Վիքիդարան hywikisource https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Մեդիա Սպասարկող Քննարկում Մասնակից Մասնակցի քննարկում Վիքիդարան Վիքիդարանի քննարկում Պատկեր Պատկերի քննարկում MediaWiki MediaWiki քննարկում Կաղապար Կաղապարի քննարկում Օգնություն Օգնության քննարկում Կատեգորիա Կատեգորիայի քննարկում Հեղինակ Հեղինակի քննարկում Պորտալ Պորտալի քննարկում Էջ Էջի քննարկում Ինդեքս Ինդեքսի քննարկում TimedText TimedText talk Մոդուլ Մոդուլի քննարկում Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 104 32437 345767 337027 2022-08-06T15:14:10Z Vaar7778 6297 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="XelgenBot" /></noinclude>թյան վերացմանը, գնագոյացման մեջ պլանաչափության արմատավորմանը, արտադրության պայմանների փոփոխության և արտադրանքի առանձին տեսակների իրացման համեմատ՝ գործող գների վերանայմանը, գները և դրույքները սահմանելիս՝ պետական կարգապահության ամրապնդմանը։ Գ․ պ․ կ–ի նախագահ է եղել՝ Բ․ Սարկիսովը (1970–75)։ 1975-ից նախագահ է Գ․ Տարությունյանը։ '''ԳՆԹՈՒՆԻՆԵՐ''', Գնթունիք, Գնդունիք , հայ նախարարական տոհմ։ Ըստ Մովսես Խորենացու, ''Գ''–ի նախարարությունը հաստատել է Հայոց ավանդական թագավոր ''Վաղարշակը'' Հայաստանում բնակված քանանական ցեղի սերնդից Ձեռես իշխանին կարգելով արքունիքի զգեստավորման գործակալ։ Քանիդաս կամ Քանանիդաս տոհմապետի գլխավորությամբ քանանացիների ներգաղթի և Հայաստանում բնակություն հաստատելու մասին տեղեկացնում են նաև Պրոկոպիոս Կեսարացին և Ստեփանոս Տարոնեցին (Ասողիկ)։ Ներսես Լամբրոնացին ''Գ''–ին անվանում է քանանեդացիներ, Հովհաննես Դրասխանակերտցին՝ «քանանիտ յազգէն»։ Սահակյան գահնամակում ''Գ․'' դասվել են 21-րդ տեղում։ Հայոց բանակին տվել են 300 հեծյալ։ Մովսես Խորենացին հիշատակում է ''Գ''–ի նահապետ Զորային, Ղազար Փարպեցին՝ Վարդանանց պատերազմում նահատակված Տաճատ իշխանին և Վահանանց կողմնակից Վառգոշին։ ''Գ․'' հայ մատենագրության մեջ հետագա դարերում հիշվում են որպես հմուտ զինվորականներ։ Սմբատ Ա թագավորի ժամանակ (890–914) Հովհաննես Դրսախանակերտցին ''Գ''–ից հիշատակում է Հասան իշխանին՝ որպես արքունի տան ամրոցի՝ Կարսի պահակազորի հրամանատար, իսկ Աշոտ Բ թագավորի ժամանակ (914–929)՝ Աշոտ և Վասակ իշխաններին՝ որպես Գուգարք նահանգի վերակացուներ և նրա Շամշուլդե գլխավոր ամրոցի բերդապահներ։ ''Գ''–ի նախարարական տիրույթի մասին տեղեկությունները կցկտուր են։ Տրդատ Գ թագավորը իր հուն. արձանագրության (Ապարան, մոտ 308) մեջ հիշատակել է ''Գ.'' իշխաններից մեկին՝ Նիգ գավառում կալվածք պարգևելու առիթով։ Այս, ինչպես նաև Ապարանում, Քասաղ գևտի ափին, մի հին եկեղեցու ավերակնևրում պահպանված ''Գ''–ի իշխան Գրիգորի արձանագրության հիման վրա ենթադրվում է, որ Նիգ գավառը եղել է ''Գ''–ի կալվածքը։ Մովսես Խորենացին գրում է, որ ''Գ․'' բնակվել են Գեղամա (Սևան) լճի հս․ եզերքին։ '''ԳՆԻՇԻԿ''', մինչև 1975-ը գյուղ Հայկական ՍՍՀ Եղեգնաձորի շրջանում։ Սողանքների պատճառով ապաբնակեցված Է։ Բնակիչները տեղափոխվել են Արփի ավանը։ '''ԳՆՈՂՈՒՆԱԿ ՊԱՀԱՆՋԱՐԿ''', արտադրության միջոցների, սպառման առարկաների և ծառայությունների պահանջարկ, որը որոշվում է գնորդների դրամական միջոցների չափերով։ Պայմանավորված է արտադրության եղանակով, արտադրվող հասարակական արդյունքի և կատարվող ծառայությունների կառուցվածքով, ազգային եկամտի չափերով և բաշխմամբ։ Կապիտալիզմի ժամանակ շահույթի ստացման նպատակով արտադրության ընդլայնման միտումը հակասության մեջ է գտնվում աշխատավորնևրի ''Գ․ պ''–ի սահմանափակ չափերի հետ։ Աշխատավորների աշխատավարձի մակարդակը պահպանվում է նվազագույնի սահմաններում, հաճախ աշխատուժի արժեքից ցածր։ Հարաբերականորեն փոքրանում է նրա բաժինը ազգային եկամտի մեջ, որի հետեվանքով իջնում է աշխատավորների՝ լայն սպառման ապրանքների գնորդների հիմնական զանգվածի ''Գ․ պ․''։ Սոցիալիզմի ժամանակ բնակչության Գ․ պ․, արտա–դրության հետ միասին, աճում է պլանա–չափորեն և նրա զարգացման կարնոր գործոններից է– Պլանաչափ հարաբերակ–ցություն է ստեղծվում բնակչության Գ․ պ–ի և սպառմաև առարկաևերի արտադրու–թյան միջև։ ՍՍՏՄ–ում արտադրությաև զարգացմանը զուգընթաց բարձրանում է բնակչության Գ․ պ․, աճում ևն բանվոր–ների և․ ծառայողների դրամական աշխա–տավարձը, կոլտնտեսականների դրամա–կան ու բնեղեն եկամուտները, սպառման հասարակական ֆոնդերից՝ բնակչությա–նը տրվող տարբեր տեսակի վճարները և արտոևություննևրը, իջնում են սպառման առարկաևևրի գևերը։ Պետությունն ըստ պլանի կարգավորում է Գ․ պ–ի և ապրան–ք՛աշրջանառության աճը՝ հաշվի առնելով բնակչության եկամուտների և․ ծախսերի հաշվեկշիռը։ ԳՆՈՍԵՈԼՈԳԻԱ (<հուն․ yvcoaic;–գի–տելիք, ճանաչողություն և ․․․․ չոգիա), տես Իմացաբանություն։ ԳՆՈՍՏԻ5Ի&Մ (<հուն․ yVtiOLQ գի– տելիք, ճանաչողություն), կրոնա–փիլիսո– փայական ուսմունք, որով փորձ է արվել քրիստոնեական աստվածաբանությունը միացնել Արևելքի դիցաբանության, վաղ քրիստոնեական հերետիկոսական ուս–մունքների, պլատոնիզմի ու նոր պյու– թագորականության գաղափարների հեւո։ Առաջացել է Տռոմեական կայսրությունում և գոյատևել է մ․ թ․ I–III դդ․։ Գ․ ըստ էության դուալիստական ուսմունք էր․ որն ընդունում էր հոգեկան նախասկզբի անճանաչելիությունը և այն հակադրում նյութականին՝ «չարի» աղբյուրին։ Այդ նախասկզբի «իմացությունը» կամ «գի–տությունը» ձեռք է բերվում «հայտնու–թյան» միջոցով և մարդուն ցույց տալիս «փրկության» ուղին։ Տարբերում են «ևե– թանոսական» և «քրիստոնեական» Գ․, որոնց համար ընդհանուրը կատարյալ աստվածության մասին ուսմունքն Էր։ Գ․ թշնամաբար է վերաբերվել քրիստոնեու–թյան մեջ հրեականության տարրերին, մերժել է Տին կտակարանը։ Գ․ առավել զարգացման է հասել II դ․։ Այդ շրջանի նշանավոր գնոստիկներից են Վասիլիդե– սը, Վալենտինը, Կարպոկրատ Ալեքսանդ– րացին և Մարկիոն Պոնտացին։ Գ–ի արտահայտության ձև կարելի է հա–մարել պարսկական մանիքեությունը։ Գ․ II դ․ հաղթահարել է քրիստոնեությունը, սակայն ավանդույթները շարունակվել են մինչև ուշ միջնադար։ Գնոստիկական եր–կերը ուղղափառ քրիստոնյաները հիմնա–կանում ոչնչացրել են։ Միայն 1945-ին, Վերին Եգիպտոսում հայտնաբերվեցին գնոստիկների 44 ձեռագիր երկեր։ Ենթա–դրվում է» որ Գ․ հետնորդներ է ունեցել նաև հին Տայաստանում։ Այսպես, Ղազար Փարպեցին մեղադրվել է որպես մի աղան–դի հևտևորդ, որը, ըստ երնույթին, Գ․ էր։ Տավանաբար, որոշ տարածում է ունե–ցել մարկիոնական գնոստիկյան աղան–դը։ Թերևս այդ է պատճառը, որ Մարկիոնի ուսմունքի քննադատությանը Եզնիկ Կող– բացին իր «Եղծ աղանդոց»-ում առանձին գլուխ է ևվիրել։ Գրկ․ Տ և ր–Մ ինասյան Ե․ Գ․, Միջ–նադարյան աղանդների ծագման և զարգաց–ման պատմությունից, Ե․, 1968։ Ե․ Տեր–Մինասյան ԳՆՉՈՒԵՐԵՆ, տես Հնդկական ւեզուներ։ ԳՆՉՈՒՆԵՐ (ինքնանվանումը՝ ռոմ, լոմ– մարդ), ժողովուրդ, ծագումով կապվում են հյուսիս–արևմտյաև Տնդկաստանում ապրող վաչկատուն ժողովուրդների հետ։ Տարբեր երկրներում Գ–ին տարբեր կերպ են անվանում․ Տնդկաստանում՝ լոխար– ներ, նատեր, Միջին Ասիայում՝ լյուլիներ, մազանգներ, ջուղիներ, Իրանում՝ ղա–րաչիներ, Թուրքիայում՝ չինգենեներ, մյութրուբներ, Ռուսաստանում և առհա–սարակ Եվրոպայում՝ ցիգաններ են։ Տայե–րը Գ․ են անվանում նաև հայախոս քրիս–տոնյա բոշաներին։ Աշխարհում ապրող Գ–ի քաևակի վերաբերյալ վիճակագրական տվյալները ևակասական են (2 մլն–ից 12 մլն), ՍՍՏՄ–ում՝ 175 հզ․ (1970)։ Պատմական որոշակի պայմաններում, մոտավորապես V– X դդ․, Գ․ զանգվածա–բար լքել են Տնդկաստանը, սփռվել Առա–ջավոր Ասիայի, ապա (XV դ․) Եվրոպայի երկրներում։ Գնչուական լեզուն դասվում է նոր հևդկական լեզվախմբում։ Պահպանե–լով ծագումնաբանական, լեզվական, կեն– ցաղավարման ն հավատալիքների զգալի ընդհանրություններ՝ Գ․ առավել կամ պա–կաս չափով ընդօրինակել են մշակութա–յին շատ տարրևր (նաև՝ գերիշխող կրո–նը) այն ժողովուրդներից, որոնց շրջապա–տում ապրել են։ Տամարյա բոլոր երկրնե– րում նրանց տարբեր հատվածները վա–րում են թափառաշրջիկ, կիսանստակյաց կամ նստակյաց կյանք, ևասարակական վւոխհարաբերություններում և ընտանե– կան կենցաղում դեռնս պահպանվում են նախնադարյան–համայնական կարգերի վերապրուկներ։ Գ–ի տարբեր խմբերում, հատկապես անցյալում, գերիշխում էին տնայնագործական բնույթի տարբեր ար–հեստներ՝ փայտամշակություն, կլայեկա–գործություն, մաղագործություն, զամբ–յուղագործություն են։ Նրանք հայտնի էին նաև որպես հմուտ ձիաբույծներ, ձիա–վաճառներ, ձեռնածուներ ն, առավելա–պես, նվագածուներ։ Կանայք, բացի ըն–տանեկան գործերից, զբաղվում էին նաև ապրանքափոխանակությամբ, փերեզա–կությամբ, գուշակությամբ և մուրացկա–նությամբ։ ՍՍՏՄ–ում ապրող Գ–ի մեծ մասն այժմ աշխատում է ձեռնարկություն–ներում ու հիմնարկներում, գյուղատնտե–սության մեջ, ինչպես նաև գիտությաև ու արվեստի բնագավառներում։ Գրկ․ Баранников А․, Цыганы СССР, М․, 1931; Санаров В․, Проб–лемы историко-этнографического изучения цыган, «Советская этнография», 1971, Jsfe 3․ Լ․ Պեարոսյան<noinclude></noinclude> qiomvow1mpvcvc49ilh60h2343tgfi8 345768 345767 2022-08-06T15:41:08Z Vaar7778 6297 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="XelgenBot" /></noinclude>թյան վերացմանը, գնագոյացման մեջ պլանաչափության արմատավորմանը, արտադրության պայմանների փոփոխության և արտադրանքի առանձին տեսակների իրացման համեմատ՝ գործող գների վերանայմանը, գները և դրույքները սահմանելիս՝ պետական կարգապահության ամրապնդմանը։ Գ․ պ․ կ–ի նախագահ է եղել՝ Բ․ Սարկիսովը (1970–75)։ 1975-ից նախագահ է Գ․ Տարությունյանը։ '''ԳՆԹՈՒՆԻՆԵՐ''', Գնթունիք, Գնդունիք , հայ նախարարական տոհմ։ Ըստ Մովսես Խորենացու, ''Գ''–ի նախարարությունը հաստատել է Հայոց ավանդական թագավոր ''Վաղարշակը'' Հայաստանում բնակված քանանական ցեղի սերնդից Ձեռես իշխանին կարգելով արքունիքի զգեստավորման գործակալ։ Քանիդաս կամ Քանանիդաս տոհմապետի գլխավորությամբ քանանացիների ներգաղթի և Հայաստանում բնակություն հաստատելու մասին տեղեկացնում են նաև Պրոկոպիոս Կեսարացին և Ստեփանոս Տարոնեցին (Ասողիկ)։ Ներսես Լամբրոնացին ''Գ''–ին անվանում է քանանեդացիներ, Հովհաննես Դրասխանակերտցին՝ «քանանիտ յազգէն»։ Սահակյան գահնամակում ''Գ․'' դասվել են 21-րդ տեղում։ Հայոց բանակին տվել են 300 հեծյալ։ Մովսես Խորենացին հիշատակում է ''Գ''–ի նահապետ Զորային, Ղազար Փարպեցին՝ Վարդանանց պատերազմում նահատակված Տաճատ իշխանին և Վահանանց կողմնակից Վառգոշին։ ''Գ․'' հայ մատենագրության մեջ հետագա դարերում հիշվում են որպես հմուտ զինվորականներ։ Սմբատ Ա թագավորի ժամանակ (890–914) Հովհաննես Դրսախանակերտցին ''Գ''–ից հիշատակում է Հասան իշխանին՝ որպես արքունի տան ամրոցի՝ Կարսի պահակազորի հրամանատար, իսկ Աշոտ Բ թագավորի ժամանակ (914–929)՝ Աշոտ և Վասակ իշխաններին՝ որպես Գուգարք նահանգի վերակացուներ և նրա Շամշուլդե գլխավոր ամրոցի բերդապահներ։ ''Գ''–ի նախարարական տիրույթի մասին տեղեկությունները կցկտուր են։ Տրդատ Գ թագավորը իր հուն. արձանագրության (Ապարան, մոտ 308) մեջ հիշատակել է ''Գ.'' իշխաններից մեկին՝ Նիգ գավառում կալվածք պարգևելու առիթով։ Այս, ինչպես նաև Ապարանում, Քասաղ գևտի ափին, մի հին եկեղեցու ավերակնևրում պահպանված ''Գ''–ի իշխան Գրիգորի արձանագրության հիման վրա ենթադրվում է, որ Նիգ գավառը եղել է ''Գ''–ի կալվածքը։ Մովսես Խորենացին գրում է, որ ''Գ․'' բնակվել են Գեղամա (Սևան) լճի հս․ եզերքին։ '''ԳՆԻՇԻԿ''', մինչև 1975-ը գյուղ Հայկական ՍՍՀ Եղեգնաձորի շրջանում։ Սողանքների պատճառով ապաբնակեցված Է։ Բնակիչները տեղափոխվել են Արփի ավանը։ '''ԳՆՈՂՈՒՆԱԿ ՊԱՀԱՆՋԱՐԿ''', արտադրության միջոցների, սպառման առարկաների և ծառայությունների պահանջարկ, որը որոշվում է գնորդների դրամական միջոցների չափերով։ Պայմանավորված է արտադրության եղանակով, արտադրվող հասարակական արդյունքի և կատարվող ծառայությունների կառուցվածքով, ազգային եկամտի չափերով և բաշխմամբ։ Կապիտալիզմի ժամանակ շահույթի ստացման նպատակով արտադրության ընդլայնման միտումը հակասության մեջ է գտնվում աշխատավորնևրի ''Գ․ պ''–ի սահմանափակ չափերի հետ։ Աշխատավորների աշխատավարձի մակարդակը պահպանվում է նվազագույնի սահմաններում, հաճախ աշխատուժի արժեքից ցածր։ Հարաբերականորեն փոքրանում է նրա բաժինը ազգային եկամտի մեջ, որի հետեվանքով իջնում է աշխատավորների՝ լայն սպառման ապրանքների գնորդների հիմնական զանգվածի ''Գ․ պ․''։ Սոցիալիզմի ժամանակ բնակչության Գ․ պ․, արտա–դրության հետ միասին, աճում է պլանաչափորեն և նրա զարգացման կարևոր գործոններից է: Պլանաչափ հարաբերակցություն է ստեղծվում բնակչության ''Գ․պ''–ի և սպառմաև առարկաների արտադրության միջև։ ՍՍՀՄ–ում արտադրության զարգացմանը զուգընթաց բարձրանում է բնակչության ''Գ․ պ''․, աճում են բանվորների և ծառայողների դրամական աշխատավարձը, կոլտնտեսականների դրամական ու բնեղեն եկամուտները, սպառման հասարակական ֆոնդերից՝ բնակչությանը տրվող տարբեր տեսակի վճարները և արտոնություննևրը, իջնում են սպառման առարկաների գները։ Պետությունն ըստ պլանի կարգավորում է ''Գ․ պ''–ի և ապրանքաշրջանառության աճը՝ հաշվի առնելով բնակչության եկամուտների և ծախսերի հաշվեկշիռը։ '''ԳՆՈՍԵՈԼՈԳԻԱ''' (<հուն․ yvcoaic;–գիտելիք, ճանաչողություն և ․․․․ լոգիա), տես ''Իմացաբանություն''։ ԳՆՈՍՏԻ5Ի&Մ (<հուն․ yVtiOLQ գի– տելիք, ճանաչողություն), կրոնա–փիլիսո– փայական ուսմունք, որով փորձ է արվել քրիստոնեական աստվածաբանությունը միացնել Արևելքի դիցաբանության, վաղ քրիստոնեական հերետիկոսական ուս–մունքների, պլատոնիզմի ու նոր պյու– թագորականության գաղափարների հեւո։ Առաջացել է Տռոմեական կայսրությունում և գոյատևել է մ․ թ․ I–III դդ․։ Գ․ ըստ էության դուալիստական ուսմունք էր․ որն ընդունում էր հոգեկան նախասկզբի անճանաչելիությունը և այն հակադրում նյութականին՝ «չարի» աղբյուրին։ Այդ նախասկզբի «իմացությունը» կամ «գի–տությունը» ձեռք է բերվում «հայտնու–թյան» միջոցով և մարդուն ցույց տալիս «փրկության» ուղին։ Տարբերում են «ևե– թանոսական» և «քրիստոնեական» Գ․, որոնց համար ընդհանուրը կատարյալ աստվածության մասին ուսմունքն Էր։ Գ․ թշնամաբար է վերաբերվել քրիստոնեու–թյան մեջ հրեականության տարրերին, մերժել է Տին կտակարանը։ Գ․ առավել զարգացման է հասել II դ․։ Այդ շրջանի նշանավոր գնոստիկներից են Վասիլիդե– սը, Վալենտինը, Կարպոկրատ Ալեքսանդ– րացին և Մարկիոն Պոնտացին։ Գ–ի արտահայտության ձև կարելի է հա–մարել պարսկական մանիքեությունը։ Գ․ II դ․ հաղթահարել է քրիստոնեությունը, սակայն ավանդույթները շարունակվել են մինչև ուշ միջնադար։ Գնոստիկական եր–կերը ուղղափառ քրիստոնյաները հիմնա–կանում ոչնչացրել են։ Միայն 1945-ին, Վերին Եգիպտոսում հայտնաբերվեցին գնոստիկների 44 ձեռագիր երկեր։ Ենթա–դրվում է» որ Գ․ հետնորդներ է ունեցել նաև հին Տայաստանում։ Այսպես, Ղազար Փարպեցին մեղադրվել է որպես մի աղան–դի հևտևորդ, որը, ըստ երնույթին, Գ․ էր։ Տավանաբար, որոշ տարածում է ունե–ցել մարկիոնական գնոստիկյան աղան–դը։ Թերևս այդ է պատճառը, որ Մարկիոնի ուսմունքի քննադատությանը Եզնիկ Կող– բացին իր «Եղծ աղանդոց»-ում առանձին գլուխ է ևվիրել։ Գրկ․ Տ և ր–Մ ինասյան Ե․ Գ․, Միջ–նադարյան աղանդների ծագման և զարգաց–ման պատմությունից, Ե․, 1968։ Ե․ Տեր–Մինասյան ԳՆՉՈՒԵՐԵՆ, տես Հնդկական ւեզուներ։ ԳՆՉՈՒՆԵՐ (ինքնանվանումը՝ ռոմ, լոմ– մարդ), ժողովուրդ, ծագումով կապվում են հյուսիս–արևմտյաև Տնդկաստանում ապրող վաչկատուն ժողովուրդների հետ։ Տարբեր երկրներում Գ–ին տարբեր կերպ են անվանում․ Տնդկաստանում՝ լոխար– ներ, նատեր, Միջին Ասիայում՝ լյուլիներ, մազանգներ, ջուղիներ, Իրանում՝ ղա–րաչիներ, Թուրքիայում՝ չինգենեներ, մյութրուբներ, Ռուսաստանում և առհա–սարակ Եվրոպայում՝ ցիգաններ են։ Տայե–րը Գ․ են անվանում նաև հայախոս քրիս–տոնյա բոշաներին։ Աշխարհում ապրող Գ–ի քաևակի վերաբերյալ վիճակագրական տվյալները ևակասական են (2 մլն–ից 12 մլն), ՍՍՏՄ–ում՝ 175 հզ․ (1970)։ Պատմական որոշակի պայմաններում, մոտավորապես V– X դդ․, Գ․ զանգվածա–բար լքել են Տնդկաստանը, սփռվել Առա–ջավոր Ասիայի, ապա (XV դ․) Եվրոպայի երկրներում։ Գնչուական լեզուն դասվում է նոր հևդկական լեզվախմբում։ Պահպանե–լով ծագումնաբանական, լեզվական, կեն– ցաղավարման ն հավատալիքների զգալի ընդհանրություններ՝ Գ․ առավել կամ պա–կաս չափով ընդօրինակել են մշակութա–յին շատ տարրևր (նաև՝ գերիշխող կրո–նը) այն ժողովուրդներից, որոնց շրջապա–տում ապրել են։ Տամարյա բոլոր երկրնե– րում նրանց տարբեր հատվածները վա–րում են թափառաշրջիկ, կիսանստակյաց կամ նստակյաց կյանք, ևասարակական վւոխհարաբերություններում և ընտանե– կան կենցաղում դեռնս պահպանվում են նախնադարյան–համայնական կարգերի վերապրուկներ։ Գ–ի տարբեր խմբերում, հատկապես անցյալում, գերիշխում էին տնայնագործական բնույթի տարբեր ար–հեստներ՝ փայտամշակություն, կլայեկա–գործություն, մաղագործություն, զամբ–յուղագործություն են։ Նրանք հայտնի էին նաև որպես հմուտ ձիաբույծներ, ձիա–վաճառներ, ձեռնածուներ ն, առավելա–պես, նվագածուներ։ Կանայք, բացի ըն–տանեկան գործերից, զբաղվում էին նաև ապրանքափոխանակությամբ, փերեզա–կությամբ, գուշակությամբ և մուրացկա–նությամբ։ ՍՍՏՄ–ում ապրող Գ–ի մեծ մասն այժմ աշխատում է ձեռնարկություն–ներում ու հիմնարկներում, գյուղատնտե–սության մեջ, ինչպես նաև գիտությաև ու արվեստի բնագավառներում։ Գրկ․ Баранников А․, Цыганы СССР, М․, 1931; Санаров В․, Проб–лемы историко-этнографического изучения цыган, «Советская этнография», 1971, Jsfe 3․ Լ․ Պեարոսյան<noinclude></noinclude> 96rpwl83kxv56oso9ja88vphpxkt5nf 345769 345768 2022-08-06T16:36:59Z Vaar7778 6297 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="XelgenBot" /></noinclude>թյան վերացմանը, գնագոյացման մեջ պլանաչափության արմատավորմանը, արտադրության պայմանների փոփոխության և արտադրանքի առանձին տեսակների իրացման համեմատ՝ գործող գների վերանայմանը, գները և դրույքները սահմանելիս՝ պետական կարգապահության ամրապնդմանը։ Գ․ պ․ կ–ի նախագահ է եղել՝ Բ․ Սարկիսովը (1970–75)։ 1975-ից նախագահ է Գ․ Տարությունյանը։ '''ԳՆԹՈՒՆԻՆԵՐ''', Գնթունիք, Գնդունիք , հայ նախարարական տոհմ։ Ըստ Մովսես Խորենացու, ''Գ''–ի նախարարությունը հաստատել է Հայոց ավանդական թագավոր ''Վաղարշակը'' Հայաստանում բնակված քանանական ցեղի սերնդից Ձեռես իշխանին կարգելով արքունիքի զգեստավորման գործակալ։ Քանիդաս կամ Քանանիդաս տոհմապետի գլխավորությամբ քանանացիների ներգաղթի և Հայաստանում բնակություն հաստատելու մասին տեղեկացնում են նաև Պրոկոպիոս Կեսարացին և Ստեփանոս Տարոնեցին (Ասողիկ)։ Ներսես Լամբրոնացին ''Գ''–ին անվանում է քանանեդացիներ, Հովհաննես Դրասխանակերտցին՝ «քանանիտ յազգէն»։ Սահակյան գահնամակում ''Գ․'' դասվել են 21-րդ տեղում։ Հայոց բանակին տվել են 300 հեծյալ։ Մովսես Խորենացին հիշատակում է ''Գ''–ի նահապետ Զորային, Ղազար Փարպեցին՝ Վարդանանց պատերազմում նահատակված Տաճատ իշխանին և Վահանանց կողմնակից Վառգոշին։ ''Գ․'' հայ մատենագրության մեջ հետագա դարերում հիշվում են որպես հմուտ զինվորականներ։ Սմբատ Ա թագավորի ժամանակ (890–914) Հովհաննես Դրսախանակերտցին ''Գ''–ից հիշատակում է Հասան իշխանին՝ որպես արքունի տան ամրոցի՝ Կարսի պահակազորի հրամանատար, իսկ Աշոտ Բ թագավորի ժամանակ (914–929)՝ Աշոտ և Վասակ իշխաններին՝ որպես Գուգարք նահանգի վերակացուներ և նրա Շամշուլդե գլխավոր ամրոցի բերդապահներ։ ''Գ''–ի նախարարական տիրույթի մասին տեղեկությունները կցկտուր են։ Տրդատ Գ թագավորը իր հուն. արձանագրության (Ապարան, մոտ 308) մեջ հիշատակել է ''Գ.'' իշխաններից մեկին՝ Նիգ գավառում կալվածք պարգևելու առիթով։ Այս, ինչպես նաև Ապարանում, Քասաղ գևտի ափին, մի հին եկեղեցու ավերակնևրում պահպանված ''Գ''–ի իշխան Գրիգորի արձանագրության հիման վրա ենթադրվում է, որ Նիգ գավառը եղել է ''Գ''–ի կալվածքը։ Մովսես Խորենացին գրում է, որ ''Գ․'' բնակվել են Գեղամա (Սևան) լճի հս․ եզերքին։ '''ԳՆԻՇԻԿ''', մինչև 1975-ը գյուղ Հայկական ՍՍՀ Եղեգնաձորի շրջանում։ Սողանքների պատճառով ապաբնակեցված Է։ Բնակիչները տեղափոխվել են Արփի ավանը։ '''ԳՆՈՂՈՒՆԱԿ ՊԱՀԱՆՋԱՐԿ''', արտադրության միջոցների, սպառման առարկաների և ծառայությունների պահանջարկ, որը որոշվում է գնորդների դրամական միջոցների չափերով։ Պայմանավորված է արտադրության եղանակով, արտադրվող հասարակական արդյունքի և կատարվող ծառայությունների կառուցվածքով, ազգային եկամտի չափերով և բաշխմամբ։ Կապիտալիզմի ժամանակ շահույթի ստացման նպատակով արտադրության ընդլայնման միտումը հակասության մեջ է գտնվում աշխատավորնևրի ''Գ․պ.''–ի սահմանափակ չափերի հետ։ Աշխատավորների աշխատավարձի մակարդակը պահպանվում է նվազագույնի սահմաններում, հաճախ աշխատուժի արժեքից ցածր։ Հարաբերականորեն փոքրանում է նրա բաժինը ազգային եկամտի մեջ, որի հետեվանքով իջնում է աշխատավորների՝ լայն սպառման ապրանքների գնորդների հիմնական զանգվածի ''Գ․պ․''։ Սոցիալիզմի ժամանակ բնակչության ''Գ․պ․'', արտադրության հետ միասին, աճում է պլանաչափորեն և նրա զարգացման կարևոր գործոններից է: Պլանաչափ հարաբերակցություն է ստեղծվում բնակչության ''Գ․պ''–ի և սպառմաև առարկաների արտադրության միջև։ ՍՍՀՄ–ում արտադրության զարգացմանը զուգընթաց բարձրանում է բնակչության ''Գ․պ''․, աճում են բանվորների և ծառայողների դրամական աշխատավարձը, կոլտնտեսականների դրամական ու բնեղեն եկամուտները, սպառման հասարակական ֆոնդերից՝ բնակչությանը տրվող տարբեր տեսակի վճարները և արտոնություննևրը, իջնում են սպառման առարկաների գները։ Պետությունն ըստ պլանի կարգավորում է ''Գ․պ.''–ի և ապրանքաշրջանառության աճը՝ հաշվի առնելով բնակչության եկամուտների և ծախսերի հաշվեկշիռը։ '''ԳՆՈՍԵՈԼՈԳԻԱ''' (<հուն․ yvcoaic;–գիտելիք, ճանաչողություն և ․․․․ լոգիա), տես ''Իմացաբանություն''։ '''ԳՆՈՍՏԻՑԻԶՄ''' (<հուն․ yVtiOLQ գիտելիք, ճանաչողություն), կրոնա–փիլիսոփայական ուսմունք, որով փորձ է արվել քրիստոնեական աստվածաբանությունը միացնել Արևելքի դիցաբանության, վաղ քրիստոնեական հերետիկոսական ուսմունքների, պլատոնիզմի ու նոր պյութագորականության գաղափարների հեւո։ Առաջացել է Հռոմեական կայսրությունում և գոյատևել է մ․թ․ I–III դդ․։ ''Գ․'' ըստ էության դուալիստական ուսմունք էր․ որն ընդունում էր հոգեկան նախասկզբի անճանաչելիությունը և այն հակադրում նյութականին՝ «չարի» աղբյուրին։ Այդ նախասկզբի «իմացությունը» կամ «գիտությունը» ձեռք է բերվում «հայտնության» միջոցով և մարդուն ցույց տալիս «փրկության» ուղին։ Տարբերում են «հեթանոսական» և «քրիստոնեական» ''Գ․'', որոնց համար ընդհանուրը կատարյալ աստվածության մասին ուսմունքն Էր։ ''Գ․'' թշնամաբար է վերաբերվել քրիստոնեության մեջ հրեականության տարրերին, մերժել է Հին կտակարանը։ ''Գ․'' առավել զարգացման է հասել II դ․։ Այդ շրջանի նշանավոր գնոստիկներից են Վասիլիդեսը, Վալենտինը, Կարպոկրատ Ալեքսանդրացին և Մարկիոն Պոնտացին։ ''Գ''–ի արտահայտության ձև կարելի է համարել պարսկական մանիքեությունը։ ''Գ․'' II դ․ հաղթահարել է քրիստոնեությունը, սակայն ավանդույթները շարունակվել են մինչև ուշ միջնադար։ Գնոստիկական երկերը ուղղափառ քրիստոնյաները հիմնականում ոչնչացրել են։ Միայն 1945-ին, Վերին Եգիպտոսում հայտնաբերվեցին գնոստիկների 44 ձեռագիր երկեր։ Ենթադրվում է, որ ''Գ․'' հետնորդներ է ունեցել նաև հին Հայաստանում։ Այսպես, Ղազար Փարպեցին մեղադրվել է որպես մի աղանդի հևտևորդ, որը, ըստ երևույթին, ''Գ․'' էր։ Հավանաբար, որոշ տարածում է ունեցել մարկիոնական գնոստիկյան աղանդը։ Թերևս այդ է պատճառը, որ Մարկիոնի ուսմունքի քննադատությանը Եզնիկ Կողբացին իր «Եղծ աղանդոց»-ում առանձին գլուխ է նվիրել։ ''Գրկ․'' Տեր–Մինասյան Ե․ Գ․, Միջնադարյան աղանդների ծագման և զարգացման պատմությունից, Ե․, 1968։ Ե․ Տեր–Մինասյան '''ԳՆՉՈՒԵՐԵՆ''', տես Հնդկական լեզուներ։ '''ԳՆՉՈՒՆԵՐ''' (ինքնանվանումը՝ ռոմ, լոմմարդ), ժողովուրդ, ծագումով կապվում են հյուսիս–արևմտյան Հնդկաստանում ապրող վաչկատուն ժողովուրդների հետ։ Տարբեր երկրներում Գ–ին տարբեր կերպ են անվանում․ Հնդկաստանում՝ լոխարներ, նատեր, Միջին Ասիայում՝ լյուլիներ, մազանգներ, ջուղիներ, Իրանում՝ ղարաչիներ, Թուրքիայում՝ չինգենեներ, մյութրուբներ, Ռուսաստանում և առհասարակ Եվրոպայում՝ ցիգաններ են։ Հայերը ''Գ․'' են անվանում նաև հայախոս քրիստոնյա բոշաներին։ Աշխարհում ապրող ''Գ''–ի քանակի վերաբերյալ վիճակագրական տվյալները հակասական են (2 մլն–ից 12 մլն), ՍՍՀՄ–ում՝ 175 հզ․ (1970)։ Պատմական որոշակի պայմաններում, մոտավորապես V–X դդ․, ''Գ''․ զանգվածաբար լքել են Հնդկաստանը, սփռվել Առաջավոր Ասիայի, ապա (XV դ․) Եվրոպայի երկրներում։ Գնչուական լեզուն դասվում է նոր հևդկական լեզվախմբում։ Պահպանե–լով ծագումնաբանական, լեզվական, կենցաղավարման ն հավատալիքների զգալի ընդհանրություններ՝ ''Գ''․ առավել կամ պակաս չափով ընդօրինակել են մշակութային շատ տարրևր (նաև՝ գերիշխող կրոնը) այն ժողովուրդներից, որոնց շրջապատում ապրել են։ Համարյա բոլոր երկրներում նրանց տարբեր հատվածները վարում են թափառաշրջիկ, կիսանստակյաց կամ նստակյաց կյանք, հասարակական փոխհարաբերություններում և ընտանեկան կենցաղում դեռնս պահպանվում են նախնադարյան–համայնական կարգերի վերապրուկներ։ ''Գ''–ի տարբեր խմբերում, հատկապես անցյալում, գերիշխում էին տնայնագործական բնույթի տարբեր արհեստներ՝ փայտամշակություն, կլայեկագործություն, մաղագործություն, զամբյուղագործություն են։ Նրանք հայտնի էին նաև որպես հմուտ ձիաբույծներ, ձիավաճառներ, ձեռնածուներ և, առավելապես, նվագածուներ։ Կանայք, բացի ընտանեկան գործերից, զբաղվում էին նաև ապրանքափոխանակությամբ, փերեզակությամբ, գուշակությամբ և մուրացկանությամբ։ ՍՍՀՄ–ում ապրող ''Գ''–ի մեծ մասն այժմ աշխատում է ձեռնարկություններում ու հիմնարկներում, գյուղատնտեսության մեջ, ինչպես նաև գիտությաև ու արվեստի բնագավառներում։ ''Գրկ''․ Баранников А․, Цыганы СССР, М․, 1931; Санаров В․, Проблемы историко-этнографического изучения цыган, «Советская этнография», 1971, Jsfe 3․ Լ․ Պետրոսյան<noinclude></noinclude> iksw8rmebwkkqj0pkfgdkbebquxobpy 3 125386 345770 2022-08-06T16:41:41Z Pathoschild 190 create header for talk page ([[m:Synchbot|requested by MdsShakil]]) wikitext text/x-wiki <div style="display: flex; flex-wrap: wrap; justify-content: center; align-items: center; margin: 16px 0; border: 1px solid #aaaaaa;"> <div style="padding: 12px;">[[File:Circle-icons-megaphone.svg|75px|link=[[m:User_talk:MdsShakil]]]]</div> <div style="flex: 1; padding: 12px; background-color: #dddddd; color: #555555;"> <div style="font-weight: bold; font-size: 150%; color: red; font-family: 'Comic Sans MS'">Welcome to my talk page!</div> <div style="max-width: 700px">Hey! I am Shakil Hosen. I patrol many projects, and where I don't know the language I only act in cases of serious vandalism. If you think I have done anything wrong, feel free to [[m:User talk:MdsShakil|message me]] on Meta wiki. If you don't like that you can leave me messages here too, but since I do not watch all of my talk pages, your message might not get a timely response. Thanks! [[File:Face-smile.svg|18px|link=[[m:User:MdsShakil]]]]</div> </div> </div> 6ns6eellkw7iqc4yteyjnszfjmo2yio 3 125387 345771 2022-08-06T18:11:10Z Pathoschild 190 add talk page header ([[m:Synchbot|requested by MdsShakil]]) wikitext text/x-wiki {{User talk:MdsShakil/header}} tbo8m2n1p4y1shpmyu07h1k0g9pq65d