsaya takara. <span style="background:#87BEEB">Shuɗi</span> yana nuni da ƙananan hukumomi waɗanda Mai Mala Buni ya ci. <span style="background:#90EE90">Kore</span> yana nuni da ƙananan hukumomi waɗanda Umar Iliya Damagum ya ci. {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%" ! rowspan="2" |LGA ! colspan="2" | Mai Mala Buni APC ! colspan="2" | Umar Iliya Damagum PDP ! Jimlar Kuri'u |- ! # ! % ! # ! % ! # |- | align="center" bgcolor="#87BEEB" | [[Damaturu]] | align="center" bgcolor="#87BEEB" | '''26,087''' | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | 3,760 | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | |- | align="center" bgcolor="#87BEEB" | [[Geidam]] | align="center" bgcolor="#87BEEB" | '''18,724''' | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | 2,760 | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | |- | align="center" bgcolor="#87BEEB" | [[Nguru]] | align="center" bgcolor="#87BEEB" | '''28,366''' | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | 19,468 | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | |- | align="center" bgcolor="#87BEEB" | [[Bade]] | align="center" bgcolor="#87BEEB" | '''32,213''' | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | 8,854 | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | |- | align="center" bgcolor="#87BEEB" | [[Yunusari]] | align="center" bgcolor="#87BEEB" | '''28,858''' | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | 893 | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | |- | align="center" bgcolor="#87BEEB" | [[Karasuwa]] | align="center" bgcolor="#87BEEB" | '''24,262''' | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | 2,762 | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | |- | align="center" bgcolor="#87BEEB" | [[Yusufari]] | align="center" bgcolor="#87BEEB" | '''22,221''' | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | 2,964 | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | |- | align="center" bgcolor="#87BEEB" | [[Potiskum]] | align="center" bgcolor="#87BEEB" | '''54,773''' | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | 5,114 | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | |- | align="center" bgcolor="#87BEEB" | [[Fune]] | align="center" bgcolor="#87BEEB" | '''36,040''' | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | 14,327 | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | |- | align="center" bgcolor="#87BEEB" | [[Jakusko]] | align="center" bgcolor="#87BEEB" | '''30,828''' | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | 5,887 | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | |- | align="center" bgcolor="#87BEEB" | [[Bursari]] | align="center" bgcolor="#87BEEB" | '''20,657''' | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | 2,813 | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | |- | align="center" bgcolor="#87BEEB" | [[Gulani]] | align="center" bgcolor="#87BEEB" | '''21,765''' | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | 4,576 | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | |- | align="center" bgcolor="#87BEEB" | [[Fika]] | align="center" bgcolor="#87BEEB" | '''36,519''' | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | 9,552 | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | |- | align="center" bgcolor="#87BEEB" | [[Machina]] | align="center" bgcolor="#87BEEB" | '''16,950''' | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | 2,164 | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | |- | align="center" bgcolor="#87BEEB" | [[Nangere]] | align="center" bgcolor="#87BEEB" | '''25,698''' | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | 4,765 | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | |- | align="center" bgcolor="#87BEEB" | [[Tarmuwa]] | align="center" bgcolor="#87BEEB" | '''11,338''' | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | 3,925 | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | |- | align="center" bgcolor="#87BEEB" | [[Gujba]] | align="center" bgcolor="#87BEEB" | '''17,714''' | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | 1,119 | align="center" bgcolor="#87BEEB" | | align="center" bgcolor="#87BEEB" | |- ! Alsidaya ! '''444,013''' ! ! '''95,703''' ! ! 546,391 |} == Manazarta ==   6ighudqkhz8rkj8kx7wr7wdlyrg7o6o Hamza al-Mustapha 0 20589 164093 162207 2022-08-05T23:38:51Z Umar Ahmad2345 13400 Gyara wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Hamza al-Mustapha''' (an haife shi a ranar 27 ga watan Yulin, shekarar alif ta 1960), babban hafsan sojan Najeriya ne kuma jami’in leƙen asiri wanda ya yi aiki a matsayin babban jami’in tsaro ga mai mulkin soja Janar [[Sani Abacha]] daga shekarar alif ta 1993 zuwa shekarar alif ta 1998. == Rayuwar farko == Hamza al-Mustapha an haife shi kuma yayi karatu a garin [[Nguru]]. Ya yi rajista a asirce a matsayin jami'in jami'a, a Makarantar [[Jami'ar Tsaron Nijeriya|Koyon Tsaro ta Najeriya]] kuma an ba shi izini a cikin Sojojin Najeriya a matsayin Laftana ta biyu . == Aikin soja == Daga watan Agustan shekarar alif ta 1985, zuwa watan Agusta shekara alif ta 1990, Al-Mustapha ya kasance Mataimakin-de-Camp (ADC) din Shugaban hafsan soji, Janar Sani Abacha. Duk shugaban sa da kuma shugaban kasa, Janar [[Ibrahim Babangida]] yana da cikakkiyar dogaro da iyawarsa, kuma sun damka masa wasu iko na daban, wadanda suka fi sauran jami'an da suka fi shi girma. Wannan ya kara nuna shi a matsayin mai karfin fada aji na soja. === Jami'in leken asirin soja === An horar da Al-Mustapha a matsayin jami’in leken asiri na soja. Ya rike mukamai daban-daban na kwamandoji a Ma’aikatar Harkokin Cikin Gida, Kungiyar Tsaro ta Daraktan Leken Asirin Sojoji (SG-DMI), Runduna ta 82 da Hedikwatar Soja ; [[Ma'aikatar Tsaron Najeriya|Ma'aikatar Tsaro]] da [[Aso Rock Villa|Fadar Shugaban Kasa]] . Hakanan ya kasance cikin ayyukan ɓoye-bayanan sirri da aƙalla bincike biyu na yunƙurin juyin mulki; yadda yake gudanar da tambayoyi ya kawo shi ga Janar Sani Abacha. ya kuma gudanar da ayyuka a kasashen Chadi, Laberiya, Bakassi, Gambiya da Saliyo . == Zamanin Abacha == === Gabobin ta'addanci === An nada Al-Mustapha a matsayin Babban Jami'in Tsaro na Shugaban kasa (CSOHoS) tare da Rikicin Soja na Musamman a lokacin mulkin soja na Abacha (17 Nuwamba Nuwamba shekara ta 1993 - 8 Yuni shekara ta 1998). Sauran kayan tsaro a lokacin su ne Ofishin mai ba da shawara kan harkokin tsaro a karkashin [[Ismaila Gwarzo]] ; Hukumar Leken Asiri ta Kasa ; Daraktan Leken Asiri na Soja ; da kuma Hukumar Tsaron Jiha duk a karkashin al-Mustapha. Duk waɗannan rukunoni suna aikata kisan gilla ga mutanen da ake gani suna barazana ga tsarin mulki. Bayan an nada shi shugaban tsaro, Al-Mustapha ya kafa wasu kananan kayan tsaro wadanda aka debo daga sojoji da sauran kungiyoyin tsaro kuma aka horar da su a [[Isra'ila|Isra’ila]] da [[Koriya ta Arewa]] . Mai bai wa shugaban kasa shawara kan harkokin tsaro Ismaila Gwarzo da al-Mustapha ne aka ce su ke da alhakin yawancin “azabtarwa, kisa da satar dukiya” a lokacin mulkin Abacha. Al-Mustapha ya sanya irin wannan tsoron har ana cewa shi mala'ika ne na mashin din ta'addanci, tare da janar-janar na soja da 'yan siyasa ke tsoron sa baki daya.<ref>https://en.m.wikipedia.org/wiki/Hamza_al-Mustapha</ref> === Siyasar iko === <mapframe latitude="9.058702" longitude="8.525391" zoom="4" width="200" height="145" align="right"> { "type": "FeatureCollection", "features": [ { "type": "Feature", "properties": {}, "geometry": { "type": "Polygon", "coordinates": [ [ [ 9.7119140625, 7.2534960500695 ], [ 9.7119140625, 7.1663003819032 ], [ 9.68994140625, 7.2099003143688 ], [ 9.7998046875, 7.4278365287383 ], [ 9.580078125, 6.6427829003562 ], [ 9.77783203125, 7.2316987083671 ], [ 9.66796875, 7.1444988496473 ], [ 9.7998046875, 7.4931964701223 ], [ 9.7119140625, 7.3842578283093 ], [ 9.7998046875, 7.2752923363722 ], [ 9.73388671875, 7.297087564172 ], [ 9.84375, 7.2316987083671 ], [ 9.82177734375, 7.3624668655358 ], [ 9.77783203125, 7.1008926686237 ], [ 9.82177734375, 7.0790880260717 ], [ 9.73388671875, 7.0136679275666 ], [ 9.55810546875, 7.1663003819032 ], [ 9.84375, 7.1008926686237 ], [ 9.82177734375, 7.1444988496473 ], [ 9.7119140625, 7.1663003819032 ], [ 9.580078125, 7.1444988496473 ], [ 9.77783203125, 7.1663003819032 ], [ 9.64599609375, 7.1444988496473 ], [ 9.73388671875, 7.2752923363722 ], [ 9.60205078125, 7.0790880260717 ], [ 9.7119140625, 6.8391696263428 ], [ 9.7998046875, 6.7737162387535 ], [ 9.77783203125, 6.9700494172962 ], [ 9.55810546875, 6.9918591814837 ], [ 9.6240234375, 6.9264268470596 ], [ 9.580078125, 7.1008926686237 ], [ 9.580078125, 7.1663003819032 ], [ 9.66796875, 7.0136679275666 ], [ 9.84375, 7.1226962775183 ], [ 9.68994140625, 7.1008926686237 ], [ 9.6240234375, 7.0790880260717 ], [ 9.55810546875, 7.1663003819032 ], [ 9.898681640625, 6.9264268470596 ], [ 9.700927734375, 6.8173528226221 ], [ 9.656982421875, 6.6427829003562 ], [ 9.569091796875, 6.5554746022019 ], [ 9.437255859375, 6.7518964648434 ], [ 9.129638671875, 6.7737162387535 ], [ 8.887939453125, 7.0136679275666 ], [ 8.536376953125, 6.9918591814837 ], [ 8.470458984375, 6.8609854337637 ], [ 8.316650390625, 6.8609854337637 ], [ 8.074951171875, 6.8828002417676 ], [ 7.987060546875, 6.7082539686715 ], [ 7.899169921875, 6.7082539686715 ], [ 7.987060546875, 6.9046140472381 ], [ 7.833251953125, 6.9264268470596 ], [ 7.679443359375, 6.948238638117 ], [ 7.635498046875, 7.0790880260717 ], [ 7.547607421875, 7.188100871179 ], [ 7.305908203125, 7.188100871179 ], [ 7.086181640625, 6.8828002417676 ], [ 6.910400390625, 6.9046140472381 ], [ 6.756591796875, 6.8391696263428 ], [ 6.756591796875, 6.7300757071092 ], [ 6.668701171875, 6.8609854337637 ], [ 6.756591796875, 7.0790880260717 ], [ 6.778564453125, 7.188100871179 ], [ 6.778564453125, 7.3188817303668 ], [ 6.580810546875, 7.3842578283093 ], [ 6.383056640625, 7.5585466060932 ], [ 6.229248046875, 7.5585466060932 ], [ 6.119384765625, 7.6674414827261 ], [ 5.987548828125, 7.7109916554332 ], [ 5.899658203125, 7.7980785313553 ], [ 5.789794921875, 7.8633818053092 ], [ 5.767822265625, 7.993957436359 ], [ 5.679931640625, 8.1462428250344 ], [ 5.592041015625, 8.1462428250344 ], [ 5.372314453125, 8.2114903234207 ], [ 5.350341796875, 8.1244912908612 ], [ 5.130615234375, 8.0157159978691 ], [ 4.976806640625, 8.1027385777832 ], [ 4.779052734375, 8.1027385777832 ], [ 4.493408203125, 8.2114903234207 ], [ 4.361572265625, 8.450638800331 ], [ 4.295654296875, 8.7765107160524 ], [ 4.383544921875, 9.0153023334206 ], [ 4.207763671875, 9.0587021563921 ], [ 4.031982421875, 9.1671787329767 ], [ 3.834228515625, 9.2756221767921 ], [ 3.614501953125, 9.1671787329767 ], [ 3.394775390625, 8.9067800075202 ], [ 3.218994140625, 8.9067800075202 ], [ 2.955322265625, 8.6896390681277 ], [ 2.823486328125, 8.7113588754265 ], [ 2.823486328125, 8.9284870626655 ], [ 3.109130859375, 9.0804001041553 ], [ 3.218994140625, 9.2539361568145 ], [ 3.175048828125, 9.4273866150324 ], [ 3.394775390625, 9.6657383951887 ], [ 3.372802734375, 9.7956775828297 ], [ 3.636474609375, 9.8389793755793 ], [ 3.724365234375, 10.120301632174 ], [ 3.658447265625, 10.336536087083 ], [ 3.900146484375, 10.444597722835 ], [ 3.812255859375, 10.854886268472 ], [ 4.031982421875, 10.962764256387 ], [ 4.251708984375, 10.854886268472 ], [ 4.647216796875, 10.854886268472 ], [ 4.449462890625, 10.574222078333 ], [ 4.383544921875, 10.271681232947 ], [ 4.515380859375, 10.055402736564 ], [ 4.801025390625, 10.120301632174 ], [ 4.713134765625, 10.271681232947 ], [ 4.976806640625, 10.206813072485 ], [ 5.064697265625, 10.358151400944 ], [ 4.954833984375, 10.509416700846 ], [ 4.866943359375, 10.61741806795 ], [ 5.042724609375, 10.682200600084 ], [ 5.196533203125, 10.811724143276 ], [ 5.108642578125, 10.898042159726 ], [ 5.196533203125, 11.070602913978 ], [ 4.801025390625, 11.199956869622 ], [ 4.932861328125, 11.307707707765 ], [ 5.262451171875, 11.199956869622 ], [ 5.306396484375, 11.329253026617 ], [ 5.372314453125, 10.984335146102 ], [ 5.592041015625, 10.919617760255 ], [ 5.899658203125, 10.984335146102 ], [ 6.009521484375, 11.070602913978 ], [ 6.097412109375, 10.919617760255 ], [ 6.031494140625, 10.61741806795 ], [ 6.053466796875, 10.487811882057 ], [ 6.185302734375, 10.358151400944 ], [ 6.448974609375, 10.509416700846 ], [ 6.646728515625, 10.487811882057 ], [ 6.822509765625, 10.552621801949 ], [ 6.932373046875, 10.336536087083 ], [ 6.866455078125, 10.098670120603 ], [ 6.976318359375, 9.9688506085461 ], [ 7.152099609375, 9.9904908030703 ], [ 7.196044921875, 9.7740245658647 ], [ 7.174072265625, 9.5357489981336 ], [ 7.174072265625, 9.3623528220556 ], [ 7.459716796875, 9.2756221767921 ], [ 7.635498046875, 9.3623528220556 ], [ 7.767333984375, 9.1888700844734 ], [ 7.921142578125, 9.2973068563276 ], [ 8.074951171875, 9.123792057074 ], [ 8.360595703125, 9.1671787329767 ], [ 8.536376953125, 8.99360046428 ], [ 8.690185546875, 9.0804001041553 ], [ 8.778076171875, 9.2973068563276 ], [ 8.668212890625, 9.6007499322469 ], [ 8.778076171875, 9.903921416775 ], [ 8.778076171875, 10.271681232947 ], [ 8.909912109375, 10.250059987303 ], [ 8.997802734375, 9.9904908030703 ], [ 9.129638671875, 9.9904908030703 ], [ 9.239501953125, 9.7090570686182 ], [ 9.547119140625, 9.4707356741309 ], [ 9.744873046875, 9.4707356741309 ], [ 9.964599609375, 9.6007499322469 ], [ 10.030517578125, 9.7307143057569 ], [ 10.338134765625, 9.5790843358825 ], [ 10.513916015625, 9.3623528220556 ], [ 10.513916015625, 9.2105601076297 ], [ 10.360107421875, 9.0587021563921 ], [ 10.162353515625, 8.8633620335517 ], [ 10.074462890625, 8.6461956811819 ], [ 9.744873046875, 8.5158355612022 ], [ 9.635009765625, 8.4723722829091 ], [ 9.547119140625, 8.4289040928754 ], [ 9.349365234375, 8.3636926518358 ], [ 9.283447265625, 8.2114903234207 ], [ 9.393310546875, 8.1027385777832 ], [ 9.261474609375, 7.9721977143869 ], [ 9.085693359375, 7.9069116164693 ], [ 9.261474609375, 7.8198474261926 ], [ 9.635009765625, 7.8198474261926 ], [ 9.700927734375, 7.6892171277362 ], [ 9.832763671875, 7.5149809423959 ], [ 9.788818359375, 7.188100871179 ], [ 9.656982421875, 7.0572823529716 ], [ 9.613037109375, 6.8828002417676 ], [ 9.7119140625, 7.2534960500695 ] ] ] } }, { "type": "Feature", "properties": {}, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 6.514892578125, 9.0153023334206 ] } }, { "type": "Feature", "properties": {}, "geometry": { "type": "Polygon", "coordinates": [ [ [ 9.437255859375, 7.8851472834243 ], [ 9.547119140625, 8.0592296272002 ], [ 9.459228515625, 8.2549827048779 ], [ 9.766845703125, 8.3636926518358 ], [ 10.184326171875, 8.4941045375519 ], [ 10.272216796875, 8.7330774212116 ], [ 10.535888671875, 8.885071663469 ], [ 10.711669921875, 9.1020967387265 ], [ 10.623779296875, 9.4057100416 ], [ 10.865478515625, 9.5574173568413 ], [ 10.601806640625, 9.6224141429248 ], [ 10.294189453125, 9.7090570686182 ], [ 10.096435546875, 9.8389793755793 ], [ 9.920654296875, 9.7956775828297 ], [ 9.744873046875, 9.6873984307606 ], [ 9.591064453125, 9.7090570686182 ], [ 9.393310546875, 9.8173291870678 ], [ 9.327392578125, 10.077037154405 ], [ 9.173583984375, 10.206813072485 ], [ 8.975830078125, 10.358151400944 ], [ 8.887939453125, 10.531020008465 ], [ 8.931884765625, 10.768555807732 ], [ 8.887939453125, 10.984335146102 ], [ 9.063720703125, 11.135287077054 ], [ 9.261474609375, 11.264612212504 ], [ 9.503173828125, 11.178401873712 ], [ 9.744873046875, 11.178401873712 ], [ 9.898681640625, 10.941191793457 ], [ 10.206298828125, 10.919617760255 ], [ 10.382080078125, 11.027472194118 ], [ 10.491943359375, 11.221510260011 ], [ 10.360107421875, 11.286160768753 ], [ 10.140380859375, 11.350796722384 ], [ 10.008544921875, 11.415418041941 ], [ 9.942626953125, 11.587669416896 ], [ 9.898681640625, 11.781325296112 ], [ 9.744873046875, 11.824341483849 ], [ 9.964599609375, 11.931852326961 ], [ 10.162353515625, 11.974844752932 ], [ 10.272216796875, 12.14674581454 ], [ 10.360107421875, 12.340001834116 ], [ 10.601806640625, 12.382928338487 ], [ 10.733642578125, 12.597454504832 ], [ 10.689697265625, 12.747516274953 ], [ 10.579833984375, 12.897489183756 ], [ 10.426025390625, 12.961735843534 ], [ 10.250244140625, 13.090179355734 ], [ 10.074462890625, 12.983147716797 ], [ 9.788818359375, 12.854648905589 ], [ 10.052490234375, 13.175771224423 ], [ 10.382080078125, 13.239945499286 ], [ 10.821533203125, 13.325484885598 ], [ 11.260986328125, 13.325484885598 ], [ 11.678466796875, 13.304102866767 ], [ 12.008056640625, 13.154376055419 ], [ 12.425537109375, 12.983147716797 ], [ 12.667236328125, 13.132979019087 ], [ 12.864990234375, 13.325484885598 ], [ 13.150634765625, 13.475105944335 ], [ 13.370361328125, 13.603278132529 ], [ 13.634033203125, 13.624633438236 ], [ 13.875732421875, 13.389619591748 ], [ 14.139404296875, 12.876069959947 ], [ 14.139404296875, 12.382928338487 ], [ 14.512939453125, 12.275598890562 ], [ 14.556884765625, 12.103780891646 ], [ 14.556884765625, 11.910353555774 ], [ 14.644775390625, 11.587669416896 ], [ 14.249267578125, 11.307707707765 ], [ 13.985595703125, 11.350796722384 ], [ 13.765869140625, 11.049038346537 ], [ 13.634033203125, 10.854886268472 ], [ 13.480224609375, 10.595820834654 ], [ 13.502197265625, 10.271681232947 ], [ 13.282470703125, 10.185187409269 ], [ 13.172607421875, 9.8389793755793 ], [ 13.282470703125, 9.7090570686182 ], [ 13.172607421875, 9.6224141429248 ], [ 12.843017578125, 9.4924081537655 ], [ 12.843017578125, 9.2322487994187 ], [ 12.821044921875, 8.9067800075202 ], [ 12.689208984375, 8.7765107160524 ], [ 12.557373046875, 8.7330774212116 ], [ 12.381591796875, 8.7547947024356 ], [ 12.403564453125, 8.537565350804 ], [ 12.227783203125, 8.5158355612022 ], [ 12.249755859375, 8.276727101164 ], [ 12.139892578125, 8.1027385777832 ], [ 12.139892578125, 7.8851472834243 ], [ 12.030029296875, 7.7980785313553 ], [ 11.964111328125, 7.6021078747029 ], [ 11.854248046875, 7.4496242601978 ], [ 11.854248046875, 7.2099003143688 ], [ 11.700439453125, 7.1226962775183 ], [ 11.458740234375, 6.9700494172962 ], [ 11.568603515625, 6.7518964648434 ], [ 11.392822265625, 6.6209572703263 ], [ 11.195068359375, 6.6209572703263 ], [ 11.129150390625, 6.7955350257195 ], [ 10.997314453125, 6.7518964648434 ], [ 10.865478515625, 6.8609854337637 ], [ 10.887451171875, 7.035475652433 ], [ 10.689697265625, 7.1663003819032 ], [ 10.579833984375, 7.2752923363722 ], [ 10.469970703125, 6.9264268470596 ], [ 10.316162109375, 6.948238638117 ], [ 10.118408203125, 7.1008926686237 ], [ 9.986572265625, 6.9918591814837 ], [ 9.898681640625, 7.1226962775183 ], [ 9.964599609375, 7.297087564172 ], [ 9.942626953125, 7.5585466060932 ], [ 9.810791015625, 7.7980785313553 ], [ 9.700927734375, 7.8851472834243 ], [ 9.437255859375, 7.8851472834243 ] ] ] } }, { "type": "Feature", "properties": {}, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 11.590576171875, 10.595820834654 ] } }, { "type": "Feature", "properties": {}, "geometry": { "type": "Polygon", "coordinates": [ [ [ 4.119873046875, 13.453737213419 ], [ 4.339599609375, 13.496472765759 ], [ 4.515380859375, 13.645986814875 ], [ 4.888916015625, 13.752724664397 ], [ 5.086669921875, 13.752724664397 ], [ 5.262451171875, 13.752724664397 ], [ 5.526123046875, 13.880745842026 ], [ 6.119384765625, 13.624633438236 ], [ 6.405029296875, 13.603278132529 ], [ 6.844482421875, 13.111580118252 ], [ 7.042236328125, 12.940322128385 ], [ 7.239990234375, 13.068776734358 ], [ 7.415771484375, 13.068776734358 ], [ 7.833251953125, 13.282718960896 ], [ 8.162841796875, 13.218555949175 ], [ 8.360595703125, 13.00455774534 ], [ 8.558349609375, 13.047372256949 ], [ 8.690185546875, 12.876069959947 ], [ 8.953857421875, 12.811801316583 ], [ 9.722900390625, 12.726084296948 ], [ 9.942626953125, 12.726084296948 ], [ 10.140380859375, 12.91890657418 ], [ 10.294189453125, 12.811801316583 ], [ 10.557861328125, 12.683214911819 ], [ 10.426025390625, 12.533115357277 ], [ 10.228271484375, 12.533115357277 ], [ 10.074462890625, 12.125264218332 ], [ 9.678955078125, 11.931852326961 ], [ 9.613037109375, 11.759814674442 ], [ 9.788818359375, 11.630715737981 ], [ 9.920654296875, 11.415418041941 ], [ 10.316162109375, 11.178401873712 ], [ 10.140380859375, 11.178401873712 ], [ 10.140380859375, 11.070602913978 ], [ 9.986572265625, 11.092165893502 ], [ 9.898681640625, 11.243062041948 ], [ 9.700927734375, 11.307707707765 ], [ 9.591064453125, 11.307707707765 ], [ 9.327392578125, 11.436955216143 ], [ 9.107666015625, 11.393879232967 ], [ 8.887939453125, 11.286160768753 ], [ 8.756103515625, 11.135287077054 ], [ 8.756103515625, 10.854886268472 ], [ 8.843994140625, 10.703791711681 ], [ 8.690185546875, 10.574222078333 ], [ 8.756103515625, 10.336536087083 ], [ 8.624267578125, 10.141931686131 ], [ 8.602294921875, 9.947208977327 ], [ 8.602294921875, 9.7523701391733 ], [ 8.646240234375, 9.4490618268814 ], [ 8.602294921875, 9.2105601076297 ], [ 8.448486328125, 9.2756221767921 ], [ 8.250732421875, 9.2756221767921 ], [ 7.987060546875, 9.4273866150324 ], [ 7.877197265625, 9.4057100416 ], [ 7.701416015625, 9.5574173568413 ], [ 7.525634765625, 9.5140792627709 ], [ 7.349853515625, 9.5357489981336 ], [ 7.371826171875, 9.8606281453659 ], [ 7.349853515625, 10.141931686131 ], [ 7.152099609375, 10.120301632174 ], [ 7.020263671875, 10.16356027949 ], [ 7.064208984375, 10.444597722835 ], [ 6.932373046875, 10.61741806795 ], [ 6.690673828125, 10.703791711681 ], [ 6.405029296875, 10.682200600084 ], [ 6.207275390625, 10.531020008465 ], [ 6.163330078125, 10.660607953625 ], [ 6.229248046875, 10.941191793457 ], [ 6.009521484375, 11.199956869622 ], [ 5.767822265625, 11.113727282173 ], [ 5.570068359375, 11.092165893502 ], [ 5.460205078125, 11.372338792141 ], [ 5.328369140625, 11.480024648556 ], [ 5.240478515625, 11.372338792141 ], [ 5.042724609375, 11.393879232967 ], [ 4.757080078125, 11.372338792141 ], [ 4.691162109375, 11.199956869622 ], [ 4.801025390625, 11.135287077054 ], [ 5.086669921875, 11.070602913978 ], [ 5.020751953125, 10.962764256387 ], [ 4.998779296875, 10.833305983642 ], [ 4.866943359375, 10.811724143276 ], [ 4.822998046875, 10.595820834654 ], [ 4.954833984375, 10.466205555064 ], [ 4.976806640625, 10.314919285813 ], [ 4.822998046875, 10.401377554544 ], [ 4.669189453125, 10.401377554544 ], [ 4.625244140625, 10.271681232947 ], [ 4.691162109375, 10.185187409269 ], [ 4.515380859375, 10.336536087083 ], [ 4.559326171875, 10.531020008465 ], [ 4.691162109375, 10.682200600084 ], [ 4.735107421875, 10.898042159726 ], [ 4.625244140625, 11.027472194118 ], [ 4.471435546875, 11.027472194118 ], [ 4.273681640625, 11.092165893502 ], [ 4.075927734375, 11.135287077054 ], [ 3.878173828125, 11.070602913978 ], [ 3.768310546875, 11.286160768753 ], [ 3.592529296875, 11.415418041941 ], [ 3.614501953125, 11.566143767763 ], [ 3.834228515625, 11.824341483849 ], [ 3.724365234375, 11.910353555774 ], [ 3.790283203125, 12.082295837364 ], [ 3.768310546875, 12.232654837013 ], [ 3.746337890625, 12.468760144823 ], [ 4.053955078125, 12.640338306847 ], [ 4.163818359375, 12.811801316583 ], [ 4.185791015625, 13.132979019087 ], [ 4.119873046875, 13.453737213419 ] ] ] } }, { "type": "Feature", "properties": {}, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 6.492919921875, 11.824341483849 ] } }, { "type": "Feature", "properties": {}, "geometry": { "type": "Polygon", "coordinates": [ [ [ 8.250732421875, 6.1405547824503 ], [ 8.382568359375, 6.4681510126642 ], [ 8.294677734375, 6.7300757071092 ], [ 8.206787109375, 6.686431252652 ], [ 8.074951171875, 6.6209572703263 ], [ 7.987060546875, 6.5336451305675 ], [ 7.789306640625, 6.6209572703263 ], [ 7.833251953125, 6.7737162387535 ], [ 7.635498046875, 6.8391696263428 ], [ 7.503662109375, 6.9918591814837 ], [ 7.349853515625, 6.9918591814837 ], [ 7.261962890625, 6.8173528226221 ], [ 6.976318359375, 6.7737162387535 ], [ 6.910400390625, 6.6427829003562 ], [ 6.800537109375, 6.5118147063479 ], [ 6.734619140625, 6.4026484059639 ], [ 6.822509765625, 6.1624009215266 ], [ 6.756591796875, 5.8783321096743 ], [ 6.756591796875, 5.7034479821495 ], [ 6.690673828125, 5.5722498011139 ], [ 6.822509765625, 5.550380568998 ], [ 6.866455078125, 5.3535213553373 ], [ 7.108154296875, 5.2878874140113 ], [ 7.261962890625, 5.2878874140113 ], [ 7.371826171875, 5.1347146340145 ], [ 7.218017578125, 4.959615024698 ], [ 7.437744140625, 4.8939406089021 ], [ 7.503662109375, 5.1347146340145 ], [ 7.525634765625, 5.3316441534398 ], [ 7.613525390625, 5.4628955602096 ], [ 7.745361328125, 5.6378525987709 ], [ 7.899169921875, 5.5066396743549 ], [ 7.855224609375, 5.7471740766514 ], [ 7.921142578125, 5.9438995794256 ], [ 7.987060546875, 6.075011000682 ], [ 8.162841796875, 6.075011000682 ], [ 8.250732421875, 6.1405547824503 ] ] ] } }, { "type": "Feature", "properties": {}, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 7.393798828125, 6.2716180643149 ] } }, { "type": "Feature", "properties": {}, "geometry": { "type": "Polygon", "coordinates": [ [ [ 8.492431640625, 6.6646075621726 ], [ 8.690185546875, 6.7300757071092 ], [ 8.734130859375, 6.8609854337637 ], [ 9.019775390625, 6.7955350257195 ], [ 8.975830078125, 6.6209572703263 ], [ 9.217529296875, 6.5991306752072 ], [ 9.415283203125, 6.5336451305675 ], [ 9.327392578125, 6.4463177494576 ], [ 9.151611328125, 6.2279339302687 ], [ 8.997802734375, 6.075011000682 ], [ 8.822021484375, 5.9876068916583 ], [ 8.778076171875, 5.6815836834211 ], [ 8.887939453125, 5.5066396743549 ], [ 8.800048828125, 5.2878874140113 ], [ 8.624267578125, 4.9377242743025 ], [ 8.470458984375, 4.7844689665794 ], [ 8.316650390625, 4.8939406089021 ], [ 8.184814453125, 5.0252829086093 ], [ 8.096923828125, 4.8939406089021 ], [ 8.1436157226563, 4.9103598205323 ], [ 8.2150268554688, 4.828259746867 ], [ 8.2754516601563, 4.7844689665794 ], [ 8.3084106445313, 4.7242520745233 ], [ 8.3193969726563, 4.6421297143085 ], [ 8.2754516601563, 4.5764249358537 ], [ 8.1765747070313, 4.5764249358537 ], [ 7.9019165039063, 4.5435702793718 ], [ 7.6712036132813, 4.5107141256985 ], [ 7.5942993164063, 4.5326183939718 ], [ 7.5558471679688, 4.4833328616955 ], [ 7.4240112304688, 4.4614271114421 ], [ 7.2894287109375, 4.4449973697273 ], [ 7.1575927734375, 4.5107141256985 ], [ 7.1136474609375, 4.4888091967787 ], [ 6.9708251953125, 4.4230904779609 ], [ 6.6851806640625, 4.4011829382783 ], [ 6.4874267578125, 4.3464112753332 ], [ 6.1798095703125, 4.3135463640685 ], [ 5.9600830078125, 4.3573659279002 ], [ 5.7513427734375, 4.5435702793718 ], [ 5.5975341796875, 4.6968790268714 ], [ 5.5206298828125, 4.8501540785057 ], [ 5.4217529296875, 5.0800010938086 ], [ 5.5426025390625, 5.1784820885229 ], [ 5.4766845703125, 5.1784820885229 ], [ 5.4107666015625, 5.1347146340145 ], [ 5.3668212890625, 5.2769477448699 ], [ 5.5755615234375, 5.3972734076909 ], [ 5.6524658203125, 5.550380568998 ], [ 5.5645751953125, 5.5394456485468 ], [ 5.4986572265625, 5.4628955602096 ], [ 5.2789306640625, 5.4738318891928 ], [ 5.2349853515625, 5.5613152866518 ], [ 5.5426025390625, 5.6050521214048 ], [ 5.4876708984375, 5.6815836834211 ], [ 5.3778076171875, 5.6706512225666 ], [ 5.2239990234375, 5.6378525987709 ], [ 5.1470947265625, 5.7471740766514 ], [ 5.2349853515625, 5.8674034445987 ], [ 5.2459716796875, 5.9329722079457 ], [ 5.1690673828125, 5.9111168156317 ], [ 5.0811767578125, 5.8346161656101 ], [ 5.0042724609375, 5.9220446198833 ], [ 5.1361083984375, 6.1733236540151 ], [ 5.0482177734375, 6.3043787643258 ], [ 5.2020263671875, 6.5227300373354 ], [ 5.1361083984375, 6.6427829003562 ], [ 5.1470947265625, 6.7300757071092 ], [ 5.2569580078125, 6.7628064749715 ], [ 5.2899169921875, 6.8828002417676 ], [ 5.5206298828125, 6.8937072700142 ], [ 5.5096435546875, 6.8282613488251 ], [ 5.5645751953125, 6.7082539686715 ], [ 5.6414794921875, 6.6973427326644 ], [ 5.7733154296875, 6.7628064749715 ], [ 5.8282470703125, 6.959144154386 ], [ 5.8392333984375, 7.0463791309377 ], [ 5.9381103515625, 7.1663003819032 ], [ 5.9381103515625, 7.2861900827788 ], [ 6.0260009765625, 7.3624668655358 ], [ 5.9710693359375, 7.4931964701223 ], [ 6.0919189453125, 7.5585466060932 ], [ 6.0919189453125, 7.4278365287383 ], [ 6.1688232421875, 7.4278365287383 ], [ 6.2896728515625, 7.482303825233 ], [ 6.3336181640625, 7.3951529071373 ], [ 6.4324951171875, 7.3951529071373 ], [ 6.4984130859375, 7.3079847801639 ], [ 6.5313720703125, 7.2534960500695 ], [ 6.6192626953125, 7.2752923363722 ], [ 6.7181396484375, 7.1663003819032 ], [ 6.6741943359375, 7.0681853181458 ], [ 6.6082763671875, 6.8391696263428 ], [ 6.6522216796875, 6.7191649602832 ], [ 6.6412353515625, 6.5336451305675 ], [ 6.6522216796875, 6.3917304854815 ], [ 6.7510986328125, 6.1842461612806 ], [ 6.7071533203125, 6.075011000682 ], [ 6.6082763671875, 5.8346161656101 ], [ 6.6192626953125, 5.6815836834211 ], [ 6.6412353515625, 5.5175752008306 ], [ 6.7071533203125, 5.4628955602096 ], [ 6.7291259765625, 5.2988268898344 ], [ 6.8939208984375, 5.2003646811835 ], [ 7.0367431640625, 5.2222465132274 ], [ 7.2564697265625, 5.1675405079505 ], [ 7.2454833984375, 5.0800010938086 ], [ 7.1685791015625, 4.9815050493282 ], [ 7.1575927734375, 4.8939406089021 ], [ 7.2894287109375, 4.8829942439049 ], [ 7.4102783203125, 4.86110097831 ], [ 7.5201416015625, 4.8501540785057 ], [ 7.5421142578125, 5.0033943450221 ], [ 7.6080322265625, 5.1456567803005 ], [ 7.5860595703125, 5.2988268898344 ], [ 7.6629638671875, 5.3207052599439 ], [ 7.6629638671875, 5.4082109285908 ], [ 7.7398681640625, 5.4847680181413 ], [ 7.8936767578125, 5.3753977744747 ], [ 7.9925537109375, 5.3535213553373 ], [ 7.9486083984375, 5.550380568998 ], [ 7.9376220703125, 5.7143798192353 ], [ 8.0035400390625, 5.8564745653005 ], [ 8.0035400390625, 5.9876068916583 ], [ 8.2012939453125, 5.9438995794256 ], [ 8.2891845703125, 6.020385082456 ], [ 8.3221435546875, 6.1405547824503 ], [ 8.4429931640625, 6.2388553055363 ], [ 8.4320068359375, 6.3371373949885 ], [ 8.5308837890625, 6.4463177494576 ], [ 8.3551025390625, 6.6973427326644 ], [ 8.492431640625, 6.6646075621726 ] ] ] } }, { "type": "Feature", "properties": {}, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 6.2457275390625, 5.4300853769993 ] } }, { "type": "Feature", "properties": {}, "geometry": { "type": "Polygon", "coordinates": [ [ [ 2.8179931640625, 8.5918844057982 ], [ 2.9608154296875, 8.60274728477 ], [ 3.1585693359375, 8.7439362200841 ], [ 3.2794189453125, 8.7765107160524 ], [ 3.7188720703125, 8.9284870626655 ], [ 3.7738037109375, 9.1346392217168 ], [ 3.9056396484375, 9.1563325600468 ], [ 4.0045166015625, 9.0261527791461 ], [ 4.1802978515625, 8.971897294083 ], [ 4.2901611328125, 8.971897294083 ], [ 4.1802978515625, 8.8633620335517 ], [ 4.1693115234375, 8.7439362200841 ], [ 4.3560791015625, 8.3093414439176 ], [ 4.4439697265625, 8.157118149072 ], [ 4.5977783203125, 8.0918617801147 ], [ 4.8065185546875, 8.0483516575395 ], [ 4.9822998046875, 8.0483516575395 ], [ 5.1251220703125, 7.961317419189 ], [ 5.2679443359375, 7.9721977143869 ], [ 5.4327392578125, 8.0483516575395 ], [ 5.5096435546875, 8.0265948424896 ], [ 5.6085205078125, 8.0265948424896 ], [ 5.5535888671875, 7.8633818053092 ], [ 5.6854248046875, 7.7980785313553 ], [ 5.7843017578125, 7.7654230661722 ], [ 5.8502197265625, 7.645664723491 ], [ 5.9710693359375, 7.5694373362514 ], [ 5.9161376953125, 7.4278365287383 ], [ 5.9161376953125, 7.351570982365 ], [ 5.8502197265625, 7.1226962775183 ], [ 5.7733154296875, 7.0681853181458 ], [ 5.7623291015625, 6.8500776547855 ], [ 5.6744384765625, 6.8173528226221 ], [ 5.6304931640625, 6.8173528226221 ], [ 5.5755615234375, 6.948238638117 ], [ 5.2020263671875, 6.9046140472381 ], [ 5.1470947265625, 6.8173528226221 ], [ 5.0262451171875, 6.8064440481237 ], [ 5.0701904296875, 6.6973427326644 ], [ 5.1031494140625, 6.5663889798223 ], [ 5.1361083984375, 6.479067290763 ], [ 5.0262451171875, 6.4026484059639 ], [ 4.9822998046875, 6.31529853833 ], [ 5.0372314453125, 6.2388553055363 ], [ 5.0921630859375, 6.1842461612806 ], [ 4.9822998046875, 5.9985331743293 ], [ 4.8065185546875, 6.1405547824503 ], [ 4.5758056640625, 6.293458760394 ], [ 4.4879150390625, 6.3917304854815 ], [ 4.3780517578125, 6.4244835461807 ], [ 4.2791748046875, 6.5118147063479 ], [ 4.2352294921875, 6.6646075621726 ], [ 4.1253662109375, 6.6318702061727 ], [ 4.0594482421875, 6.7300757071092 ], [ 3.8836669921875, 6.6973427326644 ], [ 3.9825439453125, 6.500899137996 ], [ 3.7628173828125, 6.500899137996 ], [ 3.4661865234375, 6.500899137996 ], [ 3.1365966796875, 6.4899833326707 ], [ 2.8070068359375, 6.4463177494576 ], [ 2.7960205078125, 6.6209572703263 ], [ 2.7960205078125, 6.7518964648434 ], [ 2.7410888671875, 6.9264268470596 ], [ 2.7850341796875, 7.0681853181458 ], [ 2.7410888671875, 7.3842578283093 ], [ 2.8729248046875, 7.482303825233 ], [ 2.7630615234375, 7.62388685312 ], [ 2.7630615234375, 7.8089631205594 ], [ 2.7301025390625, 7.9177933526279 ], [ 2.8179931640625, 8.157118149072 ], [ 2.7301025390625, 8.3745619854728 ], [ 2.8179931640625, 8.5918844057982 ] ] ] } }, { "type": "Feature", "properties": {}, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 3.9715576171875004, 7.264394325339779 ] } } ] } </mapframe> Al-Mustapha ya lura da sake tsarin yankin baki daya na Najeriya zuwa shiyyoyi shida na siyasa, a cikin wannan ya samar da tarin 'yan leken asiri da masu ba da labarai a fadin tarayyar; * Arewa ta Tsakiya : [[Benue (jiha)|Jihar Benuwai]], da [[Kogi]], da [[Kwara (jiha)|Kwara]], da [[Nasarawa]], da [[Neja]], da [[Plateau (jiha)|Filato]] da Babban Birnin Tarayya, Nijeriya . * Arewa Maso Gabas : [[Adamawa|Jihar Adamawa]], da [[Bauchi (jiha)|Bauchi]], da [[Borno]], da [[Gombe (jiha)|Gombe]], da [[Taraba]] da [[Yobe]] . * Arewa maso Yamma : [[Jigawa|Jihar Jigawa, da Jihar]] [[Kaduna (jiha)|Kaduna]], da [[Kano (jiha)|Kano]], da [[Katsina (jiha)|Katsina]], da [[Kebbi]], da [[Sokoto (jiha)|Sokoto]] da [[Zamfara]] . * Kudu maso Gabas : [[Abiya|Jihar Abia]], da [[Anambra]], da [[Ebonyi]], da [[Enugu (jiha)|Enugu,]] da [[Imo]] . * Kudu Ta Kudu : [[Akwa Ibom|Jihar Akwa Ibom]], [[Bayelsa]], [[Cross River]], [[Delta (jiha)|Delta]], [[Edo]] da [[Rivers|Ribas]] . * Kudu maso Yamma : [[Ekiti|Jihar Ekiti]], da [[Lagos (jiha)|Lagos]], da [[Ogun]], da [[Ondo (jiha)|Ondo]], da [[Osun]] da kuma [[Oyo (jiha)|Oyo]] . Al-Mustapha ya kuma taka rawa wajen tsara farfaganda ta gwamnati da kuma ba da tallafi na Jiha ga Kungiyar Matasa ta Neman Abacha, wanda ya shirya Rikicin Mutum Miliyan 2 don nuna goyon baya ga Abacha. Ya kuma samu nasarar tsoratar da dukkan bangarorin siyasa wajen amincewa da Abacha a matsayin dan takarar shugaban kasa tilo. === Canja mulki === A watan Yunin 1998, bayan mutuwar Abacha, ba tare da bata lokaci ba aka cire al-Mustapha daga mukaminsa ta hanyar gwamnatin rikon kwarya karkashin jagorancin Janar [[Abdulsalami Abubakar|Abdulsalam Abubakar]] . == Kamawa da shiga ciki == === Kama === Bayan kamun nasa, da farko an tsare al-Mustapha kuma an yi masa tambayoyi a lokacin taron Oputa, sannan aka zarge shi da shirya akalla juyin mulki sau hudu daga gidan yari, kafin a koma da shi zuwa Kurkukun Kirikiri na Mafi Girma, inda aka azabtar da shi sama da shekara guda. Ya kasance cikin sarƙoƙi da tsare kansa shi kaɗai har tsawon shekara guda, an yarda da ƙoƙon ruwa kawai a kowace rana kuma yana fuskantar azabtar da hankali. Ma’aikatan gwamnati sun wawure masa gidaje na zaman kansa da ke Abuja, Kano da Yobe, an kona kayan wasan yaransa a gabansa don sanya tsoro, danginsa suna fuskantar barazana mai yawa, kuma a duk lokacin da yake aikin an bar shi ya ga iyayensa sau biyu kawai - wanda daga baya ya mutu. A watan Mayu na 2011, akwai jita-jita cewa an kashe al-Mustapha a Kurkukun Babban Gida na Tsaro inda ake tsare da shi, amma wadannan ba su da gaskiya. === Kashewa === A shekara ta 2007, an yi roko don a saki al Mustapha ciki har da daga tsohon shugaban kasa na mulkin soja, [[Ibrahim Babangida]] . A ranar 21 ga watan Satan Disambar shekara ta pp 2010, an wanke al-Mustapha da sauran wadanda ake tuhuma da mafi yawan laifuka. Koyaya, har yanzu ba a wanke al-Mustapha daga zargin kisan Kudirat Abiola ba. A watan Yulin shelara ta 2011, an sake shigar da karar. Hamza Al-Mustapha da abokin kararsa Lateef Sofolahan sun ba da shaidar rashin laifinsu game da tuhumar kisan kai. A ranar 30 ga watan Janairun shekara ta 2012, daga baya Babbar Kotun Legas ta samu al-Mustapha da aikata kisan kuma an yanke masa hukuncin kisa ta hanyar rataya . A ranar 12 ga watan Yulin shekara ta 2013, Kotun daukaka kara a Legas ta soke hukuncin babbar kotun tare da wanke al-Mustapha daga dukkan tuhumar kisan Kudirat Abiola. A yayin shari’ar ta shekara goma sha biyar, al-Mustapha ya bayyana a gaban alkalai daban-daban goma sha uku da magistoti biyu. === Saki daga horo === Bayan sakinsa, al-Mustapha ya koma [[Kano (birni)|Kano]] . A watan Janairun shekara ta 2017, Gwamnatin Jihar Legas ta shigar da kara zuwa [[Kotun Koli Ta Najeriya|Kotun Koli ta Najeriya]], don kotun koli ta tabbatar da hukuncin da ya gabata ta hanyar rataya hukuncin da Babbar Kotun ta yanke. A shekara ta 2017, ya shiga siyasar bangaranci tare da karfin gwiwar matasa da talakawa da ya kafa Green Party of Nigeria (GPN), daga baya ya zama dan takarar shugaban kasa na jam’iyyar Peoples Party of Nigeria (PPN) yayin zaben shugaban kasa na 2019 . == Tuhuma == === Niyyar kisa === A watan Oktoba shekara ta 1998, an tuhume shi da kisan Kudirat Abiola na watan Yunin shekara ta 1996, matar dan takarar shugaban kasa [[Moshood Abiola|MKO Abiola]] (wanda ya mutu a kurkuku a watan Yulin shekara ta 1998). A wajen shari’ar wanda ya yi kisan, Sajan Barnabas Jabila, ya ce yana biyayya ga umarni daga babban sa, al-Mustapha. An kuma tuhumi Al Mustapha da wasu mutum hudu da yunkurin kisan kai a shekara ta 1996, [[Alex Ibru]], mawallafin jaridar ''The Guardian'' da kuma Ministan Harkokin Cikin Gida na Abacha. An sake tuhumar al-Mustapha da yunkurin kisan tsohon Shugaban Sojojin Ruwa Isaac Porbeni . === Yunkurin kashe Obasanjo === A ranar 1 ga watan Afrilu shekara ta 2004, an tuhume shi da hannu a wani yunkuri na kifar da gwamnati. Wai ya hada baki da wasu ne suka harbo helikofta dauke da Shugaba [[Olusegun Obasanjo]] ta amfani da makami mai linzami daga sama zuwa sama wanda aka shigo da shi kasar daga [[Benin]] . === Azabtar ta mata === A bisa umarnin Uwargidan shugaban kasa [[Maryam Abacha]], an kuma tuhumi al-Mustapha da tsarewa da azabtar da wasu mata da ake zargi budurwar Abacha ce. === Safarar miyagun kwayoyi === A matsayinsa na shugaban hukumar tsaro ta farin kaya (SSS), an kuma tuhumi al-Mustapha da hannu a fataucin muggan kwayoyi, ta hanyar amfani da jaka ta diflomasiyya wajen safarar magungunan. == Hanyoyin haɗin waje == * [https://www.youtube.com/watch?v=7KePIE_zgPI Yajin aiki Force Vs Maj.] [https://www.youtube.com/watch?v=7KePIE_zgPI Mustapha Hamza - Oputa Panel] * [https://www.youtube.com/watch?v=MJAAV_ae1Fw Manjo Mustapha cikin fushi yayi Magana game da Mutuwar Cif MKO Abiola - Oputa Panel] == Manazarta == * # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # [[Category:Sojojin Najeriya]] [[Category:Mutanen jihar Yobe]] [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Haifaffun 1960]] [[Category:Pages with unreviewed translations]] pg9bbmja3u1g6w2wejpxw02uwr9xvx3 Ali Nikzad 0 20933 164048 94409 2022-08-05T19:56:34Z Maryam Abdulkarim 18464 Gyara wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Ali Nikzad''' Persian : (an haife shi a ranar 22 ga watan satumba shekara ta 1954 )ya kasance ɗan [[Iran|siyasan Iran,]] kuma ɗan siyasa mai ra'ayin mazan jiya kuma tsohon minista a majalisar ministoci ta Kasar Iran. == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Nikzad a shekara ta 1961. Yana da digiri na farko a ci gaban birane daga Jami'ar Elm-va-san'at (Kimiyya da Masana'antu). Sannan ya sami digiri na biyu a fannin kula da jama'a daga Jami'ar Gudanar da Masana'antu. Akbar Nikzad ɗan'uwansa ɗan siyasan Iran ne kuma tsohon Gwamnan Lardin Ardabil. == Ayyuka == An nada Nikzad gwamnan lardin Ardabil a shekara ta 2005. Sannan ya kasance darektan kungiyar kananan hukumomi a ma'aikatar cikin gida har zuwa shekara ta 2009. Ya yi aiki a matsayin Ministan Sufuri da Gidaje daga watan Agusta a shekarar 2009 zuwa Yunin 2011. Ya kuma kasance mukaddashin ministan hanyoyi da sufuri daga watan Fabrairu zuwa Yunin shekara ta 2011. A matsayinsa na ministan gidaje, ya maye gurbin Mohammad Saeedikia bayan sake zaben Shugaba [[Mahmoud Ahmadinejad|Mahmud Ahmadinejad]] . A ranar 7 ga watan Fabrairun shekara ta 2011, Ahmadinejad ya nada Nikzad a matsayin mukaddashin ministan hanyoyi da sufuri don ya gaji tsohon korarren Minista Hamid Behbahani . An nada Nikzad a matsayin ministan kula da kayayyakin more rayuwa a watan Mayu na shekara ta 2011 lokacin da aka kirkiro ma'aikatar, inda ya hada ma'aikatun gida biyu da na birane da tituna da sufuri. A karshen shekara ta 2012, an kuma nada shi mukaddashin ministan sadarwa da fasahar kere-kere. Shugaba Ahmedinejad ya ba shi shawarar zama ministan mukamin a watan Janairun shekara ta 2013. Sai dai kuma Majalisa ba ta amince da shi ba. Ya bayyana aniyarsa ta tsayawa takarar shugaban kasa a shekarar 2013 . Sai dai kuma daga baya ya ki amincewa da takararsa. A watan Yunin shekarar 2013, an zabi Nikzad a matsayin dan takarar magajin garin na Tehran. Kungiyar "Viva bazara" wacce ta kunshi kawayen Ahmedinejad ba ta iya cin zaben kananan hukumomi ba wanda kuma aka gudanar a ranar 14 ga Yunin shekara ta 2013 a matsayin zaben shugaban kasa. Saboda haka, zaɓen Nikzad a matsayin magajin garin Tehran ya zama da wuya. A zaben shekara ta 2017, an nada shi a matsayin shugaban yakin neman zaben dan takarar shugaban kasa Ebrahim Raisi.<ref name=int2013>{{cite news|title=Iran Election Watch 2013: Twenty four presidential candidates emerge|url=http://www.theinternational.org/articles/375-iran-election-watch-2013-twenty-four-pre|access-date=27 July 2013|work=The International|date=21 March 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20140606210406/http://www.theinternational.org/articles/375-iran-election-watch-2013-twenty-four-pre|archive-date=6 June 2014|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref> However, he later declined his candidacy.<ref name=iusnews1>{{cite web|title=چه کسی کاندیدای نهایی دولت خواهد بود؟|url=http://iusnews.ir/?pageid=179240|work=IUS News|access-date=27 July 2013}}</ref><ref>{{cite news|title=Censoring an Iranian Campaign Story|url=http://www.enduringamerica.com/home/tag/ali-nikzad|access-date=27 July 2013|newspaper=EA WorldView|date=4 June 2013}}</ref><ref name=aa17jun>{{cite news|title=End of Ahmadinejad's "Viva Spring"|url=http://www.aa.com.tr/en/news/193789--end-of-ahmadinejads-quot-viva-spring-quot|access-date=27 July 2013|newspaper=Anadolu Agency|date=17 June 2013|location=Tehran}}</ref><ref name=aa17jun/><ref>{{cite news|url=http://www.tehrantimes.com/news/412830/Ex-minister-made-Raisi-campaign-chief|title=Ex-minister made Raisi campaign chief|date=23 April 2017}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2017/04/iran-elections-raisi-ahmadinejad-officials-cabinet-hire.html|title=Is conservative Iranian candidate reviving Ahmadinejad's Cabinet?|date=23 April 2017}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Haifaffun 1961]] [[Category:Iran]] [[Category:Mutane]] [[Category:Mutanen Iran]] [[Category:Pages with unreviewed translations]] s8mncjvyhydorbb86squc94i321fjhr Saliu Mustapha 0 21157 164085 162203 2022-08-05T23:25:14Z Umar Ahmad2345 13400 Gyara wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Saliu Mustapha''' [[Najeriya|dan]] siyasan Najeriya ne kuma dan jam’iyyar [[All Progressives Congress]]. Ya kasance mataimakin shugaban Congress for Progressive Change, daya daga cikin rusassun jam’iyyun siyasa da suka hade suka kafa [[All Progressives Congress]].<ref>{{Cite web|date=2021-04-18|title=Mustapha, former CPC leader joins APC chairmanship race|url=https://thenationonlineng.net/mustapha-former-cpc-leader-joins-apc-chairmanship-race/|access-date=2021-04-19|website=Latest Nigeria News, Nigerian Newspapers, Politics|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=editor|date=2021-03-21|title=APC Chairmanship: Who Are the Candidates?|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2021/03/21/apc-chairmanship-who-are-the-candidates/|access-date=2021-04-19|website=THISDAYLIVE|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2013-02-07|title=Update: ACN, ANPP, APGA, CPC merge into new party, APC - Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/119162-update-acn-anpp-apga-cpc-merge-into-new-party-apc.html|access-date=2021-04-19|language=en-GB}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Mustapha a ranar 25 ga watan Satumban, shekarar alif ta 1972 a jihar Ilorin, [[Kwara (jiha)|jihar Kwara]]. Ya halarci makarantar firamare ta Bartholomew da ke Zariya don karatunsa na firamare sannan ya zarce zuwa Makarantar Sakandare ta Command da ke Kaduna don karatunsa na sakandare. Yayi karatun injiniyan albarkatun kasa a kwalejin fasaha dake a jihar Kaduna. == Harkar siyasa == Rayuwar siyasa ta Mustapha ta fara ne a farkon karni na 21 lokacin da ya zama sakataren yada labarai na kasa na jam'iyyar Progressive Action Congress (PAC), rusasshiyar jam'iyyar siyasa da ta yi takara a zaben shugaban kasar Najeriya na shekarar 2003 . Ya zama memba na ANPP kuma ya dukufa ga burin shugaban kasa na [[Muhammadu Buhari]] . A shekara ta 2009, lokacin da wani bangare na jam’iyyar ANPP da ke karkashin jagorancin [[Muhammadu Buhari|Muhammadu Buhari ya]] kafa Congress for Progressive Change, Mustapha ya zama mataimakin shugaban jam’iyyar. Ya rike wannan mukamin har sai da jam’iyyar ta hade ta kuma kafa jam’iyyar [[All Progressives Congress]] .<ref>{{Cite web|title=Elections in Nigeria|url=https://africanelections.tripod.com/ng.html#2003_Presidential_Election|access-date=2021-04-19|website=africanelections.tripod.com}}</ref><ref>{{Cite web|last=editor|date=2021-04-12|title=Can Young Saliu Mustapha Make a Difference as APC National Chairman?|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2021/04/13/can-young-saliu-mustapha-make-a-difference-as-apc-national-chairman/|access-date=2021-04-19|website=THISDAYLIVE|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=Okocha|first=Chuks|date=2021-04-15|title=Nigeria: 'I Have Been Brought Up Under Buhari's Political Tutelage '|url=https://allafrica.com/stories/202104150314.html|access-date=2021-04-19|website=allAfrica.com|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-04-16|title=Ilorin Emirate backs Mustapha's APC Nat'l Chairmanship bid {{!}} The Nation|url=https://thenationonlineng.net/ilorin-emirate-backs-mustaphas-apc-natl-chairmanship-bid/|access-date=2021-04-19|website=Latest Nigeria News, Nigerian Newspapers, Politics|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-04-06|title=Lying politicians responsible for insecurity, ethnic agitations in Nigeria - APC chieftain|url=https://www.premiumtimesng.com/news/top-news/453446-lying-politicians-responsible-for-insecurity-ethnic-agitations-in-nigeria-apc-chieftain.html|access-date=2021-04-19|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web|date=2011-05-06|title=CPC stakeholders' meeting ends in chaos|url=https://www.vanguardngr.com/2011/05/cpc-stakeholders-meeting-ends-in-chaos/|access-date=2021-04-19|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> === Zaben fidda gwani na jihar Kwara a shekara ta 2018 === Mustapha ya tsaya takara a zaben fitar da [[All Progressives Congress|gwani na jam’iyyar APC]] na jihar Kwara a shekara ta 2018 kuma ya samu goyon bayan yankin arewacin jihar. Ba shi da damar shiga tsakiyar zaben. Kwamitin Aiki na Kasa daga baya ya nemi afuwa kan dakatar da shi. == Tallafawa matasa da ci gaban al'umma == Mustapha yana da gidauniya a garin sa na sadaukar da kai domin taimakawa matasa. A cikin shekara ta 2019 da shekara ta 2020, kuniyar ta bayar da fom din JAMB na shekara ta 2000 kyauta ga ɗaliban da aka zaɓa. == Manazarta == [[Category:'Yan siyasan Najeriya]] [[Category:Siyasan Najeriya]] [[Category:Siyasan Najeriya a karni na 21st]] [[Category:Siyasa]] [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Haifaffun 1972]] [[Category:Pages with unreviewed translations]] r3lwomxqpm1rp6odsdsvh855yfp6h7d Abala, Nijar 0 21335 164230 105563 2022-08-06T10:26:43Z Ashiru Daninna 18487 #YUMSUK wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Abala, Nijar''' ƙauye ne da keɓaɓɓun gari a cikin kasar [[Nijar (ƙasa)|Nijar]] . <ref>[http://www.case.ibimet.cnr.it/den/Documents/code_rural/cdrom/doc%20pdf/Loi%20N%B02002-14%20cr%E9ation%20des%20communes.pdf Loi n° 2002-014 du 11 JUIN 2002 portant création des communes et fixant le nom de leurs chefs-lieux]{{Dead link|date=May 2019|fix-attempted=yes}}. Includes list of 213 communes rurales and seats, 52 Communes urbaines and seats</ref> == Bayanin ƙasa == Abala tana cikin yankin Sahel a cikin Dallol Bosso kuma tana kan iyaka da makwabciyar [[Mali|ƙasar Mali]] . Al’ummomin da suka fi kusa da su a Nijar su ne Tillia daga gabas, Sanam a kudu maso gabas, Kourfeye Center a kudu, Filingué kudu maso yamma da Banibangou a yamma. Ƙaramar hukumar ta haɗa da kauyukan gudanarwa guda 45, da kauyukan gargajiya 32, da kauyuka 72, da sansanoni hudu da kuma ruwa. Babban birni na ƙauyukan shine Abala wanda ya ƙunshi ƙauyukan gudanarwa Abala Arabe I, Abala Arabe II, Abala Guirnazan, Abala Maidagi, Abala Moulela da Abala Toudou. <ref>Republik Niger: ''Loi n° 2002-014 du 11 JUIN 2002 portant création des communes et fixant le nom de leurs chefs-lieux'' ([http://www.case.ibimet.cnr.it/den/Documents/code_rural/cdrom/doc%20pdf/Loi%20N%B02002-14%20cr%E9ation%20des%20communes.pdf Online-Version]{{Dead link|date=June 2017|fix-attempted=yes}}; PDF; 108&nbsp;kB).</ref> == Tarihi == A cikin 1964 Abala ya sami matsayin matsayin gudanarwa (Faransanci: ''poste administratif'' ). <ref>Edmond Séré de Rivières: ''Histoire du Niger''. Berger-Levrault, Paris 1965, S. 275.</ref> A cikin 2002, Cibiyar Birni da Kourfeye Sanam an sake su daga Canton Kourfey da jama'ar karkara masu zaman kansu. A cikin 2009 akwai ambaliyar ruwa a ƙauyuka da yawa na ƙaramar hukumar, inda a ciki mazauna 7,210 suka kamu da asarar dukiya kai tsaye. == Yawan jama'a == A cikin ƙididdigar 2001 akwai mazauna Abala 56,803. Don 2010 an ƙiyasta mazauna 75,177. <ref>Institut Nationale de la Statistique du Niger (Hrsg.): ''Annuaire statistique des cinquante ans d’indépendance du Niger''. Niamey 2010 ([http://www.stat-niger.org/statistique/file/Annuaires_Statistiques/Annuaire_ins_2010/serie_longue.pdf Online-Version]; PDF; 3,1&nbsp;MB), p 56.</ref> Kusan 80% na yawan mutanen Abala a cikin 2011 an rarraba su a cikin binciken kungiyayi. NGO ta Faransa da ke aiki a matsayin talakawa ko talakawa. Fiye da kashi 81% na jama'ar yankin ba su da hanyar shiga bayan gida. <ref>''Départements de Tillabéri, Ouallam et Filingué, Region of Tillabéri. Evaluation of the Humanitarian Situation''. Agence d'aide à la coopération technique et au développement (ACTED), Paris 2011 ([http://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/Full%20Report_377.pdf Online-Version]; PDF; 324&nbsp;kB).</ref> == Tattalin arziki da kayayyakin more rayuwa == Jama'ar tana a yankin canji tsakanin aikin makiyaya na shiyyar Kudu da kuma tsarkakakken aikin noma na arewa. Babbar Babbar Hanya ta 25 ta haɗu da ƙauyen da sauran yankunan da ke kusa da Filingue da Sanam. == Manazarta == {{reflist}} [[Category:Nijar]] [[Category:Garuruwa]] [[Category:Gari]] [[Category:Ƙauyuka]] pp73hh8t2h5ilxz0duevojd07f31746 Wikipedia:Sabbin editoci 4 21908 164059 163832 2022-08-05T21:02:00Z AmmarBot 13973 Sabunta shafin sabbin editoci wikitext text/x-wiki Wannan shafin ya na ƙunshe da sabbin editocin da sukayi rajista a Hausa Wikipedia. Robot yana sabunta wannan shafin duk bayan wasu sa'o'i. Kada ku gyara wannan shafin, duk chanjin da akayi, robot zaya yi overwriting din shi a lokacin sabunta shafin. {| class="wikitable sortable" !Numba !Edita !Gudummuwa !Lokacin rajista |- |1 |[[User:Aidan9382-Bot|Aidan9382-Bot]] |[[Special:Contributions/Aidan9382-Bot|Gudummuwa]] |Alhamis, 4 ga Augusta 2022 |- |2 |[[User:Rsaawah|Rsaawah]] |[[Special:Contributions/Rsaawah|Gudummuwa]] |Alhamis, 4 ga Augusta 2022 |- |3 |[[User:Pearl Mbewe|Pearl Mbewe]] |[[Special:Contributions/Pearl Mbewe|Gudummuwa]] |Alhamis, 4 ga Augusta 2022 |- |4 |[[User:Alexander achie004|Alexander achie004]] |[[Special:Contributions/Alexander achie004|Gudummuwa]] |Jumma'a, 5 ga Augusta 2022 |- |5 |[[User:ZeusGuy|ZeusGuy]] |[[Special:Contributions/ZeusGuy|Gudummuwa]] |Jumma'a, 5 ga Augusta 2022 |- |6 |[[User:Zxche|Zxche]] |[[Special:Contributions/Zxche|Gudummuwa]] |Jumma'a, 5 ga Augusta 2022 |- |7 |[[User:XMC.PL-Master|XMC.PL-Master]] |[[Special:Contributions/XMC.PL-Master|Gudummuwa]] |Jumma'a, 5 ga Augusta 2022 |- |8 |[[User:Donald24077|Donald24077]] |[[Special:Contributions/Donald24077|Gudummuwa]] |Jumma'a, 5 ga Augusta 2022 |- |9 |[[User:Jrcourtois|Jrcourtois]] |[[Special:Contributions/Jrcourtois|Gudummuwa]] |Jumma'a, 5 ga Augusta 2022 |- |10 |[[User:Rishiraj007|Rishiraj007]] |[[Special:Contributions/Rishiraj007|Gudummuwa]] |Jumma'a, 5 ga Augusta 2022 |- |} k2vgbdv93o8004njox63yb18z7s9lqq Amaechi Muonagor 0 23141 164120 157929 2022-08-06T06:05:14Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Amaechi Muonagor''' (An haife shi a karamar hukumar Idemili, Jihar Anambra). ɗan wasan kwaikwayo ne na Nijeriya kuma furodusa. A cikin 2016, an zabe shi don AMVCA 2017 Mafi Kyawun dan wasa a cikin Nishaɗi. == Farkon Rayuwa == Amaechi Muonagor dan asalin kauyen Obosi ne a Idemili, jihar Anambara a Najeriya. Ya halarci makarantar firamare ta St. Mary, Obosi, Oraifite Grammar School kafin ya ci gaba da karatu a Jami'ar Nijeriya, Nsukka (UNN) inda ya karanci Tattalin Arziki kuma ya kammala a 1987.<ref>https://www.imdb.com/name/nm2118989/</ref> == Ayyuka == A shekarar 1989 bayan ya zama matashi, Amaechi ya fara aiki da kamfanin dillacin labarai na NAN (News Agency of Nigeria). Ya bar aikinsa 'yan shekaru kaɗan don yin wasan kwaikwayo a fim dinsa na farko kamar Akunatakasi a cikin Taboo 1, fim ɗin Najeriya. == Rayuwa == Amaechi yayi aure kuma yanada yara hudu (4), daga cikin sauran taurarin Nollywood kamar Chinyere Winifred, Ebere Okaro, ya bi sahun Dr Chris Eke na kungiyar Word and Spirit Assembly, Ijegun Lagos yayin da yake bikin cika shekara 40 a duniya a shekarar 2015, inda ya yi bikin tare da kikiri mafi yawan fursunonin gidan yari da kuma yara a Hearts of Gidan marayu na yara Goldice.  A cikin 2020, ya ce cin zarafin mata ba na Nollywood ba ne kamar yadda yake faruwa a kowace sana'a.<ref>https://nollywoodobserver.com/2016/12/15/amvca-2017-nkem-owoh-amaechi-Monago-omoni-oboli-uche-jumbo-funke-akindele-more-make-nominees-list/</ref> == Rashin Lafiya == A cikin 2016, akwai wallafe-wallafe da yawa akan shafukan yanar gizo waɗanda suka ce Amaechi ba shi da lafiya kuma yana fama da ciwon sukari. Tun daga wannan lokacin, Amaechi bai fito ko fitowa a kowane fim ba. Akwai jita-jita game da shi barin masana'antar fim. == Manazarta == cef6ghwxeuz1v95t3ulg2ku2zrlv091 Amobi Okoye 0 23166 164146 157937 2022-08-06T06:49:36Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Amobi Okoye''' (An haife shi ranar 10 ga watan Yuni, 1987). ɗan asalin Nijeriya ne wanda aka haifa a fagen tsaron ƙwallon Amurka. Ya buga wasan kwallon kafa a kwaleji a Louisville kuma Houston Texans ta tsara ta goma gabaɗaya a cikin 2007 NFL Draft, ƙaramin ɗan wasa a tarihin NFL da za a tsara a zagayen farko a 19. Ya kuma kasance memba na Chicago Bears, Tampa Bay Buccaneers, Dallas Cowboys, da Saskatchewan Roughriders.<ref>http://www.kfoxtv.com/nfl/13768163/detail.html</ref> == Farkon Rayuwa == Okoye an haifeshi ne a jihar Anambra, Nigeria,   dan kabilar Ibo. Ya koma Huntsville, Alabama a Amurka lokacin yana ɗan shekara 12. Bayan ya kwashe makonni biyu kawai a makarantar sakandare, ya yi gwaji zuwa aji na 9. Ya fara fara wasan ƙwallon ƙafa a matsayin ɗan aji biyu a Lee High School, ba tare da sanin komai game da wasan ba kafin kocin sa na makarantar sakandare ya ba da shawarar ya je ya buga ƙwallon Madden NFL don koyo. A lokacin da ya kasance babba, ya sami nasarar girmamawa ga dukkan Stateungiyoyin Jiha na farko a matsayin mai tsaron gida da mai laushi. Saboda yana da suna kamar na tsohon shugaban Kansas City Chiefs, Christian Okoye, wasu majiyoyi sun yi iƙirarin cewa su biyun suna da dangantaka. Amobi ya ce ba su da dangi, amma dangin biyu suna zaune ne a kusa da Najeriya. == Kwalejin Aiki == A Louisville, Okoye ya karanci ilmin halitta . Daga baya ya sauya karatunsa na farko zuwa ilimin halayyar dan adam kuma ya kammala zangon karatu da wuri, don haka ya kammala karatun sa a cikin shekaru uku da rabi. A 16, ya zama ƙarami ɗan wasa a cikin NCAA. Okoye ya taka leda a dukkan wasannin 13 a matsayin dan wasa na farko a fagen kare kai kuma an yaba masa da takala 17 da buhu. Ya yi rikodin aiki-mafi kyau sau uku a kan Tulane kuma ya yi rikodin aikinsa na farko a kan UTEP.<ref>http://www.sportsline.com/nfl/players/draft/436548</ref> == Manazarta == 8t9xeabuh76lvnl3gi0z0v6yuitmq11 Anthony Taylor (referee) 0 23402 164166 121541 2022-08-06T07:36:32Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Anthony Taylor''' (an haife shi a ranar 20 ga watan Oktoba shekarar 1978) ƙwararren alkalin [[Kwallan Kwando|wasan ƙwallon ƙafa]] ne na Ingila da aka haifa a Wythenshawe, [[Manchester]]. A shekarar 2010, an ba shi girma zuwa jerin Zaɓaɓɓun Alkalan Wasanni waɗanda ke yin alkalanci a Premier League, kuma a cikin shekarar 2013 ya zama alkalin da aka jera don [[FIFA|FIFA wanda ya]] ba shi damar yin alkalanci wasannin Turai da na duniya. A shekarar 2015, ya jagoranci wasan karshe na gasar cin kofin League a filin wasa na Wembley lokacin da [[Chelsea F.C.|Chelsea ta]] doke Tottenham Hotspur da ci 2-0. Taylor ya dawo Wembley daga baya a waccan shekarar don yin alkalancin Community Shield yayin da [[Arsenal FC|Arsenal]] ta doke Chelsea da ci 1-0. Ya yi alkalancin wasan karshe na gasar cin kofin FA na shekarar 2017 da shekara ta 2020, tsakanin Chelsea da Arsenal; Arsenal ta yi nasara a duka biyun 2-1. Bayan zabin, ya zama mutum na farko da ya yi alkalanci na karshe na Kofin FA tun Arthur Kingscott a shekarar 1901 . == Sana'a == === Farkon aiki === Taylor ya fara alkalanci a gasar Premier ta Arewa a shekarar 2002, <ref>[http://www.soccerfactsuk.co.uk/s2001/reffixtures.php?refid=260 Northern Premier League], 2002: ''SoccerFactsUK'' website.</ref> ci gaba da yin alkalanci a Taron Arewa a shekarar 2004. An nada shi cikin jerin alkalan wasan Kwallon Kafa na Kwallon kafa a farkon kakar shekarar 2006 da shekara ta 2007 kuma nadinsa na farko ya kasance canjaras 0-0 tsakanin Wrexham da Peterborough United a gasar League Two a watan Agusta shekarar 2006. <ref>[http://www.soccerbase.com/results3.sd?gameid=492507 Wrexham v. ]</ref> A watan Nuwamba na shekarar 2006 ya alkalanci wasan sada zumunci na kasa da kasa na ' yan kasa da shekaru 19 na Ingila da Switzerland' yan kasa da shekaru 19 a Gresty Road, gidan Crewe Alexandra ; Ingila ta yi nasara da ci 3-2. <ref>[https://archive.is/20071029052657/http://www.thefa.com/England/U19s/NewsAndFeatures/Postings/2006/11/EnglandSwiss.htm England v. ]</ref> === Alkalancin Wasa === Nadin Taylor na farko na Premier League shine haduwar Fulham da Portsmouth a watan Fabrairu shekarar 2010, wanda Fulham ta ci 1-0. Ya sake yin alkalami a wasa na farko a wannan kakar kafin a ci gaba da shi zuwa jerin Zakarun Kungiyar Masu Za ~ e na shekarar 2010-11. A watan Satumba na shekarar 2010 ya jagoranci wasansa na hudu na gasar Premier, wanda Blackburn Rovers da Fulham suka fafata. An tashi wasan 1-1. <ref>[http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_prem/9012587.stm BBC Sport - Football], 2010: ''Bosses Allardyce and Hughes round on ref Anthony Taylor'' report.</ref> Taylor ya kori 'yan wasa uku a wasansa na farko na kakar shekarar 2011 da shekara ta 2012 . Middlesbrough ta yi nasara da ci 1-0 a Leeds United a wasan da ya sa aka kori Jonny Howson da Max Gradel na Leeds da Tony McMahon na Boro, duk saboda laifuka na biyu da za a iya bugawa. Taylor ya yi alkalanci wasanni 34 a waccan kakar kuma ya kori 'yan wasa takwas gaba daya, gami da ukun a Leeds. Taylor ya zama wata FIFA jera alkalin wasa a 1 ga watan Janairu shekarar 2013, yin shi m zuwa officiate UEFA Turai da FIFA duniya m wasanni. A watan Mayu na shekarar 2013 ya kasance jami'i na hudu ga Andre Marriner don wasan karshe na gasar cin kofin FA . A ranar bude kakar shekarar 2013 - 14 Taylor ya alkalanci nasarar Aston Villa 3-1 a Arsenal. Ya bai wa Villa bugun fanareti guda biyu sannan ya kori dan wasan Arsenal Laurent Koscielny saboda laifuka biyu da aka yi. Arsène Wenger ya bayyana hukuncin Taylor a matsayin "mai taurin kai" amma manajan Villa Paul Lambert ya ce yana tunanin jami'in "yana da wasa mai kyau". <ref>[https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/23644714 BBC Sport - Arsenal 1-3 Aston Villa]</ref> A ranar 1 ga watan Maris shekarar 2015, Taylor shine alkalin wasan karshe na gasar cin kofin League tsakanin Chelsea da Tottenham Hotspur . <ref>https://www.premierleague.com/referees/16961/Anthony-Taylor/overview</ref> A cikin shekarar 2015, Taylor ya yi alkalanci a shekara ta 2015 Community Shield na FA da kuma gasar cin Kofin Kwallon Kafa ta shekarar 2015 . A ranar 26 ga Afrilu 2017, an zabi Taylor ya zama babban alkalin wasan karshe na gasar cin kofin FA na shekarar 2017 . A ranar 26 ga watan Mayu na shekarar 2018 an zabe shi don yin alkalanci na wasan share fagen shiga gasar cin kofin zakarun Turai na shekarar 2018. A ranar 16 ga watan Satumba na shekarar 2020, an zaɓi Taylor don zama babban alkalin wasan UEFA Super Cup A ranar 12 ga watan Yuni na shekarar 2021, Taylor ya jagoranci wasan UEFA Euro na shekarar 2020 na matakin rukuni tsakanin Finland da Denmark. A cikin minti na 43, dan wasan tsakiyar Denmark Christian Eriksen ya fadi a filin wasa kuma yana bukatar jinyar gaggawa a filin kafin a mayar da shi wani asibiti na cikin gida kuma ya sami kwanciyar hankali. An yaba wa Taylor saboda kwantar da hankulansa amma saurin hanzarta ɗaukar lamarin, yana nuna alamar kula da lafiya a cikin daƙiƙa. An ci gaba da wasan daga baya a ranar da ta bayyana cewa yanayin Eriksen ya inganta. Horon da Taylor ya yi a baya a hidimar gidan yari a HMP Manchester an kawo shi a matsayin mai taimaka wa lamarin ta mai ba da shawara Chris Foy . == Ƙididdigar Aiki == {| class="wikitable" style="text-align:center" !Season !Games !Total {{yel}} !{{yel}} per game !Total {{sent off}} !{{sent off}} per game |- |2006–07 |26 |78 |''3.00'' |5 |''0.19'' |- |2007–08 |36 |105 |''2.92'' |10 |''0.28'' |- |2008–09 |38 |91 |''2.39'' |4 |''0.11'' |- |2009–10 |36 |92 |''2.56'' |8 |''0.22'' |- |2010–11 |32 |118 |''3.69'' |12 |''0.36'' |- |2011–12 |34 |106 |''3.12'' |8 |''0.24'' |- |2012–13 |35 |89 |''2.54'' |6 |''0.17'' |} <small>Ƙididdiga ga duk gasa.</small> <small>Babu bayanan da aka samu kafin 2006 - 07.</small> <ref>[http://www.soccerbase.com/refs2.sd?refid=1004 Anthony Taylor | Latest Football Betting Odds | Soccer Base]</ref>{{S-start}} {{s-sports}} {{S-bef}} {{S-ttl|title=[[UEFA Super Cup]] Final Referee}} {{S-aft}} {{S-end}} ==Hanyoyin waje== * Anthony Taylor refereeing career statistics at Soccerbase * Anthony Taylor at RefWorld.com at the Wayback Machine (archived 2009-05-21) * Anthony Taylor at WorldReferee.com * Anthony Taylor referee profile at WorldFootball.net * Anthony Taylor referee profile at Soccerway == Manazarta == {{DEFAULTSORT:Taylor (referee), Anthony}} [[Category:Pages with unreviewed translations]] ejkflzeafu6jo5g6om0lwcbj4g27m9j Alphonsus Obi Igbeke 0 23775 164116 107178 2022-08-06T05:57:05Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Alphonsus Obi Igbeke''' wanda aka fi sani da '''Ubanese''' (An haife shi a shekarar 1962) a Nsugbe, arewacin Onitsha a jihar Anambra. Ya yi karatu a Najeriya da Amurka, inda ya sami PhD a fannin Injiniyanci. Da ya dawo Najeriya ya shiga kasuwancin kwangila, kuma ya zama ɗan kasuwa mai nasara tare da kadarori a Onitsha da Legas .<ref>https://web.archive.org/web/20160303202817/http://www.nassnig.org/senate/member.php?senator=140&page=1&state=6</ref> ==Siyasa== An rantsar da Alphonsus Obi Igbeke (wanda aka haifa a 1962) a matsayin Sanata mai wakiltar mazabar Anambra ta Arewa a jihar Anambra, Najeriya a ranar 25 ga watan Mayun 2010 bayan an soke zaben Joy Emordi na jam'iyyar Peoples Democratic Party (PDP). Ya kasance memba na Jam'iyyar All Nigeria Peoples Party (ANPP). Igbeke ya kasance mai neman zama dan takarar PDP na kujerar majalisar wakilai a zaben 2003, amma ya gaza gabatar da shi. Ya canza sheka zuwa Alliance for Democracy (AD) kuma yayi takara a wannan dandalin, amma ya sha kaye a hannun dan takarar PDP. Ana zargin Igbeke da amfani da alakar sa ta siyasa don shirya kwamitin sauraron kararrakin zabe ya amince cewa an cire sunan sa daga cikin fitattun 'yan takarar PDP kuma an ayyana shi a matsayin wanda aka zaba. A zaben watan Afrilu na 2007 na kujerar sanatan Anambra ta Arewa, Igbeke yayi takara a dandalin ANPP. An bayyana dan takarar PDP Joy Emordi a matsayin wanda ya yi nasara, hukuncin da ya daukaka kara.  A karshe Igbeke ya hau kujerar naki a Majalisar Dattawa ya biyo bayan hukuncin da kotun daukaka kara ta Enugu ta yanke wanda ya bayyana shi a matsayin wanda ya lashe zaben sanata na 2007. Majalisar Dattawa ta ki amincewa da rantsar da shi bisa hujjar cewa ana ci gaba da daukaka kara, amma daga karshe ta amince da hukuncin kotun.   Taron Jam’iyyun Siyasar Najeriya (CNPP) ya yi kakkausar suka ga shugabannin Majalisar Dattawa kan jinkirin.<ref>http://allafrica.com/stories/201005280490.html</ref> == Manazarta == sof6768y5dzdwtbj4uypuwinuc300of Amer Khan 0 24104 164130 108307 2022-08-06T06:26:27Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki     {{Infobox boxer||death_place=|draws=0|losses=0|KO=1|wins=13|total=13|style=[[Southpaw stance|Southpaw]]|death_date=|name=Amer Khan|birth_place=[[Sheffield]],<br>[[England]]|birth_date={{birth date and age|1981|2|21|df=y}}|nationality=[[United Kingdom|British]]|weight=[[Light heavyweight]]|height={{height|ft=6|in=3}}|nickname=|realname=Amer Khan|no contests=0}}'''Amer Khan''' (An haife shi ranar 21 ga watan Fabrairu, 1981) a Sheffield. ɗan dambe ne mai nauyi mai nauyi wanda ke zaune a Sheffield, Ingila . Ya kasance zakara na Amateur na ƙasa kuma tsohon zakara mai nauyi mara nauyi mara nauyi. ==Sana'ar dambe== Khan ya fara halarta a karon farko a shekarara ta 2003, duk da haka ya kasance ba ya aiki sosai, yana yin ba -zata. Khan ya doke Darren Stubs ya zama zakara mai nauyi na BBBofC ta Tsakiya a shekara ta 2006, kuma baya aiki tun a shekara ta 2007. ===Damben waje=== A baya ya taimaka wajen tara kudade don girgizar kasa ta Kashmir. <ref>[http://www.kashmir-relief.co.uk/photo_1866175.html]{{Dead link|date=October 2018}}</ref> A wajen dambe, shi direban motar asibiti ne. A halin yanzu shi mai kashe gobara ne kuma mai koyar da dambe a gidan damben Ingle inda ya yi horo tun yana ɗan shekara goma sha uku 13. ==Manazarta== == Hanyoyin waje == * Boxing record for Amer Khan * [https://web.archive.org/web/20090101043446/http://www.britishboxing.net/boxers_31-Ameer-Khan.html Bayanan Amer Khan] a BritishBoxing.net 138s71fgelgrayx5bxzm0cqlmrgwgze Alosha series 0 24140 164115 108469 2022-08-06T05:54:41Z BnHamid 12586 /* Nassoshi */ wikitext text/x-wiki  {{Infobox Novel series|name=Alosha|country=United States|preceded_by=|media_type=Print (paperback), ebook|pub_date=2004 - 2006|publisher=[[Tor Teen]]|genre=[[Young adult novel]]|language=English|cover_artist=|books=Alosha,<br/> The Shaktra,<br/> The Yanti|illustrator=|translator=|title_orig=|image_caption=|image=|author=[[Christopher Pike (author)|Christopher Pike]]|followed_by=}}'''''Alosha''''' jerin litattafan almara ne na matasa na Christopher Pike . Littafin farko a cikin jerin, ''Alosha'', an sake shi a cikin a shekara ta 2004 ta hanyar Tor Teen kuma ya bi yarinyar da ta gano cewa dole ne ta dakatar da barazanar da zata iya lalata Duniya. == Takaitaccen bayani == Ali Warner ta kasance matsakaiciyar matashiya har sai tafiya ta kusa da gidanta ta fara fadawa cikin shirin dakatar da wasu gungun mutane daga lalata duniya. Ta yi mamakin ganin cewa dole ne ta dakatar da ƙungiyar kuma ta fi abin da ta fara gani da farko. Komai na ƙarshe ya dogara ne akan iyawar ta da kawayenta don nemowa da da'awar wani mai sihiri mai ƙarfi da ake kira ''Yanti'' . == Lakabi == # ''Alosha shekara ta'' (2004) # ''Shekara ta'' (2005) # ''Yanti'' shekara ta (2006) # ''Nemi'' (TBA) == Karɓar baki == An karɓi maraba mai mahimmanci ga jerin zuwa tabbatacce. An raba ''bita'' don <ref>Hoy, Sherry. "Pike, Christopher. Alosha." Kliatt Jan. 2006: 20+. Literature Resource Center. Web. 12 Apr. 2013.</ref> <ref>Winship, Michele. "Pike, Christopher. Alosha." Kliatt July 2004: 12. Literature Resource Center. Web. 12 Apr. 2013.</ref> tare da wasu masu bita da suka suna sukar littafin labari na farko kamar yadda ake iya mantawa da shi yayin da wasu suka yaba da gaskiyar zancen haruffan sa. Littafin Labarai na Makaranta ya yaba ''Alosha'' da ''The Yanti'', yana mai bayyana cewa labari na uku "ya ƙunshi wasu manyan ayyuka da ra'ayoyi". == Fim == A cikin shekara ta 2018 Pike ya ruwaito, ta hanyar Facebook cewa Alosha za a shirya shi azaman fim. A watan Afrilun a shekara ta 2019, ya ba da rahoton cewa za a sanar da fitar fim din a [[Beijing|Beijing, China]] . <ref>https://www.facebook.com/ChristopherPikeBooks/posts/10156969810405446</ref> ==Manazarta==   okg7er42h0n9sqtcigwltyjfyn195in Andrew Davies (footballer) 0 24850 164148 120066 2022-08-06T06:54:09Z BnHamid 12586 /* Nassoshi */ wikitext text/x-wiki  {{Infobox football biography|name=Andrew Davies|goals10=0|caps12=26|clubs12=→ [[Bradford City A.F.C.|Bradford City]] (loan)|years12=2011–2012|goals11=0|caps11=1|clubs11=→ [[Crystal Palace F.C.|Crystal Palace]] (loan)|years11=2011|caps10=6|years13=2012–2015|clubs10=→ [[Middlesbrough F.C.|Middlesbrough]] (loan)|years10=2011|goals9=0|caps9=3|clubs9=→ [[Walsall F.C.|Walsall]] (loan)|years9=2010|goals8=0|goals12=2|clubs13=[[Bradford City A.F.C.|Bradford City]]|clubs8=→ [[Sheffield United F.C.|Sheffield United]] (loan)|years16=2019|nationalgoals1=0|nationalcaps1=1|nationalteam1=[[England national under-21 football team|England U21]]|nationalyears1=2007|goals16=0|caps16=0|clubs16=[[Dundee F.C.|Dundee]]|goals15=2|caps13=84|caps15=12|clubs15=[[Hartlepool United F.C.|Hartlepool United]]|years15=2018–2019|goals14=5|caps14=87|clubs14=[[Ross County F.C.|Ross County]]|years14=2015–2018|goals13=5|caps8=8|years8=2009|image=Andrew Davies Bradford.jpg|youthyears1=1998–2002|clubs2=→ [[Queens Park Rangers F.C.|Queens Park Rangers]] (loan)|years2=2005|goals1=0|caps1=53|clubs1=[[Middlesbrough F.C.|Middlesbrough]]|years1=2002–2008|youthclubs1=[[Middlesbrough F.C.|Middlesbrough]]|clubnumber=|goals2=0|currentclub=|position=[[Defender (association football)|Defender]]|height=6 ft 3 in|birth_place=[[Stockton-on-Tees]], England|birth_date={{birth date and age|1984|12|17|df=y}}|fullname=Andrew John Davies|caption=Davies playing for [[Bradford City A.F.C.|Bradford City]] in 2015|image_size=|caps2=9|years3=2005–2006|goals7=0|goals5=0|caps7=5|clubs7=→ [[Preston North End F.C.|Preston North End]] (loan)|years7=2009|goals6=0|caps6=2|clubs6=[[Stoke City F.C.|Stoke City]]|years6=2008–2012|caps5=11|clubs3=→ [[Derby County F.C.|Derby County]] (loan)|clubs5=[[Southampton F.C.|Southampton]]|years5=2008|goals4=0|caps4=12|clubs4=→ [[Southampton F.C.|Southampton]] (loan)|years4=2007–2008|goals3=3|caps3=23|club-update=17:14, 15 June 2019 (UTC)}}'''Andrew John Davies''' (an haife shi 17 Disamba 1984) ƙwararren ɗan ƙwallon [[Kungiyar Kwallon Kafa|ƙafa]] ne na Ingilishi wanda ke taka leda a [[Mai buga baya|tsakiya]], kuma a halin yanzu wakili ne na kyauta. ==Tarihin Rayuwa== Davies ya fara rattaba hannu tare da Middlesbrough tun yana dan shekara 13, Davies ya taka leda a kungiyoyi 11 a matakai daban-daban. An ba da shi aro ga Queens Park Rangers, Derby County da Southampton, inda ya sanya hannu tare da na karshen bayan barin Middlesbrough. Daga baya Davies ya buga wa Stoke City, Preston North End, Sheffield United, Walsall, Middlesbrough a karo na biyu, Crystal Palace da Bradford City . A cikin 2015, ya koma Scotland, ya rattaba hannu tare da Ross County. Davies ya taimaki County ta lashe Kofin League na Scottish na 2015 - 16, amma ya bar kulob din bayan an sake su a shekara 2018. Davies ya wakilci Ingila a cikin kungiyoyin matasa na kasa da kasa, kuma kungiyar 'yan kasa da shekaru 21 ta taka mata leda sau daya. == Aikin kulob == === Middlesbrough === An haifi Davies a Stockton-on-Tees kuma ya halarci Makarantar Northfield a Billingham, kusa da Middlesbrough . Ya shiga Middlesbrough tun yana ɗan shekara goma sha uku, yana haɓaka matsayin kulob a matsayin memba na ƙungiyar ajiyar. Davies ya zama ƙwararre a cikin Oktoba 2002 bayan ya burge a cikin 'yan ƙasa da 19s kuma a matsayin kyaftin na ƙungiyar ajiyar. Ya fara buga wasa na farko a ranar 6 ga Nuwamba 2002, a wasan cin Kofin League da Ipswich Town . Wasansa na farko na Premier ya zo watanni uku bayan haka, a cikin rashin nasara 5-2 a gidan Aston Villa . Ya sake fitowa sau tara a kakar 2003-04 kafin ya samu rauni a kafarsa a wasan da aka ajiye a watan Maris na 2004. Duk da wannan, an kira Davies 2003-04 Middlesbrough 'Yan wasan Matasa na Shekara. Ya sa kungiyarsa ta farko ta dawo daga raunin da ta yi da Coventry City a gasar League Cup a ranar 27 ga watan Oktoba shekara ta 2004. Ya buga wasanni biyu a farkon rabin kakar 2004 - 05 kafin ya koma Queens Park Rangers a farkon aro na wata daya a watan Janairu don samun wasu kwarewar kungiyar ta farko, a karshe ya kasance a can na tsawon watanni uku. Davies da farko ya ki komawa kulob din na dindindin. Bayan rikicin rauni, Middlesbrough ya tuno da shi a watan Afrilu 2005. A watan Yuli shekara 2005, an sake ba da rancen Davies, zuwa Derby County har zuwa ƙarshen kakar 2005 - 06 tare da yarjejeniyar gami da sashin da ya ba da damar sake tunawa da shi daga ƙungiyar iyayen sa a watan Janairu. Wannan ya kasance na farko na tsawon watanni shida, kodayake daga baya an kara shi zuwa cikakken lamunin aro. Davies ya fara buga wasansa na farko na Derby County a wasan farko na kakar, yana buga cikakken mintuna 90, a wasan 1-1 da Brighton &amp;amp; Hove Albion . Burinsa na farko ya zo ne a ranar 18 ga Satumba 2005, a wasan da suka tashi 2-2 da Southampton. Bayan watanni uku a ranar 3 ga watan Disamba shekara 2005, Davies ya zira kwallaye biyu, a wasan da suka ci Norwich City 2-0. A watan Janairun 2006, rikicin rauni a Middlesbrough ya sa su tuna Davies, wanda ya burge a duk lokacin da yake Derby, duk da an kore shi sau uku. Da dawowarsa filin wasan Riverside, Davies ya taka muhimmiyar rawa a tafiyar Middlesbrough zuwa wasan kusa da na karshe na gasar cin kofin FA da na karshe na gasar cin kofin UEFA . Tare da Gareth Southgate ya sadaukar da kansa ga matasa a cikin 2006 - 07, Davies ya sami hanyar shiga ƙungiyar farko kuma ya buga wasanni 23 gaba ɗaya. === Southampton === Davies ya rattaba hannu ga Southampton a ranar 9 ga Oktoba 2007, a kan rancen watanni uku na farko tare da niyyar canja wuri na dindindin a watan Janairu. Ya ɗauki har zuwa 3 ga Nuwamba 2007 don Davies ya fara wasansa na farko na Southampton, yana zuwa a madadin Grégory Vignal a cikin minti na 72, a cikin rashin nasara 1-0 da Charlton Athletic . A ranar 10 ga watanJanairun shekara ta 2008, sanya hannu ya kasance na dindindin, don kuɗin da ba a bayyana ba, yi imanin £ 1 miliyan. Ya rasa wasannin da suka gabata na kakar 2007 - 08 sakamakon raunin da ya samu na kunci a cikin watan Maris 2008. Duk da wasa na rabin kakar wasa kawai, an zabe shi Saints Player of the Season. Gaban kakar 2008 - 09, Davies ya ce yana gab da dawowa cikakken horo na ƙungiyar farko kuma yana sa ran dawowa cikin makonni uku zuwa huɗu. === Stoke City === A watan Agusta shekara ta 2008, Davies ya koma Stoke City kan kwantiragin shekaru hudu. An ba da rahoton canja wurin kuɗin da aka biya Southampton a matsayin fam miliyan 1.3. Farawar Davies a Stoke bai tafi yadda aka tsara ba bayan da ya samu rauni a gwiwa a horo, wanda hakan ya sa ya bukaci tiyata. A ƙarshen Nuwamba, yana gab da dawo da ƙungiyar farko kuma yayi wasa a gefen ajiyar. Bai buga wa tawagar farko ba har zuwa farkon watan Disamba 2008, lokacin da ya yi wasanni da yawa a kan benci tare da wasansa na farko a waje da Newcastle United . Davies ya fara wasansa na farko da Stoke da [[Manchester United F.C.|Manchester United]], inda ya maye gurbin Rory Delap a minti na 72 a ranar damben 2008, yana wasa a dama ta baya bayan da aka bai wa Andy Wilkinson katin gargadi na biyu. Ya sake yin wani canji a ranar 28 ga watan Disamba shekara 2008, a kan West Ham . Davies ya fara wasan farko da Hartlepool United a zagaye na uku na gasar cin kofin FA wanda ya kare da ci 2-0 mai ban mamaki ga kungiyar League One . A lokacin wasan, ya samu rauni a cikin minti na 71 lokacin da ya fada cikin ramin Hartlepool. Daga nan Davies bai sake taka rawar gani ba a yakin Stoke na 2008 - 09. === Lamuni yana motsawa === A ranar 13 ga watan Fabrairu shekara ta 2009, Davies ya rattaba hannu kan Preston North End akan rancen gaggawa na wata ɗaya. Ya fara halarta na farko washegari, yana wasa mintuna 90, a wasan da suka ci Norwich City 1-0. Bayan bayyanar Preston sau biyar, Davies ya koma kulob din mahaifan sa.{{Ana bukatan hujja|date=August 2015}} Da ya kasa yin benci ga Stoke a farkon kakar 2009-10, Davies ya koma Sheffield United a matsayin aro na wata uku a watan Satumba na shekara 2009. A wannan ranar, ya fara wasansa na farko, a wasan tsere na Steel City, yana wasa mintuna 90, a wasan da suka ci Sheffield Laraba 3-2. Da rancensa na karewa a watan Disamba, Davies ya koma Stoke bayan ya buga wasanni takwas don "The Blades". Bayan an cire shi daga cikin 'yan wasa 25 na Stoke don kakar 2010-11, Davies ya shiga Walsall don rancen wata na farko a ranar 6 ga watan Oktoba shekara 2010. Ya fara buga wasansa na farko na Walsall kwanaki uku bayan rattaba hannu a kulob din, a wasan da suka doke Exeter City da ci 2-1. Koyaya, Davies ya sami rauni a cinya yayin wasan da suka yi da Tranmere Rovers kuma ya yi zaman aro tare da Walsall, wanda da farko zai ƙare ranar 7 ga watan Nuwamba shekara ta 2010. A ranar 18 ga watan Fabrairu, ya sake komawa Middlesbrough a matsayin aro don sauran kakar 2010-11 kuma ya fara buga wasansa na farko a wasan da suka ci 3-2 a Millwall a ranar. Bayan buga wasanni shida a kungiyar, an bashi damar komawa Stoke bayan yayi fama da rauni. A ranar 3 ga watan Agusta shekara ta 2011, Davies ya koma Crystal Palace kan yarjejeniyar aro na wata daya. Ya fara buga wa Crystal Palace wasa na farko a wasan farko na kakar, a cikin rashin nasara 2-1 da Peterborough United kuma ya sake fitowa a zagayen farko na gasar cin kofin League, inda ya kafa daya daga cikin burin Wilfried Zaha. a ci 2-0 a kan Crawley Town . Waɗannan su ne kawai bayyanar sa ga Eagles kuma ya koma Stoke City a ƙarshen watan Agusta. Davies ya rattaba hannu ga Bradford City akan rancen watanni uku a ranar 23 ga watan Satumba shekara ta 2011. A watan Oktoba 2011, an kore shi a wasanni a jere, a kan Torquay United da Swindon Town . Bayan da aka dakatar da wasanni uku na jan kati na farko, ya sami dakatarwar wasanni hudu saboda jan katin da aka yi da Swindon, saboda kasancewarsa ta biyu a kakar. A watan Disamba na shekara 2011, Davies ya amince da tsawaita lamuninsa har zuwa karshen kakar wasa ta bana. <ref>[https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/16358213 "Bradford City extend Andrew Davies loan"] BBC. 29 December 2011. Retrieved 11 January 2012.</ref> Ya zira kwallon sa ta farko a kungiyar tare da bugun daga kai sai mai tsaron gida ranar 21 ga watan Janairun shekara 2012, a wasan da aka tashi 1-1 a gidan Burton Albion . <ref>[http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/16559415.stm "Bradford 1–1 Burton"] BBC Sport. 21 January 2012. Retrieved 22 January 2012.</ref> Ya bayyana ya zura kwallonsa ta biyu a kulob din da Bristol Rovers ; duk da haka, a ƙarshe an ba da burin ga abokin wasan David Syers . Burinsa na biyu na 2012 ya zo ne a cikin minti na 5 na lokacin rauni da Port Vale a wasan 1-1 ranar 14 ga Fabrairu. An kori Davies a karo na uku a kakar 2011-12 bayan rigimar bayan wasan da Crawley Town kuma ya sami haramcin wasa biyar. === Birnin Bradford === [[File:Andrew_Davies_1.png|alt=Blond Andrew Davies, leaning on a railing in a crowd|thumb| Davies a faretin nasara bayan nasarar Bradford City a wasan Kwallon Kafa na Kwallon Kafa Biyu na 2013]] A ranar 24 ga watan Mayu shekara ta 2012, Bradford City ta ba da sanarwar cewa Davies ya amince da kwangilar dindindin kan yarjejeniyar shekara guda. Ya buga wasansa na farko tun lokacin da ya koma kulob din dindindin a ranar 18 ga Agusta, a kan Gillingham . <ref>[https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/19221411 "Gillingham 3–1 Bradford"] BBC Sport. 18 August 2012. Retrieved 18 August 2012.</ref> Ya zira kwallon sa ta farko a kakar wasa ta 25 ga Agusta, a wasan da suka ci Wimbledon 5-1, inda ya ci kai tsaye daga bugun daga kai sai mai tsaron gida. <ref>[https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/19304428 "Bradford 5–1 AFC Wimbledon"] BBC Sport. 25 August 2012. Retrieved 25 August 2012.</ref> A ranar 15 ga watan Satumba, ya ci kwallonsa ta biyu a kakar wasa yayin cin 3-0 a gida da Barnet . <ref>[https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/19527962 "Bradford 3–0 Barnet"] BBC Sport. 15 September 2012. Retrieved 15 September 2012.</ref> Mako guda bayan haka ya ci ƙwallonsa ta uku a kakar wasa ta bana, inda ya buɗe ƙwallo a wasan da suka doke Oxford United da ci 2-0. <ref>[https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/19615209 "Oxford Utd 0–2 Bradford"] BBC Sport. 22 September 2012. Retrieved 22 September 2012.</ref> Koyaya, Davies daga baya ya sami rauni a gwiwa, a wasan Burton Albion kuma ya yi jinyar watanni huɗu. Bayan ya murmure daga raunin, ya sa kungiyarsa ta farko ta dawo, inda ya fara farawa tun watan Oktoba, a cikin nasarar 3-0 akan Wycombe Wanderers a ranar 12 ga watan Fabrairu shekara ta 2013. Kwana goma sha biyu daga baya a wasan karshe na Gasar Cin Kofin Kwallon kafa, an sanya Davies a kan benci na maye gurbin kuma ya zo bayan mintuna 46 don Curtis Good, yayin da Bradford City ta ci gaba da rashin nasara a wasan da ci 5-0 da Swansea City . Daga nan Davies ya zira kwallon sa ta hudu a kakar a ranar 9 ga watan Afrilu shekara ta 2013, a wasan da suka ci Bristol Rovers 4 - 1 . Bayan an ba shi jan kati a wasan karshe na kakar wasa da Cheltenham Town, Davies ya ci gaba da fitowa a cikin wasanni biyu cikin uku na buga wasa, ciki har da wasan karshe, inda ya buga cikakken mintuna 90, kamar yadda Bradford City ta ci nasara. 3 - 0 a kan Northampton Town, don cin nasara zuwa League One. A ranar 8 ga watan Yuni 2013, Davies ya sanya hannu kan sabuwar yarjejeniyar shekaru biyu tare da Bradford tare da zabin shekara ta uku. Ya ci gaba da kasancewa cikin rukunin farko na wasanni goma na farko kafin a ba da sanarwar a ranar 11 ga Oktoba 2013, cewa zai yi jinyar har zuwa watanni hudu, bayan an yi masa tiyata a gwiwa. <ref>[https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/24491890 "Bradford City: Andrew Davies out for up to four months"] BBC Sport. 11 October 2013. Retrieved 19 October 2013.</ref> Daga nan Davies ya dawo kungiyarsa ta farko a ranar 28 ga Janairu 2014, inda ya fara wasan farko, a wasan da suka tashi 0-0 da Preston North End. Koyaya, Davies ya sami matsalar maraƙi yayin wasan da suka yi da Stevenage a ranar 1 ga Maris 2014 kuma an maye gurbinsa bayan mintuna 36, kodayake manaja Phil Parkinson ya yi imanin raunin bai yi muni ba. Duk da cewa Davies da farko ana sa ran zai dawo da Brentford a watan Maris na 2015, ba a saka shi cikin tawagar ba, tare da Parkinson ya baiyana dacewarsa a matsayin dalili. Davies a ƙarshe ya dawo ƙungiyarsa ta farko a ranar 11 ga Maris 2014, a wasan da suka ci Colchester United 2-0. Makonni biyu bayan haka, a ranar 22 ga Maris 2014, ya ci ƙwallayen sa na farko na kakar, a cikin rashin nasara da 2-1 a kan Shrewsbury Town . Daga baya Davies ya taimaka wa kulob din ya tsira daga League One a kakar wasan su ta farko, inda ya kare matsayi na goma sha daya. A cikin kakar shekara 2014 - 15, Davies ya ci gaba da kasancewa a cikin ƙungiyar farko, inda ya bayyana a wasanni huɗu na farko, duk da haka, ya ji rauni a hannu yayin wasan da suka yi da Peterborough United kuma dole ne a maye gurbinsa a cikin minti na 55. Daga baya an tabbatar da cewa zai yi jinyar watanni biyu bayan tiyata. Davies ya dawo kungiyarsa ta farko a ranar 4 ga Oktoba 2014, a wasan da suka doke Crewe da ci 2-0. Davies shima yana cikin 'yan wasan lokacin da Bradford ya tashi daga wasan da ci 2-0 da ci 4-2 a waje da Chelsea a zagaye na hudu na gasar cin kofin FA. A duk lokacin 2014 - 15, Davies ya ci gaba da fama da rauni. Duk da wannan, ya ci gaba da yin wasanni ashirin da takwas a kakar 2014-15. === Gundumar Ross === A ranar 30 ga watan Yuni shekra ta 2015, an ba da sanarwar cewa Davies ya rattaba hannu kan kungiyar Ross Premiership ta Scott County kan yarjejeniyar shekaru biyu. Davies ya ƙi damar zama a Bradford kafin ya shiga yankin Ross. Bayan shiga kulob din, an ba Davies kyaftin din kulob din bayan tafiyar Richard Brittain. A wasansa na farko a matsayin kyaftin, Davies ya fara wasansa na Ross County, a wasan farko na kakar, inda ya buga mintuna 90 a raunin 2-0 da Celtic . A ranar 13 ga watan Maris, shekarab 2016, Davies ya jagoranci kyaftin din Ross County zuwa manyan kayan azurfa na farko tare da nasarar 2-1 akan Hibernian a gasar League ta Scotland . Kafin lokacin 2016 - 17, Paul Quinn ya maye gurbin Davies a matsayin kaftin na County County, bayan ya gaya wa kulob din cewa yana son komawa Ingila, tare da matarsa ta kasa zama a Scotland. Bayan tattaunawa da danginsa da kulob din, daga nan ya yanke shawarar ci gaba da zama a sauran kwantiraginsa. A ranar 23 ga Janairun 2017, ya sanya hannu kan tsawaita kwantiraginsa, inda ya ci gaba da kasancewa a kulob din na tsawon shekaru biyu, har zuwa lokacin bazara na 2019. Davies ya jawo takaddama a lokacin da ya karbi jan kati don buga wa kyaftin din Celtic Scott Brown a lokacin rashin nasara 3-0 a Celtic Park a watan Maris 2018. An fitar da County daga Premiership a 2018, kuma kulob din ya sake Davies a watan Yuni 2018. Davies ya sanya hannu kan kwantiragin watanni 18 tare da kulob din Dundee na Scottish Premiership a cikin Janairu 2019. Kwana hudu bayan rattaba hannu don Dundee, ya karya metatarsal yayin wasan horo tare da St Johnstone . A watan Maris na 2019, saboda har yanzu bai buga wa kulob din ba, ya sake karya kafar kuma an cire shi daga sauran kakar. Davies ya bar kulob din da yardar juna a ranar 2 ga Satumba 2019, bai taba buga wa kulob din wasa sau daya ba. == Aikin duniya == Davies ya cancanci buga wa Wales ko Ingila wasa, saboda yana da rajista biyu. A ƙarshe, Davies ya zaɓi ya buga wa Ingila wasa. Kasancewar Ingila U19 da Ingila U20 sun kira shi a baya, Davies ya karɓi kofi ɗaya a matakin U21 na Ingila da Turkiya U21 ranar 10 ga Oktoba 2003. == Rayuwar mutum == Babban ɗan'uwansa, Mark, ɗan wasan cricketer ne tare da Kent . Davies ya bayyana cewa idan ba ɗan ƙwallon ƙafa ba ne, da ya zama ƙwararren ɗan wasan ƙwallon ƙafa, ya yi wasa yayin da ya girma, ya tsaya a shekara goma sha shida sakamakon wasan ƙwallon ƙafa a Middlesbrough. Davies ya ce gwarzon kuruciyarsa Franco Baresi . == Ƙididdigar sana'a == {{Updated|match played 18 May 2019}} {| class="wikitable" style="text-align: center" |+Appearances and goals by club, season and competition ! rowspan="2" |Club ! rowspan="2" |Season ! colspan="3" |League ! colspan="2" |National Cup ! colspan="2" |League Cup ! colspan="2" |Other ! colspan="2" |Total |- !Division !Apps !Goals !Apps !Goals !Apps !Goals !Apps !Goals !Apps !Goals |- | rowspan="7" |Middlesbrough |2002–03 | rowspan="6" |Premier League |1 |0 |0 |0 |1 |0 | colspan="2" |– |2 |0 |- |2003–04 |10 |0 |0 |0 |0 |0 | colspan="2" |– |10 |0 |- |2004–05 |3 |0 |0 |0 |2 |0 |0 |0 |5 |0 |- |2005–06 |12 |0 |0 |0 |0 |0 |4 |0 |16 |0 |- |2006–07 |23 |0 |3 |0 |0 |0 | colspan="2" |– |26 |0 |- |2007–08 |4 |0 |0 |0 |2 |0 | colspan="2" |– |6 |0 |- ! colspan="2" |Total !53 !0 !3 !0 !5 !0 !4 !0 !65 !0 |- |Queens Park Rangers (loan) |2004–05<ref name="AD04" /> |Championship |9 |0 |0 |0 |0 |0 | colspan="2" |– |9 |0 |- |Derby County (loan) |2005–06<ref name="AD05" /> |Championship |23 |3 |1 |0 |0 |0 | colspan="2" |– |24 |3 |- |Southampton (loan) |2007–08<ref name="AD07" /> |Championship |12 |0 |0 |0 |0 |0 | colspan="2" |– |12 |0 |- | rowspan="3" |Southampton |2007–08<ref name="AD07" /> | rowspan="2" |Championship |11 |0 |2 |0 |0 |0 | colspan="2" |– |13 |0 |- |2008–09 |0 |0 |0 |0 |0 |0 | colspan="2" |– |0 |0 |- ! colspan="2" |Total !11 !0 !2 !0 !0 !0 !0 !0 !13 !0 |- | rowspan="5" |Stoke City |2008–09<ref name="AD08" /> | rowspan="4" |Premier League |2 |0 |1 |0 |0 |0 | colspan="2" |– |3 |0 |- |2009–10 |0 |0 |0 |0 |1 |0 | colspan="2" |– |1 |0 |- |2010–11 |0 |0 |0 |0 |0 |0 | colspan="2" |– |0 |0 |- |2011–12 |0 |0 |0 |0 |0 |0 | colspan="2" |– |0 |0 |- ! colspan="2" |Total !2 !0 !1 !0 !1 !0 !0 !0 !4 !0 |- |Preston North End (loan) |2008–09<ref name="AD08" /> |Championship |5 |0 |0 |0 |0 |0 | colspan="2" |– |5 |0 |- |Sheffield United (loan) |2009–10<ref name="AD09" /> |Championship |8 |0 |0 |0 |0 |0 | colspan="2" |– |8 |0 |- |Walsall (loan) |2010–11<ref name="AD10" /> |League One |3 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |3 |0 |- |Middlesbrough (loan) |2010–11<ref name="AD10" /> |Championship |6 |0 |0 |0 |0 |0 | colspan="2" |– |6 |0 |- |Crystal Palace (loan) |2011–12<ref name="AD11" /> |Championship |1 |0 |0 |0 |1 |0 | colspan="2" |– |2 |0 |- |Bradford City (loan) |2011–12<ref name="AD11" /> |League Two |26 |2 |2 |0 |1 |0 |2<ref group="lower-alpha" name="FLT">Appearances in the [[EFL Trophy|Football League Trophy]]</ref> |0 |31 |2 |- | rowspan="4" |Bradford City |2012–13 |League Two |28 |4 |0 |0 |2 |0 |3<ref group="lower-alpha">One appearance in the [[EFL Trophy|Football League Trophy]] and two in the [[EFL League Two play-offs|League Two play-offs]]</ref> |0 |33 |4 |- |2013–14 | rowspan="2" |League One |28 |1 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |28 |1 |- |2014–15 |28 |0 |6 |0 |0 |0 |0 |0 |34 |0 |- ! colspan="2" |Total !84 !5 !6 !0 !2 !0 !3 !0 !95 !5 |- | rowspan="4" |Ross County |2015–16 | rowspan="3" |Scottish Premiership |31 |3 |3 |0 |4 |0 | colspan="2" |– |38 |3 |- |2016–17 |31 |1 |1 |0 |2 |0 | colspan="2" |– |34 |1 |- |2017–18 |25 |1 |1 |0 |5 |0 | colspan="2" |– |31 |1 |- ! colspan="2" |Total !87 !5 !5 !0 !11 !0 !0 !0 !103 !5 |- |Hartlepool United |2018–19 |National League |12 |2 |2 |0 | colspan="2" |– |0 |0 |14 |2 |- |Dundee |2018–19<ref name="AD18" /> |Scottish Premiership |0 |0 |0 |0 |0 |0 | colspan="2" |– |0 |0 |- ! colspan="3" |Career total !342 !17 !22 !0 !21 !0 !9 !0 !394 !17 |} == Daraja == === Kulob === '''Gundumar Ross''' * Kofin League na Scotland : 2015–16 === Na ɗaya === * PFA Scotland Team na Shekara : 2015–16 ==Manazarta==   [[Category:'Yan wasan ƙwallon ƙafa ta ƙasar Ingila]] [[Category:Pages with unreviewed translations]] epcqnntflfzbbipfi5djj2h74wg93nz Anthony Idiata 0 24932 164162 111409 2022-08-06T07:30:30Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki '''Anthony Idiata''' (an haife shi a watan Janairu 5, 1975) babban ɗan tsalle -tsalle [[Najeriya|ne na Najeriya]]. ==Matsayi== Yana riƙe da darajar farko na cikin gida na Afirka a cikin tsalle mai tsayi da mita 2.32, wanda aka cimma a watan Fabrairu 2000 a Patras . <ref>[http://www.iaaf.org/statistics/records/gender=M/location=I/recordsType=AR/eventCatCode=/junior=N/area=AFR/index.html Area Indoor Records - Men - Africa] - IAAF.org</ref> == Nasarori == * Wasannin Afirka na shekara ta 1999 - lambar zinare - mita 2.27, mafi kyawun mutum * Gasar Cin Kofin Afirka ta 1997 - lambar zinare * Gasar Afirka ta 1996 - lambar azurfa * Wasannin Afirka na 1995 - lambar azurfa == Hanyoyin waje == * {{World Athletics|16305}} ==Manzarta==   3nzwny68pbcrjhmx7uy5qwjw25p5tjd Amanda Du-Pont 0 25967 164122 116427 2022-08-06T06:10:47Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Amanda du-Pont''' (an haife ta 26 ga Yuni 1988) haifaffiyar Swazi ce <ref name="youthvillage" /> ƴar wasan kwaikwayo ta Afirka ta Kudu, abin koyi da mai watsa shirye-shiryen talabijin. An san Du-Pont saboda hoton Senna a cikin jerin wasan kwaikwayon CW ''Life is Wild'' <ref name="youthvillage" /> da Sharon a cikin wasan kwaikwayo na SABC 3 ''Taryn & Sharon'' . <ref name="buzzsouthafrica" /> A halin yanzu, tana taurari kamar Ashley a cikin jerin Netflix mai ban sha'awa ''Shadow'' . An san ta da yin wasan kwaikwayo na wasan kwaikwayo na Afirka ta Kudu ''Skeem Saam'' a matsayin Nompumelelo 'Lelo' Mthiyane. == Rayuwar farko == An haifi Du-Pont a ranar 26 ga Yuni 1988 a Manzini, Swaziland . Ta ne na Faransa, Italiya, Portuguese, da Swazi zuri'a. An haife ta kuma ta girma a Manzini kuma ta rayu tare da ɗan uwanta Alulutho Du Pont, shima Swati. Daga baya sun koma Mpumalanga don kammala karatunsu a Kwalejin Uplands. == Ilimi == A shekarar 2011, an ba Du-Pont digirin digir-digir na farko daga Makarantar Hoto da Motsa Jiki ta Afirka ta Kudu a Johannesburg. A shekara mai zuwa, ta kammala karatu daga Makarantar Fim ta New York da ke Birnin New York, inda aka ba ta cikakkiyar malanta don ƙwarewar ilimi. == Sana'a == Du-Pont yana da babban matsayi a cikin fim ɗin fasali na 2014, ''Tsakanin Abokai'', da rawar takawa a cikin shirin talabijin na Afirka ta Kudu ''Skeem Saam'' . ''Daga 2012-2016 ita ce abokiyar haɗin gwiwar'' mujallar salon shahararriyar SABC 1 tana nuna Real Goboza, tare da Phat Joe. Ta yi tauraro a cikin wasan kwaikwayon CW ''Life is Wild'', SABC 2 's ''Muvhango, Intersexions'', ''Generations'', Mzanzi TV's ''Loxion Bioscope'' series, da kuma fim ɗin 2015 ''Ji Me Matso'' . A watan Fabrairu 2019, aka sanar da cewa Du-Pont zai star a cikin Netflix mai ban sha'awa jerin ''Shadow'' . ==Fina-finai== {| class="wikitable sortable" !Shekara ! Taken ! Matsayi ! class="unsortable" | Bayanan kula |- | 2008 | ''Rayuwa daji ce'' | Senna | Kashi: "POC" |- | 2012 | ''Loksion Bioskop: Andilalanga'' | | |- | 2012-2016 | ''Real Goboza'' | | |- | 2014 - yanzu | ''Sunan Sake'' | Nompumelelo "Lelo" Mthiyane | Babban rawar |- | 2014 | ''Task Force'' | Christelle | |- | 2015 | ''Ji Ni Matsar'' | | |- | 2015 | ''Tsararraki'' | | |- | 2016 - yanzu | ''Tsakanin Abokai'' | | |- | 2017 | ''Kwanaki 10 A Sun City'' | | |- | 2017 | ''Taryn da Sharon'' | Sharon | |- | 2019 | ''Inuwa'' | Ashley | Babban rawar |- | 2020/2021-A halin yanzu | ''Isono'' | Ma'aikacin Maryamu | Maimaitawa. . . |} == Kyaututtuka == Lokacin da take da shekaru 21, Ma'aikatar Fasaha da Al'adu ta Swaziland ta ba ta lambar yabo ta Rayuwa don samun nasarorin farko a fina-finai da talabijin da haɓaka harshen Swazi da al'adun ta. == Rayuwar mutum == A watan Yuli 2018, Du-Pont ya yi hulɗa da ɗan kasuwa Shawn Rodriques a cikin [[Maldives]] . == Manazarta == == Hanyoyin waje == * {{IMDb name|3829955}} [[Category:Mata]] g6f1jlclnmkv15nqswj0o6vxkl843ps Amílcar Cabral (fim) 0 26937 164147 122737 2022-08-06T06:52:04Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''''Amílcar Cabral''''' wani fim ne na labarin gaskiya wanda Ana Ramos Lisboa ya jagoranci game da alamar Afirka da shahidi Amílcar Cabral . ==Takaitaccen labarin== ==Yan wasa== == Biki == * 7º FACT - Festival de Cine Africano, Spain (2010) * [https://web.archive.org/web/20120626052441/http://www.africavive.es/2010/Detalle_de_Agenda_de_eventos_AfricaVive.jsp?PROID=108770 Afirka Vive, Spain] (2010) * [https://web.archive.org/web/20160303222015/http://www.afrika50.de/cinema/node/39 AFRICA50] (2010) * [http://www.bam.org/p1891 Mafi Kyawun Bikin Fina-Finai Na Kasashen Afirka]{{Dead link|date=October 2016|fix-attempted=yes}} (2010) * [https://web.archive.org/web/20101218162312/http://happilynaturalday.com/black-power/8th-annual-chicago-african-diaspora-film-festival-begins-june-18/ Bikin Fina-Finai na Ɓasashen Afirka na 8 na Chicago] (2010) * [http://nyadiff.org/Amilcar_CabralBAM.htm Bikin Fina-Finai na ƴan Afirka, Amurka]{{Dead link|date=October 2016|fix-attempted=yes}}<sup class="noprint Inline-Template" data-ve-ignore="true"><span style="white-space: nowrap;">&#x5B; ''<nowiki><span title="Dead link tagged October 2016">matacciyar hanyar haɗin gwiwa ta dindindin</span></nowiki>'' &#x5D;</span></sup> == Mahaɗu == [[Category:Fina-finai]] km1z1ym8r58be0rr6cm8c51l5s6f0j4 Alyam, Alyam 0 26970 164117 122886 2022-08-06T06:00:19Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''''Alyam Alyam O les jours''''', aka '''''Ya Ranaku!''''', fim din wasan kwaikwayo ne na [[Moroko]] wanda akayi a shekarar kwaikwayo na 1978. == Takaitaccen bayani == Bayan mutuwar mahaifinsa, Abdelwahad, matashi, dole ne ya maye gurbinsa a matsayin shugaban iyali. Kasancewarsa yana da muhimmanci ga rukunin iyali, musamman domin ya yi tanadin ƴan’uwansa bakwai. Hlima, mahaifiyarsa kuma mace mai ƙarfi da ɗabi'a, ita ma tana taka rawarta sosai. Lokacin da Abdelwahad ya gaya mata cewa yana son ya tafi aiki a Faransa, ta yi ƙoƙarin yin magana da shi. Ba zai iya jurewa rayuwar matasa a karkara ba. Ya ƙi zama matalauci ba tare da gaba ba kuma ya nemi izinin aiki a Faransa. == Kyaututtuka == * Babbar kyautar 1978 Mannheim-Heidelberg Festival na Fim na Duniya * Shekarar 1978 * FESPACO 1979 * CICAE * Cartago * Damasco * FIFEF == Hanyoyin haɗi na waje == {{RefFCAT|47}} * {{IMDb title|0321179|Alyam Alyam}} * ''[http://www.cinefiches.com/film.php?id_film=31889 ALyam ALyam]'' on Cinefiches.com * [https://web.archive.org/web/20111022114804/http://www.critikat.com/Alyam-Alyam.html Critique de ''Alyam Alyam''] on critikat.com ==Manazarta== [[Category:1978 films]] [[Category:Moroccan films]] [[Category:Fina-finai]] h7y47nufyexikmcfypf1j5y5ugmx9uc 164118 164117 2022-08-06T06:00:42Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''''Alyam Alyam O les jours''''', aka '''''Ya Ranaku!''''', fim din wasan kwaikwayo ne na [[Moroko]] wanda akayi a shekarar 1978. == Takaitaccen bayani == Bayan mutuwar mahaifinsa, Abdelwahad, matashi, dole ne ya maye gurbinsa a matsayin shugaban iyali. Kasancewarsa yana da muhimmanci ga rukunin iyali, musamman domin ya yi tanadin ƴan’uwansa bakwai. Hlima, mahaifiyarsa kuma mace mai ƙarfi da ɗabi'a, ita ma tana taka rawarta sosai. Lokacin da Abdelwahad ya gaya mata cewa yana son ya tafi aiki a Faransa, ta yi ƙoƙarin yin magana da shi. Ba zai iya jurewa rayuwar matasa a karkara ba. Ya ƙi zama matalauci ba tare da gaba ba kuma ya nemi izinin aiki a Faransa. == Kyaututtuka == * Babbar kyautar 1978 Mannheim-Heidelberg Festival na Fim na Duniya * Shekarar 1978 * FESPACO 1979 * CICAE * Cartago * Damasco * FIFEF == Hanyoyin haɗi na waje == {{RefFCAT|47}} * {{IMDb title|0321179|Alyam Alyam}} * ''[http://www.cinefiches.com/film.php?id_film=31889 ALyam ALyam]'' on Cinefiches.com * [https://web.archive.org/web/20111022114804/http://www.critikat.com/Alyam-Alyam.html Critique de ''Alyam Alyam''] on critikat.com ==Manazarta== [[Category:1978 films]] [[Category:Moroccan films]] [[Category:Fina-finai]] imag5rxifweuua5snba956g9jjsj1y9 Alzheimer's (fim) 0 27625 164119 125566 2022-08-06T06:01:42Z BnHamid 12586 /* Hanyoyin haɗi na waje */ wikitext text/x-wiki '''''Alzheimer ta''''' ( {{Lang-ar|زهايمر}} [[Misra|) Wasan barkwanci ne na kasar Masar a]] shekara ta 2010 wanda Amr Arafa ya bada umarni kuma fim ɗin Adel Emam ya fito == Labari == Mahmoud (wanda Emam ya buga) ya fahimci wata rana cewa ba zai iya gane mutanen da suke aiki a gidansa ba, ciki har da wata ma'aikaciyar jinya Mona ( Nelly Karim ).<ref name="myth">[http://weekly.ahram.org.eg/2010/1024/cu5.htm The myth of the phoenix] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120117162451/http://weekly.ahram.org.eg/2010/1024/cu5.htm |date=2012-01-17 }}, ''[[Al-Ahram]]'' (Issue No. 1024, 25 Nov - 1 Dec 2010)</ref><ref name="elcin1">(8 December 2010). [https://www.elcinema.com/en/work/wk1872179/review/ Alzheimer's Scenario Lacks Depth], ''elcinema.com''</ref> Duk da haka, ya zahiri an yaudare da 'ya'yansa su yi imani da cewa yana da Alzheimer ta cuta, don haka za su iya samun iko da dukiyarsa biya kashe nasu basusuka. <ref name="elcin1">(8 December 2010). </ref> == Yan wasa == * Adel Emam - Mahmoud Shuaib * Nelly Karim - Mona * Ahmed Rizk - Karim * Saeed Saleh - Umar Kamal == Magana == == Hanyoyin haɗi na waje == * {{IMDb title|id=1796395|title=Alzheimer's}} ==Manazarta== 47om9cb9e6fpxn8jckcmprlsdhqzkx1 Amina (1951 fim) 0 27642 164132 125619 2022-08-06T06:28:23Z BnHamid 12586 /* Magana */ wikitext text/x-wiki {{databox}} '''''Amina''''' wani fim ne na ƙasar Masar a shekara ta 1951 wanda Goffredo Alessandrini ya ba da umarni tare da Assia Noris, Youssef Wahby da kuma Rushdy Abaza . <ref>Moliterno p.227</ref> == Yan wasa == * Asiya Noris * Yusuf Wahby * Rushdy Abaza * Samiha Tawfik * Seraj Munir ==Manazarta== <references /> == Littafi Mai Tsarki == * Moliterno, Gino. ''Kamus na Tarihi na Cinema na Italiyanci'' . Jaridar Scarecrow, 2008. == Hanyoyin haɗi na waje == * {{IMDb title|0261164}} [[Category:Fina-finai]] [[Category:Finafinan Misra]] bdnq6of2srr707i3gnu44mff6mnduun 164133 164132 2022-08-06T06:29:16Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''''Amina''''' wani fim ne na ƙasar Masar a shekara ta 1951 wanda Goffredo Alessandrini ya ba da umarni tare da Assia Noris, Youssef Wahby da kuma Rushdy Abaza . <ref>Moliterno p.227</ref> == Yan wasa == * Asiya Noris * Yusuf Wahby * Rushdy Abaza * Samiha Tawfik * Seraj Munir == Littafi Mai Tsarki == * Moliterno, Gino. ''Kamus na Tarihi na Cinema na Italiyanci'' . Jaridar Scarecrow, 2008. == Hanyoyin haɗi na waje == * {{IMDb title|0261164}} ==Manazarta== [[Category:Fina-finai]] [[Category:Finafinan Misra]] 2642nm6t2tg73kmslnczckukpcsrutw Aminata Diouf 0 28565 164137 159022 2022-08-06T06:36:20Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Aminata Diouf''' (an haife ta ne a 18 ga watan Fabrairun 1977) [[Senegal|'yar wasan Senegal ce ta]] kware a wasannin tsere . Sau biyu ta shiga gasar Olympics, a 2000 da 2004. == Rikodin gasa == {| {{AchievementTable|Event=yes}} |- !colspan="6"|Representing {{SEN}} |- |rowspan=2|1995 |rowspan=2|[[1995 African Junior Athletics Championships|African Junior Championships]] |rowspan=2|[[Bouaké, Ivory Coast]] |6th |100 m |12.56 |- |5th |200 m |25.43 |- |rowspan=6|1999 |rowspan=3|[[Athletics at the 1999 Summer Universiade|Universiade]] |rowspan=3|[[Palma de Mallorca, Spain]] |6th |100 m |[[Athletics at the 1999 Summer Universiade – Women's 100 metres|11.37]] |- |4th |200 m |[[Athletics at the 1999 Summer Universiade – Women's 200 metres|23.37]] |- |10th (h) |4 × 100 m relay |[[Athletics at the 1999 Summer Universiade – Women's 4 × 100 metres relay|47.21]] |- |rowspan=2|[[1999 World Championships in Athletics|World Championships]] |rowspan=2|[[Seville, Spain]] |38th (h) |100 m |[[1999 World Championships in Athletics – Women's 100 metres|11.65]] |- |10th (h) |4 × 400 m relay |[[1999 World Championships in Athletics – Women's 4 × 400 metres relay|3:30.99]] |- |[[Athletics at the 1999 All-Africa Games|All-Africa Games]] |[[Johannesburg, South Africa]] |10th (sf) |100 m |[[Athletics at the 1999 All-Africa Games – Women's 100 metres|11.81]] |- |rowspan=3|2000 |[[2000 African Championships in Athletics|African Championships]] |[[Algiers]], [[Algeria]] |bgcolor=silver|2nd |4 × 100 m relay |44.62 |- |rowspan=2|[[Athletics at the 2000 Summer Olympics|Olympic Games]] |rowspan=2|[[Sydney, Australia]] |46th (h) |100 m |[[Athletics at the 2000 Summer Olympics – Women's 100 metres|11.65]] |- |13th (h) |4 × 400 m relay |[[Athletics at the 2000 Summer Olympics – Women's 4 × 400 metres relay|3:28.02]] |- |2001 |[[Athletics at the 2001 Summer Universiade|Universiade]] |[[Beijing, China]] |11th (sf) |200 m |[[Athletics at the 2001 Summer Universiade – Women's 200 metres|24.02]] |- |2002 |[[2002 African Championships in Athletics|African Championships]] |[[Radès, Tunisia]] |5th (h) |100 m |[[2002 African Championships in Athletics – Women's 100 metres|11.37]]<ref>Did not finish in the final</ref> |- |rowspan=3|2003 |[[2003 World Championships in Athletics|World Championships]] |[[Paris, France]] |7th (h) |4 × 400 m relay |[[2003 World Championships in Athletics – Women's 4 × 400 metres relay|3:28.37]]<ref>Disqualified in the final</ref> |- |rowspan=2|[[Athletics at the 2003 All-Africa Games|All-Africa Games]] |rowspan=2|[[Abuja, Nigeria]] |8th (sf) |100 m |[[Athletics at the 2003 All-Africa Games – Women's 100 metres|11.58]] |- |bgcolor=cc9966|3rd |4 × 100 m relay |[[Athletics at the 2003 All-Africa Games – Women's 4 × 100 metres relay|45.42]] |- |rowspan=3|2004 |rowspan=2|[[2004 African Championships in Athletics|African Championships]] |rowspan=2|[[Brazzaville, Republic of the Congo]] |5th (sf) |200 m |[[2004 African Championships in Athletics – Women's 200 metres|23.34]]<ref>Did not start in the final</ref> |- |bgcolor=cc9966|3rd |4 × 100 m relay |[[2004 African Championships in Athletics – Women's 4 × 100 metres relay|45.21]] |- |[[Athletics at the 2004 Summer Olympics|Olympic Games]] |[[Athens, Greece]] |16th (h) |4 × 400 m relay |[[Athletics at the 2004 Summer Olympics – Women's 4 × 400 metres relay|3:35.18]] |- |2005 |[[2005 World Championships in Athletics|World Championships]] |[[Helsinki, Finland]] |9th (h) |4 × 400 m relay |[[2005 World Championships in Athletics – Women's 4 × 400 metres relay|3:29.03]] |- |2006 |[[2006 African Championships in Athletics|African Championships]] |[[Bambous, Mauritius]] |4th |4 × 100 m relay |[[2006 African Championships in Athletics – Women's 4 × 100 metres relay|47.22]] |- |rowspan=3|2007 |rowspan=3|[[Athletics at the 2007 All-Africa Games|All-Africa Games]] |rowspan=3|[[Algiers, Algeria]] |10th (sf) |100 m |[[Athletics at the 2007 All-Africa Games – Women's 100 metres|11.67]] |- |11th (sf) |200 m |[[Athletics at the 2007 All-Africa Games – Women's 200 metres|23.92]] |- |4th |4 × 100 m relay |[[Athletics at the 2007 All-Africa Games – Women's 4 × 100 metres relay|45.26]] |- |rowspan=2|2008 |rowspan=2|[[2008 African Championships in Athletics|African Championships]] |rowspan=2|[[Addis Ababa, Ethiopia]] |3rd (sf) |100 m |[[2008 African Championships in Athletics – Women's 100 metres|11.46]]<ref>Disqualified in the final</ref> |- |5th (h) |4 × 100 m relay |[[2008 African Championships in Athletics – Women's 4 × 100 metres relay|45.70]] |} == Mafi kyawun mutum == '''Waje''' * Mita 100 - 11.24 (+1.5&nbsp;m/s) (La Chaux-de-Fonds 1999) {{AthAbbr|NR|Senegalese}} * Mita 200 - 22.90 (+0.4&nbsp;m/s) (Dijon 1998) * Mita 400 - 55.19 (Celle Ligure 2005) '''Cikin gida''' * 60 mita - 7.42 (Eaubonne 1999) * Mita 200 - 24.24 (Reims 2004) == Hanyoyin haɗi na waje == * {{World Athletics|id=133207}} == Manazarta ==   [[Category:Haifaffun 1977]] o4pgvfu5d1guck58t2cqd66nwq2kw7y Amir Mann 0 28692 164141 130093 2022-08-06T06:43:47Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Amir Mann''' Ba’amurke ne mai shirya fina-finai. Mann ya halarci Makarantar Tisch na Arts a Jami'ar New York . Ya hadu da matarsa Dana Janklowicz-Mann a NYU. Tare suka kafa Rebel Child Productions, wani kamfani mai zaman kansa na fim kuma sun zama abokan hulɗar fim. <ref>Desowitz, Bill. [https://pqasb.pqarchiver.com/latimes/access/230183711.html?dids=230183711:230183711&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&date=Nov+01%2C+2002&author=Bill+Desowitz&pub=Los+Angeles+Times&desc=MOVIES%3B+MOVIES%3B+China's+gift+to+Jews+fleeing+Hitler%3A+safe+haven%3B+'Shanghai+Ghetto'+documents+refugee+life+in+the+exotic%2C+decadent+city+that+provided+an+unexpected+port+of+last+resort+for+20%2C000+desperate+people.&pqatl=google China's gift to Jews fleeing Hitler: safe haven], ''[[Los Angeles Times]]'', November 1, 2002. Accessed February 11, 2010.</ref> <ref>Mori, Akiro. [https://pqasb.pqarchiver.com/sun_sentinel/access/229530621.html?dids=229530621:229530621&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&date=Nov+01%2C+2002&author=Akiko+Mori++Reuters&pub=South+Florida+Sun+-+Sentinel&desc=THE+JEWISH+REFUGEES+OF+SHANGHAI+%3B+DOCUMENTARY+TELLS+OF+THOSE+WHO+FLED+HITLER'S+GERMANY.&pqatl=google The Jewish Refugees of Shanghai], ''[[South Florida Sun-Sentinel]]'', November 1, 2002. Accessed February 11, 2010.</ref> ==Aiki== Mann yans shirya, gyara, kuma ya shirya fim ɗin ''2002 na gaskiya na Shanghai Ghetto'' tare da matarsa, Dana Janklowicz-Mann. <ref>Lael Loewenstein. ''[[Shanghai Ghetto (film)|Shanghai Ghetto]]'', ''[[Variety (Magazine)|Variety]]'', May 17, 2002. Accessed June 10, 2018.</ref> Da haka abin da suka raba lambar yabo ta masu sauraro da lambar yabo ta Human Rights a 2002 Santa Barbara International Film Festival. Mann ya kuma rubuta wani labari na farfaɗowar 2002 na jerin talabijin ''na The Twilight Zone.'' ===Marubuci=== A matsayin marubucin marubuci a kan Netflix jerin ''Fauda'', shi da ƙungiyarsa na rubuce-rubuce sun sami lambar yabo ta 2017 Isra'ila Television Academy don Mafi kyawun Rubutun a cikin jerin Wasan kwaikwayo. <ref>IMDB, ''[[Fauda]]'' Awards. Accessed June 10, 2018.</ref> ==Fina-finai== * ''Fauda'' (2017-2018) * ''Mara lafiya na biyar'' (2007) * ''Shanghai Ghetto'' (2002) * ''Matsala'' (2001) * ''Labari na Warsaw'' (1996) == Manazarta ==   == Hanyoyin haɗi na waje == {{Authority control}} [[Category:Rayyayun Mutane]] [[Category:Rayayyu]] f5vcsc3pr7tzmijd50nnuakxxzlj8am 164142 164141 2022-08-06T06:44:35Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Amir Mann''' Ba’amurke ne mai shirya fina-finai. Mann ya halarci Makarantar Tisch na Arts a Jami'ar New York . Ya hadu da matarsa Dana Janklowicz-Mann a NYU. Tare suka kafa Rebel Child Productions, wani kamfani mai zaman kansa na fim kuma sun zama abokan hulɗar fim. <ref>Desowitz, Bill. [https://pqasb.pqarchiver.com/latimes/access/230183711.html?dids=230183711:230183711&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&date=Nov+01%2C+2002&author=Bill+Desowitz&pub=Los+Angeles+Times&desc=MOVIES%3B+MOVIES%3B+China's+gift+to+Jews+fleeing+Hitler%3A+safe+haven%3B+'Shanghai+Ghetto'+documents+refugee+life+in+the+exotic%2C+decadent+city+that+provided+an+unexpected+port+of+last+resort+for+20%2C000+desperate+people.&pqatl=google China's gift to Jews fleeing Hitler: safe haven], ''[[Los Angeles Times]]'', November 1, 2002. Accessed February 11, 2010.</ref> <ref>Mori, Akiro. [https://pqasb.pqarchiver.com/sun_sentinel/access/229530621.html?dids=229530621:229530621&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&date=Nov+01%2C+2002&author=Akiko+Mori++Reuters&pub=South+Florida+Sun+-+Sentinel&desc=THE+JEWISH+REFUGEES+OF+SHANGHAI+%3B+DOCUMENTARY+TELLS+OF+THOSE+WHO+FLED+HITLER'S+GERMANY.&pqatl=google The Jewish Refugees of Shanghai], ''[[South Florida Sun-Sentinel]]'', November 1, 2002. Accessed February 11, 2010.</ref> ==Aiki== Mann yans shirya, gyara, kuma ya shirya fim ɗin ''2002 na gaskiya na Shanghai Ghetto'' tare da matarsa, Dana Janklowicz-Mann. <ref>Lael Loewenstein. ''[[Shanghai Ghetto (film)|Shanghai Ghetto]]'', ''[[Variety (Magazine)|Variety]]'', May 17, 2002. Accessed June 10, 2018.</ref> Da haka abin da suka raba lambar yabo ta masu sauraro da lambar yabo ta Human Rights a 2002 Santa Barbara International Film Festival. Mann ya kuma rubuta wani labari na farfaɗowar 2002 na jerin talabijin ''na The Twilight Zone.'' ===Marubuci=== A matsayin marubucin marubuci a kan Netflix jerin ''Fauda'', shi da ƙungiyarsa na rubuce-rubuce sun sami lambar yabo ta 2017 Isra'ila Television Academy don Mafi kyawun Rubutun a cikin jerin Wasan kwaikwayo. <ref>IMDB, ''[[Fauda]]'' Awards. Accessed June 10, 2018.</ref> ==Fina-finai== * ''Fauda'' (2017-2018) * ''Mara lafiya na biyar'' (2007) * ''Shanghai Ghetto'' (2002) * ''Matsala'' (2001) * ''Labari na Warsaw'' (1996)  == Hanyoyin haɗi na waje == == Manazarta == {{Authority control}} [[Category:Rayyayun Mutane]] [[Category:Rayayyu]] n76w7hyb88u7j3ovlimvfz9w1m9gchv 164143 164142 2022-08-06T06:45:23Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Amir Mann''' Ba’amurke ne mai shirya fina-finai. Mann ya halarci Makarantar Tisch na Arts a Jami'ar New York . Ya hadu da matarsa Dana Janklowicz-Mann a NYU. Tare suka kafa Rebel Child Productions, wani kamfani mai zaman kansa na fim kuma sun zama abokan hulɗar fim. <ref>Desowitz, Bill. [https://pqasb.pqarchiver.com/latimes/access/230183711.html?dids=230183711:230183711&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&date=Nov+01%2C+2002&author=Bill+Desowitz&pub=Los+Angeles+Times&desc=MOVIES%3B+MOVIES%3B+China's+gift+to+Jews+fleeing+Hitler%3A+safe+haven%3B+'Shanghai+Ghetto'+documents+refugee+life+in+the+exotic%2C+decadent+city+that+provided+an+unexpected+port+of+last+resort+for+20%2C000+desperate+people.&pqatl=google China's gift to Jews fleeing Hitler: safe haven], ''[[Los Angeles Times]]'', November 1, 2002. Accessed February 11, 2010.</ref> <ref>Mori, Akiro. [https://pqasb.pqarchiver.com/sun_sentinel/access/229530621.html?dids=229530621:229530621&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&date=Nov+01%2C+2002&author=Akiko+Mori++Reuters&pub=South+Florida+Sun+-+Sentinel&desc=THE+JEWISH+REFUGEES+OF+SHANGHAI+%3B+DOCUMENTARY+TELLS+OF+THOSE+WHO+FLED+HITLER'S+GERMANY.&pqatl=google The Jewish Refugees of Shanghai], ''[[South Florida Sun-Sentinel]]'', November 1, 2002. Accessed February 11, 2010.</ref> ==Aiki== Mann yans shirya, gyara, kuma ya shirya fim ɗin ''2002 na gaskiya na Shanghai Ghetto'' tare da matarsa, Dana Janklowicz-Mann. <ref>Lael Loewenstein. ''[[Shanghai Ghetto (film)|Shanghai Ghetto]]'', ''[[Variety (Magazine)|Variety]]'', May 17, 2002. Accessed June 10, 2018.</ref> Da haka abin da suka raba lambar yabo ta masu sauraro da lambar yabo ta Human Rights a 2002 Santa Barbara International Film Festival. Mann ya kuma rubuta wani labari na farfaɗowar 2002 na jerin talabijin ''na The Twilight Zone.'' ===Marubuci=== A matsayin marubucin marubuci a kan Netflix jerin ''Fauda'', shi da ƙungiyarsa na rubuce-rubuce sun sami lambar yabo ta 2017 Isra'ila Television Academy don Mafi kyawun Rubutun a cikin jerin Wasan kwaikwayo. <ref>IMDB, ''[[Fauda]]'' Awards. Accessed June 10, 2018.</ref> ==Fina-finai== * ''Fauda'' (2017-2018) * ''Mara lafiya na biyar'' (2007) * ''Shanghai Ghetto'' (2002) * ''Matsala'' (2001) * ''Labari na Warsaw'' (1996)  == Hanyoyin haɗi na waje == {{Authority control}} == Manazarta == [[Category:Rayyayun Mutane]] [[Category:Rayayyu]] dttkb10m0ekl6rbqkwimnjba9jkp1y6 Amiram Levin 0 28728 164144 130282 2022-08-06T06:46:13Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[Category:Pages using infobox military person with unknown parameters|religionAmiram Levin]] '''Amiram Levin''' ( {{Lang-he|עמירם לוין}} ; an haife shi ne 7 Yuli 1946) Aluf ( Manjo Janar ) mai ritaya ne na Sojojin Isra'ila . ==Aiki== Amiram Levin ya yi aiki a Sayeret Matkal kuma ya tashi dan ya zama kwamanda. Ya kasance kwamandan rundunar IDF ta Arewa, mataimakin Mossad da darekta kuma shugaban Kamfanin Hanyoyi na kasa na Isra'ila .{{Authority control}} ==Manazarta== [[Category:Haifaffun 1946]] [[Category:Rayyayun Mutane]] [[Category:Rayayyu]] 4my1x4co4x6azk8i1v75v6zlaj3kqni 164145 164144 2022-08-06T06:46:35Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[Category:Pages using infobox military person with unknown parameters|religionAmiram Levin]] '''Amiram Levin''' ( {{Lang-he|עמירם לוין}} ; an haife shi ne 7 Yuli 1946) Aluf ( Manjo Janar ) mai ritaya ne na Sojojin Isra'ila . ==Aiki== Amiram Levin ya yi aiki a Sayeret Matkal kuma ya tashi dan ya zama kwamanda. Ya kasance kwamandan rundunar IDF ta Arewa, mataimakin Mossad da darekta kuma shugaban Kamfanin Hanyoyi na kasa na Isra'ila .{{Authority control}} ==Manazarta== [[Category:Haifaffun 1946]] [[Category:Rayyayun Mutane]] [[Category:Rayayyu]] lle3c2dfbndlwhzdm45px5soqhesv4l Ambaliyar kogin nilu 0 29896 164123 157041 2022-08-06T06:13:28Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki [[File:ModernEgypt,_Festival_of_the_Nile_at_Cairo,_BAP_24819.jpg|thumb| Bikin kogin Nilu kamar yadda aka nuna a Norden 's ''Voyage d'Egypte et de Nubie'']] '''Ambaliyar''' [[Nil|kogin Nilu]] ya kasance muhimmin zagayowar yanayi a ƙasar[[Misra| Masar]] tun a zamanin da . [[Misirawa|Masarawa]] suna bikin ne a matsayin hutu na shekara-shekara na makonni biyu daga kimanin 15 ga Agusta, wanda aka fi sani da ''Wafaa El-Nil'' . Hakanan ana yin bikin a cikin Cocin 'yan Koftik ta hanyar biki ta jefar da shahidi a cikin kogin, don haka sunan, '''Shahidai''' ( Coptic ⲡⲓⲧⲏⲃ , {{Lang-ar|Esba` al-shahīd}} ). Masarawa na dā sun gaskata cewa [[Nil|kogin Nilu]] yana ambaliya kowace shekara domin Isis ya yi hawaye na baƙin ciki ga mijinta da ya mutu, Osiris. == Zagayowar ambaliya == Ambaliyar kogin Nilu sakamakon damina ne na shekara tsakanin watan Mayu da Agusta wanda ya haifar da hazo mai yawa a kan tsaunukan Habasha wanda kolinsu ya kai tsayin mita kusan 4550 (14,928).&nbsp;ft). Mafi yawan wannan ruwan sama da kogin Nilu ne da kuma kogin Atbarah ya shiga cikin kogin Nilu, yayin da wani abin da ba shi da muhimmanci ya ratsa ta cikin kogin Sobat da farin Nilu zuwa cikin kogin Nilu. A cikin wannan ɗan gajeren lokaci, waɗannan kogunan suna ba da gudummawar kusan kashi casa'in cikin ɗari na ruwan kogin Nilu da mafi yawan ɗigon ruwa da yake ɗauka, amma bayan damina, suna raguwa zuwa ƙananan koguna. Waɗannan abubuwan ba su sani ba ga Masarawa na d ¯ a waɗanda za su iya lura da tashi da faduwar ruwan Nilu kawai. Ambaliyar ta kasance kamar haka, kodayake ana iya yin hasashen ainihin kwanakinsa da matakansa na ɗan gajeren lokaci ta hanyar watsa karatun ma'auni a Aswan zuwa ƙananan sassan masarautar inda dole ne a canza bayanan zuwa yanayin gida. Abin da ba a iya hangowa ba, ba shakka, shi ne girman ambaliya da fitar da shi gabaɗaya. An raba shekarar Masar zuwa yanayi uku na Akhet (Inundation), Peret (Growth), da Shemu (Girbi). Akhet ya rufe zagayowar ambaliya ta Masar. Wannan zagayowar ya yi daidai da yadda Masarawa suka fara yin amfani da tashin hankali na Sirius, babban taron da aka yi amfani da shi don a saita kalandarsu . Ana iya ganin alamun farko na hawan kogin a farkon cataracts na kogin Nilu (a Aswan) a farkon farkon watan Yuni, kuma ana ci gaba da karuwa har zuwa tsakiyar watan Yuli, lokacin da karuwar ruwa. ya zama mai girma sosai. Kogin Nilu ya ci gaba da hauhawa har zuwa farkon watan Satumba, lokacin da matakin ya tsaya tsayin daka na kusan makonni uku, wani lokacin kadan kadan. A cikin Oktoba sau da yawa ya sake tashi, haka kuma ya kai matsayi mafi girma. Tun daga wannan lokacin ya fara raguwa, kuma yawanci yana nutsewa har zuwa watan Yuni lokacin da ya kai mafi ƙasƙanci, kuma. Ambaliyar ruwa ta isa Aswan kusan mako guda kafin Alkahira, da Luxor kwanaki biyar zuwa shida kafin Alkahira. Matsakaicin tsayin ambaliya shine ƙafa 45 (mita 13.7) a Aswan, ƙafa 38 (mita 11.6) a Luxor (da Thebes) da ƙafa 25 (mita 7.6) a Alkahira. == Noma ==   === Basin ban ruwa === Yayin da Masarawa na farko suka yi aiki a yankunan da ambaliyar ruwa ta mamaye, kimanin kusan shekaru 7000 da suka wuce, sun fara haɓaka hanyar ban ruwa. An raba ƙasar noma zuwa manyan filayen da aka kewaye da madatsun ruwa da dykes tare da samar da magudanan ruwa da na fita. Ruwan ruwa ya cika kwandunan sannan kuma a rufe na tsawon kwanaki 45 don cike kasa da danshi sannan a bar simintin ya ajiye. Sa'an nan kuma an zubar da ruwan zuwa ƙananan filayen ko kuma a koma cikin Kogin Nilu. Nan da nan, aka fara shuka, kuma girbi ya biyo bayan wasu watanni uku ko huɗu. A lokacin rani bayan haka, noma ba zai yiwu ba. Don haka, duk amfanin gona dole ne ya dace da wannan tsari mai tsauri na ban ruwa da lokaci. Idan aka yi ruwa kadan, kwanukan sama ba za su cika da ruwa ba wanda hakan na nufin yunwa. Idan ambaliya ta yi yawa, zai lalata wasu ƙauyuka, dykes da magudanar ruwa. Hanyar ban ruwa basin ba ta cika ƙasƙan ƙasa da yawa ba, kuma ana samun ci gaba da haifuwarsu ta wurin ajiyar zuriyar da ake samu a shekara. Ciwon ruwa bai samu ba, tunda a lokacin rani, ruwan karkashin kasa yana kasa da kasa sosai, kuma duk wani sinadarin da zai iya taru sai ambaliya ta gaba ta wanke ta. An yi kiyasin cewa ta wannan hanyar, a ƙasar Masar ta dā, za a iya ciyar da kusan mutane miliyan kimanin 2 har zuwa aƙalla miliyan 12. A ƙarshen Late Antiquity, hanyoyin da abubuwan more rayuwa sun lalace sannu a hankali, kuma yawan jama'a ya ragu daidai da haka; zuwa 1800, Masar tana da yawan jama'a kusan miliyan 2.5. === Perennial ban ruwa === Muhammad Ali Pasha, Khedive na Masar a shekarun (r. 1805-1848), yayi ƙoƙari ya zamanantar da sassa daban-daban na Masar. Ya yi yunƙurin faɗaɗa ƙasar noma da samun ƙarin kuɗin shiga ta hanyar gabatar da noman [[auduga]], amfanin gona mai tsayin lokacin girma kuma yana buƙatar isasshen ruwa a kowane lokaci. Don haka, an gina magudanar ruwa na Delta da kuma faffadan tsarin sabbin magudanan ruwa, tare da canza tsarin ban ruwa daga noman rani na gargajiya zuwa noman rani na shekara ta yadda za a iya yin ban ruwa a duk shekara. Ta haka, ana iya girbe amfanin gona da yawa sau biyu ko ma sau uku a shekara kuma amfanin noma ya karu sosai. A cikin shekarata 1873, Isma'il Pasha ya ba da umarnin gina magudanar ruwa na Ibrahimiya, wanda hakan ya ba da damar ban ruwa na shekara-shekara. == Ƙarshen ambaliya == Ko da yake Birtaniyya, a lokacin farkon lokacin su a Masar, sun inganta da kuma tsawaita wannan tsarin, ba su iya adana ruwa mai yawa ba kuma su ci gaba da kiyaye ambaliyar ruwa na shekara-shekara. Domin kara inganta ban ruwa, Sir William Willcocks, a matsayinsa na babban darekta na reservoirs na Masar, ya tsara da kuma kula da aikin gina madatsar ruwa ta Aswan Low Dam, tafki na gaskiya na farko, da kuma Assiut Barrage, dukansu sun kammala a shekarata 1902. Duk da haka, har yanzu ba su iya riƙe isasshen ruwa don jure wa bushewar bazara ba, duk da cewa an tayar da Aswan Low Dam sau biyu, a cikin shekarun 1907-1912 da 1929-1933. A cikin shekarun 1920, an gina madatsar ruwa ta Sennar akan kogin Blue Nile a matsayin tafki domin samar da ruwa ga babban tsarin Gezira akai-akai. Ita ce madatsar ruwa ta farko a kan kogin Nilu don riƙe da ruwa mai yawa (da kuma karkatar da adadi mai yawa a cikin magudanan ruwa) kuma duk da buɗe ƙofofin sluice yayin ambaliya don zubar da ruwa, ana ɗaukar tafki. ya yi asarar kusan kashi uku na karfin ajiyarsa. <ref>[http://edepot.wur.nl/121719 Eyasu Yazew Hagos: ''Development and Management of Irrigated Lands in Tigray, Ethiopia''] Dissertation 2005, Delft</ref>{{Page needed|date=August 2020}}A cikin shekarata 1966, an ƙara Dam ɗin Roseires ban ruwa da Tsarin Gezira. An kammala gina madatsar ruwa ta Jebel Aulia da ke gabar kogin White Nile a kudancin birnin [[Khartoum]] a shekara ta 1937 domin a biya diyya ga kananan ruwan kogin Blue Nile a lokacin sanyi, amma har yanzu ba a samu nasarar shawo kan lokacin karancin ruwa a kogin Nilu ba, don haka kauce wa fari lokaci-lokaci., wanda ya addabi Masar tun zamanin da. Domin shawo kan wadannan matsalolin, Harold Edwin Hurst, wani masanin ruwa dan kasar Birtaniya a Hukumar Ayyukan Jama'a ta Masar daga shekarar 1906 har zuwa shekaru da yawa bayan shekarun ritayarsa, ya yi nazari kan sauyin yanayin ruwa a cikin kogin Nilu, kuma tuni a cikin 1946 ya gabatar da wani cikakken shiri na yadda za a iya samun “ajiya na ƙarni” don jure yanayin rani na musamman da ke faruwa a ƙididdiga sau ɗaya cikin shekaru ɗari. Jihohin da abin ya shafa sun yi adawa da ra'ayinsa na ƙarin tafkunan tafkunan Victoria, tafkin Albert da tafkin Tana da kuma rage ƙawancewar ruwa a cikin Sudd ta hanyar tona magudanar ruwa ta Jonglei . A ƙarshe, [[Gamal Abdel Nasser]], Shugaban Masar daga shekarar 1956 zuwa 1970, ya zaɓi ra'ayin Babban Dam na Aswan a Aswan a Masar maimakon yin hulɗa da ƙasashen waje da yawa. An ƙididdige girman da ake buƙata na tafki ta amfani da alkalumman Hurst da hanyoyin lissafi . A cikin shekarata 1970, tare da kammala Babban Dam na Aswan wanda ya sami damar adana mafi girman ambaliya, zagayowar ambaliya na shekara-shekara a Masar ya ƙare a [[tafkin Nasser]] . Al'ummar Masar sun haura miliyan 92.5 (kimanin 2016). {{Page needed|date=August 2020}} == Duba wasu abubuwan == * Nilometer * Ayyukan Jama'a na Masar * Aswan Dam #Makarantar Ruwa * Samar da ruwa da tsaftar muhalli a Masar * Gudanar da albarkatun ruwa a Masar ta zamani * Cibiyar Nazarin Ruwa ta Kasa (Misira) === ambato === === Littafi Mai Tsarki === * * William Willcocks, James Ireland Craig: [https://archive.org/stream/egyptianirrigat02craigoog#page/n3/mode/2up ''Masarawa Ban ruwa.''] [https://archive.org/stream/egyptianirrigat02craigoog#page/n3/mode/2up Juzu'i na I] ; [https://archive.org/stream/egyptianirrigat01craigoog#page/n5/mode/2up ''Ban ruwa na Masar.''] [https://archive.org/stream/egyptianirrigat01craigoog#page/n5/mode/2up Juzu'i na II.] Bugu na 3. Spon, London/New York, 1913. * Greg Shapland: ''Kogin Rikici: Rikicin Ruwa na Duniya a Gabas ta Tsakiya.'' C. Hurst & Co., London 1997, , shafi.&nbsp;57. ( [https://books.google.de/books?id=VDKJV-916UoC&printsec=frontcover&hl=de#v=onepage&q&f=false samfoti akan littattafan Google] ). * John V. Sutcliffe, Yvonne P. Parks: ''Ruwan Ruwa na Nilu.'' Ƙungiyar Ƙasa ta Duniya na Kimiyyar Ruwa, Wallingford 1999, , shafi.&nbsp;151. ( [http://www.hydrosciences.fr/SIEREM/produits/biblio/hydrology%20of%20the%20Nile.pdf PDF] Archived). == Manazarta == [[Category:Kogi]] [[Category:Ambaliya]] [[Category:Ruwa]] [[Category:Nilu]] [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] e8baw9bggdum3ofyaq1krvbex7hab90 Anne-Marie Kantengwa 0 30962 164156 148903 2022-08-06T07:08:53Z BnHamid 12586 /* Rayuwar farko */ wikitext text/x-wiki '''Anne-Marie Kantengwa''' a shekara ta 1953 a Jabana, kusa da [[Kigali]], [[Ruwanda]]. Ita 'yar kasuwa ce kuma tsohuwar mataimakiyar Rwandan Patriotic Front (FPR) a Majalisar Ruwanda. ==Tsira daga kisan Kare dangi== Anne Marie Kantengwa 'yar kasar Rwanda ce ta tsira daga kisan kare dangi na shekarar 1994, ta rasa iyayenta, mijinta, dangi da 'ya'yanta.<ref name="auto" /> == Manazarta == {{Reflist}} m8vafqb3mnb49utn3tmtl9ws5okwgc6 Arewa ta tsakiyar Nigeria 0 31515 164172 146811 2022-08-06T07:53:27Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Arewa ta tsakiyar''' [[Najeriya]] Wani bangare ne dake Arewa ta tsakiya a Nigeria inda ta haɗa jihohi kamar haka * [[Abuja]] * [[Benue]] * [[Plateau (jiha)|Plateau]] * [[Neja]] * [[Nassarawa]] * [[Kwara]] {{div col end}}. 69g1ec4p1pca8x142v7gabqt8sfvyo8 164251 164172 2022-08-06T11:34:26Z Iliyasu Umar 14037 Gyaran makala wikitext text/x-wiki '''[[Arewa]] ta tsakiyar''' [[Najeriya]] Wani bangare ne dake Arewa ta tsakiya a Nigeria inda ta haɗa jihohi kamar haka * [[Abuja]] * [[Benue]] * [[Plateau (jiha)|Plateau]] * [[Neja]] * [[Nassarawa]] * [[Kwara]] {{div col end}}. trpvdkwr5ax40jz41v4v7283okgggyd Mustapha Ishak Boushaki 0 31858 164177 162206 2022-08-06T08:18:37Z Umar Ahmad2345 13400 Gyara wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Mustapha Ishak Boushaki''' ({{Lang-ar|مصطفى إسحاق بوسحاقي}}), ([[Thenia]], Fabrairu 7, shekara ta 1967) digiri ne na Ph.D. [[Aljeriya]] a ilmin taurari da fadada sararin samaniya. Boushaki kuma mai tallata binciken [[kimiyya]] ne.<ref>https://personal.utdallas.edu/~mishak/</ref><ref>https://mathgenealogy.org/id.php?id=112935</ref><ref>https://www.utdallas.edu/physics/faculty-highlights/mustapha-ishak-boushaki/</ref><ref>https://www.utdallas.edu/news/science-technology/study-finds-lumpy-universe-cannot-explain-cosmic-a/</ref><ref>https://www.aaas.org/page/2021-fellows?adobe_mc=MCMID%3D28674587402005907827844628936797281251%7CMCORGID%3D242B6472541199F70A4C98A6%2540AdobeOrg%7CTS%3D1644510745</ref> == Ilimi == An haifi Mustapha Ishak-Boushaki a kasar Aljeriya inda ya girma kuma ya kammala karatunsa na share fagen shiga jami'a a birnin Bouira. Ya koma Montreal a shekara ta 1987. A 1994, ya sami digiri na farko a fannin Computer Science a Jami'ar Quebec da ke Montreal sannan ya yi ƙarin digiri a fannin Physics daga Jami'ar Montreal a 1998. Daga nan ya halarci Jami'ar Queen's a Kingston inda a shekara ta 2003 ya kammala karatunsa na Ph.D. a cikin Gabaɗaya Dangantaka (ka'idar nauyi na Einstein) da ka'idar cosmology.<ref>https://journals.aps.org/search/results?sort=relevance&clauses=%5B%7B%22operator%22%3A%22AND%22%2C%22field%22%3A%22all%22%2C%22value%22%3A%22Mustapha+Ishak%22%7D%5D</ref><ref>https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2003PhDT.........1I</ref> Ayyukansa na digiri sun haɗa da yin nazari a kan abubuwan da ba su dace ba, wormholes, Madaidaicin mafita a gabaɗayan dangantakar abubuwa (kamar taurarin neutron), da kuma wata hanya ta dabam ga daidaitattun Einstein.<ref>https://www.utdallas.edu/physics/cosmology-relativity/</ref><ref>https://ui.adsabs.harvard.edu/search/q=author%3A%22Ishak%20Boushaki%22</ref> Bayan kammala karatun digiri na biyu, Ishak-Boushaki ya fara aiki a matsayin abokin bincike a Jami'ar Princeton har zuwa daga baya ya shiga farfesa a Jami'ar Texas a Dallas a shekara ta 2005. Yayin da yake Jami'ar Texas a Dallas, ya kafa wata ƙungiya mai aiki. Masana kimiyyar sararin samaniya da masana ilmin taurari, kuma an ba shi kyautar Gwarzon Malami a cikin shekarun 2007 da 2018.<ref>https://iopscience.iop.org/nsearch?terms=Mustapha+Ishak</ref><ref>https://inspirehep.net/authors/1042288</ref> Shi memba ne mai aiki na Haɗin gwiwar Kimiyyar Makamashi mai duhu: haɗin gwiwar Legacy Survey of Space da Time, kazalika da Dark Energy Spectroscopic Instrument, duka biyu sadaukar don takura kaddarorin cosmic hanzari da duhu makamashi, kazalika da gwada da yanayin nauyi a ma'aunin sararin samaniya.<ref>https://link.springer.com/search?dc.creator=%22Mustapha%20Ishak%22</ref><ref>https://www.researchgate.net/profile/Mustapha-Ishak</ref> == Bincike da aiki == Aikin Mustapha Ishak-Boushaki ya ƙunshi bincike a cikin batutuwa na asali da kuma sanadin haɓakar sararin samaniya da duhun kuzarin da ke tattare da shi, gwada dangantaka ta gabaɗaya a ma'aunin sararin samaniya, aikace-aikacen lensing na gravitational zuwa ilmin sararin samaniya, daidaitawar galaxies, da ƙirar sararin samaniya marasa daidaituwa.<ref>https://www.scopus.com/authid/detail.uri?authorId=57222174788</ref><ref>https://academic.oup.com/mnras/search-results?q=Mustapha%20Ishak</ref> A cikin shekara ta 2005, Ishak-Boushaki da masu haɗin gwiwa sun ba da shawarar wata hanya don bambance tsakanin makamashi mai duhu da gyare-gyare zuwa alaƙar gabaɗaya a ma'aunin sararin samaniya a matsayin sanadin haɓakar sararin samaniya. Ra'ayin ya dogara ne akan gaskiyar cewa haɓakawar sararin samaniya yana shafar duka haɓaka haɓaka da haɓakar manyan sifofi a cikin sararin samaniya.<ref>https://aip.scitation.org/author/Ishak+Mustapha</ref><ref>https://scholar.google.com/citations?user=grUzzhkAAAAJ</ref> Dole ne waɗannan tasirin guda biyu su yi daidai da juna tun da sun dogara da ka'idar nauyi iri ɗaya. Littafin ya kasance ɗaya daga cikin na farko da ya bambanta makamashi mai duhu da gyare-gyaren nauyi a matsayin sanadin haɓakar sararin samaniya, da kuma amfani da rashin daidaituwa tsakanin sigogin sararin samaniya don gwada ka'idar nauyi a ma'aunin sararin samaniya. Shi da masu haɗin gwiwa sun rubuta sai da jerin wallafe-wallafen kan gwajin alaƙa na gabaɗaya a ma'aunin sararin samaniya kuma aikin da ya yi kan batun ya sami karɓuwa ta hanyar gayyatar da aka yi masa don rubuta a cikin shekara ta 2018 labarin bita kan halin da ake ciki na bincike a fagen gwajin alaƙa gabaɗaya a cikin mujallar. Sharhin Rayuwa a Dangantaka.<ref>https://arxiv.org/search/astro-ph?searchtype=author&query=Ishak+Mustapha</ref> Ishak-Boushaki da masu haɗin gwiwa sun fara gano babban jeri na zahiri na nau'in galaxies na nau'in "ƙara mai ƙarfi --ɗaukar nauyi" ta amfani da samfurin galaxy spectroscopic daga Sloan Digital Sky Survey. Shi da masu haɗin gwiwa sun kuma fara gano waɗannan gyare-gyare na asali ta hanyar yin amfani da hanyar daidaita kansu a cikin samfurin galaxy photometric a cikin Binciken Digiri na Kilo.<ref>https://www.semanticscholar.org/author/123212265</ref> Boushaki da mai haɗin gwiwa sun rubuta labarin bita kan daidaitawar taurarin taurari da tasirinsa akan raƙuman ruwan tabarau na nauyi. Ishak-Boushaki da mai haɗin gwiwa sun ba da shawarar sabon ma'aunin lissafi na rashin daidaituwa tsakanin bayanan sararin samaniya da ake kira Index of Inconsistency (IOI) da kuma wani sabon fassarar Bayesian na matakin mahimmancin irin waɗannan matakan.<ref>https://www.scopus.com/authid/detail.uri?authorId=7004929463</ref> == Kyauta da karramawa == * 2021 - An Zaɓe shi azaman Fellow of American Association for the Advancement of Science (AAAS). * 2021 - Kyautar Kyautar Ma'aikatar Makamashi don DESI (Instrument Spectroscopic Makamashi) Haɗin gwiwa. * 2021 - Nagartar Shugaban Ƙasa a Kyautar Koyarwa a Jami'ar Texas a Dallas. * 2020 - Amincewa da Matsayin Maginin Gine-gine don Binciken Legacy na Sarari da Lokaci (LSST) - Haɗin gwiwar Kimiyyar Makamashi Mai Duhu (DESC) (mambobi 26 sun san membobi sama da 1005 a cikin Yuli 2020). * 2018 - Kyautar Gwarzon Malami na Shekara daga Makarantar Kimiyyar Halitta da Lissafi. Jami'ar Texas a Dallas. * 2013 - Kyautar Bincike na Robert S. Hyer daga Sashen Texas na Ƙungiyar Physics ta Amurka. * 2013 - Takardar jarida da aka haskaka a Haruffa na Nazari na Jiki azaman shawarar Editoci kuma aka zaɓa don taƙaitaccen bayani a cikin Haskaka Bincike na Musamman a Gidan Yanar Gizon Physics na Ƙungiyar Jiki ta Amurka. "Ƙaƙƙarfan Ƙuntatawa daga Ci gaban Babban Tsarin Tsarin Gaggawa akan Bayyanar Haɗawa a cikin Samfuran Ƙwayoyin Halitta", Mustapha Ishak, Austin Peel, da M. A. Troxel. Physi. Rev. Lett. 111, 251302 (2013). * 2007 - Kyautar Gwarzon Malami na Shekara daga Makarantar Kimiyyar Halitta da Lissafi. Jami'ar Texas a Dallas. * 2008 - Takardar jarida da Babban Editan Gerardus 't Hooft (Laureate Nobel a Physics 1999) ya zaɓa don bayyana a cikin abubuwan da suka faru na 2008 na Gidauniyar Physics Journal. Taken labarin: Bayani akan ƙirƙira na tambayoyin makamashi na yau da kullun / duhu. Mustapha Ishak. Mujallar ilimin lissafi, 37:1470-1498, 2007. * 2002 - Takardar Jarida ta Zabe ta Editorial Board of Classical and Quantum Gravity Journal a matsayin daya daga cikin manyan abubuwan da mujallar ta yi a 2002. Taken labarin: Interactive Geometric Database, Ciki da Daidaitaccen Magani na Einstein's Field Equations, Mustapha Ishak da Kayll Lake, Classical and Quantum Gravity 19, 505 (2002). == Manazarta == {{Reflist|2}} {{Authority control}} [[Category:Mustapha Ishak Boushaki]] [[Category:Haifaffun 1967]] [[Category:Kimiyya]] [[Category:Iyalin Boushaki]] [[Category:Pages with unreviewed translations]] 1owh9hivfffno9jqrzkkaarzf7h4kqz Arcangeline Fouodji 0 31978 164171 149020 2022-08-06T07:51:30Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Arcangeline Fouodji Sonkbou''' (An haife ta ranar 26 ga watan Agusta, 1987). ƴar Kamaru ce mai ɗaukar nauyi. Ta halarci gasar Commonwealth ta 2014 a cikin taron kilogiram 63.<ref /> Ta yi gasar tseren kilo 69 na mata a gasar Olympics ta bazara ta 2016. == Manyan gasa == {| class="wikitable" style="text-align:center;" ! rowspan="2" width="40" |Shekara ! rowspan="2" width="250" | Wuri ! rowspan="2" width="60" | Nauyi ! colspan="4" | Karke (kg) ! colspan="4" | Tsaftace & Jerk (kg) ! rowspan="2" width="40" | Jimlar ! rowspan="2" width="40" | Daraja |- ! width="40" | 1 ! width="40" | 2 ! width="40" | 3 ! width="40" | Daraja ! width="40" | 1 ! width="40" | 2 ! width="40" | 3 ! width="40" | Daraja |- ! colspan="13" | Wasannin Commonwealth |- | 2014 | align="left" |{{Flagicon|Scotland}}</img> [[Glasgow]], [[Scotland]] | kg 63 | 70 | 75 | '''77'''||{{N/a}} | 95 | '''100''' | <s>102</s>||{{N/a}} | '''177''' | 8 |} == Hanyoyin haɗi na waje == * Arcangeline FOUODJI SONKBOU at the International Weightlifting Federation * Arcangeline Fouodji Sonkbou at Olympics at Sports-Reference.com (archived) == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Rayayyun mutane]] l5m3rrw4ii3a53xg4je2tv9o88v93fx Ambroise Oyongo 0 32003 164126 157650 2022-08-06T06:16:59Z BnHamid 12586 /* Manazarta */ wikitext text/x-wiki '''Ambroise Oyongo Bitolo''' (an haife shi 22 Yuni 1991) ƙwararren ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne ɗan ƙasar Kamaru wanda ke taka leda a matsayin ɗan wasan baya na [[Mai buga baya|hagu]] ga ƙungiyar ƙwallon [[Kungiyar Kwallon Kafa|ƙafa]] ta Kamaru. Yana karkashin kwangila tare da Faransa a kulob ɗin Montpellier. == Aikin kulob/ƙungiya == === Coton Sport === Ambroise Oyongo ya fara aikinsa da Moussango FC na Yaoundé a cikin 2008. Wasansa da Moussango ya jawo sha'awar babban kulob din Coton Sport FC wanda ya sanya hannu a cikin a Yulin 2010. Ya yi sauri ya kafa kansa a kulob din ya lashe kofin gasar a shekararsa ta farko tare da Coton Sport. A cikin 2011, ya taimaka wa kulob din zuwa gasar lig da kofin sau biyu. A cikin 2013, ya ci wani taken gasar kuma ya taimaka ya jagoranci Coton Sport zuwa wasan kusa da na karshe na 2013 CAF Champions League. [[File:Oyongo_vs_Arsenal.JPG|left|thumb| Oyongo a karawarsu da [[Arsenal FC|Arsenal]]]] === New York Red Bulls === A kakar wasa ta 2013, Oyongo ya gurfana a gaban kuliya da kungiyar Lille ta Faransa kuma an bayyana cewa zai koma kungiyar ta Ligue 1 a lokacin kasuwar musayar 'yan wasa ta watan Janairun 2014. Yunkurin bai taɓa faruwa ba kuma a cikin Janairu 2014 Oyongo ya ci gaba da shari'a tare da New York Red Bulls. Ya burge yayin shari'arsa kuma a ranar 7 ga Maris 2014, ya sanya hannu a hukumance tare da kulob din. A kakar wasansa ta farko tare da New York, Oyongo mai ƙwaƙƙwalwa ya kasance babban ɗan wasa a ƙungiyar a rabi na biyu na kakar wasa yayin da ya fara wasa a duka biyun hagu da kuma a tsakiya inda ya taimaka wa ƙungiyarsa ta samu tikitin shiga gasar. A ranar 30 ga Oktoba, 2014, Oyongo ya taimaka wa Bradley Wright-Phillips ya ci nasara a raga a cikin minti na ƙarshe na wasan yana taimakawa New York ta doke Sporting Kansas City kuma ta wuce zuwa Gasar Gabas ta Tsakiya. === Montreal Impact === A ranar 27 ga Janairu 2015, Oyongo an yi ciniki da shi zuwa Montreal Impact tare da Eric Alexander, ɗan wasan ƙwallon ƙafa na ƙasa da ƙasa da rabon kuɗi don Felipe kuma zaɓi na 1 a cikin ƙimar rabon MLS. === Montpellier === Kwantiragin Oyongo ya kare ne a karshen kakar wasa ta 2017, kuma ya zabi komawa Turai maimakon sabunta kwantiraginsa da Montreal. Ya sanya hannu tare da kulob din Faransa Montpellier HSC a watan Disamba 2017. A ranar 22 ga Fabrairu 2021, ya koma kan aro zuwa Krasnodar a gasar Premier ta Rasha har zuwa karshen kakar 2020-21. Ya buga wasansa na farko a Krasnodar a ranar 28 ga Fabrairu 2021 a wasan Premier na Rasha da FC Ural Yekaterinburg, lokacin da ya maye gurbin Yevgeni Chernov da ya ji rauni a cikin minti na 33. Sai dai kuma da aka tafi hutun rabin lokaci ne aka sauya Oyongo saboda raunin da ya samu. A ranar 4 ga Maris 2021, wakilinsa ya sanar da cewa dole ne a yi masa aiki a Spain kuma ba zai iya buga wasa a Krasnodar na tsawon lokacin aro ba kuma ba zai koma kulob din ba. Krasnodar ya biya duk albashin da ya kamata a gaba a lokacin. == Ayyukan kasa == Oyongo ya buga wa Kamaru wasa a gasar cin kofin duniya ta FIFA U-20 na 2011. A ranar 28 ga Yuli 2013 ya fara buga wasansa na farko tare da babban tawagar Kamaru, inda ya fara wasan da nasara da ci 1-0 a Gabon a Stade Ahmadou Ahidjo. A gasar cin kofin Afrika ta 2015, Oyongo ya ci kwallonsa ta farko a duniya a wasan da suka tashi 1-1 da Mali a ranar 20 ga Janairu 2015. An sanya sunan shi cikin tawagar Kamaru a gasar cin kofin zakarun nahiyoyi na 2017 amma daga baya aka cire shi daga gasar bayan da ya yi fama da rauni a wasan da suka doke Morocco da ci 1-0 a ranar 10 ga watan Yuni. == Kididdigar sana'a == === Ƙasashen Duniya === {{Updated|matches played on 12 July 2019}}<ref name="nft">{{NFT|53145}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+Fitowa da burin tawagar ƙasa da shekara ! Tawagar kasa ! Shekara ! Aikace-aikace ! Buri |- | rowspan="8" | Kamaru | 2012 | 0 | 0 |- | 2013 | 1 | 0 |- | 2014 | 5 | 0 |- | 2015 | 9 | 1 |- | 2016 | 6 | 0 |- | 2017 | 9 | 0 |- | 2018 | 4 | 0 |- | 2019 | 7 | 0 |- ! colspan="2" | Jimlar ! 41 ! 1 |} : ''Maki da sakamako jera kwallayen Kamaru na farko, shafi na nuna maki bayan kowace kwallon Oyongo'' . {| class="wikitable sortable" |+Jerin kwallayen da Ambroise Oyongo ya ci a duniya ! scope="col" | A'a. ! scope="col" | Kwanan wata ! scope="col" | Wuri ! scope="col" | Abokin hamayya ! scope="col" | Ci ! scope="col" | Sakamako ! scope="col" | Gasa |- | align="center" | 1 | 20 Janairu 2015 | Malabo, [[Gini Ikwatoriya|Equatorial Guinea]] |</img> Mali | align="center" | 1-1 | align="center" | 1-1 | 2015 gasar cin kofin Afrika |} == Girmamawa == '''Coton Sport''' * Elite Daya : 2010, 2011, 2013 * Kofin Kamaru : 2011 === Ƙasashen Duniya === '''Kamaru''' * Gasar cin kofin Afrika : 2017 * Gasar cin kofin Afrika tagulla: 2021 == Manazarta == 1. ^ "Coton Sport book semifinal berth" .westafricanfootall.com. Archived from the original on 7 March 2014. 2. ^ "Ambroise Oyongo a Lille" (in French). westafricanfootall.com. Archived from the original on 7 March 2014. 3. ^ "Red Bulls Sign Ambroise Oyongo" . New York Red Bulls . Archived from the original on 28 October 2014. Retrieved 7 March 2014. 4. ^ "Red Bulls defeat Sporting" . mlsscoccer.com .Archived from the original on 3 March 2016. Retrieved 30 October 2014. 5. ^ "L'Impact effectue une transaction majeure avec les Red Bulls" . 27 January 2015. Retrieved 6 December 2017. 6. ^ "Impact exercises options for six players" . 16 November 2017. Retrieved 6 December 2017. 7. ^ "Cameroon's Ambroise Oyongo agrees to Montpellier switch" . BBC. 23 December 2017. Retrieved 1 January 2018. 8. ^ " "КРАСНОДАР" АРЕНДОВАЛ АМБРУАЗА ОЙОНГО" (in Russian). FC Krasnodar . 22 February 2021. 9. ^ "Official Montpellier send Ambroise Oyongo on loan to Krasnodar" . getfootballnewsfrance. 22 February 2021. Retrieved 23 February 2021. 10. ^ "Агент Ойонго заявил о возвращении игрока из "Краснодара" в "Монпелье" " (in Russian). Sport Express. 4 March 2021. == Manazarta == * {{Soccerway|172900}} * Ambroise Oyongo * [http://westafricanfootball.com/tag/ambroise-oyongo-bitolo/ Bayanan martaba na WestAfricanFootball.com] * * {{NFT player|53145<!-- /Ambroise_Oyongo -->}} [[Category:'Yan wasan ƙwallon ƙafa ta ƙasar Kameru]] [[Category:Rayayyun mutane]] bct0erkn5t8kcx69tb48u845uqu94w3 164127 164126 2022-08-06T06:19:05Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki '''Ambroise Oyongo Bitolo''' (an haife shi 22 Yuni 1991) ƙwararren ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne ɗan ƙasar Kamaru wanda ke taka leda a matsayin ɗan wasan baya na [[Mai buga baya|hagu]] ga ƙungiyar ƙwallon [[Kungiyar Kwallon Kafa|ƙafa]] ta Kamaru. Yana karkashin kwangila tare da Faransa a kulob ɗin Montpellier. == Aikin kulob/ƙungiya == === Coton Sport === Ambroise Oyongo ya fara aikinsa da Moussango FC na Yaoundé a cikin 2008. Wasansa da Moussango ya jawo sha'awar babban kulob din Coton Sport FC wanda ya sanya hannu a cikin a Yulin 2010. Ya yi sauri ya kafa kansa a kulob din ya lashe kofin gasar a shekararsa ta farko tare da Coton Sport. A cikin 2011, ya taimaka wa kulob din zuwa gasar lig da kofin sau biyu. A cikin 2013, ya ci wani taken gasar kuma ya taimaka ya jagoranci Coton Sport zuwa wasan kusa da na karshe na 2013 CAF Champions League. [[File:Oyongo_vs_Arsenal.JPG|left|thumb| Oyongo a karawarsu da [[Arsenal FC|Arsenal]]]] === New York Red Bulls === A kakar wasa ta 2013, Oyongo ya gurfana a gaban kuliya da kungiyar Lille ta Faransa kuma an bayyana cewa zai koma kungiyar ta Ligue 1 a lokacin kasuwar musayar 'yan wasa ta watan Janairun 2014. Yunkurin bai taɓa faruwa ba kuma a cikin Janairu 2014 Oyongo ya ci gaba da shari'a tare da New York Red Bulls. Ya burge yayin shari'arsa kuma a ranar 7 ga Maris 2014, ya sanya hannu a hukumance tare da kulob din. A kakar wasansa ta farko tare da New York, Oyongo mai ƙwaƙƙwalwa ya kasance babban ɗan wasa a ƙungiyar a rabi na biyu na kakar wasa yayin da ya fara wasa a duka biyun hagu da kuma a tsakiya inda ya taimaka wa ƙungiyarsa ta samu tikitin shiga gasar. A ranar 30 ga Oktoba, 2014, Oyongo ya taimaka wa Bradley Wright-Phillips ya ci nasara a raga a cikin minti na ƙarshe na wasan yana taimakawa New York ta doke Sporting Kansas City kuma ta wuce zuwa Gasar Gabas ta Tsakiya. === Montreal Impact === A ranar 27 ga Janairu 2015, Oyongo an yi ciniki da shi zuwa Montreal Impact tare da Eric Alexander, ɗan wasan ƙwallon ƙafa na ƙasa da ƙasa da rabon kuɗi don Felipe kuma zaɓi na 1 a cikin ƙimar rabon MLS. === Montpellier === Kwantiragin Oyongo ya kare ne a karshen kakar wasa ta 2017, kuma ya zabi komawa Turai maimakon sabunta kwantiraginsa da Montreal. Ya sanya hannu tare da kulob din Faransa Montpellier HSC a watan Disamba 2017. A ranar 22 ga Fabrairu 2021, ya koma kan aro zuwa Krasnodar a gasar Premier ta Rasha har zuwa karshen kakar 2020-21. Ya buga wasansa na farko a Krasnodar a ranar 28 ga Fabrairu 2021 a wasan Premier na Rasha da FC Ural Yekaterinburg, lokacin da ya maye gurbin Yevgeni Chernov da ya ji rauni a cikin minti na 33. Sai dai kuma da aka tafi hutun rabin lokaci ne aka sauya Oyongo saboda raunin da ya samu. A ranar 4 ga Maris 2021, wakilinsa ya sanar da cewa dole ne a yi masa aiki a Spain kuma ba zai iya buga wasa a Krasnodar na tsawon lokacin aro ba kuma ba zai koma kulob din ba. Krasnodar ya biya duk albashin da ya kamata a gaba a lokacin. == Ayyukan kasa == Oyongo ya buga wa Kamaru wasa a gasar cin kofin duniya ta FIFA U-20 na 2011. A ranar 28 ga Yuli 2013 ya fara buga wasansa na farko tare da babban tawagar Kamaru, inda ya fara wasan da nasara da ci 1-0 a Gabon a Stade Ahmadou Ahidjo. A gasar cin kofin Afrika ta 2015, Oyongo ya ci kwallonsa ta farko a duniya a wasan da suka tashi 1-1 da Mali a ranar 20 ga Janairu 2015. An sanya sunan shi cikin tawagar Kamaru a gasar cin kofin zakarun nahiyoyi na 2017 amma daga baya aka cire shi daga gasar bayan da ya yi fama da rauni a wasan da suka doke Morocco da ci 1-0 a ranar 10 ga watan Yuni. == Kididdigar sana'a == === Ƙasashen Duniya === {{Updated|matches played on 12 July 2019}}<ref name="nft">{{NFT|53145}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+Fitowa da burin tawagar ƙasa da shekara ! Tawagar kasa ! Shekara ! Aikace-aikace ! Buri |- | rowspan="8" | Kamaru | 2012 | 0 | 0 |- | 2013 | 1 | 0 |- | 2014 | 5 | 0 |- | 2015 | 9 | 1 |- | 2016 | 6 | 0 |- | 2017 | 9 | 0 |- | 2018 | 4 | 0 |- | 2019 | 7 | 0 |- ! colspan="2" | Jimlar ! 41 ! 1 |} : ''Maki da sakamako jera kwallayen Kamaru na farko, shafi na nuna maki bayan kowace kwallon Oyongo'' . {| class="wikitable sortable" |+Jerin kwallayen da Ambroise Oyongo ya ci a duniya ! scope="col" | A'a. ! scope="col" | Kwanan wata ! scope="col" | Wuri ! scope="col" | Abokin hamayya ! scope="col" | Ci ! scope="col" | Sakamako ! scope="col" | Gasa |- | align="center" | 1 | 20 Janairu 2015 | Malabo, [[Gini Ikwatoriya|Equatorial Guinea]] |</img> Mali | align="center" | 1-1 | align="center" | 1-1 | 2015 gasar cin kofin Afrika |} == Girmamawa == '''Coton Sport''' * Elite Daya : 2010, 2011, 2013 * Kofin Kamaru : 2011 === Ƙasashen Duniya === '''Kamaru''' * Gasar cin kofin Afrika : 2017 * Gasar cin kofin Afrika tagulla: 2021 ==Hanyoyin hadin waje== * {{Soccerway|172900}} * Ambroise Oyongo * [http://westafricanfootball.com/tag/ambroise-oyongo-bitolo/ Bayanan martaba na WestAfricanFootball.com] * {{NFT player|53145<!-- /Ambroise_Oyongo -->}} == Manazarta == 1. ^ "Coton Sport book semifinal berth" .westafricanfootall.com. Archived from the original on 7 March 2014. 2. ^ "Ambroise Oyongo a Lille" (in French). westafricanfootall.com. Archived from the original on 7 March 2014. 3. ^ "Red Bulls Sign Ambroise Oyongo" . New York Red Bulls . Archived from the original on 28 October 2014. Retrieved 7 March 2014. 4. ^ "Red Bulls defeat Sporting" . mlsscoccer.com .Archived from the original on 3 March 2016. Retrieved 30 October 2014. 5. ^ "L'Impact effectue une transaction majeure avec les Red Bulls" . 27 January 2015. Retrieved 6 December 2017. 6. ^ "Impact exercises options for six players" . 16 November 2017. Retrieved 6 December 2017. 7. ^ "Cameroon's Ambroise Oyongo agrees to Montpellier switch" . BBC. 23 December 2017. Retrieved 1 January 2018. 8. ^ " "КРАСНОДАР" АРЕНДОВАЛ АМБРУАЗА ОЙОНГО" (in Russian). FC Krasnodar . 22 February 2021. 9. ^ "Official Montpellier send Ambroise Oyongo on loan to Krasnodar" . getfootballnewsfrance. 22 February 2021. Retrieved 23 February 2021. 10. ^ "Агент Ойонго заявил о возвращении игрока из "Краснодара" в "Монпелье" " (in Russian). Sport Express. 4 March 2021. [[Category:'Yan wasan ƙwallon ƙafa ta ƙasar Kameru]] [[Category:Rayayyun mutane]] 5zfdolo6wvb9lybt8kkb2ke1wafhl6p 164128 164127 2022-08-06T06:20:10Z BnHamid 12586 /* Manazarta */ wikitext text/x-wiki '''Ambroise Oyongo Bitolo''' (an haife shi 22 Yuni 1991) ƙwararren ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne ɗan ƙasar Kamaru wanda ke taka leda a matsayin ɗan wasan baya na [[Mai buga baya|hagu]] ga ƙungiyar ƙwallon [[Kungiyar Kwallon Kafa|ƙafa]] ta Kamaru. Yana karkashin kwangila tare da Faransa a kulob ɗin Montpellier. == Aikin kulob/ƙungiya == === Coton Sport === Ambroise Oyongo ya fara aikinsa da Moussango FC na Yaoundé a cikin 2008. Wasansa da Moussango ya jawo sha'awar babban kulob din Coton Sport FC wanda ya sanya hannu a cikin a Yulin 2010. Ya yi sauri ya kafa kansa a kulob din ya lashe kofin gasar a shekararsa ta farko tare da Coton Sport. A cikin 2011, ya taimaka wa kulob din zuwa gasar lig da kofin sau biyu. A cikin 2013, ya ci wani taken gasar kuma ya taimaka ya jagoranci Coton Sport zuwa wasan kusa da na karshe na 2013 CAF Champions League. [[File:Oyongo_vs_Arsenal.JPG|left|thumb| Oyongo a karawarsu da [[Arsenal FC|Arsenal]]]] === New York Red Bulls === A kakar wasa ta 2013, Oyongo ya gurfana a gaban kuliya da kungiyar Lille ta Faransa kuma an bayyana cewa zai koma kungiyar ta Ligue 1 a lokacin kasuwar musayar 'yan wasa ta watan Janairun 2014. Yunkurin bai taɓa faruwa ba kuma a cikin Janairu 2014 Oyongo ya ci gaba da shari'a tare da New York Red Bulls. Ya burge yayin shari'arsa kuma a ranar 7 ga Maris 2014, ya sanya hannu a hukumance tare da kulob din. A kakar wasansa ta farko tare da New York, Oyongo mai ƙwaƙƙwalwa ya kasance babban ɗan wasa a ƙungiyar a rabi na biyu na kakar wasa yayin da ya fara wasa a duka biyun hagu da kuma a tsakiya inda ya taimaka wa ƙungiyarsa ta samu tikitin shiga gasar. A ranar 30 ga Oktoba, 2014, Oyongo ya taimaka wa Bradley Wright-Phillips ya ci nasara a raga a cikin minti na ƙarshe na wasan yana taimakawa New York ta doke Sporting Kansas City kuma ta wuce zuwa Gasar Gabas ta Tsakiya. === Montreal Impact === A ranar 27 ga Janairu 2015, Oyongo an yi ciniki da shi zuwa Montreal Impact tare da Eric Alexander, ɗan wasan ƙwallon ƙafa na ƙasa da ƙasa da rabon kuɗi don Felipe kuma zaɓi na 1 a cikin ƙimar rabon MLS. === Montpellier === Kwantiragin Oyongo ya kare ne a karshen kakar wasa ta 2017, kuma ya zabi komawa Turai maimakon sabunta kwantiraginsa da Montreal. Ya sanya hannu tare da kulob din Faransa Montpellier HSC a watan Disamba 2017. A ranar 22 ga Fabrairu 2021, ya koma kan aro zuwa Krasnodar a gasar Premier ta Rasha har zuwa karshen kakar 2020-21. Ya buga wasansa na farko a Krasnodar a ranar 28 ga Fabrairu 2021 a wasan Premier na Rasha da FC Ural Yekaterinburg, lokacin da ya maye gurbin Yevgeni Chernov da ya ji rauni a cikin minti na 33. Sai dai kuma da aka tafi hutun rabin lokaci ne aka sauya Oyongo saboda raunin da ya samu. A ranar 4 ga Maris 2021, wakilinsa ya sanar da cewa dole ne a yi masa aiki a Spain kuma ba zai iya buga wasa a Krasnodar na tsawon lokacin aro ba kuma ba zai koma kulob din ba. Krasnodar ya biya duk albashin da ya kamata a gaba a lokacin. == Ayyukan kasa == Oyongo ya buga wa Kamaru wasa a gasar cin kofin duniya ta FIFA U-20 na 2011. A ranar 28 ga Yuli 2013 ya fara buga wasansa na farko tare da babban tawagar Kamaru, inda ya fara wasan da nasara da ci 1-0 a Gabon a Stade Ahmadou Ahidjo. A gasar cin kofin Afrika ta 2015, Oyongo ya ci kwallonsa ta farko a duniya a wasan da suka tashi 1-1 da Mali a ranar 20 ga Janairu 2015. An sanya sunan shi cikin tawagar Kamaru a gasar cin kofin zakarun nahiyoyi na 2017 amma daga baya aka cire shi daga gasar bayan da ya yi fama da rauni a wasan da suka doke Morocco da ci 1-0 a ranar 10 ga watan Yuni. == Kididdigar sana'a == === Ƙasashen Duniya === {{Updated|matches played on 12 July 2019}}<ref name="nft">{{NFT|53145}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+Fitowa da burin tawagar ƙasa da shekara ! Tawagar kasa ! Shekara ! Aikace-aikace ! Buri |- | rowspan="8" | Kamaru | 2012 | 0 | 0 |- | 2013 | 1 | 0 |- | 2014 | 5 | 0 |- | 2015 | 9 | 1 |- | 2016 | 6 | 0 |- | 2017 | 9 | 0 |- | 2018 | 4 | 0 |- | 2019 | 7 | 0 |- ! colspan="2" | Jimlar ! 41 ! 1 |} : ''Maki da sakamako jera kwallayen Kamaru na farko, shafi na nuna maki bayan kowace kwallon Oyongo'' . {| class="wikitable sortable" |+Jerin kwallayen da Ambroise Oyongo ya ci a duniya ! scope="col" | A'a. ! scope="col" | Kwanan wata ! scope="col" | Wuri ! scope="col" | Abokin hamayya ! scope="col" | Ci ! scope="col" | Sakamako ! scope="col" | Gasa |- | align="center" | 1 | 20 Janairu 2015 | Malabo, [[Gini Ikwatoriya|Equatorial Guinea]] |</img> Mali | align="center" | 1-1 | align="center" | 1-1 | 2015 gasar cin kofin Afrika |} == Girmamawa == '''Coton Sport''' * Elite Daya : 2010, 2011, 2013 * Kofin Kamaru : 2011 === Ƙasashen Duniya === '''Kamaru''' * Gasar cin kofin Afrika : 2017 * Gasar cin kofin Afrika tagulla: 2021 ==Hanyoyin hadin waje== * {{Soccerway|172900}} * Ambroise Oyongo * [http://westafricanfootball.com/tag/ambroise-oyongo-bitolo/ Bayanan martaba na WestAfricanFootball.com] * {{NFT player|53145<!-- /Ambroise_Oyongo -->}} == Manazarta == # ^ "Coton Sport book semifinal berth" .westafricanfootall.com. Archived from the original on 7 March 2014. # ^ "Ambroise Oyongo a Lille" (in French). westafricanfootall.com. Archived from the original on 7 March 2014. # ^ "Red Bulls Sign Ambroise Oyongo" . New York Red Bulls . Archived from the original on 28 October 2014. Retrieved 7 March 2014. # ^ "Red Bulls defeat Sporting" . mlsscoccer.com .Archived from the original on 3 March 2016. Retrieved 30 October 2014. # ^ "L'Impact effectue une transaction majeure avec les Red Bulls" . 27 January 2015. Retrieved 6 December 2017. # ^ "Impact exercises options for six players" . 16 November 2017. Retrieved 6 December 2017. # ^ "Cameroon's Ambroise Oyongo agrees to Montpellier switch" . BBC. 23 December 2017. Retrieved 1 January 2018. # ^ " "КРАСНОДАР" АРЕНДОВАЛ АМБРУАЗА ОЙОНГО" (in Russian). FC Krasnodar . 22 February 2021. # ^ "Official Montpellier send Ambroise Oyongo on loan to Krasnodar" . getfootballnewsfrance. 22 February 2021. Retrieved 23 February 2021. # ^ "Агент Ойонго заявил о возвращении игрока из "Краснодара" в "Монпелье" " (in Russian). Sport Express. 4 March 2021. [[Category:'Yan wasan ƙwallon ƙafa ta ƙasar Kameru]] [[Category:Rayayyun mutane]] 0lzd169d964aphn266n7bqjnrr456o1 User talk:Red tailed hawk 3 32406 164124 150556 2022-08-06T06:14:14Z MdsShakil 13455 MdsShakil moved page [[User talk:Mhawk10]] to [[User talk:Red tailed hawk]]: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Mhawk10|Mhawk10]]" to "[[Special:CentralAuth/Red tailed hawk|Red tailed hawk]]" wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Mhawk10! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Mhawk10|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 00:00, 1 ga Yuni, 2022 (UTC) 2215j72bgu3tsrn8jah5kpnj344yoex Antoine Semenyo 0 32629 164169 151317 2022-08-06T07:41:49Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki   '''Antoine Serlom Semenyo''' (An haife shi ranar 7 ga watan Janairu, 2000). ƙwararren ɗan wasan ƙwallon [[Kungiyar Kwallon Kafa|ƙafa ne]] wanda ke taka leda a matsayin ɗan wasan gaba a ƙungiyar ƙwallon ƙafa ta Bristol City . An haife shi a Ingila, yana buga wa tawagar kwallon kafa ta Ghana wasa . == Aikin kulob == === Birnin Bristol === Semenyo ya buga wasan sa na farko na Bristol City a ranar ƙarshe ta kakar 2017–18 yana zuwa a matsayin wanda zai maye gurbin Lloyd Kelly a wasan da ci 3–2 a Sheffield United a Ashton Gate . An ba Semenyo riga mai lamba 18 don Bristol City kuma an sanya shi a matsayin wanda zai maye gurbin wasan Championship a waje da Blackburn Rovers a ranar 9 ga watan fabrairu na shekarar 2019. A ranar 27 ga watan Afrilu 2019, Semenyo ya sami jan kati na farko na aikinsa a kan Derby County don ƙalubale akan Tom Huddlestone . A watan Yunin 2019, ya rattaba hannu kan sabuwar kwangilar shekaru hudu da kungiyar. A ranar 5 ga Satumba 2020 ya ci kwallonsa ta farko ga Bristol City a wasan cin kofin EFL da Exeter City . Semenyo ya buga wasa akai-akai don Bristol City a cikin kakar 2020-21 yana wasa wasanni hamsin kuma ya zira kwallaye biyar tare da taimakawa kwallaye bakwai. Semenyo ya lashe kyautar gwarzon dan wasan watan Junairun 2022 bayan ya zura kwallaye 3 tare da taimakawa 3. ==== Newport County (lamu) ==== A kan 18 Yuli 2018, Semenyo ya shiga Newport County a kan aro har zuwa ƙarshen kakar 2018–19. Ya buga wasansa na farko na Newport a cikin rashin nasara da ci 3-0 da Mansfield Town a ranar 4 ga Agusta 2018 a matsayin wanda zai maye gurbin rabin na biyu. A kan 14 Agusta 2018, ya zira kwallonsa ta farko ga Newport a cikin nasara 4–1 akan Cambridge United a gasar cin kofin EFL . Birnin Bristol ya tuna da shi a ranar 28 ga Janairu 2019. ==== Sunderland (loan) ==== A ranar ƙarshe na Janairu 2020, Semenyo ya koma Sunderland League One kan yarjejeniyar lamuni na wata shida har zuwa ƙarshen kakar 2019-2020. == Ayyukan kasa da kasa == An haife shi a Ingila, Semenyo 'yar Ghana ce. Ya yi karo da tawagar Ghana a wasan neman tikitin shiga gasar cin kofin Nahiyar Afrika da ci 3-0 2023 a kan Madagascar a ranar 1 ga Yuni 2022. <ref>https://int.soccerway.com/matches/2022/06/01/africa/africa-cup-of-nations-qualification/ghana/madagascar/3783008/</ref> == Kididdigar sana'a == == Hanyoyin haɗi na waje == {{Bristol City F.C. squad}} ==Manazarta== {{Reflist}} [[Category:'Yan wasan ƙwallon ƙafa ta ƙasar Ingila]] [[Category:Rayayyun mutane]] ogsspdzf4d0hc96z2s5aphwaggkdrve Haruna Niyonzima 0 32779 164028 159204 2022-08-05T17:51:00Z Jidda3711 14843 wikitext text/x-wiki '''Haruna Fadhili Niyonzima''' (an haife shi a ranar 5 ga watan Fabrairu shekara ta alif 1990) ƙwararren ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne ɗan ƙasar [[Ruwanda]] [[Kungiyar Kwallon Kafa|wanda]] ke taka leda a matsayin ɗan wasan tsakiya na Young Africans SC da kuma tawagar ƙasar [[Rwanda]]. == Aikin kulob/Ƙungiya == An haife shi a Gisenyi, Niyonzima ya buga wasan ƙwallon ƙafa a ƙasar Rwanda da [[Tanzaniya]] a Eticelles, Rayon Sports, APR, Young Africans, Simba da AS Kigali.<ref>[[Haruna Niyonzima]]" . National Football Teams . Benjamin Strack-Zimmermann. Retrieved 18 October 2019.</ref> <ref name="NFT">{{NFT player|24345|accessdate=18 October 2019}}</ref> Niyonzima ya bar AS Kigali a karshen 2019 a komawa tsohon kulob din Young Africans.<ref>Muhinde, Jejje (21 December 2019). "[[Haruna Niyonzima]] confirms talks with former club Young Africans" . The New Times . Retrieved 18 March 2020.</ref><ref>[[Haruna Niyonzima]] - Century of International Appearances" . www.rsssf.com</ref> == Ayyukan kasa == Ya buga babban wasansa na farko na kasa da kasa a kasar Rwanda a shekara ta 2006, <ref name="NFT">{{NFT player|24345}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.national-football-teams.com/player/24345.html "Haruna Niyonzima"]. ''National Football Teams''. Benjamin Strack-Zimmermann<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">18 October</span> 2019</span>.</cite></ref> kuma ya fito a wasannin neman cancantar shiga gasar cin kofin duniya ta FIFA. <ref>{{FIFA player|297063}}</ref> == Kididdigar sana'a/Aiki == : ''Maki da sakamako ne aka jera adadin kwallayen Rwanda a farko, ginshiƙin maki yana nuna maki bayan kowace ƙwallon Niyonzima.'' {| class="wikitable sortable" |+Jerin kwallayen da Haruna Niyonzima ya ci a duniya <ref name="NFT">{{NFT player|24345|accessdate=18 October 2019}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.national-football-teams.com/player/24345.html "Haruna Niyonzima"]. ''National Football Teams''. Benjamin Strack-Zimmermann<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">18 October</span> 2019</span>.</cite></ref> ! scope="col" | A'a. ! scope="col" | Kwanan wata ! scope="col" | Wuri ! scope="col" | Abokin hamayya ! scope="col" | Ci ! scope="col" | Sakamako ! scope="col" | Gasa |- | align="center" | 1 | rowspan="2" | 2 ga Yuni 2007 | rowspan="2" | Amahoro Stadium, [[Kigali]], Rwanda | rowspan="2" |</img> Equatorial Guinea | align="center" | 1-0 | rowspan="2" style="text-align:center" | 2–0 | rowspan="2" | 2008 cancantar shiga gasar cin kofin Afrika |- | align="center" | 2 | align="center" | 2–0 |- | align="center" | 3 | 9 Disamba 2007 | National Stadium, [[Dar es Salaam]], Tanzania |</img> Eritrea | align="center" | 1-0 | align="center" | 2–1 | 2007 CECAFA Cup |- | align="center" | 4 | 22 Disamba 2007 | National Stadium, Dar es Salaam, Tanzania |</img> Sudan | align="center" | 1-2 | align="center" | 2-2 | 2007 CECAFA Cup |- | align="center" | 5 | 8 Disamba 2009 | Nyayo National Stadium, [[Nairobi]], Kenya |</img> Zimbabwe | align="center" | 4–1 | align="center" | 4–1 | 2009 CECAFA Cup |- | align="center" | 6 | 26 Nuwamba 2012 | Mandela National Stadium, [[Kampala]], Uganda |</img> Malawi | align="center" | 2–0 | align="center" | 2–0 | 2012 CECAFA Cup |} == Duba kuma == * Jerin sunayen 'yan wasan kwallon kafa na maza masu buga wasan kasa da kasa 100 ko fiye == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Rayayyun mutane]] ecfxlop0qoge4xkk5o8a7b2tfhbre15 164029 164028 2022-08-05T17:51:36Z Jidda3711 14843 wikitext text/x-wiki '''Haruna Fadhili Niyonzima''' (an haife shi a ranar 5 ga watan Fabrairu shekara ta alif 1990) ƙwararren ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne ɗan ƙasar [[Ruwanda]] [[Kungiyar Kwallon Kafa|wanda]] ke taka leda a matsayin ɗan wasan tsakiya na Young Africans SC da kuma tawagar ƙasar [[Rwanda]]. == Aikin kulob/Ƙungiya == An haife shi a Gisenyi, Niyonzima ya buga wasan ƙwallon ƙafa a ƙasar Rwanda da [[Tanzaniya]] a Eticelles, Rayon Sports, APR, Young Africans, Simba da AS Kigali.<ref>[[Haruna Niyonzima]]" . National Football Teams . Benjamin Strack-Zimmermann. Retrieved 18 October 2019.</ref> <ref name="NFT">{{NFT player|24345|accessdate=18 October 2019}}</ref> Niyonzima ya bar AS Kigali a karshen shekarar 2019 a komawa tsohon kulob din Young Africans.<ref>Muhinde, Jejje (21 December 2019). "[[Haruna Niyonzima]] confirms talks with former club Young Africans" . The New Times . Retrieved 18 March 2020.</ref><ref>[[Haruna Niyonzima]] - Century of International Appearances" . www.rsssf.com</ref> == Ayyukan kasa == Ya buga babban wasansa na farko na kasa da kasa a kasar Rwanda a shekara ta 2006, <ref name="NFT">{{NFT player|24345}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.national-football-teams.com/player/24345.html "Haruna Niyonzima"]. ''National Football Teams''. Benjamin Strack-Zimmermann<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">18 October</span> 2019</span>.</cite></ref> kuma ya fito a wasannin neman cancantar shiga gasar cin kofin duniya ta FIFA. <ref>{{FIFA player|297063}}</ref> == Kididdigar sana'a/Aiki == : ''Maki da sakamako ne aka jera adadin kwallayen Rwanda a farko, ginshiƙin maki yana nuna maki bayan kowace ƙwallon Niyonzima.'' {| class="wikitable sortable" |+Jerin kwallayen da Haruna Niyonzima ya ci a duniya <ref name="NFT">{{NFT player|24345|accessdate=18 October 2019}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.national-football-teams.com/player/24345.html "Haruna Niyonzima"]. ''National Football Teams''. Benjamin Strack-Zimmermann<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">18 October</span> 2019</span>.</cite></ref> ! scope="col" | A'a. ! scope="col" | Kwanan wata ! scope="col" | Wuri ! scope="col" | Abokin hamayya ! scope="col" | Ci ! scope="col" | Sakamako ! scope="col" | Gasa |- | align="center" | 1 | rowspan="2" | 2 ga Yuni 2007 | rowspan="2" | Amahoro Stadium, [[Kigali]], Rwanda | rowspan="2" |</img> Equatorial Guinea | align="center" | 1-0 | rowspan="2" style="text-align:center" | 2–0 | rowspan="2" | 2008 cancantar shiga gasar cin kofin Afrika |- | align="center" | 2 | align="center" | 2–0 |- | align="center" | 3 | 9 Disamba 2007 | National Stadium, [[Dar es Salaam]], Tanzania |</img> Eritrea | align="center" | 1-0 | align="center" | 2–1 | 2007 CECAFA Cup |- | align="center" | 4 | 22 Disamba 2007 | National Stadium, Dar es Salaam, Tanzania |</img> Sudan | align="center" | 1-2 | align="center" | 2-2 | 2007 CECAFA Cup |- | align="center" | 5 | 8 Disamba 2009 | Nyayo National Stadium, [[Nairobi]], Kenya |</img> Zimbabwe | align="center" | 4–1 | align="center" | 4–1 | 2009 CECAFA Cup |- | align="center" | 6 | 26 Nuwamba 2012 | Mandela National Stadium, [[Kampala]], Uganda |</img> Malawi | align="center" | 2–0 | align="center" | 2–0 | 2012 CECAFA Cup |} == Duba kuma == * Jerin sunayen 'yan wasan kwallon kafa na maza masu buga wasan kasa da kasa 100 ko fiye == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Rayayyun mutane]] 4gwyeaw5ojsp65tsm2i4sqibzcruovv Anthony Oyono 0 33243 164163 160203 2022-08-06T07:33:03Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki   '''Anthony Henri Zué Oyono Omva Torque''' (An haife shi ranar 12 ga watan Afrilu, 2001). ƙwararren ɗan ƙwallon [[Kungiyar Kwallon Kafa|ƙafa ne]] wanda ke taka leda a matsayin mai [[Mai buga baya|tsaron baya]] ga kulob ɗin Seria B Frosinone. An haife shi a Faransa, yana wakiltar Gabon a matakin kasa da kasa.<ref>[[Anthony Oyono]]". National Football Teams. Retrieved 7 February 2022.</ref> <ref name=":1">{{Soccerway|610154}}</ref> == Aikin kulob/Ƙungiya == Bayan ya koma US Boulogne a cikin shekarar 2018,<ref>Kanganga, Jean-Thimothé (16 October 2020). "Football: 3 ans de plus pour [[Anthony Oyono]] Omva à l'USBCO". Gabon Review (in French). Archived from the original on 31 October 2020. Retrieved 30 March 2021.</ref> Oyono an sanya shi zuwa ƙungiyar farko a cikin watan Yuli 2020, ya fara zama babban kulob a ranar 21<ref>Liron, Sylvain (29 August 2020)."-Football (N3): " [[Anthony Oyono]] ne jouait pas il y a deux ans en U19, il est titulaire en National". La Voix du Nord (in French). Retrieved 30 March 2021.</ref> ga Agusta 2020, <ref>[[Anthony Oyono]] at Soccerway. Retrieved 30 March 2021.</ref>ya fara wasan a matsayin mai tsaron baya a cikin wasan suka tashi 1-0 daga a waje nasara da US Quevilly-Rouen a cikin Championnat National. <ref name=":2" /> <ref name=":1">{{Soccerway|610154}}</ref> A watan Oktoba, ya sanya hannu kan tsawaita kwantiragin shekaru uku da kulob din. <ref name=":0"/> ===`Yarjejeniya=== A ranar 30 ga watan Janairun 2022, Oyono ya rattaba hannu kan kwangila tare da kulob din Frosinone na Italiya har zuwa 30 Yuni 2024.<ref>"[[Anthony Oyono]] È GIALLAZZURRO" (Press release) (in Italian). Frosinone. 30 January 2022. Retrieved 31 January 2022.</ref> == Ayyukan kasa == A ranar 30 ga watan Maris, 2021 Oyono ya fara buga wasansa na farko na kasa da kasa tare da Gabon, inda ya fara wasa a matsayin mai tsaron baya a wasan da suka doke Angola da ci 2-0 a gasar neman gurbin shiga gasar cin kofin Afrika ta 2021.<ref>Liron, Sylvain (2 November 2020). "Football: sélectionné avec le Gabon, [[Anthony Oyono]] pourrait rater 3 matches de Boulogne". La Voix du Nord (in French). Retrieved 30 March 2021.</ref><ref>Ndong, Willy (30 March 2021). "Qualifications Can 2021: des Panthères sans options fiables à Luanda". L'Union (in French). Archived from the original on 18 April 2021. Retrieved 30 March 2021.</ref> == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Soccerway}} == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Rayayyun mutane]] 5inxb13vkulbaf9rdwqtux00sekc619 Amen Edore Oyakhire 0 33259 164129 153414 2022-08-06T06:24:29Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki Prince '''Amen Edore Oyakhire''' (An haife shi ranar 21 ga watan Oktoba, 1945). shi ne shugaban mulkin soja na jihar Taraba, [[Najeriya]] tsakanin watan Agusta shekarar 1996 zuwa Agustan 1998 a lokacin mulkin soja na Janar [[Sani Abacha]]. A lokacin ya kasance mai kula da jihar Oyo a lokacin gwamnatin rikon kwarya ta Janar [[Abdulsalami Abubakar]], inda ya mika wa zababben gwamnan farar hula Lam Onaolapo Adesina a watan Mayun 1999 a farkon jamhuriya ta hudu ta Najeriya.<ref>https://www.tarabastate.gov.ng/amen-edore-oyakhire/</ref> ==Farkon rayuwa da Karatu== ==Aikin 'yan sanda== Oyakhire ya kasance kwamishinan ‘yan sanda, daga baya mataimakin sufeto Janar (AIG). Ya kasance kwamishinan ‘yan sanda na [[jihar Filato]] kafin a nada shi a matsayin mai kula da jihar Taraba. A jihar Taraba, Oyakhire ya fuskanci tashin hankali tsakanin kabilun [[Kuteb]] da [[Chamba]] da [[Jukun]] . A watan Oktoban 1997 ya aika da takarda mai suna Comprehensive brief on the Chieftainty Stool of Takum Masarautar [[Jihar Taraba]] zuwa ga Majalisar [[Mulkin Soja]]. A wannan watan an kashe mutane bakwai tare da kona gidaje bakwai a rikicin kabilanci, kuma an kama mutane 31. Oyakhire ya ce duk wanda ake zargin yana da hannu a rikicin kabilanci, za a dauki shi a matsayin masu bata wa sauye-sauyen mulkin farar hula. A shekarar 1998 ma gwamnatin jihar Taraba ta kafa kwamitin zaman lafiya wanda ya yi nasarar yin shawarwarin samar da zaman lafiya na wucin gadi tsakanin kabilun.<ref>https://www.vanguardngr.com/2013/04/community-apologises-to-oyakhire-9yrs-after-witch-trials-accusation/amp/</ref>Jim kadan gabanin mikawa gwamnatin farar hula a watan Mayun 1999, Oyakhire ya shaida wa tawagar masu sa ido a ofishin jakadancin Amurka cewa "a mika mulki ga amintattun mutane wadanda suke da tsoron Allah a cikin zukatansu, kuma hakan zai tabbatar da zaman lafiyar al'umma". ==Bayan Ritaya== Oyakhire ya yi murabus ne a watan Yunin 1999 tare da sauran gwamnonin da suka yi a zamanin mulkin soja na baya. A watan Agustan shekarar 1999 gwamnatin jihar Oyo ta bukaci sojojin da su taimaka wajen kwato wasu kadarorin da Oyakhire da mukarrabansa suka yi zargin sace da suka hada da motoci da na'urorin lantarki. An ki amincewa da bukatar.A watan Disambar 1999 wasu ‘yan fashi da makami sun kai farmaki gidan Oyakhire da ke Legas inda suka sace kadarori na miliyoyin nairori. Wani labari kan maita da aka buga a jaridar Daily Independent ta ruwaito cewa an kashe mutane 27 a Ozalla, jihar Edo a ranar 4 ga Nuwamba, 2004. Labarin ya ce kisan kiyashin Ozalla ya samo asali ne sakamakon wata wasika daga Oyakhire inda ya zargi matsafa a cikin al’umma kan rashin samun gidan da ya dace a garin, da rashin biyansa fansho na ‘yan sanda.<ref>https://allafrica.com/stories/200411300537.html</ref> ==Manazarta== 6v0y0ds0zxt81xd04x3x57dcm6ihlzq Lamin Jallow 0 33435 164032 160594 2022-08-05T17:53:18Z Jidda3711 14843 Inganta shafi wikitext text/x-wiki   '''Lamin Jallow''' (an haife shi a ranar 22 ga watan Yulin shekara ta alif 1994) ƙwararren ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne ɗan ƙasar [[Gambia]] [[Kungiyar Kwallon Kafa|wanda]] ke taka leda a matsayin ɗan wasan dama na ƙungiyar Serie C Vicenza, da kuma ƙungiyar ƙwallon ƙafa ta [[Gambia]]. == Aikin kulob/ƙungiya == An haife shi a [[Banjul]], Jallow ya buga wa Real de Banjul, Chievo Verona, Cittadella, Trapani da Salernitana wasa.<ref>UFFICIALE: Salernitana, arriva [[Lamin Jallow]] dal ChievoVerona". Retrieved 14 August 2018.</ref><ref>In granata l'attaccante [[Lamin Jallow]]" (in Italian). Trapani Calcio. 20 January 2017. Archived from the original on 13 August 2017. Retrieved 3 February 2017.</ref> <ref name="NFT">{{NFT player|accessdate=3 February 2017}}</ref> A ranar 31 ga Janairu 2019, Salernitana sun saye shi daga Chievo Verona, bayan ya buga musu wasa aro a farkon rabin kakar 2018-19, kuma ya sanya hannu kan kwangilar shekaru huɗu da rabi.<ref>[[Lamin Jallow]] in granata fino al 2023" (in Italian). [[Salernitana]]. 31 January 2019.</ref> A ranar 30 ga watan Satumba 2020, ya sanya hannu kan kwangilar shekaru uku tare da Vicenza.<ref>Ufficiale: [[Lamin Jallow]] a titolo definitivo dalla Salernitana" (in Italian). Vicenza. 30 September 2020.</ref> A ranar 12 ga watan Agusta 2021, ya shiga Fehérvár a Hungary akan lamuni tare da zaɓi don siye.<ref>Transfer news: [[Lamin Jallow]] joins Vidi". Fehérvár. 12 August 2021. Retrieved 3 November 2021.</ref> == Ayyukan kasa == Ya buga wasansa na farko a duniya a Gambia a 2016. <ref name="NFT">{{NFT player|pid=64581|accessdate=3 February 2017}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.national-football-teams.com/player/64581.html "Lamin Jallow"]. ''National Football Teams''. Benjamin Strack-Zimmermann<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">3 February</span> 2017</span>.</cite></ref> == Rayuwa ta sirri == A cikin watan Nuwamba 2020 ya gwada inganci COVID-19.<ref>Sport, Sky. "11 contagi nel Vicenza, rinviata sfida col Chievo". sport.sky.it (in Italian). Retrieved 2020-11-21.</ref> == Kididdigar sana'a/aiki == {{Updated|19 December 2021}}<ref name = "SW">{{Soccerway|lamin-jallow/395413|accessdate=6 June 2018}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="2" |Club ! rowspan="2" |Season ! colspan="3" |League ! colspan="2" |Cup ! colspan="2" |Other ! colspan="2" |Total |- !Division !Apps !Goals !Apps !Goals !Apps !Goals !Apps !Goals |- | rowspan="6" |Chievo Verona |2014–15 | rowspan="5" |Serie A |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |- |2015–16 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |- |2016–17 |2 |0 |1 |0 |0 |0 |3 |0 |- |2017–18 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |- |2018–19 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |- ! colspan="2" |Total !2 !0 !1 !0 !0 !0 !3 !0 |- |Cittadella (loan) |2015–16 |Lega Pro |27 |6 |2 |1 |0 |0 |29 |7 |- |Trapani (loan) |2016–17 |Serie B |15 |3 |0 |0 |0 |0 |15 |3 |- |Cesena (loan) |2017–18 |Serie B |36 |11 |2 |1 |0 |0 |38 |12 |- | rowspan="3" |Salernitana (loan) |2018–19 | rowspan="2" |Serie B |35 |6 |0 |0 |0 |0 |35 |6 |- |2019–20 |22 |6 |2 |0 |0 |0 |24 |6 |- ! colspan="2" |Total !57 !12 !2 !0 !0 !0 !59 !12 |- |L.R. Vicenza |2020–21 |Serie B |22 |3 |1 |0 |0 |0 |23 |3 |- |Fehérvár |2021–22 |Nemzeti Bajnokság I |7 |0 |1 |2 |0 |0 |8 |2 |- ! colspan="3" |Career total !166 !35 !9 !4 !0 !0 !175 !39 |} === Kwallayensa na kasa === : ''Maki da sakamako ne suka fara zura kwallaye a ragar Gambia.'' <ref name="NFT">{{NFT player|pid=64581|accessdate=3 February 2017}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.national-football-teams.com/player/64581.html "Lamin Jallow"]. ''National Football Teams''. Benjamin Strack-Zimmermann<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">3 February</span> 2017</span>.</cite></ref> {| class="wikitable" style="font-size:100%;" !A'a. ! Kwanan wata ! Wuri ! Abokin hamayya ! Ci ! Sakamako ! Gasa |- | 1. | 17 Nuwamba 2018 | Independence Stadium, Bakau, [[Gambiya|Gambia]] |</img> Benin | align="center" | '''1-1''' | align="center" | 3–1 | 2019 cancantar shiga gasar cin kofin Afrika |} == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Rayayyun mutane]] s7ta2jamvovm8bgkk3hy028hg3d996v Annunziata Rees-Mo9wgg 0 33507 164159 154821 2022-08-06T07:27:34Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki   '''Annunziata Mary Rees-Mogg''' / / ˌ n ʊnts i ˈɑːtə / ; an haife ta 25 Maris 1979) [[Ɗan jarida|yar jarida]] ce mai zaman kanta wacce ta fi mayar da hankali kan kudi, tattalin arziki, da siyasar Turai kuma ta kasance Jam'iyyar Brexit ta Burtaniya sannan kuma 'yar siyasa ta Conservative a shekarar 2019 da kuma farkon 2020. Tsohuwar mai aiki a siyasar Jam'iyyar Conservative, [[David Cameron]] ya kara mata cikin A-List na Jam'iyyar Conservative. <ref name="eyre">Eyre, Hermione, [https://www.independent.co.uk/news/uk/politics/new-model-tories-the-cameroons-are-coming-416815.html "New Model Tories: The Cameroons are coming"], ''[[The Independent]]'', 24 September 2006.</ref> Ba ta yi nasara ba a yunƙurinta a matsayinta na 'yar takarar majalisar dokoki ta Conservative a babban zaɓe na 2005 da 2010. <ref name="2010Result-1">[http://www.chardandilminsternews.co.uk/news/8152413.GENERAL_ELECTION_2010__LibDems_hold_Somerton_and_Frome GENERAL ELECTION 2010: LibDems hold Somerton and Frome], dated 7 May 2010 at chardandilminsternews.co.uk</ref> == Rayuwar farko da ilimi == Annunziata Mary Rees-Mogg tana daya daga cikin 'ya'yan William Rees-Mogg, Baron Rees-Mogg, tsohon editan ''The Times'', da matarsa Gillian Shakespeare Morris; ita ce ƙanwar Jacob Rees-Mogg. Ta yi karatu a makarantar Godolphin da Latymer a Hammersmith, West London, makarantar kwana mai zaman kanta ga 'yan mata. A can, ta ɗauki matakan nasara mafi koli cikin [[Tarihi]], [[Kimiyya|Chemistry]] da Tattalin Arziki, wanda ta kira "haɗin kai mai ban mamaki". <ref name="baxter">John Baxter, [http://www.wincantonwindow.co.uk/profile-of-annunziata-rees-mogg-the-prospective-conservative-candidate.htm Profile of Annunziata Rees Mogg], wincantonwindow.co.uk, 9 March 2010.</ref> == Sana'a da Aiki == Bayan ta bar makaranta a 1997, ta yanke shawarar kin zuwa jami'a, a maimakon haka ta yi ƙoƙarin yin ayyuka daban-daban, a aikin jarida, banki zuba jari, bugawa, hulɗar jama'a, da hada-hadar hannayen jari . <ref name="adams">Guy Adams [https://www.independent.co.uk/news/uk/politics/reesmogg-first-family-of-fogeys-420663.html "Rees-Mogg: First family of fogeys"], ''The Independent'', 19 October 2006."</ref> <ref name="eyre">Eyre, Hermione, [https://www.independent.co.uk/news/uk/politics/new-model-tories-the-cameroons-are-coming-416815.html "New Model Tories: The Cameroons are coming"], ''[[The Independent]]'', 24 September 2006.</ref> A cikin 1998, ta ƙaura tare da danginta zuwa Mells, Somerset. ===Memba=== Rees-Mogg ta yi aiki a matsayin memba na Majalisar Tarayyar Turai (MEP) na yankin Gabashin Midlands daga Mayu 2019 har zuwa lokacin ficewar Burtaniya daga EU a ranar 31 ga Janairu 2020. ===Marubuciya=== Ta kasance jagorar marubuciya ga ''Daily Telegraph'', mataimakin editan ''MoneyWeek'', da editan Jaridar Turai, mujallar Eurosceptic mallakar cibiyar tunani ta Bill Cash, Gidauniyar Turai. ==Siyasa== Bayan da aka zabe ta a matsayin MEP na Jam'iyyar Brexit a zabukan 'yan majalisar Turai na 2019 da yin aiki na tsawon watanni bakwai, Rees Mogg ta sauya sheka sosai zuwa tsohuwar jam'iyyarta ta Conservative. Ficewar ta fara ne ta hanyar ficewa daga jam'iyyar Brexit sama da wata guda kafin Burtaniya ta fice [[Tarayyar Turai|daga EU]] da mako guda gabanin babban zaben Burtaniya wanda ke da matukar muhimmanci ga jam'iyyar Brexit, kuma a lokaci guda yana kira ga masu jefa kuri'a su kada kuri'ar Conservative. Rees-Mogg ta zauna a matsayin mai zaman kanta a Majalisar Tarayyar Turai na tsawon wata guda, don zama MEP mai ra'ayin mazan jiya a cikin Janairu 2020, makonni uku kacal kafin Burtaniya ta fice daga EU kuma an soke duk mukaman MEP. ===Sauya sheka=== A lokacin 2019 kuma har zuwa lokacin da ta fice daga jam'iyyar, Mogg ta kasance babban mai goyon bayan Brexit Party kuma mai ba da shawara. (Jam'iyyar Brexit tun daga nan ta zama jam'iyyar siyasa watoReform UK ). ===Jam`iyya==== Ta shiga jam'iyyar Conservative tana da shekaru biyar. <ref name="adams">Guy Adams [https://www.independent.co.uk/news/uk/politics/reesmogg-first-family-of-fogeys-420663.html "Rees-Mogg: First family of fogeys"], ''The Independent'', 19 October 2006."</ref> Daga baya ta ce game da wannan "Na kasance matashi don zama Matasa Conservative, don haka na shiga babbar jam'iyyar. Ina da shekaru takwas na fita yawon shakatawa, da alfahari da sanye da rosette na." <ref name="eyre">Eyre, Hermione, [https://www.independent.co.uk/news/uk/politics/new-model-tories-the-cameroons-are-coming-416815.html "New Model Tories: The Cameroons are coming"], ''[[The Independent]]'', 24 September 2006.</ref> ===Ta kafa=== A cikin 2003 ta kafa Amintattun Jama'a, yakin neman zaben raba gardama kan Kundin Tsarin Mulki na Turai wanda ke nufin wadanda ba su da yawa da suka kada kuri'a a kuri'ar raba gardama ta kasuwar gama gari ta 1975. <ref name="eyre">Eyre, Hermione, [https://www.independent.co.uk/news/uk/politics/new-model-tories-the-cameroons-are-coming-416815.html "New Model Tories: The Cameroons are coming"], ''[[The Independent]]'', 24 September 2006.</ref> Da take magana game da yakin Iraki na 2003, daga baya ta ce, "Ina tsammanin babban kuskure ne". <ref name="eyre" /> Ta yi adawa da dokar farauta ta 2004, wadda ta haramta farautar dabbobin daji da karnuka. ===Tazo Na hudu=== A cikin babban zaɓe na 2005 Rees-Mogg ta zo na huɗu a cikin amintacciyar kujerar Labour ta Aberavon, South Wales, ta ƙara yawan kuri'un Conservative daga 2,096 zuwa 3,064. <ref name="Results-2005" /> <ref name="baxter">John Baxter, [http://www.wincantonwindow.co.uk/profile-of-annunziata-rees-mogg-the-prospective-conservative-candidate.htm Profile of Annunziata Rees Mogg], wincantonwindow.co.uk, 9 March 2010.</ref> ===Zabe=== An zaɓe ta a matsayin ɗan takarar majalisa na Somerton da Frome a 2006. <ref name="adams">Guy Adams [https://www.independent.co.uk/news/uk/politics/reesmogg-first-family-of-fogeys-420663.html "Rees-Mogg: First family of fogeys"], ''The Independent'', 19 October 2006."</ref> ''The Observer'' ya ce game da ita, "Da yake jin daɗin kuɗi da aikin jarida, ta haɗa su biyun a cikin aikin jarida na kudi. Lokacin da ta juya don tattaunawa game da tarihin tattalin arzikin [[Gordon Brown]], ta yi hakan da iko." <ref>Oliver Marre, ''[https://www.theguardian.com/politics/2009/jul/12/annunziata-rees-mogg-conservatives I'm not sure I want to look like her but I admire Ann Widdecombe's ability to stick to her beliefs]'', ''[[The Observer]]'', 12 July 2009</ref> A watan Nuwambar 2007, ta rubuta wata kasida ga mujallar ''MoneyWeek'' mai suna "Yadda ake cin moriyar matsalar ruwa ta duniya", inda ta bayyana wasu damammakin saka hannun jari a fannin. Wata kasida a cikin ''The Sunday Telegraph'' a watan Oktoba 2009 ta ruwaito, "An riga an shigar da wasu manyan mata a cikin kujeru masu nasara: Louise Bagshawe [yanzu Mensch], Annunziata Rees-Mogg, Priti Patel, Laura Sandys da Joanne Cash duk za su yi karin abubuwa masu ban sha'awa na Tory benches." <ref>[[Melissa Kite|Kite, Melissa]]. </ref> Duk da haka, a babban zaben shekara ta 2010, Rees-Mogg ta kasa samun kujerar Somerton da Frome daga dan jam'iyyar Liberal Democrat David Heath. <ref name="2010Result-1">[http://www.chardandilminsternews.co.uk/news/8152413.GENERAL_ELECTION_2010__LibDems_hold_Somerton_and_Frome GENERAL ELECTION 2010: LibDems hold Somerton and Frome], dated 7 May 2010 at chardandilminsternews.co.uk</ref> ===Rahoto=== An ba da rahoton cewa, gabanin zaben 2010 [[David Cameron]] ya bukaci Rees-Mogg da ta rage sunanta don siyasa ga Nancy Mogg, wanda dan uwanta Jacob ya ce "wasa ne". <ref>Andrew Neil. </ref> <ref>Peter Wilson, ''[http://www.theaustralian.com.au/news/features/camerons-britain-is-suspicious-of-the-conservative-it-may-elect/story-e6frg6z6-1225839878798? Cameron's Britain is suspicious of the Conservative it may elect]'', in ''[[The Australian]]'' dated 13 March 2010</ref> Daga baya Rees-Mogg tayi sharhi: "Ina tsammanin baya da kyau a yi kamar wanda ba kai ba." Daga baya Cameron ya janye ta daga jam'iyyar Conservative Party a zaben 2011, duk da goyon bayan da 'yan jam'iyyar mata da dama ke samu. ===Mukami da Murabus=== A ranar 12 ga Afrilu, 2019, an zaɓe ta a matsayin `yar takarar jam'iyyar Brexit a mazabar Gabashin Midlands a zaɓen majalisar Turai, kuma ta sami kujera. Ta yi murabus daga bulalar jam'iyyar a watan Disamba 2019 don tallafawa dabarun Brexit na Jam'iyyar Conservative. Daga baya ta koma jam’iyyar Conservative a watan Janairun 2020. == Rayuwa Aure== A cikin Satumba 2010, Rees-Mogg ta yi aure da Matthew Glanville, kuma a kan 6 Nuwamba 2010 sun yi aure a Italiya a Lucca. <ref>[http://www.legacy.com/timesonline-uk/Celebrations.asp?Page=Announcement&PersonID=146562123 Matthew Glanville & Annunziata Rees-Mogg] at legacy.com/timesonline-uk, dated 12/11/2010, accessed 16 January 2011</ref> Watanni hudu bayan haka, a ranar 8 ga Maris 2011, ta haifi 'ya mace, Isadora, wadda aka yi baftisma a Cocin St Martin, Welton le Marsh a Lincolnshire. A cikin 2018 ta haifi 'ya ta biyu, Molly. A ƙarshen 2019, ta sanar da cewa tana tsammanin ɗa na uku. == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Mata yan siyasa]] [[Category:Haihuwa 1979]] [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] sbpcrst35o6yxbl24mvcr2y6xogx5qb 164160 164159 2022-08-06T07:28:17Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki   '''Annunziata Mary Rees-Mogg''' / / ˌ n ʊnts i ˈɑːtə / ; an haife ta 25 Maris 1979) [[Ɗan jarida|yar jarida]] ce mai zaman kanta wacce ta fi mayar da hankali kan kudi, tattalin arziki, da siyasar Turai kuma ta kasance Jam'iyyar Brexit ta Burtaniya sannan kuma 'yar siyasa ta Conservative a shekarar 2019 da kuma farkon 2020. Tsohuwar mai aiki a siyasar Jam'iyyar Conservative, [[David Cameron]] ya kara mata cikin A-List na Jam'iyyar Conservative. <ref name="eyre">Eyre, Hermione, [https://www.independent.co.uk/news/uk/politics/new-model-tories-the-cameroons-are-coming-416815.html "New Model Tories: The Cameroons are coming"], ''[[The Independent]]'', 24 September 2006.</ref> Ba ta yi nasara ba a yunƙurinta a matsayinta na 'yar takarar majalisar dokoki ta Conservative a babban zaɓe na 2005 da 2010. <ref name="2010Result-1">[http://www.chardandilminsternews.co.uk/news/8152413.GENERAL_ELECTION_2010__LibDems_hold_Somerton_and_Frome GENERAL ELECTION 2010: LibDems hold Somerton and Frome], dated 7 May 2010 at chardandilminsternews.co.uk</ref> == Rayuwar farko da ilimi == Annunziata Mary Rees-Mogg tana daya daga cikin 'ya'yan William Rees-Mogg, Baron Rees-Mogg, tsohon editan ''The Times'', da matarsa Gillian Shakespeare Morris; ita ce ƙanwar Jacob Rees-Mogg. Ta yi karatu a makarantar Godolphin da Latymer a Hammersmith, West London, makarantar kwana mai zaman kanta ga 'yan mata. A can, ta ɗauki matakan nasara mafi koli cikin [[Tarihi]], [[Kimiyya|Chemistry]] da Tattalin Arziki, wanda ta kira "haɗin kai mai ban mamaki". <ref name="baxter">John Baxter, [http://www.wincantonwindow.co.uk/profile-of-annunziata-rees-mogg-the-prospective-conservative-candidate.htm Profile of Annunziata Rees Mogg], wincantonwindow.co.uk, 9 March 2010.</ref> == Sana'a da Aiki == Bayan ta bar makaranta a 1997, ta yanke shawarar kin zuwa jami'a, a maimakon haka ta yi ƙoƙarin yin ayyuka daban-daban, a aikin jarida, banki zuba jari, bugawa, hulɗar jama'a, da hada-hadar hannayen jari . <ref name="adams">Guy Adams [https://www.independent.co.uk/news/uk/politics/reesmogg-first-family-of-fogeys-420663.html "Rees-Mogg: First family of fogeys"], ''The Independent'', 19 October 2006."</ref> <ref name="eyre">Eyre, Hermione, [https://www.independent.co.uk/news/uk/politics/new-model-tories-the-cameroons-are-coming-416815.html "New Model Tories: The Cameroons are coming"], ''[[The Independent]]'', 24 September 2006.</ref> A cikin 1998, ta ƙaura tare da danginta zuwa Mells, Somerset. ===Memba=== Rees-Mogg ta yi aiki a matsayin memba na Majalisar Tarayyar Turai (MEP) na yankin Gabashin Midlands daga Mayu 2019 har zuwa lokacin ficewar Burtaniya daga EU a ranar 31 ga Janairu 2020. ===Marubuciya=== Ta kasance jagorar marubuciya ga ''Daily Telegraph'', mataimakin editan ''MoneyWeek'', da editan Jaridar Turai, mujallar Eurosceptic mallakar cibiyar tunani ta Bill Cash, Gidauniyar Turai. ==Siyasa== Bayan da aka zabe ta a matsayin MEP na Jam'iyyar Brexit a zabukan 'yan majalisar Turai na 2019 da yin aiki na tsawon watanni bakwai, Rees Mogg ta sauya sheka sosai zuwa tsohuwar jam'iyyarta ta Conservative. Ficewar ta fara ne ta hanyar ficewa daga jam'iyyar Brexit sama da wata guda kafin Burtaniya ta fice [[Tarayyar Turai|daga EU]] da mako guda gabanin babban zaben Burtaniya wanda ke da matukar muhimmanci ga jam'iyyar Brexit, kuma a lokaci guda yana kira ga masu jefa kuri'a su kada kuri'ar Conservative. Rees-Mogg ta zauna a matsayin mai zaman kanta a Majalisar Tarayyar Turai na tsawon wata guda, don zama MEP mai ra'ayin mazan jiya a cikin Janairu 2020, makonni uku kacal kafin Burtaniya ta fice daga EU kuma an soke duk mukaman MEP. ===Sauya sheka=== A lokacin 2019 kuma har zuwa lokacin da ta fice daga jam'iyyar, Mogg ta kasance babban mai goyon bayan Brexit Party kuma mai ba da shawara. (Jam'iyyar Brexit tun daga nan ta zama jam'iyyar siyasa watoReform UK ). ===Jam`iyya==== Ta shiga jam'iyyar Conservative tana da shekaru biyar. <ref name="adams">Guy Adams [https://www.independent.co.uk/news/uk/politics/reesmogg-first-family-of-fogeys-420663.html "Rees-Mogg: First family of fogeys"], ''The Independent'', 19 October 2006."</ref> Daga baya ta ce game da wannan "Na kasance matashi don zama Matasa Conservative, don haka na shiga babbar jam'iyyar. Ina da shekaru takwas na fita yawon shakatawa, da alfahari da sanye da rosette na." <ref name="eyre">Eyre, Hermione, [https://www.independent.co.uk/news/uk/politics/new-model-tories-the-cameroons-are-coming-416815.html "New Model Tories: The Cameroons are coming"], ''[[The Independent]]'', 24 September 2006.</ref> ===Ta kafa=== A cikin 2003 ta kafa Amintattun Jama'a, yakin neman zaben raba gardama kan Kundin Tsarin Mulki na Turai wanda ke nufin wadanda ba su da yawa da suka kada kuri'a a kuri'ar raba gardama ta kasuwar gama gari ta 1975. <ref name="eyre">Eyre, Hermione, [https://www.independent.co.uk/news/uk/politics/new-model-tories-the-cameroons-are-coming-416815.html "New Model Tories: The Cameroons are coming"], ''[[The Independent]]'', 24 September 2006.</ref> Da take magana game da yakin Iraki na 2003, daga baya ta ce, "Ina tsammanin babban kuskure ne". <ref name="eyre" /> Ta yi adawa da dokar farauta ta 2004, wadda ta haramta farautar dabbobin daji da karnuka. ===Tazo Na hudu=== A cikin babban zaɓe na 2005 Rees-Mogg ta zo na huɗu a cikin amintacciyar kujerar Labour ta Aberavon, South Wales, ta ƙara yawan kuri'un Conservative daga 2,096 zuwa 3,064. <ref name="Results-2005" /> <ref name="baxter">John Baxter, [http://www.wincantonwindow.co.uk/profile-of-annunziata-rees-mogg-the-prospective-conservative-candidate.htm Profile of Annunziata Rees Mogg], wincantonwindow.co.uk, 9 March 2010.</ref> ===Zabe=== An zaɓe ta a matsayin ɗan takarar majalisa na Somerton da Frome a 2006. <ref name="adams">Guy Adams [https://www.independent.co.uk/news/uk/politics/reesmogg-first-family-of-fogeys-420663.html "Rees-Mogg: First family of fogeys"], ''The Independent'', 19 October 2006."</ref> ''The Observer'' ya ce game da ita, "Da yake jin daɗin kuɗi da aikin jarida, ta haɗa su biyun a cikin aikin jarida na kudi. Lokacin da ta juya don tattaunawa game da tarihin tattalin arzikin [[Gordon Brown]], ta yi hakan da iko." <ref>Oliver Marre, ''[https://www.theguardian.com/politics/2009/jul/12/annunziata-rees-mogg-conservatives I'm not sure I want to look like her but I admire Ann Widdecombe's ability to stick to her beliefs]'', ''[[The Observer]]'', 12 July 2009</ref> A watan Nuwambar 2007, ta rubuta wata kasida ga mujallar ''MoneyWeek'' mai suna "Yadda ake cin moriyar matsalar ruwa ta duniya", inda ta bayyana wasu damammakin saka hannun jari a fannin. Wata kasida a cikin ''The Sunday Telegraph'' a watan Oktoba 2009 ta ruwaito, "An riga an shigar da wasu manyan mata a cikin kujeru masu nasara: Louise Bagshawe [yanzu Mensch], Annunziata Rees-Mogg, Priti Patel, Laura Sandys da Joanne Cash duk za su yi karin abubuwa masu ban sha'awa na Tory benches." <ref>[[Melissa Kite|Kite, Melissa]]. </ref> Duk da haka, a babban zaben shekara ta 2010, Rees-Mogg ta kasa samun kujerar Somerton da Frome daga dan jam'iyyar Liberal Democrat David Heath. <ref name="2010Result-1">[http://www.chardandilminsternews.co.uk/news/8152413.GENERAL_ELECTION_2010__LibDems_hold_Somerton_and_Frome GENERAL ELECTION 2010: LibDems hold Somerton and Frome], dated 7 May 2010 at chardandilminsternews.co.uk</ref> ===Rahoto=== An ba da rahoton cewa, gabanin zaben 2010 [[David Cameron]] ya bukaci Rees-Mogg da ta rage sunanta don siyasa ga Nancy Mogg, wanda dan uwanta Jacob ya ce "wasa ne". <ref>Andrew Neil. </ref> <ref>Peter Wilson, ''[http://www.theaustralian.com.au/news/features/camerons-britain-is-suspicious-of-the-conservative-it-may-elect/story-e6frg6z6-1225839878798? Cameron's Britain is suspicious of the Conservative it may elect]'', in ''[[The Australian]]'' dated 13 March 2010</ref> Daga baya Rees-Mogg tayi sharhi: "Ina tsammanin baya da kyau a yi kamar wanda ba kai ba." Daga baya Cameron ya janye ta daga jam'iyyar Conservative Party a zaben 2011, duk da goyon bayan da 'yan jam'iyyar mata da dama ke samu. ===Mukami da Murabus=== A ranar 12 ga Afrilu, 2019, an zaɓe ta a matsayin `yar takarar jam'iyyar Brexit a mazabar Gabashin Midlands a zaɓen majalisar Turai, kuma ta sami kujera. Ta yi murabus daga bulalar jam'iyyar a watan Disamba 2019 don tallafawa dabarun Brexit na Jam'iyyar Conservative. Daga baya ta koma jam’iyyar Conservative a watan Janairun 2020. == Rayuwa Aure== A cikin Satumba 2010, Rees-Mogg ta yi aure da Matthew Glanville, kuma a kan 6 Nuwamba 2010 sun yi aure a Italiya a Lucca. <ref>[http://www.legacy.com/timesonline-uk/Celebrations.asp?Page=Announcement&PersonID=146562123 Matthew Glanville & Annunziata Rees-Mogg] at legacy.com/timesonline-uk, dated 12/11/2010, accessed 16 January 2011</ref> Watanni hudu bayan haka, a ranar 8 ga Maris 2011, ta haifi 'ya mace, Isadora, wadda aka yi baftisma a Cocin St Martin, Welton le Marsh a Lincolnshire. A cikin 2018 ta haifi 'ya ta biyu, Molly. A ƙarshen 2019, ta sanar da cewa tana tsammanin ɗa na uku. == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Mata yan siyasa]] [[Category:Haihuwa 1979]] [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] brcaqsuqyojpd65p2yhgtbq339qsaho Anthony Ulonnam 0 33693 164167 161101 2022-08-06T07:38:27Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Anthony Ulonnam''' dan Najeriya ne mai ɗauke da wasan powerlifter na nakasassu.<ref name=":0">"[[Anthony Ulonnam]] paralympic.org. [[Kungiyar Nakasassu Ta Duniya|International]] Paralympic Committee. Archived from the original on 2020-01-11. Retrieved 11 January 2020.</ref> Ya wakilci [[Najeriya]] a gasar wasannin nakasassu ta lokacin zafi a shekarar 2012 da aka gudanar a birnin Landan na kasar Birtaniya kuma ya lashe lambar azurfa a gasar tseren kilo 56 na maza.<ref>"Paralympics 2012: Ali Jawad distraught as crucial lifts are ruled out". The Guardian. 2012. Retrieved 10 January 2020.</ref><ref name=":0"/> <ref name="paralympic_bio"/> ==Aikin Wasammi== Ya wakilci [[Najeriya]] a gasar Commonwealth a 2010 kuma ya lashe lambar azurfa a gasar 'yan jaridu ta maza ta Bude (men's Open bench). ==Lambar Tagulla== A gasar cin kofin duniya ta shekarar 2014 ya lashe lambar tagulla a gasar maza ta kilogiram 59.<ref>Results [[Booker T (wrestler)|Book]]" (PDF). 2014 IPC [[Powerlifting]] World Championships. Archived (PDF) from the original on 27 July 2020. Retrieved 27 July 2020.</ref><ref>GB's [[Ali Jawad]] wins powerlifting World [[Championships]] gold". BBC Sport. 7 April 2014. Retrieved 10 January 2020.</ref> A gasar Afirka ta shekarar 2015 ya lashe lambar azurfa a gasar tseren kilo 59 na maza. == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * Anthony Ulonnam at the International Paralympic Committee [[Category:Rayayyun mutane]] puu70u1xjyz8fle1cv9m1rq52w2f6is 164168 164167 2022-08-06T07:39:29Z BnHamid 12586 /* Lambar Tagulla */ wikitext text/x-wiki '''Anthony Ulonnam''' dan Najeriya ne mai ɗauke da wasan powerlifter na nakasassu.<ref name=":0">"[[Anthony Ulonnam]] paralympic.org. [[Kungiyar Nakasassu Ta Duniya|International]] Paralympic Committee. Archived from the original on 2020-01-11. Retrieved 11 January 2020.</ref> Ya wakilci [[Najeriya]] a gasar wasannin nakasassu ta lokacin zafi a shekarar 2012 da aka gudanar a birnin Landan na kasar Birtaniya kuma ya lashe lambar azurfa a gasar tseren kilo 56 na maza.<ref>"Paralympics 2012: Ali Jawad distraught as crucial lifts are ruled out". The Guardian. 2012. Retrieved 10 January 2020.</ref><ref name=":0"/> <ref name="paralympic_bio"/> ==Aikin Wasammi== Ya wakilci [[Najeriya]] a gasar Commonwealth a 2010 kuma ya lashe lambar azurfa a gasar 'yan jaridu ta maza ta Bude (men's Open bench). ==Lashe kyaututtuka== A gasar cin kofin duniya ta shekarar 2014 ya lashe lambar tagulla a gasar maza ta kilogiram 59.<ref>Results [[Booker T (wrestler)|Book]]" (PDF). 2014 IPC [[Powerlifting]] World Championships. Archived (PDF) from the original on 27 July 2020. Retrieved 27 July 2020.</ref><ref>GB's [[Ali Jawad]] wins powerlifting World [[Championships]] gold". BBC Sport. 7 April 2014. Retrieved 10 January 2020.</ref> A gasar Afirka ta shekarar 2015 ya lashe lambar azurfa a gasar tseren kilo 59 na maza. == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * Anthony Ulonnam at the International Paralympic Committee [[Category:Rayayyun mutane]] 5f6j84b5w6vqk8tczdzssyk76x4dv3m Anne Aasheim 0 33786 164157 156308 2022-08-06T07:11:08Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[Category:Articles with hCards]] '''Anne Aasheim''' (22 Afrilu 1962 - 30 Maris 2016) edita ce 'yar kasar Norway. ==Farkon rayuwa da Aiki== An haife ta a Porsgrunn kuma ta fara aikin jarida a babban gidan jaridar birnin ''Varden'' a ƙarshen 1970s. Ta yi aiki a ''Dagen'' da ''Bergens Arbeiderblad'' kafin a dauke ta aiki a NRK Hordaland a 1988.<ref name=":0">"Anne Aasheim". ''[[Store norske leksikon]]'' (in Norwegian). Retrieved 17 February 2014.</ref> ===Darekta=== Ta yi aiki a matsayin darekta na rikon kwarya a NRK P3 a Trondheim da NRK P2 a Oslo kafin a nada ta a matsayin darektan gidan labarai na ''Østlandssendingen'' a 1997. A shekarar 1999 ta yi aiki a matsayin mukaddashin darektan al'adu a kamfanin dillancin labarai, kafin ta zama darektan labarai na kasa da na gundumomi daga 2001 zuwa 2005. Bayan wani lokaci a matsayin babbar editan ''Dagbladet'' daga 2006 zuwa 2010, ta yi murabus kuma ta zama sabuwar manajan darakta na Majalisar Arts Norway a 2011.<ref name=":0" /> ==Iyali== Ta yi aure da mai bincike Mette Tollefsrud, tayi rayuwa a Ila, Oslo.<ref>Valle, Viggo; Mølster, Elisabeth Strand; Johansen, John Magne (19 January 2009). "Anne Aasheim" (in Norwegian). [[Norwegian Broadcasting Corporation]]. Retrieved 17 February 2014.</ref> ==Dalilin Mutuwa== Aasheim ta mutu sakamakon [[Ciwon Huhun Daji|cutar kansar huhu]] a [[Oslo]] a cikin shekarar 2016.<ref>"Anne Aasheim er død". 30 March 2016.</ref> == Manazarta == {{Reflist}}{{S-start}} {{s-media}} {{Succession box}} {{Succession box}} {{s-culture}} {{S-bef}} {{S-ttl}} {{S-aft}} {{S-end}} [[Category:Haihuwar 1962]] [[Category:Mutuwar 2016]] [[Category:Mutanen LGBT a karni na 21]] h0kpvrfqm7opuir6uywnoxb2ht2lqm9 Anthony Simpson 0 34179 164164 159654 2022-08-06T07:34:20Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki   '''Anthony Simpson''' (an haife shi ranar 28 ga watan Oktoba, 1935). tsohon memba ne na Majalisar Turai (MEP). <ref>[http://www.europarl.europa.eu/members/archive/alphaOrder/view.do?language=EN&id=1388 Your MEPs: Anthony M.H. SIMPSON]. [[European Parliament]]. Retrieved 2011-01-16.</ref> ===Mukami=== Ya rike matsayin MEP na Conservative na Northamptonshire daga 1979 har zuwa 1994. ==Manazarta== {{Reflist|2}} [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Haihuwa 1935]] s15kt1fs210atcxhzn5e1aruv8qw9zi 164165 164164 2022-08-06T07:34:35Z BnHamid 12586 /* Mukami */ wikitext text/x-wiki   '''Anthony Simpson''' (an haife shi ranar 28 ga watan Oktoba, 1935). tsohon memba ne na Majalisar Turai (MEP). <ref>[http://www.europarl.europa.eu/members/archive/alphaOrder/view.do?language=EN&id=1388 Your MEPs: Anthony M.H. SIMPSON]. [[European Parliament]]. Retrieved 2011-01-16.</ref> ==Mukami== Ya rike matsayin MEP na Conservative na Northamptonshire daga 1979 har zuwa 1994. ==Manazarta== {{Reflist|2}} [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Haihuwa 1935]] cpjjtb11wird9kr2094jqzpzeh5fblf Arie Kouandjio 0 34284 164173 160178 2022-08-06T07:55:24Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Infobox NFL player|name=Arie Kouandjio|image=Arie Kouandjio 2016.jpg|image_size=250px|alt=|caption=Kouandjio with the Washington Redskins in 2016|current_team=|number=60, 74|position=[[Offensive guard]]|birth_date={{Birth date and age|1992|4|23}}|birth_place=[[Douala]], [[Cameroon]]|death_date=|death_place=|height_ft=6|height_in=5|weight_lbs=316|high_school=[[DeMatha Catholic High School|DeMatha Catholic]]<br/>([[Hyattsville, Maryland]])|college=[[Alabama Crimson Tide football|Alabama]]|draftyear=2015|draftround=4|draftpick=112|pastteams=* [[Washington Redskins]] ({{NFL Year|2015}}–{{NFL Year|2016}}) * [[Baltimore Ravens]] ({{NFL Year|2017}})* * Washington Redskins ({{NFL Year|2017}}–{{NFL Year|2018}}) * [[New York Guardians]] ({{XFL Year|2020}})|pastteamsnote=yes|status=|highlights=* 2× [[BCS National Championship Game|BCS national champion]] ([[2012 BCS National Championship Game|2011]], [[2013 BCS National Championship Game|2012]]) * Second-team [[College Football All-America Team|All-America]] ([[2014 College Football All-America Team|2014]]) * First-team All-[[Southeastern Conference|SEC]] ([[2014 All-SEC football team|2014]])|nflnew=ariekouandjio/2552333/|statseason=|statweek=|statlabel1=Games played|statvalue1=16|statlabel2=Games started|statvalue2=8}} '''Arie Manuel Kouandjio''' (An haife shi ranar 23 ga watan Afrilu, 1992). tsohon mai tsaron ƙwallon ƙafa ne ɗan ƙasar [[Kamaru]] . Ya buga kwallon kafa na kwaleji a Alabama, kuma Washington Redskins ne ya tsara shi a zagaye na hudu na 2015 NFL Draft . == Rayuwar farko == Georgette da Jean-Claude Kouandjio, mahaifiyar Arie da mahaifinsa, sun yi ƙaura zuwa Amurka daga [[Kamaru]] a shekara ta 1998 sa’ad da yake ɗan shekara shida. <ref name="ArieCitizenship">Sabin, Rainer. [http://www.al.com/alabamafootball/index.ssf/2016/09/as_fellow_nfl_players_sit_for.html As fellow NFL players sit for anthem, former Alabama OL proud to become an American], Alabama Media Group, September 13, 2016.</ref> Kouandjio da farko ya halarci makarantar sakandare ta High Point a Beltsville, Maryland, inda ya buga kwallon kafa don shirin Eagles. Bayan shekara ta biyu an ɗauke shi aiki kuma aka koma shi zuwa DeMatha Catholic High School a Hyattsville, Maryland tare da ƙanensa Cyrus, inda ya buga ƙwallon ƙafa don shirin Stags. Ya kasance mai daukar taurari hudu ta Rivals.com. A cikin Fabrairu 2010, ya himmatu zuwa Jami'ar Alabama don buga wasan ƙwallon ƙafa na kwaleji. == Aikin koleji == Kouandjio ya kasance jajayen riga a matsayin sabon saurayi na gaskiya a cikin 2010. A matsayin dan wasan jajayen riga a shekarar 2011, ya buga wasanni biyu kafin raunin gwiwa ya kare kakarsa. A matsayinsa na biyu a cikin 2012, Kouandjio ya buga wasanni 11 cikin 14 a matsayin madadin. Ya zama mafari a karon farko yana ƙarami a cikin 2013, yana farawa duk wasanni 13. Kouandjio ya dawo a matsayin farkon babban shekara a 2014. Ya fara duk wasanni 14 kuma an kira shi ƙungiya ta biyu Ba -Amurke . == Sana'ar sana'a == {{NFL predraft|height ft=6|height in=4¾|weight=310|dash=|ten split=|twenty split=|shuttle=|cone drill=|vertical=|broad ft=|broad in=|bench=|arm span=34⅛|hand span=10⅞|wonderlic=|note=All values from NFL Combine<ref>{{Cite web |title=Arie-Manuel Kouandjio Combine Profile |url=https://www.nfl.com/prospects/arie-manuel-kouandjio/32194b4f-5505-0326-33d3-2a972c432b30 |access-date=September 16, 2020 |website=NFL.com}}</ref>}} === Washington Redskins === Washington Redskins ta tsara Kouandjio a zagaye na huɗu tare da zaɓi na 112 na gaba ɗaya a cikin 2015 NFL Draft . Ya sanya hannu kan kwangilar shekaru hudu a ranar 11 ga Mayu, 2015. === Baltimore Ravens === A ranar 19 ga Satumba, 2017, an rattaba hannu kan Kouandjio zuwa tawagar horarwa ta Baltimore Ravens . === Washington Redskins (lokaci na biyu) === A ranar 28 ga Oktoba, 2017, Kouandjio ya rattaba hannu a kan kungiyar Redskins daga kungiyar wasan Ravens. Ya buga wasanni takwas a cikin 2017, yana farawa shida a gadin dama. A ranar 15 ga Mayu, 2018, an sanar da cewa za a yi wa Kouandjio tiyatar quad saboda wani bangare na hawaye. Mako mai zuwa, bayan tiyatar, an ba da rahoton cewa Kouandjio ba zai rasa dukkan kakar wasa ta 2018 ba. === New York Masu gadi === An tsara Kouandjio a cikin zagaye na 10 a cikin kashi na biyu a cikin 2020 XFL Draft ta Masu gadi na New York . == Rayuwa ta sirri == Kanin Kouandjio, Cyrus, wanda ya taka leda a Alabama a matsayin tuntuɓe kuma an zaɓi shi a zagaye na biyu na 2014 NFL Draft ta Buffalo Bills . Kouandjio ya zama ɗan ƙasar Amurka a ranar 13 ga Satumba, 2016. <ref name="ArieCitizenship">Sabin, Rainer. [http://www.al.com/alabamafootball/index.ssf/2016/09/as_fellow_nfl_players_sit_for.html As fellow NFL players sit for anthem, former Alabama OL proud to become an American], Alabama Media Group, September 13, 2016.</ref> == Hanyoyin haɗi na waje == * [https://web.archive.org/web/20141121141732/http://www.rolltide.com/sports/m-footbl/mtt/arie_kouandjio_713420.html Alabama Crimson Tide bio] * [https://www.redskins.com/team/players-roster/arie-kouandjio/ Washington Redskins bio] {{2011 Alabama Crimson Tide football navbox}}{{2012 Alabama Crimson Tide football navbox}}{{Redskins2015DraftPicks}} ==Manazarta== {{Reflist}} [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] bexas5w7tgoypy2td3ubr0iv4tu52mg Anthony Coyle (American football) 0 34322 164161 160326 2022-08-06T07:28:58Z BnHamid 12586 /* Nassoshi */ wikitext text/x-wiki {{Infobox NFL biography|name=Anthony Coyle|image=|image_size=|caption=|currentteam=Free agent|number=|position=[[Offensive tackle]]|birth_date={{Birth date and age|1996|9|19|mf=y}}|birth_place=[[Staten Island, New York]]|height_ft=6|height_in=4|weight_lb=298|high_school=[[Tottenville High School|Tottenville]]<br>([[Staten Island, New York]])|college=[[Fordham Rams football|Fordham]]|undraftedyear=2018|pastteams=* [[Houston Texans]] ({{NFL Year|2018}})* * [[Green Bay Packers]] ({{NFL Year|2018}}–{{NFL Year|2019}})* * [[Atlanta Falcons]] ({{NFL Year|2019}})* * [[New York Guardians]] ([[2020 XFL season|2020]]) * [[Pittsburgh Steelers]] ({{NFL Year|2020}}) * [[Indianapolis Colts]] ({{NFL Year|2021}})*|status=|statweek=|statseason=2020|statlabel1=Games played|statvalue1=|statlabel2=Games started|statvalue2=|nflnew=Anthony-Coyle}} '''Anthony Coyle''' (an haife shi a watan Satumba 19, 1996) ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne na Amurka wanda wakili ne na kyauta. Ya buga kwallon kafa na kwaleji a Fordham . == Aikin makarantar sakandare == Coyle ya halarci makarantar sakandare ta Tottenville a cikin Staten Island . Ya fara aikinsa na makarantar sakandare a hanci, amma ya canza zuwa layi mai ban tsoro yana ƙarami. Coyle ya sami lambar yabo ta Sal Somma a matsayin babban dan wasan gaba na jihar Staten Island a cikin 2013. == Aikin koleji == Coyle ya buga kwallon kafa na kwaleji a Fordham kuma ya buga wasanni 48. Ya fara wasanni 10 a daidai daidai a matsayin sabon shiga a cikin 2014 kafin ya canza zuwa matakin hagu a matsayin na biyu kuma ya fara wasanni 34 a wannan matsayi. Coyle ya sami Phil Steele NCAA FCS Freshman All-American girmamawa kuma an sanya masa suna zuwa ga Ƙungiyar Ƙwararrun Ƙwararrun Ƙwararru ta Biyu a lokacin kakar sa ta biyu. A matsayinsa na ƙarami kuma babba, an ba shi suna zuwa Ƙungiyar Farko ta All-Patriot League. Ya halatta buhu bakwai a cikin shekaru hudu a Fordham. == Sana'ar sana'a == === Houston Texas === Bayan da ba a kwance ba a cikin 2018, Coyle ya sanya hannu a matsayin wakili na kyauta wanda ba a kwance ba ga Houston Texans . An yi watsi da shi ranar 1 ga Satumba, 2018. A ranar 25 ga Satumba, Green Bay Packers suka sanya hannu a cikin tawagarsu. An sanya Coyle a cikin jerin sunayen 'yan wasan da suka ji rauni a ranar Nuwamba 28. A lokacin wasan preseason a watan Agusta 2019, Coyle yana da bugun fanareti biyu. Masu Packers sun sake shi a ranar 31 ga Agusta. A ranar 5 ga Nuwamba, Atlanta Falcons ta sanya hannu a kan Coyle ga tawagarsu. === New York Masu gadi === An zaɓi Coyle a zagaye na huɗu na 2020 XFL Draft ta Masu gadi na New York . Ya kasance mai gadin farawa ga Masu gadi. Ya dakatar da kwangilarsa lokacin da gasar ta dakatar da aiki a ranar 10 ga Afrilu, 2020. === Pittsburgh Steelers === A ranar 16 ga Afrilu, 2020, Pittsburgh Steelers ya sanya hannu. An yi watsi da shi a ranar 5 ga Satumba, 2020, kuma ya sanya hannu a cikin tawagar horo a washegari. An ɗaukaka shi zuwa jerin gwano mai aiki a ranar 2 ga Disamba, Disamba 7, da Janairu 2, 2021, don makonni 12, 13, da 17 na ƙungiyar da Baltimore Ravens, Ƙungiyar ƙwallon ƙafa ta Washington, da Cleveland Browns, kuma ya koma cikin tawagar horarwa. bayan kowane wasa. A ranar 14 ga Janairu, 2021, Coyle ya rattaba hannu kan kwangilar ajiya/na gaba tare da Steelers. An yafe shi/rauni a ranar 4 ga Agusta, 2021 kuma an sanya shi a wurin ajiyar da ya ji rauni. Bayan kwana shida, an sake shi daga wurin da aka ji rauni tare da magance rauni. === Indianapolis Colts === A ranar 14 ga Satumba, 2021, an rattaba hannu kan Coyle zuwa ƙungiyar horarwa ta Indianapolis Colts . An sake shi a ranar 15 ga Oktoba. == Rayuwa ta sirri == Tagwayen Coyle Robert ya buga kwallon kafa a Fairleigh Dickinson . Coyle yana da saurayi, Emily, da ɗa Anthony, an haife su a watan Disamba 2019. ==Manazarta== {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * [https://fordhamsports.com/sports/football/roster/anthony-coyle/7428 Fordham Rams bio] * [http://www.nfl.com/player/anthonycoyle/2561424/profile NFL.com bio] {{Indianapolis Colts roster navbox}} [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] ftd5w6wkpcj5x08q69ldeh43unji0en Ankober (woreda) 0 34440 164153 161067 2022-08-06T07:03:19Z BnHamid 12586 /* Bayanan kula */ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=Ankober|native_name=አንኮበር|image_flag=|type=[[Woredas of Ethiopia|Woreda]]|image_map=|subdivision_type=Country|subdivision_name={{flag|Ethiopia}}|subdivision_type1=[[Regions of Ethiopia|Region]]|subdivision_name1={{flag|Amhara}}|population_as_of=2012 est.|population_total=59,810 [https://web.archive.org/web/20120805184429/http://www.geohive.com/cntry/ethiopia.aspx]|population_density_km2=auto|population footnotes=|area_total_km2=672.80|area_footnotes=<ref name=geohive>[http://www.geohive.com/cntry/ethiopia.aspx Geohive: Ethiopia] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120805184429/http://www.geohive.com/cntry/ethiopia.aspx |date=2012-08-05 }}</ref>|official_name=|image_skyline=Landscape_near_Ankober.jpg|subdivision_type2=[[List of zones of Ethiopia|Zone]]|subdivision_name2=[[North Shewa Zone (Amhara)|North Shewa]]}}   '''Ankober''' ( {{Lang-am|አንኮበር}} ) yanki ne a yankin Amhara na [[Itofiya|kasar Habasha]] . Ankober yana gefen gabas na tsaunukan Habasha a shiyyar Shewa ta arewa, Ankober yana da iyaka da kudu da Asagirt, daga yamma da Basona Werana, a arewa da Termaber, daga gabas kuma da yankin Afar . Garuruwan Ankober sun hada da Aliyu Amba, Ankober, Gorgo da Haramba . Hanyoyi a cikin wannan Ankober sun hada da wanda aka gina a watan Yuni 1985 domin hada kauyen Dinki da sauran gundumar, a wani bangare na shirin "Abinci don Aiki" don taimakawa wadanda bala'in yunwa ya shafa a 1984-1985 . Har sai da aka kammala hanyar, Dinki ba a iya isa gare shi ta hanyar hawan alfadari na kwana biyu daga Debre Berhan zuwa gangaren gangaren dutse. Shekaru uku bayan kammala hanyar, an kafa masana'antar ruwa guda biyu a kauyen, haka kuma an farfado da sabbin noman 'ya'yan itace da masana'antar sarrafa auduga na gargajiya. <ref>Patrick Webb and Joachim von Braun, ''Famine and Food Security in Ethiopia: Lessons for Africa'' (Chichester: John Wiley and Sons, 1994), pp. 60, 107, 113f</ref> == Alkaluma == Bisa kidayar jama'a a shekarar 2007 da hukumar kididdiga ta kasar Habasha (CSA) ta gudanar, wannan gundumar tana da jimillar jama'a 76,510, wanda ya karu da kashi 14.09 bisa dari bisa kidayar shekarar 1994, wadanda 38,790 maza ne da mata 37,720; 4,403 ko 5.75% mazauna birane ne. Tana da fadin kasa kilomita murabba'i 672.80, Ankober tana da yawan jama'a 113.72, wanda bai kai matsakaicin yanki na mutane 115.3 a kowace murabba'in kilomita ba. An ƙidaya gidaje 18,274 a wannan gundumar, wanda ya haifar da matsakaicin mutum 4.19 ga gida ɗaya, da gidaje 17,633. Yawancin mazaunan sun yi addinin Kiristanci na Orthodox na Habasha, tare da 92.73% sun ba da rahoton cewa a matsayin addininsu, yayin da 7.15% na yawan jama'ar suka ce su Musulmai ne . Ƙididdigar ƙasa ta 1994 ta ba da rahoton jimillar yawan jama'a na wannan yanki na 67,061 a cikin gidaje 14,430, waɗanda 33,491 maza ne kuma 33,570 mata; 3,802 ko 5.67% na yawan jama'arta mazauna birni ne. Ƙabilu biyu mafi girma da aka ruwaito a Ankober su ne Amhara (92.77%), da Argobba (7.04%); duk sauran kabilun sun kasance kashi 0.19% na yawan jama'a. An yi amfani da Amharic a matsayin yaren farko da kashi 98.94%, kuma Argobba yana magana da kashi 0.9%; sauran 0.16% sun yi magana duk sauran yarukan farko da aka ruwaito. Yawancin mazaunan sun yi addinin Kiristanci na Orthodox na Habasha, tare da 92.52% sun ba da rahoton cewa a matsayin addininsu, yayin da 7.41% Musulmai ne . ==Manazarta== {{Reflist}}{{Coord|9|45|N|39|40|E|type:adm3rd_region:ET}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|9|45|N|39|40|E|type:adm3rd_region:ET}}{{Districts of the Amhara Region}}{{Authority control}} 9o25y5nno7k6w0i8pvljchfgdr4k8ri Asosa (woreda) 0 34443 164112 161071 2022-08-06T05:21:46Z Aubulama00 13625 wikitext text/x-wiki '''Asosa''' yanki ne a yankin Benishangul -Gumuz, [[Itofiya|Habasha]] . Wani yanki na shiyyar Asosa, yana da iyaka da Kurmuk da Komesha a arewa, da Menge a arewa maso gabas, da Oda Buldigilu a gabas, da Bambasi a kudu maso gabas, da gundumar Mao-Komo a kudu da kuma [[Sudan]] a cikin yamma. Ana kiran wannan gundumar ne bayan mafi girman mazauni, Asosa . Koguna sun haɗa da Yabus da kuma ta Buldidine. Ɗaya daga cikin mafi girman maki a Asosa shine Dutsen Bange . == Tarihi na baya-bayan nan ==   An sanar da gina asibitocin lafiya guda biyu a gundumar Asosa a ranar 9 ga watan Maris,shekara ta 2009, kan kuɗi kusan Biliyan 2, wanda zai dauki sama da mutane 40,000. Waɗannan za su haɗu da asibiti ɗaya, da cibiyoyin kiwon lafiya 27 ko wuraren kiwon lafiya waɗanda a halin yanzu ke ba da sabis ga mazauna sama da 87,000. Jami’an yankin sun sanar da cewa [[UNICEF]] ta bayar da gudunmuwar kayan aikin jinya da firji na sama da Bira miliyan 2.6 domin samar da waɗannan asibitoci. A watan Fabrairun shekara ta 2009, hukumar kula da hanyoyin kasar Habasha ta sanar da cewa, ta bayar da kwangilar gyara da gyaran hanyar da ta haɗa Asosa zuwa Kurmuk [[Sudan|,]] mai tsawon kilomita 100, wanda ya kai Naira miliyan 502.8 . Kamfanin Sino-Hydro International, wani kamfanin gine-gine na kasar Sin ne zai yi aikin. Ana sa ran fara aikin daga baya a shekarar ta 2009 kuma za a ɗauki watanni 36 ana kammala shi. Ita ce sashe na ƙarshe na babbar hanyar da ta haɗa [[Addis Abeba|Addis Ababa]], Nekemte, Asosa, da Kurmuk. Bankin Larabawa don Ci gaban Tattalin Arziki a Afirka, Asusun Raya Ƙasa na Saudiyya, da gwamnatin Habasha ne za su ba da kuɗin aikin. <ref>Richard High, [http://www.khl.com/magazines/international-construction/detail/item31338/ "Ethiopia expands road network"], KHL Group, ''International Construction'' website, 11 February 2009 (accessed 30 May 2009)</ref> == Alkaluma == Kididdiga ta kasa ta shekara ta 2007 ta bayar da rahoton jimillar yawan jama'a na wannan yanki na 104,147, daga cikinsu 52,968 maza ne, 51,179 kuma mata; 24,214 ko 23.25% na yawan jama'arta mazauna birni ne. Yawancin mazaunan sun ce su Musulmai ne, tare da 63.27% na yawan jama'a sun ba da rahoton cewa sun lura da wannan imani, yayin da 31.18% na yawan jama'a ke yin Kiristanci na Orthodox na Habasha, kuma 5.23% Furotesta ne. Bisa kididdigar da Hukumar Kididdiga ta Tsakiya ta fitar a shekarar 2005, wannan gundumar tana da yawan jama'a 102,732, daga cikinsu 53,340 maza ne, 49,392 kuma mata; 20,226 ko kuma 19.69% na jama'ar mazauna birni ne. Asosa tana da fadin kasa murabba'in kilomita 1,991.41, tana da yawan jama'a 51.6 a kowace murabba'in kilomita wanda ya zarce matsakaicin yanki na 19.95. Ƙididdigar ƙasa ta 1994 ta ba da rahoton jimillar yawan jama'a na wannan yanki na 73,954 a cikin gidaje 17,162, waɗanda 38,442 maza ne kuma 35,512 mata; 11,749 ko 15.89% na yawan jama'arta mazauna birni ne. Manyan kabilu uku da aka ruwaito a Asosa sune Amhara (53%), Berta (34%), da Oromo (9.4%); duk sauran kabilun sun kasance kashi 3.6% na yawan jama'a. Ana magana da Amharic a matsayin yaren farko da kashi 55%, 34% suna jin Berta, kuma 8.7% suna magana da Oromifa ; sauran kashi 2.3% sun yi magana duk sauran yarukan farko da aka ruwaito. Mafi yawan mazaunan musulmi ne, inda kashi 61.5% na al'ummar kasar suka bayyana cewa sun rungumi wannan imani, yayin da kashi 35.8% ke yin addinin Kiristanci na Orthodox na Habasha, kuma kashi 2.4% na Furotesta ne. Game da ilimi, 35.33% na yawan jama'a an dauke su masu karatu, wanda ya zarce matsakaicin yanki na 18.49%; 20.72% na yara masu shekaru 7-12 suna makarantar firamare; 3.41% na yara masu shekaru 13-14 sun kasance a makarantar sakandaren ƙarami; kuma 5.6% na mazauna shekaru 15-18 sun kasance a babbar makarantar sakandare. Dangane da yanayin tsafta, kashi 63.8% na gidajen birane da kashi 50.7% na dukkan gidaje sun sami tsaftataccen ruwan sha a lokacin kidayar; Kashi 86.7% na birane da kashi 9.8% na dukkan gidaje suna da kayan bayan gida. == Bayanan kula == {{Reflist}}{{Coord|10|10|N|34|25|E|type:adm3rd_region:ET}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|10|10|N|34|25|E|type:adm3rd_region:ET}}{{Districts of the Benishangul-Gumuz Region}} hb4xao3awyl7cdtqot679ykr0znkx1w Amibara (district) 0 34563 164131 161370 2022-08-06T06:27:33Z BnHamid 12586 /* Bayanan kula */ wikitext text/x-wiki '''Amibara''' yanki ne a yankin Afar , [[Itofiya|Habasha]] . Wani bangare na shiyyar mulki ta 3, Amibara tana iyaka da kudu da Awash Fentale, daga yamma kuma ta yi iyaka da [[kogin Awash]] wanda ya raba shi da Dulecha, a arewa maso yamma da shiyyar mulki ta 5, a arewa kuma ta [[Gewane (woreda)|Gewane]], daga gabas da Yankin Somaliya, kuma a kudu maso gabas ta yankin Oromia . Garuruwan Amibara sun hada da Awash Arba, Awash Sheleko, Melka Sedi da Melka Were . Fitattun alamomin wannan yanki sun haɗa da fissure vent Hertali (mita 900). == Alkaluma == Bisa kidayar jama'a ta shekarar 2007 da hukumar kididdiga ta kasar Habasha (CSA) ta gudanar, wannan gundumar tana da jimillar jama'a 63,378, wadanda 35,374 maza ne da mata 28,004; Amibara tana da fadin murabba'in kilomita 2,007.05, tana da yawan jama'a 31.58. Yayin da 28,137 ko 44.40% mazauna birni ne, sauran 6,555 ko kuma 10.34% makiyaya ne. An kirga gidaje 13,729 a wannan gundumar, wanda ya haifar da matsakaicin mutum 4.6 ga gida guda, da gidaje 14,773. Kashi 68.86% na al'ummar kasar sun ce Musulmai ne, kashi 21.2% Kiristocin Orthodox ne, kuma kashi 9.18% na Furotesta ne . == Noma == Ayyukan noma na kasuwanci a Amibara sun fara ne kafin mamayar Italiya, lokacin da wani Bajamushe-Habashi mai suna David Hall ya yi aikin gona a Melka Were. <ref>Richard Pankhurst, ''Economic History of Ethiopia'' (Addis Ababa: Haile Selassie I University, 1968), p. 209</ref> Al'adar gida ita ce baƙon da ke wannan gundumar ya gabatar da nau'in ''Prosopis juliflora'' da ke mamaye yankin Afar a cikin 1988. Duk da cewa manufar farko ita ce ta yaki da zaizayar kasa, jinsin ya mamaye fili akalla kilomita murabba'i 15 a Amibara, inda ya yi barazana ga nau'ikan itatuwa 11, da itatuwa 6, da ciyawa 6, wadanda dukkansu makiyayan yankin, da kuma namun daji na asali., dogara ga. Har ila yau, wannan ciyawa ya sanya shuka auduga, muhimmin amfanin gona na kuɗi, ya fi wahala <ref>Senait Regassa, Agajie Tesfaye, Taye Tessema, Adefires Worku, Rezene Fessehaie, and Getu Engida, [http://www.eiar.gov.et/partner/prosopis_1.pdf "Socio-Economic Impacts and Control Baseline Condition of ''Prosopis juliflora''"]{{Dead link|date=October 2016|fix-attempted=yes}} (accessed 30 April 2009)</ref> Dangane da wannan barazanar, FARM-Africa ta taimaka wa mazauna gida don tsara kansu don kawar ''da Prosopis'' daga hectare 280 a yankin, tare da gina katako guda uku. -murkushe niƙa a yankunan Amibara da Gewane. <ref>[http://www.farmafrica.org.uk/smartweb/news-views/blog/post/114 "280 hectares of prosopis cleared in Afar, Ethiopia"], FARM-Africa website (accessed 5 February 2011)</ref> Wani samfurin kididdigar da CSA ta yi a shekarar 2001 ya yi hira da manoma 9979 a wannan gundumar, wadanda ke rike da matsakaicin kadada 0.2 na fili. Daga cikin murabba'in kilomita 1.75 na fili masu zaman kansu da aka bincika, kashi 68.81% na noma ne; dawo don sauran amfanin ƙasa ya ɓace. Ga kasar da ake nomawa a wannan gundumar, an shuka hekta 180 a cikin kayan lambu, 3 a cikin rake, 96 a cikin amfanin gona, 146 a cikin itatuwan 'ya'yan itace kamar lemo da lemu, da ayaba 144.94; dawowar hatsi da hatsi ya ɓace. Kashi 10.37% na manoma suna kiwon amfanin gona da kiwo, yayin da kashi 1.7% kawai suke noma, kashi 94.7% na kiwo ne kawai. Ba a rasa cikakken bayani game da mallakar filaye. <ref>[http://www.csa.gov.et/surveys/Agricultural_Sample_Enumeration_2001/Agricultural_Sample_Enumeration_2001 "Central Statistical Authority of Ethiopia. Agricultural Sample Survey (AgSE2001). Report on Area and Production - Afar Region. Version 1.1 - December 2007"]{{Dead link|date=October 2016}} (accessed 26 January 2009)</ref> ==Manazarta== {{Reflist}}{{Districts of the Afar Region}}{{Coord|9|40|N|40|20|E}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|9|40|N|40|20|E}} lwbl19rmsassgfb7rbtje03u0u59axs Christopher Lake 0 34915 163952 2022-08-05T12:17:38Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1092540188|Christopher Lake]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement||name=Christopher Lake|official_name=Village of Christopher Lake|other_name=|native_name=<!-- for cities whose native name is not in English -->|nickname=|settlement_type=[[List of villages in Saskatchewan|Village]]|motto=|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|image_map=|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Saskatchewan#Canada <!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->|pushpin_label_position=<!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_mapsize=|subdivision_type=[[Country]]|subdivision_name={{flag|Canada}}|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1={{flag|Saskatchewan}}|subdivision_type2=[[List of regions of Canada|Region]]|subdivision_name2=Central|subdivision_type3=[[Census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 15, Saskatchewan|15]]|subdivision_type4=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural Municipality]]|subdivision_name4=[[District of Lakeland No. 521|Lakeland]]|government_footnotes=|government_type=[[Municipal government|Municipal]]|leader_title=Governing&nbsp;body|leader_name=[http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=3&mun=1901 Christopher Lake Village Council]|leader_title1=[[Mayor]]|leader_name1=Chris McShannock|leader_title2=[[Administrator of the Government|Administrator]]|leader_name2=Jeannie Rip|leader_title3=[[Member of the Legislative Assembly|MLA]]|leader_name3=|leader_title4=[[Member of Parliament|MP]] Raegan|leader_name4=|established_title=Post office Founded|established_date=|established_title2=[[Municipal corporation|Incorporated]] ([[Village]])|established_date2=|established_title3=[[Municipal corporation|Incorporated]] ([[Town]])|established_date3=|area_magnitude=|unit_pref=<!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->|area_footnotes=|area_total_km2=4.56|area_land_km2=|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|population_as_of=2016|population_footnotes=|population_note=|population_total=289|population_density_km2=63.3|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=National Population Rank (Out of 5,008)|population_blank1=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=|timezone=[[Central Standard Time|CST]]|utc_offset=-6|timezone_DST=|utc_offset_DST=|coordinates={{coord|53.5400|-105.794|region:CA-SK|display=inline}}|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S0J 0N0|area_code=306|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highways]]|blank_info={{jct|state=SK|Hwy|2}}<br>{{jct|state=SK|SK|263}}|blank1_name=[[Railway]]s|blank1_info=None|website=|footnotes=<ref>{{Citation |last=National Archives |first=Archivia Net |title=Post Offices and Postmasters |url=http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20061006045957/http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |archive-date=2006-10-06 }}</ref><ref>{{Citation|last=Government of Saskatchewan |first=MRD Home |title=Municipal Directory System |url=http://www.municipal.gov.sk.ca/index.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081121083646/http://www.municipal.gov.sk.ca/index.html |archive-date=November 21, 2008 }}</ref><ref>{{Citation|last=Canadian Textiles Institute.|title=CTI Determine your provincial constituency|year=2005|url=http://www.textiles.ca/eng/nonAuthProg/redirect.cfm?path=IssPolContacts&sectionID=7601.cfm|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20070911025012/http://www.textiles.ca/eng/nonAuthProg/redirect.cfm?path=IssPolContacts&sectionID=7601.cfm|archive-date=2007-09-11}}</ref><ref>{{Citation |last=Commissioner of Canada Elections |first=Chief Electoral Officer of Canada |title=Elections Canada On-line |year=2005 |url=http://www.elections.ca/home.asp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070421084430/http://www.elections.ca/home.asp |archive-date=2007-04-21 }}</ref>}} '''Lake Christopher''' ( yawan jama'a na 2016 : 289 ) ƙauye ne a lardin Saskatchewan na Kanada a cikin gundumar Lakeland Lamba 521 da Rukunin Ƙididdiga na 15 . Ƙauyen yana cikin gandun daji na tsakiyar Saskatchewan, 2&nbsp;km kudu da gabas da wani babban tabki mai suna (Takin Christopher). Kauyen yana da kusan 40&nbsp;km arewa da birnin Prince Albert da kusan 5&nbsp;kilomita gabas da wurin shakatawa na abokin tarayya na Emma Lake, yamma da mahaɗar Babbar Hanya 2 da 263 . Kogin Christopher gida ne ga karamar gwamnatin karamar hukumar Red River Cree First Nation . == Tarihi == Christopher Lake an haɗa shi azaman ƙauye a ranar 1 ga Maris, 1985. == Alkaluma ==   A cikin ƙididdigar yawan jama'a na 2021 da Kididdiga Kanada ta gudanar, Christopher Lake yana da yawan jama'a 302 da ke zaune a cikin 117 daga cikin 147 na gidaje masu zaman kansu, canjin yanayi. 4.5% daga yawan jama'arta na 2016 na 289 . Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|4.59|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 65.8/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2016, ƙauyen Christopher Lake ya ƙididdige yawan jama'a 289 da ke zaune a cikin 114 daga cikin 138 na gidaje masu zaman kansu. 2.8% ya canza daga yawan 2011 na 281 . Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|4.56|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 63.4/km a cikin 2016. == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a cikin Saskatchewan * Ƙauyen Saskatchewan == Nassoshi == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * [https://web.archive.org/web/20090522011831/http://rmlakeland521.ca/ Karamar Hukumar Lakeland, 521] {{Subdivisions of Saskatchewan|villages=yes}}{{SKDivision15}}{{Authority control}} 4ptpq2nq4yg31j52vq1lx870964o4ie Parkland Beach, Alberta 0 34916 163953 2022-08-05T12:18:57Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1099249914|Parkland Beach, Alberta]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage--> <!-- Basic info ---------------->|name=Parkland Beach|official_name=Summer Village of Parkland Beach|other_name=|native_name=|nickname=|settlement_type=[[List of summer villages in Alberta|Summer village]]|motto=<!-- images and maps ----------->|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|city_logo=|citylogo_size=|image_map=|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Alberta|pushpin_label_position=none<!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_map_caption=Location of Parkland Beach in [[Alberta]]|pushpin_mapsize=220 <!-- Location ------------------>|subdivision_type=Country|subdivision_name=Canada|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Alberta]]|subdivision_type2=|subdivision_name2=|subdivision_type3=[[List of census divisions of Alberta|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 8, Alberta|No. 8]]|subdivision_type4=|subdivision_name4=<!-- Politics ----------------->|government_footnotes=<ref>{{AMOS}}</ref>|government_type=[[Municipal incorporation]]|leader_title=Mayor|leader_name=Blair Morton|leader_title1=Governing body|leader_name1=Parkland Beach Summer Village Council|leader_title2=|leader_name2=|leader_title3=|leader_name3=|leader_title4=|leader_name4=|established_title=|established_date=|established_title2=<!--Incorporated-->|established_date2=|established_title3=<!-- Incorporated (city) -->|established_date3=|area_footnotes=&nbsp;(2021)<ref name=2021census/>|area_land_km2=0.94|population_as_of=2021|population_footnotes=<ref name=2021census/>|population_note=|population_total=168 <!-- 2021 StatCan census population only per [[WP:CANPOP]]; do not replace with latest municipal census population count; this municipal census population count can go in the population_blank1_title and population_blank1 parameters further below and can be noted in the article body (so long as it doesn't replace the 2021 StatCan census population in the body). -->|population_density_km2=179.4|population_blank1_title=|population_blank1=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=|timezone=[[Mountain Time Zone|MST]]|utc_offset=−7|timezone_DST=MDT|utc_offset_DST=−6|coordinates={{coord|52.60760|-114.06662|region:CA-AB|display=inline,title}}|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=|elevation_ft=<!-- Area/postal codes & others -------->|postal_code_type=|postal_code=|area_code=|blank_name=|blank_info=|blank1_name=|blank1_info=|website={{official website|www.parklandbeachsv.ca}}|footnotes=}} '''Parkland Beach''' ƙauyen bazara ne a cikin Alberta, Kanada. Tana arewacin gabar tafkin Gull, kudu maso gabashin [[Rimbey]] . == Alkaluma == A cikin ƙididdigar yawan jama'a na 2021 da Kididdiga Kanada ta gudanar, ƙauyen bazara na Parkland Beach yana da yawan jama'a 168 da ke zaune a cikin 85 daga cikin 232 na gidaje masu zaman kansu, canjin yanayi. 9.8% daga yawan jama'arta na 2016 na 153. Tare da filin ƙasa na 0.94 km2 , tana da yawan yawan jama'a 178.7/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a na 2016 da Statistics Kanada ta gudanar, ƙauyen bazara na Parkland Beach yana da yawan jama'a 153 da ke zaune a cikin 68 daga cikin 213 na gidaje masu zaman kansu. 23.4% ya canza daga yawan 2011 na 124. Tare da filin ƙasa na {{Convert|0.95|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 161.1/km a cikin 2016. == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a Alberta * Jerin ƙauyukan bazara a Alberta * Jerin ƙauyukan shakatawa a cikin Saskatchewan == Nassoshi == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Official website}} {{Subdivisions of Alberta|SV=yes}} 21hbz0mpwtboi6ua8p94ras624bz3vh Rural Municipality of Langenburg No. 181 0 34917 163954 2022-08-05T12:21:15Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1082595677|Rural Municipality of Langenburg No. 181]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=Langenburg No. 181|official_name=Rural Municipality of Langenburg No. 181|settlement_type=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural municipality]]|other_name=|motto=|image_skyline=|image_caption=|imagesize=200|image_map=SK RM 181 Langenburg.svg|mapsize=200|map_caption=Location of the RM of Langenburg No. 181 in [[Saskatchewan]]|subdivision_type=Country|subdivision_name=[[Canada]]|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Saskatchewan]]|subdivision_type2=[[List of regions of Canada#Saskatchewan|Region]]|subdivision_name2=|subdivision_type3=[[List of census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 5, Saskatchewan|5]]|subdivision_type4=[[Saskatchewan Association of Rural Municipalities|{{abbr|SARM|Saskatchewan Association of Rural Municipalities}} division]]|subdivision_name4=[[SARM Division No. 1|1]]|subdivision_type5=[[Electoral district (Canada)|Federal riding]]|subdivision_name5=|subdivision_type6=[[List of Saskatchewan provincial electoral districts|Provincial riding]]|subdivision_name6=|government_footnotes=<ref name=MDSprofile>{{cite web | url=http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=10&mun=2448 | title=Municipality Details: RM of Langenburg No. 181 | publisher=Government of Saskatchewan | access-date=May 21, 2020}}</ref>|leader_title=[[Reeve (Canada)|Reeve]]|leader_name=Terry Hildebrandt|leader_title1=Governing&nbsp;body|leader_name1=RM of Langenburg No. 181 Council|leader_title2=Administrator|leader_name2=Krystal Johnston|leader_title3=Office location|leader_name3=[[Langenburg, Saskatchewan|Langenburg]]|leader_title4=|leader_name4=|established_title=[[Municipal corporation|Formed]] ({{abbr|LID|Local improvement district}})|established_date=|established_title2=[[Municipal corporation|Formed]]<ref name=ruralincorp/>|established_date2=January 1, 1913|established_title3=Name change|established_date3=|established_title4=Name change|established_date4=|established_title5=Amalgamated|established_date5=|area_footnotes=&nbsp;(2016)<ref name=2016censusSKmunis/>|area_land_km2=675.42 <!-- Use 2016 StatCan land area to accompany 2016 population -->|population_as_of=2016|population_footnotes=<ref name=2016censusSKmunis/>|population_total=557 <!-- 2016 StatCan population only per [[WP:CANPOP]]; do not replace with latest estimate; this estimate can be noted in the article body (so long as it doesn't replace the 2016 StatCan population in the body) -->|population_density_km2=0.8|timezone=[[Central Standard Time|CST]]|timezone_DST=[[Central Standard Time|CST]]|coordinates={{coord|50.786|N|101.756|W|region:CA-SK_type:adm3rd|display=inline,title}}<ref name=CGNDB>{{cite web | url=http://ftp.maps.canada.ca/pub/nrcan_rncan/vector/geobase_cgn_toponyme/prov_csv_eng/ | title=Pre-packaged CSV files - CGN, Canada/Province/Territory (cgn_sk_csv_eng.zip) | publisher=Government of Canada | date=July 24, 2019 | access-date=May 23, 2020}}</ref>|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=|area_code=[[Area codes 306 and 639|306 and 639]]|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highway(s)]]|blank_info=|blank1_name=Railway(s)|blank1_info=|blank2_name=Waterway(s)|blank2_info=|website=|footnotes=}} Gundumar '''Rural na Langenburg No. 181''' ( yawan 2016 : 557 ) gundumar karkara ce (RM) a cikin lardin Kanada na Saskatchewan a cikin Sashin ƙidayar jama'a na 5 da Sashen <nowiki><abbr about="#mwt42" data-cx="[{&amp;quot;adapted&amp;quot;:true,&amp;quot;partial&amp;quot;:false,&amp;quot;targetExists&amp;quot;:true}]" data-mw="{&amp;quot;parts&amp;quot;:[{&amp;quot;template&amp;quot;:{&amp;quot;target&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;Abbr&amp;quot;,&amp;quot;href&amp;quot;:&amp;quot;./Template:Abbr&amp;quot;},&amp;quot;params&amp;quot;:{&amp;quot;1&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;SARM&amp;quot;},&amp;quot;2&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;Saskatchewan Association of Rural Municipalities&amp;quot;}},&amp;quot;i&amp;quot;:0}}]}" data-ve-no-generated-contents="true" id="mwHA" title="Saskatchewan Association of Rural Municipalities" typeof="mw:Transclusion mw:ExpandedAttrs">SARM</abbr></nowiki> na 1 . Tana cikin yankin gabas-ta tsakiya na lardin. == Tarihi == An haɗa RM na Langenburg No. 181 a matsayin gundumar karkara a ranar 1 ga Janairu, 1913. An kafa ta a baya a matsayin Gundumar Ingantacciyar Gida mai lamba 79 a ranar 1 ga Mayu, 1897.{{Ana bukatan hujja|date=May 2020}} == Geography == === Al'ummomi da yankuna === Gundumomin birni masu zuwa suna kewaye da RM. ; Garuruwa * Langenburg ; Kauyuka * Yarbo Al'ummomin da ba a haɗa su ba suna cikin RM. ; Yankuna * Marchwell == Alkaluma ==   A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2021 da Statistics Canada ta gudanar, RM na Langenburg No. 181 yana da yawan jama'a 561 da ke zaune a cikin 211 daga cikin 233 na gidaje masu zaman kansu, canjin yanayi. 0.7% daga yawan jama'arta na 2016 na 557 . Tare da yanki na {{Convert|656.42|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 0.9/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a na 2016, RM na Langenburg Lamba 181 ya ƙididdige yawan jama'a 557 da ke zaune a cikin 219 daga cikin 246 jimlar gidaje masu zaman kansu, a -2.6% ya canza daga yawan 2011 na 572 . Tare da yanki na {{Convert|675.42|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 0.8/km a cikin 2016. == Gwamnati == RM na Langenburg mai lamba 181 ana gudanar da ita ne ta hanyar zaɓaɓɓun majalissar ƙaramar hukuma da naɗaɗɗen gudanarwa wanda ke yin taro a ranar Alhamis ta biyu na kowane wata. Reve na RM shine Terry Hildebrandt yayin da mai kula da shi shine Krystal Johnston. Ofishin RM yana cikin Langenburg. == Nassoshi == {{Reflist}}{{Geographic location|Centre=Rural Municipality of Langenburg No. 181|Northwest=[[Rural Municipality of Saltcoats No. 213]]|North=[[Rural Municipality of Churchbridge No. 211]]|Northeast=|East=[[Rural Municipality of Riding Mountain West]] / [[Municipality of Russell – Binscarth]], [[Manitoba]]|Southeast=|South=[[Rural Municipality of Spy Hill No. 152]]|Southwest=|West=[[Rural Municipality of Fertile Belt No. 183]]}}{{Subdivisions of Saskatchewan|rural=yes}}{{SKDivision5}} cz0w59s7y8dbhpqbub38ol3y1ljuozo Earl Grey, Saskatchewan 0 34918 163955 2022-08-05T12:36:03Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1082048087|Earl Grey, Saskatchewan]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=Earl Grey|official_name=Village of Earl Grey|native_name=<!-- for cities whose native name is not in English -->|other_name=|settlement_type=[[List of villages in Saskatchewan|Village]]|image_skyline=|image_caption=|image_flag=|image_seal=|image_shield=|nickname=|motto=|image_map=|map_caption=|pushpin_map=Saskatchewan#Canada|pushpin_label_position=right|pushpin_map_caption=Location of Earl Grey|coordinates={{coord|50.935556|-104.711111|region:CA-SK|format=dms|display=inline,title}}|subdivision_type=[[Country]]|subdivision_name={{flag|Canada}}|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1={{flag|Saskatchewan}}|subdivision_type2=[[List of regions of Canada|Region]]|subdivision_name2=Central|subdivision_type3=[[Census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 6, Saskatchewan|6]]|subdivision_type4=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural Municipality]]|subdivision_name4=[[Rural Municipality of Longlaketon No. 219|Longlaketon No. 219]]|subdivision_type5=[[List of Canadian federal electoral districts|Federal Electoral District]]|subdivision_name5=|subdivision_type6=[[List of Saskatchewan provincial electoral districts|Provincial Constituency]]|subdivision_name6=|government_footnotes=|government_type=[[Municipal government|Municipal]]|leader_title=Governing&nbsp;body|leader_name=[http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=3&mun=1941 Earl Grey Village Council]|leader_title1=[[Mayor]]|leader_name1=Debbie Hupka-Butz|leader_title2=[[Administrator of the Government|Administrator]]|leader_name2=Courtney Wiers|leader_title3=[[Member of the Legislative Assembly|MLA]]|leader_name3=|leader_title4=[[Member of Parliament|MP]]|leader_name4=|established_title=Post office Founded|established_date=1905-10-16|established_title2=[[Municipal corporation|Incorporated]] ([[Village]])|established_date2=1906|established_title3=Incorporated (Town)|established_date3=|area_magnitude=|unit_pref=|area_footnotes=|area_total_km2=|elevation_footnotes=|elevation_m=|elevation_ft=|population_footnotes=|population_total=246|population_as_of=2006|population_density_km2=187.7|population_note=|timezone=[[Central Standard Time|CST]]|utc_offset=-6|timezone_DST=|utc_offset_DST=|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S0G 1J0|area_code=306|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highways]]|blank_info={{jct|state=SK|Hwy|22}}<br>{{jct|state=SK|Mun|641}}|blank1_name=[[Rail transport in Canada|Railways]]|blank1_info=[[Canadian Pacific Railway]]<br>(abandoned)|website=|footnotes=}} '''Earl Gray''' ( yawan jama'a na 2016 : 246 ) ƙauye ne a lardin Kanada na Saskatchewan a cikin Karamar Hukumar Longlaketon No. 219 da Rarraba Ƙididdiga Na 6 . Kauyen yana kimanin kilomita 67 arewa da birnin Regina . Paul Henderson, ƙane na Jack Henderson, ɗan rataye na Louis Riel ne ya fara zama a cikin 1901. <ref>Black, Norman Fergus (1913). A HISTORY OF SASKATCHEWAN AND THE OLD NORTH WEST.</ref> Bayan mutuwar Paul Henderson daga fallasa a 1903, wasu mazauna sun bi; a cikin 1906 an haɗa ƙauyen kuma aka sa masa suna "Earl Grey" bayan Albert Gray, 4th Earl Gray, Babban Gwamna na Kanada a lokacin. <ref>Shortt, Adam & Doughty, Arthur G., editors (1914). Canada and Its Provinces: Volume 19: The Prairie Provinces Part One</ref> A halin yanzu, garin yana da majami'u biyu (Church Lutheran Church [ELCIC] da United Church), Majami'ar Mulkin Shaidun Jehobah ɗaya, gidajen tsofaffi da yawa, otal, wurin shakatawa, da kuma asibitin dabbobi. An baje kolin wani ɗan ƙaramin mutum-mutumi na lif na hatsi a cikin tsakiyar gari, abin tunawa da ƙauyen da ke bunƙasa tattalin arzikin hatsi a baya. An rage girman makarantar jama'a zuwa makarantar Kindergarten -Grade 8 a cikin shekarar makaranta ta 2003-2004, kafin rufewa gaba daya a 2007. <ref>''[http://www.cbc.ca/news/canada/saskatchewan/sask-school-divisions-announce-14-closures-1.655750 Sask. school divisions announce 14 closures]'' May 8, 2007 - CBC News. Retrieved July 29, 2019</ref> == Tarihi == Earl Gray an haɗa shi azaman ƙauye a ranar 27 ga Yuli, 1906. == Alkaluma ==   A cikin kididdigar yawan jama'a ta shekarar 2021 da Statistics Canada ta gudanar, Earl Gray yana da yawan jama'a 229 da ke zaune a cikin 120 daga cikin 134 na gidaje masu zaman kansu, canjin yanayi. -6.9% daga yawan jama'arta na 2016 na 246 . Tare da filin ƙasa na {{Convert|1.35|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 169.6/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2016, ƙauyen Earl Gray ya ƙididdige yawan jama'a 246 da ke zaune a cikin 118 daga cikin 121 na gidaje masu zaman kansu. 2.8% ya canza daga yawan 2011 na 239 . Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|1.31|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 187.8/km a cikin 2016. == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a cikin Saskatchewan * Ƙauyen Saskatchewan == Nassoshi == <references /> == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Official website|http://www.earl-grey.ca/}} {{Subdivisions of Saskatchewan|villages=yes}}{{SKDivision6}} ln0qyvyebcmm5x7bj18z0m7uiu2buee Paynton 0 34919 163956 2022-08-05T12:37:49Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1083223059|Paynton]]" wikitext text/x-wiki  {{Infobox settlement|official_name=Paynton|native_name=<!-- for cities whose native name is not in English -->|other_name=|settlement_type=Village|image_skyline=Paynton (5123770266).jpg|image_caption=|image_flag=|image_seal=|image_shield=|nickname=|motto=|image_map=|map_caption=Paynton|pushpin_map=Saskatchewan#Canada|pushpin_label_position=|pushpin_map_caption=Location of Paynton|coordinates={{coord|53|00|46|N|108|56|11|W|region:CA-SK_source:http://www4.rncan.gc.ca/search-place-names/unique/HAGQN|display=inline,title}}|subdivision_type=Country|subdivision_name=Canada|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Saskatchewan]]|subdivision_type3=[[Census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 17, Saskatchewan|17]]|subdivision_type4=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural Municipality]]|subdivision_name4=[[Rural Municipality of Paynton No. 470|Paynton]]|established_title=Post office founded|established_date=1904|established_title2=Incorporated (village)|established_date2=1907|established_title3=Incorporated (town)|established_date3=|government_type=|government_footnotes=|leader_title=Mayor|leader_name=Karolyn Kirby|leader_title1=Administrator|leader_name1=Stephanie Knorr|leader_title2=Governing&nbsp;body|leader_name2=[http://www.municipal.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=3&mun=2145 Paynton Village Council]|unit_pref=<!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->|area_footnotes=|area_total_km2=0.85|elevation_footnotes=|elevation_m=|population_footnotes=|population_total=148|population_as_of=2016|population_density_km2=177.5|population_note=|timezone=CST|utc_offset=|timezone_DST=|utc_offset_DST=|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S0M 2J0|area_code=306|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highways]]|blank_info=[[Saskatchewan Highway 16|Highway 16]]<br>[[Saskatchewan Highway 674|Highway 674]]|website=|footnotes=<ref>{{Citation | last =National Archives | first =Archivia Net | title =Post Offices and Postmasters | url =http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php }}</ref><ref>{{Cite web |last=Government of Saskatchewan |first=MRD Home |title=Municipal Directory System |url=http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/welcome.aspx |access-date=2014-07-06 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160115125115/http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/welcome.aspx |archive-date=January 15, 2016 }}</ref><ref>{{Citation |last = Canadian Textiles Institute. |title = CTI Determine your provincial constituency |year = 2005 |url = http://www.textiles.ca/eng/nonAuthProg/redirect.cfm?path=IssPolContacts&sectionID=7601.cfm |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20070911025012/http://www.textiles.ca/eng/nonAuthProg/redirect.cfm?path=IssPolContacts&sectionID=7601.cfm |archive-date = 2007-09-11 }}</ref><ref>{{Citation | last =Commissioner of Canada Elections | first =Chief Electoral Officer of Canada | title =Elections Canada On-line | year =2005 | url =http://www.elections.ca/home.asp | archive-url =https://web.archive.org/web/20070421084430/http://www.elections.ca/home.asp | archive-date =2007-04-21 | url-status =dead }}</ref>}} '''Paynton''' ( yawan jama'a 2016 : 148 ) ƙauye ne a lardin Saskatchewan na Kanada a cikin Karamar Hukumar Paynton Lamba 470 da Sashen Ƙididdiga na No. 17 . Ita ce cibiyar gudanarwa ta Little Pine Cree First Nation band gwamnatin . <ref>http://www.littlepine.ca/</ref> == Tarihi == An haɗa Paynton azaman ƙauye a ranar Mayu 2, 1907. == Alkaluma ==   A cikin kididdigar yawan jama'a ta shekarar 2021 da Statistics Canada ta gudanar, Paynton yana da yawan jama'a 120 da ke zaune a cikin 62 daga cikin 67 na gidaje masu zaman kansu, canjin yanayi. -18.9% daga yawan jama'arta na 2016 na 148 . Tare da yanki na {{Convert|0.82|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 146.3/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2016, ƙauyen Paynton ya ƙididdige yawan jama'a 148 da ke zaune a cikin 67 daga cikin 86 na gidaje masu zaman kansu. -2% ya canza daga yawan 2011 na 151 . Tare da filin ƙasa na {{Convert|0.85|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 174.1/km a cikin 2016. == Yanayi == {{Weather box}} == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a cikin Saskatchewan * Ƙauyen Saskatchewan == Nassoshi == {{Reflist}}{{Subdivisions of Saskatchewan|villages=yes}}{{SKDivision17}} 25btyortmcaa28h4sf78tcj9l2khq8n Rural Municipality of Antelope Park No. 322 0 34920 163957 2022-08-05T12:40:05Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1082586639|Rural Municipality of Antelope Park No. 322]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=Antelope Park No. 322|official_name=Rural Municipality of Antelope Park No. 322|settlement_type=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural municipality]]|other_name=|motto=|image_skyline=|image_caption=|imagesize=200|image_map={{Location map+ |CAN SK Antelope Park |caption = |float = center |places = {{Location map~ |CAN SK Antelope Park |label = [[Loverna, Saskatchewan|''Loverna'']] |mark = Western Canada Map Assets Hamlet.svg |marksize = 4 |position = right |lat_deg = 51.6598 |lon_deg = -109.9920}} {{Location map~ |CAN SK Antelope Park |label = [[Hoosier, Saskatchewan|''Hoosier'']] |mark = Western Canada Map Assets Hamlet.svg |marksize = 4 |position = top |lat_deg = 51.6249 |lon_deg = -109.7406}} {{Location map~ |CAN SK Antelope Park |label = [[Fusilier, Saskatchewan|''Fusilier'']] |mark = Western Canada Map Assets Hamlet.svg |marksize = 4 |position = right |lat_deg = 51.8470 |lon_deg = -109.7678}} {{Location map~ |CAN SK Antelope Park |label = [[Court, Saskatchewan|''Court'']] |mark = Western Canada Map Assets Hamlet.svg |marksize = 4 |position = top |lat_deg = 51.8507 |lon_deg = -109.8793}} }}|image_map1=SK RM 322 Antelope Park.svg|mapsize1=200|map_caption1=Location of the RM of Antelope Park No. 322 in [[Saskatchewan]]|subdivision_type=Country|subdivision_name=[[Canada]]|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Saskatchewan]]|subdivision_type2=[[List of regions of Canada#Saskatchewan|Region]]|subdivision_name2=|subdivision_type3=[[List of census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 13, Saskatchewan|13]]|subdivision_type4=[[Saskatchewan Association of Rural Municipalities|{{abbr|SARM|Saskatchewan Association of Rural Municipalities}} division]]|subdivision_name4=[[SARM Division No. 6|6]]|subdivision_type5=[[Electoral district (Canada)|Federal riding]]|subdivision_name5=[[Battlefords--Lloydminster]]|subdivision_type6=[[List of Saskatchewan provincial electoral districts|Provincial riding]]|subdivision_name6=[[Kindersley (electoral district)|Kindersley]]|government_footnotes=<ref name=MDSprofile>{{cite web | url=http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=10&mun=2307 | title=Municipality Details: RM of Antelope Park No. 322 | publisher=Government of Saskatchewan | access-date=May 21, 2020}}</ref>|leader_title=[[Reeve (Canada)|Reeve]]|leader_name=Gordon Dommett|leader_title1=Governing&nbsp;body|leader_name1=RM of Antelope Park No. 322 Council|leader_title2=Administrator|leader_name2=Robin Busby|leader_title3=Office location|leader_name3=[[Marengo, Saskatchewan|Marengo]]|leader_title4=|leader_name4=|established_title=[[Municipal corporation|Formed]] ({{abbr|LID|Local improvement district}})|established_date=|established_title2=[[Municipal corporation|Formed]]<ref name=ruralincorp/>|established_date2=December 11, 1911|established_title3=Name change|established_date3=|established_title4=Name change|established_date4=|established_title5=Amalgamated|established_date5=|area_footnotes=&nbsp;(2016)<ref name=2016censusSKmunis/>|area_land_km2=612.9 <!-- Use 2016 StatCan land area to accompany 2016 population -->|population_as_of=2016|population_footnotes=<ref name=2016censusSKmunis/>|population_total=130 <!-- 2016 StatCan population only per [[WP:CANPOP]]; do not replace with latest estimate; this estimate can be noted in the article body (so long as it doesn't replace the 2016 StatCan population in the body) -->|population_density_km2=0.2|timezone=[[Central Standard Time|CST]]|timezone_DST=[[Central Standard Time|CST]]|coordinates={{coord|51.751|N|109.848|W|region:CA-SK_type:adm3rd|display=inline,title}}<ref name=CGNDB>{{cite web | url=http://ftp.maps.canada.ca/pub/nrcan_rncan/vector/geobase_cgn_toponyme/prov_csv_eng/ | title=Pre-packaged CSV files - CGN, Canada/Province/Territory (cgn_sk_csv_eng.zip) | publisher=Government of Canada | date=July 24, 2019 | access-date=May 23, 2020}}</ref>|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S0L 2K0|area_code=[[Area codes 306 and 639|306 and 639]]|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highway(s)]]|blank_info=|blank1_name=Railway(s)|blank1_info=|blank2_name=Waterway(s)|blank2_info=|website=|footnotes=}} Gundumar '''Rural Municipality na Antelope Park No. 322''' ( 2016 yawan : 130 ) birni ne na karkara (RM) a cikin lardin Kanada na Saskatchewan a cikin Sashin ƙidayar jama'a na 13 da Sashen <nowiki><abbr about="#mwt44" data-cx="[{&amp;quot;adapted&amp;quot;:true,&amp;quot;partial&amp;quot;:false,&amp;quot;targetExists&amp;quot;:true}]" data-mw="{&amp;quot;parts&amp;quot;:[{&amp;quot;template&amp;quot;:{&amp;quot;target&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;Abbr&amp;quot;,&amp;quot;href&amp;quot;:&amp;quot;./Template:Abbr&amp;quot;},&amp;quot;params&amp;quot;:{&amp;quot;1&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;SARM&amp;quot;},&amp;quot;2&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;Saskatchewan Association of Rural Municipalities&amp;quot;}},&amp;quot;i&amp;quot;:0}}]}" data-ve-no-generated-contents="true" id="mwHA" title="Saskatchewan Association of Rural Municipalities" typeof="mw:Transclusion mw:ExpandedAttrs">SARM</abbr></nowiki> No. 6 . Tana kan iyaka da Alberta . == Tarihi == RM na Antelope Park No. 322 an haɗa shi azaman gundumar karkara a ranar 11 ga Disamba, 1911. An ba shi suna don tururuwa na pronghorn a ko'ina. == Geography == === Al'ummomi da yankuna === Al'ummomin da ba a haɗa su ba suna cikin RM. ; Yankuna * Kotu * Fusilier * Hoosier * Loverna, (narkar da Maris 10, 2003) == Alkaluma ==   A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2021 da Statistics Canada ta gudanar, RM na Antelope Park No. 322 yana da yawan jama'a 124 da ke zaune a cikin 53 daga cikin jimlar 67 na gidaje masu zaman kansu, canjin yanayi. -4.6% daga yawanta na 2016 na 130 . Tare da yanki na {{Convert|609.52|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 0.2/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a na 2016, RM na Antelope Park No. 322 ya rubuta yawan jama'a 130 da ke zaune a cikin 54 daga cikin 61 jimlar gidaje masu zaman kansu, a -13.3% ya canza daga yawan 2011 na 150 . Tare da yanki na {{Convert|612.9|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 0.2/km a cikin 2016. == Abubuwan jan hankali == * Babban bangon Saskatchewan, kusa da Smiley * Gidan Tarihi na Lardin Buffalo yana Shafa Dutse, kusa da Flaxcombe * Hoosier United Church, a Hoosier, Saskatchewan == Gwamnati == RM na filin shakatawa na Antelope No. 322 ana gudanar da shi ne ta hanyar zaɓaɓɓun majalissar ƙaramar hukuma da naɗaɗɗen gudanarwa wanda ke yin taro a ranar Talata na uku na kowane wata. Babban RM shine Gordon Dommett yayin da mai kula da shi shine Robin Busby. Ofishin RM yana cikin Marengo. == Sufuri == ; Rail <ref>[http://www.rootsweb.com/~canmaps/1925Waghorn/ Canadian Maps: January 1925 Waghorn's Guide. ]</ref> * An yi watsi da Reshen Ƙimar CNR a cikin 1981- sau ɗaya yayi hidima Millerdale, Beaufield, Coleville, Direba, Smiley, Dewar Lake, Hoosier, Greene, Loverna ; Hanyoyi <ref>Eversoft Streets and Trips</ref> * Babbar Hanya 317 — tana hidimar Fusilier (arewa zuwa Primate) zuwa Hoosier * Babbar Hanya 772 — tana hidimar Loverna * Babbar Hanya 51 — tana hidimar Fusilier zuwa Alberta == Duba kuma == * Jerin kananan hukumomin karkara a cikin Saskatchewan == Nassoshi == {{Reflist}}{{Geographic location|Centre=Rural Municipality of Antelope Park No. 322|Northwest=[[Special Area No. 4]] {{flagicon|Alberta}}|North=[[Rural Municipality of Heart's Hill No. 352]]|Northeast=|East=[[Rural Municipality of Prairiedale No. 321]]|Southeast=|South=[[Rural Municipality of Chesterfield No. 261]]|Southwest=[[Special Area No. 3]] {{flagicon|Alberta}}|West=}}{{Subdivisions of Saskatchewan|rural=yes}}{{SKDivision13}} s4gdbvs1qm8akd7x4z6pqxgzfnk08v7 Rural Municipality of St. Louis No. 431 0 34921 163958 2022-08-05T12:42:19Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1082606142|Rural Municipality of St. Louis No. 431]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=St. Louis No. 431|official_name=Rural Municipality of St. Louis No. 431|settlement_type=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural municipality]]|other_name=|motto=|image_skyline=|image_caption=|imagesize=200|image_map={{Location map+ |CAN SK St. Louis |caption = |float = center |places = {{Location map~ |CAN SK St. Louis |label = [[St. Louis, Saskatchewan|St. Louis]] |mark = Western Canada Map Assets Village.svg |marksize = 6 |position = bottom |lat_deg = 52.9219 |lon_deg = -105.8092}} {{Location map~ |CAN SK St. Louis |label = [[Domremy, Saskatchewan|Domremy]] |mark = Western Canada Map Assets Hamlet.svg |marksize = 4 |position = right |lat_deg = 52.7884 |lon_deg = -105.7322}} {{Location map~ |CAN SK St. Louis |label = [[Hoey, Saskatchewan|Hoey]] |mark = Western Canada Map Assets Hamlet.svg |marksize = 4 |position = right |lat_deg = 52.8674 |lon_deg = -105.7915}} {{Location map~ |CAN SK St. Louis |label = [[St. Isidore-de-Bellevue, Saskatchewan|St. Isidore]] |mark = Western Canada Map Assets Hamlet.svg |marksize = 4 |position = top |lat_deg = 52.7837 |lon_deg = -105.9216}} }}|image_map1=SK RM 431 St. Louis.svg|mapsize1=200|map_caption1=Location of the RM of St. Louis No. 431 in [[Saskatchewan]]|subdivision_type=Country|subdivision_name=[[Canada]]|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Saskatchewan]]|subdivision_type2=[[List of regions of Canada#Saskatchewan|Region]]|subdivision_name2=|subdivision_type3=[[List of census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 15, Saskatchewan|15]]|subdivision_type4=[[Saskatchewan Association of Rural Municipalities|{{abbr|SARM|Saskatchewan Association of Rural Municipalities}} division]]|subdivision_name4=[[SARM Division No. 5|5]]|subdivision_type5=[[Electoral district (Canada)|Federal riding]]|subdivision_name5=|subdivision_type6=[[List of Saskatchewan provincial electoral districts|Provincial riding]]|subdivision_name6=|government_footnotes=<ref name=MDSprofile>{{cite web | url=http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=10&mun=2555 | title=Municipality Details: RM of St. Louis No. 431 | publisher=Government of Saskatchewan | access-date=May 21, 2020}}</ref>|leader_title=[[Reeve (Canada)|Reeve]]|leader_name=Emile Boutin|leader_title1=Governing&nbsp;body|leader_name1=RM of St. Louis No. 431 Council|leader_title2=Administrator|leader_name2=Sindy Tait|leader_title3=Office location|leader_name3=[[Hoey, Saskatchewan|Hoey]]|leader_title4=|leader_name4=|established_title=[[Municipal corporation|Formed]] ({{abbr|LID|Local improvement district}})|established_date=|established_title2=[[Municipal corporation|Formed]]<ref name=ruralincorp/>|established_date2=January 1, 1913|established_title3=Name change|established_date3=|established_title4=Name change|established_date4=|established_title5=Amalgamated|established_date5=|area_footnotes=&nbsp;(2016)<ref name=2016censusSKmunis/>|area_land_km2=790.93 <!-- Use 2016 StatCan land area to accompany 2016 population -->|population_as_of=2016|population_footnotes=<ref name=2016censusSKmunis/>|population_total=1086 <!-- 2016 StatCan population only per [[WP:CANPOP]]; do not replace with latest estimate; this estimate can be noted in the article body (so long as it doesn't replace the 2016 StatCan population in the body) -->|population_density_km2=1.4|timezone=[[Central Standard Time|CST]]|timezone_DST=[[Central Standard Time|CST]]|coordinates={{coord|52.809|N|105.996|W|region:CA-SK_type:adm3rd|display=inline,title}}<ref name=CGNDB>{{cite web | url=http://ftp.maps.canada.ca/pub/nrcan_rncan/vector/geobase_cgn_toponyme/prov_csv_eng/ | title=Pre-packaged CSV files - CGN, Canada/Province/Territory (cgn_sk_csv_eng.zip) | publisher=Government of Canada | date=July 24, 2019 | access-date=May 23, 2020}}</ref>|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=|area_code=[[Area codes 306 and 639|306 and 639]]|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highway(s)]]|blank_info=|blank1_name=Railway(s)|blank1_info=|blank2_name=Waterway(s)|blank2_info=|website=|footnotes=}} Gundumar '''Rural na St. Louis No. 431''' ( yawan 2016 : 1,086 ) gundumar karkara ce (RM) a cikin lardin Kanada na Saskatchewan a cikin Sashin ƙidayar jama'a na 15 da Sashen <nowiki><abbr about="#mwt44" data-cx="[{&amp;quot;adapted&amp;quot;:true,&amp;quot;partial&amp;quot;:false,&amp;quot;targetExists&amp;quot;:true}]" data-mw="{&amp;quot;parts&amp;quot;:[{&amp;quot;template&amp;quot;:{&amp;quot;target&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;Abbr&amp;quot;,&amp;quot;href&amp;quot;:&amp;quot;./Template:Abbr&amp;quot;},&amp;quot;params&amp;quot;:{&amp;quot;1&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;SARM&amp;quot;},&amp;quot;2&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;Saskatchewan Association of Rural Municipalities&amp;quot;}},&amp;quot;i&amp;quot;:0}}]}" data-ve-no-generated-contents="true" id="mwHA" title="Saskatchewan Association of Rural Municipalities" typeof="mw:Transclusion mw:ExpandedAttrs">SARM</abbr></nowiki> No. 5 . == Tarihi == An haɗa RM na St. Louis No. 431 a matsayin gundumar karkara a ranar 1 ga Janairu, 1913. == Geography == === Al'ummomi da yankuna === Gundumomin birni masu zuwa suna kewaye da RM. ; Kauyuka * Batoche * Domremy * St. Louis * Laurent de Grandin Al'ummomin da ba a haɗa su ba suna cikin RM. ; Kauyuka masu tsari * Yaya * St. Isidore de Bellevue == Alkaluma ==   A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2021 da Statistics Canada ta gudanar, RM na St. Louis Lamba 431 yana da yawan jama'a 1,029 da ke zaune a cikin 402 daga cikin 472 na gidaje masu zaman kansu, canjin yanayi. -5.2% daga yawanta na 2016 na 1,086 . Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|777.51|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 1.3/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a na 2016, RM na St. Louis No. 431 ya ƙididdige yawan jama'a 1,086 da ke zaune a cikin 424 daga cikin 452 jimlar gidaje masu zaman kansu, a 12.1% ya canza daga yawan 2011 na 969 . Tare da filin ƙasa na {{Convert|790.93|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 1.4/km a cikin 2016. == Gwamnati == RM na St. Louis No. 431 yana ƙarƙashin zaɓaɓɓun majalisar gundumomi da kuma naɗaɗɗen gudanarwa wanda ke yin taro a ranar Laraba ta farko na kowane wata. Reve na RM shine Emile Boutin yayin da mai kula da shi Sindy Tait. Ofishin RM yana cikin Hoey. == Duba kuma == * Jerin kananan hukumomin karkara a cikin Saskatchewan == Nassoshi == {{Reflist}}{{Subdivisions of Saskatchewan|rural=yes}}{{SKDivision15}} 91h1w34jp67n84sphe65nykhcwsrpmo Silton, Saskatchewan 0 34922 163959 2022-08-05T12:43:35Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1082058085|Silton, Saskatchewan]]" wikitext text/x-wiki {{Location map|Canada Saskatchewan}} '''Silton''' (2016 population: {{nts|71}}) is a village in the Canadian province of Saskatchewan within the Rural Municipality of McKillop No. 220 and Census Division No. 6. == Tarihi == An haɗa Silton azaman ƙauye a ranar 2 ga Yuli, 1914. == Alkaluma ==   A cikin kididdigar yawan jama'a ta 2021 da Statistics Canada ta gudanar, Silton yana da yawan jama'a 95 da ke zaune a cikin 45 daga cikin 53 na gidaje masu zaman kansu, canjin yanayi. 33.8% daga yawan jama'arta na 2016 na 71 . Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|1.06|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 89.6/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2016, ƙauyen Silton ya ƙididdige yawan jama'a 71 da ke zaune a cikin 37 daga cikin 48 na gidaje masu zaman kansu. -33.8% ya canza daga yawan 2011 na 95 . Tare da yankin ƙasa na {{Convert|1.07|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 66.4/km a cikin 2016. == Nassoshi == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * [http://www.villageofsilton.ca Kauyen Silton Yanar Gizo] {{Subdivisions of Saskatchewan|villages=yes}}{{SKDivision6}}{{Coord|50|48|16|N|104|54|46|W|region:CA_type:city_source:GNS-enwiki}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|50|48|16|N|104|54|46|W|region:CA_type:city_source:GNS-enwiki}} kt861uypnene861rpr7pflnljyn38p4 Webb, Saskatchewan 0 34923 163960 2022-08-05T12:44:52Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1092539966|Webb, Saskatchewan]]" wikitext text/x-wiki  {{Infobox settlement||official_name=Village of Webb|other_name=|native_name=<!-- for cities whose native name is not in English -->|nickname=|settlement_type=Village|motto=|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|image_map=|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Saskatchewan#Canada|pushpin_label=Webb|pushpin_label_position=|pushpin_mapsize=|subdivision_type=Country|subdivision_name=Canada|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Saskatchewan]]|subdivision_type2=[[Census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name2=[[Division No. 8, Saskatchewan|8]]|subdivision_type3=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural Municipality]]|subdivision_name3=[[Rural Municipality of Webb No. 138|Webb]]|government_footnotes=|government_type=|leader_title=Mayor|leader_name=John Martens|leader_title1=Administrator|leader_name1=Connie A. Sorenson|leader_title2=Governing&nbsp;body|leader_name2=[http://www.municipal.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=3&mun=2279 Webb Village Council]|leader_title3=|leader_name3=|leader_title4=|leader_name4=|established_title=Post office founded|established_date=[[List of acronyms and initialisms: N#NA|N/A]]|established_title2=Incorporated (village)|established_date2=June 18, 1910|established_title3=Incorporated (town)|established_date3=[[List of acronyms and initialisms: N#NA|N/A]]|area_magnitude=|unit_pref=<!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->|area_footnotes=|area_total_km2=1.41|area_land_km2=|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|population_as_of=2021|population_footnotes=|population_note=|population_total=71|population_density_km2=57.7|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=National Population Rank (Out of 5,008)|population_blank1=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=|timezone=CST|utc_offset=|timezone_DST=|utc_offset_DST=|coordinates={{coord|50|10|57|N|108|12|22|W|region:CA-SK_source:http://www4.rncan.gc.ca/search-place-names/unique/HAPLT|display=inline,title}}|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S0N 2X0|area_code=306|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highways]]|blank_info=[[Saskatchewan Highway 1|Highway 1]]|blank1_name=Waterways|blank1_info=|website=|footnotes=<ref>{{Citation | last =National Archives | first =Archivia Net | title =Post Offices and Postmasters | url =http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php }}</ref><ref>{{Citation|last=Government of Saskatchewan |first=MRD Home |title=Municipal Directory System |url=http://www.municipal.gov.sk.ca/index.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081121083646/http://www.municipal.gov.sk.ca/index.html |archive-date=November 21, 2008 }}</ref><ref>{{Citation | last =Canadian Textiles Institute. | title =CTI Determine your provincial constituency | year =2005 | url =http://www.textiles.ca/eng/nonAuthProg/redirect.cfm?path=IssPolContacts&sectionID=7601.cfm }}</ref><ref>{{Citation | last =Commissioner of Canada Elections | first =Chief Electoral Officer of Canada | title =Elections Canada On-line | year =2005 | url =http://www.elections.ca/home.asp }}</ref>}} '''Webb''' ( yawan jama'a 2021 : 71 ) ƙauye ne a lardin Saskatchewan na Kanada a cikin gundumar Rural na Webb No. 138 da Ƙididdigar Ƙididdigar No. 8 . == Tarihi == An haɗa Webb azaman ƙauye ranar 18 ga Yuni, 1910. == Alkaluma ==   A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2021 da Statistics Canada ta gudanar, Webb yana da yawan jama'a 71 da ke zaune a cikin 33 cikin 43 na jimlar gidaje masu zaman kansu, canjin 42% daga yawan 2016 na 50 . Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|1.23|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 57.7/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a na 2016, ƙauyen Webb ya ƙididdige yawan jama'a 50 da ke zaune a cikin 24 daga cikin 26 jimlar gidajen masu zaman kansu, a -16% ya canza daga yawan 2011 na 58 . Tare da yankin ƙasa na {{Convert|1.41|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 35.5/km a cikin 2016. == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a cikin Saskatchewan * Ƙauyen Saskatchewan * Filin jirgin sama na Paradise Hill == Bayanan kafa == {{Reflist}}{{Geographic location|Northwest=[[Hazlet, Saskatchewan|Hazlet]]|North=[[Pennant, Saskatchewan|Pennant]]|Northeast=[[Success, Saskatchewan|Success]]|West=[[Gull Lake, Saskatchewan|Gull Lake]]|Centre=Webb|East=[[Beverley, Saskatchewan|Beverley]]|Southwest=[[Shaunavon, Saskatchewan|Shaunavon]]|South=[[Simmie, Saskatchewan|Simmie]]|Southeast=[[Neville, Saskatchewan|Neville]]}}{{Subdivisions of Saskatchewan|villages=yes}}{{SKDivision8}} b4o3xupugct97lr2lx301vlie7uqwdp South Baptiste 0 34924 163961 2022-08-05T12:46:12Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1085737716|South Baptiste]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage--> <!-- Basic info ---------------->|name=South Baptiste|official_name=Summer Village of South Baptiste|other_name=|native_name=|nickname=|settlement_type=[[List of summer villages in Alberta|Summer village]]|motto=<!-- images and maps ----------->|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|city_logo=|citylogo_size=|image_map=|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Alberta|pushpin_label_position=none<!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_map_caption=Location of South Baptiste in [[Alberta]]|pushpin_mapsize=220 <!-- Location ------------------>|subdivision_type=Country|subdivision_name=Canada|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Alberta]]|subdivision_type2=|subdivision_name2=|subdivision_type3=[[List of census divisions of Alberta|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 13, Alberta|No. 13]]|subdivision_type4=|subdivision_name4=<!-- Politics ----------------->|government_footnotes=<ref>{{AMOS}}</ref>|government_type=[[Municipal incorporation]]|leader_title=Mayor|leader_name=Blaine Page|leader_title1=Governing body|leader_name1=South Baptiste Summer Village Council|leader_title2=|leader_name2=|leader_title3=|leader_name3=|leader_title4=|leader_name4=|established_title=|established_date=|established_title2=<!--Incorporated-->|established_date2=|established_title3=<!-- Incorporated (city) -->|established_date3=|area_footnotes=&nbsp;(2021)<ref name=2021census/>|area_land_km2=0.91|population_as_of=2021|population_footnotes=<ref name=2021census/>|population_note=|population_total=70 <!-- 2021 StatCan census population only per [[WP:CANPOP]]; do not replace with latest municipal census population count; this municipal census population count can go in the population_blank1_title and population_blank1 parameters further below and can be noted in the article body (so long as it doesn't replace the 2021 StatCan census population in the body). -->|population_density_km2=77|population_blank1_title=|population_blank1=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=|timezone=[[Mountain Time Zone|MST]]|utc_offset=−7|timezone_DST=MDT|utc_offset_DST=−6|coordinates={{coord|54.72397|-113.56928|region:CA-AB|display=inline,title}}|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=|elevation_ft=<!-- Area/postal codes & others -------->|postal_code_type=|postal_code=|area_code=|blank_name=|blank_info=|blank1_name=|blank1_info=|website={{official website|www.southbaptiste.com}}|footnotes=}} '''Kudancin Baptiste''' ƙauyen rani ne a cikin Alberta, Kanada. Tana kan gabar kudu ta tafkin Baptiste, yamma da Athabasca . == Alkaluma == A cikin ƙididdigar yawan jama'a na 2021 da Kididdiga Kanada ta gudanar, ƙauyen bazara na Kudancin Baptiste yana da yawan jama'a 70 da ke zaune a cikin 33 daga cikin 76 na gidaje masu zaman kansu, canjin yanayi. 6.1% daga yawan jama'arta 2016 na 66. Tare da yanki na 0.91 km2 , tana da yawan yawan jama'a 76.9/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2016 da Statistics Canada ta gudanar, ƙauyen bazara na Kudancin Baptiste yana da yawan jama'a 66 da ke zaune a cikin 30 daga cikin 77 na gidaje masu zaman kansu. 26.9% ya canza daga yawan jama'arta na 2011 na 52. Tare da yanki na {{Convert|0.93|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 71.0/km a cikin 2016. == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a Alberta * Jerin ƙauyukan bazara a Alberta * Jerin ƙauyukan shakatawa a cikin Saskatchewan == Nassoshi == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Official website}} {{Subdivisions of Alberta|SV=yes}}{{Authority control}} 0lu684yubk8h0nxj00znqtbru2wv6x4 Lundbreck 0 34925 163962 2022-08-05T12:47:42Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1086900155|Lundbreck]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage--> <!-- Basic info ---------------->|name=Lundbreck|other_name=|native_name=|nickname=|settlement_type=[[Hamlet (place)|Hamlet]]|motto=<!-- images and maps ----------->|image_skyline=Lundbreck Alberta Panorama from AB22.jpg|imagesize=|image_caption=Panorama of Lundbreck from [[Alberta Highway 22]]|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|city_logo=|citylogo_size=|image_map=|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Canada Alberta|pushpin_label_position=none<!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_map_caption=Location of Lundbreck in [[Alberta]]|pushpin_mapsize=220 <!-- Location ------------------>|subdivision_type=Country|subdivision_name=Canada|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Alberta]]|subdivision_type2=[[List of census divisions of Alberta|Census division]]|subdivision_name2=[[Division No. 3, Alberta|No. 3]]|subdivision_type3=[[List of municipal districts in Alberta|Municipal district]]|subdivision_name3=[[Municipal District of Pincher Creek No. 9]]|subdivision_type4=|subdivision_name4=<!-- Politics ----------------->|government_footnotes=|government_type=[[Municipal incorporation|Unincorporated]]|leader_title=Governing body|leader_name=[[Municipal District of Pincher Creek No. 9]] Council|leader_title1=|leader_name1=|leader_title2=|leader_name2=|leader_title3=|leader_name3=|leader_title4=|leader_name4=|established_title=|established_date=|established_title2=<!--Incorporated-->|established_date2=|established_title3=<!-- Incorporated (city) -->|established_date3=|area_footnotes=&nbsp;(2021)<ref name=2021census/>|area_land_km2=0.42|population_as_of=2021|population_footnotes=<ref name=2021census/>|population_note=|population_total=289 <!-- 2021 StatCan census population only per [[WP:CANPOP]]; do not replace with latest municipal census population count; this municipal census population count can go in the population_blank1_title and population_blank1 parameters further below and can be noted in the article body (so long as it doesn't replace the 2021 StatCan census population in the body). -->|population_density_km2=690.4|population_blank1_title=|population_blank1=|timezone=[[Mountain Time Zone|MST]]|utc_offset=−7|timezone_DST=MDT|utc_offset_DST=−6|coordinates={{coord|49.5856|-114.1619|region:CA-AB|display=inline,title}}|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=1200 <!-- Area/postal codes & others -------->|postal_code_type=|postal_code=|area_code=|blank_name=|blank_info=|blank1_name=|blank1_info=|website=|footnotes=}} '''Lundbreck''' ƙauye ne a kudancin Alberta, Kanada a cikin Gundumar Municipal na Pincher Creek No. 9 . <ref>{{Cite web|last3=Alberta Municipal Affairs}}</ref> Yana gefen kudu na Babbar Hanya<nowiki><span typeof="mw:Entity" id="mwEA">&</nowiki>nbsp;<nowiki></span></nowiki>3, kusan kilomita {{Convert|3|km|mi}} gabas da tashar kudu ta Babbar Hanya<nowiki><span typeof="mw:Entity" id="mwEw">&</nowiki>nbsp;<nowiki></span></nowiki>22, 16 km (9.9 mi) gabas da Municipality na Crowsnest Pass, 4 km (2.5 mi) yamma da ƙauyen Cowley da 16 km (9.9 mi) yammacin Garin Pincher Creek . Yana da tsayin 1,200 m (3,900 ft) . Yana daga cikin Rukunin Ƙididdiga na No.<nowiki><span typeof="mw:Entity" id="mwHQ">&</nowiki>nbsp;<nowiki></span></nowiki>3 da hawan Macleod na tarayya. == Tarihi == An haɗa Lundbreck a cikin 1907, ya yi bikin shekara ɗari a 2007, kuma an ba shi suna don masu hakar ma'adinai biyu (Lund da Breckenridge). Lundbreck ya fara ne a matsayin garin hakar kwal, cikin sauri ya girma zuwa girman mutane kusan 1,000 har sai da ma'adinan kwal din ya rufe, a lokacin da sauri ya ragu. == Alkaluma == A cikin kididdigar yawan jama'a ta shekarar 2021 da Statistics Canada ta gudanar, Lundbreck yana da yawan jama'a 289 da ke zaune a cikin 134 daga cikin 145 na gidaje masu zaman kansu, canjin yanayi. 22.5% daga yawan jama'arta na 2016 na 236. Tare da filin ƙasa na 0.42 km2 , tana da yawan yawan jama'a 688.1/km a cikin 2021. A matsayin wurin da aka keɓance a cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2016 da Kididdiga Kanada ta gudanar, Lundbreck yana da yawan jama'a 236 da ke zaune a cikin 113 daga cikin jimlar 141 na gidaje masu zaman kansu, canji na -3.3% daga yawan jama'arta na 2011 na 244. Tare da filin ƙasa na {{Convert|0.42|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 561.9/km a cikin 2016. == Ilimi == Makarantar Livingstone ita ce makarantar K-12, 1A da aka kafa a cikin 1955, a matsayin madadin zamani fiye da al'adar yin amfani da ƙananan ɗaki da yawa, ɗaki ɗaya, darajoji masu yawa, makarantun karkara. An yi jigilar yara daga makarantun karkara na yankin daga Cowley da yankin arewa maso yamma na MD na Pincher Creek Lamba 9. == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a Alberta * Jerin wuraren da aka keɓe a Alberta * Jerin tsoffin gundumomin birni a Alberta * Jerin ƙauyuka a Alberta == Fitattun mutane == * Valentine Milvain == Nassoshi == {{Reflist}}{{Alberta|hamlets=yes}} 8dt0wld42gxxs2iaj98e4j4qkeq3cne Rural Municipality of Elmsthorpe No. 100 0 34926 163963 2022-08-05T12:50:51Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1082591882|Rural Municipality of Elmsthorpe No. 100]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=Elmsthorpe No. 100|official_name=Rural Municipality of Elmsthorpe No. 100|settlement_type=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural municipality]]|other_name=|motto=|image_skyline=|image_caption=|imagesize=200|image_map=SK RM 100 Elmsthorpe.svg|mapsize=200|map_caption=Location of the RM of Elmsthorpe No. 100 in [[Saskatchewan]]|subdivision_type=Country|subdivision_name=[[Canada]]|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Saskatchewan]]|subdivision_type2=[[List of regions of Canada#Saskatchewan|Region]]|subdivision_name2=|subdivision_type3=[[List of census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 2, Saskatchewan|2]]|subdivision_type4=[[Saskatchewan Association of Rural Municipalities|{{abbr|SARM|Saskatchewan Association of Rural Municipalities}} division]]|subdivision_name4=[[SARM Division No. 2|2]]|subdivision_type5=[[Electoral district (Canada)|Federal riding]]|subdivision_name5=[[Moose Jaw—Lake Centre—Lanigan]]|subdivision_type6=[[List of Saskatchewan provincial electoral districts|Provincial riding]]|subdivision_name6=[[Lumsden-Morse]]<br>[[Weyburn-Big Muddy]]|government_footnotes=<ref name=MDSprofile>{{cite web | url=http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=10&mun=2374 | title=Municipality Details: RM of Elmsthorpe No. 100 | publisher=Government of Saskatchewan | access-date=May 21, 2020}}</ref>|leader_title=[[Reeve (Canada)|Reeve]]|leader_name=Ken Miller|leader_title1=Governing&nbsp;body|leader_name1=RM of Elmsthorpe No. 100 Council|leader_title2=Administrator|leader_name2=Jaimie Paranuik|leader_title3=Office location|leader_name3=[[Avonlea, Saskatchewan|Avonlea]]|leader_title4=|leader_name4=|established_title=[[Municipal corporation|Formed]] ({{abbr|LID|Local improvement district}})|established_date=|established_title2=[[Municipal corporation|Formed]]<ref name=ruralincorp/>|established_date2=December 12, 1910|established_title3=Name change|established_date3=|established_title4=Name change|established_date4=|established_title5=Amalgamated|established_date5=|area_footnotes=&nbsp;(2016)<ref name=2016censusSKmunis/>|area_land_km2=843.12 <!-- Use 2016 StatCan land area to accompany 2016 population -->|population_as_of=2016|population_footnotes=<ref name=2016censusSKmunis/>|population_total=226 <!-- 2016 StatCan population only per [[WP:CANPOP]]; do not replace with latest estimate; this estimate can be noted in the article body (so long as it doesn't replace the 2016 StatCan population in the body) -->|population_density_km2=0.3|timezone=[[Central Standard Time|CST]]|timezone_DST=[[Central Standard Time|CST]]|coordinates={{coord|49.892|N|105.025|W|region:CA-SK_type:adm3rd|display=inline,title}}<ref name=CGNDB>{{cite web | url=http://ftp.maps.canada.ca/pub/nrcan_rncan/vector/geobase_cgn_toponyme/prov_csv_eng/ | title=Pre-packaged CSV files - CGN, Canada/Province/Territory (cgn_sk_csv_eng.zip) | publisher=Government of Canada | date=July 24, 2019 | access-date=May 23, 2020}}</ref>|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S0H 0C0|area_code=[[Area codes 306 and 639|306 and 639]]|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highway(s)]]|blank_info=|blank1_name=Railway(s)|blank1_info=|blank2_name=Waterway(s)|blank2_info=|website=|footnotes=}} Gundumar '''Rural na Elmsthorpe No. 100''' ( yawan 2016 : 226 ) birni ne na karkara (RM) a cikin lardin Kanada na Saskatchewan a cikin Sashin Ƙididdiga na 2 da Sashen <nowiki><abbr about="#mwt42" data-cx="[{&amp;quot;adapted&amp;quot;:true,&amp;quot;partial&amp;quot;:false,&amp;quot;targetExists&amp;quot;:true}]" data-mw="{&amp;quot;parts&amp;quot;:[{&amp;quot;template&amp;quot;:{&amp;quot;target&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;Abbr&amp;quot;,&amp;quot;href&amp;quot;:&amp;quot;./Template:Abbr&amp;quot;},&amp;quot;params&amp;quot;:{&amp;quot;1&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;SARM&amp;quot;},&amp;quot;2&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;Saskatchewan Association of Rural Municipalities&amp;quot;}},&amp;quot;i&amp;quot;:0}}]}" data-ve-no-generated-contents="true" id="mwHA" title="Saskatchewan Association of Rural Municipalities" typeof="mw:Transclusion mw:ExpandedAttrs">SARM</abbr></nowiki> No. 2 . Tana yankin kudu maso gabas na lardin. == Tarihi == RM na Elmsthorpe No. 100 an haɗa shi azaman gundumar karkara a ranar 12 ga Disamba, 1910. === Abubuwan gado === Akwai kaddarorin tarihi guda huɗu da ke cikin RM. * ''Claybank Brick Plant'' - An Gina a cikin 1912 - 1914, kuma yana cikin Claybank shuka yanzu ya zama wurin tarihi na ƙasa. Kamfanin a baya yana aiki a ƙarƙashin sunan Saskatchewan Clay Products; Dominion Wuta Brick da Kamfanin Tukwane; Dominion Fire Brick and Clay Products Ltd.; AP Green Refectories Ltd. <ref>[http://heritageapp.cyr.gov.sk.ca/assets/pdf/577 Claybank Brick Plant]</ref> * ''Makarantar Crystal Hill'' (yanzu ana kiranta Cibiyar Jama'a ta Crystal Hill) - An Gina a cikin 1930 a matsayin makarantar ɗaki ɗaya ginin ya kasance makaranta daga 1930 har zuwa 1954. Ginin ya dogara ne akan ƙirar Kamfanin Waterman-Waterbury. <ref>[http://heritageapp.cyr.gov.sk.ca/assets/pdf/140.pdf Crystal Hill School]</ref> * ''Saskatchewan Wheat Pool Elevator #292'' - An Gina a 1964, kuma yana cikin hamlet na Truax. <ref>[http://heritageapp.cyr.gov.sk.ca/assets/pdf/2219.pdf Saskatchewan Wheat Pool Elevator #292]</ref> * ''St. Joseph's Roman Catholic Church'' - An Gina a 1928, kuma yana cikin hamlet na Claybank. <ref>[http://heritageapp.cyr.gov.sk.ca/assets/pdf/2846.pdf St. Joseph's Roman Catholic Church]</ref> == Geography == Fasalolin ƙasa a cikin RM sun haɗa da Dirt Hills, Tafkin Watson, Avonlea Badlands, da Avonlea Creek . === Al'ummomi da yankuna === Gundumomin birni masu zuwa suna kewaye da RM. ; Kauyuka * Avonlea Al'ummomin da ba a haɗa su ba suna cikin RM. ; Kauyuka masu tsari * Claybank ; Yankuna * Yankin Gravelbourg * Truax (an narkar da shi azaman ƙauye, Disamba 30, 1970) == Alkaluma ==   A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2021 da Statistics Canada ta gudanar, RM na Elmsthorpe No. 100 yana da yawan jama'a 195 suna zaune a cikin 92 daga cikin jimlar 112 na gidaje masu zaman kansu, canji na -13.7% daga yawan jama'arta na 2016 na 226 . Tare da yanki na {{Convert|824.15|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 0.2/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a na 2016, RM na Elmsthorpe No. 100 ya ƙididdige yawan jama'a na 226 da ke zaune a cikin 98 na jimlar 115 masu zaman kansu, a 7.6% ya canza daga yawan 2011 na 210 . Tare da yanki na {{Convert|843.12|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 0.3/km a cikin 2016. == Tattalin Arziki == Noma ita ce babbar masana'anta. <ref>[http://www.saskbiz.ca/communityprofiles/communityprofile.asp?CommunityID=816 Sask Biz ]</ref> == Gwamnati == RM na Elmsthorpe No. 100 ana gudanar da shi ne ta hanyar zaɓaɓɓun majalisar karamar hukuma da naɗaɗɗen gudanarwa wanda ke yin taro a ranar Laraba ta farko na kowane wata. Reve na RM shine Ken Miller yayin da mai kula da shi Jaimie Paranuik. Ofishin RM yana cikin Avonlea. == Nassoshi == {{Reflist}}{{Subdivisions of Saskatchewan|rural=yes}}{{SKDivision2}} 77wmh9wy8lgfm08c2vejzor4ew2c8zu Melville Beach 0 34927 163964 2022-08-05T12:52:35Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1079666050|Melville Beach]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=Melville Beach|official_name=Resort Village of Melville Beach|settlement_type=[[List of resort villages in Saskatchewan|Resort village]]|image_skyline=|image_caption=|imagesize=200|image_map=|mapsize=200|map_caption=|pushpin_map=Saskatchewan <!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->|pushpin_label_position=<!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_mapsize=|subdivision_type=Country|subdivision_name=Canada|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Saskatchewan]]|subdivision_type2=[[List of regions of Canada#Saskatchewan|Region]]|subdivision_name2=|subdivision_type3=[[List of census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 5, Saskatchewan|5]]|subdivision_type4=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural municipality]]|subdivision_name4=[[Rural Municipality of Grayson No. 184|RM of Grayson No. 184]]|subdivision_type5=[[Electoral district (Canada)|Federal riding]]|subdivision_name5=|subdivision_type6=[[List of Saskatchewan provincial electoral districts|Provincial riding]]|subdivision_name6=|government_footnotes=<ref name=MDS/>|leader_title=[[Mayor]]|leader_name=Ken Gerhardt|leader_title1=Governing&nbsp;body|leader_name1=Resort Village Council|leader_title2=Administrator|leader_name2=Kayla Hauser|leader_title3=Clerk|leader_name3=|leader_title4=|leader_name4=|established_title=Founded|established_date=|established_title2=[[Municipal corporation|Incorporated]]<ref name=Incorporation/>|established_date2=July 1, 1983|established_title3=|established_date3=|established_title4=|established_date4=|established_title5=|established_date5=|area_footnotes=&nbsp;(2016)<ref name=2016censusSKmunis/>|area_land_km2=0.21 <!-- Use 2016 StatCan land area to accompany 2016 population -->|population_as_of=2016|population_footnotes=<ref name=2016censusSKmunis/>|population_total=19 <!-- 2016 StatCan population only per [[WP:CANPOP]]; do not replace with latest estimate; this estimate can be noted in the article body (so long as it doesn't replace the 2016 StatCan population in the body) -->|population_density_km2=90.5|timezone=[[Central Standard Time|CST]]|timezone_DST=[[Central Standard Time|CST]]|coordinates={{coord|50.615|N|102.725|W|region:CA-SK|display=inline,title}}<ref>{{cite web | url=https://www.nrcan.gc.ca/earth-sciences/geography/download-geographical-names-data/9245 | title=Download Geographical Names Data: Files to download by province and territory (Saskatchewan, CSV) | publisher=[[Government of Canada]] | date=April 8, 2020 | access-date=May 29, 2020}}</ref>|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S0A 1X0|area_code=[[Area codes 306 and 639|306 and 639]]|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highway(s)]]|blank_info=[[Saskatchewan Highway 247|Hwy 247]]|blank1_name=Railway(s)|blank1_info=|blank2_name=Waterway(s)|blank2_info=[[Crooked Lake (Saskatchewan)|Crooked Lake]]|website={{official|www.melvillebeach.com}}|footnotes=}} '''Kogin Melville''' ( yawan 2016 : 19 ) ƙauyen wurin shakatawa ne a lardin Saskatchewan na Kanada a cikin Sashin ƙidayar jama'a mai lamba 5 . Yana kan gabar tafkin Crooked a cikin Karamar Hukumar Grayson No. 184 . == Tarihi == Melville Beach an haɗa shi azaman ƙauyen wurin shakatawa a ranar 1 ga Yuli, 1983. == Alkaluma ==   A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2021 da Statistics Canada ta gudanar, Melville Beach tana da yawan jama'a 54 da ke zaune a cikin 29 daga cikin jimlar gidajenta na 85, canjin yanayi. 184.2% daga yawan jama'arta na 2016 na 19 . Tare da filin ƙasa na {{Convert|0.11|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 490.9/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2016 da Statistics Canada ta gudanar, ƙauyen Resort na Melville Beach ya rubuta yawan jama'a 19 da ke zaune a cikin 9 daga cikin 60 na gidajen masu zaman kansu. -29.6% ya canza daga yawan 2011 na 27 . Tare da yanki na {{Convert|0.21|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 90.5/km a cikin 2016. == Gwamnati == Ƙauyen Resort na Melville Beach ana gudanar da shi ne ta zaɓaɓɓun majalisar gundumar da aka naɗa. Magajin gari shine Ken Gerhardt kuma mai kula da ita Kayla Hauser. <ref name="MDS" /> == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a cikin Saskatchewan * Jerin gundumomi a cikin Saskatchewan * Jerin ƙauyukan shakatawa a cikin Saskatchewan * Jerin ƙauyuka a cikin Saskatchewan * Jerin ƙauyukan bazara a Alberta == Nassoshi == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Official website|www.melvillebeach.com}} {{Geographic location|Northwest=[[Neudorf, Saskatchewan|Neudorf]]|North=[[Melville, Saskatchewan|Melville]]|Northeast=[[Grayson, Saskatchewan|Grayson]]|West=|Centre=Melville Beach|East=[[Stockholm, Saskatchewan|Stockholm]]|Southwest=[[Grenfell, Saskatchewan|Grenfell]]|South=[[Oakshela, Saskatchewan|Oakshela]]|Southeast=[[Broadview, Saskatchewan|Broadview]]}}{{Subdivisions of Saskatchewan|resortvillages=yes}}{{SKDivision5}} fcnscqtcnk9j8vg9w09uiomu65y6z4k Coutts, Alberta 0 34928 163965 2022-08-05T12:54:21Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1085917651|Coutts, Alberta]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=Coutts|official_name=Village of Coutts|other_name=|native_name=<!-- for cities whose native name is not in English -->|nickname=|settlement_type=[[List of villages in Alberta|Village]]|motto=The Gateway to Alberta|image_skyline=Coutts, Alberta border crossing into the USA.jpg|imagesize=|image_caption=Coutts border crossing, into the US|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|city_logo=|citylogo_size=|image_map=0076 Village Coutts, Alberta Locator.svg|map_caption=Location within County of Warner|pushpin_map=Canada Alberta|pushpin_label_position=none|pushpin_map_caption=Location in [[Alberta]]|pushpin_mapsize=200|subdivision_type=Country|subdivision_name=Canada|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Alberta]]|subdivision_type2=[[List of regions of Canada|Region]]|subdivision_name2=[[Southern Alberta]]|subdivision_type3=[[Land-use framework regions of Alberta|Planning region]]|subdivision_name3=[[South Saskatchewan Region|South Saskatchewan]]|subdivision_type4=[[List of municipal districts in Alberta|Municipal district]]|subdivision_name4=[[County of Warner No. 5|Warner]]|government_footnotes=|government_type=|leader_title=Mayor|leader_name=Jim Willett|leader_title1=Governing body|leader_name1=Coutts Village Council|leader_title2=<!-- [[Members of the Canadian House of Commons|MP]] -->|leader_name2=|leader_title3=[[Legislative Assembly of Alberta|MLA]]|leader_name3=|leader_title4=|leader_name4=|established_title=Founded|established_date=|established_title1=Incorporated<ref name=AMAVillageProfiles>{{cite web | url=http://www.municipalaffairs.alberta.ca/cfml/MunicipalProfiles/basicReport/VILG.PDF | publisher=[[Alberta Municipal Affairs]] | title=Location and History Profile: Village of Coutts | page=190 | date=October 14, 2016 | access-date=October 17, 2016}}</ref>|established_date1=&nbsp;|established_title2=&nbsp;•&nbsp;[[List of villages in Alberta|Village]]|established_date2=January 1, 1960|area_footnotes=&nbsp;(2021)<ref name=2021census/>|area_land_km2=1.18|population_as_of=2021|population_footnotes=<ref name=2021census/>|population_note=|population_total=224 <!-- 2021 StatCan census population only per [[WP:CANPOP]]; do not replace with latest municipal census population count; this municipal census population count can go in the population_blank1_title and population_blank1 parameters further below and can be noted in the article body (so long as it doesn't replace the 2021 StatCan census population in the body). -->|population_density_km2=190.4|population_blank1_title=|population_blank1=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=|timezone=[[Mountain Standard Time|MST]]|utc_offset=−7|timezone_DST=MDT|utc_offset_DST=−6|coordinates={{coord|49|00|23|N|111|57|51|W|region:CA-AB|display=inline}}|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=1070|elevation_ft=|postal_code_type=|postal_code=|area_code=[[Area code 403|403]] / [[Area code 587|587]]|blank_name=Highways|blank_info={{Jct|state=AB|Hwy|4}}<br>{{Jct|state=AB|Hwy|500}}<br>{{jct|country=USA|I|15}}|blank1_name=Waterway|blank1_info=[[Milk River (Montana-Alberta)|Milk River]]|website={{official website}}|footnotes=}} '''Coutts''' / KOOTS ) ƙauye KOOTS a kudancin Alberta, Kanada wanda tashar jiragen ruwa ce ta shiga cikin [[Jihohi a Tarayyar Amurika|jihar]] [[Montana]] ta Amurka. Yana daya daga cikin mafi yawan tashar shiga ta kan iyakar Kanada-Amurka a yammacin Kanada. Yana haɗa Highway 4 zuwa Interstate 15, muhimmiyar hanyar kasuwanci ( CANAMEX Corridor ) tsakanin Alberta, jihohin Amurka tare da I-15, da [[Mexico (ƙasa)|Mexico]] . Al'ummar tana da sunan William Burdett-Coutts, jami'in layin dogo. A cikin 2004, an buɗe wurin haɗin gwiwa na kan iyaka a Coutts- Sweet Grass, Montana, gidaje duka hukumomin tarayya na Kanada da Amurka. <ref>[http://www.gsa.gov/gsa/cm_attachments/GSA_DOCUMENT/Sweet_Grass_Release_R2-uP9X_0Z5RDZ-i34K-pR.doc Coutts-Sweetgrass border facility]</ref> == Alkaluma ==   A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2021 da Kididdiga Kanada ta gudanar, ƙauyen Coutts yana da yawan jama'a 224 da ke zaune a cikin 112 daga cikin 152 na gidaje masu zaman kansu, canjin yanayi. -8.6% daga yawanta na 2016 na 245. Tare da yankin ƙasa na 1.18 km2 , tana da yawan yawan jama'a 189.8/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2016 da Kididdiga Kanada ta gudanar, ƙauyen Coutts ya ƙididdige yawan jama'a 245 da ke zaune a cikin 122 daga cikin 159 na gidaje masu zaman kansu, canjin yanayi. -11.6% daga yawan jama'arta na 2011 na 277. Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|1.24|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 197.6/km a cikin 2016. == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a Alberta * Jerin ƙauyuka a Alberta * Sweetgrass–Coutts Border Ketare == Nassoshi == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Official website}} {{Geographic Location|Centre=Coutts|North=[[Milk River, Alberta|Milk River]]|Northeast=[[Allerston, Alberta|Allerston]]|East=[[Aden, Alberta|Aden]]|Southeast=[[Chester, Montana|Chester (USA)]]|South=[[Sunburst, Montana|Sunburst (USA)]]|Southwest=[[Cut Bank, Montana|Cut Bank (USA)]]|West=[[Del Bonita, Alberta|Del Bonita]]|Northwest=[[Magrath, Alberta|Magrath]]}}{{Subdivisions of Alberta|villages=yes}}{{Alberta Regions South Saskatchewan}}{{Authority control}}{{Coord|49|00|N|111|57|W|region:CA_type:city}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|49|00|N|111|57|W|region:CA_type:city}} nynlmbu06fnyas8qms0wg47dqfm6fot Craven, Saskatchewan 0 34929 163966 2022-08-05T12:56:54Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1082044244|Craven, Saskatchewan]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement||name=Craven<!-- at least one of the first two fields must be filled in -->|official_name=Village of Craven|other_name=|native_name=<!-- for cities whose native name is not in English -->|nickname=|settlement_type=[[List of villages in Saskatchewan|Village]]|motto=|image_skyline=Aerial - Craven, Saskatchewan 01 - white balanced (10618015544).jpg|imagesize=|image_caption=Aerial view, from the south, of Craven and vicinity (2013). Craven is just left of centre; [[Lumsden, Saskatchewan|Lumsden]] is obscured by clouds at lower left. [[Last Mountain Lake]] is at upper left.|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|image_map=|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Saskatchewan#Canada <!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->|pushpin_label_position=<!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_mapsize=|subdivision_type=Country|subdivision_name=Canada|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Saskatchewan]]|subdivision_type2=[[List of regions of Canada|Region]]|subdivision_name2=Central|subdivision_type3=[[Census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 6, Saskatchewan|6]]|subdivision_type4=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural Municipality]]|subdivision_name4=[[Longlaketon No. 219, Saskatchewan|Longlaketon No. 219]]|government_footnotes=|government_type=[[Municipal government|Municipal]]|leader_title=Governing&nbsp;body|leader_name=[http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=3&mun=1915 Craven Village Council]|leader_title1=[[Mayor]]|leader_name1=Scott Montgomery|leader_title2=[[Administrator of the Government|Administrator]]|leader_name2=Karen Herman|leader_title3=[[Member of the Legislative Assembly|MLA]]|leader_name3=|leader_title4=[[Member of Parliament|MP]]|leader_name4=|established_title=Post office Founded|established_date=|established_title2=[[Municipal corporation|Incorporated]] ([[Village]])|established_date2=|established_title3=|established_date3=|area_magnitude=|unit_pref=<!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->|area_footnotes=|area_total_km2=|area_land_km2=1.00|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|population_as_of=[[Canada 2011 Census|2011]]|population_footnotes=|population_note=|population_total=214|population_density_km2=176.7|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=|population_blank1=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=|timezone=[[Central Time Zone|CST]]|utc_offset=−06:00|timezone_DST=|utc_offset_DST=|coordinates={{coord|50|42|29|N|104|48|33|W|display=inline,title|region:CA-SK_type:city_source:GNS-enwiki}}|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S0L 0L0|area_code=306|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highways]]|blank_info={{jct|state=SK|Hwy|20}}<br>{{jct|state=SK|Hwy|99}}<br>{{jct|state=SK|Mun|641}}|blank1_name=[[Railway]]s|blank1_info=[[Canadian Pacific Railway]]|website=|footnotes=<ref>{{Citation |last=National Archives |first=Archivia Net |title=Post Offices and Postmasters |url=http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20061006045957/http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |archive-date=2006-10-06 }}</ref><ref>{{Citation|last=Canadian Textiles Institute.|title=CTI Determine your provincial constituency|year=2005|url=http://www.textiles.ca/eng/nonAuthProg/redirect.cfm?path=IssPolContacts&sectionID=7601.cfm|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20070911025012/http://www.textiles.ca/eng/nonAuthProg/redirect.cfm?path=IssPolContacts&sectionID=7601.cfm|archive-date=2007-09-11}}</ref><ref>{{Cite web |last=Government of Saskatchewan |first=MRD Home |title=Municipal Directory System |url=http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/welcome.aspx |access-date=2014-12-16 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160115125115/http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/welcome.aspx |archive-date=2016-01-15 }}</ref><ref>{{Citation |last=Commissioner of Canada Elections |first=Chief Electoral Officer of Canada |title=Elections Canada On-line |year=2005 |url=http://www.elections.ca/home.asp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070421084430/http://www.elections.ca/home.asp |archive-date=2007-04-21 }}</ref>}} '''Craven''' ( yawan jama'a 2016 : 214 ) ƙauye ne a lardin Saskatchewan na Kanada a cikin Karamar Hukumar Longlaketon No. 219 da Rarraba Ƙididdiga Na 6 . Ƙauyen yana arewa maso gabas da garin Lumsden a cikin kwarin Qu'Appelle . Yana zaune a mahaɗin kogin Qu'Appelle da Dutsen Dutsen Ƙarshe . Dam din Craven yana gefen gabas na ƙauyen. Craven yana karbar bakuncin bikin kiɗan ƙasa na shekara-shekara mai suna Country Thunder Saskatchewan . Asalin da ake kira Big Valley Jamboree, Uba Lucien Larré ne ya fara kafa shi a matsayin mai tara kuɗi don Gidajensa na Bosco don matasa masu tada hankali. Taron magaji, Kinsmen Rock'N the Valley rock Festival, ya gudana har zuwa 2004. An sake farfado da tsarin waƙar ƙasar a cikin 2005. == Tarihi == An kafa Craven a cikin 1882 ta Colonel Stone kuma ana kiransa da sunan Sussex asali. Asalin mazaunin yana da nisan mil mil gabas daga wurin na yanzu. {{Rp|47}}An haɗa Craven azaman ƙauye a ranar 11 ga Afrilu, 1905. == Alkaluma ==   A cikin ƙididdigar yawan jama'a na 2021 da Statistics Kanada ke gudanarwa, Craven yana da yawan jama'a 266 da ke zaune a cikin 111 daga cikin 118 na gidaje masu zaman kansu, canjin yanayi. 24.3% daga yawan jama'arta na 2016 na 214 . Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|1.22|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 218.0/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a na 2016, ƙauyen Craven ya ƙididdige yawan jama'a 214 da ke zaune a cikin 92 na jimlar 104 na gidaje masu zaman kansu, a -9.3% ya canza daga yawan 2011 na 234 . Tare da yankin ƙasa na {{Convert|1.21|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 176.9/km a cikin 2016. == Fitattun mutane == * Tanner Glass, ɗan wasan hockey na NHL mai ritaya == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a cikin Saskatchewan * Jerin ƙauyuka a cikin Saskatchewan == Nassoshi == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje ==   {{Commonscat|Craven, Saskatchewan}} * {{Official website}} {{Subdivisions of Saskatchewan|villages=yes}}{{SKDivision6}} rv7d1yknln5ijk49plfpof3ii3wfdbw Crystal Springs, Alberta 0 34930 163967 2022-08-05T12:58:24Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1098421763|Crystal Springs, Alberta]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=Crystal Springs|official_name=Summer Village of Crystal Springs|other_name=|native_name=|nickname=|settlement_type=[[List of summer villages in Alberta|Summer village]]|motto=<!-- images and maps ----------->|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|city_logo=|citylogo_size=|image_map=|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Alberta|pushpin_label_position=none<!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_map_caption=Location of Crystal Springs in [[Alberta]]|pushpin_mapsize=220|subdivision_type=Country|subdivision_name=Canada|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Alberta]]|subdivision_type2=|subdivision_name2=|subdivision_type3=[[List of census divisions of Alberta|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 11, Alberta|No. 11]]|subdivision_type4=|subdivision_name4=|government_footnotes=<ref>{{AMOS}}</ref>|government_type=[[Municipal incorporation]]|leader_title=Mayor|leader_name=Ian Rawlinson|leader_title1=Governing body|leader_name1=Crystal Springs Summer Village Council|leader_title2=|leader_name2=|leader_title3=|leader_name3=|leader_title4=|leader_name4=|established_title=Incorporated|established_date=January 1, 1957|established_title2=|established_date2=|established_title3=|established_date3=|area_footnotes=&nbsp;(2021)<ref name=2021census/>|area_land_km2=0.45|population_as_of=2021|population_footnotes=<ref name=2021census/>|population_note=|population_total=74 <!-- 2021 StatCan census population only per [[WP:CANPOP]]; do not replace with latest municipal census population count; this municipal census population count can go in the population_blank1_title and population_blank1 parameters further below and can be noted in the article body (so long as it doesn't replace the 2021 StatCan census population in the body). -->|population_density_km2=163.4|population_blank1_title=|population_blank1=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=|timezone=[[Mountain Time Zone|MST]]|utc_offset=−7|timezone_DST=MDT|utc_offset_DST=−6|coordinates={{coord|52.98110|-114.04628|region:CA-AB|display=inline,title}}|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=|postal_code=|area_code=|blank_name=|blank_info=|blank1_name=|blank1_info=|website={{official URL}}|footnotes=}} '''Crystal Springs''' ƙauyen bazara ne a cikin Alberta, Kanada. Tana kan gabar kudu maso gabas na tafkin Pigeon, {{Convert|1.2|km|mi}} arewa da Highway 13 . Al'ummar ta yi iyaka da ƙauyen bazara na Grandview zuwa arewa maso yamma da ƙauyen da ke tafkin Pigeon zuwa kudu. == Tarihi == Crystal Springs ya janye daga Gundumar Municipal na Wetaskiwin No. 74 kuma an haɗa shi a matsayin ƙauyen bazara a ranar 1 ga Janairu, 1957. == Alkaluma == A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2021 da Kididdiga Kanada ta gudanar, ƙauyen bazara na Crystal Springs yana da yawan jama'a 74 da ke zaune a cikin 40 daga cikin 130 na jimlar gidaje masu zaman kansu, canjin yanayi. 45.1% daga yawan jama'arta na 2016 na 51. Tare da filin ƙasa na 0.45 km2 , tana da yawan yawan jama'a 164.4/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2016 da Kididdiga Kanada ta gudanar, ƙauyen bazara na Crystal Springs yana da yawan jama'a 51 da ke zaune a cikin 26 daga cikin 108 na gidaje masu zaman kansu. -43.3% ya canza daga yawan 2011 na 90. Tare da filin ƙasa na {{Convert|0.57|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 89.5/km a cikin 2016. == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a Alberta * Jerin ƙauyukan bazara a Alberta * Jerin ƙauyukan shakatawa a cikin Saskatchewan == Nassoshi == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Official website}} {{Subdivisions of Alberta|SV=yes}} 6092ivgh4b5u2t1xy456ylgfeb29zna Donatville 0 34931 163968 2022-08-05T12:59:55Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1072252614|Donatville]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!-- See Template:Infobox settlement for additional fields and descriptions -->|name=Donatville|settlement_type=Hamlet|image_skyline=|image_alt=|image_caption=|nickname=|motto=|pushpin_map=Canada Alberta|pushpin_label_position=|pushpin_map_alt=|pushpin_map_caption=Location of Donatville in [[Alberta]]|coordinates={{coord|54.747|N|112.804|W|display=inline,title}}|coor_pinpoint=|coordinates_footnotes=|subdivision_type=Country|subdivision_name=Canada|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Alberta]]|subdivision_type2=[[List of regions of Canada#Alberta|Region]]|subdivision_name2=[[Northern Alberta]]|subdivision_type3=[[List of census divisions of Alberta|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 13, Alberta|13]]|subdivision_type4=[[List of municipal districts in Alberta|Municipal district]]|subdivision_name4=[[Athabasca County]]|established_title=|established_date=|government_footnotes=<ref name="council">{{Athabasca County Council|ref}}</ref>|leader_title=Reeve|leader_name={{Athabasca County Council|reeve}}|leader_title1=Governing body|leader_name1={{Athabasca County Council}}|unit_pref=Metric|area_footnotes=<ref name=2016censusABdpls/>|area_total_km2=|area_land_km2=0.67|area_water_km2=|area_water_percent=|area_note=|elevation_footnotes=|elevation_m=|population_footnotes=<ref name=2016censusABdpls/>|population_total=0|population_as_of=2016|population_density_km2=|population_demonym=|population_note=|timezone1=[[Mountain Standard Time|MST]]|utc_offset1=-7|timezone1_DST=MDT|utc_offset1_DST=-6|postal_code_type=<!-- Postal Code -->|postal_code=|website={{URL|http://www.athabascacounty.com/}}|footnotes=}} '''Donatville''' ƙauye ne a arewacin Alberta, Kanada a cikin gundumar Athabasca . Yana kan Babbar Hanya 63, kusan kilomita {{Convert|118|km}} arewa maso gabas na Fort Saskatchewan . Al'ummar tana da sunan Donat Gingras, ɗan ƙasar majagaba. An bude makarantar farko a shekarar 1915. == Alkaluma == A matsayin wurin da aka keɓance a cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2016 da Kididdiga Kanada ta gudanar, Donatville ya rubuta yawan jama'a na 0 da ke zaune a cikin 1 na jimlar 1 na gidaje masu zaman kansu, canji na -100% daga yawan 2011 na 5. Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|0.67|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 0.0/km a cikin 2016. A matsayin wurin da aka keɓe a cikin ƙidayar jama'a ta 2011, Donatville tana da yawan jama'a 5 da ke zaune a cikin 3 daga cikin jimillar gidaje 6, canjin 0% daga yawanta na 2006 na 0. Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|0.66|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 7.6/km a cikin 2011. == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a Alberta * Jerin ƙauyuka a Alberta == Nassoshi == {{Reflist}}{{Alberta|hamlets=yes}} 4bpdkkt0qclda66kp0dg28z6jt3tauv Kelliher, Saskatchewan 0 34932 163969 2022-08-05T13:01:56Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1092539874|Kelliher, Saskatchewan]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=Kelliher|official_name=Village of Kelliher|other_name=|native_name=<!-- for cities whose native name is not in English -->|nickname=|settlement_type=[[List of villages in Saskatchewan|Village]]|motto=|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|city_logo=|citylogo_size=|image_map=|pushpin_map=Saskatchewan#Canada|pushpin_map_caption=Location of Kelliher in [[Saskatchewan]]|coordinates={{coord|51.261|-103.740|region:CA-SK|display=inline}}|pushpin_label_position=none|pushpin_mapsize=200|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|subdivision_type=[[Country]]|subdivision_name={{flag|Canada}}|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1={{flag|Saskatchewan}}|subdivision_type2=[[List of regions of Canada|Region]]|subdivision_name2=Central|subdivision_type3=[[Census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 10, Saskatchewan|10]]|subdivision_type4=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural Municipality]]|subdivision_name4=[[Rural Municipality of Kellross No. 247|Kellross No. 247]]|government_footnotes=|government_type=[[Municipal government|Municipal]]|leader_title=Governing&nbsp;body|leader_name=[http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=3&mun=2027 Kelliher Village Council]|leader_title1=[[Mayor]]|leader_name1=Darcy King|leader_title2=[[Administrator of the Government|Administrator]]|leader_name2=Angela Romanson|leader_title3=[[Member of the Legislative Assembly|MLA]]|leader_name3=|leader_title4=[[Member of Parliament|MP]]|leader_name4=|established_title=Post office founded|established_date=|established_title2=[[Municipal corporation|Incorporated]] ([[Village]])|established_date2=|established_title3=[[Municipal corporation|Incorporated]] ([[Town]])|established_date3=|area_magnitude=|unit_pref=<!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->|area_footnotes=|area_total_km2=2.81|area_land_km2=|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|population_as_of=2016|population_footnotes=|population_note=|population_total=217|population_density_km2=77.3|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=National Population Rank|population_blank1=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=|timezone=[[Central Standard Time|CST]]|utc_offset=−6|timezone_DST=|utc_offset_DST=|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S0A 1V0|area_code=306 639|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highways]]|blank_info={{jct|state=SK|Hwy|15}}|blank1_name=[[Railway]]s|blank1_info=[[Canadian National Railway]]|website={{official URL}}|footnotes=<ref>{{Citation |last=National Archives |first=Archivia Net |title=Post Offices and Postmasters |url=http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20061006045957/http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |archive-date= 6 October 2006 }}</ref><ref>{{Citation|last=Government of Saskatchewan |first=MRD Home |title=Municipal Directory System |url=http://www.municipal.gov.sk.ca/index.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081121083646/http://www.municipal.gov.sk.ca/index.html |archive-date=21 November 2008 }}</ref><ref>{{Citation |last=Canadian Textiles Institute. |title=CTI Determine your provincial constituency |year=2005 |url=http://www.textiles.ca/eng/nonAuthProg/redirect.cfm?path=IssPolContacts&sectionID=7601.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070911025012/http://www.textiles.ca/eng/nonAuthProg/redirect.cfm?path=IssPolContacts&sectionID=7601.cfm |archive-date=11 September 2007 }}</ref><ref>{{Citation |last=Commissioner of Canada Elections |first=Chief Electoral Officer of Canada |title=Elections Canada On-line |year=2005 |url=http://www.elections.ca/home.asp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070421084430/http://www.elections.ca/home.asp |archive-date=21 April 2007 }}</ref>}} '''Kelliher''' ( yawan yawan jama'a na 2016 : 217 ) ƙauye ne a lardin Saskatchewan na Kanada a cikin Karamar Hukumar Kellross No. 247 da Rukunin Ƙididdiga na No. 10 . Kauyen yana da kusan 140&nbsp;km arewa da birnin Regina . == Tarihi == Kelliher an haɗa shi azaman ƙauye ranar 27 ga Afrilu, 1909. == Geography == === Yanayi === {{Weather box}} == Alkaluma ==   A cikin kididdigar yawan jama'a ta shekarar 2021 da Statistics Canada ta gudanar, Kelliher yana da yawan jama'a 244 da ke zaune a cikin 129 daga cikin 162 na gidaje masu zaman kansu, canjin yanayi. 12.4% daga yawan jama'arta na 2016 na 217 . Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|2.57|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 94.9/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a na 2016, ƙauyen Kelliher ya ƙididdige yawan jama'a 217 da ke zaune a cikin 123 daga cikin 151 na gidaje masu zaman kansu. 0.5% ya canza daga yawan 2011 na 216 . Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|2.81|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 77.2/km a cikin 2016. == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a cikin Saskatchewan * Ƙauyen Saskatchewan == Nassoshi == {{Reflist}}{{Geographic location|Northwest=[[Leross, Saskatchewan|Leross]]|North=[[West Bend, Saskatchewan|West Bend]]|Northeast=|West=|Centre=Kelliher|East=[[Ituna]]|Southwest=|South=[[Lipton, Saskatchewan|Lipton]]|Southeast=[[Jasmin, Saskatchewan|Jasmin]]}}{{Subdivisions of Saskatchewan|villages=yes}}{{SKDivision10}}{{Coord|51.261|N|103.740|W|type:city_region:CA_source:GNS-enwiki}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|51.261|N|103.740|W|type:city_region:CA_source:GNS-enwiki}} 0poqtk9vfu3gr55i11i13i8oov69q0r Afrikan Boy 0 34933 163970 2022-08-05T13:09:00Z Gwanki 3834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1096629349|Afrikan Boy]]" wikitext text/x-wiki '''Olushola Ajose''', wanda aka fi sani da suna '''Afrikan Boy''' (an haife shi 28 ga Maris 1989) haifaffen ɗan Najeriya ne daga gundumar Woolwich ta [[Landan]] . Ya tafi hoto ko bidiyo mai zagaya yanar gizo da sauri tare da waƙa mai taken "Wata rana na je Lidl " da aka rubuta a waccan SP Studios. Ya fito baƙo a kan waƙar "Hussel" daga kundin MIA ''Kala'', kuma yana ɗaya daga cikin masu fasaha na farko MIA tana son sanya hannu a laƙabin ta NEET Recordings (wanda ake kira Zig-Zag) a cikin 2007. An ɗora remix ɗin " Paper Planes " na MIA akan MySpace dinta wanda ke nuna Afrikan Boy da abokin tafiya Rye Rye . Afrikan Boy bai taɓa fitowa a rediyon ɗan fashin teku ba, <ref name="fact" /> damar yin aiki da aka saba a cikin nau'in ɓarna. Ya yi karatun Psychology a Jami'ar Brunel . Yawon shaƙatawa don tallafawa MIA akan yawon shakatawa na KALA na 2007 da 2008 Mutane Vs. Yawon shakatawa na Money da kuma kanun labarai na kansa, Afrikan Boy ya fito a Splash! biki . A ranar 26 ga watan Yunin 2011, Afrikan Boy ya fitar da haɗe-haɗen faifansa mai suna "Abin da ya ɗauki tsawon lokaci" a gidan yanar gizonsa kyauta. A ranar 18 ga Agusta 2014, ya saki LP ''The ABCD'' akan Yam Records. Ya kuma ba da gudummawa ga aikin DJ Shadow da Africa Express tare da Baaba Maal, Femi Kuti, Damon Albarn da Fatoumata Diawara. Waƙarsa "Hit Em Up" ita ma ta fito a kan sautin sauti don wasan bidiyo na 2016 Forza Horizon 3. == Manazarta == <references group="" responsive="1"></references> == Hanyoyin haɗi na waje == * [http://www.afrikanboy.com/ Gidan yanar gizon hukuma] * Afrikan Boy </img> * [https://www.myspace.com/afrikanboy Myspace] [[Category:Rayayyun mutane]] 8659x4iom7actrf7fpxyi7yaos5kitx 163971 163970 2022-08-05T13:09:58Z Gwanki 3834 wikitext text/x-wiki '''Olushola Ajose''', wanda aka fi sani da suna '''Afrikan Boy''' (an haife shi 28 ga Maris 1989) haifaffen ɗan Najeriya ne daga gundumar Woolwich ta [[Landan]].<ref>{{cite web |title=Afrikan Boy |url=http://www.drownedinsound.com/bands/12208 |work=[[Drowned in Sound]] |accessdate=2008-03-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080303165036/http://www.drownedinsound.com/bands/12208 |archivedate=2008-03-03 |url-status=dead }}</ref> Ya tafi hoto ko bidiyo mai zagaya yanar gizo da sauri tare da waƙa mai taken "Wata rana na je Lidl " da aka rubuta a waccan SP Studios. Ya fito baƙo a kan waƙar "Hussel" daga kundin MIA ''Kala'', kuma yana ɗaya daga cikin masu fasaha na farko MIA tana son sanya hannu a laƙabin ta NEET Recordings (wanda ake kira Zig-Zag) a cikin 2007. An ɗora remix ɗin " Paper Planes " na MIA akan MySpace dinta wanda ke nuna Afrikan Boy da abokin tafiya Rye Rye . Afrikan Boy bai taɓa fitowa a rediyon ɗan fashin teku ba, <ref name="fact" /> damar yin aiki da aka saba a cikin nau'in ɓarna. Ya yi karatun Psychology a Jami'ar Brunel . Yawon shaƙatawa don tallafawa MIA akan yawon shakatawa na KALA na 2007 da 2008 Mutane Vs. Yawon shakatawa na Money da kuma kanun labarai na kansa, Afrikan Boy ya fito a Splash! biki . A ranar 26 ga watan Yunin 2011, Afrikan Boy ya fitar da haɗe-haɗen faifansa mai suna "Abin da ya ɗauki tsawon lokaci" a gidan yanar gizonsa kyauta. A ranar 18 ga Agusta 2014, ya saki LP ''The ABCD'' akan Yam Records. Ya kuma ba da gudummawa ga aikin DJ Shadow da Africa Express tare da Baaba Maal, Femi Kuti, Damon Albarn da Fatoumata Diawara. Waƙarsa "Hit Em Up" ita ma ta fito a kan sautin sauti don wasan bidiyo na 2016 Forza Horizon 3. == Manazarta == <references group="" responsive="1"></references> == Hanyoyin haɗi na waje == * [http://www.afrikanboy.com/ Gidan yanar gizon hukuma] * Afrikan Boy </img> * [https://www.myspace.com/afrikanboy Myspace] [[Category:Rayayyun mutane]] mgidgmc79osfel2ihj0fz8jmhe4vpg5 Gibril Adamu Mohammed 0 34934 163975 2022-08-05T14:37:39Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/999015191|Gibril Adamu Mohammed]]" wikitext text/x-wiki '''Gibril Adamu Mohammed''' ɗan siyasan Ghana ne na Jamhuriyar Ghana.<ref name=":0">{{Cite web|author=Peace FM|title=Ghana Election 2004 Results - Asawase Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/ashanti/10/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":1">{{Cite book|last=|first=|title=Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections|publisher=Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung|year=2005|isbn=|location=Accra|pages=120}}</ref> Ya kasance dan majalisa mai wakiltar mazabar Asawase na yankin Ashanti na Ghana a majalisa ta 4 a jamhuriya ta hudu ta Ghana.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Ya kasance memba na National Democratic Congress.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> == Aiki == Mohammed likita ne a sana'a.<ref name=":2">{{Cite book|last=|first=|title=Ghana Parliamentary Register, 2004-2008|publisher=The Office of Parliament|year=2004|isbn=|location=Accra|pages=}}</ref> == Aikin siyasa == Mohammed memba a National Democratic Congress ne.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Ya zama dan majalisa ne daga watan Janairun 2005 bayan ya zama zakara a zaben gama gari a watan Disambar 2004.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> An zabe shi a matsayin dan majalisa mai wakiltar mazabar Asawase a majalisa ta hudu na jamhuriyar Ghana ta hudu.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> == Zabe == An zabi Mohammed a matsayin dan majalisa mai wakiltar mazabar Asawase na yankin Ashanti na Ghana a karon farko a babban zaben Ghana na shekara ta 2004.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Ya yi nasara akan tikitin jam'iyyar National Democratic Congress.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Mazabarsa wani bangare ne na kujeru uku na 'yan majalisa daga cikin kujeru 39 da jam'iyyar National Democratic Congress ta samu a zaben na yankin Ashanti.<ref>{{Cite web|date=2016-08-10|title=Statistics of Presidential and Parliamentary Election Results|url=https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/|access-date=2020-08-02|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref> Jam'iyyar National Democratic Congress ta lashe kujeru 94 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 230.<ref>{{Cite web|author=Peace FM|title=Ghana Election 2004 Results - President|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/president/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An zabe shi da kuri'u 33,541 daga cikin 67,485 da aka kada.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Wannan yayi daidai da 49.7% na jimlar ƙuri'un da aka jefa.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> An zabe shi a kan Thomas Atigah na People's National Convention, Patricia Appiagyei na New Patriotic Party, Hassan B. A. Abu-Bong na jam'iyyar Convention People's Party, Adam Diyawu Rahaman na Democratic People's Party da Abdul Majeed Alhassan dan takara mai zaman kansa.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Wadannan sun samu kuri'u 1,598, 29,067, 570, 204 da 2,505 bi da bi na jimillar kuri'un da aka kada.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Waɗannan sun yi daidai da 2.4%, 43.1%, 0.8%, 0.3% da 3.7% na jimlar ƙuri'un da aka jefa.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> == Rayuwa ta sirri == Mohammed musulmi ne.<ref name=":2" /> == Rasuwa == Mohammed ya rasu ne jim kadan bayan ya lashe kujerar majalisar wakilai a mazabar Asawase a ranar 15 ga Fabrairun 2005.<ref name=":2" /> == Manazarta == 1dtbtrbm51setppmkovhm75o7f0g2qw Jacob Hackenburg Griffiths-Randolph 0 34935 163976 2022-08-05T15:11:32Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1025644610|Jacob Hackenburg Griffiths-Randolph]]" wikitext text/x-wiki '''Jacob Hackenburg Griffiths-Randolph''' (6 Satumba 1914 - 25 Yuli 1986) alkali ne kuma shugaban majalisar dokokin Ghana a lokacin jamhuriya ta uku. Shi ne kuma dan Ghana na farko da ya zama kwamishinan harajin shiga. == Rayuwar farko da ilimi == An haife shi a Accra, Gold Coast a ranar 6 ga Satumba 1914. Dan kabilar Yuro-African Ga, ya halarci makarantar kwana ta Anglican duka-boys, Kwalejin Adisadel, sannan ya shiga kamfanin kasuwanci na John Holt, ya kai matsayin Manajan yanki da wakilcin kamfani a Kumasi. Daga baya, Griffiths-Randolph ya yi murabus kuma ya tafi Landan don ci gaba da karatunsa. Ya yi nasarar kammala karatunsa na shari'a a Inner Temple A cikin 1952, bayan haka ya koma Ghana. == Aiki == A shekarar 1959, a lokacin jamhuriyar Ghana ta farko, shugaba [[Kwame Nkrumah]] ya nada shi kwamishinan harajin shiga, dan Afrika na farko da ya rike wannan mukamin. Ya tafi gudun hijira a Togo a shekara ta 1962, bayan ya soki shugaba Nkrumah a wani wa'azin coci, da kuma sanar da shi game da kama shi da ke kusa, wanda ya sa ya bar cocin ya nufi kan iyakar Togo kai tsaye. A lokacin da yake kasar Togo a matsayin bakon shugaban kasar Togo Olympio, an yi juyin mulki a can kuma ya tsere zuwa Najeriya, daga nan ya nufi Ingila, kuma ya yi gudun hijira na wasu shekaru masu zuwa har zuwa lokacin da aka hambarar da shugaba Nkrumah a watan Fabrairun 1966. Sabuwar gwamnati ta nada shi alkalin kotun koli kuma ya yi aiki a Bolgatanga, Cape Coast, Tamale da kuma Accra, inda ya kasance har ya yi ritaya daga Bench a 1979.<ref>{{cite web|url=http://www.lexisnexis.com/documents/academic/upa_cis/11276_CFGhanaIntForAffs19601963.pdf|title=GHANA: 1960-January 1963 - Internal Affairs and Foreign Affairs|access-date=2007-04-18|pages=7 & 11|work=A Guide to the Microfilm Edition of Confidential U.S. State Department Central Files|publisher=LexisNexis|archive-url=https://web.archive.org/web/20110515073448/http://www.lexisnexis.com/documents/academic/upa_cis/11276_CFGhanaIntForAffs19601963.pdf|archive-date=2011-05-15|url-status=live}}</ref> Da mika mulki da sojoji suka yi a watan Satumban 1979 aka haifi jamhuriya ta 3, kuma aka zabe shi baki daya ya zama shugaban majalisa. Ya taba rike mukamin kakakin majalisar dokokin Ghana daga ranar 24 ga watan Satumban shekarar 1979 zuwa ranar 31 ga watan Disambar 1981, a lokacin shugabancin Dr. [[Hilla Limann]], wanda jirgin Laftanar [[Jerry Rawlings|J. J. Rawlings]] ya hambarar da gwamnatinta. == Iyali == Mai shari'a Griffiths-Randolph da matarsa ​​Frances Philippina (née Mann) sun haifi 'ya'ya bakwai. Diyar su [[Rebecca Akufo-Addo|Rebecca]], tana auren [[Nana Akufo-Addo|Nana Addo Dankwa Akufo-Addo]].<ref>{{cite web|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=101872|title=The NPP race is not for the swift?|access-date=2007-04-18|work=Politics of Friday, 31 March 2006|date=30 November 2001|publisher=Ghana Home Page|archive-url=https://web.archive.org/web/20070610062712/http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=101872|archive-date=10 June 2007|url-status=live}}</ref> == Daga baya rayuwa == Griffiths-Randolph ya mutu a ranar 25 ga Yuli 1986 yana da shekaru 72. hh6qg0k5zbd01j61cyes6pkboz8l0rv 163977 163976 2022-08-05T15:22:18Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q1631455}} '''Jacob Hackenburg Griffiths-Randolph''' (6 Satumba 1914 - 25 Yuli 1986) alkali ne kuma shugaban majalisar dokokin Ghana a lokacin jamhuriya ta uku. Shi ne kuma dan Ghana na farko da ya zama kwamishinan harajin shiga. == Rayuwar farko da ilimi == An haife shi a Accra, Gold Coast a ranar 6 ga Satumba 1914. Dan kabilar Yuro-African Ga, ya halarci makarantar kwana ta Anglican duka-boys, Kwalejin Adisadel, sannan ya shiga kamfanin kasuwanci na John Holt, ya kai matsayin Manajan yanki da wakilcin kamfani a Kumasi. Daga baya, Griffiths-Randolph ya yi murabus kuma ya tafi Landan don ci gaba da karatunsa. Ya yi nasarar kammala karatunsa na shari'a a Inner Temple A cikin 1952, bayan haka ya koma Ghana. == Aiki == A shekarar 1959, a lokacin jamhuriyar Ghana ta farko, shugaba [[Kwame Nkrumah]] ya nada shi kwamishinan harajin shiga, dan Afrika na farko da ya rike wannan mukamin. Ya tafi gudun hijira a Togo a shekara ta 1962, bayan ya soki shugaba Nkrumah a wani wa'azin coci, da kuma sanar da shi game da kama shi da ke kusa, wanda ya sa ya bar cocin ya nufi kan iyakar Togo kai tsaye. A lokacin da yake kasar Togo a matsayin bakon shugaban kasar Togo Olympio, an yi juyin mulki a can kuma ya tsere zuwa Najeriya, daga nan ya nufi Ingila, kuma ya yi gudun hijira na wasu shekaru masu zuwa har zuwa lokacin da aka hambarar da shugaba Nkrumah a watan Fabrairun 1966. Sabuwar gwamnati ta nada shi alkalin kotun koli kuma ya yi aiki a Bolgatanga, Cape Coast, Tamale da kuma Accra, inda ya kasance har ya yi ritaya daga Bench a 1979.<ref>{{cite web|url=http://www.lexisnexis.com/documents/academic/upa_cis/11276_CFGhanaIntForAffs19601963.pdf|title=GHANA: 1960-January 1963 - Internal Affairs and Foreign Affairs|access-date=2007-04-18|pages=7 & 11|work=A Guide to the Microfilm Edition of Confidential U.S. State Department Central Files|publisher=LexisNexis|archive-url=https://web.archive.org/web/20110515073448/http://www.lexisnexis.com/documents/academic/upa_cis/11276_CFGhanaIntForAffs19601963.pdf|archive-date=2011-05-15|url-status=live}}</ref> Da mika mulki da sojoji suka yi a watan Satumban 1979 aka haifi jamhuriya ta 3, kuma aka zabe shi baki daya ya zama shugaban majalisa. Ya taba rike mukamin kakakin majalisar dokokin Ghana daga ranar 24 ga watan Satumban shekarar 1979 zuwa ranar 31 ga watan Disambar 1981, a lokacin shugabancin Dr. [[Hilla Limann]], wanda jirgin Laftanar [[Jerry Rawlings|J. J. Rawlings]] ya hambarar da gwamnatinta. == Iyali == Mai shari'a Griffiths-Randolph da matarsa ​​Frances Philippina (née Mann) sun haifi 'ya'ya bakwai. Diyar su [[Rebecca Akufo-Addo|Rebecca]], tana auren [[Nana Akufo-Addo|Nana Addo Dankwa Akufo-Addo]].<ref>{{cite web|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=101872|title=The NPP race is not for the swift?|access-date=2007-04-18|work=Politics of Friday, 31 March 2006|date=30 November 2001|publisher=Ghana Home Page|archive-url=https://web.archive.org/web/20070610062712/http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=101872|archive-date=10 June 2007|url-status=live}}</ref> == Daga baya rayuwa == Griffiths-Randolph ya mutu a ranar 25 ga Yuli 1986 yana da shekaru 72. c3xywl3zffb9scsogfg46zyi15vfbp1 163978 163977 2022-08-05T15:22:57Z DaSupremo 9834 Added a heading wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q1631455}} '''Jacob Hackenburg Griffiths-Randolph''' (6 Satumba 1914 - 25 Yuli 1986) alkali ne kuma shugaban majalisar dokokin Ghana a lokacin jamhuriya ta uku. Shi ne kuma dan Ghana na farko da ya zama kwamishinan harajin shiga. == Rayuwar farko da ilimi == An haife shi a Accra, Gold Coast a ranar 6 ga Satumba 1914. Dan kabilar Yuro-African Ga, ya halarci makarantar kwana ta Anglican duka-boys, Kwalejin Adisadel, sannan ya shiga kamfanin kasuwanci na John Holt, ya kai matsayin Manajan yanki da wakilcin kamfani a Kumasi. Daga baya, Griffiths-Randolph ya yi murabus kuma ya tafi Landan don ci gaba da karatunsa. Ya yi nasarar kammala karatunsa na shari'a a Inner Temple A cikin 1952, bayan haka ya koma Ghana. == Aiki == A shekarar 1959, a lokacin jamhuriyar Ghana ta farko, shugaba [[Kwame Nkrumah]] ya nada shi kwamishinan harajin shiga, dan Afrika na farko da ya rike wannan mukamin. Ya tafi gudun hijira a Togo a shekara ta 1962, bayan ya soki shugaba Nkrumah a wani wa'azin coci, da kuma sanar da shi game da kama shi da ke kusa, wanda ya sa ya bar cocin ya nufi kan iyakar Togo kai tsaye. A lokacin da yake kasar Togo a matsayin bakon shugaban kasar Togo Olympio, an yi juyin mulki a can kuma ya tsere zuwa Najeriya, daga nan ya nufi Ingila, kuma ya yi gudun hijira na wasu shekaru masu zuwa har zuwa lokacin da aka hambarar da shugaba Nkrumah a watan Fabrairun 1966. Sabuwar gwamnati ta nada shi alkalin kotun koli kuma ya yi aiki a Bolgatanga, Cape Coast, Tamale da kuma Accra, inda ya kasance har ya yi ritaya daga Bench a 1979.<ref>{{cite web|url=http://www.lexisnexis.com/documents/academic/upa_cis/11276_CFGhanaIntForAffs19601963.pdf|title=GHANA: 1960-January 1963 - Internal Affairs and Foreign Affairs|access-date=2007-04-18|pages=7 & 11|work=A Guide to the Microfilm Edition of Confidential U.S. State Department Central Files|publisher=LexisNexis|archive-url=https://web.archive.org/web/20110515073448/http://www.lexisnexis.com/documents/academic/upa_cis/11276_CFGhanaIntForAffs19601963.pdf|archive-date=2011-05-15|url-status=live}}</ref> Da mika mulki da sojoji suka yi a watan Satumban 1979 aka haifi jamhuriya ta 3, kuma aka zabe shi baki daya ya zama shugaban majalisa. Ya taba rike mukamin kakakin majalisar dokokin Ghana daga ranar 24 ga watan Satumban shekarar 1979 zuwa ranar 31 ga watan Disambar 1981, a lokacin shugabancin Dr. [[Hilla Limann]], wanda jirgin Laftanar [[Jerry Rawlings|J. J. Rawlings]] ya hambarar da gwamnatinta. == Iyali == Mai shari'a Griffiths-Randolph da matarsa ​​Frances Philippina (née Mann) sun haifi 'ya'ya bakwai. Diyar su [[Rebecca Akufo-Addo|Rebecca]], tana auren [[Nana Akufo-Addo|Nana Addo Dankwa Akufo-Addo]].<ref>{{cite web|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=101872|title=The NPP race is not for the swift?|access-date=2007-04-18|work=Politics of Friday, 31 March 2006|date=30 November 2001|publisher=Ghana Home Page|archive-url=https://web.archive.org/web/20070610062712/http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=101872|archive-date=10 June 2007|url-status=live}}</ref> == Daga baya rayuwa == Griffiths-Randolph ya mutu a ranar 25 ga Yuli 1986 yana da shekaru 72. == Manazarta == nxvzuzuygm2arwbkvw9ivr1i106f6c8 Kojo Appiah-Kubi 0 34936 163979 2022-08-05T16:13:14Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1065307217|Kojo Appiah-Kubi]]" wikitext text/x-wiki '''Kojo Appiah-Kubi''' (an haife shi 15 ga Yuni 1956) ɗan siyasan Ghana ne kuma memba na Majalisar Bakwai na Jamhuriyyar Ghana ta huɗu mai wakiltar mazabar Atwima Kwawoma a yankin Ashanti a kan tikitin New Patriotic Party.<ref>{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=279|title=Parliament of Ghana}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Appiah-Kubi a ranar 15 ga watan Yunin 1956.<ref name=":0">{{Cite web|date=2016-04-24|title=Ghana MPs - MP Details - Appiah, Kubi Kojo (Dr)|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2616|archive-url=https://web.archive.org/web/20160424235935/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2616|url-status=dead|archive-date=2016-04-24|access-date=2020-07-08}}</ref> Ya yi karatun digirinsa na uku a jami'ar Mainz ta kasar Jamus a shekarar 1994 inda ya karanta harkokin kasuwanci da harkokin tattalin arziki.<ref>{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5304|title=Ghana MPs - MP Details - Appiah-Kubi, Kojo (Dr)|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-28}}</ref> == Aiki == Appiah-Kubi ya shiga majalisar dokokin Ghana ne a shekarar 2009 a matsayin dan takarar sabuwar jam'iyyar Patriotic Party mai wakiltar mazabar Atwima Kwawoma. Shi Masanin Tattalin Arziki/Masu Gudanarwa ne.<ref name=":0" /> Ya kasance Daraktan Tsare Tsare-Tsare da Ci gaba a Hukumar Tsare-Tsare ta Kasa (NDPC) da ke Accra.<ref name=":0" /> == Siyasa == Appiah-Kubi ta wakilci mazabar Atwima Kwanwoma a matsayin 'yar majalisa a majalisa ta 5 a jamhuriya ta 4 ta Ghana.<ref>{{Cite web|title=Results Parliamentary Elections|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/election2008/election.results.parliamentary.php|access-date=2020-07-08|website=www.ghanaweb.com}}</ref> An zabe shi a kan tikitin sabuwar jam'iyyar Patriotic Party a babban zaben Ghana na 2008. Ya samu kuri'u 32,367 daga cikin jimillar kuri'u 39,660 da aka kada, kwatankwacin kashi 81.61% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":1">{{Cite book|url=https://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/10489.pdf|title=Ghana Elections 2008|publisher=Friedrich-Ebert-Stiftung|year=2010|location=Ghana|pages=58}}</ref> Ya yi nasara a kan Nana Kwadwo Appiah na National Democratic Congress da Acquah Evans Fordjour na Reformed Patriotic Democrats. Wadannan sun samu kashi 14.93% da kashi 3.46% na jimlar kuri'un da aka kada.<ref name=":1" /> == Rayuwa ta sirri == Ya yi aure da yara biyar.<ref name=":0" /> Shi Kirista ne wanda ke bin koyarwar Katolika.<ref name=":0" /> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] 02brlujn2sa615ldkeq7p8c6njnjlwb 163980 163979 2022-08-05T16:22:23Z DaSupremo 9834 Added infobox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q61694734}} '''Kojo Appiah-Kubi''' (an haife shi 15 ga Yuni 1956) ɗan siyasan Ghana ne kuma memba na Majalisar Bakwai na Jamhuriyyar Ghana ta huɗu mai wakiltar mazabar Atwima Kwawoma a yankin Ashanti a kan tikitin New Patriotic Party.<ref>{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=279|title=Parliament of Ghana}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Appiah-Kubi a ranar 15 ga watan Yunin 1956.<ref name=":0">{{Cite web|date=2016-04-24|title=Ghana MPs - MP Details - Appiah, Kubi Kojo (Dr)|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2616|archive-url=https://web.archive.org/web/20160424235935/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2616|url-status=dead|archive-date=2016-04-24|access-date=2020-07-08}}</ref> Ya yi karatun digirinsa na uku a jami'ar Mainz ta kasar Jamus a shekarar 1994 inda ya karanta harkokin kasuwanci da harkokin tattalin arziki.<ref>{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5304|title=Ghana MPs - MP Details - Appiah-Kubi, Kojo (Dr)|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-28}}</ref> == Aiki == Appiah-Kubi ya shiga majalisar dokokin Ghana ne a shekarar 2009 a matsayin dan takarar sabuwar jam'iyyar Patriotic Party mai wakiltar mazabar Atwima Kwawoma. Shi Masanin Tattalin Arziki/Masu Gudanarwa ne.<ref name=":0" /> Ya kasance Daraktan Tsare Tsare-Tsare da Ci gaba a Hukumar Tsare-Tsare ta Kasa (NDPC) da ke Accra.<ref name=":0" /> == Siyasa == Appiah-Kubi ta wakilci mazabar Atwima Kwanwoma a matsayin 'yar majalisa a majalisa ta 5 a jamhuriya ta 4 ta Ghana.<ref>{{Cite web|title=Results Parliamentary Elections|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/election2008/election.results.parliamentary.php|access-date=2020-07-08|website=www.ghanaweb.com}}</ref> An zabe shi a kan tikitin sabuwar jam'iyyar Patriotic Party a babban zaben Ghana na 2008. Ya samu kuri'u 32,367 daga cikin jimillar kuri'u 39,660 da aka kada, kwatankwacin kashi 81.61% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":1">{{Cite book|url=https://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/10489.pdf|title=Ghana Elections 2008|publisher=Friedrich-Ebert-Stiftung|year=2010|location=Ghana|pages=58}}</ref> Ya yi nasara a kan Nana Kwadwo Appiah na National Democratic Congress da Acquah Evans Fordjour na Reformed Patriotic Democrats. Wadannan sun samu kashi 14.93% da kashi 3.46% na jimlar kuri'un da aka kada.<ref name=":1" /> == Rayuwa ta sirri == Ya yi aure da yara biyar.<ref name=":0" /> Shi Kirista ne wanda ke bin koyarwar Katolika.<ref name=":0" /> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] ktjdro8txvm074qdwhekkbe0l5n8wir Isaac Kwame Asiamah 0 34937 164002 2022-08-05T17:21:26Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1082872897|Isaac Kwame Asiamah]]" wikitext text/x-wiki '''Isaac Kwame Asiamah''' (an haife shi 24 Disamba 1975)<ref name="ghmps">{{cite web|author=Ghana MPs|title=Asiamah, Isaac Kwame|url=http://ghanamps.com/mps/details.php?id=2629|website=ghanamps.com|publisher=ghanamps|access-date=18 July 2017}}</ref><ref name="odekro">{{cite web|url=http://www.odekro.org/person/isaac-kwame-asiamah/|title=Hon. Isaac Kwame Asiamah|publisher=Odekro|access-date=20 July 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170808032640/http://www.odekro.org/person/isaac-kwame-asiamah/|archive-date=8 August 2017|url-status=dead}}</ref> ɗan siyasan Ghana ne na Jamhuriyar Ghana. Shi ne dan majalisar wakilai na mazabar Atwima Mponua. Ya kasance dan majalisar wakilai mai wakiltar mazabar ta 4, 5, 6, 7 da kuma ta 8 a jamhuriya ta hudu ta Ghana.<ref name=":3">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Asiamah, Isaac Kwame|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=88|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506162054/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=88|archive-date=6 May 2016}}</ref><ref name=":4">{{Cite web|date=2016-04-24|title=Ghana MPs - MP Details - Asiamah, Isaac Kwame|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2629|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160424231111/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2629|archive-date=24 April 2016}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=275|access-date=2020-08-02|website=www.parliament.gh}}</ref> Shi mamba ne a New Patriotic Party ta Ghana. Daga Fabrairu 2017 zuwa Janairu 2021, ya yi aiki a matsayin Ministan Matasa da Wasanni. == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Isaac Asiamah a garin Mampong na kasar Ghana a ranar 24 ga Disamba, 1975.<ref name="ghmps" /><ref name="GOV">{{cite web|url=http://www.ghana.gov.gh/index.php/governance/ministers/3447-isaac-kwame-asiamah-youth-sports|title=Governance: Isaac Kwame Asiamah –Youth & Sports|publisher=Government of Ghana|access-date=20 July 2017}}</ref><ref name="PRO">{{cite web|url=http://ghananewsfeed.com/profile-isaac-asiamah-appointed-ghana-new-sports-minister-nakufoaddo|title=Profile : Isaac Asiamah appointed Ghana new Sports Minister @NAkufoAddo|publisher=Ghana News Feed|access-date=20 July 2017}}</ref> Ya halarci Jami'ar Ghana da ke Legon inda ya kammala digirinsa na farko a fannin Geography da Kimiyyar Siyasa, a shekarar 2000. Ya wuce Cibiyar Gudanarwa da Jama'a ta Ghana. Gudanarwa don digirinsa na biyu a fannin Gudanarwa da Jagoranci, ya kammala a 2008.<ref name="GOV" /> == Aiki == Asiyamah ta kasance tana da sana'a iri-iri, ciki har da yin aiki a matsayin Manazarcin Siyasa a Sabuwar Hedikwatar Jam'iyyar Patriotic Party da ke Accra. Ya kuma kasance Sakataren Matasa na Kasa na Sabuwar Jam’iyyar Kishin Kasa.<ref name="ghmps" /> == Aikin siyasa == Asiamah ya shiga siyasar Ghana tun yana karami lokacin da ya tsaya takara kuma ya lashe zaben mazabar Atwima Mponua kan tikitin jam'iyyar NPP a shekarar 2005.<ref name="PRO" /> Lokacin da ya lashe kujerar, yana da shekaru 29, dan majalisa mafi karancin shekaru a tarihin siyasar Ghana.<ref name="peace">{{cite web|date=13 January 2017|title=Profile of Isaac Asiamah ...The New Sports Minister|url=http://www.peacefmonline.com/pages/sports/soccer/201701/302970.php|access-date=20 July 2017|publisher=Peace FM Online}}</ref><ref name="green">{{cite web|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Youngest-MP-In-Accident-115838|title=Youngest MP In Accident|publisher=Ghanaweb|date=18 December 2006|access-date=21 July 2017}}</ref> Mai rike da mukamin dan majalisa mafi karancin shekaru a yanzu shine [[Francisca Oteng-Mensah]], wacce, a cikin 2016, an zabe ta tana da shekaru 23.<ref name="ghananna">{{cite web|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/politics/NPP-grabs-24-female-MPs-495202|title=NPP grabs 24 female MPs|publisher=Ghana Web|date=16 Dec 2016|access-date=20 July 2017}}</ref> === Ministan Matasa da Wasanni === A watan Janairun 2017 ne [[Nana Akufo-Addo|shugaba Nana Akuffo-Addo]] ya zabe shi a matsayin ministan matasa da wasanni a Ghana. An dora masa alhakin inganta harkokin wasanni da ayyuka a karamar hukumar ta hanyar bunkasa matasa 'yan wasa. Shugaban ya kara masa kwarin gwiwar samar da wasu tsare-tsare don daidaita wasannin Ghana da kuma amfani da shi a matsayin wani dandali na tsara 'yan wasan Ghana a fagen wasan duniya.<ref name="peace" /> ==== Tantancewan majalisa ==== Kwamitin nadin na majalisar ya tantance Asiyamah a ranar 7 ga Fabrairu 2017.<ref name="AQAGI">{{cite web|date=7 February 2017|title=Vetting Live: Each Black Stars player earned $21,000 in just ended AFCON|url=http://www.myjoyonline.com/news/2017/February-7th/vetting-live-isaac-asiamah-takes-seat-black-stars-matters-set-to-dominate.php|access-date=20 July 2017|publisher=Myjoyonline}}</ref> A yayin tantancewar, ya bayyana ra'ayinsa kan yadda za a inganta wasanni a Ghana. Wani babban sauyi da ya yi niyyar kawo shi ne na nuna gaskiya a cikin mu’amalar kungiyoyi da gwamnati daban-daban musamman kan batun alawus-alawus da alawus-alawus da ake warewa ‘yan wasa.<ref name="pulses">{{cite web|date=7 February 2017|title=I won't negotiate Black Stars bonuses – Isaac Asiamah|url=http://www.pulse.com.gh/sports/ministerial-vetting-i-wont-negotiate-black-stars-bonuses-isaac-asiamah-id6183615.html|access-date=20 July 2017|publisher=Pulse Ghana}}</ref> ==== Yin rantsuwa a ciki ==== Shugaba Akuffo-Addo ya rantsar da dukkan ministocin da majalisar dokokin kasar ta amince da su a ranar 10 ga watan Fabrairun 2017.<ref name="ghwebswear">{{cite web|date=11 February 2017|title=President swears in last batch of sector minis|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/President-swears-in-last-batch-of-sector-ministers-509140|access-date=20 July 2017|publisher=Ghana WEB}}</ref> Asiamah na cikin wasu ministoci goma da suka karbi sharuddansu na ministoci don fara aiki a ma'aikatu daban-daban.<ref name="joyswear">{{cite web|date=10 February 2017|title=Akufo-Addo swears in final batch of Ministerial nominees|url=http://www.myjoyonline.com/politics/2017/February-10th/akufo-addo-swears-in-final-batch-of-ministerial-nominees.php|access-date=20 July 2017|publisher=Myjoyonline}}</ref><ref name="swear">{{cite web|date=11 February 2017|title=OFFICIAL: Isaac Asiamah Sworn In As Sports Minister|url=http://sportsobama.com/hon-isaac-asiamah-sworn-in-as-sports-minister/|access-date=20 July 2017|publisher=Sports Obama}}</ref><ref name="moys">{{cite web|date=24 July 2017|title=Moys Congratulates Isaac Dobge on his Final Eliminator Victory (press release)|url=http://moys.gov.gh/moys/?p=1431|access-date=7 August 2017|publisher=Ministry of Youth and Sports}}</ref><ref name="ghangov">{{cite web|title=Isaac Kwame Asiamah –Youth & Sports|url=http://www.ghana.gov.gh/index.php/governance/ministers/3447-isaac-kwame-asiamah-youth-sports|access-date=7 August 2017|publisher=Government of Ghana}}</ref> == Zabe == An zabi Asiamah a matsayin 'yar majalisa mai wakiltar mazabar Atwima Mponua na yankin Ashanti na Ghana a karon farko a babban zaben Ghana na shekara ta 2004.<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - Atwima Mponua Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/ashanti/13/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":2">{{Cite book|title=Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections|publisher=Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung|year=2005|location=Accra|pages=120}}</ref> Ya yi nasara akan tikitin New Patriotic Party.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> Mazabarsa wani bangare ne na kujeru 36 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 39 da New Patriotic Party ta lashe a wancan zaben na yankin Ashanti.<ref>{{Cite web|date=2016-08-10|title=Statistics of Presidential and Parliamentary Election Results|url=https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/|access-date=2020-08-02|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref> Sabuwar jam'iyyar Patriotic Party ta samu rinjayen kujeru 128 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 230.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - President|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/president/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An zabe shi da kuri'u 30,012 daga cikin 44,217 masu inganci da aka jefa kwatankwacin kashi 67.9% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> An zabe shi a kan John Macitse Oduro H. na National Democratic Congress da Stephen Osei Bossman na Jam'iyyar Convention People's Party.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> Waɗannan sun sami kashi 30.5% da 1.7% bi da bi na jimlar ƙuri'un da aka jefa.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> A shekarar 2008, ya lashe zaben gama gari a kan tikitin New Patriotic Party na wannan mazaba.<ref name=":5">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008 Results - Atwima Mponua Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/13/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":6">{{Cite book|title=Ghana Elections 2008|publisher=Friedrich Ebert Stiftung|year=2010|location=Ghana|pages=59}}</ref> Mazabarsa tana cikin kujeru 34 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 39 da New Patriotic Party ta lashe a wancan zaben na yankin Ashanti.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008 Results - Ashanti Region|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> New Patriotic Party ta lashe kujerun 'yan majalisa 109 daga cikin kujeru 230.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An zabe shi da kuri'u 25,350 daga cikin 44,948 masu inganci da aka jefa kwatankwacin kashi 56.4% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":5" /><ref name=":6" /> An zabe shi a kan Amoah Sarpong na People's National Convention, Ali Yeboah na National Democratic Congress, Kofi Takyi na Democratic People's Party, Appiahhene Peter na Convention People's Party da Raphael Baffour Awuah dan takara mai zaman kansa.<ref name=":5" /><ref name=":6" /> Wadannan sun samu kashi 0.68%, 32.01%, 0.42%, 1.12% and 9.37% bi da bi na jimillar kuri'un da aka kada.<ref name=":5" /><ref name=":6" /> A shekarar 2012, ya lashe zaben gama gari a kan tikitin New Patriotic Party na wannan mazaba.<ref name=":7">{{Cite book|title=Elections 2012|publisher=Friedrich Ebert Stiftung|location=Ghana|pages=130}}</ref><ref name=":8">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2012 Results - Atwima Mponua Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/ashanti/13/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An zabe shi da kuri'u 33,961 daga cikin 59,300 masu inganci da aka jefa kwatankwacin kashi 57.27% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":7" /><ref name=":8" /> An zabe shi a kan [[Kwaku Agyemang-Mensah]] na National Democratic Congress da Frank Tachie Mensah na Jam'iyyar Convention People's Party.<ref name=":7" /><ref name=":8" /> An sake zabe shi a zabukan 2016 da 2020 don wakilci a majalisar wakilai ta 7 da ta 8 na jamhuriyar Ghana ta hudu. == Rayuwa ta sirri == Asiamah ta yi aure tare da yara uku.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> Ya bayyana a matsayin Kirista kuma memba ne a Cocin Anglican na Ghana.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] ir8f75q6rzakz9vcdpb63yy3crmhn8e 164004 164002 2022-08-05T17:24:55Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q33108613}} '''Isaac Kwame Asiamah''' (an haife shi 24 Disamba 1975)<ref name="ghmps">{{cite web|author=Ghana MPs|title=Asiamah, Isaac Kwame|url=http://ghanamps.com/mps/details.php?id=2629|website=ghanamps.com|publisher=ghanamps|access-date=18 July 2017}}</ref><ref name="odekro">{{cite web|url=http://www.odekro.org/person/isaac-kwame-asiamah/|title=Hon. Isaac Kwame Asiamah|publisher=Odekro|access-date=20 July 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170808032640/http://www.odekro.org/person/isaac-kwame-asiamah/|archive-date=8 August 2017|url-status=dead}}</ref> ɗan siyasan Ghana ne na Jamhuriyar Ghana. Shi ne dan majalisar wakilai na mazabar Atwima Mponua. Ya kasance dan majalisar wakilai mai wakiltar mazabar ta 4, 5, 6, 7 da kuma ta 8 a jamhuriya ta hudu ta Ghana.<ref name=":3">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Asiamah, Isaac Kwame|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=88|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506162054/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=88|archive-date=6 May 2016}}</ref><ref name=":4">{{Cite web|date=2016-04-24|title=Ghana MPs - MP Details - Asiamah, Isaac Kwame|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2629|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160424231111/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2629|archive-date=24 April 2016}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=275|access-date=2020-08-02|website=www.parliament.gh}}</ref> Shi mamba ne a New Patriotic Party ta Ghana. Daga Fabrairu 2017 zuwa Janairu 2021, ya yi aiki a matsayin Ministan Matasa da Wasanni. == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Isaac Asiamah a garin Mampong na kasar Ghana a ranar 24 ga Disamba, 1975.<ref name="ghmps" /><ref name="GOV">{{cite web|url=http://www.ghana.gov.gh/index.php/governance/ministers/3447-isaac-kwame-asiamah-youth-sports|title=Governance: Isaac Kwame Asiamah –Youth & Sports|publisher=Government of Ghana|access-date=20 July 2017}}</ref><ref name="PRO">{{cite web|url=http://ghananewsfeed.com/profile-isaac-asiamah-appointed-ghana-new-sports-minister-nakufoaddo|title=Profile : Isaac Asiamah appointed Ghana new Sports Minister @NAkufoAddo|publisher=Ghana News Feed|access-date=20 July 2017}}</ref> Ya halarci Jami'ar Ghana da ke Legon inda ya kammala digirinsa na farko a fannin Geography da Kimiyyar Siyasa, a shekarar 2000. Ya wuce Cibiyar Gudanarwa da Jama'a ta Ghana. Gudanarwa don digirinsa na biyu a fannin Gudanarwa da Jagoranci, ya kammala a 2008.<ref name="GOV" /> == Aiki == Asiyamah ta kasance tana da sana'a iri-iri, ciki har da yin aiki a matsayin Manazarcin Siyasa a Sabuwar Hedikwatar Jam'iyyar Patriotic Party da ke Accra. Ya kuma kasance Sakataren Matasa na Kasa na Sabuwar Jam’iyyar Kishin Kasa.<ref name="ghmps" /> == Aikin siyasa == Asiamah ya shiga siyasar Ghana tun yana karami lokacin da ya tsaya takara kuma ya lashe zaben mazabar Atwima Mponua kan tikitin jam'iyyar NPP a shekarar 2005.<ref name="PRO" /> Lokacin da ya lashe kujerar, yana da shekaru 29, dan majalisa mafi karancin shekaru a tarihin siyasar Ghana.<ref name="peace">{{cite web|date=13 January 2017|title=Profile of Isaac Asiamah ...The New Sports Minister|url=http://www.peacefmonline.com/pages/sports/soccer/201701/302970.php|access-date=20 July 2017|publisher=Peace FM Online}}</ref><ref name="green">{{cite web|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Youngest-MP-In-Accident-115838|title=Youngest MP In Accident|publisher=Ghanaweb|date=18 December 2006|access-date=21 July 2017}}</ref> Mai rike da mukamin dan majalisa mafi karancin shekaru a yanzu shine [[Francisca Oteng-Mensah]], wacce, a cikin 2016, an zabe ta tana da shekaru 23.<ref name="ghananna">{{cite web|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/politics/NPP-grabs-24-female-MPs-495202|title=NPP grabs 24 female MPs|publisher=Ghana Web|date=16 Dec 2016|access-date=20 July 2017}}</ref> === Ministan Matasa da Wasanni === A watan Janairun 2017 ne [[Nana Akufo-Addo|shugaba Nana Akuffo-Addo]] ya zabe shi a matsayin ministan matasa da wasanni a Ghana. An dora masa alhakin inganta harkokin wasanni da ayyuka a karamar hukumar ta hanyar bunkasa matasa 'yan wasa. Shugaban ya kara masa kwarin gwiwar samar da wasu tsare-tsare don daidaita wasannin Ghana da kuma amfani da shi a matsayin wani dandali na tsara 'yan wasan Ghana a fagen wasan duniya.<ref name="peace" /> ==== Tantancewan majalisa ==== Kwamitin nadin na majalisar ya tantance Asiyamah a ranar 7 ga Fabrairu 2017.<ref name="AQAGI">{{cite web|date=7 February 2017|title=Vetting Live: Each Black Stars player earned $21,000 in just ended AFCON|url=http://www.myjoyonline.com/news/2017/February-7th/vetting-live-isaac-asiamah-takes-seat-black-stars-matters-set-to-dominate.php|access-date=20 July 2017|publisher=Myjoyonline}}</ref> A yayin tantancewar, ya bayyana ra'ayinsa kan yadda za a inganta wasanni a Ghana. Wani babban sauyi da ya yi niyyar kawo shi ne na nuna gaskiya a cikin mu’amalar kungiyoyi da gwamnati daban-daban musamman kan batun alawus-alawus da alawus-alawus da ake warewa ‘yan wasa.<ref name="pulses">{{cite web|date=7 February 2017|title=I won't negotiate Black Stars bonuses – Isaac Asiamah|url=http://www.pulse.com.gh/sports/ministerial-vetting-i-wont-negotiate-black-stars-bonuses-isaac-asiamah-id6183615.html|access-date=20 July 2017|publisher=Pulse Ghana}}</ref> ==== Yin rantsuwa a ciki ==== Shugaba Akuffo-Addo ya rantsar da dukkan ministocin da majalisar dokokin kasar ta amince da su a ranar 10 ga watan Fabrairun 2017.<ref name="ghwebswear">{{cite web|date=11 February 2017|title=President swears in last batch of sector minis|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/President-swears-in-last-batch-of-sector-ministers-509140|access-date=20 July 2017|publisher=Ghana WEB}}</ref> Asiamah na cikin wasu ministoci goma da suka karbi sharuddansu na ministoci don fara aiki a ma'aikatu daban-daban.<ref name="joyswear">{{cite web|date=10 February 2017|title=Akufo-Addo swears in final batch of Ministerial nominees|url=http://www.myjoyonline.com/politics/2017/February-10th/akufo-addo-swears-in-final-batch-of-ministerial-nominees.php|access-date=20 July 2017|publisher=Myjoyonline}}</ref><ref name="swear">{{cite web|date=11 February 2017|title=OFFICIAL: Isaac Asiamah Sworn In As Sports Minister|url=http://sportsobama.com/hon-isaac-asiamah-sworn-in-as-sports-minister/|access-date=20 July 2017|publisher=Sports Obama}}</ref><ref name="moys">{{cite web|date=24 July 2017|title=Moys Congratulates Isaac Dobge on his Final Eliminator Victory (press release)|url=http://moys.gov.gh/moys/?p=1431|access-date=7 August 2017|publisher=Ministry of Youth and Sports}}</ref><ref name="ghangov">{{cite web|title=Isaac Kwame Asiamah –Youth & Sports|url=http://www.ghana.gov.gh/index.php/governance/ministers/3447-isaac-kwame-asiamah-youth-sports|access-date=7 August 2017|publisher=Government of Ghana}}</ref> == Zabe == An zabi Asiamah a matsayin 'yar majalisa mai wakiltar mazabar Atwima Mponua na yankin Ashanti na Ghana a karon farko a babban zaben Ghana na shekara ta 2004.<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - Atwima Mponua Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/ashanti/13/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":2">{{Cite book|title=Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections|publisher=Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung|year=2005|location=Accra|pages=120}}</ref> Ya yi nasara akan tikitin New Patriotic Party.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> Mazabarsa wani bangare ne na kujeru 36 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 39 da New Patriotic Party ta lashe a wancan zaben na yankin Ashanti.<ref>{{Cite web|date=2016-08-10|title=Statistics of Presidential and Parliamentary Election Results|url=https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/|access-date=2020-08-02|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref> Sabuwar jam'iyyar Patriotic Party ta samu rinjayen kujeru 128 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 230.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - President|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/president/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An zabe shi da kuri'u 30,012 daga cikin 44,217 masu inganci da aka jefa kwatankwacin kashi 67.9% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> An zabe shi a kan John Macitse Oduro H. na National Democratic Congress da Stephen Osei Bossman na Jam'iyyar Convention People's Party.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> Waɗannan sun sami kashi 30.5% da 1.7% bi da bi na jimlar ƙuri'un da aka jefa.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> A shekarar 2008, ya lashe zaben gama gari a kan tikitin New Patriotic Party na wannan mazaba.<ref name=":5">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008 Results - Atwima Mponua Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/13/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":6">{{Cite book|title=Ghana Elections 2008|publisher=Friedrich Ebert Stiftung|year=2010|location=Ghana|pages=59}}</ref> Mazabarsa tana cikin kujeru 34 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 39 da New Patriotic Party ta lashe a wancan zaben na yankin Ashanti.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008 Results - Ashanti Region|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> New Patriotic Party ta lashe kujerun 'yan majalisa 109 daga cikin kujeru 230.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An zabe shi da kuri'u 25,350 daga cikin 44,948 masu inganci da aka jefa kwatankwacin kashi 56.4% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":5" /><ref name=":6" /> An zabe shi a kan Amoah Sarpong na People's National Convention, Ali Yeboah na National Democratic Congress, Kofi Takyi na Democratic People's Party, Appiahhene Peter na Convention People's Party da Raphael Baffour Awuah dan takara mai zaman kansa.<ref name=":5" /><ref name=":6" /> Wadannan sun samu kashi 0.68%, 32.01%, 0.42%, 1.12% and 9.37% bi da bi na jimillar kuri'un da aka kada.<ref name=":5" /><ref name=":6" /> A shekarar 2012, ya lashe zaben gama gari a kan tikitin New Patriotic Party na wannan mazaba.<ref name=":7">{{Cite book|title=Elections 2012|publisher=Friedrich Ebert Stiftung|location=Ghana|pages=130}}</ref><ref name=":8">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2012 Results - Atwima Mponua Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/ashanti/13/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An zabe shi da kuri'u 33,961 daga cikin 59,300 masu inganci da aka jefa kwatankwacin kashi 57.27% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":7" /><ref name=":8" /> An zabe shi a kan [[Kwaku Agyemang-Mensah]] na National Democratic Congress da Frank Tachie Mensah na Jam'iyyar Convention People's Party.<ref name=":7" /><ref name=":8" /> An sake zabe shi a zabukan 2016 da 2020 don wakilci a majalisar wakilai ta 7 da ta 8 na jamhuriyar Ghana ta hudu. == Rayuwa ta sirri == Asiamah ta yi aure tare da yara uku.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> Ya bayyana a matsayin Kirista kuma memba ne a Cocin Anglican na Ghana.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] 5ef45ag8b97bp8geyu93zlsyo7rsmx2 Kamfanin Innoson 0 34940 164033 2022-08-05T18:07:20Z Uncle Bash007 9891 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1091845613|Innoson Vehicle Manufacturing]]" wikitext text/x-wiki   '''Kamfanin kere-kere na Innoson Vehicle Manufacturing Co. Ltd.''' (wanda aka fi sani da '''IVM''' ) wani kamfanin kera ababen hawa ne a Najeriya mai hedikwata a [[Nnewi]], [[Anambra]], Nigeria. Cif Innocent Chukwuma Nwala ne ya kafa ta. Ana yiwa Kamfanin kere-kere na Innoson lakabi da "Pride Of African Road" wato abun alfaharin titunan Afurka. A cewar kamfanin, kashi 70% na sassan motocinta ana kera su ne a cikin gida, yayin da sauran kuma ana samo su daga Japan, China, da Jamus. Daga cikin nau'ikan abin hawa na IVM akwai ''Fox'' mai kujeru biyar (injin lita 1.5) da ''Umu'' (injin lita 2) da wani mini-bus ''Uzo'' . A ranar 20 ga watan Mayun 2022, Innoson ta gabatar da "Keke" ta farko. Keke dai mota ce mai kafafu uku kuma manyan hanyoyin sufuri a Najeriya. Ya zuwa yanzu dai an shigo da su ne daga Gabas mai Nisa kuma yawanci farashinsu ya kai kimanin Naira dubu 800 ko kuma Yuro 1,600. Innoson ya sanar da sayar da Naira 500,000 ko Yuro 1,000. Ƙarfin samarwa shine 60,000 "Kekes" a kowace shekara. Za a kara wannan ne ta hanyar wani sabon kamfanin noma a [[Owerri]] a [[Imo|jihar Imo]] a kan fili mai fadin murabba'in mita 150,000. Ana sa ran noman trike a cikin gida a Najeriya zai yi tasiri mai kyau ga daidaiton kasuwancin Najeriya da kasuwar kwadago. == Kayayyaki == * IVM Caris, compact sedan dangane da Forthing Jingyi S50 * IVM G20 Smart, m MPV dangane da Keyton EX80 * IVM Ikenga, m MPV dangane da Weiwang M60 * IVM Capa, MPV dangane da Forthing CM7 * IVM G5T, tsakiyar girman giciye dangane da Forthing T5L * IVM G6T, matsakaicin girman SUV dangane da Foday Landfort * IVM G40, abin hawa a waje da ya dogara da Beijing BJ40 * IVM G80, matsakaicin girman SUV dangane da Beijing BJ80 * IVM Carrier 4WD, babban motar daukar kaya mai girman gaske dangane da Zhongxing Grand Tiger TUV * IVM Granite, babbar motar daukar kaya mai matsakaicin girma bisa Zhongxing Terralord * IVM Mini Bus, microvan dangane da Keyton M70 <gallery> File:Dongfeng Fengxing Jingyi S50 facelift 001 China 2017-04-05.jpg|Jingyi S50 (IVM Caris) File:Qiteng EX80 01 China 2016-04-09.jpg|Keyton EX80 (IVM G20 Smart) File:Weiwang M60 02 China 2018-03-20.jpg|Weiwang M60 (IVM Ikenga) File:Dongfeng Fengxing CM7 2 China 2015-04-08.jpg|Farashin CM7 (IVM Capa) File:Forthing T5L 001.jpg|T5L (IVM G5T) File:Foday Landfort 2 China 2016-04-07.jpg|Foday Landfort (IVM G6T) File:Beijing BJ40L 01 China 2017-03-30.jpg|Beijing BJ40 (IVM G40) File:Beijing BJ80 China 2019-03-14.jpg|Beijing BJ80 (IVM G80) File:ZX Auto Grand Tiger.jpg|Zhongxing Grand Tiger TUV (IVM Carrier 4WD) File:Zhongxing Terralord 02 China 2017-04-05.jpg|Zhongxing Terralord (IVM Granite) File:Qiteng M70 China 2016-04-09.jpg|Keyton M70 (IVM Mini Bus) </gallery> == Matsayi a Duniya == Ana amfani da ababen hawa na Innoson a wasu kasashen yammacin Afirka kamar: Mali, Saliyo da Ghana. == Jakadan Talla == [[Mercy Eke]], mace ta farko da ta lashe gasar ''Big Brother Naija'', a halin yanzu ita ce jakadan talla na kamfanin Innoson Vehicles. == Sabuwar Tambarin Innoson == Shugaban kamfanin Innocent Chukwumagayyaci ya gayyaci wani matashi dan Najeriya Osuolale Farouq bayan ya sake kera tambarin kamfanin kuma ya inganta ta sannan ya yadda don janyo hankalin masana’antar Innoson Vehicle a shafin Twitter. == Shirye-shiryen gaba == A ranar 1 ga watan Oktoban, 2020 Shugaba Innocent Chukwuma Nwala yayin bikin cikar Najeriya shekaru 60 ya yi magana game da makomar IVM. Ya ce kasar nan a shirye take da samar da motoci masu amfani da wutar lantarki kirar IVM kuma ta shirya don wannan canji. == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * [http://innosonvehicles.com/ Motocin Innoson] * [http://www.dailymotion.com/video/x2k00em_innocent-chuckwuma-ce-nigerian-qui-a-decide-de-produire-des-voitures-sur-place_news ''Innocent Chuckwuma, ce Nigérian qui a décidé de produire des voitures sur place''] (Video) {{In lang|fr}} [[Category:Kamfanonin Najeriya]] [[Category:Kamfanoni dake Jihar Anambra]] fa6zgy57glnyintv7b5jz6g3v8cawow FAU 0 34941 164034 2022-08-05T18:23:19Z Ibrahim Sani Mustapha 15405 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1099851402|FAU]]" wikitext text/x-wiki   '''FAU''' na iya komawa zuwa:   == Ilimi == * Jami'ar Florida Atlantic, a Boca Raton, Florida, Amurka * Jami'ar Erlangen – Nuremberg (Jamus: {{Lang|de|Friedrich-Alexander-Universität Erlangen-Nürnberg}} ), in Bavaria, Jamus == Mutane == * André Fau A shekarar (1896-zuwa shekarar 1982), ɗan wasan gani na Faransanci kuma mawaƙi * Fernand Fau daga shekarar (1858-zuwa 1919), mai zanen Faransanci kuma mai zane-zane * Michel Fau (an haife shi a shekara ta alif 1964) shi ne ɗan wasan barkwanci na kasar Faransa == Wurare == * Le Fau, Faransa * Fau (kogin), in Haute-Saône, Faransa == Siyasa == * Tarayyar Anarchist ta Uruguay (Spanish: {{Lang|es|Federación Anarquista Uruguaya}} ) * Ƙungiyar Ma'aikata Kyauta ta (Jamus: {{Lang|de|Freie ArbeiterInnen-Union}} ), wata ƙungiya a Jamus * Broad Front UNEN (Spanish: {{Lang|es|Frente Amplio Unen}} ), kawancen siyasa a Argentina == Sauran amfani == * FAU (gene), sanya 40S ribosomal protein S30 * Fau (wasika), ko digamma, babban harafin haruffan Girkanci * F. Arthur Uebel (FAU), Jamus manufacturer na clarinet * Sashen motar asibiti na Abokai, sabis na motar asibiti na Biritaniya * Sojojin saman Uruguay (Spanish: {{Lang|es|Fuerza Aérea Uruguaya}} ) * Ƙungiyar Motoci na Ukraine == Duba kuma == * Big Fau, wani ɗan adam na almara "Megadeus" a cikin ''The Big O'' {{Disambig}} ngigt1c3h6r9mddqw230wervodecxx0 Federal College of Education, Kano 0 34942 164042 2022-08-05T19:44:18Z BnHamid 12586 BnHamid moved page [[Federal College of Education, Kano]] to [[Kwalejin Ilimi ta Tarayya, Kano]]: Ansa sunan makalar da harshen ingilishi wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Kwalejin Ilimi ta Tarayya, Kano]] s9gz2q2xe95cngic024pvfr2d7wcjcz User talk:Rishiraj007 3 34943 164049 2022-08-05T21:00:20Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Rishiraj007! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Rishiraj007|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:00, 5 ga Augusta, 2022 (UTC) 2n89bj058e96zoqf6tqtfkthj8mik6p User talk:Jrcourtois 3 34944 164050 2022-08-05T21:00:30Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Jrcourtois! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Jrcourtois|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:00, 5 ga Augusta, 2022 (UTC) p5gabj7uk4sqyxodwgnht57wtgcfyc7 User talk:Donald24077 3 34945 164051 2022-08-05T21:00:40Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Donald24077! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Donald24077|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:00, 5 ga Augusta, 2022 (UTC) hsjgytuo52nseyzm48m8cnthaolz89o User talk:XMC.PL-Master 3 34946 164052 2022-08-05T21:00:50Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, XMC.PL-Master! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/XMC.PL-Master|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:00, 5 ga Augusta, 2022 (UTC) lrv3hmfihw87pjtn96eo9df7p9aqc14 User talk:Zxche 3 34947 164053 2022-08-05T21:01:00Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Zxche! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Zxche|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:01, 5 ga Augusta, 2022 (UTC) iaxo878awp442gzzy6z7c262gm0gbg9 User talk:ZeusGuy 3 34948 164054 2022-08-05T21:01:10Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, ZeusGuy! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/ZeusGuy|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:01, 5 ga Augusta, 2022 (UTC) n1n0jy2zc3zxdxhcuth8qm2c12lk4q6 User talk:Alexander achie004 3 34949 164055 2022-08-05T21:01:20Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Alexander achie004! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Alexander achie004|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:01, 5 ga Augusta, 2022 (UTC) 8dz6waxz9pep2md0hxrzf9h18icy597 User talk:Pearl Mbewe 3 34950 164056 2022-08-05T21:01:30Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Pearl Mbewe! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Pearl Mbewe|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:01, 5 ga Augusta, 2022 (UTC) kcxo79cul9d9tjdgu7e3qktzqt7h3pv User talk:Rsaawah 3 34951 164057 2022-08-05T21:01:40Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Rsaawah! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Rsaawah|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:01, 5 ga Augusta, 2022 (UTC) 3ww1y20nu54udzensxnrkdlf2ejmv54 User talk:Aidan9382-Bot 3 34952 164058 2022-08-05T21:01:50Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Aidan9382-Bot! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Aidan9382-Bot|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:01, 5 ga Augusta, 2022 (UTC) ebny7w1vtq0x75m0xmhn57zdz12j6jg Francisca Oteng-Mensah 0 34953 164060 2022-08-05T22:06:25Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1102305406|Francisca Oteng-Mensah]]" wikitext text/x-wiki '''Francisca Oteng-Mensah''' (an haife ta 14 ga Fabrairu 1993)<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.ghanastar.com/news/meet-youngest-mp-ms-oteng-mensah/|title=Meet Youngest MP, Ms. Oteng-Mensah|date=2017-02-17|website=GhanaStar.com|language=en-US|access-date=2019-03-02}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=154|title=Parliament of Ghana|website=www.parliament.gh|access-date=2019-03-02}}</ref> 'yar majalisar dokoki ce ta New Patriotic Party mai wakiltar mazabar Kwabre East kuma an santa da 'yar majalisa mafi karancin shekaru a jamhuriya ta hudu ta Ghana a lokacin zabenta a shekarar 2016.<ref>{{cite web|title=Sir John attacks 22-year-old Francisca Oteng-Mensah|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=362590|website=www.ghanaweb.com|accessdate=2015-06-16}}</ref><ref>{{cite web|title=I won because of my message, not money – Francisca Mensah|url=http://citifmonline.com/2015/06/15/i-won-because-of-my-message-not-money-francisca-mensah/|website=citifmonline|accessdate=2015-06-16|first=Godwin Akweiteh|last=Allotey}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://kasapafmonline.com/2016/12/photos-meet-youngest-member-parliament-francisca-oteng-mensah/|title=PHOTOS: Meet the youngest Member of Parliament Francisca Oteng Mensah {{!}} Kasapa102.5FM|last=Acquah|first=Edward|website=kasapafmonline.com|language=en-US|access-date=2019-03-02}}</ref><ref>{{Cite web|title=Glitz top 100 inspirational women – Page 100 – Glitz Africa Magazine|url=https://www.glitzafrica.com/glitz-top-100-inspirational-women/100/|access-date=2022-05-28|language=en-US}}</ref> == Rayuwar farko == An haifi Francisca a asibitin Aboaso a Mamponteng,<ref name=":0" /> yankin Ashanti<ref>{{Cite web|url=http://ghanamps.com/mps/details.php?id=5334|title=Ghana MPs - MP Details - Oteng Mensah, Francisca|last=|first=|date=|website=ghanamps.com|archive-url=|archive-date=|access-date=2019-03-02}}</ref> a ranar 14 ga Fabrairu 1993. Ita diyar Mrs. Joyce Oteng<ref name=":0" /> da Dokta Kwaku Oteng<ref>{{Cite web|url=https://ghana.mom-rsf.org/en/owners/individual-owners/detail/owner/owner/show/dr-kwaku-oteng/|title=Dr. Kwaku Oteng|website=ghana.mom-rsf.org|language=en|access-date=2019-03-02}}</ref> likita kuma hamshakin dan kasuwa wanda shine C.E.O na kamfanin Angel Group of Companies. == Ilimi == Francisca ta halarci makarantu daban-daban guda uku a lokacin karatunta na farko da na firamare. Da farko ta halarci Makarantar Katolika ta Mamponteng, sannan zuwa Makarantar Preparatory Revival a Breman sannan daga karshe zuwa Supreme Savior International inda ta kammala firamare shida. Ta kammala Junior High Education a Angel Educational Complex. Daga nan ta ci gaba da zuwa St. Roses Senior High School don kammala babbar sakandare. Kokarin da ta yi na neman karin guraben karatu ya tilasta mata shiga Kwalejin Shari'a a Jami'ar Kimiyya da Fasaha ta Kwame Nkrumah (KNUST) inda ta karanta shari'a.<ref name=":0" /> Francisca ta kasance shekara ta biyu a fannin shari’a a Jami’ar Kimiyya da Fasaha ta Kwame Nkrumah a lokacin da ta tsaya takara a zaben 2016.<ref>{{cite web|title=Francisca Oteng-Mensah: I Had Wanted To Be A Politician Since Infancy|url=http://elections.peacefmonline.com/pages/politics/201506/244899.php|accessdate=2015-06-16|first=Michael|last=Boateng|archive-date=2015-07-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20150721113256/http://elections.peacefmonline.com/pages/politics/201506/244899.php|url-status=dead}}</ref> == Aiki == Kafin nada ta a matsayin ‘yar majalisa, ta yi aiki a matsayin Sakatariya a rukunin kamfanonin Angel da ke Kumasi.<ref name="ghanamps.com">{{Cite web|url=http://ghanamps.com/mps/details.php?id=5334|title=Ghana MPs - MP Details - Oteng Mensah, Francisca|website=ghanamps.com|access-date=2019-03-02}}</ref> A watan Disambar 2017 ne aka nada ta a matsayin shugabar hukumar kula da matasa ta kasa.<ref>{{Cite web|url=http://www.ghananewsagency.org/sports/francisca-oteng-mensah-heads-nya-governing-board-126639|title=Francisca Oteng Mensah heads NYA Governing Board|website=www.ghananewsagency.org|access-date=2019-03-09}}</ref> == Siyasa == Ta lashe kujerar majalisar wakilai a mazabar Kwabre ta gabas a yankin Ashanti na Ghana, bayan babban zaben Ghana na 2016.<ref>{{Cite web|url=https://ghanafuo.com/2016/12/meet-francisca-oteng-mensah-younges.html|title=Meet Francisca Oteng Mensah, the youngest parliamentarian in Ghana|last=davidmawuligh|date=2016-12-10|website=Ghanafuo.com|language=en-GB|access-date=2019-03-09}}</ref> A halin yanzu ita ce mace mafi karancin shekaru da za ta kasance a majalisar tana da shekaru 23. Nana Akuffo-Addo ne ya zabe ta a matsayin mataimakiyar ministar kula da jinsi da yara da zamantakewa.<ref>{{Cite web|last=Boakye|first=Edna Agnes|last2=Boakye|first2=Edna Agnes|date=2022-08-02|title=Nana Addo nominates Lariba Zuweira as Gender Minister-designate, Francisca Oteng as Deputy|url=https://citinewsroom.com/2022/08/nana-addo-nominates-walewale-mp-as-gender-minister-designate-francisca-oteng-as-deputy/|access-date=2022-08-04|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> == Addini == Francisca Kirista ce kuma abokantaka da Majami'ar Ikklisiya ta Allah.<ref name="ghanamps.com" /> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] j0fwqma8cy28ttp08jnby8cnohpb24y 164061 164060 2022-08-05T22:13:50Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q20119890}} '''Francisca Oteng-Mensah''' (an haife ta 14 ga Fabrairu 1993)<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.ghanastar.com/news/meet-youngest-mp-ms-oteng-mensah/|title=Meet Youngest MP, Ms. Oteng-Mensah|date=2017-02-17|website=GhanaStar.com|language=en-US|access-date=2019-03-02}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=154|title=Parliament of Ghana|website=www.parliament.gh|access-date=2019-03-02}}</ref> 'yar majalisar dokoki ce ta New Patriotic Party mai wakiltar mazabar Kwabre East kuma an santa da 'yar majalisa mafi karancin shekaru a jamhuriya ta hudu ta Ghana a lokacin zabenta a shekarar 2016.<ref>{{cite web|title=Sir John attacks 22-year-old Francisca Oteng-Mensah|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=362590|website=www.ghanaweb.com|accessdate=2015-06-16}}</ref><ref>{{cite web|title=I won because of my message, not money – Francisca Mensah|url=http://citifmonline.com/2015/06/15/i-won-because-of-my-message-not-money-francisca-mensah/|website=citifmonline|accessdate=2015-06-16|first=Godwin Akweiteh|last=Allotey}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://kasapafmonline.com/2016/12/photos-meet-youngest-member-parliament-francisca-oteng-mensah/|title=PHOTOS: Meet the youngest Member of Parliament Francisca Oteng Mensah {{!}} Kasapa102.5FM|last=Acquah|first=Edward|website=kasapafmonline.com|language=en-US|access-date=2019-03-02}}</ref><ref>{{Cite web|title=Glitz top 100 inspirational women – Page 100 – Glitz Africa Magazine|url=https://www.glitzafrica.com/glitz-top-100-inspirational-women/100/|access-date=2022-05-28|language=en-US}}</ref> == Rayuwar farko == An haifi Francisca a asibitin Aboaso a Mamponteng,<ref name=":0" /> yankin Ashanti<ref>{{Cite web|url=http://ghanamps.com/mps/details.php?id=5334|title=Ghana MPs - MP Details - Oteng Mensah, Francisca|last=|first=|date=|website=ghanamps.com|archive-url=|archive-date=|access-date=2019-03-02}}</ref> a ranar 14 ga Fabrairu 1993. Ita diyar Mrs. Joyce Oteng<ref name=":0" /> da Dokta Kwaku Oteng<ref>{{Cite web|url=https://ghana.mom-rsf.org/en/owners/individual-owners/detail/owner/owner/show/dr-kwaku-oteng/|title=Dr. Kwaku Oteng|website=ghana.mom-rsf.org|language=en|access-date=2019-03-02}}</ref> likita kuma hamshakin dan kasuwa wanda shine C.E.O na kamfanin Angel Group of Companies. == Ilimi == Francisca ta halarci makarantu daban-daban guda uku a lokacin karatunta na farko da na firamare. Da farko ta halarci Makarantar Katolika ta Mamponteng, sannan zuwa Makarantar Preparatory Revival a Breman sannan daga karshe zuwa Supreme Savior International inda ta kammala firamare shida. Ta kammala Junior High Education a Angel Educational Complex. Daga nan ta ci gaba da zuwa St. Roses Senior High School don kammala babbar sakandare. Kokarin da ta yi na neman karin guraben karatu ya tilasta mata shiga Kwalejin Shari'a a Jami'ar Kimiyya da Fasaha ta Kwame Nkrumah (KNUST) inda ta karanta shari'a.<ref name=":0" /> Francisca ta kasance shekara ta biyu a fannin shari’a a Jami’ar Kimiyya da Fasaha ta Kwame Nkrumah a lokacin da ta tsaya takara a zaben 2016.<ref>{{cite web|title=Francisca Oteng-Mensah: I Had Wanted To Be A Politician Since Infancy|url=http://elections.peacefmonline.com/pages/politics/201506/244899.php|accessdate=2015-06-16|first=Michael|last=Boateng|archive-date=2015-07-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20150721113256/http://elections.peacefmonline.com/pages/politics/201506/244899.php|url-status=dead}}</ref> == Aiki == Kafin nada ta a matsayin ‘yar majalisa, ta yi aiki a matsayin Sakatariya a rukunin kamfanonin Angel da ke Kumasi.<ref name="ghanamps.com">{{Cite web|url=http://ghanamps.com/mps/details.php?id=5334|title=Ghana MPs - MP Details - Oteng Mensah, Francisca|website=ghanamps.com|access-date=2019-03-02}}</ref> A watan Disambar 2017 ne aka nada ta a matsayin shugabar hukumar kula da matasa ta kasa.<ref>{{Cite web|url=http://www.ghananewsagency.org/sports/francisca-oteng-mensah-heads-nya-governing-board-126639|title=Francisca Oteng Mensah heads NYA Governing Board|website=www.ghananewsagency.org|access-date=2019-03-09}}</ref> == Siyasa == Ta lashe kujerar majalisar wakilai a mazabar Kwabre ta gabas a yankin Ashanti na Ghana, bayan babban zaben Ghana na 2016.<ref>{{Cite web|url=https://ghanafuo.com/2016/12/meet-francisca-oteng-mensah-younges.html|title=Meet Francisca Oteng Mensah, the youngest parliamentarian in Ghana|last=davidmawuligh|date=2016-12-10|website=Ghanafuo.com|language=en-GB|access-date=2019-03-09}}</ref> A halin yanzu ita ce mace mafi karancin shekaru da za ta kasance a majalisar tana da shekaru 23. Nana Akuffo-Addo ne ya zabe ta a matsayin mataimakiyar ministar kula da jinsi da yara da zamantakewa.<ref>{{Cite web|last=Boakye|first=Edna Agnes|last2=Boakye|first2=Edna Agnes|date=2022-08-02|title=Nana Addo nominates Lariba Zuweira as Gender Minister-designate, Francisca Oteng as Deputy|url=https://citinewsroom.com/2022/08/nana-addo-nominates-walewale-mp-as-gender-minister-designate-francisca-oteng-as-deputy/|access-date=2022-08-04|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> == Addini == Francisca Kirista ce kuma abokantaka da Majami'ar Ikklisiya ta Allah.<ref name="ghanamps.com" /> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] ni5atzmskcfkfd2xvndz865wr4l3twy Kwaku Agyemang-Mensah 0 34954 164062 2022-08-05T22:15:46Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1045563895|Kwaku Agyemang-Mensah]]" wikitext text/x-wiki '''Kwaku Agyemang-Mensah''' ɗan siyasan Ghana ne wanda mamba ne na National Democratic Congress. Ya kasance Ministan Lafiya a Gwamnatin [[John Mahama]].<ref>{{Cite web|last=Africa|first=Daily Guide|date=2014-07-23|title=Dr. Kwaku Agyemang-Mensah In Action|url=https://newsghana.com.gh/dr-kwaku-agyemang-mensah-in-action/|access-date=2021-02-13|website=News Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2014-07-22|title=Fine talk over; get down to work – Mahama tells new Ministers|url=https://citifmonline.com/2014/07/fine-talk-over-get-down-to-work-mahama-tells-new-ministers/|access-date=2021-02-13|website=Citi 97.3 FM - Relevant Radio. Always|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=KNUST churns out 1, 287 nurses {{!}} News {{!}} Ghana Health Service|url=https://www.ghanahealthservice.org/ghs-item-details.php?cid=8&scid=21&iid=74|access-date=2021-02-13|website=www.ghanahealthservice.org}}</ref> == Siyasa == Shugaba [[John Mahama]] ne ya nada Agyemang-Mensah don zama ministan lafiya a watan Yunin 2014 don maye gurbin Sherry Ayittey da aka nada a matsayin ministar kifin kifi da kifayen ruwa bayan wani sauyi da aka yi a minista.<ref>{{Cite web|last=Pascal|date=2014-07-16|title=Mahama Plays The Spio Card|url=https://newsghana.com.gh/mahama-plays-spio-card/|access-date=2021-02-13|website=News Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Full list of Ministers out; Spio-Garbrah in as Information Ministry scrapped|url=https://www.graphic.com.gh/news/politics/full-list-of-ministers-out-spio-garbrah-in-as-information-ministry-scrapped.html|access-date=2021-02-13|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] iijmn2c0puq2gsw6p7awgiu6izq5krd Gadar Neja ta Biyu 0 34955 164099 2022-08-06T00:04:51Z Uncle Bash007 9891 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1093981856|Second Niger bridge]]" wikitext text/x-wiki   [[Category:Pages using infobox bridge with empty coordinates parameter]] '''Gadar Neja ta Biyu''', aikin [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya|gwamnatin tarayyar Najeriya]] ne wanda ya kai tsawon 1.6 km (0.99 mi) kuma an tanaji ginin zamani da sauran kayan kawa kamar babbar hanya mai tsawon 10.3 km (6.4 mi), [[Owerri|hanyoyin Owerri]] da tasha duk a cikin birnin Obosi, ana sa ran za a kaddamar da ita a watan Oktoba 2022. == Wuri da halin da ake ciki == Gadar Neja ta Biyu ta ratsa Neja ta tsakanin garuruwan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da ke yamma da [[Onitsha]] a gabas. Idan aka kammala ta, za ta kasance gada ta karshe da ke kan [[Delta|kogin]] Neja kafin ta ratsa kololuwarta. Kogin Neja ita ce kogi na uku mafi tsawo a Afirka bayan [[Nil|kogin Nilu]] da [[Kogin Congo|Kongo]]. Yana motsa ruwa 7,000 m <sup>3</sup> / s a Onitsha, wanda ya ninka sau ɗari fiye da Thames a [[Landan|London]] (65 m <sup>3</sup> / s) kuma kusan sau uku fiye da kogin Missouri (2,450 m <sup>3</sup> / s) a da. isa St. Louis . Jamhuriyar Nijar kuma ta raba yankin kudu maso yammacin Najeriya mai yawan al'umma da yankin kudu maso gabas mai arzikin mai. A yanzu gada daya tilo a da ke Onitsha, ginin tulun karfe tun 1960 mai hanyoyi biyu, babu shakka an mata nauyi, saboda bcewa tana daukar ’yan kasuwa masu tafiya da kaya, direbobin keken hannu, masu daukar kaya da kuma mutane na lokaci-lokaci baya ga haka da motoci. Kalmar ''“Gadar Neja ta Biyu'' ”, wadda aka yi amfani da ita a matsayin kalmar da aka kafa a siyasar Nijeriya tun a shekarun 1980, ta kasance ta yaudara. Hasali ma, akwai manyan gadoji guda bakwai a kan Neja a Najeriya kadai (ba a ma maganar a kasashe irin su [[Nijar (ƙasa)|Nijar]] ko [[Benin]] ). Don haka daidan shi shine "Gadar Niger ta Biyu ''a Onitsha'' ". == Kudade == An samu kuɗin tallafin ne tare da haɗin gwiwar mutane da 'yan kasuwa masu zaman kansu (PPP), wanda za a caje kuɗin kuɗin ga masu amfani da gadar. [[Julius Berger|Julius Berger Nigeria PLC]], ne ke kula da aikin. == Kididdiga == Kididdigar gadar da aka kusan kammala (har watan Yuni 2022), * An sarrafa tan 14,000 na ƙarfe (wanda ya kusan nink yawan karfen da akayi amfani dashi wajen gina [[Eiffel Tower|Hasumiyar Eiffel]] har sau biyu), * An zuba tan 250,000 na siminti (wanda kadan ya rage ya kai wanda akayi amfani dashi wajen gina hasumiyar Trump ba a Chicago a tan 310,000), * Ma'aikata 1,468 aka yi aiki a kan ginin da kansa (a wurin) da kuma wani 8,000 a wasu wurare. * An ƙididdige sa'oi 8,700,000 na ayyukan mutane kuma duk da haka an yi aikin a shekaru 2.5 ba tare da haɗari ba. Tsarin gadar shine, tsayin mita 1,590 gabaɗaya, ya ƙunshi gadoji guda biyu daidai gwargwado wanda aka riga aka rigaya an riga an shigar da akwatin girdar, kowane faɗin mita 14.5. Gada na yanzu za su sami tsayin mita 630 tare da tazarar 5 tare da fadin nisa na 150 m iyakar. Gadar ramp ta yamma za ta kasance tsayin mita 755 sannan gadar tudu ta gabas zata kasance tsayin mita 205. An gina gadar ta hanyar amfani da hanyar cantilever, yayin da za a gina gadojin tudu ta hanyar amfani da hanyar ƙaddamar da ƙara. == Tarihi == [[File:2ndbridge.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/2ndbridge.jpg/300px-2ndbridge.jpg|thumb|300x300px| Gadar Niger ta biyu a Onitsha, ra'ayin fasaha]] [[File:Bridges_across_river_Niger.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Bridges_across_river_Niger.jpg/300px-Bridges_across_river_Niger.jpg|alt=Second Niger bridge|thumb|300x300px| Gada da ke gefen kogin Nijar, baƙar fata: ana amfani da su, ja: da ake yi]] An fara samar da gadar Neja ta biyu a lokacin yakin neman zabe na shekarar 1958/69 wanda dan takarar lokacin Shehu Francis limamin jam’iyyar NPN ya fara. A shekarar 1987, bayan kashedi game da yanayin lafiyar [[Gadar kogin Niger|gadar Neja]] wanda Ministan Ayyuka da Gidaje Abubakar Umar yayi, Janar [[Ibrahim Babangida]] ya kalubalanci injiniyoyin kasa da su tsara gadar Neja ta Biyu, inda suka fuskanci kalubale, Kungiyar Injiniyoyi ta Najeriya ta kira. NSE Prems Limited tana ba da gudummawa ga a kowace shekara. Karin titin jirgin kasa daga gabas zuwa yamma a aikin, abin takaici shine rigingimun da suka kawo karshen gwamnatin [[Ibrahim Babangida|Babangida]] sun hana aikin. A karkashin gwamnatocin soja na gaba, aikin bai samu kulawa ba sosai. Bayan komawar mulkin farar hula, shugaba [[Olusegun Obasanjo]] ya yi alkawarin samar da gadar kogin Neja na biyu. Sai dai kuma gwamnatinsa ba ta gudanar da wani gagarumin aiki ba har sai da kwanaki biyar kafin mikawa gwamnatin [[Umaru Musa Yar'Adua|Umaru Musa 'Yar'aduwa]] mai jiran gado a lokacin da [[Olusegun Obasanjo|Obasanjo]] ya kaddamar da aikin a [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] . Gwamnati mai shigowa ta gaji ₦ 58.6 biliyan da aka cire don kashewa tituna guda shida, 1.8&nbsp;gadar da aka biya ta kilomita, wanda za a kammala shi cikin shekaru uku da rabi. Za a ba da tallafin gadar ne a karkashin haɗin gwiwar jama'a masu zaman kansu (PPP) tare da kashi 60 cikin 100 na kuɗaɗen da aka samu daga ɗan kwangilar, Gitto Group; Kashi 20 cikin 100 daga [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya]], da kuma kashi 10 cikin 100 daga gwamnatocin jihohin [[Anambra]] da [[Delta (jiha)|Delta]] . Abin takaicin rasuwar [[Umaru Musa Yar'Adua|shugaba 'Yar'aduwa]] ya kawo cikas ga ci gaban aikin. Sai dai a watan Agustan 2012, [[Majalisar ministocin Najeriya|Majalisar Zartarwa ta Tarayya]] a karkashin gwamnatin [[Goodluck Jonathan|Jonathan ta]] amince da kwangilar da ta kai Naira miliyan 325 don tsarawa da kuma tsara gadar. A lokacin yakin neman zaben Najeriya na 2011, [[Goodluck Jonathan|Jonathan]] ya yi alkawarin cewa idan aka zabe shi zai gudanar da aikin kafin karshen wa'adinsa a 2015. A wani taro da aka yi a garin Onitsha a ranar 30 ga watan Agusta, 2012, ya yi alkawarin tafiya gudun hijira idan har bai kai ga aikin nan da shekarar 2015 ba. Gwagwarmayar kammala gada ya ci gaba ne a karkashin gwamnatin [[Muhammadu Buhari|Shugaba Muhammadu Buhari]], wanda ya fara soke kwangilar da aka kulla tun a watan Agustan 2015. == Manazarta == {{Reflist}}{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] mn2e7s0q180458l9rj7drtw0erup8o6 164100 164099 2022-08-06T00:05:31Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki   '''Gadar Neja ta Biyu''', aikin [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya|gwamnatin tarayyar Najeriya]] ne wanda ya kai tsawon 1.6 km (0.99 mi) kuma an tanaji ginin zamani da sauran kayan kawa kamar babbar hanya mai tsawon 10.3 km (6.4 mi), [[Owerri|hanyoyin Owerri]] da tasha duk a cikin birnin Obosi, ana sa ran za a kaddamar da ita a watan Oktoba 2022.<ref>''FG Plans Inauguration of Second Niger Bridge in October 2022'', retrieved 2022-06-16</ref> [[Category:Pages using infobox bridge with empty coordinates parameter]] == Wuri da halin da ake ciki == Gadar Neja ta Biyu ta ratsa Neja ta tsakanin garuruwan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da ke yamma da [[Onitsha]] a gabas. Idan aka kammala ta, za ta kasance gada ta karshe da ke kan [[Delta|kogin]] Neja kafin ta ratsa kololuwarta. Kogin Neja ita ce kogi na uku mafi tsawo a Afirka bayan [[Nil|kogin Nilu]] da [[Kogin Congo|Kongo]]. Yana motsa ruwa 7,000 m <sup>3</sup> / s a Onitsha, wanda ya ninka sau ɗari fiye da Thames a [[Landan|London]] (65 m <sup>3</sup> / s) kuma kusan sau uku fiye da kogin Missouri (2,450 m <sup>3</sup> / s) a da. isa St. Louis . Jamhuriyar Nijar kuma ta raba yankin kudu maso yammacin Najeriya mai yawan al'umma da yankin kudu maso gabas mai arzikin mai. A yanzu gada daya tilo a da ke Onitsha, ginin tulun karfe tun 1960 mai hanyoyi biyu, babu shakka an mata nauyi, saboda bcewa tana daukar ’yan kasuwa masu tafiya da kaya, direbobin keken hannu, masu daukar kaya da kuma mutane na lokaci-lokaci baya ga haka da motoci. Kalmar ''“Gadar Neja ta Biyu'' ”, wadda aka yi amfani da ita a matsayin kalmar da aka kafa a siyasar Nijeriya tun a shekarun 1980, ta kasance ta yaudara. Hasali ma, akwai manyan gadoji guda bakwai a kan Neja a Najeriya kadai (ba a ma maganar a kasashe irin su [[Nijar (ƙasa)|Nijar]] ko [[Benin]] ). Don haka daidan shi shine "Gadar Niger ta Biyu ''a Onitsha'' ". == Kudade == An samu kuɗin tallafin ne tare da haɗin gwiwar mutane da 'yan kasuwa masu zaman kansu (PPP), wanda za a caje kuɗin kuɗin ga masu amfani da gadar. [[Julius Berger|Julius Berger Nigeria PLC]], ne ke kula da aikin. == Kididdiga == Kididdigar gadar da aka kusan kammala (har watan Yuni 2022), * An sarrafa tan 14,000 na ƙarfe (wanda ya kusan nink yawan karfen da akayi amfani dashi wajen gina [[Eiffel Tower|Hasumiyar Eiffel]] har sau biyu), * An zuba tan 250,000 na siminti (wanda kadan ya rage ya kai wanda akayi amfani dashi wajen gina hasumiyar Trump ba a Chicago a tan 310,000), * Ma'aikata 1,468 aka yi aiki a kan ginin da kansa (a wurin) da kuma wani 8,000 a wasu wurare. * An ƙididdige sa'oi 8,700,000 na ayyukan mutane kuma duk da haka an yi aikin a shekaru 2.5 ba tare da haɗari ba. Tsarin gadar shine, tsayin mita 1,590 gabaɗaya, ya ƙunshi gadoji guda biyu daidai gwargwado wanda aka riga aka rigaya an riga an shigar da akwatin girdar, kowane faɗin mita 14.5. Gada na yanzu za su sami tsayin mita 630 tare da tazarar 5 tare da fadin nisa na 150 m iyakar. Gadar ramp ta yamma za ta kasance tsayin mita 755 sannan gadar tudu ta gabas zata kasance tsayin mita 205. An gina gadar ta hanyar amfani da hanyar cantilever, yayin da za a gina gadojin tudu ta hanyar amfani da hanyar ƙaddamar da ƙara. == Tarihi == [[File:2ndbridge.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/2ndbridge.jpg/300px-2ndbridge.jpg|thumb|300x300px| Gadar Niger ta biyu a Onitsha, ra'ayin fasaha]] [[File:Bridges_across_river_Niger.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Bridges_across_river_Niger.jpg/300px-Bridges_across_river_Niger.jpg|alt=Second Niger bridge|thumb|300x300px| Gada da ke gefen kogin Nijar, baƙar fata: ana amfani da su, ja: da ake yi]] An fara samar da gadar Neja ta biyu a lokacin yakin neman zabe na shekarar 1958/69 wanda dan takarar lokacin Shehu Francis limamin jam’iyyar NPN ya fara. A shekarar 1987, bayan kashedi game da yanayin lafiyar [[Gadar kogin Niger|gadar Neja]] wanda Ministan Ayyuka da Gidaje Abubakar Umar yayi, Janar [[Ibrahim Babangida]] ya kalubalanci injiniyoyin kasa da su tsara gadar Neja ta Biyu, inda suka fuskanci kalubale, Kungiyar Injiniyoyi ta Najeriya ta kira. NSE Prems Limited tana ba da gudummawa ga a kowace shekara. Karin titin jirgin kasa daga gabas zuwa yamma a aikin, abin takaici shine rigingimun da suka kawo karshen gwamnatin [[Ibrahim Babangida|Babangida]] sun hana aikin. A karkashin gwamnatocin soja na gaba, aikin bai samu kulawa ba sosai. Bayan komawar mulkin farar hula, shugaba [[Olusegun Obasanjo]] ya yi alkawarin samar da gadar kogin Neja na biyu. Sai dai kuma gwamnatinsa ba ta gudanar da wani gagarumin aiki ba har sai da kwanaki biyar kafin mikawa gwamnatin [[Umaru Musa Yar'Adua|Umaru Musa 'Yar'aduwa]] mai jiran gado a lokacin da [[Olusegun Obasanjo|Obasanjo]] ya kaddamar da aikin a [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] . Gwamnati mai shigowa ta gaji ₦ 58.6 biliyan da aka cire don kashewa tituna guda shida, 1.8&nbsp;gadar da aka biya ta kilomita, wanda za a kammala shi cikin shekaru uku da rabi. Za a ba da tallafin gadar ne a karkashin haɗin gwiwar jama'a masu zaman kansu (PPP) tare da kashi 60 cikin 100 na kuɗaɗen da aka samu daga ɗan kwangilar, Gitto Group; Kashi 20 cikin 100 daga [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya]], da kuma kashi 10 cikin 100 daga gwamnatocin jihohin [[Anambra]] da [[Delta (jiha)|Delta]] . Abin takaicin rasuwar [[Umaru Musa Yar'Adua|shugaba 'Yar'aduwa]] ya kawo cikas ga ci gaban aikin. Sai dai a watan Agustan 2012, [[Majalisar ministocin Najeriya|Majalisar Zartarwa ta Tarayya]] a karkashin gwamnatin [[Goodluck Jonathan|Jonathan ta]] amince da kwangilar da ta kai Naira miliyan 325 don tsarawa da kuma tsara gadar. A lokacin yakin neman zaben Najeriya na 2011, [[Goodluck Jonathan|Jonathan]] ya yi alkawarin cewa idan aka zabe shi zai gudanar da aikin kafin karshen wa'adinsa a 2015. A wani taro da aka yi a garin Onitsha a ranar 30 ga watan Agusta, 2012, ya yi alkawarin tafiya gudun hijira idan har bai kai ga aikin nan da shekarar 2015 ba. Gwagwarmayar kammala gada ya ci gaba ne a karkashin gwamnatin [[Muhammadu Buhari|Shugaba Muhammadu Buhari]], wanda ya fara soke kwangilar da aka kulla tun a watan Agustan 2015. == Manazarta == {{Reflist}}{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] kv8tph00hkgy1ce5nz288n89l584qtg 164101 164100 2022-08-06T00:05:48Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki   '''Gadar Neja ta Biyu''', aikin [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya|gwamnatin tarayyar Najeriya]] ne wanda ya kai tsawon 1.6 km (0.99 mi) kuma an tanaji ginin zamani da sauran kayan kawa kamar babbar hanya mai tsawon 10.3 km (6.4 mi), [[Owerri|hanyoyin Owerri]] da tasha duk a cikin birnin Obosi, ana sa ran za a kaddamar da ita a watan Oktoba 2022.<ref>''FG Plans Inauguration of Second Niger Bridge in October 2022'', retrieved 2022-06-16</ref><ref>''2nd Niger Bridge Completing ahead of Schedule, funding in details.'', retrieved 2022-06-16</ref> [[Category:Pages using infobox bridge with empty coordinates parameter]] == Wuri da halin da ake ciki == Gadar Neja ta Biyu ta ratsa Neja ta tsakanin garuruwan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da ke yamma da [[Onitsha]] a gabas. Idan aka kammala ta, za ta kasance gada ta karshe da ke kan [[Delta|kogin]] Neja kafin ta ratsa kololuwarta. Kogin Neja ita ce kogi na uku mafi tsawo a Afirka bayan [[Nil|kogin Nilu]] da [[Kogin Congo|Kongo]]. Yana motsa ruwa 7,000 m <sup>3</sup> / s a Onitsha, wanda ya ninka sau ɗari fiye da Thames a [[Landan|London]] (65 m <sup>3</sup> / s) kuma kusan sau uku fiye da kogin Missouri (2,450 m <sup>3</sup> / s) a da. isa St. Louis . Jamhuriyar Nijar kuma ta raba yankin kudu maso yammacin Najeriya mai yawan al'umma da yankin kudu maso gabas mai arzikin mai. A yanzu gada daya tilo a da ke Onitsha, ginin tulun karfe tun 1960 mai hanyoyi biyu, babu shakka an mata nauyi, saboda bcewa tana daukar ’yan kasuwa masu tafiya da kaya, direbobin keken hannu, masu daukar kaya da kuma mutane na lokaci-lokaci baya ga haka da motoci. Kalmar ''“Gadar Neja ta Biyu'' ”, wadda aka yi amfani da ita a matsayin kalmar da aka kafa a siyasar Nijeriya tun a shekarun 1980, ta kasance ta yaudara. Hasali ma, akwai manyan gadoji guda bakwai a kan Neja a Najeriya kadai (ba a ma maganar a kasashe irin su [[Nijar (ƙasa)|Nijar]] ko [[Benin]] ). Don haka daidan shi shine "Gadar Niger ta Biyu ''a Onitsha'' ". == Kudade == An samu kuɗin tallafin ne tare da haɗin gwiwar mutane da 'yan kasuwa masu zaman kansu (PPP), wanda za a caje kuɗin kuɗin ga masu amfani da gadar. [[Julius Berger|Julius Berger Nigeria PLC]], ne ke kula da aikin. == Kididdiga == Kididdigar gadar da aka kusan kammala (har watan Yuni 2022), * An sarrafa tan 14,000 na ƙarfe (wanda ya kusan nink yawan karfen da akayi amfani dashi wajen gina [[Eiffel Tower|Hasumiyar Eiffel]] har sau biyu), * An zuba tan 250,000 na siminti (wanda kadan ya rage ya kai wanda akayi amfani dashi wajen gina hasumiyar Trump ba a Chicago a tan 310,000), * Ma'aikata 1,468 aka yi aiki a kan ginin da kansa (a wurin) da kuma wani 8,000 a wasu wurare. * An ƙididdige sa'oi 8,700,000 na ayyukan mutane kuma duk da haka an yi aikin a shekaru 2.5 ba tare da haɗari ba. Tsarin gadar shine, tsayin mita 1,590 gabaɗaya, ya ƙunshi gadoji guda biyu daidai gwargwado wanda aka riga aka rigaya an riga an shigar da akwatin girdar, kowane faɗin mita 14.5. Gada na yanzu za su sami tsayin mita 630 tare da tazarar 5 tare da fadin nisa na 150 m iyakar. Gadar ramp ta yamma za ta kasance tsayin mita 755 sannan gadar tudu ta gabas zata kasance tsayin mita 205. An gina gadar ta hanyar amfani da hanyar cantilever, yayin da za a gina gadojin tudu ta hanyar amfani da hanyar ƙaddamar da ƙara. == Tarihi == [[File:2ndbridge.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/2ndbridge.jpg/300px-2ndbridge.jpg|thumb|300x300px| Gadar Niger ta biyu a Onitsha, ra'ayin fasaha]] [[File:Bridges_across_river_Niger.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Bridges_across_river_Niger.jpg/300px-Bridges_across_river_Niger.jpg|alt=Second Niger bridge|thumb|300x300px| Gada da ke gefen kogin Nijar, baƙar fata: ana amfani da su, ja: da ake yi]] An fara samar da gadar Neja ta biyu a lokacin yakin neman zabe na shekarar 1958/69 wanda dan takarar lokacin Shehu Francis limamin jam’iyyar NPN ya fara. A shekarar 1987, bayan kashedi game da yanayin lafiyar [[Gadar kogin Niger|gadar Neja]] wanda Ministan Ayyuka da Gidaje Abubakar Umar yayi, Janar [[Ibrahim Babangida]] ya kalubalanci injiniyoyin kasa da su tsara gadar Neja ta Biyu, inda suka fuskanci kalubale, Kungiyar Injiniyoyi ta Najeriya ta kira. NSE Prems Limited tana ba da gudummawa ga a kowace shekara. Karin titin jirgin kasa daga gabas zuwa yamma a aikin, abin takaici shine rigingimun da suka kawo karshen gwamnatin [[Ibrahim Babangida|Babangida]] sun hana aikin. A karkashin gwamnatocin soja na gaba, aikin bai samu kulawa ba sosai. Bayan komawar mulkin farar hula, shugaba [[Olusegun Obasanjo]] ya yi alkawarin samar da gadar kogin Neja na biyu. Sai dai kuma gwamnatinsa ba ta gudanar da wani gagarumin aiki ba har sai da kwanaki biyar kafin mikawa gwamnatin [[Umaru Musa Yar'Adua|Umaru Musa 'Yar'aduwa]] mai jiran gado a lokacin da [[Olusegun Obasanjo|Obasanjo]] ya kaddamar da aikin a [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] . Gwamnati mai shigowa ta gaji ₦ 58.6 biliyan da aka cire don kashewa tituna guda shida, 1.8&nbsp;gadar da aka biya ta kilomita, wanda za a kammala shi cikin shekaru uku da rabi. Za a ba da tallafin gadar ne a karkashin haɗin gwiwar jama'a masu zaman kansu (PPP) tare da kashi 60 cikin 100 na kuɗaɗen da aka samu daga ɗan kwangilar, Gitto Group; Kashi 20 cikin 100 daga [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya]], da kuma kashi 10 cikin 100 daga gwamnatocin jihohin [[Anambra]] da [[Delta (jiha)|Delta]] . Abin takaicin rasuwar [[Umaru Musa Yar'Adua|shugaba 'Yar'aduwa]] ya kawo cikas ga ci gaban aikin. Sai dai a watan Agustan 2012, [[Majalisar ministocin Najeriya|Majalisar Zartarwa ta Tarayya]] a karkashin gwamnatin [[Goodluck Jonathan|Jonathan ta]] amince da kwangilar da ta kai Naira miliyan 325 don tsarawa da kuma tsara gadar. A lokacin yakin neman zaben Najeriya na 2011, [[Goodluck Jonathan|Jonathan]] ya yi alkawarin cewa idan aka zabe shi zai gudanar da aikin kafin karshen wa'adinsa a 2015. A wani taro da aka yi a garin Onitsha a ranar 30 ga watan Agusta, 2012, ya yi alkawarin tafiya gudun hijira idan har bai kai ga aikin nan da shekarar 2015 ba. Gwagwarmayar kammala gada ya ci gaba ne a karkashin gwamnatin [[Muhammadu Buhari|Shugaba Muhammadu Buhari]], wanda ya fara soke kwangilar da aka kulla tun a watan Agustan 2015. == Manazarta == {{Reflist}}{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] gh6t13v1jd826vhspa3uczwwdc5dt7v 164102 164101 2022-08-06T00:06:12Z Uncle Bash007 9891 /* Wuri da halin da ake ciki */ wikitext text/x-wiki   '''Gadar Neja ta Biyu''', aikin [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya|gwamnatin tarayyar Najeriya]] ne wanda ya kai tsawon 1.6 km (0.99 mi) kuma an tanaji ginin zamani da sauran kayan kawa kamar babbar hanya mai tsawon 10.3 km (6.4 mi), [[Owerri|hanyoyin Owerri]] da tasha duk a cikin birnin Obosi, ana sa ran za a kaddamar da ita a watan Oktoba 2022.<ref>''FG Plans Inauguration of Second Niger Bridge in October 2022'', retrieved 2022-06-16</ref><ref>''2nd Niger Bridge Completing ahead of Schedule, funding in details.'', retrieved 2022-06-16</ref> [[Category:Pages using infobox bridge with empty coordinates parameter]] == Wuri da halin da ake ciki == Gadar Neja ta Biyu ta ratsa Neja ta tsakanin garuruwan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da ke yamma da [[Onitsha]] a gabas. Idan aka kammala ta, za ta kasance gada ta karshe da ke kan [[Delta|kogin]] Neja kafin ta ratsa kololuwarta. Kogin Neja ita ce kogi na uku mafi tsawo a Afirka bayan [[Nil|kogin Nilu]] da [[Kogin Congo|Kongo]]. Yana motsa ruwa 7,000 m <sup>3</sup> / s a Onitsha, wanda ya ninka sau ɗari fiye da Thames a [[Landan|London]] (65 m <sup>3</sup> / s) kuma kusan sau uku fiye da kogin Missouri (2,450 m <sup>3</sup> / s) a da. isa St. Louis . Jamhuriyar Nijar kuma ta raba yankin kudu maso yammacin Najeriya mai yawan al'umma da yankin kudu maso gabas mai arzikin mai. A yanzu gada daya tilo a da ke Onitsha, ginin tulun karfe tun 1960 mai hanyoyi biyu, babu shakka an mata nauyi, saboda bcewa tana daukar ’yan kasuwa masu tafiya da kaya, direbobin keken hannu, masu daukar kaya da kuma mutane na lokaci-lokaci baya ga haka da motoci.<ref>''Driving Through The First River Niger Bridge'', retrieved 2022-06-16</ref> Kalmar ''“Gadar Neja ta Biyu'' ”, wadda aka yi amfani da ita a matsayin kalmar da aka kafa a siyasar Nijeriya tun a shekarun 1980, ta kasance ta yaudara. Hasali ma, akwai manyan gadoji guda bakwai a kan Neja a Najeriya kadai (ba a ma maganar a kasashe irin su [[Nijar (ƙasa)|Nijar]] ko [[Benin]] ). Don haka daidan shi shine "Gadar Niger ta Biyu ''a Onitsha'' ". == Kudade == An samu kuɗin tallafin ne tare da haɗin gwiwar mutane da 'yan kasuwa masu zaman kansu (PPP), wanda za a caje kuɗin kuɗin ga masu amfani da gadar. [[Julius Berger|Julius Berger Nigeria PLC]], ne ke kula da aikin. == Kididdiga == Kididdigar gadar da aka kusan kammala (har watan Yuni 2022), * An sarrafa tan 14,000 na ƙarfe (wanda ya kusan nink yawan karfen da akayi amfani dashi wajen gina [[Eiffel Tower|Hasumiyar Eiffel]] har sau biyu), * An zuba tan 250,000 na siminti (wanda kadan ya rage ya kai wanda akayi amfani dashi wajen gina hasumiyar Trump ba a Chicago a tan 310,000), * Ma'aikata 1,468 aka yi aiki a kan ginin da kansa (a wurin) da kuma wani 8,000 a wasu wurare. * An ƙididdige sa'oi 8,700,000 na ayyukan mutane kuma duk da haka an yi aikin a shekaru 2.5 ba tare da haɗari ba. Tsarin gadar shine, tsayin mita 1,590 gabaɗaya, ya ƙunshi gadoji guda biyu daidai gwargwado wanda aka riga aka rigaya an riga an shigar da akwatin girdar, kowane faɗin mita 14.5. Gada na yanzu za su sami tsayin mita 630 tare da tazarar 5 tare da fadin nisa na 150 m iyakar. Gadar ramp ta yamma za ta kasance tsayin mita 755 sannan gadar tudu ta gabas zata kasance tsayin mita 205. An gina gadar ta hanyar amfani da hanyar cantilever, yayin da za a gina gadojin tudu ta hanyar amfani da hanyar ƙaddamar da ƙara. == Tarihi == [[File:2ndbridge.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/2ndbridge.jpg/300px-2ndbridge.jpg|thumb|300x300px| Gadar Niger ta biyu a Onitsha, ra'ayin fasaha]] [[File:Bridges_across_river_Niger.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Bridges_across_river_Niger.jpg/300px-Bridges_across_river_Niger.jpg|alt=Second Niger bridge|thumb|300x300px| Gada da ke gefen kogin Nijar, baƙar fata: ana amfani da su, ja: da ake yi]] An fara samar da gadar Neja ta biyu a lokacin yakin neman zabe na shekarar 1958/69 wanda dan takarar lokacin Shehu Francis limamin jam’iyyar NPN ya fara. A shekarar 1987, bayan kashedi game da yanayin lafiyar [[Gadar kogin Niger|gadar Neja]] wanda Ministan Ayyuka da Gidaje Abubakar Umar yayi, Janar [[Ibrahim Babangida]] ya kalubalanci injiniyoyin kasa da su tsara gadar Neja ta Biyu, inda suka fuskanci kalubale, Kungiyar Injiniyoyi ta Najeriya ta kira. NSE Prems Limited tana ba da gudummawa ga a kowace shekara. Karin titin jirgin kasa daga gabas zuwa yamma a aikin, abin takaici shine rigingimun da suka kawo karshen gwamnatin [[Ibrahim Babangida|Babangida]] sun hana aikin. A karkashin gwamnatocin soja na gaba, aikin bai samu kulawa ba sosai. Bayan komawar mulkin farar hula, shugaba [[Olusegun Obasanjo]] ya yi alkawarin samar da gadar kogin Neja na biyu. Sai dai kuma gwamnatinsa ba ta gudanar da wani gagarumin aiki ba har sai da kwanaki biyar kafin mikawa gwamnatin [[Umaru Musa Yar'Adua|Umaru Musa 'Yar'aduwa]] mai jiran gado a lokacin da [[Olusegun Obasanjo|Obasanjo]] ya kaddamar da aikin a [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] . Gwamnati mai shigowa ta gaji ₦ 58.6 biliyan da aka cire don kashewa tituna guda shida, 1.8&nbsp;gadar da aka biya ta kilomita, wanda za a kammala shi cikin shekaru uku da rabi. Za a ba da tallafin gadar ne a karkashin haɗin gwiwar jama'a masu zaman kansu (PPP) tare da kashi 60 cikin 100 na kuɗaɗen da aka samu daga ɗan kwangilar, Gitto Group; Kashi 20 cikin 100 daga [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya]], da kuma kashi 10 cikin 100 daga gwamnatocin jihohin [[Anambra]] da [[Delta (jiha)|Delta]] . Abin takaicin rasuwar [[Umaru Musa Yar'Adua|shugaba 'Yar'aduwa]] ya kawo cikas ga ci gaban aikin. Sai dai a watan Agustan 2012, [[Majalisar ministocin Najeriya|Majalisar Zartarwa ta Tarayya]] a karkashin gwamnatin [[Goodluck Jonathan|Jonathan ta]] amince da kwangilar da ta kai Naira miliyan 325 don tsarawa da kuma tsara gadar. A lokacin yakin neman zaben Najeriya na 2011, [[Goodluck Jonathan|Jonathan]] ya yi alkawarin cewa idan aka zabe shi zai gudanar da aikin kafin karshen wa'adinsa a 2015. A wani taro da aka yi a garin Onitsha a ranar 30 ga watan Agusta, 2012, ya yi alkawarin tafiya gudun hijira idan har bai kai ga aikin nan da shekarar 2015 ba. Gwagwarmayar kammala gada ya ci gaba ne a karkashin gwamnatin [[Muhammadu Buhari|Shugaba Muhammadu Buhari]], wanda ya fara soke kwangilar da aka kulla tun a watan Agustan 2015. == Manazarta == {{Reflist}}{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] 3frauzu2kvst0l9cqauccxtvc7hn5o4 164103 164102 2022-08-06T00:06:44Z Uncle Bash007 9891 /* Kudade */ wikitext text/x-wiki   '''Gadar Neja ta Biyu''', aikin [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya|gwamnatin tarayyar Najeriya]] ne wanda ya kai tsawon 1.6 km (0.99 mi) kuma an tanaji ginin zamani da sauran kayan kawa kamar babbar hanya mai tsawon 10.3 km (6.4 mi), [[Owerri|hanyoyin Owerri]] da tasha duk a cikin birnin Obosi, ana sa ran za a kaddamar da ita a watan Oktoba 2022.<ref>''FG Plans Inauguration of Second Niger Bridge in October 2022'', retrieved 2022-06-16</ref><ref>''2nd Niger Bridge Completing ahead of Schedule, funding in details.'', retrieved 2022-06-16</ref> [[Category:Pages using infobox bridge with empty coordinates parameter]] == Wuri da halin da ake ciki == Gadar Neja ta Biyu ta ratsa Neja ta tsakanin garuruwan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da ke yamma da [[Onitsha]] a gabas. Idan aka kammala ta, za ta kasance gada ta karshe da ke kan [[Delta|kogin]] Neja kafin ta ratsa kololuwarta. Kogin Neja ita ce kogi na uku mafi tsawo a Afirka bayan [[Nil|kogin Nilu]] da [[Kogin Congo|Kongo]]. Yana motsa ruwa 7,000 m <sup>3</sup> / s a Onitsha, wanda ya ninka sau ɗari fiye da Thames a [[Landan|London]] (65 m <sup>3</sup> / s) kuma kusan sau uku fiye da kogin Missouri (2,450 m <sup>3</sup> / s) a da. isa St. Louis . Jamhuriyar Nijar kuma ta raba yankin kudu maso yammacin Najeriya mai yawan al'umma da yankin kudu maso gabas mai arzikin mai. A yanzu gada daya tilo a da ke Onitsha, ginin tulun karfe tun 1960 mai hanyoyi biyu, babu shakka an mata nauyi, saboda bcewa tana daukar ’yan kasuwa masu tafiya da kaya, direbobin keken hannu, masu daukar kaya da kuma mutane na lokaci-lokaci baya ga haka da motoci.<ref>''Driving Through The First River Niger Bridge'', retrieved 2022-06-16</ref> Kalmar ''“Gadar Neja ta Biyu'' ”, wadda aka yi amfani da ita a matsayin kalmar da aka kafa a siyasar Nijeriya tun a shekarun 1980, ta kasance ta yaudara. Hasali ma, akwai manyan gadoji guda bakwai a kan Neja a Najeriya kadai (ba a ma maganar a kasashe irin su [[Nijar (ƙasa)|Nijar]] ko [[Benin]] ). Don haka daidan shi shine "Gadar Niger ta Biyu ''a Onitsha'' ". == Kudade == An samu kuɗin tallafin ne tare da haɗin gwiwar mutane da 'yan kasuwa masu zaman kansu (PPP),<ref>"The Second Niger Bridge Projest". JULIUS BERGER. Retrieved 25 May 2020.</ref> wanda za a caje kuɗin kuɗin ga masu amfani da gadar. [[Julius Berger|Julius Berger Nigeria PLC]], ne ke kula da aikin. == Kididdiga == Kididdigar gadar da aka kusan kammala (har watan Yuni 2022), * An sarrafa tan 14,000 na ƙarfe (wanda ya kusan nink yawan karfen da akayi amfani dashi wajen gina [[Eiffel Tower|Hasumiyar Eiffel]] har sau biyu), * An zuba tan 250,000 na siminti (wanda kadan ya rage ya kai wanda akayi amfani dashi wajen gina hasumiyar Trump ba a Chicago a tan 310,000), * Ma'aikata 1,468 aka yi aiki a kan ginin da kansa (a wurin) da kuma wani 8,000 a wasu wurare. * An ƙididdige sa'oi 8,700,000 na ayyukan mutane kuma duk da haka an yi aikin a shekaru 2.5 ba tare da haɗari ba. Tsarin gadar shine, tsayin mita 1,590 gabaɗaya, ya ƙunshi gadoji guda biyu daidai gwargwado wanda aka riga aka rigaya an riga an shigar da akwatin girdar, kowane faɗin mita 14.5. Gada na yanzu za su sami tsayin mita 630 tare da tazarar 5 tare da fadin nisa na 150 m iyakar. Gadar ramp ta yamma za ta kasance tsayin mita 755 sannan gadar tudu ta gabas zata kasance tsayin mita 205. An gina gadar ta hanyar amfani da hanyar cantilever, yayin da za a gina gadojin tudu ta hanyar amfani da hanyar ƙaddamar da ƙara. == Tarihi == [[File:2ndbridge.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/2ndbridge.jpg/300px-2ndbridge.jpg|thumb|300x300px| Gadar Niger ta biyu a Onitsha, ra'ayin fasaha]] [[File:Bridges_across_river_Niger.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Bridges_across_river_Niger.jpg/300px-Bridges_across_river_Niger.jpg|alt=Second Niger bridge|thumb|300x300px| Gada da ke gefen kogin Nijar, baƙar fata: ana amfani da su, ja: da ake yi]] An fara samar da gadar Neja ta biyu a lokacin yakin neman zabe na shekarar 1958/69 wanda dan takarar lokacin Shehu Francis limamin jam’iyyar NPN ya fara. A shekarar 1987, bayan kashedi game da yanayin lafiyar [[Gadar kogin Niger|gadar Neja]] wanda Ministan Ayyuka da Gidaje Abubakar Umar yayi, Janar [[Ibrahim Babangida]] ya kalubalanci injiniyoyin kasa da su tsara gadar Neja ta Biyu, inda suka fuskanci kalubale, Kungiyar Injiniyoyi ta Najeriya ta kira. NSE Prems Limited tana ba da gudummawa ga a kowace shekara. Karin titin jirgin kasa daga gabas zuwa yamma a aikin, abin takaici shine rigingimun da suka kawo karshen gwamnatin [[Ibrahim Babangida|Babangida]] sun hana aikin. A karkashin gwamnatocin soja na gaba, aikin bai samu kulawa ba sosai. Bayan komawar mulkin farar hula, shugaba [[Olusegun Obasanjo]] ya yi alkawarin samar da gadar kogin Neja na biyu. Sai dai kuma gwamnatinsa ba ta gudanar da wani gagarumin aiki ba har sai da kwanaki biyar kafin mikawa gwamnatin [[Umaru Musa Yar'Adua|Umaru Musa 'Yar'aduwa]] mai jiran gado a lokacin da [[Olusegun Obasanjo|Obasanjo]] ya kaddamar da aikin a [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] . Gwamnati mai shigowa ta gaji ₦ 58.6 biliyan da aka cire don kashewa tituna guda shida, 1.8&nbsp;gadar da aka biya ta kilomita, wanda za a kammala shi cikin shekaru uku da rabi. Za a ba da tallafin gadar ne a karkashin haɗin gwiwar jama'a masu zaman kansu (PPP) tare da kashi 60 cikin 100 na kuɗaɗen da aka samu daga ɗan kwangilar, Gitto Group; Kashi 20 cikin 100 daga [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya]], da kuma kashi 10 cikin 100 daga gwamnatocin jihohin [[Anambra]] da [[Delta (jiha)|Delta]] . Abin takaicin rasuwar [[Umaru Musa Yar'Adua|shugaba 'Yar'aduwa]] ya kawo cikas ga ci gaban aikin. Sai dai a watan Agustan 2012, [[Majalisar ministocin Najeriya|Majalisar Zartarwa ta Tarayya]] a karkashin gwamnatin [[Goodluck Jonathan|Jonathan ta]] amince da kwangilar da ta kai Naira miliyan 325 don tsarawa da kuma tsara gadar. A lokacin yakin neman zaben Najeriya na 2011, [[Goodluck Jonathan|Jonathan]] ya yi alkawarin cewa idan aka zabe shi zai gudanar da aikin kafin karshen wa'adinsa a 2015. A wani taro da aka yi a garin Onitsha a ranar 30 ga watan Agusta, 2012, ya yi alkawarin tafiya gudun hijira idan har bai kai ga aikin nan da shekarar 2015 ba. Gwagwarmayar kammala gada ya ci gaba ne a karkashin gwamnatin [[Muhammadu Buhari|Shugaba Muhammadu Buhari]], wanda ya fara soke kwangilar da aka kulla tun a watan Agustan 2015. == Manazarta == {{Reflist}}{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] 3wb0ebys2oryj4wyyfi886pvz1218hz 164104 164103 2022-08-06T00:07:06Z Uncle Bash007 9891 /* Kudade */ wikitext text/x-wiki   '''Gadar Neja ta Biyu''', aikin [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya|gwamnatin tarayyar Najeriya]] ne wanda ya kai tsawon 1.6 km (0.99 mi) kuma an tanaji ginin zamani da sauran kayan kawa kamar babbar hanya mai tsawon 10.3 km (6.4 mi), [[Owerri|hanyoyin Owerri]] da tasha duk a cikin birnin Obosi, ana sa ran za a kaddamar da ita a watan Oktoba 2022.<ref>''FG Plans Inauguration of Second Niger Bridge in October 2022'', retrieved 2022-06-16</ref><ref>''2nd Niger Bridge Completing ahead of Schedule, funding in details.'', retrieved 2022-06-16</ref> [[Category:Pages using infobox bridge with empty coordinates parameter]] == Wuri da halin da ake ciki == Gadar Neja ta Biyu ta ratsa Neja ta tsakanin garuruwan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da ke yamma da [[Onitsha]] a gabas. Idan aka kammala ta, za ta kasance gada ta karshe da ke kan [[Delta|kogin]] Neja kafin ta ratsa kololuwarta. Kogin Neja ita ce kogi na uku mafi tsawo a Afirka bayan [[Nil|kogin Nilu]] da [[Kogin Congo|Kongo]]. Yana motsa ruwa 7,000 m <sup>3</sup> / s a Onitsha, wanda ya ninka sau ɗari fiye da Thames a [[Landan|London]] (65 m <sup>3</sup> / s) kuma kusan sau uku fiye da kogin Missouri (2,450 m <sup>3</sup> / s) a da. isa St. Louis . Jamhuriyar Nijar kuma ta raba yankin kudu maso yammacin Najeriya mai yawan al'umma da yankin kudu maso gabas mai arzikin mai. A yanzu gada daya tilo a da ke Onitsha, ginin tulun karfe tun 1960 mai hanyoyi biyu, babu shakka an mata nauyi, saboda bcewa tana daukar ’yan kasuwa masu tafiya da kaya, direbobin keken hannu, masu daukar kaya da kuma mutane na lokaci-lokaci baya ga haka da motoci.<ref>''Driving Through The First River Niger Bridge'', retrieved 2022-06-16</ref> Kalmar ''“Gadar Neja ta Biyu'' ”, wadda aka yi amfani da ita a matsayin kalmar da aka kafa a siyasar Nijeriya tun a shekarun 1980, ta kasance ta yaudara. Hasali ma, akwai manyan gadoji guda bakwai a kan Neja a Najeriya kadai (ba a ma maganar a kasashe irin su [[Nijar (ƙasa)|Nijar]] ko [[Benin]] ). Don haka daidan shi shine "Gadar Niger ta Biyu ''a Onitsha'' ". == Kudade == An samu kuɗin tallafin ne tare da haɗin gwiwar mutane da 'yan kasuwa masu zaman kansu (PPP),<ref>"The Second Niger Bridge Projest". JULIUS BERGER. Retrieved 25 May 2020.</ref><ref>"Construction of 2nd Niger Bridge in Nigeria to be completed in early 2022". Construction Review Online For Africa By Africa. Retrieved 25 May 2020.</ref> wanda za a caje kuɗin kuɗin ga masu amfani da gadar. [[Julius Berger|Julius Berger Nigeria PLC]], ne ke kula da aikin. == Kididdiga == Kididdigar gadar da aka kusan kammala (har watan Yuni 2022), * An sarrafa tan 14,000 na ƙarfe (wanda ya kusan nink yawan karfen da akayi amfani dashi wajen gina [[Eiffel Tower|Hasumiyar Eiffel]] har sau biyu), * An zuba tan 250,000 na siminti (wanda kadan ya rage ya kai wanda akayi amfani dashi wajen gina hasumiyar Trump ba a Chicago a tan 310,000), * Ma'aikata 1,468 aka yi aiki a kan ginin da kansa (a wurin) da kuma wani 8,000 a wasu wurare. * An ƙididdige sa'oi 8,700,000 na ayyukan mutane kuma duk da haka an yi aikin a shekaru 2.5 ba tare da haɗari ba. Tsarin gadar shine, tsayin mita 1,590 gabaɗaya, ya ƙunshi gadoji guda biyu daidai gwargwado wanda aka riga aka rigaya an riga an shigar da akwatin girdar, kowane faɗin mita 14.5. Gada na yanzu za su sami tsayin mita 630 tare da tazarar 5 tare da fadin nisa na 150 m iyakar. Gadar ramp ta yamma za ta kasance tsayin mita 755 sannan gadar tudu ta gabas zata kasance tsayin mita 205. An gina gadar ta hanyar amfani da hanyar cantilever, yayin da za a gina gadojin tudu ta hanyar amfani da hanyar ƙaddamar da ƙara. == Tarihi == [[File:2ndbridge.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/2ndbridge.jpg/300px-2ndbridge.jpg|thumb|300x300px| Gadar Niger ta biyu a Onitsha, ra'ayin fasaha]] [[File:Bridges_across_river_Niger.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Bridges_across_river_Niger.jpg/300px-Bridges_across_river_Niger.jpg|alt=Second Niger bridge|thumb|300x300px| Gada da ke gefen kogin Nijar, baƙar fata: ana amfani da su, ja: da ake yi]] An fara samar da gadar Neja ta biyu a lokacin yakin neman zabe na shekarar 1958/69 wanda dan takarar lokacin Shehu Francis limamin jam’iyyar NPN ya fara. A shekarar 1987, bayan kashedi game da yanayin lafiyar [[Gadar kogin Niger|gadar Neja]] wanda Ministan Ayyuka da Gidaje Abubakar Umar yayi, Janar [[Ibrahim Babangida]] ya kalubalanci injiniyoyin kasa da su tsara gadar Neja ta Biyu, inda suka fuskanci kalubale, Kungiyar Injiniyoyi ta Najeriya ta kira. NSE Prems Limited tana ba da gudummawa ga a kowace shekara. Karin titin jirgin kasa daga gabas zuwa yamma a aikin, abin takaici shine rigingimun da suka kawo karshen gwamnatin [[Ibrahim Babangida|Babangida]] sun hana aikin. A karkashin gwamnatocin soja na gaba, aikin bai samu kulawa ba sosai. Bayan komawar mulkin farar hula, shugaba [[Olusegun Obasanjo]] ya yi alkawarin samar da gadar kogin Neja na biyu. Sai dai kuma gwamnatinsa ba ta gudanar da wani gagarumin aiki ba har sai da kwanaki biyar kafin mikawa gwamnatin [[Umaru Musa Yar'Adua|Umaru Musa 'Yar'aduwa]] mai jiran gado a lokacin da [[Olusegun Obasanjo|Obasanjo]] ya kaddamar da aikin a [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] . Gwamnati mai shigowa ta gaji ₦ 58.6 biliyan da aka cire don kashewa tituna guda shida, 1.8&nbsp;gadar da aka biya ta kilomita, wanda za a kammala shi cikin shekaru uku da rabi. Za a ba da tallafin gadar ne a karkashin haɗin gwiwar jama'a masu zaman kansu (PPP) tare da kashi 60 cikin 100 na kuɗaɗen da aka samu daga ɗan kwangilar, Gitto Group; Kashi 20 cikin 100 daga [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya]], da kuma kashi 10 cikin 100 daga gwamnatocin jihohin [[Anambra]] da [[Delta (jiha)|Delta]] . Abin takaicin rasuwar [[Umaru Musa Yar'Adua|shugaba 'Yar'aduwa]] ya kawo cikas ga ci gaban aikin. Sai dai a watan Agustan 2012, [[Majalisar ministocin Najeriya|Majalisar Zartarwa ta Tarayya]] a karkashin gwamnatin [[Goodluck Jonathan|Jonathan ta]] amince da kwangilar da ta kai Naira miliyan 325 don tsarawa da kuma tsara gadar. A lokacin yakin neman zaben Najeriya na 2011, [[Goodluck Jonathan|Jonathan]] ya yi alkawarin cewa idan aka zabe shi zai gudanar da aikin kafin karshen wa'adinsa a 2015. A wani taro da aka yi a garin Onitsha a ranar 30 ga watan Agusta, 2012, ya yi alkawarin tafiya gudun hijira idan har bai kai ga aikin nan da shekarar 2015 ba. Gwagwarmayar kammala gada ya ci gaba ne a karkashin gwamnatin [[Muhammadu Buhari|Shugaba Muhammadu Buhari]], wanda ya fara soke kwangilar da aka kulla tun a watan Agustan 2015. == Manazarta == {{Reflist}}{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] gi2hbor70v536ycnpp6njx04ydlqo2m 164105 164104 2022-08-06T00:07:25Z Uncle Bash007 9891 /* Kididdiga */ wikitext text/x-wiki   '''Gadar Neja ta Biyu''', aikin [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya|gwamnatin tarayyar Najeriya]] ne wanda ya kai tsawon 1.6 km (0.99 mi) kuma an tanaji ginin zamani da sauran kayan kawa kamar babbar hanya mai tsawon 10.3 km (6.4 mi), [[Owerri|hanyoyin Owerri]] da tasha duk a cikin birnin Obosi, ana sa ran za a kaddamar da ita a watan Oktoba 2022.<ref>''FG Plans Inauguration of Second Niger Bridge in October 2022'', retrieved 2022-06-16</ref><ref>''2nd Niger Bridge Completing ahead of Schedule, funding in details.'', retrieved 2022-06-16</ref> [[Category:Pages using infobox bridge with empty coordinates parameter]] == Wuri da halin da ake ciki == Gadar Neja ta Biyu ta ratsa Neja ta tsakanin garuruwan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da ke yamma da [[Onitsha]] a gabas. Idan aka kammala ta, za ta kasance gada ta karshe da ke kan [[Delta|kogin]] Neja kafin ta ratsa kololuwarta. Kogin Neja ita ce kogi na uku mafi tsawo a Afirka bayan [[Nil|kogin Nilu]] da [[Kogin Congo|Kongo]]. Yana motsa ruwa 7,000 m <sup>3</sup> / s a Onitsha, wanda ya ninka sau ɗari fiye da Thames a [[Landan|London]] (65 m <sup>3</sup> / s) kuma kusan sau uku fiye da kogin Missouri (2,450 m <sup>3</sup> / s) a da. isa St. Louis . Jamhuriyar Nijar kuma ta raba yankin kudu maso yammacin Najeriya mai yawan al'umma da yankin kudu maso gabas mai arzikin mai. A yanzu gada daya tilo a da ke Onitsha, ginin tulun karfe tun 1960 mai hanyoyi biyu, babu shakka an mata nauyi, saboda bcewa tana daukar ’yan kasuwa masu tafiya da kaya, direbobin keken hannu, masu daukar kaya da kuma mutane na lokaci-lokaci baya ga haka da motoci.<ref>''Driving Through The First River Niger Bridge'', retrieved 2022-06-16</ref> Kalmar ''“Gadar Neja ta Biyu'' ”, wadda aka yi amfani da ita a matsayin kalmar da aka kafa a siyasar Nijeriya tun a shekarun 1980, ta kasance ta yaudara. Hasali ma, akwai manyan gadoji guda bakwai a kan Neja a Najeriya kadai (ba a ma maganar a kasashe irin su [[Nijar (ƙasa)|Nijar]] ko [[Benin]] ). Don haka daidan shi shine "Gadar Niger ta Biyu ''a Onitsha'' ". == Kudade == An samu kuɗin tallafin ne tare da haɗin gwiwar mutane da 'yan kasuwa masu zaman kansu (PPP),<ref>"The Second Niger Bridge Projest". JULIUS BERGER. Retrieved 25 May 2020.</ref><ref>"Construction of 2nd Niger Bridge in Nigeria to be completed in early 2022". Construction Review Online For Africa By Africa. Retrieved 25 May 2020.</ref><ref>"Second Niger Bridge, Onitsha (Nigeria)". NOAK Engineering. Retrieved 25 May 2020.</ref> wanda za a caje kuɗin kuɗin ga masu amfani da gadar. [[Julius Berger|Julius Berger Nigeria PLC]], ne ke kula da aikin. == Kididdiga == Kididdigar gadar da aka kusan kammala (har watan Yuni 2022), * An sarrafa tan 14,000 na ƙarfe (wanda ya kusan nink yawan karfen da akayi amfani dashi wajen gina [[Eiffel Tower|Hasumiyar Eiffel]] har sau biyu), * An zuba tan 250,000 na siminti (wanda kadan ya rage ya kai wanda akayi amfani dashi wajen gina hasumiyar Trump ba a Chicago a tan 310,000), * Ma'aikata 1,468 aka yi aiki a kan ginin da kansa (a wurin) da kuma wani 8,000 a wasu wurare. * An ƙididdige sa'oi 8,700,000 na ayyukan mutane kuma duk da haka an yi aikin a shekaru 2.5 ba tare da haɗari ba. Tsarin gadar shine, tsayin mita 1,590 gabaɗaya, ya ƙunshi gadoji guda biyu daidai gwargwado wanda aka riga aka rigaya an riga an shigar da akwatin girdar, kowane faɗin mita 14.5. Gada na yanzu za su sami tsayin mita 630 tare da tazarar 5 tare da fadin nisa na 150 m iyakar. Gadar ramp ta yamma za ta kasance tsayin mita 755 sannan gadar tudu ta gabas zata kasance tsayin mita 205. An gina gadar ta hanyar amfani da hanyar cantilever, yayin da za a gina gadojin tudu ta hanyar amfani da hanyar ƙaddamar da ƙara. == Tarihi == [[File:2ndbridge.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/2ndbridge.jpg/300px-2ndbridge.jpg|thumb|300x300px| Gadar Niger ta biyu a Onitsha, ra'ayin fasaha]] [[File:Bridges_across_river_Niger.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Bridges_across_river_Niger.jpg/300px-Bridges_across_river_Niger.jpg|alt=Second Niger bridge|thumb|300x300px| Gada da ke gefen kogin Nijar, baƙar fata: ana amfani da su, ja: da ake yi]] An fara samar da gadar Neja ta biyu a lokacin yakin neman zabe na shekarar 1958/69 wanda dan takarar lokacin Shehu Francis limamin jam’iyyar NPN ya fara. A shekarar 1987, bayan kashedi game da yanayin lafiyar [[Gadar kogin Niger|gadar Neja]] wanda Ministan Ayyuka da Gidaje Abubakar Umar yayi, Janar [[Ibrahim Babangida]] ya kalubalanci injiniyoyin kasa da su tsara gadar Neja ta Biyu, inda suka fuskanci kalubale, Kungiyar Injiniyoyi ta Najeriya ta kira. NSE Prems Limited tana ba da gudummawa ga a kowace shekara. Karin titin jirgin kasa daga gabas zuwa yamma a aikin, abin takaici shine rigingimun da suka kawo karshen gwamnatin [[Ibrahim Babangida|Babangida]] sun hana aikin. A karkashin gwamnatocin soja na gaba, aikin bai samu kulawa ba sosai. Bayan komawar mulkin farar hula, shugaba [[Olusegun Obasanjo]] ya yi alkawarin samar da gadar kogin Neja na biyu. Sai dai kuma gwamnatinsa ba ta gudanar da wani gagarumin aiki ba har sai da kwanaki biyar kafin mikawa gwamnatin [[Umaru Musa Yar'Adua|Umaru Musa 'Yar'aduwa]] mai jiran gado a lokacin da [[Olusegun Obasanjo|Obasanjo]] ya kaddamar da aikin a [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] . Gwamnati mai shigowa ta gaji ₦ 58.6 biliyan da aka cire don kashewa tituna guda shida, 1.8&nbsp;gadar da aka biya ta kilomita, wanda za a kammala shi cikin shekaru uku da rabi. Za a ba da tallafin gadar ne a karkashin haɗin gwiwar jama'a masu zaman kansu (PPP) tare da kashi 60 cikin 100 na kuɗaɗen da aka samu daga ɗan kwangilar, Gitto Group; Kashi 20 cikin 100 daga [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya]], da kuma kashi 10 cikin 100 daga gwamnatocin jihohin [[Anambra]] da [[Delta (jiha)|Delta]] . Abin takaicin rasuwar [[Umaru Musa Yar'Adua|shugaba 'Yar'aduwa]] ya kawo cikas ga ci gaban aikin. Sai dai a watan Agustan 2012, [[Majalisar ministocin Najeriya|Majalisar Zartarwa ta Tarayya]] a karkashin gwamnatin [[Goodluck Jonathan|Jonathan ta]] amince da kwangilar da ta kai Naira miliyan 325 don tsarawa da kuma tsara gadar. A lokacin yakin neman zaben Najeriya na 2011, [[Goodluck Jonathan|Jonathan]] ya yi alkawarin cewa idan aka zabe shi zai gudanar da aikin kafin karshen wa'adinsa a 2015. A wani taro da aka yi a garin Onitsha a ranar 30 ga watan Agusta, 2012, ya yi alkawarin tafiya gudun hijira idan har bai kai ga aikin nan da shekarar 2015 ba. Gwagwarmayar kammala gada ya ci gaba ne a karkashin gwamnatin [[Muhammadu Buhari|Shugaba Muhammadu Buhari]], wanda ya fara soke kwangilar da aka kulla tun a watan Agustan 2015. == Manazarta == {{Reflist}}{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] lhlsbsc3e1wuzrkuj35kz30h7xgadge 164106 164105 2022-08-06T00:08:20Z Uncle Bash007 9891 /* Kididdiga */ wikitext text/x-wiki   '''Gadar Neja ta Biyu''', aikin [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya|gwamnatin tarayyar Najeriya]] ne wanda ya kai tsawon 1.6 km (0.99 mi) kuma an tanaji ginin zamani da sauran kayan kawa kamar babbar hanya mai tsawon 10.3 km (6.4 mi), [[Owerri|hanyoyin Owerri]] da tasha duk a cikin birnin Obosi, ana sa ran za a kaddamar da ita a watan Oktoba 2022.<ref>''FG Plans Inauguration of Second Niger Bridge in October 2022'', retrieved 2022-06-16</ref><ref>''2nd Niger Bridge Completing ahead of Schedule, funding in details.'', retrieved 2022-06-16</ref> [[Category:Pages using infobox bridge with empty coordinates parameter]] == Wuri da halin da ake ciki == Gadar Neja ta Biyu ta ratsa Neja ta tsakanin garuruwan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da ke yamma da [[Onitsha]] a gabas. Idan aka kammala ta, za ta kasance gada ta karshe da ke kan [[Delta|kogin]] Neja kafin ta ratsa kololuwarta. Kogin Neja ita ce kogi na uku mafi tsawo a Afirka bayan [[Nil|kogin Nilu]] da [[Kogin Congo|Kongo]]. Yana motsa ruwa 7,000 m <sup>3</sup> / s a Onitsha, wanda ya ninka sau ɗari fiye da Thames a [[Landan|London]] (65 m <sup>3</sup> / s) kuma kusan sau uku fiye da kogin Missouri (2,450 m <sup>3</sup> / s) a da. isa St. Louis . Jamhuriyar Nijar kuma ta raba yankin kudu maso yammacin Najeriya mai yawan al'umma da yankin kudu maso gabas mai arzikin mai. A yanzu gada daya tilo a da ke Onitsha, ginin tulun karfe tun 1960 mai hanyoyi biyu, babu shakka an mata nauyi, saboda bcewa tana daukar ’yan kasuwa masu tafiya da kaya, direbobin keken hannu, masu daukar kaya da kuma mutane na lokaci-lokaci baya ga haka da motoci.<ref>''Driving Through The First River Niger Bridge'', retrieved 2022-06-16</ref> Kalmar ''“Gadar Neja ta Biyu'' ”, wadda aka yi amfani da ita a matsayin kalmar da aka kafa a siyasar Nijeriya tun a shekarun 1980, ta kasance ta yaudara. Hasali ma, akwai manyan gadoji guda bakwai a kan Neja a Najeriya kadai (ba a ma maganar a kasashe irin su [[Nijar (ƙasa)|Nijar]] ko [[Benin]] ). Don haka daidan shi shine "Gadar Niger ta Biyu ''a Onitsha'' ". == Kudade == An samu kuɗin tallafin ne tare da haɗin gwiwar mutane da 'yan kasuwa masu zaman kansu (PPP),<ref>"The Second Niger Bridge Projest". JULIUS BERGER. Retrieved 25 May 2020.</ref><ref>"Construction of 2nd Niger Bridge in Nigeria to be completed in early 2022". Construction Review Online For Africa By Africa. Retrieved 25 May 2020.</ref><ref>"Second Niger Bridge, Onitsha (Nigeria)". NOAK Engineering. Retrieved 25 May 2020.</ref> wanda za a caje kuɗin kuɗin ga masu amfani da gadar. [[Julius Berger|Julius Berger Nigeria PLC]], ne ke kula da aikin. == Kididdiga == Kididdigar gadar da aka kusan kammala (har watan Yuni 2022), * An sarrafa tan 14,000 na ƙarfe (wanda ya kusan nink yawan karfen da akayi amfani dashi wajen gina [[Eiffel Tower|Hasumiyar Eiffel]] har sau biyu), * An zuba tan 250,000 na siminti (wanda kadan ya rage ya kai wanda akayi amfani dashi wajen gina hasumiyar Trump ba a Chicago a tan 310,000), * Ma'aikata 1,468 aka yi aiki a kan ginin da kansa (a wurin) da kuma wani 8,000 a wasu wurare. * An ƙididdige sa'oi 8,700,000 na ayyukan mutane kuma duk da haka an yi aikin a shekaru 2.5 ba tare da haɗari ba.<ref>''8 Mega FACTS of the second niger bridge Ongoing Construction Projects in Nigeria'', retrieved 2022-06-16</ref> Tsarin gadar shine, tsayin mita 1,590 gabaɗaya, ya ƙunshi gadoji guda biyu daidai gwargwado wanda aka riga aka rigaya an riga an shigar da akwatin girdar, kowane faɗin mita 14.5. Gada na yanzu za su sami tsayin mita 630 tare da tazarar 5 tare da fadin nisa na 150 m iyakar. Gadar ramp ta yamma za ta kasance tsayin mita 755 sannan gadar tudu ta gabas zata kasance tsayin mita 205. An gina gadar ta hanyar amfani da hanyar cantilever, yayin da za a gina gadojin tudu ta hanyar amfani da hanyar ƙaddamar da ƙara. == Tarihi == [[File:2ndbridge.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/2ndbridge.jpg/300px-2ndbridge.jpg|thumb|300x300px| Gadar Niger ta biyu a Onitsha, ra'ayin fasaha]] [[File:Bridges_across_river_Niger.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Bridges_across_river_Niger.jpg/300px-Bridges_across_river_Niger.jpg|alt=Second Niger bridge|thumb|300x300px| Gada da ke gefen kogin Nijar, baƙar fata: ana amfani da su, ja: da ake yi]] An fara samar da gadar Neja ta biyu a lokacin yakin neman zabe na shekarar 1958/69 wanda dan takarar lokacin Shehu Francis limamin jam’iyyar NPN ya fara. A shekarar 1987, bayan kashedi game da yanayin lafiyar [[Gadar kogin Niger|gadar Neja]] wanda Ministan Ayyuka da Gidaje Abubakar Umar yayi, Janar [[Ibrahim Babangida]] ya kalubalanci injiniyoyin kasa da su tsara gadar Neja ta Biyu, inda suka fuskanci kalubale, Kungiyar Injiniyoyi ta Najeriya ta kira. NSE Prems Limited tana ba da gudummawa ga a kowace shekara. Karin titin jirgin kasa daga gabas zuwa yamma a aikin, abin takaici shine rigingimun da suka kawo karshen gwamnatin [[Ibrahim Babangida|Babangida]] sun hana aikin. A karkashin gwamnatocin soja na gaba, aikin bai samu kulawa ba sosai. Bayan komawar mulkin farar hula, shugaba [[Olusegun Obasanjo]] ya yi alkawarin samar da gadar kogin Neja na biyu. Sai dai kuma gwamnatinsa ba ta gudanar da wani gagarumin aiki ba har sai da kwanaki biyar kafin mikawa gwamnatin [[Umaru Musa Yar'Adua|Umaru Musa 'Yar'aduwa]] mai jiran gado a lokacin da [[Olusegun Obasanjo|Obasanjo]] ya kaddamar da aikin a [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] . Gwamnati mai shigowa ta gaji ₦ 58.6 biliyan da aka cire don kashewa tituna guda shida, 1.8&nbsp;gadar da aka biya ta kilomita, wanda za a kammala shi cikin shekaru uku da rabi. Za a ba da tallafin gadar ne a karkashin haɗin gwiwar jama'a masu zaman kansu (PPP) tare da kashi 60 cikin 100 na kuɗaɗen da aka samu daga ɗan kwangilar, Gitto Group; Kashi 20 cikin 100 daga [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya]], da kuma kashi 10 cikin 100 daga gwamnatocin jihohin [[Anambra]] da [[Delta (jiha)|Delta]] . Abin takaicin rasuwar [[Umaru Musa Yar'Adua|shugaba 'Yar'aduwa]] ya kawo cikas ga ci gaban aikin. Sai dai a watan Agustan 2012, [[Majalisar ministocin Najeriya|Majalisar Zartarwa ta Tarayya]] a karkashin gwamnatin [[Goodluck Jonathan|Jonathan ta]] amince da kwangilar da ta kai Naira miliyan 325 don tsarawa da kuma tsara gadar. A lokacin yakin neman zaben Najeriya na 2011, [[Goodluck Jonathan|Jonathan]] ya yi alkawarin cewa idan aka zabe shi zai gudanar da aikin kafin karshen wa'adinsa a 2015. A wani taro da aka yi a garin Onitsha a ranar 30 ga watan Agusta, 2012, ya yi alkawarin tafiya gudun hijira idan har bai kai ga aikin nan da shekarar 2015 ba. Gwagwarmayar kammala gada ya ci gaba ne a karkashin gwamnatin [[Muhammadu Buhari|Shugaba Muhammadu Buhari]], wanda ya fara soke kwangilar da aka kulla tun a watan Agustan 2015. == Manazarta == {{Reflist}}{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] bt07u31vw55n0efhs81ze789yshcjz3 164107 164106 2022-08-06T00:08:42Z Uncle Bash007 9891 /* Kididdiga */ wikitext text/x-wiki   '''Gadar Neja ta Biyu''', aikin [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya|gwamnatin tarayyar Najeriya]] ne wanda ya kai tsawon 1.6 km (0.99 mi) kuma an tanaji ginin zamani da sauran kayan kawa kamar babbar hanya mai tsawon 10.3 km (6.4 mi), [[Owerri|hanyoyin Owerri]] da tasha duk a cikin birnin Obosi, ana sa ran za a kaddamar da ita a watan Oktoba 2022.<ref>''FG Plans Inauguration of Second Niger Bridge in October 2022'', retrieved 2022-06-16</ref><ref>''2nd Niger Bridge Completing ahead of Schedule, funding in details.'', retrieved 2022-06-16</ref> [[Category:Pages using infobox bridge with empty coordinates parameter]] == Wuri da halin da ake ciki == Gadar Neja ta Biyu ta ratsa Neja ta tsakanin garuruwan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da ke yamma da [[Onitsha]] a gabas. Idan aka kammala ta, za ta kasance gada ta karshe da ke kan [[Delta|kogin]] Neja kafin ta ratsa kololuwarta. Kogin Neja ita ce kogi na uku mafi tsawo a Afirka bayan [[Nil|kogin Nilu]] da [[Kogin Congo|Kongo]]. Yana motsa ruwa 7,000 m <sup>3</sup> / s a Onitsha, wanda ya ninka sau ɗari fiye da Thames a [[Landan|London]] (65 m <sup>3</sup> / s) kuma kusan sau uku fiye da kogin Missouri (2,450 m <sup>3</sup> / s) a da. isa St. Louis . Jamhuriyar Nijar kuma ta raba yankin kudu maso yammacin Najeriya mai yawan al'umma da yankin kudu maso gabas mai arzikin mai. A yanzu gada daya tilo a da ke Onitsha, ginin tulun karfe tun 1960 mai hanyoyi biyu, babu shakka an mata nauyi, saboda bcewa tana daukar ’yan kasuwa masu tafiya da kaya, direbobin keken hannu, masu daukar kaya da kuma mutane na lokaci-lokaci baya ga haka da motoci.<ref>''Driving Through The First River Niger Bridge'', retrieved 2022-06-16</ref> Kalmar ''“Gadar Neja ta Biyu'' ”, wadda aka yi amfani da ita a matsayin kalmar da aka kafa a siyasar Nijeriya tun a shekarun 1980, ta kasance ta yaudara. Hasali ma, akwai manyan gadoji guda bakwai a kan Neja a Najeriya kadai (ba a ma maganar a kasashe irin su [[Nijar (ƙasa)|Nijar]] ko [[Benin]] ). Don haka daidan shi shine "Gadar Niger ta Biyu ''a Onitsha'' ". == Kudade == An samu kuɗin tallafin ne tare da haɗin gwiwar mutane da 'yan kasuwa masu zaman kansu (PPP),<ref>"The Second Niger Bridge Projest". JULIUS BERGER. Retrieved 25 May 2020.</ref><ref>"Construction of 2nd Niger Bridge in Nigeria to be completed in early 2022". Construction Review Online For Africa By Africa. Retrieved 25 May 2020.</ref><ref>"Second Niger Bridge, Onitsha (Nigeria)". NOAK Engineering. Retrieved 25 May 2020.</ref> wanda za a caje kuɗin kuɗin ga masu amfani da gadar. [[Julius Berger|Julius Berger Nigeria PLC]], ne ke kula da aikin. == Kididdiga == Kididdigar gadar da aka kusan kammala (har watan Yuni 2022), * An sarrafa tan 14,000 na ƙarfe (wanda ya kusan nink yawan karfen da akayi amfani dashi wajen gina [[Eiffel Tower|Hasumiyar Eiffel]] har sau biyu), * An zuba tan 250,000 na siminti (wanda kadan ya rage ya kai wanda akayi amfani dashi wajen gina hasumiyar Trump ba a Chicago a tan 310,000), * Ma'aikata 1,468 aka yi aiki a kan ginin da kansa (a wurin) da kuma wani 8,000 a wasu wurare. * An ƙididdige sa'oi 8,700,000 na ayyukan mutane kuma duk da haka an yi aikin a shekaru 2.5 ba tare da haɗari ba.<ref>''8 Mega FACTS of the second niger bridge Ongoing Construction Projects in Nigeria'', retrieved 2022-06-16</ref> Tsarin gadar shine, tsayin mita 1,590 gabaɗaya, ya ƙunshi gadoji guda biyu daidai gwargwado wanda aka riga aka rigaya an riga an shigar da akwatin girdar, kowane faɗin mita 14.5. Gada na yanzu za su sami tsayin mita 630 tare da tazarar 5 tare da fadin nisa na 150 m iyakar. Gadar ramp ta yamma za ta kasance tsayin mita 755 sannan gadar tudu ta gabas zata kasance tsayin mita 205. An gina gadar ta hanyar amfani da hanyar cantilever, yayin da za a gina gadojin tudu ta hanyar amfani da hanyar ƙaddamar da ƙara.<ref>"Second River Niger Bridge - Julius Berger International". ''Julius Berger International'' (in German). Retrieved 2022-06-16.</ref> == Tarihi == [[File:2ndbridge.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/2ndbridge.jpg/300px-2ndbridge.jpg|thumb|300x300px| Gadar Niger ta biyu a Onitsha, ra'ayin fasaha]] [[File:Bridges_across_river_Niger.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Bridges_across_river_Niger.jpg/300px-Bridges_across_river_Niger.jpg|alt=Second Niger bridge|thumb|300x300px| Gada da ke gefen kogin Nijar, baƙar fata: ana amfani da su, ja: da ake yi]] An fara samar da gadar Neja ta biyu a lokacin yakin neman zabe na shekarar 1958/69 wanda dan takarar lokacin Shehu Francis limamin jam’iyyar NPN ya fara. A shekarar 1987, bayan kashedi game da yanayin lafiyar [[Gadar kogin Niger|gadar Neja]] wanda Ministan Ayyuka da Gidaje Abubakar Umar yayi, Janar [[Ibrahim Babangida]] ya kalubalanci injiniyoyin kasa da su tsara gadar Neja ta Biyu, inda suka fuskanci kalubale, Kungiyar Injiniyoyi ta Najeriya ta kira. NSE Prems Limited tana ba da gudummawa ga a kowace shekara. Karin titin jirgin kasa daga gabas zuwa yamma a aikin, abin takaici shine rigingimun da suka kawo karshen gwamnatin [[Ibrahim Babangida|Babangida]] sun hana aikin. A karkashin gwamnatocin soja na gaba, aikin bai samu kulawa ba sosai. Bayan komawar mulkin farar hula, shugaba [[Olusegun Obasanjo]] ya yi alkawarin samar da gadar kogin Neja na biyu. Sai dai kuma gwamnatinsa ba ta gudanar da wani gagarumin aiki ba har sai da kwanaki biyar kafin mikawa gwamnatin [[Umaru Musa Yar'Adua|Umaru Musa 'Yar'aduwa]] mai jiran gado a lokacin da [[Olusegun Obasanjo|Obasanjo]] ya kaddamar da aikin a [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] . Gwamnati mai shigowa ta gaji ₦ 58.6 biliyan da aka cire don kashewa tituna guda shida, 1.8&nbsp;gadar da aka biya ta kilomita, wanda za a kammala shi cikin shekaru uku da rabi. Za a ba da tallafin gadar ne a karkashin haɗin gwiwar jama'a masu zaman kansu (PPP) tare da kashi 60 cikin 100 na kuɗaɗen da aka samu daga ɗan kwangilar, Gitto Group; Kashi 20 cikin 100 daga [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya]], da kuma kashi 10 cikin 100 daga gwamnatocin jihohin [[Anambra]] da [[Delta (jiha)|Delta]] . Abin takaicin rasuwar [[Umaru Musa Yar'Adua|shugaba 'Yar'aduwa]] ya kawo cikas ga ci gaban aikin. Sai dai a watan Agustan 2012, [[Majalisar ministocin Najeriya|Majalisar Zartarwa ta Tarayya]] a karkashin gwamnatin [[Goodluck Jonathan|Jonathan ta]] amince da kwangilar da ta kai Naira miliyan 325 don tsarawa da kuma tsara gadar. A lokacin yakin neman zaben Najeriya na 2011, [[Goodluck Jonathan|Jonathan]] ya yi alkawarin cewa idan aka zabe shi zai gudanar da aikin kafin karshen wa'adinsa a 2015. A wani taro da aka yi a garin Onitsha a ranar 30 ga watan Agusta, 2012, ya yi alkawarin tafiya gudun hijira idan har bai kai ga aikin nan da shekarar 2015 ba. Gwagwarmayar kammala gada ya ci gaba ne a karkashin gwamnatin [[Muhammadu Buhari|Shugaba Muhammadu Buhari]], wanda ya fara soke kwangilar da aka kulla tun a watan Agustan 2015. == Manazarta == {{Reflist}}{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] cto0kwk37ztrmdn68oinjr7eah4ghil 164108 164107 2022-08-06T00:10:27Z Uncle Bash007 9891 /* Kudade */ wikitext text/x-wiki   '''Gadar Neja ta Biyu''', aikin [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya|gwamnatin tarayyar Najeriya]] ne wanda ya kai tsawon 1.6 km (0.99 mi) kuma an tanaji ginin zamani da sauran kayan kawa kamar babbar hanya mai tsawon 10.3 km (6.4 mi), [[Owerri|hanyoyin Owerri]] da tasha duk a cikin birnin Obosi, ana sa ran za a kaddamar da ita a watan Oktoba 2022.<ref>''FG Plans Inauguration of Second Niger Bridge in October 2022'', retrieved 2022-06-16</ref><ref>''2nd Niger Bridge Completing ahead of Schedule, funding in details.'', retrieved 2022-06-16</ref> [[Category:Pages using infobox bridge with empty coordinates parameter]] == Wuri da halin da ake ciki == Gadar Neja ta Biyu ta ratsa Neja ta tsakanin garuruwan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da ke yamma da [[Onitsha]] a gabas. Idan aka kammala ta, za ta kasance gada ta karshe da ke kan [[Delta|kogin]] Neja kafin ta ratsa kololuwarta. Kogin Neja ita ce kogi na uku mafi tsawo a Afirka bayan [[Nil|kogin Nilu]] da [[Kogin Congo|Kongo]]. Yana motsa ruwa 7,000 m <sup>3</sup> / s a Onitsha, wanda ya ninka sau ɗari fiye da Thames a [[Landan|London]] (65 m <sup>3</sup> / s) kuma kusan sau uku fiye da kogin Missouri (2,450 m <sup>3</sup> / s) a da. isa St. Louis . Jamhuriyar Nijar kuma ta raba yankin kudu maso yammacin Najeriya mai yawan al'umma da yankin kudu maso gabas mai arzikin mai. A yanzu gada daya tilo a da ke Onitsha, ginin tulun karfe tun 1960 mai hanyoyi biyu, babu shakka an mata nauyi, saboda bcewa tana daukar ’yan kasuwa masu tafiya da kaya, direbobin keken hannu, masu daukar kaya da kuma mutane na lokaci-lokaci baya ga haka da motoci.<ref>''Driving Through The First River Niger Bridge'', retrieved 2022-06-16</ref> Kalmar ''“Gadar Neja ta Biyu'' ”, wadda aka yi amfani da ita a matsayin kalmar da aka kafa a siyasar Nijeriya tun a shekarun 1980, ta kasance ta yaudara. Hasali ma, akwai manyan gadoji guda bakwai a kan Neja a Najeriya kadai (ba a ma maganar a kasashe irin su [[Nijar (ƙasa)|Nijar]] ko [[Benin]] ). Don haka daidan shi shine "Gadar Niger ta Biyu ''a Onitsha'' ". == Kudade == An samu kuɗin tallafin ne tare da haɗin gwiwar mutane da 'yan kasuwa masu zaman kansu (PPP),<ref>"The Second Niger Bridge Projest". JULIUS BERGER. Retrieved 25 May 2020.</ref><ref>"Construction of 2nd Niger Bridge in Nigeria to be completed in early 2022". Construction Review Online For Africa By Africa. Retrieved 25 May 2020.</ref><ref>"Second Niger Bridge, Onitsha (Nigeria)". NOAK Engineering. Retrieved 25 May 2020.</ref> wanda za a caje kuɗin kuɗin ga masu amfani da gadar. [[Julius Berger|Julius Berger Nigeria PLC]],<ref>"Development Projects : Nigeria - Public/Private Partnership Program - P115386". ''World Bank''. Retrieved 2022-06-16.</ref> ne ke kula da aikin. == Kididdiga == Kididdigar gadar da aka kusan kammala (har watan Yuni 2022), * An sarrafa tan 14,000 na ƙarfe (wanda ya kusan nink yawan karfen da akayi amfani dashi wajen gina [[Eiffel Tower|Hasumiyar Eiffel]] har sau biyu), * An zuba tan 250,000 na siminti (wanda kadan ya rage ya kai wanda akayi amfani dashi wajen gina hasumiyar Trump ba a Chicago a tan 310,000), * Ma'aikata 1,468 aka yi aiki a kan ginin da kansa (a wurin) da kuma wani 8,000 a wasu wurare. * An ƙididdige sa'oi 8,700,000 na ayyukan mutane kuma duk da haka an yi aikin a shekaru 2.5 ba tare da haɗari ba.<ref>''8 Mega FACTS of the second niger bridge Ongoing Construction Projects in Nigeria'', retrieved 2022-06-16</ref> Tsarin gadar shine, tsayin mita 1,590 gabaɗaya, ya ƙunshi gadoji guda biyu daidai gwargwado wanda aka riga aka rigaya an riga an shigar da akwatin girdar, kowane faɗin mita 14.5. Gada na yanzu za su sami tsayin mita 630 tare da tazarar 5 tare da fadin nisa na 150 m iyakar. Gadar ramp ta yamma za ta kasance tsayin mita 755 sannan gadar tudu ta gabas zata kasance tsayin mita 205. An gina gadar ta hanyar amfani da hanyar cantilever, yayin da za a gina gadojin tudu ta hanyar amfani da hanyar ƙaddamar da ƙara.<ref>"Second River Niger Bridge - Julius Berger International". ''Julius Berger International'' (in German). Retrieved 2022-06-16.</ref> == Tarihi == [[File:2ndbridge.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/2ndbridge.jpg/300px-2ndbridge.jpg|thumb|300x300px| Gadar Niger ta biyu a Onitsha, ra'ayin fasaha]] [[File:Bridges_across_river_Niger.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Bridges_across_river_Niger.jpg/300px-Bridges_across_river_Niger.jpg|alt=Second Niger bridge|thumb|300x300px| Gada da ke gefen kogin Nijar, baƙar fata: ana amfani da su, ja: da ake yi]] An fara samar da gadar Neja ta biyu a lokacin yakin neman zabe na shekarar 1958/69 wanda dan takarar lokacin Shehu Francis limamin jam’iyyar NPN ya fara. A shekarar 1987, bayan kashedi game da yanayin lafiyar [[Gadar kogin Niger|gadar Neja]] wanda Ministan Ayyuka da Gidaje Abubakar Umar yayi, Janar [[Ibrahim Babangida]] ya kalubalanci injiniyoyin kasa da su tsara gadar Neja ta Biyu, inda suka fuskanci kalubale, Kungiyar Injiniyoyi ta Najeriya ta kira. NSE Prems Limited tana ba da gudummawa ga a kowace shekara. Karin titin jirgin kasa daga gabas zuwa yamma a aikin, abin takaici shine rigingimun da suka kawo karshen gwamnatin [[Ibrahim Babangida|Babangida]] sun hana aikin. A karkashin gwamnatocin soja na gaba, aikin bai samu kulawa ba sosai. Bayan komawar mulkin farar hula, shugaba [[Olusegun Obasanjo]] ya yi alkawarin samar da gadar kogin Neja na biyu. Sai dai kuma gwamnatinsa ba ta gudanar da wani gagarumin aiki ba har sai da kwanaki biyar kafin mikawa gwamnatin [[Umaru Musa Yar'Adua|Umaru Musa 'Yar'aduwa]] mai jiran gado a lokacin da [[Olusegun Obasanjo|Obasanjo]] ya kaddamar da aikin a [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] . Gwamnati mai shigowa ta gaji ₦ 58.6 biliyan da aka cire don kashewa tituna guda shida, 1.8&nbsp;gadar da aka biya ta kilomita, wanda za a kammala shi cikin shekaru uku da rabi. Za a ba da tallafin gadar ne a karkashin haɗin gwiwar jama'a masu zaman kansu (PPP) tare da kashi 60 cikin 100 na kuɗaɗen da aka samu daga ɗan kwangilar, Gitto Group; Kashi 20 cikin 100 daga [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya]], da kuma kashi 10 cikin 100 daga gwamnatocin jihohin [[Anambra]] da [[Delta (jiha)|Delta]] . Abin takaicin rasuwar [[Umaru Musa Yar'Adua|shugaba 'Yar'aduwa]] ya kawo cikas ga ci gaban aikin. Sai dai a watan Agustan 2012, [[Majalisar ministocin Najeriya|Majalisar Zartarwa ta Tarayya]] a karkashin gwamnatin [[Goodluck Jonathan|Jonathan ta]] amince da kwangilar da ta kai Naira miliyan 325 don tsarawa da kuma tsara gadar. A lokacin yakin neman zaben Najeriya na 2011, [[Goodluck Jonathan|Jonathan]] ya yi alkawarin cewa idan aka zabe shi zai gudanar da aikin kafin karshen wa'adinsa a 2015. A wani taro da aka yi a garin Onitsha a ranar 30 ga watan Agusta, 2012, ya yi alkawarin tafiya gudun hijira idan har bai kai ga aikin nan da shekarar 2015 ba. Gwagwarmayar kammala gada ya ci gaba ne a karkashin gwamnatin [[Muhammadu Buhari|Shugaba Muhammadu Buhari]], wanda ya fara soke kwangilar da aka kulla tun a watan Agustan 2015. == Manazarta == {{Reflist}}{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] ajxswa84m91xmdrsrz3vfalj9l06jdx 164109 164108 2022-08-06T00:11:09Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki   '''Gadar Neja ta Biyu''', aikin [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya|gwamnatin tarayyar Najeriya]] ne wanda ya kai tsawon 1.6 km (0.99 mi) kuma an tanaji ginin zamani da sauran kayan kawa kamar babbar hanya mai tsawon 10.3 km (6.4 mi), [[Owerri|hanyoyin Owerri]] da tasha duk a cikin birnin Obosi, ana sa ran za a kaddamar da ita a watan Oktoba 2022.<ref>''FG Plans Inauguration of Second Niger Bridge in October 2022'', retrieved 2022-06-16</ref><ref>''2nd Niger Bridge Completing ahead of Schedule, funding in details.'', retrieved 2022-06-16</ref> [[Category:Pages using infobox bridge with empty coordinates parameter]] == Wuri da halin da ake ciki == Gadar Neja ta Biyu ta ratsa Neja ta tsakanin garuruwan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da ke yamma da [[Onitsha]] a gabas. Idan aka kammala ta, za ta kasance gada ta karshe da ke kan [[Delta|kogin]] Neja kafin ta ratsa kololuwarta. Kogin Neja ita ce kogi na uku mafi tsawo a Afirka bayan [[Nil|kogin Nilu]] da [[Kogin Congo|Kongo]]. Yana motsa ruwa 7,000 m <sup>3</sup> / s a Onitsha, wanda ya ninka sau ɗari fiye da Thames a [[Landan|London]] (65 m <sup>3</sup> / s) kuma kusan sau uku fiye da kogin Missouri (2,450 m <sup>3</sup> / s) a da. isa St. Louis . Jamhuriyar Nijar kuma ta raba yankin kudu maso yammacin Najeriya mai yawan al'umma da yankin kudu maso gabas mai arzikin mai. A yanzu gada daya tilo a da ke Onitsha, ginin tulun karfe tun 1960 mai hanyoyi biyu, babu shakka an mata nauyi, saboda bcewa tana daukar ’yan kasuwa masu tafiya da kaya, direbobin keken hannu, masu daukar kaya da kuma mutane na lokaci-lokaci baya ga haka da motoci.<ref>''Driving Through The First River Niger Bridge'', retrieved 2022-06-16</ref> Kalmar ''“Gadar Neja ta Biyu'' ”, wadda aka yi amfani da ita a matsayin kalmar da aka kafa a siyasar Nijeriya tun a shekarun 1980, ta kasance ta yaudara. Hasali ma, akwai manyan gadoji guda bakwai a kan Neja a Najeriya kadai (ba a ma maganar a kasashe irin su [[Nijar (ƙasa)|Nijar]] ko [[Benin]] ). Don haka daidan shi shine "Gadar Niger ta Biyu ''a Onitsha'' ". == Kudade == An samu kuɗin tallafin ne tare da haɗin gwiwar mutane da 'yan kasuwa masu zaman kansu (PPP),<ref>"The Second Niger Bridge Projest". JULIUS BERGER. Retrieved 25 May 2020.</ref><ref>"Construction of 2nd Niger Bridge in Nigeria to be completed in early 2022". Construction Review Online For Africa By Africa. Retrieved 25 May 2020.</ref><ref>"Second Niger Bridge, Onitsha (Nigeria)". NOAK Engineering. Retrieved 25 May 2020.</ref> wanda za a caje kuɗin kuɗin ga masu amfani da gadar. [[Julius Berger|Julius Berger Nigeria PLC]],<ref>"Development Projects : Nigeria - Public/Private Partnership Program - P115386". ''World Bank''. Retrieved 2022-06-16.</ref> ne ke kula da aikin. == Kididdiga == Kididdigar gadar da aka kusan kammala (har watan Yuni 2022), * An sarrafa tan 14,000 na ƙarfe (wanda ya kusan nink yawan karfen da akayi amfani dashi wajen gina [[Eiffel Tower|Hasumiyar Eiffel]] har sau biyu), * An zuba tan 250,000 na siminti (wanda kadan ya rage ya kai wanda akayi amfani dashi wajen gina hasumiyar Trump ba a Chicago a tan 310,000), * Ma'aikata 1,468 aka yi aiki a kan ginin da kansa (a wurin) da kuma wani 8,000 a wasu wurare. * An ƙididdige sa'oi 8,700,000 na ayyukan mutane kuma duk da haka an yi aikin a shekaru 2.5 ba tare da haɗari ba.<ref>''8 Mega FACTS of the second niger bridge Ongoing Construction Projects in Nigeria'', retrieved 2022-06-16</ref> Tsarin gadar shine, tsayin mita 1,590 gabaɗaya, ya ƙunshi gadoji guda biyu daidai gwargwado wanda aka riga aka rigaya an riga an shigar da akwatin girdar, kowane faɗin mita 14.5. Gada na yanzu za su sami tsayin mita 630 tare da tazarar 5 tare da fadin nisa na 150 m iyakar. Gadar ramp ta yamma za ta kasance tsayin mita 755 sannan gadar tudu ta gabas zata kasance tsayin mita 205. An gina gadar ta hanyar amfani da hanyar cantilever, yayin da za a gina gadojin tudu ta hanyar amfani da hanyar ƙaddamar da ƙara.<ref>"Second River Niger Bridge - Julius Berger International". ''Julius Berger International'' (in German). Retrieved 2022-06-16.</ref> == Tarihi == [[File:2ndbridge.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/2ndbridge.jpg/300px-2ndbridge.jpg|thumb|300x300px| Gadar Niger ta biyu a Onitsha, ra'ayin fasaha]] [[File:Bridges_across_river_Niger.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Bridges_across_river_Niger.jpg/300px-Bridges_across_river_Niger.jpg|alt=Second Niger bridge|thumb|300x300px| Gada da ke gefen kogin Nijar, baƙar fata: ana amfani da su, ja: da ake yi]] An fara samar da gadar Neja ta biyu a lokacin yakin neman zabe na shekarar 1958/69 wanda dan takarar lokacin Shehu Francis limamin jam’iyyar NPN ya fara. A shekarar 1987, bayan kashedi game da yanayin lafiyar [[Gadar kogin Niger|gadar Neja]] wanda Ministan Ayyuka da Gidaje Abubakar Umar yayi, Janar [[Ibrahim Babangida]] ya kalubalanci injiniyoyin kasa da su tsara gadar Neja ta Biyu, inda suka fuskanci kalubale, Kungiyar Injiniyoyi ta Najeriya ta kira. NSE Prems Limited tana ba da gudummawa ga a kowace shekara. Karin titin jirgin kasa daga gabas zuwa yamma a aikin, abin takaici shine rigingimun da suka kawo karshen gwamnatin [[Ibrahim Babangida|Babangida]] sun hana aikin. A karkashin gwamnatocin soja na gaba, aikin bai samu kulawa ba sosai. Bayan komawar mulkin farar hula, shugaba [[Olusegun Obasanjo]] ya yi alkawarin samar da gadar kogin Neja na biyu. Sai dai kuma gwamnatinsa ba ta gudanar da wani gagarumin aiki ba har sai da kwanaki biyar kafin mikawa gwamnatin [[Umaru Musa Yar'Adua|Umaru Musa 'Yar'aduwa]] mai jiran gado a lokacin da [[Olusegun Obasanjo|Obasanjo]] ya kaddamar da aikin a [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] . Gwamnati mai shigowa ta gaji ₦ 58.6 biliyan<ref>"Obasanjo, others built Second Niger Bridge for 16 years with mouth - Femi Adesina". ''Punch Newspapers''. 2022-02-18. Retrieved 2022-03-09.</ref> da aka cire don kashewa tituna guda shida, 1.8&nbsp;gadar da aka biya ta kilomita, wanda za a kammala shi cikin shekaru uku da rabi. Za a ba da tallafin gadar ne a karkashin haɗin gwiwar jama'a masu zaman kansu (PPP) tare da kashi 60 cikin 100 na kuɗaɗen da aka samu daga ɗan kwangilar, Gitto Group; Kashi 20 cikin 100 daga [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya]], da kuma kashi 10 cikin 100 daga gwamnatocin jihohin [[Anambra]] da [[Delta (jiha)|Delta]] . Abin takaicin rasuwar [[Umaru Musa Yar'Adua|shugaba 'Yar'aduwa]] ya kawo cikas ga ci gaban aikin. Sai dai a watan Agustan 2012, [[Majalisar ministocin Najeriya|Majalisar Zartarwa ta Tarayya]] a karkashin gwamnatin [[Goodluck Jonathan|Jonathan ta]] amince da kwangilar da ta kai Naira miliyan 325 don tsarawa da kuma tsara gadar. A lokacin yakin neman zaben Najeriya na 2011, [[Goodluck Jonathan|Jonathan]] ya yi alkawarin cewa idan aka zabe shi zai gudanar da aikin kafin karshen wa'adinsa a 2015. A wani taro da aka yi a garin Onitsha a ranar 30 ga watan Agusta, 2012, ya yi alkawarin tafiya gudun hijira idan har bai kai ga aikin nan da shekarar 2015 ba. Gwagwarmayar kammala gada ya ci gaba ne a karkashin gwamnatin [[Muhammadu Buhari|Shugaba Muhammadu Buhari]], wanda ya fara soke kwangilar da aka kulla tun a watan Agustan 2015. == Manazarta == {{Reflist}}{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] je4wj5cie6fpqagz2uhtk7ez0juxx2n 164110 164109 2022-08-06T00:11:35Z Uncle Bash007 9891 /* Manazarta */ wikitext text/x-wiki   '''Gadar Neja ta Biyu''', aikin [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya|gwamnatin tarayyar Najeriya]] ne wanda ya kai tsawon 1.6 km (0.99 mi) kuma an tanaji ginin zamani da sauran kayan kawa kamar babbar hanya mai tsawon 10.3 km (6.4 mi), [[Owerri|hanyoyin Owerri]] da tasha duk a cikin birnin Obosi, ana sa ran za a kaddamar da ita a watan Oktoba 2022.<ref>''FG Plans Inauguration of Second Niger Bridge in October 2022'', retrieved 2022-06-16</ref><ref>''2nd Niger Bridge Completing ahead of Schedule, funding in details.'', retrieved 2022-06-16</ref> [[Category:Pages using infobox bridge with empty coordinates parameter]] == Wuri da halin da ake ciki == Gadar Neja ta Biyu ta ratsa Neja ta tsakanin garuruwan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da ke yamma da [[Onitsha]] a gabas. Idan aka kammala ta, za ta kasance gada ta karshe da ke kan [[Delta|kogin]] Neja kafin ta ratsa kololuwarta. Kogin Neja ita ce kogi na uku mafi tsawo a Afirka bayan [[Nil|kogin Nilu]] da [[Kogin Congo|Kongo]]. Yana motsa ruwa 7,000 m <sup>3</sup> / s a Onitsha, wanda ya ninka sau ɗari fiye da Thames a [[Landan|London]] (65 m <sup>3</sup> / s) kuma kusan sau uku fiye da kogin Missouri (2,450 m <sup>3</sup> / s) a da. isa St. Louis . Jamhuriyar Nijar kuma ta raba yankin kudu maso yammacin Najeriya mai yawan al'umma da yankin kudu maso gabas mai arzikin mai. A yanzu gada daya tilo a da ke Onitsha, ginin tulun karfe tun 1960 mai hanyoyi biyu, babu shakka an mata nauyi, saboda bcewa tana daukar ’yan kasuwa masu tafiya da kaya, direbobin keken hannu, masu daukar kaya da kuma mutane na lokaci-lokaci baya ga haka da motoci.<ref>''Driving Through The First River Niger Bridge'', retrieved 2022-06-16</ref> Kalmar ''“Gadar Neja ta Biyu'' ”, wadda aka yi amfani da ita a matsayin kalmar da aka kafa a siyasar Nijeriya tun a shekarun 1980, ta kasance ta yaudara. Hasali ma, akwai manyan gadoji guda bakwai a kan Neja a Najeriya kadai (ba a ma maganar a kasashe irin su [[Nijar (ƙasa)|Nijar]] ko [[Benin]] ). Don haka daidan shi shine "Gadar Niger ta Biyu ''a Onitsha'' ". == Kudade == An samu kuɗin tallafin ne tare da haɗin gwiwar mutane da 'yan kasuwa masu zaman kansu (PPP),<ref>"The Second Niger Bridge Projest". JULIUS BERGER. Retrieved 25 May 2020.</ref><ref>"Construction of 2nd Niger Bridge in Nigeria to be completed in early 2022". Construction Review Online For Africa By Africa. Retrieved 25 May 2020.</ref><ref>"Second Niger Bridge, Onitsha (Nigeria)". NOAK Engineering. Retrieved 25 May 2020.</ref> wanda za a caje kuɗin kuɗin ga masu amfani da gadar. [[Julius Berger|Julius Berger Nigeria PLC]],<ref>"Development Projects : Nigeria - Public/Private Partnership Program - P115386". ''World Bank''. Retrieved 2022-06-16.</ref> ne ke kula da aikin. == Kididdiga == Kididdigar gadar da aka kusan kammala (har watan Yuni 2022), * An sarrafa tan 14,000 na ƙarfe (wanda ya kusan nink yawan karfen da akayi amfani dashi wajen gina [[Eiffel Tower|Hasumiyar Eiffel]] har sau biyu), * An zuba tan 250,000 na siminti (wanda kadan ya rage ya kai wanda akayi amfani dashi wajen gina hasumiyar Trump ba a Chicago a tan 310,000), * Ma'aikata 1,468 aka yi aiki a kan ginin da kansa (a wurin) da kuma wani 8,000 a wasu wurare. * An ƙididdige sa'oi 8,700,000 na ayyukan mutane kuma duk da haka an yi aikin a shekaru 2.5 ba tare da haɗari ba.<ref>''8 Mega FACTS of the second niger bridge Ongoing Construction Projects in Nigeria'', retrieved 2022-06-16</ref> Tsarin gadar shine, tsayin mita 1,590 gabaɗaya, ya ƙunshi gadoji guda biyu daidai gwargwado wanda aka riga aka rigaya an riga an shigar da akwatin girdar, kowane faɗin mita 14.5. Gada na yanzu za su sami tsayin mita 630 tare da tazarar 5 tare da fadin nisa na 150 m iyakar. Gadar ramp ta yamma za ta kasance tsayin mita 755 sannan gadar tudu ta gabas zata kasance tsayin mita 205. An gina gadar ta hanyar amfani da hanyar cantilever, yayin da za a gina gadojin tudu ta hanyar amfani da hanyar ƙaddamar da ƙara.<ref>"Second River Niger Bridge - Julius Berger International". ''Julius Berger International'' (in German). Retrieved 2022-06-16.</ref> == Tarihi == [[File:2ndbridge.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/2ndbridge.jpg/300px-2ndbridge.jpg|thumb|300x300px| Gadar Niger ta biyu a Onitsha, ra'ayin fasaha]] [[File:Bridges_across_river_Niger.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Bridges_across_river_Niger.jpg/300px-Bridges_across_river_Niger.jpg|alt=Second Niger bridge|thumb|300x300px| Gada da ke gefen kogin Nijar, baƙar fata: ana amfani da su, ja: da ake yi]] An fara samar da gadar Neja ta biyu a lokacin yakin neman zabe na shekarar 1958/69 wanda dan takarar lokacin Shehu Francis limamin jam’iyyar NPN ya fara. A shekarar 1987, bayan kashedi game da yanayin lafiyar [[Gadar kogin Niger|gadar Neja]] wanda Ministan Ayyuka da Gidaje Abubakar Umar yayi, Janar [[Ibrahim Babangida]] ya kalubalanci injiniyoyin kasa da su tsara gadar Neja ta Biyu, inda suka fuskanci kalubale, Kungiyar Injiniyoyi ta Najeriya ta kira. NSE Prems Limited tana ba da gudummawa ga a kowace shekara. Karin titin jirgin kasa daga gabas zuwa yamma a aikin, abin takaici shine rigingimun da suka kawo karshen gwamnatin [[Ibrahim Babangida|Babangida]] sun hana aikin. A karkashin gwamnatocin soja na gaba, aikin bai samu kulawa ba sosai. Bayan komawar mulkin farar hula, shugaba [[Olusegun Obasanjo]] ya yi alkawarin samar da gadar kogin Neja na biyu. Sai dai kuma gwamnatinsa ba ta gudanar da wani gagarumin aiki ba har sai da kwanaki biyar kafin mikawa gwamnatin [[Umaru Musa Yar'Adua|Umaru Musa 'Yar'aduwa]] mai jiran gado a lokacin da [[Olusegun Obasanjo|Obasanjo]] ya kaddamar da aikin a [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] . Gwamnati mai shigowa ta gaji ₦ 58.6 biliyan<ref>"Obasanjo, others built Second Niger Bridge for 16 years with mouth - Femi Adesina". ''Punch Newspapers''. 2022-02-18. Retrieved 2022-03-09.</ref> da aka cire don kashewa tituna guda shida, 1.8&nbsp;gadar da aka biya ta kilomita, wanda za a kammala shi cikin shekaru uku da rabi. Za a ba da tallafin gadar ne a karkashin haɗin gwiwar jama'a masu zaman kansu (PPP) tare da kashi 60 cikin 100 na kuɗaɗen da aka samu daga ɗan kwangilar, Gitto Group; Kashi 20 cikin 100 daga [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya]], da kuma kashi 10 cikin 100 daga gwamnatocin jihohin [[Anambra]] da [[Delta (jiha)|Delta]] . Abin takaicin rasuwar [[Umaru Musa Yar'Adua|shugaba 'Yar'aduwa]] ya kawo cikas ga ci gaban aikin. Sai dai a watan Agustan 2012, [[Majalisar ministocin Najeriya|Majalisar Zartarwa ta Tarayya]] a karkashin gwamnatin [[Goodluck Jonathan|Jonathan ta]] amince da kwangilar da ta kai Naira miliyan 325 don tsarawa da kuma tsara gadar. A lokacin yakin neman zaben Najeriya na 2011, [[Goodluck Jonathan|Jonathan]] ya yi alkawarin cewa idan aka zabe shi zai gudanar da aikin kafin karshen wa'adinsa a 2015. A wani taro da aka yi a garin Onitsha a ranar 30 ga watan Agusta, 2012, ya yi alkawarin tafiya gudun hijira idan har bai kai ga aikin nan da shekarar 2015 ba. Gwagwarmayar kammala gada ya ci gaba ne a karkashin gwamnatin [[Muhammadu Buhari|Shugaba Muhammadu Buhari]], wanda ya fara soke kwangilar da aka kulla tun a watan Agustan 2015.<ref>"Building Second Niger Bridge with Electoral Promises". Financial Nigeria. Retrieved 25 May2020.</ref> == Manazarta == {{Reflist}}{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] pyur5stwqmlmfzayycktjhuuoub2181 164111 164110 2022-08-06T00:11:52Z Uncle Bash007 9891 /* Manazarta */ wikitext text/x-wiki   '''Gadar Neja ta Biyu''', aikin [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya|gwamnatin tarayyar Najeriya]] ne wanda ya kai tsawon 1.6 km (0.99 mi) kuma an tanaji ginin zamani da sauran kayan kawa kamar babbar hanya mai tsawon 10.3 km (6.4 mi), [[Owerri|hanyoyin Owerri]] da tasha duk a cikin birnin Obosi, ana sa ran za a kaddamar da ita a watan Oktoba 2022.<ref>''FG Plans Inauguration of Second Niger Bridge in October 2022'', retrieved 2022-06-16</ref><ref>''2nd Niger Bridge Completing ahead of Schedule, funding in details.'', retrieved 2022-06-16</ref> [[Category:Pages using infobox bridge with empty coordinates parameter]] == Wuri da halin da ake ciki == Gadar Neja ta Biyu ta ratsa Neja ta tsakanin garuruwan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da ke yamma da [[Onitsha]] a gabas. Idan aka kammala ta, za ta kasance gada ta karshe da ke kan [[Delta|kogin]] Neja kafin ta ratsa kololuwarta. Kogin Neja ita ce kogi na uku mafi tsawo a Afirka bayan [[Nil|kogin Nilu]] da [[Kogin Congo|Kongo]]. Yana motsa ruwa 7,000 m <sup>3</sup> / s a Onitsha, wanda ya ninka sau ɗari fiye da Thames a [[Landan|London]] (65 m <sup>3</sup> / s) kuma kusan sau uku fiye da kogin Missouri (2,450 m <sup>3</sup> / s) a da. isa St. Louis . Jamhuriyar Nijar kuma ta raba yankin kudu maso yammacin Najeriya mai yawan al'umma da yankin kudu maso gabas mai arzikin mai. A yanzu gada daya tilo a da ke Onitsha, ginin tulun karfe tun 1960 mai hanyoyi biyu, babu shakka an mata nauyi, saboda bcewa tana daukar ’yan kasuwa masu tafiya da kaya, direbobin keken hannu, masu daukar kaya da kuma mutane na lokaci-lokaci baya ga haka da motoci.<ref>''Driving Through The First River Niger Bridge'', retrieved 2022-06-16</ref> Kalmar ''“Gadar Neja ta Biyu'' ”, wadda aka yi amfani da ita a matsayin kalmar da aka kafa a siyasar Nijeriya tun a shekarun 1980, ta kasance ta yaudara. Hasali ma, akwai manyan gadoji guda bakwai a kan Neja a Najeriya kadai (ba a ma maganar a kasashe irin su [[Nijar (ƙasa)|Nijar]] ko [[Benin]] ). Don haka daidan shi shine "Gadar Niger ta Biyu ''a Onitsha'' ". == Kudade == An samu kuɗin tallafin ne tare da haɗin gwiwar mutane da 'yan kasuwa masu zaman kansu (PPP),<ref>"The Second Niger Bridge Projest". JULIUS BERGER. Retrieved 25 May 2020.</ref><ref>"Construction of 2nd Niger Bridge in Nigeria to be completed in early 2022". Construction Review Online For Africa By Africa. Retrieved 25 May 2020.</ref><ref>"Second Niger Bridge, Onitsha (Nigeria)". NOAK Engineering. Retrieved 25 May 2020.</ref> wanda za a caje kuɗin kuɗin ga masu amfani da gadar. [[Julius Berger|Julius Berger Nigeria PLC]],<ref>"Development Projects : Nigeria - Public/Private Partnership Program - P115386". ''World Bank''. Retrieved 2022-06-16.</ref> ne ke kula da aikin. == Kididdiga == Kididdigar gadar da aka kusan kammala (har watan Yuni 2022), * An sarrafa tan 14,000 na ƙarfe (wanda ya kusan nink yawan karfen da akayi amfani dashi wajen gina [[Eiffel Tower|Hasumiyar Eiffel]] har sau biyu), * An zuba tan 250,000 na siminti (wanda kadan ya rage ya kai wanda akayi amfani dashi wajen gina hasumiyar Trump ba a Chicago a tan 310,000), * Ma'aikata 1,468 aka yi aiki a kan ginin da kansa (a wurin) da kuma wani 8,000 a wasu wurare. * An ƙididdige sa'oi 8,700,000 na ayyukan mutane kuma duk da haka an yi aikin a shekaru 2.5 ba tare da haɗari ba.<ref>''8 Mega FACTS of the second niger bridge Ongoing Construction Projects in Nigeria'', retrieved 2022-06-16</ref> Tsarin gadar shine, tsayin mita 1,590 gabaɗaya, ya ƙunshi gadoji guda biyu daidai gwargwado wanda aka riga aka rigaya an riga an shigar da akwatin girdar, kowane faɗin mita 14.5. Gada na yanzu za su sami tsayin mita 630 tare da tazarar 5 tare da fadin nisa na 150 m iyakar. Gadar ramp ta yamma za ta kasance tsayin mita 755 sannan gadar tudu ta gabas zata kasance tsayin mita 205. An gina gadar ta hanyar amfani da hanyar cantilever, yayin da za a gina gadojin tudu ta hanyar amfani da hanyar ƙaddamar da ƙara.<ref>"Second River Niger Bridge - Julius Berger International". ''Julius Berger International'' (in German). Retrieved 2022-06-16.</ref> == Tarihi == [[File:2ndbridge.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/2ndbridge.jpg/300px-2ndbridge.jpg|thumb|300x300px| Gadar Niger ta biyu a Onitsha, ra'ayin fasaha]] [[File:Bridges_across_river_Niger.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Bridges_across_river_Niger.jpg/300px-Bridges_across_river_Niger.jpg|alt=Second Niger bridge|thumb|300x300px| Gada da ke gefen kogin Nijar, baƙar fata: ana amfani da su, ja: da ake yi]] An fara samar da gadar Neja ta biyu a lokacin yakin neman zabe na shekarar 1958/69 wanda dan takarar lokacin Shehu Francis limamin jam’iyyar NPN ya fara. A shekarar 1987, bayan kashedi game da yanayin lafiyar [[Gadar kogin Niger|gadar Neja]] wanda Ministan Ayyuka da Gidaje Abubakar Umar yayi, Janar [[Ibrahim Babangida]] ya kalubalanci injiniyoyin kasa da su tsara gadar Neja ta Biyu, inda suka fuskanci kalubale, Kungiyar Injiniyoyi ta Najeriya ta kira. NSE Prems Limited tana ba da gudummawa ga a kowace shekara. Karin titin jirgin kasa daga gabas zuwa yamma a aikin, abin takaici shine rigingimun da suka kawo karshen gwamnatin [[Ibrahim Babangida|Babangida]] sun hana aikin. A karkashin gwamnatocin soja na gaba, aikin bai samu kulawa ba sosai. Bayan komawar mulkin farar hula, shugaba [[Olusegun Obasanjo]] ya yi alkawarin samar da gadar kogin Neja na biyu. Sai dai kuma gwamnatinsa ba ta gudanar da wani gagarumin aiki ba har sai da kwanaki biyar kafin mikawa gwamnatin [[Umaru Musa Yar'Adua|Umaru Musa 'Yar'aduwa]] mai jiran gado a lokacin da [[Olusegun Obasanjo|Obasanjo]] ya kaddamar da aikin a [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] . Gwamnati mai shigowa ta gaji ₦ 58.6 biliyan<ref>"Obasanjo, others built Second Niger Bridge for 16 years with mouth - Femi Adesina". ''Punch Newspapers''. 2022-02-18. Retrieved 2022-03-09.</ref> da aka cire don kashewa tituna guda shida, 1.8&nbsp;gadar da aka biya ta kilomita, wanda za a kammala shi cikin shekaru uku da rabi. Za a ba da tallafin gadar ne a karkashin haɗin gwiwar jama'a masu zaman kansu (PPP) tare da kashi 60 cikin 100 na kuɗaɗen da aka samu daga ɗan kwangilar, Gitto Group; Kashi 20 cikin 100 daga [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya]], da kuma kashi 10 cikin 100 daga gwamnatocin jihohin [[Anambra]] da [[Delta (jiha)|Delta]] . Abin takaicin rasuwar [[Umaru Musa Yar'Adua|shugaba 'Yar'aduwa]] ya kawo cikas ga ci gaban aikin. Sai dai a watan Agustan 2012, [[Majalisar ministocin Najeriya|Majalisar Zartarwa ta Tarayya]] a karkashin gwamnatin [[Goodluck Jonathan|Jonathan ta]] amince da kwangilar da ta kai Naira miliyan 325 don tsarawa da kuma tsara gadar. A lokacin yakin neman zaben Najeriya na 2011, [[Goodluck Jonathan|Jonathan]] ya yi alkawarin cewa idan aka zabe shi zai gudanar da aikin kafin karshen wa'adinsa a 2015. A wani taro da aka yi a garin Onitsha a ranar 30 ga watan Agusta, 2012, ya yi alkawarin tafiya gudun hijira idan har bai kai ga aikin nan da shekarar 2015 ba. Gwagwarmayar kammala gada ya ci gaba ne a karkashin gwamnatin [[Muhammadu Buhari|Shugaba Muhammadu Buhari]], wanda ya fara soke kwangilar da aka kulla tun a watan Agustan 2015.<ref>"Building Second Niger Bridge with Electoral Promises". Financial Nigeria. Retrieved 25 May2020.</ref><ref>"Nigeria: N336bn Meant for Completion of 2nd Niger Bridge Intact - Ngige". ALL AFRICA. Retrieved 25 May 2020.</ref> == Manazarta == {{Reflist}}{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|6.1199|6.7550|type:landmark_region:NG}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] 436qs3n88vjo8ca1hhqn2atzbago0h3 Al'adun Niger 0 34956 164113 2022-08-06T05:32:31Z Yusuf Sa'adu 11340 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1079171255|Culture of Niger]]" wikitext text/x-wiki [[File:Zinder_sultans_horsemen_festival.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Zinder_sultans_horsemen_festival.jpg/220px-Zinder_sultans_horsemen_festival.jpg|right|thumb| Masu dawakai a wajen bikin gargajiya na Ramadan a fadar [[Damagaram|Sarkin Musulmi da ke]] birnin [[Zinder]] na kasar [[Hausawa|Hausa]] .]] [[File:1997_276-18A_Yaake_demonstration.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/1997_276-18A_Yaake_demonstration.jpg/220px-1997_276-18A_Yaake_demonstration.jpg|right|thumb| Matasan [[Wodaabe]] suna yin raye-rayen gargajiya na Yake, arewacin Nijar, 1997.]] [[File:Niamey_Niger_banquet_2007.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Niamey_Niger_banquet_2007.jpg/220px-Niamey_Niger_banquet_2007.jpg|thumb| Wata mata tana shirya abinci don liyafa a [[Niamey|Yamai]] .]] [[File:Niamey_Boîte_2005_nightclub.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Niamey_Bo%C3%AEte_2005_nightclub.jpg/220px-Niamey_Bo%C3%AEte_2005_nightclub.jpg|right|thumb| Matasa suna cuɗanya a gidan rawa na ''Boîte 2005'' a tsakiyar birnin [[Niamey|Yamai]], 2005.]] [[File:Canaris_prêts_pour_la_vente_à_Boubon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Canaris_pr%C3%AAts_pour_la_vente_%C3%A0_Boubon.jpg/220px-Canaris_pr%C3%AAts_pour_la_vente_%C3%A0_Boubon.jpg|thumb| Tukwane na gargajiya daga Boubon, ƙauyen da ke kusa da babban birnin [[Niamey|Yamai]] .]] '''Al'adun [[Nijar (ƙasa)|Nijar]]''' na da banbance-banbance, sai dai na madaidaicin hanyar al'adu da turawan mulkin mallaka na kasar Faransa suka kafa a matsayin dunkulalliyar kasa tun farkon karni na 20. Abin da ake kira Nijar a yanzu an halicce ta ne daga yankunan al'adu guda hudu a zamanin kafin mulkin mallaka: [[Zabarmawa|Djerma]] ta mamaye kwarin [[Neja (kogi)|Neja]] a kudu maso yamma; yankin arewacin kasar [[Hausawa|Hausa]], wanda ya kasance galibi daga cikin jihohin da suka bijire wa Daular [[Daular Sokoto|Sakkwato]], kuma sun ratsa kan iyakar kudu da [[Najeriya]] ; Basin Tafkin Chadi da Kaouar da ke gabas mai nisa, inda manoman [[Mutanen Kanuri|Kanuri]] da makiyayan [[Mutanen Toubou|Toubou]] ke da yawa wadanda suka taba zama wani bangare na [[Daular Kanem-Bornu]] ; da kuma makiyayan [[Buzaye|Abzinawa]] na tsaunin Aïr da [[Sahara|hamadar sahara]] a cikin sararin arewa. Kowace daga cikin waɗannan al'ummomi, tare da ƙananan kabilu kamar makiyaya [[Wodaabe]] [[Fulani|Fula]], sun kawo al'adun su zuwa sabuwar kasar ta Nijar.{{Ana bukatan hujja|date=December 2021}} A cikin addini, [[Musulunci]], wanda ya yadu daga Arewacin Afirka tun daga karni na 10, ya yi tasiri sosai ga al'ummar Nijar. Tun lokacin da aka sami 'yancin kai, babban abin sha'awa ya kasance a cikin al'adun ƙasar, musamman game da gine-ginen gargajiya, sana'ar hannu, raye-raye da kade-kade.{{Ana bukatan hujja|date=December 2021}} Wakokin Nijar sun hada da kidan gitar Abzinawa na [[Agadez]] kamar yadda rukunin Inerane, Group Bombino da sauransu suka yi.{{Ana bukatan hujja|date=December 2021}} == Al'adun kasa == Yayin da gwamnatocin da suka biyo baya-bayan kammala karatun digirin-digirgir (BA) suka yi kokarin samar da al’adun gargajiya na kasa baki daya, hakan ya kasance a sannu a hankali, a wani bangare saboda manyan al’ummomin Nijar suna da tarihin al’adunsu, wani bangare kuma saboda kabilun Najeriya irinsu [[Hausawa]], [[Buzaye|Abzinawa]] da [[Mutanen Kanuri|Kanuri]] ne. amma wani bangare na manyan kabilun da ke ketare iyakokin da aka gabatar a karkashin mulkin mallaka. Har zuwa 1990s, [[Niamey]] da mutanen [[Zabarmawa|Djerma]] na yankin sun mamaye gwamnati da siyasa. Faransawa sun tallata sarautar Djerma a ƙarƙashin mulkinsu. Bayan sun fara sanya babban birninsu a ƙasar Hausa kafin mulkin mallaka a [[Zinder]], Faransawa sun ƙaura zuwa wani ƙaramin ƙauye a Yamai, a wani ɓangare saboda tsoron ikon Hausawa ko tsarin mulkin mallaka na Birtaniyya a kudancin kasar Nijar. Wannan gwamnati ta mayar da hankali kan kudu maso yamma bayan samun 'yancin kai, kuma tare da wakilcin siyasa ya koma ga ƴan tsirarun ƴan gargajiya da masu ilimi. <ref>See Finn Fuglestad. A History of Niger: 1850-1954. Fuglestad argues that continuity was more important than change in the colonial period, and that Niger was never effectively governed by the French. When independence came, Fluglestad says this came from the pressure of outside forces (other colonies, world events) not the pressure of a modern political class, which in the 1950s simply did not exist in Niger.</ref> Duk da haka, makiyayan [[Buzaye|Abzinawa]] da [[Mutanen Toubou|Toubou]] ne kawai a arewa da gabas da ba su da yawa suka haifar da yunƙurin neman yancin kai, wanda ya kai ga tawaye a 1963, 1990s, da shekarar 2007 . Musulunci, wanda kusan daukacin al'ummar kasar ke aiwatar da shi ya samar da muhimmiyar alaka tsakanin al'ummar kasar Nijar, kamar yadda tarihi ya nuna, tarihin bayan samun 'yancin kai, alamomin kasa, da bukukuwa. == Fasaha == === Biki === == Addini == [[Musulunci]] shi ne addini mafi rinjaye a [[Nijar (ƙasa)|Nijar]], kuma fiye da kashi 99% na al'ummar kasar ne ke yin su. <ref name="report">[https://2001-2009.state.gov/g/drl/rls/irf/2007/90113.htm International Religious Freedom Report 2007: Niger]. United States [[Bureau of Democracy, Human Rights and Labor]] (September 14, 2007). ''This article incorporates text from this source, which is in the [[public domain]].''</ref> Kusan kashi 95% na Musulmai [[Mabiya Sunnah|Ahlus Sunna]] ne; 5% ' [[Shi'a|yan Shi'a]] ne. <ref name="report" /> Akwai ƙananan [[Kiristanci|Kiristoci]], [[Baha'i|Bahá'í]], da al'ummomin Animist, na farko mafi yawan ragowar tasirin Faransanci. Imaninsu sun haɗa da bukukuwa da al'adu (kamar al'adun [[Maguzanci|Bori]] ), waɗanda wasu al'ummomin Musulmi masu haɗin kai ke aiwatarwa, sabanin ƙananan al'ummomi da yawa waɗanda ke kiyaye addininsu kafin zuwan Musulunci. Waɗannan sun haɗa da al'ummar Maouri/ Azna masu magana da Hausa a [[Dogondoutchi (birni)|Dogondoutci]] a kudu maso kudu maso yamma, da Kanuri mai magana da Manga kusa da [[Zinder]], sannan da kuma wasu ƙananan ƙauyukan Boudouma da Songhay a kudu maso yamma. <ref>Samuel Decalo (1979) pp. 156-7, 193-4.</ref> == Harsuna == Yayin da [[Faransanci]] ya kasance harshen al'adun gargajiyar da aka zaba tun bayan samun 'yancin kai, akwai wasu harsuna takwas na hukuma da ake magana da su a Nijar, wadanda suka hada da [[Harshen Hausa|Hausa]], [[Harsunan Songhay|Zarma / Songhai]], Tamajeq, [[Fillanci|Fulfulde]], [[Kanuri]], [[Larabci]], Gurmantche, da [[Mutanen Toubou|Toubou]] . ''Harshen Hausa'', sannan kuma wanda kusan rabin yawan jama'a ke magana, sun zo ga kishiyantar Faransanci kamar yadda aka fi amfani da su a cikin al'ummomi.{{Ana bukatan hujja|date=February 2022}} == Adabi == == Abinci == == Wasanni == Yayin da wasanni na gargajiya kamar tseren doki, tseren raƙumi, da ''kokawa da sorro'' suka tsira, wasannin duniya kamar [[Kwallon kafa a Nijar|ƙwallon ƙafa]] sun mamaye yankunan birane. A gasar Olympics ta lokacin zafi a shekarar 1972, dan dambe [[Issake Dabore]] ya samu lambar tagulla, kuma Nijar ta tura 'yan wasa zuwa dukkan wasannin Olympics na lokacin rani da aka gudanar tun 1964, in ban da 1976 da 1980.{{Ana bukatan hujja|date=May 2021}} == Duba wasu abubuwana == * Alkaluman Nijar * Kafofin yada labarai na Nijar * Hijira na zamani a Nijar == Manazarta == {{Reflist|2}} * James Decalo. Kamus na Tarihi na Nijar. Scarecrow Press/Metuchen. NJ - London (1979)  * Finn Fuglestad. Tarihin Nijar: 1850-1960. Jami'ar Jami'ar Cambridge (1983)  {{Niger topics footer}}{{Africa topic|Culture of}} [[Category:Kasa]] [[Category:Wasanni]] [[Category:Al'ada]] hwx2r786ef70cu7tyqtsc5ety9bbi39 Al'adun Nijar 0 34957 164114 2022-08-06T05:33:25Z Yusuf Sa'adu 11340 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1079171255|Culture of Niger]]" wikitext text/x-wiki [[File:Zinder_sultans_horsemen_festival.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Zinder_sultans_horsemen_festival.jpg/220px-Zinder_sultans_horsemen_festival.jpg|right|thumb| Masu dawakai a wajen bikin gargajiya na Ramadan a fadar [[Damagaram|Sarkin Musulmi da ke]] birnin [[Zinder]] na kasar [[Hausawa|Hausa]] .]] [[File:1997_276-18A_Yaake_demonstration.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/1997_276-18A_Yaake_demonstration.jpg/220px-1997_276-18A_Yaake_demonstration.jpg|right|thumb| Matasan [[Wodaabe]] suna yin raye-rayen gargajiya na Yake, arewacin Nijar, 1997.]] [[File:Niamey_Niger_banquet_2007.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Niamey_Niger_banquet_2007.jpg/220px-Niamey_Niger_banquet_2007.jpg|thumb| Wata mata tana shirya abinci don liyafa a [[Niamey|Yamai]] .]] [[File:Niamey_Boîte_2005_nightclub.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Niamey_Bo%C3%AEte_2005_nightclub.jpg/220px-Niamey_Bo%C3%AEte_2005_nightclub.jpg|right|thumb| Matasa suna cuɗanya a gidan rawa na ''Boîte 2005'' a tsakiyar birnin [[Niamey|Yamai]], 2005.]] [[File:Canaris_prêts_pour_la_vente_à_Boubon.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Canaris_pr%C3%AAts_pour_la_vente_%C3%A0_Boubon.jpg/220px-Canaris_pr%C3%AAts_pour_la_vente_%C3%A0_Boubon.jpg|thumb| Tukwane na gargajiya daga Boubon, ƙauyen da ke kusa da babban birnin [[Niamey|Yamai]] .]] '''Al'adun [[Nijar (ƙasa)|Nijar]]''' na da banbance-banbance, sai dai na madaidaicin hanyar al'adu da turawan mulkin mallaka na kasar Faransa suka kafa a matsayin dunkulalliyar kasa tun farkon karni na 20. Abin da ake kira Nijar a yanzu an halicce ta ne daga yankunan al'adu guda hudu a zamanin kafin mulkin mallaka: [[Zabarmawa|Djerma]] ta mamaye kwarin [[Neja (kogi)|Neja]] a kudu maso yamma; yankin arewacin kasar [[Hausawa|Hausa]], wanda ya kasance galibi daga cikin jihohin da suka bijire wa Daular [[Daular Sokoto|Sakkwato]], kuma sun ratsa kan iyakar kudu da [[Najeriya]] ; Basin Tafkin Chadi da Kaouar da ke gabas mai nisa, inda manoman [[Mutanen Kanuri|Kanuri]] da makiyayan [[Mutanen Toubou|Toubou]] ke da yawa wadanda suka taba zama wani bangare na [[Daular Kanem-Bornu]] ; da kuma makiyayan [[Buzaye|Abzinawa]] na tsaunin Aïr da [[Sahara|hamadar sahara]] a cikin sararin arewa. Kowace daga cikin waɗannan al'ummomi, tare da ƙananan kabilu kamar makiyaya [[Wodaabe]] [[Fulani|Fula]], sun kawo al'adun su zuwa sabuwar kasar ta Nijar.{{Ana bukatan hujja|date=December 2021}} A cikin addini, [[Musulunci]], wanda ya yadu daga Arewacin Afirka tun daga karni na 10, ya yi tasiri sosai ga al'ummar Nijar. Tun lokacin da aka sami 'yancin kai, babban abin sha'awa ya kasance a cikin al'adun ƙasar, musamman game da gine-ginen gargajiya, sana'ar hannu, raye-raye da kade-kade.{{Ana bukatan hujja|date=December 2021}} Wakokin Nijar sun hada da kidan gitar Abzinawa na [[Agadez]] kamar yadda rukunin Inerane, Group Bombino da sauransu suka yi.{{Ana bukatan hujja|date=December 2021}} == Al'adun kasa == Yayin da gwamnatocin da suka biyo baya-bayan kammala karatun digirin-digirgir (BA) suka yi kokarin samar da al’adun gargajiya na kasa baki daya, hakan ya kasance a sannu a hankali, a wani bangare saboda manyan al’ummomin Nijar suna da tarihin al’adunsu, wani bangare kuma saboda kabilun Najeriya irinsu [[Hausawa]], [[Buzaye|Abzinawa]] da [[Mutanen Kanuri|Kanuri]] ne. amma wani bangare na manyan kabilun da ke ketare iyakokin da aka gabatar a karkashin mulkin mallaka. Har zuwa 1990s, [[Niamey]] da mutanen [[Zabarmawa|Djerma]] na yankin sun mamaye gwamnati da siyasa. Faransawa sun tallata sarautar Djerma a ƙarƙashin mulkinsu. Bayan sun fara sanya babban birninsu a ƙasar Hausa kafin mulkin mallaka a [[Zinder]], Faransawa sun ƙaura zuwa wani ƙaramin ƙauye a Yamai, a wani ɓangare saboda tsoron ikon Hausawa ko tsarin mulkin mallaka na Birtaniyya a kudancin kasar Nijar. Wannan gwamnati ta mayar da hankali kan kudu maso yamma bayan samun 'yancin kai, kuma tare da wakilcin siyasa ya koma ga ƴan tsirarun ƴan gargajiya da masu ilimi. <ref>See Finn Fuglestad. A History of Niger: 1850-1954. Fuglestad argues that continuity was more important than change in the colonial period, and that Niger was never effectively governed by the French. When independence came, Fluglestad says this came from the pressure of outside forces (other colonies, world events) not the pressure of a modern political class, which in the 1950s simply did not exist in Niger.</ref> Duk da haka, makiyayan [[Buzaye|Abzinawa]] da [[Mutanen Toubou|Toubou]] ne kawai a arewa da gabas da ba su da yawa suka haifar da yunƙurin neman yancin kai, wanda ya kai ga tawaye a 1963, 1990s, da shekarar 2007 . Musulunci, wanda kusan daukacin al'ummar kasar ke aiwatar da shi ya samar da muhimmiyar alaka tsakanin al'ummar kasar Nijar, kamar yadda tarihi ya nuna, tarihin bayan samun 'yancin kai, alamomin kasa, da bukukuwa. == Fasaha == === Biki === == Addini == [[Musulunci]] shi ne addini mafi rinjaye a [[Nijar (ƙasa)|Nijar]], kuma fiye da kashi 99% na al'ummar kasar ne ke yin su. <ref name="report">[https://2001-2009.state.gov/g/drl/rls/irf/2007/90113.htm International Religious Freedom Report 2007: Niger]. United States [[Bureau of Democracy, Human Rights and Labor]] (September 14, 2007). ''This article incorporates text from this source, which is in the [[public domain]].''</ref> Kusan kashi 95% na Musulmai [[Mabiya Sunnah|Ahlus Sunna]] ne; 5% ' [[Shi'a|yan Shi'a]] ne. <ref name="report" /> Akwai ƙananan [[Kiristanci|Kiristoci]], [[Baha'i|Bahá'í]], da al'ummomin Animist, na farko mafi yawan ragowar tasirin Faransanci. Imaninsu sun haɗa da bukukuwa da al'adu (kamar al'adun [[Maguzanci|Bori]] ), waɗanda wasu al'ummomin Musulmi masu haɗin kai ke aiwatarwa, sabanin ƙananan al'ummomi da yawa waɗanda ke kiyaye addininsu kafin zuwan Musulunci. Waɗannan sun haɗa da al'ummar Maouri/ Azna masu magana da Hausa a [[Dogondoutchi (birni)|Dogondoutci]] a kudu maso kudu maso yamma, da Kanuri mai magana da Manga kusa da [[Zinder]], sannan da kuma wasu ƙananan ƙauyukan Boudouma da Songhay a kudu maso yamma. <ref>Samuel Decalo (1979) pp. 156-7, 193-4.</ref> == Harsuna == Yayin da [[Faransanci]] ya kasance harshen al'adun gargajiyar da aka zaba tun bayan samun 'yancin kai, akwai wasu harsuna takwas na hukuma da ake magana da su a Nijar, wadanda suka hada da [[Harshen Hausa|Hausa]], [[Harsunan Songhay|Zarma / Songhai]], Tamajeq, [[Fillanci|Fulfulde]], [[Kanuri]], [[Larabci]], Gurmantche, da [[Mutanen Toubou|Toubou]] . ''Harshen Hausa'', sannan kuma wanda kusan rabin yawan jama'a ke magana, sun zo ga kishiyantar Faransanci kamar yadda aka fi amfani da su a cikin al'ummomi.{{Ana bukatan hujja|date=February 2022}} == Adabi == == Abinci == == Wasanni == Yayin da wasanni na gargajiya kamar tseren doki, tseren raƙumi, da ''kokawa da sorro'' suka tsira, wasannin duniya kamar [[Kwallon kafa a Nijar|ƙwallon ƙafa]] sun mamaye yankunan birane. A gasar Olympics ta lokacin zafi a shekarar 1972, dan dambe [[Issake Dabore]] ya samu lambar tagulla, kuma Nijar ta tura 'yan wasa zuwa dukkan wasannin Olympics na lokacin rani da aka gudanar tun 1964, in ban da 1976 da 1980.{{Ana bukatan hujja|date=May 2021}} == Duba wasu abubuwana == * Alkaluman Nijar * Kafofin yada labarai na Nijar * Hijira na zamani a Nijar == Manazarta == {{Reflist|2}} * James Decalo. Kamus na Tarihi na Nijar. Scarecrow Press/Metuchen. NJ - London (1979)  * Finn Fuglestad. Tarihin Nijar: 1850-1960. Jami'ar Jami'ar Cambridge (1983)  {{Niger topics footer}}{{Africa topic|Culture of}} [[Category:Kasa]] [[Category:Wasanni]] [[Category:Al'ada]] hwx2r786ef70cu7tyqtsc5ety9bbi39 User talk:Mhawk10 3 34958 164125 2022-08-06T06:14:14Z MdsShakil 13455 MdsShakil moved page [[User talk:Mhawk10]] to [[User talk:Red tailed hawk]]: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Mhawk10|Mhawk10]]" to "[[Special:CentralAuth/Red tailed hawk|Red tailed hawk]]" wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[User talk:Red tailed hawk]] gh1ncdemyhq79v0izixl6q6w0oah8jv Kururuwa 0 34959 164152 2022-08-06T07:02:00Z Aisha Yahuza 14817 Sabon shafi: Kururuwa na nufin ihu Wanda ke janyo hankali mutane zuwa ga Mai yin shi saboda Yana nuna ce wannan mutumin na bukatar taimakon mutane wikitext text/x-wiki Kururuwa na nufin ihu Wanda ke janyo hankali mutane zuwa ga Mai yin shi saboda Yana nuna ce wannan mutumin na bukatar taimakon mutane h1nq5994fz8ezl48unvi67yaepe46er Owerre Ezukala 0 34960 164184 2022-08-06T09:37:30Z Uncle Bash007 9891 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1004296745|Owerre Ezukala]]" wikitext text/x-wiki '''Owerre Ezukala''' birni ne, da ke [[Orumba ta Kudu|ƙaramar hukumar Orumba ta Kudu]] na Jihar [[Anambra]], a [[Najeriya|Nijeriya]]. Tana da kauyuka takwas: Ihie, Isiafor, Iyiafor, Lete, Mkputu, Ogwuada, Okpoghota, da Okpu. Garin shine wurin da kogon Ogbaukwu yake, wani dutsen farar ƙasa da ke hade da magudanan ruwa. Sarkin gargajiya na al’ummar shine Igwe Thomas Ogbonnaya yayin da shugaban kungiyar cigaban Owerre -Ezukala shine Barista Sir. Anayo Emejue. <ref>Onuchukwu, Beatrice, [http://www.dailytrust.com.ng/sunday/index.php/travelogue/13222-ogbaukwu-cave-ready-to-become-unesco-s-world-heritage-site#00SiIr2Qf1RP5qLA.99 "Ogbaukwu Cave ready to become UNESCO’s world heritage site"], ''The Daily Trust'', June 2, 2013</ref> [[File:Ogbaukwu_cave.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Ogbaukwu_cave.jpg/254px-Ogbaukwu_cave.jpg|thumb|254x254px|[[File:Ogbaukwu_waterfall.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Ogbaukwu_waterfall.jpg/220px-Ogbaukwu_waterfall.jpg|thumb| Ogbaukwu Waterfall]] Ogbaukwu Cave]] == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Wurare masu tarin jama'a Jihar Anambra]] 8scwls1euuspdxc0yckypi6jnjmcpbv 164185 164184 2022-08-06T09:38:39Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Owerre Ezukala''' birni ne, da ke [[Orumba ta Kudu|ƙaramar hukumar Orumba ta Kudu]] na Jihar [[Anambra]], a [[Najeriya|Nijeriya]]. Tana da kauyuka takwas: Ihie, Isiafor, Iyiafor, Lete, Mkputu, Ogwuada, Okpoghota, da Okpu. Garin shine wurin da kogon Ogbaukwu yake, wani dutsen farar ƙasa da ke hade da magudanan ruwa. Sarkin gargajiya na al’ummar shine Igwe Thomas Ogbonnaya yayin da shugaban kungiyar cigaban Owerre -Ezukala shine Barista Sir. Anayo Emejue. <ref>Onuchukwu, Beatrice, [http://www.dailytrust.com.ng/sunday/index.php/travelogue/13222-ogbaukwu-cave-ready-to-become-unesco-s-world-heritage-site#00SiIr2Qf1RP5qLA.99 "Ogbaukwu Cave ready to become UNESCO’s world heritage site"], ''The Daily Trust'', June 2, 2013</ref> [[File:Ogbaukwu_cave.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Ogbaukwu_cave.jpg/254px-Ogbaukwu_cave.jpg|thumb|254x254px|[[File:Ogbaukwu_waterfall.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Ogbaukwu_waterfall.jpg/220px-Ogbaukwu_waterfall.jpg|thumb| Ogbaukwu Waterfall]] Ogbaukwu Cave]] == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Wurare masu tarin jama'a Jihar Anambra]] ndsxmodgo4givryo891qkciotfsjz4w Benito Owusu Bio 0 34961 164189 2022-08-06T09:54:17Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1102680137|Benito Owusu Bio]]" wikitext text/x-wiki '''Benito Owusu Bio''' (an haife shi a watan Nuwamba 1, 1968)<ref name=":0">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Owusu, Benito Bio|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=212|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506162148/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=212|url-status=dead|archive-date=2016-05-06|access-date=2020-08-02}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|date=2016-04-24|title=Ghana MPs - MP Details - Owusu, Benito Bio|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2608|archive-url=https://web.archive.org/web/20160424211718/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2608|url-status=dead|archive-date=2016-04-24|access-date=2020-08-02}}</ref> masanin tattalin arzikin ƙasa ne<ref name=":0" /><ref name=":1" /> kuma ɗan siyasar Ghana na Jamhuriyar Ghana. Shi ne dan majalisa mai wakiltar mazabar Atwima-Nwabiagya na yankin Ashanti na kasar Ghana a majalisa ta 4 da 5 da 6 da ta 7 da kuma ta 8 a jamhuriya ta hudu ta Ghana.<ref name=":2">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=273|access-date=2020-08-02|website=www.parliament.gh}}</ref> Dan sabuwar jam'iyyar kishin kasa ne.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" /> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Owusu a ranar 1 ga Nuwamba, 1968.<ref name=":0">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Owusu, Benito Bio|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=212|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506162148/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=212|url-status=dead|archive-date=2016-05-06|access-date=2020-08-02}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|date=2016-04-24|title=Ghana MPs - MP Details - Owusu, Benito Bio|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2608|archive-url=https://web.archive.org/web/20160424211718/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2608|url-status=dead|archive-date=2016-04-24|access-date=2020-08-02}}</ref> Ya fito ne daga Akropong, wani gari a yankin Ashanti na Ghana.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Ya fito ne daga Jami'ar Kimiyya da Fasaha ta Kwame Nkrumah.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Ya yi digirin farko na Kimiyya a Landan Economy daga jami'a.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Ya samu digirin ne a shekarar 1994.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Ya kuma yi fice a Jami’ar Birmingham.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Ya yi Masters a fannin zamantakewar al'umma a fannin baƙo.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Ya samu takardar shedar a shekarar 1998.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> == Aiki == Owusu ya kasance babban manaja a Hotel Georgia Limited da ke Kumasi.<ref name=":0">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Owusu, Benito Bio|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=212|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506162148/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=212|url-status=dead|archive-date=2016-05-06|access-date=2020-08-02}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|date=2016-04-24|title=Ghana MPs - MP Details - Owusu, Benito Bio|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2608|archive-url=https://web.archive.org/web/20160424211718/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2608|url-status=dead|archive-date=2016-04-24|access-date=2020-08-02}}</ref> == Aikin siyasa == Owusu memba na New Patriotic Party ne.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" /> Ya zama dan majalisa ne daga watan Janairun 2005 bayan ya zama zakara a zaben gama gari a watan Disambar 2004.<ref name=":3">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - Atwima Nwabiagya South Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/ashanti/14/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":4">{{Cite book|title=Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections|publisher=Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung|year=2005|location=Accra|pages=121}}</ref> Tun daga nan ya yi tazarce na wa'adi hudu a jere.<ref name=":2" /> Shi ne dan majalisar wakilai mai wakiltar mazabar Atwima-Nwabia ta Arewa.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref name=":3" /> An zabe shi a matsayin dan majalisa na wannan mazaba a majalisa ta hudu da ta biyar da ta shida da ta bakwai a jamhuriyar Ghana ta hudu.<ref name=":2" /> Ya kasance memba na kwamitin hanyoyi da sufuri da kuma kwamitin kula da harkokin gwamnati a majalisar dokoki ta 7 ta jamhuriya ta hudu ta Ghana. Yayin da yake majalisar, an nada shi mataimakin ministan filaye da albarkatun kasa.<ref>https://mlnr.gov.gh/index.php/deputy-minister-forestry/</ref> == Zabe == An zabi Owusu-Bio a matsayin dan majalisa mai wakiltar mazabar Atwima-Nwabiagya ta Arewa na yankin Ashanti na Ghana a karon farko a babban zaben Ghana na shekara ta 2004.<ref name=":2" /><ref name=":3" /><ref name=":4" /> Ya yi nasara akan tikitin New Patriotic Party.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> Mazabarsa wani bangare ne na kujeru 36 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 39 da New Patriotic Party ta lashe a wancan zaben na yankin Ashanti.<ref>{{Cite web|date=2016-08-10|title=Statistics of Presidential and Parliamentary Election Results|url=https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/|access-date=2020-08-02|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref> New Patriotic Party ta samu rinjayen kujeru 128 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 230.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - President|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/president/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An zabe shi da kuri'u 56,337 daga cikin 70,252 masu inganci da aka jefa kwatankwacin kashi 80.2% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> An zabe shi a kan Ebenezer Obu Tetteh na Peoples’ National Convention, Nana Appia Manu na National Democratic Congress, Munni Issah na Jam'iyyar Convention People's Party da Ben Owusu Boadu na Jam'iyyar Siyasa ta Every Ghanaian Living Everywhere.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> Waɗannan sun sami 1.0% 17.1%, 1.5% da 0.3% bi da bi na jimlar ƙuri'un da aka kada.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> A shekarar 2008, ya lashe zaben gama gari a kan tikitin New Patriotic Party na wannan mazaba.<ref name=":5">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008 Results - Atwima Nwabiagya South Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/14/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":6">{{Cite book|title=Ghana Elections 2008|publisher=Friedrich Ebert Stiftung|year=2010|location=Ghana|pages=59}}</ref> Mazabarsa tana cikin kujeru 34 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 39 da New Patriotic Party ta lashe a wancan zaben na yankin Ashanti.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008 Results - Ashanti Region|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> New Patriotic Party ta lashe kujerun 'yan majalisa 109 daga cikin kujeru 230.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An zabe shi da kuri'u 46,605 daga cikin 72,973 masu inganci da aka jefa kwatankwacin kashi 63.87% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":5" /><ref name=":6" /> An zabe shi a kan Chogkureh Christopher na National Democratic Congress da Yaw Frimpong da jam'iyya mai zaman kanta.<ref name=":5" /><ref name=":6" /> Wadannan sun samu kashi 17.07% da 19.06% na jimillar kuri'un da aka kada.<ref name=":5" /><ref name=":6" /> A shekarar 2012, ya lashe zaben gama gari a kan tikitin New Patriotic Party na wannan mazaba.<ref name=":7">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2012 Results - Atwima Nwabiagya North Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/ashanti/268/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":8">{{Cite book|title=Elections 2012|publisher=Friedrich Ebert Stiftung|location=Ghana|pages=148}}</ref> An zabe shi da kuri'u 27,456 daga cikin 45,849 masu inganci da aka jefa kwatankwacin kashi 59.88% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":7" /><ref name=":8" /> An zabe shi a kan Anthony Bernard Ansah na National Democratic Congress, Kwadwo Amponsah na jam'iyyar Progressive People's Party da Dickson Osei-Asibey dan takara mai zaman kansa.<ref name=":7" /><ref name=":8" /> Wadannan sun samu kashi 18.2%, 0.84% ​​da 21.08% bi da bi na jimillar kuri'un da aka kada.<ref name=":7" /><ref name=":8" /> An sake zaben Benito a zaben 2016 da 2020 don wakilci a majalisar dokoki ta 7 da ta 8 na jamhuriya ta hudu. == Rayuwa ta sirri == Owusu-Bio Kirista ne kuma memba na cocin Anglican.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Ya yi aure tare da yara uku.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] o2fav498vef7lz2rwcq6ljrrh8t6elo 164204 164189 2022-08-06T10:05:22Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q30688553}} '''Benito Owusu Bio''' (an haife shi a watan Nuwamba 1, 1968)<ref name=":0">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Owusu, Benito Bio|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=212|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506162148/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=212|url-status=dead|archive-date=2016-05-06|access-date=2020-08-02}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|date=2016-04-24|title=Ghana MPs - MP Details - Owusu, Benito Bio|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2608|archive-url=https://web.archive.org/web/20160424211718/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2608|url-status=dead|archive-date=2016-04-24|access-date=2020-08-02}}</ref> masanin tattalin arzikin ƙasa ne<ref name=":0" /><ref name=":1" /> kuma ɗan siyasar Ghana na Jamhuriyar Ghana. Shi ne dan majalisa mai wakiltar mazabar Atwima-Nwabiagya na yankin Ashanti na kasar Ghana a majalisa ta 4 da 5 da 6 da ta 7 da kuma ta 8 a jamhuriya ta hudu ta Ghana.<ref name=":2">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=273|access-date=2020-08-02|website=www.parliament.gh}}</ref> Dan sabuwar jam'iyyar kishin kasa ne.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" /> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Owusu a ranar 1 ga Nuwamba, 1968.<ref name=":0">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Owusu, Benito Bio|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=212|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506162148/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=212|url-status=dead|archive-date=2016-05-06|access-date=2020-08-02}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|date=2016-04-24|title=Ghana MPs - MP Details - Owusu, Benito Bio|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2608|archive-url=https://web.archive.org/web/20160424211718/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2608|url-status=dead|archive-date=2016-04-24|access-date=2020-08-02}}</ref> Ya fito ne daga Akropong, wani gari a yankin Ashanti na Ghana.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Ya fito ne daga Jami'ar Kimiyya da Fasaha ta Kwame Nkrumah.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Ya yi digirin farko na Kimiyya a Landan Economy daga jami'a.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Ya samu digirin ne a shekarar 1994.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Ya kuma yi fice a Jami’ar Birmingham.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Ya yi Masters a fannin zamantakewar al'umma a fannin baƙo.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Ya samu takardar shedar a shekarar 1998.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> == Aiki == Owusu ya kasance babban manaja a Hotel Georgia Limited da ke Kumasi.<ref name=":0">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Owusu, Benito Bio|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=212|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506162148/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=212|url-status=dead|archive-date=2016-05-06|access-date=2020-08-02}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|date=2016-04-24|title=Ghana MPs - MP Details - Owusu, Benito Bio|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2608|archive-url=https://web.archive.org/web/20160424211718/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2608|url-status=dead|archive-date=2016-04-24|access-date=2020-08-02}}</ref> == Aikin siyasa == Owusu memba na New Patriotic Party ne.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" /> Ya zama dan majalisa ne daga watan Janairun 2005 bayan ya zama zakara a zaben gama gari a watan Disambar 2004.<ref name=":3">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - Atwima Nwabiagya South Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/ashanti/14/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":4">{{Cite book|title=Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections|publisher=Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung|year=2005|location=Accra|pages=121}}</ref> Tun daga nan ya yi tazarce na wa'adi hudu a jere.<ref name=":2" /> Shi ne dan majalisar wakilai mai wakiltar mazabar Atwima-Nwabia ta Arewa.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref name=":3" /> An zabe shi a matsayin dan majalisa na wannan mazaba a majalisa ta hudu da ta biyar da ta shida da ta bakwai a jamhuriyar Ghana ta hudu.<ref name=":2" /> Ya kasance memba na kwamitin hanyoyi da sufuri da kuma kwamitin kula da harkokin gwamnati a majalisar dokoki ta 7 ta jamhuriya ta hudu ta Ghana. Yayin da yake majalisar, an nada shi mataimakin ministan filaye da albarkatun kasa.<ref>https://mlnr.gov.gh/index.php/deputy-minister-forestry/</ref> == Zabe == An zabi Owusu-Bio a matsayin dan majalisa mai wakiltar mazabar Atwima-Nwabiagya ta Arewa na yankin Ashanti na Ghana a karon farko a babban zaben Ghana na shekara ta 2004.<ref name=":2" /><ref name=":3" /><ref name=":4" /> Ya yi nasara akan tikitin New Patriotic Party.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> Mazabarsa wani bangare ne na kujeru 36 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 39 da New Patriotic Party ta lashe a wancan zaben na yankin Ashanti.<ref>{{Cite web|date=2016-08-10|title=Statistics of Presidential and Parliamentary Election Results|url=https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/|access-date=2020-08-02|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref> New Patriotic Party ta samu rinjayen kujeru 128 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 230.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - President|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/president/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An zabe shi da kuri'u 56,337 daga cikin 70,252 masu inganci da aka jefa kwatankwacin kashi 80.2% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> An zabe shi a kan Ebenezer Obu Tetteh na Peoples’ National Convention, Nana Appia Manu na National Democratic Congress, Munni Issah na Jam'iyyar Convention People's Party da Ben Owusu Boadu na Jam'iyyar Siyasa ta Every Ghanaian Living Everywhere.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> Waɗannan sun sami 1.0% 17.1%, 1.5% da 0.3% bi da bi na jimlar ƙuri'un da aka kada.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> A shekarar 2008, ya lashe zaben gama gari a kan tikitin New Patriotic Party na wannan mazaba.<ref name=":5">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008 Results - Atwima Nwabiagya South Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/14/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":6">{{Cite book|title=Ghana Elections 2008|publisher=Friedrich Ebert Stiftung|year=2010|location=Ghana|pages=59}}</ref> Mazabarsa tana cikin kujeru 34 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 39 da New Patriotic Party ta lashe a wancan zaben na yankin Ashanti.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008 Results - Ashanti Region|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> New Patriotic Party ta lashe kujerun 'yan majalisa 109 daga cikin kujeru 230.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An zabe shi da kuri'u 46,605 daga cikin 72,973 masu inganci da aka jefa kwatankwacin kashi 63.87% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":5" /><ref name=":6" /> An zabe shi a kan Chogkureh Christopher na National Democratic Congress da Yaw Frimpong da jam'iyya mai zaman kanta.<ref name=":5" /><ref name=":6" /> Wadannan sun samu kashi 17.07% da 19.06% na jimillar kuri'un da aka kada.<ref name=":5" /><ref name=":6" /> A shekarar 2012, ya lashe zaben gama gari a kan tikitin New Patriotic Party na wannan mazaba.<ref name=":7">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2012 Results - Atwima Nwabiagya North Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/ashanti/268/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":8">{{Cite book|title=Elections 2012|publisher=Friedrich Ebert Stiftung|location=Ghana|pages=148}}</ref> An zabe shi da kuri'u 27,456 daga cikin 45,849 masu inganci da aka jefa kwatankwacin kashi 59.88% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":7" /><ref name=":8" /> An zabe shi a kan Anthony Bernard Ansah na National Democratic Congress, Kwadwo Amponsah na jam'iyyar Progressive People's Party da Dickson Osei-Asibey dan takara mai zaman kansa.<ref name=":7" /><ref name=":8" /> Wadannan sun samu kashi 18.2%, 0.84% ​​da 21.08% bi da bi na jimillar kuri'un da aka kada.<ref name=":7" /><ref name=":8" /> An sake zaben Benito a zaben 2016 da 2020 don wakilci a majalisar dokoki ta 7 da ta 8 na jamhuriya ta hudu. == Rayuwa ta sirri == Owusu-Bio Kirista ne kuma memba na cocin Anglican.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Ya yi aure tare da yara uku.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] hh4s1cl06iawiq244sy9xyarrzs3qsi Igbo-Ukwu 0 34962 164195 2022-08-06T10:00:06Z Uncle Bash007 9891 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1089931614|Igbo-Ukwu]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage--> <!-- Basic info ---------------->|official_name=Igbo-Ukwu|other_name=|native_name=<!-- for cities whose native name is not in English -->|nickname=|settlement_type=<!--For Town or Village (Leave blank for the default City)-->|motto=<!-- images and maps ----------->|image_skyline=Bronze ornamental staff head, 9th century, Igbo-Ukwu.JPG|imagesize=|image_caption=9th century [[Igbo-Ukwu bronzes|Igbo-Ukwu bronze]] ceremonial staff head|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|image_blank_emblem=|blank_emblem_type=|blank_emblem_size=|image_map=|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Nigeria<!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->|pushpin_label_position=bottom|pushpin_map_caption=Location in Nigeria <!-- Location ------------------>|subdivision_type=[[Country]]|subdivision_name=[[Nigeria]]|subdivision_type1=[[States of Nigeria|State]]|subdivision_name1=[[Anambra State|Anambra]]|subdivision_type2=[[Local Government Areas of Nigeria|LGA]]|subdivision_name2=[[Aguata]]|subdivision_type3=|subdivision_name3=|subdivision_type4=|subdivision_name4=<!-- Politics ----------------->|government_footnotes=|government_type=|leader_title=King|leader_name=Igwe (His Royal Highness ) Martin N. Ezeh (Idu II)<ref name=Rothmans-20-14>{{cite news|last= Rothmans|first= William|title= Igwe Eze Calls On FG To Expand Roads|url= http://orientnewspaper.com/igwe-eze-calls-on-fg-to-expand-roads/|access-date= 19 April 2014|newspaper= Orient Newspaper|date= 25 February 2014}}</ref>|leader_title1=<!-- for places with, say, both a mayor and a city manager -->|leader_name1=|leader_title2=|leader_name2=|leader_title3=|leader_name3=|leader_title4=|leader_name4=|established_title=<!-- Settled -->|established_date=|established_title2=<!-- Incorporated (town) -->|established_date2=|established_title3=<!-- Incorporated (city) -->|established_date3=<!-- Area --------------------->|area_magnitude=|unit_pref=Imperial <!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->|area_footnotes=|area_total_km2=<!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion-->|area_land_km2=<!--See table @ Template:Infobox Settlement for details on automatic unit conversion-->|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|area_blank1_title=|area_blank1_km2=|area_blank1_sq_mi=<!-- Population ----------------------->|population_as_of=2007|population_footnotes=|population_note=|population_total=79,317|population_density_km2=|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=Ethnicity|population_blank1=[[Igbo people|Igbo]] 99%|population_blank2_title=Religion|population_blank2=[[Christianity]], [[Odinani]]|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=<!-- General information --------------->|timezone=[[West Africa Time|WAT]]|utc_offset=+1|coordinates={{coord|6|1|N|7|1|E|region:NG|display=inline}}|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=|elevation_ft=<!-- Area/postal codes & others -------->|postal_code_type=<!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... -->|postal_code=|area_code=|blank_name=|blank_info=|blank1_name=|blank1_info=|website=|footnotes=}} '''Igbo-Ukwu''' ( [[Turanci]] : ''Great [[Inyamurai|Igbo]]'' ) birni ne, da ke jihar [[Anambra]] a [[Najeriya]], a yankin kudu maso tsakiyar kasar. Garin ya ƙunshi sassa uku sune; Obiuno, Ngo, da Ihite (ƙarancin yanki 4) tare da ƙauyuka da yawa a cikin kowane kwata da gundumomi talatin da shida (36). Hakanan tana da iyaka da Ora-eri, Ichida, Azigbo, Ezinifite, Amichi, Isuofia, Ikenga da wasu garuruwa. Saura sun hada da Ekwulummi, Ụmụana, da dai sauransu == Muhimmancin archaeologi ==   [[File:Bronze_head_and_ram's_head.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Bronze_head_and_ram%27s_head.jpg/220px-Bronze_head_and_ram%27s_head.jpg|left|thumb| Kan dan Adam da na rago daga Igbo-Ukwu a gidan tarihi na Biritaniya]] Igbo-Ukwu sananne ne ga wuraren binciken kayan tarihi guda uku, inda masu bincike suka gano kayan tarihi na tagulla daga ingantattun kayan aikin maƙeran tagulla na gargajiya tun na ƙarni na 9 AD, ƙarni guda kafin gano sauran tagullolin na yankin. Tagullan farkon, wanda aka fara ganowa mai suna kira ''Igbo Isaiah'', an gano shi ne a shekarar 1938 wanda wani dan kauye, Isaiah Anozie ya gano, a yayin da yake tona gefen gidansa. Nauo'in kirar tagulla guda biyar wadanda aka tono a yanzu suna ajiye a gidan kayan tarihi na Biritaniya . <ref>[https://research.britishmuseum.org/research/collection_online/search.aspx?people=41000&peoA=41000-3-9 British Museum Collection]</ref> Sun haɗa da ƙaramin ma'aikaci, shugaban rago, babban manilla, wani jirgin ruwa mai siffa mai ƙaƙƙarfan ƙirƙira da ƙaramin abin lanƙwasa a cikin sifar kan shugaban yanki mai alamar scarification (ichi) a fuska. Wani bincike da wani masanin kimiya na kayan tarihi Thurstan Shaw ya yi a shekarar 1959 bisa bukatar gwamnatin Najeriya, ya sa aka gano wasu wurare guda biyu, ''Igbo Richard'' da ''Igbo Jonah,'' dauke da ragowar burbushin al'adun zamanin baya. Daga baya, an tono su. Kayan tarihi sun haɗa da kayan ado, tukwane, gawar da aka ƙawata cikin abin da ake ganin kamar kayan ado ne, da tagulla iri-iri, tagulla, da ƙarfe . Wasu daga cikin waɗannan sun ƙunshi kayan da suke shaida na tsarin kasuwanci mai nisa wanda ya kai [[Misra|Masar]] . Dangantakar Radiocarbon ya sanya wuraren zuwa 850 AD, <ref>Thurstan Shaw, Those Igbo-Ukwu radiocarbon dates: facts, fictions, and probabilities, Journal of African History, 1975 </ref> wanda zai sa al'adun Igbo-Ukwu su zama sanannu misali na simintin tagulla a yankin. Masu sana'ar suna aiki ƙarni kafin waɗanda suka yi sananniyar tagulla na Ife. Wuraren binciken kayan tarihi a kudu maso gabashin Najeriya suna da alaƙa da Nri-Igbo. Wuraren uku sun hada da [[Inyamurai|Igbo]] Isaiah (wani wurin bauta), [[Inyamurai|Igbo]] Richard (wani makabarta), da [[Inyamurai|Igbo]] Jonah ( cache ). Abubuwan da ake samu a wadannan wuraren sun nuna cewa a karni na 9 miladiyya al’ummar Igbo-Ukwu sun kafa tsarin addini mai sarkakiya da tattalin arzikin da ya ginu bisa noma da kasuwanci da sauran al’ummar Afirka har zuwa kwarin Nilu. == Tarihi == === Kayan tarihin Igbo ukwu ===   Alice Apley ya rubuta game da ayyukan su:<blockquote>“Mazaunan Igbo-Ukwu na da fasahar kere-kere da ta bunkasa tun a karni na tara. An tona rukunan guda uku, wanda ke nuna ɗaruruwan tasoshin al'ada da jefar da tagulla ko gubar tagulla waɗanda ke cikin mafi ƙirƙira da fasaha na tagulla da aka taɓa yi. Mutanen Igbo-Ukwu (wanda aka fi sani da Igbo-Nkwo), kakannin [[Inyamurai|Igbo]] na yau, su ne farkon masu sana'ar tagulla da karfen alloy a Afirka ta Yamma, suna aiki da karfe ta hanyar buga shi, lankwasa shi, murda shi, da sare shi. Wataƙila suna cikin ƙungiyoyin farko na Afirka ta Yamma don yin amfani da dabarun simintin ɓata na kakin zuma wajen samar da sassaken tagulla. Abin ban mamaki, shaidu sun nuna cewa aikin ƙarafunan yana da iyaka kuma maƙeran Igbo ba su da masaniya da dabaru irin su kiwo, sayar da kayan aikin igbo, da kera wayoyi, duk da cewa ana amfani da waɗannan dabarun a wasu wurare a nahiyar." </blockquote> == Duba kuma == * Masarautar Nri == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == *   {{Coord|6|01|N|7|01|E|region:NG-AN_type:city(79317)}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|6|01|N|7|01|E|region:NG-AN_type:city(79317)}}   [[Category:Birane a Jihar Anambra]] [[Category:Nri-Igbo]] 6szrdrp7kpk9po6wljsd945ygsswdvu 164197 164195 2022-08-06T10:00:42Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Igbo-Ukwu''' ( [[Turanci]] : ''Great [[Inyamurai|Igbo]]'' ) birni ne, da ke jihar [[Anambra]] a [[Najeriya]], a yankin kudu maso tsakiyar kasar. Garin ya ƙunshi sassa uku sune; Obiuno, Ngo, da Ihite (ƙarancin yanki 4) tare da ƙauyuka da yawa a cikin kowane kwata da gundumomi talatin da shida (36). Hakanan tana da iyaka da Ora-eri, Ichida, Azigbo, Ezinifite, Amichi, Isuofia, Ikenga da wasu garuruwa. Saura sun hada da Ekwulummi, Ụmụana, da dai sauransu == Muhimmancin archaeologi ==   [[File:Bronze_head_and_ram's_head.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Bronze_head_and_ram%27s_head.jpg/220px-Bronze_head_and_ram%27s_head.jpg|left|thumb| Kan dan Adam da na rago daga Igbo-Ukwu a gidan tarihi na Biritaniya]] Igbo-Ukwu sananne ne ga wuraren binciken kayan tarihi guda uku, inda masu bincike suka gano kayan tarihi na tagulla daga ingantattun kayan aikin maƙeran tagulla na gargajiya tun na ƙarni na 9 AD, ƙarni guda kafin gano sauran tagullolin na yankin. Tagullan farkon, wanda aka fara ganowa mai suna kira ''Igbo Isaiah'', an gano shi ne a shekarar 1938 wanda wani dan kauye, Isaiah Anozie ya gano, a yayin da yake tona gefen gidansa. Nauo'in kirar tagulla guda biyar wadanda aka tono a yanzu suna ajiye a gidan kayan tarihi na Biritaniya . <ref>[https://research.britishmuseum.org/research/collection_online/search.aspx?people=41000&peoA=41000-3-9 British Museum Collection]</ref> Sun haɗa da ƙaramin ma'aikaci, shugaban rago, babban manilla, wani jirgin ruwa mai siffa mai ƙaƙƙarfan ƙirƙira da ƙaramin abin lanƙwasa a cikin sifar kan shugaban yanki mai alamar scarification (ichi) a fuska. Wani bincike da wani masanin kimiya na kayan tarihi Thurstan Shaw ya yi a shekarar 1959 bisa bukatar gwamnatin Najeriya, ya sa aka gano wasu wurare guda biyu, ''Igbo Richard'' da ''Igbo Jonah,'' dauke da ragowar burbushin al'adun zamanin baya. Daga baya, an tono su. Kayan tarihi sun haɗa da kayan ado, tukwane, gawar da aka ƙawata cikin abin da ake ganin kamar kayan ado ne, da tagulla iri-iri, tagulla, da ƙarfe . Wasu daga cikin waɗannan sun ƙunshi kayan da suke shaida na tsarin kasuwanci mai nisa wanda ya kai [[Misra|Masar]] . Dangantakar Radiocarbon ya sanya wuraren zuwa 850 AD, <ref>Thurstan Shaw, Those Igbo-Ukwu radiocarbon dates: facts, fictions, and probabilities, Journal of African History, 1975 </ref> wanda zai sa al'adun Igbo-Ukwu su zama sanannu misali na simintin tagulla a yankin. Masu sana'ar suna aiki ƙarni kafin waɗanda suka yi sananniyar tagulla na Ife. Wuraren binciken kayan tarihi a kudu maso gabashin Najeriya suna da alaƙa da Nri-Igbo. Wuraren uku sun hada da [[Inyamurai|Igbo]] Isaiah (wani wurin bauta), [[Inyamurai|Igbo]] Richard (wani makabarta), da [[Inyamurai|Igbo]] Jonah ( cache ). Abubuwan da ake samu a wadannan wuraren sun nuna cewa a karni na 9 miladiyya al’ummar Igbo-Ukwu sun kafa tsarin addini mai sarkakiya da tattalin arzikin da ya ginu bisa noma da kasuwanci da sauran al’ummar Afirka har zuwa kwarin Nilu. == Tarihi == === Kayan tarihin Igbo ukwu ===   Alice Apley ya rubuta game da ayyukan su:<blockquote>“Mazaunan Igbo-Ukwu na da fasahar kere-kere da ta bunkasa tun a karni na tara. An tona rukunan guda uku, wanda ke nuna ɗaruruwan tasoshin al'ada da jefar da tagulla ko gubar tagulla waɗanda ke cikin mafi ƙirƙira da fasaha na tagulla da aka taɓa yi. Mutanen Igbo-Ukwu (wanda aka fi sani da Igbo-Nkwo), kakannin [[Inyamurai|Igbo]] na yau, su ne farkon masu sana'ar tagulla da karfen alloy a Afirka ta Yamma, suna aiki da karfe ta hanyar buga shi, lankwasa shi, murda shi, da sare shi. Wataƙila suna cikin ƙungiyoyin farko na Afirka ta Yamma don yin amfani da dabarun simintin ɓata na kakin zuma wajen samar da sassaken tagulla. Abin ban mamaki, shaidu sun nuna cewa aikin ƙarafunan yana da iyaka kuma maƙeran Igbo ba su da masaniya da dabaru irin su kiwo, sayar da kayan aikin igbo, da kera wayoyi, duk da cewa ana amfani da waɗannan dabarun a wasu wurare a nahiyar." </blockquote> == Duba kuma == * Masarautar Nri == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == *   {{Coord|6|01|N|7|01|E|region:NG-AN_type:city(79317)}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|6|01|N|7|01|E|region:NG-AN_type:city(79317)}}   [[Category:Birane a Jihar Anambra]] [[Category:Nri-Igbo]] ag8e6zepcd7rfvl68i9daiu4dttv0i5 164198 164197 2022-08-06T10:01:31Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Igbo-Ukwu''' ( [[Turanci]] : ''Great [[Inyamurai|Igbo]]'' ) birni ne, da ke jihar [[Anambra]] a [[Najeriya]], a yankin kudu maso tsakiyar kasar. Garin ya ƙunshi sassa uku sune; Obiuno, Ngo, da Ihite (ƙarancin yanki 4) tare da ƙauyuka da yawa a cikin kowane kwata da gundumomi talatin da shida (36). Hakanan tana da iyaka da Ora-eri, Ichida, Azigbo, Ezinifite, Amichi, Isuofia, Ikenga da wasu garuruwa.<ref>Fidesnigeria (5 May 2013). "Tension Grips Igboukwu* Leadership Crisis, Gunmen Hold Town Hostage". Archived from the original on 19 April 2014. Retrieved 19 April 2014.</ref> Saura sun hada da Ekwulummi, Ụmụana, da dai sauransu == Muhimmancin archaeologi ==   [[File:Bronze_head_and_ram's_head.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Bronze_head_and_ram%27s_head.jpg/220px-Bronze_head_and_ram%27s_head.jpg|left|thumb| Kan dan Adam da na rago daga Igbo-Ukwu a gidan tarihi na Biritaniya]] Igbo-Ukwu sananne ne ga wuraren binciken kayan tarihi guda uku, inda masu bincike suka gano kayan tarihi na tagulla daga ingantattun kayan aikin maƙeran tagulla na gargajiya tun na ƙarni na 9 AD, ƙarni guda kafin gano sauran tagullolin na yankin. Tagullan farkon, wanda aka fara ganowa mai suna kira ''Igbo Isaiah'', an gano shi ne a shekarar 1938 wanda wani dan kauye, Isaiah Anozie ya gano, a yayin da yake tona gefen gidansa. Nauo'in kirar tagulla guda biyar wadanda aka tono a yanzu suna ajiye a gidan kayan tarihi na Biritaniya . <ref>[https://research.britishmuseum.org/research/collection_online/search.aspx?people=41000&peoA=41000-3-9 British Museum Collection]</ref> Sun haɗa da ƙaramin ma'aikaci, shugaban rago, babban manilla, wani jirgin ruwa mai siffa mai ƙaƙƙarfan ƙirƙira da ƙaramin abin lanƙwasa a cikin sifar kan shugaban yanki mai alamar scarification (ichi) a fuska. Wani bincike da wani masanin kimiya na kayan tarihi Thurstan Shaw ya yi a shekarar 1959 bisa bukatar gwamnatin Najeriya, ya sa aka gano wasu wurare guda biyu, ''Igbo Richard'' da ''Igbo Jonah,'' dauke da ragowar burbushin al'adun zamanin baya. Daga baya, an tono su. Kayan tarihi sun haɗa da kayan ado, tukwane, gawar da aka ƙawata cikin abin da ake ganin kamar kayan ado ne, da tagulla iri-iri, tagulla, da ƙarfe . Wasu daga cikin waɗannan sun ƙunshi kayan da suke shaida na tsarin kasuwanci mai nisa wanda ya kai [[Misra|Masar]] . Dangantakar Radiocarbon ya sanya wuraren zuwa 850 AD, <ref>Thurstan Shaw, Those Igbo-Ukwu radiocarbon dates: facts, fictions, and probabilities, Journal of African History, 1975 </ref> wanda zai sa al'adun Igbo-Ukwu su zama sanannu misali na simintin tagulla a yankin. Masu sana'ar suna aiki ƙarni kafin waɗanda suka yi sananniyar tagulla na Ife. Wuraren binciken kayan tarihi a kudu maso gabashin Najeriya suna da alaƙa da Nri-Igbo. Wuraren uku sun hada da [[Inyamurai|Igbo]] Isaiah (wani wurin bauta), [[Inyamurai|Igbo]] Richard (wani makabarta), da [[Inyamurai|Igbo]] Jonah ( cache ). Abubuwan da ake samu a wadannan wuraren sun nuna cewa a karni na 9 miladiyya al’ummar Igbo-Ukwu sun kafa tsarin addini mai sarkakiya da tattalin arzikin da ya ginu bisa noma da kasuwanci da sauran al’ummar Afirka har zuwa kwarin Nilu. == Tarihi == === Kayan tarihin Igbo ukwu ===   Alice Apley ya rubuta game da ayyukan su:<blockquote>“Mazaunan Igbo-Ukwu na da fasahar kere-kere da ta bunkasa tun a karni na tara. An tona rukunan guda uku, wanda ke nuna ɗaruruwan tasoshin al'ada da jefar da tagulla ko gubar tagulla waɗanda ke cikin mafi ƙirƙira da fasaha na tagulla da aka taɓa yi. Mutanen Igbo-Ukwu (wanda aka fi sani da Igbo-Nkwo), kakannin [[Inyamurai|Igbo]] na yau, su ne farkon masu sana'ar tagulla da karfen alloy a Afirka ta Yamma, suna aiki da karfe ta hanyar buga shi, lankwasa shi, murda shi, da sare shi. Wataƙila suna cikin ƙungiyoyin farko na Afirka ta Yamma don yin amfani da dabarun simintin ɓata na kakin zuma wajen samar da sassaken tagulla. Abin ban mamaki, shaidu sun nuna cewa aikin ƙarafunan yana da iyaka kuma maƙeran Igbo ba su da masaniya da dabaru irin su kiwo, sayar da kayan aikin igbo, da kera wayoyi, duk da cewa ana amfani da waɗannan dabarun a wasu wurare a nahiyar." </blockquote> == Duba kuma == * Masarautar Nri == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == *   {{Coord|6|01|N|7|01|E|region:NG-AN_type:city(79317)}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|6|01|N|7|01|E|region:NG-AN_type:city(79317)}}   [[Category:Birane a Jihar Anambra]] [[Category:Nri-Igbo]] 5iswsz6kexy1umur8otpqr54m0drokk 164199 164198 2022-08-06T10:02:03Z Uncle Bash007 9891 /* Muhimmancin archaeologi */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Igbo-Ukwu''' ( [[Turanci]] : ''Great [[Inyamurai|Igbo]]'' ) birni ne, da ke jihar [[Anambra]] a [[Najeriya]], a yankin kudu maso tsakiyar kasar. Garin ya ƙunshi sassa uku sune; Obiuno, Ngo, da Ihite (ƙarancin yanki 4) tare da ƙauyuka da yawa a cikin kowane kwata da gundumomi talatin da shida (36). Hakanan tana da iyaka da Ora-eri, Ichida, Azigbo, Ezinifite, Amichi, Isuofia, Ikenga da wasu garuruwa.<ref>Fidesnigeria (5 May 2013). "Tension Grips Igboukwu* Leadership Crisis, Gunmen Hold Town Hostage". Archived from the original on 19 April 2014. Retrieved 19 April 2014.</ref> Saura sun hada da Ekwulummi, Ụmụana, da dai sauransu == Muhimmancin archaeologi ==   [[File:Bronze_head_and_ram's_head.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Bronze_head_and_ram%27s_head.jpg/220px-Bronze_head_and_ram%27s_head.jpg|left|thumb| Kan dan Adam da na rago daga Igbo-Ukwu a gidan tarihi na Biritaniya]] Igbo-Ukwu sananne ne ga wuraren binciken kayan tarihi guda uku, inda masu bincike suka gano kayan tarihi na tagulla daga ingantattun kayan aikin maƙeran tagulla na gargajiya tun na ƙarni na 9 AD, ƙarni guda kafin gano sauran tagullolin na yankin. Tagullan farkon, wanda aka fara ganowa mai suna kira ''Igbo Isaiah'', an gano shi ne a shekarar 1938 wanda wani dan kauye, Isaiah Anozie ya gano, a yayin da yake tona gefen gidansa. Nauo'in kirar tagulla guda biyar wadanda aka tono a yanzu suna ajiye a gidan kayan tarihi na Biritaniya.<ref>[https://research.britishmuseum.org/research/collection_online/search.aspx?people=41000&peoA=41000-3-9 British Museum Collection]</ref> Sun haɗa da ƙaramin ma'aikaci, shugaban rago, babban manilla, wani jirgin ruwa mai siffa mai ƙaƙƙarfan ƙirƙira da ƙaramin abin lanƙwasa a cikin sifar kan shugaban yanki mai alamar scarification (ichi) a fuska. Wani bincike da wani masanin kimiya na kayan tarihi Thurstan Shaw ya yi a shekarar 1959 bisa bukatar gwamnatin Najeriya, ya sa aka gano wasu wurare guda biyu, ''Igbo Richard'' da ''Igbo Jonah,'' dauke da ragowar burbushin al'adun zamanin baya. Daga baya, an tono su. Kayan tarihi sun haɗa da kayan ado, tukwane, gawar da aka ƙawata cikin abin da ake ganin kamar kayan ado ne, da tagulla iri-iri, tagulla, da ƙarfe . Wasu daga cikin waɗannan sun ƙunshi kayan da suke shaida na tsarin kasuwanci mai nisa wanda ya kai [[Misra|Masar]] . Dangantakar Radiocarbon ya sanya wuraren zuwa 850 AD, <ref>Thurstan Shaw, Those Igbo-Ukwu radiocarbon dates: facts, fictions, and probabilities, Journal of African History, 1975 </ref> wanda zai sa al'adun Igbo-Ukwu su zama sanannu misali na simintin tagulla a yankin. Masu sana'ar suna aiki ƙarni kafin waɗanda suka yi sananniyar tagulla na Ife. Wuraren binciken kayan tarihi a kudu maso gabashin Najeriya suna da alaƙa da Nri-Igbo. Wuraren uku sun hada da [[Inyamurai|Igbo]] Isaiah (wani wurin bauta), [[Inyamurai|Igbo]] Richard (wani makabarta), da [[Inyamurai|Igbo]] Jonah ( cache ). Abubuwan da ake samu a wadannan wuraren sun nuna cewa a karni na 9 miladiyya al’ummar Igbo-Ukwu sun kafa tsarin addini mai sarkakiya da tattalin arzikin da ya ginu bisa noma da kasuwanci da sauran al’ummar Afirka har zuwa kwarin Nilu. == Tarihi == === Kayan tarihin Igbo ukwu ===   Alice Apley ya rubuta game da ayyukan su:<blockquote>“Mazaunan Igbo-Ukwu na da fasahar kere-kere da ta bunkasa tun a karni na tara. An tona rukunan guda uku, wanda ke nuna ɗaruruwan tasoshin al'ada da jefar da tagulla ko gubar tagulla waɗanda ke cikin mafi ƙirƙira da fasaha na tagulla da aka taɓa yi. Mutanen Igbo-Ukwu (wanda aka fi sani da Igbo-Nkwo), kakannin [[Inyamurai|Igbo]] na yau, su ne farkon masu sana'ar tagulla da karfen alloy a Afirka ta Yamma, suna aiki da karfe ta hanyar buga shi, lankwasa shi, murda shi, da sare shi. Wataƙila suna cikin ƙungiyoyin farko na Afirka ta Yamma don yin amfani da dabarun simintin ɓata na kakin zuma wajen samar da sassaken tagulla. Abin ban mamaki, shaidu sun nuna cewa aikin ƙarafunan yana da iyaka kuma maƙeran Igbo ba su da masaniya da dabaru irin su kiwo, sayar da kayan aikin igbo, da kera wayoyi, duk da cewa ana amfani da waɗannan dabarun a wasu wurare a nahiyar." </blockquote> == Duba kuma == * Masarautar Nri == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == *   {{Coord|6|01|N|7|01|E|region:NG-AN_type:city(79317)}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|6|01|N|7|01|E|region:NG-AN_type:city(79317)}}   [[Category:Birane a Jihar Anambra]] [[Category:Nri-Igbo]] 7lfq5k75lkykf5i51ma1nmlykstzhcz 164200 164199 2022-08-06T10:03:04Z Uncle Bash007 9891 /* Muhimmancin archaeologi */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Igbo-Ukwu''' ( [[Turanci]] : ''Great [[Inyamurai|Igbo]]'' ) birni ne, da ke jihar [[Anambra]] a [[Najeriya]], a yankin kudu maso tsakiyar kasar. Garin ya ƙunshi sassa uku sune; Obiuno, Ngo, da Ihite (ƙarancin yanki 4) tare da ƙauyuka da yawa a cikin kowane kwata da gundumomi talatin da shida (36). Hakanan tana da iyaka da Ora-eri, Ichida, Azigbo, Ezinifite, Amichi, Isuofia, Ikenga da wasu garuruwa.<ref>Fidesnigeria (5 May 2013). "Tension Grips Igboukwu* Leadership Crisis, Gunmen Hold Town Hostage". Archived from the original on 19 April 2014. Retrieved 19 April 2014.</ref> Saura sun hada da Ekwulummi, Ụmụana, da dai sauransu == Muhimmancin archaeologi ==   [[File:Bronze_head_and_ram's_head.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Bronze_head_and_ram%27s_head.jpg/220px-Bronze_head_and_ram%27s_head.jpg|left|thumb| Kan dan Adam da na rago daga Igbo-Ukwu a gidan tarihi na Biritaniya]] Igbo-Ukwu sananne ne ga wuraren binciken kayan tarihi guda uku, inda masu bincike suka gano kayan tarihi na tagulla daga ingantattun kayan aikin maƙeran tagulla na gargajiya tun na ƙarni na 9 AD, ƙarni guda kafin gano sauran tagullolin na yankin. Tagullan farkon, wanda aka fara ganowa mai suna kira ''Igbo Isaiah'', an gano shi ne a shekarar 1938 wanda wani dan kauye, Isaiah Anozie ya gano, a yayin da yake tona gefen gidansa. Nauo'in kirar tagulla guda biyar wadanda aka tono a yanzu suna ajiye a gidan kayan tarihi na Biritaniya.<ref>[https://research.britishmuseum.org/research/collection_online/search.aspx?people=41000&peoA=41000-3-9 British Museum Collection]</ref> Sun haɗa da ƙaramin ma'aikaci, shugaban rago, babban manilla, wani jirgin ruwa mai siffa mai ƙaƙƙarfan ƙirƙira da ƙaramin abin lanƙwasa a cikin sifar kan shugaban yanki mai alamar scarification (ichi) a fuska. Wani bincike da wani masanin kimiya na kayan tarihi Thurstan Shaw ya yi a shekarar 1959 bisa bukatar gwamnatin Najeriya, ya sa aka gano wasu wurare guda biyu, ''Igbo Richard'' da ''Igbo Jonah,'' dauke da ragowar burbushin al'adun zamanin baya. Daga baya, an tono su. Kayan tarihi sun haɗa da kayan ado, tukwane, gawar da aka ƙawata cikin abin da ake ganin kamar kayan ado ne, da tagulla iri-iri, tagulla, da ƙarfe . Wasu daga cikin waɗannan sun ƙunshi kayan da suke shaida na tsarin kasuwanci mai nisa wanda ya kai [[Misra|Masar]]. Dangantakar Radiocarbon ya sanya wuraren zuwa 850 AD,<ref>Thurstan Shaw, Those Igbo-Ukwu radiocarbon dates: facts, fictions, and probabilities, Journal of African History, 1975 </ref> wanda zai sa al'adun Igbo-Ukwu su zama sanannu misali na simintin tagulla a yankin. Masu sana'ar suna aiki ƙarni kafin waɗanda suka yi sananniyar tagulla na Ife. Wuraren binciken kayan tarihi a kudu maso gabashin Najeriya suna da alaƙa da Nri-Igbo. Wuraren uku sun hada da [[Inyamurai|Igbo]] Isaiah (wani wurin bauta), [[Inyamurai|Igbo]] Richard (wani makabarta), da [[Inyamurai|Igbo]] Jonah ( cache ). Abubuwan da ake samu a wadannan wuraren sun nuna cewa a karni na 9 miladiyya al’ummar Igbo-Ukwu sun kafa tsarin addini mai sarkakiya da tattalin arzikin da ya ginu bisa noma da kasuwanci da sauran al’ummar Afirka har zuwa kwarin Nilu. == Tarihi == === Kayan tarihin Igbo ukwu ===   Alice Apley ya rubuta game da ayyukan su:<blockquote>“Mazaunan Igbo-Ukwu na da fasahar kere-kere da ta bunkasa tun a karni na tara. An tona rukunan guda uku, wanda ke nuna ɗaruruwan tasoshin al'ada da jefar da tagulla ko gubar tagulla waɗanda ke cikin mafi ƙirƙira da fasaha na tagulla da aka taɓa yi. Mutanen Igbo-Ukwu (wanda aka fi sani da Igbo-Nkwo), kakannin [[Inyamurai|Igbo]] na yau, su ne farkon masu sana'ar tagulla da karfen alloy a Afirka ta Yamma, suna aiki da karfe ta hanyar buga shi, lankwasa shi, murda shi, da sare shi. Wataƙila suna cikin ƙungiyoyin farko na Afirka ta Yamma don yin amfani da dabarun simintin ɓata na kakin zuma wajen samar da sassaken tagulla. Abin ban mamaki, shaidu sun nuna cewa aikin ƙarafunan yana da iyaka kuma maƙeran Igbo ba su da masaniya da dabaru irin su kiwo, sayar da kayan aikin igbo, da kera wayoyi, duk da cewa ana amfani da waɗannan dabarun a wasu wurare a nahiyar."<ref>Apley, Alice. "Igbo-Ukwu (ca. 9th century)". Metropolitan Museum of Art. Retrieved 2008-11-23.</ref> </blockquote> == Duba kuma == * Masarautar Nri == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == *   {{Coord|6|01|N|7|01|E|region:NG-AN_type:city(79317)}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|6|01|N|7|01|E|region:NG-AN_type:city(79317)}}   [[Category:Birane a Jihar Anambra]] [[Category:Nri-Igbo]] 243oksa9oc5sot9q7ocqwvmfm95naxb Gothèye 0 34963 164224 2022-08-06T10:22:35Z Ashiru Daninna 18487 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/972868791|Gothèye]]" wikitext text/x-wiki '''Gotheye''' ƙauye ne a cikin [[Nijar (ƙasa)|Nijar]] . Gotheye yana cikin Tillaberi, Tillabery, Niger, haɗin gwiwar sa yana 13° 51' 26" Arewa, 1° 33' 55" Gabas. == Nassoshi == [[Category:Nijar]] f6b8rroeqy6mu97n9vf7avxsptmxz91 164225 164224 2022-08-06T10:23:10Z Ashiru Daninna 18487 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Gotheye''' ƙauye ne a cikin [[Nijar (ƙasa)|Nijar]] . Gotheye yana cikin Tillaberi, Tillabery, Niger, haɗin gwiwar sa yana 13° 51' 26" Arewa, 1° 33' 55" Gabas. == Nassoshi == [[Category:Nijar]] 63bs9g9npew50j5jskd1tys1yvu5a19 164226 164225 2022-08-06T10:23:38Z Ashiru Daninna 18487 #YUMSUK wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Gotheye''' ƙauye ne a cikin [[Nijar (ƙasa)|Nijar]] . Gotheye yana cikin Tillaberi, Tillabery, Niger, haɗin gwiwar sa yana 13° 51' 26" Arewa, 1° 33' 55" Gabas. == Manazarta == [[Category:Nijar]] ks4lxn6uzfq7myq27gcg6fjyiekhqn9 164228 164226 2022-08-06T10:25:17Z Ashiru Daninna 18487 #YUMSUK wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Gotheye''' ƙauye ne a cikin [[Nijar (ƙasa)|Nijar]] . Gotheye yana cikin Tillaberi, Tillabery, Niger, haɗin gwiwar sa yana 13° 51' 26" Arewa, 1° 33' 55" Gabas.<ref>[http://www.case.ibimet.cnr.it/den/Documents/code_rural/cdrom/doc%20pdf/Loi%20N%B02002-14%20cr%E9ation%20des%20communes.pdf Loi n° 2002-014 du 11 JUIN 2002 portant création des communes et fixant le nom de leurs chefs-lieux]{{Dead link|date=January 2020 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. Includes list of 213 communes rurales and seats, 52 Communes urbaines and seats</ref> == Manazarta == [[Category:Nijar]] 3t9mgb7cfrn5jnhjxny95lrw0ifnuuv