Батыс Қазақстан облысы

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="kk">
  <siteinfo>
    <sitename>Уикипедия</sitename>
    <dbname>kkwiki</dbname>
    <base>https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B_%D0%B1%D0%B5%D1%82</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.23</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Таспа</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Арнайы</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Талқылау</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Қатысушы</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Қатысушы талқылауы</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Уикипедия</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Уикипедия талқылауы</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Сурет</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Сурет талқылауы</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">МедиаУики</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">МедиаУики талқылауы</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Үлгі</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Үлгі талқылауы</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Анықтама</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Анықтама талқылауы</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Санат</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Санат талқылауы</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Портал</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Портал талқылауы</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Жоба</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Жоба талқылауы</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
      <namespace key="2600" case="first-letter">Topic</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Батыс Қазақстан облысы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1658</id>
    <revision>
      <id>3061353</id>
      <parentid>3059238</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T09:14:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <comment>/* Табиғаты */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47619" xml:space="preserve">{{Қазақстан облысы
 |облыстың атауы      = Батыс Қазақстан облысы
 |елтаңба             = Coat of Arms Batys Oblysy.png
 |карта               = {{Қазақстан облысы (карта)|Батыс Қазақстан облысы|330|center|bottom-right|кедергілер=иә|жылжыту=15|тақырыбы=}}
 |әкімшілік бірліктің картасы = 
  |lat_dir = N |lat_deg = 51 |lat_min = 14 |lat_sec = 00
  |lon_dir = E |lon_deg = 51 |lon_min = 22 |lon_sec = 00
 |облыс орталығы      = [[Орал]]
 |құрылған уақыты     = [[1932 жыл]]
 |аудандар саны       = 12
 |ауылдық округтер саны   = 
 |кенттік әкімдіктер саны = 
 |қалалық әкімдіктер саны = 
 |ауылдар саны       = 
 |тұрғыны            = {{өсім}} 651 356&lt;ref name=&quot;stat1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT287264|title=2018 жылдың басынан 2018 жылдың 1 қарашасына дейінгі 
Қазақстан Республикасы халық санының өзгеруі туралы|publisher=Қазақстан Республикасы Ұлттық Экономика министрлігі Статистика комитеті|accessdate=2019-01-03}}&lt;/ref&gt;
 |санақ жылы         = 2018
 |халық саны бойынша орны  = 12-ші
 |тығыздығы          = 4,30
 |тығыздығы бойынша орны   = 10-шы
 |ұлттық құрамы      = [[қазақтар]] 75,89 %&lt;br&gt;[[орыстар]] 19,65 %&lt;br&gt;[[украиндар]] 1,46 %&lt;br&gt;[[татарлар]] 1,31 %&lt;br&gt;басқалары 1,7 % (2018ж.)&lt;ref&gt;[http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT260594 2018 ж. Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны]&lt;/ref&gt;
 |жер аумағы         = 151 339
 |жер аумағы бойынша орны  = 8-ші
 |су ауданы          = 
 |ЖІӨ                = 
 |ЖІӨ бойынша орны   = 
 |ЖІӨ жылы           = 
 |жан басына шаққанда ЖІӨ   = 
 |экономикалық аудан        = [[Батыс Қазақстан]]
 |ресми тілі         = 
 |әкімі              = 
 |ISO 3166-2 коды    = KZ-ZAP
 |телефон коды       = +7 7112 xx-xx-xx
 |пошта индекстері   = 09xxxx
 |марапаттары        =
 |сайты              = http://bko.gov.kz
 |ортаққордағы санаты = West Kazakhstan Province
}}
'''Батыс Қазақстан облысы''' — [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның солтүстік-батысындағы әкімшілік-аумақтық бөлік. Шығысында [[Ақтөбе облысы|Ақтөбе]], оңтүстігінде [[Атырау облысы|Атырау]] облыстарымен, батысында Ресейдің [[Астрахан облысы|Астрахан]], [[Волгоград облысы|Волгоград]], солтүстік-батысында [[Саратов облысы|Саратов]], [[Самара облысы|Самара]], солтүстігінде [[Орынбор облысы|Орынбор]] облыстарымен шектеседі.

Облыс 1932 ж. 10 наурызда ''Батыс Қазақстан облысы'' болып құрылған. 1962 жылы Орал облысы болып өзгертілген. 1992 жылдан Батыс Қазақстан облысы болып аталады. Жерінің аумағы 151,3 мың км², тұрғындары 646 828 адам (2018)&lt;ref&gt;[http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT250955  2018 жылдың 1 қаңтарға Қазақстан Республикасы халқының облыстар, қалалар және аудандар бойынша саны]&lt;/ref&gt;. Әкімшілік жағынан Батыс Қазақстан облысы 12 ауылдық әкімшілік ауданға, олар 4 кенттік және 155 ауылдық әкімшілік округтерге бөлінген.

Орталығы — [[Орал]] қаласы. Облыстағы 539 елді мекеннің тұрғындары біркелкі орналаспаған. Халықтың орташа тығыздығы 1 км²-ге 4,0 адамнан келеді (1999). Солтүстік аудандарда және [[Жайық]] өзенінің аңғарында халық жиі қоныстанған (1 км²-ге 9 — 12 адам). Қала халқы бүкіл халықтың 49,1% құрайды. Қалалары: [[Орал]], [[Ақсай (Бөрлі ауданы)|Ақсай]]; ірі кенттері: [[Бөрлі (Бөрлі ауданы)|Бөрлі]], [[Деркөл (кент)|Деркөл]], [[Зашаған]], [[Круглоозерное]], [[Чапаев (Батыс Қазақстан облысы)|Чапаев]], [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]], [[Шыңғырлау]].

== Батыс Қазақстан облысының аудандары ==
#[[Ақжайық ауданы]] — [[Чапаев (Батыс Қазақстан облысы)|Чапаев]] ауылы
#[[Бәйтерек ауданы]] — [[Перемётное]] ауылы
#[[Бөкей ордасы ауданы]] — [[Сайқын]] ауылы
#[[Бөрлі ауданы]] — [[Ақсай (Бөрлі ауданы)|Ақсай]] ауылы
#[[Жаңақала ауданы]] — [[Жаңақала (Батыс Қазақстан облысы)|Жаңақала]] ауылы
#[[Жәнібек ауданы]] — [[Жәнібек (Батыс Қазақстан облысы)|Жәнібек]] ауылы
#[[Казталов ауданы]] — [[Казталовка]] ауылы
#[[Қаратөбе ауданы]] — [[Қаратөбе (Батыс Қазақстан облысы)|Қаратөбе]] ауылы
#[[Сырым ауданы]] — [[Жымпиты]] ауылы
#[[Тасқала ауданы]] — [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]] (Каменка) ауылы
#[[Теректі ауданы]] — [[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]] (Фёдоровка) ауылы
#[[Шыңғырлау ауданы]] — [[Шыңғырлау]] ауылы

== Табиғаты ==
Батыс Қазақстан облысы аумағының басым бөлігі [[Каспий маңы ойпаты]]ның солтүстігінде орналасқан. Жер бедері, негізінен, құмды алқаптар мен сор ойпаңдар алмасып жатқан жазық болып келеді. Бұл өңірдің абсолюттік биіктік 10 — 25 м-ден аспайды. Солтүстігіндегі қырат бөлігі (абсолюттік биіктігі 45 — 65 м)  Сырт қырқасы арқылы [[Орал үстірті]]не ұласады. [[Жалпы Сырт]]тың осы тұстағы ең биік жері 259 м ([[Ешкітау (тау, Батыс Қазақстан облысы)|Ешкітау]]). Орал үстіртінің облыс жеріндегі бөлігі — құрғақ арналармен тілімденген жонды-белесті өңір. Оның абсолюттік биіктігі 110 — 260 м, ең биік жері — [[Бортау|Ақтау (Бортау) тауы]] (263 м).

== Топырағы==
Батыс Қазақстан облысының солтүстік бөлігі далалық белдемде, қалған жері шөлейт және шөл белдемдерде жатыр. Облыс жерінің 15%-ін құмды алқап алады. Қиыр солтүстік, Сырт суайрықтарында қара, Сырт және Орал үстіртінің қыратты бөліктерінде қызыл қоңыр, өзен аңғарларында шалғынды сортаң, шөгінді (құмдақ-сазды) топырақ түрлері тараған. Облыстың оңтүстік бөлігін құмды алқаптар (Нарын, Көкөзенқұм, Аққұм, [[Қарағандықұм]], т.б.) алып жатыр.

== Геологиясы және кен байлықтары ==
Жер қыртысы бор кезеңінің мергелінен, палеогеннің құмтастарынан, әктастарынан түзілген. Олардың бетін Каспий маңы ойпатының төрттік кезең шөгінділері жапқан. Өзен аңғары [[аллювий]] шөгінділерінен құралған. Облыс жерінде тұз күмбездерінен құралған ірі тектоник құрылымдар (Сантас (Батыс Қазақстан облысы)|Сантас, [[Сасай]], т.б.) көп. Облыстың жер қойнауы мұнайға, әсіресе, газға (газ-конденсат) мейлінше бай. Мұнда [[Қазақстан]]дағы зерттелген газ-конденсаты қорының 90%-тен астамы шоғырланған ([[Қарашығанақ мұнай-газ конденсат кен орны]]). Одан басқа облыс аумағында жанғыш тақтатас (Чернозатон, Тоғай, Новошаново), калий, магний тұздары ([[Шалқар (көл, Батыс Қазақстан облысы)|Шалқар көлі]]), цементтік шикізат (Ақсуат, Шаново), керамзиттік саз (Тұйықсай, Погодаев), т.б. құрылыс материалдары кен орындары бар.

==Қазба байлықтары==
Облыс аумағында Цыганов, Ульянов, Гремячинск, Батыс Теплов, Теплов, Қарашығанақ сынды бірқатар газ конденсаттары мен мұнай кендері анықталған. Олардың ішіндегі ең ірілері : Батыс Теплов және Қарашығанақ болып табылады. Сонымен бірге Чернозатон, Түксай, Новосеменов жанғыш тақтатастар кендері табылды. Тас тұзы, калий және бор қабатындағы тұздар, гипс, әк жыныстары, бор және басқа қазба байлықтар ашылды.
Құрылысқа жарамды минералды шикізаттардан облыста кірпіш және цемент өндірісі шикізаты, керамзит, әк, құрылыстық құм, құм – қиыршық қоспалары, құрылыс тастары, оларды алмастыратын басқа түзілімдер бар. Керамзитті шикізаттың Погодаев және Түксай кендері барланған. Ақтау («Белая Горка») кенінің құмы силикатты кірпіш дайындау үшін пайдаланылады. Әк өндіруге жарамды бор облыстың солт. және оңт. бөліктеріндегі аудандарда таралған : пайдалы қазбалардың өндірістік балансына Ақтау («Белая Горка») және Бөрлі кендері енгізілген ; бұлардың жиынтық қоры 16081 мың метр куб.
Жылдық қуаты 1300 мың т. цемент зауытын шикізатпен толық қамтамасыз ететін қоры 1106482 мың метр куб Ақсуат кені барланды. Гидравликалық қосымша ретінде қоры 21619 мың метр куб болатын кремний сазы бар Шипов кенінің пайдаланылуы мүмкін. Қыш шикізаты Федровка с – ның жанынан ашылды, қоры 2042 мың метр куб.

== Гидрографиясы ==

==Өзендер==
Облыстағы өзендер Каспий теңізі алабында жатыр. Ұзындығы 100 км-ден асатын 14 өзен бар. Басты су артериясы — [[Жайық өзені]] солтүстік-шығыстан оңтүстікке қарай ағады. Оның облыс жеріндегі Ұзындығы 500 км-дей. [[Жайық]]қа облыс аумағында [[Емболат]], [[Шаған (Жайық алабы)|Шаған]], [[Дерқұл]], [[Елек]], [[Шыңғырлау]], [[Барбастау]] өзендері құяды. Облыстың шығыс жағындағы шағын Өлеңті, Қалдығайты, Жақсыбай өзендері Орал үстіртінен басталып құмға сіңіп жоғалады. Өзендері қарашаның 2-жартысында қатып, сәуірдің 1-жартысында мұзы ериді. 
Облыстың негізгі су көзі – Жайық өзені болып табылады. Облыс шегіне Елек ауылының батыс жағынан енген өзен батыс бағытқа қарай ағып, Орал қаласына дейін жетіп, оңтүстікке шұғыл бұрылады да, Солтүстік Каспий маңын кесіп өтеді. Облыс шегіндегі ұзындығы – 761 км, су жинайтын алабы – 116678 шаршы км. Жайықтың облыс аумағындағы салалары – Елек, Шыңғырлау, Шаған, Барбастау, Емболат, Быковка, Рубежка. Барбастау өзенінен төменірек Жайықтан Көшім (Қабыршақты) бөлініп шығады.Жайық өзені бүкіл облыс жерін жер беті ағын суларының жиілігі әр түрлі қос торапқа ажыратады. Сол жағалаулық өзен торы тығыздығының коэффициенті К – 0,54 км/км квадрат мөлшерімен сипатталады, оң жағалаулық бөліктегі өзен торы тығыздығының коэффициенті К – 0,26 км/км квадрат. Бүкіл облыс үшін өзен торының тығыздығы Жайық өзенісіз – 0,036 км/км квадрат, Жайықпен қосып есептегенде 0,040 км/км квадрат коэффицентпен сипатталады.
Жалпы облыста үлкенді – кішілі 200 - ден астам өзен бар, олардың 65 - і жазда кеуіп құрғақ арналарға айналады ; ұзындығы 10 км – ден аспайтын шағын жылға – өзендер де баршылық. Ұзындығы 200 км – ден асатын өзендер небәрі – 8. Қараөзен, Сарыөзен, Елек жерінде тек өздерінің сағалық бөлігі мен ғана ағады, олардың жалпы ағыны шегінен тыс қалыптасады. Өңірдің жер бедері мен топырақ қабатының ерекшелігіне байланысты көптеген өзендердің арналары өте ирелең қалыптасқан. Мыс., Барбастаудың ирелеңдеу коэффициенті К – 1,4, Шолаңқаты – К -1,04, Жақсыбай – 1,07, Ащыөзек – К – 1,75, Мұқыр – К – 1,4 – ке тең келеді.

==Көлдері==
Батыс Қазақстан облысы-нда 140-тан астам көл бар. Оның 9-ның су айдыны 10 км²-ден асады. Суы тұщы маңызды көлдері: Қамысты Самар, Итмұрынкөл, Сұлукөл; ірі тұзды көлдері: Шалқар, Аралсор, Жалтыр, [[Жалтыркөл (көл, Сырым ауданы)|Жалтыркөл]], Боткөл, т.б. Жер бетіндегі ағынды суды реттеу үшін облыс аумағында бірнеше бөгендер салынған. Олар негізінен Көшім суландыру жүйесінде және [[Үлкен Өзен (өзен)|Қараөзен (Үлкенөзен)]] бойында (Бітік, Дөңгелек, Киров, Пятимар, Сарышаған, Айдархан) орналасқан.
Облыстағы көлдің таралу коэффициенті 10% (жайылма суларды есепке алмағанда) ; олардың айдындарының аумағы 1532 шаршы км. Облыстың өзен бойларына жуық өңірлерінде жайылма су (қарасу) айдындары көп. Мысалы Шежін жайылмасы 2200 шаршы км  ауданды алып жатыр. Дүре – 700 км², Қараөзен – 600 – 700 км², Сарыөзен – 200 – 300 км², ал Бұлдырты – 100 км² жуық жерге жайылған.
Облыс аумағында көлдер әркелкі орналасқан : Елек алабында – 5, Өлеңті алабында – 1 - 2, Бұлдырты алабында – 10 – нан аса, Қалдығайты алабында – 20 – дан аса (оның ішінде жазда тартылып қалатын Итмұрын тұзды көлінің шарасы – 112 км²), Жақсыбай алабында 5 – 6 шағын көл бар. Ойыл сағасындағы Аралсор (Өзенсор) көлінің ауданы – 112 км². Бұл көлдердің бәрі Жайықпен ұласпайтын өзендердің алаптарында орналасқан. Облыстың оңтүстік – батыс бөлігі көлді келеді. Олар Дүре – Шежін жайылма суларының оңтүстік бөлігінде, Көшім және Мұқыр өзендерінің сағалық жағында Қараөзен, Сарыөзен сағаларында (Қамыс – Самар көлдері) шоғырланған. Бұлардың арасында 200 км² ауданды алып жатқан Балықты Сакрыл, Сарай, Қамыс – Самар көлдерін бөліп атауға болады. Облыстың осы бөлігінде су айдыны 1 – ден 4 км² дейін тұзды, кеуіп қалатын көлдер көп, олардың да ауданы 72 км² тұзды Боткөл бар. Оның ең терең әрі уқымды су айдыны Шалқар көлі, ауданы – 242 км².

==Жануарлар дүниесі. ==
Батыс Қазақстан облысының тоғайлы-орманды өңірлерінде бұлан, елік, өзендер бойындағы қалың қамыс арасында қабан, оңтүстігіндегі құмды жағында ақбөкен, түлкі, қарсақ, қасқыр, қоян, күзен, құндыз; кеміргіштерден сарышұнақ, құм тышқаны, т.б. мекендейді. Облыста құстардың көптеген түрлері (аққу, қоңырқаз, сұрқаз, тырна, бірқазан, балықшы, құр, ақиық, кезқұйрық, безгелдек, қаршыға, т.б.) кездеседі. Өзен-көлдері балыққа бай (сазан, көксерке, аққайраң, табан, жайын, шортан, т.б.). Жайық өзенінде бекіретәріздестер (бекіре, шоқыр) кездеседі.
Облыс аумағында сүтқоректілердің 70 түрі, құстардың 310 – ға жуық, рептилияның 19, қос мекенділердің 7, балықтардың 51, әр алуан омыртқасыздардың мыңдаған және дөңгелек ауыздылар мекендейді.
Сүтқоректілерден өздерінің алуан түрлілігімен ерекшелінетін кеміргіштер де бар. Олардың ішінде әсіресе кішкентай сарышұнақ, кәдімгі сұртышқан, дала алақоржыны кеңінен таралған. Қамысты – қоғалы қалың нудың арасында, кейбір өзендер мен ірі көлдерде аңдатр (су тышқаны) мекендейді. Жайықтың ескі арналарында қайтадан құндыз кездесе бастады. Орқоян кең таралған, ал облыстың солт. бөлігінде аққоян мен дала шақылдағы кездеседі. 
Жыртқыштардан қасқыр, түлкі, аққұлақ, аққіс мекендейді, сондай – ақ қарсақ, дала мен борсықты, кейде шұбаркүзенді көруге болады, оңтүстік – батыстағы адырлы құмдарда жабайы мысық бар, кейде бұл ауданда жанат тәрізді ит кездеседі. Оқта – текте тоғай тауығы, кәмшат, еуропа қара күзені, тіпті сілеусінді ұшырастыруға болады. Жәндік қоректілерден кәдімгі және құлақты кірпі, жертесердің бірнеше түрі, жұпартышқан кеңінен таралған, жарқанат едәуір көп (8 түрі бар).
Тұяқтылардан киік көп тараған. Жайылмалық орман – тоғайларда бұлан мен елік мекендейді. 
Құстардың ішінде ең көбі торғай тектестер (120 – ға жуық түрі бар). Орман – тоғайда қызылторғай, мысықторғай, сарышымшық, қызылқұйрық, мақтанторғай, құрқылтай, барқылдақ торғай кездеседі. Орман алаңқайларында сұлусары, бақторғай сұр мақтанторғай, өзен жағалауларын, ескі арналарды бойлай өскен бұталарда құрқылдақторғай, жасымықторғай, Жайын жайылмасының солт. бөлігінде шырылдақторғай, сарықасторғайлар бар.
Облыста бауырымен жорғалаушылардан кесірткенің 10 түрі, жыландардың сегіз түрі және тасбақа (батпақты) бар.
Облыстың өзендері мен көлдері өздерінің балыққа байлығымен және әр алуандығымен ерекшелінеді. Ең көбі тұқы тәрізділер (28 түр), олардың ішінде әсіресе жерсінгендері – ақамур мен дөңмаңдай. Тұщы суларда табан, мөңке, сазан, ақбалық, көксерке, т.б. кездеседі. Жайық өзені аса бағалы бекіре тұқымдастарға (шоқыр, бекіре, қортпа) бай.
Омыртқасыздар ішінде буынаяқтылары, әсіресе жәндіктер (2,5 мың түрге жуық) көп және қоңыздар басым болып табылады (1,2 мың түрге жуық). Көбелектер отрядының 400 – ге жуық түрі бар, екі қанатты және жарғақ қанаттылар 150 – 200 түрден саналады. Әр түрлі типтегі омыртқасыздар негізінен топырақ қабатында таралған. Олардың ішінде қарапайымдылар мен ірі құрттардың – 10 – 15, өрмекші, кенелердің 100 – ден астам түрі бар. Су түбін мекендеушілерден, әдетте, әр түрлі құрттар, буынаяқтылар мен олардың дернәсілдері (шамамен 100 түрден), сондай – ақ молюскалар кездеседі. Планктонның негізгі массасын шаян тәрізділер (дафния, циклоптар), қарапайымдар (инфузория, арцелдер), жәндіктердің дернәсілдері, хиромид және басқалары құрайды.

==Өсімдіктер дүниесі. ==
Облыстың солтүстік бөлігінде бетегелі дала өсімдіктері мен шөлейт белдемнің өсімдік түрі басым. Өзен жайылымдарында астық тұқымдасты шөп түрлері, кей жерлерде қалың қамыс, құрақ өскен. Жайық аңғарында терек, емен, қайың, тал, Сырт және Орал үстіртінде, Елек өзені алабында шоқ қайың орманы көптеп кездеседі.
Облыстың флорасында 106 тұқымдасқа жатқызылатын гүлді өсімдіктердің 1300 – ге жуық түрі, олардың ішінде күрделі гүлді (220), атбас бұршақты (139), астық тұқымдас (118), көкпек (113), зиягүл (104) түрлері бар. Өсімдіктерді эндимиктік түрлері : Талиев гүлкекіресі, қатты жапырақты келерия, майысқақ боз, Еділ майқарағайы және т.б. Облыстың өсімді жамылғысында үш белдем (зона) элемент кездеседі. Солтүстіктен нағыз дала белдем өтеді, орталықтың едәуір бөлігі шөл дала немесе шөлейіт белдемге енеді, ал оңт. аудандар шөлдің солт. шегіне ұласады. Жалпы өсімдік жамылғысында бір кездері далалық сипаттың басым болғаны байқалады, бірақ оны пайдалану барысында табиғи жағдайының өзгеруінен бірте – бірте шөлге айналу құбылысы етек жаюда. Негізінен нағыз дала зонасы облыстың солт. бөлігін алып жатыр және бұл өңір боз әрі бетегелі дала болып табылады.
Боз даланың оңт. шегі Еруслан бастауынан Қараөзен және Сарыөзен арқылы, Ершов кентінен 2025 км оңтүстікке, одан әрі Жалпы Сырт сілемдерімен Красный кентіне дейін, Дарьинск арқылы Шалқар көлінімен солт. жағалаумен, содан соң Елек және Қобда су айырығын бөле шығысқа қарай өтеді. Бұнда далалық боздың әр алуан түрлерімен қатар қылтанақсыз арпабас, бедетүнгі шегіргүл, дала шиесі, талбұршақ және т.б. кездеседі.Облыстың шөптесін қорының бсты түрі – жайылмалық шалғындар. Жайықтың төңірегінен биіктеу белесті – жады келетін жайылмаларында бидайық тектес және жусанды – бидайық аралас өскен шалғын көп кездеседі. Жайылмалық шалғындарда көбіне миямен араласа бидайық, сұлыбас өседі. Жайылмалардың ең төмен учаскелерін өлең шөбі басым батпақты шалғындар алып жатыр. Облыстың орман – тоғай өсімдіктерін зерттеген кезде дала тоғайларының негізінен қосымша ылғалды белдемдерге ұштасып келетіні анықталды. Облыстағы орман алқаптары – жайылмалық орман – тоғай, құмайт масивтердегі бұталы алқап және көлтабан ойпандарындағы массивтер түрінде өскен ; жайылмалық тоғай көбіне өзен аңғарларымен байланысты. Мұнда аралас өскен бұталы үйеңкі, қара және ақтерек, шегіршін, көктерек, қайың, емен ағаштары ұзақ уақыт суда қалуға бейімделген.Құмайт массивтердегі тоғай шегі оңтүстікке қарай сұғына түсіп, 49 градус солт. ендікке дейін жетеді.

== Климаты ==
Облыстың климаты тым континенттік. Қысы суық, жазы ыстық әрі құрғақ. Қаңтар айының орташа температурасы –11 — 14 °С, кейде —40 °С-қа дейін төмендейді, шілде айындағы температура 22 — 25 °С, кейде 40 °С-қа дейін көтеріледі. Жауын-шашынның көп жылдық орташа мөлш. 190 (оңт-те) — 350 мм (солтүстікте). Қар жамылғысы 70 күннен (оңтүстікте) 140 күнге (солтүстікте) дейін жатады. Жыл бойына екпінді желдер (кейде 15 — 20 м/с-қа дейін) болып тұрады. Өсімдіктердің вегетациялық кезеңі 150 — 170 тәулік.

== Шаруашылығы ==

Батыс Қазақстан облысы экономикасында ауыл шаруашылық өндірісінің үлесі басым. Мұнда астық егу, жайылымдық мал шаруашылығы, етті-сүтті сиыр өсіру дамыған. Облыс шаруашылығының негізгі саласының бірі — өнеркәсіп. Облыста мұнай, газ өндіру, металл өңдеу және машина жасау, тамақ, жеңіл, құрылыс материалдары, ауыл шаруашылық техникасын жөндеу, халыққа тұрмыстық қызмет көрсету, т.б. салалар жақсы дамыған. Ірі өндірістерден Қарашығанақ газ-конденсат  комбинаты, “Металлист”, “Зенит”, “Металл өңдеу”, “Омега” зауыттары, жеңіл және тамақ өнеркәсібінде “Надежда” тігін-тоқыма  комбинаты, былғары аяқ киім з-ты, аң терісін өңдеу, балық комбинаттары, арақ-шарап, сыра з-ты, нан  комбинаты, сондай-ақ, “Жайықжылужарық”, Оралоблгаз, “Диана”, “Орал-Алма”, “Нұржанар”, Оралагрореммаш, т.б. кәсіпорындары жұмыс істейді. Батыс Қазақстан облысы-нда республикадағы табиғи газдың 30%-тен астамы өндіріледі. Облыстағы а. ш.-на тиімді жер 13,9 млн га (1997). Оның ішінде жыртылатын жер аумағы 1,4 млн га, шабындық 940 мың га, жайылымы 8,2 млн га. Астық дақылдары 934 мың га жерге, тех. дақылдар 34,1 мың га, картоп және көкөніс-бақша дақылдары 7,6 мың га, жемшөп дақылдары 222 мың га жерге егіледі. Мал ш-нда сиыр саны 444 мың, қой мен ешкі 904 мың, шошқа 28,5 мың, жылқы 94 мың, түйе 3,9 мың, құстың саны 371 мың (1997). Облыстағы ауыл шаруашылығы бағытындағы өндіріс кооперативтері мен шаруа қожалықтарының жалпы саны 2467 (1997). Олар мемлекет қарауындағы ұжымдық шаруашылықтарға (25), ұжымшарларға (3), серіктестіктер мен өндірістік кооперативтерге (400-ге жуық), акцион. қоғамдарға (21) және шаруа (фермер) қожалықтарына (2017) біріктірілген. Сонымен қатар шет елдермен бірлескен кәсіпорындар да (17) жұмыс істейді (1997).

=== Жолдары ===
Батыс Қазақстан облысында темір жол, автомобиль жолы және су жолы көлігі дамыған. Темір жолдың жалпы ұзындығы 417 км. Автомобиль жолдарының ұзындығы 8,5 мың км, оның ішінде 2,5 мың км жол асфальттанған. Негізгі автомагистралдары: Орал—Атырау, Орал—Ақтөбе, Орал—Орынбор. Жайық өзенінен Атырауға дейін кеме қатынайды. Қазақстанның ірі қалаларымен және кейбір шет ел қалаларымен әуе қатынасы бар.&lt;ref&gt;Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002
ISBN 9965-607-02-8&lt;/ref&gt;

==Өңірдің мәдени өмірі==
Батыс Қазақстан облысы бай тарихи және мәдени мұраларға ие. Оның аумағында 6 мыңнан астам әртүрлі дәуірдегі археологиялық ескерткіштер және 500-ден астам тарих, сәулет және монументалды өнер ескерткіштері бар, олардың 14-і республикалық маңызы бар ескерткіштер болып табылады. Мәдениет және өнер жүйесінде облыста 717 мәдениет мекемелері қызмет етеді.

Облыста тарихи-мәдени мұраны насихаттау мақсатында 22 тарихи-өлкетану, мемориалдық музейлері халыққа қызмет көрсетеді, олардың 13-і ауылдық жерде орналасқан. Облыс кітапханалары жүйесінде 377 көпшілік кітапхана халыққа қызмет көрсетеді.

==Халқы==
Батыс Қазақстан облысы халқының саны&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-division.htm|title=Division of Kazakhstan|publisher=pop-stat.mashke.org|lang=en|accessdate=2016-03-29}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;[http://demoscope.ru/weekly/ssp/kaz_pop.php Қазақстан Республикасының облыстары, қалалары және аудандары бойынша халық саны, 2003-2012]&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! 1970!!	1979!!	1989!!	1999!!	2003!!	2004!!	2005!!	2006!!	2007 
|-
|513 077	
|581 499	
|630 887	
|616 800	
|602 133	
|603 832	
|606 534	
|609 291	
|612 479
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!2008!!	2009!! 2010!!	2011!!	2012!!	2013!!	2014!!	2015
|-
|615 310	
|598 341	
|603 828	
|608 280	
|612 498	
|617 640	
|623 977	
|629 932	
|}

Қазіргі Батыс Қазақстан облысының жерінің ерте дәуірлерден қазақ халқының құрамына кіретін Кіші жүз, соның ішінде Байұлы, Жетіру тайпа бірлестіктері, сондай-ақ Әлімұлының кейбір рулары жайылады. Байырғы тұрғындар негізінен мал бағу, егін егумен айналысты. Ел билеушілердің алауыздығы мен бақталастығы салдарынан әлемге айбынын асырған ''Алтын Орда'' құлап, ''Ноғай Ордасы'' ыдырағаннан кейін өлкеге жатжұрттықтар келе бастады. XVI ғасырдың орта шенінде Ресейде жерсіз, кәсіпсіз қалып, қаңғып жүрген еркін қауымдастықтар мен қарақшы топтар Жайық бойына жетіп, құнарлы жерлерге қоныстана бастады. Үш ғасырға созылған Ресей империясының отарлау саясатының негізінде, өлкенің бастапқы бет-бейнесі өзгеріп, байырғы тұрғындар - қазақ ұлты экономикалық-әлеуметтік қысымшылыққа ұшырады, құнарлы қоныстарынан қазақтарды шөл-шөлейт аймақтарға ығыстырды. Әсіресе XIX ғасырдың 2-жартысында Ресей империясының әкімшілік реформасының нәтижесінде, дәстүрлі саяси-билік еркіндігінен айырылып, отар елге айналған қазақ өлкесіне, Батыс Қазақстан облысына орыс және украин шаруасы ағыла бастады. 1871 жылғы халық санағы бойынша облыс жеріндегі қазақтардың үлесі 71,3%, орыстар 14,9% болды. 1897 жылы облыс тұрғындарының жалпы саны 678 мың адамға, Орал қаласы бойынша 45,5 мың адамға жеткен. Саяси-әлеуметттік құқылар қорғаусыз қалған қазақтардың ұлттық мүдделері ескерілмей, ғасырлар бойы қоныс тепкен мекендерінен күшпен қуытылды. Орыс әкімшілік озбырлығына қарсы  шығып, қару көтерген бірнеше ұлт-азаттық көтерілістер аяғы қанға боялып тыңды. 1890 жылдың соңында 100 мыңнан астам қазақ, өзінің құнарлы жерінен айырылды, облыстың оңтүстігіндегі қуаң далаға көшті. Босаған барлық жерге орыстар қоныс етті. Ресей мемлекетінің озыбырлығы мен отарлау әскерінің, сондай-ақ Кеңес өкіметінің асыра сілтеу саясатының салдарынан облыс тұрғындарының, оның ішінде қазақтар саны өсудің орнына, күннен күге азайып отырған. Мысалы,
*	1920 жылы облыс халқы 500 мың,
*	1926 жылы осы көрсеткіш 325 мың адамға кеміп кеткен
*	1959 жылы облыс тұрғындарының саны 23,8% -ке қазақтар саны 43,1% -ке кеміген.
*	1950 жылдардың ортасынан бастап қала тұрғындарының саны көбейе бастады. Оған халықтың тұрмысқа қолайлы қалалық жерлерге қоныс аудару әсер етті.  
*	1960 жылдарына дейін ауыл тұрғындарының саны кеми берді. 
*	Тың және тыңайған жерлерді игеру кезінде ауыл тұрғындары азадап көбейгенмен, 1970-жылдары қайта төмендеп кетті. Қала халқының механикалық өсімінің негізгі бөлігін ауылдан келгендер құрады.
*	1920 жылы облыстағы қала тұрғындарының үлес салмағы 9,9% болса, 1992 жылы бұл көрсеткіш 35,7%-ке көтерілді.
	
	XX ғасыр басына дейін облыс аумағында халықтың ұдайы өсу көрсеткіші де, сондай-ақ өлім-жітімі де жоғары деңгейде болды. Бұл жағдай 1940 жылға дейін сақталды, кейінгі кездерде ахуал біршама жақсарып, әсіресе оңтүстік аудандарда халықтың ұдайы өсімі жоғарылады, бірақ Теректі, Бәйтерек ауданы мен облыс орталығында бұл көрсеткіш әлі төмендеу. 1950 жылдардағы туу коэффицентінің төмендеуі де халықтың табиғи өсуіне елеулі түрінде кері әсерін тигізді.
Жалпы облыста ер адамдарға қарағанда, әйел адамдар саны көбірек болды. Некеге отырушылар қатары жыл сайын кеми түсуде. Орта есеппен әр отбасында - 4 адам, ал қалада – 3,4; Сырым, Казталов, Қаратөбе аудандарында 5 адамнан бар. 
Соңғы мәлімет бойынша, облыста 100-ге жеткен 24 адам бар.

=== Білім беру ===
Облыста 4 жоғарғы оқу орны бар, олардың барлығы Орал қаласында орналасқан, атап өткенде Махамбет Өтемісұлы атындағы Батыс Қазақстан Мемлекеттік Университеті, Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-технологиялық университеті, Батыс Қазақстан инженерлік-технологиялық университеті, Еуразия академиясы.

==Машина жасау және металл өңдеу==
Қазіргі кезде бұл саладағы өндірістің негізгі бөлігі «''Орал-Зенит зауыты''», «''Орал «Металлист» зауыты''», АҚҚ, «''Омега''», «''Гидроприбор''» ҒЗИ, «''Орал арматура зауыты''» - ның үлесіне тиіп отыр. Бұл кәсіпорындарда осы заман талабына сай кәсіп өндірістік корпустар мен құрал-жабдықтар бар, тәжібиелі де ьілекті жұмысшы және инженер-техник кадрлар легі қалыптасқан. Олардың шығарған өнімдері ТМД елдеріне де, шетел тұтынушыларына да кеңінен танымал.

==Құрылыс материалдары мен құрылыс өндірісі  ==
Облыста құрылыс материалдары өнеркәсібін дамытуға мүмкіндігі мол. Геологтар 100-ден астам кен орындар барлап, цемент өндіруге шикізаттар көзін, құм-қиыршық қоспасын, бетон мен қабырға материалдарын ауыстыратынжеңіл түзілімдер қорын тапты. Мұның келешекте облыс аумағына шеттен цемент, гипс, қиыршық тас, құм және тағы басқа материалдар тасымалдау шығынын шегеруге мүмкіндік бермек. Қазіргі кезде жергілікті құрылыс индустриясының сапында «''Орал құрылыс материалдарды өндірістік белгісі''» (УПОСМ), «''Орал әк зауыты''» (УИЗ), «''Орал силикатты кірпіш зауыты''» (УЗСК), акциялық қоғамдары толық өндірістік қуатпен жұмыс істеуде. Соңғы кездерде Ақсуат пен Тасқала маңындағы шикізат игеру мақсатында, «Орал цемент» кәсіпорыны құрылып, зәру өнім түрімен Батыс Қазақстан аумағын - Атырау, Маңғыстау, Ақтөбе сондай-ақ, Қызылорда мен Қостанай облыстың құрылыс алаңдарын қамтамасыз етуге жұмсануда. Жол құрылысын жақсарту үшін Орпл асфальт-бетон зауытымен қатар Ақсай қаласы мен Жәнібек ауданында осындай кәсіп орые іске қосылмақ. Орман және ағаш өңдеу кәсібінде де 1997 жылдан өндіріс көлемі артып келеді. 1963 жылдан бастап, Орал қаласында іске қосылған «Орал жиһазы» комбинатының «Сатурн», «Слава»,  тағы басқа үй жиһаздары әлі күнге дейін жоғары сұранысқа ие.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сыртқы сілтеме ==
* [http://www.dmoz.org/World/Kazakh/Региондық/Азия/Қазақстан/Әкiмшiлiк-аумақтық_құрылысы/Батыс_Қазақстан_облысы Батыс Қазақстан облысы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170309225657/https://www.dmoz.org/World/Kazakh/%D0%A0%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D2%9B/%D0%90%D0%B7%D0%B8%D1%8F/%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD/%D3%98%D0%BAi%D0%BC%D1%88i%D0%BBi%D0%BA-%D0%B0%D1%83%D0%BC%D0%B0%D2%9B%D1%82%D1%8B%D2%9B_%D2%9B%D2%B1%D1%80%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%8B/%D0%91%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%81_%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD_%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%8B/ |date=2017-03-09 }} в [[Ашық Тізімдеме Жобасы|Ашық Тізімдеме Жобасы (ODP)]]

{{Қазақстан Республикасының әкімшілік аумақтары}}
{{Батыс Қазақстан облысы}}

[[Санат:Батыс Қазақстан облысы]]</text>
      <sha1>qzkawwy3uaduxk0rafmbgs3374ira63</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қызылорда облысы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1666</id>
    <revision>
      <id>3061105</id>
      <parentid>3044497</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T12:41:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="45616" xml:space="preserve">{{Қазақстан облысы
 |облыстың атауы      = Қызылорда облысы
 |елтаңба             = Kyzylorda province seal.svg
 |карта               = {{Қазақстан облысы (карта)|Қызылорда облысы|330|center|bottom-right|кедергілер=иә|жылжыту=15|тақырыбы=}}
 |әкімшілік бірліктің картасы = 
  |lat_dir = N |lat_deg = 45 |lat_min = 0 |lat_sec = 
  |lon_dir = E |lon_deg = 64 |lon_min = 0 |lon_sec = 
  |region     = KZ
 |облыс орталығы      = [[Қызылорда]]
 |құрылған уақыты     = [[15 қаңтар]] [[1938 жыл]]ы
 |аудандар саны       = 7
 |ауылдық округтер саны   = 
 |кенттік әкімдіктер саны = 
 |қалалық әкімдіктер саны = 
 |ауылдар саны       = 
 |тұрғыны            = {{өсім}} 792 562&lt;ref name=&quot;stat1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT287264|title=2018 жылдың басынан 2018 жылдың 1 қарашасына дейінгі 
Қазақстан Республикасы халық санының өзгеруі туралы|publisher=Қазақстан Республикасы Ұлттық Экономика министрлігі Статистика комитеті|accessdate=2019-01-03}}&lt;/ref&gt;
 |санақ жылы         = 2018
 |халық саны бойынша орны  = 8-ші
 |тығыздығы          = 3,5
 |тығыздығы бойынша орны   = 12-ші
 |ұлттық құрамы      = [[қазақтар]] 96,15 %&lt;br /&gt;[[орыстар]] 1,89 %&lt;br /&gt;[[корейлер]] 0,97 % &lt;br /&gt;басқалары 0,99 % (2018ж.)&lt;ref&gt;[http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT260594 2018 ж. Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны]&lt;/ref&gt;
 |жер аумағы         = 226 076 
 |жер аумағы бойынша орны  = 4-ші
 |су ауданы          = 
 |ЖІӨ                = 
 |ЖІӨ бойынша орны   = 
 |ЖІӨ жылы           = 
 |жан басына шаққанда ЖІӨ   = 
 |экономикалық аудан        = [[Оңтүстік Қазақстан]]
 |ресми тілі         = 
 |әкімі              = [[Нұрлыбек Машбекұлы Нәлібаев]]
 |ISO 3166-2 коды    = KZ-KZY
 |телефон коды       = +7 7242 xx-xx-xx
 |пошта индекстері   = 12xxxx
 |марапаттары        =
 |сайты              = http://www.e-kyzylorda.kz/
 |ортаққордағы санаты = Kyzylorda Province
}}
'''Қызылорда облысы''' — [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның оңтүстігінде орналасқан әкімшілік-аумақтық бірлік. 

Облыс  [[1938 жыл]]дың [[15 қаңтар]] күні құрылған. Жер аумағы 226 мың км² (Қазақстан жерінің 8,3% -ы). Тұрғыны 783 099 адам, орташа тығыздығы 1 км²-ге шаққанда 3,4 адамнан келеді. (2018)&lt;ref&gt;[http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT250955  2018 жылдың 1 қаңтарға Қазақстан Республикасы халқының облыстар, қалалар және аудандар бойынша саны]&lt;/ref&gt;. 

Облыс орталығы - [[Қызылорда|Қызылорда қаласы]] (кезінде Перовск және Ақмешіт деп аталған). Қала тұрғындары - 212 мың адам. Қызылорда қаласы 1925 жылдан Қазақ АКСР-ның астанасы болды, 1927 жылы астана мәртебесі Алматы қаласына ауысты,&lt;ref&gt;Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:&quot; Қазақ энциклопедиясы&quot; ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5&lt;/ref&gt;. 

[[1997 жыл]]дың [[17 маусым]]ында [[Қазақстан Республикасы Президенті]]нің жарлығымен қаланың орысша транскрипциясы Кзыл-Ордадан Кызылордаға, ал облыс аты Кзыл-Орда облысынан Кызылорда облысына өзгертілді.

Қызылорда облысы - [[Арал теңізі]]нің шығысында,  [[Сырдария өзені]]нің төменгі ағысында жəне [[Тұран ойпаты]]нда орналасқан.  Қазақстан Респуликасының бірнеше облыстарымен, оның ішінде шығыс және оңтүстік–шығысында [[Түркістан облысы]]мен, солтүстігінде – [[Қарағанды облысы]]мен, солтүстік-батысында [[Ақтөбе облысы]]мен және оңтүстік-батысында [[Қарақалпақстан Республикасы]]мен, оңтүстігінде Өзбекстанның [[Науаи облысы]]мен шектеседі. Жер көлемі жөнінен республика бойынша 4 - орында.

== Тарихы ==
==== Ежелгі дәуір ====
Қызылорда облысының басым бөлігі кезінде [[сақ]] - [[массагет]] иелігінде болған, қалған бөлігін [[қаңлы]]лар басқарған. [[Ғұн]] тайпаларының батысқа қоныс аударуы кезінде Сырдарияның төменгі ағыстарына жетті. Б.з. 93 жылы Арал маңын мекендеген ғұндар [[эфталиттер]] мемлекетінің негізін қалайды. 427 жылы эфталиттер [[Үндістан]]ға жорықтары нәтижесінде Сотүстік-Батыс Үндістан, [[Орта Азия]], Шығыс Иран және [[Ауғанстан]] территориялары кірген үлкен мемлекетті құрайды.

VIII ғасырда Орталық Азияны және Қазақстан оңтүстігін [[арабтар]] бағындырып [[Ислам]] дінін таратады.  IX-X ғасырларда Сырдарияның төменгі және ортаңғы ағыстарында [[Оғыз мемлекеті|оқыз тайпаларының]] ерте феодалдық мемлекеті құралады. Ортағасырлық қалалардың [[Ұлы Жібек жолы]] бойында орналасуы  оғыз тайпаларына пайда әкелді

ХІІІ ғасырларда [[моңғолдар]]дың шапқыншылықтары нәтижесінже [[Жент]], [[Сығанақ]], [[Асанас]], [[Өзкент]], [[Баршынкент]], [[Жанкент (көне қала орны)|Жанкент]] қалалары қиратылды.

[[Әбілхайыр|Әбілқайыр хан]]ның билігі кезінде [[Әбілхайыр хандығы|көшпелі өзбектер хандығы]]ның орталығы Сығанақ қаласы болған. XV ғасырдың ортасында қала аймақтың әкімшілік орталығына айналды. XVI ғасырда Сырдарияның оң жағалауы [[Қазақ хандығы]]ның қарамағына енді.

[[File:Perovsk seal. Kyzylorda.jpg|thumb|right|300px|Перовск қаласының таңбасы]]

==== Ресей Империясы ====
Ақмешіт [[1820 жыл]]ы [[Қоқан хандығы]] кезінде Сырдария бойында алғаш қорған ретінде салынған. Оның ішіндегі ақ кірпіштен өрілген мешіттің түсіне сай бекініс Ақмешіт деп аталды. 

[[1847 жыл]]дан бастап [[Ресей Империясы|патшалық Ресей]] Сыр жағалауы мен Аралды өз империясына қосу саясатын бастады;  [[1853 жыл]]ғы [[28 шілде]]де Орынбор генерал-губернаторы [[Василий Алексеевич Перовский|В.А.Перовский]] Сыр қазақтарын қорғауды сылтауратып орыс әскерлерімен қамалға басып кіріп, қоқандықтарды қаладан қуып шығады. Қала Перовск аталып, [[1867 жыл]]ы ол Сырдария уезінің орталығына айналады. Қалада 4 сыныптық мектеп, кірпіш зауыты, жел диірмен, ұста дүкендері жұмыс істей бастайды.

1867 жылы [[Түркістан генерал-губернаторлығы]] құрылған кезде осы қамал [[Болыс (әкімшілік бөлініс)|болыс орталығы]] болып, қала мәртебесін алды. Бастауыш мектептер ашылды, кірпіш зауыты, жел диірмендері, шеберханалар мен дүкендер жұмыс істей бастады. Қалада мешіттермен қатар шіркеулер де жұмыс жасады – 70-жылдардан бастап қалада мұсылман мешіттері пайда болды;

[[1868 жыл]]ы Перовскіде уездік пошта бөлімі ашылды;  [[1905 жыл]]ы [[Түрксіб|«Оренбург-Ташкент»]] темір жолы қолдануға берілгеннен кейін үйлестіруші логистикалық құрылым (бекеттер, вокзал, депо, қоймалар) салынды;

==== Кеңес Өкіметі ====
[[File:Kyzylorda region seal USSR.jpg|thumb|left|300px|Қызылорда облысының Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы кезіндегі таңбасы]]
[[1917 жыл]]дың [[30 қазан]]ында Перовскіде [[Кеңес үкіметі|Кеңес билігі]] орнады. [[1922 жыл]]ы қала қайтадан Ақмешіт деп аталды. Осы жылы бірінші ағаш өңдейтін ұстахана ашылды, кірпіш зауыты қалпына келтірілді;

[[1925 жыл]]ы [[15 сәуір]]де қалада [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы (1925-1936)|Қазақ Автономдық Республикасы]]ның Бүкілодақтық еңбекшілер съезді болды, сол жерде қаланы Қызыл-Орда («қызыл астана») деп атау және оған республика астанасы дәрежесін беру шешімі қабылданды. Сол уақыттағы қала халқының саны 22 мың 577 адам болатын. Осы жылдары бірінші рет электрэнергиясы қосылды, қаланың барлық жерлерінде құрылыс жүріп жатты, жаңа үлгідегі үйлер салынды, оқу орындары, халық ағарту институттары және т.б. тұрғызылды;

[[1929 жыл]]ы астана [[Алматы]] қаласына көшірілді, ал Қызыл-Орда округ орталығы болды;

1930-1940-жылдары аймақтың және қаланың халық саны [[КСРО]]-ның басқа бөліктерінен келгендердің: саяси қуғындардың, [[Белоруссия]] мен Батыс Украинадан депортирленген [[поляктар]]дың, [[немістер]]дің, [[Корейлер|кәрістер]]дің, Қырым мен [[Солтүстік Кавказ]] халықтарының [[Үшінші Рейх|Фашистік Германия]] жаулап алған аймақтардың эвакуанттарының есебінен едәуір артты;

[[1938 жыл]]дың [[15 қаңтар]]ында Қызылорда облысы құрылып, Қызылорда қаласына облыс орталығының дәрежесі берілді;

1960-70-жылдары целлюлиттік-картонды, механикалық, күріш зауыттарымен және аяқ-киім фабрикасымен қатар Гагарин, Титов Қыстағы секілді тұрғын-үй кешендері құрылды. Осы жылдары «Главриссовхпзстрой» тресті ашылды;

==== Қазақстан Республикасы ====
1997 жылдың 17 маусымында Қазақстан Президентінің Жарлығымен қаланың Қызыл-Орда атауы Қызылорда, ал облыс атауы Қызыл-Орда атауынан Қызылордаға ауысты.

1992 жылдың қаңтарында [[Возрождение аралы|«Возрождение» аралы]]нда сынақ полигоны жабылды, бұл [[оба]], [[сібір язвасы]], [[лепра]] ауруларының таралуына тосқауыл болды. [[Барсакелмес қорығы|«Барсакелмес» қорығын]]дағы өмір қайта басталды.

==== Әкімдер (1991 -  )==== 
{{Навигациялық жол
 |state = &lt;includeonly&gt;{{{state|collapsed}}}&lt;/includeonly&gt;
 |navbar = plain
 |түс         = 
 |сурет  = 
 |сурет2 = 
 |жасыру       = 
 |тақырыбы     = Қызылорда облысының әкімдері
 |мазмұны   =  [[Сейілбек Шаухаманов]] (10.02.1992 - 29.09.1995) * [[Бердібек Сапарбаев]] (29.09.1995 - 07.1999 ) * [[Серікбай Өрікбайұлы Нұрғисаев|Серікбай Нұрғисаев]] (07.1999 - 04.2004) * [[Икрам Адырбеков]] (04.2004 - 01.2007) * [[Мұхтар Құл-Мұхаммед]] (01.2007 - 05.2008) * [[Болатбек Баянұлы Қуандықов]] (05.2008 - 01.2013) * [[Қырымбек Көшербаев]] (17.01.2013)
}}

==== Облыстық комитетінің бірінші хатшылары (1938-1991) ====
{{Навигациялық жол
 |state = &lt;includeonly&gt;{{{state|collapsed}}}&lt;/includeonly&gt;
 |navbar = plain
 |түс         = 
 |сурет  = 
 |сурет2 = 
 |жасыру       = 
 |тақырыбы     = Қызылорда облыстық комитеттің бірінші хатшылары 
 |мазмұны   = [[Розыбакиев Абдолла Ахметұлы|Розыбақиев Абдулла Ахметұлы]] (05.1929 -03.1930) * [[Құсайынбек Әміров|Әміров Құсайынбек]] (03-06.1938) * [[Әбдірахманов Халил Уәлиұлы]], 05.1938 -03.1940) * [[Рақымбай Төлебаев|Төлебаев Рахымбай]] (03.1940 - 10.1945) * [[Бектелеев Сафар Темірханұлы]] (10.1945 - 07.1947) * [[Ибрагимов Баймахан Ескендірұлы]] (08.1947 - 08.1950) * [[Бектелеев Сафар Темірханұлы]] (08.1950 - 08.1952) * [[Арынғазы Қайсаханов|Қайсақанов Арынғазы]] (09.1952 -01.1954) * [[Жанбаев Сағалбай]] (01.-06.1954) * [[Сужиков Мұхамедғали Әленұлы]] (07.1954 -02.1958) * [[Оспанов Сейдолла]] (02.1958 -08.1959)  * [[Илиясов Ғұбайдолла]] (31.08.1959 - 02.1961) * [[Тоқтамысов Сәлімгерей]] (02.1961 - 01.1963) * [[Ықсанов Мұстахым Біләлұлы]] (01.1963 -11.1966) * [[Хасан Шаяхметұлы Бектұрғанов]] (11.1966 - 06.1972) * [[Әбдікәрімов Исатай]] (06.1972 - 12.1978) * [[Тәкей Есетов]] (12.1978 - 01.1985) * [[Әуелбеков Еркін Нұржанұлы|Әуелбеков Еркін]] (01.1985 - 07.1989) * [[Шаухаманов Сейілбек]] (07.1989 - 01. 1990)}}

== Әкімшілік құрылымы ==
Солтүстігінде [[Қарағанды]], солтүстік-батысында [[Ақтөбе облысы|Ақтөбе]] облыстарымен, оңтүстік-батысы мен оңтүстігінде [[Өзбекстан Республикасы|Өзбекстан]], шығысында [[Түркістан облысы|Түркістан]] облысымен шектеседі. 
&lt;br /&gt;
Облыс құрамында 7 әкімшілік [[аудан]], 1 қала облыс орталығы — [[Қызылорда]], 1 республикалық маңызы бар қала — [[Байқоңыр (қала)|Байқоңыр]] бар:

# [[Арал ауданы]], орталығы — [[Арал қаласы]]
# [[Қазалы ауданы]], орталығы — [[Әйтеке би кенті]]
# [[Қармақшы ауданы]], орталығы — [[Жосалы (Қызылорда облысы)|Жосалы]] 
# [[Жалағаш ауданы]], орталығы — [[Жалағаш]] кенті
# [[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]], орталығы — [[Тереңөзек (Қызылорда облысы)|Тереңөзек]]
# [[Шиелі ауданы]], орталығы — [[Шиелі (Қызылорда облысы)|Шиелі]]
# [[Жаңақорған ауданы]], орталығы — [[Жаңақорған]] кенті
#[[Қызылорда]] қаласы
#[[Байқоңыр (қала)|Байқоңыр]] қаласы

== Географиясы ==
Облыс Арал теңізінің шығысында Сырдария өзенінің төменгі ағысында орналасқан. Аумақтың негізгі бөлігі Тұран ойпатында орналасқан (биіктігі 50-200 м.)
* облыстың батыс бөлігі Арал теңізімен шектеседі;
* оңтүстік-шығысы мен солтүстік-батысында Қаратаудың тау жоталары мен жазықтығы орналасқан;
* батысында  – Қарақұм арал маңы құмдарының төбелері бар.

Сырдарияның сол жақ жағалауында – Жаңадария мен Қуаңдария өзендерінің құрғақ арналары кесіп өтетітн Қызылқұм топырағының төбелері мен кең жазықтығы,  оң жақ жағалауында үстірттері (Егізқара, 288 м.), құм учаскелері (Арысқұм және өзгелері), сорға толы таяз шұңқырлар кездеседі. Солтүстігінде – құм төбелері массивтері (Кішкентай Барсұқ және Қарақұм топырағы) бар. Оңтүстік-шығыс бөлігінде Қызылорда облысының аумағына Қаратау тауының жоталары кіреді (биіктігі 1419 м-ге дейін).

Оңтүстік-шығыстан солтүстік-батысқа дейін облыс орталығы арқылы ағып өтетін, ұзындығы 1 мың км. созылған, көптеген арналар мен ағыстарға тараған үлкен иреңді арнасы бар Сырдария өзені-ең ірі жалғыз өзен болып табылады. Тасқындардан қорғану мақсатында өзен жағалауының бойымен қорғаныс бөгеттері салынған; 1956 жылы Сырдария өзеніне Қызылорда плотинасы салынды; Для защиты от паводков вдоль берегов реки построены дамбы; в 1956 на реке Сырдарья сооружена Кзыл-Ординская плотина; 1958 жылы Жаңадария арнасымен жайылымдар мен егістікті суландыруға өзен суы жіберілді.

Жазды күндері кеуіп кететін көптеген тұзды көлдер бар (Жақсықылыш, Қамыслыбас, Арыс және т,б.); Көпек және Терескен көлдерінде — емдік қасиетке ие батпақтары бар. Қызылорда облысының шегінде солтүстік-шығысында Сарысу өзенінің сағасы кіреді.

Аумақтың біршама бөлігі өсімдігі аз топырақтары орналасқан; яғни қатайған жерлерінде жусанды бетегелер, тұзға бейімделген өсімдіктер, көктемде құмдақ және сортаң жерлерде тұрақсыз өсімдіктер сорты; құмдардың арасында дүзгіндер өседі. Құм төбешіктері сексеуіл, жыңғылдар, теріскен, бұйырғандар, жусандармен бекіген.

Облыс аумағының негізгі бөлігі Тұран ойпатында, шығысында Қаратау тауының жоталары, солтүстік-батысында Арал маңы Қарақұмы, оңтүстік-батысында Қызылқұм орналасқан. Қызылорда облысының климаты жазы ұзақ мерзімді ыстық және қары аз қысқа мерзімді суық, күрт өзгермелі континентті. Мұндай климаттық режим еуроазиялық материгінің ішінде орналысуымен, оңтүстік аймаққа жақындығымен, атмосфераның ауысымдылығының ерекшелігімен және өзге де факторлармен сипатталады.

=== Табиғи ресурстар ===
[[Аймақ]]тың [[кен байлықтары]] толық зерттелмеген. Кен байлықтарынан [[ас тұзы]], [[сульфат]], [[мирабилит]], [[тенардит]] тұздарының өнеркәсіптік маңызы зор. [[Құрылыс]]қа қажетті ұсақ [[қиыршықтас]]тар, [[әйнек]] және [[шыны]] [[бұйым]]дарын жасайтын [[кварц]] [[құм]]ы, [[қыш]], [[гипс]], [[алебастр]], [[цемент]] балшығы, құрылыс тастары, [[әктас]], [[тақтатас]] (Майлыбас), [[қоңыр көмір]] (Құланды) кен байлықтарының мол [[қор]]ы бар.
&lt;br /&gt;
Қызылорда облысы түсті [[металл]] кені бойынша Қазақстанда 3-орын алады. Сонымен қатар ас тұзы 60%, [[мұнай]] мен [[газ]] [[конденсат]]ы 21,4%, [[мырыш]] 15,1%, [[уран]] қоры 14%. Оңтүстік [[Торғай]] [[иін]]інің облысы бөлігінде 350 млн.т мұнай, 100 млрд.м³ газ қоры анықталды. Арал теңізі маңында 73 млн.т мұнай, 2 трлн.30 млрд.м³ газ қоры бар.

=== Климаты ===
Климаттың континенталдығы көптеген метеорологиялық элементтердің тәуліктік, айлық және жылдық өзгеруімен байқалады. Жазы ыстық және ұзақ мерзімді. Бұл кезеңде температурадағы күрт өзгеру сипаты байқалмайды. Кейбір жерлерде шілде айының орташа температурасы 36-39 0С. Облыс аумағының басым бөлігінде температураның абсолютты максимумы 44-48 0С құрайды. Қыс мезгілінде облыстың солтүстік және оңтүстік аймақтарынының арасында температурада айтарлықтай айырмашылықтары бар. Мысалы, ең салқын ай - қаңтардағы орташа температура - 35 -360 С градусты құрайды.

Солтүстікке ашықтылық қасиеті облыс аумағына кедергісіз салқын ауа массасыынң енуіне мүмкіндік береді және нәтижесінде қыс айларында күрт салқындайды. Ауа температурасының абсолютты минимумы 420 С градусқа дейін жетеді.

Құрғақшылық – облыс климатының ерекшелектерінің бірі. Жауын-шашын өте аз жауады. Орташа жылдық мөлшері 100-190 мм аспайды және жыл маусымдарында оның түсімі біркелкі емес: барлық жауын-шашынның 60 пайызы көктемгі-қысқы кезеңдерге тиесілі.

Облыс аумағының барлық бөлігінде солтүстік-шығыс бағытындағы күшті және жиі желдер болып тұрады. Оның орташа жылдық жылдамдығы секундына 3,1 метрден 6 метрге дейін ауытқып отырады. Қыс мезгілдеріндегі күшті желдер төменгі температура жағдайында жер бедерлерінің биік беткейлеріндегі қар жамылғыларын ұшырып кетеді, нәтижесінде топырақтың беткі қабаттарының терең қатуына және жарылуына әкеліп соғады. Жазғы уақытта шаңды дауылдар байқалады.
&lt;br /&gt;
[[Жауын-шашын]]ның орташа мөлшері 100-115 мм. Арал теңізінің тартылуынан, [[Байқоңыр ғарыш алаңы]] тарататын [[у]]лы заттары және [[экология]]лық ортаның нашарлауына байланысты [[қышқыл жауын-шашын]] жауатын болды.
 
=== Су қоры ===
[[Сурет:Syrdrya River.jpg|thumb|left|180px|Сырдария өзені, Қызылорда.]]
Облыс жерімен Сырдария өзенінің 1 мың км-ге жуық төменгі ағысы өтеді. [[1956]] жылы маусымда Сырдария өзенінде Қызылорда бөгеті іске қосылды. [[1958]] жылы Сырдарияның ескі арнасы [[Жаңадария (ескі арна)|Жаңадария]]ға өзен суы жіберілді. [[1950]]-[[1960]] жылдары Қызылорда су тораптарының сол жақ және оң жақ [[канал]]дары қазылды. [[1969]] жылы [[Қазалы]] су торабы егіс даласы мен [[жайылым]]дық жерлерді суғаруға берілді. Өзендер суының [[теңіз]]ге құю мөлшерінің кемуінен Арал теңізі Үлкен Арал және [[Солтүстік Арал теңізі]] болып екі көлге бөлінді.

==== Сырдарья ==== 

==== Арал теңізі ====

=== Флора мен фауна ===
Облыстың едәуір бөлігін құм басып жатыр. Топырағы [[қоңыр]], құмдақ [[сұр]], [[сортаң]] болып келеді. [[Жусан]], [[бетеге]], [[сексеуіл]], [[жыңғыл]], [[тал]], [[тораңғы]], [[қамыс]] өседі. Ауыл шаруашылығына қолайлы жер аумағының 12%-ы Сырдария өзенінің жайылмасында, 23%-ы [[шөлейт]]те, 65%-ы [[шөл]] аймағында орналасқан.
&lt;br /&gt;
Жануарлар дүниесінен [[ақ бөкен]], [[құлан]], [[қарақұйрық]], [[қасқыр]], [[түлкі]], [[қоян]], [[қарсақ]], [[шибөрі]], [[қосаяқ]], [[күзен]], [[сарышұнақ]] тіршілік етеді.  Құстардан [[бүркіт]], [[қаршыға]], [[қырғауыл]], [[қаз]], [[үйрек]], көлдерде балықтың [[алабұға]], [[сазан]], [[жайын]], [[бекіре]] түрлері кездеседі.

== Экономикасы ==
=== Қызылорда облысының агроөнеркәсіп кешені ===
====Егіс көлемі ====
2007 жылы облыс бойынша 153,7 мың гектар алқапқа ауыл шаруашылдығы дақылдары орналастырылады. Оның 84,9 мың гектары дәнді дақылдар осының ішінде күріш егісінің үлесі 73,2 мың гектар болып отыр.
 
====Тұқым шаруашылығы====
Соңғы жылдары облыста сорт жаңалау, сорталмастыру жүйесі қалыптасып келеді.
Облыс бойынша 2- бастапқы (бірегей), 3- элита, және 7- І-ІІІ- репродукциялы тұқым өндіретін тұқым шаруашылықтар жұмыс істейді. 2007 жылы тұқым шаруашылықтарын қолдауға 22,1 млн теңге субсидия бөлініп, оның 18,2 млн. теңгесі игерілді, қалған сомасы жоспар бойынша желтоқсан айында игерілді.
Өткен жылы өндіріске «Арал 202» жаңа сорты берілсе биылғы жылы облыста қолдануға рұқсат етілген сорттар қатарына «Мадина», «Лиман» және «Ару» сорттары ендіріліп, биылғы жылы «Түгіскен-1» сорты келешегі бар сорттар тізбесіне ендірілді.

====Минералдық тыңайтқыш==== 
Облыс ауыл шаруашылы тауарын өндірушілер 2006 жылы барлығы 51458 тонна азотты және 8723 тонна фосфорлы минералдық тыңайтқыш пайдаланса, соның 25125 тонна азотты және 614 тонна фосфорлы минералдық тыңайтқышы арзандатылған бағамен алынды. Минералдық тыңайтқыш бағасын арзандатуға бөлінген субсидия толығымен игерілді. Ал, биылғы жылғы қажеттілік 35,9 мың тонна азотты және 8,9 мың тонна фосфорлы және 250 тонна калий тыңайтқышы пайдаланылды.

====Машина-трактор паркін жаңалау====
2007 жылы облыста ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер тарапынан машина-трактор паркін жаңалауда бір шама жұмыстар жүргізілді, өткен үш жылда шаруашылық құрылымдары барлығы 625 жаңа техника сатып алды. Ал, биылғы жылдың 9 айында, облыс бойынша 270 техника алынды. Оның 205 данасы лизингілік негізде болса, 65 данасы шаруашылықтардың өз қаржысы есебінен алынды.

====ЖЖМ====
Көктемгі дала және егін жинау жұмыстарын жүргізуге 32 мың тонна дизель отыны қажет болса, ол толығымен қамтамасыз етілді.Қолда бар күздік, жаздық бидай толығымен жиналып, барлығы 14,7 мың тонна астық алынды. Дән құрамында клейковинаның төмендігіне байланысты өндірілген билдай мал азығына пайдаланылады. 
Облыста жоңышқа, дәндік жүгері, картоп, көкөніс, бақша дақылдарын жинау жұмыстары жалғасуда.
Облыста картоп, көкөніс, бақша және басқа дақылдарды жинау жұмыстары жүргізілуде. Бүгінгі күнге дәндік жүгері, күнбағыс, мақсары, мақта, сорго дақылдарының егіс көлемі толық жиналса, картоптың – 88,9 %, көкөністің - 95,0 %, бақшаның – 97,0 % жиналып, картоптың 1 гектарынан орташа 129,3 цн өнім жиналса, көкөністен -138,8 цн және бақшадан 151,3 цн. өнім жиналуда.Мал азығын дайындау жұмыстары жалғасуда, бүгінгі күні облыс бойынша барлығы 596,2 мың тн. шөп дайындалса, оның 89 мың тоннасы жоңышқа шөбі.

====Мал шаруашылығы==== 
Облыс бойынша 2007 жылы төрт түлік малдың басын өткен жылмен салыстырғанда мүйізді ірі қара 6,1 пайызға, қой мен ешкі – 3,6, жылқы – 5,0, түйе – 6,9, шошқа 27,5 пайызға көбейіп, мал өнімдерін өндіруде біршама көбейіп отыр. 
Бүгінгі күні облыста 23 шаруашылық асыл тұқымды мал өсірумен айналысады. Осы шаруашылықтардың ішінде 4 сүт, 1 ет бағытындағы мүйізді ірі қарамен, 8-і асыл тұқымды қаракөл қойымен, 3 шаруашылық жабы және мұғалжар тектес жылқымен, 7-і қазақтың айыр түйесін бағумен айналысады. 2007 жылы осы шаруашылықтарда мүйізді ірі қара-1607 бас, қой- 36362 бас, жылқы- 2497 бас, түйе- 2560 бас болып, 2006 жылдың осы кезеңімен салыстырғанда, мүйізді ірі қара-0,9, қой -0,6, жылқы 7,8, түйе тиісінше 1,4 пайызға көбейген.&lt;ref&gt;Орысша-қазақша түсіндірме жалпы сөздік: Көлік / профессор Е. Арын — Павлодар : «ЭКО» ҒӨФ. 2006.&lt;/ref&gt;

==  Демографиясы ==
Қызылорда облысы халқының саны&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-division.htm|title=Division of Kazakhstan|publisher=pop-stat.mashke.org|lang=en|accessdate=2016-03-29}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;[http://demoscope.ru/weekly/ssp/kaz_pop.php Қазақстан Республикасының облыстары, қалалары және аудандары бойынша халық саны, 2003-2012]&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! 1970!!	1979!!	1989!!	1999!!	2003!!	2004!!	2005!!	2006!!	2007 
|-
|491 780	
|566 365	
|651 323	
|596 215	
|603 804	
|607 491	
|612 048	
|618 249	
|625 070
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!2008!!	2009!! 2010!!	2011!!	2012!!	2013!!	2014!!	2015
|-
|632 234	
|677 732	
|689 008	
|700 502	
|712 878	
|726 781	
|739 776	
|753 148	
|}

== Мәдениеті ==
=== Қорқыт ата кесенесі ===

=== Көне қалалар ===
[[Сурет:Altynasar.JPG|thumb|left|180px|Алтынасар қорғаны]]
Қызылорда облысы [[Ұлы Жібек жолы]]ның тарихи орталығы болады, оның дәлелі  500-ден астам [[қазақ халқы]]ның мәдени және тарихи ескерткіштердің мекенінің дамуында ерекше орынға ие. Бұл қазақ халқы өкілдерінің [[сәулет]], [[археологиялық ескерткіштер]]і және [[кесене]]лері.
&lt;br /&gt;
Ежелгі жерде өмір сүрген [[Қорқыт]] баба, [[Әйтеке би]] және [[Жалаңтөс Баһадүр Сейітқұлұлы]], [[Жанқожа батыр|Жанқожа]], Бұхарбай, [[Тоғанас Бәйтікұлы|Тоғанас]] [[батыр]]лары халықтың мақтанышы. Осы жерде туған [[Ғани Мұратбаев]], [[Мұстафа Шоқай]] және белгілі жер өңдеуші [[Ыбырай Жақаев]] – өз елінің батыр ұлдары. Олардың аттары өлкетану тарихына кіріп, үйлердің қабырғаларында қашалған.
&lt;br /&gt;
[[Сурет:KorkytAta Memorial Karmakshi 04.jpg|thumb|left|180px|Қорқыт ата мемориалдық кешені]]

Тарихи қалалар [[Сауран]] және [[Сығанақ]], археологиялық ескерткіштері және кесенелер [[Сунақ]] Ата, [[Айғожа ишан күмбезі|Айқожа ишан]], Қарасопы, Оқшы Ата, [[Досбол би]], Есабыз, [[Ақтас мешіті (Жаңақорған ауданы)|Ақтас мешіті]], [[Қорқыт ата]] мемориалдық кешені Ұлы Жібек жолының туристік бағыттарына кіреді.
&lt;br /&gt;
==== Жетіасар ====
[[Жетіасар]] — қалалар тобы б.э.д. соңы I мың жылдың аяғы — б.э.[[8 ғасыр]]да ежелгі Сырдарияның солтүстік бөлігінде орналасқан. Қаланың негізгі бөлігі Қазақстанның Қызылорда облысының қазіргі [[Байқоңыр]] қаласы және Жусалы ауылынан оңтүстікте 45-90 км қашықтықта орналасқан. [[Жетіасар мәдениеті]]нің барлық қалашықтары [[өзен]]дер маңайында, қоғамдық үйлердің орнында қызмет ететен бірнеше бір-екі этажды қорғандардан тұрады. Тұрғындары балық, мал, жерді өңдеу шаруашылығымен айналысып, қалашық аудандары арқылы [[Тянь-Шань]]нан [[Волга]]ға дейін маңызды [[караван]]ды жол өтетін болған. [[Жетіасар мәдениеті]] археологтарды ежелгі тохарлар және эфталиттермен, басқа канғой тайпаларының мәдениетімен байланысты болады.
&lt;br /&gt;
==== Алтынасар ====
[[Алтынасар]], Құрайлыасар, Қараасар, Базарасар, [[Томпақасар]], [[Жалпақасар]] [[қорған]]дары маңызды болып келеді. Қалашықтардың биіктігі қоршаған ортаның үстінен екіден он метрге дейін.
&lt;br /&gt;

[[1946]]-[[1951]] жылдары ескерткіштер С.П. Толстовтың жетекшілігімен [[КСРО]] [[Ғылым академиясы]] Хивин экспедициясымен алғашқы рет зерттелген болатын. [[1973]]-[[1993]] жылдары зерттеулер Л.М. Левиннің жетекшілігімен жалғасқан болатын. Алтынасар қаласының маңызды қазбалары және ескерткіштерге қосымша [[1980]] жылдың екінші ортасында – [[1990]] жылы Ленинск (қазіргі Байқоңыр) қаласымен [[Қызылқұм]]да артезианның су көздері біріктіретін су құбырларын салуда сақтау жұмыстары ретінде орындалған еді.
&lt;br /&gt;

==== Сығанақ ====
[[Сығанақ]] – қалашық, қазіргі Қызылорда облысының шығысында, Түмен-Арық [[теміржол]] станциясынан солтүстік-шығысқа қарай 18 км, Сырдария өзненінің солтүстігінде 20 км қашықтықта орналасқан. Қаланың көлемі 10 га шамасында 15 төбемен құрылған сақталған қабырғаларымен қапталған. Орынның жалпы көлемі 13 га шамасындай бекітілген. [[Мешіт]]тер, кесенелер, [[ғимарат]]тардың бөліктері сақталды. Сырдариядан Түмен-Арқадан, одан басқа таулы өзендер [[Қаратау]] баурайларынан 20 километрден тұратын каналы қалаға дейін созылған. Қала алғашқы рет [[10 ғасыр]]дағы [[араб]] георграфы Махсиди жазуларында айтылатын оғыздар қаласы, [[11 ғасыр]]дың ортасындағы [[Каспий]]дің солтүстік жағалауынан [[Тянь-Шань]] тауларынан Сырдариямен өтетін [[керуен]] жолдарының ірі кәсіпті және [[сауда]] орталығы, [[қыпшақ]]тардың астанасы. [[1219]] жылы қала [[моңғол]]дармен жойылып, [[13 ғасыр]]дың екінші жартысында [[Алтын Орда]]ның [[ақша]] орталықтарының бірі пайда болған еді. [[14 ғасыр]]дың ортасында – [[Ақ орда]]ның астанасы, 14-ші ғасыр және [[15 ғасыр]]дың бірінші жартысында [[Түркістан]] және Сауранмен тең, [[Қазақ хандығы]]ның орталығы болған.
&lt;br /&gt;

[[1948]] жылы алғашқы [[археологиялық қазбалар]] [[мәскеу]] археологтарымен жүргізіліп, б.э. 5 ғасырдағы заттар табылған болатын. [[2004]] жылдан бастап қаланы зерттеу «[[Мәдени мұра]]» Қазақстан мемлекеттік бағдарламасының аясында жүргізіліп, зерттелуде.

==  Білімі ==

==  Спорт ==

== Тұлғалары ==
{{main|Қызылорда облысының құрметті азаматтарының тізімі }}

{{Навигациялық кесте
|аты = Қызылорда облысы
|state = uncollapsed
|сурет = сурет
|тақырып = Қызылорда облысынан шыққан тұлғалар
|үсті = 
|бөлім1 = Әдебиет
|тізім1 = [[Нартай Бекежанов]] *  [[Кете Жүсіп Ешниязұлы|Кете Жүсіп]] * [[Тұрмағамбет Ізтілеуұлы]] * [[Әбдіжәміл Нұрпейісов]]
|бөлім2 = Мәдениет
|тізім2 = [[Алмас Алматов]] * [[Роза Бағланова]] * [[Сәбира Майқанова]]
|бөлім3 = Ғылым
|тізім3 = [[Асқар Жұмаділдаев]] 
|бөлім4 = Спорт
|тізім4 = [[Илья Ильин]] * [[Марат Сатыбалдиев]] * [[Александр Зайчиков]]
|бөлім5 = Саясат
|тізім5 = [[Жалаңтөс Баһадүр Сейітқұлұлы|Жалаңтөс баһадүр]] * [[Ғани Мұратбаев]] * [[Темірбек Қараұлы Жүргенов|Темірбек Жүргенов]] * [[Бердібек Сапарбаев]] * [[Қырымбек Көшербаев]] * [[Гүлшара Әбдіқалықова]]
|бөлім6 = Әскер
|тізім6 = [[Жанқожа батыр]]
|асты = 
}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Тағы қараңыз ==
* [[Қызылорда облыстық тарихи-өлкетану мұражайы]]
* [[Қызылорда облыстық мемлекеттік архиві]]
* [[Қызылорда облыстық филармониясы]]
* [[Н. Бекежанов атындағы Қызылорда облыстық музыкалық драма театры]]

{{Қазақстан Республикасының әкімшілік аумақтары}}
{{Қызылорда облысы}}

[[Санат:Қызылорда облысы]]</text>
      <sha1>hbdpmsx3b8bnqj185lgmrzwmoud7gbq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қазақстан Республикасының Үкіметі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5321</id>
    <revision>
      <id>3061128</id>
      <parentid>3042410</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T14:02:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерқанат Рыскулбеков</username>
        <id>70798</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Жаңа министрдің м.а.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33206" xml:space="preserve">{{Мемлекеттік орган
 |атауы                 = Қазақстан Республикасының Үкіметі
 |қысқартылған атауы    = 
 |шынайы атауы   = 
 |шынайы атауы1  = 
 |шынайы атауы2  = 
 |құзыреті       = {{KAZ}}
 |құзерет_тақырып_мәтіні = Мемлекет
 |эмблема                = Emblem of Government Kazakhstan.png
 |эмблеманың ені         = 350px
 |эмблеманың тақырыбы    = 
 |мөрі              = 
 |мөрдің ені        = 
 |мөрдің тақырыбы   = 
 |сурет             = 
 |сурет ені         = 
 |сурет тақырыбы    = 
 |құрылған жылы     = [[16 желтоқсан]] [[1991 жыл|1991 жылы]]
 |ізашары1          = [[Қазақ КСР Министрлер Кеңесі]]
 |ізашары2          = 
 |таратылған жылы   = 
 |ізбасары          = 
 |бағынады          = 
 |штаб-пәтері       = [[Нұр-Сұлтан]], Мәңгілік Ел даң., 6-үй
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region_code      = 
 |қызметкерлер      = 
 |бюджет            = 
 |министрдің есімі1     =
 |министрдің міндеті1   = 
 |министрдің есімі2     = 
 |министрдің міндеті2   = 
 |басшылықтың есімі1    = [[Әлихан Асханұлы Смайылов|Әлихан Смайылов]]
 |басшылықтың лауазымы1 = [[Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі|Премьер-Министр]]
 |басшылықтың есімі2    = 
 |басшылықтың лауазымы2 = 
 |жоғарыда тұрған мекеме      = 
 |бір мекемеге қарасты орган1 = 
 |бір мекемеге қарасты орган2 = 
 |құжат1           = 
 |сайты            = http://www.government.kz/kz/
 |түсініктемелер   = 
 |карта            = 
 |карта ені        = 
 |картаның тақырыбы   = 
}}
{{Қазақстан саясаты}}
'''Қазақстан Республикасының Үкіметі''' — [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]нда жоғары атқарушы билiк органы. Үкімет Қазақстан Республикасының атқарушы билігін жүзеге асырады, атқарушы органдардың жүйесін басқарады және олардың қызметіне басшылық жасайды. 

Үкімет алқалы орган болып табылады және өзінің бүкіл қызметінде [[Қазақстан Республикасының Президенті|Республика Президенті]]нің алдында жауапты, ал [[Қазақстан Республикасының Конституциясы|Конституция]]да көзделген жағдайларда [[Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжiлiсі|Мәжіліс]] алдында жауапты. Қазақстан Республикасының Президенті Үкіметті Конституцияда көзделген тәртіппен құрады.

Үкімет мәртебесі, құқықтары мен міндеттері Қазақстан Республикасы Конституциясының V тарауы бойынша және Қазақстан Республикасының Үкімет туралы заңы бойынша реттеледі.

== Үкіметтің құқықтық мәртебесі ==
Қазақстан Республикасының Үкіметі — мемлекеттік билiктiң ерекше тармағы ретiнде министрлiктерден, агенттiктерден, комитеттерден тұратын орталық атқарушы органдар, облыстық, аудандық және қалалық әкiмшiлiктерден тұратын жергiлiктi атқарушы органдар жүйесiн басқарады және олардың қызметiне басшылық жасайды. Оның құқықтық мәртебесiнiң негiздерi [[Қазақстан Республикасының Конституциясы]]нда бекiтiлген (64-бап). Үкiметтiң құзыретi, ұйымдастырылуы мен қызметiнiң тәртiбi ҚР Конституциясына сәйкес 1995 ж. 18 желтоқсанда қабылданған “Қазақстан Республикасының Үкiметi туралы” (1999 ж. 6 мамырда өзгерiстер мен толықтырулар енгiзiлген) ҚР-ның конституциялық Заңымен белгiленген. Үкiмет ҚР Конституциясының, аталған конституц. заңның, ҚР-ның заңдары мен өзге де нормативтiк актiлерiнiң негiзiнде және оларды орындау үшiн iс-қимыл жасайды. 

=== Үкіметті құру ===
Үкiметтi Республика Президентi Қазақстан Республикасының Конституциясында көзделген тәртiппен құрады. [[Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі|Премьер-Министр]] Үкiмет басшысы болып табылады. Премьер-Министрдi Парламенттiң келiсiмiмен Президент қызметке тағайындайды және қызметтен босатады. ҚР-ның Премьер-Министрi өзi тағайындалғаннан кейiн он күн мерзiмде үкiметтiң құрылымы мен құрамы туралы ҚР Президентiне ұсыныс енгiзедi. Президент Премьер-Министрдiң ұсынысы бойынша үкiмет құрылымын анықтайды, оның мүшелерiн қызметке тағайындайды және оларды қызметтен босатады, орталық атқарушы органдарды құрады, таратады, қайта құрады. ҚР Үкiметiнiң құрылымын министрлiктер мен өзге де орталық атқарушы органдар құрайды. 

Қазақстан Үкiметi — алқалы орган. Оның құрамына Үкiмет мүшелерi — республиканың Премьер-Министрi, оның орынбасарлары, министрлер, өзге де лауазымды адамдар кiредi. Премьер-Министр мен Үкiмет мүшелерi қызметке кiрiсер алдында Қазақстан халқына және елбасына ҚР Үкiметi туралы конституциялық заңда белгiленген тәртiппен ант бередi. Премьер-Министрге ерекше мәртебе берiлген. Ол Президентке Үкiмет құрамына кiрмейтiн министрлiктердi, орталық атқарушы органдарды құру, қайта құру және тарату туралы, министр қызметiне кандидатуралар жөнiнде, министрдi қызметтен босату туралы ұсыныстар енгiзедi, Үкiметтiң қызметiн ұйымдастырып, оған басшылық жасайды және оның жұмысы үшiн дербес жауап бередi.

== Өкiлеттiктері ==
Үкiметке мынадай негiзгi конституциялық өкiлеттiктер берiлген:
* ол мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық саясатының негiзгi бағыттарын, оны жүзеге асыру жөнiндегi стратегиялық және тактикалық шараларды талдап жасау;
* мемлекеттік бағдарламаларды әзiрлеу;
* әлеуметтік-экономикалық және ғылыми-техникалық дамудың индикативтiк жоспарларын әзiрлеп, iске асыру;
* Республика Президентi белгiлеген тәртiппен респ. бюджеттi және оған енгiзiлетiн өзгерiстердi әзiрлеуге қатысу, парламентке республикалық бюджет және оның атқарылуы туралы есеп беру, бюджеттiң атқарылуын қамтамасыз ету;
* ҚР-ның қаржы жүйесiн нығайту жөнiндегi шараларды әзiрлеп, жүзеге асыру;
* мемлекеттік валюталық, қаржы және материалдық қорларының құралуы мен пайдалануы кезiнде заңдылықтың сақталуына мемлекеттік бақылау жасау;
* құрылымдық және инвестициялық саясатты жүзеге асыру;
* баға құралуының мемлекеттік саясатын әзiрлеп, ұйымдастыру;
* мемлекет реттейтiн баға қолданылатын өнiмдердiң, тауарлар мен қызмет көрсетулердiң номенклатурасын белгiлеу;
* мемлекеттік меншiктi басқаруды ұйымдастыру, оны пайдалану шараларын әзiрлеп, жүзеге асыру, мемлекеттік меншiк құқығының қорғалуын қамтамасыз ету;
* еңбекке ақы төлеу, азаматтардың әлеуметтік қорғалуы, мемлекеттік әлеуметтік қамсыздандыру және әлеуметтік сақтандыру жүйесi мен шарттарын айқындау;
* мемлекеттік аймақтық саясаттың негiзгi бағыттарын әзiрлеп, iске асыру;
* аймақтарды әлеуметтік-экономикалық дамытудың аймақаралық мәселелерiн шешудi қамтамасыз етедi;
* ғылым мен техниканы дамыту, жаңа технологияларды енгiзу, мәдениеттi, бiлiм берудi, денсаулық сақтауды, туризм мен спортты дамыту жөнiндегi мемл. саясатты айқындап, iске асыру;
* табиғат қорлары мен қоршаған табиғи ортаны оңтайлы пайдалану және қорғау шараларын әзiрлеп, жүзеге асыру;
* құқықтық реформалардың жүзеге асырылуын қамтамасыз ету;
* азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау және заңдылық пен құқықтық тәртiптi сақтау, ҚР-ның қауiпсiздiгi мен қорғаныс қабiлетiн, аумақтық тұтастығын сақтау және қорғау, ҚР-ның мемлекеттік шекарасын күзету шараларын әзiрлеп, iске асыру;
* келiссөздер жүргiзу және үкiметаралық келiсiмдерге қол қою туралы шешiмдер қабылдау;
* ҚР-ның шет мемлекеттермен, халықаралық және аймақтық ұйымдармен қарым-қатынасты дамытуын қамтамасыз ету;
* сыртқы экономикалық саясатты iске асыру шараларын әзiрлеу;
* сыртқы сауданы дамыту шараларын қолдану;
* халықаралық қаржы ұйымдарымен ынтымақтастық пен өзара iс-қимылды жүзеге асыру;
* Конституциямен, заңдармен және президент актiлерiмен жүктелген өзге де қызметтердi орындау. 

Үкiмет өзiнiң бүкiл қызметiнде конституцияда және үкiмет туралы конституциялық заңда белгiленген нысандарда Республика Президентiнiң алдында жауапты.

ҚР-ның Премьер-Министрi үкiмет қызметiн ұйымдастырып, оған басшылық етедi, оның жұмысы үшiн жауап бередi, Президентке Үкiмет қызметiнiң негiзгi бағыттары жөнiнде баяндайды, қаулылар шығарады. Үкiмет мүшелерi өз құзыретi шегiнде дербес шешiмдер қабылдайды, Олар өздерiне бағынышты мемлекеттік органдардың жұмысы немесе тапсырылған жұмыс аясы үшiн Премьер-Министрдiң алдында жауап бередi. Парламенттiң әрбiр палатасы үкiмет мүшелерiнiң қызметтерi жөнiндегi есептерiн тыңдауға хақылы. Үкiмет мүшесi заңдарды орындамаған жағдайда депутаттар оны қызметтен босату жөнiнде Президентке мәлiмдей алады. Үкiмет ҚР Конституциясы, заңдары, ҚР Президентiнiң нормативтiк жарлықтары негiзiнде және солардың орындалуы үшiн өз құзыретi шегiнде бүкiл мемлекеттік аумағында мiндеттi күшi бар Үкiмет қаулылары мен Премьер-Министрдiң өкiмдерiн шығарады, олардың iске асырылуын қамтамасыз етедi. Бұл қаулылар мен өкiмдер Конституцияға, заңдарға, Республика Президентiнiң актiлерiне қайшы келмеуге тиiс.

Жаңадан құрылған Үкiмет өз қызметiнiң бағдарламасын жасап, бұл туралы Парламентке баяндама ұсынады. Егер Парламент Үкiметтiң бағдарламасын қабылдамаса, Үкiмет екi ай iшiнде бағдарламаны қайтадан ұсынады. Егер Парламент депутаттарының жалпы санының 2/3-сiнiң дауыс беруiмен бағдарлама тағы да қабылданбаса, онда бұл Үкiметке сенiмсiздiк вотумын бiлдiредi. Үкiмет заңдық ұсыныстар енгiзуге хақылы. Ол заң жобаларының жоспарын құрып, соған сәйкес парламент мәжiлiсiне заң жобаларын ұсынады. Заң жобаларын дайындауға олардың сапасы үшiн жауапты болатын министрлiктер, мемлекеттік комитеттер, агенттiктер, бiрiншi басшылар қатысады. Қазақстан Ресупбликасының Үкіметі Президенттiң өкiлеттiк мерзiмi шегiнде қызмет етедi және жаңадан сайланып, қызметке кiрiскен ҚР Президентiне үкiмет мүшелерi жазбаша қол қойған өтiнiш беру арқылы өз өкiлеттiгiн доғарады.

ҚР-ның Конституциясында (70-бап) және ҚР-ның Үкiметi туралы констиуц. заңда республика Үкiметiнiң, оның мүшелерiнiң тиiстi өкiлеттi мерзiмiнен бұрын орындарынан түсу себептерi мен тәртiптерi қаралған. Егер Үкiмет, оның кез келген мүшесi өздерiне жүктелген мiндеттердi одан әрi орындау мүмкiн емес деп санайтын болса, онда олар республика Президентiне өз орнынан түсуi туралы мәлiмдеуге хақылы. Конституцияда (53-бап, 7-тармақ, 61-бап, 7-тармақ) көзделген жағдайларда Парламент Үкiметке сенiмсiздiк бiлдiретiн болса, Үкiмет өзiнiң орнынан түсуi туралы ҚР Президентiне мәлiмдейдi. Орнынан түсудi қабылдау немесе қабылдамау туралы мәселенi ҚР Президентi он күн мерзiмде қарайды. Орнынан түсудi қабылдау Үкiметтiң не оның тиiстi мүшесiнiң өкiлеттiгi тоқтатылды дегендi бiлдiредi. Премьер-Министрдiң орнынан түсуiн Президенттiң қабылдауы немесе оны қызметiнен босатуы бүкiл Үкiметтiң өкiлеттiгi тоқтатылғанын бiлдiредi. Сондай-ақ, президент өз бастамасымен де Үкiметтiң өкiлеттiгiн тоқтату туралы шешiм қабылдауға және оның кез келген мүшесiн қызметтен босатуға хақылы. Үкiмет жүргiзiп отырған саясатпен келiспейтiн және оны жүргiзбей отырған үкiмет мүшелерi атқарып отырған қызметiнен босатылуға тиiс.

== Құрылымы ==
Министрлiктiң және өзге де орталық атқарушы органдардың басшылары болып табылатын үкiмет мүшелерi: тиiстi мемлекеттік органдарға басшылықты жүзеге асырады; өз құзыретi шегiнде дербес шешiмдер қабылдайды; ҚР Премьер-Министрiнiң алдында өздерiне жүктелген бағынышты мемлекеттік органдардың жұмысы үшiн, сондай-ақ, тиiстi мемлекеттік органдардың қарауына жататын мемлекеттік басқару аясындағы iстiң жайы үшiн дербес жауап бередi; ҚР заңдарының, ҚР Президентi мен Үкiметi актiлерiнiң орындалуын қамтамасыз етедi. Министр ҚР Конституциясында көзделген ретте (37-бап, 6-тармақ) өз қызметiнiң мәселелерi жөнiнде парламент палаталарына есеп бередi. 

Үкiмет құрамына кiретiн орталық (республикалық) атқарушы органдарды қызметiнiң сипатына қарай салалық құзыреттi органдарға, салааралық құзыреттi органдарға, бақылау және қадағалау органдарына, мемлекеттiң арнайы немесе ерекше атқарымдарын iске асыратын мамандандырылған мемлекеттік органдарға бөлуге болады.

== Үкімет реформасы ==
6 тамыз 2014 жылы Үкіметтің экономика және әлеуметтік саланың өзекті мәселелеріне арналған кеңейтілген отырысы өтті.&lt;ref&gt;[http://bnews.kz/kk/news/post/220967/  6 тамызда Елбасының қатысуымен Үкіметтің кеңейтілген отырысы өтеді]&lt;/ref&gt; Отырыс қорытындысы бойынша ҚР Үкіметінің жаңа құрылымы таныстырылды. Нәтижесінде бірнеше министірліктер таратылып, жаңа министрліктер пайда болды. Үкіметтің жаңа құрылымы 14&lt;ref&gt;[http://alau.kz/a%D2%9Bparat-zh%D3%99ne-kommunikaciya-ministrligi-%D2%9B%D2%B1rylady/ Ақпарат және коммуникация министрлігі құрылады] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160510160407/http://alau.kz/a%D2%9Bparat-zh%D3%99ne-kommunikaciya-ministrligi-%D2%9B%D2%B1rylady/ |date=2016-05-10 }}&lt;/ref&gt; министрліктен тұратын болды.&lt;ref&gt;[http://egov.kz/wps/portal/!utWCM/p/b1/04_Sj9Q1NzM3NrIwNzDUj9CPykssy0xPLMnMz0vMAfGjzOKDvDxNnJwMHQ0sTMOMDBxNPJ2dggNCg13MQBoikRUYWIY4gxS4hwU4mRkbGBgTp98AB3A0IKQ_XD8KVQkWF4AV4LHCzyM_N1U_NyrHzdJT1xEAr8PMIA!!/dl4/d5/L0lDUmlTUSEhL3dHa0FKRnNBLzRKVXFDQSEhL2tr Министрліктер тізімі]&lt;/ref&gt;

== Министрліктер тізімі ==
Үкіметте 19 [[министрлік]] бар
* [[Қазақстан Республикасы Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі|ҚР Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі]]
* [[Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі|ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі]]
* [[Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі|ҚР Әділет министрлігі]] 
* [[Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі|ҚР Білім және Ғылым министрлігі]] 
* Оқу-ағарту министрі
* [[Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі|ҚР Денсаулық сақтау министрлігі]]
* [[Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі|ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі]]
* [[Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі|ҚР Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі]] 
* [[Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі|ҚР Қаржы министрлігі]] 
* [[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|ҚР Қорғаныс министрлігі]]
* [[Қазақстан Республикасының Мәдениет, ақпарат және спорт министрлігі (2004- )|ҚР Мәдениет және спорт министрлігі]]
* [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|ҚР Сыртқы істер министрлігі]]
* [[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|ҚР Ұлттық экономика министрлігі]]
* [[Қазақстан Республикасы Цифрлық даму, инновация және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі|ҚР Цифрлық даму, инновация және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі]]
* [[Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі|ҚР Ішкі істер министрлігі]]
* [[Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігі|ҚР Энергетика министрлігі]]&lt;ref&gt;[http://ukimet.kz/kz/go-ministerstva.html ҚР Үкіметі сайтындағы министрліктер тізімі]&lt;/ref&gt;
* [[ҚР Төтенше жағдайлар министрлігі]]  
* [[ҚР Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі]] 
* [[ҚР Сауда және интеграция министрлігі]]

== Үкімет құрамы ==
{| border 1| | width=&quot;50%&quot;| class=&quot;standard&quot;
 |width=&quot;15%&quot;|'''Лауазым'''
 |width=&quot;10%&quot;|'''Аты-жөні'''
 |width=&quot;8%&quot;|'''Қызметке кіріскен күні'''
 |width=&quot;10%&quot;|'''Суреті'''
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|[[Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі|Премьер-Министр]]
 |width=&quot;10%&quot;|[[Әлихан Асханұлы Смайылов|Әлихан Смайылов]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 қаңтар 2022
 |width=&quot;10%&quot;|[[Сурет:Alihan Smayilov_(26074)_(cropped).jpg|220px]]
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|Премьер-Министрдің бірінші орынбасары
 |width=&quot;10%&quot;|[[Роман Васильевич Скляр|Роман Скляр]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 қаңтар 2022
 |width=&quot;10%&quot;|[[Сурет:Roman Sklyar (2018-10-25).jpg|220px]]
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|Премьер-Министрдің орынбасары
 |width=&quot;10%&quot;|[[Ералы Лұқпанұлы Тоғжанов|Ералы Тоғжанов]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 қаңтар 2022 (қайта тағайындалды)
 |width=&quot;10%&quot;|[[Сурет:Eraly Tugjanov (2016-04-06).jpg|220px]]
|-
|Премьер-Министрдің орынбасары - Сыртқы істер министрі
|[[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді]]
|11 қаңтар 2022 (қайта тағайындалды) 
| width=&quot;10%&quot; |[[Сурет:Mukhtar Tileuberdi (2020-02-02).jpg|220px]]
|-
|Премьер-Министрдің орынбасары – сауда және интеграция министрі
|[[Серік Мақашұлы Жұманғарин|Серік Жұманғарин]]
|15 тамыз 2022 (м.а.)
|[[сурет:Bakhyt Sultanov (08.2016) (cropped).png|220px]]
|-
 |width=&quot;15%&quot;|[[Премьер-министрдің кеңсесі|Премьер-Министр Кеңсесінің]] Басшысы
 |width=&quot;10%&quot;|[[Ғалымжан Тельманұлы Қойшыбаев|Ғалымжан Қойшыбаев]]&lt;ref&gt;https://primeminister.kz/kz/government/composition/koishybaev&lt;/ref&gt;
 |width=&quot;8%&quot;|11 қаңтар 2022 (қайта тағайындалды)
 |width=&quot;10%&quot;|
|-
 ! colspan=&quot;4&quot; |'''Министрлер'''
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|Ақпарат және қоғамдық даму министрі
 |width=&quot;10%&quot;|[[Асқар Қуанышұлы Омаров|Асқар Омаров]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 қаңтар 2022
 |width=&quot;10%&quot;|
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|[[Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі|Ауыл шаруашылығы министрі]]
 |width=&quot;10%&quot;|[[Ербол Шырақбайұлы Қарашөкеев|Ербол Қарашөкеев]]
 |width=&quot;8%&quot;| 11 қаңтар 2022 (қайта тағайындалды)
 |width=&quot;10%&quot;|
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|[[Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі|Әділет министрі]]
 |width=&quot;10%&quot;|[[Қанат Сергейұлы Мусин|Қанат Мусин]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 қаңтар 2022
 |width=&quot;10%&quot;|
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|Оқу-ағарту министрі
 |width=&quot;10%&quot;|[[Асхат Қанатұлы Аймағамбетов|Асхат Аймағамбетов]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 маусым 2022&lt;ref&gt;[https://ktk-kz.turbopages.org/ktk.kz/s/kz/newsfeed/article/2022/06/11/214884/ Асхат Аймағамбетов ҚР Оқу-ағарту министрі болып тағайындалды. ktk.kz]&lt;/ref&gt;
 |width=&quot;10%&quot;|[[сурет:Ashat Aimagambetov (24112) (cropped).jpg|220px]]
 
|-
|[[Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі|Ғылым және жоғары білім министрі]]
|[[Саясат Нұрбек]]
|11 маусым 2022&lt;ref&gt;[https://ktk-kz.turbopages.org/ktk.kz/s/kz/newsfeed/article/2022/06/11/214885/ Саясат Нұрбек Ғылым және жоғары білім министрі лауазымына тағайындалды. ktk.kz]&lt;/ref&gt;
|[[сурет:Sayasat Nurbek.jpg|220px]]
|-
 |width=&quot;15%&quot;|[[Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі|Денсаулық сақтау министрі]]
 |width=&quot;10%&quot;|[[Ажар Ғиният]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 қаңтар 2022
 |width=&quot;10%&quot;|
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрі
 |width=&quot;10%&quot;|[[Қайырбек Айтбайұлы Өскенбаев|Қайырбек Өскенбаев]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 қаңтар 2022
 |width=&quot;10%&quot;|
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|[[Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі|Қаржы министрі]]
 |width=&quot;10%&quot;|[[Ерұлан Кенжебекұлы Жамаубаев|Ерұлан Жамаубаев]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 қаңтар 2022 (қайта тағайындалды)
 |width=&quot;10%&quot;|
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|[[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрі]]
 |width=&quot;10%&quot;|[[Руслан Фатихұлы Жақсылықов|Руслан Жақсылықов]] 
 |width=&quot;8%&quot;|19 қаңтар 2022
 |width=&quot;10%&quot;|[[сурет:GK-NG-2.jpg|220px]]
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|[[Қазақстан Республикасы мәдениет және спорт министрлігі|Мәдениет және спорт министрі]]
 |width=&quot;10%&quot;|[[Дәурен Әскербекұлы Абаев|Дәурен Абаев]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 қаңтар 2022
 |width=&quot;10%&quot;|[[сурет:Dauren Abaev, 2018 (cropped).jpg|220px]]
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|[[Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі|Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі]]
 |width=&quot;10%&quot;|[[Тамара Босымбекқызы Дүйсенова|Тамара Дүйсенова]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 сәуір 2022
 |width=&quot;10%&quot;|[[сурет:Shapkenov Serik 2021.jpg|220px]]
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|[[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|Ұлттық экономика министрі]]
 |width=&quot;10%&quot;|[[Әлібек Сәкенұлы Қуантыров|Әлібек Қуантыров]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 қаңтар 2022
 |width=&quot;10%&quot;|
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|[[Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі|Ішкі істер министрі]]
 |width=&quot;10%&quot;|[[Марат Мұратұлы Ахметжанов|Марат Ахметжанов]]
 |width=&quot;8%&quot;|25 ақпан 2022
 |width=&quot;10%&quot;|
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|[[Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігі|Энергетика министрі]]
 |width=&quot;10%&quot;|[[Болат Оралұлы Ақшолақов|Болат Ақшолақов]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 қаңтар 2022
 |width=&quot;10%&quot;|
|-
|Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі
|[[Бағдат Батырбекұлы Мусин|Бағдат Мусин]]&lt;ref&gt;https://www.gov.kz/memleket/entities/mdai/about/structure/people/13034?lang=kk&lt;/ref&gt;
|11 қаңтар 2022 (қайта тағайындалды)
|[[сурет:mussin_b (cropped).jpg|220px]]
|-
|[[ҚР Төтенше жағдайлар министрлігі|Төтенше жағдайлар министрі]]
|[[Юрий Викторович Ильин|Юрий Ильин]]&lt;ref&gt;https://www.gov.kz/memleket/entities/emer/about/structure/people/14558?lang=kk&lt;/ref&gt;
|11 қаңтар 2022 (қайта тағайындалды)
|[[сурет:Yuri Ilyin (29389) (cropped).jpg|220px]]
|-
|Экология, геология және табиғи ресурстар министрі
|[[Серікқали Аманғалиұлы Брекешев|Серікқали Брекешев]]
|11 қаңтар 2022 (қайта тағайындалды)
|
|}

== Министрлер кабинеті құрамы ==

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.government.kz/kz/ Қазақстан Республикасының Үкіметінің ресми сайты]
* [http://egov.kz/cms/kk Қазақстан Республикасының Электрондық үкіметі]

{{Қазақстан Республикасының министрліктері}}

[[Санат:Қазақстан үкіметі]]</text>
      <sha1>7hywi4yuugqz7j8nndx7m4m6bdtsfhz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061209</id>
      <parentid>3061128</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T17:10:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерқанат Рыскулбеков</username>
        <id>70798</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Сурет</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33146" xml:space="preserve">{{Мемлекеттік орган
 |атауы                 = Қазақстан Республикасының Үкіметі
 |қысқартылған атауы    = 
 |шынайы атауы   = 
 |шынайы атауы1  = 
 |шынайы атауы2  = 
 |құзыреті       = {{KAZ}}
 |құзерет_тақырып_мәтіні = Мемлекет
 |эмблема                = Emblem of Government Kazakhstan.png
 |эмблеманың ені         = 350px
 |эмблеманың тақырыбы    = 
 |мөрі              = 
 |мөрдің ені        = 
 |мөрдің тақырыбы   = 
 |сурет             = 
 |сурет ені         = 
 |сурет тақырыбы    = 
 |құрылған жылы     = [[16 желтоқсан]] [[1991 жыл|1991 жылы]]
 |ізашары1          = [[Қазақ КСР Министрлер Кеңесі]]
 |ізашары2          = 
 |таратылған жылы   = 
 |ізбасары          = 
 |бағынады          = 
 |штаб-пәтері       = [[Нұр-Сұлтан]], Мәңгілік Ел даң., 6-үй
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region_code      = 
 |қызметкерлер      = 
 |бюджет            = 
 |министрдің есімі1     =
 |министрдің міндеті1   = 
 |министрдің есімі2     = 
 |министрдің міндеті2   = 
 |басшылықтың есімі1    = [[Әлихан Асханұлы Смайылов|Әлихан Смайылов]]
 |басшылықтың лауазымы1 = [[Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі|Премьер-Министр]]
 |басшылықтың есімі2    = 
 |басшылықтың лауазымы2 = 
 |жоғарыда тұрған мекеме      = 
 |бір мекемеге қарасты орган1 = 
 |бір мекемеге қарасты орган2 = 
 |құжат1           = 
 |сайты            = http://www.government.kz/kz/
 |түсініктемелер   = 
 |карта            = 
 |карта ені        = 
 |картаның тақырыбы   = 
}}
{{Қазақстан саясаты}}
'''Қазақстан Республикасының Үкіметі''' — [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]нда жоғары атқарушы билiк органы. Үкімет Қазақстан Республикасының атқарушы билігін жүзеге асырады, атқарушы органдардың жүйесін басқарады және олардың қызметіне басшылық жасайды. 

Үкімет алқалы орган болып табылады және өзінің бүкіл қызметінде [[Қазақстан Республикасының Президенті|Республика Президенті]]нің алдында жауапты, ал [[Қазақстан Республикасының Конституциясы|Конституция]]да көзделген жағдайларда [[Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжiлiсі|Мәжіліс]] алдында жауапты. Қазақстан Республикасының Президенті Үкіметті Конституцияда көзделген тәртіппен құрады.

Үкімет мәртебесі, құқықтары мен міндеттері Қазақстан Республикасы Конституциясының V тарауы бойынша және Қазақстан Республикасының Үкімет туралы заңы бойынша реттеледі.

== Үкіметтің құқықтық мәртебесі ==
Қазақстан Республикасының Үкіметі — мемлекеттік билiктiң ерекше тармағы ретiнде министрлiктерден, агенттiктерден, комитеттерден тұратын орталық атқарушы органдар, облыстық, аудандық және қалалық әкiмшiлiктерден тұратын жергiлiктi атқарушы органдар жүйесiн басқарады және олардың қызметiне басшылық жасайды. Оның құқықтық мәртебесiнiң негiздерi [[Қазақстан Республикасының Конституциясы]]нда бекiтiлген (64-бап). Үкiметтiң құзыретi, ұйымдастырылуы мен қызметiнiң тәртiбi ҚР Конституциясына сәйкес 1995 ж. 18 желтоқсанда қабылданған “Қазақстан Республикасының Үкiметi туралы” (1999 ж. 6 мамырда өзгерiстер мен толықтырулар енгiзiлген) ҚР-ның конституциялық Заңымен белгiленген. Үкiмет ҚР Конституциясының, аталған конституц. заңның, ҚР-ның заңдары мен өзге де нормативтiк актiлерiнiң негiзiнде және оларды орындау үшiн iс-қимыл жасайды. 

=== Үкіметті құру ===
Үкiметтi Республика Президентi Қазақстан Республикасының Конституциясында көзделген тәртiппен құрады. [[Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі|Премьер-Министр]] Үкiмет басшысы болып табылады. Премьер-Министрдi Парламенттiң келiсiмiмен Президент қызметке тағайындайды және қызметтен босатады. ҚР-ның Премьер-Министрi өзi тағайындалғаннан кейiн он күн мерзiмде үкiметтiң құрылымы мен құрамы туралы ҚР Президентiне ұсыныс енгiзедi. Президент Премьер-Министрдiң ұсынысы бойынша үкiмет құрылымын анықтайды, оның мүшелерiн қызметке тағайындайды және оларды қызметтен босатады, орталық атқарушы органдарды құрады, таратады, қайта құрады. ҚР Үкiметiнiң құрылымын министрлiктер мен өзге де орталық атқарушы органдар құрайды. 

Қазақстан Үкiметi — алқалы орган. Оның құрамына Үкiмет мүшелерi — республиканың Премьер-Министрi, оның орынбасарлары, министрлер, өзге де лауазымды адамдар кiредi. Премьер-Министр мен Үкiмет мүшелерi қызметке кiрiсер алдында Қазақстан халқына және елбасына ҚР Үкiметi туралы конституциялық заңда белгiленген тәртiппен ант бередi. Премьер-Министрге ерекше мәртебе берiлген. Ол Президентке Үкiмет құрамына кiрмейтiн министрлiктердi, орталық атқарушы органдарды құру, қайта құру және тарату туралы, министр қызметiне кандидатуралар жөнiнде, министрдi қызметтен босату туралы ұсыныстар енгiзедi, Үкiметтiң қызметiн ұйымдастырып, оған басшылық жасайды және оның жұмысы үшiн дербес жауап бередi.

== Өкiлеттiктері ==
Үкiметке мынадай негiзгi конституциялық өкiлеттiктер берiлген:
* ол мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық саясатының негiзгi бағыттарын, оны жүзеге асыру жөнiндегi стратегиялық және тактикалық шараларды талдап жасау;
* мемлекеттік бағдарламаларды әзiрлеу;
* әлеуметтік-экономикалық және ғылыми-техникалық дамудың индикативтiк жоспарларын әзiрлеп, iске асыру;
* Республика Президентi белгiлеген тәртiппен респ. бюджеттi және оған енгiзiлетiн өзгерiстердi әзiрлеуге қатысу, парламентке республикалық бюджет және оның атқарылуы туралы есеп беру, бюджеттiң атқарылуын қамтамасыз ету;
* ҚР-ның қаржы жүйесiн нығайту жөнiндегi шараларды әзiрлеп, жүзеге асыру;
* мемлекеттік валюталық, қаржы және материалдық қорларының құралуы мен пайдалануы кезiнде заңдылықтың сақталуына мемлекеттік бақылау жасау;
* құрылымдық және инвестициялық саясатты жүзеге асыру;
* баға құралуының мемлекеттік саясатын әзiрлеп, ұйымдастыру;
* мемлекет реттейтiн баға қолданылатын өнiмдердiң, тауарлар мен қызмет көрсетулердiң номенклатурасын белгiлеу;
* мемлекеттік меншiктi басқаруды ұйымдастыру, оны пайдалану шараларын әзiрлеп, жүзеге асыру, мемлекеттік меншiк құқығының қорғалуын қамтамасыз ету;
* еңбекке ақы төлеу, азаматтардың әлеуметтік қорғалуы, мемлекеттік әлеуметтік қамсыздандыру және әлеуметтік сақтандыру жүйесi мен шарттарын айқындау;
* мемлекеттік аймақтық саясаттың негiзгi бағыттарын әзiрлеп, iске асыру;
* аймақтарды әлеуметтік-экономикалық дамытудың аймақаралық мәселелерiн шешудi қамтамасыз етедi;
* ғылым мен техниканы дамыту, жаңа технологияларды енгiзу, мәдениеттi, бiлiм берудi, денсаулық сақтауды, туризм мен спортты дамыту жөнiндегi мемл. саясатты айқындап, iске асыру;
* табиғат қорлары мен қоршаған табиғи ортаны оңтайлы пайдалану және қорғау шараларын әзiрлеп, жүзеге асыру;
* құқықтық реформалардың жүзеге асырылуын қамтамасыз ету;
* азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау және заңдылық пен құқықтық тәртiптi сақтау, ҚР-ның қауiпсiздiгi мен қорғаныс қабiлетiн, аумақтық тұтастығын сақтау және қорғау, ҚР-ның мемлекеттік шекарасын күзету шараларын әзiрлеп, iске асыру;
* келiссөздер жүргiзу және үкiметаралық келiсiмдерге қол қою туралы шешiмдер қабылдау;
* ҚР-ның шет мемлекеттермен, халықаралық және аймақтық ұйымдармен қарым-қатынасты дамытуын қамтамасыз ету;
* сыртқы экономикалық саясатты iске асыру шараларын әзiрлеу;
* сыртқы сауданы дамыту шараларын қолдану;
* халықаралық қаржы ұйымдарымен ынтымақтастық пен өзара iс-қимылды жүзеге асыру;
* Конституциямен, заңдармен және президент актiлерiмен жүктелген өзге де қызметтердi орындау. 

Үкiмет өзiнiң бүкiл қызметiнде конституцияда және үкiмет туралы конституциялық заңда белгiленген нысандарда Республика Президентiнiң алдында жауапты.

ҚР-ның Премьер-Министрi үкiмет қызметiн ұйымдастырып, оған басшылық етедi, оның жұмысы үшiн жауап бередi, Президентке Үкiмет қызметiнiң негiзгi бағыттары жөнiнде баяндайды, қаулылар шығарады. Үкiмет мүшелерi өз құзыретi шегiнде дербес шешiмдер қабылдайды, Олар өздерiне бағынышты мемлекеттік органдардың жұмысы немесе тапсырылған жұмыс аясы үшiн Премьер-Министрдiң алдында жауап бередi. Парламенттiң әрбiр палатасы үкiмет мүшелерiнiң қызметтерi жөнiндегi есептерiн тыңдауға хақылы. Үкiмет мүшесi заңдарды орындамаған жағдайда депутаттар оны қызметтен босату жөнiнде Президентке мәлiмдей алады. Үкiмет ҚР Конституциясы, заңдары, ҚР Президентiнiң нормативтiк жарлықтары негiзiнде және солардың орындалуы үшiн өз құзыретi шегiнде бүкiл мемлекеттік аумағында мiндеттi күшi бар Үкiмет қаулылары мен Премьер-Министрдiң өкiмдерiн шығарады, олардың iске асырылуын қамтамасыз етедi. Бұл қаулылар мен өкiмдер Конституцияға, заңдарға, Республика Президентiнiң актiлерiне қайшы келмеуге тиiс.

Жаңадан құрылған Үкiмет өз қызметiнiң бағдарламасын жасап, бұл туралы Парламентке баяндама ұсынады. Егер Парламент Үкiметтiң бағдарламасын қабылдамаса, Үкiмет екi ай iшiнде бағдарламаны қайтадан ұсынады. Егер Парламент депутаттарының жалпы санының 2/3-сiнiң дауыс беруiмен бағдарлама тағы да қабылданбаса, онда бұл Үкiметке сенiмсiздiк вотумын бiлдiредi. Үкiмет заңдық ұсыныстар енгiзуге хақылы. Ол заң жобаларының жоспарын құрып, соған сәйкес парламент мәжiлiсiне заң жобаларын ұсынады. Заң жобаларын дайындауға олардың сапасы үшiн жауапты болатын министрлiктер, мемлекеттік комитеттер, агенттiктер, бiрiншi басшылар қатысады. Қазақстан Ресупбликасының Үкіметі Президенттiң өкiлеттiк мерзiмi шегiнде қызмет етедi және жаңадан сайланып, қызметке кiрiскен ҚР Президентiне үкiмет мүшелерi жазбаша қол қойған өтiнiш беру арқылы өз өкiлеттiгiн доғарады.

ҚР-ның Конституциясында (70-бап) және ҚР-ның Үкiметi туралы констиуц. заңда республика Үкiметiнiң, оның мүшелерiнiң тиiстi өкiлеттi мерзiмiнен бұрын орындарынан түсу себептерi мен тәртiптерi қаралған. Егер Үкiмет, оның кез келген мүшесi өздерiне жүктелген мiндеттердi одан әрi орындау мүмкiн емес деп санайтын болса, онда олар республика Президентiне өз орнынан түсуi туралы мәлiмдеуге хақылы. Конституцияда (53-бап, 7-тармақ, 61-бап, 7-тармақ) көзделген жағдайларда Парламент Үкiметке сенiмсiздiк бiлдiретiн болса, Үкiмет өзiнiң орнынан түсуi туралы ҚР Президентiне мәлiмдейдi. Орнынан түсудi қабылдау немесе қабылдамау туралы мәселенi ҚР Президентi он күн мерзiмде қарайды. Орнынан түсудi қабылдау Үкiметтiң не оның тиiстi мүшесiнiң өкiлеттiгi тоқтатылды дегендi бiлдiредi. Премьер-Министрдiң орнынан түсуiн Президенттiң қабылдауы немесе оны қызметiнен босатуы бүкiл Үкiметтiң өкiлеттiгi тоқтатылғанын бiлдiредi. Сондай-ақ, президент өз бастамасымен де Үкiметтiң өкiлеттiгiн тоқтату туралы шешiм қабылдауға және оның кез келген мүшесiн қызметтен босатуға хақылы. Үкiмет жүргiзiп отырған саясатпен келiспейтiн және оны жүргiзбей отырған үкiмет мүшелерi атқарып отырған қызметiнен босатылуға тиiс.

== Құрылымы ==
Министрлiктiң және өзге де орталық атқарушы органдардың басшылары болып табылатын үкiмет мүшелерi: тиiстi мемлекеттік органдарға басшылықты жүзеге асырады; өз құзыретi шегiнде дербес шешiмдер қабылдайды; ҚР Премьер-Министрiнiң алдында өздерiне жүктелген бағынышты мемлекеттік органдардың жұмысы үшiн, сондай-ақ, тиiстi мемлекеттік органдардың қарауына жататын мемлекеттік басқару аясындағы iстiң жайы үшiн дербес жауап бередi; ҚР заңдарының, ҚР Президентi мен Үкiметi актiлерiнiң орындалуын қамтамасыз етедi. Министр ҚР Конституциясында көзделген ретте (37-бап, 6-тармақ) өз қызметiнiң мәселелерi жөнiнде парламент палаталарына есеп бередi. 

Үкiмет құрамына кiретiн орталық (республикалық) атқарушы органдарды қызметiнiң сипатына қарай салалық құзыреттi органдарға, салааралық құзыреттi органдарға, бақылау және қадағалау органдарына, мемлекеттiң арнайы немесе ерекше атқарымдарын iске асыратын мамандандырылған мемлекеттік органдарға бөлуге болады.

== Үкімет реформасы ==
6 тамыз 2014 жылы Үкіметтің экономика және әлеуметтік саланың өзекті мәселелеріне арналған кеңейтілген отырысы өтті.&lt;ref&gt;[http://bnews.kz/kk/news/post/220967/  6 тамызда Елбасының қатысуымен Үкіметтің кеңейтілген отырысы өтеді]&lt;/ref&gt; Отырыс қорытындысы бойынша ҚР Үкіметінің жаңа құрылымы таныстырылды. Нәтижесінде бірнеше министірліктер таратылып, жаңа министрліктер пайда болды. Үкіметтің жаңа құрылымы 14&lt;ref&gt;[http://alau.kz/a%D2%9Bparat-zh%D3%99ne-kommunikaciya-ministrligi-%D2%9B%D2%B1rylady/ Ақпарат және коммуникация министрлігі құрылады] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160510160407/http://alau.kz/a%D2%9Bparat-zh%D3%99ne-kommunikaciya-ministrligi-%D2%9B%D2%B1rylady/ |date=2016-05-10 }}&lt;/ref&gt; министрліктен тұратын болды.&lt;ref&gt;[http://egov.kz/wps/portal/!utWCM/p/b1/04_Sj9Q1NzM3NrIwNzDUj9CPykssy0xPLMnMz0vMAfGjzOKDvDxNnJwMHQ0sTMOMDBxNPJ2dggNCg13MQBoikRUYWIY4gxS4hwU4mRkbGBgTp98AB3A0IKQ_XD8KVQkWF4AV4LHCzyM_N1U_NyrHzdJT1xEAr8PMIA!!/dl4/d5/L0lDUmlTUSEhL3dHa0FKRnNBLzRKVXFDQSEhL2tr Министрліктер тізімі]&lt;/ref&gt;

== Министрліктер тізімі ==
Үкіметте 19 [[министрлік]] бар
* [[Қазақстан Республикасы Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі|ҚР Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі]]
* [[Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі|ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі]]
* [[Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі|ҚР Әділет министрлігі]] 
* [[Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі|ҚР Білім және Ғылым министрлігі]] 
* Оқу-ағарту министрі
* [[Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі|ҚР Денсаулық сақтау министрлігі]]
* [[Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі|ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі]]
* [[Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі|ҚР Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі]] 
* [[Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі|ҚР Қаржы министрлігі]] 
* [[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|ҚР Қорғаныс министрлігі]]
* [[Қазақстан Республикасының Мәдениет, ақпарат және спорт министрлігі (2004- )|ҚР Мәдениет және спорт министрлігі]]
* [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|ҚР Сыртқы істер министрлігі]]
* [[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|ҚР Ұлттық экономика министрлігі]]
* [[Қазақстан Республикасы Цифрлық даму, инновация және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі|ҚР Цифрлық даму, инновация және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі]]
* [[Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі|ҚР Ішкі істер министрлігі]]
* [[Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігі|ҚР Энергетика министрлігі]]&lt;ref&gt;[http://ukimet.kz/kz/go-ministerstva.html ҚР Үкіметі сайтындағы министрліктер тізімі]&lt;/ref&gt;
* [[ҚР Төтенше жағдайлар министрлігі]]  
* [[ҚР Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі]] 
* [[ҚР Сауда және интеграция министрлігі]]

== Үкімет құрамы ==
{| border 1| | width=&quot;50%&quot;| class=&quot;standard&quot;
 |width=&quot;15%&quot;|'''Лауазым'''
 |width=&quot;10%&quot;|'''Аты-жөні'''
 |width=&quot;8%&quot;|'''Қызметке кіріскен күні'''
 |width=&quot;10%&quot;|'''Суреті'''
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|[[Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі|Премьер-Министр]]
 |width=&quot;10%&quot;|[[Әлихан Асханұлы Смайылов|Әлихан Смайылов]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 қаңтар 2022
 |width=&quot;10%&quot;|[[Сурет:Alihan Smayilov_(26074)_(cropped).jpg|220px]]
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|Премьер-Министрдің бірінші орынбасары
 |width=&quot;10%&quot;|[[Роман Васильевич Скляр|Роман Скляр]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 қаңтар 2022
 |width=&quot;10%&quot;|[[Сурет:Roman Sklyar (2018-10-25).jpg|220px]]
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|Премьер-Министрдің орынбасары
 |width=&quot;10%&quot;|[[Ералы Лұқпанұлы Тоғжанов|Ералы Тоғжанов]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 қаңтар 2022 (қайта тағайындалды)
 |width=&quot;10%&quot;|[[Сурет:Eraly Tugjanov (2016-04-06).jpg|220px]]
|-
|Премьер-Министрдің орынбасары - Сыртқы істер министрі
|[[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді]]
|11 қаңтар 2022 (қайта тағайындалды) 
| width=&quot;10%&quot; |[[Сурет:Mukhtar Tileuberdi (2020-02-02).jpg|220px]]
|-
|Премьер-Министрдің орынбасары – сауда және интеграция министрі
|[[Серік Мақашұлы Жұманғарин|Серік Жұманғарин]]
|15 тамыз 2022 (м.а.)
|
|-
 |width=&quot;15%&quot;|[[Премьер-министрдің кеңсесі|Премьер-Министр Кеңсесінің]] Басшысы
 |width=&quot;10%&quot;|[[Ғалымжан Тельманұлы Қойшыбаев|Ғалымжан Қойшыбаев]]&lt;ref&gt;https://primeminister.kz/kz/government/composition/koishybaev&lt;/ref&gt;
 |width=&quot;8%&quot;|11 қаңтар 2022 (қайта тағайындалды)
 |width=&quot;10%&quot;|
|-
 ! colspan=&quot;4&quot; |'''Министрлер'''
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|Ақпарат және қоғамдық даму министрі
 |width=&quot;10%&quot;|[[Асқар Қуанышұлы Омаров|Асқар Омаров]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 қаңтар 2022
 |width=&quot;10%&quot;|
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|[[Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі|Ауыл шаруашылығы министрі]]
 |width=&quot;10%&quot;|[[Ербол Шырақбайұлы Қарашөкеев|Ербол Қарашөкеев]]
 |width=&quot;8%&quot;| 11 қаңтар 2022 (қайта тағайындалды)
 |width=&quot;10%&quot;|
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|[[Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі|Әділет министрі]]
 |width=&quot;10%&quot;|[[Қанат Сергейұлы Мусин|Қанат Мусин]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 қаңтар 2022
 |width=&quot;10%&quot;|
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|Оқу-ағарту министрі
 |width=&quot;10%&quot;|[[Асхат Қанатұлы Аймағамбетов|Асхат Аймағамбетов]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 маусым 2022&lt;ref&gt;[https://ktk-kz.turbopages.org/ktk.kz/s/kz/newsfeed/article/2022/06/11/214884/ Асхат Аймағамбетов ҚР Оқу-ағарту министрі болып тағайындалды. ktk.kz]&lt;/ref&gt;
 |width=&quot;10%&quot;|[[сурет:Ashat Aimagambetov (24112) (cropped).jpg|220px]]
 
|-
|[[Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі|Ғылым және жоғары білім министрі]]
|[[Саясат Нұрбек]]
|11 маусым 2022&lt;ref&gt;[https://ktk-kz.turbopages.org/ktk.kz/s/kz/newsfeed/article/2022/06/11/214885/ Саясат Нұрбек Ғылым және жоғары білім министрі лауазымына тағайындалды. ktk.kz]&lt;/ref&gt;
|[[сурет:Sayasat Nurbek.jpg|220px]]
|-
 |width=&quot;15%&quot;|[[Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі|Денсаулық сақтау министрі]]
 |width=&quot;10%&quot;|[[Ажар Ғиният]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 қаңтар 2022
 |width=&quot;10%&quot;|
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрі
 |width=&quot;10%&quot;|[[Қайырбек Айтбайұлы Өскенбаев|Қайырбек Өскенбаев]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 қаңтар 2022
 |width=&quot;10%&quot;|
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|[[Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі|Қаржы министрі]]
 |width=&quot;10%&quot;|[[Ерұлан Кенжебекұлы Жамаубаев|Ерұлан Жамаубаев]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 қаңтар 2022 (қайта тағайындалды)
 |width=&quot;10%&quot;|
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|[[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрі]]
 |width=&quot;10%&quot;|[[Руслан Фатихұлы Жақсылықов|Руслан Жақсылықов]] 
 |width=&quot;8%&quot;|19 қаңтар 2022
 |width=&quot;10%&quot;|[[сурет:GK-NG-2.jpg|220px]]
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|[[Қазақстан Республикасы мәдениет және спорт министрлігі|Мәдениет және спорт министрі]]
 |width=&quot;10%&quot;|[[Дәурен Әскербекұлы Абаев|Дәурен Абаев]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 қаңтар 2022
 |width=&quot;10%&quot;|[[сурет:Dauren Abaev, 2018 (cropped).jpg|220px]]
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|[[Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі|Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі]]
 |width=&quot;10%&quot;|[[Тамара Босымбекқызы Дүйсенова|Тамара Дүйсенова]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 сәуір 2022
 |width=&quot;10%&quot;|[[сурет:Shapkenov Serik 2021.jpg|220px]]
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|[[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|Ұлттық экономика министрі]]
 |width=&quot;10%&quot;|[[Әлібек Сәкенұлы Қуантыров|Әлібек Қуантыров]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 қаңтар 2022
 |width=&quot;10%&quot;|
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|[[Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі|Ішкі істер министрі]]
 |width=&quot;10%&quot;|[[Марат Мұратұлы Ахметжанов|Марат Ахметжанов]]
 |width=&quot;8%&quot;|25 ақпан 2022
 |width=&quot;10%&quot;|
 |-
 |width=&quot;15%&quot;|[[Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігі|Энергетика министрі]]
 |width=&quot;10%&quot;|[[Болат Оралұлы Ақшолақов|Болат Ақшолақов]]
 |width=&quot;8%&quot;|11 қаңтар 2022
 |width=&quot;10%&quot;|
|-
|Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі
|[[Бағдат Батырбекұлы Мусин|Бағдат Мусин]]&lt;ref&gt;https://www.gov.kz/memleket/entities/mdai/about/structure/people/13034?lang=kk&lt;/ref&gt;
|11 қаңтар 2022 (қайта тағайындалды)
|[[сурет:mussin_b (cropped).jpg|220px]]
|-
|[[ҚР Төтенше жағдайлар министрлігі|Төтенше жағдайлар министрі]]
|[[Юрий Викторович Ильин|Юрий Ильин]]&lt;ref&gt;https://www.gov.kz/memleket/entities/emer/about/structure/people/14558?lang=kk&lt;/ref&gt;
|11 қаңтар 2022 (қайта тағайындалды)
|[[сурет:Yuri Ilyin (29389) (cropped).jpg|220px]]
|-
|Экология, геология және табиғи ресурстар министрі
|[[Серікқали Аманғалиұлы Брекешев|Серікқали Брекешев]]
|11 қаңтар 2022 (қайта тағайындалды)
|
|}

== Министрлер кабинеті құрамы ==

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.government.kz/kz/ Қазақстан Республикасының Үкіметінің ресми сайты]
* [http://egov.kz/cms/kk Қазақстан Республикасының Электрондық үкіметі]

{{Қазақстан Республикасының министрліктері}}

[[Санат:Қазақстан үкіметі]]</text>
      <sha1>pue86t9x40t7qa4ahjwgvn2e2mrmfph</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>MS-DOS</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6510</id>
    <revision>
      <id>3061180</id>
      <parentid>2857901</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:43:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MaGz GoLd</username>
        <id>122465</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тағы қараңыз */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2110" xml:space="preserve">{{Операциялық жүйе
| name = -{MS-DOS (толық)}-
| logo = 
| screenshot = &lt;!-- Do NOT change the screenshot unless there is BIG change in the UI. When taking screenshot, please resize your window (e.g. 640*480), disable your extensions and use the default theme. --&gt;[[Сурет:StartingMsdos.png]] 
| caption = An example of MS-DOS's command-line interface, this one showing that the current directory is the root of drive C. 
| developer = [[Microsoft]] 
| family = [[DOS]] 
| source_model = Жабық қайнар
| kernel_type = Ұйтқылы арнау
| working_state = Тарихи
| latest_release_version = 8.0 
| latest_release_date = [[2000]] ж. [[қыркүйектің 14]] 
| ui = DOS [[Әмір жолымен тілдесу|CLI]]
| license = Меншікті 
}}
-{'''MS-DOS'''}- ({{lang-en|'''M'''icro'''S'''oft '''D'''isk '''O'''perating '''S'''ystem}} — ''[[Microsoft]] фирмасының Дискілік Амалдық Жүйесі'') — [[дербес компьютер]]лерде және оларға сыйысымды құрылғыларда пайдаланылатын [[амалдық жүйе]].

MS-DOS жүйесі пернетеқтадан енгізілген деректі компьютер орындай алатын амалдарға айналдырады. MS-DOS жүйесімен әрекеттесу әмір енгізу арқылы жүзеге асырылады, ал MS-DOS жүйесіне негізделген бағдарламалармен әрекеттесуді жұмыс үстеліндегі лақаптардың көмегімен жүзеге асыруға болады.

== Тағы қараңыз ==
* [[Әмір жолы терезесі]]
* [[MS-DOS бағдарламасы]]

{{Операциялық жүйелер}}
{{Сыртқы сілтемелер}}
{{stub}}

[[Санат:Операциялық жүйелер]]
[[Санат:Амалдық жүйелер]]
[[Санат:Ескірген технологиялар]]

Official site project MS-DOS 6.22 FOR WINDOWS:
http://xn----htbwkmd.xn--p1ai/</text>
      <sha1>3k1xnp0gjgtr4cqou5mayytjij70ewr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Уикипедия:Форум/Техникалық</title>
    <ns>4</ns>
    <id>6730</id>
    <revision>
      <id>3061168</id>
      <parentid>2986849</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:13:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Yug</username>
        <id>122464</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="83408" xml:space="preserve">{{/Header}}&lt;!-- Бұл жолды өшірмеңіз, АСТЫНА жазыңыз! және  == Тақырып аты == қосып жазғанды ұмытпаңыз --&gt;

== Сан ==

Клавиатураның сол жағындағы сандарды бассам қазақша әріптер шығады Орысшаға ауыстырсамда солай Ағылшыншаға ауыстырсамда қазақ әріптері жазылады--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]]) 18:41, 2015 ж. наурыздың 11 (ALMT)
:Менде де солай болған. Өндеу жазып жатқанда терезенің (окно) оң жақ төбесінде клавиатура мен төменге бағыттып тұрған үшбұрыш шығыды. сол пернені бассаң - оң жақтан тағы бір всплывающее окно шығады. сол жерден реттейсін. Сенде флажок «кирилл» дегенде тұр. «Жергілікті пернетақтаны қолдану» дегенде флажок тұру керек.-- -- [[Қатысушы:GanS NIS|&lt;span style=&quot;text-shadow:gray 4px 4px 3px;&quot;&gt;&lt;font face=&quot;AR Cena&quot; color=&quot;black&quot;&gt;&lt;b&gt;FaбдyлFани&lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 19:10, 2015 ж. наурыздың 11 (ALMT)
** Done. Дякую!--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]]) 19:20, 2015 ж. наурыздың 11 (ALMT)

== [[Үлгі:Қазақ рулары]] ==

Құрама Ноғайлының қасында тұруға тиіс. Бірақ астына түсіп кетті. Қалай көтеріледі?[[Үлгі:Жүздерден тыс]]--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]]) 00:49, 2015 ж. наурыздың 12 (ALMT)
* Басқа деген астына жол қосу керек. Мынадағындай: [[:ru:Шаблон:Казахские племена]]--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]]) 00:51, 2015 ж. наурыздың 12 (ALMT)

== ҚазУикиге Content Translate (Мазмұн аудару) құралын орнату ==

Кезінде Уикипедияның әртүрлі тілдеріндегі мақалаларды бірінен-біріне аударуға мүмкіншілік жасау мәселесі көтерілген. [[:mw:Content_translation]] (Мазмұн аудару) құралы жасалып, кейбір Уикипедияларда қолданыла бастады (өзбек, қырғыз). Бұл құралды Қазақша Уикипедияға да қосып алсақ. Бұл құралдың көмегімен басқа тілдегі Уикипедия мақалаларын алып қазақша аударып қоса беру мүмкіндігіне ие боламыз. Интерфейсін [https://translatewiki.net/wiki/Special:Translate/ext-contenttranslation?filter=&amp;action=translate  translatewiki.net-тен аударып қойдым].  
[[:phabricator:T93190|Мында]] сұраныс беріп қойдым. Орнатып бастау үшін қауымның дауысы керек. --''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 17:08, 2015 ж. наурыздың 19 (ALMT)

=== Дауыс беру ===
#{{Қолдаймын}} ''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 17:19, 2015 ж. наурыздың 19 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов 17:23, 2015 ж. наурыздың 19 (ALMT)]]
#{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Ashina|Ashina]] ([[Қатысушы талқылауы:Ashina|талқылауы]]) 18:47, 2015 ж. наурыздың 19 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:Абылай|Абылай]] ([[Қатысушы талқылауы:Абылай|талқылауы]]) 06:25, 2015 ж. наурыздың 20 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Alibek2030|Alibek2030]] ([[Қатысушы талқылауы:Alibek2030|талқылауы]]) 09:42, 2015 ж. наурыздың 20 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:41, 2015 ж. наурыздың 20 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:GanS NIS|&lt;span style=&quot;text-shadow:gray 4px 4px 3px;&quot;&gt;&lt;font face=&quot;AR Cena&quot; color=&quot;black&quot;&gt;&lt;b&gt;FaбдyлFани&lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 10:24, 2015 ж. наурыздың 21 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Магпар|Магпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Магпар|талқылауы]]) 10:41, 2015 ж. наурыздың 21 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Бауыржан Жақсылық|Бауыржан Жақсылық]] ([[Қатысушы талқылауы:Бауыржан Жақсылық|талқылауы]]) 10:00, 2016 ж. қыркүйектің 10 (ALMT)

=== Қортынды ===
28 сәуірден бастап іске қосылды. Енді әркім [[Арнайы:Бапталымдар#mw-prefsection-betafeatures|баптауларынан]] қосып алып пайдалана беруіне болады. --''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 23:30, 2015 ж. сәуірдің 28 (ALMT)

== VisualEditor-ды барлық қатысушылар үшін қалыпты өңдеу редакторы ретінде қосу ==

[[Уикипедия:VisualEditor|VisualEditor]]-ды барлық қатысушылар үшін қалыпты өңдеу редакторы ретінде қосу керек деп есептеймін. Бұл [[:mw:VisualEditor#Timeline|көптеген уикилерде іске асып қойған]]. Сұраныс жіберейін десем қауымдастықтың талқылауы қажет екен. Қазір бета дегенен ғана қосып барып пайдалана алады. Егер барлық қатысушыларға автоматты қосылатын болса қосымша қосып жатудың қажеті жоқ. Сіздер қалай ойлайсыздар? Жаңа қатысушылар уикимәтінді өңдеп үйренгені дұрыс па әлде [[Уикипедия:Уикидің негізгі синтаксисі|уики синтаксисін]] түсінбей ақ VE арқылы өңдей берсін бе? Әдепкі ретінде қосылғанын қолдасаңыз немесе қарсы болсаңыз дауыс беру бөліміне өз дауыстарыңызды берулеріңізді сұраймын. --''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 23:10, 2015 ж. сәуірдің 24 (ALMT)
=== Дауыс беру ===
#{{Қолдаймын}}--''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 23:10, 2015 ж. сәуірдің 24 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Салиха]] --Салиха 23:17, 2015 ж. сәуірдің 24 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:NErnur98|&lt;b&gt;&lt;font size=&quot;5&quot; face=&quot;Vivaldi&quot; color=&quot;black&quot;&gt;&lt;i&gt;NurYernur&lt;/i&gt;&lt;/font&gt;&lt;/b&gt;]] ([[Қатысушы талқылауы:NErnur98|талқылауы]] 23:30, 2015 ж. сәуірдің 24 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Sagzhan|Сагжан Болатханулы]] ([[Қатысушы талқылауы:Sagzhan|талқылауы]]) 07:29, 2015 ж. сәуірдің 25 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов 09:12, 2015 ж. сәуірдің 25 (ALMT)]]
#{{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Zhaksilik|Zhaksilik]] ([[Қатысушы талқылауы:Zhaksilik|талқылауы]]) 09:27, 2015 ж. сәуірдің 25 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Абылай|Абылай]] ([[Қатысушы талқылауы:Абылай|талқылауы]]) 15:22, 2015 ж. сәуірдің 25 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} -&lt;font color=&quot;#009900&quot;&gt;[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-family:Georgia;&quot;&gt;&lt;i&gt;Мұхамеджан А.А.&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;/font&gt; [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-size:90%&quot;&gt;&lt;font color=&quot;#0000FF&quot;&gt;(талқылау)&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] 17:47, 2015 ж. сәуірдің 25 (ALMT)

&lt;!-- THIS is a table. Please don't remove it :) --&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width: 30%;&quot;
|-
! scope=&quot;col&quot; | '''[[:mw:VisualEditor/TranslationCentral|VE content to be translated: Kazakh]]'''
! scope=&quot;col&quot;| Completion
! scope=&quot;col&quot;| Outdated
|-
|[https://translatewiki.net/w/i.php?title=Special:Translate&amp;group=ext-visualeditor-0-all&amp;language=kk-cyrl Interface*]
|style=&quot;background-color: green;&quot;|74%
|style=&quot;background-color: green;&quot;|2%
|-
|[https://www.mediawiki.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-Help%3AVisualEditor%2FUser+guide&amp;language=kk&amp;filter=%21translated&amp;action=translate User Guide]
|style=&quot;background-color: red;&quot;|0%
|style=&quot;background-color: green;&quot;|0%
|-
|[https://www.mediawiki.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-Help%3AVisualEditor%2FFAQ&amp;language=kk&amp;action=page&amp;filter= FAQ]
|style=&quot;background-color: red;&quot;|0%
|style=&quot;background-color: green;&quot;|0%
|-
|[https://www.mediawiki.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-VisualEditor%2FPortal&amp;language=kk&amp;action=page&amp;filter= Portal]
|style=&quot;background-color: red;&quot;|0%
|style=&quot;background-color: green;&quot;|0%
|-
|[https://www.mediawiki.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-VisualEditor%2FPortal%2FTemplateData&amp;language=kk&amp;action=page&amp;filter= TemplateData]
|style=&quot;background-color: red;&quot;|0%
|style=&quot;background-color: green;&quot;|0%
|-
|[https://www.mediawiki.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-Help%3ATemplateData&amp;language=kk&amp;action=page&amp;filter= TemplateData help]
|style=&quot;background-color: red;&quot;|0%
|style=&quot;background-color: green;&quot;|0%
|-
|colspan=&quot;3;&quot;|&lt;small&gt;* The interface is hosted at Translatewiki.net; you'll need an account if you never translated there before. The other pages are at Mediawiki.org, for which you can use your regular Wikipedia account.&lt;/small&gt;
|-
|}

Hi everybody. My name is Erica and I am a Community Liaison for VisualEditor. I'm writing because [https://phabricator.wikimedia.org/T97315 you requested that VisualEditor is enabled at this Wikipedia]. I don't know if you have noticed the answers the team provided on Phabricator, therefore I'm here to make sure you do, and to ping [[User:Аrysтanbek]] :) I would recommend that you take a look at '''[[:mw:Help:VisualEditor/VE_as_the_main_editor|the page which we wrote as a guide]]''' for wikis where VisualEditor gets officially deployed. Please consider it as a checklist: '''all''' those steps are important if you want everybody to have a satisfying editing experience. We are particularly interested in knowing if it actually works well with your language, which is not fully supported yet, so we will need someone to please review [https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D0%96%D1%83%D1%8B%D2%9B%D1%82%D0%B0%D2%93%D1%8B_%D3%A9%D0%B7%D0%B3%D0%B5%D1%80%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B5%D1%80&amp;tagfilter=visualeditor the edits] and tell us if anything weird happens.  I'm also attaching a table that you can update manually to track easily your progress with translations. Hope this helps! --[[Қатысушы:Elitre (WMF)|Elitre (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:Elitre (WMF)|талқылауы]]) 00:05, 2015 ж. мамырдың 8 (ALMT)

== Тырнақшалар ==

Неге қазақша уикипедияда «» тырнақшаларының арасына &lt;nowiki&gt;[[мысал]]&lt;/nowiki&gt; салсаң мынадай болып шығады: «[[мысал]]»? Неге соңғы тырнақша сілтемеге қосылып кетеді? --[[Қатысушы:Esetok|Esetok]] ([[Қатысушы талқылауы:Esetok|талқылауы]]) 17:54, 2016 ж. қаңтардың 5 (ALMT)

== Талқылау стилі ==

Талқылау беттеріндегі талқылауларды бір-бірінен ерекшелеп тұратын талқылау стилін алып тастауға қалай қарайсыздар. Көзге жақсы көрінгенмен минус жақтары да бар. Кезінде {{u|Bolatbek}} француз ба басқа уикиден көшіріп алған екен. --''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 08:21, 2016 ж. қаңтардың 12 (ALMT)
:Басқа уикилерде жоқ (enwiki-де де ruwiki-де де). --''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 14:43, 2016 ж. қаңтардың 13 (ALMT)
::Басқа уикилерден сілтеме берсеңіз, қарап көрейік. --[[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов 15:44, 2016 ж. қаңтардың 15 (ALMT)]]
:::Мына суреттен көре аласыз: [[:Сурет:Талқылау стиль айырмашылықтары.jpg]] --''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 16:34, 2016 ж. қаңтардың 15 (ALMT)
Дегенмен, біздіке әдемі көрінеді. --[[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов 16:40, 2016 ж. қаңтардың 15 (ALMT)]]
:Қазіргісі тұра берсін. Шынымен біздікі әдемі. --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 19:16, 2016 ж. қаңтардың 15 (ALMT)
*Сол қалпында қала берсін, ыңғайлы. --[[Қатысушы:Esetok|Esetok]] ([[Қатысушы талқылауы:Esetok|талқылауы]]) 19:29, 2016 ж. қаңтардың 15 (ALMT)
* Жоғарыдағылар айтқанға қосыламын --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:20, 2016 ж. қаңтардың 15 (ALMT)
* Қолдаймын. [[Қатысушы:Бауыржан Жақсылық|Бауыржан Жақсылық]]
Артықшылығы жоқ секілді--&lt;font color=&quot;#009900&quot;&gt;[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-family:Georgia;&quot;&gt;&lt;i&gt;Мұхамеджан А.А.&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;/font&gt; [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-size:90%&quot;&gt;&lt;font color=&quot;#0000FF&quot;&gt;(талқылау)&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] 20:10, 2016 ж. қаңтардың 16 (ALMT)
:{{@|Мұхамеджан Амангелді}} артық етпейді дегенің бе, әлде басқа уикилердің қалыпты стилінен артықшылығы жоқ дегенің бе? Қалай түсінуге болады? --''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 20:22, 2016 ж. қаңтардың 16 (ALMT)


Қазіргі тұрғаны жақсы. Кішкене ерекшелеп тұрады. -- '''[[Қатысушы:Daniyar|&lt;span style=&quot;color:#00ABC2; font-family:Arial; font-size:110%&quot;&gt;Daniyar&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;&lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Daniyar|&lt;span style=&quot;color:#FF8C00&quot;&gt;@&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt;''' 08:41, 2016 ж. ақпанның 3 (ALMT)
== IP адрес туралы == 
Мектептегі бір  IP адреспен Уикипедия клубында бірнеше оқушыны бір уақытта қалай   жұмыс істетуге болады? IT қызметкерлері сайтқа байланысты дейді. Не істеу керек? Өтінемін, жауап беріңіздерші--[[Қатысушы:Almagul Ibragimova|Almagul Ibragimova]] ([[Қатысушы талқылауы:Almagul Ibragimova|талқылауы]]) 16:14, 2016 ж. қарашаның 14 (+06)
:Бұрындары НЗМ оқушылары бір IP адреспен кіреді дегенді естіген едім. Бұл біздің қолымыздағы нәрсе емес.  --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 23:00, 2016 ж. қарашаның 14 (+06)
::Телеком шлюз орнатып, канал косса бир IP-мен косылуга болады гой. ----[[Қатысушы талқылауы:Бегулы Отагасы]] 23:13, 2016 ж. қарашаның 14 (+06)
:::Шлюз орнату ақылы бола ма? Әлде  мектептегі IT қызметкерлерінің қолынан келе ме? ----[[Қатысушы:Almagul Ibragimova|Almagul Ibragimova]] ([[Қатысушы талқылауы:Almagul Ibragimova|талқылауы]]) 23:30, 2016 ж. қарашаның 14 (+06)
Байланыс ұйымы береді. Солар шешеді. ----[[Қатысушы талқылауы:Бегулы Отагасы]] 07:15, 2016 ж. қарашаның 15 (+06)

== Патрулирование / Reviewing ==
{{Жабық}}
Предлагаю открыть голосование по включению в Казахской Википедии механизма [[:ru:ВП:ПАТ|патрулирования]] статей. В связи с которым будут включены статусы патрулирующего, автопатрулируемого и [[:ru:ВП:ОТКАТ|откатывающего]]. Голосование длится 7 дней и при преодолении порога поддержки в 66%, голосование признаётся успешным. Для большего удобства, комментируйте на русском или английском языках (в фонде нет людей, знающих казахский). [[Қатысушы:Илья Драконов|Илья Драконов]] ([[Қатысушы талқылауы:Илья Драконов|талқылауы]]) 13:26, 2016 ж. наурыздың 7 (ALMT).

Қазақша Уикипедияда мақалаларды «бақылаушы» (уақытша термин) механизмін қосу жөнінде дауыс беру шарасы жүргізіліп жатыр. Қолдаушылар саны 66 %-ға жеткен жағдайда біздің уикиде (басқа тіл бөлімшелеріндегідей) админ мен бітікші дәрежесінен басқа қатысушыларға «бақылаушы» (уақытша атау), «автобақылаушы» және «шегіндіруші» дәрежелері тағайындалады. 7 күн ішінде (13 наурызға дейін) дауыс беру аяқталады. Дауыс беру нәтижесі бойынша қазақша Уикипедияға бұл әрекет керек пе керек емес пе - қорытынды жасалады.-- [[Қатысушы:GanS NIS|&lt;span style=&quot;text-shadow:gray 4px 4px 3px;&quot;&gt;&lt;font face=&quot;AR Cena&quot; color=&quot;black&quot;&gt;&lt;b&gt;Fани&lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 19:42, 2016 ж. наурыздың 7 (ALMT)


==={{Қолдаймын|Қолдаймын / За / Support}}===
# Я {{Қолдаймын|за}}, вики уже большая. В чеченской, вон, включили когда было менее 100 000. [[Қатысушы:Илья Драконов|Илья Драконов]] ([[Қатысушы талқылауы:Илья Драконов|талқылауы]]) 13:26, 2016 ж. наурыздың 7 (ALMT).
#  {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]]) 16:15, 2016 ж. наурыздың 7 (ALMT)
# {{Қолдаймын}}--&lt;font color=&quot;#009900&quot;&gt;[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-family:Georgia;&quot;&gt;&lt;i&gt;Мұхамеджан А.А.&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;/font&gt; [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-size:90%&quot;&gt;&lt;font color=&quot;#0000FF&quot;&gt;(талқылау)&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] 18:55, 2016 ж. наурыздың 7 (ALMT)
# {{Қолдаймын}}. It is high time -- [[Қатысушы:GanS NIS|&lt;span style=&quot;text-shadow:gray 4px 4px 3px;&quot;&gt;&lt;font face=&quot;AR Cena&quot; color=&quot;black&quot;&gt;&lt;b&gt;Fани&lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 19:24, 2016 ж. наурыздың 7 (ALMT)
# {{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Esetok|Esetok]] ([[Қатысушы талқылауы:Esetok|талқылауы]]) 20:04, 2016 ж. наурыздың 7 (ALMT)
# {{Қолдаймын}} --Бегулы Отагасы 21:17, 2016 ж. наурыздың 7 (ALMT)
# {{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Жүкен Аслан|Жүкен Аслан]] 21;43, 2016 ж. наурыздың 7 (ALMT)
# {{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Nurkhan]] 01:13, 2016 ж. наурыздың 8 (ALMT)
# {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы талқылауы:Салиха]]--Салиха 16:07, 2016 ж. наурыздың 8 (ALMT)
#  {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Кырмызов|Кырмызов]] ([[Қатысушы талқылауы:Кырмызов|талқылауы]]) 23:38, 2016 ж. наурыздың 8 (ALMT)
# {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Ulan|UlanMukash]] ([[Қатысушы талқылауы:Ulan|талқылауы]]) 16:39, 2016 ж. наурыздың 10 (ALMT)
# {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]]) 20:28, 2016 ж. наурыздың 11 (ALMT)
# {{Қолдаймын}}-- '''[[Қатысушы:Daniyar|&lt;span style=&quot;color:#00ABC2; font-family:Arial; font-size:110%&quot;&gt;Daniyar&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;&lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Daniyar|&lt;span style=&quot;color:#FF8C00&quot;&gt;@&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt;''' 20:45, 2016 ж. наурыздың 14 (ALMT)
# {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Бауыржан Жақсылық|Бауыржан Жақсылық]]--Юауыржан 8:11, 2016ж. тамыздың 9 (ALMT)

===Қарсымын / Против / Oppose===

===Пікір / Комментарии / Comments===

===Қорытынды / Итог / Result===
7 дней (с 7 по 13 марта) прошли, можно подвести итог. 100% голосовавших поддержали идею включения в Казахской Википедии статусов патрулирующего, автопатрулируемого и откатывающего. Я подам запрос на Phabricator чтобы сис.админы включили эти флаги. Ответ должен прийти в течение недели, а тем временем, нужно перевести на казахский язык ''только вступление'' правила [[:ru:ВП:ПАТ|ВП:ПАТ]]. Остальное будет дополнено со временем, с учётом особенностей казахской вики. Флаг ПАТ автоматически получают все администраторы. Выдают ПАТ или АПАТ добросовестным опытным участникам, не нарушающим правила проекта, авторские права итп. С уважением, [[Қатысушы:Илья Драконов|Илья Драконов]] ([[Қатысушы талқылауы:Илья Драконов|талқылауы]]) 14:40, 2016 ж. наурыздың 13 (ALMT).
{{жабық-соңы}}
* Группа «Откатывающие» будет включена сегодня-завтра ([https://phabricator.wikimedia.org/T130215 Согласно T130215]). С группой «Патрулирующие» всё немного сложнее. Сейчас сисадмины решают что делать, возможно, придётся подождать. [[Қатысушы:Илья Драконов|Илья Драконов]] ([[Қатысушы талқылауы:Илья Драконов|талқылауы]]) 23:17, 2016 ж. наурыздың 17 (ALMT).

== Автопатрулирование / Патрулирование ==

Create user group reviewer,  autoreviewer. --[[Арнайы:Үлесі/188.32.121.160|188.32.121.160]] 10:52, 2016 ж. сәуірдің 2 (ALMT)

== Language converter change ==

Hello!

LanguageConverter (LC), used to switch from one language to an other, has a problem: links using LanguageConverter with a wrong syntax do not show up properly on Special:LinkSearch.

If you want to use LC for an external link, a new syntax must be used:

Old syntax (examples for Chinese languages):
&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;http://-{zh-cn:foo.com; zh-hk:bar.com; zh-tw:baz.com}-&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;

New syntax:
&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;-{zh-cn: http://foo.com ; zh-hk: http://bar.com ; zh-tw:http://baz.com }-&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;

The space before &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt; }-&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt; is ''really'' important.

If you use the old syntax, links will break.

Please spread the word and update your local documentation! If you have any question, please ping me or [[user:BWolff (WMF)|Bawolff]].

Thanks, [[Қатысушы:Trizek (WMF)|Trizek (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:Trizek (WMF)|талқылауы]]) 23:27, 2016 ж. қыркүйектің 29 (+06)

== The Wikimedia Developer Summit wants you ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
The Wikimedia Developer Summit is the annual meeting to push the evolution of MediaWiki and other technologies supporting the Wikimedia movement. The next edition will be held in San Francisco on January 9–11, 2017.

We welcome all Wikimedia technical contributors, third party developers, and users of MediaWiki and the Wikimedia APIs. We specifically want to increase the participation of volunteer developers and other contributors dealing with extensions, apps, tools, bots, gadgets, and templates.

Important deadlines:

* Monday, October 24: last day to request travel sponsorship. Applying takes less than five minutes.
* Monday, October 31: last day to propose an activity. Bring the topics you care about!

More information: https://www.mediawiki.org/wiki/Wikimedia_Developer_Summit

Subscribe to weekly updates: https://www.mediawiki.org/wiki/Topic:Td5wfd70vptn8eu4 
[[mw:User:MKramer (WMF)|MKramer (WMF)]] [[mw:User talk:MKramer (WMF)|(talk)]] 01:07, 2016 ж. қазанның 15 (+06)&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=15989926 тізімін пайдаланып User:Johan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Developer Wishlist Survey: propose your ideas ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;

At the [https://www.mediawiki.org/wiki/Wikimedia_Developer_Summit Wikimedia Developer Summit], we decided to organize a Developer Wishlist Survey, and here we go:

https://www.mediawiki.org/wiki/Developer_Wishlist

The Wikimedia technical community seeks input from developers for
developers, to create a high-profile list of desired improvements. The scope of the survey includes the MediaWiki platform (core software, APIs, developer environment, enablers for extensions, gadgets, templates, bots, dumps), the Wikimedia server infrastructure, the contribution process, and documentation.

The best part: we want to have the results published by Wednesday, February 15. Yes, in a month, to have a higher chance to influence the
Wikimedia Foundation annual plan FY 2017-18.

There's no time to lose. &lt;b&gt;Propose your ideas before the end of January&lt;/b&gt;, 
either by pushing existing tasks in Phabricator or by creating new ones. You can find instructions on the wiki page. Questions and feedback are welcome especially on the related Talk page.

The voting phase is expected to start on February 6 (tentative). Watch this space (or even better, the wiki page) - [https://www.mediawiki.org/wiki/User:SSethi_(WMF) SSethi_(WMF)] January 21st, 2017 3:07 AM (UTC) &lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=16170185 тізімін пайдаланып User:SSethi (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Developer Wishlist Survey: Vote for Proposals ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
Almost two weeks ago, the [https://meta.wikimedia.org/wiki/Technical_Collaboration Technical Collaboration team] invited proposals for the first edition of the Developer Wishlist survey!

We collected around 77 proposals that were marked as suitable for the developer wishlist and met the [https://www.mediawiki.org/wiki/Developer_Wishlist#Scope defined scope and criteria]. These proposals fall into the following nine categories: Frontend, Backend, Code Contribution (Process, Guidelines), Extensions, Technical Debt, Developer Environment, Documentation, Tools (Phabricator, Gerrit) and Community Engagement.

Voting phase starts now and will run until &lt;b&gt;February 14th, 23:59 UTC&lt;/b&gt;. [https://www.mediawiki.org/wiki/Developer_Wishlist Click here on a category and show support for the proposals you care for most]. Use the 'Vote' and 'Endorse' buttons next to a proposal to do so.

&lt;b&gt;What happens next?&lt;/b&gt;&lt;br/&gt;
Proposals that will gather most votes will be included in the final results which will be published on &lt;b&gt;Wednesday, February 15th&lt;/b&gt;. These proposals will also be considered in the Wikimedia Foundation’s annual plan FY 2017-18 - [[m:User:SSethi_(WMF)|SSethi_(WMF)]]  ([[m:User talk:SSethi_(WMF)|talk]]) 04:41, 6 February 2017 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=16170185 тізімін пайдаланып User:SSethi (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

==[[Singer 2017]]==
My Kazakh language is poor, please let me ask in English. I want to ask about, in [[Singer 2017]], why this page is meets the rules of quick deletion? I also want to know about what I need to do so that this page will not be delete?[[Қатысушы:特克斯特|特克斯特]] ([[Қатысушы талқылауы:特克斯特|талқылауы]]) 22:33, 2017 ж. сәуірдің 12 (+06)

== New notification when a page is connected to Wikidata ==

Hello all,

''({{Int:Please-translate}})''

The Wikidata development team is about to deploy a new feature on all Wikipedias. It is a new type of notification (via Echo, the notification system you see at the top right of your wiki when you are logged in), that will inform the creator of a page, when this page is connected to a Wikidata item.

You may know that [[d:Wikidata:Main page|Wikidata]] provides a centralized system for all the interwikilinks. When a new page is created, it should be connected to the corresponding Wikidata item, by modifying this Wikidata item. With this new notification, editors creating pages will be informed when another editor connects this page to Wikidata.

[[File:Screenshot Echo Wikibase notification.png]]

This feature will be deployed on May 30th on all the Wikipedias, excepting English, French and German. This feature will be disable by default for existing editors, and enabled by default for new editors.

This is the first step of the deployments, the Wikipedias and other Wikimedia projects will follow in the next months.

If you have any question, suggestion, please let me know by pinging me. You can also follow and leave a comment [[phab:T142102|on the Phabricator ticket]].

Thanks go to [[d:user:Matěj Suchánek|Matěj Suchánek]] who developed this feature! 

{{Int:Feedback-thanks-title}} [[:d:User:Lea Lacroix (WMDE)|Lea Lacroix (WMDE)]] ([[:d:User talk:Lea Lacroix (WMDE)|talk]])
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Lea_Lacroix_(WMDE)/List_Wikipedias&amp;oldid=16774958 тізімін пайдаланып User:Lea Lacroix (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Кнопка-стрелка &quot;Жоғары&quot; ==

Һаумыһығыҙ, ҡаҙаҡ туғандар!
*Һул яҡта &quot;Жоғары&quot; тигән төймә-уҡ бар икән һеҙҙең викила. Шуны нисек тоҡандырырға? 
*На вашем вики есть кнопка-стрелка &quot;Жоғары&quot; с левой стороны. Как это включается? --[[Қатысушы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Қатысушы талқылауы:Рөстәм Нурыев|талқылауы]]) 17:22, 2017 ж. маусымның 11 (+06)

== Wikidata changes now also appear in enhanced recent changes ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
Hello, and sorry to write this message in English. You can [[mw:User:Lea_Lacroix_(WMDE)/Wikidata_in_enhanced_recent_changes|help translating it]].

Starting from today, you will be able to display Wikidata changes in both modes of the recent changes and the watchlist.

'''[[mw:User:Lea_Lacroix_(WMDE)/Wikidata_in_enhanced_recent_changes|Read and translate the full message]]'''

{{Int:Feedback-thanks-title}} [[user:Lea Lacroix (WMDE)|Lea Lacroix (WMDE)]] 14:33, 2017 ж. маусымның 29 (+06)

&lt;small&gt;(wrong target page? you can [[m:User:Lea Lacroix (WMDE)/List Wikipedias|fix it here]])&lt;/small&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Lea_Lacroix_(WMDE)/List_Wikipedias&amp;oldid=16777494 тізімін пайдаланып User:Lea Lacroix (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Improvements coming soon to Recent Changes ==

&lt;div dir=&quot;ltr&quot;&gt;
[[File:Rc-beta-tour-welcome-ltr.gif|link=Mw:Special:MyLanguage/Help:New_filters_for_edit_review|right|frameless]]
Hello

Sorry to use English. {{Int:please-translate}}! {{Int:thank-you}}

'''In short:''' starting on 26 September, New Filters for Edit Review ([[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|now in Beta]]) will become standard on Recent Changes. They provide an array of new tools and an improved interface. If you prefer the current page you will be able to opt out. [[mw:Edit Review Improvements/New filters for edit review|Learn more about the New Filters]].

&lt;big&gt;'''What is this feature again?'''&lt;/big&gt;

This feature improves [[Special:RecentChanges]] and [[Special:RecentChangesLinked]] (and soon, [[Special:Watchlist]] – see below). 

Based on a new design, it adds new features that ease vandalism tracking and support of newcomers:
* [[mw:Special:MyLanguage/Help:New filters for edit review/Filtering|Filtering]] - filter recent changes with easy-to-use and powerful filters combinations, including filtering by namespace or tagged edits.
* [[mw:Special:MyLanguage/Help:New filters for edit review/Highlighting function|Highlighting]] - add a colored background to the different changes you are monitoring. It helps quick identification of changes that matter to you.
* [[mw:Special:MyLanguage/Help:New filters for edit review/Bookmarking|Bookmarking]] to keep your favorite configurations of filters ready to be used.
* [[mw:Special:MyLanguage/Help:New filters for edit review/Quality and Intent Filters|Quality and Intent Filters]] - those filters use [[mw:Special:MyLanguage/ORES|ORES predictions]]. They identify real vandalism or good faith intent contributions that need help. They are not available on all wikis. 
You can know more about this project by visiting [[mw:Special:MyLanguage/Help:New filters for edit review/Quick tour|the quick tour help page]].

&lt;big&gt;'''Concerning RecentChanges'''&lt;/big&gt;

Starting on 26 September, '''New Filters for Edit Review will become standard on Recent Changes'''. We have decided to do this release because of a long and successful Beta test phase, positive feedback from various users and positive user testing. 

Some features will remain as Beta features and will be added later. [[mw:Edit Review Improvements/New filters for edit review|Learn more about those different features]].

If your community has specific concerns about this deployment or internal discussion, it can request to have the deployment to their wikis delayed to October 1, if they have ''sensible, consistent with the project, actionable, realistic feedback to oppose'' (at the development team's appreciation). 

You will also be able to opt-out this change in your preferences. 

&lt;big&gt;'''Concerning Watchlists'''&lt;/big&gt;

Starting on '''September 19''', the Beta feature will have a new option. '''Watchlists will have all filters available now on the Beta Recent Changes improvements'''.

If you have already activated the Beta feature &quot;{{int:eri-rcfilters-beta-label}}&quot;, you have no action to take. If you haven't activated the Beta feature &quot;{{int:eri-rcfilters-beta-label}}&quot; and you want to try the filters on Watchlists, please go to [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|your Beta preferences]] on September 19.  

&lt;big&gt;'''How to be ready'''&lt;/big&gt;

Please share this announcement!

Do you use Gadgets that change things on your RecentChanges or Watchlist pages, or have you customized them with scripts or CSS? You may have to make some changes to your configuration. Despite the fact that we have tried to take most cases into consideration, some configurations may break. The Beta phase is a great opportunity to have a look at local scripts and gadgets: some of them may be replaced by native features from the Beta feature.

Please ping me if you have questions. 

On behalf of the [[mw:Global Collaboration|Global Collaboration team]], [[User:Trizek (WMF)|Trizek (WMF)]] 21:27, 2017 ж. қыркүйектің 14 (+06)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=17219431 тізімін пайдаланып User:Trizek (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Кирил↔Latin ==

* Һаумыһығыҙ, туғандар! Кирил↔Latin конверторын нисек эшләйҙәр ул?  Википедияның башҡорт теле бүлегенә лә ҡуйып буламы? Кем ярҙам итә ала? --[[Қатысушы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Қатысушы талқылауы:Рөстәм Нурыев|талқылауы]]) 21:12, 2018 ж. ақпанның 11 (+06)
* Здравствуйте, братья! Как работает конвертор Кирил↔Latin? Можно ли такое сделать в башкирском разделе Википедии? Кто может помощь? --[[Қатысушы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Қатысушы талқылауы:Рөстәм Нурыев|талқылауы]]) 21:12, 2018 ж. ақпанның 11 (+06)

== Global preferences available for testing ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
Apologies for writing in English.
{{Int:Please-translate}}.

Greetings,

Global preferences, a [[m:2016_Community_Wishlist_Survey/Categories/Miscellaneous#Global_settings|highly request feature in the 2016 Community Wishlist]], is available for testing.

# [[mw:Help:Extension:GlobalPreferences|Read over the help page]], it is brief and has screenshots
# Login or register an account on [https://en.wikipedia.beta.wmflabs.org/wiki/Special:Login Beta English Wikipedia]
# Visit [https://en.wikipedia.beta.wmflabs.org/wiki/Special:GlobalPreferences Global Preferences] and try enabling and disabling some settings
# Visit some other language and project test wikis such as [https://en.wikivoyage.beta.wmflabs.org English Wikivoyage], the [https://he.wikipedia.beta.wmflabs.org/wiki/%D7%A2%D7%9E%D7%95%D7%93_%D7%A8%D7%90%D7%A9%D7%99 Hebrew Wikipedia] and test the settings
# [[mw:Help_talk:Extension:GlobalPreferences|Report your findings, experience, bugs, and other observations]]

Once the team has feedback on design issues, bugs, and other things that might need worked out, the problems will be addressed and global preferences will be sent to the wikis.

Please let me know if you have any questions. Thanks! --[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 06:24, 2018 ж. ақпанның 27 (+06)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=17571042 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Notification from edit summary ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
Greetings,

The ability to [[m:Community_Tech/Ping_users_from_the_edit_summary|notify other users in edit summaries]] will be available later this week, on 15 March 2018. Other users can be notified if a [[m:Community_Tech/Ping_users_from_the_edit_summary#How_it_works|link to their user page is provided in an edit summary]]. Some user-made gadgets and scripts that automatically put user names in edit summaries may need to be changed to put a colon in the link, such as &lt;nowiki&gt;[[:User:Example]]&lt;/nowiki&gt;. You can change how you receive these mention notifications in your [[Special:Preferences#mw-prefsection-echo|preferences]]. This feature was [[m:2017_Community_Wishlist_Survey|highly requested in the 2017 Community Wishlist survey]], and [[m:Talk:Community_Tech/Ping_users_from_the_edit_summary|feedback is welcome]].

Thanks, happy editing to you. -[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 03:09, 2018 ж. наурыздың 13 (+06)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=17778225 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== We need your feedback to improve Lua functions ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
Hello,

(I’m sorry for writing in English. {{Int:Please-translate}})

If you’re regularly using Lua modules, creating and improving some of them, we need your feedback!

The Wikidata development team would like to provide more Lua functions, in order to improve the experience of people who write Lua scripts to reuse Wikidata's data on the Wikimedia projects. Our goals are to help harmonizing the existing modules across the Wikimedia projects, to make coding in Lua easier for the communities, and to improve the performance of the modules.

We would like to know more about your habits, your needs, and what could help you. We have a few questions for you [[d:Wikidata:New convenience functions for Lua|on this page]]. Note that if you don’t feel comfortable with writing in English, you can answer in your preferred language.

{{Int:Feedback-thanks-title}} [[:d:User:Lea Lacroix (WMDE)|Lea Lacroix (WMDE)]] 14:56, 2018 ж. наурыздың 27 (+06)

&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Lea_Lacroix_(WMDE)/Luannouncement&amp;oldid=17873868 тізімін пайдаланып User:Lea Lacroix (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Time to bring embedded maps (‘mapframe’) to most Wikipedias ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
'''Time to bring embedded maps (‘mapframe’) to most Wikipedias'''

{{int:please-translate}}

[[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:Kartographer|Mapframe]] is a feature that enables users to easily display interactive maps right on wiki pages. Currently, most Wikipedias don’t have mapframe. But [[mw:Special:MyLanguage/Maps#Milestones_and_Updates|fifteen Wikipedias]], along with all the other Wikimedia projects, are using mapframe today to display maps on thousands of pages.

A little background: over the last few months, the Foundation’s [[mw:Collaboration|Collaboration team]] has been working to improve the stability and user experience of the maps service. In addition, a question about long-term support for the maps service was recently settled, and a small team has been assigned for routine maintenance. Given these developments, bringing the benefits of mapframe to Wikipedias that lack the feature seems both safe and supportable. [[phab:T191583|Nine Wikipedias]] that use a stricter version of Flagged Revisions will not get mapframe in this release.

Maps are a valuable form of visual data that can improve readers’ understanding across a wide range of topics. If you know of any reasons why mapframe shouldn’t be implemented on your Wikipedia, let us know [[mw:Talk:Map_improvements_2018|on the project talk page]]. Unless we hear from you, we plan to release mapframe to most Wikipedias in May, 2018. So, if you foresee an issue, please let us hear from you. Otherwise, happy mapping!
&lt;/div&gt; [[m:User:CKoerner (WMF)|CKoerner (WMF)]] ([[m:User talk:CKoerner (WMF)|talk]]) 03:38, 2018 ж. сәуірдің 25 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:JMatazzoni_(WMF)/mapframe-to-all-wikipedias-notice/distribution_list&amp;oldid=17969222 тізімін пайдаланып User:CKoerner (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Wikitext highlighting out of beta ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
[[mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|Wikitext syntax highlighting]], also known as CodeMirror, has been moved out of Beta Features and is available in the [[mw:Special:MyLanguage/2017_wikitext_editor|2017 Wikitext Editor]] on all wikis. Syntax highlighting helps you see problems in your wikitext before previewing or publishing text. Please try out the tool if you did not do so while it was being developed, and [[mw:Special:MyLanguage/Extension_talk:CodeMirror|feedback is welcome]]. - [[User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]])
&lt;/div&gt;00:55, 2018 ж. мамырдың 5 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=17844049 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Improvements coming soon on Watchlists ==

&lt;div dir=&quot;ltr&quot;&gt;
[[File:Rc-beta-tour-welcome-ltr.gif|link=Mw:Special:MyLanguage/Help:New_filters_for_edit_review|right|frameless]]
Hello

Sorry to use English. {{Int:please-translate}}! {{Int:thank-you}}

'''In short:''' starting on June 18, New Filters for Edit Review ([[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|now in Beta]]) will become standard on Watchlists. They provide an array of new tools and an improved interface. If you prefer the current page you will be able to opt out. [[mw:Edit Review Improvements/New filters for edit review|Learn more about the New Filters]].

&lt;big&gt;'''What is this feature again?'''&lt;/big&gt;

This feature is used by default on [[Special:RecentChanges]], [[Special:RecentChangesLinked]] and as a Beta feature on [[Special:Watchlist]]. 

Based on a new design, that feature adds new functions to those pages, to ease vandalism tracking and support of newcomers:
* [[mw:Special:MyLanguage/Help:New filters for edit review/Filtering|Filtering]] - filter recent changes with easy-to-use and powerful filters combinations, including filtering by namespace or tagged edits.
* [[mw:Special:MyLanguage/Help:New filters for edit review/Highlighting function|Highlighting]] - add a colored background to the different changes you are monitoring. It helps quick identification of changes that matter to you.
* [[mw:Special:MyLanguage/Help:New filters for edit review/Bookmarking|Bookmarking]] to keep your favorite configurations of filters ready to be used.
* [[mw:Special:MyLanguage/Help:New filters for edit review/Quality and Intent Filters|Quality and Intent Filters]] - those filters use [[mw:Special:MyLanguage/ORES|ORES predictions]]. They identify real vandalism or good faith intent contributions that need help. They are not available on all wikis. 
You can know more about this project by visiting [[mw:Special:MyLanguage/Help:New filters for edit review/Quick tour|the quick tour help page]].

&lt;big&gt;'''About the release on Watchlists'''&lt;/big&gt;

Over 70,000 people have activated the New Filters beta, which has been in testing on Watchlist for more than eight months. We feel confident that the features are stable and effective, but if you have thoughts about these tools or the beta graduation, [[mw:Talk:Edit Review Improvements/New filters for edit review|please let us know]] on the project talk page. In particular, tell us if you know of a special incompatibility or other issue that makes the New Filters problematic on your wiki. We’ll examine the blocker and may delay release on your wiki until the issue can be addressed.

The deployment will start on June 18 or on June 25, depending on the wiki ([[phab:T195993#4261642|check the list]]). After the deployment, you will also be able to opt-out this change directly from the Watchlist page and also in your preferences. 

&lt;big&gt;'''How to be ready?'''&lt;/big&gt;

Please share this announcement!

If you use local Gadgets that change things on your Watchlist pages, or have a customized scripts or CSS, be ready. You may have to make some changes to your configuration. Despite the fact that we have tried to take most cases into consideration, some configurations may break. The Beta phase is a great opportunity to have a look at local scripts and gadgets: some of them may be replaced by native features from the Beta feature.

Please share your questions and comments on the [[mw:Talk:Edit Review Improvements/New filters for edit review|feedback page]].

On behalf of the [[mw:Collaboration|Collaboration team]], [[User:Trizek (WMF)|Trizek (WMF)]] 19:14, 2018 ж. маусымның 7 (+06)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Trizek_(WMF)/sandbox2&amp;oldid=18110305 тізімін пайдаланып User:Trizek (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Update on page issues on mobile web ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
'''Update on page issues on mobile web'''

{{int:please-translate}}
Hi everyone. The [[mw:Reading/Web/Team|Readers web team]] has recently begun working on exposing issue templates on the mobile website. Currently, details about issues with page content are generally hidden on the mobile website. This leaves readers unaware of the reliability of the pages they are reading. The goal of this project is to improve awareness of particular issues within an article on the mobile web. We will do this by changing the visual styling of page issues.

So far, we have [[mw:Reading/Web/Projects/Mobile Page Issues|drafted a proposal on the design and implementation]] of the project.  We were also able to run [[mw:Reading/Web/Projects/Mobile Page Issues/Research Results|user testing on the proposed designs]].  The tests so far have positive results. Here is a quick summary of what we learned:
* The new treatment increases awareness of page issues among participants. This is true particularly when they are in a more evaluative/critical mode.
* Page issues make sense to readers and they understand how they work
* Readers care about page issues and consider them important
* Readers had overwhelmingly positive sentiments towards Wikipedia associated with learning about page issues
Our next step would be to start implementing these changes. We wanted to reach out to you for any concerns, thoughts, and suggestions you might have before beginning development. Please [[mw:Reading/Web/Projects/Mobile Page Issues|visit the project page]] where we have more information and mockups of how this may look. Please [[mw:Talk:Reading/Web/Projects/Mobile Page Issues|leave feedback on the talk page]]. 
&lt;/div&gt; [[m:User:CKoerner (WMF)|CKoerner (WMF)]] ([[m:User talk:CKoerner (WMF)|talk]]) 02:58, 2018 ж. маусымның 13 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:CKoerner_(WMF)/Sandbox&amp;oldid=18120916 тізімін пайдаланып User:CKoerner (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Consultation on the creation of a separate user group for editing sitewide CSS/JS ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
''({{int:please-translate}})''

Hi all,

I'm preparing a change in who can edit sitewide CSS/JS pages. (These are pages like &lt;code dir=&quot;ltr&quot;&gt;MediaWiki:Common.css&lt;/code&gt; and &lt;code dir=&quot;ltr&quot;&gt;MediaWiki:Vector.js&lt;/code&gt; which are executed in the browser of all readers and editors.) Currently all administrators are able to edit these pages, which poses a serious and unnecessary security risk. Soon, a dedicated, smaller user group will take over this task. Your community will be able to decide who belongs in this group, so this should mean very little change for you. You can find out more and provide feedback at [[m:Special:MyLanguage/Creation of separate user group for editing sitewide CSS/JS|the consultation page on Meta]]. If you are involved in maintaining CSS/JS code, or policymaking around adminship requests, please give it a look!

Thanks!
&lt;br/&gt;&lt;span dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[m:User:Tgr|Tgr]] ([[m:User talk:Tgr|talk]]) 16:50, 2018 ж. шілденің 9 (+06) &lt;small&gt;(via [[m:Special:MyLanguage/Global_message_delivery|global message delivery]])&lt;/small&gt;&lt;/span&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=18158890 тізімін пайдаланып User:Tgr@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Enabling a helpful feature for Template editors ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
Hello.

The team working on TemplateStyles at the Wikimedia Foundation would like to enable TemplateStyles on this wiki.

TemplateStyles is a feature to allow non-administrators to write and manage CSS styles for templates. It allows contributors who edit templates to separate content and presentation. A good web practice that makes it easier to manage the layout of templates. If you don't edit templates, this will not have any impact on your contributions. 

TemplateStyles is useful for a few reasons. 

* It makes it possible for templates to work better on mobile.
* It cuts out confusion on where to apply CSS rules.
* Editing CSS is currently limited to administrators, which is a major barrier to participation.
* All stylesheets must be loaded on all pages (whether they actually use the page or not), which wastes bandwidth and makes debugging style rules more difficult.
You can [[mw:Help:TemplateStyles|learn more about TemplateStyles on MediaWiki.org]]. [[mw:Extension:TemplateStyles|Technical documentation is also available]].

This is an optional feature and no one must use it, but template contributors are encouraged to do so! Please discuss and let us know if there are any concerns. If there are no concerns we will proceed to deploy the feature on the 9th of August.

Thank you.
&lt;/div&gt; [[m:User:CKoerner (WMF)|CKoerner (WMF)]] ([[m:User talk:CKoerner (WMF)|talk]]) 03:28, 2018 ж. тамыздың 7 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:CKoerner_(WMF)/Sandbox&amp;oldid=18277775 тізімін пайдаланып User:CKoerner (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Multilingual Shared Templates and Modules ==
&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Hello kk-wiki community! ({{int:please-translate}})

I recently organized a project to share templates and modules between wikis. It allows modules and templates to be “language-neutral”, and store all text translations on Commons. This means that it is enough to copy/paste a template without any changes, and update the translations separately. If someone fixes a bug or adds a new feature in the original module, you can copy/paste it again without any translation work. My bot ''DiBabelYurikBot'' can help with copying. This way users can spend more time on content, and less time on updating and copying templates. Please see [[mw:WP:TNT|project page]] for details and ask questions on talk page.

P.S. I am [[meta:Affiliate-selected_Board_seats/2019/Nominations/Yuri_Astrakhan_(yurik)|currently running]] for the Wikimedia board, focusing on content and support of multi-language communities. If you liked my projects like maps, graphs, or this one, I will be happy to receive your support. (any [[meta:Affiliate-selected_Board_seats/2019/Eligible_entities|registered user group]] can vote). Thank you! --[[User:Yurik|Yurik]] ([[meta:User talk:Yurik|🗨️]]) 12:21, 2019 ж. мамырдың 11 (+06)&lt;/div&gt;

== Wikidata Bridge: edit Wikidata’s data from Wikipedia infoboxes ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
''Sorry for writing this message in English - feel free to help us translating it :)''

Hello all,

Many language versions of Wikipedia use the content of [[Wikidata]], the centralized knowledge base, to fill out the content of infoboxes. The data is stored in Wikidata and displayed, partially or completely, in the Wikipedia’s language, on the articles.
This feature is used by many template editors, but brought several issues that were raised by communities in various places: not being able to edit the data directly from Wikipedia was one of them.

This is the reason why the '''[[mw:Wikidata Bridge|Wikidata Bridge]]''' project started, with the goal of offering a way to Wikipedia editors to edit Wikidata’s data more easily. This will be achieved by an interface, connected to the infobox, that users can access directly from their local wiki. 

The project is now at an early stage of development. A lot of [[mw:Wikidata_Bridge/Research|user research]] has been done, and will continue to be done through the different phases of the project. The next steps of [[mw:Wikidata_Bridge/Development|development]] will be achieved by the development team working at Wikimedia Deutschland, starting now until the end of 2019.

In order to make sure that we’re building a tool that is answering editors’ needs, we’re using agile methods in our development process. We don’t start with a fixed idea of the tool we want to deliver: we will build it together with the editors, based on feedback loops that we will regularly organize. The first version will not necessarily have all of the features you want, but it will keep evolving.

Here’s the planned timeline:
* From June to August, we will build the setup and technical groundwork. 
* From September to November 2019, we will develop the first version of the feature and publish a test system so you can try it and give feedback. 
* Later on, we will test the feature on a few projects, in collaboration with the communities. 
** We will first focus on early adopters communities who already implemented a shortcut from their infoboxes to edit Wikidata (for example Russian, Catalan, Basque Wikipedias)
** but we also welcome also communities who [[mw:Wikidata_Bridge/Get_involved|volunteer to be part of the first test round]]. 
** Then we will reach some of the big Wikipedias (French, German, English) in order to see if the project scales and to address their potentially different needs. 
** Even later, we can consider enabling the feature on all the other projects. 
In any case, no deployment or big change will be enforced on the projects without talking to the communities first, and helping the template builders to prepare for the changes they will have to do on the infoboxes’ code.

If you want to get involved, there are several ways to help:
* Read and help translating [[mw:Wikidata_Bridge|the documentation pages]]
* Follow the [[mw:Wikidata_Bridge/Updates|updates]] and participate in [[mw:Topic:V1x2lxtu8rgi954a|the first feedback loop]]
* Talk about it with your local community
More ideas will be added [[mw:Wikidata_Bridge/Get_involved|on this page]] along the way

If you have any questions for the development team, feel free to ask them [[mw:Talk:Wikidata_Bridge|on the main talk page]]. You can also ask under this message, but if you expect an answer from me, please make sure to ping me.

Thanks for your attention, [[:d:User:Lea Lacroix (WMDE)|Lea Lacroix (WMDE)]] 19:03, 2019 ж. маусымның 24 (+06)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Lea_Lacroix_(WMDE)/List_Wikipedias&amp;oldid=19168539 тізімін пайдаланып User:Lea Lacroix (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Google Code-In will soon take place again! Mentor tasks to help new contributors! ==

Hi everybody! Google Code-in (GCI) will soon take place again - a seven week long contest for 13-17 year old students to contribute to free software projects. Tasks should take an experienced contributor about two or three hours and can be of the categories Code, Documentation/Training, Outreach/Research, Quality Assurance, and User Interface/Design. Do you have any Lua, template, gadget/script or similar task that would benefit your wiki? Or maybe some of your tools need better documentation? If so, and you can imagine enjoying mentoring such a task to help a new contributor, please check out [[:mw:Google Code-in/2019]] and become a mentor. If you have any questions, feel free to ask at [[:mw:Talk:Google Code-in/2019|our talk page]]. Many thanks in advance! --[[User:Martin Urbanec|Martin Urbanec]] 13:28, 2019 ж. қарашаның 5 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=19202271 тізімін пайдаланып User:Martin Urbanec@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== AbuseFilter notice: rmspecials() will no longer remove whitespace when used in filters ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
{{int:Hello}},

Apologies if you are not reading this message in your native language. {{Int:Please-translate}}.

We are making a change to the [[mw:Extension:AbuseFilter|AbuseFilter extension]], which may impact the behavior of some existing filters. The &lt;code&gt;rmspecials()&lt;/code&gt; function currently removes spaces in addition to special characters. We will change it such that it will only remove special characters. The existing &lt;code&gt;rmwhitespace()&lt;/code&gt; can be used to remove spaces whenever applicable.

As reported on https://phabricator.wikimedia.org/P12854 we believe at least one filter on your wiki has been identified to use the &lt;code&gt;rmspecials()&lt;/code&gt; function. Please consider updating these filters by wrapping &lt;code&gt;rmspecials()&lt;/code&gt; inside &lt;code&gt;rmwhitespace()&lt;/code&gt; like this: &lt;code&gt;rmwhitespace(rmspecials(....))&lt;/code&gt;

We need you to update the relevant filters within 2 weeks of this notice. If one of the community members with proper access is volunteering to take this on, we ask them to please respond below and notify User:Huji in their response or in the edit summary. If we don't hear back from you within 2 weeks, [[:m:User:Huji|Huji]] will edit the relevant filters on your wiki per the global [[:m:Abuse filter maintainer|abuse filter maintainer]] policy, to ensure the filters won't break once the change is implemented. Thank you for your consideration!

Best regards,

--[[User:Huji]] ([[:m:User talk:Huji|{{int:Talkpagelinktext}}]]) 05:48, 2020 ж. қазанның 27 (+06), sent via [[:m:User:MediaWiki_message_delivery|MediaWiki message delivery]]
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Martin_Urbanec/List&amp;oldid=20579648 тізімін пайдаланып User:Martin Urbanec@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Түрлендіргіш/Converter ==

{{tracked|T268143}}
Қайырлы таң уики қауымдастық! Көптен бері шешілмей келе жатқан үш жазу скриптісіне түрлендіргіштегі қателерді күнделікті кездестіріп қалып жүрген шығарсыздар, кейбірлеріңіз скриншотын жасап маған жіберіп жатырсыздар. Телеграмдағы топта {{@|Murat_Karibay}} қазіргі конвертерді жойып, офлайн конвертер жасау керек деген ұсыныс айтты. Мен ұсынысын техникалық бөлімге жіберіп қойдым. Олар шешім қабылдау үшін мәселенің мәніне және қауымдастықтың келісіміне қарайды. Осы уақытқа дейін осы жөнінде талай талқылау болды, фейсбуктағы топта да Уикипедияның өзінде де. Құрметті қатысушылар кейбір жеке реніш өкпелеріңізді қоя тұрып ортақ қауымдастық мақсаты үшін белсенді дауыс берулеріңізді сұраймын. 

* [[Topic:Vk3r1vuzs45ku5ft|Уикипедиядағы әліпбиді түзеу керек]]
* https://www.facebook.com/groups/KazWiki/permalink/618527021515204/


Скриншоттар:

* [[:File:Errors in Kazakh Wikipedia (Mobile view) - 2.jpg]]
* [[:File:Langvars.png]]
* [[:File:Converter_errors.jpg]]
* [[:File:Converter_errors_2.jpg]]
* [[:File:Converter_errors_3.jpg]]
* [[:File:Converter_errors_4.jpg]]
* [[:File:Converter_errors_5.png]]
* [[:File:Converter_errors_6.png]]
* [[:File:MediaWiki_fallback_chains_in_kkwiki.jpg]]
=== Жақтаушы дауыс ===
# {{Қолдаймын}} --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 10:34, 2020 ж. қарашаның 19 (+06)
# {{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] ([[Қатысушы талқылауы:Alphy Haydar|талқылауы]]) 12:07, 2020 ж. қарашаның 19 (+06)
# {{Қолдаймын}} --[[Қатысушы талқылауы:Салиха]]--Салиха 12:42, 2020 ж. қарашаның 19 (+06)
# {{Қолдаймын}} --[[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] 12:58, 2020 ж. қарашаның 19 (+06)
# {{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 15:32, 2020 ж. қарашаның 19 (+06)
# {{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 18:06, 2020 ж. қарашаның 19 (+06)
# {{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 10:59, 2020 ж. қарашаның 20 (+06)
# {{Қолдаймын}} --&lt;font color=&quot;#009900&quot;&gt;[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-family:Georgia;&quot;&gt;&lt;i&gt;Мұхамеджан А.А.&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;/font&gt; [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-size:90%&quot;&gt;&lt;font color=&quot;#0000FF&quot;&gt;(талқылау)&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] 11:22, 2020 ж. қарашаның 21 (+06)

=== Қарсы дауыс ===

=== Қалыс дауыс ===

=== Басқа пікірлер ===

=== Қортынды ===

== Technical maintenance planed‬ ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
'''A maintenance operation will be performed tomorrow morning UTC time (Wednesday 17th at 07:00 AM UTC).'''

It will impact all wikis and is supposed to last up to one minute.

During this time, new translations may fail, and Notifications may not be delivered. For more details about the operation and on all impacted services, please check [[phab:T273762|on Phabricator]].

A banner will be displayed 30 minutes before the operation.

Thank you, [[user:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] 23:45, 2021 ж. ақпанның 16 (+06)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=21037579 тізімін пайдаланып User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;
== About deploying StructuredCategories in the Kazakh Wikipedia ==
Hello,

I developed a Gadget that generates a link to a structured description of a given Wikimedia category based on the commonly used Wikidata statements to efficiently define its direct members. Please find the description of the Gadget at https://www.wikidata.org/wiki/Wikidata:Structured_Categories and its JavaScript source code at https://www.wikidata.org/wiki/User:Csisc/StructuredCategories.js.
I ask how to deploy this tool in the Kazakh Wikipedia so that it can be featured in the Preferences for users.

Yours Sincerely,

--[[Қатысушы:Csisc|Csisc]] ([[Қатысушы талқылауы:Csisc|талқылауы]]) 20:52, 2021 ж. сәуірдің 16 (+06)
== About deploying StructuredCategories in the Kazakh Wikipedia ==
&lt;font color=&quot;red&quot;&gt;'''Please disregard the post I have written above'''&lt;/font&gt;. --[[Қатысушы:Csisc|Csisc]] ([[Қатысушы талқылауы:Csisc|талқылауы]]) 05:41, 2021 ж. сәуірдің 22 (+06)

Hello,

I developed a Gadget that generates a link to a structured description of a given Wikimedia category based on the commonly used Wikidata statements to efficiently define its direct members. Please find the description of the Gadget at [[d:Wikidata:Structured Categories]] and its JavaScript source code at [[meta:MediaWiki:Gadget-StructuredCategories.js]].
If the Kazakh Community is interested in the tool, I will be honoured to receive comments in my talk page in Wikidata.

Yours Sincerely,

--[[Қатысушы:Csisc|Csisc]] ([[Қатысушы талқылауы:Csisc|талқылауы]]) 05:39, 2021 ж. сәуірдің 22 (+06)

==  Activation of the visual editor for all newcomers ==

Hello

In order to allow newcomers to [[mw:Growth/Feature summary|benefit of new tools]], we plan to move the visual editor out of beta features. This is done since the development team hasn't identified any issues for your language. As of today, 690 users are trying this feature.

We plan to do this activation, along with the new tools for newcomers, starting October 13. 

Please let me know if you have any questions. :)

[[Қатысушы:Trizek (WMF)|Trizek (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:Trizek (WMF)|талқылауы]]) 21:59, 2021 ж. қазанның 6 (+06)

== Coolest Tool Award 2021: Call for nominations ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
[[File:Coolest Tool Award 2021 square_logo.svg|thumb|193x193px]]
The third edition of the [[m:Coolest Tool Award]] is looking for nominations!

Tools play an essential role for the Wikimedia projects, and so do the many volunteer developers who experiment with new ideas and develop and maintain local and global solutions to support the Wikimedia communities. The Coolest Tool Award aims to recognize and celebrate the coolest tools in a variety of categories.

The awarded projects will be announced and showcased in a virtual ceremony in December. Deadline to submit nominations is October 27. More information: [[m:Coolest Tool Award]]. Thanks for your recommendations! -- [[User:SSethi (WMF)|SSethi (WMF)]] for the  [[m:Coolest Tool Award#Coolest Tool Award 2021|2021 Coolest Tool Academy team]] 11:56, 2021 ж. қазанның 19 (+06)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=22003007 тізімін пайдаланып User:Johan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Community Wishlist Survey 2022 is coming. Help us! ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
The [[m:Community Wishlist Survey 2022|Community Wishlist Survey 2022]] starts in less than two weeks ([https://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?iso=20220110T1800 Monday 10 January 2022, 18:00 UTC]). We, the team organizing the Survey, need your help.

{| width=80% style=&quot;text-align:center; margin:auto;&quot; class=plainlinks
|- valign=top
|width=50%| '''[https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=agg-Community_Wishlist_Survey&amp;action=page&amp;filter= &lt;span class=&quot;mw-ui-button&quot;&gt;Translate important messages&lt;/span&gt;]'''
| [[Community Wishlist Survey/Help us|&lt;span class=&quot;mw-ui-button&gt;Promote the Survey&lt;/span&gt;]]

Among anyone and everyone you know who has an account on wiki.

Promote the Survey on social media, via instant messaging apps, in other groups and chats, in your WikiProject, Wikimedia affiliate - wherever contributors with registered accounts may be.
|}

'''Only you can make the difference'''

How many people will hear and read about the Survey in their language? How many will decide to participate? Will there be enough of you to vote for a change you would like to see? It all depends on you, volunteers.

'''Why are we asking?'''

* [[m:Community Wishlist Survey/FAQ|We have improved the documentation]]. It's friendlier and easier to use. This will mean little if it's only in English.
* Thousands of volunteers haven't participated in the Survey yet. We'd like to improve that, too. Three years ago, 1387 people participated. Last year, there were 1773 of them. We hope that in the upcoming edition, there will be even more. You are better than us in contacting Wikimedians outside of wikis. We have prepared some images to share. More to come.

'''What is the Community Wishlist Survey?'''
[[File:Community Wishlist Survey banner - translatable.svg|350px|thumb]]
It's an annual survey that allows contributors to the Wikimedia projects to propose and vote for tools and platform improvements. Long years of experience in editing or technical skills are not required.

Thanks, and be safe and successful in 2022! [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|talk]]) 09:15, 2021 ж. желтоқсанның 29 (+06)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=22319964 тізімін пайдаланып User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Save the Date: Coolest Tool Award 2021: this Friday, 17:00 UTC ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;languages /&gt;

Hello all,

The ceremony of the 2021 [[m:Special:MyLanguage/Coolest Tool Award|Wikimedia Coolest Tool Award]] will take place virtually on [https://zonestamp.toolforge.org/1642179615 Friday 14 January 2022, 17:00 UTC]. 

This award is highlighting software tools that have been nominated by contributors to the Wikimedia projects. The ceremony will be a nice moment to show appreciation to our tool developers and maybe discover new tools!

[[m:Special:MyLanguage/Coolest Tool Award|Read more about the livestream and the discussion channels.]]

Thanks for joining! [[m:User:AKlapper (WMF)|andre]] ([[m:User talk:AKlapper (WMF)|talk]])
-08:02, 6 January 2022 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=22528634 тізімін пайдаланып User:SSethi (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Last two days for submitting proposals ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
[[File:Community Wishlist Survey Lamp.svg|150px|right]]
'''Tomorrow is the last day''' for [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2022/Proposals|submitting proposals for the Community Wishlist Survey 2022]].

Also, everyone is welcome to [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey/Help us|translate, promote]], and discuss proposals. [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|talk]]) 20:45, 2022 ж. қаңтардың 22 (+06)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=22611679 тізімін пайдаланып User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Rollout of the new audio and video player ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
{{int:please-translate}}

Hello,

Over the next months we will gradually change the audio and video player of Wikis from Kultura to Video.js and with that, the old player won’t be accessible anymore. The new player has been active as a beta feature since May 2017.

The new player has many advantages, including better design, consistent look with the rest of our interface, better compatibility with browsers, ability to work on mobile which means our multimedia will be properly accessible on iPhone, better accessibility and many more.

The old player has been unmaintained for eight years now and is home-brewn (unlike the new player which is a widely used open source project) and uses deprecated and abandoned frameworks such as jQuery UI. Removing the old player’s code also improves performance of the Wikis for anyone visiting any page (by significantly reducing complexity of the dependency graph of our ResourceLoader modules. See [https://phabricator.wikimedia.org/phame/post/view/175/wikipedia_s_javascript_initialisation_on_a_budget/ this blog post.]). The old player has many open bugs that we will be able to close as resolved after this migration.

The new player will solve a lot of old and outstanding issues but also it will have its own bugs. All important ones have been fixed but there will be some small ones to tackle in the future and after the rollout.

What we are asking now is to turn on the beta feature for the new player and let us know about any issues. 

You can track the work in [[phab:T100106|T100106]]

Thank you, [[User:Ladsgroup|Amir]] 23:59, 2022 ж. ақпанның 17 (+06)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=22611679 тізімін пайдаланып User:Ladsgroup@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Шағын Wikimedia кеңейтімін қазақ тіліне аудару ==
:''[Google Translate арқылы жазылған]''
Сәлеметсіз бе, оны кодтағаннан кейін мен шағын Wikimedia кеңейтімін қазақ тіліне аудару үшін көмек іздеп жүрмін: [https://addons.mozilla.org/fr/firefox/addon/lingua-libre-signit/ Firefox үшін Lingua Libre SignIt]. Бұл кеңейтім эксперименттік болып табылады, ол пайдаланушыларға ымдау тілдерін үйренуге мүмкіндік береді. «Қазақтан қазақша ым тіліне» қосқым келеді. Аударылатын бар болғаны 30 сөз тіркесі бар, біреу [оларды аударуға көмектесе алады]. Біз сондай-ақ бейне түсіру үшін ымдау тілін жақсы білетін еріктілерді іздейміз. Код кішкентай, сондықтан бұл кіші JS әзірлеушілері үшін жақсы жоба. Осы өтінішті қарастырғаныңызға рахмет. [[Қатысушы:Yug|Yug]] ([[Қатысушы талқылауы:Yug|талқылауы]]) 22:13, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)

;Translate small Wikimedia extension into Kazakh
Hello, after coding it I'm looking for help to translate into Kazakh a small Wikimedia extension : [https://addons.mozilla.org/fr/firefox/addon/lingua-libre-signit/ Lingua Libre SignIt] for Firefox. This extension is experimental, it allows users to learn sign language(s). I would like to add &quot;Kazakh to Kazakh Sign Language&quot;. There are just 30 phrases to translate, could someone [https://translatewiki.net/w/i.php?title=Special:Translate&amp;group=signit&amp;language=kk-cyrl help to translate those here].

We also look for volunteers fluent in sign language to record videos. The code is small, so it's also a good project for junior JS developers to join in.

Thank you for considering this request. [[Қатысушы:Yug|Yug]] ([[Қатысушы талқылауы:Yug|талқылауы]]) 22:13, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)</text>
      <sha1>7ela4t7fz1styjcyfwy34l3sfhixv9e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061273</id>
      <parentid>3061168</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T20:31:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>СеніңШешең</username>
        <id>121905</id>
      </contributor>
      <comment>/* Бет атауларының қарпі */ жаңа бөлім</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="84186" xml:space="preserve">{{/Header}}&lt;!-- Бұл жолды өшірмеңіз, АСТЫНА жазыңыз! және  == Тақырып аты == қосып жазғанды ұмытпаңыз --&gt;

== Сан ==

Клавиатураның сол жағындағы сандарды бассам қазақша әріптер шығады Орысшаға ауыстырсамда солай Ағылшыншаға ауыстырсамда қазақ әріптері жазылады--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]]) 18:41, 2015 ж. наурыздың 11 (ALMT)
:Менде де солай болған. Өндеу жазып жатқанда терезенің (окно) оң жақ төбесінде клавиатура мен төменге бағыттып тұрған үшбұрыш шығыды. сол пернені бассаң - оң жақтан тағы бір всплывающее окно шығады. сол жерден реттейсін. Сенде флажок «кирилл» дегенде тұр. «Жергілікті пернетақтаны қолдану» дегенде флажок тұру керек.-- -- [[Қатысушы:GanS NIS|&lt;span style=&quot;text-shadow:gray 4px 4px 3px;&quot;&gt;&lt;font face=&quot;AR Cena&quot; color=&quot;black&quot;&gt;&lt;b&gt;FaбдyлFани&lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 19:10, 2015 ж. наурыздың 11 (ALMT)
** Done. Дякую!--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]]) 19:20, 2015 ж. наурыздың 11 (ALMT)

== [[Үлгі:Қазақ рулары]] ==

Құрама Ноғайлының қасында тұруға тиіс. Бірақ астына түсіп кетті. Қалай көтеріледі?[[Үлгі:Жүздерден тыс]]--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]]) 00:49, 2015 ж. наурыздың 12 (ALMT)
* Басқа деген астына жол қосу керек. Мынадағындай: [[:ru:Шаблон:Казахские племена]]--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]]) 00:51, 2015 ж. наурыздың 12 (ALMT)

== ҚазУикиге Content Translate (Мазмұн аудару) құралын орнату ==

Кезінде Уикипедияның әртүрлі тілдеріндегі мақалаларды бірінен-біріне аударуға мүмкіншілік жасау мәселесі көтерілген. [[:mw:Content_translation]] (Мазмұн аудару) құралы жасалып, кейбір Уикипедияларда қолданыла бастады (өзбек, қырғыз). Бұл құралды Қазақша Уикипедияға да қосып алсақ. Бұл құралдың көмегімен басқа тілдегі Уикипедия мақалаларын алып қазақша аударып қоса беру мүмкіндігіне ие боламыз. Интерфейсін [https://translatewiki.net/wiki/Special:Translate/ext-contenttranslation?filter=&amp;action=translate  translatewiki.net-тен аударып қойдым].  
[[:phabricator:T93190|Мында]] сұраныс беріп қойдым. Орнатып бастау үшін қауымның дауысы керек. --''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 17:08, 2015 ж. наурыздың 19 (ALMT)

=== Дауыс беру ===
#{{Қолдаймын}} ''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 17:19, 2015 ж. наурыздың 19 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов 17:23, 2015 ж. наурыздың 19 (ALMT)]]
#{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Ashina|Ashina]] ([[Қатысушы талқылауы:Ashina|талқылауы]]) 18:47, 2015 ж. наурыздың 19 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:Абылай|Абылай]] ([[Қатысушы талқылауы:Абылай|талқылауы]]) 06:25, 2015 ж. наурыздың 20 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Alibek2030|Alibek2030]] ([[Қатысушы талқылауы:Alibek2030|талқылауы]]) 09:42, 2015 ж. наурыздың 20 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 19:41, 2015 ж. наурыздың 20 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:GanS NIS|&lt;span style=&quot;text-shadow:gray 4px 4px 3px;&quot;&gt;&lt;font face=&quot;AR Cena&quot; color=&quot;black&quot;&gt;&lt;b&gt;FaбдyлFани&lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 10:24, 2015 ж. наурыздың 21 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Магпар|Магпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Магпар|талқылауы]]) 10:41, 2015 ж. наурыздың 21 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Бауыржан Жақсылық|Бауыржан Жақсылық]] ([[Қатысушы талқылауы:Бауыржан Жақсылық|талқылауы]]) 10:00, 2016 ж. қыркүйектің 10 (ALMT)

=== Қортынды ===
28 сәуірден бастап іске қосылды. Енді әркім [[Арнайы:Бапталымдар#mw-prefsection-betafeatures|баптауларынан]] қосып алып пайдалана беруіне болады. --''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 23:30, 2015 ж. сәуірдің 28 (ALMT)

== VisualEditor-ды барлық қатысушылар үшін қалыпты өңдеу редакторы ретінде қосу ==

[[Уикипедия:VisualEditor|VisualEditor]]-ды барлық қатысушылар үшін қалыпты өңдеу редакторы ретінде қосу керек деп есептеймін. Бұл [[:mw:VisualEditor#Timeline|көптеген уикилерде іске асып қойған]]. Сұраныс жіберейін десем қауымдастықтың талқылауы қажет екен. Қазір бета дегенен ғана қосып барып пайдалана алады. Егер барлық қатысушыларға автоматты қосылатын болса қосымша қосып жатудың қажеті жоқ. Сіздер қалай ойлайсыздар? Жаңа қатысушылар уикимәтінді өңдеп үйренгені дұрыс па әлде [[Уикипедия:Уикидің негізгі синтаксисі|уики синтаксисін]] түсінбей ақ VE арқылы өңдей берсін бе? Әдепкі ретінде қосылғанын қолдасаңыз немесе қарсы болсаңыз дауыс беру бөліміне өз дауыстарыңызды берулеріңізді сұраймын. --''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 23:10, 2015 ж. сәуірдің 24 (ALMT)
=== Дауыс беру ===
#{{Қолдаймын}}--''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 23:10, 2015 ж. сәуірдің 24 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Салиха]] --Салиха 23:17, 2015 ж. сәуірдің 24 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:NErnur98|&lt;b&gt;&lt;font size=&quot;5&quot; face=&quot;Vivaldi&quot; color=&quot;black&quot;&gt;&lt;i&gt;NurYernur&lt;/i&gt;&lt;/font&gt;&lt;/b&gt;]] ([[Қатысушы талқылауы:NErnur98|талқылауы]] 23:30, 2015 ж. сәуірдің 24 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Sagzhan|Сагжан Болатханулы]] ([[Қатысушы талқылауы:Sagzhan|талқылауы]]) 07:29, 2015 ж. сәуірдің 25 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов 09:12, 2015 ж. сәуірдің 25 (ALMT)]]
#{{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Zhaksilik|Zhaksilik]] ([[Қатысушы талқылауы:Zhaksilik|талқылауы]]) 09:27, 2015 ж. сәуірдің 25 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Абылай|Абылай]] ([[Қатысушы талқылауы:Абылай|талқылауы]]) 15:22, 2015 ж. сәуірдің 25 (ALMT)
#{{Қолдаймын}} -&lt;font color=&quot;#009900&quot;&gt;[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-family:Georgia;&quot;&gt;&lt;i&gt;Мұхамеджан А.А.&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;/font&gt; [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-size:90%&quot;&gt;&lt;font color=&quot;#0000FF&quot;&gt;(талқылау)&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] 17:47, 2015 ж. сәуірдің 25 (ALMT)

&lt;!-- THIS is a table. Please don't remove it :) --&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width: 30%;&quot;
|-
! scope=&quot;col&quot; | '''[[:mw:VisualEditor/TranslationCentral|VE content to be translated: Kazakh]]'''
! scope=&quot;col&quot;| Completion
! scope=&quot;col&quot;| Outdated
|-
|[https://translatewiki.net/w/i.php?title=Special:Translate&amp;group=ext-visualeditor-0-all&amp;language=kk-cyrl Interface*]
|style=&quot;background-color: green;&quot;|74%
|style=&quot;background-color: green;&quot;|2%
|-
|[https://www.mediawiki.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-Help%3AVisualEditor%2FUser+guide&amp;language=kk&amp;filter=%21translated&amp;action=translate User Guide]
|style=&quot;background-color: red;&quot;|0%
|style=&quot;background-color: green;&quot;|0%
|-
|[https://www.mediawiki.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-Help%3AVisualEditor%2FFAQ&amp;language=kk&amp;action=page&amp;filter= FAQ]
|style=&quot;background-color: red;&quot;|0%
|style=&quot;background-color: green;&quot;|0%
|-
|[https://www.mediawiki.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-VisualEditor%2FPortal&amp;language=kk&amp;action=page&amp;filter= Portal]
|style=&quot;background-color: red;&quot;|0%
|style=&quot;background-color: green;&quot;|0%
|-
|[https://www.mediawiki.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-VisualEditor%2FPortal%2FTemplateData&amp;language=kk&amp;action=page&amp;filter= TemplateData]
|style=&quot;background-color: red;&quot;|0%
|style=&quot;background-color: green;&quot;|0%
|-
|[https://www.mediawiki.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-Help%3ATemplateData&amp;language=kk&amp;action=page&amp;filter= TemplateData help]
|style=&quot;background-color: red;&quot;|0%
|style=&quot;background-color: green;&quot;|0%
|-
|colspan=&quot;3;&quot;|&lt;small&gt;* The interface is hosted at Translatewiki.net; you'll need an account if you never translated there before. The other pages are at Mediawiki.org, for which you can use your regular Wikipedia account.&lt;/small&gt;
|-
|}

Hi everybody. My name is Erica and I am a Community Liaison for VisualEditor. I'm writing because [https://phabricator.wikimedia.org/T97315 you requested that VisualEditor is enabled at this Wikipedia]. I don't know if you have noticed the answers the team provided on Phabricator, therefore I'm here to make sure you do, and to ping [[User:Аrysтanbek]] :) I would recommend that you take a look at '''[[:mw:Help:VisualEditor/VE_as_the_main_editor|the page which we wrote as a guide]]''' for wikis where VisualEditor gets officially deployed. Please consider it as a checklist: '''all''' those steps are important if you want everybody to have a satisfying editing experience. We are particularly interested in knowing if it actually works well with your language, which is not fully supported yet, so we will need someone to please review [https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D0%96%D1%83%D1%8B%D2%9B%D1%82%D0%B0%D2%93%D1%8B_%D3%A9%D0%B7%D0%B3%D0%B5%D1%80%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B5%D1%80&amp;tagfilter=visualeditor the edits] and tell us if anything weird happens.  I'm also attaching a table that you can update manually to track easily your progress with translations. Hope this helps! --[[Қатысушы:Elitre (WMF)|Elitre (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:Elitre (WMF)|талқылауы]]) 00:05, 2015 ж. мамырдың 8 (ALMT)

== Тырнақшалар ==

Неге қазақша уикипедияда «» тырнақшаларының арасына &lt;nowiki&gt;[[мысал]]&lt;/nowiki&gt; салсаң мынадай болып шығады: «[[мысал]]»? Неге соңғы тырнақша сілтемеге қосылып кетеді? --[[Қатысушы:Esetok|Esetok]] ([[Қатысушы талқылауы:Esetok|талқылауы]]) 17:54, 2016 ж. қаңтардың 5 (ALMT)

== Талқылау стилі ==

Талқылау беттеріндегі талқылауларды бір-бірінен ерекшелеп тұратын талқылау стилін алып тастауға қалай қарайсыздар. Көзге жақсы көрінгенмен минус жақтары да бар. Кезінде {{u|Bolatbek}} француз ба басқа уикиден көшіріп алған екен. --''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 08:21, 2016 ж. қаңтардың 12 (ALMT)
:Басқа уикилерде жоқ (enwiki-де де ruwiki-де де). --''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 14:43, 2016 ж. қаңтардың 13 (ALMT)
::Басқа уикилерден сілтеме берсеңіз, қарап көрейік. --[[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов 15:44, 2016 ж. қаңтардың 15 (ALMT)]]
:::Мына суреттен көре аласыз: [[:Сурет:Талқылау стиль айырмашылықтары.jpg]] --''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 16:34, 2016 ж. қаңтардың 15 (ALMT)
Дегенмен, біздіке әдемі көрінеді. --[[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов 16:40, 2016 ж. қаңтардың 15 (ALMT)]]
:Қазіргісі тұра берсін. Шынымен біздікі әдемі. --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 19:16, 2016 ж. қаңтардың 15 (ALMT)
*Сол қалпында қала берсін, ыңғайлы. --[[Қатысушы:Esetok|Esetok]] ([[Қатысушы талқылауы:Esetok|талқылауы]]) 19:29, 2016 ж. қаңтардың 15 (ALMT)
* Жоғарыдағылар айтқанға қосыламын --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:20, 2016 ж. қаңтардың 15 (ALMT)
* Қолдаймын. [[Қатысушы:Бауыржан Жақсылық|Бауыржан Жақсылық]]
Артықшылығы жоқ секілді--&lt;font color=&quot;#009900&quot;&gt;[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-family:Georgia;&quot;&gt;&lt;i&gt;Мұхамеджан А.А.&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;/font&gt; [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-size:90%&quot;&gt;&lt;font color=&quot;#0000FF&quot;&gt;(талқылау)&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] 20:10, 2016 ж. қаңтардың 16 (ALMT)
:{{@|Мұхамеджан Амангелді}} артық етпейді дегенің бе, әлде басқа уикилердің қалыпты стилінен артықшылығы жоқ дегенің бе? Қалай түсінуге болады? --''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 20:22, 2016 ж. қаңтардың 16 (ALMT)


Қазіргі тұрғаны жақсы. Кішкене ерекшелеп тұрады. -- '''[[Қатысушы:Daniyar|&lt;span style=&quot;color:#00ABC2; font-family:Arial; font-size:110%&quot;&gt;Daniyar&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;&lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Daniyar|&lt;span style=&quot;color:#FF8C00&quot;&gt;@&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt;''' 08:41, 2016 ж. ақпанның 3 (ALMT)
== IP адрес туралы == 
Мектептегі бір  IP адреспен Уикипедия клубында бірнеше оқушыны бір уақытта қалай   жұмыс істетуге болады? IT қызметкерлері сайтқа байланысты дейді. Не істеу керек? Өтінемін, жауап беріңіздерші--[[Қатысушы:Almagul Ibragimova|Almagul Ibragimova]] ([[Қатысушы талқылауы:Almagul Ibragimova|талқылауы]]) 16:14, 2016 ж. қарашаның 14 (+06)
:Бұрындары НЗМ оқушылары бір IP адреспен кіреді дегенді естіген едім. Бұл біздің қолымыздағы нәрсе емес.  --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 23:00, 2016 ж. қарашаның 14 (+06)
::Телеком шлюз орнатып, канал косса бир IP-мен косылуга болады гой. ----[[Қатысушы талқылауы:Бегулы Отагасы]] 23:13, 2016 ж. қарашаның 14 (+06)
:::Шлюз орнату ақылы бола ма? Әлде  мектептегі IT қызметкерлерінің қолынан келе ме? ----[[Қатысушы:Almagul Ibragimova|Almagul Ibragimova]] ([[Қатысушы талқылауы:Almagul Ibragimova|талқылауы]]) 23:30, 2016 ж. қарашаның 14 (+06)
Байланыс ұйымы береді. Солар шешеді. ----[[Қатысушы талқылауы:Бегулы Отагасы]] 07:15, 2016 ж. қарашаның 15 (+06)

== Патрулирование / Reviewing ==
{{Жабық}}
Предлагаю открыть голосование по включению в Казахской Википедии механизма [[:ru:ВП:ПАТ|патрулирования]] статей. В связи с которым будут включены статусы патрулирующего, автопатрулируемого и [[:ru:ВП:ОТКАТ|откатывающего]]. Голосование длится 7 дней и при преодолении порога поддержки в 66%, голосование признаётся успешным. Для большего удобства, комментируйте на русском или английском языках (в фонде нет людей, знающих казахский). [[Қатысушы:Илья Драконов|Илья Драконов]] ([[Қатысушы талқылауы:Илья Драконов|талқылауы]]) 13:26, 2016 ж. наурыздың 7 (ALMT).

Қазақша Уикипедияда мақалаларды «бақылаушы» (уақытша термин) механизмін қосу жөнінде дауыс беру шарасы жүргізіліп жатыр. Қолдаушылар саны 66 %-ға жеткен жағдайда біздің уикиде (басқа тіл бөлімшелеріндегідей) админ мен бітікші дәрежесінен басқа қатысушыларға «бақылаушы» (уақытша атау), «автобақылаушы» және «шегіндіруші» дәрежелері тағайындалады. 7 күн ішінде (13 наурызға дейін) дауыс беру аяқталады. Дауыс беру нәтижесі бойынша қазақша Уикипедияға бұл әрекет керек пе керек емес пе - қорытынды жасалады.-- [[Қатысушы:GanS NIS|&lt;span style=&quot;text-shadow:gray 4px 4px 3px;&quot;&gt;&lt;font face=&quot;AR Cena&quot; color=&quot;black&quot;&gt;&lt;b&gt;Fани&lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 19:42, 2016 ж. наурыздың 7 (ALMT)


==={{Қолдаймын|Қолдаймын / За / Support}}===
# Я {{Қолдаймын|за}}, вики уже большая. В чеченской, вон, включили когда было менее 100 000. [[Қатысушы:Илья Драконов|Илья Драконов]] ([[Қатысушы талқылауы:Илья Драконов|талқылауы]]) 13:26, 2016 ж. наурыздың 7 (ALMT).
#  {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]]) 16:15, 2016 ж. наурыздың 7 (ALMT)
# {{Қолдаймын}}--&lt;font color=&quot;#009900&quot;&gt;[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-family:Georgia;&quot;&gt;&lt;i&gt;Мұхамеджан А.А.&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;/font&gt; [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-size:90%&quot;&gt;&lt;font color=&quot;#0000FF&quot;&gt;(талқылау)&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] 18:55, 2016 ж. наурыздың 7 (ALMT)
# {{Қолдаймын}}. It is high time -- [[Қатысушы:GanS NIS|&lt;span style=&quot;text-shadow:gray 4px 4px 3px;&quot;&gt;&lt;font face=&quot;AR Cena&quot; color=&quot;black&quot;&gt;&lt;b&gt;Fани&lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 19:24, 2016 ж. наурыздың 7 (ALMT)
# {{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Esetok|Esetok]] ([[Қатысушы талқылауы:Esetok|талқылауы]]) 20:04, 2016 ж. наурыздың 7 (ALMT)
# {{Қолдаймын}} --Бегулы Отагасы 21:17, 2016 ж. наурыздың 7 (ALMT)
# {{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Жүкен Аслан|Жүкен Аслан]] 21;43, 2016 ж. наурыздың 7 (ALMT)
# {{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Nurkhan]] 01:13, 2016 ж. наурыздың 8 (ALMT)
# {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы талқылауы:Салиха]]--Салиха 16:07, 2016 ж. наурыздың 8 (ALMT)
#  {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Кырмызов|Кырмызов]] ([[Қатысушы талқылауы:Кырмызов|талқылауы]]) 23:38, 2016 ж. наурыздың 8 (ALMT)
# {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Ulan|UlanMukash]] ([[Қатысушы талқылауы:Ulan|талқылауы]]) 16:39, 2016 ж. наурыздың 10 (ALMT)
# {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]]) 20:28, 2016 ж. наурыздың 11 (ALMT)
# {{Қолдаймын}}-- '''[[Қатысушы:Daniyar|&lt;span style=&quot;color:#00ABC2; font-family:Arial; font-size:110%&quot;&gt;Daniyar&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;&lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Daniyar|&lt;span style=&quot;color:#FF8C00&quot;&gt;@&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt;''' 20:45, 2016 ж. наурыздың 14 (ALMT)
# {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Бауыржан Жақсылық|Бауыржан Жақсылық]]--Юауыржан 8:11, 2016ж. тамыздың 9 (ALMT)

===Қарсымын / Против / Oppose===

===Пікір / Комментарии / Comments===

===Қорытынды / Итог / Result===
7 дней (с 7 по 13 марта) прошли, можно подвести итог. 100% голосовавших поддержали идею включения в Казахской Википедии статусов патрулирующего, автопатрулируемого и откатывающего. Я подам запрос на Phabricator чтобы сис.админы включили эти флаги. Ответ должен прийти в течение недели, а тем временем, нужно перевести на казахский язык ''только вступление'' правила [[:ru:ВП:ПАТ|ВП:ПАТ]]. Остальное будет дополнено со временем, с учётом особенностей казахской вики. Флаг ПАТ автоматически получают все администраторы. Выдают ПАТ или АПАТ добросовестным опытным участникам, не нарушающим правила проекта, авторские права итп. С уважением, [[Қатысушы:Илья Драконов|Илья Драконов]] ([[Қатысушы талқылауы:Илья Драконов|талқылауы]]) 14:40, 2016 ж. наурыздың 13 (ALMT).
{{жабық-соңы}}
* Группа «Откатывающие» будет включена сегодня-завтра ([https://phabricator.wikimedia.org/T130215 Согласно T130215]). С группой «Патрулирующие» всё немного сложнее. Сейчас сисадмины решают что делать, возможно, придётся подождать. [[Қатысушы:Илья Драконов|Илья Драконов]] ([[Қатысушы талқылауы:Илья Драконов|талқылауы]]) 23:17, 2016 ж. наурыздың 17 (ALMT).

== Автопатрулирование / Патрулирование ==

Create user group reviewer,  autoreviewer. --[[Арнайы:Үлесі/188.32.121.160|188.32.121.160]] 10:52, 2016 ж. сәуірдің 2 (ALMT)

== Language converter change ==

Hello!

LanguageConverter (LC), used to switch from one language to an other, has a problem: links using LanguageConverter with a wrong syntax do not show up properly on Special:LinkSearch.

If you want to use LC for an external link, a new syntax must be used:

Old syntax (examples for Chinese languages):
&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;http://-{zh-cn:foo.com; zh-hk:bar.com; zh-tw:baz.com}-&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;

New syntax:
&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;-{zh-cn: http://foo.com ; zh-hk: http://bar.com ; zh-tw:http://baz.com }-&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;

The space before &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt; }-&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt; is ''really'' important.

If you use the old syntax, links will break.

Please spread the word and update your local documentation! If you have any question, please ping me or [[user:BWolff (WMF)|Bawolff]].

Thanks, [[Қатысушы:Trizek (WMF)|Trizek (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:Trizek (WMF)|талқылауы]]) 23:27, 2016 ж. қыркүйектің 29 (+06)

== The Wikimedia Developer Summit wants you ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
The Wikimedia Developer Summit is the annual meeting to push the evolution of MediaWiki and other technologies supporting the Wikimedia movement. The next edition will be held in San Francisco on January 9–11, 2017.

We welcome all Wikimedia technical contributors, third party developers, and users of MediaWiki and the Wikimedia APIs. We specifically want to increase the participation of volunteer developers and other contributors dealing with extensions, apps, tools, bots, gadgets, and templates.

Important deadlines:

* Monday, October 24: last day to request travel sponsorship. Applying takes less than five minutes.
* Monday, October 31: last day to propose an activity. Bring the topics you care about!

More information: https://www.mediawiki.org/wiki/Wikimedia_Developer_Summit

Subscribe to weekly updates: https://www.mediawiki.org/wiki/Topic:Td5wfd70vptn8eu4 
[[mw:User:MKramer (WMF)|MKramer (WMF)]] [[mw:User talk:MKramer (WMF)|(talk)]] 01:07, 2016 ж. қазанның 15 (+06)&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=15989926 тізімін пайдаланып User:Johan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Developer Wishlist Survey: propose your ideas ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;

At the [https://www.mediawiki.org/wiki/Wikimedia_Developer_Summit Wikimedia Developer Summit], we decided to organize a Developer Wishlist Survey, and here we go:

https://www.mediawiki.org/wiki/Developer_Wishlist

The Wikimedia technical community seeks input from developers for
developers, to create a high-profile list of desired improvements. The scope of the survey includes the MediaWiki platform (core software, APIs, developer environment, enablers for extensions, gadgets, templates, bots, dumps), the Wikimedia server infrastructure, the contribution process, and documentation.

The best part: we want to have the results published by Wednesday, February 15. Yes, in a month, to have a higher chance to influence the
Wikimedia Foundation annual plan FY 2017-18.

There's no time to lose. &lt;b&gt;Propose your ideas before the end of January&lt;/b&gt;, 
either by pushing existing tasks in Phabricator or by creating new ones. You can find instructions on the wiki page. Questions and feedback are welcome especially on the related Talk page.

The voting phase is expected to start on February 6 (tentative). Watch this space (or even better, the wiki page) - [https://www.mediawiki.org/wiki/User:SSethi_(WMF) SSethi_(WMF)] January 21st, 2017 3:07 AM (UTC) &lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=16170185 тізімін пайдаланып User:SSethi (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Developer Wishlist Survey: Vote for Proposals ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
Almost two weeks ago, the [https://meta.wikimedia.org/wiki/Technical_Collaboration Technical Collaboration team] invited proposals for the first edition of the Developer Wishlist survey!

We collected around 77 proposals that were marked as suitable for the developer wishlist and met the [https://www.mediawiki.org/wiki/Developer_Wishlist#Scope defined scope and criteria]. These proposals fall into the following nine categories: Frontend, Backend, Code Contribution (Process, Guidelines), Extensions, Technical Debt, Developer Environment, Documentation, Tools (Phabricator, Gerrit) and Community Engagement.

Voting phase starts now and will run until &lt;b&gt;February 14th, 23:59 UTC&lt;/b&gt;. [https://www.mediawiki.org/wiki/Developer_Wishlist Click here on a category and show support for the proposals you care for most]. Use the 'Vote' and 'Endorse' buttons next to a proposal to do so.

&lt;b&gt;What happens next?&lt;/b&gt;&lt;br/&gt;
Proposals that will gather most votes will be included in the final results which will be published on &lt;b&gt;Wednesday, February 15th&lt;/b&gt;. These proposals will also be considered in the Wikimedia Foundation’s annual plan FY 2017-18 - [[m:User:SSethi_(WMF)|SSethi_(WMF)]]  ([[m:User talk:SSethi_(WMF)|talk]]) 04:41, 6 February 2017 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=16170185 тізімін пайдаланып User:SSethi (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

==[[Singer 2017]]==
My Kazakh language is poor, please let me ask in English. I want to ask about, in [[Singer 2017]], why this page is meets the rules of quick deletion? I also want to know about what I need to do so that this page will not be delete?[[Қатысушы:特克斯特|特克斯特]] ([[Қатысушы талқылауы:特克斯特|талқылауы]]) 22:33, 2017 ж. сәуірдің 12 (+06)

== New notification when a page is connected to Wikidata ==

Hello all,

''({{Int:Please-translate}})''

The Wikidata development team is about to deploy a new feature on all Wikipedias. It is a new type of notification (via Echo, the notification system you see at the top right of your wiki when you are logged in), that will inform the creator of a page, when this page is connected to a Wikidata item.

You may know that [[d:Wikidata:Main page|Wikidata]] provides a centralized system for all the interwikilinks. When a new page is created, it should be connected to the corresponding Wikidata item, by modifying this Wikidata item. With this new notification, editors creating pages will be informed when another editor connects this page to Wikidata.

[[File:Screenshot Echo Wikibase notification.png]]

This feature will be deployed on May 30th on all the Wikipedias, excepting English, French and German. This feature will be disable by default for existing editors, and enabled by default for new editors.

This is the first step of the deployments, the Wikipedias and other Wikimedia projects will follow in the next months.

If you have any question, suggestion, please let me know by pinging me. You can also follow and leave a comment [[phab:T142102|on the Phabricator ticket]].

Thanks go to [[d:user:Matěj Suchánek|Matěj Suchánek]] who developed this feature! 

{{Int:Feedback-thanks-title}} [[:d:User:Lea Lacroix (WMDE)|Lea Lacroix (WMDE)]] ([[:d:User talk:Lea Lacroix (WMDE)|talk]])
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Lea_Lacroix_(WMDE)/List_Wikipedias&amp;oldid=16774958 тізімін пайдаланып User:Lea Lacroix (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Кнопка-стрелка &quot;Жоғары&quot; ==

Һаумыһығыҙ, ҡаҙаҡ туғандар!
*Һул яҡта &quot;Жоғары&quot; тигән төймә-уҡ бар икән һеҙҙең викила. Шуны нисек тоҡандырырға? 
*На вашем вики есть кнопка-стрелка &quot;Жоғары&quot; с левой стороны. Как это включается? --[[Қатысушы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Қатысушы талқылауы:Рөстәм Нурыев|талқылауы]]) 17:22, 2017 ж. маусымның 11 (+06)

== Wikidata changes now also appear in enhanced recent changes ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
Hello, and sorry to write this message in English. You can [[mw:User:Lea_Lacroix_(WMDE)/Wikidata_in_enhanced_recent_changes|help translating it]].

Starting from today, you will be able to display Wikidata changes in both modes of the recent changes and the watchlist.

'''[[mw:User:Lea_Lacroix_(WMDE)/Wikidata_in_enhanced_recent_changes|Read and translate the full message]]'''

{{Int:Feedback-thanks-title}} [[user:Lea Lacroix (WMDE)|Lea Lacroix (WMDE)]] 14:33, 2017 ж. маусымның 29 (+06)

&lt;small&gt;(wrong target page? you can [[m:User:Lea Lacroix (WMDE)/List Wikipedias|fix it here]])&lt;/small&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Lea_Lacroix_(WMDE)/List_Wikipedias&amp;oldid=16777494 тізімін пайдаланып User:Lea Lacroix (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Improvements coming soon to Recent Changes ==

&lt;div dir=&quot;ltr&quot;&gt;
[[File:Rc-beta-tour-welcome-ltr.gif|link=Mw:Special:MyLanguage/Help:New_filters_for_edit_review|right|frameless]]
Hello

Sorry to use English. {{Int:please-translate}}! {{Int:thank-you}}

'''In short:''' starting on 26 September, New Filters for Edit Review ([[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|now in Beta]]) will become standard on Recent Changes. They provide an array of new tools and an improved interface. If you prefer the current page you will be able to opt out. [[mw:Edit Review Improvements/New filters for edit review|Learn more about the New Filters]].

&lt;big&gt;'''What is this feature again?'''&lt;/big&gt;

This feature improves [[Special:RecentChanges]] and [[Special:RecentChangesLinked]] (and soon, [[Special:Watchlist]] – see below). 

Based on a new design, it adds new features that ease vandalism tracking and support of newcomers:
* [[mw:Special:MyLanguage/Help:New filters for edit review/Filtering|Filtering]] - filter recent changes with easy-to-use and powerful filters combinations, including filtering by namespace or tagged edits.
* [[mw:Special:MyLanguage/Help:New filters for edit review/Highlighting function|Highlighting]] - add a colored background to the different changes you are monitoring. It helps quick identification of changes that matter to you.
* [[mw:Special:MyLanguage/Help:New filters for edit review/Bookmarking|Bookmarking]] to keep your favorite configurations of filters ready to be used.
* [[mw:Special:MyLanguage/Help:New filters for edit review/Quality and Intent Filters|Quality and Intent Filters]] - those filters use [[mw:Special:MyLanguage/ORES|ORES predictions]]. They identify real vandalism or good faith intent contributions that need help. They are not available on all wikis. 
You can know more about this project by visiting [[mw:Special:MyLanguage/Help:New filters for edit review/Quick tour|the quick tour help page]].

&lt;big&gt;'''Concerning RecentChanges'''&lt;/big&gt;

Starting on 26 September, '''New Filters for Edit Review will become standard on Recent Changes'''. We have decided to do this release because of a long and successful Beta test phase, positive feedback from various users and positive user testing. 

Some features will remain as Beta features and will be added later. [[mw:Edit Review Improvements/New filters for edit review|Learn more about those different features]].

If your community has specific concerns about this deployment or internal discussion, it can request to have the deployment to their wikis delayed to October 1, if they have ''sensible, consistent with the project, actionable, realistic feedback to oppose'' (at the development team's appreciation). 

You will also be able to opt-out this change in your preferences. 

&lt;big&gt;'''Concerning Watchlists'''&lt;/big&gt;

Starting on '''September 19''', the Beta feature will have a new option. '''Watchlists will have all filters available now on the Beta Recent Changes improvements'''.

If you have already activated the Beta feature &quot;{{int:eri-rcfilters-beta-label}}&quot;, you have no action to take. If you haven't activated the Beta feature &quot;{{int:eri-rcfilters-beta-label}}&quot; and you want to try the filters on Watchlists, please go to [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|your Beta preferences]] on September 19.  

&lt;big&gt;'''How to be ready'''&lt;/big&gt;

Please share this announcement!

Do you use Gadgets that change things on your RecentChanges or Watchlist pages, or have you customized them with scripts or CSS? You may have to make some changes to your configuration. Despite the fact that we have tried to take most cases into consideration, some configurations may break. The Beta phase is a great opportunity to have a look at local scripts and gadgets: some of them may be replaced by native features from the Beta feature.

Please ping me if you have questions. 

On behalf of the [[mw:Global Collaboration|Global Collaboration team]], [[User:Trizek (WMF)|Trizek (WMF)]] 21:27, 2017 ж. қыркүйектің 14 (+06)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=17219431 тізімін пайдаланып User:Trizek (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Кирил↔Latin ==

* Һаумыһығыҙ, туғандар! Кирил↔Latin конверторын нисек эшләйҙәр ул?  Википедияның башҡорт теле бүлегенә лә ҡуйып буламы? Кем ярҙам итә ала? --[[Қатысушы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Қатысушы талқылауы:Рөстәм Нурыев|талқылауы]]) 21:12, 2018 ж. ақпанның 11 (+06)
* Здравствуйте, братья! Как работает конвертор Кирил↔Latin? Можно ли такое сделать в башкирском разделе Википедии? Кто может помощь? --[[Қатысушы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Қатысушы талқылауы:Рөстәм Нурыев|талқылауы]]) 21:12, 2018 ж. ақпанның 11 (+06)

== Global preferences available for testing ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
Apologies for writing in English.
{{Int:Please-translate}}.

Greetings,

Global preferences, a [[m:2016_Community_Wishlist_Survey/Categories/Miscellaneous#Global_settings|highly request feature in the 2016 Community Wishlist]], is available for testing.

# [[mw:Help:Extension:GlobalPreferences|Read over the help page]], it is brief and has screenshots
# Login or register an account on [https://en.wikipedia.beta.wmflabs.org/wiki/Special:Login Beta English Wikipedia]
# Visit [https://en.wikipedia.beta.wmflabs.org/wiki/Special:GlobalPreferences Global Preferences] and try enabling and disabling some settings
# Visit some other language and project test wikis such as [https://en.wikivoyage.beta.wmflabs.org English Wikivoyage], the [https://he.wikipedia.beta.wmflabs.org/wiki/%D7%A2%D7%9E%D7%95%D7%93_%D7%A8%D7%90%D7%A9%D7%99 Hebrew Wikipedia] and test the settings
# [[mw:Help_talk:Extension:GlobalPreferences|Report your findings, experience, bugs, and other observations]]

Once the team has feedback on design issues, bugs, and other things that might need worked out, the problems will be addressed and global preferences will be sent to the wikis.

Please let me know if you have any questions. Thanks! --[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 06:24, 2018 ж. ақпанның 27 (+06)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=17571042 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Notification from edit summary ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
Greetings,

The ability to [[m:Community_Tech/Ping_users_from_the_edit_summary|notify other users in edit summaries]] will be available later this week, on 15 March 2018. Other users can be notified if a [[m:Community_Tech/Ping_users_from_the_edit_summary#How_it_works|link to their user page is provided in an edit summary]]. Some user-made gadgets and scripts that automatically put user names in edit summaries may need to be changed to put a colon in the link, such as &lt;nowiki&gt;[[:User:Example]]&lt;/nowiki&gt;. You can change how you receive these mention notifications in your [[Special:Preferences#mw-prefsection-echo|preferences]]. This feature was [[m:2017_Community_Wishlist_Survey|highly requested in the 2017 Community Wishlist survey]], and [[m:Talk:Community_Tech/Ping_users_from_the_edit_summary|feedback is welcome]].

Thanks, happy editing to you. -[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 03:09, 2018 ж. наурыздың 13 (+06)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=17778225 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== We need your feedback to improve Lua functions ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
Hello,

(I’m sorry for writing in English. {{Int:Please-translate}})

If you’re regularly using Lua modules, creating and improving some of them, we need your feedback!

The Wikidata development team would like to provide more Lua functions, in order to improve the experience of people who write Lua scripts to reuse Wikidata's data on the Wikimedia projects. Our goals are to help harmonizing the existing modules across the Wikimedia projects, to make coding in Lua easier for the communities, and to improve the performance of the modules.

We would like to know more about your habits, your needs, and what could help you. We have a few questions for you [[d:Wikidata:New convenience functions for Lua|on this page]]. Note that if you don’t feel comfortable with writing in English, you can answer in your preferred language.

{{Int:Feedback-thanks-title}} [[:d:User:Lea Lacroix (WMDE)|Lea Lacroix (WMDE)]] 14:56, 2018 ж. наурыздың 27 (+06)

&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Lea_Lacroix_(WMDE)/Luannouncement&amp;oldid=17873868 тізімін пайдаланып User:Lea Lacroix (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Time to bring embedded maps (‘mapframe’) to most Wikipedias ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
'''Time to bring embedded maps (‘mapframe’) to most Wikipedias'''

{{int:please-translate}}

[[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:Kartographer|Mapframe]] is a feature that enables users to easily display interactive maps right on wiki pages. Currently, most Wikipedias don’t have mapframe. But [[mw:Special:MyLanguage/Maps#Milestones_and_Updates|fifteen Wikipedias]], along with all the other Wikimedia projects, are using mapframe today to display maps on thousands of pages.

A little background: over the last few months, the Foundation’s [[mw:Collaboration|Collaboration team]] has been working to improve the stability and user experience of the maps service. In addition, a question about long-term support for the maps service was recently settled, and a small team has been assigned for routine maintenance. Given these developments, bringing the benefits of mapframe to Wikipedias that lack the feature seems both safe and supportable. [[phab:T191583|Nine Wikipedias]] that use a stricter version of Flagged Revisions will not get mapframe in this release.

Maps are a valuable form of visual data that can improve readers’ understanding across a wide range of topics. If you know of any reasons why mapframe shouldn’t be implemented on your Wikipedia, let us know [[mw:Talk:Map_improvements_2018|on the project talk page]]. Unless we hear from you, we plan to release mapframe to most Wikipedias in May, 2018. So, if you foresee an issue, please let us hear from you. Otherwise, happy mapping!
&lt;/div&gt; [[m:User:CKoerner (WMF)|CKoerner (WMF)]] ([[m:User talk:CKoerner (WMF)|talk]]) 03:38, 2018 ж. сәуірдің 25 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:JMatazzoni_(WMF)/mapframe-to-all-wikipedias-notice/distribution_list&amp;oldid=17969222 тізімін пайдаланып User:CKoerner (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Wikitext highlighting out of beta ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
[[mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|Wikitext syntax highlighting]], also known as CodeMirror, has been moved out of Beta Features and is available in the [[mw:Special:MyLanguage/2017_wikitext_editor|2017 Wikitext Editor]] on all wikis. Syntax highlighting helps you see problems in your wikitext before previewing or publishing text. Please try out the tool if you did not do so while it was being developed, and [[mw:Special:MyLanguage/Extension_talk:CodeMirror|feedback is welcome]]. - [[User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]])
&lt;/div&gt;00:55, 2018 ж. мамырдың 5 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=17844049 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Improvements coming soon on Watchlists ==

&lt;div dir=&quot;ltr&quot;&gt;
[[File:Rc-beta-tour-welcome-ltr.gif|link=Mw:Special:MyLanguage/Help:New_filters_for_edit_review|right|frameless]]
Hello

Sorry to use English. {{Int:please-translate}}! {{Int:thank-you}}

'''In short:''' starting on June 18, New Filters for Edit Review ([[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|now in Beta]]) will become standard on Watchlists. They provide an array of new tools and an improved interface. If you prefer the current page you will be able to opt out. [[mw:Edit Review Improvements/New filters for edit review|Learn more about the New Filters]].

&lt;big&gt;'''What is this feature again?'''&lt;/big&gt;

This feature is used by default on [[Special:RecentChanges]], [[Special:RecentChangesLinked]] and as a Beta feature on [[Special:Watchlist]]. 

Based on a new design, that feature adds new functions to those pages, to ease vandalism tracking and support of newcomers:
* [[mw:Special:MyLanguage/Help:New filters for edit review/Filtering|Filtering]] - filter recent changes with easy-to-use and powerful filters combinations, including filtering by namespace or tagged edits.
* [[mw:Special:MyLanguage/Help:New filters for edit review/Highlighting function|Highlighting]] - add a colored background to the different changes you are monitoring. It helps quick identification of changes that matter to you.
* [[mw:Special:MyLanguage/Help:New filters for edit review/Bookmarking|Bookmarking]] to keep your favorite configurations of filters ready to be used.
* [[mw:Special:MyLanguage/Help:New filters for edit review/Quality and Intent Filters|Quality and Intent Filters]] - those filters use [[mw:Special:MyLanguage/ORES|ORES predictions]]. They identify real vandalism or good faith intent contributions that need help. They are not available on all wikis. 
You can know more about this project by visiting [[mw:Special:MyLanguage/Help:New filters for edit review/Quick tour|the quick tour help page]].

&lt;big&gt;'''About the release on Watchlists'''&lt;/big&gt;

Over 70,000 people have activated the New Filters beta, which has been in testing on Watchlist for more than eight months. We feel confident that the features are stable and effective, but if you have thoughts about these tools or the beta graduation, [[mw:Talk:Edit Review Improvements/New filters for edit review|please let us know]] on the project talk page. In particular, tell us if you know of a special incompatibility or other issue that makes the New Filters problematic on your wiki. We’ll examine the blocker and may delay release on your wiki until the issue can be addressed.

The deployment will start on June 18 or on June 25, depending on the wiki ([[phab:T195993#4261642|check the list]]). After the deployment, you will also be able to opt-out this change directly from the Watchlist page and also in your preferences. 

&lt;big&gt;'''How to be ready?'''&lt;/big&gt;

Please share this announcement!

If you use local Gadgets that change things on your Watchlist pages, or have a customized scripts or CSS, be ready. You may have to make some changes to your configuration. Despite the fact that we have tried to take most cases into consideration, some configurations may break. The Beta phase is a great opportunity to have a look at local scripts and gadgets: some of them may be replaced by native features from the Beta feature.

Please share your questions and comments on the [[mw:Talk:Edit Review Improvements/New filters for edit review|feedback page]].

On behalf of the [[mw:Collaboration|Collaboration team]], [[User:Trizek (WMF)|Trizek (WMF)]] 19:14, 2018 ж. маусымның 7 (+06)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Trizek_(WMF)/sandbox2&amp;oldid=18110305 тізімін пайдаланып User:Trizek (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Update on page issues on mobile web ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
'''Update on page issues on mobile web'''

{{int:please-translate}}
Hi everyone. The [[mw:Reading/Web/Team|Readers web team]] has recently begun working on exposing issue templates on the mobile website. Currently, details about issues with page content are generally hidden on the mobile website. This leaves readers unaware of the reliability of the pages they are reading. The goal of this project is to improve awareness of particular issues within an article on the mobile web. We will do this by changing the visual styling of page issues.

So far, we have [[mw:Reading/Web/Projects/Mobile Page Issues|drafted a proposal on the design and implementation]] of the project.  We were also able to run [[mw:Reading/Web/Projects/Mobile Page Issues/Research Results|user testing on the proposed designs]].  The tests so far have positive results. Here is a quick summary of what we learned:
* The new treatment increases awareness of page issues among participants. This is true particularly when they are in a more evaluative/critical mode.
* Page issues make sense to readers and they understand how they work
* Readers care about page issues and consider them important
* Readers had overwhelmingly positive sentiments towards Wikipedia associated with learning about page issues
Our next step would be to start implementing these changes. We wanted to reach out to you for any concerns, thoughts, and suggestions you might have before beginning development. Please [[mw:Reading/Web/Projects/Mobile Page Issues|visit the project page]] where we have more information and mockups of how this may look. Please [[mw:Talk:Reading/Web/Projects/Mobile Page Issues|leave feedback on the talk page]]. 
&lt;/div&gt; [[m:User:CKoerner (WMF)|CKoerner (WMF)]] ([[m:User talk:CKoerner (WMF)|talk]]) 02:58, 2018 ж. маусымның 13 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:CKoerner_(WMF)/Sandbox&amp;oldid=18120916 тізімін пайдаланып User:CKoerner (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Consultation on the creation of a separate user group for editing sitewide CSS/JS ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
''({{int:please-translate}})''

Hi all,

I'm preparing a change in who can edit sitewide CSS/JS pages. (These are pages like &lt;code dir=&quot;ltr&quot;&gt;MediaWiki:Common.css&lt;/code&gt; and &lt;code dir=&quot;ltr&quot;&gt;MediaWiki:Vector.js&lt;/code&gt; which are executed in the browser of all readers and editors.) Currently all administrators are able to edit these pages, which poses a serious and unnecessary security risk. Soon, a dedicated, smaller user group will take over this task. Your community will be able to decide who belongs in this group, so this should mean very little change for you. You can find out more and provide feedback at [[m:Special:MyLanguage/Creation of separate user group for editing sitewide CSS/JS|the consultation page on Meta]]. If you are involved in maintaining CSS/JS code, or policymaking around adminship requests, please give it a look!

Thanks!
&lt;br/&gt;&lt;span dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[m:User:Tgr|Tgr]] ([[m:User talk:Tgr|talk]]) 16:50, 2018 ж. шілденің 9 (+06) &lt;small&gt;(via [[m:Special:MyLanguage/Global_message_delivery|global message delivery]])&lt;/small&gt;&lt;/span&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=18158890 тізімін пайдаланып User:Tgr@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Enabling a helpful feature for Template editors ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
Hello.

The team working on TemplateStyles at the Wikimedia Foundation would like to enable TemplateStyles on this wiki.

TemplateStyles is a feature to allow non-administrators to write and manage CSS styles for templates. It allows contributors who edit templates to separate content and presentation. A good web practice that makes it easier to manage the layout of templates. If you don't edit templates, this will not have any impact on your contributions. 

TemplateStyles is useful for a few reasons. 

* It makes it possible for templates to work better on mobile.
* It cuts out confusion on where to apply CSS rules.
* Editing CSS is currently limited to administrators, which is a major barrier to participation.
* All stylesheets must be loaded on all pages (whether they actually use the page or not), which wastes bandwidth and makes debugging style rules more difficult.
You can [[mw:Help:TemplateStyles|learn more about TemplateStyles on MediaWiki.org]]. [[mw:Extension:TemplateStyles|Technical documentation is also available]].

This is an optional feature and no one must use it, but template contributors are encouraged to do so! Please discuss and let us know if there are any concerns. If there are no concerns we will proceed to deploy the feature on the 9th of August.

Thank you.
&lt;/div&gt; [[m:User:CKoerner (WMF)|CKoerner (WMF)]] ([[m:User talk:CKoerner (WMF)|talk]]) 03:28, 2018 ж. тамыздың 7 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:CKoerner_(WMF)/Sandbox&amp;oldid=18277775 тізімін пайдаланып User:CKoerner (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Multilingual Shared Templates and Modules ==
&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Hello kk-wiki community! ({{int:please-translate}})

I recently organized a project to share templates and modules between wikis. It allows modules and templates to be “language-neutral”, and store all text translations on Commons. This means that it is enough to copy/paste a template without any changes, and update the translations separately. If someone fixes a bug or adds a new feature in the original module, you can copy/paste it again without any translation work. My bot ''DiBabelYurikBot'' can help with copying. This way users can spend more time on content, and less time on updating and copying templates. Please see [[mw:WP:TNT|project page]] for details and ask questions on talk page.

P.S. I am [[meta:Affiliate-selected_Board_seats/2019/Nominations/Yuri_Astrakhan_(yurik)|currently running]] for the Wikimedia board, focusing on content and support of multi-language communities. If you liked my projects like maps, graphs, or this one, I will be happy to receive your support. (any [[meta:Affiliate-selected_Board_seats/2019/Eligible_entities|registered user group]] can vote). Thank you! --[[User:Yurik|Yurik]] ([[meta:User talk:Yurik|🗨️]]) 12:21, 2019 ж. мамырдың 11 (+06)&lt;/div&gt;

== Wikidata Bridge: edit Wikidata’s data from Wikipedia infoboxes ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
''Sorry for writing this message in English - feel free to help us translating it :)''

Hello all,

Many language versions of Wikipedia use the content of [[Wikidata]], the centralized knowledge base, to fill out the content of infoboxes. The data is stored in Wikidata and displayed, partially or completely, in the Wikipedia’s language, on the articles.
This feature is used by many template editors, but brought several issues that were raised by communities in various places: not being able to edit the data directly from Wikipedia was one of them.

This is the reason why the '''[[mw:Wikidata Bridge|Wikidata Bridge]]''' project started, with the goal of offering a way to Wikipedia editors to edit Wikidata’s data more easily. This will be achieved by an interface, connected to the infobox, that users can access directly from their local wiki. 

The project is now at an early stage of development. A lot of [[mw:Wikidata_Bridge/Research|user research]] has been done, and will continue to be done through the different phases of the project. The next steps of [[mw:Wikidata_Bridge/Development|development]] will be achieved by the development team working at Wikimedia Deutschland, starting now until the end of 2019.

In order to make sure that we’re building a tool that is answering editors’ needs, we’re using agile methods in our development process. We don’t start with a fixed idea of the tool we want to deliver: we will build it together with the editors, based on feedback loops that we will regularly organize. The first version will not necessarily have all of the features you want, but it will keep evolving.

Here’s the planned timeline:
* From June to August, we will build the setup and technical groundwork. 
* From September to November 2019, we will develop the first version of the feature and publish a test system so you can try it and give feedback. 
* Later on, we will test the feature on a few projects, in collaboration with the communities. 
** We will first focus on early adopters communities who already implemented a shortcut from their infoboxes to edit Wikidata (for example Russian, Catalan, Basque Wikipedias)
** but we also welcome also communities who [[mw:Wikidata_Bridge/Get_involved|volunteer to be part of the first test round]]. 
** Then we will reach some of the big Wikipedias (French, German, English) in order to see if the project scales and to address their potentially different needs. 
** Even later, we can consider enabling the feature on all the other projects. 
In any case, no deployment or big change will be enforced on the projects without talking to the communities first, and helping the template builders to prepare for the changes they will have to do on the infoboxes’ code.

If you want to get involved, there are several ways to help:
* Read and help translating [[mw:Wikidata_Bridge|the documentation pages]]
* Follow the [[mw:Wikidata_Bridge/Updates|updates]] and participate in [[mw:Topic:V1x2lxtu8rgi954a|the first feedback loop]]
* Talk about it with your local community
More ideas will be added [[mw:Wikidata_Bridge/Get_involved|on this page]] along the way

If you have any questions for the development team, feel free to ask them [[mw:Talk:Wikidata_Bridge|on the main talk page]]. You can also ask under this message, but if you expect an answer from me, please make sure to ping me.

Thanks for your attention, [[:d:User:Lea Lacroix (WMDE)|Lea Lacroix (WMDE)]] 19:03, 2019 ж. маусымның 24 (+06)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Lea_Lacroix_(WMDE)/List_Wikipedias&amp;oldid=19168539 тізімін пайдаланып User:Lea Lacroix (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Google Code-In will soon take place again! Mentor tasks to help new contributors! ==

Hi everybody! Google Code-in (GCI) will soon take place again - a seven week long contest for 13-17 year old students to contribute to free software projects. Tasks should take an experienced contributor about two or three hours and can be of the categories Code, Documentation/Training, Outreach/Research, Quality Assurance, and User Interface/Design. Do you have any Lua, template, gadget/script or similar task that would benefit your wiki? Or maybe some of your tools need better documentation? If so, and you can imagine enjoying mentoring such a task to help a new contributor, please check out [[:mw:Google Code-in/2019]] and become a mentor. If you have any questions, feel free to ask at [[:mw:Talk:Google Code-in/2019|our talk page]]. Many thanks in advance! --[[User:Martin Urbanec|Martin Urbanec]] 13:28, 2019 ж. қарашаның 5 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=19202271 тізімін пайдаланып User:Martin Urbanec@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== AbuseFilter notice: rmspecials() will no longer remove whitespace when used in filters ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
{{int:Hello}},

Apologies if you are not reading this message in your native language. {{Int:Please-translate}}.

We are making a change to the [[mw:Extension:AbuseFilter|AbuseFilter extension]], which may impact the behavior of some existing filters. The &lt;code&gt;rmspecials()&lt;/code&gt; function currently removes spaces in addition to special characters. We will change it such that it will only remove special characters. The existing &lt;code&gt;rmwhitespace()&lt;/code&gt; can be used to remove spaces whenever applicable.

As reported on https://phabricator.wikimedia.org/P12854 we believe at least one filter on your wiki has been identified to use the &lt;code&gt;rmspecials()&lt;/code&gt; function. Please consider updating these filters by wrapping &lt;code&gt;rmspecials()&lt;/code&gt; inside &lt;code&gt;rmwhitespace()&lt;/code&gt; like this: &lt;code&gt;rmwhitespace(rmspecials(....))&lt;/code&gt;

We need you to update the relevant filters within 2 weeks of this notice. If one of the community members with proper access is volunteering to take this on, we ask them to please respond below and notify User:Huji in their response or in the edit summary. If we don't hear back from you within 2 weeks, [[:m:User:Huji|Huji]] will edit the relevant filters on your wiki per the global [[:m:Abuse filter maintainer|abuse filter maintainer]] policy, to ensure the filters won't break once the change is implemented. Thank you for your consideration!

Best regards,

--[[User:Huji]] ([[:m:User talk:Huji|{{int:Talkpagelinktext}}]]) 05:48, 2020 ж. қазанның 27 (+06), sent via [[:m:User:MediaWiki_message_delivery|MediaWiki message delivery]]
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Martin_Urbanec/List&amp;oldid=20579648 тізімін пайдаланып User:Martin Urbanec@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Түрлендіргіш/Converter ==

{{tracked|T268143}}
Қайырлы таң уики қауымдастық! Көптен бері шешілмей келе жатқан үш жазу скриптісіне түрлендіргіштегі қателерді күнделікті кездестіріп қалып жүрген шығарсыздар, кейбірлеріңіз скриншотын жасап маған жіберіп жатырсыздар. Телеграмдағы топта {{@|Murat_Karibay}} қазіргі конвертерді жойып, офлайн конвертер жасау керек деген ұсыныс айтты. Мен ұсынысын техникалық бөлімге жіберіп қойдым. Олар шешім қабылдау үшін мәселенің мәніне және қауымдастықтың келісіміне қарайды. Осы уақытқа дейін осы жөнінде талай талқылау болды, фейсбуктағы топта да Уикипедияның өзінде де. Құрметті қатысушылар кейбір жеке реніш өкпелеріңізді қоя тұрып ортақ қауымдастық мақсаты үшін белсенді дауыс берулеріңізді сұраймын. 

* [[Topic:Vk3r1vuzs45ku5ft|Уикипедиядағы әліпбиді түзеу керек]]
* https://www.facebook.com/groups/KazWiki/permalink/618527021515204/


Скриншоттар:

* [[:File:Errors in Kazakh Wikipedia (Mobile view) - 2.jpg]]
* [[:File:Langvars.png]]
* [[:File:Converter_errors.jpg]]
* [[:File:Converter_errors_2.jpg]]
* [[:File:Converter_errors_3.jpg]]
* [[:File:Converter_errors_4.jpg]]
* [[:File:Converter_errors_5.png]]
* [[:File:Converter_errors_6.png]]
* [[:File:MediaWiki_fallback_chains_in_kkwiki.jpg]]
=== Жақтаушы дауыс ===
# {{Қолдаймын}} --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 10:34, 2020 ж. қарашаның 19 (+06)
# {{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] ([[Қатысушы талқылауы:Alphy Haydar|талқылауы]]) 12:07, 2020 ж. қарашаның 19 (+06)
# {{Қолдаймын}} --[[Қатысушы талқылауы:Салиха]]--Салиха 12:42, 2020 ж. қарашаның 19 (+06)
# {{Қолдаймын}} --[[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] 12:58, 2020 ж. қарашаның 19 (+06)
# {{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 15:32, 2020 ж. қарашаның 19 (+06)
# {{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 18:06, 2020 ж. қарашаның 19 (+06)
# {{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 10:59, 2020 ж. қарашаның 20 (+06)
# {{Қолдаймын}} --&lt;font color=&quot;#009900&quot;&gt;[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-family:Georgia;&quot;&gt;&lt;i&gt;Мұхамеджан А.А.&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;/font&gt; [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-size:90%&quot;&gt;&lt;font color=&quot;#0000FF&quot;&gt;(талқылау)&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] 11:22, 2020 ж. қарашаның 21 (+06)

=== Қарсы дауыс ===

=== Қалыс дауыс ===

=== Басқа пікірлер ===

=== Қортынды ===

== Technical maintenance planed‬ ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
'''A maintenance operation will be performed tomorrow morning UTC time (Wednesday 17th at 07:00 AM UTC).'''

It will impact all wikis and is supposed to last up to one minute.

During this time, new translations may fail, and Notifications may not be delivered. For more details about the operation and on all impacted services, please check [[phab:T273762|on Phabricator]].

A banner will be displayed 30 minutes before the operation.

Thank you, [[user:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] 23:45, 2021 ж. ақпанның 16 (+06)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=21037579 тізімін пайдаланып User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;
== About deploying StructuredCategories in the Kazakh Wikipedia ==
Hello,

I developed a Gadget that generates a link to a structured description of a given Wikimedia category based on the commonly used Wikidata statements to efficiently define its direct members. Please find the description of the Gadget at https://www.wikidata.org/wiki/Wikidata:Structured_Categories and its JavaScript source code at https://www.wikidata.org/wiki/User:Csisc/StructuredCategories.js.
I ask how to deploy this tool in the Kazakh Wikipedia so that it can be featured in the Preferences for users.

Yours Sincerely,

--[[Қатысушы:Csisc|Csisc]] ([[Қатысушы талқылауы:Csisc|талқылауы]]) 20:52, 2021 ж. сәуірдің 16 (+06)
== About deploying StructuredCategories in the Kazakh Wikipedia ==
&lt;font color=&quot;red&quot;&gt;'''Please disregard the post I have written above'''&lt;/font&gt;. --[[Қатысушы:Csisc|Csisc]] ([[Қатысушы талқылауы:Csisc|талқылауы]]) 05:41, 2021 ж. сәуірдің 22 (+06)

Hello,

I developed a Gadget that generates a link to a structured description of a given Wikimedia category based on the commonly used Wikidata statements to efficiently define its direct members. Please find the description of the Gadget at [[d:Wikidata:Structured Categories]] and its JavaScript source code at [[meta:MediaWiki:Gadget-StructuredCategories.js]].
If the Kazakh Community is interested in the tool, I will be honoured to receive comments in my talk page in Wikidata.

Yours Sincerely,

--[[Қатысушы:Csisc|Csisc]] ([[Қатысушы талқылауы:Csisc|талқылауы]]) 05:39, 2021 ж. сәуірдің 22 (+06)

==  Activation of the visual editor for all newcomers ==

Hello

In order to allow newcomers to [[mw:Growth/Feature summary|benefit of new tools]], we plan to move the visual editor out of beta features. This is done since the development team hasn't identified any issues for your language. As of today, 690 users are trying this feature.

We plan to do this activation, along with the new tools for newcomers, starting October 13. 

Please let me know if you have any questions. :)

[[Қатысушы:Trizek (WMF)|Trizek (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:Trizek (WMF)|талқылауы]]) 21:59, 2021 ж. қазанның 6 (+06)

== Coolest Tool Award 2021: Call for nominations ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
[[File:Coolest Tool Award 2021 square_logo.svg|thumb|193x193px]]
The third edition of the [[m:Coolest Tool Award]] is looking for nominations!

Tools play an essential role for the Wikimedia projects, and so do the many volunteer developers who experiment with new ideas and develop and maintain local and global solutions to support the Wikimedia communities. The Coolest Tool Award aims to recognize and celebrate the coolest tools in a variety of categories.

The awarded projects will be announced and showcased in a virtual ceremony in December. Deadline to submit nominations is October 27. More information: [[m:Coolest Tool Award]]. Thanks for your recommendations! -- [[User:SSethi (WMF)|SSethi (WMF)]] for the  [[m:Coolest Tool Award#Coolest Tool Award 2021|2021 Coolest Tool Academy team]] 11:56, 2021 ж. қазанның 19 (+06)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=22003007 тізімін пайдаланып User:Johan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Community Wishlist Survey 2022 is coming. Help us! ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
The [[m:Community Wishlist Survey 2022|Community Wishlist Survey 2022]] starts in less than two weeks ([https://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?iso=20220110T1800 Monday 10 January 2022, 18:00 UTC]). We, the team organizing the Survey, need your help.

{| width=80% style=&quot;text-align:center; margin:auto;&quot; class=plainlinks
|- valign=top
|width=50%| '''[https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=agg-Community_Wishlist_Survey&amp;action=page&amp;filter= &lt;span class=&quot;mw-ui-button&quot;&gt;Translate important messages&lt;/span&gt;]'''
| [[Community Wishlist Survey/Help us|&lt;span class=&quot;mw-ui-button&gt;Promote the Survey&lt;/span&gt;]]

Among anyone and everyone you know who has an account on wiki.

Promote the Survey on social media, via instant messaging apps, in other groups and chats, in your WikiProject, Wikimedia affiliate - wherever contributors with registered accounts may be.
|}

'''Only you can make the difference'''

How many people will hear and read about the Survey in their language? How many will decide to participate? Will there be enough of you to vote for a change you would like to see? It all depends on you, volunteers.

'''Why are we asking?'''

* [[m:Community Wishlist Survey/FAQ|We have improved the documentation]]. It's friendlier and easier to use. This will mean little if it's only in English.
* Thousands of volunteers haven't participated in the Survey yet. We'd like to improve that, too. Three years ago, 1387 people participated. Last year, there were 1773 of them. We hope that in the upcoming edition, there will be even more. You are better than us in contacting Wikimedians outside of wikis. We have prepared some images to share. More to come.

'''What is the Community Wishlist Survey?'''
[[File:Community Wishlist Survey banner - translatable.svg|350px|thumb]]
It's an annual survey that allows contributors to the Wikimedia projects to propose and vote for tools and platform improvements. Long years of experience in editing or technical skills are not required.

Thanks, and be safe and successful in 2022! [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|talk]]) 09:15, 2021 ж. желтоқсанның 29 (+06)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=22319964 тізімін пайдаланып User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Save the Date: Coolest Tool Award 2021: this Friday, 17:00 UTC ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;languages /&gt;

Hello all,

The ceremony of the 2021 [[m:Special:MyLanguage/Coolest Tool Award|Wikimedia Coolest Tool Award]] will take place virtually on [https://zonestamp.toolforge.org/1642179615 Friday 14 January 2022, 17:00 UTC]. 

This award is highlighting software tools that have been nominated by contributors to the Wikimedia projects. The ceremony will be a nice moment to show appreciation to our tool developers and maybe discover new tools!

[[m:Special:MyLanguage/Coolest Tool Award|Read more about the livestream and the discussion channels.]]

Thanks for joining! [[m:User:AKlapper (WMF)|andre]] ([[m:User talk:AKlapper (WMF)|talk]])
-08:02, 6 January 2022 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=22528634 тізімін пайдаланып User:SSethi (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Last two days for submitting proposals ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
[[File:Community Wishlist Survey Lamp.svg|150px|right]]
'''Tomorrow is the last day''' for [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2022/Proposals|submitting proposals for the Community Wishlist Survey 2022]].

Also, everyone is welcome to [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey/Help us|translate, promote]], and discuss proposals. [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|talk]]) 20:45, 2022 ж. қаңтардың 22 (+06)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=22611679 тізімін пайдаланып User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Rollout of the new audio and video player ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
{{int:please-translate}}

Hello,

Over the next months we will gradually change the audio and video player of Wikis from Kultura to Video.js and with that, the old player won’t be accessible anymore. The new player has been active as a beta feature since May 2017.

The new player has many advantages, including better design, consistent look with the rest of our interface, better compatibility with browsers, ability to work on mobile which means our multimedia will be properly accessible on iPhone, better accessibility and many more.

The old player has been unmaintained for eight years now and is home-brewn (unlike the new player which is a widely used open source project) and uses deprecated and abandoned frameworks such as jQuery UI. Removing the old player’s code also improves performance of the Wikis for anyone visiting any page (by significantly reducing complexity of the dependency graph of our ResourceLoader modules. See [https://phabricator.wikimedia.org/phame/post/view/175/wikipedia_s_javascript_initialisation_on_a_budget/ this blog post.]). The old player has many open bugs that we will be able to close as resolved after this migration.

The new player will solve a lot of old and outstanding issues but also it will have its own bugs. All important ones have been fixed but there will be some small ones to tackle in the future and after the rollout.

What we are asking now is to turn on the beta feature for the new player and let us know about any issues. 

You can track the work in [[phab:T100106|T100106]]

Thank you, [[User:Ladsgroup|Amir]] 23:59, 2022 ж. ақпанның 17 (+06)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=22611679 тізімін пайдаланып User:Ladsgroup@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Шағын Wikimedia кеңейтімін қазақ тіліне аудару ==
:''[Google Translate арқылы жазылған]''
Сәлеметсіз бе, оны кодтағаннан кейін мен шағын Wikimedia кеңейтімін қазақ тіліне аудару үшін көмек іздеп жүрмін: [https://addons.mozilla.org/fr/firefox/addon/lingua-libre-signit/ Firefox үшін Lingua Libre SignIt]. Бұл кеңейтім эксперименттік болып табылады, ол пайдаланушыларға ымдау тілдерін үйренуге мүмкіндік береді. «Қазақтан қазақша ым тіліне» қосқым келеді. Аударылатын бар болғаны 30 сөз тіркесі бар, біреу [оларды аударуға көмектесе алады]. Біз сондай-ақ бейне түсіру үшін ымдау тілін жақсы білетін еріктілерді іздейміз. Код кішкентай, сондықтан бұл кіші JS әзірлеушілері үшін жақсы жоба. Осы өтінішті қарастырғаныңызға рахмет. [[Қатысушы:Yug|Yug]] ([[Қатысушы талқылауы:Yug|талқылауы]]) 22:13, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)

;Translate small Wikimedia extension into Kazakh
Hello, after coding it I'm looking for help to translate into Kazakh a small Wikimedia extension : [https://addons.mozilla.org/fr/firefox/addon/lingua-libre-signit/ Lingua Libre SignIt] for Firefox. This extension is experimental, it allows users to learn sign language(s). I would like to add &quot;Kazakh to Kazakh Sign Language&quot;. There are just 30 phrases to translate, could someone [https://translatewiki.net/w/i.php?title=Special:Translate&amp;group=signit&amp;language=kk-cyrl help to translate those here].

We also look for volunteers fluent in sign language to record videos. The code is small, so it's also a good project for junior JS developers to join in.

Thank you for considering this request. [[Қатысушы:Yug|Yug]] ([[Қатысушы талқылауы:Yug|талқылауы]]) 22:13, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)

== Бет атауларының қарпі ==

Көріп отырғандарыңыздай, осы өтініштің тақырыбының өзінде де ң, қ сияқты әріптер басқа әріптерден сәл төменірек етіп салынған екен. Осыларды көргенде, көзімнен қан ағады. Өтініш: не бірдеңе қылып, Georgia қарпіне қазақ әріптерін қосу (авторлық құқықпен мәселе тууы мүмкін), не басқа ұқсас қаріп табу. [[Қатысушы:СеніңШешең|СеніңШешең]] ([[Қатысушы талқылауы:СеніңШешең|талқылауы]]) 02:31, 2022 ж. тамыздың 16 (+06)</text>
      <sha1>6iexe2v7dsgql2hk7mt3y2estzmc1p7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бақыт Тұрлыханұлы Сұлтанов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7491</id>
    <revision>
      <id>3061132</id>
      <parentid>3057082</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T14:08:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерқанат Рыскулбеков</username>
        <id>70798</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13840" xml:space="preserve">{{Мемлекеттік қайраткер
| Қазақша есімі        = Бақыт Тұрлыханұлы Сұлтанов
| Шынайы есімі   = 
| Суреті           =Bakhyt Sultanov (08.2016) (cropped).png
| Сурет ені    = 
| Атауы            =
| Титулы              = [[Нұр-Сұлтан]] қаласының [[әкім]]і&lt;ref&gt;2019 жылы 23 наурызда Астана қаласы Нұр-Сұлтанға ауыстырылды&lt;/ref&gt;
| Реті             = 5
| Ту               = Flag of Nur-Sultan, Kazakhstan.svg
| Ту2              = Emblem of Nur-Sultan-1.svg
| Басқара бастады       = [[11 қыркүйек]] [[2018 жыл]]
| Басқаруын аяқтады        = [[13 маусым]] [[2019 жыл]]
| Президент    =[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]
| Премьер  =[[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев|Бақытжан Сағынтаев]]&lt;br /&gt;[[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]]
| Ізашары     = [[Әсет Өрентайұлы Исекешев|Әсет Исекешев]]
| Ізбасары           = [[Алтай Сейдірұлы Көлгінов|Алтай Көлгінов]]
| Титулы_2            = [[Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі|Қаржы министрі]]
| Ту_2             = Flag of Kazakhstan.svg
| Ту2_2            =Emblem of Kazakhstan latin.svg
| Реті_2             = 5
| Басқара бастады_2     = [[6 қараша]] [[2013 жыл]]
| Басқаруын аяқтады_2      = [[11 қыркүйек]] [[2018 жыл]]
| Премьер_2  =[[Серік Нығметұлы Ахметов|Серік Ахметов]]&lt;br&gt;[[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]&lt;br&gt;[[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев|Бақытжан Сағынтаев]]
| Ізашары_2   = [[Болат Бидахметұлы Жәмішев|Болат Жәмішев]]
| Ізбасары_2         = 
| Титулы_3            = [[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|Экономика министрі]]
| Ту_3             = Flag of Kazakhstan.svg
| Ту2_3            = Emblem of Kazakhstan latin.svg
| Реті_3             = 5
| Басқара бастады_3     = [[10 тамыз]] [[2007 жыл]]
| Басқаруын аяқтады_3      = [[12 наурыз]] [[2010 жыл]]
| Премьер_3  = [[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]
| Ізашары_3   = [[Аслан Есболайұлы Мусин|Аслан Мусин]]
| Ізбасары_3         = [[Жанар Сейдахметқызы Айтжанова|Жанар Айтжанова]]
| Титулы_4            =
| Ту_4             = 
| Ту2_4            = 
| Реті_4             = 
| Басқара бастады_4     = 
| Басқаруын аяқтады_4      = 
| Ізашары_4   = 
| Ізбасары_4         = 
| Туған күні      = 29.11.1971
| Туған жері     = {{туғанжері|Алматы|Алматыда}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]
| Қайтыс болған күні        = 
| Қайтыс болған жері       = 
| Жерленді       = 
| Діні       = 
| Әкесі               = 
| Анасы              = 
| Жұбайы            = Регина Фандесовна Сұлтанова
| Балалары               = '''қызы''' Анель (1989–)&lt;br&gt;'''ұлдары:''' Данияр (1997–), Әмірлан (2008–)
| Партиясы             = [[Аманат (партия)|«Нұр Отан»]]
| Білімі        = 
| Қолтаңбасы           = 
| Сайты              = 
| Commons            = Бақыт Тұрлыханұлы Сұлтанов
| Марапаттары      = {{Парасат ордені}} {{Құрмет ордені}} [[Сурет:Medal10Parlm.png|34px]] {{Астанаға 10 жыл медалі}} {{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}} [[Сурет:Medal20Konstitution.png|34px]]
}}
'''Бақыт Тұрлыханұлы Сұлтанов''' ([[29 қараша]] [[1971 жыл]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Алматы]]) — [[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]] мемлекет қайраткері. [[Нұр-Сұлтан]] қаласының әкімі (2018–2019), [[Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі|Қаржы министрі]], Экономика және бюджеттік жоспарлау министрі, [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан Республикасы Президенті]] Әкімшілігі Басшысының орынбасары, [[Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі|Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің]] орынбасары лауазымдарының иегері болған.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/bt-sultanovty-kazakstan-respublikasy-premer-ministrinin-orynbasary-kazakstan-respublikasynyn-karzhy-ministri-kyzmetine-tagaiyndau-turaly|title=НОРМАТИВТIК ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТIЛЕР|publisher=www.pakistantoday.com.pk|lang=en-GB|accessdate=2018-09-11}}&lt;/ref&gt;

== Қысқаша өмірбаяны ==
[[Шапырашты]]  руынан шыққан.&lt;ref&gt;[https://www.novgaz.com/index.php/2-news/2415-%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%8B-%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%BC%E2%80%A6 Новая Газета Казахстан - КЛАН — КЛАНЫ ВЫБИВАЕТ&lt;!-- Заголовок добавлен ботом --&gt;]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.novgaz.com/index.php/2-news/2406-%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B9%D1%82%D0%B8-%D0%BF%D0%BE-%D1%87%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B5 Новая Газета Казахстан - Пройти по черте&lt;!-- Заголовок добавлен ботом --&gt;]&lt;/ref&gt;
* [[1971]]&amp;nbsp;ж. қарашаның 29 [[Алматы]] қаласында дүниеге келді.
* [[1994]]&amp;nbsp;ж. Қазақ ұлттық техникалық университетін «Робототехникалық кешендер және жүйелер» мамандығы бойынша үздік бітірді.
* [[1995]]&amp;nbsp;ж. Қазақ мемлекеттік басқару академиясын «Бизнес және менеджмент» мамандығы бойынша бітірді.
* [[1994]]—[[2002]]&amp;nbsp;жж. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінде басқару жұмыстарын атқаруда.
* [[2002]]&amp;nbsp;ж. қыркүйектен бастап [[2003]]&amp;nbsp;ж. [[маусым]]ға дейін Қазақстан Республикасы Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігі Бюджеттік саясат және жоспарлау департаментінің директоры қызметін атқарды.
* [[2003]]&amp;nbsp;ж. маусымнан бастап [[2006]]&amp;nbsp;ж. [[ақпан]]ға дейін Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігінің вице-министрі қызметіне тағайындалды.
* [[2006]]&amp;nbsp;ж. ақпаннан бастап [[2007]]&amp;nbsp;ж. [[қаңтар]]ға дейін Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің төрағасы болып қызмет істеді.
* [[2007]]&amp;nbsp;ж. қаңтардан бастап&amp;nbsp;— Қазақстан Республикасы Қаржы вице-министрі.
* [[2007]]&amp;nbsp;ж. тамыз айынан бастап Қазақстан Республикасы Экономика және бюджеттік жоспарлау министрі.
* [[2010 жыл]]ғы [[13 наурыз]]дан - Қазақстан Республикасы Президентінің көмекшісі.
* [[2012 жыл]]ғы [[21 қаңтар]] - [[2013 жыл]]ғы [[6 қараша]] аралығында - Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігі басшысының орынбасары.
* [[2013 жыл]]ғы [[6 қараша]] - [[2018 жыл]]ғы [[11 қыркүйек]] аралығында - Қазақстан Республикасы Премьер-министрінің орынбасары - Қазақстан Республикасының Қаржы министрі.
* [[2018 жыл]] [[11 қыркүйек]] - [[2019 жыл]] [[13 маусым]] Мемлекет басшысының Жарлығымен Астана қаласының әкімі (қазіргі Нұр-Сұлтан)&lt;ref&gt;[https://baq.kz/kk/news/sayasat/baakit_sultanov_astana_akimi_bolip_tagaiindaldi20180911_111600 Бақыт Сұлтанов Астана әкімі болды]&lt;/ref&gt;.
* [[2019 жыл]] [[17 маусым]] — [[2022 жыл]] [[15 тамыз]] Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары – Сауда және интеграция министірі&lt;ref&gt;[https://egemen.kz/article/320698-serik-zhumangharin-sauda-dgane-integratsiya-ministrininh-mindetin-atqarady Серік Жұманғарин Сауда және интеграция министрінің міндетін атқарады. egemen.kz]&lt;/ref&gt;

== Жетістіктері ==
* ҚР Президентінің (2001) алғыс хаты
* ҚР Премьер-министрінің (2005) алғыс хаты&lt;ref&gt;Қазақстан Республикасында кімнің кім екені - 2011 жыл. Екі томдық анықтамалық. Алматы, 2011 ІSВN 978-601-278-473-2&lt;/ref&gt;

== Отбасы ==
Кіші ағасы Арман Сұлтанов 2012 жылдан бастап 2014 жылға дейін «Қазтранссервис» АҚ президенті болып жұмыс істеді. 2014 жылдан бастап - Логистика жөніндегі басқарушы директор, Президент кеңесшісі және 2016 жылдың желтоқсан айынан бастап - «ҚТЖ» ҰК »АҚ вице-президенті,

==Марапаттар==
* {{Парасат ордені}} [[Парасат ордені]] (2006);
* {{Құрмет ордені}} «[[Құрмет ордені]]» (2006);
* [[Сурет:Medal20Konstitution.png|34px]] «Қазақстан Конституциясына 10 жыл» (2005) медалы 
* {{Астанаға 10 жыл медалі}} «[[Астанаға 10 жыл (медаль)|Астананың 10 жылдығы]]» (2008) медалы
* [[Сурет:Medal10Parlm.png|34px]] «Қазақстан Республикасының Парламентіне 10 жыл» медалі (2011) медалы
* {{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}} [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]] (2011) медалы
* [[Сурет:Medal20Konstitution.png|34px]] «Қазақстан Республикасының Конституциясына 20 жыл» медалі (2015) медалы
* {{Астанаға 10 жыл медалі}} «Астананың 20 жылдығы» мерейтойлық медалі (2018) медалы&lt;ref&gt;[https://bnews.kz/ru/news/za_vklad_v_razvitie_astani_sagintaev_vruchil_ubileinie_medali За вклад в развитие Астаны Сагинтаев вручил юбилейные медали]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{-}}
{{Әлихан Смайыловтың министрлер кабинеті}}
{{Асқар Маминның министрлер кабинеті}}
{{Бақытжан Сағынтаевтың министрлер кабинеті}}
{{Кәрім Мәсімовтың министрлер кабинеті (2016 жыл 6 мамыр)}}
{{Кәрім Мәсімовтың министрлер кабинеті (2014)}}

[[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]]
[[Санат:Қазақстан экономика министрлері]]
[[Санат:Қазақстан қаржы министрлері]]
[[Санат:Парасат орденінің иегерлері]]
[[Санат:Құрмет орденінің иегерлері]]
[[Санат:Қазақстан Республикасының парламентіне 10 жыл медалінің иегерлері]]
[[Санат:Астанаға 10 жыл медалінің иегерлері]]
[[Санат:Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалінің иегерлері]]
[[Санат:Қазақстан Конституциясына 10 жыл медалінің иегерлері]]
[[Санат:Қазақстан премьер-министрінің орынбасарлары]]
[[Санат:Нұр-Сұлтан әкімдері]]
[[Санат:Республикалық физика-математика мектебінің түлектері]]</text>
      <sha1>s4udcahdpalzu0aq6238taq2mv3vsgw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қазақстан географиясы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7705</id>
    <revision>
      <id>3061350</id>
      <parentid>3058761</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T09:08:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Улас Ергалиев</username>
        <id>96253</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="102900" xml:space="preserve">{{Елдің географиясы
 |карта           = Kazakhstan in its region.svg
 |әлем бөлшегі    = [[Еуразия]]
 |аймақ           = [[Шығыс Еуропа]], [[Орталық Азия]]
 |координаттары   = 48° с.е., 68° ш.б.
 |орны            = 9-шы
 |аумағы          = 2 727 300 
 |құрлық          = 98,25 %
 |су              = 1,75 %
 |жағалау сызығы  = 2 964 
 |шекаралары      = 12 012 км
 |ең биік нүктесі   = 6 995 м ([[Хан Тәңірі шыңы|Хан Тәңірі]]) 
 |ең төмен нүктесі  = -132 м ([[Қарақия ойысы]])
 |өзен          = [[Ертіс]] (1700) км
 |көл           = [[Каспий теңізі|Каспий]]
}}
{{coord|48|N|68|E|type:waterbody|display=title}}
[[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]] [[Еуразия]] құрлығының орталық бөлігінде орналасқан. Республиканың жерінің ауданы — 2 727 300 км². Жер шарының халық мекендеген кұрлық бөлігінің 2%-ы және [[Еуразия]] ауданының 5%-ы елдің үлесіне тиеді. Аумағының өлшемі жөнінен ол әлем елдерінің алғашқы ондығына кіреді және ішкі құрлықтық мемлекеттердің ең ірісі болып саналады. Жерінің көлемі жөнінен дүние жүзінде 9-шы орын алады. Жалпы аумағы бүкіл жер шары көлемінің 2%-ын, [[Азия]]ның 6,1 %-ын құрайды. Еуразия құрлығында [[Ресей]], [[Үндістан]], [[Қытай Халық Республикасы|Қытай]]дан кейін төртінші орында, ал [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы|ТМД]] елдерінің ішінде [[Ресей]]ден кейін екінші орында тұр.

== Жалпы шолу ==
Қазақстанның аумағында ірілі-ұсақты 48 мыңнан астам көлдер және 3 мыңға жуық бөгендер бар. Климат жағдайына байланысты көлдердің көбі Қазақстанның солтүстігіне қарай орналасқан. Олардың ішінде каспий теңізі,Арал теңізі және Балқаш,Зайсан Алакөл сияқты ірі көлдерден басқа,көбі (94пайыз) көлемі бір шаршы киллометрден кем шығын көлдер. Көлдердің барлығыдерлік тұйық көлдер. Олардың деңгейі ауық-ауық өзгеріп отырады.Көбінің суы тұзды, сондықтан тұнба тұзды болады, олардан тұз өндіріледі. Қазақстанда ауданы 100 шаршы километрден астам 22 көл бар.Олар республикадағы көлдердің бүкіл ауданының 60 пайызын алып жатыр&lt;ref&gt;Водные ресурсы Казахстана в новом тысячелетии https://web.archive.org/web/20070306062757/http://www.undp.kz/library_of_publications/files/2496-23653.pdf |Алматы |ПРООН |жыл=2004 |беті=23&lt;/ref&gt;.

Қазақстанның батысында [[Еділ]]дің төменгі ағысы, [[Каспий маңы ойпаты|Каспий маңы]] мен [[Тұран ойпаты]], шығысында [[Алтай таулары]], солтүстігінде [[Батыс Сібір жазығы]], ал оңтүстігінде [[Қызылқұм (шөл)|Қызылқұм шөлі]] мен [[Тянь-Шань таулы өлкесі|Тянь-Шань тау жүйесі]] орналасқан. Батысынан шығысына дейін - 3000 км, солтүстіктен оңтүстікке дейін - 1600 км.

Республиканың халқы 17,4 млн. адамнан асады.&lt;ref&gt;Негізгі әлеуметтік-экономикалық көрсеткіш: 1 қаңтар 2015 жылдағы халық саны.&lt;/ref&gt; [[Қала]] халқының үлесі 56%-ды құрайды. Қазақстан халқының орналасу тығыздығы 1 шаршы километр жерге 6,6 адамнан келеді. Республика жерінің шеткі нүктелері 55°26'- 40°56' с. е. және 45°27'-87°18' ш. б. аралығында орналасқан.
[[Сурет:Kazakhstan_BMNG.jpg|thumb|right|250px|Қазақстан. Ғарыштан түсірілген сурет]]
[[Сурет:Kazakhstan_(orthographic_projection).svg|thumb|right|250px|Қазақстан ортографиялық проекцияда]]
[[File:Relief Map of Kazakhstan.png|thumb|right|250px|Қазақстанның физикалық картасы]]
[[File:Геологическая карта Казахстана.png|thumb|right|250px|Қазақстанның геологиялық картасы]]
[[File:Kazakhstan provinces kz.svg|thumb|right|250px|Қазақстанның әкімшілік бөліну картасы]]
[[File:Steppe.jpg|thumb|right|250px|Қазақ даласы]]

== Қазақстанның физикалық-географиялық жағдайы ==
Физикалық-географиялық жағдайы тұрғысынан, Қазақстан [[Тынық мұхит]] пен [[Атлант мұхиты]]нан, сондай-ақ [[Үнді мұхиты]] мен [[Солтүстік Мұзды мұхит]]ынан бірдей дерлік қашықтықта орналасқан.&lt;ref&gt;[http://szh.kz/138680 Қазақстанның физика-географиялық орны] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151101151424/http://szh.kz/138680 |date=2015-11-01 }}&lt;/ref&gt; Оның мұхиттардан шалғай жатуы әрі аумағының үлкендігі климатының өзіндік ерекшелігін қалыптастырады. [[Қазақстан]] батысында – [[Еділ]]дің төменгі ағысынан, шығысында – [[Алтай таулары]]ның етегіне дейін 3000 км-ге, солтүстіктегі – [[Батыс Сібір жазығы]]нан, оңтүстіктегі [[Қызылқұм (шөл)|Қызылқұм шөлі]] мен [[Тянь-Шань]] тау жүйесіне дейін 1600 км-ге созылып жатыр.
[[Сурет:Steppe of western Kazakhstan in the early spring.jpg|right|thumb|alt=A.|Сарыарқа даласы]]
[[Сурет:Шарын 2.jpg|thumb|220 px|Шарын шатқалы]]

Республиканың географиялық орны оның табиғат жағдайларын анықтайды. Қазақстан [[қоңыржай белдеу]]дің орта және оңтүстік ендіктерінде орналасқан. Дәл сол ендіктердегі [[Шығыс Еуропа]] қоңыржай континенттік климатымен, ал [[Батыс Еуропа]] [[Субтропиктер|субтропиктік климат]]ымен ерекшеленсе, Қазақстан шұғыл [[континенттік климат]]ымен көзге түседі. Қазақстан аумағы табиғатының бір шетінің екінші шетінен айырмашылығы үлкен.

Мысалы, оңтүстіктегі тау етектерінде [[алма]] мен [[өрік]] гүл атқан кезде, республиканың солтүстігінде әлі суық, қарлы боран соғып тұрады. Қазақстан жерінде қатаң [[Сібір]] мен қапырық [[Орта Азия]] тоғысып жатады. Географиялық орнына қарай республика жерінде [[Орманды дала зонасы|орманды дала]], [[дала]], [[шөлейт]] және [[шөл]] зоналары қалыптасқан. Республиканың батыс шеті (45°27' ш.б.) [[Эльтон]] және [[Басқұншақ]] көлдері маңына, ал шығыс нүктесі (87°18' ш.б.) [[Бұқтырма (өзен)|Бұқтырма]] өзенінің бастауына сай келеді. Ендік бойымен батыстан шығысқа қарай, материк ішіне тереңдеген сайын, климаттың континенттігі арта түседі. Қазақстанның оңтүстік-шығысы мен шығыс таулы өңірлерінде ландшафттардың күрделене түсетін алуан түрлі биіктік зоналары байқалады. Қазақстанның географиялық орнына байланысты барлық өңірлерінде жылдың төрт мезгілінің ауысуы айқын байқалады.

Қазақстан [[Каспий теңізі]] арқылы [[Әзірбайжан]], [[Иран]] елдеріне, [[Еділ]] өзені және [[Еділ-Дон каналы]] арқылы [[Азов теңізі|Азов]] және [[Қара теңіз]]дерге шыға алады. Жердің көп бөлігі [[жазық]], [[үстірт]]ті болып келеді. Ол алуан түрлі шаруашылық жұмыстарын дамытуға мүмкіндік береді.

=== Шекарасы ===
Қазақстан шекарасының жалпы ұзындығы 13394 км, теңізбен (Каспий) 2000 км-ден астам. Қазақстан батыста, солтүстік-батыста және солтүстікте 7591 км [[Ресей]]мен шектеседі. Республиканың [[Алтай таулары|Алтай]]дан [[Тянь-Шань]]ға (Хантәңірі массивіне) дейінгі 1782 км-ге созылып жатқан шығыс шекарасы [[Қытай Халық Республикасы]]мен арадағы мемлекеттік шекараға сай келеді. Ал оңтүстігінде тәуелсіз мемлекеттер: [[Түрікменстан]]мен - 426 км, [[Өзбекстан]]мен - 2354 км және [[Қырғызстан]]мен - 1241 км шектеседі. Республиканың шекарасы батысында - [[Каспий маңы ойпаты]] мен [[Жалпы Сырт]] қыратының біраз жерін, солтүстігінде [[Батыс Сібір жазығы]]ның оңтүстігін; оңтүстігінде [[Тұран ойпаты]]н, ал шығысы мен оңтүстік-шығысында Алтайдың батыс бөлігінің, [[Сауыр жоталары|Сауыр]], [[Тарбағатай жотасы|Тарбағатай]] жоталарының, [[Жетісу Алатауы|Жетісу (Жоңғар) Алатауы]]ның негізгі бөлігін және [[Тянь-Шань]]ның солтүстік жоталарын басып өтеді.&lt;ref&gt;[http://bilimdiler.kz/geographia/2040-kazakstannyn-geografiyalyk-orny-men-shekarasy.html bilimdiler.kz Қазақстанның географиялық орны мен шекарасы]&lt;/ref&gt;

== Климаты ==
Қазақстан климатының шұғыл континенттілігі мен құрғақшылығы географиялық орыны мен мұхиттан алыс жатуына байланысты. Солтүстігінде қоңыржай суық, жазы қоңыржай жылы, оңтүстігінің қысы жылы, жазы ыстық және құрғақ.

Қазақстанның кең байтақ аумағына байланысты, мемлекеттің түрлі аймақтарында ауа райы айтарлықтай өзгеше болуы мүмкін. Мысалға, оңтүстікте егін егу басталып жатқан кезде, солтүстік жерінде әлі қар жатып, боран соғып тұруы ғажап емес.&lt;ref&gt;[http://visitkazakhstan.kz/kk/about/142/ Қазақстан климаты]&lt;/ref&gt;

Қазақстан климатының қалыптасуына арктикалық, қоңыржай теңіздік және тропиктік ауа массалары әсер етеді. Қазақстандағы ең суық ай - [[қаңтар]]. Қаңтардың орташа температурасы солтүстікте -19°С ([[Петропавл]]), оңтүстікте -2°С (Дарбаза), кей күндері солтүстік-шығыста -54°С-ге дейін барады.

Қазақстанның ең жылы айы - [[шілде]]. Шілденің орташа температурасы - солтүстікте +19°С, оңтүстікте +28 °С +30 °С, ең жоғарғы температура солтүстікте +41 °С, оңтүстікте +47 °С болып келеді.

Жиынтық радиация мөлшері солтүстіктен оңтүстікке қарай 4200-5500 МДж/м² тең. Қыста - ауаның қысымы жоғары. Жазда - ауа қысымы төмен. Қоңыржай, тропиктік, арктикалық ауа массаларды жыл бойы республика аумағында өтеді.

Қазақстанда кездесетін желдер: [[Сайқан желі|Сайқан]], [[Ебі желі|Ебі]], [[Шілік желі|Шілік]], [[Арыстанды-Қарабас желі|Арыстанды-Қарабас]], [[Қордай желі|Қордай]], [[Мұғалжар желі|Мұғалжар]] желдері. [[Жетісу қақпасы|Жоңғар қақпасында]] үнемі жел соғып тұрады.&lt;ref&gt;[http://u-s.kz/publ/ashy_saba_tar/geografija/atmosferany_cirkuljacijasy_aua_massalary_auany_ysymy/8-1-0-4888 Атмосфераның циркуляциясы. Ауа массалары. Ауаның қысымы]&lt;/ref&gt;

== Географиялық зерттелу тарихы ==
=== Антикалық кезеңдегі (ерте кездегі) зерттеулер  ===
* [[Геродот]] (б.з.б. V ғ.) Каспий теңізінің тұйық алап екені, шығысында шексіз жазық өңірі жатқаны туралы баяндаған. Еңбектерінде [[Жайық]], [[Жем (өзен)|Жем]], [[Еділ]] өзендері туралы мәліметтер келтірген.&lt;ref&gt;[http://moxnpn.ru/kazakhstan/23-pervonachalnye-geograficheskie-svedeniya-o-zemle-kazaxstana.html Первоначальные географические сведения о земле Казахстана]{{ref-ru}}&lt;/ref&gt;
* [[Клавдий Птолемей|К. Птолемей]] (б.з.б. 90-160 ж, ІІ ғ). [[Сырдария]], [[Әмудария]] [[Каспий теңізі|Каспий]]ге құяды деген. [[Арал теңізі]]н (Оксиан) картаға түсірген.&lt;ref&gt;[http://matematik.kz/fotoalbom/169-ptolemey.html matematik.kz]&lt;/ref&gt;
* [[Страбон]] (б.з.б. 63-24 ж) [[Каспий теңізі]]н тұйық алап емес, [[Солтүстік Мұзды мұхит|Солтүстік мұхиттың]] шығанағы деп, ал [[Арал теңізі]]н Каспийдің шығанағы деп есептеген. [[Сырдария]] мен [[Әмудария]] туралы дұрыс мәлімет қалдырған.&lt;ref&gt;[http://www.authorstream.com/Presentation/kosenova.r-2039892/ Қазақстан аумағының географиялық зерттелу тарихы мен философиясы]&lt;/ref&gt;

=== Ұлы Жібек жолы ===
Қытай жазба деректерінде б.з.б. II-I ғасырларда [[Үйсін мемлекеті]]нің Қытай өкіметімен қарым-қатынастары жайлы мәліметтер бар.  
[[File:Silkroutes.jpg|250px|thumb|right|Ұлы Жібек жолы.]]
Жібек жолының басы Қытай жеріндегі [[Хуанхэ]] өзенінің аңғарындағы аймақтан басталды. Ол Ұлы Қытайдың батыс шетінен өтіп, [[Іле]] өзенімен [[Ыстықкөл]]ге жетеді. Жол осы арада батысқа және солтүстік-батысқа қарай шығу үшін оңтүстік, солтүстік бағыттарға тармақталады. Оңтүстік бағыт Ферғана, [[Самарқан]], [[Ирак]], [[Иран]], [[Сирия]] елдері мен [[Жерорта теңізі]]не шыққан. Ал солтүстік бағыт Оңтүстік Қазақстанда [[Сайрам|Испиджаб]] (Сайрам) қаласына келіп және екі тармаққа бөлінген. Біреуі Орта Азияға қарай, екіншісі [[Түркістан қаласы|Түркістан]] арқылы Сырдарияның төменгі ағысымен батыс Қазақстанға шығып, Еуропаға қарай өткен. Сауда қалалары Оңтүстік Қазақстанда - [[Суяб]], [[Құлан]], [[Тараз]], [[Отырар]], [[Баласағұн]], [[Сайрам]], [[Сауран]].&lt;ref&gt;[http://www.baq.kz/kk/news/15836 Жібек жолының бойындағы қалалар] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402092830/http://www.baq.kz/kk/news/15836 |date=2015-04-02 }}&lt;/ref&gt;

=== Ежелгі заманнан XVIII ғ. 30-шы жылдарға дейінгі аралық ===
Бұл дәуірде саудагерлер мен елшілердің кездейсоқ саяхаттарының нәтижесінде қазақ жерінің сыртқы көрінісі туралы үздік те қарапайым деректер жинақталған.

[[Әбу Насыр Әл-Фараби]] қазақ жеріндегі қазіргі географиялық атаулардың қалыптасуына үлес қосты, астрономиялық зерттеулері (күн сағат, т.б.) қазақ жері туралы мағлұматтарды толықтыра түсті.

[[Махмұд Қашқари]]дың «[[Диуани лұғат ат-түрк]]» деген еңбегінің географиялық маңызы зор болды. Ғалымның қолжазба күйінде сақталған дүние жүзінің «дөңгелек картасына» қазақ жеріндегі көптеген нысандарды түсірді. Сонымен қатар ол Қазақстандағы географиялық атауларды табиғат жағдайларымен байланыстырып түсіндіруге тырысты. Қазақстан мен Орта Азия аумағында болған кейбір тарихи оқиғалар жайында (мәселен, [[Ескендір Зұлқарнайын|Ескендір Зұлқарнайын жорығы туралы]]) құнды мәліметтер келтіріледі.&lt;ref&gt;[http://www.tarih-begalinka.kz/kk/history/medieval/figures/mohammed/ Тарих порталы Махмұд Қашқари мақаласы]&lt;/ref&gt;

Елюй Чу - Цай (1219) мен Чань Чунь (1221) [[Іле]]-[[Талас өзені|Талас өзендерінің]] аралығындағы елдер туралы мәліметтер жинаған. [[Талас өзені|Талас]], [[Сырдария]] өзендерінің табиғат жағдайларын сипаттаған.

=== Орыс саяхатшыларының Қазақстанда жүргізген зерттеулері ===
[[Қадырғали Жалайыр]] «[[Жылнамалар жинағы]]» атты географиялық мазмұндағы кітап жазған. Қадырғали Жалайыри «Жылнамада» Шығыс елдеріне, оның шаһарларына шолу жасап, түркі тайпаларына анықтама береді. Қазақ хандарының өмірбаяндарына тоқталады. Ол қазақ жері, оның қалалары туралы аса құнды тарихи деректер қалдырды.&lt;ref&gt;[http://1referat.kz/kazak-adebieti/qadyrgali-zhalajyr.html 1referat.kz Қадырғали Жалайыри мақаласы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402152852/http://1referat.kz/kazak-adebieti/qadyrgali-zhalajyr.html |date=2015-04-02 }}&lt;/ref&gt;

XVII ғасырда Қазақстан аумағы [[Семен Ульянович Ремезов|С. Ремезов]] жасаған «Сібірдің сызба кітабы» атты картаға кірді. XIX ғасырдың II жартысында Қазақстан табиғатына ғылыми-географиялық тұрғысынан сипаттама берілді.

[[Петр Петрович Семенов-Тян-Шанский|Семенов-Тян-Шаньский]] (1827-1914) Еуропалық ғалымдардың ішінде Тянь-Шаньды зерттегендердің алғашқысы, 1856-1857 жылдары Орталық және Солтүстік Тянь-Шаньға Хан-Тәңірі массивіне дейін барды.

1851 жылы Семенов-Тян-Шанский Тянь-Шань саяхатына шыққан кезінде Омбыда [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]]пен танысып, оның болашақ ғылыми жұмыстарына бағыт сілтеді. Семенов-Тян-Шанскийдің кеңесімен Шоқан әйгілі Қашғар саяхатын жүзеге асырды. Аса бай коллекциялар жинап, өсімдіктер мен жануарлардың бұрын белгісіз жүздеген түрлерін ашты. Оның басшылығымен Ш. Уәлихановтың, [[Николай Михайлович Пржевальский|Н.М. Пржевальскийдің]], [[Григорий Николаевич Потанин|Г.И. Потаниннің]], И.Д. Черскийдің, [[Владимир Афанасьевич Обручев|В.А. Обручевтің]] т.б. экспедициялары ұйымдастырылды.&lt;ref&gt;[http://referatkaz.kz/petr-petrovich-semenov-tyan-shanskij-1827-1914-zhzh/ Петр Петрович Семенов-Тян-Шанский туралы қазақша реферат] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402142207/http://referatkaz.kz/petr-petrovich-semenov-tyan-shanskij-1827-1914-zhzh/ |date=2015-04-02 }}&lt;/ref&gt;

[[Николай Алексеевич Северцов|Н.А. Северцов]] (1827-1885) 1857-1867 жылдары [[Арал теңізі]]н, [[Сырдария]]ның төменгі ағысын және [[Қаратау]] жоталарын зерттеді. Н.А. Северцовтің Қазақстанды зерттеу жұмыстары П.П. Семеновтың Тянь-Шаньды зерттеуімен тұстас келді. Ол әуелде Арал теңізі мен Сырдарияның төменгі сағасына сапар шекті. Одан соң Тянь-Шаньда, [[Жетісу]], [[Қызылқұм (шөл)|Қызылқұм]], [[Қаратау]] өңірлерінде зерттеу-бақылау жұмыстарын жүргізді, [[Үстірт]] пен [[Мұғалжар тауы|Мұғалжар]]ды зерттеді. Осы зерттеулер нәтижесінде Н.А. Северцов Қазақстан жерінде жануарлардың таралуы жайында ғылыми ой-пікірлерді кеңейтті.

[[Иван Васильевич Мушкетов|И.В. Мушкетов]] (1850-1902) [[Тянь-Шань]] мен [[Жетісу Алатауы|Жоңғар Алатауы]]ның кұрылысын зерттеген.
Әулиеата (қазіргі [[Тараз]]) қаласының маңын, Ыстықкөлді зерттеді. Сонымен қатар [[Іле Алатауы|Ілені]], [[Күнгей Алатау|Күнгей]] және [[Теріскей Алатауы|Теріскей Алатау]]ды бірнеше жерден басып өткен. И.В. Мушкетов Орта Азияның физикалық географиясы мен геологиясына арналған «Түркістан» (1886-1906) еңбегін жазды. Мушкетовтың Түркістан монографиясының негізгі бөлігі Тянь-Шань тауларының жүйесін, оның мұз басуын, сондай-ақ тау етектеріндегі жазық жерлер мен жота аралық аңғарлар мен ойыстарда сары (лесс) топырақты және саздақ балшықты жерлердің пайда болуындағы метеорологиялық жағдайын зерттеді. Ол шекараларды анықтап, алғашқы геологиялық қартасын (1881) жасады. 1887 жылы Верныйда ([[Алматы]]) болған жер сілкінудің себептері мен шөлді аудандардағы жел әрекеті туралы құнды деректер жинақтады.&lt;ref&gt;[http://www.zharar.com/kz/referat/258-referat_geografiya.html XVI-XIX ғасырларда Қазақстан аумағын физикалық-географиялық тұрғыдан зерттеу]&lt;/ref&gt;

[[Лев Семенович Берг|Л.С.Берг]] (1876-1950) Солтүстік Қазақстандағы тұзды көлдерді, Арал теңізін зерттеген. Берг Арал теңізі мен Балқаш көлі балықтарын зерттеді. Алынған ғылыми мәліметтері оның үш томдық «КСРО және көрші елдер тұщы су балықтары» (1948–49) деген кітабына енді.&lt;ref&gt;[http://el.kz/m/articles/view/content-28452 Қазақстан зоологиясы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402142309/http://el.kz/m/articles/view/content-28452 |date=2015-04-02 }}&lt;/ref&gt;

[[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Ш. Уәлиханов]] (1835-1865) [[Жетісу Алатауы|Жоңғар Алатауы]] мен Іле өңірін зерттеген. [[Балқаш]] пен [[Алакөл (көл)|Алакөл]]дің ұқсастықтарын дәлелдеген. [[Орталық Азия]] мен [[Шығыс Түркістан]]ның карталарын жасаған. Оның редакциясымен «Балқаш көлі мен Алатау жотасы аралығының картасы», «Құлжа қаласының жобасы», «Ыстықкөл экспедициясының қорытындысына қосымша карта» т.б. дайындалған.&lt;ref&gt;[http://asyl-bilim.kz/load/p_nder/geografija/u_likhanov_sho_an_shy_ys_ly/6-1-0-234 Уәлиханов Шоқан Шыңғысұлы asyl-bilim.kz порталынан]&lt;/ref&gt;

=== Қазақстан аумағының жаңа дәуірде зерттелуі ===
[[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Қ.И.Сәтбаев]] (1899-1963) Орталық Қазақстанды ұзақ жылдар зерттеуінің нәтижесінде [[Жезқазған]]дағы аса бай мыс кенінің қорын ашуға мүмкіндігін берді. Минералды шикізатқа бай, [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]], [[Кенді Алтай]] сияқты аймақтарға ерекше назар аударды. Жер бедері мен климаты зерттеліп, климаттың аудандастырылуы жасалды. 640-тан аса ғылыми еңбектері бар.&lt;ref&gt;[http://satpaev.psu.kz/index.php?option=com_content&amp;view=category&amp;layout=blog&amp;id=3&amp;Itemid=13 Қаныш Сәтбаев порталы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141108125334/http://satpaev.psu.kz/index.php?option=com_content&amp;view=category&amp;layout=blog&amp;id=3&amp;Itemid=13 |date=2014-11-08 }}&lt;/ref&gt;

* 1920 жылы Қазақстанда зерттеу қоғамы құрылды.
* 1939 жылы арнайы География секторы құрылып, оны ғалым [[Николай Николаевич Баранский|Н.Н. Баранский]] басқарды. Ол Қазақстанды 5 экономикалық ауданға бөлді.&lt;ref&gt;[http://www.itest.kz/lekciya_qazaqstannyng_ehkonomikalyq_audandary Қазақстанның экономикалық аудандары]&lt;/ref&gt;
* 1946 жылы [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы|Қазақстан Ғылым академиясы]] құрылды.
* 1950 жылы «Қазақстан» атты монография шығарылды.

== Қазақстан аумағының геологиялық құрылысы ==
Қазақстан жерін палеозойға дейін тұтастай теңіз суы басып жатқан қозғалмалы аймақ болған. Қазақстанның батыс аймағында ғана жер қыртысының тұрақтанған бөлігі [[Шығыс Еуропа платформасы]]ның шағын аймағы қалыптасқан.

[[Палеозойлық қатпарлықтар аймақтары|Палеозойдың]] алғашқы жартысында болған каледондық тау түзілісі кезінде жер қыртысындағы қозғалыстар әсерінен Қазақстан жеріндегі [[Тянь-Шань]] тауларының солтүстігі мен Сарыарқа тауларының солтүстік батысы көтерілді. Палеозойда пайда болған таулар үгіліп, шайылып, тау жыныстары басқа жаққа тасымалданып, ойыстарды толтырып жазыққа айналған.&lt;ref&gt;[http://www.itest.kz/lekciya_qazaqstannyng_zher_bederi_geologiyalyq_qurylysy_zhane_pajdaly_qazbalary Қазақстанның жер бедері, геологиялық құрылысы және пайдалы қазбалары]&lt;/ref&gt;

# Палеозойға дейінгі жыныстар: Солтүстік, Тянь-Шань жоталары, [[Мұғалжар тауы|Мұғалжар]], [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]]ның солтүстігі мен батысында.
#  Палеозой жыныстары: Мұғалжар, Сарыарқа, [[Тянь-Шань|Солтүстік Тянь-Шань]], [[Жетісу Алатауы|Жоңғар Алатауы]]нда таралған.
# [[Мезозой]] жыныстары: [[Маңғыстау таулары|Маңғыстау]]да, [[Іле]], Торғай ойыстарында ғана кездеседі.
# Кайнозой жыныстары
## Палеогендік шөгінділер: [[Шу аңғары|Шу]], [[Іле]], [[Зайсан қазаншұңқыры|Зайсан]] өңірлерінде кездеседі.
## Неогендік шөгінділер: биік тау бөктерінде кездеседі
## Антропогендік шөгінділер: [[Каспий маңы ойпаты]], [[Қарақұм]], Торғай үстіртінде кездеседі.

=== Қазақстан аумағындағы жер бедерінің дамуы мен қалыптасуы ===
Қазақстанның қазіргі [[жер бедері]] [[палеогеография]]лық дамудың талай ұзақ кезеңдерінен кейін, теңіздік және континенттік жағдайлардың алмасып отыруынан, [[климат]]тың үнемі өзгеріске ұшырауынан және [[тектоникалық қозғалыстар]]дың нәтижесінде қалыптасқан. Республиканың орталық бөлігінде болған [[Герциндік қатпарлық|варийлік (герциндік)]] тау жүйелері палеозойдан бастап қарқынды континенттік мүжілуге ұшырау салдарынан, қалдық қырқалы [[денудациялық жазық]]тар мен аласа тауларға айналды. [[Төрттік кезең]]де ғана [[Маңғыстау түбегі]] мен оған жапсарлас аудандар климаты қуаң жазық құрлыққа айналды. Қазақстанның оңтүстік-шығысында неоген-төрттік кезеңде түзілген биік таулы аймақтың қалыптасу процесі бүгінге дейін созылуда. Оған жер қыртысының осы аймақтағы қозғалыстары мен сілкінулері дәлел. Таулы өңірді табиғат тарихында 3 рет мұз басқан, соның салдарынан мұнда [[қар]], [[мұздық]]тық, [[аңғар]]лар, [[Морена|мореналық материалдар]] ұшырайды.&lt;ref&gt;[http://kladovka.forum.com.kz/viewtopic.php?id=9141 Қазақстанның жер бедері] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304214047/http://kladovka.forum.com.kz/viewtopic.php?id=9141 |date=2016-03-04 }}&lt;/ref&gt;

== Жер бедерінің негізгі сипаты ==
=== Жазықтар ===
Қазақстан жерінің 1/3-ін [[Батыс Сібір жазығы]]ның оңтүстік бөлігі (Солтүстік Қазақ Жазығы), [[Тұран ойпаты]], [[Каспий маңы ойпаты]] алып жатыр.

[[File:Western sibir.PNG|250px|thumb|right|&lt;div style=&quot;margin-left: 5px; border-width: 0; text-align: left;&quot;&gt;[[Батыс Сібір жазығы]] 
&lt;br /&gt;1. Есіл жазығы&lt;br /&gt;2. Құлынды даласы&lt;br /&gt;3. Барабы жазығы&lt;br /&gt;4. Васюган жазығы&lt;br /&gt;5. Сібір Увалдары&lt;/div&gt;]]
Оңтүстігінде [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]] мен [[Алтай таулары]] мен шектеседі, батысында [[Орал тауы]]мен, шығысында [[Орта Сібір таулы үстірті|Орта Сібір]] қыратына дейін созылып жатыр. [[Батыс Сібір жазығы]] Ертіс маңы және Есіл-Тобыл жазықтары болып екіге бөлінеді. Жазықтың жер бедері бірыңғай тегіс, абсолюттік биіктігі 50-200 м-ге дейін.

[[Тұран ойпаты]]ның құрылықтың ішкі аймағында орналасуы [[Шығыс Еуропа]]ның өзі орналасқан ендіктеріне қарағанда қысы суық, жазы ыстық болып климаты шұғыл континенттілігін, желдің, температураның әсерінен жүретін үгілу үрдісін, жер бедерінің эолдық пішіндерін, құрғақ климат жағдайында топырақ пен өсімдіктер жамылғысының шөлге тән түрлерін таралуын анықтайды.&lt;ref&gt;[http://1referat.kz/geografiya-ekonomikalyk-geografiya-geologiya-geodeziya/turan-ojpatynyn-klimaty-ishki-sulary-organikalyq-duniesi.html Тұран ойпатының климаты, ішкі сулары, органикалық дүниесі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402112210/http://1referat.kz/geografiya-ekonomikalyk-geografiya-geologiya-geodeziya/turan-ojpatynyn-klimaty-ishki-sulary-organikalyq-duniesi.html |date=2015-04-02 }}&lt;/ref&gt;

[[Сырдария]] өзені Тұран ойпатын солтүстікке және оңтүстікке бөледі, оңтүстігінде - [[Қызылқұм (шөл)|Қызылқұм]], солтүстігінде - [[Қарақұм]], [[Үлкен Борсық|Үлкен]] және [[Кіші Борсық]] құмдары алып жатыр.

Солтүстігінде [[Жалпы Сырт]] қыраты, шығысында [[Орал алды үстірті]], оңтүстігінде [[Маңғыстау таулары]]мен, батысында Ергене қыратымен шектеседі.

Ұзындығы - батыстан-шығысқа қарай 1000 км. Ені - 500 км. Ауданы - 200 мың км²&lt;ref&gt;[http://referaty.ucoz.kz/load/1-1-0-205 Батыс Қазақстан облысының табиғат жағдайына қысқаша сипаттама]&lt;/ref&gt;. [[Каспий маңы ойпаты]] - еліміздегі ірі жазықтардың бірі. Ойпаттың ерекше кұрылымы - тұз күмбездері. Оңтүстік бөлігінде 10-15 м-лік [[бэр төбешіктері]] кеңінен тарлаған. Ағын су тапшы. 
{{main|Батыс Сібір жазығы|Тұран ойпаты|Каспий маңы ойпаты}}

=== Үстірттер мен қыраттар ===
[[File:Маңғыстау үстіртіндегі қорымтастар.jpg|250px|thumb|right|Маңғыстау үстіртіндегі қорымтастар]]
[[File:Betpack-Dala.JPG|250px|thumb|right|Бетпақдала үстірті.]]

Қазақстан жер бедерінің биіктеу әрі үлкен бөлігін қыраттар алып жатыр. Олар: [[Үстірт (Маңғыстау)]], [[Торғай Үстірті|Торғай]], [[Орал алды үстірті]], [[Жалпы Сырт]] қыратының бір бөлігі, [[Бетпақдала]] үстірті, Балқаш маңындағы жазықтар.&lt;ref&gt;Қазақстанның физикалық географиясы, Алматы: [[Атамұра баспасы|Атамұра]], 2008. [ISBN 9965-34-809-Х]&lt;/ref&gt;

[[Үстірт (Маңғыстау)]] - [[Арал теңізі]] мен Каспий маңы ойысы ([[Маңғыстау түбегі]]) тік беткейлі кемерлер арқылы шектеледі. Оның беткі қабатын қалыңдағы бірнеше ондаған метрге жететін қалың әктас қабатты бостау жыныстар бұзылудан сақтайтын қалқан қызметін атқарып тұрады. Абсолюттік биіктігі 22 метрден (солтүстік жон) 314 метрге дейін (мұзбел) артады, жондардың аралығындағы ойыстардың табанының абсолюттік биіктігі 63 метрден (Барсакелмес ойысы) 100 метрге дейінгі аралықта ауытқиды.&lt;ref&gt;[http://bilimkozy.idhost.kz/368-maystau-strt.html Маңғыстау үстірті туралы қазақша реферат] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402115116/http://bilimkozy.idhost.kz/368-maystau-strt.html |date=2015-04-02 }}&lt;/ref&gt;

[[Торғай Үстірті]] негізінен [[Қостанай облысы]]ның аумағында, аздаған бөлігі [[Ақмола облысы|Ақмола]] және [[Қарағанды|Қарағанды облыстары]] жеріне кіреді. Шығысында [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]], батысында [[Мұғалжар тауы|Мұғалжар]] және оңтүстік Оралдың аралығында жатыр. [[Торғай Үстірті]] мен Сарыарқаның аралығындағы ойысты  «[[Торғай қақпасы]]» деп атайды. Тұран плитасының солтүстігінде орналасқан. Орташа биіктігі 200-300 м.

Орал алды үстірті Каспий маңы ойпаты мен [[Мұғалжар тауы|Мұғалжар тауларының]] аралығын қамтиды. Оның солтүстік-шығыс бөлігі 400-450 м-ге дейін көтерілген. Жем, Қайнар, Сағыз, Ойыл, Елек, Ор, Сарықобда, Үлкенқобда, Бұлдырты, Өлеңті өзендері басын осы жерден алады. Үстірт оңтүстік-батысқа қарай аласарады. Орташа биіктігі 100-300 м.

Жалпы Сырт - Орал тауы мен Еділ өзені аралығындағы үлкен қырат. Қыраттың оңтүстік-шығыс бөлігі, ҚР-ның солтүстік-батысында орналасқан. Еділ мен Жайық аралығындағы су айрығы. Орташа биіктігі 259 м ([[Ешкітау]]).

Бетпақдала үстірті – Ұлытау ауданының оңтүстік бөлігін алып жатыр, ол Шу мен Сарысу өзендері аралығында орналасқан.&lt;ref&gt;[http://www.tau-2007.narod.ru/u_zherbederi.html ҰЛЫТАУ НОМАД]&lt;/ref&gt; Шығысында [[Балқаш]] көлімен, батысында [[Сарысу өзені|Сарысу]] өзенінің төменгі ағысымен, оңтүстігінде [[Шу (өзен)|Шу]] өзені аңғарымен, солтүстігінде [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқамен]] шектеседі. Тұзды көлдер, сор, тақыр, ағынсыз тұйық ойыстар кездеседі. Орташа биіктігі 300-350 м. Ең биік жері - Желтау жотасы 974 м.

Балқаш маңы жазығы оңтүстігінде Балқаш көлі, оңтүстік-шығысында Жоңғар Алатауы, оңтүстігінде - Іле Алатауы, батысында Шу-Іле тауларымен шектеседі. Орташа биіктігі 350-700 м.
{{main|Қазақстан жазықтары, үстірттері және қыраттары|Үстірт (Маңғыстау)|Торғай Үстірті|Жем үстірті|Жалпы Сырт|Бетпақдала|Балқаш маңы жазығы}}

=== Таулы өлкелер ===
==== Аласа таулы өлкелер ====
[[Сурет:Актюбинская область. Горы Мугоджары. Берёзовая роща.jpg|thumb|right|250px|[[Мұғалжар тауы]] аласа таулар қатарына жатады.]] 
Аласа таулы өлкелерге Қазақстанның аласа таулы аймақтарындағы жеке дара тау массивтері мен [[Тянь-Шань]], [[Жетісу Алатауы]], [[Тарбағатай тауы|Тарбағатай]], [[Сауыр жоталары|Сауыр]], [[Алтай таулары|Алтай]] тау жүйелерінің 1900-2100 м-ге дейінгі бөктерлері енетін аймақ бедері кіреді.

===== Сарыарқа немесе Қазақтың ұсақ шоқысы ===== 
Сарыарқаның батыс және солтүстік-батыс бөлігі [[Каледон қатпарлығы|каледон]], шығыс бөлігі [[Герциндік қатпарлық|герцин]] тау түзілу кезеңінде қалыптасқан. Батысында - Торғай үстірті, шығысында - Сауыр-Тарбағатай, оңтүстігінде - Балқаш көлі, Бетпақдала, солтүстігінде - Солтүстік Қазақ жазығы. Ең биік жері - [[Ақсораң]] (1565 м) және [[Қарқаралы таулары|Қарқаралы]] (1403 м). [[Шыңғыстау]] (1305 м), [[Ұлытау таулары|Ұлытау]] (1133 м), [[Баянауыл тауы|Баянауыл]] (950 м) таулары.
{{main|Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)}}

===== Мұғалжар ===== 
Орал тауының оңтүстік жалғасы болады. Орташа ұзындығы - солтүстіктен оңтүстікке қарай 450 км. Орташа биіктігі - 657 м. Ең биік жері - Үлкен [[Боқтыбай]].&lt;ref&gt;[http://el.kz/m/articles/view/content-27268 Мұғалжар тауы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402100128/http://el.kz/m/articles/view/content-27268 |date=2015-04-02 }}&lt;/ref&gt; Тау жыныстары: магмалық, шөгінді жыныстар.
{{main|Мұғалжар тауы}}

===== Маңғыстау таулары =====
Каспий теңізінің [[Маңғыстау түбегі]] Сарыарқаға қарағанда жас, бірақ кұрылысы мен жер бедерінің сипаттамасы ұқсас. Су ресурстарының тапшылығы Маңғыстау түбегінің табиғи ресурстарын игеруге кедергі болуда. Ең биік жері [[Қаратау жотасы (Маңғыстау)|Қаратау]] ([[Бесшоқы (тау, Маңғыстау облысы)|Бесшоқы]] 556 м), ең төменгі жері [[Қарақия ойысы|Қарақия]] (-132м) ойысы. 
{{main|Маңғыстау таулары}}

==== Биік таулы өлкелер ====
[[File:Kazakhstan Altay 2.jpg|thumb|right|250px|[[Алтай таулары]]]]
[[Сурет:Kaindy_lake_south-east_Kazakhstan.jpg|thumb|right|250px|Іле Алатауы, [[Қайыңды көлі]]]]
[[Сурет:Piktalgar.jpg|thumb|right|250px|[[Талғар шыңы]], Іле Алатауы]]
Биік таулы өлкелерге Қазақстанның  шығысы мен оңтүстік шығысындағы [[Алтай таулары|Алтай]], [[Сауыр-Тарбағатай]], [[Жетісу Алатауы]], [[Тянь-Шань]] тау жүйелері жатады.

===== Алтай =====
Тау мен өңірдің бөлігі Шығыс Қазақстан облысында орналасқан.&lt;ref&gt;[http://www.zharar.com/tags/%D0%B0%D0%BB%D1%82%D0%B0%D0%B9+%D1%82%D0%B0%D1%83%D1%8B+%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8B+%D1%88%D1%8B%D2%93%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0/?Like© Алтай таулары www.ZHARAR.com]&lt;/ref&gt;

Үш ауданға бөлінген: Оңтүстік, Батыс немесе [[Кенді Алтай]] және [[Қалба жотасы|Қалба]] жоталары.

# ''Оңтүстік Алтай'': Солтүстігінде [[Бұқтырма (өзен)|Бұқтырма]] мен оңтүстігінде Қара Ертіс өзені аралығында жатыр.
# ''Батыс'' немесе ''Кенді Алтай'': Қазақстан жеріне батыс жағымен кіретін [[Қызылқарағай жотасы|Қызылқарағай]], [[Холзун]], [[Қатын жотасы]] ([[Мұзтау шыңы|Мұзтау]] 4506 м). Кенді Алтайда аса ірі полиметалл кендері (мыс, мырыш, қалайы, қорғасын, вольфрам, күміс, алтын) шоғырланған.
# ''Қалба тау жотасы'': Алтай тауларының [[Ертіс]] өзенінен батысқа қарай созылған жалғасы болып есептеледі. Ең биік жері - Сарышоқы (1606м), [[Сауыр жоталары|Сауыр]], Тарбағатайдың солтүстігінде Зайсан, ал оңтүстігінде Алакөл қазаншұңқыры. 
{{main|Алтай таулары}}

===== Тарбағатай (Барқытбел) =====
Қазақстан жеріне оның солтүстік бөлігі ғана кіреді, солтүстігінде мұздықтар бар. Биік нүктесі - [[Тастау]] шыңы (2992 м).
{{main|Тарбағатай тауы}}

===== Сауыр =====
Сарыарқаның шығысындағы жалғасы, ең биік жері - Мұзтау шыңы (3816 м)
{{main|Сауыр жоталары}}

===== Жоңғар таулы өлкесі =====
Шығыстан батысқа қарай, шамамен 400 км созылып жатқан, ені 50-ден 190 км дейін жететін таулар. Олардың жер бедеріне құламалы тектоникалық кертпештермен бөлінген тау жоталары мен тауаралық ойпат шұңқырлардың алмасуы тән.&lt;ref&gt;[http://oldkazakh-tv.softdeco.net/kaz/natureskingdom/archive/Zhongar__Alataui_1309965194.html/ Жоңғар Алатауы-oldkazakh-tv]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

[[Жетісу Алатауы]] солтүстігінде Алакөл қазаншұңқыры мен оңтүстігінде Іле өзені аңғары аралығында батыстан-шығысқа созыла орналасқан. Қытайдағы [[Ебінұр]] көлінің ойысы мен Алакөл қазаншұңқырын қосып жатқан тауаралық өткелі «[[Жетісу қақпасы]]». Ең биік жері [[Бесбақан]] - 4622 м. Жетісу Алатауы (5000 м): Солтүстік жотасы, Оңтүстік жотасы болып бөлінеді.
{{main|Жетісу Алатауы}}

===== Тянь-Шань таулы өлкесі =====
Қазақстан жерінің оңтүстік-шығыс және шығыс бөлігін қамтиды. Негізінен ендік бағытқа жақын жатқан тау тізбектерінен құралады. Биік шыңдары – [[Жеңіс шыңы|Жеңіс]] (7439 м) және [[Хан Тәңірі шыңы|Хантәңірі]] (6995 м). Қазақстанға [[Қаратау жотасы (Тянь-Шань)|Қаратау]], [[Қырғыз Алатауы]], Шу-Іле таулары, [[Іле Алатауы]] және [[Кетпен жотасы|Кетпен (Ұзынқара)]] жоталары қарайды.
{{main|Тянь-Шань таулы өлкесі}}

===== Кетпен жотасы =====
Кетпен жотасы, Ұзынқара – [[Тянь-Шань]] тау жүйесінің солтүстік доғасына кіретін жота. Тянь-Шаньнан басталып, [[Кетпен жотасы|Кетпен]] тау аралық ойысымен бөлінеді. Батысы Қазақстанда, шығысы Қытайда жатыр. Ұзындығы - 300 км, ені - 40-50 км. Ең биік жері - Небесная шыңы (3652 м).
{{main|Кетпен жотасы}}

===== Күнгей Алатау =====
[[Күнгей Алатау]] - ұзындығы 275 шақырымға созылатын тау жотасы. Іле Алатауымен қосылып Солтүстік Тянь-Шаньды құрайды.&lt;ref&gt;[http://my.mail.ru/community/altel.kz/multipost/7604000033B8C009.html Күнгей Алатау]&lt;/ref&gt; Қазақстан аумағында шығыс бөлігінің солтүстік беткейі жатады. Ең биік жотасы Иманбұлақ шыңы, 4647 м.
{{main|Күнгей Алатау}}

===== Іле Алатауы =====
Тянь-Шаньның солтүстігіндегі ең биік тау жотасы. Ұзындығы - 350 км. Ең биік нүктесі - [[Талғар шыңы]] (4973 м).
{{main|Іле Алатауы}}

===== Қырғыз Алатауы =====
Күнгей және Іле Алатауының батысында орналасқан. Батыс бөлігінің солтүстік беткейі Қазақстан жерінде (Жамбыл облысы). Жалпы ұзындығы 375 км.&lt;ref&gt;[http://el.kz/m/articles/view/content-5106 Алатау таулары-el.kz] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402144030/http://el.kz/m/articles/view/content-5106 |date=2015-04-02 }}&lt;/ref&gt;
{{main|Қырғыз Алатауы}}

===== Батыс Тянь-Шань =====
Талас Алатауынан басталып, оңтүстік батысқа қарай созылып жатыр. Ірі таулары - [[Өгем жотасы|Өгем]], Піскем, Қаратау (2176 м). Тянь-Шаньның қатты өзгеріске ұшыраған ең шеткі солтүстік-батыс жотасы - Қаратау.
{{main|Батыс Тянь-Шань}}

==== Қазақстанның биік тау шыңдары ====
* [[Хан Тәңірі шыңы|Хантәңірі]] (Сарыжаз жотасы) - 6995 м,
* [[Бүкіл одақтың география қоғамына 100 жыл шыңы]] (меридиандық жота) - 6276 м,
* [[Талғар шыңы]] (Іле Алатауы) - 4973 м,
* [[Шоқтал]] тауы (Күнгей Алатау) - 4770 м,
* [[Бесбақан]] тауы (Жоңғар Алатауы) - 4622 м, 
* [[Металлургтер]] тауы (Іле Алатауы) - 4600 м, 
* [[Мұзтау шыңы]] (Алтай тауы, Қатын жотасы) - 4506 м,
* [[Манас шыңы]] (Талас Алатауы) - 4482 м,
* [[Ашутор]] тауы (Теріскей Алатауы) 4427 м,
* [[Мұзтау жотасы|Мұзтау тауы]] (Жонғар Алатауы) - 4370 м, 
* [[Комсомол шыңы]] (Іле Алатауы) - 4330 м.

==Пайдалы қазбалары==
[[Сурет:Coal.jpg|thumb|right|150px|[[Көмір]]]]
[[Сурет:Mineraly.sk - bauxit.jpg|thumb|right|150px|[[Боксит]]]]
[[Сурет:ChromiteUSGOV.jpg|thumb|right|150px|[[Хромит]]]]
Мұнай, газ — Қазақстанда мұнайдың болжамдық қорлары 20-25 млрд. т., 200-дей мұнай және газ кен орындары барланған. Барланған мұнайдың алынатын қоры 2,2 млрд т, газ - 2,5 трлн/м³ құрап отыр. 200-ге жуық көмір кен орындары шоғырланған. Геологиялық қоры - 164,4 млрд т. Оның ішінде: тас көмір 17,6 млрд. т; қоңыр көмір 92,8 млрд. т.

=== Кенді пайдалы қазбалар ===
[[Темір]] — геологиялық қоры 17 млрд. т. Оның 93% мөлшерін ірі кен орындары алады. [[Хромит]] — хромит қоры бойынша Қазақстан әлемде 2-ші орында. Қорлары - 230 млн. т. Ірі кен орыны шоғырланған аймақ – Мұғалжар тауы. [[Марганец]] — баланстық қоры 400 млн. т. Болжамдық қорлары 850-900 млн. т. [[Мыс]] — ірі кен орындары Жезқазған, Жамантай мыс кенінің қоры 10 млн. т. асады. Қорғасын-мырыш —100-ден аса кен орындары бар. [[Алюминий]] — шикізат ретінде ең көп тараған боксит болып табылады. 200 кен орны бар. [[Алтын]] —196 алтын кен орны бар. Қазақстан алтын қоры бойынша әлем елдерінің бірін ондығына, өндірісі бойынша - үшінші орынға ие.

=== Сирек кездесетін металдар ===
[[Молибден]] — Қазақстан молибден қоры жөнінен әлемде төртінші, Азия елдері арасынан бірінші орында. 84 кен орны бар. [[Вольфрам]] — қоры жөнінен Қазақстан әлемде бірінші орын алады. Вольфрам қорының 53%- ы 16 ірі кен орнында шоғырланған. [[Уран (химиялық элемент)|Уран]] — 100-ден астам кен орны Қазақстанда шоғырланған. Солтүстік Қазақстанда 50 кен орны бар.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
| Пайдалы қазбалар  || Негізгі кеніштер
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
| '''Жанатын пайдалы қазбалар.''' 
Мұнай мен газ, көмір				
|| Атырау, Ақтөбе, Орал және Маңғыстау облыстарында шоғырланған: 
Доссор, Өзен, Жетібай, Қаражамбас, Қаламқас, Теңіз т.б.&lt;br /&gt;
Қарағанды, Екібастұз, Майкүбі
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
| '''Кенді пайдалы қазбалар.'''
темір, маргенец, хром, никель, алюминий &lt;br /&gt;
Түсті металл: &lt;br /&gt;
қорғасын-мырыш, алтын 
||Қашар, Соколов-Сарыбай кеніштері, &lt;br /&gt;
Кентөбе, Қаратас, Атасор 
Атасу, Жезді, Ұлытау, Сарыарқа, Қаратау &lt;br /&gt;
Кемпірсай, Дөң Кемпірсай, Бұрақтал, Аққара&lt;br /&gt;
Ақмола, Торғай Жезқазған, Балқаш, Қоңырат, Бозшакөл &lt;br /&gt;
Кенді Алтай, Риддер, Зырян, Текелі, Ащысай, Қалба жотасы, Жетіқара, Степняк, Ақсу, Майқайың
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
| '''Кенсіз пайдалы қазбалар. '''
асбест, фосфорит, тұз
|| Жітіқара, Жезқазған, Шу-Іле таулары, Хан-тау Шолақтау, Ақсай, Жаңатас&lt;br /&gt;
Каспий маңы ойпаты, Арал.&lt;br /&gt;
|}

== Ішкі сулары ==
[[Сурет:Ural river.jpg|thumb|right|200px|Жайық өзені]]
Қазақстанда 85 022 өзен бар, соның ішінде 84 694 ''шағын'' (ұзындығы 100 км-ге дейін), 305 ''орташа'' (500 км-ге дейін) және 23 ''ірі'' (500-1000 км-ден астам өзендер) қатарына жатады.&lt;ref&gt;[http://massaget.kz/layfstayl/alemtanu/Qazaqstanym/2779/ Қазақстан өзендері]&lt;/ref&gt;

Суға толы өзендер Алтай, оңтүстік-шығыста Жетісу, Іле-Алатауында (өзен торының жиілігі 0,4-1,8 км), Арал және [[Каспий маңы ойпаты|Каспий маңы]] шөлді өңірлерде өзен торының жиілігі 0,03 км-ге дейін барады. Ұзындығы 1000 км. асатын өзендер: [[Сырдария]], [[Шу (өзен)|Шу]], [[Іле]], [[Ертіс]], [[Жайық]], [[Есіл]], [[Тобыл]].

=== Өзендер ===
Каспий теңізі алабы — Батыс Қазақстан өзендерін қамтиды. Оларға: [[Жайық]], [[Жем (өзен)|Жем]], [[Сағыз өзені|Сағыз]], [[Ойыл (өзен)|Ойыл]], [[Үлкен Өзен (өзен)|Үлкен Өзен]], [[Кіші Өзен]] жатады.&lt;ref&gt;[http://isurak.kz/10608/%D2%9B%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D2%A3 Қазақстанның өзен алаптары]&lt;/ref&gt;

Арал теңізі алабына — Оңтүстік және Орталық Қазақстан бөлігінің өзендері жатады. Олар: [[Сырдария]], Арыс саласы, [[Шу (өзен)|Шу]], [[Сарысу өзені|Сарысу]], [[Торғай өзені (Шалқартеңіз)|Торғай]], [[Ырғыз]], [[Талас өзені|Талас]].&lt;ref&gt;[http://sabaq.kz/1526/%D2%9B%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D2%A3-%D3%A9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80%D1%96/ Қазақстанның өзендері] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305004003/http://sabaq.kz/1526/%D2%9B%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D2%A3-%D3%A9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80%D1%96/ |date=2016-03-05 }}&lt;/ref&gt;

Балқаш-Алакөл алабы — Қазақстанның оңтүстік-шығысындағы өзендерді қамтиды. [[Қаратал (өзен, Балқаш алабы)|Қаратал]], [[Лепсі (өзен)|Лепсі]], [[Ақсу (өзен, Алматы облысы)|Ақсу]], [[Іле]], [[Тентек (өзен, Алматы облысы)|Тентек]], [[Сарқан]], [[Басқан өзені|Басқан]].

=== Көлдер ===
[[Сурет:Lake Balkhash satellite.jpg|200px|нобай|оңға|[[Балқаш|Балқаш көлі]]]]
[[Сурет:%D0%9A%D3%A9%D0%BB%D1%81%D0%B0%D0%B9.jpg|thumb|right|200px|[[Көлсай көлдері]]]]
Қазақстанда ауданына қарай жалпы 48 262 көл бар. Көл айдынының 45248 ''шағын көлдер'' (ауданы 1 км² дейінгілер) қатарына жатады. Ауданы 10 км²-тан астам ірі көлдер - 296, ал 100 км²-тан астам аса ірі көлдер - 21. Аса ірі көлдер: [[Балқаш]], [[Зайсан (көл)|Зайсан]], [[Алакөл (көл)|Алакөл]], [[Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)|Теңіз]] (Нұра).

=== Мұздықтар === 
* Алтай жоталарында 328 мұздық,
* [[Сауыр жоталары|Сауыр]] жотасында 18 мұздық,
* [[Жетісу Алатауы]]нда 1369 мұздық,
* [[Тянь-Шань]] 1009 мұздық бар.
Қазақстандағы ең ірі мұздық — Іле Алатауындағы [[Корженевский мұздығы]]. Оның ұзындығы - 12 км, қалыңдығы 210-300 м, 3560 м биіктікте орналасқан, ауданы - 38,0 км², жалпы көлемі - 6,32 км³.

== Топырақ жамылғысы ==
Қазақстан территориясы үлкен болғандықтан, оның топырақ жамылғысы күрделі және әр түрлі. Топырақ жамылғысының зоналар бойынша таралғаны айқын байқалады.&lt;ref&gt;[http://www.slideshare.net/Dan41k/ss-33793993 Қазақстанның топырақ жамылғысы]&lt;/ref&gt;

Қазақстан аумағы үш топырақ белдемдеріне бөлінген:
* [[Қара топырақ]] 9,5%. (52° с.е солтүстігінде)
* [[Қара қоңыр топырақ]] 34%. (52°-48° с.е аралығында)
* [[Қоңыр топырақтар|Қоңыр]], сұр қоңыр топырақ 44%. (48° с.е. оңтүстікке қарай)
Әрбір [[Географиялық белдем|табиғат белдемдері]] топырағымен  ерекшеленіп, солтүстіктен-оңтүстікке қарай [[Орманды дала белдемдері|орманды дала]], [[дала]], [[шөлейт]] және [[шөл]] белдемдері болып ауысып отырады. Сонымен бірге табиғат белдемдерінде топырақ жамылғылары да, батыстан шығысқа қарай өзгереді.&lt;ref&gt;География. Жоғары оқу орындарына түсушілерге арналған оқулық-тест. ШЫҢ Алматы 2007 [[ISBN 9965-9783-7-9]]&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Табиғат белдемдері      !!   топырақ жабындылары
|-
| [[Орманды дала белдемдері|орманды дала]]
(республиканың жер көлемінің 0,4%-ын алып жатыр)
 || Орманның сұр топырағы, қара топырақ (қалыңдығы 75 см). Солтүстікте 9% шірінді, оңтүстікте 6% шірінді.
|-
| [[дала]] 
(республиканың жер көлемінің 29%-ын алып жатыр)
 || Қара және қызыл қоңыр; қою қызғылт кейде сортаң топырақты жерлер кездеседі. Топырағында 6% шірінді бар. 
|-
| [[шөлейт]]
(республиканың шамамен жер көлемінің 14%-ын алып жатыр)
| Ашық қара қоңыр, қызғылт-күрең, сор, сортаң. Топырағында 2-3% шірінді бар.
|-
| [[шөл]]
(республика жерінің шамамен 44%-ын алып жатыр) Жалпы жер көлемі 117 млн га.
 || Сұр, сор, кей жерлерде қоңыр, ашық-қызғылт, сұр-қоңыр топырақ кездеседі. Топырағында 1,0-1,2% шірінді бар.
|}

== Қазақстанның табиғат зоналары, өсімдіктері және жануарлары ==
Қазақстанның жазықтық бөліктерінің табиғи зоналарына қысқаша сипаттама
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
! Табиғат зоналары !! Климаттық жағдайлар !! Өсімдіктері !! Жануарлары
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
| Орманды дала || Жазғы шілде +18 - +20° қаңтардың орташа температурасы -17°- 19° кейде -51°-53°. жауын-шашын 370-430 мм (300-350 мм) мөлшерінде
 || Бетеге, боз, бидайық, арпабас, қайың, қоңырбас, итқонақ, құлпынай, қарағай, қияқ, ебелек, жоңышқа, қоян шөптер. Ормандарында қайың, емен, жөке, қандыағаш, көктерек және қарағайлар бар. 
 || Саршұнақ, сұртышқандар, егеуқұйрық, қосаяқтар, тышқандар, түлкі, елік, қасқыр, сусар, бұлан, тоқылдақ, көкек, күйкентай, қараторғай. Ормандарында тиін, құр, сұңқар. Көлдерінде тырна, үйрек, қаз, шағала, ондатр.
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;   
| Дала|| Климаты континентті. Шілдеде +18°+23° кейде +20°+24°, қаңтарда  -16°-тан -17°-қа дейін, -14°-18°, -16°- 18° абсолюттік минимум минус 40° жауын-шашын – 300 мм (220-310 мм)
 || Боз, бетеге, атқонақ, ебелек, еркекшөп, жайшөп, жусан, итмұрын, меңдуана, жанаргүл, бидайық, арғаба, қияқ, кұрақ, шайшөп, дәрілік валериандар. 
 || Саршұнақ, қосаяқ, алақоржын, қасқыр, борсық, суыр, қарсақ, ақбөкен. Безгелдек, тырна, бозторғай бүркіт, батпақ құстары, қаз, шағала, үйрек, аққұтан, қызыл үйрек, сара ала қаз, аққу, дуадақ, торғай.
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
| Шөлейт || Орташа температура шілдеде +22° +24°(кейде +40°-қа дейін) қаңтарда-15°-17° (кейде -50°) жауын-шашын мөлшері 180 мм-ден 300 мм-ге дейін|| Бетеге, жусан түймедақ, боздан, изен, ебелек, теріскен, көкпек, ши қамыс, кұрақ, тал, итмұрын, сексеуіл|| Саршұнақ, қосаяқ, құм тышқаны, құм қояндары, күзен, түлкі, кесіртке, сұр жылан, ақбөкен, қарақұйрық, қалқан тұмсық, қара шұбар жылан. Құстар: бүркіт, бозторғай.
|-
| Шөл || Климаты өте континентті. Орташа температура шілдеде солтүстігінде +24° +26°С, оңтүстігінде +28° +30°С, жауын-шашын мөлшері 100-200мм.
 || Селеу, өлеңшөп, боз жусан, кұм бетегесі, еркекшөп, қоңырбас, құм түймедағы, жантақ, жыңғыл т.б. бар.|| Тасбақа, кірпі, кесіртке, оқжыландар, улы өрмекші, бүйі, сарышаян, қарақұрт, ақбөкен, қарақұйрық.
|}

== Қазақстан халқының орналасу географиясы ==
Республиканың халқы – 18,6 миллионнан астам адам (2020 ж). ТМД-да [[Ресей]], [[Украина]], [[Өзбекстан]]нан кейінгі 4-ші орында, ал дүние жүзінде 63-ші орында. 1 шаршы шақырымға - 5,5 адамнан келеді. Қазақстан халқының тығыздығы ТМД елдеріндегі орташа тығыздықтан (12,8) 2,5 есе, ал әлемдік тығыздықтан (40 адам) 6,6 есе кем.

Халықтың ең тығыз орналасқан жері - Оңтүстік Қазақстан. Онда 1 шаршы шақырымға 17 адамнан келеді. 4 млн. астам қазақ республикадан тысқары жерлерде, әлемнің 54 мемлекетінде тұрады. Халықтың ең сирек орналасқан жері [[Маңғыстау облысы|Маңғыстау]], [[Атырау облысы|Атырау облыстары]]. Онда 1 шаршы шақырымға 2 адамнан келеді.

Қазақстанның қала тұрғындары 57%-ды құраса, ауыл тұрғындары 43%-дан астам.

Қазақстанда 130 ұлт тұрады: оның 68,51% - [[қазақтар]], 18,85% - [[орыстар]], 3,25% - [[өзбектер]], 1,47 % -[[ұйғырлар]], 1,42% -[[украиндар]] , 1,08% - [[татарлар]]
[[File:Казахи в Казахстане.png|thumb|right|300px|2022 жыл басындағы Республика облыстары бойынша қазақтардың үлесі{{легенда|#f5fff5|10.0 - 19.9 %}}
{{легенда|#c3ffc3|20.0 - 29.9 %}}
{{легенда|#91ff91|30.0 - 39.9 %}}
{{легенда|#5fff5f|40.0 - 49.9 %}}
{{легенда|#2dff2d|50.0 - 59.9 %}}
{{легенда|#00fa00|60.0 - 69.9 %}}
{{легенда|#00c800|70.0 - 79.9 %}}
{{легенда|#009600|80.0 - 89.9 %}}
{{легенда|#006400| 90.0 % жоғары}}]]

Қазақстан халқының еңбекке жарамды бөлігі
* Ерлер - 16-63 жасқа дейін.
* Әйелдер - 16-58 жасқа дейін.

Ең белсенді жас 27-49 жас арасы еңбекке қабілетті
* Республикада ерлер жалпы халық санының 48,2% құраса, әйелдер 51,8% .

Қазақстанда адамдардың орта жасы төмендегідей:
* ерлердің орта жасы - 58,5;
* әйелдердің орта жасы - 72;
* Бүкіл әлемдегі қазақтар саны 14 миллионнан астам.
* {{flagicon|People's Republic of China}} [[Қытай Халық Республикасы|Қытай]]&lt;ref&gt;http://www.stats.gov.cn/tjsj/pcsj/rkpc/6rp/excel/A0201.xls&lt;/ref&gt; -1 462 588 адам
* {{flagicon|Uzbekistan}} [[Өзбекстан]]&lt;ref&gt;http://www.stat.uz/STAT/2008year/doklad_rus_tab.pdf&lt;/ref&gt; - 800 000 адам
* {{RUS}}&lt;ref&gt;http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab5.xls {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211223052305/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab5.xls |date=2021-12-23 }}&lt;/ref&gt; -647 732 адам
* {{flagicon|Mongolia}} [[Моңғолия]]&lt;ref&gt;http://www.toollogo2010.mn/doc/Main%20results_20110615_to%20EZBH_for%20print.pdf&lt;/ref&gt; - 101 526 адам
* {{flagicon|Turkmenistan}} [[Түрікменстан]]&lt;ref&gt;http://www.chrono-tm.org/?0248042562000000000000011000000&lt;/ref&gt; - 87 000 адам
* {{flagicon|Kyrgyzstan}} [[Қырғызстан]]&lt;ref&gt;http://www.stat.kg/stat.files/din.files/census/5010003.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131113151445/http://www.stat.kg/stat.files/din.files/census/5010003.pdf |date=2013-11-13 }}&lt;/ref&gt; - 32 981 адам
* {{flagicon|Turkey}} [[Түркия]]&lt;ref&gt;http://www.inform.kz/rus/article/2207298&lt;/ref&gt; - 30 000 адам
* {{CAN}} - 7 000 адам
* {{flagicon|Iran}} [[Иран]]&lt;ref&gt;http://news.iran.ru/news/32852/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304075522/http://news.iran.ru/news/32852/ |date=2016-03-04 }}&lt;/ref&gt; - 4 000 адам
* {{UKR}} 5 526 адам
* {{USA}} 3 000 адам
* {{BLR }}&lt;ref&gt;http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/5.8-0.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120404121407/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/5.8-0.pdf |date=2012-04-04 }}&lt;/ref&gt; - 1 355 адам
* {{DEU}}&lt;ref&gt;http://www.botschaft-kaz.de/ru/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=24&amp;Itemid=35&lt;/ref&gt; - 1 000-ға жуық
* {{GBR}}&lt;ref&gt;http://www.neonomad.kz/neonomadika/kultura/index.php?ELEMENT_ID=4530{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; - 1 000-ға жуық

== Халық шаруашылығы салаларының географиясы ==
=== Жеңіл өнеркәсіп ===
[[Жеңіл өнеркәсіп]] саласында шамамен 40,5% пайызы – [[мата]], [[киім тігу]]ге 22,5 миллиард теңге немесе жалпы көлемнің 50% тиесілі. Қазақстандық өндірістің шамамен 10 пайызы – тері өнемдеріне тиесілі.&lt;ref&gt;[http://kazakh-tv.kz/kz/view/business/page_42551_ Қазақстанның жеңіл өнеркәсібі]&lt;/ref&gt;

=== Тамақ өнеркәсібі ===
Қазақстанның тамақ өнеркәсібі экономикамыздың ең маңызды саласы болып табылады. Ауылшаруашылық шикізаты өңделіп, азық-түлік саласын құрайды. Оның құрамына 20 саладан аса үлкен топ біріктірілген. Олардың ең негізгілері: [[ет]], [[сүт]], [[нан|наубайхана]], [[балықтар|балық]], [[консерв]] және [[кондитер өнімдері]].&lt;ref&gt;http://kazakh-tv.kz/kz/view/business/page_29542_kazakstannyn-tamak-onerkasibi&lt;/ref&gt;

Бүгінде Қазақстан өнеркәсіп өнімінің көлемі жөнінен Ресей мен Украинадан кейінгі 3-ші орында. Табиғи байлықтарды игерудегі басты қиыншылық - су мен қазіргі заманға сай жаңа технологияның болмауы.

=== Қазақстанның отын-энергетикалық кешені ===
Аталған кешен құрамына қазіргі заманғы шаруашылықтың негізін құрайтын отын ([[мұнай]], [[табиғи газ]], [[көмір]] және т.б.) мен электр энергиясын өндіру, оларды тасымалдау енеді. Өндірістің дамуы отын мен энергия түрлерін игерумен тығыз байланыста жүреді. Адамзат қоғамы дамудың неғұрлым жоғары сатысына көтерілген сайын өндірістің отын мен энергияға сұранысы арта түсті.&lt;ref&gt;[http://wiki.iteach.kz/images/8/86/Didaktika_oek.pdf Отын энергетикалық кешені] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151026021351/http://wiki.iteach.kz/images/8/86/Didaktika_oek.pdf |date=2015-10-26 }}&lt;/ref&gt;

Қазақстан көмір, газ, электр энергиясын өндіруден [[ТМД]]-да 3 орын, мұнай өндіруден 2-орын алады. Қазақстан аумағында әлемдік көмір қорының 3,3%-ы шоғырланған. [[Көмір өнеркәсібі|Көмір өндіру]]ден дүние жүзінде 8-ші, ал таяу шетелдер бойынша Ресей мен Украинадан кейінгі 3-ші орында. Негізгі отын түрі деп есептеледі. Қазақстанда 10 алап, 400-ден астам көмір кеніштері бар. Жалпы қоры - 176,6 млрд. т. Өндіру мүмкіндігі - 21,5 млрд. т. Маңызы жөнінен бірінші [[Қарағанды көмір бассейні]]нің қоры - 51 млрд. т. Қазіргі кезде көмір өндіру көлемі 2 есе азайып, жылына 80 млн. т көмір өндіріледі. Көмір кабатының қалыңдығы 1,5-15 м. Екібастұз - 12 млрд. т. Жер бетіне жақын орналасқан, ашық әдіспен өндірілетін [[Екібастұз көмір алабы|Екібастұз көмірінің]] өзіндік құны төмен. Дүниежүзіндегі ең ірі «Богатырь» кесіндісі орналасқын көмір алабы. Бүкіл Қазақстанда 14 мұнай-газ бассейні бар. Олар Атырау-Ембі, [[Маңғыстау түбегі|Маңғыстау]] аймақтарында. Негізгі мұнай өңдеу зауыттары: [[Атырау]], [[Павлодар]], [[Шымкент]] қалаларында орналасқан. ТМД-да көмірсутектік шикізаттардың жалпы қоры жөнінен Қазақстан Ресейден кейінгі 2-ші орында.

[[Газ өнеркәсібі|Газ өндірісіне]] газ тасымалдау жүйесі: республика аумағы арқылы өтетін Бұхара-Орал-Орта Азия-Мәскеу, Бұхара-Шымкент-Тараз-Бішкек-Алматы магистральді кұбырлары.

Газдың жалпы қоры 6 трлн м³, бұл қоры жөнінен әлемде 12-орында. Газ өндіру мөлшері 7 млрд. м³ элемде 25-орында. Республика көлемін газбен қамтамасыз ету үшін [[Түрікменстан]]нан 6,8 млрд м³, [[Өзбекстан]]нан 7,2 млрд м³, [[Ресей]]ден 2 млрд м³ газ алынады.

[[Атырау облысы]]нда «Теңіз» мұнайы - әлемдегі ең ірі кен орындарының бірі. Мұнайдың геологиялық қоры 3 млрд 133 млн. т. шамасында.
Магистральдық және тарату газ құбырларының тарихи қалыптасқан жүйесіне сәйкес табиғи газ еліміздің 14 облысының 9-на жеткізіледі.&lt;ref&gt;[http://kz.energo.gov.kz/index.php?id=1441 Газ өнеркәсібі]&lt;/ref&gt;

=== Электр энергетикасы ===
Қазақстанның электр энергетикасының көздері: [[Электр стансасы|жылу электр стансасы]], [[Су электр станциясы|су электр стансасы]], [[атом электр стансасы]].

Жалпы электр станциялары қуатының артуына, электр қуатының өндiрiлуiне қарай Қазақстан электр энергетикасының дамуын негiзгi үш кезеңге бөлуге болады. Бiрiншi кезең 1918-45 жылдарды қамтиды, бұл кезеңде iрi электр станциялары салынып, алғашқы энергетикалық тораптар пайда болды.

Екiншi кезеңде (1946-58 ж.) алғашқы энергетикалық жүйелер құрылды. Үшiншi кезеңде (1959-90 ж.) республиканың энергетикалық базасы жедел қарқынмен дамып, аймақтық энергетикалық жүйе қалыптасты. Сөйтiп, Қазақстан өзiнiң электр қуаты жөнiндегi мұқтаждарын толық қамтамасыз ететiн, әрi оны өзге елдерге шығаратын ахуалға жеттi.&lt;ref&gt;[http://www.ktb.kz/index.php?Itemid=2&amp;id=32&amp;option=com_rd_glossary&amp;task=view Қазақ техникалық энциклопедиясы]&lt;/ref&gt;
 
Республикада ЖЭС-тар беретін электроэнергия 80-90%-ды құрайды.
* АЭС (атом электр стансасы) - [[Ақтау]] қаласында орналасқан 
[[File:Өскемен су-электр стансасы.jpg|250px|thumb|right|Өскемен су-электр стансасы]]
* Ірі СЭС (су электр стансалары): 
Ертіс өзенінде: [[Бұқтырма су электр станциясы|Бұқтырма]], [[Өскемен су электр станциясы|Өскемен]], Шүлбі; &lt;br /&gt;Сырдарияда [[Шардара су электр станциясы|Шардара]];&lt;br /&gt;Іле: [[Қапшағай су электр станциясы|Қапшағай]].
* Қазақстанның су электр стансалары жылына 163 млрд кВт/сағ электр энергетикасын өндіре алады.
* [[Шығыс Қазақстан облысы]] су электр стансалары энергия өндірудің ең жоғарғы үлесін береді.
* Республикасының 1 тұрғынына шамамен 3700 кВт/сағ электр энергиясы келеді.

Қазақстанның электр энергиясы арзан отын мен су энергетикасы байлықтары пайдаланатын аудандық ірі электр станцияларын салу бағытында дамып келеді. Шығыс және Оңтүстік Қазақстан су энергиясы жеткілікті аудан. Қазір республиканың жылу электр станциялары кең таралған. Олар негізінен Қарағанды және [[Екібастұз көмір алабы|Екібастұз көмірімен]] жұмыс істейді, әрі бүкіл элекгр энергиясының 90%-дан астамын береді. Әрбір облыстық қала мен көптеген өнеркәсіптік орталықтарында қуатты жылу электр орталықтары салынған. Олардың ең ірілері [[Екібастұз]]да, [[Ақсу]]да, [[Тараз]]да, [[Қарағанды]]да, [[Алматы]]да орналасқан.

=== Қазақстан металлургиясы ===
[[File:ПО Балхашцветмет.jpg|thumb|right|200px|«Балқаштүстіметалл» комбинаты]]
Қазақстан үшін [[қара металлургия]] – екінші дүние жүзілік соғысынан кейінгі жылдары ғана пайда болған ауыр өнеркәсібінің салыстырмалы түрдегі жас саласы. Қазақстанда [[шойын]], [[болат]] және ферроқорытпа өндіріледі.&lt;ref&gt;[http://bes-asyl.kz/?s=%D2%9B%D0%B0%D1%80%D0%B0+%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D1%83%D1%80%D0%B3%D0%B8%D1%8F Қара металлургия-bes-asyl.kz]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

[[Қарағанды металлургия комбинаты|Қарағанды]], Теміртау металлургия комбинаты шойын, болат, прокат өнімін шығарады. Қостанай қайта қорыту комбинаты: шойын, болат, құбыр, рельс, жұқа табақ темір. [[Атасу кенді ауданы|Атасу]], [[Соколов-Сарыбай тау-кен байыту өндірістік бірлестігі|Соколов-Сарыбай]], [[Лисаков кен байыту комбинаты|Лисаков]], [[Қашар-Аят кен байыту комбинаты]] - темір кенін өндіретін негізгі кен орны. [[Ақтөбе]], [[Ақсу]]: ферроқорытпа, [[хром]] өндіру. Торғай алыбының темір рудасын игеру мақсатында Қостанай-Тобыл-Лисаковск жолы салынды.

Қазіргі кезде [[мыс]] негізінен [[Жезқазған кен-металлургия комбинаты|Жезқазған]] мен [[Балқаштүстіметалл|Балқаштың кен-металлургиялық комбинаттарында]] (КМК) өндіріледі. [[Қорғасын]] және [[мырыш]] өнеркәсібінің ортақ шикізат базасы - [[полиметалл]] кендері бар. Ұзақ уақыт бойы олардың қоры жөнінен Шығыс пен Оңтүстік алда болды. Полиметалл өндірісінің басты ауданы - [[Кенді Алтай]]. Мұнда 3 ірі орталық бар - Зырян, Риддер және Өскемен.&lt;ref&gt;[http://el.kz/m/articles/view/content-4346 Түсті металлургия] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150403095449/http://el.kz/m/articles/view/content-4346 |date=2015-04-03 }}&lt;/ref&gt;

=== Машина жасау өндірісі ===
[[File:AZIAAVTO building.jpg|250px|thumb|right|«[[Азия Авто]]» АҚ машина құрастыру зауыты]]
Машина жасау ҚР машина жасау құрылымы: тасымалдау құрамы, автокөлік құрастыруды қоса алғанда барлық өнімнің 37% құрайды.&lt;ref&gt;[http://www.slideshare.net/zhanatchukeev/ss-30489335 Машина жасау-slideshare.net]&lt;/ref&gt; Қазақстанның индустриаландыру картасы бойынша [[Машина жасау кешені|машина жасау]] саласында 9 жаңа ірі жобалар жүзеге асырылуда. Олар:
* Транспорттық машина жасауда: «[[Азия Авто]]» АҚ, жүк және қоғамдық транспорт; [[Петропавлдағы машина жасау зауыты|«ЗИКСТО»]] АҚ, вагон жасау; «Байтерек А» АҚ, электровоздар; «Камкор Менеджмент» ЖШС, жүк вагондары.
* Мұнайгаз машина жасауда: «Батыс-Қазақстан Машина жасау комбинаты» АҚ, газ қотарушы агрегат және газтурбиналы электр станцияларын әзiрлеу және жасау.
* Тау-металлургиялық машина жасауда: [[Қарағанды машина жасау зауыты|«Пархоменко атындағы Қарағанды машина жасау зауыты»]] ЖШС, жүк темiр жол вагондары үшiн iрi құю өндiрiсі.
* Ауыл шаруашылық техника өндiрiсiнде: «Агромаш Холдинг» АҚ, комбайндардың өндiрiсi.&lt;ref&gt;[http://export.gov.kz/kz/page-418-mashina_zhasau_onerkasibi Машина жасау өнеркәсібі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150408133225/http://export.gov.kz/kz/page-418-mashina_zhasau_onerkasibi |date=2015-04-08 }}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;   
|colspan=&quot;3&quot; | '''Машина жасау өндірісінің салалары'''
|-
! Салалары	 !! Өндірісі	 !! Орталығы
|-
| Ауыр машина || Кен жабдығы || Алматы, Қарағанды, Кентау
|-
| Ауыл шаруашылық машина || Ақмолаауылмаш Қазақауылмаш || Павлодар, Астана, Макинск
|-
| Станок|| Фрезер || Алматы
|-
| Құрал-аспаптар (металды аз қажет ететін кәсіпорын) || Ақтөберентген|| Ақтөбе, Павлодар, Ақтау
|-
| Эл. тех. машина || Аккумулятор|| Талдықорған
|-
| Радиотехника|| Телевизор || Алматы
|}

=== Химия өндірісі ===
[[Химия өнеркәсібі]]нің кәсіпорындары Қазақстанның  біршама аймақтарында орналасқан. Өнеркәсіптің әр түрлі салаларының, ауыл шаруашылығының, халықтың мұқтажын қанағаттандыру үшін бұл өндірістің шығаратын өнімдерінің түрі де, көлемі де аумақты.&lt;ref&gt;[http://referat.resurs.kz/ref/himiya-onerkasibi Химия өнеркәсібі-resurs.kz]&lt;/ref&gt;

* [[Фосфор тыңайтқыштары|Фосфор тыңайтқышы]] Қаратау химия өндірісі (фосфор ұны), фосфор тұздары (Шымкент, Тараз), суперфосфат (Тараз, Ақтөбе, Алға)
* Азот тыңайтқышы Теміртауда 
* Өскемендегі [[Өскемен титан-магний комбинаты|титан-магний комбинаты]] жанынан қосымша өнім [[калий тыңайтқыштары]]
* Ақтөбе - хром қосындылары, Ақтау – [[пластмасса]], тұтыну заттары, тіс пастасы, Атырау — [[полиэтилен]], су сабын, кір сабын, Шымкент -шина, фармацевтік препараттар
* Өскемен, Риддер, Балқаш, Жезқазған - [[күкірт қышқылы]]
* Теміртау - [[азот]], синтетикалық каучук
* Қостанай - [[жасанды талшық]]
* Тараз - [[минералды тыңайтқыш]]тар шығаратын ірі химия комбинаты орналасқан.

=== Ауыл-шаруашылық өнеркәсіп салалары ===
Ауыл шаруашылығы Қазақстан экономикасының негізгі салаларының бірі болып табылады. Аграрлық сектордың даму деңгейі қашан да қазақстандық қоғамның экономикалық және қоғамдық-саяси тұрақтылығын анықтайтын факторы болып келеді.&lt;ref&gt;[http://referatkaz.kz/%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB-%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%83%D0%B0%D1%88%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D2%93%D1%8B%D0%BD-%D0%B4%D0%B0%D0%BC%D1%8B%D1%82%D1%83-%D1%81%D0%B0%D1%8F%D1%81%D0%B0%D1%82%D1%8B-%D0%B6%D3%99%D0%BD/ Ауыл шаруашылығын дамыту саясаты және Солтүстік Қазақстан облысының ауыл шаруашылығы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150403110719/http://referatkaz.kz/%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB-%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%83%D0%B0%D1%88%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D2%93%D1%8B%D0%BD-%D0%B4%D0%B0%D0%BC%D1%8B%D1%82%D1%83-%D1%81%D0%B0%D1%8F%D1%81%D0%B0%D1%82%D1%8B-%D0%B6%D3%99%D0%BD/ |date=2015-04-03 }}&lt;/ref&gt;

* Ең ірі ет комбинаттары: [[Алматы]], [[Петропавл]], [[Семей]], [[Қызылорда]], [[Орал]], [[Тараз]] қалаларында
* Ірі сүт, май өнеркәсібі Алматы, [[Қарағанды]], [[Астана]], Орал, [[Өскемен]]. [[Қостанай]], [[Семей]], Петропавл, [[Павлодар]], [[Шымкент]], [[Көкшетау]] қалаларында
* Қант өнеркәсібі: Тараз, [[Шу]], [[Боралдай (Алматы облысы)|Боралдай]], [[Қарабұлақ (Ескелді ауданы)|Қарабұлақ]], Киров, [[Мерке]]де
* Балық өнеркәсібі: [[Атырау]], [[Балқаш]], [[Зайсан (қала)|Зайсан]]да
* Ұн жарма өнеркәсібі: [[Солтүстік Қазақстан облысы|Солтүстік Қазақстан]], Астана, Тараз, [[Қапшағай]], Қостанайда
* Макарон өнімдері: [[Ақтөбе]], Алматы, Қарағанды, Петропавл, Шымкент, Семейде
* Мақта майын шығару өнеркәсібі: Шымкентте
* Ірі ас тұзының қоры: Павлодар, [[Қызылорда]]да
* Жүн жуу кәсіпорындары: Семей, Тараз, Ақтөбе қалаларында 
* Жүннен бұйым жасау: Семей, Қостанай, Алматы қалаларында
* Киіз басу: Орал, Петропавл қалаларында 
* Киім тігу: Алматы, Тараз, Семей, Павлодар, Талдықорған, Қостанай, Қызылорда
* Тері илеу: Алматы, Семей, Орал, Тараз, Қостанай, Қызылорда қалаларында  
* Шұлық фабрикасы: Семей, Қарағанды, Шымкентте
* Жүн иіретін комбинат: Астанада, Өскеменде жібек мата шығарады,
* Фарфор-фаянс: Астана мен Қапшағайда
* Трикотаж фабрикасы: Алматы, Қарағанды, Шымкент, Өскемен, Жезқазғанда 
* Мақта тазалау зауыты: Түркістан, [[Мақтаарал ауданы|Мақтаарал]]да.

=== Қазақстанның көлік кешені ===
[[File:Railway Map of Kazakhstan (kk).png|thumb|right|300px|Қазақстан темір жолы схемасы]]
Қазақстанда көліктің барлық түрі дамыған. Жүк айналымында темір жол - 57,5%, өзен көлігі - 0,02%, автомобиль - 15,5%, әуе – 2,9%, кұбыр көлігі -27%.

==== Темір жол ====
Қазақстанда [[темір жол]]дың ұзындығы 15000 км. [[Атырау]]-[[Астрахан]] темір жол торабы Солтүстік Кавказ елдері мен Батыс Қазақстанды байланыстырады. Ендік бағыттағы 3 транзиттік ірі теміржол магистралдары:
* [[Сібір темір жолы|ТрансСібір]]
* Оңтүстік Сібір (Магнитогорск-Қарталы-Астана-Павлодар-Барнаул).
* Орта Сібір

Республикалық маңызы бар бойлық бағыттағы 3 магистралді атауға болады:
* [[Орынбор]]-[[Ташкент]] (Батыс арқылы өтеді). Ескі теміржол
* [[Семей]]-[[Алматы]]-Құлан-[[Тараз]]-[[Шымкент]]-[[Арыс]] (Құлан-Семей арасындағы бөлігін Түркістан-Сібір (Түрксіб) деп атайды)
* [[Петропавл]]-[[Ақмола]]-[[Қарағанды]]-[[Мойынты (кент)|Мойынты]]-[[Шу]] (ТрансҚазақстан деп аталады). 
Қазақстан темір жолының үлесіне көлік қатынасының барлық түрлері бойынша тасылатын жүктің төрттен үш бөлігін қалалар мен ауылдар және басқада жерлерге жол жүретін жолаушылардың тең жарымы тиеді.&lt;ref&gt;[http://sachok.kz/referat/show/770 Қазақстанның темір жол қатынасы]&lt;/ref&gt;

==== Су көлігі ====
Су көлігі негізінен: [[Жайық]], [[Ертіс]], [[Сырдария]], [[Есіл]], [[Іле]], [[Қаратал]] өзендері мен [[Балқаш]] көлі, [[Каспий теңізі]] алаптарында қызмет көрсетеді. Су жолының ұзындығы 6 мың км, соның 4 мың км өзен, көлге келеді. Ірі порттар: [[Атырау]], [[Орал]], [[Өскемен]], [[Павлодар]], [[Ақтау]].

==== Автомибиль жолдары ====
[[File:Төлем бекеті.jpg|thumb|right|250px|Астана - Бурабай автобанының төлем бекеті]]
Автомобиль жолдардың жалпы ұзындығы 94000 км. Басты ірі магистральдары: 
* Алматы-Тараз-Шымкент-Ташкент; 
* Алматы-Семей-Өскемен-Жаркент-Талдықорған-Текелі; 
* Алматы-Шелек-Нарынқол; 
* Қарағанды–Қарқаралы; 
* Орал-Атырау; 
* Қостанай-Арқалық; 
* Қарағанды-Жезқазған.

==== Әуе жолы ====
Әуе жолының жалпы ұзындығы - 100 мың км. [[Әуе көлігі]]мен шамамен 21,4 млн. т. жүк, 7 млн. жолаушы тасымалданады. Қазақстанның әуе кеңістігінде 72 халықаралық әуе жолы түйіседі. Еліміздегі 51 әуежолдың 13-і халықаралық ұшақтарға қызмет атқарады, ал 21-і республикалық маңызға ие.

==== Құбыр жолы ====
Мұнайдың 60%-ы құбырмен тасымалданады. Ең алғаш салынған мұнай құбырының ұзындығы 60 км-лік Доссор-Ракуша. Келешекте Республика аумағы арқылы Батыс Қазақстаннан 5 бағытта [[мұнай құбыры]]н тарту жоспарлануда.
# [[Теңіз мұнай кен орны|Теңіз кен орнынан]] - Ресейдің Қара теңіз жағалауына, ұзындығы 1500км.
# Теңіз - [[Баку]] - Супса (Грузияның Қара теңіз жағалау) - [[Жейхан|Джейхан]](Түркия Жерорта теңізі жағалауы).
# [[Ирак]] мемлекеті арқылы [[Парсы шығанағы]] жағалауында Теңіз-Харг, ұзындығы 2505 км. 
# Батыс Қазақстан - Қытай - Тынық мұхиты жағалауы. Атасу (Қарағанды облысы)-Алашонькоу (Қытай).
# Батыс Қазақстан - [[Құмкөл мұнай-газ кен орны|Құмкөл]] мұнай құбыры.

== Қазақстан Республикасы экономикалық аудандарының географиясы ==
[[File:Регионы Казахстана.svg|thumb|right|300px|Қазақстан Республикасы экономикалық аудандары]]
Қазақстан аумағының үлкендігі, табиғат жағдайлары мен ресурстарының алуан түрлілігі географиялық еңбек бөлінісінің (ГЕБ) негізі болып табылады. Қазақстан аумағында 14 облыс бар, олар 5 экономикалық ауданға топтастырылған.
# Орталық Қазақстан: [[Қарағанды облысы]];
# Батыс Қазақстан: [[Ақтөбе облысы]], [[Батыс Қазақстан облысы]], [[Атырау облысы]], [[Маңғыстау облысы]];
# Оңтүстік Қазақстан: [[Қызылорда облысы]], [[Түркістан облысы]], [[Жамбыл облысы]], [[Алматы облысы]];
# Солтүстік Қазақстан: [[Қостанай облысы]], [[Солтүстік Қазақстан облысы]], [[Павлодар облысы]], [[Ақмола облысы]];
# Шығыс Қазақстан: [[Шығыс Қазақстан облысы]].

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер|2}}

== Сыртқы сілтемелер ==
{{commonscat|Geography of Kazakhstan}}

{{Қазақстан тақырыптарда}}
{{Қазақстан географиясы}}
{{Таңдаулы мақала}}

[[Санат:Қазақстан географиясы|*]]</text>
      <sha1>9cp6upgdmbk0o8j01rtm6at0bqdegvp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061354</id>
      <parentid>3061350</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T09:15:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <comment>/* Үстірттер мен қыраттар */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="102968" xml:space="preserve">{{Елдің географиясы
 |карта           = Kazakhstan in its region.svg
 |әлем бөлшегі    = [[Еуразия]]
 |аймақ           = [[Шығыс Еуропа]], [[Орталық Азия]]
 |координаттары   = 48° с.е., 68° ш.б.
 |орны            = 9-шы
 |аумағы          = 2 727 300 
 |құрлық          = 98,25 %
 |су              = 1,75 %
 |жағалау сызығы  = 2 964 
 |шекаралары      = 12 012 км
 |ең биік нүктесі   = 6 995 м ([[Хан Тәңірі шыңы|Хан Тәңірі]]) 
 |ең төмен нүктесі  = -132 м ([[Қарақия ойысы]])
 |өзен          = [[Ертіс]] (1700) км
 |көл           = [[Каспий теңізі|Каспий]]
}}
{{coord|48|N|68|E|type:waterbody|display=title}}
[[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]] [[Еуразия]] құрлығының орталық бөлігінде орналасқан. Республиканың жерінің ауданы — 2 727 300 км². Жер шарының халық мекендеген кұрлық бөлігінің 2%-ы және [[Еуразия]] ауданының 5%-ы елдің үлесіне тиеді. Аумағының өлшемі жөнінен ол әлем елдерінің алғашқы ондығына кіреді және ішкі құрлықтық мемлекеттердің ең ірісі болып саналады. Жерінің көлемі жөнінен дүние жүзінде 9-шы орын алады. Жалпы аумағы бүкіл жер шары көлемінің 2%-ын, [[Азия]]ның 6,1 %-ын құрайды. Еуразия құрлығында [[Ресей]], [[Үндістан]], [[Қытай Халық Республикасы|Қытай]]дан кейін төртінші орында, ал [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы|ТМД]] елдерінің ішінде [[Ресей]]ден кейін екінші орында тұр.

== Жалпы шолу ==
Қазақстанның аумағында ірілі-ұсақты 48 мыңнан астам көлдер және 3 мыңға жуық бөгендер бар. Климат жағдайына байланысты көлдердің көбі Қазақстанның солтүстігіне қарай орналасқан. Олардың ішінде каспий теңізі,Арал теңізі және Балқаш,Зайсан Алакөл сияқты ірі көлдерден басқа,көбі (94пайыз) көлемі бір шаршы киллометрден кем шығын көлдер. Көлдердің барлығыдерлік тұйық көлдер. Олардың деңгейі ауық-ауық өзгеріп отырады.Көбінің суы тұзды, сондықтан тұнба тұзды болады, олардан тұз өндіріледі. Қазақстанда ауданы 100 шаршы километрден астам 22 көл бар.Олар республикадағы көлдердің бүкіл ауданының 60 пайызын алып жатыр&lt;ref&gt;Водные ресурсы Казахстана в новом тысячелетии https://web.archive.org/web/20070306062757/http://www.undp.kz/library_of_publications/files/2496-23653.pdf |Алматы |ПРООН |жыл=2004 |беті=23&lt;/ref&gt;.

Қазақстанның батысында [[Еділ]]дің төменгі ағысы, [[Каспий маңы ойпаты|Каспий маңы]] мен [[Тұран ойпаты]], шығысында [[Алтай таулары]], солтүстігінде [[Батыс Сібір жазығы]], ал оңтүстігінде [[Қызылқұм (шөл)|Қызылқұм шөлі]] мен [[Тянь-Шань таулы өлкесі|Тянь-Шань тау жүйесі]] орналасқан. Батысынан шығысына дейін - 3000 км, солтүстіктен оңтүстікке дейін - 1600 км.

Республиканың халқы 17,4 млн. адамнан асады.&lt;ref&gt;Негізгі әлеуметтік-экономикалық көрсеткіш: 1 қаңтар 2015 жылдағы халық саны.&lt;/ref&gt; [[Қала]] халқының үлесі 56%-ды құрайды. Қазақстан халқының орналасу тығыздығы 1 шаршы километр жерге 6,6 адамнан келеді. Республика жерінің шеткі нүктелері 55°26'- 40°56' с. е. және 45°27'-87°18' ш. б. аралығында орналасқан.
[[Сурет:Kazakhstan_BMNG.jpg|thumb|right|250px|Қазақстан. Ғарыштан түсірілген сурет]]
[[Сурет:Kazakhstan_(orthographic_projection).svg|thumb|right|250px|Қазақстан ортографиялық проекцияда]]
[[File:Relief Map of Kazakhstan.png|thumb|right|250px|Қазақстанның физикалық картасы]]
[[File:Геологическая карта Казахстана.png|thumb|right|250px|Қазақстанның геологиялық картасы]]
[[File:Kazakhstan provinces kz.svg|thumb|right|250px|Қазақстанның әкімшілік бөліну картасы]]
[[File:Steppe.jpg|thumb|right|250px|Қазақ даласы]]

== Қазақстанның физикалық-географиялық жағдайы ==
Физикалық-географиялық жағдайы тұрғысынан, Қазақстан [[Тынық мұхит]] пен [[Атлант мұхиты]]нан, сондай-ақ [[Үнді мұхиты]] мен [[Солтүстік Мұзды мұхит]]ынан бірдей дерлік қашықтықта орналасқан.&lt;ref&gt;[http://szh.kz/138680 Қазақстанның физика-географиялық орны] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151101151424/http://szh.kz/138680 |date=2015-11-01 }}&lt;/ref&gt; Оның мұхиттардан шалғай жатуы әрі аумағының үлкендігі климатының өзіндік ерекшелігін қалыптастырады. [[Қазақстан]] батысында – [[Еділ]]дің төменгі ағысынан, шығысында – [[Алтай таулары]]ның етегіне дейін 3000 км-ге, солтүстіктегі – [[Батыс Сібір жазығы]]нан, оңтүстіктегі [[Қызылқұм (шөл)|Қызылқұм шөлі]] мен [[Тянь-Шань]] тау жүйесіне дейін 1600 км-ге созылып жатыр.
[[Сурет:Steppe of western Kazakhstan in the early spring.jpg|right|thumb|alt=A.|Сарыарқа даласы]]
[[Сурет:Шарын 2.jpg|thumb|220 px|Шарын шатқалы]]

Республиканың географиялық орны оның табиғат жағдайларын анықтайды. Қазақстан [[қоңыржай белдеу]]дің орта және оңтүстік ендіктерінде орналасқан. Дәл сол ендіктердегі [[Шығыс Еуропа]] қоңыржай континенттік климатымен, ал [[Батыс Еуропа]] [[Субтропиктер|субтропиктік климат]]ымен ерекшеленсе, Қазақстан шұғыл [[континенттік климат]]ымен көзге түседі. Қазақстан аумағы табиғатының бір шетінің екінші шетінен айырмашылығы үлкен.

Мысалы, оңтүстіктегі тау етектерінде [[алма]] мен [[өрік]] гүл атқан кезде, республиканың солтүстігінде әлі суық, қарлы боран соғып тұрады. Қазақстан жерінде қатаң [[Сібір]] мен қапырық [[Орта Азия]] тоғысып жатады. Географиялық орнына қарай республика жерінде [[Орманды дала зонасы|орманды дала]], [[дала]], [[шөлейт]] және [[шөл]] зоналары қалыптасқан. Республиканың батыс шеті (45°27' ш.б.) [[Эльтон]] және [[Басқұншақ]] көлдері маңына, ал шығыс нүктесі (87°18' ш.б.) [[Бұқтырма (өзен)|Бұқтырма]] өзенінің бастауына сай келеді. Ендік бойымен батыстан шығысқа қарай, материк ішіне тереңдеген сайын, климаттың континенттігі арта түседі. Қазақстанның оңтүстік-шығысы мен шығыс таулы өңірлерінде ландшафттардың күрделене түсетін алуан түрлі биіктік зоналары байқалады. Қазақстанның географиялық орнына байланысты барлық өңірлерінде жылдың төрт мезгілінің ауысуы айқын байқалады.

Қазақстан [[Каспий теңізі]] арқылы [[Әзірбайжан]], [[Иран]] елдеріне, [[Еділ]] өзені және [[Еділ-Дон каналы]] арқылы [[Азов теңізі|Азов]] және [[Қара теңіз]]дерге шыға алады. Жердің көп бөлігі [[жазық]], [[үстірт]]ті болып келеді. Ол алуан түрлі шаруашылық жұмыстарын дамытуға мүмкіндік береді.

=== Шекарасы ===
Қазақстан шекарасының жалпы ұзындығы 13394 км, теңізбен (Каспий) 2000 км-ден астам. Қазақстан батыста, солтүстік-батыста және солтүстікте 7591 км [[Ресей]]мен шектеседі. Республиканың [[Алтай таулары|Алтай]]дан [[Тянь-Шань]]ға (Хантәңірі массивіне) дейінгі 1782 км-ге созылып жатқан шығыс шекарасы [[Қытай Халық Республикасы]]мен арадағы мемлекеттік шекараға сай келеді. Ал оңтүстігінде тәуелсіз мемлекеттер: [[Түрікменстан]]мен - 426 км, [[Өзбекстан]]мен - 2354 км және [[Қырғызстан]]мен - 1241 км шектеседі. Республиканың шекарасы батысында - [[Каспий маңы ойпаты]] мен [[Жалпы Сырт]] қыратының біраз жерін, солтүстігінде [[Батыс Сібір жазығы]]ның оңтүстігін; оңтүстігінде [[Тұран ойпаты]]н, ал шығысы мен оңтүстік-шығысында Алтайдың батыс бөлігінің, [[Сауыр жоталары|Сауыр]], [[Тарбағатай жотасы|Тарбағатай]] жоталарының, [[Жетісу Алатауы|Жетісу (Жоңғар) Алатауы]]ның негізгі бөлігін және [[Тянь-Шань]]ның солтүстік жоталарын басып өтеді.&lt;ref&gt;[http://bilimdiler.kz/geographia/2040-kazakstannyn-geografiyalyk-orny-men-shekarasy.html bilimdiler.kz Қазақстанның географиялық орны мен шекарасы]&lt;/ref&gt;

== Климаты ==
Қазақстан климатының шұғыл континенттілігі мен құрғақшылығы географиялық орыны мен мұхиттан алыс жатуына байланысты. Солтүстігінде қоңыржай суық, жазы қоңыржай жылы, оңтүстігінің қысы жылы, жазы ыстық және құрғақ.

Қазақстанның кең байтақ аумағына байланысты, мемлекеттің түрлі аймақтарында ауа райы айтарлықтай өзгеше болуы мүмкін. Мысалға, оңтүстікте егін егу басталып жатқан кезде, солтүстік жерінде әлі қар жатып, боран соғып тұруы ғажап емес.&lt;ref&gt;[http://visitkazakhstan.kz/kk/about/142/ Қазақстан климаты]&lt;/ref&gt;

Қазақстан климатының қалыптасуына арктикалық, қоңыржай теңіздік және тропиктік ауа массалары әсер етеді. Қазақстандағы ең суық ай - [[қаңтар]]. Қаңтардың орташа температурасы солтүстікте -19°С ([[Петропавл]]), оңтүстікте -2°С (Дарбаза), кей күндері солтүстік-шығыста -54°С-ге дейін барады.

Қазақстанның ең жылы айы - [[шілде]]. Шілденің орташа температурасы - солтүстікте +19°С, оңтүстікте +28 °С +30 °С, ең жоғарғы температура солтүстікте +41 °С, оңтүстікте +47 °С болып келеді.

Жиынтық радиация мөлшері солтүстіктен оңтүстікке қарай 4200-5500 МДж/м² тең. Қыста - ауаның қысымы жоғары. Жазда - ауа қысымы төмен. Қоңыржай, тропиктік, арктикалық ауа массаларды жыл бойы республика аумағында өтеді.

Қазақстанда кездесетін желдер: [[Сайқан желі|Сайқан]], [[Ебі желі|Ебі]], [[Шілік желі|Шілік]], [[Арыстанды-Қарабас желі|Арыстанды-Қарабас]], [[Қордай желі|Қордай]], [[Мұғалжар желі|Мұғалжар]] желдері. [[Жетісу қақпасы|Жоңғар қақпасында]] үнемі жел соғып тұрады.&lt;ref&gt;[http://u-s.kz/publ/ashy_saba_tar/geografija/atmosferany_cirkuljacijasy_aua_massalary_auany_ysymy/8-1-0-4888 Атмосфераның циркуляциясы. Ауа массалары. Ауаның қысымы]&lt;/ref&gt;

== Географиялық зерттелу тарихы ==
=== Антикалық кезеңдегі (ерте кездегі) зерттеулер  ===
* [[Геродот]] (б.з.б. V ғ.) Каспий теңізінің тұйық алап екені, шығысында шексіз жазық өңірі жатқаны туралы баяндаған. Еңбектерінде [[Жайық]], [[Жем (өзен)|Жем]], [[Еділ]] өзендері туралы мәліметтер келтірген.&lt;ref&gt;[http://moxnpn.ru/kazakhstan/23-pervonachalnye-geograficheskie-svedeniya-o-zemle-kazaxstana.html Первоначальные географические сведения о земле Казахстана]{{ref-ru}}&lt;/ref&gt;
* [[Клавдий Птолемей|К. Птолемей]] (б.з.б. 90-160 ж, ІІ ғ). [[Сырдария]], [[Әмудария]] [[Каспий теңізі|Каспий]]ге құяды деген. [[Арал теңізі]]н (Оксиан) картаға түсірген.&lt;ref&gt;[http://matematik.kz/fotoalbom/169-ptolemey.html matematik.kz]&lt;/ref&gt;
* [[Страбон]] (б.з.б. 63-24 ж) [[Каспий теңізі]]н тұйық алап емес, [[Солтүстік Мұзды мұхит|Солтүстік мұхиттың]] шығанағы деп, ал [[Арал теңізі]]н Каспийдің шығанағы деп есептеген. [[Сырдария]] мен [[Әмудария]] туралы дұрыс мәлімет қалдырған.&lt;ref&gt;[http://www.authorstream.com/Presentation/kosenova.r-2039892/ Қазақстан аумағының географиялық зерттелу тарихы мен философиясы]&lt;/ref&gt;

=== Ұлы Жібек жолы ===
Қытай жазба деректерінде б.з.б. II-I ғасырларда [[Үйсін мемлекеті]]нің Қытай өкіметімен қарым-қатынастары жайлы мәліметтер бар.  
[[File:Silkroutes.jpg|250px|thumb|right|Ұлы Жібек жолы.]]
Жібек жолының басы Қытай жеріндегі [[Хуанхэ]] өзенінің аңғарындағы аймақтан басталды. Ол Ұлы Қытайдың батыс шетінен өтіп, [[Іле]] өзенімен [[Ыстықкөл]]ге жетеді. Жол осы арада батысқа және солтүстік-батысқа қарай шығу үшін оңтүстік, солтүстік бағыттарға тармақталады. Оңтүстік бағыт Ферғана, [[Самарқан]], [[Ирак]], [[Иран]], [[Сирия]] елдері мен [[Жерорта теңізі]]не шыққан. Ал солтүстік бағыт Оңтүстік Қазақстанда [[Сайрам|Испиджаб]] (Сайрам) қаласына келіп және екі тармаққа бөлінген. Біреуі Орта Азияға қарай, екіншісі [[Түркістан қаласы|Түркістан]] арқылы Сырдарияның төменгі ағысымен батыс Қазақстанға шығып, Еуропаға қарай өткен. Сауда қалалары Оңтүстік Қазақстанда - [[Суяб]], [[Құлан]], [[Тараз]], [[Отырар]], [[Баласағұн]], [[Сайрам]], [[Сауран]].&lt;ref&gt;[http://www.baq.kz/kk/news/15836 Жібек жолының бойындағы қалалар] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402092830/http://www.baq.kz/kk/news/15836 |date=2015-04-02 }}&lt;/ref&gt;

=== Ежелгі заманнан XVIII ғ. 30-шы жылдарға дейінгі аралық ===
Бұл дәуірде саудагерлер мен елшілердің кездейсоқ саяхаттарының нәтижесінде қазақ жерінің сыртқы көрінісі туралы үздік те қарапайым деректер жинақталған.

[[Әбу Насыр Әл-Фараби]] қазақ жеріндегі қазіргі географиялық атаулардың қалыптасуына үлес қосты, астрономиялық зерттеулері (күн сағат, т.б.) қазақ жері туралы мағлұматтарды толықтыра түсті.

[[Махмұд Қашқари]]дың «[[Диуани лұғат ат-түрк]]» деген еңбегінің географиялық маңызы зор болды. Ғалымның қолжазба күйінде сақталған дүние жүзінің «дөңгелек картасына» қазақ жеріндегі көптеген нысандарды түсірді. Сонымен қатар ол Қазақстандағы географиялық атауларды табиғат жағдайларымен байланыстырып түсіндіруге тырысты. Қазақстан мен Орта Азия аумағында болған кейбір тарихи оқиғалар жайында (мәселен, [[Ескендір Зұлқарнайын|Ескендір Зұлқарнайын жорығы туралы]]) құнды мәліметтер келтіріледі.&lt;ref&gt;[http://www.tarih-begalinka.kz/kk/history/medieval/figures/mohammed/ Тарих порталы Махмұд Қашқари мақаласы]&lt;/ref&gt;

Елюй Чу - Цай (1219) мен Чань Чунь (1221) [[Іле]]-[[Талас өзені|Талас өзендерінің]] аралығындағы елдер туралы мәліметтер жинаған. [[Талас өзені|Талас]], [[Сырдария]] өзендерінің табиғат жағдайларын сипаттаған.

=== Орыс саяхатшыларының Қазақстанда жүргізген зерттеулері ===
[[Қадырғали Жалайыр]] «[[Жылнамалар жинағы]]» атты географиялық мазмұндағы кітап жазған. Қадырғали Жалайыри «Жылнамада» Шығыс елдеріне, оның шаһарларына шолу жасап, түркі тайпаларына анықтама береді. Қазақ хандарының өмірбаяндарына тоқталады. Ол қазақ жері, оның қалалары туралы аса құнды тарихи деректер қалдырды.&lt;ref&gt;[http://1referat.kz/kazak-adebieti/qadyrgali-zhalajyr.html 1referat.kz Қадырғали Жалайыри мақаласы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402152852/http://1referat.kz/kazak-adebieti/qadyrgali-zhalajyr.html |date=2015-04-02 }}&lt;/ref&gt;

XVII ғасырда Қазақстан аумағы [[Семен Ульянович Ремезов|С. Ремезов]] жасаған «Сібірдің сызба кітабы» атты картаға кірді. XIX ғасырдың II жартысында Қазақстан табиғатына ғылыми-географиялық тұрғысынан сипаттама берілді.

[[Петр Петрович Семенов-Тян-Шанский|Семенов-Тян-Шаньский]] (1827-1914) Еуропалық ғалымдардың ішінде Тянь-Шаньды зерттегендердің алғашқысы, 1856-1857 жылдары Орталық және Солтүстік Тянь-Шаньға Хан-Тәңірі массивіне дейін барды.

1851 жылы Семенов-Тян-Шанский Тянь-Шань саяхатына шыққан кезінде Омбыда [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]]пен танысып, оның болашақ ғылыми жұмыстарына бағыт сілтеді. Семенов-Тян-Шанскийдің кеңесімен Шоқан әйгілі Қашғар саяхатын жүзеге асырды. Аса бай коллекциялар жинап, өсімдіктер мен жануарлардың бұрын белгісіз жүздеген түрлерін ашты. Оның басшылығымен Ш. Уәлихановтың, [[Николай Михайлович Пржевальский|Н.М. Пржевальскийдің]], [[Григорий Николаевич Потанин|Г.И. Потаниннің]], И.Д. Черскийдің, [[Владимир Афанасьевич Обручев|В.А. Обручевтің]] т.б. экспедициялары ұйымдастырылды.&lt;ref&gt;[http://referatkaz.kz/petr-petrovich-semenov-tyan-shanskij-1827-1914-zhzh/ Петр Петрович Семенов-Тян-Шанский туралы қазақша реферат] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402142207/http://referatkaz.kz/petr-petrovich-semenov-tyan-shanskij-1827-1914-zhzh/ |date=2015-04-02 }}&lt;/ref&gt;

[[Николай Алексеевич Северцов|Н.А. Северцов]] (1827-1885) 1857-1867 жылдары [[Арал теңізі]]н, [[Сырдария]]ның төменгі ағысын және [[Қаратау]] жоталарын зерттеді. Н.А. Северцовтің Қазақстанды зерттеу жұмыстары П.П. Семеновтың Тянь-Шаньды зерттеуімен тұстас келді. Ол әуелде Арал теңізі мен Сырдарияның төменгі сағасына сапар шекті. Одан соң Тянь-Шаньда, [[Жетісу]], [[Қызылқұм (шөл)|Қызылқұм]], [[Қаратау]] өңірлерінде зерттеу-бақылау жұмыстарын жүргізді, [[Үстірт]] пен [[Мұғалжар тауы|Мұғалжар]]ды зерттеді. Осы зерттеулер нәтижесінде Н.А. Северцов Қазақстан жерінде жануарлардың таралуы жайында ғылыми ой-пікірлерді кеңейтті.

[[Иван Васильевич Мушкетов|И.В. Мушкетов]] (1850-1902) [[Тянь-Шань]] мен [[Жетісу Алатауы|Жоңғар Алатауы]]ның кұрылысын зерттеген.
Әулиеата (қазіргі [[Тараз]]) қаласының маңын, Ыстықкөлді зерттеді. Сонымен қатар [[Іле Алатауы|Ілені]], [[Күнгей Алатау|Күнгей]] және [[Теріскей Алатауы|Теріскей Алатау]]ды бірнеше жерден басып өткен. И.В. Мушкетов Орта Азияның физикалық географиясы мен геологиясына арналған «Түркістан» (1886-1906) еңбегін жазды. Мушкетовтың Түркістан монографиясының негізгі бөлігі Тянь-Шань тауларының жүйесін, оның мұз басуын, сондай-ақ тау етектеріндегі жазық жерлер мен жота аралық аңғарлар мен ойыстарда сары (лесс) топырақты және саздақ балшықты жерлердің пайда болуындағы метеорологиялық жағдайын зерттеді. Ол шекараларды анықтап, алғашқы геологиялық қартасын (1881) жасады. 1887 жылы Верныйда ([[Алматы]]) болған жер сілкінудің себептері мен шөлді аудандардағы жел әрекеті туралы құнды деректер жинақтады.&lt;ref&gt;[http://www.zharar.com/kz/referat/258-referat_geografiya.html XVI-XIX ғасырларда Қазақстан аумағын физикалық-географиялық тұрғыдан зерттеу]&lt;/ref&gt;

[[Лев Семенович Берг|Л.С.Берг]] (1876-1950) Солтүстік Қазақстандағы тұзды көлдерді, Арал теңізін зерттеген. Берг Арал теңізі мен Балқаш көлі балықтарын зерттеді. Алынған ғылыми мәліметтері оның үш томдық «КСРО және көрші елдер тұщы су балықтары» (1948–49) деген кітабына енді.&lt;ref&gt;[http://el.kz/m/articles/view/content-28452 Қазақстан зоологиясы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402142309/http://el.kz/m/articles/view/content-28452 |date=2015-04-02 }}&lt;/ref&gt;

[[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Ш. Уәлиханов]] (1835-1865) [[Жетісу Алатауы|Жоңғар Алатауы]] мен Іле өңірін зерттеген. [[Балқаш]] пен [[Алакөл (көл)|Алакөл]]дің ұқсастықтарын дәлелдеген. [[Орталық Азия]] мен [[Шығыс Түркістан]]ның карталарын жасаған. Оның редакциясымен «Балқаш көлі мен Алатау жотасы аралығының картасы», «Құлжа қаласының жобасы», «Ыстықкөл экспедициясының қорытындысына қосымша карта» т.б. дайындалған.&lt;ref&gt;[http://asyl-bilim.kz/load/p_nder/geografija/u_likhanov_sho_an_shy_ys_ly/6-1-0-234 Уәлиханов Шоқан Шыңғысұлы asyl-bilim.kz порталынан]&lt;/ref&gt;

=== Қазақстан аумағының жаңа дәуірде зерттелуі ===
[[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Қ.И.Сәтбаев]] (1899-1963) Орталық Қазақстанды ұзақ жылдар зерттеуінің нәтижесінде [[Жезқазған]]дағы аса бай мыс кенінің қорын ашуға мүмкіндігін берді. Минералды шикізатқа бай, [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]], [[Кенді Алтай]] сияқты аймақтарға ерекше назар аударды. Жер бедері мен климаты зерттеліп, климаттың аудандастырылуы жасалды. 640-тан аса ғылыми еңбектері бар.&lt;ref&gt;[http://satpaev.psu.kz/index.php?option=com_content&amp;view=category&amp;layout=blog&amp;id=3&amp;Itemid=13 Қаныш Сәтбаев порталы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141108125334/http://satpaev.psu.kz/index.php?option=com_content&amp;view=category&amp;layout=blog&amp;id=3&amp;Itemid=13 |date=2014-11-08 }}&lt;/ref&gt;

* 1920 жылы Қазақстанда зерттеу қоғамы құрылды.
* 1939 жылы арнайы География секторы құрылып, оны ғалым [[Николай Николаевич Баранский|Н.Н. Баранский]] басқарды. Ол Қазақстанды 5 экономикалық ауданға бөлді.&lt;ref&gt;[http://www.itest.kz/lekciya_qazaqstannyng_ehkonomikalyq_audandary Қазақстанның экономикалық аудандары]&lt;/ref&gt;
* 1946 жылы [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы|Қазақстан Ғылым академиясы]] құрылды.
* 1950 жылы «Қазақстан» атты монография шығарылды.

== Қазақстан аумағының геологиялық құрылысы ==
Қазақстан жерін палеозойға дейін тұтастай теңіз суы басып жатқан қозғалмалы аймақ болған. Қазақстанның батыс аймағында ғана жер қыртысының тұрақтанған бөлігі [[Шығыс Еуропа платформасы]]ның шағын аймағы қалыптасқан.

[[Палеозойлық қатпарлықтар аймақтары|Палеозойдың]] алғашқы жартысында болған каледондық тау түзілісі кезінде жер қыртысындағы қозғалыстар әсерінен Қазақстан жеріндегі [[Тянь-Шань]] тауларының солтүстігі мен Сарыарқа тауларының солтүстік батысы көтерілді. Палеозойда пайда болған таулар үгіліп, шайылып, тау жыныстары басқа жаққа тасымалданып, ойыстарды толтырып жазыққа айналған.&lt;ref&gt;[http://www.itest.kz/lekciya_qazaqstannyng_zher_bederi_geologiyalyq_qurylysy_zhane_pajdaly_qazbalary Қазақстанның жер бедері, геологиялық құрылысы және пайдалы қазбалары]&lt;/ref&gt;

# Палеозойға дейінгі жыныстар: Солтүстік, Тянь-Шань жоталары, [[Мұғалжар тауы|Мұғалжар]], [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]]ның солтүстігі мен батысында.
#  Палеозой жыныстары: Мұғалжар, Сарыарқа, [[Тянь-Шань|Солтүстік Тянь-Шань]], [[Жетісу Алатауы|Жоңғар Алатауы]]нда таралған.
# [[Мезозой]] жыныстары: [[Маңғыстау таулары|Маңғыстау]]да, [[Іле]], Торғай ойыстарында ғана кездеседі.
# Кайнозой жыныстары
## Палеогендік шөгінділер: [[Шу аңғары|Шу]], [[Іле]], [[Зайсан қазаншұңқыры|Зайсан]] өңірлерінде кездеседі.
## Неогендік шөгінділер: биік тау бөктерінде кездеседі
## Антропогендік шөгінділер: [[Каспий маңы ойпаты]], [[Қарақұм]], Торғай үстіртінде кездеседі.

=== Қазақстан аумағындағы жер бедерінің дамуы мен қалыптасуы ===
Қазақстанның қазіргі [[жер бедері]] [[палеогеография]]лық дамудың талай ұзақ кезеңдерінен кейін, теңіздік және континенттік жағдайлардың алмасып отыруынан, [[климат]]тың үнемі өзгеріске ұшырауынан және [[тектоникалық қозғалыстар]]дың нәтижесінде қалыптасқан. Республиканың орталық бөлігінде болған [[Герциндік қатпарлық|варийлік (герциндік)]] тау жүйелері палеозойдан бастап қарқынды континенттік мүжілуге ұшырау салдарынан, қалдық қырқалы [[денудациялық жазық]]тар мен аласа тауларға айналды. [[Төрттік кезең]]де ғана [[Маңғыстау түбегі]] мен оған жапсарлас аудандар климаты қуаң жазық құрлыққа айналды. Қазақстанның оңтүстік-шығысында неоген-төрттік кезеңде түзілген биік таулы аймақтың қалыптасу процесі бүгінге дейін созылуда. Оған жер қыртысының осы аймақтағы қозғалыстары мен сілкінулері дәлел. Таулы өңірді табиғат тарихында 3 рет мұз басқан, соның салдарынан мұнда [[қар]], [[мұздық]]тық, [[аңғар]]лар, [[Морена|мореналық материалдар]] ұшырайды.&lt;ref&gt;[http://kladovka.forum.com.kz/viewtopic.php?id=9141 Қазақстанның жер бедері] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304214047/http://kladovka.forum.com.kz/viewtopic.php?id=9141 |date=2016-03-04 }}&lt;/ref&gt;

== Жер бедерінің негізгі сипаты ==
=== Жазықтар ===
Қазақстан жерінің 1/3-ін [[Батыс Сібір жазығы]]ның оңтүстік бөлігі (Солтүстік Қазақ Жазығы), [[Тұран ойпаты]], [[Каспий маңы ойпаты]] алып жатыр.

[[File:Western sibir.PNG|250px|thumb|right|&lt;div style=&quot;margin-left: 5px; border-width: 0; text-align: left;&quot;&gt;[[Батыс Сібір жазығы]] 
&lt;br /&gt;1. Есіл жазығы&lt;br /&gt;2. Құлынды даласы&lt;br /&gt;3. Барабы жазығы&lt;br /&gt;4. Васюган жазығы&lt;br /&gt;5. Сібір Увалдары&lt;/div&gt;]]
Оңтүстігінде [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]] мен [[Алтай таулары]] мен шектеседі, батысында [[Орал тауы]]мен, шығысында [[Орта Сібір таулы үстірті|Орта Сібір]] қыратына дейін созылып жатыр. [[Батыс Сібір жазығы]] Ертіс маңы және Есіл-Тобыл жазықтары болып екіге бөлінеді. Жазықтың жер бедері бірыңғай тегіс, абсолюттік биіктігі 50-200 м-ге дейін.

[[Тұран ойпаты]]ның құрылықтың ішкі аймағында орналасуы [[Шығыс Еуропа]]ның өзі орналасқан ендіктеріне қарағанда қысы суық, жазы ыстық болып климаты шұғыл континенттілігін, желдің, температураның әсерінен жүретін үгілу үрдісін, жер бедерінің эолдық пішіндерін, құрғақ климат жағдайында топырақ пен өсімдіктер жамылғысының шөлге тән түрлерін таралуын анықтайды.&lt;ref&gt;[http://1referat.kz/geografiya-ekonomikalyk-geografiya-geologiya-geodeziya/turan-ojpatynyn-klimaty-ishki-sulary-organikalyq-duniesi.html Тұран ойпатының климаты, ішкі сулары, органикалық дүниесі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402112210/http://1referat.kz/geografiya-ekonomikalyk-geografiya-geologiya-geodeziya/turan-ojpatynyn-klimaty-ishki-sulary-organikalyq-duniesi.html |date=2015-04-02 }}&lt;/ref&gt;

[[Сырдария]] өзені Тұран ойпатын солтүстікке және оңтүстікке бөледі, оңтүстігінде - [[Қызылқұм (шөл)|Қызылқұм]], солтүстігінде - [[Қарақұм]], [[Үлкен Борсық|Үлкен]] және [[Кіші Борсық]] құмдары алып жатыр.

Солтүстігінде [[Жалпы Сырт]] қыраты, шығысында [[Орал алды үстірті]], оңтүстігінде [[Маңғыстау таулары]]мен, батысында Ергене қыратымен шектеседі.

Ұзындығы - батыстан-шығысқа қарай 1000 км. Ені - 500 км. Ауданы - 200 мың км²&lt;ref&gt;[http://referaty.ucoz.kz/load/1-1-0-205 Батыс Қазақстан облысының табиғат жағдайына қысқаша сипаттама]&lt;/ref&gt;. [[Каспий маңы ойпаты]] - еліміздегі ірі жазықтардың бірі. Ойпаттың ерекше кұрылымы - тұз күмбездері. Оңтүстік бөлігінде 10-15 м-лік [[бэр төбешіктері]] кеңінен тарлаған. Ағын су тапшы. 
{{main|Батыс Сібір жазығы|Тұран ойпаты|Каспий маңы ойпаты}}

=== Үстірттер мен қыраттар ===
[[File:Маңғыстау үстіртіндегі қорымтастар.jpg|250px|thumb|right|Маңғыстау үстіртіндегі қорымтастар]]
[[File:Betpack-Dala.JPG|250px|thumb|right|Бетпақдала үстірті.]]

Қазақстан жер бедерінің биіктеу әрі үлкен бөлігін қыраттар алып жатыр. Олар: [[Үстірт (Маңғыстау)]], [[Торғай Үстірті|Торғай]], [[Орал алды үстірті]], [[Жалпы Сырт]] қыратының бір бөлігі, [[Бетпақдала]] үстірті, Балқаш маңындағы жазықтар.&lt;ref&gt;Қазақстанның физикалық географиясы, Алматы: [[Атамұра баспасы|Атамұра]], 2008. [ISBN 9965-34-809-Х]&lt;/ref&gt;

[[Үстірт (Маңғыстау)]] - [[Арал теңізі]] мен Каспий маңы ойысы ([[Маңғыстау түбегі]]) тік беткейлі кемерлер арқылы шектеледі. Оның беткі қабатын қалыңдағы бірнеше ондаған метрге жететін қалың әктас қабатты бостау жыныстар бұзылудан сақтайтын қалқан қызметін атқарып тұрады. Абсолюттік биіктігі 22 метрден (солтүстік жон) 314 метрге дейін (мұзбел) артады, жондардың аралығындағы ойыстардың табанының абсолюттік биіктігі 63 метрден (Барсакелмес ойысы) 100 метрге дейінгі аралықта ауытқиды.&lt;ref&gt;[http://bilimkozy.idhost.kz/368-maystau-strt.html Маңғыстау үстірті туралы қазақша реферат] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402115116/http://bilimkozy.idhost.kz/368-maystau-strt.html |date=2015-04-02 }}&lt;/ref&gt;

[[Торғай Үстірті]] негізінен [[Қостанай облысы]]ның аумағында, аздаған бөлігі [[Ақмола облысы|Ақмола]] және [[Қарағанды|Қарағанды облыстары]] жеріне кіреді. Шығысында [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]], батысында [[Мұғалжар тауы|Мұғалжар]] және оңтүстік Оралдың аралығында жатыр. [[Торғай Үстірті]] мен Сарыарқаның аралығындағы ойысты  «[[Торғай қақпасы]]» деп атайды. Тұран плитасының солтүстігінде орналасқан. Орташа биіктігі 200-300 м.

Орал алды үстірті Каспий маңы ойпаты мен [[Мұғалжар тауы|Мұғалжар тауларының]] аралығын қамтиды. Оның солтүстік-шығыс бөлігі 400-450 м-ге дейін көтерілген. Жем, Қайнар, Сағыз, Ойыл, Елек, Ор, Сарықобда, Үлкенқобда, Бұлдырты, Өлеңті өзендері басын осы жерден алады. Үстірт оңтүстік-батысқа қарай аласарады. Орташа биіктігі 100-300 м.

Жалпы Сырт - Орал тауы мен Еділ өзені аралығындағы үлкен қырат. Қыраттың оңтүстік-шығыс бөлігі, ҚР-ның солтүстік-батысында орналасқан. Еділ мен Жайық аралығындағы су айрығы. Орташа биіктігі 259 м ([[Ешкітау (тау, Батыс Қазақстан облысы)|Ешкітау]]).

Бетпақдала үстірті – Ұлытау ауданының оңтүстік бөлігін алып жатыр, ол Шу мен Сарысу өзендері аралығында орналасқан.&lt;ref&gt;[http://www.tau-2007.narod.ru/u_zherbederi.html ҰЛЫТАУ НОМАД]&lt;/ref&gt; Шығысында [[Балқаш]] көлімен, батысында [[Сарысу өзені|Сарысу]] өзенінің төменгі ағысымен, оңтүстігінде [[Шу (өзен)|Шу]] өзені аңғарымен, солтүстігінде [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқамен]] шектеседі. Тұзды көлдер, сор, тақыр, ағынсыз тұйық ойыстар кездеседі. Орташа биіктігі 300-350 м. Ең биік жері - Желтау жотасы 974 м.

Балқаш маңы жазығы оңтүстігінде Балқаш көлі, оңтүстік-шығысында Жоңғар Алатауы, оңтүстігінде - Іле Алатауы, батысында Шу-Іле тауларымен шектеседі. Орташа биіктігі 350-700 м.
{{main|Қазақстан жазықтары, үстірттері және қыраттары|Үстірт (Маңғыстау)|Торғай Үстірті|Жем үстірті|Жалпы Сырт|Бетпақдала|Балқаш маңы жазығы}}

=== Таулы өлкелер ===
==== Аласа таулы өлкелер ====
[[Сурет:Актюбинская область. Горы Мугоджары. Берёзовая роща.jpg|thumb|right|250px|[[Мұғалжар тауы]] аласа таулар қатарына жатады.]] 
Аласа таулы өлкелерге Қазақстанның аласа таулы аймақтарындағы жеке дара тау массивтері мен [[Тянь-Шань]], [[Жетісу Алатауы]], [[Тарбағатай тауы|Тарбағатай]], [[Сауыр жоталары|Сауыр]], [[Алтай таулары|Алтай]] тау жүйелерінің 1900-2100 м-ге дейінгі бөктерлері енетін аймақ бедері кіреді.

===== Сарыарқа немесе Қазақтың ұсақ шоқысы ===== 
Сарыарқаның батыс және солтүстік-батыс бөлігі [[Каледон қатпарлығы|каледон]], шығыс бөлігі [[Герциндік қатпарлық|герцин]] тау түзілу кезеңінде қалыптасқан. Батысында - Торғай үстірті, шығысында - Сауыр-Тарбағатай, оңтүстігінде - Балқаш көлі, Бетпақдала, солтүстігінде - Солтүстік Қазақ жазығы. Ең биік жері - [[Ақсораң]] (1565 м) және [[Қарқаралы таулары|Қарқаралы]] (1403 м). [[Шыңғыстау]] (1305 м), [[Ұлытау таулары|Ұлытау]] (1133 м), [[Баянауыл тауы|Баянауыл]] (950 м) таулары.
{{main|Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)}}

===== Мұғалжар ===== 
Орал тауының оңтүстік жалғасы болады. Орташа ұзындығы - солтүстіктен оңтүстікке қарай 450 км. Орташа биіктігі - 657 м. Ең биік жері - Үлкен [[Боқтыбай]].&lt;ref&gt;[http://el.kz/m/articles/view/content-27268 Мұғалжар тауы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402100128/http://el.kz/m/articles/view/content-27268 |date=2015-04-02 }}&lt;/ref&gt; Тау жыныстары: магмалық, шөгінді жыныстар.
{{main|Мұғалжар тауы}}

===== Маңғыстау таулары =====
Каспий теңізінің [[Маңғыстау түбегі]] Сарыарқаға қарағанда жас, бірақ кұрылысы мен жер бедерінің сипаттамасы ұқсас. Су ресурстарының тапшылығы Маңғыстау түбегінің табиғи ресурстарын игеруге кедергі болуда. Ең биік жері [[Қаратау жотасы (Маңғыстау)|Қаратау]] ([[Бесшоқы (тау, Маңғыстау облысы)|Бесшоқы]] 556 м), ең төменгі жері [[Қарақия ойысы|Қарақия]] (-132м) ойысы. 
{{main|Маңғыстау таулары}}

==== Биік таулы өлкелер ====
[[File:Kazakhstan Altay 2.jpg|thumb|right|250px|[[Алтай таулары]]]]
[[Сурет:Kaindy_lake_south-east_Kazakhstan.jpg|thumb|right|250px|Іле Алатауы, [[Қайыңды көлі]]]]
[[Сурет:Piktalgar.jpg|thumb|right|250px|[[Талғар шыңы]], Іле Алатауы]]
Биік таулы өлкелерге Қазақстанның  шығысы мен оңтүстік шығысындағы [[Алтай таулары|Алтай]], [[Сауыр-Тарбағатай]], [[Жетісу Алатауы]], [[Тянь-Шань]] тау жүйелері жатады.

===== Алтай =====
Тау мен өңірдің бөлігі Шығыс Қазақстан облысында орналасқан.&lt;ref&gt;[http://www.zharar.com/tags/%D0%B0%D0%BB%D1%82%D0%B0%D0%B9+%D1%82%D0%B0%D1%83%D1%8B+%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8B+%D1%88%D1%8B%D2%93%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0/?Like© Алтай таулары www.ZHARAR.com]&lt;/ref&gt;

Үш ауданға бөлінген: Оңтүстік, Батыс немесе [[Кенді Алтай]] және [[Қалба жотасы|Қалба]] жоталары.

# ''Оңтүстік Алтай'': Солтүстігінде [[Бұқтырма (өзен)|Бұқтырма]] мен оңтүстігінде Қара Ертіс өзені аралығында жатыр.
# ''Батыс'' немесе ''Кенді Алтай'': Қазақстан жеріне батыс жағымен кіретін [[Қызылқарағай жотасы|Қызылқарағай]], [[Холзун]], [[Қатын жотасы]] ([[Мұзтау шыңы|Мұзтау]] 4506 м). Кенді Алтайда аса ірі полиметалл кендері (мыс, мырыш, қалайы, қорғасын, вольфрам, күміс, алтын) шоғырланған.
# ''Қалба тау жотасы'': Алтай тауларының [[Ертіс]] өзенінен батысқа қарай созылған жалғасы болып есептеледі. Ең биік жері - Сарышоқы (1606м), [[Сауыр жоталары|Сауыр]], Тарбағатайдың солтүстігінде Зайсан, ал оңтүстігінде Алакөл қазаншұңқыры. 
{{main|Алтай таулары}}

===== Тарбағатай (Барқытбел) =====
Қазақстан жеріне оның солтүстік бөлігі ғана кіреді, солтүстігінде мұздықтар бар. Биік нүктесі - [[Тастау]] шыңы (2992 м).
{{main|Тарбағатай тауы}}

===== Сауыр =====
Сарыарқаның шығысындағы жалғасы, ең биік жері - Мұзтау шыңы (3816 м)
{{main|Сауыр жоталары}}

===== Жоңғар таулы өлкесі =====
Шығыстан батысқа қарай, шамамен 400 км созылып жатқан, ені 50-ден 190 км дейін жететін таулар. Олардың жер бедеріне құламалы тектоникалық кертпештермен бөлінген тау жоталары мен тауаралық ойпат шұңқырлардың алмасуы тән.&lt;ref&gt;[http://oldkazakh-tv.softdeco.net/kaz/natureskingdom/archive/Zhongar__Alataui_1309965194.html/ Жоңғар Алатауы-oldkazakh-tv]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

[[Жетісу Алатауы]] солтүстігінде Алакөл қазаншұңқыры мен оңтүстігінде Іле өзені аңғары аралығында батыстан-шығысқа созыла орналасқан. Қытайдағы [[Ебінұр]] көлінің ойысы мен Алакөл қазаншұңқырын қосып жатқан тауаралық өткелі «[[Жетісу қақпасы]]». Ең биік жері [[Бесбақан]] - 4622 м. Жетісу Алатауы (5000 м): Солтүстік жотасы, Оңтүстік жотасы болып бөлінеді.
{{main|Жетісу Алатауы}}

===== Тянь-Шань таулы өлкесі =====
Қазақстан жерінің оңтүстік-шығыс және шығыс бөлігін қамтиды. Негізінен ендік бағытқа жақын жатқан тау тізбектерінен құралады. Биік шыңдары – [[Жеңіс шыңы|Жеңіс]] (7439 м) және [[Хан Тәңірі шыңы|Хантәңірі]] (6995 м). Қазақстанға [[Қаратау жотасы (Тянь-Шань)|Қаратау]], [[Қырғыз Алатауы]], Шу-Іле таулары, [[Іле Алатауы]] және [[Кетпен жотасы|Кетпен (Ұзынқара)]] жоталары қарайды.
{{main|Тянь-Шань таулы өлкесі}}

===== Кетпен жотасы =====
Кетпен жотасы, Ұзынқара – [[Тянь-Шань]] тау жүйесінің солтүстік доғасына кіретін жота. Тянь-Шаньнан басталып, [[Кетпен жотасы|Кетпен]] тау аралық ойысымен бөлінеді. Батысы Қазақстанда, шығысы Қытайда жатыр. Ұзындығы - 300 км, ені - 40-50 км. Ең биік жері - Небесная шыңы (3652 м).
{{main|Кетпен жотасы}}

===== Күнгей Алатау =====
[[Күнгей Алатау]] - ұзындығы 275 шақырымға созылатын тау жотасы. Іле Алатауымен қосылып Солтүстік Тянь-Шаньды құрайды.&lt;ref&gt;[http://my.mail.ru/community/altel.kz/multipost/7604000033B8C009.html Күнгей Алатау]&lt;/ref&gt; Қазақстан аумағында шығыс бөлігінің солтүстік беткейі жатады. Ең биік жотасы Иманбұлақ шыңы, 4647 м.
{{main|Күнгей Алатау}}

===== Іле Алатауы =====
Тянь-Шаньның солтүстігіндегі ең биік тау жотасы. Ұзындығы - 350 км. Ең биік нүктесі - [[Талғар шыңы]] (4973 м).
{{main|Іле Алатауы}}

===== Қырғыз Алатауы =====
Күнгей және Іле Алатауының батысында орналасқан. Батыс бөлігінің солтүстік беткейі Қазақстан жерінде (Жамбыл облысы). Жалпы ұзындығы 375 км.&lt;ref&gt;[http://el.kz/m/articles/view/content-5106 Алатау таулары-el.kz] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402144030/http://el.kz/m/articles/view/content-5106 |date=2015-04-02 }}&lt;/ref&gt;
{{main|Қырғыз Алатауы}}

===== Батыс Тянь-Шань =====
Талас Алатауынан басталып, оңтүстік батысқа қарай созылып жатыр. Ірі таулары - [[Өгем жотасы|Өгем]], Піскем, Қаратау (2176 м). Тянь-Шаньның қатты өзгеріске ұшыраған ең шеткі солтүстік-батыс жотасы - Қаратау.
{{main|Батыс Тянь-Шань}}

==== Қазақстанның биік тау шыңдары ====
* [[Хан Тәңірі шыңы|Хантәңірі]] (Сарыжаз жотасы) - 6995 м,
* [[Бүкіл одақтың география қоғамына 100 жыл шыңы]] (меридиандық жота) - 6276 м,
* [[Талғар шыңы]] (Іле Алатауы) - 4973 м,
* [[Шоқтал]] тауы (Күнгей Алатау) - 4770 м,
* [[Бесбақан]] тауы (Жоңғар Алатауы) - 4622 м, 
* [[Металлургтер]] тауы (Іле Алатауы) - 4600 м, 
* [[Мұзтау шыңы]] (Алтай тауы, Қатын жотасы) - 4506 м,
* [[Манас шыңы]] (Талас Алатауы) - 4482 м,
* [[Ашутор]] тауы (Теріскей Алатауы) 4427 м,
* [[Мұзтау жотасы|Мұзтау тауы]] (Жонғар Алатауы) - 4370 м, 
* [[Комсомол шыңы]] (Іле Алатауы) - 4330 м.

==Пайдалы қазбалары==
[[Сурет:Coal.jpg|thumb|right|150px|[[Көмір]]]]
[[Сурет:Mineraly.sk - bauxit.jpg|thumb|right|150px|[[Боксит]]]]
[[Сурет:ChromiteUSGOV.jpg|thumb|right|150px|[[Хромит]]]]
Мұнай, газ — Қазақстанда мұнайдың болжамдық қорлары 20-25 млрд. т., 200-дей мұнай және газ кен орындары барланған. Барланған мұнайдың алынатын қоры 2,2 млрд т, газ - 2,5 трлн/м³ құрап отыр. 200-ге жуық көмір кен орындары шоғырланған. Геологиялық қоры - 164,4 млрд т. Оның ішінде: тас көмір 17,6 млрд. т; қоңыр көмір 92,8 млрд. т.

=== Кенді пайдалы қазбалар ===
[[Темір]] — геологиялық қоры 17 млрд. т. Оның 93% мөлшерін ірі кен орындары алады. [[Хромит]] — хромит қоры бойынша Қазақстан әлемде 2-ші орында. Қорлары - 230 млн. т. Ірі кен орыны шоғырланған аймақ – Мұғалжар тауы. [[Марганец]] — баланстық қоры 400 млн. т. Болжамдық қорлары 850-900 млн. т. [[Мыс]] — ірі кен орындары Жезқазған, Жамантай мыс кенінің қоры 10 млн. т. асады. Қорғасын-мырыш —100-ден аса кен орындары бар. [[Алюминий]] — шикізат ретінде ең көп тараған боксит болып табылады. 200 кен орны бар. [[Алтын]] —196 алтын кен орны бар. Қазақстан алтын қоры бойынша әлем елдерінің бірін ондығына, өндірісі бойынша - үшінші орынға ие.

=== Сирек кездесетін металдар ===
[[Молибден]] — Қазақстан молибден қоры жөнінен әлемде төртінші, Азия елдері арасынан бірінші орында. 84 кен орны бар. [[Вольфрам]] — қоры жөнінен Қазақстан әлемде бірінші орын алады. Вольфрам қорының 53%- ы 16 ірі кен орнында шоғырланған. [[Уран (химиялық элемент)|Уран]] — 100-ден астам кен орны Қазақстанда шоғырланған. Солтүстік Қазақстанда 50 кен орны бар.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
| Пайдалы қазбалар  || Негізгі кеніштер
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
| '''Жанатын пайдалы қазбалар.''' 
Мұнай мен газ, көмір				
|| Атырау, Ақтөбе, Орал және Маңғыстау облыстарында шоғырланған: 
Доссор, Өзен, Жетібай, Қаражамбас, Қаламқас, Теңіз т.б.&lt;br /&gt;
Қарағанды, Екібастұз, Майкүбі
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
| '''Кенді пайдалы қазбалар.'''
темір, маргенец, хром, никель, алюминий &lt;br /&gt;
Түсті металл: &lt;br /&gt;
қорғасын-мырыш, алтын 
||Қашар, Соколов-Сарыбай кеніштері, &lt;br /&gt;
Кентөбе, Қаратас, Атасор 
Атасу, Жезді, Ұлытау, Сарыарқа, Қаратау &lt;br /&gt;
Кемпірсай, Дөң Кемпірсай, Бұрақтал, Аққара&lt;br /&gt;
Ақмола, Торғай Жезқазған, Балқаш, Қоңырат, Бозшакөл &lt;br /&gt;
Кенді Алтай, Риддер, Зырян, Текелі, Ащысай, Қалба жотасы, Жетіқара, Степняк, Ақсу, Майқайың
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
| '''Кенсіз пайдалы қазбалар. '''
асбест, фосфорит, тұз
|| Жітіқара, Жезқазған, Шу-Іле таулары, Хан-тау Шолақтау, Ақсай, Жаңатас&lt;br /&gt;
Каспий маңы ойпаты, Арал.&lt;br /&gt;
|}

== Ішкі сулары ==
[[Сурет:Ural river.jpg|thumb|right|200px|Жайық өзені]]
Қазақстанда 85 022 өзен бар, соның ішінде 84 694 ''шағын'' (ұзындығы 100 км-ге дейін), 305 ''орташа'' (500 км-ге дейін) және 23 ''ірі'' (500-1000 км-ден астам өзендер) қатарына жатады.&lt;ref&gt;[http://massaget.kz/layfstayl/alemtanu/Qazaqstanym/2779/ Қазақстан өзендері]&lt;/ref&gt;

Суға толы өзендер Алтай, оңтүстік-шығыста Жетісу, Іле-Алатауында (өзен торының жиілігі 0,4-1,8 км), Арал және [[Каспий маңы ойпаты|Каспий маңы]] шөлді өңірлерде өзен торының жиілігі 0,03 км-ге дейін барады. Ұзындығы 1000 км. асатын өзендер: [[Сырдария]], [[Шу (өзен)|Шу]], [[Іле]], [[Ертіс]], [[Жайық]], [[Есіл]], [[Тобыл]].

=== Өзендер ===
Каспий теңізі алабы — Батыс Қазақстан өзендерін қамтиды. Оларға: [[Жайық]], [[Жем (өзен)|Жем]], [[Сағыз өзені|Сағыз]], [[Ойыл (өзен)|Ойыл]], [[Үлкен Өзен (өзен)|Үлкен Өзен]], [[Кіші Өзен]] жатады.&lt;ref&gt;[http://isurak.kz/10608/%D2%9B%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D2%A3 Қазақстанның өзен алаптары]&lt;/ref&gt;

Арал теңізі алабына — Оңтүстік және Орталық Қазақстан бөлігінің өзендері жатады. Олар: [[Сырдария]], Арыс саласы, [[Шу (өзен)|Шу]], [[Сарысу өзені|Сарысу]], [[Торғай өзені (Шалқартеңіз)|Торғай]], [[Ырғыз]], [[Талас өзені|Талас]].&lt;ref&gt;[http://sabaq.kz/1526/%D2%9B%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D2%A3-%D3%A9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80%D1%96/ Қазақстанның өзендері] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305004003/http://sabaq.kz/1526/%D2%9B%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D2%A3-%D3%A9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80%D1%96/ |date=2016-03-05 }}&lt;/ref&gt;

Балқаш-Алакөл алабы — Қазақстанның оңтүстік-шығысындағы өзендерді қамтиды. [[Қаратал (өзен, Балқаш алабы)|Қаратал]], [[Лепсі (өзен)|Лепсі]], [[Ақсу (өзен, Алматы облысы)|Ақсу]], [[Іле]], [[Тентек (өзен, Алматы облысы)|Тентек]], [[Сарқан]], [[Басқан өзені|Басқан]].

=== Көлдер ===
[[Сурет:Lake Balkhash satellite.jpg|200px|нобай|оңға|[[Балқаш|Балқаш көлі]]]]
[[Сурет:%D0%9A%D3%A9%D0%BB%D1%81%D0%B0%D0%B9.jpg|thumb|right|200px|[[Көлсай көлдері]]]]
Қазақстанда ауданына қарай жалпы 48 262 көл бар. Көл айдынының 45248 ''шағын көлдер'' (ауданы 1 км² дейінгілер) қатарына жатады. Ауданы 10 км²-тан астам ірі көлдер - 296, ал 100 км²-тан астам аса ірі көлдер - 21. Аса ірі көлдер: [[Балқаш]], [[Зайсан (көл)|Зайсан]], [[Алакөл (көл)|Алакөл]], [[Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы)|Теңіз]] (Нұра).

=== Мұздықтар === 
* Алтай жоталарында 328 мұздық,
* [[Сауыр жоталары|Сауыр]] жотасында 18 мұздық,
* [[Жетісу Алатауы]]нда 1369 мұздық,
* [[Тянь-Шань]] 1009 мұздық бар.
Қазақстандағы ең ірі мұздық — Іле Алатауындағы [[Корженевский мұздығы]]. Оның ұзындығы - 12 км, қалыңдығы 210-300 м, 3560 м биіктікте орналасқан, ауданы - 38,0 км², жалпы көлемі - 6,32 км³.

== Топырақ жамылғысы ==
Қазақстан территориясы үлкен болғандықтан, оның топырақ жамылғысы күрделі және әр түрлі. Топырақ жамылғысының зоналар бойынша таралғаны айқын байқалады.&lt;ref&gt;[http://www.slideshare.net/Dan41k/ss-33793993 Қазақстанның топырақ жамылғысы]&lt;/ref&gt;

Қазақстан аумағы үш топырақ белдемдеріне бөлінген:
* [[Қара топырақ]] 9,5%. (52° с.е солтүстігінде)
* [[Қара қоңыр топырақ]] 34%. (52°-48° с.е аралығында)
* [[Қоңыр топырақтар|Қоңыр]], сұр қоңыр топырақ 44%. (48° с.е. оңтүстікке қарай)
Әрбір [[Географиялық белдем|табиғат белдемдері]] топырағымен  ерекшеленіп, солтүстіктен-оңтүстікке қарай [[Орманды дала белдемдері|орманды дала]], [[дала]], [[шөлейт]] және [[шөл]] белдемдері болып ауысып отырады. Сонымен бірге табиғат белдемдерінде топырақ жамылғылары да, батыстан шығысқа қарай өзгереді.&lt;ref&gt;География. Жоғары оқу орындарына түсушілерге арналған оқулық-тест. ШЫҢ Алматы 2007 [[ISBN 9965-9783-7-9]]&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Табиғат белдемдері      !!   топырақ жабындылары
|-
| [[Орманды дала белдемдері|орманды дала]]
(республиканың жер көлемінің 0,4%-ын алып жатыр)
 || Орманның сұр топырағы, қара топырақ (қалыңдығы 75 см). Солтүстікте 9% шірінді, оңтүстікте 6% шірінді.
|-
| [[дала]] 
(республиканың жер көлемінің 29%-ын алып жатыр)
 || Қара және қызыл қоңыр; қою қызғылт кейде сортаң топырақты жерлер кездеседі. Топырағында 6% шірінді бар. 
|-
| [[шөлейт]]
(республиканың шамамен жер көлемінің 14%-ын алып жатыр)
| Ашық қара қоңыр, қызғылт-күрең, сор, сортаң. Топырағында 2-3% шірінді бар.
|-
| [[шөл]]
(республика жерінің шамамен 44%-ын алып жатыр) Жалпы жер көлемі 117 млн га.
 || Сұр, сор, кей жерлерде қоңыр, ашық-қызғылт, сұр-қоңыр топырақ кездеседі. Топырағында 1,0-1,2% шірінді бар.
|}

== Қазақстанның табиғат зоналары, өсімдіктері және жануарлары ==
Қазақстанның жазықтық бөліктерінің табиғи зоналарына қысқаша сипаттама
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
! Табиғат зоналары !! Климаттық жағдайлар !! Өсімдіктері !! Жануарлары
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
| Орманды дала || Жазғы шілде +18 - +20° қаңтардың орташа температурасы -17°- 19° кейде -51°-53°. жауын-шашын 370-430 мм (300-350 мм) мөлшерінде
 || Бетеге, боз, бидайық, арпабас, қайың, қоңырбас, итқонақ, құлпынай, қарағай, қияқ, ебелек, жоңышқа, қоян шөптер. Ормандарында қайың, емен, жөке, қандыағаш, көктерек және қарағайлар бар. 
 || Саршұнақ, сұртышқандар, егеуқұйрық, қосаяқтар, тышқандар, түлкі, елік, қасқыр, сусар, бұлан, тоқылдақ, көкек, күйкентай, қараторғай. Ормандарында тиін, құр, сұңқар. Көлдерінде тырна, үйрек, қаз, шағала, ондатр.
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;   
| Дала|| Климаты континентті. Шілдеде +18°+23° кейде +20°+24°, қаңтарда  -16°-тан -17°-қа дейін, -14°-18°, -16°- 18° абсолюттік минимум минус 40° жауын-шашын – 300 мм (220-310 мм)
 || Боз, бетеге, атқонақ, ебелек, еркекшөп, жайшөп, жусан, итмұрын, меңдуана, жанаргүл, бидайық, арғаба, қияқ, кұрақ, шайшөп, дәрілік валериандар. 
 || Саршұнақ, қосаяқ, алақоржын, қасқыр, борсық, суыр, қарсақ, ақбөкен. Безгелдек, тырна, бозторғай бүркіт, батпақ құстары, қаз, шағала, үйрек, аққұтан, қызыл үйрек, сара ала қаз, аққу, дуадақ, торғай.
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
| Шөлейт || Орташа температура шілдеде +22° +24°(кейде +40°-қа дейін) қаңтарда-15°-17° (кейде -50°) жауын-шашын мөлшері 180 мм-ден 300 мм-ге дейін|| Бетеге, жусан түймедақ, боздан, изен, ебелек, теріскен, көкпек, ши қамыс, кұрақ, тал, итмұрын, сексеуіл|| Саршұнақ, қосаяқ, құм тышқаны, құм қояндары, күзен, түлкі, кесіртке, сұр жылан, ақбөкен, қарақұйрық, қалқан тұмсық, қара шұбар жылан. Құстар: бүркіт, бозторғай.
|-
| Шөл || Климаты өте континентті. Орташа температура шілдеде солтүстігінде +24° +26°С, оңтүстігінде +28° +30°С, жауын-шашын мөлшері 100-200мм.
 || Селеу, өлеңшөп, боз жусан, кұм бетегесі, еркекшөп, қоңырбас, құм түймедағы, жантақ, жыңғыл т.б. бар.|| Тасбақа, кірпі, кесіртке, оқжыландар, улы өрмекші, бүйі, сарышаян, қарақұрт, ақбөкен, қарақұйрық.
|}

== Қазақстан халқының орналасу географиясы ==
Республиканың халқы – 18,6 миллионнан астам адам (2020 ж). ТМД-да [[Ресей]], [[Украина]], [[Өзбекстан]]нан кейінгі 4-ші орында, ал дүние жүзінде 63-ші орында. 1 шаршы шақырымға - 5,5 адамнан келеді. Қазақстан халқының тығыздығы ТМД елдеріндегі орташа тығыздықтан (12,8) 2,5 есе, ал әлемдік тығыздықтан (40 адам) 6,6 есе кем.

Халықтың ең тығыз орналасқан жері - Оңтүстік Қазақстан. Онда 1 шаршы шақырымға 17 адамнан келеді. 4 млн. астам қазақ республикадан тысқары жерлерде, әлемнің 54 мемлекетінде тұрады. Халықтың ең сирек орналасқан жері [[Маңғыстау облысы|Маңғыстау]], [[Атырау облысы|Атырау облыстары]]. Онда 1 шаршы шақырымға 2 адамнан келеді.

Қазақстанның қала тұрғындары 57%-ды құраса, ауыл тұрғындары 43%-дан астам.

Қазақстанда 130 ұлт тұрады: оның 68,51% - [[қазақтар]], 18,85% - [[орыстар]], 3,25% - [[өзбектер]], 1,47 % -[[ұйғырлар]], 1,42% -[[украиндар]] , 1,08% - [[татарлар]]
[[File:Казахи в Казахстане.png|thumb|right|300px|2022 жыл басындағы Республика облыстары бойынша қазақтардың үлесі{{легенда|#f5fff5|10.0 - 19.9 %}}
{{легенда|#c3ffc3|20.0 - 29.9 %}}
{{легенда|#91ff91|30.0 - 39.9 %}}
{{легенда|#5fff5f|40.0 - 49.9 %}}
{{легенда|#2dff2d|50.0 - 59.9 %}}
{{легенда|#00fa00|60.0 - 69.9 %}}
{{легенда|#00c800|70.0 - 79.9 %}}
{{легенда|#009600|80.0 - 89.9 %}}
{{легенда|#006400| 90.0 % жоғары}}]]

Қазақстан халқының еңбекке жарамды бөлігі
* Ерлер - 16-63 жасқа дейін.
* Әйелдер - 16-58 жасқа дейін.

Ең белсенді жас 27-49 жас арасы еңбекке қабілетті
* Республикада ерлер жалпы халық санының 48,2% құраса, әйелдер 51,8% .

Қазақстанда адамдардың орта жасы төмендегідей:
* ерлердің орта жасы - 58,5;
* әйелдердің орта жасы - 72;
* Бүкіл әлемдегі қазақтар саны 14 миллионнан астам.
* {{flagicon|People's Republic of China}} [[Қытай Халық Республикасы|Қытай]]&lt;ref&gt;http://www.stats.gov.cn/tjsj/pcsj/rkpc/6rp/excel/A0201.xls&lt;/ref&gt; -1 462 588 адам
* {{flagicon|Uzbekistan}} [[Өзбекстан]]&lt;ref&gt;http://www.stat.uz/STAT/2008year/doklad_rus_tab.pdf&lt;/ref&gt; - 800 000 адам
* {{RUS}}&lt;ref&gt;http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab5.xls {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211223052305/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab5.xls |date=2021-12-23 }}&lt;/ref&gt; -647 732 адам
* {{flagicon|Mongolia}} [[Моңғолия]]&lt;ref&gt;http://www.toollogo2010.mn/doc/Main%20results_20110615_to%20EZBH_for%20print.pdf&lt;/ref&gt; - 101 526 адам
* {{flagicon|Turkmenistan}} [[Түрікменстан]]&lt;ref&gt;http://www.chrono-tm.org/?0248042562000000000000011000000&lt;/ref&gt; - 87 000 адам
* {{flagicon|Kyrgyzstan}} [[Қырғызстан]]&lt;ref&gt;http://www.stat.kg/stat.files/din.files/census/5010003.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131113151445/http://www.stat.kg/stat.files/din.files/census/5010003.pdf |date=2013-11-13 }}&lt;/ref&gt; - 32 981 адам
* {{flagicon|Turkey}} [[Түркия]]&lt;ref&gt;http://www.inform.kz/rus/article/2207298&lt;/ref&gt; - 30 000 адам
* {{CAN}} - 7 000 адам
* {{flagicon|Iran}} [[Иран]]&lt;ref&gt;http://news.iran.ru/news/32852/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304075522/http://news.iran.ru/news/32852/ |date=2016-03-04 }}&lt;/ref&gt; - 4 000 адам
* {{UKR}} 5 526 адам
* {{USA}} 3 000 адам
* {{BLR }}&lt;ref&gt;http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/5.8-0.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120404121407/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/5.8-0.pdf |date=2012-04-04 }}&lt;/ref&gt; - 1 355 адам
* {{DEU}}&lt;ref&gt;http://www.botschaft-kaz.de/ru/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=24&amp;Itemid=35&lt;/ref&gt; - 1 000-ға жуық
* {{GBR}}&lt;ref&gt;http://www.neonomad.kz/neonomadika/kultura/index.php?ELEMENT_ID=4530{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; - 1 000-ға жуық

== Халық шаруашылығы салаларының географиясы ==
=== Жеңіл өнеркәсіп ===
[[Жеңіл өнеркәсіп]] саласында шамамен 40,5% пайызы – [[мата]], [[киім тігу]]ге 22,5 миллиард теңге немесе жалпы көлемнің 50% тиесілі. Қазақстандық өндірістің шамамен 10 пайызы – тері өнемдеріне тиесілі.&lt;ref&gt;[http://kazakh-tv.kz/kz/view/business/page_42551_ Қазақстанның жеңіл өнеркәсібі]&lt;/ref&gt;

=== Тамақ өнеркәсібі ===
Қазақстанның тамақ өнеркәсібі экономикамыздың ең маңызды саласы болып табылады. Ауылшаруашылық шикізаты өңделіп, азық-түлік саласын құрайды. Оның құрамына 20 саладан аса үлкен топ біріктірілген. Олардың ең негізгілері: [[ет]], [[сүт]], [[нан|наубайхана]], [[балықтар|балық]], [[консерв]] және [[кондитер өнімдері]].&lt;ref&gt;http://kazakh-tv.kz/kz/view/business/page_29542_kazakstannyn-tamak-onerkasibi&lt;/ref&gt;

Бүгінде Қазақстан өнеркәсіп өнімінің көлемі жөнінен Ресей мен Украинадан кейінгі 3-ші орында. Табиғи байлықтарды игерудегі басты қиыншылық - су мен қазіргі заманға сай жаңа технологияның болмауы.

=== Қазақстанның отын-энергетикалық кешені ===
Аталған кешен құрамына қазіргі заманғы шаруашылықтың негізін құрайтын отын ([[мұнай]], [[табиғи газ]], [[көмір]] және т.б.) мен электр энергиясын өндіру, оларды тасымалдау енеді. Өндірістің дамуы отын мен энергия түрлерін игерумен тығыз байланыста жүреді. Адамзат қоғамы дамудың неғұрлым жоғары сатысына көтерілген сайын өндірістің отын мен энергияға сұранысы арта түсті.&lt;ref&gt;[http://wiki.iteach.kz/images/8/86/Didaktika_oek.pdf Отын энергетикалық кешені] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151026021351/http://wiki.iteach.kz/images/8/86/Didaktika_oek.pdf |date=2015-10-26 }}&lt;/ref&gt;

Қазақстан көмір, газ, электр энергиясын өндіруден [[ТМД]]-да 3 орын, мұнай өндіруден 2-орын алады. Қазақстан аумағында әлемдік көмір қорының 3,3%-ы шоғырланған. [[Көмір өнеркәсібі|Көмір өндіру]]ден дүние жүзінде 8-ші, ал таяу шетелдер бойынша Ресей мен Украинадан кейінгі 3-ші орында. Негізгі отын түрі деп есептеледі. Қазақстанда 10 алап, 400-ден астам көмір кеніштері бар. Жалпы қоры - 176,6 млрд. т. Өндіру мүмкіндігі - 21,5 млрд. т. Маңызы жөнінен бірінші [[Қарағанды көмір бассейні]]нің қоры - 51 млрд. т. Қазіргі кезде көмір өндіру көлемі 2 есе азайып, жылына 80 млн. т көмір өндіріледі. Көмір кабатының қалыңдығы 1,5-15 м. Екібастұз - 12 млрд. т. Жер бетіне жақын орналасқан, ашық әдіспен өндірілетін [[Екібастұз көмір алабы|Екібастұз көмірінің]] өзіндік құны төмен. Дүниежүзіндегі ең ірі «Богатырь» кесіндісі орналасқын көмір алабы. Бүкіл Қазақстанда 14 мұнай-газ бассейні бар. Олар Атырау-Ембі, [[Маңғыстау түбегі|Маңғыстау]] аймақтарында. Негізгі мұнай өңдеу зауыттары: [[Атырау]], [[Павлодар]], [[Шымкент]] қалаларында орналасқан. ТМД-да көмірсутектік шикізаттардың жалпы қоры жөнінен Қазақстан Ресейден кейінгі 2-ші орында.

[[Газ өнеркәсібі|Газ өндірісіне]] газ тасымалдау жүйесі: республика аумағы арқылы өтетін Бұхара-Орал-Орта Азия-Мәскеу, Бұхара-Шымкент-Тараз-Бішкек-Алматы магистральді кұбырлары.

Газдың жалпы қоры 6 трлн м³, бұл қоры жөнінен әлемде 12-орында. Газ өндіру мөлшері 7 млрд. м³ элемде 25-орында. Республика көлемін газбен қамтамасыз ету үшін [[Түрікменстан]]нан 6,8 млрд м³, [[Өзбекстан]]нан 7,2 млрд м³, [[Ресей]]ден 2 млрд м³ газ алынады.

[[Атырау облысы]]нда «Теңіз» мұнайы - әлемдегі ең ірі кен орындарының бірі. Мұнайдың геологиялық қоры 3 млрд 133 млн. т. шамасында.
Магистральдық және тарату газ құбырларының тарихи қалыптасқан жүйесіне сәйкес табиғи газ еліміздің 14 облысының 9-на жеткізіледі.&lt;ref&gt;[http://kz.energo.gov.kz/index.php?id=1441 Газ өнеркәсібі]&lt;/ref&gt;

=== Электр энергетикасы ===
Қазақстанның электр энергетикасының көздері: [[Электр стансасы|жылу электр стансасы]], [[Су электр станциясы|су электр стансасы]], [[атом электр стансасы]].

Жалпы электр станциялары қуатының артуына, электр қуатының өндiрiлуiне қарай Қазақстан электр энергетикасының дамуын негiзгi үш кезеңге бөлуге болады. Бiрiншi кезең 1918-45 жылдарды қамтиды, бұл кезеңде iрi электр станциялары салынып, алғашқы энергетикалық тораптар пайда болды.

Екiншi кезеңде (1946-58 ж.) алғашқы энергетикалық жүйелер құрылды. Үшiншi кезеңде (1959-90 ж.) республиканың энергетикалық базасы жедел қарқынмен дамып, аймақтық энергетикалық жүйе қалыптасты. Сөйтiп, Қазақстан өзiнiң электр қуаты жөнiндегi мұқтаждарын толық қамтамасыз ететiн, әрi оны өзге елдерге шығаратын ахуалға жеттi.&lt;ref&gt;[http://www.ktb.kz/index.php?Itemid=2&amp;id=32&amp;option=com_rd_glossary&amp;task=view Қазақ техникалық энциклопедиясы]&lt;/ref&gt;
 
Республикада ЖЭС-тар беретін электроэнергия 80-90%-ды құрайды.
* АЭС (атом электр стансасы) - [[Ақтау]] қаласында орналасқан 
[[File:Өскемен су-электр стансасы.jpg|250px|thumb|right|Өскемен су-электр стансасы]]
* Ірі СЭС (су электр стансалары): 
Ертіс өзенінде: [[Бұқтырма су электр станциясы|Бұқтырма]], [[Өскемен су электр станциясы|Өскемен]], Шүлбі; &lt;br /&gt;Сырдарияда [[Шардара су электр станциясы|Шардара]];&lt;br /&gt;Іле: [[Қапшағай су электр станциясы|Қапшағай]].
* Қазақстанның су электр стансалары жылына 163 млрд кВт/сағ электр энергетикасын өндіре алады.
* [[Шығыс Қазақстан облысы]] су электр стансалары энергия өндірудің ең жоғарғы үлесін береді.
* Республикасының 1 тұрғынына шамамен 3700 кВт/сағ электр энергиясы келеді.

Қазақстанның электр энергиясы арзан отын мен су энергетикасы байлықтары пайдаланатын аудандық ірі электр станцияларын салу бағытында дамып келеді. Шығыс және Оңтүстік Қазақстан су энергиясы жеткілікті аудан. Қазір республиканың жылу электр станциялары кең таралған. Олар негізінен Қарағанды және [[Екібастұз көмір алабы|Екібастұз көмірімен]] жұмыс істейді, әрі бүкіл элекгр энергиясының 90%-дан астамын береді. Әрбір облыстық қала мен көптеген өнеркәсіптік орталықтарында қуатты жылу электр орталықтары салынған. Олардың ең ірілері [[Екібастұз]]да, [[Ақсу]]да, [[Тараз]]да, [[Қарағанды]]да, [[Алматы]]да орналасқан.

=== Қазақстан металлургиясы ===
[[File:ПО Балхашцветмет.jpg|thumb|right|200px|«Балқаштүстіметалл» комбинаты]]
Қазақстан үшін [[қара металлургия]] – екінші дүние жүзілік соғысынан кейінгі жылдары ғана пайда болған ауыр өнеркәсібінің салыстырмалы түрдегі жас саласы. Қазақстанда [[шойын]], [[болат]] және ферроқорытпа өндіріледі.&lt;ref&gt;[http://bes-asyl.kz/?s=%D2%9B%D0%B0%D1%80%D0%B0+%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D1%83%D1%80%D0%B3%D0%B8%D1%8F Қара металлургия-bes-asyl.kz]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

[[Қарағанды металлургия комбинаты|Қарағанды]], Теміртау металлургия комбинаты шойын, болат, прокат өнімін шығарады. Қостанай қайта қорыту комбинаты: шойын, болат, құбыр, рельс, жұқа табақ темір. [[Атасу кенді ауданы|Атасу]], [[Соколов-Сарыбай тау-кен байыту өндірістік бірлестігі|Соколов-Сарыбай]], [[Лисаков кен байыту комбинаты|Лисаков]], [[Қашар-Аят кен байыту комбинаты]] - темір кенін өндіретін негізгі кен орны. [[Ақтөбе]], [[Ақсу]]: ферроқорытпа, [[хром]] өндіру. Торғай алыбының темір рудасын игеру мақсатында Қостанай-Тобыл-Лисаковск жолы салынды.

Қазіргі кезде [[мыс]] негізінен [[Жезқазған кен-металлургия комбинаты|Жезқазған]] мен [[Балқаштүстіметалл|Балқаштың кен-металлургиялық комбинаттарында]] (КМК) өндіріледі. [[Қорғасын]] және [[мырыш]] өнеркәсібінің ортақ шикізат базасы - [[полиметалл]] кендері бар. Ұзақ уақыт бойы олардың қоры жөнінен Шығыс пен Оңтүстік алда болды. Полиметалл өндірісінің басты ауданы - [[Кенді Алтай]]. Мұнда 3 ірі орталық бар - Зырян, Риддер және Өскемен.&lt;ref&gt;[http://el.kz/m/articles/view/content-4346 Түсті металлургия] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150403095449/http://el.kz/m/articles/view/content-4346 |date=2015-04-03 }}&lt;/ref&gt;

=== Машина жасау өндірісі ===
[[File:AZIAAVTO building.jpg|250px|thumb|right|«[[Азия Авто]]» АҚ машина құрастыру зауыты]]
Машина жасау ҚР машина жасау құрылымы: тасымалдау құрамы, автокөлік құрастыруды қоса алғанда барлық өнімнің 37% құрайды.&lt;ref&gt;[http://www.slideshare.net/zhanatchukeev/ss-30489335 Машина жасау-slideshare.net]&lt;/ref&gt; Қазақстанның индустриаландыру картасы бойынша [[Машина жасау кешені|машина жасау]] саласында 9 жаңа ірі жобалар жүзеге асырылуда. Олар:
* Транспорттық машина жасауда: «[[Азия Авто]]» АҚ, жүк және қоғамдық транспорт; [[Петропавлдағы машина жасау зауыты|«ЗИКСТО»]] АҚ, вагон жасау; «Байтерек А» АҚ, электровоздар; «Камкор Менеджмент» ЖШС, жүк вагондары.
* Мұнайгаз машина жасауда: «Батыс-Қазақстан Машина жасау комбинаты» АҚ, газ қотарушы агрегат және газтурбиналы электр станцияларын әзiрлеу және жасау.
* Тау-металлургиялық машина жасауда: [[Қарағанды машина жасау зауыты|«Пархоменко атындағы Қарағанды машина жасау зауыты»]] ЖШС, жүк темiр жол вагондары үшiн iрi құю өндiрiсі.
* Ауыл шаруашылық техника өндiрiсiнде: «Агромаш Холдинг» АҚ, комбайндардың өндiрiсi.&lt;ref&gt;[http://export.gov.kz/kz/page-418-mashina_zhasau_onerkasibi Машина жасау өнеркәсібі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150408133225/http://export.gov.kz/kz/page-418-mashina_zhasau_onerkasibi |date=2015-04-08 }}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;   
|colspan=&quot;3&quot; | '''Машина жасау өндірісінің салалары'''
|-
! Салалары	 !! Өндірісі	 !! Орталығы
|-
| Ауыр машина || Кен жабдығы || Алматы, Қарағанды, Кентау
|-
| Ауыл шаруашылық машина || Ақмолаауылмаш Қазақауылмаш || Павлодар, Астана, Макинск
|-
| Станок|| Фрезер || Алматы
|-
| Құрал-аспаптар (металды аз қажет ететін кәсіпорын) || Ақтөберентген|| Ақтөбе, Павлодар, Ақтау
|-
| Эл. тех. машина || Аккумулятор|| Талдықорған
|-
| Радиотехника|| Телевизор || Алматы
|}

=== Химия өндірісі ===
[[Химия өнеркәсібі]]нің кәсіпорындары Қазақстанның  біршама аймақтарында орналасқан. Өнеркәсіптің әр түрлі салаларының, ауыл шаруашылығының, халықтың мұқтажын қанағаттандыру үшін бұл өндірістің шығаратын өнімдерінің түрі де, көлемі де аумақты.&lt;ref&gt;[http://referat.resurs.kz/ref/himiya-onerkasibi Химия өнеркәсібі-resurs.kz]&lt;/ref&gt;

* [[Фосфор тыңайтқыштары|Фосфор тыңайтқышы]] Қаратау химия өндірісі (фосфор ұны), фосфор тұздары (Шымкент, Тараз), суперфосфат (Тараз, Ақтөбе, Алға)
* Азот тыңайтқышы Теміртауда 
* Өскемендегі [[Өскемен титан-магний комбинаты|титан-магний комбинаты]] жанынан қосымша өнім [[калий тыңайтқыштары]]
* Ақтөбе - хром қосындылары, Ақтау – [[пластмасса]], тұтыну заттары, тіс пастасы, Атырау — [[полиэтилен]], су сабын, кір сабын, Шымкент -шина, фармацевтік препараттар
* Өскемен, Риддер, Балқаш, Жезқазған - [[күкірт қышқылы]]
* Теміртау - [[азот]], синтетикалық каучук
* Қостанай - [[жасанды талшық]]
* Тараз - [[минералды тыңайтқыш]]тар шығаратын ірі химия комбинаты орналасқан.

=== Ауыл-шаруашылық өнеркәсіп салалары ===
Ауыл шаруашылығы Қазақстан экономикасының негізгі салаларының бірі болып табылады. Аграрлық сектордың даму деңгейі қашан да қазақстандық қоғамның экономикалық және қоғамдық-саяси тұрақтылығын анықтайтын факторы болып келеді.&lt;ref&gt;[http://referatkaz.kz/%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB-%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%83%D0%B0%D1%88%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D2%93%D1%8B%D0%BD-%D0%B4%D0%B0%D0%BC%D1%8B%D1%82%D1%83-%D1%81%D0%B0%D1%8F%D1%81%D0%B0%D1%82%D1%8B-%D0%B6%D3%99%D0%BD/ Ауыл шаруашылығын дамыту саясаты және Солтүстік Қазақстан облысының ауыл шаруашылығы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150403110719/http://referatkaz.kz/%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BB-%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%83%D0%B0%D1%88%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D2%93%D1%8B%D0%BD-%D0%B4%D0%B0%D0%BC%D1%8B%D1%82%D1%83-%D1%81%D0%B0%D1%8F%D1%81%D0%B0%D1%82%D1%8B-%D0%B6%D3%99%D0%BD/ |date=2015-04-03 }}&lt;/ref&gt;

* Ең ірі ет комбинаттары: [[Алматы]], [[Петропавл]], [[Семей]], [[Қызылорда]], [[Орал]], [[Тараз]] қалаларында
* Ірі сүт, май өнеркәсібі Алматы, [[Қарағанды]], [[Астана]], Орал, [[Өскемен]]. [[Қостанай]], [[Семей]], Петропавл, [[Павлодар]], [[Шымкент]], [[Көкшетау]] қалаларында
* Қант өнеркәсібі: Тараз, [[Шу]], [[Боралдай (Алматы облысы)|Боралдай]], [[Қарабұлақ (Ескелді ауданы)|Қарабұлақ]], Киров, [[Мерке]]де
* Балық өнеркәсібі: [[Атырау]], [[Балқаш]], [[Зайсан (қала)|Зайсан]]да
* Ұн жарма өнеркәсібі: [[Солтүстік Қазақстан облысы|Солтүстік Қазақстан]], Астана, Тараз, [[Қапшағай]], Қостанайда
* Макарон өнімдері: [[Ақтөбе]], Алматы, Қарағанды, Петропавл, Шымкент, Семейде
* Мақта майын шығару өнеркәсібі: Шымкентте
* Ірі ас тұзының қоры: Павлодар, [[Қызылорда]]да
* Жүн жуу кәсіпорындары: Семей, Тараз, Ақтөбе қалаларында 
* Жүннен бұйым жасау: Семей, Қостанай, Алматы қалаларында
* Киіз басу: Орал, Петропавл қалаларында 
* Киім тігу: Алматы, Тараз, Семей, Павлодар, Талдықорған, Қостанай, Қызылорда
* Тері илеу: Алматы, Семей, Орал, Тараз, Қостанай, Қызылорда қалаларында  
* Шұлық фабрикасы: Семей, Қарағанды, Шымкентте
* Жүн иіретін комбинат: Астанада, Өскеменде жібек мата шығарады,
* Фарфор-фаянс: Астана мен Қапшағайда
* Трикотаж фабрикасы: Алматы, Қарағанды, Шымкент, Өскемен, Жезқазғанда 
* Мақта тазалау зауыты: Түркістан, [[Мақтаарал ауданы|Мақтаарал]]да.

=== Қазақстанның көлік кешені ===
[[File:Railway Map of Kazakhstan (kk).png|thumb|right|300px|Қазақстан темір жолы схемасы]]
Қазақстанда көліктің барлық түрі дамыған. Жүк айналымында темір жол - 57,5%, өзен көлігі - 0,02%, автомобиль - 15,5%, әуе – 2,9%, кұбыр көлігі -27%.

==== Темір жол ====
Қазақстанда [[темір жол]]дың ұзындығы 15000 км. [[Атырау]]-[[Астрахан]] темір жол торабы Солтүстік Кавказ елдері мен Батыс Қазақстанды байланыстырады. Ендік бағыттағы 3 транзиттік ірі теміржол магистралдары:
* [[Сібір темір жолы|ТрансСібір]]
* Оңтүстік Сібір (Магнитогорск-Қарталы-Астана-Павлодар-Барнаул).
* Орта Сібір

Республикалық маңызы бар бойлық бағыттағы 3 магистралді атауға болады:
* [[Орынбор]]-[[Ташкент]] (Батыс арқылы өтеді). Ескі теміржол
* [[Семей]]-[[Алматы]]-Құлан-[[Тараз]]-[[Шымкент]]-[[Арыс]] (Құлан-Семей арасындағы бөлігін Түркістан-Сібір (Түрксіб) деп атайды)
* [[Петропавл]]-[[Ақмола]]-[[Қарағанды]]-[[Мойынты (кент)|Мойынты]]-[[Шу]] (ТрансҚазақстан деп аталады). 
Қазақстан темір жолының үлесіне көлік қатынасының барлық түрлері бойынша тасылатын жүктің төрттен үш бөлігін қалалар мен ауылдар және басқада жерлерге жол жүретін жолаушылардың тең жарымы тиеді.&lt;ref&gt;[http://sachok.kz/referat/show/770 Қазақстанның темір жол қатынасы]&lt;/ref&gt;

==== Су көлігі ====
Су көлігі негізінен: [[Жайық]], [[Ертіс]], [[Сырдария]], [[Есіл]], [[Іле]], [[Қаратал]] өзендері мен [[Балқаш]] көлі, [[Каспий теңізі]] алаптарында қызмет көрсетеді. Су жолының ұзындығы 6 мың км, соның 4 мың км өзен, көлге келеді. Ірі порттар: [[Атырау]], [[Орал]], [[Өскемен]], [[Павлодар]], [[Ақтау]].

==== Автомибиль жолдары ====
[[File:Төлем бекеті.jpg|thumb|right|250px|Астана - Бурабай автобанының төлем бекеті]]
Автомобиль жолдардың жалпы ұзындығы 94000 км. Басты ірі магистральдары: 
* Алматы-Тараз-Шымкент-Ташкент; 
* Алматы-Семей-Өскемен-Жаркент-Талдықорған-Текелі; 
* Алматы-Шелек-Нарынқол; 
* Қарағанды–Қарқаралы; 
* Орал-Атырау; 
* Қостанай-Арқалық; 
* Қарағанды-Жезқазған.

==== Әуе жолы ====
Әуе жолының жалпы ұзындығы - 100 мың км. [[Әуе көлігі]]мен шамамен 21,4 млн. т. жүк, 7 млн. жолаушы тасымалданады. Қазақстанның әуе кеңістігінде 72 халықаралық әуе жолы түйіседі. Еліміздегі 51 әуежолдың 13-і халықаралық ұшақтарға қызмет атқарады, ал 21-і республикалық маңызға ие.

==== Құбыр жолы ====
Мұнайдың 60%-ы құбырмен тасымалданады. Ең алғаш салынған мұнай құбырының ұзындығы 60 км-лік Доссор-Ракуша. Келешекте Республика аумағы арқылы Батыс Қазақстаннан 5 бағытта [[мұнай құбыры]]н тарту жоспарлануда.
# [[Теңіз мұнай кен орны|Теңіз кен орнынан]] - Ресейдің Қара теңіз жағалауына, ұзындығы 1500км.
# Теңіз - [[Баку]] - Супса (Грузияның Қара теңіз жағалау) - [[Жейхан|Джейхан]](Түркия Жерорта теңізі жағалауы).
# [[Ирак]] мемлекеті арқылы [[Парсы шығанағы]] жағалауында Теңіз-Харг, ұзындығы 2505 км. 
# Батыс Қазақстан - Қытай - Тынық мұхиты жағалауы. Атасу (Қарағанды облысы)-Алашонькоу (Қытай).
# Батыс Қазақстан - [[Құмкөл мұнай-газ кен орны|Құмкөл]] мұнай құбыры.

== Қазақстан Республикасы экономикалық аудандарының географиясы ==
[[File:Регионы Казахстана.svg|thumb|right|300px|Қазақстан Республикасы экономикалық аудандары]]
Қазақстан аумағының үлкендігі, табиғат жағдайлары мен ресурстарының алуан түрлілігі географиялық еңбек бөлінісінің (ГЕБ) негізі болып табылады. Қазақстан аумағында 14 облыс бар, олар 5 экономикалық ауданға топтастырылған.
# Орталық Қазақстан: [[Қарағанды облысы]];
# Батыс Қазақстан: [[Ақтөбе облысы]], [[Батыс Қазақстан облысы]], [[Атырау облысы]], [[Маңғыстау облысы]];
# Оңтүстік Қазақстан: [[Қызылорда облысы]], [[Түркістан облысы]], [[Жамбыл облысы]], [[Алматы облысы]];
# Солтүстік Қазақстан: [[Қостанай облысы]], [[Солтүстік Қазақстан облысы]], [[Павлодар облысы]], [[Ақмола облысы]];
# Шығыс Қазақстан: [[Шығыс Қазақстан облысы]].

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер|2}}

== Сыртқы сілтемелер ==
{{commonscat|Geography of Kazakhstan}}

{{Қазақстан тақырыптарда}}
{{Қазақстан географиясы}}
{{Таңдаулы мақала}}

[[Санат:Қазақстан географиясы|*]]</text>
      <sha1>e2p2he9mj7zfisgc4bjflxhqnowrryb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жалалабат облысы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12272</id>
    <revision>
      <id>3061174</id>
      <parentid>2936506</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:31:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5052" xml:space="preserve">{{coor title dm|41|15|N|72|15|E}}
{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1            = {{Түс|Қырғызстан}}
 |Қазақша атауы   = Жалалабат облысы
 |Шынайы атауы    = Жалалабат облусу
 |Елтаңба         = Jalalabad coa.svg
 |Ту              = Jalal abad flag.svg
 |Елтаңбаның ені  = 
 |Тудың ені       = 
 |Елтаңбаның аты  = 
 |Тудың аты       = 
 |Ел              = [[Қырғызстан]]
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region         = 
  |type           = 
  |деңгей         = 
  |CoordScale     =  
 |Әнұраны         = 
 |Статусы         = 
 |Кіреді          = 
 |Енеді           = 
 |Астанасы        = [[Жалалабат]]
 |Ірі қаласы      = 
 |Ірі қалалары    = 
 |Құрылды         = 21.11.1939
 |Таратылған уақыты      = 
 |Басшысы                = 
  |Басшының түрі         = Губернатор
 |Басшысы2               = 
  |Басшының түрі2        = 
 |ЖІӨ                    = 
  |ЖІӨ жылы              = 
  |ЖІӨ бойынша орны              = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны  = 
 |Тілі                           = 
 |Тілдері                        = [[қырғыз тілі]], [[орыс тілі]]
 |Тұрғыны                        = 962 200
  |Санақ жылы                    = 2005
  |Пайызы                        = 
  |Халық саны бойынша орны       = 
  |Тығыздығы                     = 28,6
  |Тығыздығы бойынша орны        = 
  |Ұлттық құрамы                 = 
  |Конфессионалдық құрамы        = 
 |Жер аумағы                     = 33 700
  |Жер аумағының пайызы          = 
  |Жер аумағы бойынша орны       = 
 |Максималды биіктігі            = 
 |Орташа биіктігі                = 
 |Минималды биіктігі             = 
 |Ендік                          = 
 |Бойлық                         = 
 |Карта                          = KyrgyzstanJalal-Abad.svg
 |Карта ені                      = 
 |Әкімшілік бірліктің картасы    = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені  = 
 |Уақыт белдеуі                  = 
 |Аббревиатура                   = 
 |ISO                            = KG-J
 |FIPS                           = 
 |Телефон коды                   = 
 |Пошта индекстері               = 
 |Интернет-үйшігі                = 
 |Автомобиль коды                = D
 |Сайты                          = 
 |Commons санаты                 = 
 |Түсініктемелер                 = 
}}
'''Жалалабат облысы''' ({{lang-ky|Жалал-Абад облусу}}, {{lang-ru|Джалал-Абадская область}}) — [[Қырғызстан]]ның областарының бірі, мемлекеттің оңтүстік-батыста орналасқан. Орталығы — [[Жалалабат]] қаласы.

Халық саны — 1 миллионға жуық адам. [[Ош облысы|Ош]] пенен [[Баткен облысы|Баткен]] облыстарымен бірге Оңтүстік Қырғызстан деп аталады — бұл басқа өлкелерімен салыстырғанда таулы — тасты жер, ауыл шаруашылығы кең таратылған, бірақ өнеркәсібі аз дамыған. [[Ош облысы|Ош]], [[Талас облысы|Талас]], [[Шу облысы|Шу]], [[Нарын облысы|Нарын]] облыстарымен және [[Өзбекстан]]менен шектеседі.

Халықтың көбі [[қырғыздар]], кейін халық саны бойынша [[өзбектер]] көп, [[орыстар]] мен орыс тіліңде сөйлейтіндердің саны басқа облыстарымен салыстырғанда азырақ. 1999 жылының деректері бойынша, қырғыздар жұрттың 69,9 % құрастырып — 606 мың адам еді, өзбектер 24,4 % — 212 мың адам еді, орыстар 2,1 % — 18 мың адам еді, [[татарлар]] 0,8 % — 7 мың адам еді. Басқа ұлт өкілдері — 25 мың адам, негізінде [[тәжіктер]], [[түріктер]] және [[күрттер]]. Қырғызстандағы [[қазақтар]]дың 2,5 % Жалалабат облысында тұрады.
{{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}}
[[Санат:Қырғызстан облыстары]]</text>
      <sha1>o26e3se0zoqcf4ftyt2zudz2lzmmnxw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061175</id>
      <parentid>3061174</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:31:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5053" xml:space="preserve">{{coor title dm|41|15|N|72|15|E}}
{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1            = {{Түс|Қырғызстан}}
 |Қазақша атауы   = Жалалабат облысы
 |Шынайы атауы    = Жалал-Абад облусу
 |Елтаңба         = Jalalabad coa.svg
 |Ту              = Jalal abad flag.svg
 |Елтаңбаның ені  = 
 |Тудың ені       = 
 |Елтаңбаның аты  = 
 |Тудың аты       = 
 |Ел              = [[Қырғызстан]]
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region         = 
  |type           = 
  |деңгей         = 
  |CoordScale     =  
 |Әнұраны         = 
 |Статусы         = 
 |Кіреді          = 
 |Енеді           = 
 |Астанасы        = [[Жалалабат]]
 |Ірі қаласы      = 
 |Ірі қалалары    = 
 |Құрылды         = 21.11.1939
 |Таратылған уақыты      = 
 |Басшысы                = 
  |Басшының түрі         = Губернатор
 |Басшысы2               = 
  |Басшының түрі2        = 
 |ЖІӨ                    = 
  |ЖІӨ жылы              = 
  |ЖІӨ бойынша орны              = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны  = 
 |Тілі                           = 
 |Тілдері                        = [[қырғыз тілі]], [[орыс тілі]]
 |Тұрғыны                        = 962 200
  |Санақ жылы                    = 2005
  |Пайызы                        = 
  |Халық саны бойынша орны       = 
  |Тығыздығы                     = 28,6
  |Тығыздығы бойынша орны        = 
  |Ұлттық құрамы                 = 
  |Конфессионалдық құрамы        = 
 |Жер аумағы                     = 33 700
  |Жер аумағының пайызы          = 
  |Жер аумағы бойынша орны       = 
 |Максималды биіктігі            = 
 |Орташа биіктігі                = 
 |Минималды биіктігі             = 
 |Ендік                          = 
 |Бойлық                         = 
 |Карта                          = KyrgyzstanJalal-Abad.svg
 |Карта ені                      = 
 |Әкімшілік бірліктің картасы    = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені  = 
 |Уақыт белдеуі                  = 
 |Аббревиатура                   = 
 |ISO                            = KG-J
 |FIPS                           = 
 |Телефон коды                   = 
 |Пошта индекстері               = 
 |Интернет-үйшігі                = 
 |Автомобиль коды                = D
 |Сайты                          = 
 |Commons санаты                 = 
 |Түсініктемелер                 = 
}}
'''Жалалабат облысы''' ({{lang-ky|Жалал-Абад облусу}}, {{lang-ru|Джалал-Абадская область}}) — [[Қырғызстан]]ның областарының бірі, мемлекеттің оңтүстік-батыста орналасқан. Орталығы — [[Жалалабат]] қаласы.

Халық саны — 1 миллионға жуық адам. [[Ош облысы|Ош]] пенен [[Баткен облысы|Баткен]] облыстарымен бірге Оңтүстік Қырғызстан деп аталады — бұл басқа өлкелерімен салыстырғанда таулы — тасты жер, ауыл шаруашылығы кең таратылған, бірақ өнеркәсібі аз дамыған. [[Ош облысы|Ош]], [[Талас облысы|Талас]], [[Шу облысы|Шу]], [[Нарын облысы|Нарын]] облыстарымен және [[Өзбекстан]]менен шектеседі.

Халықтың көбі [[қырғыздар]], кейін халық саны бойынша [[өзбектер]] көп, [[орыстар]] мен орыс тіліңде сөйлейтіндердің саны басқа облыстарымен салыстырғанда азырақ. 1999 жылының деректері бойынша, қырғыздар жұрттың 69,9 % құрастырып — 606 мың адам еді, өзбектер 24,4 % — 212 мың адам еді, орыстар 2,1 % — 18 мың адам еді, [[татарлар]] 0,8 % — 7 мың адам еді. Басқа ұлт өкілдері — 25 мың адам, негізінде [[тәжіктер]], [[түріктер]] және [[күрттер]]. Қырғызстандағы [[қазақтар]]дың 2,5 % Жалалабат облысында тұрады.
{{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}}
[[Санат:Қырғызстан облыстары]]</text>
      <sha1>ejrs0vio5wepsy7n51312atxf7446yn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061178</id>
      <parentid>3061175</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:39:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4985" xml:space="preserve">{{coor title dm|41|15|N|72|15|E}}
{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1            = {{Түс|Қырғызстан}}
 |Қазақша атауы   = Жалалабат облысы
 |Шынайы атауы    = Жалал-Абад облусу
 |Елтаңба         = Jalalabad coa.svg
 |Ту              = Jalal abad flag.svg
 |Елтаңбаның ені  = 
 |Тудың ені       = 
 |Елтаңбаның аты  = 
 |Тудың аты       = 
 |Ел              = [[Қырғызстан]]
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region         = 
  |type           = 
  |деңгей         = 
  |CoordScale     =  
 |Әнұраны         = 
 |Статусы         = 
 |Кіреді          = 
 |Енеді           = 
 |Астанасы        = [[Жалалабат]]
 |Ірі қаласы      = 
 |Ірі қалалары    = 
 |Құрылды         = 21.11.1939
 |Таратылған уақыты      = 
 |Басшысы                = 
  |Басшының түрі         = Губернатор
 |Басшысы2               = 
  |Басшының түрі2        = 
 |ЖІӨ                    = 
  |ЖІӨ жылы              = 
  |ЖІӨ бойынша орны              = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны  = 
 |Тілі                           = 
 |Тілдері                        = [[қырғыз тілі]], [[орыс тілі]]
 |Тұрғыны                        = 962 200
  |Санақ жылы                    = 2005
  |Пайызы                        = 
  |Халық саны бойынша орны       = 
  |Тығыздығы                     = 28,6
  |Тығыздығы бойынша орны        = 
  |Ұлттық құрамы                 = 
  |Конфессионалдық құрамы        = 
 |Жер аумағы                     = 33 700
  |Жер аумағының пайызы          = 
  |Жер аумағы бойынша орны       = 
 |Максималды биіктігі            = 
 |Орташа биіктігі                = 
 |Минималды биіктігі             = 
 |Ендік                          = 
 |Бойлық                         = 
 |Карта                          = KyrgyzstanJalal-Abad.svg
 |Карта ені                      = 
 |Әкімшілік бірліктің картасы    = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені  = 
 |Уақыт белдеуі                  = 
 |Аббревиатура                   = 
 |ISO                            = KG-J
 |FIPS                           = 
 |Телефон коды                   = 
 |Пошта индекстері               = 
 |Интернет-үйшігі                = 
 |Автомобиль коды                = D
 |Сайты                          = 
 |Commons санаты                 = 
 |Түсініктемелер                 = 
}}
'''Жалалабат облысы''' ({{lang-ky|Жалал-Абад облусу}}, {{lang-ru|Джалал-Абадская область}}) — [[Қырғызстан]]ның оңтүстік-батысында орналасқан облыс. Орталығы — [[Жалалабат]] қаласы.

Халық саны — 1 миллионға жуық адам. [[Ош облысы|Ош]] және [[Баткен облысы|Баткен]] облыстарымен бірге Оңтүстік Қырғызстан деп аталады — бұл басқа өлкелермен салыстырғанда таулы-тасты жер, ауыл шаруашылығы кең таралса, өнеркәсіп нашар дамыған. [[Ош облысы|Ош]], [[Талас облысы|Талас]], [[Шу облысы|Шу]], [[Нарын облысы|Нарын]] облыстарымен және [[Өзбекстан]]мен шектеседі.

Халқының көпшілігі — [[қырғыздар]], одан кейін халық саны бойынша [[өзбектер]] көп, [[орыстар]] мен орыс тілінде сөйлейтіндердің саны басқа облыстарға қарағанда азырақ. 1999 жылғы деректер бойынша, қырғыздар халықтың 69,9 %-ын құрап — 606 мың адам, өзбектер 24,4 % — 212 мың адам, орыстар 2,1 % — 18 мың адам, [[татарлар]] 0,8 % — 7 мың адам болды. Басқа ұлт өкілдері — 25 мың адам, негізгі бөлігі — [[тәжіктер]], [[түріктер]] және [[күрттер]]. Қырғызстандағы [[қазақтар]]дың 2,5%-ы Жалалабат облысында тұрады.
{{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}}
[[Санат:Қырғызстан облыстары]]</text>
      <sha1>e05u6d8y9e1cz8piiyga0ns4h4alvgy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061181</id>
      <parentid>3061178</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:45:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5654" xml:space="preserve">{{coor title dm|41|15|N|72|15|E}}
{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1            = {{Түс|Қырғызстан}}
 |Қазақша атауы   = Жалалабат облысы
 |Шынайы атауы    = Жалал-Абад облусу
 |Елтаңба         = Jalalabad coa.svg
 |Ту              = Jalal abad flag.svg
 |Елтаңбаның ені  = 
 |Тудың ені       = 
 |Елтаңбаның аты  = 
 |Тудың аты       = 
 |Ел              = [[Қырғызстан]]
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region         = 
  |type           = 
  |деңгей         = 
  |CoordScale     =  
 |Әнұраны         = 
 |Статусы         = 
 |Кіреді          = 
 |Енеді           = 
 |Астанасы        = [[Жалалабат]]
 |Ірі қаласы      = 
 |Ірі қалалары    = 
 |Құрылды         = 21.11.1939
 |Таратылған уақыты      = 
 |Басшысы                = 
  |Басшының түрі         = Губернатор
 |Басшысы2               = 
  |Басшының түрі2        = 
 |ЖІӨ                    = 
  |ЖІӨ жылы              = 
  |ЖІӨ бойынша орны              = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны  = 
 |Тілі                           = 
 |Тілдері                        = [[қырғыз тілі]], [[орыс тілі]]
 |Тұрғыны                        = 962 200
  |Санақ жылы                    = 2005
  |Пайызы                        = 
  |Халық саны бойынша орны       = 
  |Тығыздығы                     = 28,6
  |Тығыздығы бойынша орны        = 
  |Ұлттық құрамы                 = 
  |Конфессионалдық құрамы        = 
 |Жер аумағы                     = 33 700
  |Жер аумағының пайызы          = 
  |Жер аумағы бойынша орны       = 
 |Максималды биіктігі            = 
 |Орташа биіктігі                = 
 |Минималды биіктігі             = 
 |Ендік                          = 
 |Бойлық                         = 
 |Карта                          = KyrgyzstanJalal-Abad.svg
 |Карта ені                      = 
 |Әкімшілік бірліктің картасы    = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені  = 
 |Уақыт белдеуі                  = 
 |Аббревиатура                   = 
 |ISO                            = KG-J
 |FIPS                           = 
 |Телефон коды                   = 
 |Пошта индекстері               = 
 |Интернет-үйшігі                = 
 |Автомобиль коды                = D
 |Сайты                          = 
 |Commons санаты                 = 
 |Түсініктемелер                 = 
}}
'''Жалалабат облысы''' ({{lang-ky|Жалал-Абад облусу}}, {{lang-ru|Джалал-Абадская область}}) — [[Қырғызстан]]ның оңтүстік-батысында орналасқан облыс. Орталығы — [[Жалалабат]] қаласы.

Халық саны — 1 миллионға жуық адам. [[Ош облысы|Ош]] және [[Баткен облысы|Баткен]] облыстарымен бірге Оңтүстік Қырғызстан деп аталады — бұл басқа өлкелермен салыстырғанда таулы-тасты жер, ауыл шаруашылығы кең таралса, өнеркәсіп нашар дамыған. [[Ош облысы|Ош]], [[Талас облысы|Талас]], [[Шу облысы|Шу]], [[Нарын облысы|Нарын]] облыстарымен және [[Өзбекстан]]мен шектеседі.

Халқының көпшілігі — [[қырғыздар]], одан кейін халық саны бойынша [[өзбектер]] көп, [[орыстар]] мен орыс тілінде сөйлейтіндердің саны басқа облыстарға қарағанда азырақ. 1999 жылғы деректер бойынша, қырғыздар халықтың 69,9 %-ын құрап — 606 мың адам, өзбектер 24,4 % — 212 мың адам, орыстар 2,1 % — 18 мың адам, [[татарлар]] 0,8 % — 7 мың адам болды. Басқа ұлт өкілдері — 25 мың адам, негізгі бөлігі — [[тәжіктер]], [[түріктер]] және [[күрттер]]. Қырғызстандағы [[қазақтар]]дың 2,5%-ы Жалалабат облысында тұрады.

== Әкімшілік бөлінісі ==
Жалалабат облысы 8 ауданға бөлінеді:
* Ақсый ауданы (орталығы — Кербен)
* Алабұқа ауданы (орталығы — Алабұқа)
* Базарқорған ауданы (орталығы — Базарқорған)
* Нәукен ауданы (орталығы — Масы)
* Созақ ауданы (орталығы — Созақ)
* Тоғызтарау ауданы (орталығы — Қазарман)
* Тоқтағұл ауданы (орталығы — Тоқтағұл)
* Шатқал ауданы (орталығы — Қанышқия)

{{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}}

[[Санат:Қырғызстан облыстары]]</text>
      <sha1>nv26ubd9uqpptq21oj58f32iu97ukja</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061183</id>
      <parentid>3061181</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:53:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Әкімшілік бөлінісі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5731" xml:space="preserve">{{coor title dm|41|15|N|72|15|E}}
{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1            = {{Түс|Қырғызстан}}
 |Қазақша атауы   = Жалалабат облысы
 |Шынайы атауы    = Жалал-Абад облусу
 |Елтаңба         = Jalalabad coa.svg
 |Ту              = Jalal abad flag.svg
 |Елтаңбаның ені  = 
 |Тудың ені       = 
 |Елтаңбаның аты  = 
 |Тудың аты       = 
 |Ел              = [[Қырғызстан]]
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region         = 
  |type           = 
  |деңгей         = 
  |CoordScale     =  
 |Әнұраны         = 
 |Статусы         = 
 |Кіреді          = 
 |Енеді           = 
 |Астанасы        = [[Жалалабат]]
 |Ірі қаласы      = 
 |Ірі қалалары    = 
 |Құрылды         = 21.11.1939
 |Таратылған уақыты      = 
 |Басшысы                = 
  |Басшының түрі         = Губернатор
 |Басшысы2               = 
  |Басшының түрі2        = 
 |ЖІӨ                    = 
  |ЖІӨ жылы              = 
  |ЖІӨ бойынша орны              = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны  = 
 |Тілі                           = 
 |Тілдері                        = [[қырғыз тілі]], [[орыс тілі]]
 |Тұрғыны                        = 962 200
  |Санақ жылы                    = 2005
  |Пайызы                        = 
  |Халық саны бойынша орны       = 
  |Тығыздығы                     = 28,6
  |Тығыздығы бойынша орны        = 
  |Ұлттық құрамы                 = 
  |Конфессионалдық құрамы        = 
 |Жер аумағы                     = 33 700
  |Жер аумағының пайызы          = 
  |Жер аумағы бойынша орны       = 
 |Максималды биіктігі            = 
 |Орташа биіктігі                = 
 |Минималды биіктігі             = 
 |Ендік                          = 
 |Бойлық                         = 
 |Карта                          = KyrgyzstanJalal-Abad.svg
 |Карта ені                      = 
 |Әкімшілік бірліктің картасы    = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені  = 
 |Уақыт белдеуі                  = 
 |Аббревиатура                   = 
 |ISO                            = KG-J
 |FIPS                           = 
 |Телефон коды                   = 
 |Пошта индекстері               = 
 |Интернет-үйшігі                = 
 |Автомобиль коды                = D
 |Сайты                          = 
 |Commons санаты                 = 
 |Түсініктемелер                 = 
}}
'''Жалалабат облысы''' ({{lang-ky|Жалал-Абад облусу}}, {{lang-ru|Джалал-Абадская область}}) — [[Қырғызстан]]ның оңтүстік-батысында орналасқан облыс. Орталығы — [[Жалалабат]] қаласы.

Халық саны — 1 миллионға жуық адам. [[Ош облысы|Ош]] және [[Баткен облысы|Баткен]] облыстарымен бірге Оңтүстік Қырғызстан деп аталады — бұл басқа өлкелермен салыстырғанда таулы-тасты жер, ауыл шаруашылығы кең таралса, өнеркәсіп нашар дамыған. [[Ош облысы|Ош]], [[Талас облысы|Талас]], [[Шу облысы|Шу]], [[Нарын облысы|Нарын]] облыстарымен және [[Өзбекстан]]мен шектеседі.

Халқының көпшілігі — [[қырғыздар]], одан кейін халық саны бойынша [[өзбектер]] көп, [[орыстар]] мен орыс тілінде сөйлейтіндердің саны басқа облыстарға қарағанда азырақ. 1999 жылғы деректер бойынша, қырғыздар халықтың 69,9 %-ын құрап — 606 мың адам, өзбектер 24,4 % — 212 мың адам, орыстар 2,1 % — 18 мың адам, [[татарлар]] 0,8 % — 7 мың адам болды. Басқа ұлт өкілдері — 25 мың адам, негізгі бөлігі — [[тәжіктер]], [[түріктер]] және [[күрттер]]. Қырғызстандағы [[қазақтар]]дың 2,5%-ы Жалалабат облысында тұрады.

== Әкімшілік бөлінісі ==
Жалалабат облысы 8 ауданға бөлінеді:
* [[Ақсы ауданы]] (орталығы — Кербен)
* [[Алабұқа ауданы]] (орталығы — Алабұқа)
* [[Базарқорған ауданы]] (орталығы — Базарқорған)
* [[Наукен ауданы]] (орталығы — Масы)
* [[Созақ ауданы (Қырғызстан)|Созақ ауданы]] (орталығы — Созақ)
* [[Тоғызтарау ауданы]] (орталығы — Қазарман)
* [[Тоқтағұл ауданы]] (орталығы — Тоқтағұл)
* [[Шатқал ауданы]] (орталығы — Қанышқия)

{{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}}

[[Санат:Қырғызстан облыстары]]</text>
      <sha1>rkatnru7a5a978mpo2a08qyoa8qyjlv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061194</id>
      <parentid>3061183</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:59:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5788" xml:space="preserve">{{coor title dm|41|15|N|72|15|E}}
{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1            = {{Түс|Қырғызстан}}
 |Қазақша атауы   = Жалалабат облысы
 |Шынайы атауы    = Жалал-Абад облусу
 |Елтаңба         = Jalalabad coa.svg
 |Ту              = Jalal abad flag.svg
 |Елтаңбаның ені  = 
 |Тудың ені       = 
 |Елтаңбаның аты  = 
 |Тудың аты       = 
 |Ел              = [[Қырғызстан]]
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region         = 
  |type           = 
  |деңгей         = 
  |CoordScale     =  
 |Әнұраны         = 
 |Статусы         = 
 |Кіреді          = 
 |Енеді           = 
 |Астанасы        = [[Жалалабат]]
 |Ірі қаласы      = 
 |Ірі қалалары    = 
 |Құрылды         = 21.11.1939
 |Таратылған уақыты      = 
 |Басшысы                = 
  |Басшының түрі         = Губернатор
 |Басшысы2               = 
  |Басшының түрі2        = 
 |ЖІӨ                    = 
  |ЖІӨ жылы              = 
  |ЖІӨ бойынша орны              = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны  = 
 |Тілі                           = 
 |Тілдері                        = [[қырғыз тілі]], [[орыс тілі]]
 |Тұрғыны                        = 962 200
  |Санақ жылы                    = 2005
  |Пайызы                        = 
  |Халық саны бойынша орны       = 
  |Тығыздығы                     = 28,6
  |Тығыздығы бойынша орны        = 
  |Ұлттық құрамы                 = 
  |Конфессионалдық құрамы        = 
 |Жер аумағы                     = 33 700
  |Жер аумағының пайызы          = 
  |Жер аумағы бойынша орны       = 
 |Максималды биіктігі            = 
 |Орташа биіктігі                = 
 |Минималды биіктігі             = 
 |Ендік                          = 
 |Бойлық                         = 
 |Карта                          = KyrgyzstanJalal-Abad.svg
 |Карта ені                      = 
 |Әкімшілік бірліктің картасы    = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені  = 
 |Уақыт белдеуі                  = 
 |Аббревиатура                   = 
 |ISO                            = KG-J
 |FIPS                           = 
 |Телефон коды                   = 
 |Пошта индекстері               = 
 |Интернет-үйшігі                = 
 |Автомобиль коды                = D
 |Сайты                          = 
 |Commons санаты                 = 
 |Түсініктемелер                 = 
}}
'''Жалалабат облысы''' ({{lang-ky|Жалал-Абад облусу}}, {{lang-ru|Джалал-Абадская область}}) — [[Қырғызстан]]ның оңтүстік-батысында орналасқан облыс. Орталығы — [[Жалалабат]] қаласы.

Халық саны — 1 миллионға жуық адам. [[Ош облысы|Ош]] және [[Баткен облысы|Баткен]] облыстарымен бірге Оңтүстік Қырғызстан деп аталады — бұл басқа өлкелермен салыстырғанда таулы-тасты жер, ауыл шаруашылығы кең таралса, өнеркәсіп нашар дамыған. [[Ош облысы|Ош]], [[Талас облысы|Талас]], [[Шу облысы|Шу]], [[Нарын облысы|Нарын]] облыстарымен және [[Өзбекстан]]мен шектеседі.

Халқының көпшілігі — [[қырғыздар]], одан кейін халық саны бойынша [[өзбектер]] көп, [[орыстар]] мен орыс тілінде сөйлейтіндердің саны басқа облыстарға қарағанда азырақ. 1999 жылғы деректер бойынша, қырғыздар халықтың 69,9 %-ын құрап — 606 мың адам, өзбектер 24,4 % — 212 мың адам, орыстар 2,1 % — 18 мың адам, [[татарлар]] 0,8 % — 7 мың адам болды. Басқа ұлт өкілдері — 25 мың адам, негізгі бөлігі — [[тәжіктер]], [[түріктер]] және [[күрттер]]. Қырғызстандағы [[қазақтар]]дың 2,5%-ы Жалалабат облысында тұрады.

== Әкімшілік бөлінісі ==
Жалалабат облысы 8 ауданға бөлінеді:
* [[Ақсы ауданы]] (орталығы — Кербен)
* [[Алабұқа ауданы]] (орталығы — Алабұқа)
* [[Базарқорған ауданы]] (орталығы — Базарқорған)
* [[Наукен ауданы]] (орталығы — Масы)
* [[Созақ ауданы (Қырғызстан)|Созақ ауданы]] (орталығы — Созақ)
* [[Тоғызтарау ауданы (Қырғызстан)|Тоғызтарау ауданы]] (орталығы — Қазарман)
* [[Тоқтағұл ауданы]] (орталығы — Тоқтағұл)
* [[Шатқал ауданы]] (орталығы — Қанышқия)

{{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}}

[[Санат:Қырғызстан облыстары]]</text>
      <sha1>p3u5pq3a2iof2cwc99ifio76ywagsem</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061233</id>
      <parentid>3061194</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T18:33:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5780" xml:space="preserve">{{coor title dm|41|15|N|72|15|E}}
{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1            = {{Түс|Қырғызстан}}
 |Қазақша атауы   = Жалалабат облысы
 |Шынайы атауы    = Жалал-Абад облусу
 |Елтаңба         = Jalalabad coa.svg
 |Ту              = Jalal abad flag.svg
 |Елтаңбаның ені  = 
 |Тудың ені       = 
 |Елтаңбаның аты  = 
 |Тудың аты       = 
 |Ел              = [[Қырғызстан]]
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region         = 
  |type           = 
  |деңгей         = 
  |CoordScale     =  
 |Әнұраны         = 
 |Статусы         = 
 |Кіреді          = 
 |Енеді           = 
 |Астанасы        = [[Жалалабат]]
 |Ірі қаласы      = 
 |Ірі қалалары    = 
 |Құрылды         = 21.11.1939
 |Таратылған уақыты      = 
 |Басшысы                = 
  |Басшының түрі         = Губернатор
 |Басшысы2               = 
  |Басшының түрі2        = 
 |ЖІӨ                    = 
  |ЖІӨ жылы              = 
  |ЖІӨ бойынша орны              = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны  = 
 |Тілі                           = 
 |Тілдері                        = [[қырғыз тілі]], [[орыс тілі]]
 |Тұрғыны                        = 962 200
  |Санақ жылы                    = 2005
  |Пайызы                        = 
  |Халық саны бойынша орны       = 
  |Тығыздығы                     = 28,6
  |Тығыздығы бойынша орны        = 
  |Ұлттық құрамы                 = 
  |Конфессионалдық құрамы        = 
 |Жер аумағы                     = 33 700
  |Жер аумағының пайызы          = 
  |Жер аумағы бойынша орны       = 
 |Максималды биіктігі            = 
 |Орташа биіктігі                = 
 |Минималды биіктігі             = 
 |Ендік                          = 
 |Бойлық                         = 
 |Карта                          = KyrgyzstanJalal-Abad.svg
 |Карта ені                      = 
 |Әкімшілік бірліктің картасы    = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені  = 
 |Уақыт белдеуі                  = 
 |Аббревиатура                   = 
 |ISO                            = KG-J
 |FIPS                           = 
 |Телефон коды                   = 
 |Пошта индекстері               = 
 |Интернет-үйшігі                = 
 |Автомобиль коды                = D
 |Сайты                          = 
 |Commons санаты                 = 
 |Түсініктемелер                 = 
}}
'''Жалалабат облысы''' ({{lang-ky|Жалал-Абад облусу}}, {{lang-ru|Джалал-Абадская область}}) — [[Қырғызстан]]ның оңтүстік-батысында орналасқан облыс. Орталығы — [[Жалалабат]] қаласы.

Халық саны — 1 миллионға жуық адам. [[Ош облысы|Ош]] және [[Баткен облысы|Баткен]] облыстарымен бірге Оңтүстік Қырғызстан деп аталады — бұл басқа өлкелермен салыстырғанда таулы-тасты жер, ауыл шаруашылығы кең таралса, өнеркәсіп нашар дамыған. [[Ош облысы|Ош]], [[Талас облысы|Талас]], [[Шу облысы|Шу]], [[Нарын облысы|Нарын]] облыстарымен және [[Өзбекстан]]мен шектеседі.

Халқының көпшілігі — [[қырғыздар]], одан кейін халық саны бойынша [[өзбектер]] көп, [[орыстар]] мен орыс тілінде сөйлейтіндердің саны басқа облыстарға қарағанда азырақ. 1999 жылғы деректер бойынша, қырғыздар халықтың 69,9 %-ын құрап — 606 мың адам, өзбектер 24,4 % — 212 мың адам, орыстар 2,1 % — 18 мың адам, [[татарлар]] 0,8 % — 7 мың адам болды. Басқа ұлт өкілдері — 25 мың адам, негізгі бөлігі — [[тәжіктер]], [[түріктер]] және [[күрттер]]. Қырғызстандағы [[қазақтар]]дың 2,5%-ы Жалалабат облысында тұрады.

== Әкімшілік бөлінісі ==
Жалалабат облысы 8 ауданға бөлінеді:
* [[Ақсы ауданы]] (орталығы — Кербен)
* [[Алабұқа ауданы]] (орталығы — Алабұқа)
* [[Базарқорған ауданы]] (орталығы — Базарқорған)
* [[Наукен ауданы]] (орталығы — Масы)
* [[Созақ ауданы (Қырғызстан)|Созақ ауданы]] (орталығы — Созақ)
* [[Тоғызтарау ауданы (Қырғызстан)|Тоғызтарау ауданы]] (орталығы — Қазарман)
* [[Тоқтағұл ауданы]] (орталығы — Тоқтағұл)
* [[Шатқал ауданы]] (орталығы — Қанышқия)

{{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}}

[[Санат:Жалалабат облысы]]</text>
      <sha1>tg2vmyn4m9d7v3tj5zd3ksiysc7xymc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жаңақорған ауданы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14376</id>
    <revision>
      <id>3061109</id>
      <parentid>3060852</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T12:56:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кәсіпорындары */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11370" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауданы
 |ауданның атауы      = Жаңақорған ауданы
 |елтаңба             =Jañaqorğan seal.gif 
 |ту                  = 
 |елтаңба сипаттамасы   = 
 |ту сипаттамасы        = 
  |lat_dir = N |lat_deg = 43 |lat_min = 47 |lat_sec =32 
  |lon_dir = E |lon_deg = 67 |lon_min = 22 |lon_sec =05
 |облысы              = Қызылорда облысы
 |аудан орталығы          = [[Жаңақорған]]
 |ауылдық округтер саны   = 26  
 |кенттік әкімдіктер саны =      
 |қалалық әкімдіктер саны =      
 |ауылдар саны       = 38 
 |қалалар саны       =      
 |әкімі              = 
 |әкімдіктің мекенжайы  = 
 |құрылған уақыты    = 1928 
 |жер аумағы          = 16,6
 |жер аумағы бойынша орны  = 
 |тұрғыны             = 84 474&lt;ref&gt;[http://www.zhanakorgan.gov.kz/dinamika/dinamikadem.htm Қызылорда облысының Статистика департаменті. 01.07.2019]&lt;/ref&gt;
 |халық саны бойынша орны  = 
 |санақ жылы          = 2019
 |тығыздығы           = 
 |тығыздығы бойынша орны   = 
 |ұлттық құрамы       =  {{nobr|[[қазақтар]] (99,12%)}}, {{nobr|[[орыстар]] (0,27%)}}, {{nobr|басқа ұлт өкілдері (0,61%)}}&lt;ref&gt;[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2019 жылдың басындағы саны]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;пер.2019&quot;&gt;[http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-ethnic2010.htm 2009 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы]&lt;/ref&gt;
 |телефон коды        = 72435  
 |пошта индексі       = 120300
 |сайты               = 
 |карта               =  Zhanakorgan District Kazakhstan.png
 |әкімшілік бірліктің картасы =      
 |ортаққордағы санаты = 
}}
'''Жаңақорған ауданы''' — [[Қызылорда облысы]]ның оңтүстік-шығысындағы әкімшілік бөлік, [[1928 жыл|1928]] жылы құрылған. Жерінің аумағы — 16,6 мың км². Орталығы — [[Жаңақорған]] ауылы.

== Географиялық орны, жер бедері ==
Аудан жерінің солтүстік-шығыс бөлігін [[Қаратау жотасы (Тянь-Шань)|Қаратау жотасы]]ның солтүстік-батыс сілемдері алып жатыр. Ең биік жері — 1419 м (Бесарық өзенінің бастауында). Орталық бөлігін Сыр бойы жазығы, оңтүстігін, оңтүстік-батысын [[Қызылқұм (шөл)|Қызылқұм]] шөлі алып жатыр. Ауданның жер қойнауы кен байлықтарына бай. Қаратаудың [[Өгізмүйіз]] тауы етегінде [[Шалқия полиметалл кен орны|Шалқия]] кеніші орналасқан.

== Қазба байлықтары ==
Кен орнынан мырыш, қорғасын, күміс, кадмий, т.б. сирек кездесетін металл кентастары кездеседі. Сондай-ақ, ауданда құрылысқа жарамды тас, қиыршықтас, құм, саз (бентонит), т.б. кен қорлары бар.

== Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі ==
Климаты — континенттік. Қысы біршама жұмсақ, жылы күндер жиі болып тұрады. Жазы ыстық, аңызақ. Қаңтар айындағы ауаның орташа температурасы — 6–7°С, шілдеде — 27–28°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері — 150–200 мм. Өзен жүйесін Сырдария өзені және оның оң салалары (Бесарық, Ақұйық, Жиделі, т.б.) құрайды. Борықтыкөл, Нарсоққан, Бозкөл, Қандыарал, Шұқырой, т.б. көлдері бар. Топырағы аллювийлі-шалғынды, шалғынды-батпақты, сор, сортаң, оңт-ке қарай құмды келеді. Қаратау етегінде жусан, селеу, шеңгел, тобылғы, жиде, итмұрын, шөлде баялыш, көкпек, сораңшөп, сексеуіл, жыңғыл, су бойында қамыс-құрақ өседі. Қасқыр, түлкі, қарсақ, борсық, жабайы шошқа, ақбөкен, қырғауыл, шіл, т.б. мекендейді.

== Халқы ==
Тұрғындар саны – 84 474 адам ([[2019 жыл|2019]]). Ұлттық құрамы: [[қазақтар]] – 99,12%, [[орыстар]] – 0,27%, басқа ұлт өкілдері – 0,61%.

== Әкімшілік бөлінісі ==
38 елді мекен 26 ауылдық округтерге біріктірілген:
* [[Аққорған ауылдық округі]] • [[Ақүйек ауылдық округі]] • [[Байкенже ауылдық округі]] • [[Екпінді ауылдық округі (Қызылорда облысы)|Екпінді ауылдық округі]] • [[Жайылма ауылдық округі (Қызылорда облысы)|Жайылма ауылдық округі]] • [[Жаманбай батыр ауылдық округі]] • [[Жаңаарық ауылдық округі (Қызылорда облысы)|Жаңаарық ауылдық округі]] • [[Жаңақорған ауылдық округі]] • [[Кейден ауылдық округі]] • [[Келінтөбе ауылдық округі]] • [[Көктөбе ауылдық округі (Жаңақорған ауданы)|Көктөбе ауылдық округі]] • [[Қандөз ауылдық округі]] • [[Қаратөбе ауылдық округі (Жаңақорған ауданы)|Қаратөбе ауылдық округі]] • [[Қожакент ауылдық округі]] • [[Қожамберді ауылдық округі]] • [[Қосүйеңкі ауылдық округі]] • [[Қыраш ауылдық округі]] • [[Қыркеңсе ауылдық округі]] • [[Манап ауылдық округі]] • [[Мәшбек Нәлібаев ауылдық округі]] • [[Өзгент ауылдық округі]] • [[Сунақата ауылдық округі]] • [[Сүттіқұдық ауылдық округі]] • [[Талап ауылдық округі (Қызылорда облысы)|Талап ауылдық округі]] • [[Төменарық ауылдық округі]] • [[Шалқия ауылдық округі]]

== Кәсіпорындары ==
Өнеркәсіп орындарынан Шалқия кен өндіру кешені, тас ұнтақтау зауыты, т.б. шағын кәсіпорындар (май, нан зауыттары) бар. Жаңақорған ауданындағы бұрынғы күріш, қаракөл қойын, етті-сүтті ірі қара, бау-бақша, жеміс жидек өсіруге маманданған 14 кеңшар, 1 мал бордақылау бірлестігі 1997 жылдан бері акционерлік қоғамдар, серіктестіктер, өндірістік кооперативтер және шаруа қожалықтары болып қайта құрылған. Одан басқа құрылыс, көлік, телекоммуникация, тұрмыстық қызмет көрсету кәсіпорындары бар.

== Ауыл шаруашылығы ==
Егін егуге жарамды жері — 1,4 млн га, оның ішінде: жыртылған жері — 16,2 мың га, шабындығы — 30,8 мың га, жайылымы — 1,3 млн га. Негізінен, күріш өсіріледі. 2000 жылдың басында ауданда 22,6 мың ірі қара (оның ішінде 7,0 мың сиыр), 131,1 мың қой мен ешкі, 5,7 мың жылқы, 0,6 мың түйе болды.

== Әлеуметтік құрылымдары ==
Жалпы білім беретін 40 мектеп, 2 музей, 20 мешіт, 32 кітапхана, 29 мәдениет үйлері мен клубтар, қонақ үйі, 2 спорт сарайы, 9 спорт кешені, стадиондар мен спортзалдар бар. 5 аурухана, 1 емхана, 22 фельдш.-акушерлік және 6 дәрігерлік пункттер жұмыс істейді. Аудандағы елді мекендерге 78,6 км су құбыры тартылған.

== Тарихи ескерткіштері ==
Жаңақорған ауданында Қарасопы, Хорасан ата, Құрбан ата, Сунақ ата кесенелері, Ақтас мешіті сияқты тарихи-мәдени ескерткіштер бар. [[Ақ Орда (мемлекет)|Ақ Орданың]] астанасы [[Сығанақ]] қаласының орны сақталған. Құм астында қалған Сауран, Өзгент, Аққорған, Ордакент сияқты ежелгі қалалардың орны бар. Аудан жерімен [[Қызылорда]]–Шымкент автомобиль және темір жолдары өтеді.

== Жаңақорғанан шықан атақты адамдар ==
* [[Исатай Әбдікәрімов]],
* [[Сұлтан Сартайұлы Сартаев]],
* [[Оңалбек Сапиев]],
* [[Сейілбек Шауқаманов]], 
* [[Қалтай Мұхамеджанов]],
* [[Дүкенбай Досжан]],
* [[Тынымбай Нұрмағамбетов]],
* [[Жадыра Дәрібаева]],
* [[Мәлібек Жандарбеков]],
* [[Төлепберген Әбдірашев]] — дирижер,
* [[Мұхтар Әлиұлы Әлиев]] — дәрігер-хирург,
* [[Бірлесбек Алдияров]] — академик,
* [[Сейфулла Әбдірайымов]],
* [[Қалила Нематұлы Омаров]] — режиссер,
* [[Әнуар Әбутәліпов]] — Кеңес Одағының батыры.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Қызылорда облысы}}
{{Жаңақорған ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Жаңақорған ауданы]]</text>
      <sha1>lh1lx4dbsfci2m7iv53hlh8oph7bbkq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жаңаөзен</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17793</id>
    <revision>
      <id>3061359</id>
      <parentid>3032456</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T10:08:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17830" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = қала
 |атауы                   = Жаңаөзен
 |сурет                   = Central street in Zhanaozen.jpg
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = Emblem_Zhanaozen.jpeg
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =43 |lat_min =18|lat_sec = 
  |lon_deg =52 |lon_min =48|lon_sec = 
  |CoordAddon=type:city(154500)_region:KZ
  |CoordScale             = 
 |ел картасының өлшемi    = 300 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы
 |ауданы                  = 
 |кестедегі аудан         = 
 |мекен түрі              = 
 |мекені                  = 
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = Шағын аудандар
 |әкімі                   = [[Мақсат Оңғарбайұлы Ибағаров]]
 |құрылған уақыты         = 1964
 |алғашқы дерек           = 1964
 |бұрынғы атаулары        = Новый Узень
 |статус алуы             = 1973
 |жер аумағы              = 51,5
 |биiктiктiң түрi         = 
 |орталығының биiктігі    = 
 |климаты                 = Шұғыл континентті, Құрғақшыл
 |ресми тілі              =  Қазақ
  |тұрғыны                =151 098
  |санақ жылы             = 2019
  |тығыздығы              = 2933,94 адам
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          =[[қазақтар]] 98,67%, [[орыстар]] 0,66%, [[ұлт|басқа этностар]] 0,67%
  |конфессионалдық құрамы = Ислам
  |этнохороним            = Жаңаөзендік
 |телефон коды            = 2934
 |пошта индексі           = 130200
 |идентификатор түрі      = 
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = Zhanaozen
 |сайты                   = http://www.zhanaozen.gov.kz
 |сайт тілі               = kk
 |сайт тілі 2               = ru
}}
'''Жаңаөзен''' — [[Маңғыстау облысы]]ндағы қала, [[Жаңаөзен қалалық әкімдігі|қалалық әкімшілік орталығы]]. Облыс орталығы — [[Ақтау қаласы]]нан оңтүстік-шығысқа қарай 150 км жерде, Маңғыстау үстіртінің оңтүстік-батыс етегіндегі жазық шөлді белдеуде орналасқан. Тұрғыны 151,0 мың адам (2019).

== Тарихы ==

Алпысыншы жылдардың басында [[Өзен]] кенорнына барлаушы-геологтар түпкілікті қоныстанып, өздерінің зерттеу-барлау жұмыстарын жоспарлы жүргізді. [[Қызылсай (Маңғыстау облысы)|Қызылсай]]да алғашқы мекен-жайлар пайда болып, жан-жақтан халық жинала бастады. Алғашында жертөлелер мен вагондар орналастырылып, соңынан сол маңдағы жерқабақтардағы жұмыс тастарды тұрғын үй тұрғызуға пайдаланады. Сөйтіп барлаушы-геологтар мекені Өзен поселкесі пайда болды.
Түбекті игерушілердің жанқиярлық еңбегі босқа кетпеді. Алпысыншы жылдары Өзен кенорнынан газ бен мұнайдың көзі ашылды. [[1964 жыл]]ы қазіргі мұнайшылар қаласының қазығы қағылып, қала типтес жұмысшы поселкесі пайда болды. Онда Маңғыстау жарты аралында тұңғыш рет мұнай кәсіпшілігі басқармасы құрылды, бұл өлкеде екпінді құрылысшы бригадалары жасақталып, тұрғын үйлер мен мәдени нысандарды салу жұмыстары жүргізілді.

[[1968 жыл]]ы [[21 қазан]]да [[Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі|Қазақ КСР Жоғары Кеңес]] Президиумының қаулысымен [[Атырау облысы|Гурьев (қазіргі Атырау) облысы]] құрамында Өзен ауданы құрылып Жаңаөзен поселкесі қала статусын алды.
====Жаңаөзен оқиғалары====
{{Main|Жаңаөзен оқиғасы (1989 жыл)}}

1989 жылы жергілікті халық сырттан келген жұмысшылардың қазақтарға қатысты кемсітушілігіне наразылық танытып бас көтерді. Кавказ ұлтының өкілдерін арнайы ұшақтармен көшірді. Халықтың бас көтеруі &quot;Витязь&quot; арнайы әскер жасағының күшімен тоқтатылды.

{{Main|Жаңаөзен оқиғасы (2011 жыл)}}

16 желтоқсан күні Жаңаөзен қаласының орталық алаңына еңбек дауына байланысты жеті айдан бері ереуілге шыққан Өзенмұнайгаз мекемесінің бұрынғы қызметкерлері мен жергілікті құқық қорғау органдары арасында болған қақтығыс. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері тарапынан қару қолданылып, оқ атылды. Қаладағы тәртіпсіздіктер коммерциялық нысандар мен мемлекеттік органдардың ғимараттарына ауысты. Полиция оқ қару қолдануы салдарынан ереуілшілер тарапынан көп адам опат болып, көбі жараланды.

==Халық саны==
Жаңаөзен қаласының және оған іргелес елді мекендердің ([[Теңге (ауыл)|Теңге]] және [[Қызылсай (Маңғыстау облысы)|Қызылсай селоларында]], [[Рахат (Маңғыстау облысы)|Рахат кентінде]]) туу көрсеткішінің есебінен жыл басынан бері 4500 адамға өсіп, халқының саны 130 000 адамды немесе облыс бойынша халық санының 22,2 пайызын құрайды. 
Жаңаөзен қаласының әкімшілік - аумақтық құрамына 2 селолық округ - Теңге (18700 адам) және [[Қызылсай (Маңғыстау облысы)|Қызылсай]] (3500 адам), сондай ақ 2012 жылы жаңадан құрылған Рахат кенті (30800 адам) кіреді.
[[Сурет:Жаңаөзен қаласының 2019 жылғы суреті.jpg|thumb|right|200px|Жаңаөзен қаласы]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Этнос !!Саны, адам&lt;ref name=&quot;KZ2001&quot;&gt;Қалалық әкімдік бойынша&lt;/ref&gt; !!Пайыздық үлесі, % 
|-
| [[Қазақтар]] || 149 092|| 98,67
|-
| [[Орыстар]] || 1 008 || 0,66
|-
| [[Этнос|басқа этностар]] || 998 || 0,67
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Санақ жылы !!Саны, адам  !! Ер адам саны!! Әйел адам саны
|-
| [[1989]]&lt;ref name=&quot;source2&quot;&gt;[https://books.google.kz/books?hl=ru&amp;id=N-7rAAAAMAAJ&amp;dq=%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C+%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F+%D1%81%D1%81%D1%81%D1%80+1989&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=%D1%88%D0%B5%D1%82%D0%BF%D0%B5 - 1989 жылғы Бүкіл кеңестік халық санағының қорытындылары. Мичиган университеті 2009. 1 том]&lt;/ref&gt; || 48 339|| 23 765 || 24 574
|-
| [[1999]]&lt;ref name=&quot;source3&quot;&gt;[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt; || 48 871 || 24 029 ||24 842
|-
| [[2009]]&lt;ref name=&quot;source3&quot; /&gt; || 91 332 || 45 079 || 46 253
|-
| [[2015]]&lt;ref name=&quot;KZ2015&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT100232 Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2015 жылдың басындағы саны]&lt;/ref&gt; || 87 181&lt;ref name=&quot;KZ2000&quot;&gt;Халық саны ауылдық елді мекендердегі тұрғындарды санамай берілген&lt;/ref&gt; || - || -
|-
| [[2019]]&lt;ref name=&quot;source3&quot; /&gt; || 81 581&lt;ref name=&quot;KZ2000&quot;&gt;Халық саны ауылдық елді мекендердегі тұрғындарды санамай берілген&lt;/ref&gt;  || 44 259 || 37 322
|}

==Экономикасы==
[[Сурет:Ozenmunaigaz.jpg|thumb|right|200px|&quot;Өзенмұнайгаз&quot; АҚ бас филиалы]]

Есепті кезеңде өнеркәсіптік кәсіпорындар қолданыстағы бағада 141,9 млрд.  теңгенің өнімін өндірді. Өнеркәсіп өнімінің нақты көлем индексі 112,4 пайызды құрады.
Жаңаөзен қаласының мұнай және газ өндіретін ірі кәсіпорындардың бiрі-[[Өзенмұнайгаз|&quot;Өзенмұнайгаз&quot; АҚ]], [[Қазақ газ өңдеу зауыты|&quot;ҚазГӨЗ&quot; ЖШС]].
2012 жылдың сәйкес кезеңінен мұнай өндіру көлемі 457,4 мың тоннаны құрады немесе 2,9 пайызға көбейді.

== Билік органдары ==
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қала дәрежесіндегі әкімшілік бірліктің басшысы - әкім деп аталады. Әкімді Президент тағайындайды.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! # !! Жылдар  !! Аты-жөні  !! Қосымша 
|-
| 1.|| [[1995 жыл]] - [[желтоқсан]] [[1999 жыл]]  || [[Абылхан Машани]] || 
|-
| 2. || [[желтоқсан]] [[1999 жыл]] - [[желтоқсан]] [[2009 жыл]]  || [[Жалғас Бисалыұлы Бабаханов]] || 
|-
| 3. || [[желтоқсан]] [[2009 жыл]] - [[ақпан]] [[2012 жыл]] || [[Орақ Қуанғалиұлы Сарбөпеев]] || 
|-
| 4. || [[ақпан]] [[2012 жыл]] - [[10 шілде]] [[2015 жыл]] || [[Серікбай Өтелгенұлы Тұрымов]] || 
|-
| 5. || [[10 шілде]] [[2015 жыл]] - [[21 желтоқсан]] [[2017 жыл]] || [[Елубай Жақайұлы Әбілов]] || 
|-
| 6. || [[21 желтоқсан]] [[2017 жыл]] - [[4 қыркүйек]] [[2019 жыл]] || [[Әділбек Құлынтайұлы Дауылбаев]] || 
|-
| 7. || [[4 қыркүйек]] [[2019 жыл]] -  || [[Мақсат Оңғарбайұлы Ибағаров]] || 
|}

==Транспорты==
Қаладан Солтүстік-Оңтүстік темір жол линиясы басталады (Жаңаөзен - Гызылгая - Берекет - Этрек - Горган бағыты).

Қала тұрғындары облыс орталығымен, басқа елді мекендермен [[автомобиль]] және темір жолдарымен қатынасады. Жаңаөзеннен [[Өзен]] — [[Атырау]] — [[Самара мұнай құбыры]], ''Өзен'' — [[Сайөтеш]] — [[Бейнеу газ құбыры]] басталады. Қала [[Қиғаш]] — ''Атырау'' — [[Құлсары]] — [[Бейнеу]] — [[Сайөтеш]] — ''Өзен'' магистралдық су құбыры арқылы ауыз сумен қамтамасыз етіледі.
&lt;ref name=&quot;source1&quot;&gt;&quot;Қазақ Энциклопедиясы&quot;&lt;/ref&gt;

==Оқу орындары==
Қалада 6 колледж бен 1 лицей орналасқан. 
====Колледждер:====
[[Сурет:College of Medicine in Zhanaozen.jpg|thumb|right|200px|Маңғыстау облыстық медицина колледжінің бас ғимараты]]

* [[Маңғыстау облыстық медицина колледжі]]
* Жаңаөзен мұнай мен газ колледжі
* &quot;Лингва&quot; тіл мен аударма колледжі
* Жаңаөзен политехникалық колледжі
* &quot;Каспий&quot; педагогика мен өнеркәсіптік технологиялар колледжі
* Жаңаөзен қызмет көрсету және жаңа технологиялар колледжі

====Лицейлер:====
* Жаңаөзен кәсіпқой лицейі

==Мәдениет==
[[File:House of culture in Zhanaozen.jpg|thumb|right|200px|&quot;Мұнайшы&quot; мәдениет үйі]]

Қалада қалалық мұражай, &quot;Мұнайшы&quot; мәдениет үйі, &quot;Жалын&quot; кинотеатры, &quot;Өнер&quot; МКҚК, кітапханалар бар. Қалаға іргелес Қызылсай мен Теңге селоларында &quot;Шаңырақ&quot; және &quot;Атамұра&quot; мәдениет үйлері бар.

==Қалада қарауға тұрарлық жерлер==
[[File:Fountain in Zhanaozen.jpg|thumb|right|200px|Бала мен дельфин скульптурасымен әшекейленген фонтан]]

* Бала мен дельфин скульптурасымен әшекейленген фонтан
* Тәуелсіздік алаңы
* Қашаған ескерткіші

[[File:Dulyga.jpg|thumb|right|200px|&quot;Дулыға&quot; алаңы]]

* &quot;Дулыға&quot; алаңы

[[File:Park for WWII in Zhanaozen.jpg|thumb|right|200px|Мұнайшылар аллеясы]]

* Мұнайшылар аллеясы
* 1989 жылға арналған ескерткіш
* Мұнайшыларға арналған ескерткіш

==Дін==
[[File:Mosque in Zhanaozen.jpg|thumb|right|200px|Қалалық сүнниттік мешіт]]

Қалада және іргелес селоларда қалалық сүнниттік мешіті, Қызылсай мен Теңге селоларының сүнниттік мешіттері жұмыс істеуде. 2016 жылы қаладаға ең ірі &quot;Әбіш-Қожа&quot; мешіті ашылды.

==Спорт==
====Спорттық клубтар:====
&quot;Мұнайшы&quot; футзал клубы футзалдан ҚР әуесқойлар чемпионатында өнер көрсетуде.

====Спорт үйлері:====
* [[Әмин Тұяқов атындағы стадион]].

[[File:R. Utesinov PIC.jpg|thumb|right|200px|Рахмет Өтесінов атындағы Дене - Шынықтыру Сауықтыру Комплексі]]

* [[Рахмет Өтесінов атындағы Дене - Шынықтыру Сауықтыру Комплексі]].
* [[&quot;Энергетик&quot; Балалар мен Жасөспірімдер Спорт Мектебі]].

==Бауырлас қалалар==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;background:#ffffef; float:center;&quot;
|-
! style=&quot;background:#811541&quot; | &lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;Қала&lt;/span&gt;
! style=&quot;background:#811541&quot; | &lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;Жыл&lt;/span&gt;
! style=&quot;background:#811541&quot; | &lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;Елі&lt;/span&gt;
|-
| [[Ақтау]] ||2012|| {{KAZ|20px}}
|}

==Белгілі адамдар==
Жаңаөзенде тұрған әлде туған:

* [[Рахмет Өтесінов]] - Қазақ КСР еңбек сіңірген мұнайшысы
* [[Дәуіт Шайхисламов]] - қазақстандық шоумен,КВН қатысушысы
* [[Алтынай Сапарғалиева]] - қазақстандық әнші, Супер Старс KZ қатысушысы
* [[Luina]] - қазақстандық әнші
* [[Ақмарал Кемелханова]] - қазақстандық әнші
* [[Динара Бақтыбаева]]- қазақстандық кино актрисасы
* [[Аманкелді Жақау Өтешов]] - қазақстандық рэп өнерінің ірге тасын қалаушы, әнші, қала белсендісі

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Торговые точки.jpg |Сауда нүктелері

&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Қазақстан қалалары}}
{{Маңғыстау облысы}}
{{Жаңаөзен қалалық әкімдігі елді мекендері}}

[[Санат:Маңғыстау облысы қалалары]]
[[Санат:Жаңаөзен қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>2k6mfn5qjejjqmziknr1bg9ud8bvzf0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061360</id>
      <parentid>3061359</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T10:08:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17878" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = қала
 |атауы                   = Жаңаөзен
 |сурет                   = Central street in Zhanaozen.jpg
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = Emblem_Zhanaozen.jpeg
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =43 |lat_min =18|lat_sec = 
  |lon_deg =52 |lon_min =48|lon_sec = 
  |CoordAddon=type:city(154500)_region:KZ
  |CoordScale             = 
 |ел картасының өлшемi    = 300 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы
 |ауданы                  = 
 |кестедегі аудан         = 
 |мекен түрі              = 
 |мекені                  = 
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = Шағын аудандар
 |әкімі                   = [[Мақсат Оңғарбайұлы Ибағаров]]
 |құрылған уақыты         = 1964
 |алғашқы дерек           = 1964
 |бұрынғы атаулары        = Новый Узень
 |статус алуы             = 1973
 |жер аумағы              = 51,5
 |биiктiктiң түрi         = 
 |орталығының биiктігі    = 
 |климаты                 = Шұғыл континентті, Құрғақшыл
 |ресми тілі              =  Қазақ
  |тұрғыны                =151 098
  |санақ жылы             = 2019
  |тығыздығы              = 2933,94 адам
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          =[[қазақтар]] 98,67%, [[орыстар]] 0,66%, [[ұлт|басқа этностар]] 0,67%
  |конфессионалдық құрамы = Ислам
  |этнохороним            = Жаңаөзендік
 |телефон коды            = 2934
 |пошта индексі           = 130200
 |идентификатор түрі      = 
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = Zhanaozen
 |сайты                   = http://www.zhanaozen.gov.kz
 |сайт тілі               = kk
 |сайт тілі 2               = ru
}}
'''Жаңаөзен''' — [[Маңғыстау облысы]]ндағы қала, [[Жаңаөзен қалалық әкімдігі|қалалық әкімшілік орталығы]]. Облыс орталығы — [[Ақтау қаласы]]нан оңтүстік-шығысқа қарай 150 км жерде, Маңғыстау үстіртінің оңтүстік-батыс етегіндегі жазық шөлді белдеуде орналасқан. Тұрғыны 151,0 мың адам (2019).

== Тарихы ==

Алпысыншы жылдардың басында [[Өзен]] кенорнына барлаушы-геологтар түпкілікті қоныстанып, өздерінің зерттеу-барлау жұмыстарын жоспарлы жүргізді. [[Қызылсай (Маңғыстау облысы)|Қызылсай]]да алғашқы мекен-жайлар пайда болып, жан-жақтан халық жинала бастады. Алғашында жертөлелер мен вагондар орналастырылып, соңынан сол маңдағы жерқабақтардағы жұмыс тастарды тұрғын үй тұрғызуға пайдаланады. Сөйтіп барлаушы-геологтар мекені Өзен поселкесі пайда болды.
Түбекті игерушілердің жанқиярлық еңбегі босқа кетпеді. Алпысыншы жылдары Өзен кенорнынан газ бен мұнайдың көзі ашылды. [[1964 жыл]]ы қазіргі мұнайшылар қаласының қазығы қағылып, қала типтес жұмысшы поселкесі пайда болды. Онда Маңғыстау жарты аралында тұңғыш рет мұнай кәсіпшілігі басқармасы құрылды, бұл өлкеде екпінді құрылысшы бригадалары жасақталып, тұрғын үйлер мен мәдени нысандарды салу жұмыстары жүргізілді.

[[1968 жыл]]ы [[21 қазан]]да [[Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі|Қазақ КСР Жоғары Кеңес]] Президиумының қаулысымен [[Атырау облысы|Гурьев (қазіргі Атырау) облысы]] құрамында Өзен ауданы құрылып Жаңаөзен поселкесі қала статусын алды.
====Жаңаөзен оқиғалары====
{{Main|Жаңаөзен оқиғасы (1989 жыл)}}

1989 жылы жергілікті халық сырттан келген жұмысшылардың қазақтарға қатысты кемсітушілігіне наразылық танытып бас көтерді. Кавказ ұлтының өкілдерін арнайы ұшақтармен көшірді. Халықтың бас көтеруі &quot;Витязь&quot; арнайы әскер жасағының күшімен тоқтатылды.

{{Main|Жаңаөзен оқиғасы (2011 жыл)}}

16 желтоқсан күні Жаңаөзен қаласының орталық алаңына еңбек дауына байланысты жеті айдан бері ереуілге шыққан Өзенмұнайгаз мекемесінің бұрынғы қызметкерлері мен жергілікті құқық қорғау органдары арасында болған қақтығыс. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері тарапынан қару қолданылып, оқ атылды. Қаладағы тәртіпсіздіктер коммерциялық нысандар мен мемлекеттік органдардың ғимараттарына ауысты. Полиция оқ қару қолдануы салдарынан ереуілшілер тарапынан көп адам опат болып, көбі жараланды.

==Халық саны==
Жаңаөзен қаласының және оған іргелес елді мекендердің ([[Теңге (ауыл)|Теңге]] және [[Қызылсай (Маңғыстау облысы)|Қызылсай селоларында]], [[Рахат (Маңғыстау облысы)|Рахат кентінде]]) туу көрсеткішінің есебінен жыл басынан бері 4500 адамға өсіп, халқының саны 130 000 адамды немесе облыс бойынша халық санының 22,2 пайызын құрайды. 
Жаңаөзен қаласының әкімшілік - аумақтық құрамына 2 селолық округ - Теңге (18700 адам) және [[Қызылсай (Маңғыстау облысы)|Қызылсай]] (3500 адам), сондай ақ 2012 жылы жаңадан құрылған Рахат кенті (30800 адам) кіреді.
[[Сурет:Жаңаөзен қаласының 2019 жылғы суреті.jpg|thumb|right|200px|Жаңаөзен қаласы]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Этнос !!Саны, адам&lt;ref name=&quot;KZ2001&quot;&gt;Қалалық әкімдік бойынша&lt;/ref&gt; !!Пайыздық үлесі, % 
|-
| [[Қазақтар]] || 149 092|| 98,67
|-
| [[Орыстар]] || 1 008 || 0,66
|-
| [[Этнос|басқа этностар]] || 998 || 0,67
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Санақ жылы !!Саны, адам  !! Ер адам саны!! Әйел адам саны
|-
| [[1989]]&lt;ref name=&quot;source2&quot;&gt;[https://books.google.kz/books?hl=ru&amp;id=N-7rAAAAMAAJ&amp;dq=%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C+%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F+%D1%81%D1%81%D1%81%D1%80+1989&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=%D1%88%D0%B5%D1%82%D0%BF%D0%B5 - 1989 жылғы Бүкіл кеңестік халық санағының қорытындылары. Мичиган университеті 2009. 1 том]&lt;/ref&gt; || 48 339|| 23 765 || 24 574
|-
| [[1999]]&lt;ref name=&quot;source3&quot;&gt;[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt; || 48 871 || 24 029 ||24 842
|-
| [[2009]]&lt;ref name=&quot;source3&quot; /&gt; || 91 332 || 45 079 || 46 253
|-
| [[2015]]&lt;ref name=&quot;KZ2015&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT100232 Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2015 жылдың басындағы саны]&lt;/ref&gt; || 87 181&lt;ref name=&quot;KZ2000&quot;&gt;Халық саны ауылдық елді мекендердегі тұрғындарды санамай берілген&lt;/ref&gt; || - || -
|-
| [[2019]]&lt;ref name=&quot;source3&quot; /&gt; || 81 581&lt;ref name=&quot;KZ2000&quot;&gt;Халық саны ауылдық елді мекендердегі тұрғындарды санамай берілген&lt;/ref&gt;  || 44 259 || 37 322
|}

==Экономикасы==
[[Сурет:Ozenmunaigaz.jpg|thumb|right|200px|&quot;Өзенмұнайгаз&quot; АҚ бас филиалы]]

Есепті кезеңде өнеркәсіптік кәсіпорындар қолданыстағы бағада 141,9 млрд.  теңгенің өнімін өндірді. Өнеркәсіп өнімінің нақты көлем индексі 112,4 пайызды құрады.
Жаңаөзен қаласының мұнай және газ өндіретін ірі кәсіпорындардың бiрі-[[Өзенмұнайгаз|&quot;Өзенмұнайгаз&quot; АҚ]], [[Қазақ газ өңдеу зауыты|&quot;ҚазГӨЗ&quot; ЖШС]].
2012 жылдың сәйкес кезеңінен мұнай өндіру көлемі 457,4 мың тоннаны құрады немесе 2,9 пайызға көбейді.

== Билік органдары ==
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қала дәрежесіндегі әкімшілік бірліктің басшысы - әкім деп аталады. Әкімді Президент тағайындайды.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! # !! Жылдар  !! Аты-жөні  !! Қосымша 
|-
| 1.|| [[1995 жыл]] - [[желтоқсан]] [[1999 жыл]]  || [[Абылхан Машани]] || 
|-
| 2. || [[желтоқсан]] [[1999 жыл]] - [[желтоқсан]] [[2009 жыл]]  || [[Жалғас Бисалыұлы Бабаханов]] || 
|-
| 3. || [[желтоқсан]] [[2009 жыл]] - [[ақпан]] [[2012 жыл]] || [[Орақ Қуанғалиұлы Сарбөпеев]] || 
|-
| 4. || [[ақпан]] [[2012 жыл]] - [[10 шілде]] [[2015 жыл]] || [[Серікбай Өтелгенұлы Тұрымов]] || 
|-
| 5. || [[10 шілде]] [[2015 жыл]] - [[21 желтоқсан]] [[2017 жыл]] || [[Елубай Жақайұлы Әбілов]] || 
|-
| 6. || [[21 желтоқсан]] [[2017 жыл]] - [[4 қыркүйек]] [[2019 жыл]] || [[Әділбек Құлынтайұлы Дауылбаев]] || 
|-
| 7. || [[4 қыркүйек]] [[2019 жыл]] -  || [[Мақсат Оңғарбайұлы Ибағаров]] || 
|}

==Транспорты==
Қаладан Солтүстік-Оңтүстік темір жол линиясы басталады (Жаңаөзен - Гызылгая - Берекет - Этрек - Горган бағыты).

Қала тұрғындары облыс орталығымен, басқа елді мекендермен [[автомобиль]] және темір жолдарымен қатынасады. Жаңаөзеннен [[Өзен]] — [[Атырау]] — [[Самара мұнай құбыры]], ''Өзен'' — [[Сайөтеш]] — [[Бейнеу газ құбыры]] басталады. Қала [[Қиғаш]] — ''Атырау'' — [[Құлсары]] — [[Бейнеу]] — [[Сайөтеш]] — ''Өзен'' магистралдық су құбыры арқылы ауыз сумен қамтамасыз етіледі.
&lt;ref name=&quot;source1&quot;&gt;&quot;Қазақ Энциклопедиясы&quot;&lt;/ref&gt;

==Оқу орындары==
Қалада 6 колледж бен 1 лицей орналасқан. 
====Колледждер:====
[[Сурет:College of Medicine in Zhanaozen.jpg|thumb|right|200px|Маңғыстау облыстық медицина колледжінің бас ғимараты]]

* [[Маңғыстау облыстық медицина колледжі]]
* Жаңаөзен мұнай мен газ колледжі
* &quot;Лингва&quot; тіл мен аударма колледжі
* Жаңаөзен политехникалық колледжі
* &quot;Каспий&quot; педагогика мен өнеркәсіптік технологиялар колледжі
* Жаңаөзен қызмет көрсету және жаңа технологиялар колледжі

====Лицейлер:====
* Жаңаөзен кәсіпқой лицейі

==Мәдениет==
[[File:House of culture in Zhanaozen.jpg|thumb|right|200px|&quot;Мұнайшы&quot; мәдениет үйі]]

Қалада қалалық мұражай, &quot;Мұнайшы&quot; мәдениет үйі, &quot;Жалын&quot; кинотеатры, &quot;Өнер&quot; МКҚК, кітапханалар бар. Қалаға іргелес Қызылсай мен Теңге селоларында &quot;Шаңырақ&quot; және &quot;Атамұра&quot; мәдениет үйлері бар.

==Қалада қарауға тұрарлық жерлер==
[[File:Fountain in Zhanaozen.jpg|thumb|right|200px|Бала мен дельфин скульптурасымен әшекейленген фонтан]]

* Бала мен дельфин скульптурасымен әшекейленген фонтан
* Тәуелсіздік алаңы
* Қашаған ескерткіші

[[File:Dulyga.jpg|thumb|right|200px|&quot;Дулыға&quot; алаңы]]

* &quot;Дулыға&quot; алаңы

[[File:Park for WWII in Zhanaozen.jpg|thumb|right|200px|Мұнайшылар аллеясы]]

* Мұнайшылар аллеясы
* 1989 жылға арналған ескерткіш
* Мұнайшыларға арналған ескерткіш

==Дін==
[[File:Mosque in Zhanaozen.jpg|thumb|right|200px|Қалалық сүнниттік мешіт]]

Қалада және іргелес селоларда қалалық сүнниттік мешіті, Қызылсай мен Теңге селоларының сүнниттік мешіттері жұмыс істеуде. 2016 жылы қаладаға ең ірі &quot;Әбіш-Қожа&quot; мешіті ашылды.

==Спорт==
====Спорттық клубтар:====
&quot;Мұнайшы&quot; футзал клубы футзалдан ҚР әуесқойлар чемпионатында өнер көрсетуде.

====Спорт үйлері:====
* [[Әмин Тұяқов атындағы стадион]].

[[File:R. Utesinov PIC.jpg|thumb|right|200px|Рахмет Өтесінов атындағы Дене - Шынықтыру Сауықтыру Комплексі]]

* [[Рахмет Өтесінов атындағы Дене - Шынықтыру Сауықтыру Комплексі]].
* [[&quot;Энергетик&quot; Балалар мен Жасөспірімдер Спорт Мектебі]].

==Бауырлас қалалар==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;background:#ffffef; float:center;&quot;
|-
! style=&quot;background:#811541&quot; | &lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;Қала&lt;/span&gt;
! style=&quot;background:#811541&quot; | &lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;Жыл&lt;/span&gt;
! style=&quot;background:#811541&quot; | &lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;Елі&lt;/span&gt;
|-
| [[Ақтау]] ||2012|| {{KAZ|20px}}
|}

==Белгілі адамдар==
Жаңаөзенде тұрған әлде туған:

* [[Рахмет Өтесінов]] - Қазақ КСР еңбек сіңірген мұнайшысы
* [[Дәуіт Шайхисламов]] - қазақстандық шоумен,КВН қатысушысы
* [[Алтынай Сапарғалиева]] - қазақстандық әнші, Супер Старс KZ қатысушысы
* [[Luina]] - қазақстандық әнші
* [[Ақмарал Кемелханова]] - қазақстандық әнші
* [[Динара Бақтыбаева]]- қазақстандық кино актрисасы
* [[Аманкелді Жақау Өтешов]] - қазақстандық рэп өнерінің ірге тасын қалаушы, әнші, қала белсендісі

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Торговые точки.jpg |Сауда нүктелері
Микрорайон.jpg |Мөлтекаудан
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Қазақстан қалалары}}
{{Маңғыстау облысы}}
{{Жаңаөзен қалалық әкімдігі елді мекендері}}

[[Санат:Маңғыстау облысы қалалары]]
[[Санат:Жаңаөзен қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>7xuekb8scff7xkxry4dahod03r32e79</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061361</id>
      <parentid>3061360</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T10:09:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ үлгі, сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17920" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = қала
 |атауы                   = Жаңаөзен
 |сурет                   = Central street in Zhanaozen.jpg
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = Emblem_Zhanaozen.jpeg
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =43 |lat_min =18|lat_sec = 
  |lon_deg =52 |lon_min =48|lon_sec = 
  |CoordAddon=type:city(154500)_region:KZ
  |CoordScale             = 
 |ел картасының өлшемi    = 300 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы
 |ауданы                  = 
 |кестедегі аудан         = 
 |мекен түрі              = 
 |мекені                  = 
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = Шағын аудандар
 |әкімі                   = [[Мақсат Оңғарбайұлы Ибағаров]]
 |құрылған уақыты         = 1964
 |алғашқы дерек           = 1964
 |бұрынғы атаулары        = Новый Узень
 |статус алуы             = 1973
 |жер аумағы              = 51,5
 |биiктiктiң түрi         = 
 |орталығының биiктігі    = 
 |климаты                 = Шұғыл континентті, Құрғақшыл
 |ресми тілі              =  Қазақ
  |тұрғыны                =151 098
  |санақ жылы             = 2019
  |тығыздығы              = 2933,94 адам
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          =[[қазақтар]] 98,67%, [[орыстар]] 0,66%, [[ұлт|басқа этностар]] 0,67%
  |конфессионалдық құрамы = Ислам
  |этнохороним            = Жаңаөзендік
 |телефон коды            = 2934
 |пошта индексі           = 130200
 |идентификатор түрі      = 
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = Zhanaozen
 |сайты                   = http://www.zhanaozen.gov.kz
 |сайт тілі               = kk
 |сайт тілі 2               = ru
}}
'''Жаңаөзен''' — [[Маңғыстау облысы]]ндағы қала, [[Жаңаөзен қалалық әкімдігі|қалалық әкімшілік орталығы]]. Облыс орталығы — [[Ақтау қаласы]]нан оңтүстік-шығысқа қарай 150 км жерде, Маңғыстау үстіртінің оңтүстік-батыс етегіндегі жазық шөлді белдеуде орналасқан. Тұрғыны 151,0 мың адам (2019).

== Тарихы ==

Алпысыншы жылдардың басында [[Өзен]] кенорнына барлаушы-геологтар түпкілікті қоныстанып, өздерінің зерттеу-барлау жұмыстарын жоспарлы жүргізді. [[Қызылсай (Маңғыстау облысы)|Қызылсай]]да алғашқы мекен-жайлар пайда болып, жан-жақтан халық жинала бастады. Алғашында жертөлелер мен вагондар орналастырылып, соңынан сол маңдағы жерқабақтардағы жұмыс тастарды тұрғын үй тұрғызуға пайдаланады. Сөйтіп барлаушы-геологтар мекені Өзен поселкесі пайда болды.
Түбекті игерушілердің жанқиярлық еңбегі босқа кетпеді. Алпысыншы жылдары Өзен кенорнынан газ бен мұнайдың көзі ашылды. [[1964 жыл]]ы қазіргі мұнайшылар қаласының қазығы қағылып, қала типтес жұмысшы поселкесі пайда болды. Онда Маңғыстау жарты аралында тұңғыш рет мұнай кәсіпшілігі басқармасы құрылды, бұл өлкеде екпінді құрылысшы бригадалары жасақталып, тұрғын үйлер мен мәдени нысандарды салу жұмыстары жүргізілді.

[[1968 жыл]]ы [[21 қазан]]да [[Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі|Қазақ КСР Жоғары Кеңес]] Президиумының қаулысымен [[Атырау облысы|Гурьев (қазіргі Атырау) облысы]] құрамында Өзен ауданы құрылып Жаңаөзен поселкесі қала статусын алды.
====Жаңаөзен оқиғалары====
{{Main|Жаңаөзен оқиғасы (1989 жыл)}}

1989 жылы жергілікті халық сырттан келген жұмысшылардың қазақтарға қатысты кемсітушілігіне наразылық танытып бас көтерді. Кавказ ұлтының өкілдерін арнайы ұшақтармен көшірді. Халықтың бас көтеруі &quot;Витязь&quot; арнайы әскер жасағының күшімен тоқтатылды.

{{Main|Жаңаөзен оқиғасы (2011 жыл)}}

16 желтоқсан күні Жаңаөзен қаласының орталық алаңына еңбек дауына байланысты жеті айдан бері ереуілге шыққан Өзенмұнайгаз мекемесінің бұрынғы қызметкерлері мен жергілікті құқық қорғау органдары арасында болған қақтығыс. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері тарапынан қару қолданылып, оқ атылды. Қаладағы тәртіпсіздіктер коммерциялық нысандар мен мемлекеттік органдардың ғимараттарына ауысты. Полиция оқ қару қолдануы салдарынан ереуілшілер тарапынан көп адам опат болып, көбі жараланды.

==Халық саны==
Жаңаөзен қаласының және оған іргелес елді мекендердің ([[Теңге (ауыл)|Теңге]] және [[Қызылсай (Маңғыстау облысы)|Қызылсай селоларында]], [[Рахат (Маңғыстау облысы)|Рахат кентінде]]) туу көрсеткішінің есебінен жыл басынан бері 4500 адамға өсіп, халқының саны 130 000 адамды немесе облыс бойынша халық санының 22,2 пайызын құрайды. 
Жаңаөзен қаласының әкімшілік - аумақтық құрамына 2 селолық округ - Теңге (18700 адам) және [[Қызылсай (Маңғыстау облысы)|Қызылсай]] (3500 адам), сондай ақ 2012 жылы жаңадан құрылған Рахат кенті (30800 адам) кіреді.
[[Сурет:Жаңаөзен қаласының 2019 жылғы суреті.jpg|thumb|right|200px|Жаңаөзен қаласы]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Этнос !!Саны, адам&lt;ref name=&quot;KZ2001&quot;&gt;Қалалық әкімдік бойынша&lt;/ref&gt; !!Пайыздық үлесі, % 
|-
| [[Қазақтар]] || 149 092|| 98,67
|-
| [[Орыстар]] || 1 008 || 0,66
|-
| [[Этнос|басқа этностар]] || 998 || 0,67
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Санақ жылы !!Саны, адам  !! Ер адам саны!! Әйел адам саны
|-
| [[1989]]&lt;ref name=&quot;source2&quot;&gt;[https://books.google.kz/books?hl=ru&amp;id=N-7rAAAAMAAJ&amp;dq=%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C+%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F+%D1%81%D1%81%D1%81%D1%80+1989&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=%D1%88%D0%B5%D1%82%D0%BF%D0%B5 - 1989 жылғы Бүкіл кеңестік халық санағының қорытындылары. Мичиган университеті 2009. 1 том]&lt;/ref&gt; || 48 339|| 23 765 || 24 574
|-
| [[1999]]&lt;ref name=&quot;source3&quot;&gt;[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt; || 48 871 || 24 029 ||24 842
|-
| [[2009]]&lt;ref name=&quot;source3&quot; /&gt; || 91 332 || 45 079 || 46 253
|-
| [[2015]]&lt;ref name=&quot;KZ2015&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT100232 Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2015 жылдың басындағы саны]&lt;/ref&gt; || 87 181&lt;ref name=&quot;KZ2000&quot;&gt;Халық саны ауылдық елді мекендердегі тұрғындарды санамай берілген&lt;/ref&gt; || - || -
|-
| [[2019]]&lt;ref name=&quot;source3&quot; /&gt; || 81 581&lt;ref name=&quot;KZ2000&quot;&gt;Халық саны ауылдық елді мекендердегі тұрғындарды санамай берілген&lt;/ref&gt;  || 44 259 || 37 322
|}

==Экономикасы==
[[Сурет:Ozenmunaigaz.jpg|thumb|right|200px|&quot;Өзенмұнайгаз&quot; АҚ бас филиалы]]

Есепті кезеңде өнеркәсіптік кәсіпорындар қолданыстағы бағада 141,9 млрд.  теңгенің өнімін өндірді. Өнеркәсіп өнімінің нақты көлем индексі 112,4 пайызды құрады.
Жаңаөзен қаласының мұнай және газ өндіретін ірі кәсіпорындардың бiрі-[[Өзенмұнайгаз|&quot;Өзенмұнайгаз&quot; АҚ]], [[Қазақ газ өңдеу зауыты|&quot;ҚазГӨЗ&quot; ЖШС]].
2012 жылдың сәйкес кезеңінен мұнай өндіру көлемі 457,4 мың тоннаны құрады немесе 2,9 пайызға көбейді.

== Билік органдары ==
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қала дәрежесіндегі әкімшілік бірліктің басшысы - әкім деп аталады. Әкімді Президент тағайындайды.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! # !! Жылдар  !! Аты-жөні  !! Қосымша 
|-
| 1.|| [[1995 жыл]] - [[желтоқсан]] [[1999 жыл]]  || [[Абылхан Машани]] || 
|-
| 2. || [[желтоқсан]] [[1999 жыл]] - [[желтоқсан]] [[2009 жыл]]  || [[Жалғас Бисалыұлы Бабаханов]] || 
|-
| 3. || [[желтоқсан]] [[2009 жыл]] - [[ақпан]] [[2012 жыл]] || [[Орақ Қуанғалиұлы Сарбөпеев]] || 
|-
| 4. || [[ақпан]] [[2012 жыл]] - [[10 шілде]] [[2015 жыл]] || [[Серікбай Өтелгенұлы Тұрымов]] || 
|-
| 5. || [[10 шілде]] [[2015 жыл]] - [[21 желтоқсан]] [[2017 жыл]] || [[Елубай Жақайұлы Әбілов]] || 
|-
| 6. || [[21 желтоқсан]] [[2017 жыл]] - [[4 қыркүйек]] [[2019 жыл]] || [[Әділбек Құлынтайұлы Дауылбаев]] || 
|-
| 7. || [[4 қыркүйек]] [[2019 жыл]] -  || [[Мақсат Оңғарбайұлы Ибағаров]] || 
|}

==Транспорты==
Қаладан Солтүстік-Оңтүстік темір жол линиясы басталады (Жаңаөзен - Гызылгая - Берекет - Этрек - Горган бағыты).

Қала тұрғындары облыс орталығымен, басқа елді мекендермен [[автомобиль]] және темір жолдарымен қатынасады. Жаңаөзеннен [[Өзен]] — [[Атырау]] — [[Самара мұнай құбыры]], ''Өзен'' — [[Сайөтеш]] — [[Бейнеу газ құбыры]] басталады. Қала [[Қиғаш]] — ''Атырау'' — [[Құлсары]] — [[Бейнеу]] — [[Сайөтеш]] — ''Өзен'' магистралдық су құбыры арқылы ауыз сумен қамтамасыз етіледі.
&lt;ref name=&quot;source1&quot;&gt;&quot;Қазақ Энциклопедиясы&quot;&lt;/ref&gt;

==Оқу орындары==
Қалада 6 колледж бен 1 лицей орналасқан. 
====Колледждер:====
[[Сурет:College of Medicine in Zhanaozen.jpg|thumb|right|200px|Маңғыстау облыстық медицина колледжінің бас ғимараты]]

* [[Маңғыстау облыстық медицина колледжі]]
* Жаңаөзен мұнай мен газ колледжі
* &quot;Лингва&quot; тіл мен аударма колледжі
* Жаңаөзен политехникалық колледжі
* &quot;Каспий&quot; педагогика мен өнеркәсіптік технологиялар колледжі
* Жаңаөзен қызмет көрсету және жаңа технологиялар колледжі

====Лицейлер:====
* Жаңаөзен кәсіпқой лицейі

==Мәдениет==
[[File:House of culture in Zhanaozen.jpg|thumb|right|200px|&quot;Мұнайшы&quot; мәдениет үйі]]

Қалада қалалық мұражай, &quot;Мұнайшы&quot; мәдениет үйі, &quot;Жалын&quot; кинотеатры, &quot;Өнер&quot; МКҚК, кітапханалар бар. Қалаға іргелес Қызылсай мен Теңге селоларында &quot;Шаңырақ&quot; және &quot;Атамұра&quot; мәдениет үйлері бар.

==Қалада қарауға тұрарлық жерлер==
[[File:Fountain in Zhanaozen.jpg|thumb|right|200px|Бала мен дельфин скульптурасымен әшекейленген фонтан]]

* Бала мен дельфин скульптурасымен әшекейленген фонтан
* Тәуелсіздік алаңы
* Қашаған ескерткіші

[[File:Dulyga.jpg|thumb|right|200px|&quot;Дулыға&quot; алаңы]]

* &quot;Дулыға&quot; алаңы

[[File:Park for WWII in Zhanaozen.jpg|thumb|right|200px|Мұнайшылар аллеясы]]

* Мұнайшылар аллеясы
* 1989 жылға арналған ескерткіш
* Мұнайшыларға арналған ескерткіш

==Дін==
[[File:Mosque in Zhanaozen.jpg|thumb|right|200px|Қалалық сүнниттік мешіт]]

Қалада және іргелес селоларда қалалық сүнниттік мешіті, Қызылсай мен Теңге селоларының сүнниттік мешіттері жұмыс істеуде. 2016 жылы қаладаға ең ірі &quot;Әбіш-Қожа&quot; мешіті ашылды.

==Спорт==
====Спорттық клубтар:====
&quot;Мұнайшы&quot; футзал клубы футзалдан ҚР әуесқойлар чемпионатында өнер көрсетуде.

====Спорт үйлері:====
* [[Әмин Тұяқов атындағы стадион]].

[[File:R. Utesinov PIC.jpg|thumb|right|200px|Рахмет Өтесінов атындағы Дене - Шынықтыру Сауықтыру Комплексі]]

* [[Рахмет Өтесінов атындағы Дене - Шынықтыру Сауықтыру Комплексі]].
* [[&quot;Энергетик&quot; Балалар мен Жасөспірімдер Спорт Мектебі]].

==Бауырлас қалалар==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;background:#ffffef; float:center;&quot;
|-
! style=&quot;background:#811541&quot; | &lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;Қала&lt;/span&gt;
! style=&quot;background:#811541&quot; | &lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;Жыл&lt;/span&gt;
! style=&quot;background:#811541&quot; | &lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;Елі&lt;/span&gt;
|-
| [[Ақтау]] ||2012|| {{KAZ|20px}}
|}

==Белгілі адамдар==
Жаңаөзенде тұрған әлде туған:

* [[Рахмет Өтесінов]] - Қазақ КСР еңбек сіңірген мұнайшысы
* [[Дәуіт Шайхисламов]] - қазақстандық шоумен,КВН қатысушысы
* [[Алтынай Сапарғалиева]] - қазақстандық әнші, Супер Старс KZ қатысушысы
* [[Luina]] - қазақстандық әнші
* [[Ақмарал Кемелханова]] - қазақстандық әнші
* [[Динара Бақтыбаева]]- қазақстандық кино актрисасы
* [[Аманкелді Жақау Өтешов]] - қазақстандық рэп өнерінің ірге тасын қалаушы, әнші, қала белсендісі

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Торговые точки.jpg |Сауда нүктелері
Микрорайон.jpg |Мөлтекаудан
Жанаозен 2.jpg |Жаңаөзен

&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Қазақстан қалалары}}
{{Маңғыстау облысы}}
{{Жаңаөзен қалалық әкімдігі елді мекендері}}

[[Санат:Маңғыстау облысы қалалары]]
[[Санат:Жаңаөзен қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>2vgg04d1tlkhtasqcotj8zcaupcuuug</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061363</id>
      <parentid>3061361</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T10:10:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ үлгі, сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17960" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = қала
 |атауы                   = Жаңаөзен
 |сурет                   = Central street in Zhanaozen.jpg
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = Emblem_Zhanaozen.jpeg
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =43 |lat_min =18|lat_sec = 
  |lon_deg =52 |lon_min =48|lon_sec = 
  |CoordAddon=type:city(154500)_region:KZ
  |CoordScale             = 
 |ел картасының өлшемi    = 300 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы
 |ауданы                  = 
 |кестедегі аудан         = 
 |мекен түрі              = 
 |мекені                  = 
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = Шағын аудандар
 |әкімі                   = [[Мақсат Оңғарбайұлы Ибағаров]]
 |құрылған уақыты         = 1964
 |алғашқы дерек           = 1964
 |бұрынғы атаулары        = Новый Узень
 |статус алуы             = 1973
 |жер аумағы              = 51,5
 |биiктiктiң түрi         = 
 |орталығының биiктігі    = 
 |климаты                 = Шұғыл континентті, Құрғақшыл
 |ресми тілі              =  Қазақ
  |тұрғыны                =151 098
  |санақ жылы             = 2019
  |тығыздығы              = 2933,94 адам
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          =[[қазақтар]] 98,67%, [[орыстар]] 0,66%, [[ұлт|басқа этностар]] 0,67%
  |конфессионалдық құрамы = Ислам
  |этнохороним            = Жаңаөзендік
 |телефон коды            = 2934
 |пошта индексі           = 130200
 |идентификатор түрі      = 
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = Zhanaozen
 |сайты                   = http://www.zhanaozen.gov.kz
 |сайт тілі               = kk
 |сайт тілі 2               = ru
}}
'''Жаңаөзен''' — [[Маңғыстау облысы]]ндағы қала, [[Жаңаөзен қалалық әкімдігі|қалалық әкімшілік орталығы]]. Облыс орталығы — [[Ақтау қаласы]]нан оңтүстік-шығысқа қарай 150 км жерде, Маңғыстау үстіртінің оңтүстік-батыс етегіндегі жазық шөлді белдеуде орналасқан. Тұрғыны 151,0 мың адам (2019).

== Тарихы ==

Алпысыншы жылдардың басында [[Өзен]] кенорнына барлаушы-геологтар түпкілікті қоныстанып, өздерінің зерттеу-барлау жұмыстарын жоспарлы жүргізді. [[Қызылсай (Маңғыстау облысы)|Қызылсай]]да алғашқы мекен-жайлар пайда болып, жан-жақтан халық жинала бастады. Алғашында жертөлелер мен вагондар орналастырылып, соңынан сол маңдағы жерқабақтардағы жұмыс тастарды тұрғын үй тұрғызуға пайдаланады. Сөйтіп барлаушы-геологтар мекені Өзен поселкесі пайда болды.
Түбекті игерушілердің жанқиярлық еңбегі босқа кетпеді. Алпысыншы жылдары Өзен кенорнынан газ бен мұнайдың көзі ашылды. [[1964 жыл]]ы қазіргі мұнайшылар қаласының қазығы қағылып, қала типтес жұмысшы поселкесі пайда болды. Онда Маңғыстау жарты аралында тұңғыш рет мұнай кәсіпшілігі басқармасы құрылды, бұл өлкеде екпінді құрылысшы бригадалары жасақталып, тұрғын үйлер мен мәдени нысандарды салу жұмыстары жүргізілді.

[[1968 жыл]]ы [[21 қазан]]да [[Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі|Қазақ КСР Жоғары Кеңес]] Президиумының қаулысымен [[Атырау облысы|Гурьев (қазіргі Атырау) облысы]] құрамында Өзен ауданы құрылып Жаңаөзен поселкесі қала статусын алды.
====Жаңаөзен оқиғалары====
{{Main|Жаңаөзен оқиғасы (1989 жыл)}}

1989 жылы жергілікті халық сырттан келген жұмысшылардың қазақтарға қатысты кемсітушілігіне наразылық танытып бас көтерді. Кавказ ұлтының өкілдерін арнайы ұшақтармен көшірді. Халықтың бас көтеруі &quot;Витязь&quot; арнайы әскер жасағының күшімен тоқтатылды.

{{Main|Жаңаөзен оқиғасы (2011 жыл)}}

16 желтоқсан күні Жаңаөзен қаласының орталық алаңына еңбек дауына байланысты жеті айдан бері ереуілге шыққан Өзенмұнайгаз мекемесінің бұрынғы қызметкерлері мен жергілікті құқық қорғау органдары арасында болған қақтығыс. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері тарапынан қару қолданылып, оқ атылды. Қаладағы тәртіпсіздіктер коммерциялық нысандар мен мемлекеттік органдардың ғимараттарына ауысты. Полиция оқ қару қолдануы салдарынан ереуілшілер тарапынан көп адам опат болып, көбі жараланды.

==Халық саны==
Жаңаөзен қаласының және оған іргелес елді мекендердің ([[Теңге (ауыл)|Теңге]] және [[Қызылсай (Маңғыстау облысы)|Қызылсай селоларында]], [[Рахат (Маңғыстау облысы)|Рахат кентінде]]) туу көрсеткішінің есебінен жыл басынан бері 4500 адамға өсіп, халқының саны 130 000 адамды немесе облыс бойынша халық санының 22,2 пайызын құрайды. 
Жаңаөзен қаласының әкімшілік - аумақтық құрамына 2 селолық округ - Теңге (18700 адам) және [[Қызылсай (Маңғыстау облысы)|Қызылсай]] (3500 адам), сондай ақ 2012 жылы жаңадан құрылған Рахат кенті (30800 адам) кіреді.
[[Сурет:Жаңаөзен қаласының 2019 жылғы суреті.jpg|thumb|right|200px|Жаңаөзен қаласы]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Этнос !!Саны, адам&lt;ref name=&quot;KZ2001&quot;&gt;Қалалық әкімдік бойынша&lt;/ref&gt; !!Пайыздық үлесі, % 
|-
| [[Қазақтар]] || 149 092|| 98,67
|-
| [[Орыстар]] || 1 008 || 0,66
|-
| [[Этнос|басқа этностар]] || 998 || 0,67
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Санақ жылы !!Саны, адам  !! Ер адам саны!! Әйел адам саны
|-
| [[1989]]&lt;ref name=&quot;source2&quot;&gt;[https://books.google.kz/books?hl=ru&amp;id=N-7rAAAAMAAJ&amp;dq=%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C+%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F+%D1%81%D1%81%D1%81%D1%80+1989&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=%D1%88%D0%B5%D1%82%D0%BF%D0%B5 - 1989 жылғы Бүкіл кеңестік халық санағының қорытындылары. Мичиган университеті 2009. 1 том]&lt;/ref&gt; || 48 339|| 23 765 || 24 574
|-
| [[1999]]&lt;ref name=&quot;source3&quot;&gt;[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt; || 48 871 || 24 029 ||24 842
|-
| [[2009]]&lt;ref name=&quot;source3&quot; /&gt; || 91 332 || 45 079 || 46 253
|-
| [[2015]]&lt;ref name=&quot;KZ2015&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT100232 Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2015 жылдың басындағы саны]&lt;/ref&gt; || 87 181&lt;ref name=&quot;KZ2000&quot;&gt;Халық саны ауылдық елді мекендердегі тұрғындарды санамай берілген&lt;/ref&gt; || - || -
|-
| [[2019]]&lt;ref name=&quot;source3&quot; /&gt; || 81 581&lt;ref name=&quot;KZ2000&quot;&gt;Халық саны ауылдық елді мекендердегі тұрғындарды санамай берілген&lt;/ref&gt;  || 44 259 || 37 322
|}

==Экономикасы==
[[Сурет:Ozenmunaigaz.jpg|thumb|right|200px|&quot;Өзенмұнайгаз&quot; АҚ бас филиалы]]

Есепті кезеңде өнеркәсіптік кәсіпорындар қолданыстағы бағада 141,9 млрд.  теңгенің өнімін өндірді. Өнеркәсіп өнімінің нақты көлем индексі 112,4 пайызды құрады.
Жаңаөзен қаласының мұнай және газ өндіретін ірі кәсіпорындардың бiрі-[[Өзенмұнайгаз|&quot;Өзенмұнайгаз&quot; АҚ]], [[Қазақ газ өңдеу зауыты|&quot;ҚазГӨЗ&quot; ЖШС]].
2012 жылдың сәйкес кезеңінен мұнай өндіру көлемі 457,4 мың тоннаны құрады немесе 2,9 пайызға көбейді.

== Билік органдары ==
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қала дәрежесіндегі әкімшілік бірліктің басшысы - әкім деп аталады. Әкімді Президент тағайындайды.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! # !! Жылдар  !! Аты-жөні  !! Қосымша 
|-
| 1.|| [[1995 жыл]] - [[желтоқсан]] [[1999 жыл]]  || [[Абылхан Машани]] || 
|-
| 2. || [[желтоқсан]] [[1999 жыл]] - [[желтоқсан]] [[2009 жыл]]  || [[Жалғас Бисалыұлы Бабаханов]] || 
|-
| 3. || [[желтоқсан]] [[2009 жыл]] - [[ақпан]] [[2012 жыл]] || [[Орақ Қуанғалиұлы Сарбөпеев]] || 
|-
| 4. || [[ақпан]] [[2012 жыл]] - [[10 шілде]] [[2015 жыл]] || [[Серікбай Өтелгенұлы Тұрымов]] || 
|-
| 5. || [[10 шілде]] [[2015 жыл]] - [[21 желтоқсан]] [[2017 жыл]] || [[Елубай Жақайұлы Әбілов]] || 
|-
| 6. || [[21 желтоқсан]] [[2017 жыл]] - [[4 қыркүйек]] [[2019 жыл]] || [[Әділбек Құлынтайұлы Дауылбаев]] || 
|-
| 7. || [[4 қыркүйек]] [[2019 жыл]] -  || [[Мақсат Оңғарбайұлы Ибағаров]] || 
|}

==Транспорты==
Қаладан Солтүстік-Оңтүстік темір жол линиясы басталады (Жаңаөзен - Гызылгая - Берекет - Этрек - Горган бағыты).

Қала тұрғындары облыс орталығымен, басқа елді мекендермен [[автомобиль]] және темір жолдарымен қатынасады. Жаңаөзеннен [[Өзен]] — [[Атырау]] — [[Самара мұнай құбыры]], ''Өзен'' — [[Сайөтеш]] — [[Бейнеу газ құбыры]] басталады. Қала [[Қиғаш]] — ''Атырау'' — [[Құлсары]] — [[Бейнеу]] — [[Сайөтеш]] — ''Өзен'' магистралдық су құбыры арқылы ауыз сумен қамтамасыз етіледі.
&lt;ref name=&quot;source1&quot;&gt;&quot;Қазақ Энциклопедиясы&quot;&lt;/ref&gt;

==Оқу орындары==
Қалада 6 колледж бен 1 лицей орналасқан. 
====Колледждер:====
[[Сурет:College of Medicine in Zhanaozen.jpg|thumb|right|200px|Маңғыстау облыстық медицина колледжінің бас ғимараты]]

* [[Маңғыстау облыстық медицина колледжі]]
* Жаңаөзен мұнай мен газ колледжі
* &quot;Лингва&quot; тіл мен аударма колледжі
* Жаңаөзен политехникалық колледжі
* &quot;Каспий&quot; педагогика мен өнеркәсіптік технологиялар колледжі
* Жаңаөзен қызмет көрсету және жаңа технологиялар колледжі

====Лицейлер:====
* Жаңаөзен кәсіпқой лицейі

==Мәдениет==
[[File:House of culture in Zhanaozen.jpg|thumb|right|200px|&quot;Мұнайшы&quot; мәдениет үйі]]

Қалада қалалық мұражай, &quot;Мұнайшы&quot; мәдениет үйі, &quot;Жалын&quot; кинотеатры, &quot;Өнер&quot; МКҚК, кітапханалар бар. Қалаға іргелес Қызылсай мен Теңге селоларында &quot;Шаңырақ&quot; және &quot;Атамұра&quot; мәдениет үйлері бар.

==Қалада қарауға тұрарлық жерлер==
[[File:Fountain in Zhanaozen.jpg|thumb|right|200px|Бала мен дельфин скульптурасымен әшекейленген фонтан]]

* Бала мен дельфин скульптурасымен әшекейленген фонтан
* Тәуелсіздік алаңы
* Қашаған ескерткіші

[[File:Dulyga.jpg|thumb|right|200px|&quot;Дулыға&quot; алаңы]]

* &quot;Дулыға&quot; алаңы

[[File:Park for WWII in Zhanaozen.jpg|thumb|right|200px|Мұнайшылар аллеясы]]

* Мұнайшылар аллеясы
* 1989 жылға арналған ескерткіш
* Мұнайшыларға арналған ескерткіш

==Дін==
[[File:Mosque in Zhanaozen.jpg|thumb|right|200px|Қалалық сүнниттік мешіт]]

Қалада және іргелес селоларда қалалық сүнниттік мешіті, Қызылсай мен Теңге селоларының сүнниттік мешіттері жұмыс істеуде. 2016 жылы қаладаға ең ірі &quot;Әбіш-Қожа&quot; мешіті ашылды.

==Спорт==
====Спорттық клубтар:====
&quot;Мұнайшы&quot; футзал клубы футзалдан ҚР әуесқойлар чемпионатында өнер көрсетуде.

====Спорт үйлері:====
* [[Әмин Тұяқов атындағы стадион]].

[[File:R. Utesinov PIC.jpg|thumb|right|200px|Рахмет Өтесінов атындағы Дене - Шынықтыру Сауықтыру Комплексі]]

* [[Рахмет Өтесінов атындағы Дене - Шынықтыру Сауықтыру Комплексі]].
* [[&quot;Энергетик&quot; Балалар мен Жасөспірімдер Спорт Мектебі]].

==Бауырлас қалалар==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;background:#ffffef; float:center;&quot;
|-
! style=&quot;background:#811541&quot; | &lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;Қала&lt;/span&gt;
! style=&quot;background:#811541&quot; | &lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;Жыл&lt;/span&gt;
! style=&quot;background:#811541&quot; | &lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;Елі&lt;/span&gt;
|-
| [[Ақтау]] ||2012|| {{KAZ|20px}}
|}

==Белгілі адамдар==
Жаңаөзенде тұрған әлде туған:

* [[Рахмет Өтесінов]] - Қазақ КСР еңбек сіңірген мұнайшысы
* [[Дәуіт Шайхисламов]] - қазақстандық шоумен,КВН қатысушысы
* [[Алтынай Сапарғалиева]] - қазақстандық әнші, Супер Старс KZ қатысушысы
* [[Luina]] - қазақстандық әнші
* [[Ақмарал Кемелханова]] - қазақстандық әнші
* [[Динара Бақтыбаева]]- қазақстандық кино актрисасы
* [[Аманкелді Жақау Өтешов]] - қазақстандық рэп өнерінің ірге тасын қалаушы, әнші, қала белсендісі

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Торговые точки.jpg |Сауда нүктелері
Микрорайон.jpg |Мөлтекаудан
Жанаозен 2.jpg |Жаңаөзен
Жанаозен 3.jpg |Жаңаөзен
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Қазақстан қалалары}}
{{Маңғыстау облысы}}
{{Жаңаөзен қалалық әкімдігі елді мекендері}}

[[Санат:Маңғыстау облысы қалалары]]
[[Санат:Жаңаөзен қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>ofazoo232e8en3lpv988iswedbpwk57</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061364</id>
      <parentid>3061363</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T10:11:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17998" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = қала
 |атауы                   = Жаңаөзен
 |сурет                   = Central street in Zhanaozen.jpg
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = Emblem_Zhanaozen.jpeg
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =43 |lat_min =18|lat_sec = 
  |lon_deg =52 |lon_min =48|lon_sec = 
  |CoordAddon=type:city(154500)_region:KZ
  |CoordScale             = 
 |ел картасының өлшемi    = 300 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы
 |ауданы                  = 
 |кестедегі аудан         = 
 |мекен түрі              = 
 |мекені                  = 
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = Шағын аудандар
 |әкімі                   = [[Мақсат Оңғарбайұлы Ибағаров]]
 |құрылған уақыты         = 1964
 |алғашқы дерек           = 1964
 |бұрынғы атаулары        = Новый Узень
 |статус алуы             = 1973
 |жер аумағы              = 51,5
 |биiктiктiң түрi         = 
 |орталығының биiктігі    = 
 |климаты                 = Шұғыл континентті, Құрғақшыл
 |ресми тілі              =  Қазақ
  |тұрғыны                =151 098
  |санақ жылы             = 2019
  |тығыздығы              = 2933,94 адам
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          =[[қазақтар]] 98,67%, [[орыстар]] 0,66%, [[ұлт|басқа этностар]] 0,67%
  |конфессионалдық құрамы = Ислам
  |этнохороним            = Жаңаөзендік
 |телефон коды            = 2934
 |пошта индексі           = 130200
 |идентификатор түрі      = 
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = Zhanaozen
 |сайты                   = http://www.zhanaozen.gov.kz
 |сайт тілі               = kk
 |сайт тілі 2               = ru
}}
'''Жаңаөзен''' — [[Маңғыстау облысы]]ндағы қала, [[Жаңаөзен қалалық әкімдігі|қалалық әкімшілік орталығы]]. Облыс орталығы — [[Ақтау қаласы]]нан оңтүстік-шығысқа қарай 150 км жерде, Маңғыстау үстіртінің оңтүстік-батыс етегіндегі жазық шөлді белдеуде орналасқан. Тұрғыны 151,0 мың адам (2019).

== Тарихы ==

Алпысыншы жылдардың басында [[Өзен]] кенорнына барлаушы-геологтар түпкілікті қоныстанып, өздерінің зерттеу-барлау жұмыстарын жоспарлы жүргізді. [[Қызылсай (Маңғыстау облысы)|Қызылсай]]да алғашқы мекен-жайлар пайда болып, жан-жақтан халық жинала бастады. Алғашында жертөлелер мен вагондар орналастырылып, соңынан сол маңдағы жерқабақтардағы жұмыс тастарды тұрғын үй тұрғызуға пайдаланады. Сөйтіп барлаушы-геологтар мекені Өзен поселкесі пайда болды.
Түбекті игерушілердің жанқиярлық еңбегі босқа кетпеді. Алпысыншы жылдары Өзен кенорнынан газ бен мұнайдың көзі ашылды. [[1964 жыл]]ы қазіргі мұнайшылар қаласының қазығы қағылып, қала типтес жұмысшы поселкесі пайда болды. Онда Маңғыстау жарты аралында тұңғыш рет мұнай кәсіпшілігі басқармасы құрылды, бұл өлкеде екпінді құрылысшы бригадалары жасақталып, тұрғын үйлер мен мәдени нысандарды салу жұмыстары жүргізілді.

[[1968 жыл]]ы [[21 қазан]]да [[Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі|Қазақ КСР Жоғары Кеңес]] Президиумының қаулысымен [[Атырау облысы|Гурьев (қазіргі Атырау) облысы]] құрамында Өзен ауданы құрылып Жаңаөзен поселкесі қала статусын алды.
====Жаңаөзен оқиғалары====
{{Main|Жаңаөзен оқиғасы (1989 жыл)}}

1989 жылы жергілікті халық сырттан келген жұмысшылардың қазақтарға қатысты кемсітушілігіне наразылық танытып бас көтерді. Кавказ ұлтының өкілдерін арнайы ұшақтармен көшірді. Халықтың бас көтеруі &quot;Витязь&quot; арнайы әскер жасағының күшімен тоқтатылды.

{{Main|Жаңаөзен оқиғасы (2011 жыл)}}

16 желтоқсан күні Жаңаөзен қаласының орталық алаңына еңбек дауына байланысты жеті айдан бері ереуілге шыққан Өзенмұнайгаз мекемесінің бұрынғы қызметкерлері мен жергілікті құқық қорғау органдары арасында болған қақтығыс. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері тарапынан қару қолданылып, оқ атылды. Қаладағы тәртіпсіздіктер коммерциялық нысандар мен мемлекеттік органдардың ғимараттарына ауысты. Полиция оқ қару қолдануы салдарынан ереуілшілер тарапынан көп адам опат болып, көбі жараланды.

==Халық саны==
Жаңаөзен қаласының және оған іргелес елді мекендердің ([[Теңге (ауыл)|Теңге]] және [[Қызылсай (Маңғыстау облысы)|Қызылсай селоларында]], [[Рахат (Маңғыстау облысы)|Рахат кентінде]]) туу көрсеткішінің есебінен жыл басынан бері 4500 адамға өсіп, халқының саны 130 000 адамды немесе облыс бойынша халық санының 22,2 пайызын құрайды. 
Жаңаөзен қаласының әкімшілік - аумақтық құрамына 2 селолық округ - Теңге (18700 адам) және [[Қызылсай (Маңғыстау облысы)|Қызылсай]] (3500 адам), сондай ақ 2012 жылы жаңадан құрылған Рахат кенті (30800 адам) кіреді.
[[Сурет:Жаңаөзен қаласының 2019 жылғы суреті.jpg|thumb|right|200px|Жаңаөзен қаласы]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Этнос !!Саны, адам&lt;ref name=&quot;KZ2001&quot;&gt;Қалалық әкімдік бойынша&lt;/ref&gt; !!Пайыздық үлесі, % 
|-
| [[Қазақтар]] || 149 092|| 98,67
|-
| [[Орыстар]] || 1 008 || 0,66
|-
| [[Этнос|басқа этностар]] || 998 || 0,67
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Санақ жылы !!Саны, адам  !! Ер адам саны!! Әйел адам саны
|-
| [[1989]]&lt;ref name=&quot;source2&quot;&gt;[https://books.google.kz/books?hl=ru&amp;id=N-7rAAAAMAAJ&amp;dq=%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C+%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F+%D1%81%D1%81%D1%81%D1%80+1989&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=%D1%88%D0%B5%D1%82%D0%BF%D0%B5 - 1989 жылғы Бүкіл кеңестік халық санағының қорытындылары. Мичиган университеті 2009. 1 том]&lt;/ref&gt; || 48 339|| 23 765 || 24 574
|-
| [[1999]]&lt;ref name=&quot;source3&quot;&gt;[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt; || 48 871 || 24 029 ||24 842
|-
| [[2009]]&lt;ref name=&quot;source3&quot; /&gt; || 91 332 || 45 079 || 46 253
|-
| [[2015]]&lt;ref name=&quot;KZ2015&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT100232 Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2015 жылдың басындағы саны]&lt;/ref&gt; || 87 181&lt;ref name=&quot;KZ2000&quot;&gt;Халық саны ауылдық елді мекендердегі тұрғындарды санамай берілген&lt;/ref&gt; || - || -
|-
| [[2019]]&lt;ref name=&quot;source3&quot; /&gt; || 81 581&lt;ref name=&quot;KZ2000&quot;&gt;Халық саны ауылдық елді мекендердегі тұрғындарды санамай берілген&lt;/ref&gt;  || 44 259 || 37 322
|}

==Экономикасы==
[[Сурет:Ozenmunaigaz.jpg|thumb|right|200px|&quot;Өзенмұнайгаз&quot; АҚ бас филиалы]]

Есепті кезеңде өнеркәсіптік кәсіпорындар қолданыстағы бағада 141,9 млрд.  теңгенің өнімін өндірді. Өнеркәсіп өнімінің нақты көлем индексі 112,4 пайызды құрады.
Жаңаөзен қаласының мұнай және газ өндіретін ірі кәсіпорындардың бiрі-[[Өзенмұнайгаз|&quot;Өзенмұнайгаз&quot; АҚ]], [[Қазақ газ өңдеу зауыты|&quot;ҚазГӨЗ&quot; ЖШС]].
2012 жылдың сәйкес кезеңінен мұнай өндіру көлемі 457,4 мың тоннаны құрады немесе 2,9 пайызға көбейді.

== Билік органдары ==
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қала дәрежесіндегі әкімшілік бірліктің басшысы - әкім деп аталады. Әкімді Президент тағайындайды.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! # !! Жылдар  !! Аты-жөні  !! Қосымша 
|-
| 1.|| [[1995 жыл]] - [[желтоқсан]] [[1999 жыл]]  || [[Абылхан Машани]] || 
|-
| 2. || [[желтоқсан]] [[1999 жыл]] - [[желтоқсан]] [[2009 жыл]]  || [[Жалғас Бисалыұлы Бабаханов]] || 
|-
| 3. || [[желтоқсан]] [[2009 жыл]] - [[ақпан]] [[2012 жыл]] || [[Орақ Қуанғалиұлы Сарбөпеев]] || 
|-
| 4. || [[ақпан]] [[2012 жыл]] - [[10 шілде]] [[2015 жыл]] || [[Серікбай Өтелгенұлы Тұрымов]] || 
|-
| 5. || [[10 шілде]] [[2015 жыл]] - [[21 желтоқсан]] [[2017 жыл]] || [[Елубай Жақайұлы Әбілов]] || 
|-
| 6. || [[21 желтоқсан]] [[2017 жыл]] - [[4 қыркүйек]] [[2019 жыл]] || [[Әділбек Құлынтайұлы Дауылбаев]] || 
|-
| 7. || [[4 қыркүйек]] [[2019 жыл]] -  || [[Мақсат Оңғарбайұлы Ибағаров]] || 
|}

==Транспорты==
Қаладан Солтүстік-Оңтүстік темір жол линиясы басталады (Жаңаөзен - Гызылгая - Берекет - Этрек - Горган бағыты).

Қала тұрғындары облыс орталығымен, басқа елді мекендермен [[автомобиль]] және темір жолдарымен қатынасады. Жаңаөзеннен [[Өзен]] — [[Атырау]] — [[Самара мұнай құбыры]], ''Өзен'' — [[Сайөтеш]] — [[Бейнеу газ құбыры]] басталады. Қала [[Қиғаш]] — ''Атырау'' — [[Құлсары]] — [[Бейнеу]] — [[Сайөтеш]] — ''Өзен'' магистралдық су құбыры арқылы ауыз сумен қамтамасыз етіледі.
&lt;ref name=&quot;source1&quot;&gt;&quot;Қазақ Энциклопедиясы&quot;&lt;/ref&gt;

==Оқу орындары==
Қалада 6 колледж бен 1 лицей орналасқан. 
====Колледждер:====
[[Сурет:College of Medicine in Zhanaozen.jpg|thumb|right|200px|Маңғыстау облыстық медицина колледжінің бас ғимараты]]

* [[Маңғыстау облыстық медицина колледжі]]
* Жаңаөзен мұнай мен газ колледжі
* &quot;Лингва&quot; тіл мен аударма колледжі
* Жаңаөзен политехникалық колледжі
* &quot;Каспий&quot; педагогика мен өнеркәсіптік технологиялар колледжі
* Жаңаөзен қызмет көрсету және жаңа технологиялар колледжі

====Лицейлер:====
* Жаңаөзен кәсіпқой лицейі

==Мәдениет==
[[File:House of culture in Zhanaozen.jpg|thumb|right|200px|&quot;Мұнайшы&quot; мәдениет үйі]]

Қалада қалалық мұражай, &quot;Мұнайшы&quot; мәдениет үйі, &quot;Жалын&quot; кинотеатры, &quot;Өнер&quot; МКҚК, кітапханалар бар. Қалаға іргелес Қызылсай мен Теңге селоларында &quot;Шаңырақ&quot; және &quot;Атамұра&quot; мәдениет үйлері бар.

==Қалада қарауға тұрарлық жерлер==
[[File:Fountain in Zhanaozen.jpg|thumb|right|200px|Бала мен дельфин скульптурасымен әшекейленген фонтан]]

* Бала мен дельфин скульптурасымен әшекейленген фонтан
* Тәуелсіздік алаңы
* Қашаған ескерткіші

[[File:Dulyga.jpg|thumb|right|200px|&quot;Дулыға&quot; алаңы]]

* &quot;Дулыға&quot; алаңы

[[File:Park for WWII in Zhanaozen.jpg|thumb|right|200px|Мұнайшылар аллеясы]]

* Мұнайшылар аллеясы
* 1989 жылға арналған ескерткіш
* Мұнайшыларға арналған ескерткіш

==Дін==
[[File:Mosque in Zhanaozen.jpg|thumb|right|200px|Қалалық сүнниттік мешіт]]

Қалада және іргелес селоларда қалалық сүнниттік мешіті, Қызылсай мен Теңге селоларының сүнниттік мешіттері жұмыс істеуде. 2016 жылы қаладаға ең ірі &quot;Әбіш-Қожа&quot; мешіті ашылды.

==Спорт==
====Спорттық клубтар:====
&quot;Мұнайшы&quot; футзал клубы футзалдан ҚР әуесқойлар чемпионатында өнер көрсетуде.

====Спорт үйлері:====
* [[Әмин Тұяқов атындағы стадион]].

[[File:R. Utesinov PIC.jpg|thumb|right|200px|Рахмет Өтесінов атындағы Дене - Шынықтыру Сауықтыру Комплексі]]

* [[Рахмет Өтесінов атындағы Дене - Шынықтыру Сауықтыру Комплексі]].
* [[&quot;Энергетик&quot; Балалар мен Жасөспірімдер Спорт Мектебі]].

==Бауырлас қалалар==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;background:#ffffef; float:center;&quot;
|-
! style=&quot;background:#811541&quot; | &lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;Қала&lt;/span&gt;
! style=&quot;background:#811541&quot; | &lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;Жыл&lt;/span&gt;
! style=&quot;background:#811541&quot; | &lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;Елі&lt;/span&gt;
|-
| [[Ақтау]] ||2012|| {{KAZ|20px}}
|}

==Белгілі адамдар==
Жаңаөзенде тұрған әлде туған:

* [[Рахмет Өтесінов]] - Қазақ КСР еңбек сіңірген мұнайшысы
* [[Дәуіт Шайхисламов]] - қазақстандық шоумен,КВН қатысушысы
* [[Алтынай Сапарғалиева]] - қазақстандық әнші, Супер Старс KZ қатысушысы
* [[Luina]] - қазақстандық әнші
* [[Ақмарал Кемелханова]] - қазақстандық әнші
* [[Динара Бақтыбаева]]- қазақстандық кино актрисасы
* [[Аманкелді Жақау Өтешов]] - қазақстандық рэп өнерінің ірге тасын қалаушы, әнші, қала белсендісі

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Торговые точки.jpg |Сауда нүктелері
Микрорайон.jpg |Мөлтекаудан
Жанаозен 2.jpg |Жаңаөзен
Жанаозен 3.jpg |Жаңаөзен
Жанаозен.jpg|Жаңаөзен
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Қазақстан қалалары}}
{{Маңғыстау облысы}}
{{Жаңаөзен қалалық әкімдігі елді мекендері}}

[[Санат:Маңғыстау облысы қалалары]]
[[Санат:Жаңаөзен қалалық әкімдігі елді мекендері]]</text>
      <sha1>dpkzrhfocvocnix9kc1w75m7ywfkyr1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Казталов ауданы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20304</id>
    <revision>
      <id>3061100</id>
      <parentid>3061094</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T12:20:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Әкімшілік бөлінісі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12363" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауданы
 |ауданның атауы      = Казталов ауданы
 |елтаңба             =  
 |ту                  = 
 |елтаңба сипаттамасы   = 
 |ту сипаттамасы        = 
  |lat_dir = N |lat_deg = 49 |lat_min = 45 |lat_sec = 54 
  |lon_dir = E |lon_deg = 48 |lon_min = 41 |lon_sec = 06
 |облысы              = Батыс Қазақстан облысы
 |аудан орталығы          = [[Казталовка]]
 |ауылдық округтер саны   =16 
 |кенттік әкімдіктер саны =  
 |қалалық әкімдіктер саны =  
 |ауылдар саны       = 55
 |қалалар саны       = 
 |әкімі              = 
 |әкімдіктің мекенжайы  = 
 |құрылған уақыты    = 1928 
 |жер аумағы          = 18,6 мың
 |жер аумағы бойынша орны  = 
 |тұрғыны             = 29 129&lt;ref&gt;[http://www.kaztalov-bko-gov.kz/dinamika/dinamikadem.htm Батыс Қазақстан облысының Статистика департаменті. 01.07.2019]&lt;/ref&gt;
 |халық саны бойынша орны  = 
 |санақ жылы          = 2019
 |тығыздығы           = 
 |тығыздығы бойынша орны   = 
 |ұлттық құрамы       =  {{nobr|[[қазақтар]] (98,78%)}}, {{nobr|басқалары (1,22%)}}&lt;ref&gt;[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2019 жылдың басындағы саны]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;пер.2019&quot;&gt;[http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-ethnic2010.htm 2009 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы]&lt;/ref&gt;
 |телефон коды        = 
 |пошта индексі       = 090700- 090718&lt;ref name=&quot;kazindex.ru&quot;&gt;[http://kazindex.ru/09/0.html Қазақстан почталық индекстері]&lt;/ref&gt;
 |сайты               = 
 |карта               = KazakhstanKaztalDistrict.png
 |әкімшілік бірліктің картасы = West Kazakhstan Region Kaztal District.svg
 |ортаққордағы санаты = 
}}
'''Казталов ауданы''' — [[Батыс Қазақстан облысы]]ның батысында орналасқан әкімшілік-аймақтық бөлік. Алғаш [[1928 жыл|1928]] жылы құрылған. Кейін ([[1997 жыл|1997]]) Жалпақтал (бұрынғы Фурманов) ауданы таратылып, оның негізінде Казталов ауданы бұрынғы аумағын кеңейтіп қайта құрылды. Жерінің аумағы 18,6 мың км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;. Орталығы – [[Казталовка]] ауылы.

== Географиялық орны, жер бедері ==
Шығысында [[Ақжайық ауданы|Ақжайық]], оңтүстігінде [[Жаңақала ауданы|Жаңақала]], [[Бөкей ордасы ауданы|Бөкейорда]], батысында [[Жәнібек ауданы|Жәнібек]], солтүстігінде [[Тасқала ауданы|Тасқала]] аудандарымен [[Ресей]]дің Саратов облысы, Александров-Гай ауданымен шектеседі. Аудан жері жазық. [[Каспий теңізі|Каспий]] теңізінің Солтүстік бөлігін қамтиды. Ең биік жері ауданның батысында (абсолюттік биіктігі 42 м). Жер қойнауынан құрылыс материалдары өндіріледі.

== Халқы ==
Халқының саны [[2019 жыл|2019]] жылы 29 129 адамды құрады. Ұлттық құрамы: қазақтар — 98,78%, басқалары — 1,22%.

== Әкімшілік бөлінісі ==
55 елді мекен 16 ауылдық округтерге біріктірілген:
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Ауылдық округ/қала !! Халқы (2009) !! Елді мекендері
|-
| [[Ақпәтер ауылдық округі]] || 1 248 || [[Ақпәтер]], [[Кішкене Талдықұдық]] елді мекендері
|-
| [[Болашақ ауылдық округі (Батыс Қазақстан облысы)|Болашақ ауылдық округі]] || 1 869 || [[Болашақ (Казталов ауданы)|Болашақ]], [[Көпкүтір]], [[Жаңатаң (Казталов ауданы)|Жаңатаң]], [[Аққурай (ауыл)|Аққурай]] елді мекендері
|-
|-
| [[Бостандық ауылдық округі (Батыс Қазақстан облысы)|Бостандық ауылдық округі]] || 2 038 || [[Бостандық (Бостандық ауылдық округі)|Бостандық]], [[Қаракөл (Батыс Қазақстан облысы)|Қаракөл]] елді мекендері
|-
| [[Бірік ауылдық округі]] || 1 368 || [[Әжібай]], [[Қызылту (Батыс Қазақстан облысы)|Қызылту]], [[Саралжын (Бірік ауылдық округі)|Саралжын]] елді мекендері
|-
| [[Жалпақтал ауылдық округі]] || 4 930 || [[Жалпақтал]] елді мекені
|-
| [[Жаңажол ауылдық округі (Казталов ауданы)|Жаңажол ауылдық округі]] || 1 810 || [[Жаңажол (Казталов ауданы)|Жаңажол]], [[Әбіш (ауыл)|Әбіш]], [[Көмекші (ауыл)|Көмекші]], [[Таңат (Батыс Қазақстан облысы)|Таңат]] елді мекендері
|-
| [[Казталов ауылдық округі]] || 5 903 || [[Казталовка]], [[Бозоба]], [[Қоныс (ауыл)|Қоныс]], [[Сексенбаев]] елді мекендері
|-
| [[Көктерек ауылдық округі (Батыс Қазақстан облысы)|Көктерек ауылдық округі]] || 1 915 || [[Көктерек (Казталов ауданы)|Көктерек]], [[Еламан (Батыс Қазақстан облысы)|Еламан]], [[Оразғали]], [[Саралжын (Көктерек ауылдық округі)|Саралжын]], [[Сатыбалды]] елді мекендері
|-
| [[Қайыңды ауылдық округі (Батыс Қазақстан облысы)|Қайыңды ауылдық округі]] || 1 120 || [[Қайыңды (Казталов ауданы)|Қайыңды]] елді мекені
|-
| [[Қараоба ауылдық округі (Батыс Қазақстан облысы)|Қараоба ауылдық округі]] || 1 524 || [[Қараоба (Батыс Қазақстан облысы)|Қараоба]], [[Еңбек (Батыс Қазақстан облысы)|Еңбек]], [[Қонысбай (Батыс Қазақстан облысы)|Қонысбай]]  елді мекендері
|-
| [[Қараөзен ауылдық округі]] || 1 621 ||[[Қараөзен (ауыл)|Қараөзен]], [[Жас (ауыл)|Жас]],  [[Серік (ауыл)|Серік]] елді мекендері
|-
| [[Қарасу ауылдық округі (Казталов ауданы)|Қарасу ауылдық округі]] || 2 012 || [[Қарасу (Казталов ауданы)|Қарасу]], [[Ащысай (Казталов ауданы)|Ащысай]], [[Бостандық (Қарасу ауылдық округі)|Бостандық]], [[Жұлдыз (Батыс Қазақстан облысы)|Жұлдыз]] елді мекендері
|-
| [[Қошанкөл ауылдық округі]] || 1 724 || [[Қошанкөл]], [[Ордабай]]  елді мекендері
|-
| [[Талдыапан ауылдық округі]] || 1 717 || [[Талдыапан]], [[Бейістерек]], [[Қайшақұдық]], [[Қособа (Казталов ауданы)|Қособа]], [[Сарықұдық]] елді мекендері
|-
| [[Талдықұдық ауылдық округі]] || 971 || [[Талдықұдық (Батыс Қазақстан облысы)|Талдықұдық]], [[Хайруш]] елді мекендері
|-
| [[Тереңкөл ауылдық округі (Батыс Қазақстан облысы)|Тереңкөл ауылдық округі]] || 1 128 || [[Нұрсай]], [[Беспішен]], [[Мереке (Казталов ауданы)|Мереке]] елді мекендері
|}

== Климаты, өсімідігі мен жануарлар дүниесі ==
Климаты тым континенттік: қысы суық, жазы ыстық, қуаң. Ауданның орташа температурасы қаңтарда –13 – 13,5&lt;sup&gt;0&lt;/sup&gt;С, шілдеде 24&lt;sup&gt;0&lt;/sup&gt;С. Жауын-шашынның орташа жылдық мөлшері 200 – 250 мм. Аудан жерімен [[Үлкен Өзен (өзен)|Қараөзен]], [[Кіші Өзен|Сарыөзен]], [[Ащыөзек (БҚО)|Ащыөзек]], [[Жайық]]тың [[Көшім (өзен)|Көшім]] тармағы және олардың салалары ағып өтеді. Ірі көлдері: Мерекекөл, Қаракөл, [[Сарышығанақ бөгені|Сарышығанақ]], [[Балықты Сарқыл (көл)|Балықты Сарқыл]]. Жері, негізінен, қызыл қоңыр, қоңыр, сортаң, сор топырақты. Онда боз, жусан, бетеге, еркек шөп, өзен жайылымдарында және көлдерді жағалай қамыс, құрақ аралас шалғынды шөптер өседі. Жабайы аңдардан қасқыр, түлкі, қарсақ, қоян, доңыз, ақбөкен, борсық, сарышұнақ, аламан тышқаны, өзендерде шортан, алабұға, сазан, т.б. балықтар кездеседі. Құстардан қаз, үйрек, аққу мекендейді.

== Шаруашылығы, инфрақұрылымы ==
Аудан етті-сүтті мал, қой, жылқы және астық өсіруге маманданған. Ауыл шаруашылығына жарамды жері 1,78 млн. га, оның ішінде егістігі 25,7 мың га, шабындығы 200,9 мың га, жайылымы 1,47 млн. га-ны құрайды. Аудан аумағындағы бұрынғы ([[1997]] жылға дейінгі) 2 ұжымшар, 14 кеңшар, 2 бордақылау бірлестіктері 30-дан астам шаруа қожалықтарына қайта біріктірілген. Жалпы білім беретін 54 мектеп, оның ішінде 25 орта, 6 орталау, 23 бастауыш, 1 кәсіптік-тех. мектептер бар. 2 мәдениет үйі, 37 кітапхана, 39 клуб, 4 кинотеатр, 2 музей жұмыс істейді. Емдеу орындарынан ауданы аурухана мен 2 емхана, 14 фельдшер-акушерлік пункт бар. Аудан жерімен Жәнібек – Казталовка, Жалпақтал – Чапаев – Казталовка, Жалпақтал – Талдыбұлақ автомобиль жолдары өтеді.&lt;ref&gt;Қазақстан Энциклопедиясы&lt;/ref&gt;

== Әйгілі тұрғындар мен тумалар ==
* [[Қайырғазы Имашев]]
* [[Ыбырай Сауанов]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Батыс Қазақстан облысы}}
{{Казталов ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Казталов ауданы]]</text>
      <sha1>s6qabazdxrbw930qu128p8tyasyxjj9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061101</id>
      <parentid>3061100</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T12:22:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Әкімшілік бөлінісі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12363" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауданы
 |ауданның атауы      = Казталов ауданы
 |елтаңба             =  
 |ту                  = 
 |елтаңба сипаттамасы   = 
 |ту сипаттамасы        = 
  |lat_dir = N |lat_deg = 49 |lat_min = 45 |lat_sec = 54 
  |lon_dir = E |lon_deg = 48 |lon_min = 41 |lon_sec = 06
 |облысы              = Батыс Қазақстан облысы
 |аудан орталығы          = [[Казталовка]]
 |ауылдық округтер саны   =16 
 |кенттік әкімдіктер саны =  
 |қалалық әкімдіктер саны =  
 |ауылдар саны       = 55
 |қалалар саны       = 
 |әкімі              = 
 |әкімдіктің мекенжайы  = 
 |құрылған уақыты    = 1928 
 |жер аумағы          = 18,6 мың
 |жер аумағы бойынша орны  = 
 |тұрғыны             = 29 129&lt;ref&gt;[http://www.kaztalov-bko-gov.kz/dinamika/dinamikadem.htm Батыс Қазақстан облысының Статистика департаменті. 01.07.2019]&lt;/ref&gt;
 |халық саны бойынша орны  = 
 |санақ жылы          = 2019
 |тығыздығы           = 
 |тығыздығы бойынша орны   = 
 |ұлттық құрамы       =  {{nobr|[[қазақтар]] (98,78%)}}, {{nobr|басқалары (1,22%)}}&lt;ref&gt;[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2019 жылдың басындағы саны]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;пер.2019&quot;&gt;[http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-ethnic2010.htm 2009 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы]&lt;/ref&gt;
 |телефон коды        = 
 |пошта индексі       = 090700- 090718&lt;ref name=&quot;kazindex.ru&quot;&gt;[http://kazindex.ru/09/0.html Қазақстан почталық индекстері]&lt;/ref&gt;
 |сайты               = 
 |карта               = KazakhstanKaztalDistrict.png
 |әкімшілік бірліктің картасы = West Kazakhstan Region Kaztal District.svg
 |ортаққордағы санаты = 
}}
'''Казталов ауданы''' — [[Батыс Қазақстан облысы]]ның батысында орналасқан әкімшілік-аймақтық бөлік. Алғаш [[1928 жыл|1928]] жылы құрылған. Кейін ([[1997 жыл|1997]]) Жалпақтал (бұрынғы Фурманов) ауданы таратылып, оның негізінде Казталов ауданы бұрынғы аумағын кеңейтіп қайта құрылды. Жерінің аумағы 18,6 мың км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;. Орталығы – [[Казталовка]] ауылы.

== Географиялық орны, жер бедері ==
Шығысында [[Ақжайық ауданы|Ақжайық]], оңтүстігінде [[Жаңақала ауданы|Жаңақала]], [[Бөкей ордасы ауданы|Бөкейорда]], батысында [[Жәнібек ауданы|Жәнібек]], солтүстігінде [[Тасқала ауданы|Тасқала]] аудандарымен [[Ресей]]дің Саратов облысы, Александров-Гай ауданымен шектеседі. Аудан жері жазық. [[Каспий теңізі|Каспий]] теңізінің Солтүстік бөлігін қамтиды. Ең биік жері ауданның батысында (абсолюттік биіктігі 42 м). Жер қойнауынан құрылыс материалдары өндіріледі.

== Халқы ==
Халқының саны [[2019 жыл|2019]] жылы 29 129 адамды құрады. Ұлттық құрамы: қазақтар — 98,78%, басқалары — 1,22%.

== Әкімшілік бөлінісі ==
48 елді мекен 16 ауылдық округтерге біріктірілген:
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Ауылдық округ/қала !! Халқы (2009) !! Елді мекендері
|-
| [[Ақпәтер ауылдық округі]] || 1 248 || [[Ақпәтер]], [[Кішкене Талдықұдық]] елді мекендері
|-
| [[Болашақ ауылдық округі (Батыс Қазақстан облысы)|Болашақ ауылдық округі]] || 1 869 || [[Болашақ (Казталов ауданы)|Болашақ]], [[Көпкүтір]], [[Жаңатаң (Казталов ауданы)|Жаңатаң]], [[Аққурай (ауыл)|Аққурай]] елді мекендері
|-
|-
| [[Бостандық ауылдық округі (Батыс Қазақстан облысы)|Бостандық ауылдық округі]] || 2 038 || [[Бостандық (Бостандық ауылдық округі)|Бостандық]], [[Қаракөл (Батыс Қазақстан облысы)|Қаракөл]] елді мекендері
|-
| [[Бірік ауылдық округі]] || 1 368 || [[Әжібай]], [[Қызылту (Батыс Қазақстан облысы)|Қызылту]], [[Саралжын (Бірік ауылдық округі)|Саралжын]] елді мекендері
|-
| [[Жалпақтал ауылдық округі]] || 4 930 || [[Жалпақтал]] елді мекені
|-
| [[Жаңажол ауылдық округі (Казталов ауданы)|Жаңажол ауылдық округі]] || 1 810 || [[Жаңажол (Казталов ауданы)|Жаңажол]], [[Әбіш (ауыл)|Әбіш]], [[Көмекші (ауыл)|Көмекші]], [[Таңат (Батыс Қазақстан облысы)|Таңат]] елді мекендері
|-
| [[Казталов ауылдық округі]] || 5 903 || [[Казталовка]], [[Бозоба]], [[Қоныс (ауыл)|Қоныс]], [[Сексенбаев]] елді мекендері
|-
| [[Көктерек ауылдық округі (Батыс Қазақстан облысы)|Көктерек ауылдық округі]] || 1 915 || [[Көктерек (Казталов ауданы)|Көктерек]], [[Еламан (Батыс Қазақстан облысы)|Еламан]], [[Оразғали]], [[Саралжын (Көктерек ауылдық округі)|Саралжын]], [[Сатыбалды]] елді мекендері
|-
| [[Қайыңды ауылдық округі (Батыс Қазақстан облысы)|Қайыңды ауылдық округі]] || 1 120 || [[Қайыңды (Казталов ауданы)|Қайыңды]] елді мекені
|-
| [[Қараоба ауылдық округі (Батыс Қазақстан облысы)|Қараоба ауылдық округі]] || 1 524 || [[Қараоба (Батыс Қазақстан облысы)|Қараоба]], [[Еңбек (Батыс Қазақстан облысы)|Еңбек]], [[Қонысбай (Батыс Қазақстан облысы)|Қонысбай]]  елді мекендері
|-
| [[Қараөзен ауылдық округі]] || 1 621 ||[[Қараөзен (ауыл)|Қараөзен]], [[Жас (ауыл)|Жас]],  [[Серік (ауыл)|Серік]] елді мекендері
|-
| [[Қарасу ауылдық округі (Казталов ауданы)|Қарасу ауылдық округі]] || 2 012 || [[Қарасу (Казталов ауданы)|Қарасу]], [[Ащысай (Казталов ауданы)|Ащысай]], [[Бостандық (Қарасу ауылдық округі)|Бостандық]], [[Жұлдыз (Батыс Қазақстан облысы)|Жұлдыз]] елді мекендері
|-
| [[Қошанкөл ауылдық округі]] || 1 724 || [[Қошанкөл]], [[Ордабай]]  елді мекендері
|-
| [[Талдыапан ауылдық округі]] || 1 717 || [[Талдыапан]], [[Бейістерек]], [[Қайшақұдық]], [[Қособа (Казталов ауданы)|Қособа]], [[Сарықұдық]] елді мекендері
|-
| [[Талдықұдық ауылдық округі]] || 971 || [[Талдықұдық (Батыс Қазақстан облысы)|Талдықұдық]], [[Хайруш]] елді мекендері
|-
| [[Тереңкөл ауылдық округі (Батыс Қазақстан облысы)|Тереңкөл ауылдық округі]] || 1 128 || [[Нұрсай]], [[Беспішен]], [[Мереке (Казталов ауданы)|Мереке]] елді мекендері
|}

== Климаты, өсімідігі мен жануарлар дүниесі ==
Климаты тым континенттік: қысы суық, жазы ыстық, қуаң. Ауданның орташа температурасы қаңтарда –13 – 13,5&lt;sup&gt;0&lt;/sup&gt;С, шілдеде 24&lt;sup&gt;0&lt;/sup&gt;С. Жауын-шашынның орташа жылдық мөлшері 200 – 250 мм. Аудан жерімен [[Үлкен Өзен (өзен)|Қараөзен]], [[Кіші Өзен|Сарыөзен]], [[Ащыөзек (БҚО)|Ащыөзек]], [[Жайық]]тың [[Көшім (өзен)|Көшім]] тармағы және олардың салалары ағып өтеді. Ірі көлдері: Мерекекөл, Қаракөл, [[Сарышығанақ бөгені|Сарышығанақ]], [[Балықты Сарқыл (көл)|Балықты Сарқыл]]. Жері, негізінен, қызыл қоңыр, қоңыр, сортаң, сор топырақты. Онда боз, жусан, бетеге, еркек шөп, өзен жайылымдарында және көлдерді жағалай қамыс, құрақ аралас шалғынды шөптер өседі. Жабайы аңдардан қасқыр, түлкі, қарсақ, қоян, доңыз, ақбөкен, борсық, сарышұнақ, аламан тышқаны, өзендерде шортан, алабұға, сазан, т.б. балықтар кездеседі. Құстардан қаз, үйрек, аққу мекендейді.

== Шаруашылығы, инфрақұрылымы ==
Аудан етті-сүтті мал, қой, жылқы және астық өсіруге маманданған. Ауыл шаруашылығына жарамды жері 1,78 млн. га, оның ішінде егістігі 25,7 мың га, шабындығы 200,9 мың га, жайылымы 1,47 млн. га-ны құрайды. Аудан аумағындағы бұрынғы ([[1997]] жылға дейінгі) 2 ұжымшар, 14 кеңшар, 2 бордақылау бірлестіктері 30-дан астам шаруа қожалықтарына қайта біріктірілген. Жалпы білім беретін 54 мектеп, оның ішінде 25 орта, 6 орталау, 23 бастауыш, 1 кәсіптік-тех. мектептер бар. 2 мәдениет үйі, 37 кітапхана, 39 клуб, 4 кинотеатр, 2 музей жұмыс істейді. Емдеу орындарынан ауданы аурухана мен 2 емхана, 14 фельдшер-акушерлік пункт бар. Аудан жерімен Жәнібек – Казталовка, Жалпақтал – Чапаев – Казталовка, Жалпақтал – Талдыбұлақ автомобиль жолдары өтеді.&lt;ref&gt;Қазақстан Энциклопедиясы&lt;/ref&gt;

== Әйгілі тұрғындар мен тумалар ==
* [[Қайырғазы Имашев]]
* [[Ыбырай Сауанов]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Батыс Қазақстан облысы}}
{{Казталов ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Казталов ауданы]]</text>
      <sha1>3y5mv8p8sj7kty9yag9t8680jt0mxd9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Панфилов ауданы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20632</id>
    <revision>
      <id>3061251</id>
      <parentid>3043035</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T19:04:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12056" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауданы
 |ауданның атауы      =Панфилов ауданы
 |елтаңба             = 
 |ту                  = 
 |елтаңба сипаттамасы   = 
 |ту сипаттамасы        = 
  |lat_dir = N |lat_deg = 44 |lat_min = 10 |lat_sec = 20 
  |lon_dir = E |lon_deg = 80 |lon_min = 00 |lon_sec = 28
 |облысы              = Жетісу облысы
 |аудан орталығы          = [[Жаркент]]
 |ауылдық округтер саны   =13 
 |кенттік әкімдіктер саны =  
 |қалалық әкімдіктер саны = 1 
 |ауылдар саны       =41
 |қалалар саны       = 1
 |әкімі              = 
 |әкімдіктің мекенжайы  = 
 |құрылған уақыты    = 1928
 |жер аумағы          = 10,6 мың
 |жер аумағы бойынша орны  = 
 |тұрғыны             = 129 204&lt;ref&gt;[http://www.stat.gov.kz/dinamika/dinamikadem.htm Алматы облысының Статистика департаменті. 01.07.2019]&lt;/ref&gt;
 |халық саны бойынша орны  = 
 |санақ жылы          = 2019
 |тығыздығы           = 
 |тығыздығы бойынша орны   = 
 |ұлттық құрамы       = {{nobr|[[қазақтар]] (66,59%)}}, {{nobr|[[орыстар]] (3,53%)}}, {{nobr|[[ұйғырлар]] (28,44%)}}, {{nobr|басқалары (1,44%)}}&lt;ref&gt;[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2019 жылдың басындағы саны]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;пер.2019&quot;&gt;[http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-ethnic2019.htm 2019 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы]&lt;/ref&gt;
 |телефон коды        = 
 |пошта индексі       =041300-041331&lt;ref name=&quot;kazindex.ru&quot;&gt;[http://kazindex.ru/02/17.html Қазақстан почталық индекстері]&lt;/ref&gt;
 |сайты               = 
 |карта               = 
 |әкімшілік бірліктің картасы =  Panfilov District Kazakhstan.png
 |ортаққордағы санаты = 
}}
{{мағына|Панфилов ауданы (Қырғызстан)}}
'''Панфилов ауданы''' — Жетісу облысының оңтүстік-шығысындағы әкімшілік-аумақтық бөлік. [[1923 жыл|1923]] — [[1942 жыл|42]] жылдары Жаркент ауданы, 1942 жылдан 28-гвардиялық атқыштар дивизиясының командирі И.В. Панфилов есімімен аталды. 1956 жылы ауданға Октябрь ауданы (орталығы Көктал ауылы) қосылды. &lt;ref name=&quot;source1&quot;&gt; [[Қазақ энциклопедиясы]]  7 т, &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;source2&quot;&gt; І. Ахметов &lt;/ref&gt; Орталығы — [[Жаркент]] қаласы.

== Географиялық орны, жер бедері ==
Аудан солтүстік және батыс жағында [[Кербұлақ ауданы]]мен, шығысында [[Қытай]]мен (ҚХР) және оңтүстігінде [[Іле]] өзені арқылы [[Ұйғыр ауданы]]мен шектеседі. Солтүстік-батысында [[Жетісу Алатауы|Жетісу (Жоңғар) Алатауы]]ның Тоқсанбай, [[Бежінтау жотасы|Бежінтау]], солтүстік-батысында [[Қатутау жотасы|Қатутау]], [[Қояндытау жотасы|Қояндытау]] жоталарымен шектелген. Ауданның ең биік жері — [[Мұзтау шыңы|Мұзтау]] тауы (4370 м). Оңтүстік-шығыста аласа таулы Ақтау тауы (883 м) жайласқан. Мұнда палеоген кезеңінде (шамамен бұдан 50 млн. жыл бұрын) тіршілік еткен жануарлардың сүйектері сақталған [[Ақтау палеонтологиялық қазба орны|Ақтау палеонтологиялық қазба]] орны бар. Аудан аумағына [[Алтынемел ұлттық паркі]]нің қиыр шығыс бөлігі кіреді (40 мың га). Жер қойнауында полиметалл кентастары (Үлкен Өсек), көмір (Тыңқы), алтын, күміс (Шығыс Қат, Сорқара, Сенім) және Жаркент артезиан алабында термальды су көздері бар.

== Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі ==
Климаты континенттік, қысы біршама жылы, жазы ыстық, қуаң. Қаңтардағы жылдық орташа температура 8 — 10°С, шілдеде 20 — 24°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 150 мм-ден (жазық өңірде) 500 — 700 мм-ге (таулы өңірде) дейін барады. Аудан жерінен Іле және оның салалары, Іорғас, Тышқан, Өсек (Үсек), Бұрған, Көктал, Борохудзир (Бұрақожыр) өзендері ағып өтеді. Бірнеше шағын көлдер (Жидекөл, Дүншінкөл, Алтынкөл, Құркөл, т.б.) бар. Топырағы сұр, сұрғылт қоңыр, бозғылт қоңыр, шығысында құмдақты сұр (жазық өңірлерде), тау баурайларында қоңыр, қызғылт қоңыр топырақ қалыптасқан. Ауданда өсімдіктердің 100-ден аса түрі бар. Олардың 20-дан астамы Қазақстанның [http://www.kitaphana.kz/ru/downloads/referatu-na-kazakskom/218-kyzyl-kitap/1779-kyzyl-kitap.html “Қызыл кітабына”] енгізілген. Онда жусан, теріскен, еркекшөп, тораңғы, қамыс, құрақ, тау шатқалдарында қайың, қарағай, шырша өседі. Аңдардан арқар, тау ешкі, аю, барыс, сілеусін, жабайы шошқа, ондатр; құстардан: қырғауыл, кекілік, т.б. кездеседі. Жалпы, Панфилов ауданындағы 50-ден аса аң-құс түрлерінің 30-дан астамы Қазақстанның “Қызыл кітабына” енген. 

== Халқы ==
Тұрғындар саны – 129 204 ([[2019 жыл|2019]]). Аудан халқының басым бөлігін қазақтар (66,59%) құрайды. Одан өзге [[ұйғырлар]] (28,44%), [[орыстар]] (3,53%), [[дүңгендер]] (0,54%), [[татарлар]] (0,31%), [[өзбектер]] (0,22%), 0,38% т.б. ұлт өкілдері тұрады.

== Ауылдық округтер ==
Аудандағы 42 елді мекен 1 қалалық әкімдігіне және 13 ауылдық округтерге біріктірілген:
* [[Айдарлы ауылдық округі (Жетісу облысы)|Айдарлы ауылдық округі]]  
* [[Басқыншы ауылдық округі]] 
* [[Бірлік ауылдық округі (Панфилов ауданы)]] 
* [[Жаркент қалалық әкімдігі]] 
* [[Жаскент ауылдық округі]] 
* [[Көктал ауылдық округі (Панфилов ауданы)|Көктал ауылдық округі]]  
* [[Қоңырөлең ауылдық округі]] 
* [[Пенжім ауылдық округі]] 
* [[Сарыбел ауылдық округі (Панфилов ауданы)|Сарыбел ауылдық округі]] 
* [[Талды ауылдық округі (Жетісу облысы)|Талды ауылдық округі]] 
* [[Үлкенағаш ауылдық округі]]  
* [[Үлкен Шыған ауылдық округі]]  
* [[Үшарал ауылдық округі (Жетісу облысы)|Үшарал ауылдық округі]] 
* [[Шолақай ауылдық округі]] 

== Шаруашылығы ==
Ауданда [[1997 жыл|1997]] жылға дейін асыл тұқымды қой, ірі қара және жүгерінің гибридті тұқымдарын өсіруге маманданған 6 ұжымшар, 5 кеңшар болған. Қазір осы салаларға қосымша қызылша тұқымын және өсімдік майын алатын дақылдар өсіру дамуда. Панфилов ауданында 2002 жылдың басында 39 ауыл шаруашылығы ӨК, 3 ЖШС, 1 акционерлік қоғам және 3145 шаруа қожалығы, 16 өнеркәсіп орны, 2 жолаушы таситын, 3 жүк таситын көлік ұжымдары, аудандық телекоммуникация бөлімшесі, жергілікті пошта торабы сияқты меншіктің әр түріндегі 336 заңды және жеке тұлғалар тіркелген. Ауыл шаруашылығына жарамды жер аумағы 648,0 мың га, оның ішінде егістігі — 41,0 мың га, жайылымы 587,0 мың га, шабындығы 19,4 мың га (2002). Мал түліктерінен ауданда 40,5 мың ірі қара, 224,0 мың қой мен ешкі, 12,2 мың жылқы, 390 түйе және 116,0 мың әр түрлі құс болды (2002).

== Инфрақұрылымы ==
Білім беру, мәдени мекемелерінен ауданда 41 орта, 2 орталау, 6 бастауыш, 1 кәсіптік-техникалық мектеп, Жаркент педагогикалық колледжі, Талдықорған Заң колледжінің бөлімшесі, Талғар медициналық колледжінің бөлімшесі, жекеменшік математика-информатикық лицей, 57 кітапхана, 2 музей, 3 мәдениет үйі, 7 клуб, т.б. бар. Денсаулық сақтау және емдеу мекемелерінен ауданы орталық аурухана, Көктал аудандықдық ауруханасы, Жаркент туберкулез ауруханасы, 9 фельдшерлік-акушерлік, 14 ауылдық дәрігерлік амбулатория, 21 фельдшерлік пункт халыққа қызмет көрсетеді. Ауданда “Жаркент-Арасан”, “Керімағаш” санаторийлері және балаларды емдейтін “Көктал-Арасан” физиотерапиялық сауықтыру кешені бар (2002).

== Жол торабы ==
Аудан аумағынан республикалық бағыныстағы жолдарға Іорғас — Жаркент — Көктал — Сарыөзек және Іорғас — Көктал — Шонжы — Алматы жолдары қарайды. Панфилов ауданындағы автомобиль жолдарының ұзындығы 437 км.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Алматы облысы}}
{{Панфилов ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Панфилов ауданы]]</text>
      <sha1>3njs1vmkdmwawvqxoqk38q0ztnqcbdb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061252</id>
      <parentid>3061251</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T19:05:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12096" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауданы
 |ауданның атауы      =Панфилов ауданы
 |елтаңба             = 
 |ту                  = 
 |елтаңба сипаттамасы   = 
 |ту сипаттамасы        = 
  |lat_dir = N |lat_deg = 44 |lat_min = 10 |lat_sec = 20 
  |lon_dir = E |lon_deg = 80 |lon_min = 00 |lon_sec = 28
 |облысы              = Жетісу облысы
 |аудан орталығы          = [[Жаркент]]
 |ауылдық округтер саны   =13 
 |кенттік әкімдіктер саны =  
 |қалалық әкімдіктер саны = 1 
 |ауылдар саны       =41
 |қалалар саны       = 1
 |әкімі              = 
 |әкімдіктің мекенжайы  = 
 |құрылған уақыты    = 1928
 |жер аумағы          = 10,6 мың
 |жер аумағы бойынша орны  = 
 |тұрғыны             = 129 204&lt;ref&gt;[http://www.stat.gov.kz/dinamika/dinamikadem.htm Алматы облысының Статистика департаменті. 01.07.2019]&lt;/ref&gt;
 |халық саны бойынша орны  = 
 |санақ жылы          = 2019
 |тығыздығы           = 
 |тығыздығы бойынша орны   = 
 |ұлттық құрамы       = {{nobr|[[қазақтар]] (66,59%)}}, {{nobr|[[орыстар]] (3,53%)}}, {{nobr|[[ұйғырлар]] (28,44%)}}, {{nobr|басқалары (1,44%)}}&lt;ref&gt;[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2019 жылдың басындағы саны]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;пер.2019&quot;&gt;[http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-ethnic2019.htm 2019 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы]&lt;/ref&gt;
 |телефон коды        = 
 |пошта индексі       =041300-041331&lt;ref name=&quot;kazindex.ru&quot;&gt;[http://kazindex.ru/02/17.html Қазақстан почталық индекстері]&lt;/ref&gt;
 |сайты               = 
 |карта               = 
 |әкімшілік бірліктің картасы =  Panfilov District Kazakhstan.png
 |ортаққордағы санаты = 
}}
{{мағына|Панфилов ауданы (Қырғызстан)}}
'''Панфилов ауданы''' — Жетісу облысының оңтүстік-шығысындағы әкімшілік-аумақтық бөлік. [[1923 жыл|1923]] — [[1942 жыл|42]] жылдары Жаркент ауданы, 1942 жылдан 28-гвардиялық атқыштар дивизиясының командирі И.В. Панфилов есімімен аталды. 1956 жылы ауданға Октябрь ауданы (орталығы Көктал ауылы) қосылды. &lt;ref name=&quot;source1&quot;&gt; [[Қазақ энциклопедиясы]]  7 т, &lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;source2&quot;&gt; І. Ахметов &lt;/ref&gt; Орталығы — [[Жаркент]] қаласы.

== Географиялық орны, жер бедері ==
Аудан солтүстік және батыс жағында [[Кербұлақ ауданы]]мен, шығысында [[Қытай]]мен (ҚХР) және оңтүстігінде [[Іле]] өзені арқылы [[Ұйғыр ауданы]]мен шектеседі. Солтүстік-батысында [[Жетісу Алатауы|Жетісу (Жоңғар) Алатауы]]ның Тоқсанбай, [[Бежінтау жотасы|Бежінтау]], солтүстік-батысында [[Қатутау жотасы|Қатутау]], [[Қояндытау жотасы|Қояндытау]] жоталарымен шектелген. Ауданның ең биік жері — [[Мұзтау шыңы|Мұзтау]] тауы (4370 м). Оңтүстік-шығыста аласа таулы Ақтау тауы (883 м) жайласқан. Мұнда палеоген кезеңінде (шамамен бұдан 50 млн. жыл бұрын) тіршілік еткен жануарлардың сүйектері сақталған [[Ақтау палеонтологиялық қазба орны|Ақтау палеонтологиялық қазба]] орны бар. Аудан аумағына [[Алтынемел ұлттық паркі]]нің қиыр шығыс бөлігі кіреді (40 мың га). Жер қойнауында полиметалл кентастары (Үлкен Өсек), көмір (Тыңқы), алтын, күміс (Шығыс Қат, Сорқара, Сенім) және Жаркент артезиан алабында термальды су көздері бар.

== Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі ==
Климаты континенттік, қысы біршама жылы, жазы ыстық, қуаң. Қаңтардағы жылдық орташа температура 8 — 10°С, шілдеде 20 — 24°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 150 мм-ден (жазық өңірде) 500 — 700 мм-ге (таулы өңірде) дейін барады. Аудан жерінен Іле және оның салалары, Іорғас, Тышқан, Өсек (Үсек), Бұрған, Көктал, Борохудзир (Бұрақожыр) өзендері ағып өтеді. Бірнеше шағын көлдер (Жидекөл, Дүншінкөл, Алтынкөл, Құркөл, т.б.) бар. Топырағы сұр, сұрғылт қоңыр, бозғылт қоңыр, шығысында құмдақты сұр (жазық өңірлерде), тау баурайларында қоңыр, қызғылт қоңыр топырақ қалыптасқан. Ауданда өсімдіктердің 100-ден аса түрі бар. Олардың 20-дан астамы Қазақстанның [http://www.kitaphana.kz/ru/downloads/referatu-na-kazakskom/218-kyzyl-kitap/1779-kyzyl-kitap.html “Қызыл кітабына”] енгізілген. Онда жусан, теріскен, еркекшөп, тораңғы, қамыс, құрақ, тау шатқалдарында қайың, қарағай, шырша өседі. Аңдардан арқар, тау ешкі, аю, барыс, сілеусін, жабайы шошқа, ондатр; құстардан: қырғауыл, кекілік, т.б. кездеседі. Жалпы, Панфилов ауданындағы 50-ден аса аң-құс түрлерінің 30-дан астамы Қазақстанның “Қызыл кітабына” енген. 

== Халқы ==
Тұрғындар саны – 129 204 ([[2019 жыл|2019]]). Аудан халқының басым бөлігін қазақтар (66,59%) құрайды. Одан өзге [[ұйғырлар]] (28,44%), [[орыстар]] (3,53%), [[дүңгендер]] (0,54%), [[татарлар]] (0,31%), [[өзбектер]] (0,22%), 0,38% т.б. ұлт өкілдері тұрады.

== Ауылдық округтер ==
Аудандағы 42 елді мекен 1 қалалық әкімдігіне және 13 ауылдық округтерге біріктірілген:
* [[Айдарлы ауылдық округі (Жетісу облысы)|Айдарлы ауылдық округі]]  
* [[Басқыншы ауылдық округі]] 
* [[Бірлік ауылдық округі (Панфилов ауданы)|Бірлік ауылдық округі]] 
* [[Жаркент қалалық әкімдігі]] 
* [[Жаскент ауылдық округі]] 
* [[Көктал ауылдық округі (Панфилов ауданы)|Көктал ауылдық округі]]  
* [[Қоңырөлең ауылдық округі]] 
* [[Пенжім ауылдық округі]] 
* [[Сарыбел ауылдық округі (Панфилов ауданы)|Сарыбел ауылдық округі]] 
* [[Талды ауылдық округі (Жетісу облысы)|Талды ауылдық округі]] 
* [[Үлкенағаш ауылдық округі]]  
* [[Үлкен Шыған ауылдық округі]]  
* [[Үшарал ауылдық округі (Жетісу облысы)|Үшарал ауылдық округі]] 
* [[Шолақай ауылдық округі]]

== Шаруашылығы ==
Ауданда [[1997 жыл|1997]] жылға дейін асыл тұқымды қой, ірі қара және жүгерінің гибридті тұқымдарын өсіруге маманданған 6 ұжымшар, 5 кеңшар болған. Қазір осы салаларға қосымша қызылша тұқымын және өсімдік майын алатын дақылдар өсіру дамуда. Панфилов ауданында 2002 жылдың басында 39 ауыл шаруашылығы ӨК, 3 ЖШС, 1 акционерлік қоғам және 3145 шаруа қожалығы, 16 өнеркәсіп орны, 2 жолаушы таситын, 3 жүк таситын көлік ұжымдары, аудандық телекоммуникация бөлімшесі, жергілікті пошта торабы сияқты меншіктің әр түріндегі 336 заңды және жеке тұлғалар тіркелген. Ауыл шаруашылығына жарамды жер аумағы 648,0 мың га, оның ішінде егістігі — 41,0 мың га, жайылымы 587,0 мың га, шабындығы 19,4 мың га (2002). Мал түліктерінен ауданда 40,5 мың ірі қара, 224,0 мың қой мен ешкі, 12,2 мың жылқы, 390 түйе және 116,0 мың әр түрлі құс болды (2002).

== Инфрақұрылымы ==
Білім беру, мәдени мекемелерінен ауданда 41 орта, 2 орталау, 6 бастауыш, 1 кәсіптік-техникалық мектеп, Жаркент педагогикалық колледжі, Талдықорған Заң колледжінің бөлімшесі, Талғар медициналық колледжінің бөлімшесі, жекеменшік математика-информатикық лицей, 57 кітапхана, 2 музей, 3 мәдениет үйі, 7 клуб, т.б. бар. Денсаулық сақтау және емдеу мекемелерінен ауданы орталық аурухана, Көктал аудандықдық ауруханасы, Жаркент туберкулез ауруханасы, 9 фельдшерлік-акушерлік, 14 ауылдық дәрігерлік амбулатория, 21 фельдшерлік пункт халыққа қызмет көрсетеді. Ауданда “Жаркент-Арасан”, “Керімағаш” санаторийлері және балаларды емдейтін “Көктал-Арасан” физиотерапиялық сауықтыру кешені бар (2002).

== Жол торабы ==
Аудан аумағынан республикалық бағыныстағы жолдарға Іорғас — Жаркент — Көктал — Сарыөзек және Іорғас — Көктал — Шонжы — Алматы жолдары қарайды. Панфилов ауданындағы автомобиль жолдарының ұзындығы 437 км.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Алматы облысы}}
{{Панфилов ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Панфилов ауданы]]</text>
      <sha1>a42i1n7udtnaty3yghy3gb68fl4bl7j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жамбыл ауданы (Алматы облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20633</id>
    <revision>
      <id>3061248</id>
      <parentid>3059018</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T19:02:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13524" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауданы
 |ауданның атауы      = Жамбыл ауданы
 |елтаңба             = 
 |ту                  = 
 |елтаңба сипаттамасы   = 
 |ту сипаттамасы        = 
  |lat_dir = N |lat_deg = 43 |lat_min = 10 |lat_sec =40 
  |lon_dir = E |lon_deg = 76 |lon_min = 09 |lon_sec = 43
 |облысы              = Алматы облысы
 |аудан орталығы          = [[Ұзынағаш (Алматы облысы)|Ұзынағаш]]
 |ауылдық округтер саны   =24 
 |кенттік әкімдіктер саны =  
 |қалалық әкімдіктер саны =  
 |ауылдар саны       = 61
 |қалалар саны       = 
 |әкімі              = 
 |әкімдіктің мекенжайы  = 
 |құрылған уақыты    = 1928
 |жер аумағы          = 19,3 мың
 |жер аумағы бойынша орны  = 
 |тұрғыны             = 166347&lt;ref&gt;[http://www.stat.gov.kz/dinamika/dinamikadem.htm Алматы облысының Статистика департаменті. 01.07.2019]&lt;/ref&gt;
 |халық саны бойынша орны  = 
 |санақ жылы          = 2019
 |тығыздығы           = 
 |тығыздығы бойынша орны   = 
 |ұлттық құрамы       = {{nobr|[[қазақтар]] (85,48%)}}, {{nobr|[[орыстар]] (6,88%)}}, {{nobr|[[түріктер]] (1,51%)}}, {{nobr|[[ұйғырлар]] (2,59%)}}, {{nobr|басқалары (3,54%)}}&lt;ref&gt;[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2019 жылдың басындағы саны]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;пер.2019&quot;&gt;[http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-ethnic2010.htm 2009 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы]&lt;/ref&gt;
 |телефон коды        = 
 |пошта индексі       =040600-040632&lt;ref name=&quot;kazindex.ru&quot;&gt;[http://kazindex.ru/02/17.html Қазақстан почталық индекстері]&lt;/ref&gt;
 |сайты               = 
 |карта               = 
 |әкімшілік бірліктің картасы =  Zhambyl District Kazakhstan.png
 |ортаққордағы санаты = 
}}
{{мағына|Жамбыл ауданы}}
'''Жамбыл ауданы''' — [[Алматы облысы]]ның оңтүстік-батысында орналасқан әкімшілік бірлік. Аудан [[1928 жыл|1928]] жылы құрылған. Аудан орталығы – [[Ұзынағаш (Алматы облысы)|Ұзынағаш]] ауылы. 

== Жер бедері ==
Аулан [[Іле Алатауы]] сілемдерінің оңтүстік-батыс бөлігінде орналасқан, оңтүстігін [[Іле Алатауы]]ның батыс, оңтүстік-батысын [[Шу-Іле таулары]]&lt;nowiki/&gt;ның шығыс сілемдері алып жатыр. Солтүстікке қарай аудан жері жазыққа ұласып, мұнда [[Бозой үстірті]] мен Қараой аңғары, одан әрі Аңырақай, [[Жусандала (дала)|Жусандала]] жазығымен, Тауқұм құмының Сарытауқұм, Қорғанқұм құмды алқаптарымен шектеледі. Кен байлықтарынан түсті металдар, әктас, құрылысқа жарамды тас, т.б. кездеседі. 

== Климаты ==
Климаты континенттік, оңтүтігінде қысы біршама жұмсақ және қысқа. Қаңтар айының жылдық орташа температурасы оңтүстігінде –8°С, солтүстігінде –12°С, шілдеде оңттүстігінде 20°С, солттүстігінде 25°С. Тау етегінде жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 500 мм, солтүстігінде 200 – 300 мм шамасында. Таулардан Күрті өзенінің алабына кіретін бірнеше өзен бастау алады (Қарғалы, Ұзынағаш, Қарақастек, Қастек, Жаманты, Балажан, Ақтерек, Ырғайты, Ұзын Қарғалы, Шолақ Қарғалы, Ақсеңгір, Қарасу, Жиренайғыр, Самсы, Тарғап, Қопа). Бұлардың кейбірі жазда тартылып қалады. Өзендерінің егін суғару, шабындықты суландыру және электр қуатын өндіру үшін маңызы зор. 

== Топырағы, өсімдігі мен жануарлар дүниесі ==
Жері оңтүстіктен солтүстікке қарай шалғынды қара топырақты, қызғылт қоңыр, қоңыр, сұр, құмдақты сұр, сортаң топырақты келеді. Оны көбінесе бетеге, боз, жусан, изен, ебелек басым әр түрлі астық тұқымдас шөптесіндер көмкерген. Солт-ндегі құмды алқапта сексеуіл тоғайы, өзен аңғарларында бұталы тоғай шоғырлары кездеседі. Жабайы аңдардан арқар, таутеке, елік, ақ бөкен, қарақұйрық, қасқыр, түлкі, қоян, суыр, борсық; құстардан бүркіт, лашын, бөктергі, бөдене, сулы жерде тырна, дуадақ, қаз, үйрек мекендейді. Ауданның а. ш-на жарамды жерінің аумағы 1,7 млн. га (2008), оның ішінде жыртылған жерлері 131 мың га, шабындығы 12,8 мың га, жайылымы 1,6 млн. га. Ауданда Ұзынағаш, Шілбастау, Қопа т. ж. ст-лары бар. Аудан жері арқылы Алматы – Бішкек автомобиль жолы өтеді. Ж. а-нда 900-ге жуық тарихи-археол. ескерткіш мемлекет қарауына алынған.

== Халқы ==
Аудан халқының саны 166 347 адам ([[2019 жыл|2019]]), 30-дан астам ұлт өкілдері тұрады: оның ішінде: [[қазақтар]] (85,48%), [[орыстар]] (6,88%), [[түріктер]] (1,51%), [[ұйғырлар]] (2,59%), [[әзірбайжандар]] (0,73%), [[күрдтер]] (0,23%), [[татарлар]] (0,42%), [[шешендер]] (0,24%), [[қырғыздар]] (0,25%), [[немістер]] (0,30%), [[корейлер]] (0,11%), [[өзбектер]] (0,30%), [[украиндар]] (0,05%), басқалары (0,91%).

== Ауылдық округтер ==
Аудандағы 61 елді мекен 24 ауылдық округтерге біріктірілген:
* [[Айдарлы ауылдық округі (Алматы облысы)|Айдарлы ауылдық округі]]
* [[Аққайнар ауылдық округі (Алматы облысы)|Аққайнар ауылдық округі]] 
* [[Ақсеңгір ауылдық округі]]
* [[Ақтерек ауылдық округі]]
* [[Беріктас ауылдық округі]]
* [[Бозой ауылдық округі (Алматы облысы)|Бозой ауылдық округі]]
* [[Дегерес ауылдық округі]]
* [[Жамбыл ауылдық округі (Жамбыл ауданы, Алматы облысы)|Жамбыл ауылдық округі]]
* [[Қарақастек ауылдық округі]]
* [[Қарасу ауылдық округі (Алматы облысы)|Қарасу ауылдық округі]]
* [[Қарғалы ауылдық округі (Алматы облысы)|Қарғалы ауылдық округі]] 
* [[Мәтібұлақ ауылдық округі]]
* [[Мыңбаев ауылдық округі]]
* [[Самсы ауылдық округі]]
* [[Сарытауқұм ауылдық округі]]
* [[Талап ауылдық округі (Алматы облысы)|Талап ауылдық округі]]
* [[Таран ауылдық округі]]
* [[Теміржол ауылдық округі (Алматы облысы)|Теміржол ауылдық округі]]
* [[Ұзынағаш ауылдық округі]]
* [[Үлгілі ауылдық округі (Алматы облысы)|Үлгілі ауылдық округі]]
* [[Үлкен ауылдық округі]]
* [[Үңгіртас ауылдық округі]]
* [[Шиен ауылдық округі]]
* [[Шолаққарғалы ауылдық округі]]

== Тарихы ==
 [Уақыт пен кеңістік сахнасындагы сан жылдар бойғы сарғайған мұрағаттарға зер салсақ, біздің ауданның ең алғашқы орталығы - Тарғап қыстағы деп есептеледі. Себебі, ол 1890 жылы Жетісу уезінің Қастек болысына қарасты Верный-Қарабалта пошта-байланыс жолында бекет болып ашылған және «Жетісу» естелік кітабында жазылғандай, сол жылы Сәке Ниязбекұлы болыс сайланып, ол өңірдің Батыс-Қастек болысы атанғанын көреміз. Осы кезеңде орыс келімсектері мен «қара шекпенділері» ойсырата орнығып, біржолата бекінген Ұзынағаш та өзінің ежелгі атауынан айрылып, Казанско-Богородское станицасы болып шыға келеді... «Жердің аты - тарихтың хаты» демекші, атамекенге сұқты көзін қадаған сыртқы жауларға қарсы қаншама қаһарман бабаларымыздың әділетті соғыс жүргізгені белгілі. Әрине, олардың арасында даңқты Қарасай баба мен оның ерлік дәстүрін лайықты жалғастырған Қараш, Қастек, Қазыбек бек, Қасқары, Наурызбай, Өтеген, Райымбек, Ботбай, Сәмен, Көкбарақ, Саурық, Сұраншы, Сыпатай, Бекболаттың есімдері бүгінгі ұрпақ үшін ұранға айналып, рухы ұлы істерге ұмтылдыруда. Алматы облысы мемлекеттік мұрағатының жәдігерлеріне жүгінсек, Жетісу губерниялық атқару комитеті төралқасының 1928 жылғы наурыздың 27-29 күндері өткен кезекті мәжілістің II хаттамасында «Аудандастыру жобасын анықтау туралы» мәселе қаралған. Онда Қордай ауданын Қордай және Қастек аудандарына бөліп, Қастек ауданына 1-7 ауылдарды, Майтөбе болыстығының Қарабұлақ, ауылын, Ұзынқарғалы болыстығының 1-5 және 10-12 ауылдарын қалдыру, сондай-ақ Қастек ауданының орталығы – Тарғап қыстағы деп белгілеу туралы айтылған. Тағы бір деректе Қастек ауданының 1928 жылғы қыркүйектің 3-індегі Қазақстан Орталық Атқару Комитетінің арнайы Жарлығымен құрылып, шекаралары бекітілгені жайлы бұрынғы құжаттарға сілтеме жасалған. Негізінен алғанда, қыркүйектің 3-ші жұлдызын ауданның ресми түрде құрылған күні деп санаған дұрыс сияқты. Арада тура он жыл өткеннен кейін, яғни 1938 жылы ұлы жырау – бабамыз Жамбылдың шығармашылық қызметіне 75 жыл толуы құрметіндегі мерейтойға байланысты Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы Орталық Атқару Комитеті Төралқасының 1938 жылғы мамырдың 19-дағы Қаулысымен Қастек ауданының атауы Жамбыл ауданы болып өзгертілген.]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Алматы облысы}}
{{Жамбыл ауданы елді мекендері (Алматы облысы)}}

[[Санат:Жамбыл ауданы (Алматы облысы)]]</text>
      <sha1>p3nhmzpm6venpfsyeuh8y51n7nbjkuq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қолбасшы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>23959</id>
    <revision>
      <id>3061129</id>
      <parentid>2329564</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T14:03:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ақиқат Уикибек</username>
        <id>106177</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Сілтемелерді толықтырып жібердім.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5060" xml:space="preserve">'''Қолбасшы''':
# Қолбасшы - [[мемлекет]]тің [[Қарулы күштердің түрі|қарулы күштерін]], [[соғыс]] жағдайында ірі [[Оперативтік-стратегиялық бірлестік|әскери құрылымдарды]] (оперативтік-стратегиялық бірлестіктерді) басқаратын [[Әскер|әскери]] басшы. Қолбасшылар соғыс кезінде әскери операцияларды дайындайды және оның нәтижесіне жауапты болады, бейбіт уақытта қарамағындағыларды әскери шеберлікке үйретеді, [[Әскери Жаттығу|әскери жаттығуларды]] басқарады. Әдетте, қолбасшы етіп дарынды, көреген, әскери жағдайлардың дамуын болжай алатын, қолда бар күштер мен құралдарды тиімді пайдалана білетін, жоғары ұйымдастырушылық қабілеті бар жігерлі, батыл адамдар тағайындалады. Әрбір тарихи кезеңдердегі үлкен соғыстар өз қолбасшыларын шығарды. [[Қазақ]] халқында да аты аңызға айналған көптеген қолбасшылар болды (қолбасшы [[Бөгенбай батыр|Бөгенбай]], [[Қабанбай батыр|Қабанбай]], [[Қарасай батыр|Қарасай]], [[Жәнібек хан|Жәнібек]], [[Райымбек батыр|Райымбек]], [[Амангелді Иманов|Амангелді]], [[Бауыржан Момышұлы|Бауыржан]], т.б.).&lt;ref&gt;Қазақ энциклопедиясы&lt;/ref&gt;
# Қолбасшы — [[Құрлық әскерлері|құрлық]] және [[Әскери-әуе күштері|әуе күштері]] армиясын, [[әскери-теңіз флоты]] әскері түрлерін, [[Әскери Округ|әскери округтерді]], [[Майдан|майданды]] басқаратын [[Генерал|генералдар]] мен [[Адмирал|адмиралдар]] және [[Маршал|маршалдар]]. Қолбасшылар соғыс кезінде соғыс операцияларын дайындайды және оның іс жүзіндегі нәтижесіне жауапты болады. Бейбіт кезде олар өздерінің карамағындағы құрамаларға, бөлімдерге басшылық етеді, оларды әскери шеберлікке үйретеді, соғыстың талаптарына сай далалық және теңіздік әскери жаттығуларды басқарады.
# Қолбасшы — мемлекеттің қарулы күштерін немесе соғыс кезінде ірі әскери құрылымдарды (әдетге оперативтік-стратегиялық бірлестіктерді) шебер басқаратын, әскери қимылдар дайындығы мен жүргізу өнерін меңгерген әскери кызметкер, әскери бастық. Әдетте, Қолбасшыға жеңіске жетуде қолда бар күштер мен құралдарды өте тиімді пайдалана білетін, дарынды, шығармашылық ойлы, әскери жағдайлардың дамуын болжауга қабілетті, жігерлі, шешімді, жауынгерлік тәжірибеге бай, жоғары ұйымдастырушылық қабілетке және басқа да касиеттерге ие тұлғалар жатқызылады.
Қолбасшының осы қасиеттері оның жоғарғы беделге ие болуына септігін тигізеді, оның қалыптасқан жағдайларды өз уақытында және дұрыс болжауына, бағалауына, мақсатқа сәйкес шешімдер қабылдап және оны жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Әрбір тарихи кезең, ірі соғыс әз Қолбасшыларын алға шығарады. Олардың барлығы әз уақытында соғыстарда жеңіске кол жеткізуде үлкен рөл атқарып, әскери өнерді байытты. &lt;ref&gt;Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Әскери іс. Алматы: «Мектеп» ААҚ , 2001 жыл&lt;/ref&gt;

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

{{stub:Әскери іс}}
{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Әскери шендер]]
[[Санат:Қолбасшылар]]</text>
      <sha1>g9or9owrvbdos0j3vswj53rxk0vepkm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ақтамберді Сарыұлы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>25294</id>
    <revision>
      <id>3061125</id>
      <parentid>2998134</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T13:42:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ақиқат Уикибек</username>
        <id>106177</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Бірнеше сілтемелерді қосып жібердім.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6346" xml:space="preserve">[[Сурет:1202.jpg ‎|нобай|оңға|Ақтамберді жырау]]
'''Ақтамберді Сарыұлы''' ([[1675]], қазіргі [[Түркістан облысы|Оңтүстік Қазақстан]], Қаратау, — [[1768]] — қазіргі [[Абай облысы|Абай обылысы]] [[Абай ауданы (Шығыс Қазақстан облысы)|Абай ауданы]] [[Жүрекжота]] мекені)&lt;ref&gt;Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.ISBN 9965-893-73-Х&lt;/ref&gt; — [[жырау]], [[ақын]], [[Қолбасшы|қолбасы]], қазақтың көне жыраулық мектебінің белді өкілі, [[дипломат]]. [[Найман]] тайпасының [[қаракерей]] руының [[найман|Сыбан]] тармағынан шыққан&lt;ref&gt;https://articlekz.com/kk/article/16124&lt;/ref&gt;.

''“Он екіде аттанып, қылыш ілдім білекке”'' дегеніне қарағанда күреске ерте араласқан жауынгер жырау санатына жатады. Тұрмыстың қыр-сырын, отбасы, елдік, ерлік, жер мәселелерін жырларында жақсы бейнелейді. Қысқа нақыл, шешен сөздердің шебері. [[1742]] жылы [[Орта жүз]] ру басшыларының Орынборда ант беру жиналысына өкіл болды. [[1738]] — [[1752]] жылдары қазақ-қалмақтың қанды қақтығыстарының барлығына дерлік қатысқан. “[[Ақтабан шұбырынды]]” оқиғасының зұлмат қан кешуін бастан өткерген. Ес білгеннен бастап 70 жыл бойы ат үстінен түспей, елі мен жерін қорғаған қас [[батыр]], айтулы [[шешен]], қабырғалы [[Би (тұлға)|би]], атақты [[жырау]]. Қазақ жауынгерлерінің азаттық, құлдық жөніндегі түсініктері, көшпелі халықтың тыныс-тіршілігі, болашаққа деген сенімі, адалдық-жауыздық, [[қиянат]], әділетсіздік хақындағы таным-түсініктері Ақтамберді талғамынан өтіп жыр-толғауға айналған.&lt;ref&gt;Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2010 ISBN 9965-26-322-1&lt;/ref&gt;

==Шығармашылығы==
Ақтамберді өз ғұмырнамасын толғауларына көркемдік қуаты зор, келісті нақыштармен түсірген. Шығармалары зиялы зергердің қолтаңбасын танытады. Әлі де қолға түспеген толғаулары ел аузында сақталуы ықтимал. Қазіргі қолда бары 300 жолдан аспайды. Азғантай қазынасының өзі афоризмдерге толы. ''“Күмбір-күмбір  кісінетіп”, “Уа, қарт Бөгембай”, “Менімен ханым ойнаспа”, “Жауға шаптым ту байлап”, “Заманым менің тар болды”'' және тағы басқа өлең-толғаулары батылдыққа, ізгілікке, патриоттық күй-сезімдерге толы.
Ақтамбердінің ''“Балаларыма өсиет”'' деп аталатын толғауы соңғы туындыларының бірі болса керек. [[Жырау]] балаларын тірліктегі бірлікке, талап мұратқа, татулыққа үндейді. Жас ұрпақтың бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығаруы елді мақсатына жеткізерін ескертеді. [[Халық]]ты алауыз мінездерден сақтандырады.&lt;ref&gt;“ Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6&lt;/ref&gt;

==Зерттеулер==
Жауынгерлік поэзияның үздік үлгілері - ''«Күлдір-күлдір кісінетіп», «Отбасар орны отаудай»'' [[толғау]]лары тағы басқа өлеңдері  қазақ поэзиясының алтын қорына қосылады. Әуезов ''«Қазақ КСР тарихының»'' 1-томындағы ([[1957]]) ''«Қазақтың ауыз әдебиеті»'' тарауында 18  ғасырдағы жыраулық поэзияны талдай келіп:''«Ақтамберді жырау эпостық жанр ақыны еді. Өзінің толғауларында ол батырлардың ерлігі мен батылдығын таңдана жырлады»'' деген.&lt;ref&gt;Мұхтар Әуезов энциклопедиясы — Алматы, «Атамұра» баспасы, 2011 жыл. ISBN 978-601-282-175-8&lt;/ref&gt; Ақтамберді толғаулары мен жырлары [[Сәбит Мұқанов|С. Мұқановтың]] “Қазақтың 18-19 ғасырдағы әдебиетінің тарихынан очерктер” ([[1942]]), “Ертедегі әдебиет нұсқалары” ([[1967]]), “Алдаспан” ([[1971]]), “15-18 ғасырдағы қазақ поэзиясы” ([[1982]]), “Бес ғасыр жырлайды” ([[1985]]) жинақтарына енгізілген.&lt;ref&gt;Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2&lt;/ref&gt;

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

[[Санат:1675 жылы туғандар]]
[[Санат:1768 жылы қайтыс болғандар]]
[[Санат:Абай ауданында (Шығыс Қазақстан облысы) қайтыс болғандар]]
[[Санат:Қазақ жыраулары]]


{{Islam-stub}}</text>
      <sha1>nablouqi55r69yfof892roec4d4wg1q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бейнеу</title>
    <ns>0</ns>
    <id>26301</id>
    <revision>
      <id>3061259</id>
      <parentid>2954762</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T19:35:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10361" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Бейнеу
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
    |lat_dir =N |lat_deg =45 |lat_min =19 |lat_sec =0 
  |lon_dir =E |lon_deg =55 |lon_min =12 |lon_sec =0 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi =
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Бейнеу ауданы
 |кестедегі аудан         = Бейнеу ауданы{{!}}Бейнеу 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Бейнеу ауылдық округі{{!}}Бейнеу 
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = Әбілов Бейнеубек Көңілімқосұлы
 |құрылған уақыты         = 1916 жыл 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 1960
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = {{өсім}} 53 286
  |санақ жылы             = 2019
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 72932
 |пошта индексі           = 130100
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 

'''Бейнеу''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Бейнеу ауданы]]ндағы ауыл, темір жол бекеті, аудан және [[Бейнеу ауылдық округі]] орталығы.

Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл – Бейнеу ауылы болып саналады.&lt;ref&gt;[https://massaget.kz/layfstayl/alemtanu/Qazaqstanym/58960/ Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл қайсы? — massaget.kz]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://turkystan.kz/article/91183-aza-standa-y-haly-sany-e-k-p-auyl-zhajly-ne-bilemiz/ Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл жайлы не білеміз? — turkystan.kz]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі [[1916 жыл|1916]] жылы қаланған. [[1948 жыл|1948]]-[[1963 жыл|1963]] жылдар аралығында Бейнеу өңірін игерудің бірінші кезеңі аяқталады. Екінші кезең [[1963 жыл|1963]] жылы Мақат-Маңғыстау, Бейнеу-Қоңырат теміржолдарының салынып, пайдалануға берілуінен бастау алады. Бұрынғы «Жібек жолы» торабы қайтадан ел мен елді жалғастыратын, араластыратын күретамырға айналды. Бейнеу стансасының бағы жанып, тоғыз жолдың торабы, Орта Азияға шығатын Қазақстанның қақпасы атанды.

Теміржол стансасы негізінде Бейнеу поселкесі қалыптаса бастады. [[1965 жыл|1965]] жылғы 26-қаңтарда Гурьев облыстық кеңесі атқару комитетінің «Ембі ауылдық кеңесінің орталығын көшіру туралы» №17 қаулысына орай, [[Ембі ауданы]]ның [[Молқат]] елді мекенінде болған ауылдық кеңес Бейнеуге көшіріледі. Сол жылы өткен жергілікті Кеңестердің сайлауынан кейін, ауылдық кеңестің атауы Бейнеу поселкелік кеңесі болып өзгертілді. Ауылдық кеңестің ілкі қалыптасуына басшылық жасаған төраға Мұрын Ысмағұлов [[Боранқұл]] поселкелік Кеңесіне төраға болып кетеді де, сайлаудан кейін аты өзгерген Бейнеу поселкелік кеңесіне Шанықұл Иманбаев төраға болып сайланады.

Бұған дейін Ембі ауданына қараған Бейнеу поселкелік кеңесі 1967 жылдың 16-тамызынан бастап [[Маңғыстау ауданы]] қарамағына беріледі. Бейнеу поселкесінің жан-жақты қалыптасуына елеулі еңбек сіңірген адам – Ш. Иманбаевтан кейінгі төраға, Ұлы Отан соғысының ардагері Ш. Шыңғысов, одан кейін Нұрбай Жақашев, Оңғарбай Дәулетбаев, Жұлдызбай Есбосынов, Жеткізген Рзаевтар төрағалық етті. Кейін әкімшілік басқару жүйесі қалыптасқанда, М. Сейілханов әкім болады да, беріректе Қ. Әбілшеев, А. Ұлықпанов, Д. Жоламанов басшылық етті.

Орталық Азия газ құбыры желісі тартылып, компрессор стансасының орналасуы, Бейнеу поселкесінің өсуіне зор әсерін тигізді. Газшылар Бейнеу мен Боранқұл ауылдарын сәнді ғимараттармен әрлей түсті. Айналасы он жылдың ішінде Бейнеу теміржолшылардың, газ бен мұнай тасымалдаушылардың, құрылысшылардың көшелері көк желекке толы қала типті мекеніне айналды. 1969 жылы Сам өңірін өріске толтырған мал фермаларының негізінде Маңғыстау кеңшары (директоры Таушан Қорбақов) құрылды.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 14299 адам (6981 ер адам және 7318 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 32452 адамды (16245 ер адам және 16207 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt; [[Қазақстан|ҚР]] Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті ұсынған ақпаратқа сәйкес, [[2019 жыл]]дың  [[1 сәуір]]іне дейінгі Бейнеу ауылының халық саны – 53286 адам.&lt;ref&gt;[https://stat.gov.kz/edition/publication/month 2019 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2019. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Инфрақұрылымы ==
Бейнеуде Орта Азия – Ресей газ құбырының компрессорлық станциясы, магистральдық мұнай құбырының және су құбырының мұнай және су айдау станциялары, тағы басқа тұрмыстық қызметтердi көрсету орындары бар. Атамекен орта мектебіне қосымша құрылыс, 140 орындық екі балабақшалары салынды.

Бейнеу санаторлық балабақшасына, орталық стадионға, Балауса балабақшасының темір шарбағына, Ж.Қалдығараев, Ы.Алтынсарин атындағы орта мектептерінің, Қ.Бақтыбайұлы атындағы өнер мектебінің, Бейнеу гимназиясы, «Ұстаздар үйі»  ғимараттарына, Бейнеу балалар және жасөспірімдер спорт мектебі ғимаратына жөндеу жұмыстары жүргізілді.

Ауылда 160 орындық дене шынықтыру – сауықтыру кешенін, спортзал ғимаратын құру жоспарлануда.

2015 жылы ауылдағы шаруа қожалықтары мен жеке тұрғындардың есебінде қой мен ешкі – 25396 бас, жылқы – 995 бас, түйе – 4700 бас, сиыр – 1569 бас болып отыр. Бейнеу ауылындағы М.Жұмабаев көшесіндегі мал базардың ғимаратына және шатырына жөндеу жұмыстары өтті.&lt;ref&gt;[http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3671 Ақжігіт ауылдық округі әкімінің есебі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170313141030/http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3671 |date=2017-03-13}}&lt;/ref&gt;

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Бейнеу. Стелла 20210406 115855.jpg|Стелла


&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Бейнеу ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Бейнеу ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>jt8o9b9v4y475glssykrod21xgw4zqn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061260</id>
      <parentid>3061259</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T19:36:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10443" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Бейнеу
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
    |lat_dir =N |lat_deg =45 |lat_min =19 |lat_sec =0 
  |lon_dir =E |lon_deg =55 |lon_min =12 |lon_sec =0 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi =
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Бейнеу ауданы
 |кестедегі аудан         = Бейнеу ауданы{{!}}Бейнеу 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Бейнеу ауылдық округі{{!}}Бейнеу 
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = Әбілов Бейнеубек Көңілімқосұлы
 |құрылған уақыты         = 1916 жыл 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 1960
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = {{өсім}} 53 286
  |санақ жылы             = 2019
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 72932
 |пошта индексі           = 130100
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 

'''Бейнеу''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Бейнеу ауданы]]ндағы ауыл, темір жол бекеті, аудан және [[Бейнеу ауылдық округі]] орталығы.

Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл – Бейнеу ауылы болып саналады.&lt;ref&gt;[https://massaget.kz/layfstayl/alemtanu/Qazaqstanym/58960/ Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл қайсы? — massaget.kz]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://turkystan.kz/article/91183-aza-standa-y-haly-sany-e-k-p-auyl-zhajly-ne-bilemiz/ Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл жайлы не білеміз? — turkystan.kz]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі [[1916 жыл|1916]] жылы қаланған. [[1948 жыл|1948]]-[[1963 жыл|1963]] жылдар аралығында Бейнеу өңірін игерудің бірінші кезеңі аяқталады. Екінші кезең [[1963 жыл|1963]] жылы Мақат-Маңғыстау, Бейнеу-Қоңырат теміржолдарының салынып, пайдалануға берілуінен бастау алады. Бұрынғы «Жібек жолы» торабы қайтадан ел мен елді жалғастыратын, араластыратын күретамырға айналды. Бейнеу стансасының бағы жанып, тоғыз жолдың торабы, Орта Азияға шығатын Қазақстанның қақпасы атанды.

Теміржол стансасы негізінде Бейнеу поселкесі қалыптаса бастады. [[1965 жыл|1965]] жылғы 26-қаңтарда Гурьев облыстық кеңесі атқару комитетінің «Ембі ауылдық кеңесінің орталығын көшіру туралы» №17 қаулысына орай, [[Ембі ауданы]]ның [[Молқат]] елді мекенінде болған ауылдық кеңес Бейнеуге көшіріледі. Сол жылы өткен жергілікті Кеңестердің сайлауынан кейін, ауылдық кеңестің атауы Бейнеу поселкелік кеңесі болып өзгертілді. Ауылдық кеңестің ілкі қалыптасуына басшылық жасаған төраға Мұрын Ысмағұлов [[Боранқұл]] поселкелік Кеңесіне төраға болып кетеді де, сайлаудан кейін аты өзгерген Бейнеу поселкелік кеңесіне Шанықұл Иманбаев төраға болып сайланады.

Бұған дейін Ембі ауданына қараған Бейнеу поселкелік кеңесі 1967 жылдың 16-тамызынан бастап [[Маңғыстау ауданы]] қарамағына беріледі. Бейнеу поселкесінің жан-жақты қалыптасуына елеулі еңбек сіңірген адам – Ш. Иманбаевтан кейінгі төраға, Ұлы Отан соғысының ардагері Ш. Шыңғысов, одан кейін Нұрбай Жақашев, Оңғарбай Дәулетбаев, Жұлдызбай Есбосынов, Жеткізген Рзаевтар төрағалық етті. Кейін әкімшілік басқару жүйесі қалыптасқанда, М. Сейілханов әкім болады да, беріректе Қ. Әбілшеев, А. Ұлықпанов, Д. Жоламанов басшылық етті.

Орталық Азия газ құбыры желісі тартылып, компрессор стансасының орналасуы, Бейнеу поселкесінің өсуіне зор әсерін тигізді. Газшылар Бейнеу мен Боранқұл ауылдарын сәнді ғимараттармен әрлей түсті. Айналасы он жылдың ішінде Бейнеу теміржолшылардың, газ бен мұнай тасымалдаушылардың, құрылысшылардың көшелері көк желекке толы қала типті мекеніне айналды. 1969 жылы Сам өңірін өріске толтырған мал фермаларының негізінде Маңғыстау кеңшары (директоры Таушан Қорбақов) құрылды.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 14299 адам (6981 ер адам және 7318 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 32452 адамды (16245 ер адам және 16207 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt; [[Қазақстан|ҚР]] Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті ұсынған ақпаратқа сәйкес, [[2019 жыл]]дың  [[1 сәуір]]іне дейінгі Бейнеу ауылының халық саны – 53286 адам.&lt;ref&gt;[https://stat.gov.kz/edition/publication/month 2019 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2019. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Инфрақұрылымы ==
Бейнеуде Орта Азия – Ресей газ құбырының компрессорлық станциясы, магистральдық мұнай құбырының және су құбырының мұнай және су айдау станциялары, тағы басқа тұрмыстық қызметтердi көрсету орындары бар. Атамекен орта мектебіне қосымша құрылыс, 140 орындық екі балабақшалары салынды.

Бейнеу санаторлық балабақшасына, орталық стадионға, Балауса балабақшасының темір шарбағына, Ж.Қалдығараев, Ы.Алтынсарин атындағы орта мектептерінің, Қ.Бақтыбайұлы атындағы өнер мектебінің, Бейнеу гимназиясы, «Ұстаздар үйі»  ғимараттарына, Бейнеу балалар және жасөспірімдер спорт мектебі ғимаратына жөндеу жұмыстары жүргізілді.

Ауылда 160 орындық дене шынықтыру – сауықтыру кешенін, спортзал ғимаратын құру жоспарлануда.

2015 жылы ауылдағы шаруа қожалықтары мен жеке тұрғындардың есебінде қой мен ешкі – 25396 бас, жылқы – 995 бас, түйе – 4700 бас, сиыр – 1569 бас болып отыр. Бейнеу ауылындағы М.Жұмабаев көшесіндегі мал базардың ғимаратына және шатырына жөндеу жұмыстары өтті.&lt;ref&gt;[http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3671 Ақжігіт ауылдық округі әкімінің есебі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170313141030/http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3671 |date=2017-03-13}}&lt;/ref&gt;

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Бейнеу. Стелла 20210406 115855.jpg|Стелла
Бейнеу. Орталық көше 20210405 171545.jpg |Орталық көше


&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Бейнеу ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Бейнеу ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>82eetnai42ceifp6axdb491julqw5iq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061261</id>
      <parentid>3061260</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T19:37:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10525" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Бейнеу
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
    |lat_dir =N |lat_deg =45 |lat_min =19 |lat_sec =0 
  |lon_dir =E |lon_deg =55 |lon_min =12 |lon_sec =0 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi =
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Бейнеу ауданы
 |кестедегі аудан         = Бейнеу ауданы{{!}}Бейнеу 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Бейнеу ауылдық округі{{!}}Бейнеу 
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = Әбілов Бейнеубек Көңілімқосұлы
 |құрылған уақыты         = 1916 жыл 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 1960
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = {{өсім}} 53 286
  |санақ жылы             = 2019
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 72932
 |пошта индексі           = 130100
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 

'''Бейнеу''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Бейнеу ауданы]]ндағы ауыл, темір жол бекеті, аудан және [[Бейнеу ауылдық округі]] орталығы.

Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл – Бейнеу ауылы болып саналады.&lt;ref&gt;[https://massaget.kz/layfstayl/alemtanu/Qazaqstanym/58960/ Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл қайсы? — massaget.kz]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://turkystan.kz/article/91183-aza-standa-y-haly-sany-e-k-p-auyl-zhajly-ne-bilemiz/ Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл жайлы не білеміз? — turkystan.kz]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі [[1916 жыл|1916]] жылы қаланған. [[1948 жыл|1948]]-[[1963 жыл|1963]] жылдар аралығында Бейнеу өңірін игерудің бірінші кезеңі аяқталады. Екінші кезең [[1963 жыл|1963]] жылы Мақат-Маңғыстау, Бейнеу-Қоңырат теміржолдарының салынып, пайдалануға берілуінен бастау алады. Бұрынғы «Жібек жолы» торабы қайтадан ел мен елді жалғастыратын, араластыратын күретамырға айналды. Бейнеу стансасының бағы жанып, тоғыз жолдың торабы, Орта Азияға шығатын Қазақстанның қақпасы атанды.

Теміржол стансасы негізінде Бейнеу поселкесі қалыптаса бастады. [[1965 жыл|1965]] жылғы 26-қаңтарда Гурьев облыстық кеңесі атқару комитетінің «Ембі ауылдық кеңесінің орталығын көшіру туралы» №17 қаулысына орай, [[Ембі ауданы]]ның [[Молқат]] елді мекенінде болған ауылдық кеңес Бейнеуге көшіріледі. Сол жылы өткен жергілікті Кеңестердің сайлауынан кейін, ауылдық кеңестің атауы Бейнеу поселкелік кеңесі болып өзгертілді. Ауылдық кеңестің ілкі қалыптасуына басшылық жасаған төраға Мұрын Ысмағұлов [[Боранқұл]] поселкелік Кеңесіне төраға болып кетеді де, сайлаудан кейін аты өзгерген Бейнеу поселкелік кеңесіне Шанықұл Иманбаев төраға болып сайланады.

Бұған дейін Ембі ауданына қараған Бейнеу поселкелік кеңесі 1967 жылдың 16-тамызынан бастап [[Маңғыстау ауданы]] қарамағына беріледі. Бейнеу поселкесінің жан-жақты қалыптасуына елеулі еңбек сіңірген адам – Ш. Иманбаевтан кейінгі төраға, Ұлы Отан соғысының ардагері Ш. Шыңғысов, одан кейін Нұрбай Жақашев, Оңғарбай Дәулетбаев, Жұлдызбай Есбосынов, Жеткізген Рзаевтар төрағалық етті. Кейін әкімшілік басқару жүйесі қалыптасқанда, М. Сейілханов әкім болады да, беріректе Қ. Әбілшеев, А. Ұлықпанов, Д. Жоламанов басшылық етті.

Орталық Азия газ құбыры желісі тартылып, компрессор стансасының орналасуы, Бейнеу поселкесінің өсуіне зор әсерін тигізді. Газшылар Бейнеу мен Боранқұл ауылдарын сәнді ғимараттармен әрлей түсті. Айналасы он жылдың ішінде Бейнеу теміржолшылардың, газ бен мұнай тасымалдаушылардың, құрылысшылардың көшелері көк желекке толы қала типті мекеніне айналды. 1969 жылы Сам өңірін өріске толтырған мал фермаларының негізінде Маңғыстау кеңшары (директоры Таушан Қорбақов) құрылды.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 14299 адам (6981 ер адам және 7318 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 32452 адамды (16245 ер адам және 16207 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt; [[Қазақстан|ҚР]] Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті ұсынған ақпаратқа сәйкес, [[2019 жыл]]дың  [[1 сәуір]]іне дейінгі Бейнеу ауылының халық саны – 53286 адам.&lt;ref&gt;[https://stat.gov.kz/edition/publication/month 2019 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2019. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Инфрақұрылымы ==
Бейнеуде Орта Азия – Ресей газ құбырының компрессорлық станциясы, магистральдық мұнай құбырының және су құбырының мұнай және су айдау станциялары, тағы басқа тұрмыстық қызметтердi көрсету орындары бар. Атамекен орта мектебіне қосымша құрылыс, 140 орындық екі балабақшалары салынды.

Бейнеу санаторлық балабақшасына, орталық стадионға, Балауса балабақшасының темір шарбағына, Ж.Қалдығараев, Ы.Алтынсарин атындағы орта мектептерінің, Қ.Бақтыбайұлы атындағы өнер мектебінің, Бейнеу гимназиясы, «Ұстаздар үйі»  ғимараттарына, Бейнеу балалар және жасөспірімдер спорт мектебі ғимаратына жөндеу жұмыстары жүргізілді.

Ауылда 160 орындық дене шынықтыру – сауықтыру кешенін, спортзал ғимаратын құру жоспарлануда.

2015 жылы ауылдағы шаруа қожалықтары мен жеке тұрғындардың есебінде қой мен ешкі – 25396 бас, жылқы – 995 бас, түйе – 4700 бас, сиыр – 1569 бас болып отыр. Бейнеу ауылындағы М.Жұмабаев көшесіндегі мал базардың ғимаратына және шатырына жөндеу жұмыстары өтті.&lt;ref&gt;[http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3671 Ақжігіт ауылдық округі әкімінің есебі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170313141030/http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3671 |date=2017-03-13}}&lt;/ref&gt;

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Бейнеу. Стелла 20210406 115855.jpg|Стелла
Бейнеу. Орталық көше 20210405 171545.jpg |Орталық көше
Бейнеу. Сельский акимат 20210406 074019.jpg|Әкімшілік


&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Бейнеу ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Бейнеу ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>tf7l6tn4jy64ufogfk42q9upaloirl5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061262</id>
      <parentid>3061261</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T19:37:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10584" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Бейнеу
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
    |lat_dir =N |lat_deg =45 |lat_min =19 |lat_sec =0 
  |lon_dir =E |lon_deg =55 |lon_min =12 |lon_sec =0 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi =
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Бейнеу ауданы
 |кестедегі аудан         = Бейнеу ауданы{{!}}Бейнеу 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Бейнеу ауылдық округі{{!}}Бейнеу 
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = Әбілов Бейнеубек Көңілімқосұлы
 |құрылған уақыты         = 1916 жыл 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 1960
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = {{өсім}} 53 286
  |санақ жылы             = 2019
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 72932
 |пошта индексі           = 130100
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 

'''Бейнеу''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Бейнеу ауданы]]ндағы ауыл, темір жол бекеті, аудан және [[Бейнеу ауылдық округі]] орталығы.

Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл – Бейнеу ауылы болып саналады.&lt;ref&gt;[https://massaget.kz/layfstayl/alemtanu/Qazaqstanym/58960/ Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл қайсы? — massaget.kz]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://turkystan.kz/article/91183-aza-standa-y-haly-sany-e-k-p-auyl-zhajly-ne-bilemiz/ Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл жайлы не білеміз? — turkystan.kz]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі [[1916 жыл|1916]] жылы қаланған. [[1948 жыл|1948]]-[[1963 жыл|1963]] жылдар аралығында Бейнеу өңірін игерудің бірінші кезеңі аяқталады. Екінші кезең [[1963 жыл|1963]] жылы Мақат-Маңғыстау, Бейнеу-Қоңырат теміржолдарының салынып, пайдалануға берілуінен бастау алады. Бұрынғы «Жібек жолы» торабы қайтадан ел мен елді жалғастыратын, араластыратын күретамырға айналды. Бейнеу стансасының бағы жанып, тоғыз жолдың торабы, Орта Азияға шығатын Қазақстанның қақпасы атанды.

Теміржол стансасы негізінде Бейнеу поселкесі қалыптаса бастады. [[1965 жыл|1965]] жылғы 26-қаңтарда Гурьев облыстық кеңесі атқару комитетінің «Ембі ауылдық кеңесінің орталығын көшіру туралы» №17 қаулысына орай, [[Ембі ауданы]]ның [[Молқат]] елді мекенінде болған ауылдық кеңес Бейнеуге көшіріледі. Сол жылы өткен жергілікті Кеңестердің сайлауынан кейін, ауылдық кеңестің атауы Бейнеу поселкелік кеңесі болып өзгертілді. Ауылдық кеңестің ілкі қалыптасуына басшылық жасаған төраға Мұрын Ысмағұлов [[Боранқұл]] поселкелік Кеңесіне төраға болып кетеді де, сайлаудан кейін аты өзгерген Бейнеу поселкелік кеңесіне Шанықұл Иманбаев төраға болып сайланады.

Бұған дейін Ембі ауданына қараған Бейнеу поселкелік кеңесі 1967 жылдың 16-тамызынан бастап [[Маңғыстау ауданы]] қарамағына беріледі. Бейнеу поселкесінің жан-жақты қалыптасуына елеулі еңбек сіңірген адам – Ш. Иманбаевтан кейінгі төраға, Ұлы Отан соғысының ардагері Ш. Шыңғысов, одан кейін Нұрбай Жақашев, Оңғарбай Дәулетбаев, Жұлдызбай Есбосынов, Жеткізген Рзаевтар төрағалық етті. Кейін әкімшілік басқару жүйесі қалыптасқанда, М. Сейілханов әкім болады да, беріректе Қ. Әбілшеев, А. Ұлықпанов, Д. Жоламанов басшылық етті.

Орталық Азия газ құбыры желісі тартылып, компрессор стансасының орналасуы, Бейнеу поселкесінің өсуіне зор әсерін тигізді. Газшылар Бейнеу мен Боранқұл ауылдарын сәнді ғимараттармен әрлей түсті. Айналасы он жылдың ішінде Бейнеу теміржолшылардың, газ бен мұнай тасымалдаушылардың, құрылысшылардың көшелері көк желекке толы қала типті мекеніне айналды. 1969 жылы Сам өңірін өріске толтырған мал фермаларының негізінде Маңғыстау кеңшары (директоры Таушан Қорбақов) құрылды.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 14299 адам (6981 ер адам және 7318 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 32452 адамды (16245 ер адам және 16207 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt; [[Қазақстан|ҚР]] Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті ұсынған ақпаратқа сәйкес, [[2019 жыл]]дың  [[1 сәуір]]іне дейінгі Бейнеу ауылының халық саны – 53286 адам.&lt;ref&gt;[https://stat.gov.kz/edition/publication/month 2019 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2019. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Инфрақұрылымы ==
Бейнеуде Орта Азия – Ресей газ құбырының компрессорлық станциясы, магистральдық мұнай құбырының және су құбырының мұнай және су айдау станциялары, тағы басқа тұрмыстық қызметтердi көрсету орындары бар. Атамекен орта мектебіне қосымша құрылыс, 140 орындық екі балабақшалары салынды.

Бейнеу санаторлық балабақшасына, орталық стадионға, Балауса балабақшасының темір шарбағына, Ж.Қалдығараев, Ы.Алтынсарин атындағы орта мектептерінің, Қ.Бақтыбайұлы атындағы өнер мектебінің, Бейнеу гимназиясы, «Ұстаздар үйі»  ғимараттарына, Бейнеу балалар және жасөспірімдер спорт мектебі ғимаратына жөндеу жұмыстары жүргізілді.

Ауылда 160 орындық дене шынықтыру – сауықтыру кешенін, спортзал ғимаратын құру жоспарлануда.

2015 жылы ауылдағы шаруа қожалықтары мен жеке тұрғындардың есебінде қой мен ешкі – 25396 бас, жылқы – 995 бас, түйе – 4700 бас, сиыр – 1569 бас болып отыр. Бейнеу ауылындағы М.Жұмабаев көшесіндегі мал базардың ғимаратына және шатырына жөндеу жұмыстары өтті.&lt;ref&gt;[http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3671 Ақжігіт ауылдық округі әкімінің есебі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170313141030/http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3671 |date=2017-03-13}}&lt;/ref&gt;

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Бейнеу. Стелла 20210406 115855.jpg|Стелла
Бейнеу. Орталық көше 20210405 171545.jpg |Орталық көше
Бейнеу. Сельский акимат 20210406 074019.jpg|Әкімшілік
Бейнеу. Музей 20210406 090443.jpg|Мұражай

&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Бейнеу ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Бейнеу ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>dphn6ldhr19fkd9440jpaub2cyhp6b4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061263</id>
      <parentid>3061262</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T19:38:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10678" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Бейнеу
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
    |lat_dir =N |lat_deg =45 |lat_min =19 |lat_sec =0 
  |lon_dir =E |lon_deg =55 |lon_min =12 |lon_sec =0 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi =
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Бейнеу ауданы
 |кестедегі аудан         = Бейнеу ауданы{{!}}Бейнеу 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Бейнеу ауылдық округі{{!}}Бейнеу 
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = Әбілов Бейнеубек Көңілімқосұлы
 |құрылған уақыты         = 1916 жыл 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 1960
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = {{өсім}} 53 286
  |санақ жылы             = 2019
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 72932
 |пошта индексі           = 130100
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 

'''Бейнеу''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Бейнеу ауданы]]ндағы ауыл, темір жол бекеті, аудан және [[Бейнеу ауылдық округі]] орталығы.

Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл – Бейнеу ауылы болып саналады.&lt;ref&gt;[https://massaget.kz/layfstayl/alemtanu/Qazaqstanym/58960/ Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл қайсы? — massaget.kz]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://turkystan.kz/article/91183-aza-standa-y-haly-sany-e-k-p-auyl-zhajly-ne-bilemiz/ Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл жайлы не білеміз? — turkystan.kz]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі [[1916 жыл|1916]] жылы қаланған. [[1948 жыл|1948]]-[[1963 жыл|1963]] жылдар аралығында Бейнеу өңірін игерудің бірінші кезеңі аяқталады. Екінші кезең [[1963 жыл|1963]] жылы Мақат-Маңғыстау, Бейнеу-Қоңырат теміржолдарының салынып, пайдалануға берілуінен бастау алады. Бұрынғы «Жібек жолы» торабы қайтадан ел мен елді жалғастыратын, араластыратын күретамырға айналды. Бейнеу стансасының бағы жанып, тоғыз жолдың торабы, Орта Азияға шығатын Қазақстанның қақпасы атанды.

Теміржол стансасы негізінде Бейнеу поселкесі қалыптаса бастады. [[1965 жыл|1965]] жылғы 26-қаңтарда Гурьев облыстық кеңесі атқару комитетінің «Ембі ауылдық кеңесінің орталығын көшіру туралы» №17 қаулысына орай, [[Ембі ауданы]]ның [[Молқат]] елді мекенінде болған ауылдық кеңес Бейнеуге көшіріледі. Сол жылы өткен жергілікті Кеңестердің сайлауынан кейін, ауылдық кеңестің атауы Бейнеу поселкелік кеңесі болып өзгертілді. Ауылдық кеңестің ілкі қалыптасуына басшылық жасаған төраға Мұрын Ысмағұлов [[Боранқұл]] поселкелік Кеңесіне төраға болып кетеді де, сайлаудан кейін аты өзгерген Бейнеу поселкелік кеңесіне Шанықұл Иманбаев төраға болып сайланады.

Бұған дейін Ембі ауданына қараған Бейнеу поселкелік кеңесі 1967 жылдың 16-тамызынан бастап [[Маңғыстау ауданы]] қарамағына беріледі. Бейнеу поселкесінің жан-жақты қалыптасуына елеулі еңбек сіңірген адам – Ш. Иманбаевтан кейінгі төраға, Ұлы Отан соғысының ардагері Ш. Шыңғысов, одан кейін Нұрбай Жақашев, Оңғарбай Дәулетбаев, Жұлдызбай Есбосынов, Жеткізген Рзаевтар төрағалық етті. Кейін әкімшілік басқару жүйесі қалыптасқанда, М. Сейілханов әкім болады да, беріректе Қ. Әбілшеев, А. Ұлықпанов, Д. Жоламанов басшылық етті.

Орталық Азия газ құбыры желісі тартылып, компрессор стансасының орналасуы, Бейнеу поселкесінің өсуіне зор әсерін тигізді. Газшылар Бейнеу мен Боранқұл ауылдарын сәнді ғимараттармен әрлей түсті. Айналасы он жылдың ішінде Бейнеу теміржолшылардың, газ бен мұнай тасымалдаушылардың, құрылысшылардың көшелері көк желекке толы қала типті мекеніне айналды. 1969 жылы Сам өңірін өріске толтырған мал фермаларының негізінде Маңғыстау кеңшары (директоры Таушан Қорбақов) құрылды.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 14299 адам (6981 ер адам және 7318 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 32452 адамды (16245 ер адам және 16207 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt; [[Қазақстан|ҚР]] Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті ұсынған ақпаратқа сәйкес, [[2019 жыл]]дың  [[1 сәуір]]іне дейінгі Бейнеу ауылының халық саны – 53286 адам.&lt;ref&gt;[https://stat.gov.kz/edition/publication/month 2019 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2019. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Инфрақұрылымы ==
Бейнеуде Орта Азия – Ресей газ құбырының компрессорлық станциясы, магистральдық мұнай құбырының және су құбырының мұнай және су айдау станциялары, тағы басқа тұрмыстық қызметтердi көрсету орындары бар. Атамекен орта мектебіне қосымша құрылыс, 140 орындық екі балабақшалары салынды.

Бейнеу санаторлық балабақшасына, орталық стадионға, Балауса балабақшасының темір шарбағына, Ж.Қалдығараев, Ы.Алтынсарин атындағы орта мектептерінің, Қ.Бақтыбайұлы атындағы өнер мектебінің, Бейнеу гимназиясы, «Ұстаздар үйі»  ғимараттарына, Бейнеу балалар және жасөспірімдер спорт мектебі ғимаратына жөндеу жұмыстары жүргізілді.

Ауылда 160 орындық дене шынықтыру – сауықтыру кешенін, спортзал ғимаратын құру жоспарлануда.

2015 жылы ауылдағы шаруа қожалықтары мен жеке тұрғындардың есебінде қой мен ешкі – 25396 бас, жылқы – 995 бас, түйе – 4700 бас, сиыр – 1569 бас болып отыр. Бейнеу ауылындағы М.Жұмабаев көшесіндегі мал базардың ғимаратына және шатырына жөндеу жұмыстары өтті.&lt;ref&gt;[http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3671 Ақжігіт ауылдық округі әкімінің есебі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170313141030/http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3671 |date=2017-03-13}}&lt;/ref&gt;

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Бейнеу. Стелла 20210406 115855.jpg|Стелла
Бейнеу. Орталық көше 20210405 171545.jpg |Орталық көше
Бейнеу. Сельский акимат 20210406 074019.jpg|Әкімшілік
Бейнеу. Музей 20210406 090443.jpg|Мұражай
Бейнеу. Гостиница Арна 20210406 074300.jpg| Арна қонақ үйі


&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Бейнеу ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Бейнеу ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>q8qvu86wnbu8jt6zbfcokifqa4449d0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061264</id>
      <parentid>3061263</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T19:40:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10765" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Бейнеу
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
    |lat_dir =N |lat_deg =45 |lat_min =19 |lat_sec =0 
  |lon_dir =E |lon_deg =55 |lon_min =12 |lon_sec =0 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi =
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Бейнеу ауданы
 |кестедегі аудан         = Бейнеу ауданы{{!}}Бейнеу 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Бейнеу ауылдық округі{{!}}Бейнеу 
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = Әбілов Бейнеубек Көңілімқосұлы
 |құрылған уақыты         = 1916 жыл 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 1960
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = {{өсім}} 53 286
  |санақ жылы             = 2019
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 72932
 |пошта индексі           = 130100
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 

'''Бейнеу''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Бейнеу ауданы]]ндағы ауыл, темір жол бекеті, аудан және [[Бейнеу ауылдық округі]] орталығы.

Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл – Бейнеу ауылы болып саналады.&lt;ref&gt;[https://massaget.kz/layfstayl/alemtanu/Qazaqstanym/58960/ Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл қайсы? — massaget.kz]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://turkystan.kz/article/91183-aza-standa-y-haly-sany-e-k-p-auyl-zhajly-ne-bilemiz/ Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл жайлы не білеміз? — turkystan.kz]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі [[1916 жыл|1916]] жылы қаланған. [[1948 жыл|1948]]-[[1963 жыл|1963]] жылдар аралығында Бейнеу өңірін игерудің бірінші кезеңі аяқталады. Екінші кезең [[1963 жыл|1963]] жылы Мақат-Маңғыстау, Бейнеу-Қоңырат теміржолдарының салынып, пайдалануға берілуінен бастау алады. Бұрынғы «Жібек жолы» торабы қайтадан ел мен елді жалғастыратын, араластыратын күретамырға айналды. Бейнеу стансасының бағы жанып, тоғыз жолдың торабы, Орта Азияға шығатын Қазақстанның қақпасы атанды.

Теміржол стансасы негізінде Бейнеу поселкесі қалыптаса бастады. [[1965 жыл|1965]] жылғы 26-қаңтарда Гурьев облыстық кеңесі атқару комитетінің «Ембі ауылдық кеңесінің орталығын көшіру туралы» №17 қаулысына орай, [[Ембі ауданы]]ның [[Молқат]] елді мекенінде болған ауылдық кеңес Бейнеуге көшіріледі. Сол жылы өткен жергілікті Кеңестердің сайлауынан кейін, ауылдық кеңестің атауы Бейнеу поселкелік кеңесі болып өзгертілді. Ауылдық кеңестің ілкі қалыптасуына басшылық жасаған төраға Мұрын Ысмағұлов [[Боранқұл]] поселкелік Кеңесіне төраға болып кетеді де, сайлаудан кейін аты өзгерген Бейнеу поселкелік кеңесіне Шанықұл Иманбаев төраға болып сайланады.

Бұған дейін Ембі ауданына қараған Бейнеу поселкелік кеңесі 1967 жылдың 16-тамызынан бастап [[Маңғыстау ауданы]] қарамағына беріледі. Бейнеу поселкесінің жан-жақты қалыптасуына елеулі еңбек сіңірген адам – Ш. Иманбаевтан кейінгі төраға, Ұлы Отан соғысының ардагері Ш. Шыңғысов, одан кейін Нұрбай Жақашев, Оңғарбай Дәулетбаев, Жұлдызбай Есбосынов, Жеткізген Рзаевтар төрағалық етті. Кейін әкімшілік басқару жүйесі қалыптасқанда, М. Сейілханов әкім болады да, беріректе Қ. Әбілшеев, А. Ұлықпанов, Д. Жоламанов басшылық етті.

Орталық Азия газ құбыры желісі тартылып, компрессор стансасының орналасуы, Бейнеу поселкесінің өсуіне зор әсерін тигізді. Газшылар Бейнеу мен Боранқұл ауылдарын сәнді ғимараттармен әрлей түсті. Айналасы он жылдың ішінде Бейнеу теміржолшылардың, газ бен мұнай тасымалдаушылардың, құрылысшылардың көшелері көк желекке толы қала типті мекеніне айналды. 1969 жылы Сам өңірін өріске толтырған мал фермаларының негізінде Маңғыстау кеңшары (директоры Таушан Қорбақов) құрылды.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 14299 адам (6981 ер адам және 7318 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 32452 адамды (16245 ер адам және 16207 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt; [[Қазақстан|ҚР]] Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті ұсынған ақпаратқа сәйкес, [[2019 жыл]]дың  [[1 сәуір]]іне дейінгі Бейнеу ауылының халық саны – 53286 адам.&lt;ref&gt;[https://stat.gov.kz/edition/publication/month 2019 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2019. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Инфрақұрылымы ==
Бейнеуде Орта Азия – Ресей газ құбырының компрессорлық станциясы, магистральдық мұнай құбырының және су құбырының мұнай және су айдау станциялары, тағы басқа тұрмыстық қызметтердi көрсету орындары бар. Атамекен орта мектебіне қосымша құрылыс, 140 орындық екі балабақшалары салынды.

Бейнеу санаторлық балабақшасына, орталық стадионға, Балауса балабақшасының темір шарбағына, Ж.Қалдығараев, Ы.Алтынсарин атындағы орта мектептерінің, Қ.Бақтыбайұлы атындағы өнер мектебінің, Бейнеу гимназиясы, «Ұстаздар үйі»  ғимараттарына, Бейнеу балалар және жасөспірімдер спорт мектебі ғимаратына жөндеу жұмыстары жүргізілді.

Ауылда 160 орындық дене шынықтыру – сауықтыру кешенін, спортзал ғимаратын құру жоспарлануда.

2015 жылы ауылдағы шаруа қожалықтары мен жеке тұрғындардың есебінде қой мен ешкі – 25396 бас, жылқы – 995 бас, түйе – 4700 бас, сиыр – 1569 бас болып отыр. Бейнеу ауылындағы М.Жұмабаев көшесіндегі мал базардың ғимаратына және шатырына жөндеу жұмыстары өтті.&lt;ref&gt;[http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3671 Ақжігіт ауылдық округі әкімінің есебі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170313141030/http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3671 |date=2017-03-13}}&lt;/ref&gt;

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Бейнеу. Стелла 20210406 115855.jpg|Стелла
Бейнеу. Орталық көше 20210405 171545.jpg |Орталық көше
Бейнеу. Сельский акимат 20210406 074019.jpg|Әкімшілік
Бейнеу. Музей 20210406 090443.jpg|Мұражай
Бейнеу. Гостиница Арна 20210406 074300.jpg| Арна қонақ үйі
Бейнеу. Акимат 20210406 090750 (2).jpg |Аудандық әкімшілік


&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Бейнеу ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Бейнеу ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>5yiv0uqimv3nxboxrbwzj67q9ph1ql8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061265</id>
      <parentid>3061264</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T19:40:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10811" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Бейнеу
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
    |lat_dir =N |lat_deg =45 |lat_min =19 |lat_sec =0 
  |lon_dir =E |lon_deg =55 |lon_min =12 |lon_sec =0 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi =
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Бейнеу ауданы
 |кестедегі аудан         = Бейнеу ауданы{{!}}Бейнеу 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Бейнеу ауылдық округі{{!}}Бейнеу 
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = Әбілов Бейнеубек Көңілімқосұлы
 |құрылған уақыты         = 1916 жыл 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 1960
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = {{өсім}} 53 286
  |санақ жылы             = 2019
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 72932
 |пошта индексі           = 130100
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 

'''Бейнеу''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Бейнеу ауданы]]ндағы ауыл, темір жол бекеті, аудан және [[Бейнеу ауылдық округі]] орталығы.

Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл – Бейнеу ауылы болып саналады.&lt;ref&gt;[https://massaget.kz/layfstayl/alemtanu/Qazaqstanym/58960/ Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл қайсы? — massaget.kz]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://turkystan.kz/article/91183-aza-standa-y-haly-sany-e-k-p-auyl-zhajly-ne-bilemiz/ Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл жайлы не білеміз? — turkystan.kz]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі [[1916 жыл|1916]] жылы қаланған. [[1948 жыл|1948]]-[[1963 жыл|1963]] жылдар аралығында Бейнеу өңірін игерудің бірінші кезеңі аяқталады. Екінші кезең [[1963 жыл|1963]] жылы Мақат-Маңғыстау, Бейнеу-Қоңырат теміржолдарының салынып, пайдалануға берілуінен бастау алады. Бұрынғы «Жібек жолы» торабы қайтадан ел мен елді жалғастыратын, араластыратын күретамырға айналды. Бейнеу стансасының бағы жанып, тоғыз жолдың торабы, Орта Азияға шығатын Қазақстанның қақпасы атанды.

Теміржол стансасы негізінде Бейнеу поселкесі қалыптаса бастады. [[1965 жыл|1965]] жылғы 26-қаңтарда Гурьев облыстық кеңесі атқару комитетінің «Ембі ауылдық кеңесінің орталығын көшіру туралы» №17 қаулысына орай, [[Ембі ауданы]]ның [[Молқат]] елді мекенінде болған ауылдық кеңес Бейнеуге көшіріледі. Сол жылы өткен жергілікті Кеңестердің сайлауынан кейін, ауылдық кеңестің атауы Бейнеу поселкелік кеңесі болып өзгертілді. Ауылдық кеңестің ілкі қалыптасуына басшылық жасаған төраға Мұрын Ысмағұлов [[Боранқұл]] поселкелік Кеңесіне төраға болып кетеді де, сайлаудан кейін аты өзгерген Бейнеу поселкелік кеңесіне Шанықұл Иманбаев төраға болып сайланады.

Бұған дейін Ембі ауданына қараған Бейнеу поселкелік кеңесі 1967 жылдың 16-тамызынан бастап [[Маңғыстау ауданы]] қарамағына беріледі. Бейнеу поселкесінің жан-жақты қалыптасуына елеулі еңбек сіңірген адам – Ш. Иманбаевтан кейінгі төраға, Ұлы Отан соғысының ардагері Ш. Шыңғысов, одан кейін Нұрбай Жақашев, Оңғарбай Дәулетбаев, Жұлдызбай Есбосынов, Жеткізген Рзаевтар төрағалық етті. Кейін әкімшілік басқару жүйесі қалыптасқанда, М. Сейілханов әкім болады да, беріректе Қ. Әбілшеев, А. Ұлықпанов, Д. Жоламанов басшылық етті.

Орталық Азия газ құбыры желісі тартылып, компрессор стансасының орналасуы, Бейнеу поселкесінің өсуіне зор әсерін тигізді. Газшылар Бейнеу мен Боранқұл ауылдарын сәнді ғимараттармен әрлей түсті. Айналасы он жылдың ішінде Бейнеу теміржолшылардың, газ бен мұнай тасымалдаушылардың, құрылысшылардың көшелері көк желекке толы қала типті мекеніне айналды. 1969 жылы Сам өңірін өріске толтырған мал фермаларының негізінде Маңғыстау кеңшары (директоры Таушан Қорбақов) құрылды.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 14299 адам (6981 ер адам және 7318 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 32452 адамды (16245 ер адам және 16207 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt; [[Қазақстан|ҚР]] Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті ұсынған ақпаратқа сәйкес, [[2019 жыл]]дың  [[1 сәуір]]іне дейінгі Бейнеу ауылының халық саны – 53286 адам.&lt;ref&gt;[https://stat.gov.kz/edition/publication/month 2019 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2019. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Инфрақұрылымы ==
Бейнеуде Орта Азия – Ресей газ құбырының компрессорлық станциясы, магистральдық мұнай құбырының және су құбырының мұнай және су айдау станциялары, тағы басқа тұрмыстық қызметтердi көрсету орындары бар. Атамекен орта мектебіне қосымша құрылыс, 140 орындық екі балабақшалары салынды.

Бейнеу санаторлық балабақшасына, орталық стадионға, Балауса балабақшасының темір шарбағына, Ж.Қалдығараев, Ы.Алтынсарин атындағы орта мектептерінің, Қ.Бақтыбайұлы атындағы өнер мектебінің, Бейнеу гимназиясы, «Ұстаздар үйі»  ғимараттарына, Бейнеу балалар және жасөспірімдер спорт мектебі ғимаратына жөндеу жұмыстары жүргізілді.

Ауылда 160 орындық дене шынықтыру – сауықтыру кешенін, спортзал ғимаратын құру жоспарлануда.

2015 жылы ауылдағы шаруа қожалықтары мен жеке тұрғындардың есебінде қой мен ешкі – 25396 бас, жылқы – 995 бас, түйе – 4700 бас, сиыр – 1569 бас болып отыр. Бейнеу ауылындағы М.Жұмабаев көшесіндегі мал базардың ғимаратына және шатырына жөндеу жұмыстары өтті.&lt;ref&gt;[http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3671 Ақжігіт ауылдық округі әкімінің есебі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170313141030/http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3671 |date=2017-03-13}}&lt;/ref&gt;

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Бейнеу. Стелла 20210406 115855.jpg|Стелла
Бейнеу. Орталық көше 20210405 171545.jpg |Орталық көше
Бейнеу. Сельский акимат 20210406 074019.jpg|Әкімшілік
Бейнеу. Музей 20210406 090443.jpg|Мұражай
Бейнеу. Гостиница Арна 20210406 074300.jpg| Арна қонақ үйі
Бейнеу. Акимат 20210406 090750 (2).jpg |Аудандық әкімшілік
Бейнеу. 20210406 074008.jpg|Бейнеу


&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Бейнеу ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Бейнеу ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>3n3cx4s5eowd65cn92w120om87yvgus</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061266</id>
      <parentid>3061265</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T19:41:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10891" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Бейнеу
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
    |lat_dir =N |lat_deg =45 |lat_min =19 |lat_sec =0 
  |lon_dir =E |lon_deg =55 |lon_min =12 |lon_sec =0 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi =
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Бейнеу ауданы
 |кестедегі аудан         = Бейнеу ауданы{{!}}Бейнеу 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Бейнеу ауылдық округі{{!}}Бейнеу 
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = Әбілов Бейнеубек Көңілімқосұлы
 |құрылған уақыты         = 1916 жыл 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 1960
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = {{өсім}} 53 286
  |санақ жылы             = 2019
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 72932
 |пошта индексі           = 130100
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 

'''Бейнеу''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Бейнеу ауданы]]ндағы ауыл, темір жол бекеті, аудан және [[Бейнеу ауылдық округі]] орталығы.

Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл – Бейнеу ауылы болып саналады.&lt;ref&gt;[https://massaget.kz/layfstayl/alemtanu/Qazaqstanym/58960/ Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл қайсы? — massaget.kz]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://turkystan.kz/article/91183-aza-standa-y-haly-sany-e-k-p-auyl-zhajly-ne-bilemiz/ Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл жайлы не білеміз? — turkystan.kz]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі [[1916 жыл|1916]] жылы қаланған. [[1948 жыл|1948]]-[[1963 жыл|1963]] жылдар аралығында Бейнеу өңірін игерудің бірінші кезеңі аяқталады. Екінші кезең [[1963 жыл|1963]] жылы Мақат-Маңғыстау, Бейнеу-Қоңырат теміржолдарының салынып, пайдалануға берілуінен бастау алады. Бұрынғы «Жібек жолы» торабы қайтадан ел мен елді жалғастыратын, араластыратын күретамырға айналды. Бейнеу стансасының бағы жанып, тоғыз жолдың торабы, Орта Азияға шығатын Қазақстанның қақпасы атанды.

Теміржол стансасы негізінде Бейнеу поселкесі қалыптаса бастады. [[1965 жыл|1965]] жылғы 26-қаңтарда Гурьев облыстық кеңесі атқару комитетінің «Ембі ауылдық кеңесінің орталығын көшіру туралы» №17 қаулысына орай, [[Ембі ауданы]]ның [[Молқат]] елді мекенінде болған ауылдық кеңес Бейнеуге көшіріледі. Сол жылы өткен жергілікті Кеңестердің сайлауынан кейін, ауылдық кеңестің атауы Бейнеу поселкелік кеңесі болып өзгертілді. Ауылдық кеңестің ілкі қалыптасуына басшылық жасаған төраға Мұрын Ысмағұлов [[Боранқұл]] поселкелік Кеңесіне төраға болып кетеді де, сайлаудан кейін аты өзгерген Бейнеу поселкелік кеңесіне Шанықұл Иманбаев төраға болып сайланады.

Бұған дейін Ембі ауданына қараған Бейнеу поселкелік кеңесі 1967 жылдың 16-тамызынан бастап [[Маңғыстау ауданы]] қарамағына беріледі. Бейнеу поселкесінің жан-жақты қалыптасуына елеулі еңбек сіңірген адам – Ш. Иманбаевтан кейінгі төраға, Ұлы Отан соғысының ардагері Ш. Шыңғысов, одан кейін Нұрбай Жақашев, Оңғарбай Дәулетбаев, Жұлдызбай Есбосынов, Жеткізген Рзаевтар төрағалық етті. Кейін әкімшілік басқару жүйесі қалыптасқанда, М. Сейілханов әкім болады да, беріректе Қ. Әбілшеев, А. Ұлықпанов, Д. Жоламанов басшылық етті.

Орталық Азия газ құбыры желісі тартылып, компрессор стансасының орналасуы, Бейнеу поселкесінің өсуіне зор әсерін тигізді. Газшылар Бейнеу мен Боранқұл ауылдарын сәнді ғимараттармен әрлей түсті. Айналасы он жылдың ішінде Бейнеу теміржолшылардың, газ бен мұнай тасымалдаушылардың, құрылысшылардың көшелері көк желекке толы қала типті мекеніне айналды. 1969 жылы Сам өңірін өріске толтырған мал фермаларының негізінде Маңғыстау кеңшары (директоры Таушан Қорбақов) құрылды.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 14299 адам (6981 ер адам және 7318 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 32452 адамды (16245 ер адам және 16207 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt; [[Қазақстан|ҚР]] Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті ұсынған ақпаратқа сәйкес, [[2019 жыл]]дың  [[1 сәуір]]іне дейінгі Бейнеу ауылының халық саны – 53286 адам.&lt;ref&gt;[https://stat.gov.kz/edition/publication/month 2019 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2019. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Инфрақұрылымы ==
Бейнеуде Орта Азия – Ресей газ құбырының компрессорлық станциясы, магистральдық мұнай құбырының және су құбырының мұнай және су айдау станциялары, тағы басқа тұрмыстық қызметтердi көрсету орындары бар. Атамекен орта мектебіне қосымша құрылыс, 140 орындық екі балабақшалары салынды.

Бейнеу санаторлық балабақшасына, орталық стадионға, Балауса балабақшасының темір шарбағына, Ж.Қалдығараев, Ы.Алтынсарин атындағы орта мектептерінің, Қ.Бақтыбайұлы атындағы өнер мектебінің, Бейнеу гимназиясы, «Ұстаздар үйі»  ғимараттарына, Бейнеу балалар және жасөспірімдер спорт мектебі ғимаратына жөндеу жұмыстары жүргізілді.

Ауылда 160 орындық дене шынықтыру – сауықтыру кешенін, спортзал ғимаратын құру жоспарлануда.

2015 жылы ауылдағы шаруа қожалықтары мен жеке тұрғындардың есебінде қой мен ешкі – 25396 бас, жылқы – 995 бас, түйе – 4700 бас, сиыр – 1569 бас болып отыр. Бейнеу ауылындағы М.Жұмабаев көшесіндегі мал базардың ғимаратына және шатырына жөндеу жұмыстары өтті.&lt;ref&gt;[http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3671 Ақжігіт ауылдық округі әкімінің есебі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170313141030/http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3671 |date=2017-03-13}}&lt;/ref&gt;

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Бейнеу. Стелла 20210406 115855.jpg|Стелла
Бейнеу. Орталық көше 20210405 171545.jpg |Орталық көше
Бейнеу. Сельский акимат 20210406 074019.jpg|Әкімшілік
Бейнеу. Музей 20210406 090443.jpg|Мұражай
Бейнеу. Гостиница Арна 20210406 074300.jpg| Арна қонақ үйі
Бейнеу. Акимат 20210406 090750 (2).jpg |Аудандық әкімшілік
Бейнеу. 20210406 074008.jpg|Бейнеу
Бейнеу Мәдениет үйі 20210406 090643.jpg|Мәдениет үйі


&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Бейнеу ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Бейнеу ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>46l1a5azlrmht2zuz3am2y4kphxtkjq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061267</id>
      <parentid>3061266</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T19:41:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10937" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Бейнеу
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
    |lat_dir =N |lat_deg =45 |lat_min =19 |lat_sec =0 
  |lon_dir =E |lon_deg =55 |lon_min =12 |lon_sec =0 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi =
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Бейнеу ауданы
 |кестедегі аудан         = Бейнеу ауданы{{!}}Бейнеу 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Бейнеу ауылдық округі{{!}}Бейнеу 
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = Әбілов Бейнеубек Көңілімқосұлы
 |құрылған уақыты         = 1916 жыл 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 1960
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = {{өсім}} 53 286
  |санақ жылы             = 2019
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 72932
 |пошта индексі           = 130100
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 

'''Бейнеу''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Бейнеу ауданы]]ндағы ауыл, темір жол бекеті, аудан және [[Бейнеу ауылдық округі]] орталығы.

Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл – Бейнеу ауылы болып саналады.&lt;ref&gt;[https://massaget.kz/layfstayl/alemtanu/Qazaqstanym/58960/ Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл қайсы? — massaget.kz]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://turkystan.kz/article/91183-aza-standa-y-haly-sany-e-k-p-auyl-zhajly-ne-bilemiz/ Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл жайлы не білеміз? — turkystan.kz]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі [[1916 жыл|1916]] жылы қаланған. [[1948 жыл|1948]]-[[1963 жыл|1963]] жылдар аралығында Бейнеу өңірін игерудің бірінші кезеңі аяқталады. Екінші кезең [[1963 жыл|1963]] жылы Мақат-Маңғыстау, Бейнеу-Қоңырат теміржолдарының салынып, пайдалануға берілуінен бастау алады. Бұрынғы «Жібек жолы» торабы қайтадан ел мен елді жалғастыратын, араластыратын күретамырға айналды. Бейнеу стансасының бағы жанып, тоғыз жолдың торабы, Орта Азияға шығатын Қазақстанның қақпасы атанды.

Теміржол стансасы негізінде Бейнеу поселкесі қалыптаса бастады. [[1965 жыл|1965]] жылғы 26-қаңтарда Гурьев облыстық кеңесі атқару комитетінің «Ембі ауылдық кеңесінің орталығын көшіру туралы» №17 қаулысына орай, [[Ембі ауданы]]ның [[Молқат]] елді мекенінде болған ауылдық кеңес Бейнеуге көшіріледі. Сол жылы өткен жергілікті Кеңестердің сайлауынан кейін, ауылдық кеңестің атауы Бейнеу поселкелік кеңесі болып өзгертілді. Ауылдық кеңестің ілкі қалыптасуына басшылық жасаған төраға Мұрын Ысмағұлов [[Боранқұл]] поселкелік Кеңесіне төраға болып кетеді де, сайлаудан кейін аты өзгерген Бейнеу поселкелік кеңесіне Шанықұл Иманбаев төраға болып сайланады.

Бұған дейін Ембі ауданына қараған Бейнеу поселкелік кеңесі 1967 жылдың 16-тамызынан бастап [[Маңғыстау ауданы]] қарамағына беріледі. Бейнеу поселкесінің жан-жақты қалыптасуына елеулі еңбек сіңірген адам – Ш. Иманбаевтан кейінгі төраға, Ұлы Отан соғысының ардагері Ш. Шыңғысов, одан кейін Нұрбай Жақашев, Оңғарбай Дәулетбаев, Жұлдызбай Есбосынов, Жеткізген Рзаевтар төрағалық етті. Кейін әкімшілік басқару жүйесі қалыптасқанда, М. Сейілханов әкім болады да, беріректе Қ. Әбілшеев, А. Ұлықпанов, Д. Жоламанов басшылық етті.

Орталық Азия газ құбыры желісі тартылып, компрессор стансасының орналасуы, Бейнеу поселкесінің өсуіне зор әсерін тигізді. Газшылар Бейнеу мен Боранқұл ауылдарын сәнді ғимараттармен әрлей түсті. Айналасы он жылдың ішінде Бейнеу теміржолшылардың, газ бен мұнай тасымалдаушылардың, құрылысшылардың көшелері көк желекке толы қала типті мекеніне айналды. 1969 жылы Сам өңірін өріске толтырған мал фермаларының негізінде Маңғыстау кеңшары (директоры Таушан Қорбақов) құрылды.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 14299 адам (6981 ер адам және 7318 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 32452 адамды (16245 ер адам және 16207 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt; [[Қазақстан|ҚР]] Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті ұсынған ақпаратқа сәйкес, [[2019 жыл]]дың  [[1 сәуір]]іне дейінгі Бейнеу ауылының халық саны – 53286 адам.&lt;ref&gt;[https://stat.gov.kz/edition/publication/month 2019 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2019. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Инфрақұрылымы ==
Бейнеуде Орта Азия – Ресей газ құбырының компрессорлық станциясы, магистральдық мұнай құбырының және су құбырының мұнай және су айдау станциялары, тағы басқа тұрмыстық қызметтердi көрсету орындары бар. Атамекен орта мектебіне қосымша құрылыс, 140 орындық екі балабақшалары салынды.

Бейнеу санаторлық балабақшасына, орталық стадионға, Балауса балабақшасының темір шарбағына, Ж.Қалдығараев, Ы.Алтынсарин атындағы орта мектептерінің, Қ.Бақтыбайұлы атындағы өнер мектебінің, Бейнеу гимназиясы, «Ұстаздар үйі»  ғимараттарына, Бейнеу балалар және жасөспірімдер спорт мектебі ғимаратына жөндеу жұмыстары жүргізілді.

Ауылда 160 орындық дене шынықтыру – сауықтыру кешенін, спортзал ғимаратын құру жоспарлануда.

2015 жылы ауылдағы шаруа қожалықтары мен жеке тұрғындардың есебінде қой мен ешкі – 25396 бас, жылқы – 995 бас, түйе – 4700 бас, сиыр – 1569 бас болып отыр. Бейнеу ауылындағы М.Жұмабаев көшесіндегі мал базардың ғимаратына және шатырына жөндеу жұмыстары өтті.&lt;ref&gt;[http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3671 Ақжігіт ауылдық округі әкімінің есебі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170313141030/http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3671 |date=2017-03-13}}&lt;/ref&gt;

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Бейнеу. Стелла 20210406 115855.jpg|Стелла
Бейнеу. Орталық көше 20210405 171545.jpg |Орталық көше
Бейнеу. Сельский акимат 20210406 074019.jpg|Әкімшілік
Бейнеу. Музей 20210406 090443.jpg|Мұражай
Бейнеу. Гостиница Арна 20210406 074300.jpg| Арна қонақ үйі
Бейнеу. Акимат 20210406 090750 (2).jpg |Аудандық әкімшілік
Бейнеу. 20210406 074008.jpg|Бейнеу
Бейнеу Мәдениет үйі 20210406 090643.jpg|Мәдениет үйі
Бейнеу. 20210405 171558.jpg|Бейнеу

&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Бейнеу ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Бейнеу ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>jg48u7jhrwqrvegxzltn3q7ypws4n77</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061269</id>
      <parentid>3061267</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T19:42:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10982" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Бейнеу
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
    |lat_dir =N |lat_deg =45 |lat_min =19 |lat_sec =0 
  |lon_dir =E |lon_deg =55 |lon_min =12 |lon_sec =0 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi =
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Бейнеу ауданы
 |кестедегі аудан         = Бейнеу ауданы{{!}}Бейнеу 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Бейнеу ауылдық округі{{!}}Бейнеу 
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = Әбілов Бейнеубек Көңілімқосұлы
 |құрылған уақыты         = 1916 жыл 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 1960
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = {{өсім}} 53 286
  |санақ жылы             = 2019
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 72932
 |пошта индексі           = 130100
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 

'''Бейнеу''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Бейнеу ауданы]]ндағы ауыл, темір жол бекеті, аудан және [[Бейнеу ауылдық округі]] орталығы.

Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл – Бейнеу ауылы болып саналады.&lt;ref&gt;[https://massaget.kz/layfstayl/alemtanu/Qazaqstanym/58960/ Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл қайсы? — massaget.kz]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://turkystan.kz/article/91183-aza-standa-y-haly-sany-e-k-p-auyl-zhajly-ne-bilemiz/ Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл жайлы не білеміз? — turkystan.kz]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі [[1916 жыл|1916]] жылы қаланған. [[1948 жыл|1948]]-[[1963 жыл|1963]] жылдар аралығында Бейнеу өңірін игерудің бірінші кезеңі аяқталады. Екінші кезең [[1963 жыл|1963]] жылы Мақат-Маңғыстау, Бейнеу-Қоңырат теміржолдарының салынып, пайдалануға берілуінен бастау алады. Бұрынғы «Жібек жолы» торабы қайтадан ел мен елді жалғастыратын, араластыратын күретамырға айналды. Бейнеу стансасының бағы жанып, тоғыз жолдың торабы, Орта Азияға шығатын Қазақстанның қақпасы атанды.

Теміржол стансасы негізінде Бейнеу поселкесі қалыптаса бастады. [[1965 жыл|1965]] жылғы 26-қаңтарда Гурьев облыстық кеңесі атқару комитетінің «Ембі ауылдық кеңесінің орталығын көшіру туралы» №17 қаулысына орай, [[Ембі ауданы]]ның [[Молқат]] елді мекенінде болған ауылдық кеңес Бейнеуге көшіріледі. Сол жылы өткен жергілікті Кеңестердің сайлауынан кейін, ауылдық кеңестің атауы Бейнеу поселкелік кеңесі болып өзгертілді. Ауылдық кеңестің ілкі қалыптасуына басшылық жасаған төраға Мұрын Ысмағұлов [[Боранқұл]] поселкелік Кеңесіне төраға болып кетеді де, сайлаудан кейін аты өзгерген Бейнеу поселкелік кеңесіне Шанықұл Иманбаев төраға болып сайланады.

Бұған дейін Ембі ауданына қараған Бейнеу поселкелік кеңесі 1967 жылдың 16-тамызынан бастап [[Маңғыстау ауданы]] қарамағына беріледі. Бейнеу поселкесінің жан-жақты қалыптасуына елеулі еңбек сіңірген адам – Ш. Иманбаевтан кейінгі төраға, Ұлы Отан соғысының ардагері Ш. Шыңғысов, одан кейін Нұрбай Жақашев, Оңғарбай Дәулетбаев, Жұлдызбай Есбосынов, Жеткізген Рзаевтар төрағалық етті. Кейін әкімшілік басқару жүйесі қалыптасқанда, М. Сейілханов әкім болады да, беріректе Қ. Әбілшеев, А. Ұлықпанов, Д. Жоламанов басшылық етті.

Орталық Азия газ құбыры желісі тартылып, компрессор стансасының орналасуы, Бейнеу поселкесінің өсуіне зор әсерін тигізді. Газшылар Бейнеу мен Боранқұл ауылдарын сәнді ғимараттармен әрлей түсті. Айналасы он жылдың ішінде Бейнеу теміржолшылардың, газ бен мұнай тасымалдаушылардың, құрылысшылардың көшелері көк желекке толы қала типті мекеніне айналды. 1969 жылы Сам өңірін өріске толтырған мал фермаларының негізінде Маңғыстау кеңшары (директоры Таушан Қорбақов) құрылды.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 14299 адам (6981 ер адам және 7318 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 32452 адамды (16245 ер адам және 16207 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt; [[Қазақстан|ҚР]] Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті ұсынған ақпаратқа сәйкес, [[2019 жыл]]дың  [[1 сәуір]]іне дейінгі Бейнеу ауылының халық саны – 53286 адам.&lt;ref&gt;[https://stat.gov.kz/edition/publication/month 2019 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2019. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Инфрақұрылымы ==
Бейнеуде Орта Азия – Ресей газ құбырының компрессорлық станциясы, магистральдық мұнай құбырының және су құбырының мұнай және су айдау станциялары, тағы басқа тұрмыстық қызметтердi көрсету орындары бар. Атамекен орта мектебіне қосымша құрылыс, 140 орындық екі балабақшалары салынды.

Бейнеу санаторлық балабақшасына, орталық стадионға, Балауса балабақшасының темір шарбағына, Ж.Қалдығараев, Ы.Алтынсарин атындағы орта мектептерінің, Қ.Бақтыбайұлы атындағы өнер мектебінің, Бейнеу гимназиясы, «Ұстаздар үйі»  ғимараттарына, Бейнеу балалар және жасөспірімдер спорт мектебі ғимаратына жөндеу жұмыстары жүргізілді.

Ауылда 160 орындық дене шынықтыру – сауықтыру кешенін, спортзал ғимаратын құру жоспарлануда.

2015 жылы ауылдағы шаруа қожалықтары мен жеке тұрғындардың есебінде қой мен ешкі – 25396 бас, жылқы – 995 бас, түйе – 4700 бас, сиыр – 1569 бас болып отыр. Бейнеу ауылындағы М.Жұмабаев көшесіндегі мал базардың ғимаратына және шатырына жөндеу жұмыстары өтті.&lt;ref&gt;[http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3671 Ақжігіт ауылдық округі әкімінің есебі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170313141030/http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3671 |date=2017-03-13}}&lt;/ref&gt;

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Бейнеу. Стелла 20210406 115855.jpg|Стелла
Бейнеу. Орталық көше 20210405 171545.jpg |Орталық көше
Бейнеу. Сельский акимат 20210406 074019.jpg|Әкімшілік
Бейнеу. Музей 20210406 090443.jpg|Мұражай
Бейнеу. Гостиница Арна 20210406 074300.jpg| Арна қонақ үйі
Бейнеу. Акимат 20210406 090750 (2).jpg |Аудандық әкімшілік
Бейнеу. 20210406 074008.jpg|Бейнеу
Бейнеу Мәдениет үйі 20210406 090643.jpg|Мәдениет үйі
Бейнеу. 20210405 171558.jpg|Бейнеу
Бейнеу 20210406 074210.jpg|Бейнеу
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Бейнеу ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Бейнеу ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>owrqojtqtvy9eszpe6l4h4kebvc4hsy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061270</id>
      <parentid>3061269</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T19:42:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11024" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Бейнеу
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = аудан орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
    |lat_dir =N |lat_deg =45 |lat_min =19 |lat_sec =0 
  |lon_dir =E |lon_deg =55 |lon_min =12 |lon_sec =0 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi =
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Бейнеу ауданы
 |кестедегі аудан         = Бейнеу ауданы{{!}}Бейнеу 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Бейнеу ауылдық округі{{!}}Бейнеу 
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = Әбілов Бейнеубек Көңілімқосұлы
 |құрылған уақыты         = 1916 жыл 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        =
 |статус алуы               = 1960
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = {{өсім}} 53 286
  |санақ жылы             = 2019
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 72932
 |пошта индексі           = 130100
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = Мангистауская область 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 

'''Бейнеу''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Бейнеу ауданы]]ндағы ауыл, темір жол бекеті, аудан және [[Бейнеу ауылдық округі]] орталығы.

Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл – Бейнеу ауылы болып саналады.&lt;ref&gt;[https://massaget.kz/layfstayl/alemtanu/Qazaqstanym/58960/ Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл қайсы? — massaget.kz]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://turkystan.kz/article/91183-aza-standa-y-haly-sany-e-k-p-auyl-zhajly-ne-bilemiz/ Қазақстандағы халық саны ең көп ауыл жайлы не білеміз? — turkystan.kz]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі [[1916 жыл|1916]] жылы қаланған. [[1948 жыл|1948]]-[[1963 жыл|1963]] жылдар аралығында Бейнеу өңірін игерудің бірінші кезеңі аяқталады. Екінші кезең [[1963 жыл|1963]] жылы Мақат-Маңғыстау, Бейнеу-Қоңырат теміржолдарының салынып, пайдалануға берілуінен бастау алады. Бұрынғы «Жібек жолы» торабы қайтадан ел мен елді жалғастыратын, араластыратын күретамырға айналды. Бейнеу стансасының бағы жанып, тоғыз жолдың торабы, Орта Азияға шығатын Қазақстанның қақпасы атанды.

Теміржол стансасы негізінде Бейнеу поселкесі қалыптаса бастады. [[1965 жыл|1965]] жылғы 26-қаңтарда Гурьев облыстық кеңесі атқару комитетінің «Ембі ауылдық кеңесінің орталығын көшіру туралы» №17 қаулысына орай, [[Ембі ауданы]]ның [[Молқат]] елді мекенінде болған ауылдық кеңес Бейнеуге көшіріледі. Сол жылы өткен жергілікті Кеңестердің сайлауынан кейін, ауылдық кеңестің атауы Бейнеу поселкелік кеңесі болып өзгертілді. Ауылдық кеңестің ілкі қалыптасуына басшылық жасаған төраға Мұрын Ысмағұлов [[Боранқұл]] поселкелік Кеңесіне төраға болып кетеді де, сайлаудан кейін аты өзгерген Бейнеу поселкелік кеңесіне Шанықұл Иманбаев төраға болып сайланады.

Бұған дейін Ембі ауданына қараған Бейнеу поселкелік кеңесі 1967 жылдың 16-тамызынан бастап [[Маңғыстау ауданы]] қарамағына беріледі. Бейнеу поселкесінің жан-жақты қалыптасуына елеулі еңбек сіңірген адам – Ш. Иманбаевтан кейінгі төраға, Ұлы Отан соғысының ардагері Ш. Шыңғысов, одан кейін Нұрбай Жақашев, Оңғарбай Дәулетбаев, Жұлдызбай Есбосынов, Жеткізген Рзаевтар төрағалық етті. Кейін әкімшілік басқару жүйесі қалыптасқанда, М. Сейілханов әкім болады да, беріректе Қ. Әбілшеев, А. Ұлықпанов, Д. Жоламанов басшылық етті.

Орталық Азия газ құбыры желісі тартылып, компрессор стансасының орналасуы, Бейнеу поселкесінің өсуіне зор әсерін тигізді. Газшылар Бейнеу мен Боранқұл ауылдарын сәнді ғимараттармен әрлей түсті. Айналасы он жылдың ішінде Бейнеу теміржолшылардың, газ бен мұнай тасымалдаушылардың, құрылысшылардың көшелері көк желекке толы қала типті мекеніне айналды. 1969 жылы Сам өңірін өріске толтырған мал фермаларының негізінде Маңғыстау кеңшары (директоры Таушан Қорбақов) құрылды.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 14299 адам (6981 ер адам және 7318 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 32452 адамды (16245 ер адам және 16207 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt; [[Қазақстан|ҚР]] Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті ұсынған ақпаратқа сәйкес, [[2019 жыл]]дың  [[1 сәуір]]іне дейінгі Бейнеу ауылының халық саны – 53286 адам.&lt;ref&gt;[https://stat.gov.kz/edition/publication/month 2019 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2019. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Инфрақұрылымы ==
Бейнеуде Орта Азия – Ресей газ құбырының компрессорлық станциясы, магистральдық мұнай құбырының және су құбырының мұнай және су айдау станциялары, тағы басқа тұрмыстық қызметтердi көрсету орындары бар. Атамекен орта мектебіне қосымша құрылыс, 140 орындық екі балабақшалары салынды.

Бейнеу санаторлық балабақшасына, орталық стадионға, Балауса балабақшасының темір шарбағына, Ж.Қалдығараев, Ы.Алтынсарин атындағы орта мектептерінің, Қ.Бақтыбайұлы атындағы өнер мектебінің, Бейнеу гимназиясы, «Ұстаздар үйі»  ғимараттарына, Бейнеу балалар және жасөспірімдер спорт мектебі ғимаратына жөндеу жұмыстары жүргізілді.

Ауылда 160 орындық дене шынықтыру – сауықтыру кешенін, спортзал ғимаратын құру жоспарлануда.

2015 жылы ауылдағы шаруа қожалықтары мен жеке тұрғындардың есебінде қой мен ешкі – 25396 бас, жылқы – 995 бас, түйе – 4700 бас, сиыр – 1569 бас болып отыр. Бейнеу ауылындағы М.Жұмабаев көшесіндегі мал базардың ғимаратына және шатырына жөндеу жұмыстары өтті.&lt;ref&gt;[http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3671 Ақжігіт ауылдық округі әкімінің есебі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170313141030/http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3671 |date=2017-03-13}}&lt;/ref&gt;

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Бейнеу. Стелла 20210406 115855.jpg|Стелла
Бейнеу. Орталық көше 20210405 171545.jpg |Орталық көше
Бейнеу. Сельский акимат 20210406 074019.jpg|Әкімшілік
Бейнеу. Музей 20210406 090443.jpg|Мұражай
Бейнеу. Гостиница Арна 20210406 074300.jpg| Арна қонақ үйі
Бейнеу. Акимат 20210406 090750 (2).jpg |Аудандық әкімшілік
Бейнеу. 20210406 074008.jpg|Бейнеу
Бейнеу Мәдениет үйі 20210406 090643.jpg|Мәдениет үйі
Бейнеу. 20210405 171558.jpg|Бейнеу
Бейнеу 20210406 074210.jpg|Бейнеу
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Бейнеу ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Бейнеу ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>m3qdpsmptei7tpu06cvhj4re68oza5d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Деркөл</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27086</id>
    <revision>
      <id>3061355</id>
      <parentid>3055124</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T09:16:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3171" xml:space="preserve">{{Өзен
 |атауы                   = Деркөл
  |шынайы атауы           = 
 |сурет                  =   
  |сурет ені             =  
  |сурет атауы           =    
 |карта                  = 
  |карта ені             = 
  |карта атауы           = 
 |ұзындығы               = 176
 |су алабының ауданы     =2,25 мың
 |су алабы               =  [[Жайық]]
 |өзендердің су алабы    =  [[Каспий теңізі]]
 |су шығыны              = 
  |өлшеу орны            = 
 |бастауы                = [[Жалпы Сырт]] жотасындағы [[Ешкітау (тау, Батыс Қазақстан облысы)|Ешкітау]] 
  |бастауының орны        =   
  |бастауының биіктігі    = 
  |s_lat_dir = |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec = 
  |s_lon_dir = |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec = 
 |сағасы                 =  Шаған өзенінің оң жағы
  |сағасының орны        =  
  |сағасының биіктігі    = 
  |m_lat_dir = |m_lat_deg = 51|m_lat_min = 15|m_lat_sec = 04
  |m_lon_dir = |m_lon_deg = 51|m_lon_min =20 |m_lon_sec = 50
 |еңістігі               = 
 |ел                     = [[Қазақстан]]
  |аймақ                  = [[Батыс Қазақстан облысы]]ның [[Бәйтерек ауданы]]
 |ортаққордағы санаты    = 
}}

'''Деркөл''', ''Деркүл'' – [[Жайық]] алабындағы өзен.

== Географиялық орны ==
[[Батыс Қазақстан облысы]]ның [[Бәйтерек ауданы]] жерінен ағып өтеді. Ұзындығы 176 км, су жиналатын алабы 2,25 мың км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;.

== Бастауы ==
[[Жалпы Сырт]] жотасының [[Ешкітау (тау, Батыс Қазақстан облысы)|Ешкітау]]ынан басталады да, Жайық өзенінің сол саласы Шағанға оң жағынан құяды.

== Гидрологиясы ==
Жауын-шашын және жер асты суларымен толығады. Арнасы кең, жағасы жайпақ. Көктемгі су тасу кезінде Деркөлдің жайылмасын су басады. Өзеннің бірнеше кішігірім салалары бар. [[Қараша]]ның аяғында суы қатып, [[сәуір]]дің басында мұзы ериді. Сағасындағы жылдық орташа су ағымы 2,4 м&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;/с. Тұздылығы 0,5 – 1,5 г/л, суы егін суғаруға, жайылмасы шабындыққа пайдаланылады.&lt;ref&gt;Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002 жыл. ISBN 9965-607-02-8&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Қазақ энциклопедиясы&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Батыс Қазақстан облысы өзендері]]</text>
      <sha1>dqjt4v8115fa88mqxf3vio7peqpwvvm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Матриархат</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28548</id>
    <revision>
      <id>3061152</id>
      <parentid>2250756</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T15:04:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>нақтылау</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2913" xml:space="preserve">[[File:Ankara Muzeum B19-36.jpg|thumb|right|200px|Анкара музейіндегі Ана мүсіні]]

'''Матриархат''', аналық ру (лат. ''matrіs'' — ана және грек. ''arche'' — билік, үстемдік) — [[алғашқы қауымдық құрылыс]]тағы қоғамдық құрылымның бірі. Матриархат кейінгі [[палеолит]]тe ('''б.з.б. 40 — 10-мыңжылдық аралығы''') қалыптаса бастаған. Матриархаттың дамуы қазіргі адамдардың (homo sapіens — [[саналы адам]]) қалыптасу кезеңімен сәйкес келеді. Матриархат [[рулық қауым]]дардың пайда болуына жағдай жасады. Ру қоғамдық ұйымның бір түрі ретінде қалыптасып, онда '''әйелдер үстемдік жүргізді.''' Қоғам өмірінде әйел үстемдігінің орнауы олардың дүниеге ұрпақ әкелудегі табиғи қызметіне, [[полигамия]] (көп некелік) қатынастарға және тұрмыс-тіршілік пен үй шаруасының ұйтқысы ретіндегі рөліне тікелей байланысты болды. &lt;br&gt;
&lt;br&gt;
'''Матриархаттың негізгі белгілері:''' 
* ұрпақтың тегі мен бастауы анадан есептеліп таратылды, 
* тұрмыста және қоғамдық өмірде әйелдер шешуші рөл атқарды,
* мүлікке мұрагер болды.
Матриархат [[неолит дәуірі]]нің соңына қарай әлсірей бастады. Оған себеп болған өндірістік қатынастардағы сапалық өзгерістер: [[мал шаруашылығы|мал]]  және [[егін шаруашылығы]], [[кен өндіру]] мен [[металл өңдеу]] ([[мыс]], [[қалайы]]) ісінің қалыптаса бастауы болды. Бұл өндіріс салалары ер адамның күшін мейлінше қажет етті. Сонымен бірге осы кезеңде [[моногамия|моногам.]] (дара некелік) қатынастар орнай бастады. Осы аталған қоғамдық үрдістер матриархаттың [[патриархат]]пен (аталық ру) алмасуына негіз болды.&lt;ref&gt;[[Қазақ Энциклопедиясы|&quot;Қазақ Энциклопедиясы&quot;]], 6 том&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==

==Сілтемелер== 
&lt;references /&gt;

{{wikify}}

[[Санат:Тарих|Қазақстан тарихы|Алғашқы қауым]]


{{stub}}</text>
      <sha1>ggfositg8bnq6k1aws1ejpn8ztfzmsd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Көктұма (көне қала)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28854</id>
    <revision>
      <id>3061167</id>
      <parentid>2729741</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:12:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерден Карсыбеков</username>
        <id>3744</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2601" xml:space="preserve">{{Көне қалашық
|Атауы         = Көктұма
|сурет         = 
|өлшемі        = 
|Сурет атауы   = 
|Мәртебесі     = 
|Мемлекет      = [[Қимақтар]]
|Қазіргі жері  = {{KAZ}}
|Қалануы       = 
|Қалаушы       = 
|Деректерде атала бастады = 
|Басқаша атаулары = Дамурия
|Халық саны    = 
|Қиралды       = 
|Қиралу себебі = 
|Орналасуы     = 
  |lat_dir = N |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = E |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region        = 
  |CoordScale    = 
 |Позициялық карта 1 = Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені    = 
  |crosses180        = 
|Облыс картасы       = 
|Ортаққордағы санаты = 
}}{{мағына|Көктұма}}
'''Көктұма''' — ортағасырлық қала орны. Қазіргі [[Алматы облысы]] [[Алакөл ауданы]]ндағы Көктұма ауылының жанында, Алакөлдің оңтүстік-шығыс жағасында орналасқан. Көктұманы [[1957]] ж. Жетісу археологиялық экспедициясы зерттеген. Табылған бұйымдардың дені қыштан жасалған заттар (хұмдар, қос құлақты құмыралар, батырып та, қалыптап та өрнектеген тақталар). Бұлар б.з. 9 – 11 ғасырларына жатады. Көктұма – 9 ғасырда қимақтардың '''Дамурия''' деп аталған қаласы, ал [[Шыңғыс хан империясы]] кезінде өлке орталық болған. Қазір қаланың орны түгел дерлік жойылуға айналған.
&lt;ref&gt;Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8&lt;/ref&gt;

1253 жылы әйгілі саяхатшы [[Виллем Рубрук]] осы қаладан өтіп кеткен.&lt;ref&gt;[https://cyberleninka.ru/article/n/sotsialno-ekonomicheskie-predposylki-razvitiya-rekreatsii-i-turizma-v-lokalnoy-turistsko-rekreatsionnoy-sisteme-alakolskogo-basseyna Туризм и краеведение]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Stub: Қазақ мәдениеті}}
{{Қазақстанның көне қалалары}}
[[Санат:Қазақстан көне қалалары]]</text>
      <sha1>5r5egf7yflj8wwgmq4tmpqndzdks66e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қармақшы ауданы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29590</id>
    <revision>
      <id>3061108</id>
      <parentid>3039145</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T12:49:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Әкімшілік бөлінісі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13465" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауданы
 |ауданның атауы      = Қармақшы ауданы
 |елтаңба             = Qarmaqşı seal.png 
 |ту                  = 
 |елтаңба сипаттамасы   = 
 |ту сипаттамасы        = 
  |lat_dir = N |lat_deg = 45 |lat_min = 21 |lat_sec =36 
  |lon_dir = E |lon_deg = 63 |lon_min = 19 |lon_sec =12
 |облысы              = Қызылорда облысы
 |аудан орталығы          = [[Жосалы (Қызылорда облысы)|Жосалы]] кенті
 |ауылдық округтер саны   = 12  
 |кенттік әкімдіктер саны = 2     
 |қалалық әкімдіктер саны =      
 |ауылдар саны       = 22
 |қалалар саны       =      
 |әкімі              = 
 |әкімдіктің мекенжайы  = 
 |құрылған уақыты    = 1928 
 |жер аумағы          = 31,0
 |жер аумағы бойынша орны  = 
 |тұрғыны             = 54 265&lt;ref&gt;[http://www.Karmakshy.gov.kz/dinamika/dinamikadem.htm Қызылорда облысының Статистика департаменті. 01.07.2019]&lt;/ref&gt;
 |халық саны бойынша орны  = 
 |санақ жылы          = 2019
 |тығыздығы           = 
 |тығыздығы бойынша орны   = 
 |ұлттық құрамы       =  {{nobr|[[қазақтар]] (96,65%)}}, {{nobr|[[орыстар]] (0,55%)}}, {{nobr|басқа ұлт өкілдері (2,80%)}}&lt;ref&gt;[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2019 жылдың басындағы саны]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;пер.2019&quot;&gt;[http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-ethnic2010.htm 2009 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы]&lt;/ref&gt;
 |телефон коды        =   
 |пошта индексі       =  
 |сайты               = 
 |карта               =  Karmakshy District Kazakhstan.png
 |әкімшілік бірліктің картасы =      
 |ортаққордағы санаты = 
}}
'''Қармақшы ауданы''' — [[Қызылорда облысы]]ның орталық бөлігінде орналасқан әкімшілік-аумақтық бөлініс. [[1928 жыл]]ы құрылған. Жер аумағы — 31,0 мың км². Аудан орталығы — [[Жосалы (Қызылорда облысы)|Жосалы]] кенті.&lt;ref&gt;Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып — Алматы:&quot; Қазақ энциклопедиясы&quot; ЖШС, 2011. Т. 3 — 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т. 3), ISBN 9965-893-19-5&lt;/ref&gt;

== Географиялық орны ==
Аудан жерін толығымен [[Тұран ойпаты]] алып жатыр. Қиыр солтүстігінен [[Арал қарақұмы]]ның төбелі келген [[Жіңішкеқұм (құм, Қызылорда облысы)|Жіңішкеқұм]] және Көлқұдыққұм құмды алабы, орталық тұсында Алақайдың ақтақыры және Жосалы даласы, оңтүстігінде [[Қызылқұм (шөл)|Қызылқұмның]] төбелі құмдары орналасқан. Ауданның ең биік жері солтүстігінде (Тарғыл тауы, 160 м). Жер қойнауынан [[құрылыс материалдары]] барланған. Аудан жерінің орта тұсынан [[Сырдария]] өзені ағып өтеді. Одан Қармақшы, [[Шиелі-Телікөл Каналы|Шиелі]] каналдары тартылған.  Оңтүстігінде Сырдарияның ежелгі арналары — [[Жаңадария (ескі арна)|Жаңадария]], Іңкәрдария, т.б. өтеді.

== Тарихы ==
[[File:KorkytAta Memorial Karmakshi 04.jpg|thumb|250px|left|[[Қорқыт ата мазары]]]]
«Қармақшы» атауы [[15 ғасыр]]дан бастау алған. [[Қараөзек (Сырдария алабындағы өзен)|Қараөзек]] арнасының Сырдария өзенімен қиылысқан жерін ежелгі тұрғындар «Қармақшы өткелі» деп атаған. [[Ресей]]мен байланыс орныға бастаған жылдардан (шамамен [[1850 жыл]]ы) бастап осы өткел «Қармақшы форт-2» деп аталған. [[1904 жыл]]ы [[Орынбор-Ташкент темір жолы]]ның іске қосылған кезінен жергілікті жерден [[жоса]] бояуы алынатын бояулы тастардың көптеп шығып жатуына байланысты сол төбелердің атымен стансаны «Жосалы» деп атаған. Аудан аумағында [[Қорқыт ата мазары]], «[[Жетіасар]]», «[[Алтындыасар]]», «[[Шірік Рабат]]», «[[Сырлытам]]», «[[Қосқала]]», т.б. көне заманның тарихи-архитектуралық ескерткіштері бар. Аты аңызға айналған орта ғасыр ойшылы, күй атасы Қорқыт бабаға, «[[Рүстем-Дастан]]» эпосының қазақша нұсқасының авторы ақын Т. Ізтілеуовке, 2-дүниежүзлік соғыс майданында қаза болғандарға арналған ескерткіштер қойылған. [[1932 жыл]]дан «Қармақшы таңы» газеті шығады. Аудан жерінде [[Байқоңыр (ғарыш айлағы)|Байқоңыр ғарыш алаңы]] орналасқан.

== Климаты, топырағы және өсімдіктері мен жануарлар дүниесі ==
Климаты тым континенттік, қысы біршама суық, жазы ыстық әрі қуаң, аңызақты келеді. Қаңтар айындағы ауаның жылдық орташа температурасы — 9–13°С, шілдеде — 27–29°С. [[Атмосфералық жауын-шашын|Жауын-шашын]]ның жылдық орташа мөлшері — 100–150 мм. Топырағы солтүстігінде сұр, құмайтты сұр, тақыр және тақыр тәрізді топырақ, орталық бөлігінде құмайтты сұр, бозғылт сұр, Сырдария аңғары мен жайылмасында шалғынды топырақ және шалғынды-батпақты топырақ қалыптасқан. Оларда боз жусан, еркекшөп, баялыш, бұйырғын, тасбұйырғын, көкпек, ши, қара сексеуіл, сарсазан, қамыс, құрақ, қаратал, жиде, жыңғыл, шеңгел, т.б. өседі. Жануарлардан қасқыр, түлкі, борсық, құм қояны, құстардан қаз, үйрек, қырғауыл, көкқұтан, т.б. мекендейді. Сырдария өзені балыққа бай.

== Халқы ==
Тұрғындар саны – 54 265 адам ([[2019 жыл|2019]]). Ұлттық құрамы: [[қазақтар]] – 96,65%, [[орыстар]] – 0,55%, басқа ұлт өкілдері – 2,80%.

== Әкімшілік бөлінісі ==
22 елді мекен 2 кенттік әкімдігі мен 12 ауылдық округтерге біріктірілген:
* [[Ақай ауылдық округі (Қызылорда облысы)|Ақай ауылдық округі]] 
* [[Ақжар ауылдық округі (Қызылорда облысы)|Ақжар ауылдық округі]]
* [[Ақтөбе ауылдық округі (Қармақшы ауданы)|Ақтөбе ауылдық округі]] 
* [[Алдашбай ахун ауылдық округі]]
* [[Дауылкөл ауылдық округі]] 
* [[Жаңажол ауылдық округі (Қызылорда облысы)|Жаңажол ауылдық округі]] 
* [[Жосалы ауылдық округі (Қызылорда облысы)|Жосалы ауылдық округі]] 
* [[Жосалы кенттік әкімдігі]]
* [[Иіркөл ауылдық округі (Қармақшы ауданы)|Иіркөл ауылдық округі]] 
* [[Көмекбаев ауылдық округі]] 
* [[Қармақшы ауылдық округі]] 
* [[Қуаңдария ауылдық округі]] 
* [[Төретам кенттік әкімдігі]] 
* [[Үшінші интернационал ауылдық округі]]

== Шаруашылығы мен өнеркәсібі ==
Ауданда [[1996 жыл]]ға дейін негізінен, күріш пен қаракөл қойы, оған қосымша сүтті-етті мал, жылқы, түйе, мал азықтық дақылдар өсіруге маманданған 3 ұжымшар, 7 кеңшар, 1 мал бордақылау бірлестігі болған. Олардың негізінде Қармқшы ауданы аумағында 1 ӨК, 2 акционерлік қоғам, 16 серіктестік, 57 шаруа қожалығы жұмыс істейді (2005). Жалпы, Қармақшы ауданында 244 заңды тұлға тіркелген (2005). Оның ішінде 31-і мемлекеттік меншігінде, мемлекеттік қазыналық кәсіпорын саны — 106, 134 — ЖШС, 2 — толық серіктестік, 3 ӨК болды. Салалар бойынша: 2 құрылыс, 4 көлік, 107 сауда, 6 тұрмыстық қызмет көрсету және 127 басқа шағын кәсіпорындар бар.

Ауыл шаруашылығына жарамды жердің аумағы 2,129 млн га, оның ішінде жыртылған жері — 17,4 мың га, [[шабындық]] — 24 мың га, жайылым — 2,08 млн га ([[2009 жыл|2009]]).&lt;br /&gt;
Аудан аумағында 45,9 км су құбыры тартылған.&lt;br /&gt;
Ауданда 14,1 мың бас ірі қара, қой мен ешкі 32,8 мың бас, жылқы 2,5 мың бас, түйе 1,13 мың бас тіркелді (2005).&lt;br /&gt;
Нарық экономикасына өтуге байланысты шағын кәсіпкерлік те біршама дамып келеді. Ауданда 2005 жылы 1114 шағын кәсіпкерлік нысан тіркелді. Оның ішінде ауыл шаруашылығы бағытында 85, жеке кәсіпкерлік 1029 болды. Жеке кәсіпкерлікпен айналысатын заңды тұлға саны 117. Аудан аумағында өнеркәсіп өнімдерін өндіретін 10 нысан тіркелген.

== Инфрақұрылымдары ==
Әлеуметтік инфрақұрылым саласында мәдениет және спорт бойынша 1 мұражай, 18 кітапхана, 2 мәдениет үйі, 14 клуб, 2 стадион (Қармақшы Орталық Стадионы және Байқоңырдағы стадион &quot;Десятилетие&quot;), 17 спортзалы, денсаулық сақтау және емдеу мекемелерінен 6 аурухана, 1 емхана, 6 фельдшер-акушерлік пункт, 5 отбасылық-дәрігерлік амбулатория бар.

Ауданда 15 балабақша, жалпы білім беретін 29 мектеп (Ресей Федерациясына тиесілі 5 мектеп, Байқоңыр қаласында орналасқан), 12 мешіт, 1 ұлттық мәдени орталық (корей) тіркелген.

Қармақшы ауданы жерімен Ташкент-Орынбор темір жолының 110 км телімі өтеді. 5 темір жол станциясы (оның ішінде Байқоңыр ғарыш алаңына апаратын [[Төретам]] темір жол станциясы) орналасқан. Автомобиль жолдарының жалпы ұзындығы — 323,0 км, оның 139 км — республикалық маңызы бар жолдар.

== Тағы қараңыз ==
* [[Қармақшы мектебі]]
* [[Қармақшы Ата Мазары]]
* [[Қармақшы ревкомы]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Қызылорда облысы}}
{{Қармақшы ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Қармақшы ауданы]]</text>
      <sha1>07s29fukl6vnnz62vz5vx7ms5e48zgu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Патшайым Тәжібаева</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31510</id>
    <revision>
      <id>3061362</id>
      <parentid>2452685</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T10:10:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aseltengebaeva21nis</username>
        <id>116829</id>
      </contributor>
      <comment>бірнеше параграфты қостым.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10121" xml:space="preserve">'''Тәжібаева Патшайым'''(1920 – 1991) – геология-минералогия ғылымдарының докторы (1960), профессор. [[Қазақстан Ғылым академиясы]]ның корреспондент мүшесі (1967). Негізгі ғылыми еңбектері [[Орталық Қазақстан]]ның [[шөгінді жыныстар]]ы мен [[кен тастары]]н зерттеу мәселелеріне арналған.
==Өмірі==
Ол [[1920 жылы]] қазіргі [[Төлеби ауданы]]ның [[Қарақия]] елді мекенінде дүниеге келген. Патшайымның атасы Есенқұл ел басқарған көзіқарақты, дәулетті  адам болыпты. Әкесі Тәжібай сол заманның білімді азаматы болып, [[орыс тілі]]н жетік білгендіктен үкімет жұмыстарына араласқан. Әкесі ерте қайтыс болып, жетімдіктің, жоқшылықтың тақсыретін ерте тартқан Патшайым балалар үйінде тәрбиеленген. Бауыры Лашкер екеуі сонда жүріп сауат ашып, ары қарай жетіжылдық мектепті бітіреді. Табиғатынан қайсар, алғыр мінезді Патшайымды өмірдің ащысы мен суығы шыңдай түседі.
==Білімі==
[[1936 жылы]] [[Алматы]]дағы педагогикалық училищеге түсіп, оны үш жылда аяқтайды. Бұдан соң [[Ташкент]]тегі [[Орта Азия]] мемлекеттік университетінің геология-минерология факультетіне түсіп, [[1943 жылы]] бірінші дәрежелі диплом алып шығады. [[Геолог]]-[[минеролог]] мамандығын алған Патшайым Индустрия университетінің [[кен]]-[[металлургия]] факультетіне аспирант болып қабылданып, Қазақтың Ғылым Академиясын да бітіреді. Сондай-ақ, [[1948 жылы]] Куйбышев (қазіргі [[Самара]]) қаласындағы [[университет]]тің [[физика]]-[[математика]] факультетін тәмамдайды. 

==Еңбек жолы==

Бұдан кейін белгілі ғалым, академик [[Қаныш Сәтбаев]]пен бірге [[Қазақстан]]ның [[пайдалы қазбалар]]ын, жер қойнауындағы байлықтарын ел игілігіне жарату жолында еңбектенеді. «Қарағым, ауыр  мамандықты қалаған екенсің, жер қазу, тас жинау тезек теруден ауыр» деген ұстазы Қаныш  Сәтбаевтың сөзі  оны қаймықтыра алмаса керек. Қиындықтан қашпайтынын жұмыс барысында көрсете біледі. Алғашқы еңбек жолын [[Жезқазған]]-[[Ұлытау]] аймағынан бастапты. Ұстазымен бірге тау-кен орындарын зерттейді. Жастайынан қиындыққа төзе білген Патшайым жұмысқа аса жауапкершілікпен қарап, жер қойнауының [[литология]]сын зерттеп, Қазақстандағы литология ғылымының негізін қалады және ұйымдастыра білді. Геология ғылымына өлшеусіз үлес қосумен қатар, Қазақстандағы [[мұнай]]-[[газ]] көздерін ашу мәселелері бойынша белсенді де көлемді жұмыстар жүргізеді. Еліміздегі ең мол мұнай өнімі бар [[Құмкөл]] кені туралы ең алғаш Патшайым Тәжібаева болжам жасап, оны ел игілігіне жаратуға бастамашы болған. 
==Ғылымдағы орны==
180-нен астам ғылыми еңбек жазған. [[Рентген]] лабораториясын ашқан. Ол – Қазақстанда ғана емес, [[АҚШ]], [[Жапония]], [[Канада]] сияқты ірі мемлекеттерде қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде баяндамалар жасаған танымал ғалымның бірі.{{Дәйексөз|[[Өмірзақ Сұлтанғазин]]: «Патшайым Тәжібайқызы – Қазақстан ғылымына ғана емес, бүкіл дүниежүзілік ғылымға үлес қосқан апамыз. Бұл қазақ әйелдерінен тұңғыш рет шығып, жарып шығып, жеке шығып, жол көрсетіп, өзінің үлкен еңбегінің арқасында сол Қазақстан ғылымын дамытып, бірінші рет литология саласында жаңа ғылыми бағыт ашқан үлкен ғалым»}}.&lt;ref&gt;Ғылымнан тапқан бақытын - OKG.KZ&lt;/ref&gt; {{Дәйексөз|«Ғылым әлеміндегі әйелден шыққан Сәтбаев»}}Шөгінді жыныстар мен рудалардың ерекшелігін екшеп, зерделеген. Орталық Қазақстан мен Батыс Қазақстандағы кен орындарын ашқан. Қазақстан мен Орта Азиядан шықан ең алғашқы ғалым-геолог, литология ғылымының негізін қалаушы. &lt;ref&gt;Қазақтың тұңғыш геолог қызы кім еді? | Newsroom.kz&lt;/ref&gt;
==Ғалым жайлы жазылған кітаптар==
*  «Асыл тастар асқар тауда туады»,
*  «Ғылымда дара, өмірде дана»,
* «Патшайым десе – Патшайым».
Қазақтың біртуар ақыны [[Жұбан Молдағалиев]] «Бәйтерегі ғылымның» атты өлеңінде:
                                                   Жүдемей тағдыр салған сызға жаны,
                                                   Жетелеп өр мақсатқа ізгі арманы,
                                                   Жұмбақ әлем – ғылымда танытты атын,
                                                   Қазығұрттың қырмызы қызғалдағы...» деп жыр жолдарын арнапты. &lt;ref&gt;Ғылымнан тапқан бақытын - OKG.KZ&lt;/ref&gt;.
«Ғылымда дара, өмірде дана Патшайым» деп аталатын кітапта ғалымның әріптестері мен шәкірттерінің, достарының Патшайым Тәжібаева туралы жазған пікірлері мен естеліктері, ғалымға арнаған өлең жырлары, естелік-эсселері топтастырылған. Кітапты құрастырғандар: ҚР еңбек сіңірген қайраткері, белгілі қазақ жазушысы [[Сәбит Айтмұханұлы Досанов]] пен Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-нің оқытушысы, академик, профессор Құралай Қошқарова.&lt;ref&gt;Алматыда ғалым Патшайым Тәжібаева туралы кітап жарық көрді (inform.kz)&lt;/ref&gt; 
Алматы, Шымкент қалаларындағы, Оңтүстіктегі Қазығұрт ауданындағы үлкен көшелер, екі бірдей мектеп Патшайым Тәжібаева есімімен аталады. &lt;ref&gt;https://el.kz/news/archive/patshayym_t-zhibaeva_-_al-ash-y_geolog_-alym/&lt;/ref&gt;.
==Марапаттары==
Қазақстан Жоғарғы кеңесінің депутаты, Жоғарғы кеңес төрағасының орынбасары лауазымдарын атқарған. [[Америка]], [[Жапония]], [[Германия]], [[Венгрия]] сияқты елдердің ғылыми қауымдастығының мүшесі. Ол Халықтар достығы және [[Еңбек Қызыл Ту ордені]]мен марапатталған. &lt;ref&gt;Алматыда қазақ әйелдері арасынан шыққан тұңғыш геолог-ғалым Патшайым Тәжібаеваның 90 жылдық мерейтойы аталып өтті (inform.kz)&lt;/ref&gt; 
==Отбасы==
Жолдасы – белгілі дипломат Ахмет Аққошқаров.
Қыздары Қарлығаш және Құралай. Кіші қызы – академик Құралай Аққошқарова, ал күйеу баласы ҚР еңбек сіңірген қайраткері, белгілі қазақ жазушысы Сәбит Досанов. &lt;ref&gt;Қазақтың тұңғыш геолог қызы кім еді? | Newsroom.kz&lt;/ref&gt;.


[[Санат:1920 жылы туғандар]]
[[Санат:Қазақстан геологтары]]
[[Санат:КСРО геологтары]]
[[Санат:Қазақстан ғалымдары]]
[[Санат:КСРО ғалымдары]]
[[Санат:Қазақстан Ұлттық ғылым академиясы академиктері]]
[[Санат:КСРО Ғылым Академиясының академиктері]]
[[Санат:Геология-минералогия ғылымдарының докторлары]]
[[Санат:Қазақстан Жоғарғы Кеңесінің депутаттары]]</text>
      <sha1>rvkv4y9mwhycf9ajs77b093gnqicktu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061366</id>
      <parentid>3061362</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T10:35:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aseltengebaeva21nis</username>
        <id>116829</id>
      </contributor>
      <comment>инфо-бокс жасадым</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12009" xml:space="preserve">{{Ғалым
 |Есімі                  = Патшайым Тәжібаева
 |Шынайы есімі           = 
 |Суреті                 = 
 |Сурет ені              = 
 |Сурет тақырыбы         = 
 |Туған күні             = 1920 жыл 
 |Туған жері             = {{туғанжері|Төлеби ауданы|Төлеби ауданында}}, [[Түркістан облысы]]
 |Қайтыс болған күні     = 1991 жыл 
 |Қайтыс болған жері     = 
 |Азаматтығы             = {{USSR}} 
 |Ғылыми аясы            = [[геология]], [[литология]]  
 |Жұмыс орны             = [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы|Қазақстан ғылым академиясы]]
 |Ғылыми дәрежесі        = геология-минералогия ғылымдарының докторы, профессор
 |Ғылыми атағы           = Қазақстан Ғылым академиясының корреспондент мүшесі
 |Альма-матер            = 
 |Ғылыми жетекші         = 
 |Атақты шәкірттері      = 
 |Несімен белгілі        = [[Құмкөл]] кен орны туралы алғаш болжам жасаған. [[Орталық Қазақстан]] мен [[Батыс Қазақстан]]дағы кен орындарын ашқан. [[Литология]] ғылымының негізін қалаушы, Қазақстан мен [[Орта Азия]]дан шыққан ең алғашқы ғалым-геолог 
 |Марапаттары            = 
 |Қолтаңбасы             = 
 |Қолтаңба ені           = 
 |Сайты                  = 
 |Уикиқайнар             = 
}}

'''Тәжібаева Патшайым'''(1920 – 1991) – геология-минералогия ғылымдарының докторы (1960), профессор. [[Қазақстан Ғылым академиясы]]ның корреспондент мүшесі (1967). Негізгі ғылыми еңбектері [[Орталық Қазақстан]]ның [[шөгінді жыныстар]]ы мен [[кен тастары]]н зерттеу мәселелеріне арналған.
==Өмірі==
Ол [[1920 жылы]] қазіргі [[Төлеби ауданы]]ның [[Қарақия]] елді мекенінде дүниеге келген. Патшайымның атасы Есенқұл ел басқарған көзіқарақты, дәулетті  адам болыпты. Әкесі Тәжібай сол заманның білімді азаматы болып, [[орыс тілі]]н жетік білгендіктен үкімет жұмыстарына араласқан. Әкесі ерте қайтыс болып, жетімдіктің, жоқшылықтың тақсыретін ерте тартқан Патшайым балалар үйінде тәрбиеленген. Бауыры Лашкер екеуі сонда жүріп сауат ашып, ары қарай жетіжылдық мектепті бітіреді. Табиғатынан қайсар, алғыр мінезді Патшайымды өмірдің ащысы мен суығы шыңдай түседі.
==Білімі==
[[1936 жылы]] [[Алматы]]дағы педагогикалық училищеге түсіп, оны үш жылда аяқтайды. Бұдан соң [[Ташкент]]тегі [[Орта Азия]] мемлекеттік университетінің геология-минерология факультетіне түсіп, [[1943 жылы]] бірінші дәрежелі диплом алып шығады. [[Геолог]]-[[минеролог]] мамандығын алған Патшайым Индустрия университетінің [[кен]]-[[металлургия]] факультетіне аспирант болып қабылданып, Қазақтың Ғылым Академиясын да бітіреді. Сондай-ақ, [[1948 жылы]] Куйбышев (қазіргі [[Самара]]) қаласындағы [[университет]]тің [[физика]]-[[математика]] факультетін тәмамдайды. 

==Еңбек жолы==

Бұдан кейін белгілі ғалым, академик [[Қаныш Сәтбаев]]пен бірге [[Қазақстан]]ның [[пайдалы қазбалар]]ын, жер қойнауындағы байлықтарын ел игілігіне жарату жолында еңбектенеді. «Қарағым, ауыр  мамандықты қалаған екенсің, жер қазу, тас жинау тезек теруден ауыр» деген ұстазы Қаныш  Сәтбаевтың сөзі  оны қаймықтыра алмаса керек. Қиындықтан қашпайтынын жұмыс барысында көрсете біледі. Алғашқы еңбек жолын [[Жезқазған]]-[[Ұлытау]] аймағынан бастапты. Ұстазымен бірге тау-кен орындарын зерттейді. Жастайынан қиындыққа төзе білген Патшайым жұмысқа аса жауапкершілікпен қарап, жер қойнауының [[литология]]сын зерттеп, Қазақстандағы литология ғылымының негізін қалады және ұйымдастыра білді. Геология ғылымына өлшеусіз үлес қосумен қатар, Қазақстандағы [[мұнай]]-[[газ]] көздерін ашу мәселелері бойынша белсенді де көлемді жұмыстар жүргізеді. Еліміздегі ең мол мұнай өнімі бар [[Құмкөл]] кені туралы ең алғаш Патшайым Тәжібаева болжам жасап, оны ел игілігіне жаратуға бастамашы болған. 
==Ғылымдағы орны==
180-нен астам ғылыми еңбек жазған. [[Рентген]] лабораториясын ашқан. Ол – Қазақстанда ғана емес, [[АҚШ]], [[Жапония]], [[Канада]] сияқты ірі мемлекеттерде қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде баяндамалар жасаған танымал ғалымның бірі.{{Дәйексөз|[[Өмірзақ Сұлтанғазин]]: «Патшайым Тәжібайқызы – Қазақстан ғылымына ғана емес, бүкіл дүниежүзілік ғылымға үлес қосқан апамыз. Бұл қазақ әйелдерінен тұңғыш рет шығып, жарып шығып, жеке шығып, жол көрсетіп, өзінің үлкен еңбегінің арқасында сол Қазақстан ғылымын дамытып, бірінші рет литология саласында жаңа ғылыми бағыт ашқан үлкен ғалым»}}.&lt;ref&gt;Ғылымнан тапқан бақытын - OKG.KZ&lt;/ref&gt; {{Дәйексөз|«Ғылым әлеміндегі әйелден шыққан Сәтбаев»}}Шөгінді жыныстар мен рудалардың ерекшелігін екшеп, зерделеген. [[Орталық Қазақстан]] мен [[Батыс Қазақстан]]дағы кен орындарын ашқан. Қазақстан мен Орта Азиядан шыққан ең алғашқы ғалым-геолог, литология ғылымының негізін қалаушы. &lt;ref&gt;Қазақтың тұңғыш геолог қызы кім еді? | Newsroom.kz&lt;/ref&gt;
==Ғалым жайлы жазылған кітаптар==
*  «Асыл тастар асқар тауда туады»,
*  «Ғылымда дара, өмірде дана»,
* «Патшайым десе – Патшайым».
Қазақтың біртуар ақыны [[Жұбан Молдағалиев]] «Бәйтерегі ғылымның» атты өлеңінде:
                                                   Жүдемей тағдыр салған сызға жаны,
                                                   Жетелеп өр мақсатқа ізгі арманы,
                                                   Жұмбақ әлем – ғылымда танытты атын,
                                                   Қазығұрттың қырмызы қызғалдағы...» деп жыр жолдарын арнапты. &lt;ref&gt;Ғылымнан тапқан бақытын - OKG.KZ&lt;/ref&gt;.
«Ғылымда дара, өмірде дана Патшайым» деп аталатын кітапта ғалымның әріптестері мен шәкірттерінің, достарының Патшайым Тәжібаева туралы жазған пікірлері мен естеліктері, ғалымға арнаған өлең жырлары, естелік-эсселері топтастырылған. Кітапты құрастырғандар: ҚР еңбек сіңірген қайраткері, белгілі қазақ жазушысы [[Сәбит Айтмұханұлы Досанов]] пен Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-нің оқытушысы, академик, профессор Құралай Қошқарова.&lt;ref&gt;Алматыда ғалым Патшайым Тәжібаева туралы кітап жарық көрді (inform.kz)&lt;/ref&gt; 
Алматы, Шымкент қалаларындағы, Оңтүстіктегі Қазығұрт ауданындағы үлкен көшелер, екі бірдей мектеп Патшайым Тәжібаева есімімен аталады. &lt;ref&gt;https://el.kz/news/archive/patshayym_t-zhibaeva_-_al-ash-y_geolog_-alym/&lt;/ref&gt;.
==Марапаттары==
Қазақстан Жоғарғы кеңесінің депутаты, Жоғарғы кеңес төрағасының орынбасары лауазымдарын атқарған. [[Америка]], [[Жапония]], [[Германия]], [[Венгрия]] сияқты елдердің ғылыми қауымдастығының мүшесі. Ол Халықтар достығы және [[Еңбек Қызыл Ту ордені]]мен марапатталған. &lt;ref&gt;Алматыда қазақ әйелдері арасынан шыққан тұңғыш геолог-ғалым Патшайым Тәжібаеваның 90 жылдық мерейтойы аталып өтті (inform.kz)&lt;/ref&gt; 
==Отбасы==
Жолдасы – белгілі дипломат Ахмет Аққошқаров.
Қыздары Қарлығаш және Құралай. Кіші қызы – академик Құралай Аққошқарова, ал күйеу баласы ҚР еңбек сіңірген қайраткері, белгілі қазақ жазушысы Сәбит Досанов. &lt;ref&gt;Қазақтың тұңғыш геолог қызы кім еді? | Newsroom.kz&lt;/ref&gt;.


[[Санат:1920 жылы туғандар]]
[[Санат:Қазақстан геологтары]]
[[Санат:КСРО геологтары]]
[[Санат:Қазақстан ғалымдары]]
[[Санат:КСРО ғалымдары]]
[[Санат:Қазақстан Ұлттық ғылым академиясы академиктері]]
[[Санат:КСРО Ғылым Академиясының академиктері]]
[[Санат:Геология-минералогия ғылымдарының докторлары]]
[[Санат:Қазақстан Жоғарғы Кеңесінің депутаттары]]</text>
      <sha1>fyxlhixv4nxf69xdlg74a8wmb4sze9b</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061367</id>
      <parentid>3061366</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T10:37:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aseltengebaeva21nis</username>
        <id>116829</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>санатты реттедім</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12028" xml:space="preserve">{{Ғалым
 |Есімі                  = Патшайым Тәжібаева
 |Шынайы есімі           = 
 |Суреті                 = 
 |Сурет ені              = 
 |Сурет тақырыбы         = 
 |Туған күні             = 1920 жыл 
 |Туған жері             = {{туғанжері|Төлеби ауданы|Төлеби ауданында}}, [[Түркістан облысы]]
 |Қайтыс болған күні     = 1991 жыл 
 |Қайтыс болған жері     = 
 |Азаматтығы             = {{USSR}} 
 |Ғылыми аясы            = [[геология]], [[литология]]  
 |Жұмыс орны             = [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы|Қазақстан ғылым академиясы]]
 |Ғылыми дәрежесі        = геология-минералогия ғылымдарының докторы, профессор
 |Ғылыми атағы           = Қазақстан Ғылым академиясының корреспондент мүшесі
 |Альма-матер            = 
 |Ғылыми жетекші         = 
 |Атақты шәкірттері      = 
 |Несімен белгілі        = [[Құмкөл]] кен орны туралы алғаш болжам жасаған. [[Орталық Қазақстан]] мен [[Батыс Қазақстан]]дағы кен орындарын ашқан. [[Литология]] ғылымының негізін қалаушы, Қазақстан мен [[Орта Азия]]дан шыққан ең алғашқы ғалым-геолог 
 |Марапаттары            = 
 |Қолтаңбасы             = 
 |Қолтаңба ені           = 
 |Сайты                  = 
 |Уикиқайнар             = 
}}

'''Тәжібаева Патшайым'''(1920 – 1991) – геология-минералогия ғылымдарының докторы (1960), профессор. [[Қазақстан Ғылым академиясы]]ның корреспондент мүшесі (1967). Негізгі ғылыми еңбектері [[Орталық Қазақстан]]ның [[шөгінді жыныстар]]ы мен [[кен тастары]]н зерттеу мәселелеріне арналған.
==Өмірі==
Ол [[1920 жылы]] қазіргі [[Төлеби ауданы]]ның [[Қарақия]] елді мекенінде дүниеге келген. Патшайымның атасы Есенқұл ел басқарған көзіқарақты, дәулетті  адам болыпты. Әкесі Тәжібай сол заманның білімді азаматы болып, [[орыс тілі]]н жетік білгендіктен үкімет жұмыстарына араласқан. Әкесі ерте қайтыс болып, жетімдіктің, жоқшылықтың тақсыретін ерте тартқан Патшайым балалар үйінде тәрбиеленген. Бауыры Лашкер екеуі сонда жүріп сауат ашып, ары қарай жетіжылдық мектепті бітіреді. Табиғатынан қайсар, алғыр мінезді Патшайымды өмірдің ащысы мен суығы шыңдай түседі.
==Білімі==
[[1936 жылы]] [[Алматы]]дағы педагогикалық училищеге түсіп, оны үш жылда аяқтайды. Бұдан соң [[Ташкент]]тегі [[Орта Азия]] мемлекеттік университетінің геология-минерология факультетіне түсіп, [[1943 жылы]] бірінші дәрежелі диплом алып шығады. [[Геолог]]-[[минеролог]] мамандығын алған Патшайым Индустрия университетінің [[кен]]-[[металлургия]] факультетіне аспирант болып қабылданып, Қазақтың Ғылым Академиясын да бітіреді. Сондай-ақ, [[1948 жылы]] Куйбышев (қазіргі [[Самара]]) қаласындағы [[университет]]тің [[физика]]-[[математика]] факультетін тәмамдайды. 

==Еңбек жолы==

Бұдан кейін белгілі ғалым, академик [[Қаныш Сәтбаев]]пен бірге [[Қазақстан]]ның [[пайдалы қазбалар]]ын, жер қойнауындағы байлықтарын ел игілігіне жарату жолында еңбектенеді. «Қарағым, ауыр  мамандықты қалаған екенсің, жер қазу, тас жинау тезек теруден ауыр» деген ұстазы Қаныш  Сәтбаевтың сөзі  оны қаймықтыра алмаса керек. Қиындықтан қашпайтынын жұмыс барысында көрсете біледі. Алғашқы еңбек жолын [[Жезқазған]]-[[Ұлытау]] аймағынан бастапты. Ұстазымен бірге тау-кен орындарын зерттейді. Жастайынан қиындыққа төзе білген Патшайым жұмысқа аса жауапкершілікпен қарап, жер қойнауының [[литология]]сын зерттеп, Қазақстандағы литология ғылымының негізін қалады және ұйымдастыра білді. Геология ғылымына өлшеусіз үлес қосумен қатар, Қазақстандағы [[мұнай]]-[[газ]] көздерін ашу мәселелері бойынша белсенді де көлемді жұмыстар жүргізеді. Еліміздегі ең мол мұнай өнімі бар [[Құмкөл]] кені туралы ең алғаш Патшайым Тәжібаева болжам жасап, оны ел игілігіне жаратуға бастамашы болған. 
==Ғылымдағы орны==
180-нен астам ғылыми еңбек жазған. [[Рентген]] лабораториясын ашқан. Ол – Қазақстанда ғана емес, [[АҚШ]], [[Жапония]], [[Канада]] сияқты ірі мемлекеттерде қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде баяндамалар жасаған танымал ғалымның бірі.{{Дәйексөз|[[Өмірзақ Сұлтанғазин]]: «Патшайым Тәжібайқызы – Қазақстан ғылымына ғана емес, бүкіл дүниежүзілік ғылымға үлес қосқан апамыз. Бұл қазақ әйелдерінен тұңғыш рет шығып, жарып шығып, жеке шығып, жол көрсетіп, өзінің үлкен еңбегінің арқасында сол Қазақстан ғылымын дамытып, бірінші рет литология саласында жаңа ғылыми бағыт ашқан үлкен ғалым»}}.&lt;ref&gt;Ғылымнан тапқан бақытын - OKG.KZ&lt;/ref&gt; {{Дәйексөз|«Ғылым әлеміндегі әйелден шыққан Сәтбаев»}}Шөгінді жыныстар мен рудалардың ерекшелігін екшеп, зерделеген. [[Орталық Қазақстан]] мен [[Батыс Қазақстан]]дағы кен орындарын ашқан. Қазақстан мен Орта Азиядан шыққан ең алғашқы ғалым-геолог, литология ғылымының негізін қалаушы. &lt;ref&gt;Қазақтың тұңғыш геолог қызы кім еді? | Newsroom.kz&lt;/ref&gt;
==Ғалым жайлы жазылған кітаптар==
*  «Асыл тастар асқар тауда туады»,
*  «Ғылымда дара, өмірде дана»,
* «Патшайым десе – Патшайым».
Қазақтың біртуар ақыны [[Жұбан Молдағалиев]] «Бәйтерегі ғылымның» атты өлеңінде:
                                                   Жүдемей тағдыр салған сызға жаны,
                                                   Жетелеп өр мақсатқа ізгі арманы,
                                                   Жұмбақ әлем – ғылымда танытты атын,
                                                   Қазығұрттың қырмызы қызғалдағы...» деп жыр жолдарын арнапты. &lt;ref&gt;Ғылымнан тапқан бақытын - OKG.KZ&lt;/ref&gt;.
«Ғылымда дара, өмірде дана Патшайым» деп аталатын кітапта ғалымның әріптестері мен шәкірттерінің, достарының Патшайым Тәжібаева туралы жазған пікірлері мен естеліктері, ғалымға арнаған өлең жырлары, естелік-эсселері топтастырылған. Кітапты құрастырғандар: ҚР еңбек сіңірген қайраткері, белгілі қазақ жазушысы [[Сәбит Айтмұханұлы Досанов]] пен Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-нің оқытушысы, академик, профессор Құралай Қошқарова.&lt;ref&gt;Алматыда ғалым Патшайым Тәжібаева туралы кітап жарық көрді (inform.kz)&lt;/ref&gt; 
Алматы, Шымкент қалаларындағы, Оңтүстіктегі Қазығұрт ауданындағы үлкен көшелер, екі бірдей мектеп Патшайым Тәжібаева есімімен аталады. &lt;ref&gt;https://el.kz/news/archive/patshayym_t-zhibaeva_-_al-ash-y_geolog_-alym/&lt;/ref&gt;.
==Марапаттары==
Қазақстан Жоғарғы кеңесінің депутаты, Жоғарғы кеңес төрағасының орынбасары лауазымдарын атқарған. [[Америка]], [[Жапония]], [[Германия]], [[Венгрия]] сияқты елдердің ғылыми қауымдастығының мүшесі. Ол Халықтар достығы және [[Еңбек Қызыл Ту ордені]]мен марапатталған. &lt;ref&gt;Алматыда қазақ әйелдері арасынан шыққан тұңғыш геолог-ғалым Патшайым Тәжібаеваның 90 жылдық мерейтойы аталып өтті (inform.kz)&lt;/ref&gt; 
==Отбасы==
Жолдасы – белгілі дипломат Ахмет Аққошқаров.
Қыздары Қарлығаш және Құралай. Кіші қызы – академик Құралай Аққошқарова, ал күйеу баласы ҚР еңбек сіңірген қайраткері, белгілі қазақ жазушысы Сәбит Досанов. &lt;ref&gt;Қазақтың тұңғыш геолог қызы кім еді? | Newsroom.kz&lt;/ref&gt;.


[[Санат:1920 жылы туғандар]]
[[Санат:Қазақстан геологтары]]
[[Санат:КСРО геологтары]]
[[Санат:Қазақстан ғалымдары]]
[[Санат:КСРО ғалымдары]]
[[Санат:Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталғандар]]
[[Санат:Қазақстан Ғылым Академиясының корреспондент мүшелері]]
[[Санат:Геология-минералогия ғылымдарының докторлары]]
[[Санат:Қазақстан Жоғарғы Кеңесінің депутаттары]]</text>
      <sha1>b7pc3i9p9izmqbch4rpvdq1qlkvkr7x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061369</id>
      <parentid>3061367</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T10:42:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aseltengebaeva21nis</username>
        <id>116829</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */ инфо-боксқа сурет қостым. Суретті орыс википедиясынан алдым.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12068" xml:space="preserve">{{Ғалым
 |Есімі                  = Патшайым Тәжібаева
 |Шынайы есімі           = 
 |Суреті                 = Патшайым_Тәжібаева.jpg
 |Сурет ені              = 
 |Сурет тақырыбы         = 
 |Туған күні             = 1920 жыл 
 |Туған жері             = {{туғанжері|Төлеби ауданы|Төлеби ауданында}}, [[Түркістан облысы]]
 |Қайтыс болған күні     = 1991 жыл 
 |Қайтыс болған жері     = 
 |Азаматтығы             = {{USSR}} 
 |Ғылыми аясы            = [[геология]], [[литология]]  
 |Жұмыс орны             = [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы|Қазақстан ғылым академиясы]]
 |Ғылыми дәрежесі        = геология-минералогия ғылымдарының докторы, профессор
 |Ғылыми атағы           = Қазақстан Ғылым академиясының корреспондент мүшесі
 |Альма-матер            = 
 |Ғылыми жетекші         = 
 |Атақты шәкірттері      = 
 |Несімен белгілі        = [[Құмкөл]] кен орны туралы алғаш болжам жасаған. [[Орталық Қазақстан]] мен [[Батыс Қазақстан]]дағы кен орындарын ашқан. [[Литология]] ғылымының негізін қалаушы, Қазақстан мен [[Орта Азия]]дан шыққан ең алғашқы ғалым-геолог 
 |Марапаттары            = 
 |Қолтаңбасы             = 
 |Қолтаңба ені           = 
 |Сайты                  = 
 |Уикиқайнар             = 
}}

'''Тәжібаева Патшайым'''(1920 – 1991) – геология-минералогия ғылымдарының докторы (1960), профессор. [[Қазақстан Ғылым академиясы]]ның корреспондент мүшесі (1967). Негізгі ғылыми еңбектері [[Орталық Қазақстан]]ның [[шөгінді жыныстар]]ы мен [[кен тастары]]н зерттеу мәселелеріне арналған.

==Өмірі==
Ол [[1920 жылы]] қазіргі [[Төлеби ауданы]]ның [[Қарақия]] елді мекенінде дүниеге келген. Патшайымның атасы Есенқұл ел басқарған көзіқарақты, дәулетті  адам болыпты. Әкесі Тәжібай сол заманның білімді азаматы болып, [[орыс тілі]]н жетік білгендіктен үкімет жұмыстарына араласқан. Әкесі ерте қайтыс болып, жетімдіктің, жоқшылықтың тақсыретін ерте тартқан Патшайым балалар үйінде тәрбиеленген. Бауыры Лашкер екеуі сонда жүріп сауат ашып, ары қарай жетіжылдық мектепті бітіреді. Табиғатынан қайсар, алғыр мінезді Патшайымды өмірдің ащысы мен суығы шыңдай түседі.
==Білімі==
[[1936 жылы]] [[Алматы]]дағы педагогикалық училищеге түсіп, оны үш жылда аяқтайды. Бұдан соң [[Ташкент]]тегі [[Орта Азия]] мемлекеттік университетінің геология-минерология факультетіне түсіп, [[1943 жылы]] бірінші дәрежелі диплом алып шығады. [[Геолог]]-[[минеролог]] мамандығын алған Патшайым Индустрия университетінің [[кен]]-[[металлургия]] факультетіне аспирант болып қабылданып, Қазақтың Ғылым Академиясын да бітіреді. Сондай-ақ, [[1948 жылы]] Куйбышев (қазіргі [[Самара]]) қаласындағы [[университет]]тің [[физика]]-[[математика]] факультетін тәмамдайды. 

==Еңбек жолы==

Бұдан кейін белгілі ғалым, академик [[Қаныш Сәтбаев]]пен бірге [[Қазақстан]]ның [[пайдалы қазбалар]]ын, жер қойнауындағы байлықтарын ел игілігіне жарату жолында еңбектенеді. «Қарағым, ауыр  мамандықты қалаған екенсің, жер қазу, тас жинау тезек теруден ауыр» деген ұстазы Қаныш  Сәтбаевтың сөзі  оны қаймықтыра алмаса керек. Қиындықтан қашпайтынын жұмыс барысында көрсете біледі. Алғашқы еңбек жолын [[Жезқазған]]-[[Ұлытау]] аймағынан бастапты. Ұстазымен бірге тау-кен орындарын зерттейді. Жастайынан қиындыққа төзе білген Патшайым жұмысқа аса жауапкершілікпен қарап, жер қойнауының [[литология]]сын зерттеп, Қазақстандағы литология ғылымының негізін қалады және ұйымдастыра білді. Геология ғылымына өлшеусіз үлес қосумен қатар, Қазақстандағы [[мұнай]]-[[газ]] көздерін ашу мәселелері бойынша белсенді де көлемді жұмыстар жүргізеді. Еліміздегі ең мол мұнай өнімі бар [[Құмкөл]] кені туралы ең алғаш Патшайым Тәжібаева болжам жасап, оны ел игілігіне жаратуға бастамашы болған. 
==Ғылымдағы орны==
180-нен астам ғылыми еңбек жазған. [[Рентген]] лабораториясын ашқан. Ол – Қазақстанда ғана емес, [[АҚШ]], [[Жапония]], [[Канада]] сияқты ірі мемлекеттерде қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде баяндамалар жасаған танымал ғалымның бірі.{{Дәйексөз|[[Өмірзақ Сұлтанғазин]]: «Патшайым Тәжібайқызы – Қазақстан ғылымына ғана емес, бүкіл дүниежүзілік ғылымға үлес қосқан апамыз. Бұл қазақ әйелдерінен тұңғыш рет шығып, жарып шығып, жеке шығып, жол көрсетіп, өзінің үлкен еңбегінің арқасында сол Қазақстан ғылымын дамытып, бірінші рет литология саласында жаңа ғылыми бағыт ашқан үлкен ғалым»}}.&lt;ref&gt;Ғылымнан тапқан бақытын - OKG.KZ&lt;/ref&gt; {{Дәйексөз|«Ғылым әлеміндегі әйелден шыққан Сәтбаев»}}Шөгінді жыныстар мен рудалардың ерекшелігін екшеп, зерделеген. [[Орталық Қазақстан]] мен [[Батыс Қазақстан]]дағы кен орындарын ашқан. Қазақстан мен Орта Азиядан шыққан ең алғашқы ғалым-геолог, литология ғылымының негізін қалаушы. &lt;ref&gt;Қазақтың тұңғыш геолог қызы кім еді? | Newsroom.kz&lt;/ref&gt;
==Ғалым жайлы жазылған кітаптар==
*  «Асыл тастар асқар тауда туады»,
*  «Ғылымда дара, өмірде дана»,
* «Патшайым десе – Патшайым».
Қазақтың біртуар ақыны [[Жұбан Молдағалиев]] «Бәйтерегі ғылымның» атты өлеңінде:
                                                   Жүдемей тағдыр салған сызға жаны,
                                                   Жетелеп өр мақсатқа ізгі арманы,
                                                   Жұмбақ әлем – ғылымда танытты атын,
                                                   Қазығұрттың қырмызы қызғалдағы...» деп жыр жолдарын арнапты. &lt;ref&gt;Ғылымнан тапқан бақытын - OKG.KZ&lt;/ref&gt;.
«Ғылымда дара, өмірде дана Патшайым» деп аталатын кітапта ғалымның әріптестері мен шәкірттерінің, достарының Патшайым Тәжібаева туралы жазған пікірлері мен естеліктері, ғалымға арнаған өлең жырлары, естелік-эсселері топтастырылған. Кітапты құрастырғандар: ҚР еңбек сіңірген қайраткері, белгілі қазақ жазушысы [[Сәбит Айтмұханұлы Досанов]] пен Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-нің оқытушысы, академик, профессор Құралай Қошқарова.&lt;ref&gt;Алматыда ғалым Патшайым Тәжібаева туралы кітап жарық көрді (inform.kz)&lt;/ref&gt; 
Алматы, Шымкент қалаларындағы, Оңтүстіктегі Қазығұрт ауданындағы үлкен көшелер, екі бірдей мектеп Патшайым Тәжібаева есімімен аталады. &lt;ref&gt;https://el.kz/news/archive/patshayym_t-zhibaeva_-_al-ash-y_geolog_-alym/&lt;/ref&gt;.
==Марапаттары==
Қазақстан Жоғарғы кеңесінің депутаты, Жоғарғы кеңес төрағасының орынбасары лауазымдарын атқарған. [[Америка]], [[Жапония]], [[Германия]], [[Венгрия]] сияқты елдердің ғылыми қауымдастығының мүшесі. Ол Халықтар достығы және [[Еңбек Қызыл Ту ордені]]мен марапатталған. &lt;ref&gt;Алматыда қазақ әйелдері арасынан шыққан тұңғыш геолог-ғалым Патшайым Тәжібаеваның 90 жылдық мерейтойы аталып өтті (inform.kz)&lt;/ref&gt; 
==Отбасы==
Жолдасы – белгілі дипломат Ахмет Аққошқаров.
Қыздары Қарлығаш және Құралай. Кіші қызы – академик Құралай Аққошқарова, ал күйеу баласы ҚР еңбек сіңірген қайраткері, белгілі қазақ жазушысы Сәбит Досанов. &lt;ref&gt;Қазақтың тұңғыш геолог қызы кім еді? | Newsroom.kz&lt;/ref&gt;.


[[Санат:1920 жылы туғандар]]
[[Санат:Қазақстан геологтары]]
[[Санат:КСРО геологтары]]
[[Санат:Қазақстан ғалымдары]]
[[Санат:КСРО ғалымдары]]
[[Санат:Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталғандар]]
[[Санат:Қазақстан Ғылым Академиясының корреспондент мүшелері]]
[[Санат:Геология-минералогия ғылымдарының докторлары]]
[[Санат:Қазақстан Жоғарғы Кеңесінің депутаттары]]</text>
      <sha1>f98pqykieadfboxntdsxmoo3822u7dl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061370</id>
      <parentid>3061369</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T10:53:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aseltengebaeva21nis</username>
        <id>116829</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12095" xml:space="preserve">{{Ғалым
 |Есімі                  = Патшайым Тәжібаева
 |Шынайы есімі           = 
 |Суреті                 = Патшайым_Тәжібаева.jpg
 |Сурет ені              = 
 |Сурет тақырыбы         = 
 |Туған күні             = 1920 жыл 
 |Туған жері             = {{туғанжері|Төлеби ауданы|Төлеби ауданында}}, [[Түркістан облысы]]
 |Қайтыс болған күні     = 1991 жыл 
 |Қайтыс болған жері     = 
 |Азаматтығы             = {{USSR}} 
 |Ғылыми аясы            = [[геология]], [[литология]]  
 |Жұмыс орны             = [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы|Қазақстан ғылым академиясы]]
 |Ғылыми дәрежесі        = геология-минералогия ғылымдарының докторы, профессор
 |Ғылыми атағы           = Қазақстан Ғылым академиясының корреспондент мүшесі
 |Альма-матер            = 
 |Ғылыми жетекші         = 
 |Атақты шәкірттері      = 
 |Несімен белгілі        = [[Құмкөл]] кен орны туралы алғаш болжам жасаған. [[Орталық Қазақстан]] мен [[Батыс Қазақстан]]дағы кен орындарын ашқан. [[Литология]] ғылымының негізін қалаушы, Қазақстан мен [[Орта Азия]]дан шыққан ең алғашқы ғалым-геолог 
 |Марапаттары            = 
 |Қолтаңбасы             = 
 |Қолтаңба ені           = 
 |Сайты                  = 
 |Уикиқайнар             = 
}}

'''Тәжібаева Патшайым'''(1920 – 1991) – геология-минералогия ғылымдарының докторы (1960), профессор. [[Қазақстан Ғылым академиясы]]ның корреспондент мүшесі (1967). Негізгі ғылыми еңбектері [[Орталық Қазақстан]]ның [[шөгінді жыныстар]]ы мен [[кен тастары]]н зерттеу мәселелеріне арналған.

==Өмірі==
Ол [[1920 жылы]] қазіргі [[Төлеби ауданы]]ның [[Қарақия]] елді мекенінде дүниеге келген. Патшайымның атасы Есенқұл ел басқарған көзіқарақты, дәулетті  адам болыпты. Әкесі Тәжібай сол заманның білімді азаматы болып, [[орыс тілі]]н жетік білгендіктен үкімет жұмыстарына араласқан. Әкесі ерте қайтыс болып, жетімдіктің, жоқшылықтың тақсыретін ерте тартқан Патшайым балалар үйінде тәрбиеленген. Бауыры Лашкер екеуі сонда жүріп сауат ашып, ары қарай жетіжылдық мектепті бітіреді. Табиғатынан қайсар, алғыр мінезді Патшайымды өмірдің ащысы мен суығы шыңдай түседі.
==Білімі==
[[1936 жылы]] [[Алматы]]дағы педагогикалық училищеге түсіп, оны үш жылда аяқтайды. Бұдан соң [[Ташкент]]тегі [[Орта Азия]] мемлекеттік университетінің геология-минерология факультетіне түсіп, [[1943 жылы]] бірінші дәрежелі диплом алып шығады. [[Геолог]]-[[минеролог]] мамандығын алған Патшайым Индустрия университетінің [[кен]]-[[металлургия]] факультетіне аспирант болып қабылданып, Қазақтың Ғылым Академиясын да бітіреді. Сондай-ақ, [[1948 жылы]] Куйбышев (қазіргі [[Самара]]) қаласындағы [[университет]]тің [[физика]]-[[математика]] факультетін тәмамдайды. 

==Еңбек жолы==

Бұдан кейін белгілі ғалым, академик [[Қаныш Сәтбаев]]пен бірге [[Қазақстан]]ның [[пайдалы қазбалар]]ын, жер қойнауындағы байлықтарын ел игілігіне жарату жолында еңбектенеді. «Қарағым, ауыр  мамандықты қалаған екенсің, жер қазу, тас жинау тезек теруден ауыр» деген ұстазы Қаныш  Сәтбаевтың сөзі  оны қаймықтыра алмаса керек. Қиындықтан қашпайтынын жұмыс барысында көрсете біледі. Алғашқы еңбек жолын [[Жезқазған]]-[[Ұлытау]] аймағынан бастапты. Ұстазымен бірге тау-кен орындарын зерттейді. Жастайынан қиындыққа төзе білген Патшайым жұмысқа аса жауапкершілікпен қарап, жер қойнауының [[литология]]сын зерттеп, Қазақстандағы литология ғылымының негізін қалады және ұйымдастыра білді. Геология ғылымына өлшеусіз үлес қосумен қатар, Қазақстандағы [[мұнай]]-[[газ]] көздерін ашу мәселелері бойынша белсенді де көлемді жұмыстар жүргізеді. Еліміздегі ең мол мұнай өнімі бар [[Құмкөл]] кені туралы ең алғаш Патшайым Тәжібаева болжам жасап, оны ел игілігіне жаратуға бастамашы болған. 
==Ғылымдағы орны==
180-нен астам ғылыми еңбек жазған. [[Рентген]] лабораториясын ашқан. Ол – Қазақстанда ғана емес, [[АҚШ]], [[Жапония]], [[Канада]] сияқты ірі мемлекеттерде қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде баяндамалар жасаған танымал ғалымның бірі.{{Дәйексөз|[[Өмірзақ Сұлтанғазин]]: «Патшайым Тәжібайқызы – Қазақстан ғылымына ғана емес, бүкіл дүниежүзілік ғылымға үлес қосқан апамыз. Бұл қазақ әйелдерінен тұңғыш рет шығып, жарып шығып, жеке шығып, жол көрсетіп, өзінің үлкен еңбегінің арқасында сол Қазақстан ғылымын дамытып, бірінші рет литология саласында жаңа ғылыми бағыт ашқан үлкен ғалым»}}.&lt;ref&gt;Ғылымнан тапқан бақытын - OKG.KZ&lt;/ref&gt; {{Дәйексөз|«Ғылым әлеміндегі әйелден шыққан Сәтбаев»}}Шөгінді жыныстар мен рудалардың ерекшелігін екшеп, зерделеген. [[Орталық Қазақстан]] мен [[Батыс Қазақстан]]дағы кен орындарын ашқан. Қазақстан мен Орта Азиядан шыққан ең алғашқы ғалым-геолог, литология ғылымының негізін қалаушы. &lt;ref&gt;Қазақтың тұңғыш геолог қызы кім еді? | Newsroom.kz&lt;/ref&gt;
==Ғалым жайлы жазылған кітаптар==
*  «Асыл тастар асқар тауда туады»,
*  «Ғылымда дара, өмірде дана»,
* «Патшайым десе – Патшайым».
Қазақтың біртуар ақыны [[Жұбан Молдағалиев]] «Бәйтерегі ғылымның» атты өлеңінде:
                                                   Жүдемей тағдыр салған сызға жаны,
                                                   Жетелеп өр мақсатқа ізгі арманы,
                                                   Жұмбақ әлем – ғылымда танытты атын,
                                                   Қазығұрттың қырмызы қызғалдағы...» деп жыр жолдарын арнапты. &lt;ref&gt;Ғылымнан тапқан бақытын - OKG.KZ&lt;/ref&gt;.
«Ғылымда дара, өмірде дана Патшайым» деп аталатын кітапта ғалымның әріптестері мен шәкірттерінің, достарының Патшайым Тәжібаева туралы жазған пікірлері мен естеліктері, ғалымға арнаған өлең жырлары, естелік-эсселері топтастырылған. Кітапты құрастырғандар: ҚР еңбек сіңірген қайраткері, белгілі қазақ жазушысы [[Сәбит Айтмұханұлы Досанов]] пен Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-нің оқытушысы, академик, профессор Құралай Қошқарова.&lt;ref&gt;Алматыда ғалым Патшайым Тәжібаева туралы кітап жарық көрді (inform.kz)&lt;/ref&gt; 
Алматы, Шымкент қалаларындағы, Оңтүстіктегі Қазығұрт ауданындағы үлкен көшелер, екі бірдей мектеп Патшайым Тәжібаева есімімен аталады. &lt;ref&gt;https://el.kz/news/archive/patshayym_t-zhibaeva_-_al-ash-y_geolog_-alym/&lt;/ref&gt;.
==Марапаттары==
Қазақстан Жоғарғы кеңесінің депутаты, Жоғарғы кеңес төрағасының орынбасары лауазымдарын атқарған. [[Америка]], [[Жапония]], [[Германия]], [[Венгрия]] сияқты елдердің ғылыми қауымдастығының мүшесі. Ол Халықтар достығы және [[Еңбек Қызыл Ту ордені]]мен марапатталған. &lt;ref&gt;Алматыда қазақ әйелдері арасынан шыққан тұңғыш геолог-ғалым Патшайым Тәжібаеваның 90 жылдық мерейтойы аталып өтті (inform.kz)&lt;/ref&gt; 
==Отбасы==
Жолдасы – белгілі дипломат Ахмет Аққошқаров.
Қыздары Қарлығаш және Құралай. Кіші қызы – академик Құралай Аққошқарова, ал күйеу баласы ҚР еңбек сіңірген қайраткері, белгілі қазақ жазушысы Сәбит Досанов. &lt;ref&gt;Қазақтың тұңғыш геолог қызы кім еді? | Newsroom.kz&lt;/ref&gt;.
==Дереккөздер==


[[Санат:1920 жылы туғандар]]
[[Санат:Қазақстан геологтары]]
[[Санат:КСРО геологтары]]
[[Санат:Қазақстан ғалымдары]]
[[Санат:КСРО ғалымдары]]
[[Санат:Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталғандар]]
[[Санат:Қазақстан Ғылым Академиясының корреспондент мүшелері]]
[[Санат:Геология-минералогия ғылымдарының докторлары]]
[[Санат:Қазақстан Жоғарғы Кеңесінің депутаттары]]</text>
      <sha1>pc31mhbzl3zokfsh4pyokrejcxyokj3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Төрткүл (Ордабасы ауданы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31652</id>
    <revision>
      <id>3061126</id>
      <parentid>3045063</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T13:45:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4252" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Төрткүл
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =  
   |lat_deg =42 |lat_min =55|lat_sec = 42
   |lon_deg =68|lon_min = 56|lon_sec =56
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Түркістан облысы
|кестедегі облыс         = Түркістан облысы{{!}}Түркістан
|ауданы                  = Ордабасы ауданы
|кестедегі аудан         = Ордабасы ауданы{{!}}Ордабасы 
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Төрткөл ауылдық округі{{!}}Төрткөл 
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                =6762
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Төрткүл}}
'''Төрткүл''' (2018 жылға дейін — Төрткөл&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V18U0004575 Оңтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық бірлігін қайта атау туралы]&lt;/ref&gt;) — [[Түркістан облысы]] [[Ордабасы ауданы]]ндағы ауыл, [[Төрткөл ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы – [[Темірлан]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 48 км жерде.

== Халқы ==
[[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 5991 адам (3016 ер адам және 2975 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 6762 адамды (3366 ер адам және 3396 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
[[1962 жыл]]ы құрылған Кеңес Одағының Батыры Қарсыбай Сыпатаев атындағы және [[1978 жыл]]ы құрылған “Көкарал” мақта өсіретін кеңшардың орталығы болды. Кеңшар негізінде Төрткүлде және округке қарасты ауылдарда мақта шаруашылығымен айналысатын &quot;Ізбасар&quot; ЖШС, &quot;Қызылту&quot;, &quot;Саға&quot;, &quot;Иген&quot; ӨК-тері құрылды. Төрткүлде Қарсыбай Сыпатаевқа ескерткіш-мүсін орнатылған.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
  
{{Ордабасы ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Ордабасы ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>muf418qp1vudkmodc76b3whw8fkrgo4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кепкен</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33483</id>
    <revision>
      <id>3061324</id>
      <parentid>2489297</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T08:24:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2826" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі                     = Тау сілемі 
 |Атауы                =Кепкен тауы  
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет             =     
  |Сурет ені     = 
  |Сурет атауы                =      
  |lat_dir = |lat_deg =  |lat_min =  |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg =  |lon_min =  |lon_sec =  
  |region                 =  
  |CoordScale             = 
 |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]]   
  |Тау жүйесі         =    [[Ешкіөлмес (Сарыарқа)|Ешкіөлмес]] тауы
 |Пайда болған кезеңі     = [[Девон кезеңі|Девон]]    
 |Аумағы                 =  
  |Ұзындығы                  = 2 
  |Ені                 =  0,7 
 |Ең биік шыңы      = 
  |Биіктігі                 =  812
 |Карта                   = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     =  Қазақстан Қарағанды облысы
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты = 
}}

'''Кепкен''' – [[Ешкіөлмес (Сарыарқа)|Ешкіөлмес]] тауының шығысындағы шоқылы тау.

== Географиялық орны ==
[[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]] [[Ақжал (Қарағанды облысы)|Ақжал кентінің]] солтүстік-батысында 42 км жерде орналасқан. Солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай 2 км-ге созылып жатыр, енді жері 0,7 м. Абсолюттік биіктігі 812 м, салыстырмалы биіктігі 62 м.

== Жер бедері ==
Көлбеу келген беткейлерінде тау жартастары жер бетіне шығып жатыр. Солтүстік беткейінде қорымтастардың мол үйіндісі бар.

== Геологиялық құрылымы ==
[[Девон кезеңі|Девон]] жүйесінің ортаңғы және төменгі бөлігінің жыныстарынан түзілген.

== Өсімдігі ==
Тауалдының нашар дамыған қоңыр топырағында жусан, боз, бетеге, бұталар өседі. Жазғы жайылымдық пен мал қыстатуға пайдаланылады.&lt;ref&gt;[[Қазақ энциклопедиясы]]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қарағанды облысы таулары]]
[[Санат:Шет ауданы географиясы]]</text>
      <sha1>lfd36eubd0rf1uoir8rjb1kkult1v3y</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061330</id>
      <parentid>3061324</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T08:39:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2884" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі                     = Тау сілемі 
 |Атауы                =Кепкен тауы  
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет             =     
  |Сурет ені     = 
  |Сурет атауы                =      
  |lat_dir = |lat_deg = 47 |lat_min = 54 |lat_sec =54 
  |lon_dir = |lon_deg = 73 |lon_min = 30 |lon_sec =46  
  |region                 =  
  |CoordScale             = 
 |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]]   
  |Тау жүйесі         =    [[Ешкіөлмес (тау, Қарағанды облысы)|Ешкіөлмес]] тауы
 |Пайда болған кезеңі     = [[Девон кезеңі|Девон]]    
 |Аумағы                 =  
  |Ұзындығы                  = 2 
  |Ені                 =  0,7 
 |Ең биік шыңы      = 
  |Биіктігі                 =  812
 |Карта                   = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     =  Қазақстан Қарағанды облысы
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты = 
}}

'''Кепкен''' – [[Ешкіөлмес (тау, Қарағанды облысы)|Ешкіөлмес]] тауының шығысындағы шоқылы тау.

== Географиялық орны ==
[[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]] [[Ақжал (Қарағанды облысы)|Ақжал кентінің]] солтүстік-батысында 42 км жерде орналасқан. Солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай 2 км-ге созылып жатыр, енді жері 0,7 м. Абсолюттік биіктігі 812 м, салыстырмалы биіктігі 62 м.

== Жер бедері ==
Көлбеу келген беткейлерінде тау жартастары жер бетіне шығып жатыр. Солтүстік беткейінде қорымтастардың мол үйіндісі бар.

== Геологиялық құрылымы ==
[[Девон кезеңі|Девон]] жүйесінің ортаңғы және төменгі бөлігінің жыныстарынан түзілген.

== Өсімдігі ==
Тауалдының нашар дамыған қоңыр топырағында жусан, боз, бетеге, бұталар өседі. Жазғы жайылымдық пен мал қыстатуға пайдаланылады.&lt;ref&gt;[[Қазақ энциклопедиясы]]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қарағанды облысы таулары]]
[[Санат:Шет ауданы географиясы]]</text>
      <sha1>qmlpzbige2rznqnz59s19yfox6b9mpp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Айдарлы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>34547</id>
    <revision>
      <id>3061257</id>
      <parentid>2756719</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T19:09:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1455" xml:space="preserve">'''Айдарлы:'''

'''Елді мекендер:'''

* [[Айдарлы (Ақкөл ауданы)|Айдарлы]] – [[Ақмола облысы]] [[Ақкөл ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Айдарлы (Зеренді ауданы)|Айдарлы]] – [[Ақмола облысы]] [[Зеренді ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Айдарлы (Алматы облысы)|Айдарлы]] – [[Алматы облысы]] [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл ауданындағы]] ауыл.
* [[Айдарлы (Жетісу облысы)|Айдарлы]] – [[Жетісу облысы]] [[Панфилов ауданы|Панфилов ауданындағы]] ауыл.
* [[Айдарлы (Қостанай облысы)|Айдарлы]] – [[Қостанай облысы]] [[Қарасу ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Айдарлы (Қызылорда облысы)|Айдарлы]] – [[Қызылорда облысы]] [[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]]ндағы ауыл.

'''Таулар:'''

* [[Айдарлы (шоқы)|Айдарлы]] – [[Ақмола облысы]] [[Бұланды ауданы]]ндағы шоқы.
* [[Айдарлы (тау)|Айдарлы]] – [[Ерейментау таулары|Ерейментау тауының]] солтүстік тарамдары.

{{айрық}}</text>
      <sha1>l4bv0h29pq4ftap8pe1t3ygt2ty9qgs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Еспенбет</title>
    <ns>0</ns>
    <id>36356</id>
    <revision>
      <id>3061319</id>
      <parentid>2744038</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T08:15:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2339" xml:space="preserve">{{Көл
 |Атауы             = Еспенбет
  |Төл атауы        = 
 |Сурет             = 
  |Сурет тақырыбы   = 
 |Координаттары     = 50.2741/69.6316
  |CoordScale       = 
 |Теңiз деңгейiнен биіктігі   = 280
 |Ұзындығы       = 9,1
 |Ені            = 4,8
 |Ауданы         = 11,6
 |Көлемі         = 
 |Жағалау сызығының ұзындығы   = 
 |Тереңдігі   = 3
  |Орташа тереңдігі      = 
 |Судың тұздылығы        =
 |Судың мөлдірлігі       = 
 |Суды жинау ауданы      = 70,5
  |Құятын өзендер     = 
  |Шығатын өзендер    = 
 |Ел       = Қазақстан
  |Аймақ     = Ақмола облысы
  |Аудан     = Қорғалжын ауданы
 |Позициялық карта       = Қазақстан
  |Позициялық карта 1    = Қазақстан Ақмола облысы
 |Ортаққордағы санаты    = 
}}
'''Еспенбет''' – [[Нұра]]ның сағалық алабындағы көл. 

== Географиялық орны ==
[[Ақмола облысы]]ның [[Қорғалжын ауданы]] жерінде. [[Теңіз-Қорғалжын ойысы]]ның оңтүстік жағында, теңіз деңгейінен 280 м жоғары орналасқан.

== Гидрографикасы ==
Аумағы 11,6 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;, ұзындығы 9,1 км, ені 4,8 км, тереңдігі 3 м. Су жиналатын алабы 70,5 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;. Қар суымен және Нұраның жайылма суымен толысады. Жағасы жайпақ. [[Қараша]] - [[сәуір]] айлары аралығында мұз қатады. Суы ащылау. Жайылым суландырылады. Көлден [[табан балық]] ауланады.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt; 

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қорғалжын ауданы көлдері]]
[[Санат:Нұра су алабы]]</text>
      <sha1>9wedu3jm97vboqjxchkefbwad5mfi2c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ешкіөлмес (тау, Қарағанды облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>36382</id>
    <revision>
      <id>3061320</id>
      <parentid>2345688</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T08:19:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Салиха [[Ешкіөлмес (Сарыарқа)]] бетін [[Ешкіөлмес (тау, Қарағанды облысы)]] бетіне жылжытты: Атауын өзгерту</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2507" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі                     =  Тау
 |Атауы                =  Ешкіөлмес тауы
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет             =     
  |Сурет ені     = 
  |Сурет атауы                =    
  |lat_dir = |lat_deg = 47 |lat_min = 52 |lat_sec = 53
  |lon_dir = |lon_deg = 72 |lon_min = 46 |lon_sec =5  
  |region                 =  
  |CoordScale             = 
 |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]]   
  |Тау жүйесі         =   [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]] 
 |Пайда болған кезеңі     =  [[Девон кезеңі|Девон]]    
 |Аумағы                 =  
  |Ұзындығы                  = 15 
  |Ені                 = 3-4  
 |Ең биік шыңы      = 
  |Биіктігі                 = 1133 
 |Карта                   = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     =  
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты = 
}} 

'''Ешкіөлмес''' – [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]]ның орталық бөлігіндегі тау. 

== Географиялық орны ==
[[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]] Босаға ауылынан батысқа қарай 10 км жерде орналасқан. Солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай 15 км-ге созылып жатыр, ені 3 – 4 км. Ең биік жері 1133 м. 

== Жер бедері, геологиялық құрылымы ==
Беткейі жайпақ, тегістелген бірнеше ұсақ шоқылардан тұрады. [[Девон кезеңі|Девон]] жүйесінің тау жыныстарынан түзілген. 

== Өсімдігі ==
Қоңыр топырақ жамылғысында [[жусан]], [[Боз (астық)|боз]], [[бетеге]], [[бұта]]лар өседі. Бұлаққа бай. Жазғы жайылымға пайдаланылады, мал қыстаулары бар. &lt;ref name=&quot;test&quot;&gt;[[Қазақ энциклопедиясы]]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қарағанды облысы таулары]]</text>
      <sha1>qp8ekvbx2zolwd9r60b8vkyiolv6wya</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061322</id>
      <parentid>3061320</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T08:21:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2781" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі                     =  Тау сілемі
 |Атауы                =  Ешкіөлмес тауы
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет             =     
  |Сурет ені     = 
  |Сурет атауы                =    
  |lat_dir = |lat_deg = 47 |lat_min = 52 |lat_sec = 53
  |lon_dir = |lon_deg = 72 |lon_min = 46 |lon_sec =5  
  |region                 =  
  |CoordScale             = 
 |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]]   
  |Тау жүйесі         =   [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]] 
 |Пайда болған кезеңі     =  [[Девон кезеңі|Девон]]    
 |Аумағы                 =  
  |Ұзындығы                  = 15 
  |Ені                 = 3-4  
 |Ең биік шыңы      = 
  |Биіктігі                 = 1133 
 |Карта                   = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     = Қазақстан Қарағанды облысы 
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты = 
}} 
{{мағына|Ешкіөлмес}}
'''Ешкіөлмес''' – [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]]ның орталық бөлігіндегі тау. 

== Географиялық орны ==
[[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]] Босаға ауылынан батысқа қарай 10 км жерде орналасқан. Солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай 15 км-ге созылып жатыр, ені 3 – 4 км. Ең биік жері 1133 м. 

== Жер бедері, геологиялық құрылымы ==
Беткейі жайпақ, тегістелген бірнеше ұсақ шоқылардан тұрады. [[Девон кезеңі|Девон]] жүйесінің тау жыныстарынан түзілген. 

== Өсімдігі ==
Қоңыр топырақ жамылғысында жусан, боз]], бетеге, бұталар өседі. Бұлаққа бай. Жазғы жайылымға пайдаланылады, мал қыстаулары бар. &lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қарағанды облысы таулары]]
[[Санат:Шет ауданы географиясы]]</text>
      <sha1>7nvmtjdcw3ondtdmc27wwzd9zw9xp1l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ешкітау (тау, Батыс Қазақстан облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>36386</id>
    <revision>
      <id>3061346</id>
      <parentid>3055120</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T09:08:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Салиха [[Ешкітау]] бетін [[Ешкітау (тау, Батыс Қазақстан облысы)]] бетіне жылжытты: Атауын өзгерту</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2397" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі                     = Қырат
 |Атауы                = Ешкітау
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет             =     
  |Сурет ені     = 
  |Сурет атауы                =      
  |lat_dir = |lat_deg = 51|lat_min =12|lat_sec =42
  |lon_dir = |lon_deg = 50|lon_min =14|lon_sec =28 
  |region                 =  
  |CoordScale             = 
 |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Батыс Қазақстан облысы]] [[Тасқала ауданы]]ның аумағында
  |Тау жүйесі         =    
 |Пайда болған кезеңі     =     
 |Аумағы                 =  
  |Ұзындығы                  = 
  |Ені                 =  
 |Ең биік шыңы      = 
  |Биіктігі                 = 259
 |Карта                   = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     =  Қазақстан Батыс Қазақстан облысы
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты = 
}}
'''Ешкітау ''' – [[Жалпы Сырт]]тың оңтүстігіндегі үстіртті қырат. 

== Географиялық орны ==
[[Батыс Қазақстан облысы]] [[Тасқала ауданы]] жерінде орналасқан. 

== Жер бедері ==
Абсолюттік биіктігі 259 м. Қыраттың беті жонды келген, оңтүстік беткейі тік жарқабақты, сай-жыралармен тілімденген. Бор, мергельді шөгінділері жапқан палеогеннің құмды саздақтарынан түзілген. Таудан [[Деркөл|Деркүл]] өзені бастау алады. 

== Өсімдігі ==
Беткейінің қызыл қоңыр топырағында бетеге, боз, жусан өседі. Баурайы мал жайылымына пайдаланылады.&lt;ref&gt;Қазақ энцклопедиясы&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Батыс Қазақстан облысы таулары]]
[[Санат:Тасқала ауданы географиясы]]
[[Санат:Қазақстан қырқалары]]</text>
      <sha1>r7pm1in2jgrvc2iia9iuafze9tcvuvl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061352</id>
      <parentid>3061346</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T09:12:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2599" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі                     = Қырат
 |Атауы                = Ешкітау
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет             =     
  |Сурет ені     = 
  |Сурет атауы                =      
  |lat_dir = |lat_deg = 51|lat_min =12|lat_sec =42
  |lon_dir = |lon_deg = 50|lon_min =14|lon_sec =28 
  |region                 =  
  |CoordScale             = 
 |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Батыс Қазақстан облысы]] [[Тасқала ауданы]]ның аумағында
  |Тау жүйесі         =    
 |Пайда болған кезеңі     =     
 |Аумағы                 =  
  |Ұзындығы                  = 
  |Ені                 =  
 |Ең биік шыңы      = 
  |Биіктігі                 = 259
 |Карта                   = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     =  Қазақстан Батыс Қазақстан облысы
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты = 
}}
{{мағына|Ешкітау}}
'''Ешкітау ''' – [[Жалпы Сырт]]тың оңтүстігіндегі үстіртті қырат. 

== Географиялық орны ==
[[Батыс Қазақстан облысы]] [[Тасқала ауданы]] жерінде орналасқан. 

== Жер бедері ==
Абсолюттік биіктігі 259 м. Қыраттың беті жонды келген, оңтүстік беткейі тік жарқабақты, сай-жыралармен тілімденген. Бор, мергельді шөгінділері жапқан палеогеннің құмды саздақтарынан түзілген. Таудан [[Деркөл|Деркүл]] өзені бастау алады. 

== Өсімдігі ==
Беткейінің қызыл қоңыр топырағында бетеге, боз, жусан өседі. Баурайы мал жайылымына пайдаланылады.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Батыс Қазақстан облысы таулары]]
[[Санат:Тасқала ауданы географиясы]]
[[Санат:Қазақстан қырқалары]]</text>
      <sha1>rvj1x5fx2khul02ttk7tohewcws8jhx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жалпы Сырт</title>
    <ns>0</ns>
    <id>37787</id>
    <revision>
      <id>3061356</id>
      <parentid>3055126</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T09:17:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4261" xml:space="preserve">{{мағына|Сырт}}
{{Тау
 |Түрі       = Таулы қырат
 |Атауы      = Жалпы Сырт таулы қыраты
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет           = 
  |Сурет өлшемі   = 
  |Сурет атауы    = 
  |lat_dir = N |lat_deg = 51|lat_min = 43|lat_sec = 
  |lon_dir = E |lon_deg = 52|lon_min = 25|lon_sec = 
  |region         = 
  |CoordScale     = 
 |Орналасуы       = {{KAZ}}&lt;br /&gt; {{RUS}}         
 |Пайда болған кезеңі    = [[Мезозой|Мезо]]-[[кайнозой]] 
 |Аумағы          = 
  |Ұзындығы       = 150
  |Ені            = 30-25
 |Ең биік шыңы    = Ешкітау (тау, Батыс Қазақстан облысы)
  |Биіктігі       = 259
|Биіктік көзі     = 
  |Салыстырмалы биіктік   = 
  |Алғашқы шыңға шығу     = 
 |Карта           = 
 |Позициялық карта 1  = Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180         = 
 |Позициялық карта 2  = 
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты   = 
}}
'''Жалпы Сырт''', ''Сырт қыраты'' – [[Шығыс Еуропа жазығы]]ның оңтүстік-шығысындағы аласа таулы үстіртті қырат. Біраз жері [[Батыс Қазақстан облысы|Батыс Қазақстан]]ға кіреді. [[Еділ]] мен [[Жайық]] алабындағы өзендердің су айырығы.

== Жер бедері ==
Абсолюттік биіктігі 259 м ([[Ешкітау]]). Қазақстандық бөлігі (Батыс Қазақстан облысының [[Тасқала ауданы|Тасқала]], [[Бәйтерек ауданы|Зеленов]] аудандары) оңтүстік-батыстан солтүстік-шығысқа 150 км-ге созылған, ені 30 — 25 км. Жер бедері тегістелген қыраттардан (сырттардан) тұрады, оңтүстігі мен оңтүстік-батыс беткейлері тіктеу, сай-жыралармен (тереңдігі 50 — 70 м) тілімделген. Жер бедеріне күмбез пішінді денудацияланған тау жұрнақтары тән. Жалпы Сырт солтүстік-батыс бағытта жатқан аласа қыраттарды түзетін әктастан, бордан, шөгінді жыныстардын түзілген. Қыраттың жер бедері тілімделген, Қазақстанға қарайтын бөлігі тегістеу келеді. Жалпы Сырт арқылы Жайық өзенінің көптеген ұсақ салалары ағады.

== Геологиялық құрылымы ==
Жер қыртысы [[Мезозой|мезо]]-[[кайнозой]] кезеңінің бор-мергельді жыныстарынан түзілген. Кейбір тұсын [[Палеоген кезеңі|палеоген]]нің құмды-саздақты шөгінділері жапқан.

== Климаты ==
Климаты тым континенттік. Қаңтар айының орташа темпетурасы –15&lt;sup&gt;о&lt;/sup&gt;С, шілдеде 22,5&lt;sup&gt;о&lt;/sup&gt;С, жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 350-400 мм. Жайық өзенінің [[Деркөл]], [[Шаған өзені (Ақтөбе облысы)|Шаған]], Кинделя, т.б. салалары кесіп өтеді. Жалпы Сырттың көпшілік бөлігі жыртылған, табиғи өсімдіктер өзен-көл, сай-жыраларда ғана сақталған.&lt;ref&gt;Қазақ ұлттық энциклопедиясы&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002 жыл. ISBN 9965-607-02-8&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Батыс Қазақстан облысы таулары]]
[[Санат:Ресей таулары]]


{{stub}}</text>
      <sha1>qkhowaey6v8qtdtg3a1yjpin04u5qd8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061357</id>
      <parentid>3061356</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T09:18:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <comment>/* Жер бедері */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4329" xml:space="preserve">{{мағына|Сырт}}
{{Тау
 |Түрі       = Таулы қырат
 |Атауы      = Жалпы Сырт таулы қыраты
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет           = 
  |Сурет өлшемі   = 
  |Сурет атауы    = 
  |lat_dir = N |lat_deg = 51|lat_min = 43|lat_sec = 
  |lon_dir = E |lon_deg = 52|lon_min = 25|lon_sec = 
  |region         = 
  |CoordScale     = 
 |Орналасуы       = {{KAZ}}&lt;br /&gt; {{RUS}}         
 |Пайда болған кезеңі    = [[Мезозой|Мезо]]-[[кайнозой]] 
 |Аумағы          = 
  |Ұзындығы       = 150
  |Ені            = 30-25
 |Ең биік шыңы    = Ешкітау (тау, Батыс Қазақстан облысы)
  |Биіктігі       = 259
|Биіктік көзі     = 
  |Салыстырмалы биіктік   = 
  |Алғашқы шыңға шығу     = 
 |Карта           = 
 |Позициялық карта 1  = Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180         = 
 |Позициялық карта 2  = 
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты   = 
}}
'''Жалпы Сырт''', ''Сырт қыраты'' – [[Шығыс Еуропа жазығы]]ның оңтүстік-шығысындағы аласа таулы үстіртті қырат. Біраз жері [[Батыс Қазақстан облысы|Батыс Қазақстан]]ға кіреді. [[Еділ]] мен [[Жайық]] алабындағы өзендердің су айырығы.

== Жер бедері ==
Абсолюттік биіктігі 259 м ([[Ешкітау (тау, Батыс Қазақстан облысы)|Ешкітау]]). Қазақстандық бөлігі (Батыс Қазақстан облысының [[Тасқала ауданы|Тасқала]], [[Бәйтерек ауданы|Зеленов]] аудандары) оңтүстік-батыстан солтүстік-шығысқа 150 км-ге созылған, ені 30 — 25 км. Жер бедері тегістелген қыраттардан (сырттардан) тұрады, оңтүстігі мен оңтүстік-батыс беткейлері тіктеу, сай-жыралармен (тереңдігі 50 — 70 м) тілімделген. Жер бедеріне күмбез пішінді денудацияланған тау жұрнақтары тән. Жалпы Сырт солтүстік-батыс бағытта жатқан аласа қыраттарды түзетін әктастан, бордан, шөгінді жыныстардын түзілген. Қыраттың жер бедері тілімделген, Қазақстанға қарайтын бөлігі тегістеу келеді. Жалпы Сырт арқылы Жайық өзенінің көптеген ұсақ салалары ағады.

== Геологиялық құрылымы ==
Жер қыртысы [[Мезозой|мезо]]-[[кайнозой]] кезеңінің бор-мергельді жыныстарынан түзілген. Кейбір тұсын [[Палеоген кезеңі|палеоген]]нің құмды-саздақты шөгінділері жапқан.

== Климаты ==
Климаты тым континенттік. Қаңтар айының орташа темпетурасы –15&lt;sup&gt;о&lt;/sup&gt;С, шілдеде 22,5&lt;sup&gt;о&lt;/sup&gt;С, жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 350-400 мм. Жайық өзенінің [[Деркөл]], [[Шаған өзені (Ақтөбе облысы)|Шаған]], Кинделя, т.б. салалары кесіп өтеді. Жалпы Сырттың көпшілік бөлігі жыртылған, табиғи өсімдіктер өзен-көл, сай-жыраларда ғана сақталған.&lt;ref&gt;Қазақ ұлттық энциклопедиясы&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002 жыл. ISBN 9965-607-02-8&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Батыс Қазақстан облысы таулары]]
[[Санат:Ресей таулары]]


{{stub}}</text>
      <sha1>721mq6hczn9ba0smf9vxuoyc3d6m31d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қазақстан кадастрлық нөмірлер тізімі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>38985</id>
    <revision>
      <id>3061165</id>
      <parentid>3060993</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:01:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қазақстан аудандары */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33831" xml:space="preserve">[[Сурет:Kazakhstan rayons.png|400px|thumb|right|Қазақстан аудандары]]

== Қазақстан облыстары ==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot; wide &quot;
|-style=&quot;background:#ddd;&quot;
!'''Кадастрлық номері'''
!'''Облыс атауы'''
|-style=&quot;background:#eee;&quot;
|-
|	01	|| [[Ақмола облысы]]
|-
|	02	|| [[Ақтөбе облысы]]
|-
|	03	|| [[Алматы облысы]]
|-
|	04	|| [[Атырау облысы]]
|-
|	05	|| [[Шығыс Қазақстан облысы]]
|-
|	06	|| [[Жамбыл облысы]]
|-
|	08	|| [[Батыс Қазақстан облысы]]
|-
|	09	|| [[Қарағанды облысы]]
|-
|	10 || [[Қызылорда облысы]]
|-
|	12	|| [[Қостанай облысы]]
|-
|	13	|| [[Маңғыстау облысы]]
|-
|	14	|| [[Павлодар облысы]]
|-
|	15  || [[Солтүстік Қазақстан облысы]]
|-
|	19	|| [[Түркістан облысы]]
|-
|	20	|| [[Алматы|Алматы қаласы]]
|-
|	21 || [[Нұр-Сұлтан|Нұр-Сұлтан қаласы]]
|-
|	22 || [[Шымкент|Шымкент қаласы]]
|-
|	23 || [[Абай облысы]]
|-
|	24 || [[Жетісу облысы]]
|-
|	25 || [[Ұлытау облысы]]
|- style=&quot; font-weight:bold; &quot; class=&quot;sortbottom&quot;
||
|}

== Қазақстан аудандары ==

{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot; wide &quot;
|-style=&quot;background:#ddd;&quot;
!'''Кадастрлық номері'''
!'''Аудан атауы'''
!Облысы
|-style=&quot;background:#eee;&quot;
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	001	||	[[Ақкөл ауданы]] ||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	002	||	[[Астрахан ауданы]]	||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	003	||	[[Атбасар ауданы]]	||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	004	||	[[Сандықтау ауданы]]	||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	005	||	[[Аршалы ауданы]]	||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	006	||	[[Ерейментау ауданы]] ||Ақмола облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	007	||	[[Егіндікөл ауданы]]	||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	008	||	[[Қорғалжын ауданы]]	||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	009	||	[[Бұланды ауданы]]	||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	011	||	[[Целиноград ауданы]] ||Ақмола облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	012	||	[[Шортанды ауданы]] ||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	014	||	[[Ақкөл (қала)|Ақкөл]] қаласы	||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	015	||	[[Атбасар]] қаласы	||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	016	||	[[Ерейментау]] қаласы	||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	017	||	[[Макинск]] қаласы ||Ақмола облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	018	||	[[Степногорск]] қаласы||Ақмола облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	019	||	[[Шаңтөбе (кент)|Шаңтөбе]] кенті ||Ақмола облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	022	||	[[Алға ауданы]] ||Ақтөбе облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	023	||	[[Байғанин ауданы]]||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	024	||	[[Әйтеке би ауданы]]||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	025	||	[[Ырғыз ауданы]]||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	027	||	[[Мұғалжар ауданы]] ||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	028	||	[[Қарғалы ауданы]]||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	029	||	[[Мартөк ауданы]]||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	031	||	[[Темір ауданы]]||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	032	||	[[Ойыл ауданы]]	||Ақтөбе облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	033	||	[[Қобда ауданы]]||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	034	||	[[Хромтау ауданы]]	||Ақтөбе облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	035	||	[[Шалқар ауданы]] ||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	036	||	[[Ақтөбе]] қаласы||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	037	||	[[Алға]] қаласы	||Ақтөбе облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	038	||	[[Қандыағаш]] қаласы ||Ақтөбе облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	039	||	[[Темір (қала)|Темір қаласы]]||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	040	||	[[Хромтау]] қаласы ||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	041	||	[[Шалқар (қала)|Шалқар]] қаласы ||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	042	||	[[Жем (қала)|Жем]] қаласы||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	043	||	[[Балқаш ауданы]]||Алматы облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	044	||	[[Еңбекшіқазақ ауданы]]||Алматы облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	045	||	[[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл ауданы]]||Алматы облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	046	||	[[Іле ауданы]]||Алматы облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	047	||	[[Қарасай ауданы]]||Алматы облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	050	||	[[Райымбек ауданы]]||Алматы облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	051	||	[[Талғар ауданы]]||Алматы облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	052	||	[[Ұйғыр ауданы]]||Алматы облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	054	||	[[Есік]] қаласы||Алматы облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	055	||	[[Қонаев (қала)|Қонаев]] қаласы||Алматы облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	056	||	[[Қаскелең]] қаласы||Алматы облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	057	||	[[Талғар]] қаласы||Алматы облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#9de0b4&quot;
|	059	||	[[Жылыой ауданы]] ||Атырау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#9de0b4&quot;
|	060	||	[[Индер ауданы]]	 ||	Атырау облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#9de0b4&quot;
|	061	||	[[Исатай ауданы]]	 ||	Атырау облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#9de0b4&quot;
|	062	||	[[Қызылқоға ауданы]] ||	Атырау облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#9de0b4&quot;
|	063	||	[[Құрманғазы ауданы]]||	Атырау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#9de0b4&quot;
|	064	||	[[Мақат ауданы]]||	Атырау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#9de0b4&quot;
|	065	||	[[Махамбет ауданы]] ||	Атырау облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#9de0b4&quot;
|	066	||	[[Атырау]] қаласы||	Атырау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	068	||	[[Глубокое ауданы]]||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	069	||	[[Зайсан ауданы]]||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	070	||	[[Алтай ауданы]]||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	071	||	[[Катонқарағай ауданы]]||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	072	||	[[Күршім ауданы]]||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	078	||	[[Тарбағатай ауданы]]||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	079	||	[[Ұлан ауданы]]||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	080	||	[[Шемонаиха ауданы]]||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	081	||	[[Зайсан (қала)|Зайсан қаласы]]||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	082	||	[[Алтай (қала)|Алтай]] қаласы||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	083	||	[[Риддер]] қаласы||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	084	||	[[Серебрянск]] қаласы||Шығыс Қазақстан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	085	||	[[Өскемен]] қаласы||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	086	||	[[Шемонаиха]] қаласы||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	087	||	[[Байзақ ауданы]]	|| Жамбыл облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	088	||	[[Жамбыл ауданы (Жамбыл облысы)|Жамбыл ауданы]]|| Жамбыл облысы		
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	089	||	[[Жуалы ауданы]]	|| Жамбыл облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	090	||	[[Қордай ауданы]]|| Жамбыл облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	091	||	[[Тұрар Рысқұлов ауданы]]|| Жамбыл облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	092	||	[[Меркі ауданы]]	|| Жамбыл облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	093	||	[[Мойынқұм ауданы]]|| Жамбыл облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	094	||	[[Сарысу ауданы]]|| Жамбыл облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	095	||	[[Талас ауданы]]|| Жамбыл облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	096	||	[[Шу ауданы]]|| Жамбыл облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	097	||	[[Тараз]] қаласы|| Жамбыл облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	098	||	[[Жаңатас]] қаласы|| Жамбыл облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	099	||	[[Қаратау (қала)|Қаратау]] қаласы|| Жамбыл облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	100	||	[[Шу]] қаласы|| Жамбыл облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	102	||	[[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]] ||Қарағанды облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#55bb11&quot;
|	104	||	[[Жаңаарқа ауданы]] || Ұлытау облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#55bb11&quot;
|	106	||	[[Ұлытау ауданы]]	 ||Ұлытау облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	107	||	[[Шет ауданы]] ||	Қарағанды облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	108	||	[[Балқаш (қала)|Балқаш]] қаласы||	Қарағанды облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#55bb11&quot;
|	109	||	[[Жезқазған]] қаласы||	Ұлытау облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#55bb11&quot;
|	110	||	[[Қаражал (қала)|Қаражал]] қаласы||	Ұлытау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	111	||	[[Приозерск]] қаласы||	Қарағанды облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#55bb11&quot;
|	112	||	[[Сәтбаев (қала)|Сәтбаев]] қаласы ||	Ұлытау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	114	||	[[Бөрлі ауданы]]||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	115	||	[[Жаңақала ауданы]]||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	116	||	[[Жәнібек ауданы]]||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	118	||	[[Бәйтерек ауданы]]||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	119	||	[[Казталов ауданы]]||Батыс Қазақстан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	120	||	[[Қаратөбе ауданы]]||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	122	||	[[Сырым ауданы]]||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	124	||	[[Тасқала ауданы]]||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	125	||	[[Теректі ауданы]]||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	126	||	[[Бөкей ордасы ауданы]]||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	127	||	[[Ақжайық ауданы]]||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	128	||	[[Шыңғырлау ауданы]]||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	129	||	[[Ақсай (Бөрлі ауданы)|Ақсай]] қаласы||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	130	||	[[Орал]] қаласы||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	131	||	[[Чапаев (Батыс Қазақстан облысы)|Чапаев]] ауылы||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	133	||	[[Қарқаралы ауданы]] ||Қарағанды облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	134	||	[[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]]	|| Қарағанды облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	136	||	[[Нұра ауданы]]	|| Қарағанды облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	137	||	[[Осакаров ауданы]]	||Қарағанды облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	140	||	[[Бұқар жырау ауданы]] ||	Қарағанды облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	141	||	[[Абай (қала)|Абай қаласы]]	||	Қарағанды облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	142	||	[[Қарағанды]] қаласы ||	Қарағанды облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	143	||	[[Қарқаралы]] қаласы||	Қарағанды облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	144	||	[[Саран (қала)|Саран]] қаласы||	Қарағанды облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	145	||	[[Теміртау]] қаласы||	Қарағанды облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	146	||	[[Шахтинск]] қаласы||	Қарағанды облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#fb98da&quot;
|	147	||	[[Арал ауданы]]	|| Қызылорда облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#fb98da&quot;
|	148	||	[[Жалағаш ауданы]]|| Қызылорда облысы 
|-
|-style=&quot;background-color:#fb98da&quot;
|	149	||	[[Жаңақорған ауданы]] || Қызылорда облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#fb98da&quot;
|	150	||	[[Қазалы ауданы]]|| Қызылорда облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#fb98da&quot;
|	151	||	[[Қармақшы ауданы]]|| Қызылорда облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#fb98da&quot;
|	153	||	[[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]]|| Қызылорда облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#fb98da&quot;
|	154	||	[[Шиелі ауданы]]|| Қызылорда облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#fb98da&quot;
|	155	||	[[Қазалы]] қаласы|| Қызылорда облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#fb98da&quot;
|	156	||	[[Қызылорда]] қаласы|| Қызылорда облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	157	||	[[Айыртау ауданы]]||Солтүстік Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	160	||	[[Зеренді ауданы]]||Ақмола облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	162	||	[[Уәлиханов ауданы]]||Солтүстік Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	164	||	[[Тайынша ауданы]]||Солтүстік Қазақстан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	165	||	[[Ғабит Мүсірепов ауданы]]||Солтүстік Қазақстан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	167	||	[[Ақжар ауданы]]||Солтүстік Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	171	||	[[Бурабай ауданы]]  ||Ақмола облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	172	||	[[Біржан сал ауданы]]||Ақмола облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	173	||	[[Заозерный (Ақмола облысы)|Заозерный]] ауылы||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	174	||	[[Көкшетау]] қаласы||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	175	||	[[Тайынша]] қаласы|| Солтүстік Қазақстан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	176	||	[[Степняк]] қаласы||Ақмола облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	177	||	[[Щучинск]] қаласы||Ақмола облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	178	||	[[Алтынсарин ауданы]]||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	179	||	[[Жітіқара ауданы]]||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	180	||	[[Қамысты ауданы]]||Қостанай облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	181	||	[[Қарасу ауданы]]||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	182	||	[[Қарабалық ауданы]]||Қостанай облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	183	||	[[Қостанай ауданы]]||Қостанай облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	184	||	[[Ұзынкөл ауданы]]||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	185	||	[[Меңдіқара ауданы]]||Қостанай облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	186	||	[[Науырзым ауданы]]||Қостанай облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	187	||	[[Денисов ауданы]]||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	188	||	[[Әулиекөл ауданы]]||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	189	||	[[Бейімбет Майлин ауданы]]||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	190	||	[[Сарыкөл ауданы]]||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	191	||	[[Федоров ауданы]]||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	192	||	[[Жітіқара ауданы]]||Қостанай облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	193	||	[[Қостанай]] қаласы||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	194	||	[[Лисаковск]] қаласы||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	195	||	[[Рудный]] қаласы||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e3cef6&quot;
|	196	||	[[Бейнеу ауданы]]||Маңғыстау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e3cef6&quot;
|	197	||	[[Қарақия ауданы]]||Маңғыстау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e3cef6&quot;
|	198	||	[[Маңғыстау ауданы]]||Маңғыстау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e3cef6&quot;
|	199	||	[[Түпқараған ауданы]]||Маңғыстау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e3cef6&quot;
|	200	||	[[Ақтау]] қаласы||Маңғыстау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e3cef6&quot;
|	201	||	[[Жаңаөзен]] қаласы||Маңғыстау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e3cef6&quot;
|	202	||	[[Форт-Шевченко]] қаласы||Маңғыстау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	204	||	[[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай ауданы]]||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	205	||	[[Баянауыл ауданы]]||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	206	||	[[Железин ауданы]]||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	207	||	[[Ертіс ауданы]]||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	208	||	[[Тереңкөл ауданы]]||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	209	||	[[Аққулы ауданы]]||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	210	||	[[Май ауданы]]||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	211	||	[[Павлодар ауданы]]||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	212	||	[[Успен ауданы]]||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	213	||	[[Шарбақты ауданы]]||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	215	||	[[Ақсу]] қаласы	||Павлодар облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	216	||	[[Ертіс (Павлодар облысы)|Ертіс]] ауылы ||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	217	||	[[Курчатов]] қаласы ||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	218	||	[[Павлодар]] қаласы ||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	219	||	[[Екібастұз]] қаласы ||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	220	||	[[Қызылжар ауданы]]||Солтүстік Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	221	||	[[Мағжан Жұмабаев ауданы]]	||Солтүстік Қазақстан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	223	||	[[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданы]]||Солтүстік Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	224	||	[[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Есіл ауданы]]	||Солтүстік Қазақстан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	225	||	[[Мамлют ауданы]]||Солтүстік Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	228	||	[[Шал ақын ауданы]]||Солтүстік Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	229	||	[[Аққайың ауданы]]||Солтүстік Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	231	||	[[Тимирязев ауданы]]||Солтүстік Қазақстан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	232	||	[[Булаев]] қаласы||Солтүстік Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	233	||	[[Мамлют]] қаласы||Солтүстік Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	234	||	[[Петропавл]] қаласы||Солтүстік Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	235	||	[[Сергеев]] қаласы	||Солтүстік Қазақстан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#ede0a7&quot;
|	236	||	[[Абай ауданы (Абай облысы)|Абай ауданы]]	|| Абай облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#ede0a7&quot;
|	239	||	[[Аягөз ауданы]]|| Абай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ede0a7&quot;
|	240	||	[[Бесқарағай ауданы]]|| Абай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ede0a7&quot;
|	241	||	[[Бородулиха ауданы]]|| Абай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ede0a7&quot;
|	243	||	[[Жарма ауданы]]|| Абай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ede0a7&quot;
|	244	||	[[Көкпекті ауданы]]|| Абай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ede0a7&quot;
|	248	||	[[Үржар ауданы]]|| Абай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ede0a7&quot;
|	251	||	[[Аягөз]] 	қаласы|| Абай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ede0a7&quot;
|	252	||	[[Семей]] қаласы|| Абай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ede0a7&quot;
|	253	||	[[Шар (қала)|Шар]] қаласы|| Абай облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	254	||	[[Ақсу ауданы]]||Жетісу облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	255	||	[[Алакөл ауданы]]||Жетісу облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	259	||	[[Қаратал ауданы]]||Жетісу облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	260	||	[[Кербұлақ ауданы]]||Жетісу облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	261	||	[[Көксу ауданы]]	||Жетісу облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	262	||	[[Панфилов ауданы]]||Жетісу облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	263	||	[[Сарқан ауданы]]||Жетісу облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	264	||	[[Ескелді ауданы]]||Жетісу облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	266	||	[[Жаркент]] қаласы ||Жетісу облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	267	||	[[Сарқан]] қаласы||Жетісу облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	268	||	[[Талдықорған]] қаласы||Жетісу облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	269	||	[[Текелі]] қаласы||Жетісу облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	270	||	[[Үштөбе (қала)|Үштөбе]] қаласы||Жетісу облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	271	||	[[Үшарал (қала)|Үшарал]] қаласы||Жетісу облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	272	||	[[Амангелді ауданы]]||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	275	||	[[Жарқайың ауданы]]||Ақмола облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	276	||	[[Жангелді ауданы]] ||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	277	||	[[Есіл ауданы (Ақмола облысы)|Есіл ауданы]] || Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	278	||	[[Жақсы ауданы]]	||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	282	||	[[Арқалық (қала)|Арқалық]] қаласы ||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	283	||	[[Державинск]] қаласы||Ақмола облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	284	||	[[Есіл (қала)|Есіл]] қаласы	||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	285	||	[[Красногор (Ақмола облысы)|Красногор]] кенті ||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	286	||	[[Бәйдібек ауданы]] || Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	287	|| [[Арыс ауданы]] аумағы || Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	288	||	[[Мақтаарал ауданы]] || Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	289	||	[[Қазығұрт ауданы]] ||Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	293	||	[[Ордабасы ауданы]] ||Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	294	||	[[Отырар ауданы]]	 || Түркістан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	295	||	[[Сайрам ауданы]]	 ||Түркістан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	296	||	[[Сарыағаш ауданы]] ||Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	297	||	[[Созақ ауданы]]	|| Түркістан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	298	||	[[Төле би ауданы]] || Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	300	||	[[Түлкібас ауданы]] || Түркістан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	301	||	[[Шардара ауданы]]|| Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	302	||	[[Арыс]] қаласы	|| Түркістан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	303	||	[[Жетісай]] қаласы|| Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	304	||	[[Кентау]] қаласы|| Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	305	||	[[Леңгір]] қаласы|| Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	306	||	[[Сарыағаш]] қаласы|| Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	307	||	[[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы|| Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	308	||	[[Шардара (қала)|Шардара]] қаласы|| Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	309	||	[[Шымкент]] қаласы|| Түркістан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#bdbdbd&quot;
|	311	||	[[Алмалы ауданы]]||Алматы 
|-
|-style=&quot;background-color:#bdbdbd&quot;
|	312	||	[[Әуезов ауданы]]||Алматы 
|-
|-style=&quot;background-color:#bdbdbd&quot;
|	313	||	[[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық ауданы]]||Алматы 
|-
|-style=&quot;background-color:#bdbdbd&quot;
|	314	||	[[Жетісу ауданы]]||Алматы 	
|-
|-style=&quot;background-color:#bdbdbd&quot;
|	315	||	[[Медеу ауданы]]||Алматы 
|-
|-style=&quot;background-color:#bdbdbd&quot;
|	317	||	[[Түрксіб ауданы]]||Алматы 	
|-
|-style=&quot;background-color:#ff736b&quot;
|	318	||	[[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]] ||Нұр-Сұлтан
|-
|-style=&quot;background-color:#ff736b&quot;
|	319	||	[[Сарыарқа ауданы]]||Нұр-Сұлтан
|-
|-style=&quot;background-color:#ff736b&quot;
|	320	||	[[Есіл ауданы (Нұр-Сұлтан)|Есіл ауданы]] ||Нұр-Сұлтан
|-
|-style=&quot;background-color:#bdbdbd&quot;
|	321	||	[[Алатау ауданы]] ||Алматы
|-
|-style=&quot;background-color:#bdbdbd&quot;
|	322	||	[[Наурызбай ауданы]] ||Алматы
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	323 ||	[[Кеген ауданы]] ||Алматы облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#ff736b&quot;
|	324	||	[[Байқоңыр ауданы]]||Нұр-Сұлтан
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	325 ||	[[Жетісай ауданы]] ||Түркістан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	326 ||	[[Келес ауданы]] ||Түркістан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#f4e4ca&quot;
|	327 ||	[[Абай ауданы (Шымкент)|Абай ауданы]] ||Шымкент
|-
|-style=&quot;background-color:#f4e4ca&quot;
|	328 ||	[[Әл-Фараби ауданы]] ||Шымкент
|-
|-style=&quot;background-color:#f4e4ca&quot;
|	329 ||	[[Еңбекші ауданы]] ||Шымкент
|-
|-style=&quot;background-color:#f4e4ca&quot;
|	330 ||	[[Қаратау ауданы]] ||Шымкент
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	331 ||	[[Сауран ауданы]] ||Түркістан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	332 ||	[[Қосшы]] қаласы ||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#ede0a7&quot;
|	333 ||	[[Ақсуат ауданы]] ||Абай облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	334 ||	[[Самар ауданы]] ||Шығыс Қазақстан облысы
|- style=&quot; font-weight:bold; &quot; class=&quot;sortbottom&quot;
|| 
|}

== Сыртқы сілтемелер ==
[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1500010672  Жер учаскелерiнiң кадастрлық нөмiрлерiн қалыптастыру мақсаттары үшін облыстарға, республикалық маңызы бар қалаларға, астанаға, аудандарға және облыстық (аудандық) маңызы бар қалаларға берiлетiн кодтардың ТIЗБЕСІ]

==Тағы қараңыз==
[[Қазақстан аудандары]]

[[Санат:Қазақстан әкімшілік-аумақтық құрылысы]]
[[Санат:Қазақстан бойынша тізімдер]]</text>
      <sha1>rkqriwafynfrwlkj708qo5fsga5au11</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061169</id>
      <parentid>3061165</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:18:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қазақстан аудандары */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33937" xml:space="preserve">[[Сурет:Kazakhstan rayons.png|400px|thumb|right|Қазақстан аудандары]]

== Қазақстан облыстары ==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot; wide &quot;
|-style=&quot;background:#ddd;&quot;
!'''Кадастрлық номері'''
!'''Облыс атауы'''
|-style=&quot;background:#eee;&quot;
|-
|	01	|| [[Ақмола облысы]]
|-
|	02	|| [[Ақтөбе облысы]]
|-
|	03	|| [[Алматы облысы]]
|-
|	04	|| [[Атырау облысы]]
|-
|	05	|| [[Шығыс Қазақстан облысы]]
|-
|	06	|| [[Жамбыл облысы]]
|-
|	08	|| [[Батыс Қазақстан облысы]]
|-
|	09	|| [[Қарағанды облысы]]
|-
|	10 || [[Қызылорда облысы]]
|-
|	12	|| [[Қостанай облысы]]
|-
|	13	|| [[Маңғыстау облысы]]
|-
|	14	|| [[Павлодар облысы]]
|-
|	15  || [[Солтүстік Қазақстан облысы]]
|-
|	19	|| [[Түркістан облысы]]
|-
|	20	|| [[Алматы|Алматы қаласы]]
|-
|	21 || [[Нұр-Сұлтан|Нұр-Сұлтан қаласы]]
|-
|	22 || [[Шымкент|Шымкент қаласы]]
|-
|	23 || [[Абай облысы]]
|-
|	24 || [[Жетісу облысы]]
|-
|	25 || [[Ұлытау облысы]]
|- style=&quot; font-weight:bold; &quot; class=&quot;sortbottom&quot;
||
|}

== Қазақстан аудандары ==

{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot; wide &quot;
|-style=&quot;background:#ddd;&quot;
!'''Кадастрлық номері'''
!'''Аудан атауы'''
!Облысы
|-style=&quot;background:#eee;&quot;
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	001	||	[[Ақкөл ауданы]] ||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	002	||	[[Астрахан ауданы]]	||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	003	||	[[Атбасар ауданы]]	||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	004	||	[[Сандықтау ауданы]]	||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	005	||	[[Аршалы ауданы]]	||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	006	||	[[Ерейментау ауданы]] ||Ақмола облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	007	||	[[Егіндікөл ауданы]]	||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	008	||	[[Қорғалжын ауданы]]	||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	009	||	[[Бұланды ауданы]]	||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	011	||	[[Целиноград ауданы]] ||Ақмола облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	012	||	[[Шортанды ауданы]] ||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	014	||	[[Ақкөл (қала)|Ақкөл]] қаласы	||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	015	||	[[Атбасар]] қаласы	||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	016	||	[[Ерейментау]] қаласы	||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	017	||	[[Макинск]] қаласы ||Ақмола облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	018	||	[[Степногорск]] қаласы||Ақмола облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	019	||	[[Шаңтөбе (кент)|Шаңтөбе]] кенті ||Ақмола облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	022	||	[[Алға ауданы]] ||Ақтөбе облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	023	||	[[Байғанин ауданы]]||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	024	||	[[Әйтеке би ауданы]]||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	025	||	[[Ырғыз ауданы]]||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	027	||	[[Мұғалжар ауданы]] ||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	028	||	[[Қарғалы ауданы]]||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	029	||	[[Мартөк ауданы]]||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	031	||	[[Темір ауданы]]||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	032	||	[[Ойыл ауданы]]	||Ақтөбе облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	033	||	[[Қобда ауданы]]||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	034	||	[[Хромтау ауданы]]	||Ақтөбе облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	035	||	[[Шалқар ауданы]] ||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	036	||	[[Ақтөбе]] қаласы||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	037	||	[[Алға]] қаласы	||Ақтөбе облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	038	||	[[Қандыағаш]] қаласы ||Ақтөбе облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	039	||	[[Темір (қала)|Темір қаласы]]||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	040	||	[[Хромтау]] қаласы ||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	041	||	[[Шалқар (қала)|Шалқар]] қаласы ||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c0ffff&quot;
|	042	||	[[Жем (қала)|Жем]] қаласы||Ақтөбе облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	043	||	[[Балқаш ауданы]]||Алматы облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	044	||	[[Еңбекшіқазақ ауданы]]||Алматы облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	045	||	[[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл ауданы]]||Алматы облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	046	||	[[Іле ауданы]]||Алматы облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	047	||	[[Қарасай ауданы]]||Алматы облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	050	||	[[Райымбек ауданы]]||Алматы облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	051	||	[[Талғар ауданы]]||Алматы облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	052	||	[[Ұйғыр ауданы]]||Алматы облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	054	||	[[Есік]] қаласы||Алматы облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	055	||	[[Қонаев (қала)|Қонаев]] қаласы||Алматы облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	056	||	[[Қаскелең]] қаласы||Алматы облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	057	||	[[Талғар]] қаласы||Алматы облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#9de0b4&quot;
|	059	||	[[Жылыой ауданы]] ||Атырау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#9de0b4&quot;
|	060	||	[[Индер ауданы]]	 ||	Атырау облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#9de0b4&quot;
|	061	||	[[Исатай ауданы]]	 ||	Атырау облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#9de0b4&quot;
|	062	||	[[Қызылқоға ауданы]] ||	Атырау облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#9de0b4&quot;
|	063	||	[[Құрманғазы ауданы]]||	Атырау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#9de0b4&quot;
|	064	||	[[Мақат ауданы]]||	Атырау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#9de0b4&quot;
|	065	||	[[Махамбет ауданы]] ||	Атырау облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#9de0b4&quot;
|	066	||	[[Атырау]] қаласы||	Атырау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	068	||	[[Глубокое ауданы]]||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	069	||	[[Зайсан ауданы]]||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	070	||	[[Алтай ауданы]]||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	071	||	[[Катонқарағай ауданы]]||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	072	||	[[Күршім ауданы]]||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	078	||	[[Тарбағатай ауданы]]||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	079	||	[[Ұлан ауданы]]||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	080	||	[[Шемонаиха ауданы]]||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	081	||	[[Зайсан (қала)|Зайсан қаласы]]||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	082	||	[[Алтай (қала)|Алтай]] қаласы||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	083	||	[[Риддер]] қаласы||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	084	||	[[Серебрянск]] қаласы||Шығыс Қазақстан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	085	||	[[Өскемен]] қаласы||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	086	||	[[Шемонаиха]] қаласы||Шығыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	087	||	[[Байзақ ауданы]]	|| Жамбыл облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	088	||	[[Жамбыл ауданы (Жамбыл облысы)|Жамбыл ауданы]]|| Жамбыл облысы		
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	089	||	[[Жуалы ауданы]]	|| Жамбыл облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	090	||	[[Қордай ауданы]]|| Жамбыл облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	091	||	[[Тұрар Рысқұлов ауданы]]|| Жамбыл облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	092	||	[[Меркі ауданы]]	|| Жамбыл облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	093	||	[[Мойынқұм ауданы]]|| Жамбыл облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	094	||	[[Сарысу ауданы]]|| Жамбыл облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	095	||	[[Талас ауданы]]|| Жамбыл облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	096	||	[[Шу ауданы]]|| Жамбыл облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	097	||	[[Тараз]] қаласы|| Жамбыл облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	098	||	[[Жаңатас]] қаласы|| Жамбыл облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	099	||	[[Қаратау (қала)|Қаратау]] қаласы|| Жамбыл облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#f0ffff&quot;
|	100	||	[[Шу]] қаласы|| Жамбыл облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	102	||	[[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]] ||Қарағанды облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#55bb11&quot;
|	104	||	[[Жаңаарқа ауданы]] || Ұлытау облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#55bb11&quot;
|	106	||	[[Ұлытау ауданы]]	 ||Ұлытау облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	107	||	[[Шет ауданы]] ||	Қарағанды облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	108	||	[[Балқаш (қала)|Балқаш]] қаласы||	Қарағанды облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#55bb11&quot;
|	109	||	[[Жезқазған]] қаласы||	Ұлытау облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#55bb11&quot;
|	110	||	[[Қаражал (қала)|Қаражал]] қаласы||	Ұлытау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	111	||	[[Приозерск]] қаласы||	Қарағанды облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#55bb11&quot;
|	112	||	[[Сәтбаев (қала)|Сәтбаев]] қаласы ||	Ұлытау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	114	||	[[Бөрлі ауданы]]||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	115	||	[[Жаңақала ауданы]]||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	116	||	[[Жәнібек ауданы]]||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	118	||	[[Бәйтерек ауданы]]||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	119	||	[[Казталов ауданы]]||Батыс Қазақстан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	120	||	[[Қаратөбе ауданы]]||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	122	||	[[Сырым ауданы]]||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	124	||	[[Тасқала ауданы]]||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	125	||	[[Теректі ауданы]]||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	126	||	[[Бөкей ордасы ауданы]]||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	127	||	[[Ақжайық ауданы]]||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	128	||	[[Шыңғырлау ауданы]]||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	129	||	[[Ақсай (Бөрлі ауданы)|Ақсай]] қаласы||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	130	||	[[Орал]] қаласы||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#edd4c8&quot;
|	131	||	[[Чапаев (Батыс Қазақстан облысы)|Чапаев]] ауылы||Батыс Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	133	||	[[Қарқаралы ауданы]] ||Қарағанды облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	134	||	[[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]]	|| Қарағанды облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	136	||	[[Нұра ауданы]]	|| Қарағанды облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	137	||	[[Осакаров ауданы]]	||Қарағанды облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	140	||	[[Бұқар жырау ауданы]] ||	Қарағанды облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	141	||	[[Абай (қала)|Абай қаласы]]	||	Қарағанды облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	142	||	[[Қарағанды]] қаласы ||	Қарағанды облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	143	||	[[Қарқаралы]] қаласы||	Қарағанды облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	144	||	[[Саран (қала)|Саран]] қаласы||	Қарағанды облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	145	||	[[Теміртау]] қаласы||	Қарағанды облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#d0fa58&quot;
|	146	||	[[Шахтинск]] қаласы||	Қарағанды облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#fb98da&quot;
|	147	||	[[Арал ауданы]]	|| Қызылорда облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#fb98da&quot;
|	148	||	[[Жалағаш ауданы]]|| Қызылорда облысы 
|-
|-style=&quot;background-color:#fb98da&quot;
|	149	||	[[Жаңақорған ауданы]] || Қызылорда облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#fb98da&quot;
|	150	||	[[Қазалы ауданы]]|| Қызылорда облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#fb98da&quot;
|	151	||	[[Қармақшы ауданы]]|| Қызылорда облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#fb98da&quot;
|	153	||	[[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]]|| Қызылорда облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#fb98da&quot;
|	154	||	[[Шиелі ауданы]]|| Қызылорда облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#fb98da&quot;
|	155	||	[[Қазалы]] қаласы|| Қызылорда облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#fb98da&quot;
|	156	||	[[Қызылорда]] қаласы|| Қызылорда облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	157	||	[[Айыртау ауданы]]||Солтүстік Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	160	||	[[Зеренді ауданы]]||Ақмола облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	162	||	[[Уәлиханов ауданы]]||Солтүстік Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	164	||	[[Тайынша ауданы]]||Солтүстік Қазақстан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	165	||	[[Ғабит Мүсірепов ауданы]]||Солтүстік Қазақстан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	167	||	[[Ақжар ауданы]]||Солтүстік Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	171	||	[[Бурабай ауданы]]  ||Ақмола облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	172	||	[[Біржан сал ауданы]]||Ақмола облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	173	||	[[Заозерный (Ақмола облысы)|Заозерный]] ауылы||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	174	||	[[Көкшетау]] қаласы||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	175	||	[[Тайынша]] қаласы|| Солтүстік Қазақстан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	176	||	[[Степняк]] қаласы||Ақмола облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	177	||	[[Щучинск]] қаласы||Ақмола облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	178	||	[[Алтынсарин ауданы]]||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	179	||	[[Жітіқара ауданы]]||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	180	||	[[Қамысты ауданы]]||Қостанай облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	181	||	[[Қарасу ауданы]]||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	182	||	[[Қарабалық ауданы]]||Қостанай облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	183	||	[[Қостанай ауданы]]||Қостанай облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	184	||	[[Ұзынкөл ауданы]]||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	185	||	[[Меңдіқара ауданы]]||Қостанай облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	186	||	[[Науырзым ауданы]]||Қостанай облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	187	||	[[Денисов ауданы]]||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	188	||	[[Әулиекөл ауданы]]||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	189	||	[[Бейімбет Майлин ауданы]]||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	190	||	[[Сарыкөл ауданы]]||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	191	||	[[Федоров ауданы]]||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	192	||	[[Жітіқара ауданы]]||Қостанай облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	193	||	[[Қостанай]] қаласы||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	194	||	[[Лисаковск]] қаласы||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	195	||	[[Рудный]] қаласы||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e3cef6&quot;
|	196	||	[[Бейнеу ауданы]]||Маңғыстау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e3cef6&quot;
|	197	||	[[Қарақия ауданы]]||Маңғыстау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e3cef6&quot;
|	198	||	[[Маңғыстау ауданы]]||Маңғыстау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e3cef6&quot;
|	199	||	[[Түпқараған ауданы]]||Маңғыстау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e3cef6&quot;
|	200	||	[[Ақтау]] қаласы||Маңғыстау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e3cef6&quot;
|	201	||	[[Жаңаөзен]] қаласы||Маңғыстау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#e3cef6&quot;
|	202	||	[[Форт-Шевченко]] қаласы||Маңғыстау облысы
|-	
|-style=&quot;background-color:#e3cef6&quot;
|	203	||	[[Мұнайлы ауданы]] ||Маңғыстау облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	204	||	[[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай ауданы]]||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	205	||	[[Баянауыл ауданы]]||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	206	||	[[Железин ауданы]]||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	207	||	[[Ертіс ауданы]]||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	208	||	[[Тереңкөл ауданы]]||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	209	||	[[Аққулы ауданы]]||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	210	||	[[Май ауданы]]||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	211	||	[[Павлодар ауданы]]||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	212	||	[[Успен ауданы]]||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	213	||	[[Шарбақты ауданы]]||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	215	||	[[Ақсу]] қаласы	||Павлодар облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	216	||	[[Ертіс (Павлодар облысы)|Ертіс]] ауылы ||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ede0a7&quot;
|	217	||	[[Курчатов]] қаласы ||Абай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	218	||	[[Павлодар]] қаласы ||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ebccce&quot;
|	219	||	[[Екібастұз]] қаласы ||Павлодар облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	220	||	[[Қызылжар ауданы]]||Солтүстік Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	221	||	[[Мағжан Жұмабаев ауданы]]	||Солтүстік Қазақстан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	223	||	[[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданы]]||Солтүстік Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	224	||	[[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Есіл ауданы]]	||Солтүстік Қазақстан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	225	||	[[Мамлют ауданы]]||Солтүстік Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	228	||	[[Шал ақын ауданы]]||Солтүстік Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	229	||	[[Аққайың ауданы]]||Солтүстік Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	231	||	[[Тимирязев ауданы]]||Солтүстік Қазақстан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	232	||	[[Булаев]] қаласы||Солтүстік Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	233	||	[[Мамлют]] қаласы||Солтүстік Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	234	||	[[Петропавл]] қаласы||Солтүстік Қазақстан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#c6f7b6&quot;
|	235	||	[[Сергеев]] қаласы	||Солтүстік Қазақстан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#ede0a7&quot;
|	236	||	[[Абай ауданы (Абай облысы)|Абай ауданы]]	|| Абай облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#ede0a7&quot;
|	239	||	[[Аягөз ауданы]]|| Абай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ede0a7&quot;
|	240	||	[[Бесқарағай ауданы]]|| Абай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ede0a7&quot;
|	241	||	[[Бородулиха ауданы]]|| Абай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ede0a7&quot;
|	243	||	[[Жарма ауданы]]|| Абай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ede0a7&quot;
|	244	||	[[Көкпекті ауданы]]|| Абай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ede0a7&quot;
|	248	||	[[Үржар ауданы]]|| Абай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ede0a7&quot;
|	251	||	[[Аягөз]] 	қаласы|| Абай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ede0a7&quot;
|	252	||	[[Семей]] қаласы|| Абай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#ede0a7&quot;
|	253	||	[[Шар (қала)|Шар]] қаласы|| Абай облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	254	||	[[Ақсу ауданы]]||Жетісу облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	255	||	[[Алакөл ауданы]]||Жетісу облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	259	||	[[Қаратал ауданы]]||Жетісу облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	260	||	[[Кербұлақ ауданы]]||Жетісу облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	261	||	[[Көксу ауданы]]	||Жетісу облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	262	||	[[Панфилов ауданы]]||Жетісу облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	263	||	[[Сарқан ауданы]]||Жетісу облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	264	||	[[Ескелді ауданы]]||Жетісу облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	266	||	[[Жаркент]] қаласы ||Жетісу облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	267	||	[[Сарқан]] қаласы||Жетісу облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	268	||	[[Талдықорған]] қаласы||Жетісу облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	269	||	[[Текелі]] қаласы||Жетісу облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	270	||	[[Үштөбе (қала)|Үштөбе]] қаласы||Жетісу облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#faf697&quot;
|	271	||	[[Үшарал (қала)|Үшарал]] қаласы||Жетісу облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	272	||	[[Амангелді ауданы]]||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	275	||	[[Жарқайың ауданы]]||Ақмола облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	276	||	[[Жангелді ауданы]] ||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	277	||	[[Есіл ауданы (Ақмола облысы)|Есіл ауданы]] || Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	278	||	[[Жақсы ауданы]]	||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#69c&quot;
|	282	||	[[Арқалық (қала)|Арқалық]] қаласы ||Қостанай облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	283	||	[[Державинск]] қаласы||Ақмола облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	284	||	[[Есіл (қала)|Есіл]] қаласы	||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	285	||	[[Красногор (Ақмола облысы)|Красногор]] кенті ||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	286	||	[[Бәйдібек ауданы]] || Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	287	|| [[Арыс ауданы]] аумағы || Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	288	||	[[Мақтаарал ауданы]] || Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	289	||	[[Қазығұрт ауданы]] ||Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	293	||	[[Ордабасы ауданы]] ||Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	294	||	[[Отырар ауданы]]	 || Түркістан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	295	||	[[Сайрам ауданы]]	 ||Түркістан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	296	||	[[Сарыағаш ауданы]] ||Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	297	||	[[Созақ ауданы]]	|| Түркістан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	298	||	[[Төле би ауданы]] || Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	300	||	[[Түлкібас ауданы]] || Түркістан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	301	||	[[Шардара ауданы]]|| Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	302	||	[[Арыс]] қаласы	|| Түркістан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	303	||	[[Жетісай]] қаласы|| Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	304	||	[[Кентау]] қаласы|| Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	305	||	[[Леңгір]] қаласы|| Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	306	||	[[Сарыағаш]] қаласы|| Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	307	||	[[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы|| Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	308	||	[[Шардара (қала)|Шардара]] қаласы|| Түркістан облысы	
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	309	||	[[Шымкент]] қаласы|| Түркістан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#bdbdbd&quot;
|	311	||	[[Алмалы ауданы]]||Алматы 
|-
|-style=&quot;background-color:#bdbdbd&quot;
|	312	||	[[Әуезов ауданы]]||Алматы 
|-
|-style=&quot;background-color:#bdbdbd&quot;
|	313	||	[[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық ауданы]]||Алматы 
|-
|-style=&quot;background-color:#bdbdbd&quot;
|	314	||	[[Жетісу ауданы]]||Алматы 	
|-
|-style=&quot;background-color:#bdbdbd&quot;
|	315	||	[[Медеу ауданы]]||Алматы 
|-
|-style=&quot;background-color:#bdbdbd&quot;
|	317	||	[[Түрксіб ауданы]]||Алматы 	
|-
|-style=&quot;background-color:#ff736b&quot;
|	318	||	[[Алматы ауданы (Нұр-Сұлтан қаласы)|Алматы ауданы]] ||Нұр-Сұлтан
|-
|-style=&quot;background-color:#ff736b&quot;
|	319	||	[[Сарыарқа ауданы]]||Нұр-Сұлтан
|-
|-style=&quot;background-color:#ff736b&quot;
|	320	||	[[Есіл ауданы (Нұр-Сұлтан)|Есіл ауданы]] ||Нұр-Сұлтан
|-
|-style=&quot;background-color:#bdbdbd&quot;
|	321	||	[[Алатау ауданы]] ||Алматы
|-
|-style=&quot;background-color:#bdbdbd&quot;
|	322	||	[[Наурызбай ауданы]] ||Алматы
|-
|-style=&quot;background-color:#ffdead&quot;
|	323 ||	[[Кеген ауданы]] ||Алматы облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#ff736b&quot;
|	324	||	[[Байқоңыр ауданы]]||Нұр-Сұлтан
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	325 ||	[[Жетісай ауданы]] ||Түркістан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	326 ||	[[Келес ауданы]] ||Түркістан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#f4e4ca&quot;
|	327 ||	[[Абай ауданы (Шымкент)|Абай ауданы]] ||Шымкент
|-
|-style=&quot;background-color:#f4e4ca&quot;
|	328 ||	[[Әл-Фараби ауданы]] ||Шымкент
|-
|-style=&quot;background-color:#f4e4ca&quot;
|	329 ||	[[Еңбекші ауданы]] ||Шымкент
|-
|-style=&quot;background-color:#f4e4ca&quot;
|	330 ||	[[Қаратау ауданы]] ||Шымкент
|-
|-style=&quot;background-color:#a9d0f5&quot;
|	331 ||	[[Сауран ауданы]] ||Түркістан облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#a0ffa0&quot;
|	332 ||	[[Қосшы]] қаласы ||Ақмола облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#ede0a7&quot;
|	333 ||	[[Ақсуат ауданы]] ||Абай облысы
|-
|-style=&quot;background-color:#e5ce8e&quot;
|	334 ||	[[Самар ауданы]] ||Шығыс Қазақстан облысы
|- style=&quot; font-weight:bold; &quot; class=&quot;sortbottom&quot;
|| 
|}

== Сыртқы сілтемелер ==
[http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1500010672  Жер учаскелерiнiң кадастрлық нөмiрлерiн қалыптастыру мақсаттары үшін облыстарға, республикалық маңызы бар қалаларға, астанаға, аудандарға және облыстық (аудандық) маңызы бар қалаларға берiлетiн кодтардың ТIЗБЕСІ]

==Тағы қараңыз==
[[Қазақстан аудандары]]

[[Санат:Қазақстан әкімшілік-аумақтық құрылысы]]
[[Санат:Қазақстан бойынша тізімдер]]</text>
      <sha1>7fc5bg52mia0rlo6yry5u7kj1wrq4zg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Боранқұл</title>
    <ns>0</ns>
    <id>42662</id>
    <revision>
      <id>3061164</id>
      <parentid>2949611</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:00:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5300" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Боранқұл
 |сурет                   = Боранқұл Стелла.jpg
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
    |lat_dir =N |lat_deg =46 |lat_min =12 |lat_sec =28
  |lon_dir =E |lon_deg =54 |lon_min =28 |lon_sec =16
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi =
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Бейнеу ауданы
 |кестедегі аудан         = Бейнеу ауданы{{!}}Бейнеу 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Боранқұл ауылдық округі{{!}}Боранқұл 
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = Төреғожин Мажит Жайкенұлы 
 |құрылған уақыты         = 1948
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Опорный''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = 6310
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 72932
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = Мангистауская область 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 
'''Боранқұл''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Бейнеу ауданы]]ндағы ауыл, [[Боранқұл ауылдық округі]] орталығы, темір жол бекеті.

== Географиялық орналасуы ==
Аудан орталығы — [[Бейнеу]] кентінен солтүстік-батысқа қарай 108 км жерде, [[Каспий маңы ойпаты]]ндағы Қарақұмның оңтүстік-шығысында шөлді белдемде орналасқан&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том&lt;/ref&gt;.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 4913 адам (2406 ер адам және 2507 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 6310 адамды (3116 ер адам және 3194 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі [[1948 жыл|1948]] жылы осы маңда мұнай кенін іздеуге байланысты қаланған. Алғашында “''Опорный''” деп аталған. Бұрынғы “''Қарақұм''” қой кеңшары негізінде өндірістік шаруашылықтар мен шаруа қожалықтары құрылған.

== Инфрақұрылымы ==
Ауылда тұрмыс қажетін өтеу мекемесі, үш орта мектеп, аурухана бар. Боранқұл арқылы [[Орта Азия]] — Орынбор газ құбыры, Өзен — Самара мұнай құбыры және Қоңырат — Құлсары су құбырлары өтеді.

== Ауыл шаруашылығы ==
Ауылда 27 шаруа қожалықтары бар. Ауыл аумағындағы шаруа қожалықтары мен жеке үй шаруашылықтарында 898 бас сиыр, 17454 бас қой, ешкі, 421 бас жылқы, 1918 бас түйе бар&lt;ref&gt;[http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3674 Боранқұл селолық округі əкімінің есебі]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Бейнеу ауданы елді мекендері}}
[[Санат:Бейнеу ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>muut7vj8ofv5adjjxm2ntcawnif1v1w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Каннара</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45091</id>
    <revision>
      <id>3061133</id>
      <parentid>3061077</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T14:20:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тарихы */ толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4614" xml:space="preserve">'''Каннара''' (''каннада'', ''каннадига'') — [[Үндістан]]дағы халық. Негізінен, Карнатака штатында тұрады.&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt; Жалпы саны 36,8 млн.адам. (2008).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2041528&lt;/ref&gt; 

== Тілі ==
Тілі – [[каннада]], дравид тілдері шоғырына жатады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - каннара http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;  Өз жазуы бар. Каннада тіліндегі әдебиет XIII ғасырдан бері белгілі. [[Ағылшын тілі]] де кеңінен таралған.

== Діні ==
Дінге сенетіндер негізінен [[индуизм|индуистер]], [[Сунниттер|суниттік мұсылмандар]] мен [[джайнизм|джайндар]] да бар.&lt;ref&gt;Каннара https://megabook.ru/article/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Каннара - Үндістанның ежелгі халықтарының бірі. Олардың елі туралы алғашқы белгілі тарихи мәліметтер б.з.д. 3 ғасырға жатады және император Чандрагупта Маурия джайнизмді қабылдаумен және оның Шраванабелаголдағы қоныстануымен байланысты. Бадами маңындағы жергілікті Чалукия әулетінің ең көне ғибадатхана ғимараттары біздің дәуіріміздің 6 ғасырына жатады. Кейінірек Каннар территориясының бір бөлігі Чола және Ганга әулеттері басқаратын аймақтың бір бөлігі болды, бірақ 11-14 ғасырлардағы Сомнатпур, Халебид және Белурда саяси және діни орталықтары бар Хойсала әулеті маңызды рөл атқарды. 1327 жылы Мұхаммед Туғлақтың әскері Халебидті басып алды.

Алайда 1346 жылы оны Виджаянагар үнді империясы жаулап алды, ол қарқынды дамып 15 - 16 ғасырлардың екінші жартысында өзінің шарықтау шегіне жетті. Оны 1565 жылы Декан сұлтандарының одағы басып алды. Биджапур 17 ғасырда осы аймақтың ең маңызды орталығы болды. 17-18 ғасырларда. Оңтүстік Үндістанның үлкен бөлігін басқарған Майсор билеушілері Водеярлардың күші артты. Олардың билігі 1761 жылға дейін үстем болды, содан кейін күштерді біріктіруде және ағылшындарға қарсы тұруда француздардың көмегін пайдаланған Хайдер Алиге өтті.

Мұны одан әрі ұлы, Канн жерлерінің тәуелсіздігіне күрескен әйгілі Типу Сұлтан жалғастырды. Алайда, 1799 жылы бірнеше соғыстан кейін британдықтар Типу сұлтанның армиясын талқандады және 1947 жылға дейін ресми түрде басқарған Майсор водейярларды таққа отырғызды, 1956 жылы лингвистикалық негізде (каннада тілінде сөйлейтін халықты біріктірді) Майсор штаты құрылды, 1972 жылы Карнатака деп аталды.

== Кәсібі ==
Негізгі кәсіптері – сиыр өсіру және егіншілік (қант қамысын, күріш, тары, мақта егеді). Қыштан бұйымдар жасау қолөнері дамыған. 

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

{{wikify}}

{{Әлем халықтары}}
[[Санат:Халықтар]]

{{stub}}</text>
      <sha1>tjqp0n4f9yuhmnvvweyj9sc2tpewtc3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061138</id>
      <parentid>3061133</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T14:44:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тарихы */ толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4618" xml:space="preserve">'''Каннара''' (''каннада'', ''каннадига'') — [[Үндістан]]дағы халық. Негізінен, Карнатака штатында тұрады.&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt; Жалпы саны 36,8 млн.адам. (2008).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2041528&lt;/ref&gt; 

== Тілі ==
Тілі – [[каннада]], дравид тілдері шоғырына жатады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - каннара http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;  Өз жазуы бар. Каннада тіліндегі әдебиет XIII ғасырдан бері белгілі. [[Ағылшын тілі]] де кеңінен таралған.

== Діні ==
Дінге сенетіндер негізінен [[индуизм|индуистер]], [[Сунниттер|суниттік мұсылмандар]] мен [[джайнизм|джайндар]] да бар.&lt;ref&gt;Каннара https://megabook.ru/article/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Каннара - Үндістанның ежелгі халықтарының бірі. Олардың елі туралы алғашқы белгілі тарихи мәліметтер б.з.д. 3 ғасырға жатады және император Чандрагупта Маурия джайнизмді қабылдаумен және оның Шраванабелаголдағы қоныстануымен байланысты. Бадами маңындағы жергілікті Чалукия әулетінің ең көне ғибадатхана ғимараттары біздің дәуіріміздің 6 ғасырына жатады. Кейінірек Каннар территориясының бір бөлігі Чола және Ганга әулеттері басқаратын аймақтың бір бөлігі болды, бірақ 11-14 ғасырлардағы Сомнатпур, Халебид және Белурда саяси және діни орталықтары бар Хойсала әулеті маңызды рөл атқарды. 1327 жылы [[Мұхаммед Тұғлақ]]тың әскері Халебидті басып алды.

Алайда 1346 жылы оны Виджаянагар үнді империясы жаулап алды, ол қарқынды дамып 15 - 16 ғасырлардың екінші жартысында өзінің шарықтау шегіне жетті. Оны 1565 жылы Декан сұлтандарының одағы басып алды. Биджапур 17 ғасырда осы аймақтың ең маңызды орталығы болды. 17-18 ғасырларда. Оңтүстік Үндістанның үлкен бөлігін басқарған Майсор билеушілері Водеярлардың күші артты. Олардың билігі 1761 жылға дейін үстем болды, содан кейін күштерді біріктіруде және ағылшындарға қарсы тұруда француздардың көмегін пайдаланған Хайдер Алиге өтті.

Мұны одан әрі ұлы, Канн жерлерінің тәуелсіздігіне күрескен әйгілі Типу Сұлтан жалғастырды. Алайда, 1799 жылы бірнеше соғыстан кейін британдықтар Типу сұлтанның армиясын талқандады және 1947 жылға дейін ресми түрде басқарған Майсор водейярларды таққа отырғызды, 1956 жылы лингвистикалық негізде (каннада тілінде сөйлейтін халықты біріктірді) Майсор штаты құрылды, 1972 жылы Карнатака деп аталды.

== Кәсібі ==
Негізгі кәсіптері – сиыр өсіру және егіншілік (қант қамысын, күріш, тары, мақта егеді). Қыштан бұйымдар жасау қолөнері дамыған. 

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

{{wikify}}

{{Әлем халықтары}}
[[Санат:Халықтар]]

{{stub}}</text>
      <sha1>e7aq1dihovo9jyvqbjs8xu02iirgv5f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061141</id>
      <parentid>3061138</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T14:45:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тарихы */ дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4684" xml:space="preserve">'''Каннара''' (''каннада'', ''каннадига'') — [[Үндістан]]дағы халық. Негізінен, Карнатака штатында тұрады.&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt; Жалпы саны 36,8 млн.адам. (2008).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2041528&lt;/ref&gt; 

== Тілі ==
Тілі – [[каннада]], дравид тілдері шоғырына жатады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - каннара http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;  Өз жазуы бар. Каннада тіліндегі әдебиет XIII ғасырдан бері белгілі. [[Ағылшын тілі]] де кеңінен таралған.

== Діні ==
Дінге сенетіндер негізінен [[индуизм|индуистер]], [[Сунниттер|суниттік мұсылмандар]] мен [[джайнизм|джайндар]] да бар.&lt;ref&gt;Каннара https://megabook.ru/article/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Каннара - Үндістанның ежелгі халықтарының бірі. Олардың елі туралы алғашқы белгілі тарихи мәліметтер б.з.д. 3 ғасырға жатады және император Чандрагупта Маурия джайнизмді қабылдаумен және оның Шраванабелаголдағы қоныстануымен байланысты. Бадами маңындағы жергілікті Чалукия әулетінің ең көне ғибадатхана ғимараттары біздің дәуіріміздің 6 ғасырына жатады. Кейінірек Каннар территориясының бір бөлігі Чола және Ганга әулеттері басқаратын аймақтың бір бөлігі болды, бірақ 11-14 ғасырлардағы Сомнатпур, Халебид және Белурда саяси және діни орталықтары бар Хойсала әулеті маңызды рөл атқарды. 1327 жылы [[Мұхаммед Тұғлақ]]тың әскері Халебидті басып алды.

Алайда 1346 жылы оны Виджаянагар үнді империясы жаулап алды, ол қарқынды дамып 15 - 16 ғасырлардың екінші жартысында өзінің шарықтау шегіне жетті. Оны 1565 жылы Декан сұлтандарының одағы басып алды. Биджапур 17 ғасырда осы аймақтың ең маңызды орталығы болды. 17-18 ғасырларда. Оңтүстік Үндістанның үлкен бөлігін басқарған Майсор билеушілері Водеярлардың күші артты. Олардың билігі 1761 жылға дейін үстем болды, содан кейін күштерді біріктіруде және ағылшындарға қарсы тұруда француздардың көмегін пайдаланған Хайдер Алиге өтті.

Мұны одан әрі ұлы, Канн жерлерінің тәуелсіздігіне күрескен әйгілі Типу Сұлтан жалғастырды. Алайда, 1799 жылы бірнеше соғыстан кейін британдықтар Типу сұлтанның армиясын талқандады және 1947 жылға дейін ресми түрде басқарған Майсор водейярларды таққа отырғызды, 1956 жылы лингвистикалық негізде (каннада тілінде сөйлейтін халықты біріктірді) Майсор штаты құрылды, 1972 жылы Карнатака деп аталды.&lt;ref&gt;Народы Индии http://www.endia.ru/kannara.php&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Негізгі кәсіптері – сиыр өсіру және егіншілік (қант қамысын, күріш, тары, мақта егеді). Қыштан бұйымдар жасау қолөнері дамыған. 

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

{{wikify}}

{{Әлем халықтары}}
[[Санат:Халықтар]]

{{stub}}</text>
      <sha1>mb95h8junnlr47aqj5rwj8eq5fi9e7x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061142</id>
      <parentid>3061141</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T14:46:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кәсібі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4451" xml:space="preserve">'''Каннара''' (''каннада'', ''каннадига'') — [[Үндістан]]дағы халық. Негізінен, Карнатака штатында тұрады.&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt; Жалпы саны 36,8 млн.адам. (2008).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2041528&lt;/ref&gt; 

== Тілі ==
Тілі – [[каннада]], дравид тілдері шоғырына жатады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - каннара http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;  Өз жазуы бар. Каннада тіліндегі әдебиет XIII ғасырдан бері белгілі. [[Ағылшын тілі]] де кеңінен таралған.

== Діні ==
Дінге сенетіндер негізінен [[индуизм|индуистер]], [[Сунниттер|суниттік мұсылмандар]] мен [[джайнизм|джайндар]] да бар.&lt;ref&gt;Каннара https://megabook.ru/article/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Каннара - Үндістанның ежелгі халықтарының бірі. Олардың елі туралы алғашқы белгілі тарихи мәліметтер б.з.д. 3 ғасырға жатады және император Чандрагупта Маурия джайнизмді қабылдаумен және оның Шраванабелаголдағы қоныстануымен байланысты. Бадами маңындағы жергілікті Чалукия әулетінің ең көне ғибадатхана ғимараттары біздің дәуіріміздің 6 ғасырына жатады. Кейінірек Каннар территориясының бір бөлігі Чола және Ганга әулеттері басқаратын аймақтың бір бөлігі болды, бірақ 11-14 ғасырлардағы Сомнатпур, Халебид және Белурда саяси және діни орталықтары бар Хойсала әулеті маңызды рөл атқарды. 1327 жылы [[Мұхаммед Тұғлақ]]тың әскері Халебидті басып алды.

Алайда 1346 жылы оны Виджаянагар үнді империясы жаулап алды, ол қарқынды дамып 15 - 16 ғасырлардың екінші жартысында өзінің шарықтау шегіне жетті. Оны 1565 жылы Декан сұлтандарының одағы басып алды. Биджапур 17 ғасырда осы аймақтың ең маңызды орталығы болды. 17-18 ғасырларда. Оңтүстік Үндістанның үлкен бөлігін басқарған Майсор билеушілері Водеярлардың күші артты. Олардың билігі 1761 жылға дейін үстем болды, содан кейін күштерді біріктіруде және ағылшындарға қарсы тұруда француздардың көмегін пайдаланған Хайдер Алиге өтті.

Мұны одан әрі ұлы, Канн жерлерінің тәуелсіздігіне күрескен әйгілі Типу Сұлтан жалғастырды. Алайда, 1799 жылы бірнеше соғыстан кейін британдықтар Типу сұлтанның армиясын талқандады және 1947 жылға дейін ресми түрде басқарған Майсор водейярларды таққа отырғызды, 1956 жылы лингвистикалық негізде (каннада тілінде сөйлейтін халықты біріктірді) Майсор штаты құрылды, 1972 жылы Карнатака деп аталды.&lt;ref&gt;Народы Индии http://www.endia.ru/kannara.php&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

{{wikify}}

{{Әлем халықтары}}
[[Санат:Халықтар]]

{{stub}}</text>
      <sha1>0oeiayhn8wlqfwdp046jjxjs11amrya</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061143</id>
      <parentid>3061142</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T14:51:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кәсібі */ толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4951" xml:space="preserve">'''Каннара''' (''каннада'', ''каннадига'') — [[Үндістан]]дағы халық. Негізінен, Карнатака штатында тұрады.&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt; Жалпы саны 36,8 млн.адам. (2008).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2041528&lt;/ref&gt; 

== Тілі ==
Тілі – [[каннада]], дравид тілдері шоғырына жатады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - каннара http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;  Өз жазуы бар. Каннада тіліндегі әдебиет XIII ғасырдан бері белгілі. [[Ағылшын тілі]] де кеңінен таралған.

== Діні ==
Дінге сенетіндер негізінен [[индуизм|индуистер]], [[Сунниттер|суниттік мұсылмандар]] мен [[джайнизм|джайндар]] да бар.&lt;ref&gt;Каннара https://megabook.ru/article/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Каннара - Үндістанның ежелгі халықтарының бірі. Олардың елі туралы алғашқы белгілі тарихи мәліметтер б.з.д. 3 ғасырға жатады және император Чандрагупта Маурия джайнизмді қабылдаумен және оның Шраванабелаголдағы қоныстануымен байланысты. Бадами маңындағы жергілікті Чалукия әулетінің ең көне ғибадатхана ғимараттары біздің дәуіріміздің 6 ғасырына жатады. Кейінірек Каннар территориясының бір бөлігі Чола және Ганга әулеттері басқаратын аймақтың бір бөлігі болды, бірақ 11-14 ғасырлардағы Сомнатпур, Халебид және Белурда саяси және діни орталықтары бар Хойсала әулеті маңызды рөл атқарды. 1327 жылы [[Мұхаммед Тұғлақ]]тың әскері Халебидті басып алды.

Алайда 1346 жылы оны Виджаянагар үнді империясы жаулап алды, ол қарқынды дамып 15 - 16 ғасырлардың екінші жартысында өзінің шарықтау шегіне жетті. Оны 1565 жылы Декан сұлтандарының одағы басып алды. Биджапур 17 ғасырда осы аймақтың ең маңызды орталығы болды. 17-18 ғасырларда. Оңтүстік Үндістанның үлкен бөлігін басқарған Майсор билеушілері Водеярлардың күші артты. Олардың билігі 1761 жылға дейін үстем болды, содан кейін күштерді біріктіруде және ағылшындарға қарсы тұруда француздардың көмегін пайдаланған Хайдер Алиге өтті.

Мұны одан әрі ұлы, Канн жерлерінің тәуелсіздігіне күрескен әйгілі Типу Сұлтан жалғастырды. Алайда, 1799 жылы бірнеше соғыстан кейін британдықтар Типу сұлтанның армиясын талқандады және 1947 жылға дейін ресми түрде басқарған Майсор водейярларды таққа отырғызды, 1956 жылы лингвистикалық негізде (каннада тілінде сөйлейтін халықты біріктірді) Майсор штаты құрылды, 1972 жылы Карнатака деп аталды.&lt;ref&gt;Народы Индии http://www.endia.ru/kannara.php&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Каннарлардың көпшілігі [[ауыл шаруашылығы]]нда (оның ішінде [[плантация]]ларда), бірқатары өнеркәсіпте, қызмет көрсету саласында, құрылыста және кәсіпкерлікте жұмыста.  Көркемдік қолөнер дамыған (өрнек тоқу, кесте тігу, ағашқа өрнек салу, бағалы ағаш түрлерінен мүсін жасау).

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

{{wikify}}

{{Әлем халықтары}}
[[Санат:Халықтар]]

{{stub}}</text>
      <sha1>er23i7lbgyaqgj9wgbw4t71ah919pie</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061146</id>
      <parentid>3061143</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T14:52:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кәсібі */ дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5060" xml:space="preserve">'''Каннара''' (''каннада'', ''каннадига'') — [[Үндістан]]дағы халық. Негізінен, Карнатака штатында тұрады.&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt; Жалпы саны 36,8 млн.адам. (2008).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2041528&lt;/ref&gt; 

== Тілі ==
Тілі – [[каннада]], дравид тілдері шоғырына жатады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - каннара http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;  Өз жазуы бар. Каннада тіліндегі әдебиет XIII ғасырдан бері белгілі. [[Ағылшын тілі]] де кеңінен таралған.

== Діні ==
Дінге сенетіндер негізінен [[индуизм|индуистер]], [[Сунниттер|суниттік мұсылмандар]] мен [[джайнизм|джайндар]] да бар.&lt;ref&gt;Каннара https://megabook.ru/article/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Каннара - Үндістанның ежелгі халықтарының бірі. Олардың елі туралы алғашқы белгілі тарихи мәліметтер б.з.д. 3 ғасырға жатады және император Чандрагупта Маурия джайнизмді қабылдаумен және оның Шраванабелаголдағы қоныстануымен байланысты. Бадами маңындағы жергілікті Чалукия әулетінің ең көне ғибадатхана ғимараттары біздің дәуіріміздің 6 ғасырына жатады. Кейінірек Каннар территориясының бір бөлігі Чола және Ганга әулеттері басқаратын аймақтың бір бөлігі болды, бірақ 11-14 ғасырлардағы Сомнатпур, Халебид және Белурда саяси және діни орталықтары бар Хойсала әулеті маңызды рөл атқарды. 1327 жылы [[Мұхаммед Тұғлақ]]тың әскері Халебидті басып алды.

Алайда 1346 жылы оны Виджаянагар үнді империясы жаулап алды, ол қарқынды дамып 15 - 16 ғасырлардың екінші жартысында өзінің шарықтау шегіне жетті. Оны 1565 жылы Декан сұлтандарының одағы басып алды. Биджапур 17 ғасырда осы аймақтың ең маңызды орталығы болды. 17-18 ғасырларда. Оңтүстік Үндістанның үлкен бөлігін басқарған Майсор билеушілері Водеярлардың күші артты. Олардың билігі 1761 жылға дейін үстем болды, содан кейін күштерді біріктіруде және ағылшындарға қарсы тұруда француздардың көмегін пайдаланған Хайдер Алиге өтті.

Мұны одан әрі ұлы, Канн жерлерінің тәуелсіздігіне күрескен әйгілі Типу Сұлтан жалғастырды. Алайда, 1799 жылы бірнеше соғыстан кейін британдықтар Типу сұлтанның армиясын талқандады және 1947 жылға дейін ресми түрде басқарған Майсор водейярларды таққа отырғызды, 1956 жылы лингвистикалық негізде (каннада тілінде сөйлейтін халықты біріктірді) Майсор штаты құрылды, 1972 жылы Карнатака деп аталды.&lt;ref&gt;Народы Индии http://www.endia.ru/kannara.php&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Каннарлардың көпшілігі [[ауыл шаруашылығы]]нда (оның ішінде [[плантация]]ларда), бірқатары өнеркәсіпте, қызмет көрсету саласында, құрылыста және кәсіпкерлікте жұмыста.  Көркемдік қолөнер дамыған (өрнек тоқу, кесте тігу, ағашқа өрнек салу, бағалы ағаш түрлерінен мүсін жасау).&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Каннара http://www.etnolog.ru/people.php?id=KANN &lt;/ref&gt;

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

{{wikify}}

{{Әлем халықтары}}
[[Санат:Халықтар]]

{{stub}}</text>
      <sha1>kcljjdmsdq1gle0icwakf480qqypviq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061153</id>
      <parentid>3061146</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T15:05:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5354" xml:space="preserve">'''Каннара''' (''каннада'', ''каннадига'') — [[Үндістан]]дағы халық. Негізінен, Карнатака штатында тұрады.&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt; Жалпы саны 36,8 млн.адам. (2008).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2041528&lt;/ref&gt; 

== Тілі ==
Тілі – [[каннада]], дравид тілдері шоғырына жатады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - каннара http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;  Өз жазуы бар. Каннада тіліндегі әдебиет XIII ғасырдан бері белгілі. [[Ағылшын тілі]] де кеңінен таралған.

== Діні ==
Дінге сенетіндер негізінен [[индуизм|индуистер]], [[Сунниттер|суниттік мұсылмандар]] мен [[джайнизм|джайндар]] да бар.&lt;ref&gt;Каннара https://megabook.ru/article/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Каннара - Үндістанның ежелгі халықтарының бірі. Олардың елі туралы алғашқы белгілі тарихи мәліметтер б.з.д. 3 ғасырға жатады және император Чандрагупта Маурия джайнизмді қабылдаумен және оның Шраванабелаголдағы қоныстануымен байланысты. Бадами маңындағы жергілікті Чалукия әулетінің ең көне ғибадатхана ғимараттары біздің дәуіріміздің 6 ғасырына жатады. Кейінірек Каннар территориясының бір бөлігі Чола және Ганга әулеттері басқаратын аймақтың бір бөлігі болды, бірақ 11-14 ғасырлардағы Сомнатпур, Халебид және Белурда саяси және діни орталықтары бар Хойсала әулеті маңызды рөл атқарды. 1327 жылы [[Мұхаммед Тұғлақ]]тың әскері Халебидті басып алды.

Алайда 1346 жылы оны Виджаянагар үнді империясы жаулап алды, ол қарқынды дамып 15 - 16 ғасырлардың екінші жартысында өзінің шарықтау шегіне жетті. Оны 1565 жылы Декан сұлтандарының одағы басып алды. Биджапур 17 ғасырда осы аймақтың ең маңызды орталығы болды. 17-18 ғасырларда. Оңтүстік Үндістанның үлкен бөлігін басқарған Майсор билеушілері Водеярлардың күші артты. Олардың билігі 1761 жылға дейін үстем болды, содан кейін күштерді біріктіруде және ағылшындарға қарсы тұруда француздардың көмегін пайдаланған Хайдер Алиге өтті.

Мұны одан әрі ұлы, Канн жерлерінің тәуелсіздігіне күрескен әйгілі Типу Сұлтан жалғастырды. Алайда, 1799 жылы бірнеше соғыстан кейін британдықтар Типу сұлтанның армиясын талқандады және 1947 жылға дейін ресми түрде басқарған Майсор водейярларды таққа отырғызды, 1956 жылы лингвистикалық негізде (каннада тілінде сөйлейтін халықты біріктірді) Майсор штаты құрылды, 1972 жылы Карнатака деп аталды.&lt;ref&gt;Народы Индии http://www.endia.ru/kannara.php&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Каннарлардың көпшілігі [[ауыл шаруашылығы]]нда (оның ішінде [[плантация]]ларда), бірқатары өнеркәсіпте, қызмет көрсету саласында, құрылыста және кәсіпкерлікте жұмыста.  Көркемдік қолөнер дамыған (өрнек тоқу, кесте тігу, ағашқа өрнек салу, бағалы ағаш түрлерінен мүсін жасау).&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Каннара http://www.etnolog.ru/people.php?id=KANN &lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Некелер [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]] болып табылады, әдет-ғұрыптарда матрилиналдықтың қалдықтары сақталған. [[Каста]]ларға бөліну бар.


==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

{{wikify}}

{{Әлем халықтары}}
[[Санат:Халықтар]]

{{stub}}</text>
      <sha1>irowy3imtqkysix3cad79qgiqudrpj0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061154</id>
      <parentid>3061153</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T15:08:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>«[[Санат:Үндістан этникалық топтары|Үндістан этникалық топтары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен)</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5420" xml:space="preserve">'''Каннара''' (''каннада'', ''каннадига'') — [[Үндістан]]дағы халық. Негізінен, Карнатака штатында тұрады.&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt; Жалпы саны 36,8 млн.адам. (2008).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2041528&lt;/ref&gt; 

== Тілі ==
Тілі – [[каннада]], дравид тілдері шоғырына жатады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - каннара http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;  Өз жазуы бар. Каннада тіліндегі әдебиет XIII ғасырдан бері белгілі. [[Ағылшын тілі]] де кеңінен таралған.

== Діні ==
Дінге сенетіндер негізінен [[индуизм|индуистер]], [[Сунниттер|суниттік мұсылмандар]] мен [[джайнизм|джайндар]] да бар.&lt;ref&gt;Каннара https://megabook.ru/article/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Каннара - Үндістанның ежелгі халықтарының бірі. Олардың елі туралы алғашқы белгілі тарихи мәліметтер б.з.д. 3 ғасырға жатады және император Чандрагупта Маурия джайнизмді қабылдаумен және оның Шраванабелаголдағы қоныстануымен байланысты. Бадами маңындағы жергілікті Чалукия әулетінің ең көне ғибадатхана ғимараттары біздің дәуіріміздің 6 ғасырына жатады. Кейінірек Каннар территориясының бір бөлігі Чола және Ганга әулеттері басқаратын аймақтың бір бөлігі болды, бірақ 11-14 ғасырлардағы Сомнатпур, Халебид және Белурда саяси және діни орталықтары бар Хойсала әулеті маңызды рөл атқарды. 1327 жылы [[Мұхаммед Тұғлақ]]тың әскері Халебидті басып алды.

Алайда 1346 жылы оны Виджаянагар үнді империясы жаулап алды, ол қарқынды дамып 15 - 16 ғасырлардың екінші жартысында өзінің шарықтау шегіне жетті. Оны 1565 жылы Декан сұлтандарының одағы басып алды. Биджапур 17 ғасырда осы аймақтың ең маңызды орталығы болды. 17-18 ғасырларда. Оңтүстік Үндістанның үлкен бөлігін басқарған Майсор билеушілері Водеярлардың күші артты. Олардың билігі 1761 жылға дейін үстем болды, содан кейін күштерді біріктіруде және ағылшындарға қарсы тұруда француздардың көмегін пайдаланған Хайдер Алиге өтті.

Мұны одан әрі ұлы, Канн жерлерінің тәуелсіздігіне күрескен әйгілі Типу Сұлтан жалғастырды. Алайда, 1799 жылы бірнеше соғыстан кейін британдықтар Типу сұлтанның армиясын талқандады және 1947 жылға дейін ресми түрде басқарған Майсор водейярларды таққа отырғызды, 1956 жылы лингвистикалық негізде (каннада тілінде сөйлейтін халықты біріктірді) Майсор штаты құрылды, 1972 жылы Карнатака деп аталды.&lt;ref&gt;Народы Индии http://www.endia.ru/kannara.php&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Каннарлардың көпшілігі [[ауыл шаруашылығы]]нда (оның ішінде [[плантация]]ларда), бірқатары өнеркәсіпте, қызмет көрсету саласында, құрылыста және кәсіпкерлікте жұмыста.  Көркемдік қолөнер дамыған (өрнек тоқу, кесте тігу, ағашқа өрнек салу, бағалы ағаш түрлерінен мүсін жасау).&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Каннара http://www.etnolog.ru/people.php?id=KANN &lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Некелер [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]] болып табылады, әдет-ғұрыптарда матрилиналдықтың қалдықтары сақталған. [[Каста]]ларға бөліну бар.


==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

{{wikify}}

{{Әлем халықтары}}
[[Санат:Халықтар]]
[[Санат:Үндістан этникалық топтары]]

{{stub}}</text>
      <sha1>8ilzjscv7peb6xlo0rt201f930ec8nt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061158</id>
      <parentid>3061154</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T15:34:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Өмір салты */ толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5897" xml:space="preserve">'''Каннара''' (''каннада'', ''каннадига'') — [[Үндістан]]дағы халық. Негізінен, Карнатака штатында тұрады.&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt; Жалпы саны 36,8 млн.адам. (2008).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2041528&lt;/ref&gt; 

== Тілі ==
Тілі – [[каннада]], дравид тілдері шоғырына жатады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - каннара http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;  Өз жазуы бар. Каннада тіліндегі әдебиет XIII ғасырдан бері белгілі. [[Ағылшын тілі]] де кеңінен таралған.

== Діні ==
Дінге сенетіндер негізінен [[индуизм|индуистер]], [[Сунниттер|суниттік мұсылмандар]] мен [[джайнизм|джайндар]] да бар.&lt;ref&gt;Каннара https://megabook.ru/article/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Каннара - Үндістанның ежелгі халықтарының бірі. Олардың елі туралы алғашқы белгілі тарихи мәліметтер б.з.д. 3 ғасырға жатады және император Чандрагупта Маурия джайнизмді қабылдаумен және оның Шраванабелаголдағы қоныстануымен байланысты. Бадами маңындағы жергілікті Чалукия әулетінің ең көне ғибадатхана ғимараттары біздің дәуіріміздің 6 ғасырына жатады. Кейінірек Каннар территориясының бір бөлігі Чола және Ганга әулеттері басқаратын аймақтың бір бөлігі болды, бірақ 11-14 ғасырлардағы Сомнатпур, Халебид және Белурда саяси және діни орталықтары бар Хойсала әулеті маңызды рөл атқарды. 1327 жылы [[Мұхаммед Тұғлақ]]тың әскері Халебидті басып алды.

Алайда 1346 жылы оны Виджаянагар үнді империясы жаулап алды, ол қарқынды дамып 15 - 16 ғасырлардың екінші жартысында өзінің шарықтау шегіне жетті. Оны 1565 жылы Декан сұлтандарының одағы басып алды. Биджапур 17 ғасырда осы аймақтың ең маңызды орталығы болды. 17-18 ғасырларда. Оңтүстік Үндістанның үлкен бөлігін басқарған Майсор билеушілері Водеярлардың күші артты. Олардың билігі 1761 жылға дейін үстем болды, содан кейін күштерді біріктіруде және ағылшындарға қарсы тұруда француздардың көмегін пайдаланған Хайдер Алиге өтті.

Мұны одан әрі ұлы, Канн жерлерінің тәуелсіздігіне күрескен әйгілі Типу Сұлтан жалғастырды. Алайда, 1799 жылы бірнеше соғыстан кейін британдықтар Типу сұлтанның армиясын талқандады және 1947 жылға дейін ресми түрде басқарған Майсор водейярларды таққа отырғызды, 1956 жылы лингвистикалық негізде (каннада тілінде сөйлейтін халықты біріктірді) Майсор штаты құрылды, 1972 жылы Карнатака деп аталды.&lt;ref&gt;Народы Индии http://www.endia.ru/kannara.php&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Каннарлардың көпшілігі [[ауыл шаруашылығы]]нда (оның ішінде [[плантация]]ларда), бірқатары өнеркәсіпте, қызмет көрсету саласында, құрылыста және кәсіпкерлікте жұмыста.  Көркемдік қолөнер дамыған (өрнек тоқу, кесте тігу, ағашқа өрнек салу, бағалы ағаш түрлерінен мүсін жасау).&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Каннара http://www.etnolog.ru/people.php?id=KANN &lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Некелер [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]] болып табылады, әдет-ғұрыптарда матрилиналдықтың қалдықтары сақталған. [[Каста]]ларға бөліну бар.

Дәстүрлі тұрғын үйі – балшықтан немесе күйдірілген кірпіштен қаланған бір, екі бөлмелі үй. Төбесі биік [[жабынқыш]] тақтайшалардан жабылған. Төменгі касталар мен орман тайпаларының өкілдері саман немесе пальма жапырақтарымен жабылған қаңқалы үйлерде тұрады.

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

{{wikify}}

{{Әлем халықтары}}
[[Санат:Халықтар]]
[[Санат:Үндістан этникалық топтары]]

{{stub}}</text>
      <sha1>svcd439t13txezgb9wp9xmpn8n84k5m</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061159</id>
      <parentid>3061158</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T15:34:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Өмір салты */ дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5921" xml:space="preserve">'''Каннара''' (''каннада'', ''каннадига'') — [[Үндістан]]дағы халық. Негізінен, Карнатака штатында тұрады.&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt; Жалпы саны 36,8 млн.адам. (2008).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2041528&lt;/ref&gt; 

== Тілі ==
Тілі – [[каннада]], дравид тілдері шоғырына жатады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - каннара http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;  Өз жазуы бар. Каннада тіліндегі әдебиет XIII ғасырдан бері белгілі. [[Ағылшын тілі]] де кеңінен таралған.

== Діні ==
Дінге сенетіндер негізінен [[индуизм|индуистер]], [[Сунниттер|суниттік мұсылмандар]] мен [[джайнизм|джайндар]] да бар.&lt;ref&gt;Каннара https://megabook.ru/article/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Каннара - Үндістанның ежелгі халықтарының бірі. Олардың елі туралы алғашқы белгілі тарихи мәліметтер б.з.д. 3 ғасырға жатады және император Чандрагупта Маурия джайнизмді қабылдаумен және оның Шраванабелаголдағы қоныстануымен байланысты. Бадами маңындағы жергілікті Чалукия әулетінің ең көне ғибадатхана ғимараттары біздің дәуіріміздің 6 ғасырына жатады. Кейінірек Каннар территориясының бір бөлігі Чола және Ганга әулеттері басқаратын аймақтың бір бөлігі болды, бірақ 11-14 ғасырлардағы Сомнатпур, Халебид және Белурда саяси және діни орталықтары бар Хойсала әулеті маңызды рөл атқарды. 1327 жылы [[Мұхаммед Тұғлақ]]тың әскері Халебидті басып алды.

Алайда 1346 жылы оны Виджаянагар үнді империясы жаулап алды, ол қарқынды дамып 15 - 16 ғасырлардың екінші жартысында өзінің шарықтау шегіне жетті. Оны 1565 жылы Декан сұлтандарының одағы басып алды. Биджапур 17 ғасырда осы аймақтың ең маңызды орталығы болды. 17-18 ғасырларда. Оңтүстік Үндістанның үлкен бөлігін басқарған Майсор билеушілері Водеярлардың күші артты. Олардың билігі 1761 жылға дейін үстем болды, содан кейін күштерді біріктіруде және ағылшындарға қарсы тұруда француздардың көмегін пайдаланған Хайдер Алиге өтті.

Мұны одан әрі ұлы, Канн жерлерінің тәуелсіздігіне күрескен әйгілі Типу Сұлтан жалғастырды. Алайда, 1799 жылы бірнеше соғыстан кейін британдықтар Типу сұлтанның армиясын талқандады және 1947 жылға дейін ресми түрде басқарған Майсор водейярларды таққа отырғызды, 1956 жылы лингвистикалық негізде (каннада тілінде сөйлейтін халықты біріктірді) Майсор штаты құрылды, 1972 жылы Карнатака деп аталды.&lt;ref&gt;Народы Индии http://www.endia.ru/kannara.php&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Каннарлардың көпшілігі [[ауыл шаруашылығы]]нда (оның ішінде [[плантация]]ларда), бірқатары өнеркәсіпте, қызмет көрсету саласында, құрылыста және кәсіпкерлікте жұмыста.  Көркемдік қолөнер дамыған (өрнек тоқу, кесте тігу, ағашқа өрнек салу, бағалы ағаш түрлерінен мүсін жасау).&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Каннара http://www.etnolog.ru/people.php?id=KANN &lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Некелер [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]] болып табылады, әдет-ғұрыптарда матрилиналдықтың қалдықтары сақталған. [[Каста]]ларға бөліну бар.

Дәстүрлі тұрғын үйі – балшықтан немесе күйдірілген кірпіштен қаланған бір, екі бөлмелі үй. Төбесі биік [[жабынқыш]] тақтайшалардан жабылған. Төменгі касталар мен орман тайпаларының өкілдері саман немесе пальма жапырақтарымен жабылған қаңқалы үйлерде тұрады.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;/&gt;

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

{{wikify}}

{{Әлем халықтары}}
[[Санат:Халықтар]]
[[Санат:Үндістан этникалық топтары]]

{{stub}}</text>
      <sha1>f4h4ye0xo6tniir4k32q6g7szr3usfq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061160</id>
      <parentid>3061159</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T15:37:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7250" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Каннара
|төл атауы  = каннада, каннадига
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 
|аймақ      = 
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = 
|діні       = 
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Каннара''' (''каннада'', ''каннадига'') — [[Үндістан]]дағы халық. Негізінен, Карнатака штатында тұрады.&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt; Жалпы саны 36,8 млн.адам. (2008).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2041528&lt;/ref&gt; 

== Тілі ==
Тілі – [[каннада]], дравид тілдері шоғырына жатады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - каннара http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;  Өз жазуы бар. Каннада тіліндегі әдебиет XIII ғасырдан бері белгілі. [[Ағылшын тілі]] де кеңінен таралған.

== Діні ==
Дінге сенетіндер негізінен [[индуизм|индуистер]], [[Сунниттер|суниттік мұсылмандар]] мен [[джайнизм|джайндар]] да бар.&lt;ref&gt;Каннара https://megabook.ru/article/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Каннара - Үндістанның ежелгі халықтарының бірі. Олардың елі туралы алғашқы белгілі тарихи мәліметтер б.з.д. 3 ғасырға жатады және император Чандрагупта Маурия джайнизмді қабылдаумен және оның Шраванабелаголдағы қоныстануымен байланысты. Бадами маңындағы жергілікті Чалукия әулетінің ең көне ғибадатхана ғимараттары біздің дәуіріміздің 6 ғасырына жатады. Кейінірек Каннар территориясының бір бөлігі Чола және Ганга әулеттері басқаратын аймақтың бір бөлігі болды, бірақ 11-14 ғасырлардағы Сомнатпур, Халебид және Белурда саяси және діни орталықтары бар Хойсала әулеті маңызды рөл атқарды. 1327 жылы [[Мұхаммед Тұғлақ]]тың әскері Халебидті басып алды.

Алайда 1346 жылы оны Виджаянагар үнді империясы жаулап алды, ол қарқынды дамып 15 - 16 ғасырлардың екінші жартысында өзінің шарықтау шегіне жетті. Оны 1565 жылы Декан сұлтандарының одағы басып алды. Биджапур 17 ғасырда осы аймақтың ең маңызды орталығы болды. 17-18 ғасырларда. Оңтүстік Үндістанның үлкен бөлігін басқарған Майсор билеушілері Водеярлардың күші артты. Олардың билігі 1761 жылға дейін үстем болды, содан кейін күштерді біріктіруде және ағылшындарға қарсы тұруда француздардың көмегін пайдаланған Хайдер Алиге өтті.

Мұны одан әрі ұлы, Канн жерлерінің тәуелсіздігіне күрескен әйгілі Типу Сұлтан жалғастырды. Алайда, 1799 жылы бірнеше соғыстан кейін британдықтар Типу сұлтанның армиясын талқандады және 1947 жылға дейін ресми түрде басқарған Майсор водейярларды таққа отырғызды, 1956 жылы лингвистикалық негізде (каннада тілінде сөйлейтін халықты біріктірді) Майсор штаты құрылды, 1972 жылы Карнатака деп аталды.&lt;ref&gt;Народы Индии http://www.endia.ru/kannara.php&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Каннарлардың көпшілігі [[ауыл шаруашылығы]]нда (оның ішінде [[плантация]]ларда), бірқатары өнеркәсіпте, қызмет көрсету саласында, құрылыста және кәсіпкерлікте жұмыста.  Көркемдік қолөнер дамыған (өрнек тоқу, кесте тігу, ағашқа өрнек салу, бағалы ағаш түрлерінен мүсін жасау).&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Каннара http://www.etnolog.ru/people.php?id=KANN &lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Некелер [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]] болып табылады, әдет-ғұрыптарда матрилиналдықтың қалдықтары сақталған. [[Каста]]ларға бөліну бар.

Дәстүрлі тұрғын үйі – балшықтан немесе күйдірілген кірпіштен қаланған бір, екі бөлмелі үй. Төбесі биік [[жабынқыш]] тақтайшалардан жабылған. Төменгі касталар мен орман тайпаларының өкілдері саман немесе пальма жапырақтарымен жабылған қаңқалы үйлерде тұрады.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;/&gt;

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

{{wikify}}

{{Әлем халықтары}}
[[Санат:Халықтар]]
[[Санат:Үндістан этникалық топтары]]

{{stub}}</text>
      <sha1>car7nqn7khh2bglwgn4u34fm2avwdyp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061161</id>
      <parentid>3061160</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T15:38:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7277" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Каннара
|төл атауы  = каннада, каннадига
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 36,8 млн. (2008)
|аймақ      = {{IND}} 
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = 
|діні       = 
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Каннара''' (''каннада'', ''каннадига'') — [[Үндістан]]дағы халық. Негізінен, Карнатака штатында тұрады.&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt; Жалпы саны 36,8 млн.адам. (2008).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2041528&lt;/ref&gt; 

== Тілі ==
Тілі – [[каннада]], дравид тілдері шоғырына жатады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - каннара http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;  Өз жазуы бар. Каннада тіліндегі әдебиет XIII ғасырдан бері белгілі. [[Ағылшын тілі]] де кеңінен таралған.

== Діні ==
Дінге сенетіндер негізінен [[индуизм|индуистер]], [[Сунниттер|суниттік мұсылмандар]] мен [[джайнизм|джайндар]] да бар.&lt;ref&gt;Каннара https://megabook.ru/article/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Каннара - Үндістанның ежелгі халықтарының бірі. Олардың елі туралы алғашқы белгілі тарихи мәліметтер б.з.д. 3 ғасырға жатады және император Чандрагупта Маурия джайнизмді қабылдаумен және оның Шраванабелаголдағы қоныстануымен байланысты. Бадами маңындағы жергілікті Чалукия әулетінің ең көне ғибадатхана ғимараттары біздің дәуіріміздің 6 ғасырына жатады. Кейінірек Каннар территориясының бір бөлігі Чола және Ганга әулеттері басқаратын аймақтың бір бөлігі болды, бірақ 11-14 ғасырлардағы Сомнатпур, Халебид және Белурда саяси және діни орталықтары бар Хойсала әулеті маңызды рөл атқарды. 1327 жылы [[Мұхаммед Тұғлақ]]тың әскері Халебидті басып алды.

Алайда 1346 жылы оны Виджаянагар үнді империясы жаулап алды, ол қарқынды дамып 15 - 16 ғасырлардың екінші жартысында өзінің шарықтау шегіне жетті. Оны 1565 жылы Декан сұлтандарының одағы басып алды. Биджапур 17 ғасырда осы аймақтың ең маңызды орталығы болды. 17-18 ғасырларда. Оңтүстік Үндістанның үлкен бөлігін басқарған Майсор билеушілері Водеярлардың күші артты. Олардың билігі 1761 жылға дейін үстем болды, содан кейін күштерді біріктіруде және ағылшындарға қарсы тұруда француздардың көмегін пайдаланған Хайдер Алиге өтті.

Мұны одан әрі ұлы, Канн жерлерінің тәуелсіздігіне күрескен әйгілі Типу Сұлтан жалғастырды. Алайда, 1799 жылы бірнеше соғыстан кейін британдықтар Типу сұлтанның армиясын талқандады және 1947 жылға дейін ресми түрде басқарған Майсор водейярларды таққа отырғызды, 1956 жылы лингвистикалық негізде (каннада тілінде сөйлейтін халықты біріктірді) Майсор штаты құрылды, 1972 жылы Карнатака деп аталды.&lt;ref&gt;Народы Индии http://www.endia.ru/kannara.php&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Каннарлардың көпшілігі [[ауыл шаруашылығы]]нда (оның ішінде [[плантация]]ларда), бірқатары өнеркәсіпте, қызмет көрсету саласында, құрылыста және кәсіпкерлікте жұмыста.  Көркемдік қолөнер дамыған (өрнек тоқу, кесте тігу, ағашқа өрнек салу, бағалы ағаш түрлерінен мүсін жасау).&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Каннара http://www.etnolog.ru/people.php?id=KANN &lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Некелер [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]] болып табылады, әдет-ғұрыптарда матрилиналдықтың қалдықтары сақталған. [[Каста]]ларға бөліну бар.

Дәстүрлі тұрғын үйі – балшықтан немесе күйдірілген кірпіштен қаланған бір, екі бөлмелі үй. Төбесі биік [[жабынқыш]] тақтайшалардан жабылған. Төменгі касталар мен орман тайпаларының өкілдері саман немесе пальма жапырақтарымен жабылған қаңқалы үйлерде тұрады.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;/&gt;

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

{{wikify}}

{{Әлем халықтары}}
[[Санат:Халықтар]]
[[Санат:Үндістан этникалық топтары]]

{{stub}}</text>
      <sha1>lhemtz48a1am96v26nzbyoyk6qivh4i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061162</id>
      <parentid>3061161</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T15:44:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7393" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Каннара
|төл атауы  = каннада, каннадига
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 36,8 млн. (2008)
|аймақ      = {{IND}} 
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[каннада тілі]], [[ағылшын тілі]]
|діні       = [[индуизм]], [[суннизм]], [[джайнизм]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Каннара''' (''каннада'', ''каннадига'') — [[Үндістан]]дағы халық. Негізінен, Карнатака штатында тұрады.&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt; Жалпы саны 36,8 млн.адам. (2008).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2041528&lt;/ref&gt; 

== Тілі ==
Тілі – [[каннада]], дравид тілдері шоғырына жатады.&lt;ref&gt;Большая советская энциклопедия - каннара http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;  Өз жазуы бар. Каннада тіліндегі әдебиет XIII ғасырдан бері белгілі. [[Ағылшын тілі]] де кеңінен таралған.

== Діні ==
Дінге сенетіндер негізінен [[индуизм|индуистер]], [[Сунниттер|суниттік мұсылмандар]] мен [[джайнизм|джайндар]] да бар.&lt;ref&gt;Каннара https://megabook.ru/article/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Каннара - Үндістанның ежелгі халықтарының бірі. Олардың елі туралы алғашқы белгілі тарихи мәліметтер б.з.д. 3 ғасырға жатады және император Чандрагупта Маурия джайнизмді қабылдаумен және оның Шраванабелаголдағы қоныстануымен байланысты. Бадами маңындағы жергілікті Чалукия әулетінің ең көне ғибадатхана ғимараттары біздің дәуіріміздің 6 ғасырына жатады. Кейінірек Каннар территориясының бір бөлігі Чола және Ганга әулеттері басқаратын аймақтың бір бөлігі болды, бірақ 11-14 ғасырлардағы Сомнатпур, Халебид және Белурда саяси және діни орталықтары бар Хойсала әулеті маңызды рөл атқарды. 1327 жылы [[Мұхаммед Тұғлақ]]тың әскері Халебидті басып алды.

Алайда 1346 жылы оны Виджаянагар үнді империясы жаулап алды, ол қарқынды дамып 15 - 16 ғасырлардың екінші жартысында өзінің шарықтау шегіне жетті. Оны 1565 жылы Декан сұлтандарының одағы басып алды. Биджапур 17 ғасырда осы аймақтың ең маңызды орталығы болды. 17-18 ғасырларда. Оңтүстік Үндістанның үлкен бөлігін басқарған Майсор билеушілері Водеярлардың күші артты. Олардың билігі 1761 жылға дейін үстем болды, содан кейін күштерді біріктіруде және ағылшындарға қарсы тұруда француздардың көмегін пайдаланған Хайдер Алиге өтті.

Мұны одан әрі ұлы, Канн жерлерінің тәуелсіздігіне күрескен әйгілі Типу Сұлтан жалғастырды. Алайда, 1799 жылы бірнеше соғыстан кейін британдықтар Типу сұлтанның армиясын талқандады және 1947 жылға дейін ресми түрде басқарған Майсор водейярларды таққа отырғызды, 1956 жылы лингвистикалық негізде (каннада тілінде сөйлейтін халықты біріктірді) Майсор штаты құрылды, 1972 жылы Карнатака деп аталды.&lt;ref&gt;Народы Индии http://www.endia.ru/kannara.php&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Каннарлардың көпшілігі [[ауыл шаруашылығы]]нда (оның ішінде [[плантация]]ларда), бірқатары өнеркәсіпте, қызмет көрсету саласында, құрылыста және кәсіпкерлікте жұмыста.  Көркемдік қолөнер дамыған (өрнек тоқу, кесте тігу, ағашқа өрнек салу, бағалы ағаш түрлерінен мүсін жасау).&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Каннара http://www.etnolog.ru/people.php?id=KANN &lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Некелер [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]] болып табылады, әдет-ғұрыптарда матрилиналдықтың қалдықтары сақталған. [[Каста]]ларға бөліну бар.

Дәстүрлі тұрғын үйі – балшықтан немесе күйдірілген кірпіштен қаланған бір, екі бөлмелі үй. Төбесі биік [[жабынқыш]] тақтайшалардан жабылған. Төменгі касталар мен орман тайпаларының өкілдері саман немесе пальма жапырақтарымен жабылған қаңқалы үйлерде тұрады.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;/&gt;

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

{{wikify}}

{{Әлем халықтары}}
[[Санат:Халықтар]]
[[Санат:Үндістан этникалық топтары]]

{{stub}}</text>
      <sha1>p29ijhc4o1ha492a6npshrty5cf371t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шорнақ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45460</id>
    <revision>
      <id>3061118</id>
      <parentid>2857050</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T13:27:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4236" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Шорнақ
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          = Аудан орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =   
   |lat_deg =43 |lat_min =23|lat_sec = 47
   |lon_deg =68|lon_min = 01|lon_sec =14
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Түркістан облысы
|кестедегі облыс         = Түркістан облысы{{!}}Түркістан
|ауданы                  = Сауран ауданы
|кестедегі аудан         = Сауран ауданы{{!}}Сауран 
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Шорнақ ауылдық округі{{!}}Шорнақ
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =     
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                =2986
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}

'''Шорнақ''' — [[Түркістан облысы]] [[Сауран ауданы]]ның (12.03.2021 ж.) және [[Шорнақ ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
[[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласынан солтүстік-батысқа қарай 20 км-дей жерде, [[Арыс-Түркістан каналы]]ның бойында орналасқан.

== Халқы ==
[[1999 жыл]]ы жергілікті тұрғындар саны 2855 адам (1449 ер адам және 1406 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 2986 адамды (1503 ер адам және 1483 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

==Тарихы ==
Мақта ұжымшары болып, Түркістан мақта тазалау зауытының дайындау пункті, астық қабылдау мекемесінің пункті болды. Оның негізінде шаруа қожалықтары ұйымдастырылды. 

== Инфрақұрылымы ==
Орта мектеп, клуб, кітапхана, фельдшер-акушерлік пункт жұмыс істейді. Округ жерінде [[18 ғасыр]]да ежелгі Шорнақ қаласы болған.&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы|Қазақ энциклопедиясы»]] Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Сауран ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Сауран ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>46bxbnxsah4bl7gjr62yivntp80226i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Орда-базар</title>
    <ns>0</ns>
    <id>47568</id>
    <revision>
      <id>3061200</id>
      <parentid>2116118</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T17:03:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерден Карсыбеков</username>
        <id>3744</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3885" xml:space="preserve">{{Көне қалашық
|Атауы         = Орда-базар
|сурет         = 
|өлшемі        = 
|Сурет атауы   = 
|Мәртебесі     = 
|Мемлекет      = [[Алтын Орда]]
|Қазіргі жері  = {{KAZ}}
|Қалануы       = ~1224 ж.
|Қалаушы       = 
|Деректерде атала бастады = 
|Басқаша атаулары = 
|Халық саны    = 
|Қиралды       = 
|Қиралу себебі = 
|Орналасуы     = 
  |lat_dir = N |lat_deg = 48|lat_min = 09|lat_sec = 19
  |lon_dir = E |lon_deg = 67|lon_min = 49|lon_sec = 03
  |region        = 
  |CoordScale    = 
 |Позициялық карта 1 = Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені    = 
  |crosses180        = 
|Облыс картасы       = Қарағанды облысы
|Ортаққордағы санаты = 
}}
'''Орда-базар''' — XIII–XV ғасырларда [[Қазақстан]]да болған [[түркі]]-[[моңғол]] ұлыстары билеушілері ордасының атауы. Кейбір деректерде [[Алтын Орда]]ның алғашқы ханы [[Бату]]дың ордасы деп аталады. [[Әлкей Хақанұлы Марғұлан|Ә.Марғұланның]] пікірінше, [[Орталық Қазақстан]]дағы [[Қаракеңгір өзені|Кеңгір өзені]] бойында орналасқан. XV ғасырдың 1-жартысында [[Әбілхайыр]] хандығындағы ноғай беглербегі [[Уақас]], өзінің билеушісі үшін ''“екі рет Сайын ханның (Бату) тағын басып алады”''. Осыдан кейін Әбілхайыр хан өз астанасын [[Тура]] (''Уимчи-Тура'') қаласынан Орда-Базарға көшіреді. Осында Әбілхайырдың саясаты насихатталып, оның атынан теңге шығарылады. Осы кезеңдегі Орда-Базар жайында [[Масуд бин Осман Кухистани]] өзінің ''“Тарихи-и Абулхайр-хани”'' атты шығармасында ''“киелі орда, Дешті Қыпшақтың астанасы”'' деп жазады. XX ғасырдың 90-жылдарынан бастап археологиялық қазба жұмыстары жүргізілуде.&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VII том; Маргулан А., Археологические разведки в Центральном Казахстане (1946) /Изв. АН КазССР, серия историческая, ғ49, вып. 4, 1949; Материалы по истории казахских ханств ХV – XVІІІ вв., А-А., 1969; Смаилов Ж., Памятники археологии Западной Сары-Арки (средневековые городища и поселения), Жезказган, 1996.&lt;/ref&gt;

Орда-базар ақша сарайының қызметін атқарған. Қазба жұмыстары кезінде қалашық орнынан мыстан, қоладан жасалған монеталар көптеп табылған.&lt;ref&gt;[https://ortalyq.kz/altyn-orda-750-handar-mekeninde/ Алтын Орда — 750: Хандар мекенінде] — [[Орталық Қазақстан (газет)|«Орталық Қазақстан»]], 30.09.2019.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

{{wikify}}
{{Қазақстанның көне қалалары}}
[[Санат:Тарих]]</text>
      <sha1>ior5i65y778h0xcjuac0v7r6fspchot</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бағдат Құлтайұлы Әміреев</title>
    <ns>0</ns>
    <id>48263</id>
    <revision>
      <id>3061157</id>
      <parentid>3061090</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T15:27:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерқанат Рыскулбеков</username>
        <id>70798</id>
      </contributor>
      <comment>Санаттар, үлгі</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8876" xml:space="preserve">{{Мемлекеттік қайраткер
| Қазақша есімі        = Бағдат Әміреев
| Шынайы есімі         = 
| Суреті               = Baghdad Amreyev.tiff
| Сурет ені            = 180
| Атауы                = 
| Титулы               = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]][[Төтенше және Өкілетті Елші]]сі:
| Ту                   = Flag of Kazakhstan.svg
| Ту2                  = 
| Реті                 = 
| Басқара бастады      = [[1996 жыл|1996]] 
| Басқаруын аяқтады    = [[2018 жыл]]
| Ізашары              = 
| Ізбасары             = 
| Президент            = Нұрсұлтан Назарбаев
| Титулы_2             = 
| Ту_2                 = &lt;br&gt;{{Flag|Saudi Arabia}} 1996 жылдан  2002 дейін&lt;br&gt;{{Flag|Oman}} 1998 жылдан 2002 дейін&lt;br&gt;{{Flag|Bahrain}} 1998 жылдан 2002 дейін&lt;br&gt;{{Flag|Kuwait}}1998 жылдан 2002 дейін&lt;br&gt;{{Flag|United Arab Emirates }}2000 жылдан 2002 дейін&lt;br&gt;{{Flag|Египет}}2002 жылдан 2008 дейін&lt;br&gt;{{Flag|Syria}} 2002 жылдан 2008 дейін&lt;br&gt;{{Flag|Lebanon}} 2002 жылдан 2008 дейін&lt;br&gt;{{Flag|Morocco}} 2002 жылдан 2008 дейін&lt;br&gt;{{Flag|Jordan}} 2002 жылдан 2008 дейін&lt;br&gt;{{Flag|Libya}} 2003 жылдан 2008 дейін&lt;br&gt;{{Flag|Turkey}} 2008 жылдан 2010 дейін&lt;br&gt;{{Flag|Albania}} 2008 жылдан 2010 дейін&lt;br&gt;{{Flag|Iran}} 2011 жылдан 2018 дейін
| Ту2_2                = 
| Реті_2               = 
| Басқара бастады_2    = 
| Басқаруын аяқтады_2  = 
| Ізашары_2            = 
| Ізбасары_2           = 
| Титулы_3             = 
| Ту_3                 = 
| Ту2_3                = 
| Реті_3               = 
| Басқара бастады_3    = 
| Басқаруын аяқтады_3  = 
| Ізашары_3            = 
| Ізбасары_3           = 
| Титулы_4             = [[Түркі кеңесі|Түркі кеңесінің]] Бас хатшысы
| Ту_4                 = 
| Ту2_4                = 
| Реті_4               = 
| Басқара бастады_4    = [[3 қыркүйек]] [[2018 жыл]]
| Басқаруын аяқтады_4  =  осы күнге дейін
| Ізашары_4            = 
| Ізбасары_4           = 
| Туған күні         =
| Туған жері         = 
| Қайтыс болған күні   = 
| Қайтыс болған жері   = 
| Жерленді             = 
| Діні                 = 
| Әкесі                =
| Анасы                =
| Жұбайы               = 
| Балалары             = 
| Партиясы             = 
| Білімі               = 
| Мамандығы            = 
| Қолтаңбасы           = 
| Сайты                = 
| Commons              = 
| Марапаттары          ={{Құрмет ордені}} {{Астана медалі}}
}}

'''Бағдат Құлтайұлы Әміреев''' (1.3.[[1959 жыл]]ы туған, [[Созақ ауданы]], [[Шолаққорған |Шолаққорған ауылы]]) – [[дипломат]].

==Өмірбаяны==
* [[Душанбе мемлекеттік университеті]]нің шығыстану факультетінің [[араб тілі]] бөлімін бітірген (1981).
* 1981 – 1996 жылдары [[Йемен]], [[Ливан]] мемлекеттерінде тілмаш
* Қазақ мемлекеттік университетінде (қазіргі [[әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті]]) оқытушы
* Сыртқы істер министрінің басқарма бастығы
* [[Ирак]] мемлекетінде тілмаштық қызметтер атқарған.
* 1996 – 2002 жылдары [[Сауд Арабиясы]], [[Кувейт]], [[Оман]], [[Катар]], [[Бахрейн]] мемлекеттерінде [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның төтенше және өкілетті елшісі;
* 2002 жылдан [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның [[Мысыр]] еліндегі төтенше және өкілетті елшісі болып қызмет істейді.
* [[2003 жыл]]дың мамыр айындан бастап [[2008 жыл]]дың  12 шілдесіне дейін —  қосымша [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның [[Ливия|Ливия мемлекетіндегі]] төтенше және өкілетті елшісі.
* 2008 жылдың [[12 маусым]]дан бастап 2010 жылдың 7-ші қазан айына дейін — [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның [[Түркия]] еліндегі төтенше және өкілетті елшісі.
* 2008 жылдың [[11 қараша]]дан бастап 2010 жылдың 7-ші қазан айына дейін — қосымша  [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның [[Албания]] еліндегі төтенше және өкілетті елшісі.
* 2011 жылдың [[1 ақпан]]дан бастап 2018 жылдың 10-ші қыркүйегіне дейін — [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның Иран еліндегі төтенше және өкілетті елшісі
* 2018 жылдың [[3 қыркүйек]]тен бастап осы күнге дейін — [[Түркі кеңесі]]нің Бас хатшысы.

Қазақ, орыс, ағылшын, [[Парсы тілі|парс]], тәжік тілдерін біледі.

==Марапаттары==

{| class=&quot;wikitable&quot;; border=&quot;1&quot; border=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;4&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;text-align:left;margin:0.5em 1em 0.5em 0; border:1px #005566 solid; border-collapse:collapse;&quot;
|-
! bgcolor=&quot;#F5F5F5&quot; width=&quot;20%&quot; | &lt;font color=#696969&gt;Мемлекет&lt;/font&gt; !! bgcolor=&quot;#F5F5F5&quot; width=&quot;20%&quot; | &lt;font color=#696969&gt;Берілген уақыт&lt;/font&gt; !! bgcolor=&quot;#F5F5F5&quot; width=&quot;55%&quot; colspan=&quot;2&quot; | &lt;font color=#696969&gt;Марапат&lt;/font&gt;
|-
| {{Flag|Қазақстан}} || '''-''' || colspan=&quot;2&quot; | [[Құрмет ордені]]
|-
| {{Flag|Қазақстан}} || '''-''' || colspan=&quot;2&quot; | Созақ ауданының құрметті азаматы&lt;ref&gt;Оңтүстік Қазақстан облысының энциклопедиясы&lt;/ref&gt;
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:1 наурызда туғандар]]
[[Санат:1959 жылы туғандар]]
[[Санат:Шолаққорғанда туғандар]]
[[Санат:Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл медалінің иегерлері]]
[[Санат:Қазақстан Конституциясына 10 жыл медалінің иегерлері]]
[[Санат:Қазақстан Республикасының парламентіне 10 жыл медалінің иегерлері]]
[[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]]
[[Санат:Қазақстанның Сауд Арабиясындағы елшілері]]
[[Санат:Қазақстанның Омандағы елшілері]]
[[Санат:Қазақстанның Бахрейндегі елшілері]]
[[Санат:Қазақстанның Кувейттегі елшілері]]
[[Санат:Қазақстанның Біріккен Араб Әмірліктеріндегі елшілері]]
[[Санат:Қазақстанның Мысырдағы елшілері]]
[[Санат:Қазақстанның Сириядағы елшілері]]
[[Санат:Қазақстанның Ливандағы елшілері]]
[[Санат:Қазақстанның Мароккодағы елшілері]]
[[Санат:Қазақстанның Иорданиядағы елшілері]]
[[Санат:Қазақстанның Ливиядағы елшілері]]
[[Санат:Қазақстанның Түркиядағы елшілері]]
[[Санат:Қазақстанның Албаниядағы елшілері]]
[[Санат:Қазақстанның Ирандағы елшілері]]
[[Санат:Душанбе мемлекеттік университеті түлектері]]
[[Санат:Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті оқытушылары]]
[[Санат:Созақ ауданының құрметті азаматтары]]</text>
      <sha1>twf3f5dme1zevu00sztsmm2l6spomm2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Эстетикалық тәрбие</title>
    <ns>0</ns>
    <id>48341</id>
    <revision>
      <id>3061280</id>
      <parentid>2332402</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T04:53:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DariaUrinbasarova21nis</username>
        <id>117340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */  қателерді жөндедім</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2240" xml:space="preserve">'''Эстетикалық тәрбие''' – жаратылыс дүниесіндегі немесе өнер туындысындағы [[сұлулық]] пен [[әсемдік]]ті қабылдап, ғибраттануға баулитын, адамның [[эстетика]]лық сезімін, талғамын қалыптастыратын [[тәрбие]]. 

Эстетикалық тәрбие мектеп жасына дейінгі кезеңнен басталады. Эстетикалық тәрбие арқылы бала қоршаған ортадағы әсемдікті, үйлесімділікті көре білуге, алған әсерін шығарм. жұмысында көрсетуге, бейнелей білуге үйренеді. Мектепте Эстетикалық тәрбие барлық оқу-тәрбие процесінде жүзеге асырылады. Баланы тәрбиелеуде әдебиет, музыка, бейнелеу өнері сабақтарының, сыныптан, мектептен тыс жұмыстардың маңызы зор. Эстетикалық тәрбие ақыл-ой, адамгершілік, дене тәрбиелерімен тығыз байланысты. Ол адамды рухани байытып, көркем-шығарм. қабілетін дамытуға ықпал етуге тиісті. Эстетикалық тәрбие берудегі негізгі бастау қайнар көз дәстүрлі қазақ қоғамында ғасырлар бойы қордаланған құндылықтар жүйесі, рухани мұралары, халық ауыз әдебиеті болуы, жаһандану дәуіріндегі рухани азғындау қаупінен сақтанатын бірден-бір жол.&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы|Қазақ энциклопедиясы»]] Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, X том&lt;/ref&gt;

==Дереккөздер==
&lt;references&gt;

{{stub}}

[[Санат:Эстетика]]</text>
      <sha1>r44yjgbdo2xfj7s2jw8iurozqoje7bc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жуантөбе (қала орны)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>48995</id>
    <revision>
      <id>3061117</id>
      <parentid>2746329</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T13:22:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерден Карсыбеков</username>
        <id>3744</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4735" xml:space="preserve">{{Көне қалашық
|Атауы         = Жуантөбе
|сурет         = 
|өлшемі        = 
|Сурет атауы   = 
|Мәртебесі     = 
|Мемлекет      = 
|Қазіргі жері  = {{KAZ}}, [[Түркістан облысы]]
|Қалануы       = 
|Қалаушы       = 
|Деректерде атала бастады = 
|Басқаша атаулары = Арсубаникет
|Халық саны    = 
|Қиралды       = 
|Қиралу себебі = 
|Орналасуы     = 
  |lat_dir = N |lat_deg = 42|lat_min = 31|lat_sec = 34
  |lon_dir = E |lon_deg = 69|lon_min = 07|lon_sec = 24
  |region        = 
  |CoordScale    = 
 |Позициялық карта 1 = Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені    = 
  |crosses180        = 
|Облыс картасы       = 
|Ортаққордағы санаты = 
}}
'''Жуантөбе''' — ортағасырлық қала орны. [[Түркістан облысы]], [[Ордабасы ауданы]], Көлтабан ауылының солтүстік-шығыс шетінде, [[Арыс өзені]]нің сол жағалауында орналасқан. Археологиялық әдебиеттерде осы қала орнынан 1893 жылы 5000-нан астам күміс және мыс тиын-теңгелердің табылғаны туралы мәліметтер кездеседі. Қала орны екі бөліктен: орталық бөліктен (цитадель) және оны қоршай орналасқан рабаттан тұрады. Орталығының сыртқы көрінісі төртбұрышты келген, ауданы 90 – 120 м, биіктігі 20 м-ден астам. Айнала қоршай орналасқан рабаттың биіктігі 4 – 5 м, ені 30-дан 60 м-ге дейін жетеді. Қала орнының солтүстігі мен оңтүстігінде қақпаның орны сақталған. Алғаш археологиялық қазба жұмысын 1951 жылы Оңтүстік Қазақстан археологиялық экспедициясы (жетекшісі [[Евгения Ивановна Агеева|Е.И. Агеева]]) жүргізіп, 1996 – 97 жылы Шымкент облысы тарихи-өлкетану мұражайының экспедициясы жалғастырды. Қазба жұмыстарының барысында қоймалар мен бірнеше бөлмелерден тұратын үйлердің орны аршылды. Табылған қыш ыдыстардың жиынтығы мен Иранның Сасани әулеті шығарған мыс теңгелер 6 – 7 ғасырларға жатады. Археологтер Е.И. Агеева, Г.И. Пацевич Ж-ні ортағасырлық Кенджде аймағының астанасы болған '''Арсубаникеттің''' (Субаникет) орны деп тұжырымдайды. Әбу-л-Қасым ибн Хаукал “[[Отырар|Фараб]], Кенджде мен Шаштың аралығында тамаша жайлау бар, ондағы мыңға тарта түтіннен тұратын түріктер ислам дінін қабылдаған... Субаникет Кенджденің басты қаласы” деп жазған. В.В. Бартольд осы деректі пайдалана отырып, Субаникет қаласы мен Кенджде аймағы Арыс өзенінің ортаңғы ағысында орналасқан деп тұжырымдайды. Арсубаникет жайлы деректер Әбу Исхақ әл-Истахридің, ибн Якуттің, Мұтаххар әл-Мақдисидің шығармаларында да бар. Мұтаххар әл-Мақдисидің “Арсубаникет – үлкен де таза, айнала қоршалған бекініс дуалы бар қала, мұнаралары мешіт рабадында орналасқан” деген мәліметін белгісіз автордың “Худуд әл-Әләм” шығармасындағы  “Субаникет – гүлденіп келе жатқан бай да әдемі қала” деген жолдары толықтыра түседі.&lt;ref&gt;Қазақ энциклопедиясы, 4 том;&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{wikify}}
{{бастама}}
{{Қазақстанның көне қалалары}}
[[Санат:Қазақстан көне қалалары]]</text>
      <sha1>89i22dn6czotprxj0bsm5yq4658nusl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қараеспе өзені</title>
    <ns>0</ns>
    <id>49181</id>
    <revision>
      <id>3061331</id>
      <parentid>2345689</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T08:43:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2835" xml:space="preserve">{{Өзен
 |атауы                   = Қараеспе өзені
  |шынайы атауы           = 
 |сурет                  =   
  |сурет ені             =  
  |сурет атауы           =   
 |карта                  = 
  |карта ені             = 
  |карта атауы           = 
 |ұзындығы               = 52
 |су алабының ауданы     = 
 |су алабы               =  [[Сарысу (өзен)|Сарысу алабы]]нда
 |өзендердің су алабы    =  
 |су шығыны              = 
  |өлшеу орны            = 
 |бастауы                = [[Қараматақ (тау, Қарағанды облысы)|Қараматақ]], [[Ешкіөлмес (Сарыарқа)|Ешкіөлмес]] таулары
  |бастауының орны        =  
  |бастауының биіктігі    = 
  |s_lat_dir = |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec = 
  |s_lon_dir = |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec = 
 |сағасы                 =  Құрманбай қыстауы 
  |сағасының орны        =  
  |сағасының биіктігі    = 
  |m_lat_dir = |m_lat_deg = |m_lat_min = |m_lat_sec = 
  |m_lon_dir = |m_lon_deg = |m_lon_min = |m_lon_sec = 
 |еңістігі               = 
 |ел                     = {{KZ}}
  |аймақ                  = [[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]]
 |ортаққордағы санаты    = 
}}
'''Қараеспе''' – [[Сарысу (өзен)|Сарысу алабы]]ндағы өзен. 

== Географиялық орны ==
[[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]] жерімен ағады. Ұзындығы 52 км. 

==Бастауы ==
[[Қараматақ (тау, Қарағанды облысы)|Қараматақ]], [[Ешкіөлмес (тау, Қарағанды облысы)|Ешкіөлмес]] таулары беткейлеріндегі бұлақ суының қосылуынан құралып, [[Ағадыр]] темір жол станциясының оңтүстік-шығысына 7 км жетпей Құрманбай қыстауы маңында тартылып қалады. 

== Гидрологиясы ==
Арнасы тік жарлы. [[Қар]], [[Жер асты суы|жер асты]] суларымен толығады. Жаз айларында қарасуларға бөлініп қалады. Жылдық орташа су ағымы 0,060 – 0,070 м&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;/с. Суы мал суаруға пайдаланылады.&lt;ref&gt;[[Қазақ энциклопедиясы]]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қарағанды облысы өзендері]]
[[Санат:Сарысу су алабы]]</text>
      <sha1>gleuimgrhar01b9ujhix253v1l9qrnb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061332</id>
      <parentid>3061331</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T08:43:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2858" xml:space="preserve">{{Өзен
 |атауы                   = Қараеспе өзені
  |шынайы атауы           = 
 |сурет                  =   
  |сурет ені             =  
  |сурет атауы           =   
 |карта                  = 
  |карта ені             = 
  |карта атауы           = 
 |ұзындығы               = 52
 |су алабының ауданы     = 
 |су алабы               =  [[Сарысу (өзен)|Сарысу алабы]]нда
 |өзендердің су алабы    =  
 |су шығыны              = 
  |өлшеу орны            = 
 |бастауы                = [[Қараматақ (тау, Қарағанды облысы)|Қараматақ]], [[Ешкіөлмес (тау, Қарағанды облысы)|Ешкіөлмес]] таулары
  |бастауының орны        =  
  |бастауының биіктігі    = 
  |s_lat_dir = |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec = 
  |s_lon_dir = |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec = 
 |сағасы                 =  Құрманбай қыстауы 
  |сағасының орны        =  
  |сағасының биіктігі    = 
  |m_lat_dir = |m_lat_deg = |m_lat_min = |m_lat_sec = 
  |m_lon_dir = |m_lon_deg = |m_lon_min = |m_lon_sec = 
 |еңістігі               = 
 |ел                     = {{KZ}}
  |аймақ                  = [[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]]
 |ортаққордағы санаты    = 
}}
'''Қараеспе''' – [[Сарысу (өзен)|Сарысу алабы]]ндағы өзен. 

== Географиялық орны ==
[[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]] жерімен ағады. Ұзындығы 52 км. 

==Бастауы ==
[[Қараматақ (тау, Қарағанды облысы)|Қараматақ]], [[Ешкіөлмес (тау, Қарағанды облысы)|Ешкіөлмес]] таулары беткейлеріндегі бұлақ суының қосылуынан құралып, [[Ағадыр]] темір жол станциясының оңтүстік-шығысына 7 км жетпей Құрманбай қыстауы маңында тартылып қалады. 

== Гидрологиясы ==
Арнасы тік жарлы. [[Қар]], [[Жер асты суы|жер асты]] суларымен толығады. Жаз айларында қарасуларға бөлініп қалады. Жылдық орташа су ағымы 0,060 – 0,070 м&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;/с. Суы мал суаруға пайдаланылады.&lt;ref&gt;[[Қазақ энциклопедиясы]]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қарағанды облысы өзендері]]
[[Санат:Сарысу су алабы]]</text>
      <sha1>71wmp489bnz47glql74huuhlgh4eokv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ақболат Ахметов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>50598</id>
    <revision>
      <id>3061136</id>
      <parentid>2432758</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T14:36:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерқанат Рыскулбеков</username>
        <id>70798</id>
      </contributor>
      <comment>[[Санат:Техника ғылымдарының докторлары]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1958" xml:space="preserve">{{Infobox writer 
| name         = Ақболат Ахметов
| image        =
| imagesize    = 
| caption      = 
| birthname    = 
| birthdate    = {{birth date |1946|12|30}}
| birthplace   = [[Бөген ауылы]], [[Түркістан ауданы]]

| occupation   = ғалым, техника ғылыми доктор, профессор}}

'''Ақболат Ахметов''' (30.12. 1946 ж. т., [[Түркістан ауданы]] [[Бөген ауылы]]) – ғалым, техника ғылымдарының докторы (1996), [[профессор]] (1998), ҚР Инженер академиясының академиягы (2000).

[[Қазақ химия-технологиялық институты]]н бітірген (1968). 1968 – 1975 ж. [[Шымкент]], [[Көкшетау]], [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаларында цех шебері, бас технолог 1975 – 1980 ж. Қазақ химия-технология институтының инженер-құрылыс факультеті деканының орынбасары, 1983 – 1994 ж. құрылыс материалдары және конструкциялар технологиясы кафедрасының меңгерушісі, 2001 жылдан [[Оңтүстік Қазақстан]] мемлекеттік ун-тінің механика-құрылыс факультетінің деканы. Ол 105 ғылым еңбектің, оның ішінде 4 монографияның авторы. ҚР Білім министрлігінің мақтау грамотасымен марапатталған.&lt;ref name=&quot;test&quot;&gt;[[Оңтүстік Қазақстан облысының энциклопедиясы.]]&lt;/ref&gt;

==Дереккөздер==
&lt;references /&gt;

{{wikify}}
{{Суретсіз мақала}}
[[Санат:Техника ғылымдарының докторлары]]


{{stub}}</text>
      <sha1>87ztq5qmk86hugtw37nwb4j70taj81e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Үштөбе қалалық әкімдігі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>54581</id>
    <revision>
      <id>3061243</id>
      <parentid>3059823</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T18:53:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1155" xml:space="preserve">'''Үштөбе қалалық әкімдігі''' — [[Жетісу облысы]] [[Қаратал ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік.

== Әкімшілік құрамы ==
Құрамына [[Ойсаз]], [[Үшкөмей (Жетісу облысы)|Үшкөмей]], [[Достық (Қаратал ауданы)|Достық]] ауылдары кіреді. Орталығы – [[Үштөбе (қала)|Үштөбе]] қаласы. 

== Халқы ==
[[2009 жыл|2009 жылғы]] санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 27516 адамды құрайды.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}{{Қаратал ауданы ауылдық округтері}}

[[Санат:Қаратал ауданы ауылдық округтері]]
[[Санат:Жетісу облысы қалалық әкімдіктері]]</text>
      <sha1>iqoxedxcpn8m9l0rtzwlyb3olibblnq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қажымұқан ауылдық округі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>58358</id>
    <revision>
      <id>3061123</id>
      <parentid>2848505</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T13:39:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2161" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауылдық округі
 |Атауы      = Қажымұқан ауылдық округі
 |Облысы     = Түркістан облысы
 |Ауданы     = [[Ордабасы ауданы]]
 |Құрылған уақыты = 
 |Орталығы   = [[Темірлан]]
 |Енеді      = 7 ауыл
 |Тұрғыны    = 19 956
 |Санақ жылы = [[2009 жыл|2009]]
 |Тығыздығы    = 
 |Жер аумағы   = 
 |Әкімі        =
 |Телефон коды   = 
 |Пошта индексі  = 
}}
'''Қажымұқан ауылдық округі''' – [[Түркістан облысы]] [[Ордабасы ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік.

== Әкімшілік құрамы ==
Құрамына [[Темірлан]], [[Амангелді (Ордабасы ауданы)|Амангелді]], [[Боралдай (Ордабасы ауданы)|Боралдай]], [[Ынталы (Ордабасы ауданы)|Ынталы]], [[Көктөбе (Ордабасы ауданы)|Көктөбе]], [[Қажымұқан (Түркістан облысы)|Қажымұқан]], [[Қызылсеңгір (Ордабасы ауданы)|Қызылсеңгір]] ауылдары кіреді. Орталығы – Қажымұқан ауылы.&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, Х том.&lt;/ref&gt;

== Халқы ==
[[2009 жыл]]ғы санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 19 956 адамды құрады.&lt;ref&gt;[https://stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Ордабасы ауданы ауылдық округтері}}

[[Санат:Ордабасы ауданы ауылдық округтері]]</text>
      <sha1>ecpe31f4jiu1zbdzs3p806yy8qytoyj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061124</id>
      <parentid>3061123</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T13:41:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2159" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауылдық округі
 |Атауы      = Қажымұқан ауылдық округі
 |Облысы     = Түркістан облысы
 |Ауданы     = [[Ордабасы ауданы]]
 |Құрылған уақыты = 
 |Орталығы   = [[Темірлан]]
 |Енеді      = 7 ауыл
 |Тұрғыны    = 19 956
 |Санақ жылы = [[2009 жыл|2009]]
 |Тығыздығы    = 
 |Жер аумағы   = 
 |Әкімі        =
 |Телефон коды   = 
 |Пошта индексі  = 
}}
'''Қажымұқан ауылдық округі''' – [[Түркістан облысы]] [[Ордабасы ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік.

== Әкімшілік құрамы ==
Құрамына [[Темірлан]], [[Амангелді (Ордабасы ауданы)|Амангелді]], [[Боралдай (Ордабасы ауданы)|Боралдай]], [[Ынталы (Ордабасы ауданы)|Ынталы]], [[Көктөбе (Ордабасы ауданы)|Көктөбе]], [[Қажымұқан (Түркістан облысы)|Қажымұқан]], [[Қызылсеңгір (Ордабасы ауданы)|Қызылсеңгір]] ауылдары кіреді. Орталығы – Темірлан ауылы.&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, Х том.&lt;/ref&gt;

== Халқы ==
[[2009 жыл]]ғы санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 19 956 адамды құрады.&lt;ref&gt;[https://stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Ордабасы ауданы ауылдық округтері}}

[[Санат:Ордабасы ауданы ауылдық округтері]]</text>
      <sha1>1c7ga3jg2az1u1q8t0dmh8c3htpw6qf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шалқия ауылдық округі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>59905</id>
    <revision>
      <id>3061110</id>
      <parentid>2724985</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T12:58:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1714" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауылдық округі
 |Атауы      = Шалқия ауылдық округі
 |Облысы     = Қызылорда облысы
 |Ауданы     = [[Жаңақорған ауданы]]
 |Құрылған уақыты = 
 |Орталығы   = [[Шалқия]]
 |Енеді      = 2 ауыл
 |Тұрғыны    = 2556
 |Санақ жылы = [[2009 жыл|2009]]
 |Тығыздығы    = 
 |Жер аумағы   = 
 |Әкімі        =
 |Телефон коды   = 
 |Пошта индексі  = 
}}
'''Шалқия ауылдық округі''' – [[Қызылорда облысы]] [[Жаңақорған ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік.

== Әкімшілік құрамы ==
Құрамына [[Құттықожа]] ауылы кіреді. Орталығы – [[Шалқия]] ауылы.&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, Х том&lt;/ref&gt;

== Халқы ==
[[2009 жыл]]ғы санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 2556 адамды құрады.&lt;ref&gt;[https://stat.gov.kz/getImg?id=WC16200032719 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Жаңақорған ауданы ауылдық округтері}}

[[Санат:Жаңақорған ауданы ауылдық округтері]]</text>
      <sha1>4hd8wudl83qot5z5ywfplbd3gva056e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Балшықты жанартау</title>
    <ns>0</ns>
    <id>62293</id>
    <revision>
      <id>3061282</id>
      <parentid>2415613</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T05:17:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DariaUrinbasarova21nis</username>
        <id>117340</id>
      </contributor>
      <comment>қателерді жөндедім</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1747" xml:space="preserve">'''Балшықты жанартау''' — жалпақ конус пішінді, толығымен немесе беткі жағы ғана төбелік түзілімдерден тұратын  үлкен төбе. Төбесінде шұңғыл тәрізді кратері бар, ол тереңге қарай канал болып кетеді де, одан мезгіл-мезгіл немесе үздіксіз газ бен су кейде мұнай жарғағымен, таужыныстар сынықтарымен және төбелік балшықпен қоса шығады. Балшық беткейлермен ағып, төбені ұлғайта береді. Атқыламалар біршама биіктікке көтеріледі. Шағын Б.ж. балшықты төбелер деп аталады. Синонимі: вулканоид.
&lt;ref&gt;Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Қ 17 Геология/Жалпы редакциясын басқарған — түсіндірме сөздіктер топтамасын шығару жөніндегі ғылыми-баспа бағдарламасының ғылыми жетекшісі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығьшьщ лауреаты А.Қ.Қүсайьшов — Алматы: &quot;Мектеп&quot; баспасы Ж А Қ , 2003. — 248 бет.
ӀSВN 5-7667-8188-1 ӀSВN 9965-16-512-2
&lt;/ref&gt;
==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

{{Суретсіз мақала}}

{{wikify}}

[[Санат:Геология]]


{{Geology-stub}}</text>
      <sha1>rjn5yar2ilbda4z64rji6lbi91humaw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Айдарлы (Жамбыл ауданы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>82535</id>
    <revision>
      <id>3061254</id>
      <parentid>2734343</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T19:07:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4769" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Айдарлы
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =    
   |lat_deg = 44|lat_min =  11|lat_sec =46
   |lon_deg = 75|lon_min =  49|lon_sec =43 
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Алматы облысы 
|кестедегі облыс         = Алматы облысы{{!}}Алматы 
|ауданы                  = Жамбыл ауданы (Алматы облысы)
|кестедегі аудан         = Жамбыл ауданы (Алматы облысы){{!}}Жамбыл
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Айдарлы ауылдық округі (Алматы облысы){{!}}Айдарлы
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =     
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = 1251
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}
{{мағына|Айдарлы}}
'''Айдарлы''' — [[Алматы облысы]] [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл ауданы]]ндағы ауыл, [[Айдарлы ауылдық округі (Алматы облысы)|Айдарлы ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы — [[Ұзынағаш (Алматы облысы)|Ұзынағаш]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 130 км жерде, [[Бозой үстірті]]нде, Тасқатын каналының жағалауындағы [[Эфемерлер|эфемер]] тәрізді шөптесін аралас боз жусан, баялыш, күйреуік өскен сұр, қошқыл сұр топырақты шөлді жазықта орналасқан. 

== Халқы ==
[[1999 жыл]]ы тұрғындар саны 1246 адам (659 ер адам және 587 әйел адам) болса, [[2009 жыл]]ы 1251 адамды (623 ер адам және 628 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source1&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Ауыл [[1964 жыл|1964]]-[[1997 жыл|1997]] жылдары қой өсіретін &quot;''Айдарлы''&quot; кеңшарының орталығы болды. Оның негізінде Айдарлыда және округке қарасты [[Шилібастау (Алматы облысы)|Шилібастау]] ауылында 1997 жылы 23 шаруа қожалығы құрылды. 

== Инфрақұрылмы ==
Орта мектеп, фельдшерлік-акушерлік пункт, тағы басқа мекемелер бар. Тұрғындары басқа елді мекендермен автомобиль жолы арқылы қатынасады. &lt;ref&gt;Жетісу. Энциклопедия. - [[Алматы]]: «Арыс» баспасы, [[2004]]. — 712 бет. ISBN 9965-17-134-3&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Жамбыл ауданы елді мекендері (Алматы облысы)}}

[[Санат:Жамбыл ауданы (Алматы облысы) елді мекендері]]</text>
      <sha1>0bcu8kgq3991gi2irgi0caylrnpkrpb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Айдарлы (Жетісу облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>82536</id>
    <revision>
      <id>3061255</id>
      <parentid>2739560</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T19:08:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5056" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Ауыл
 |атауы                   = Айдарлы
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          =Ауылдық округ орталығы 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg= 44|lat_min=02 |lat_sec=02
  |lon_deg= 79|lon_min=31 |lon_sec=08
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          = 
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                   = Алматы облысы
 |кестедегі облыс         = Алматы облысы{{!}}Алматы
 |ауданы                   = Панфилов ауданы
 |кестедегі аудан         = Панфилов ауданы{{!}}Панфилов
 |мекен түрі              =ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                   = Айдарлы ауылдық округі (Жетісу облысы){{!}}Айдарлы
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 =  қуаң агроклиматтық белдем 
  |тұрғыны                = 1477
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = 
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
{{мағына|Айдарлы}}
'''Айдарлы''' — [[Алматы облысы]] [[Панфилов ауданы]]ндағы ауыл, [[Айдарлы ауылдық округі (Жетісу облысы)|Айдарлы ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы — [[Жаркент]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 40 км-дей жерде, [[Іле]] өзенінің оң жағалауынан 8 км-дей қашықтықта, өзеннің алювийлі-делювийлі жазығындағы қуаң агроклиматтық белдемде жатыр.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1827 адам (918 ер адам және 909 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1477 адамды (722 ер адам және 755 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;  

== Тарихы ==
[[1943 жыл|1943]]-[[1997 жыл|1997]] жылдары қой өсірумен шұғылданатын ''Гвардия'' кеңшарының орталығы болды. Оның негізіңде Айдарлыда 1997 жылдан шаруа қожалықтары құрылды. 

== Инфрақұрылымы ==
Орта мектеп, фельдшерлік-акушерлік пункт, мәдениет үйі, тағы басқа мәдени мекемелер бар. Ауыл тұрғындары баска елді мекендермен автомобиль жолы арқылы қатынасады.&lt;ref&gt;Жетісу. Энциклопедия. - [[Алматы]]: «Арыс» баспасы, [[2004]]. — 712 бет. ISBN 9965-17-134-3&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Панфилов ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Панфилов ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>0dqf2yeijfhgkkueimxrbeoopjwvygk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061256</id>
      <parentid>3061255</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T19:08:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5056" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Ауыл
 |атауы                   = Айдарлы
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          =Ауылдық округ орталығы 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg= 44|lat_min=02 |lat_sec=02
  |lon_deg= 79|lon_min=31 |lon_sec=08
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             =
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          = 
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                   = Жетісу облысы
 |кестедегі облыс         = Жетісу облысы{{!}}Жетісу
 |ауданы                   = Панфилов ауданы
 |кестедегі аудан         = Панфилов ауданы{{!}}Панфилов
 |мекен түрі              =ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                   = Айдарлы ауылдық округі (Жетісу облысы){{!}}Айдарлы
 |кестедегі мекен         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 =  қуаң агроклиматтық белдем 
  |тұрғыны                = 1477
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = 
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
{{мағына|Айдарлы}}
'''Айдарлы''' — [[Жетісу облысы]] [[Панфилов ауданы]]ндағы ауыл, [[Айдарлы ауылдық округі (Жетісу облысы)|Айдарлы ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы — [[Жаркент]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 40 км-дей жерде, [[Іле]] өзенінің оң жағалауынан 8 км-дей қашықтықта, өзеннің алювийлі-делювийлі жазығындағы қуаң агроклиматтық белдемде жатыр.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1827 адам (918 ер адам және 909 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1477 адамды (722 ер адам және 755 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;  

== Тарихы ==
[[1943 жыл|1943]]-[[1997 жыл|1997]] жылдары қой өсірумен шұғылданатын ''Гвардия'' кеңшарының орталығы болды. Оның негізіңде Айдарлыда 1997 жылдан шаруа қожалықтары құрылды. 

== Инфрақұрылымы ==
Орта мектеп, фельдшерлік-акушерлік пункт, мәдениет үйі, тағы басқа мәдени мекемелер бар. Ауыл тұрғындары баска елді мекендермен автомобиль жолы арқылы қатынасады.&lt;ref&gt;Жетісу. Энциклопедия. - [[Алматы]]: «Арыс» баспасы, [[2004]]. — 712 бет. ISBN 9965-17-134-3&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Панфилов ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Панфилов ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>kk7neo94im0hvw6x3fc9wags4mcj81e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Болашақ (Казталов ауданы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>92760</id>
    <revision>
      <id>3061104</id>
      <parentid>3049752</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T12:24:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4845" xml:space="preserve">{{мағына|Болашақ (айрық)}}
{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Болашақ
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  = 
   |lat_deg =50 |lat_min = 22|lat_sec =05
   |lon_deg =48|lon_min = 46|lon_sec =15
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Батыс Қазақстан облысы
|кестедегі облыс         = Батыс Қазақстан облысы{{!}}Батыс Қазақстан
|ауданы                  = Казталов ауданы
|кестедегі аудан         = Казталов ауданы{{!}}Казталов 
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Болашақ ауылдық округі (Батыс Қазақстан облысы){{!}}Болашақ
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =     
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =''Богатырёво'' 
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                =988
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}} 

'''Болашақ''' ([[2005 жыл]]ға дейін ''Богатырев'' деп аталған) - [[Батыс Қазақстан облысы]] [[Казталов ауданы]]ндағы ауыл, [[Болашақ ауылдық округі (Батыс Қазақстан облысы)|Болашақ ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Казталовка]] ауылынан солтүстікке қарай 85 км-дей жерде, жусан аралас бетеге, боз, кеде ескен сортаң келген қоңыр топырақты құрғақ дала белдемінде орналасқан. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1140 адам (578 ер адам және 562 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 988 адамды (515 ер адам және 473 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;
 
== Тарихы ==
[[1936 жыл]]дан Маркс атындағы ұжымшардың орталығы болды. Оның негізінде [[1997 жыл]]ы  Богатыревта өндірістік кооператив, серіктестік және 12 шаруа қожалығы жұмыс істейді. 

== Инфрақұрылымы ==
Богатыревта және округке қарасты [[Көпкүтір]], Мирон және Шильный елді мекендерінде орта, орталау және бастауыш мектеп, мәдениет үйі мен кітапхана, емхана, медицина пункт бар. Тұрғындары елді мекендермен автомобиль жолы арқылы қатынасады.&lt;ref&gt;Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002 ISBN 9965-607-02-8&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Казталов ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Казталов ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Жайық казак әскерінің елді мекендері]]</text>
      <sha1>0rq8m5ae66oa6gosp5232iw3g841lbn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дін-Мұхамед Сұлтанғазин</title>
    <ns>0</ns>
    <id>111601</id>
    <revision>
      <id>3061177</id>
      <parentid>2938725</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:36:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мұрат Өтеп</username>
        <id>104605</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5583" xml:space="preserve">{{Тұлға|Есімі=Дін-Мұхаммед Ханқожаұлы Сұлтанғазин|Туған күні=10.03.1867|Қайтыс болған күні=1917|Туған жері=[[Қарқаралы уезі]], [[Ресей империясы]]|Қайтыс болған жері=[[Баку]], [[Ресей империясы]]|Азаматтығы={{Байрақ|Ресей империясы}}|Ұлты=[[Қазақтар|Қазақ]]|Мансабы=[[Тілмаш]], [[Журналист]]|Әкесі=Ханқожа Сұлтанғазин}}
[[Сурет:Омская учительская семинария.jpg|нобай|384x384 нүкте|Омбы мұғалімдер семинариясының куәлігі]]
'''Дін-Мұхамед Ханқожаұлы Сұлтанғазин''' ([[10 наурыз]] [[1867 жыл]], [[Қарқаралы уезі]] — [[1917 жыл]], [[Баку]]) — қазақ журналист, тілмаш, қазақ ұлттық журналистикасының негізін қалаушылардың бірі. 

== Өмірбаян ==
1867 жылы 10 наурызда Қарқаралы уезінде, Токраун болысында туған. Төре руының ұрпағы. Бөкейхан Барақ ұлының шөбере. Әлихан Бөкейхановтың ағасы.

Дін-мұхамед Сұлтанғазин (ол тегі атасы Сұлтанғазы Бөкейхановтың атынан алды) 1890 жылы Томск университетінің медицина факультетіне оқуға түсіп, бір жылдан кейін Императорлық Санкт-Петербург университетінің шығыстану факультетіне ауысты. 

1895 жылы 1–ші дәрежелі дипломмен бітірген соң, сол университеттің заң факультетіне оқуға түсіп, 1897 жылы заңгер дәрежесін алды.  Екі жоғары білім алған тұңғыш қазақ болды.

Араб, парсы, түрік, татар, орыс және француз тілдерін меңгерген 3 мамандықты меңгерген білікті қазақ 30 жасында көрнекті қазақстандық публицист және қоғам қайраткері болды. Оның журналистік қызметі 1888-1902 жылдары «Дала уалаяты» газетінде редактор және аудармашы болып жұмыс істеген кезде айқын көрінді.

1910 жылдан өмірінің соңына дейін Бакуде діни орталықта шығыс тілінен сабақ берді, мұсылмандарға сабақ берді.

Көп жылдар &quot;[[Дала уәлаятының газеті|Дала уәлаяты]]&quot; газетінде аудармашылық қызмет атқарған. Оның газетке басылған [[мақала]]ларының қай-қайсысынан да прогрестік, [[ағартушылық]] идеяны байқауға болады. [[Ыбырай Алтынсарин]]нің ағарту саласындағы істерін қолдап, оны қай жағынан да өзіне ұстаз тұтқан. [[Қазақ тілі]] туралы көлемді мақалалар жариялап, оның сол кездегі жағдайына, болашағына дұрыс талдау жасаған. 

Оның шет ел сөздерін орынсыз алудың дұрыс еместігі, алған кезде оны қалай транскрипциялау керектігі, қазақ тілінің өзге түркі тілдерінен ерекшелігі, [[араб әліпбиі]]нің қазақ сөздерін жазуға келе бермейтіндігі сияқты пікірлері әлі күнге дейін өз маңызын жойған жоқ.&lt;ref&gt;Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы: Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан даму институты, 1998 жыл, 509 бет. ISBN 5-7667-2616-3&lt;/ref&gt;

&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;200&quot;&gt;
Сурет:Свидетельство об окончании университета.jpg|Университетті бітіргені туралы куәлік
Сурет:Личное дело Дин-Мухаммед Султангазин в Санкт-Петербургском университете.jpg|Дін-Мұхаммед Сұлтанғазиның жеке ісі
Сурет:Особое прибавление к Акмолинским степным ведомостям1.jpg|&quot;Ақмола дала ведомостарына ерекше қосу&quot; газеті.
Сурет:Билет студента Томского университета Дин-Мухамеда Султангазина.jpg|Томск университетінің студенттік билеті
&lt;/gallery&gt;

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

[[Санат:Қазақ тілін зерттеушілер]]
[[Санат:Қазақстан журналистері]]
[[Санат:Қазақстан аудармашылары]]
[[Санат:Томск университеті түлектері]]
[[Санат:Дала уәлаяты тұлғалары]]</text>
      <sha1>d26w46ymnnel0pg0ofwqb8ksg8rwc8g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Үлгі:Қазақстанның көне қалалары</title>
    <ns>10</ns>
    <id>162629</id>
    <revision>
      <id>3061213</id>
      <parentid>3060731</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T17:23:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>198.45.119.120</ip>
      </contributor>
      <comment>[[Арнайы:Үлесі/Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) істеген нөмір 3060731 нұсқасын [[Уикипедия:Жоққа шығару|жоққа шығарды]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2515" xml:space="preserve">{{Навигациялық кесте
|аты   = Қазақстанның көне қалалары
|state = &lt;includeonly&gt;collapsed&lt;/includeonly&gt;
|сурет =  [[Сурет:View of the Mosque of Hazrat in the town of Turkestan.JPG|150px]]
|тақырып = [[Қазақстанның көне қалалары тізімі]]

|бөлім1 = [[Батыс Қазақстан]] 
|тізім1 = [[Шерғала]] • [[Ырғыз]] • [[Сарайшық]]

|бөлім2 = [[Оңтүстік Қазақстан]]
|тізім2 = [[Қойлық (қала)|Қойлық]] • [[Екіөгіз]] • [[Лабан]] • [[Тальхир]] • [[Алмату]] • [[Жікіл]] • [[Шелжі]] • [[Күл]] • [[Сұс]] • [[Кенжек]] • [[Тараз]] {{!}} [[Мерке]] {{!}} [[Құлан қалашығы|Құлан]] {{!}} [[Жамықат]] {{!}} [[Жұмышлағы]] • [[Сығанақ]] {{!}} [[Жент (қала)|Жент]] {{!}} [[Янгикент]] {{!}} [[Шірік-Рабат]] {{!}} [[Асанас]] {{!}} [[Барчалыкент]] • [[Түркістан (қала)|Түркістан]] {{!}} [[Отырар]] {{!}} [[Сайрам]] {{!}} [[Сауран]] {{!}} [[Созақ]] {{!}} [[Манкент]] {{!}} [[Жуантөбе (қала орны)|Арсубаникет]] {{!}} [[Қошқұраған]] {{!}} [[Шоқтас (қалашық)|Шоқтас]] {{!}} [[Битянь]] {{!}} [[Сүткент]] {{!}} [[Кедер]] {{!}} [[Науакент]] {{!}} [[Шараб]] {{!}} [[Будухкет]] {{!}} [[Весиж]] {{!}} [[Бурук]] {{!}} [[Балаж]] {{!}} [[Берукет]] {{!}} [[Иқан]] {{!}} [[Құйрықтөбе]] {{!}} [[Құмкент (көне қала)|Құмкент]] 

|бөлім3 = [[Орталық Қазақстан]]
|тізім3 = [[Басқамыр]] • [[Көк кесене]] • [[Орда Базар]]

|бөлім4 = [[Солтүстік Қазақстан]]
|тізім4 = [[Торғай (көне қала)]] • [[Хакан-Кимак]] {{!}} [[Қимақия]] {{!}} [[Сисан]] {{!}} [[Ақкөл-Жайылма]] {{!}} [[Бозоқ]]

|бөлім5 = [[Шығыс Қазақстан]]
|тізім5 = [[Дахлан]] • [[Астұр]] • [[Дамурия]] • [[Сарауыс]] • [[Бенжар]]

|асты = 
}}&lt;includeonly&gt;[[Санат:Қазақстан көне қалалары]]&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
[[Санат:Навигациялық үлгілер:Қазақстан тарихы|{{PAGENAME}}]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>q40ni149rkku2326rbsp6ep5qzjkekx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061227</id>
      <parentid>3061213</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T18:11:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерден Карсыбеков</username>
        <id>3744</id>
      </contributor>
      <comment>[[Арнайы:Үлесі/198.45.119.120|198.45.119.120]] ([[Қатысушы талқылауы:198.45.119.120|талқылауы]]) істеген нөмір 3061213 нұсқасын [[Уикипедия:Жоққа шығару|жоққа шығарды]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2653" xml:space="preserve">{{Навигациялық кесте
|аты   = Қазақстанның көне қалалары
|state = &lt;includeonly&gt;collapsed&lt;/includeonly&gt;
|сурет =  [[Сурет:View of the Mosque of Hazrat in the town of Turkestan.JPG|150px]]
|тақырып = [[Қазақстанның көне қалалары тізімі]]

|бөлім1 = [[Батыс Қазақстан]] 
|тізім1 = [[Шерғала]] {{!}} [[Ырғыз]] • [[Сарайшық]]

|бөлім2 = [[Оңтүстік Қазақстан]]
|тізім2 = [[Лабан]] • [[Алмату]] • [[Жуантөбе (қала орны)|Арсубаникет]] {{!}} [[Асанас]] {{!}} [[Битянь]] {{!}} [[Весиж]] {{!}} [[Бурук]] {{!}} [[Балаж]] {{!}} [[Берукет]] {{!}} [[Екіөгіз]] {{!}} [[Жамукат]] {{!}} [[Жанкент (көне қала орны)|Жанкент]] ([[Янгикент]]) {{!}} [[Жент (қала)|Жент]] {{!}} [[Жетіасар]] {{!}} [[Жікіл]] {{!}} [[Иқан]] {{!}} [[Кедер]] {{!}} [[Кенжек]] {{!}} [[Көшқұрған]] {{!}} [[Күлтөбе]] {{!}} [[Қазатлық]] (Будухкет) {{!}} [[Қойлық (қала)|Қойлық]] • [[Құйрықтөбе]] {{!}} [[Құмкент (көне қала)|Құмкент]] {{!}} [[Манкент]] {{!}} [[Мерке]] {{!}} [[Науакент]] {{!}} [[Отырар]] {{!}} [[Сайрам]] {{!}} [[Сауран]] {{!}} [[Созақ]] {{!}} [[Сүткент (қала)|Сүткент]] {{!}} [[Сығанақ]] {{!}} [[Тальхиз]] {{!}} [[Ежелгі Тараз қаласы|Тараз]] {{!}} [[Төрткөл (көне қала орны)|Төрткөл]] (Шараб) {{!}} [[Түркістан (қала)|Түркістан]] {{!}} [[Шелжі]] {{!}} [[Шоқтас (қалашық)|Шоқтас]] {{!}} [[Шірік-Рабат]]

|бөлім3 = [[Орталық Қазақстан]]
|тізім3 = [[Басқамыр]] {{!}} [[Көк кесене]] {{!}} [[Орда-базар]]

|бөлім4 = [[Солтүстік Қазақстан]]
|тізім4 = [[Торғай (көне қала)]] {{!}} [[Хакан-Кимак]] {{!}} [[Қимақия]] {{!}} [[Сисан]] {{!}} [[Ақкөл-Жайылма]] {{!}} [[Бозоқ]]

|бөлім5 = [[Шығыс Қазақстан]]
|тізім5 = [[Дахлан]] • [[Астұр]] • [[Дамурия]] • [[Сарауыс]] • [[Бенжар]]

|асты = 
}}&lt;includeonly&gt;[[Санат:Қазақстан көне қалалары]]&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
[[Санат:Навигациялық үлгілер:Қазақстан тарихы|{{PAGENAME}}]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>soi5fyvtbl6xowtvhafucoan8j3lytc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061298</id>
      <parentid>3061227</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T06:00:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерден Карсыбеков</username>
        <id>3744</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2851" xml:space="preserve">{{Навигациялық кесте
|аты   = Қазақстанның көне қалалары
|state = &lt;includeonly&gt;collapsed&lt;/includeonly&gt;
|сурет =  [[Сурет:View of the Mosque of Hazrat in the town of Turkestan.JPG|150px]]
|тақырып = [[Қазақстанның көне қалалары тізімі]]

|бөлім1 = [[Батыс Қазақстан]] 
|тізім1 = [[Жайық қалашығы]] {{!}} [[Сарайшық]] {{!}} [[Шерғала]] {{!}} [[Ырғыз]]

|бөлім2 = [[Оңтүстік Қазақстан]]
|тізім2 = [[Адахкес]] {{!}} [[Алмату]] {{!}} [[Жуантөбе (қала орны)|Арсубаникет]] {{!}} [[Асанас]] {{!}} [[Балаж]] {{!}} [[Берукет]] {{!}} [[Битянь]] {{!}} [[Бурук]] {{!}} [[Екіөгіз]] {{!}} [[Жамукат]] {{!}} [[Жанкент (көне қала орны)|Жанкент]] ([[Янгикент]]) {{!}} [[Жент (қала)|Жент]] {{!}} [[Жетіасар]] {{!}} [[Жікіл]] {{!}} [[Зернук]] (Весидж) {{!}} [[Иқан]] {{!}} [[Кедер]] {{!}} [[Кенжек]] {{!}} [[Көшқұрған]] {{!}} [[Күлтөбе]] {{!}} [[Қазатлық]] (Будухкет) {{!}} [[Қойлық (қала)|Қойлық]] {{!}} [[Қостөбе қалашығы|Қостөбе]] {{!}} [[Құйрықтөбе]] {{!}} [[Құмкент (көне қала)|Құмкент]] {{!}} [[Манкент]] {{!}} [[Мерке]] {{!}} [[Отырар]] {{!}} [[Оххум]] {{!}} [[Сайрам]] {{!}} [[Сауран]] {{!}} [[Созақ (көне қала)|Созақ]] {{!}} [[Сүткент (қала)|Сүткент]] {{!}} [[Сығанақ]] {{!}} [[Тальхиз]] {{!}} [[Ежелгі Тараз қаласы|Тараз]] {{!}} [[Төрткөл (көне қала орны)|Төрткөл]] (Шараб) {{!}} [[Түркістан (қала)|Түркістан]] {{!}} [[Шелжі]] {{!}} [[Шоқтас (қалашық)|Шоқтас]] {{!}} [[Шірік-Рабат]]

|бөлім3 = [[Орталық Қазақстан]]
|тізім3 = [[Алашахан]] {{!}} [[Аяққамыр]] {{!}} [[Басқамыр]] {{!}} [[Көк кесене]] {{!}} [[Орда-базар]]

|бөлім4 = [[Солтүстік Қазақстан]]
|тізім4 = [[Торғай (көне қала)]] {{!}} [[Хакан-Кимак]] {{!}} [[Қимақия]] {{!}} [[Сисан]] {{!}} [[Ақкөл-Жайылма]] {{!}} [[Бозоқ]]

|бөлім5 = [[Шығыс Қазақстан]]
|тізім5 = [[Дахлан]] {{!}} [[Астұр]] {{!}} [[Дамурия]] {{!}} [[Сарауыс]] {{!}} [[Бенжар]]

|асты = 
}}&lt;includeonly&gt;[[Санат:Қазақстан көне қалалары]]&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
[[Санат:Навигациялық үлгілер:Қазақстан|{{PAGENAME}}]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hbas0m35wxftlz9srax9ukmk30zs0x8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Уикипедия:Форум/Қателер туралы хабарлау</title>
    <ns>4</ns>
    <id>162915</id>
    <revision>
      <id>3061195</id>
      <parentid>3061054</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T17:00:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* Lada */ Жауап беру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="160867" xml:space="preserve">{{/Header}}&lt;!-- Бұл жолды өшірмеңіз, АСТЫНА жазыңыз! және  == Тақырып аты == қосып жазғанды ұмытпаңыз --&gt;
{{Жинақталған мазмұн|30|400}}

== [[:Уикипедия:Форум/Қателер туралы хабарлау]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Негізінде Абай Құнанбаев Семей облысында Шыңғыстау бауырында Қасқабұлақ деген жерде дүние есігін ашқан. Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Axan Erkebulan|Axan Erkebulan]] ([[Қатысушы талқылауы:Axan Erkebulan|талқылауы]]) 15:40, 2016 ж. желтоқсанның 18 (+06)

== [[:Ақуыз]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Нобель сыйлығының лауреаты, атақты ғалым Лайнус Полинг нәруыздың екінші реттік құрылымын ашқан. Полипептидті тізбектің кеңістіктегі оралма тәрізді болып келген пішінін нәруыздың екінші реттік құрылымы деп атайды. Бұған нәруыздың және тырнақтың нәруызы кератин жатады. Нәруыздың екінші реттік құрылымы !мутектік! байланыстар арқылы орындалады. Бір орамдығы NH-топтары мен көршілес орамдығы CO-топтары арасындығы түзілетін сутектік байланыс арқылы оралым ұсталынып тұрады. Сутектік байланыстар коваленттік байланыстардан анағұрлым әлсіз. Бірақ бірнеше рет қайталанғанда, олар берік байланысады. Көптеген сутектік байланыстар арқылы «тігілген» полипептидті оралым берік құрылым болып келеді. Нәруызда оралмалы бөліктерінің бар болуы, оған жылжымалылық, мықтылық, серпімділік қасиет береді.

Нәруызда цилиндр тәрізді оралым бөліктерінен басқа аминқышқылы пролиннен түзілетін, тізе тәрізді бүгілетін бөліктері де бар. Хабарландыру жіберген: Улан Айтхожаев! [[Арнайы:Үлесі/5.63.66.106|5.63.66.106]] 09:01, 2017 ж. қаңтардың 11 (+06)

== [[:Ми]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
алдынғы ми сынарлары ( немесе үлкен ми сынарлары) Хабарландыру жіберген: дарын бектемиров [[Арнайы:Үлесі/5.251.46.43|5.251.46.43]] 15:03, 2017 ж. қаңтардың 13 (+06)

== [[:Пахлава]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Пахлава (немесе баклава) — қатпарлы қамыр мен жанғақ, тосаптан тұратын танымал кондитерлік өнім. Шығыс елдер асханасында кеңінен танымал, ең алдынғы қатарда Түрік, Армян,&amp;nbsp;Әзірбайжан, Кавказ, Араб елдерінде қолданысқа ие. Наурыз мерекесінде таратылатын, Түркия, Таджикстан, Өзбекстан сияқты мемлекеттерде әйгілі болып саналады. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/178.88.253.21|178.88.253.21]] 01:20, 2017 ж. ақпанның 3 (+06)

== [[:Уикипедия:Форум/Қателер туралы хабарлау]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Күшейткіш үстеу — сынның немесе қимылдың , іс-әрекеттің беогісін я сапасн күшейтіп ,я солғындатып көрсетеді. Күшейткіш үстеулер көбінесе сапалық сын есімдермен тіркесіп жұмсалады да, онымен тұтасып келіп , сын есімнің күшейтіліп шырай түрін жасауға негіз болады. Мысалы: ең әдемі, тым биік, өте жақсы, аса маңызды, орасан зор және тағы басқалары. Күшейткіш үстеулердің біразы етістікпен тіркесіп қалай? деген сұраққа жауап береді. Ол қимылдың сипатын күшейтіп не солғыдып көрсетеді. Мысалы: мүлде білмейді, әбден шаршаған, сәл ауырады, керемет сөйледі және тағы басқалары. Құрамы жағынан күшейткіш үстеулер негізгі түбір болып келеді Хабарландыру жіберген: 21:52, 2017 ж. ақпанның 7 (+06)~~ [[Арнайы:Үлесі/2.132.80.86|2.132.80.86]] 21:52, 2017 ж. ақпанның 7 (+06)

== [[:Жақша]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Көптеген жерлерде автор деп жазудың орнына аутор деп жазылып кеткен. Сондықтан соны түзетулеріңізді сұраймын. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/178.88.254.154|178.88.254.154]] 19:29, 2017 ж. ақпанның 9 (+06)

== [[:Доминика]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Біраз жерлерде орфографиялық қателер анықталды. Хабарландыру жіберген: Ермек [[Арнайы:Үлесі/2.132.51.102|2.132.51.102]] 20:36, 2017 ж. ақпанның 9 (+06)

== [[:Уикипедия:Форум/Қателер туралы хабарлау]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Сәлем, ағайындар!
Қателерді түзетіп әлек болсам, бір пысықай түзеткенімді өшіріп әлек. Мысалы, Ұларлар деген мақала. Мақаланың ұларлар атын ұлар деп өзгерте алмадым, өзгертуге келмейді екен. Сосын қырғаулдықтар деген сөзді қырғауыл деп түзетіп қойсам өшіріп тастаған. Қазақ тілінде жөнді жосынсыз лар, дар деп айта бермейді. Мысалы, қойлар, малдар деп айтпайды. Қоралы қой, қалың мал деп жалқы түрде айтады. Мұндағы өңдемелер &quot;болып табылады, құрайды, ....&quot; деген орысшадан тура аудара салған қазақы емес сөз саптаулар мен  ...-ға деген, -лық, -тық&quot; деген орынсыз қолдана берген жалғауларға толып кеткен. Аң жануардың атын көбінесе көпше түрде жаза берген. Арыстандар, жолбарыстар, жыландар, бүркіттер....дегендей. Тауды да таулар дей берген. Мысалы, Алтай таулары. Біздің білуімізше жалғыз ғана Алтай тауы бар еді ғой. Басқа қандай қандай Алтай тауы бар еді?!   
Сосын мына әкімшілер өңдемелерді албаты өшіргенді доғару керек. Біреу Уикиге жаңа ғана салып өңдеуге үлгермеген болу керек. Соны арықарай өңдеп уикилендіріп безендіріп қоюдың орнына қит етсе өшіруге, жоюға дайын тұруы мұндағы мақала салатын еріктілердің ынтасын азайтады. 
Кез келген мақалаға дереккөзді талап ету де сонша дұрыс емес, әсіресе, бұл талап қазақ тарихына жүрмейді. Қазақ басқа отырықшы халықтарға ұқсап тарихы хатталып жазылып келген халық емес, көбінесе ауыздан ауызға аңыз түрінде айтылып жазылып келген. Енді мұның қай жерін дереккөз етерсің? 
Рас, мұнда орынсыз мақала салатындар да бар шығар, оны өшіруге де тура келетін шығар. Бірақ бірден әкімші болған соң мұның аражігін ажыратып өшіруі шарт. Мұны ажырата алмаса әкімші болудың керегі не. Әйтпесе тап бір &quot;қостырып қойған қойың бардай&quot;, біреудің ақы пұлсыз өз шамасынша өңдеп жатқан өңдемелерін әкімші дейтін біреу жол ортадан өшіре салу еркін кім берген?! Уики қазаққа ортақ, ендеше қазаққа ортақ дүниені бір бірімізді түсініп жабылып іске асырмасақ баяғы отыз жетідегі көк жекпенділерге ұқсап &quot;шаш ал десе бас ал&quot; дегендей өшіре беруге мүлдем келіспеймін! Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Galymmurat|Galymmurat]] ([[Қатысушы талқылауы:Galymmurat|талқылауы]]) 15:16, 2017 ж. ақпанның 12 (+06)

:Ұларлар деген атауын өзгерте алмадым, ал ұларлар деген мақала ішіндегі қате түзетілді. Сұрақтарыңыз болса https://t.me/kkwiki_chat телеграм тобына қойыңыз. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 15:34, 2022 ж. тамыздың 4 (+06)

== [[:Аққулар ұйықтағанда (поэма)]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Мұқағали Сүлейменұлы Мақатаев 1931 ж. 9-ақпанда Алматы облысы, қазіргі Райымбек (бұрынғы Нарынқол) ауданының, Қарасаз ауылында дүниеге келген. Алайда, құжаттар бойынша ақынның туған күні ақпанның 9-нда тойланады. Мұнда 9 ақпанда туылып 9 ақпанда тойлағанының несі жаман? Хабарландыру жіберген: Есмаханов [[Арнайы:Үлесі/37.150.113.11|37.150.113.11]] 20:17, 2017 ж. ақпанның 18 (+06)

== [[:Уикипедия:Форум/Қателер туралы хабарлау]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Менің мақаламды вандализм деп болдырмай істеп жібере береді Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Алтынгүл Зинетуллина|Алтынгүл Зинетуллина]] ([[Қатысушы талқылауы:Алтынгүл Зинетуллина|талқылауы]]) 04:30, 2017 ж. ақпанның 20 (+06)

== [[:ежелгі ғұндар мен юэчжилер туралы деректері]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
скифтік мәдениетке  ұқсас  мәдениетті игеріп, аралап көлікпен кәшіп қонып жүрді Хабарландыру жіберген: глшш [[Арнайы:Үлесі/37.150.5.110|37.150.5.110]] 17:06, 2017 ж. ақпанның 26 (+06)

== [[:Мөлшер үстеуі]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
мен 6 сыныптың кітабынан қарадым .Онда 147 бет емес 196 бет екні анық көрсетілген. қолымда дәлел де бар Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/5.251.182.166|5.251.182.166]] 22:08, 2017 ж. ақпанның 26 (+06)

== [[:Уикипедия:Уикипедияға қош келдіңіз!]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
длорпавычсмитьбдщшгневыч №ждлорпавчя Хабарландыру жіберген: 20 [[Арнайы:Үлесі/178.90.224.150|178.90.224.150]] 16:31, 2017 ж. ақпанның 27 (+06)

== [[:Қалмақан Әбдіқадыров]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Ол туралы өте аз мәлімет. Онда-мұнда бұрмалап жағансыздар. Толығырақ болса. Мысалы,ол 1903 жылы дүниеге келген және т.б Хабарландыру жіберген: аяулым [[Арнайы:Үлесі/2.135.136.162|2.135.136.162]] 23:05, 2017 ж. ақпанның 27 (+06)

== [[:Қосарлы ұрықтану]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Бұл жерде төрт деген сөздің орнына  тқрт деп жазды. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/82.200.166.226|82.200.166.226]] 10:55, 2017 ж. наурыздың 6 (+06)

== [[:Құрылымдық]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
бір қосылыс барлығы Хабарландыру жіберген: 9636 [[Арнайы:Үлесі/2.134.245.9|2.134.245.9]] 22:03, 2017 ж. наурыздың 8 (+06)

== [[:Ғимарат және оның элементтері туралы түсінік]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Сөйлемдердің дұрыс жазылуына мән берсеңіз. Хабарландыру жіберген: Сөйлемдердің дұрыс жазылуына мән берсеңіз. [[Арнайы:Үлесі/176.69.146.197|176.69.146.197]] 01:12, 2017 ж. наурыздың 18 (+06)

== [[:Барсакелмес]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Маған қате деп тұр. Хабарландыру жіберген: Сеее/Һ [[Арнайы:Үлесі/5.63.66.106|5.63.66.106]] 16:14, 2017 ж. наурыздың 28 (+06)

== Дем салу расими  ==

Qzaqsha shrift jok. Keshirim otinem. Dem salu rasimi degen takiripta kalima sozi &quot;Kalnma&quot; dep kate ketipti! Ondegeniniz jon bolar. Rahmet.
--[[Арнайы:Үлесі/2.132.13.39|2.132.13.39]] 12:07, 2017 ж. наурыздың 31 (+06)

== [[:Вакцина]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
анатоксиндер химиялық вакцина құрамына кірмейді олар жеке дара вакцина түрі болып саналады. Хабарландыру жіберген: Бекназар [[Арнайы:Үлесі/178.90.253.168|178.90.253.168]] 22:07, 2017 ж. сәуірдің 2 (+06)

== [[:Қазақтың ұлттық ою-өрнегі]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
білімге рақмет бырақ қате жібермеңіз Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/37.151.221.159|37.151.221.159]] 18:15, 2017 ж. сәуірдің 3 (+06)

== [[:Ахмет Байтұрсынұлы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Осы беттегі &quot;1926-жылы Бакуде өткен Бірінші Түркологиялық құрылтайдың төрағалығын атқарған Ахмет БАЙТҰРСЫНОВ&quot; деген дұрыс емес. Суреттегі &quot;А.Байтұрсынов&quot; деп көрсетілген Байтұрсынов емес. А.Байтұрсыновтың осы Бакудегі Тіл құрылтайына қатысқан басқа суреті бар. Ол суретте Ахаңда сақал да, мұрт та бар. Сол суретті салыстырып қараңыздар. Қате суреттің Википедияда берілуіне қарсымын.
Жұмат ӘНЕСҰЛЫ, журналист, жазушы, тарихшы Хабарландыру жіберген: Жұмат ӘНЕСҰЛЫ [[Арнайы:Үлесі/37.150.70.42|37.150.70.42]] 17:14, 2017 ж. сәуірдің 6 (+06)

== [[:Халықаралық қазақ-түрік университеті]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
ayu.edu.kz adresine durystau kazhet Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/88.227.13.205|88.227.13.205]] 18:15, 2017 ж. сәуірдің 6 (+06)

== [[:Картоп]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Қазіргі заманда дүние жүзінің бырлық елдерінде  егіледі. Хабарландыру жіберген: Смайлова [[Арнайы:Үлесі/178.22.170.77|178.22.170.77]] 12:57, 2017 ж. сәуірдің 8 (+06)

== [[:Мұхтарбай Өтелбаев]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
1) Навье-Стокс теңдеуін шешкен жоқ
2) Математикадан Нобель сыйлығының лауреаты емес. Себебі, Нобель сыйлығы математикадан берілмейді. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/147.30.18.157|147.30.18.157]] 23:51, 2017 ж. сәуірдің 11 (+06)

== [[:Бензин]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
&quot;60°С-та қатады&quot; 
деп жазылған екен. Негізі &quot;-60°С-та қатады&quot; деп алдына  &quot; - &quot; таңбасын қойсаңыз дұрыс болады. Рахмет. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/178.238.79.210|178.238.79.210]] 08:42, 2017 ж. сәуірдің 12 (+06)

:сіз өзіңіз де тіркеліп қателерді өңдей аласыз. Басқа сұрақтарыңыз болса https://t.me/kkwiki_chat телеграм чатына өтіп сұрақтарыңызды қойыңыз. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылауы]]) 15:43, 2022 ж. тамыздың 4 (+06)

== [[:Домбыра]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Қомыз емес қобыз! Қазақта үш шекті домбыра жоқ,тек екі шекті ғана! Хабарландыру жіберген: Аяла [[Арнайы:Үлесі/2.134.10.119|2.134.10.119]] 23:11, 2017 ж. сәуірдің 13 (+06)

== [[:Дүниежүзілік көрме]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
теңдессіз - теңдесіз,талдаудары - талдаулары Хабарландыру жіберген: т.еңсепов [[Арнайы:Үлесі/91.185.15.160|91.185.15.160]] 17:34, 2017 ж. сәуірдің 15 (+06)

== [[:Синекдоха]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
analysis of labour market of tourism and hospitality industries in Kazakhstan Хабарландыру жіберген: ххз [[Арнайы:Үлесі/212.154.154.214|212.154.154.214]] 12:52, 2017 ж. сәуірдің 17 (+06)

== [[:Ұлы Отан соғысы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
үштік пакт емес факт Хабарландыру жіберген: меники дурыс атак [[Арнайы:Үлесі/178.90.189.70|178.90.189.70]] 18:27, 2017 ж. сәуірдің 18 (+06)

== [[:Күлкі күні]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Қысташа  дұрыс емес.Қысқаша болады Хабарландыру жіберген: нур [[Арнайы:Үлесі/109.248.219.121|109.248.219.121]] 22:16, 2017 ж. сәуірдің 18 (+06)

== [[:Австралия доллары]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Австралия доллары - банкноталар (de.wikipedia.org/wiki/Australischer_Dollar) Хабарландыру жіберген: Австралия доллары - банкноталар (de.wikipedia.org/wiki/Australischer_Dollar) [[Арнайы:Үлесі/93.128.181.60|93.128.181.60]] 02:20, 2017 ж. сәуірдің 21 (+06)

== [[:Австралия доллары]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Австралия доллары - банкноталар Хабарландыру жіберген: de.wikipedia.org/wiki/Australischer_Dollar [[Арнайы:Үлесі/93.128.181.60|93.128.181.60]] 02:32, 2017 ж. сәуірдің 21 (+06)

== [[:Дисперсия]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
әріп қатесі кеткен қазақтың әріптерімен өзгерттім Хабарландыру жіберген: УДЖ [[Арнайы:Үлесі/212.96.66.94|212.96.66.94]] 01:34, 2017 ж. сәуірдің 23 (+06)

== [[:Нұр-Мүбарак Египет ислам мәдениеті университеті]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Саламатсыздар ма! Уикипедиядагы Университеттің бетіне арналған атауды жөндеңіздерші. яғни  „Нұр-Мүбарак Египет ислам мәдениеті университеті„ деп. сосын университет суретін салсаңыздар! 
Сіздерге Алла разы болсын, рахмет Хабарландыру жіберген: Айша Кеңесбай  [[Арнайы:Үлесі/89.250.82.34|89.250.82.34]] 11:02, 2017 ж. сәуірдің 24 (+06)

== [[:Қожа]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Ыскак ,Абдижалел,Абдрахим бабтардын келген жылдары дурыс жазылмаган.. Калган  макалалары ар турли  ертеректе жарык корген макалалардан терип жазылган.. Хабарландыру жіберген: Абитов Алибек [[Арнайы:Үлесі/176.223.100.231|176.223.100.231]] 11:05, 2017 ж. сәуірдің 24 (+06)

== [[:Уикипедия:Форум/Қателер туралы хабарлау]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
көп қате байқадым сұмдық Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/37.150.1.124|37.150.1.124]] 11:28, 2017 ж. сәуірдің 27 (+06)

== материк  ==

--[[Арнайы:Үлесі/5.34.7.124|5.34.7.124]] 11:23, 2017 ж. мамырдың 3 (+06)платформа емес плотформа

== [[:ЭЕМ-нің құрамы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Микропроцессор бөлімінде &quot;кристал&quot; сөзінің орнында &quot;критал&quot; деп жазылынып тұр Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/95.57.82.193|95.57.82.193]] 10:39, 2017 ж. мамырдың 4 (+06)

== [[:Құстар]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
ал алдыңғң аяқөқолдары қанаттарға айналғанө, Хабарландыру жіберген: рамазан [[Арнайы:Үлесі/95.57.59.252|95.57.59.252]] 11:23, 2017 ж. мамырдың 5 (+06)

== [[:Германия]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
94 % і емес пайызы болуы керек
контитуциясы парламенті Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/178.90.249.10|178.90.249.10]] 00:42, 2017 ж. мамырдың 15 (+06)

== [[:Механикалық қозғалыс]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Келтірілген мысалдағы бұлт, ұшақ, машина және алма Жермен салыстырғанда бұрынғы орнын өз- 1. 20 м/с жылдамдықпен біркалыпты гертеді, Соңғы сөз гертеді емес өзгертеді болады Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/2.133.108.149|2.133.108.149]] 22:36, 2017 ж. мамырдың 16 (+06)

== [[:Ыбырай Алтынсарин]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Бул матинде нукте койылганнан кейин бас ариппен емес киши ариппен жазып койган.Мен соны гана  тузегим келди. Хабарландыру жіберген: Еркежан Алментаева Касымкызы [[Арнайы:Үлесі/92.49.197.158|92.49.197.158]] 08:46, 2017 ж. мамырдың 22 (+06)

== [[:Программалық жасақтама]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Ортақ және қолданбалы программалық жасақтама болып екіге түрге бөлінеді Хабарландыру жіберген: Ельзана [[Арнайы:Үлесі/37.150.3.22|37.150.3.22]] 18:56, 2017 ж. мамырдың 26 (+06)

== [[:Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күні]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
негізінде қазақстанның тәуелсіздігін бірінші болып түркия мойындаған Хабарландыру жіберген: Амреева [[Арнайы:Үлесі/2.135.105.25|2.135.105.25]] 20:57, 2017 ж. мамырдың 27 (+06)

== [[:Уикипедия:Форум/Қателер туралы хабарлау]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Жұлдыздардың, планеталардың, т.б. аспан денелерінің орналасу орындарын анықтау және өлшеу сияқты практикалық мәселелерді шешу үшін астрономияда аспан сферасы деген ұғым колданылады. Аспан сферасы—радиусы анықталмаған жорамал сфера. Аспан шырақтары, әртурлі қашықтықта болғандықтан, онық бетіне бақылаушы белгілі бір уаңытта өзі орналасқан орыннан кәретін букіл аспан шырақтары проекциялаиады . Хабарландыру жіберген: Бағадатов Мирас  [[Арнайы:Үлесі/109.166.64.227|109.166.64.227]] 16:39, 2017 ж. мамырдың 29 (+06)

== [[:Асқорыту мүшелері]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
ас корыту жүйесі бас бөлімінің алдыңғы бөлігі.Ауыз Хабарландыру жіберген: нрайым [[Арнайы:Үлесі/95.182.10.198|95.182.10.198]] 21:32, 2017 ж. мамырдың 29 (+06)

== [[:Ароморфоз]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
мысалы бауырымен сози Хабарландыру жіберген: ааа [[Арнайы:Үлесі/178.88.149.199|178.88.149.199]] 21:49, 2017 ж. мамырдың 29 (+06)

== [[:Үйкеліс күші]] ==

{{Талқылау статусы|+}}
μ коэф болу керек, к- ол катандық Хабарландыру жіберген: дильназ мукпенова [[Арнайы:Үлесі/178.91.170.183|178.91.170.183]] 22:58, 2017 ж. мамырдың 29 (+06)

== [[:Жансүгіров ауылы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
ауылда 3 орта мектеп бар Хабарландыру жіберген: Каулыбекова [[Арнайы:Үлесі/5.250.153.142|5.250.153.142]] 13:59, 2017 ж. мамырдың 30 (+06)

== [[:Ақшабаев Намазбай]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
қызыҚ емес қызыЛ қызыҚ емес қызыЛ қызыҚ емес қызыЛ Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/92.47.104.166|92.47.104.166]] 11:44, 2017 ж. маусымның 14 (+06)

== [[:Қарлұқ қағанаты]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Мемлекеттің құрылуы тақырыпшасында Қарлұқтардың 746 жылы құрылды деуі қате деп есептейміен, себебі Қарлұқ қағанаты 756 жылы құрылды Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/178.90.226.96|178.90.226.96]] 17:17, 2017 ж. маусымның 21 (+06)

== [[:Серікбай Өрікбайұлы Нұрғисаев]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Жаңаарна ауылында туылған. Атын ауыстырып қойыңыздар. Хабарландыру жіберген: Сымбат Исрапулова [[Арнайы:Үлесі/5.250.153.181|5.250.153.181]] 20:02, 2017 ж. маусымның 28 (+06)

== [[:Қатысушы талқылауы:AsylkhanNshym.nis]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
қазір Төлеби ауданына қарасты Маятас ауылы Шымкент қаласына қосылды. Өзім түзетейін десем, нақты қай ауданына қосылғанын білмеймін. Еңбекші ауданы болуы мүмкін. Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:AsylkhanNshym.nis|AsylkhanNshym.nis]] ([[Қатысушы талқылауы:AsylkhanNshym.nis|талқылауы]]) 18:42, 2017 ж. шілденің 26 (+06)

== [[:Ертіс ауданы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Әкімшілік-аумақтық бөлінуінде Қызылжар емес, Қызылқақ аулылы болуы керек Хабарландыру жіберген: Алина [[Арнайы:Үлесі/178.22.168.39|178.22.168.39]] 19:09, 2017 ж. шілденің 27 (+06)

== [[:Ермахан Сағиұлы Ыбрайымов]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Жамбыл облысы, Т. Рысқұлов ауданы Жақсылық ауылында туған Хабарландыру жіберген: Жәкең ғой [[Арнайы:Үлесі/89.218.230.10|89.218.230.10]] 20:07, 2017 ж. тамыздың 2 (+06)

== [[:Туыстық атаулары]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Әже, апа атауларында қателіктер Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/178.88.108.165|178.88.108.165]] 22:16, 2017 ж. тамыздың 20 (+06)

== [[:Қатысушы талқылауы:Nkassumkhan]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Сәлеметсіздер ме! Қате жайлы хабар. ҚР қорғаныс министірі И.Тасмағамбетов деп тұр. Қазір Қр қорғаныс министірі Сәкен  Әділханқлы Жасұзақ екенін хабарлағым келеді! Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Nkassumkhan|Nkassumkhan]] ([[Қатысушы талқылауы:Nkassumkhan|талқылауы]]) 21:31, 2017 ж. қыркүйектің 4 (+06)

== [[:Саңырауқұлақтар]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Саңырауқұлақтар өсімдіктерге жатпайды Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/37.150.36.225|37.150.36.225]] 13:47, 2017 ж. қыркүйектің 10 (+06)

== [[:Жасушаның химиялық құрамы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Қазақ тілінде неорганикалық деген сөз жоқ.Ол бейорганикалық болып жазылады Хабарландыру жіберген: 123хх [[Арнайы:Үлесі/178.91.19.140|178.91.19.140]] 22:31, 2017 ж. қыркүйектің 11 (+06)

== [[:Төле би]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Қазыбек Айтеке бидің қолдауымен үш жүзге төбе би болып сайланған Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/178.88.138.175|178.88.138.175]] 16:22, 2017 ж. қыркүйектің 17 (+06)

== [[:Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Бірінші сөйлемде орфографиялық қателер бар. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/89.218.80.130|89.218.80.130]] 18:19, 2017 ж. қыркүйектің 20 (+06)

== [[:Тас дәуірі]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Ежелгі палеолит кезеңдерінің хронологиялық шеңбері дұрыс емес Хабарландыру жіберген: 12345 [[Арнайы:Үлесі/145.255.162.82|145.255.162.82]] 17:11, 2017 ж. қыркүйектің 26 (+06)

== [[:Бірінші дүниежүзілік соғыс]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Франц Фердинандтың өлімінің күні дұрыс жазылмаған!!! 23 маусым емес 28 маусым!!! Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/37.150.0.130|37.150.0.130]] 14:41, 2017 ж. қазанның 1 (+06)

== [[:Марс]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
мен бакамай басып жибериппин Хабарландыру жіберген: зарина [[Арнайы:Үлесі/212.96.82.16|212.96.82.16]] 21:42, 2017 ж. қазанның 9 (+06)

== [[:Брайд киті]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
нақты ақпарат жоқ ,қате көп Хабарландыру жіберген: арай [[Арнайы:Үлесі/89.218.154.130|89.218.154.130]] 14:13, 2017 ж. қазанның 14 (+06)

== [[:Ашық жүйе]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
OSK дегеннің орынына OSI болу керек
опечатка ғой ;) Хабарландыру жіберген: Болды [[Арнайы:Үлесі/80.241.2.10|80.241.2.10]] 11:58, 2017 ж. қазанның 17 (+06)

== [[:Ашық жүйе]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Қателер көп бір терминнің өзінде, қабыл алыңыз ! Хабарландыру жіберген: SFEK [[Арнайы:Үлесі/80.241.2.10|80.241.2.10]] 12:01, 2017 ж. қазанның 17 (+06)

== [[:Мангр]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
молиметтер-малиметтер осылай бирак менде казак тили жок кешириниздер Хабарландыру жіберген: енгиз [[Арнайы:Үлесі/95.56.128.240|95.56.128.240]] 20:24, 2017 ж. қазанның 24 (+06)

== [[:Монстера]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
белгели-белгили оылай кешириниздер менде казакша жок Хабарландыру жіберген: енгиз [[Арнайы:Үлесі/95.56.128.240|95.56.128.240]] 20:46, 2017 ж. қазанның 24 (+06)

== [[:Досжан Құрақов немесе Құрақтың Досжаны]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Күйшінің әкесінің аты қате жазылған. Мен Құрақтың Досжанының туыс немересі ретінде айтып отырмын. Құрақ деген батыр - күйші Досжанның атасының аты. Күйшінің өз әкесінің есімі Наурызбай. Бірақ күйші елге Құрақтың Досжаны деген атпен танылған. Себебі атасы, батыр Құрақ төрт жасында оны бауырына басып алған. Сондықтан оны Досжан Құрақов немесе Құрақтың Досжаны деп жазуларыңызды сұраймын. Менде күйші жайындағы барлық ақпарат бар, мен оның іздеушісімін.Әруаққа қиянат жасамайық. Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Жаппас 1972|Жаппас 1972]] ([[Қатысушы талқылауы:Жаппас 1972|талқылауы]]) 00:21, 2017 ж. қазанның 25 (+06)

== [[:Тамыр (өсімдік органы)]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Гүлді өсімдіктердің Тамыры тұқымның ұрығынан басталады және бұны алғашқы тамыр деп атайды. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/2.76.250.110|2.76.250.110]] 12:08, 2017 ж. қазанның 28 (+06)

== [[:Баһаи]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Бахаи діні әлемдік діндердің қатарына жатпайды. Хабарландыру жіберген: Інжу Шукей [[Арнайы:Үлесі/62.84.33.65|62.84.33.65]] 21:26, 2017 ж. қазанның 30 (+06)

== [[:Шортанбай Қанайұлы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
аллатағала сөзі, біріншіден бөлек жазылады, екіншіден ол бас әріппен жазылады (Алла Тағала). Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/178.90.194.39|178.90.194.39]] 21:48, 2017 ж. қарашаның 8 (+06)

== [[:Ойыл ауданы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
КӨКТОҒАЙ ЕМЕС КӨПТОҒАЙ БОЛЫП АТАЛЫНАДЫ Хабарландыру жіберген: ЖОЛДАС [[Арнайы:Үлесі/5.34.27.187|5.34.27.187]] 01:44, 2017 ж. қарашаның 9 (+06)

== [[:Бәйге]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
қырғызша бәйге чабыч емес чабыш сендер қате жазып қойыпсыздар мен таптым түзеп тастайынба? Хабарландыру жіберген: АЕР--- [[Арнайы:Үлесі/145.255.163.66|145.255.163.66]] 19:11, 2017 ж. қарашаның 10 (+06)

== [[:Талқылау:Аққу күйі]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Бұл жерде аққу күйі туралы ешқандай мәлімет жоқ. Күй туралы аңыз деп тақырып берілген, бірақ күйге қатысты еш аңыз жазылмаған. Аққу құсының киелі екені айтылып кеткен, және басқа да сөйлемдер тұр. Күй туралы нақты аңыз жазылу керек бұл жерге. Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Р.Қайратұлы|Р.Қайратұлы]] ([[Қатысушы талқылауы:Р.Қайратұлы|талқылауы]]) 17:42, 2017 ж. қарашаның 13 (+06)

== [[:Күміс алқа]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
алты бала туған және тәрбиелеп өсiрген аналар алтыншы баласы бiр жасқа жеткен және басқа балалары тiрi болған ретте наградталады Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/82.200.168.158|82.200.168.158]] 14:51, 2017 ж. қарашаның 20 (+06)

== [[:Уикипедия:Форум/Қателер туралы хабарлау]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
&lt;Дүниежүзілік көрме (1900)&gt;  мақаласына өңдеме жасалмас бұрын пайдаланылған суреттер тақырыпқа сай келмейді Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Zhumadildaeva|Zhumadildaeva]] ([[Қатысушы талқылауы:Zhumadildaeva|талқылауы]]) 18:59, 2017 ж. қарашаның 20 (+06)

== [[:Дүниежүзілік көрме (1900)]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Мақаладағы суреттер тақырыпқа сай емес. Хабарландыру жіберген: Zhumadildaeva [[Арнайы:Үлесі/5.63.66.106|5.63.66.106]] 21:53, 2017 ж. қарашаның 23 (+06)

== [[:Акула]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Ең ірі теңіз балығы китпошымды акула Хабарландыру жіберген: жен [[Арнайы:Үлесі/178.90.228.38|178.90.228.38]] 12:14, 2017 ж. қарашаның 24 (+06)

== [[:ANSI C]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
АНСИ 1966 жылы осылай аталған болатын. Хабарландыру жіберген: Мүбарак Ақбала Әлиқызы  [[Арнайы:Үлесі/178.90.250.24|178.90.250.24]] 15:22, 2017 ж. желтоқсанның 3 (+06)

== [[:Досжан Құрақұлы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Күйшінің аты-жөні туралы тағы да дұрыс жазылмаған. Досжан деген күйші Құрақтың ұлы емес, немересі! Досжанның әкесінің аты Наурызбай. Бірақ Досжан Наурызбайұлы десеңіздер, оны ешкім танымайды, өйткені ол кісі елге Құрақтың Досжаны деген атпен мәлім болған. Сондықтан оны құжаттағы фамилиясымен (тегімен) Досжан Құрақов деп немесе Құрақтың Досжаны деп жазғандарыңыз дұрыс. Әруаққа қиянат жасамайық. Хабарландыру жіберген: Индира Ибраева [[Арнайы:Үлесі/185.57.73.105|185.57.73.105]] 12:16, 2017 ж. желтоқсанның 4 (+06)

== [[:Сазгер]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
бул жерде кейбир создер қате мысалы біз деген біш деп кеткен содан кешірім сурайм люблю Хабарландыру жіберген: мама [[Арнайы:Үлесі/95.58.236.170|95.58.236.170]] 18:34, 2017 ж. желтоқсанның 5 (+06)

== [[:Қатысушы талқылауы:AidoS]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Неге Больцман үйлестірілуіне копирование жасалмайды??? Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:AidoS|AidoS]] ([[Қатысушы талқылауы:AidoS|талқылауы]]) 22:29, 2017 ж. желтоқсанның 9 (+06)

== [[:Қатысушы талқылауы:AidoS]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
мақалаларды PDF файлда емес Microsoft Word-та жасаңыздаршы өтінемін. Сол жағынан түзетулер енгізіңіздерші!!! Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:AidoS|AidoS]] ([[Қатысушы талқылауы:AidoS|талқылауы]]) 22:34, 2017 ж. желтоқсанның 9 (+06)

== [[:Айманкүл Тәжібаева]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
&quot;Әуезов Тәжібаевтың анасы&quot; деген сөз түсініксіз Хабарландыру жіберген: Мика [[Арнайы:Үлесі/82.200.245.26|82.200.245.26]] 12:16, 2017 ж. желтоқсанның 12 (+06)

== [[:Есік обасы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
маған керекті нәрсені көрсетпейді Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/109.201.50.85|109.201.50.85]] 15:55, 2017 ж. желтоқсанның 24 (+06)

== [[:Интернет желісінің хаттамасы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
жәй &quot;д&quot;-ның орнына &quot;к&quot;-қою керек! Хабарландыру жіберген: MVM [[Арнайы:Үлесі/178.90.230.15|178.90.230.15]] 11:55, 2018 ж. қаңтардың 12 (+06)

== [[:Мемлекет астаналары тізімі]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
бандар сери бегаван столица бруней Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/92.46.103.164|92.46.103.164]] 22:23, 2018 ж. қаңтардың 15 (+06)

== [[:Жамбыл (тау)]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
ЖАМБЫЛ ТАУЫ 35-40 УЗЫНДЫГЫ БОЛУ КЕРЕК Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/46.36.149.52|46.36.149.52]] 20:17, 2018 ж. қаңтардың 17 (+06)

== [[:Ұлпа]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
жабындық ұлпа түзуші ұлпа туралы мәлімет жоқ Хабарландыру жіберген: Қаныш [[Арнайы:Үлесі/146.0.196.88|146.0.196.88]] 20:58, 2018 ж. қаңтардың 22 (+06)

== [[:Жарықкезеңдік]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
мұнда суреттер бар  ма? Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/178.91.107.78|178.91.107.78]] 10:51, 2018 ж. қаңтардың 31 (+06)

== [[:Жастық]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
неге сіздер түсінбейсіздер қаншама қолжазба жібердім Хабарландыру жіберген: аимап [[Арнайы:Үлесі/2.133.143.168|2.133.143.168]] 12:04, 2018 ж. ақпанның 1 (+06)

== [[:Жастық]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
мына жастықтардың басқа түрі жоқ па Хабарландыру жіберген: Казыбек би  [[Арнайы:Үлесі/2.133.143.168|2.133.143.168]] 12:07, 2018 ж. ақпанның 1 (+06)

== [[:Ұлпан (роман)]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Есенейдің деп өзгерткенім: оқырманда оқу барысында сұрақ туындайды.
Дефиздің жазылу ережесі сақталмады, утір мен нүктеден кейін бос орындар болу керек. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/81.88.144.71|81.88.144.71]] 18:38, 2018 ж. ақпанның 1 (+06)

== [[:Қатысушы талқылауы:Тазагүл Ермаханова]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
тазагул емес тазагүл Хабарландыру жіберген: елг [[Арнайы:Үлесі/37.150.0.134|37.150.0.134]] 15:28, 2018 ж. ақпанның 4 (+06)


== [[:Қатысушы талқылауы:Maksat333]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Ибрагимов Бауыржан Сабзалұлы деген дұрыс емес, дұрысы Ибрагим Бауыржан Сабзалыұлы және туылған күні 24.11.1961 жыл. Менің өзгерткенімді Kasymov деген автор қабылдамай отыр. Оның ақпараты жалған. Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Maksat333|Maksat333]] ([[Қатысушы талқылауы:Maksat333|талқылауы]]) 08:49, 2018 ж. ақпанның 9 (+06)

== [[:Уикипедия:Форум/Қателер туралы хабарлау]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Қозы Көрпеш - Баян Сұлу эпосының тарихы XIII-XIV-ғасырларда емес, әлдеқайда арыда жатыр. Оның бір дәлелі Эрмитаждағы орыстар &quot;Скифы отдыхают под деревом&quot; (!!!) деп ат қойып алған, Тува жерінен табылған алтын бұйымдағы сюжет. Ол жерде скифтер ағаштың түбінде пикник жасап отырған жоқ, Баян Сұлу Қозысын жоқтап отыр емес пе? Хабарландыру жіберген: 12:39, 2018 ж. ақпанның 15 (+06)12:39, 2018 ж. ақпанның 15 (+06)~ [[Арнайы:Үлесі/2.132.234.56|2.132.234.56]] 12:39, 2018 ж. ақпанның 15 (+06)

== [[:Жақып Қажманұлы Асанов]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Қазір Жақып Асанов Қазақстан Жоғары Сотының төрағасы. Ал мәтінде әлі Бас прокурор деп жазылып тұр. Орысша википедияда Дұрыс жазылған. Ылғы орысшасын бірінші түзеп, қазақшасына мән берілмей қалып жүр. Негізгі қазақ тілді мәтіндерге мұқият болғандарыңыз жөн. Хабарландыру жіберген: Жолдыбай Базаров [[Арнайы:Үлесі/88.204.170.54|88.204.170.54]] 16:40, 2018 ж. ақпанның 16 (+06)

== [[:Мұражай]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
музей грек тілінде museion емес musem болады мен грек тілін меңгерген адаммын сол себепті айтып отрмын Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/62.89.220.228|62.89.220.228]] 19:27, 2018 ж. ақпанның 21 (+06)

== [[:Адам құқықтары мен бостандықтары]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Конституция сөзі қазақ тілінде дұрыс емес жазылған Хабарландыру жіберген: Nurkeldy [[Арнайы:Үлесі/92.47.198.158|92.47.198.158]] 04:07, 2018 ж. ақпанның 27 (+06)

== [[:Хан Шатыр]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
ОССО деген дұрыс емес, СОСО - яғни Сауда және ойынөсауық орталығы. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/212.154.136.25|212.154.136.25]] 15:30, 2018 ж. ақпанның 28 (+06)

== [[:Марат Қабанбай]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Кешіріңіздер сіздер сөздерді қате жазасыздар Хабарландыру жіберген: Тұмар Маритвна [[Арнайы:Үлесі/145.255.165.253|145.255.165.253]] 17:59, 2018 ж. ақпанның 28 (+06)

== [[:Ұр, тоқпақ!]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Ұр тоқпақ диалогта ғана леп белгісімен үтірмен жазылады.Интонациясына қарай ал ертегі атауында қойылмайды тыныс белгілері Хабарландыру жіберген: Акнур Жумабаева [[Арнайы:Үлесі/178.88.54.51|178.88.54.51]] 10:32, 2018 ж. наурыздың 6 (+06)

== [[:Халықаралық Алматы әуежайы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
These airlines are gone. Хабарландыру жіберген: These airlines are gone. [[Арнайы:Үлесі/64.107.3.126|64.107.3.126]] 04:00, 2018 ж. наурыздың 8 (+06)

== [[:Василий Александрович Сухомлинский]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
кедей     шаруалар     отбасында     туған Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/109.201.63.209|109.201.63.209]] 18:16, 2018 ж. наурыздың 10 (+06)

== [[:Аққулар ұйықтағанда (поэма)]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Әкесі қоянжүрек емес Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/2.134.83.30|2.134.83.30]] 15:04, 2018 ж. наурыздың 12 (+06)

== [[:Виженер шифры]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Асыратын сөзінде қате кеткен Хабарландыру жіберген: бак [[Арнайы:Үлесі/2.132.213.192|2.132.213.192]] 20:44, 2018 ж. наурыздың 12 (+06)

== [[:Санат:Аустралия таулары]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
бул жерде еш малимет жок адамдарга колайсыз Хабарландыру жіберген: дани [[Арнайы:Үлесі/178.22.174.163|178.22.174.163]] 14:21, 2018 ж. наурыздың 14 (+06)

== [[:Райымбек батыр]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Қызметі Батыр деген дұрыс емес. Атағы Батыр Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/2.134.18.222|2.134.18.222]] 14:48, 2018 ж. наурыздың 14 (+06)

== [[:ZaQ (Ninety One)]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
фильмографияда ZAQ Жансери емес Аоайдын рольин сомдайды Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/92.47.114.211|92.47.114.211]] 00:14, 2018 ж. наурыздың 23 (+06)

== [[:Аристотель]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Аристотель деген далбаеб кой ол вообще Хабарландыру жіберген: акула [[Арнайы:Үлесі/5.63.66.106|5.63.66.106]] 13:34, 2018 ж. наурыздың 27 (+06)

== [[:Қатысушы талқылауы:Жапон сакура]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
22:56, 2014 ж. сәуірдің 18.жарияланған &quot;Көктүрік құпиясы&quot; деген мақаланың авторын көрсетуді /дереккөзді жазуды/ талап етемін. 

Авторы: Мағрипа Жылқыбаева, физика-математика ғылымдарының кандидаты, Алтын адам жазуының құпиясын ашқан ғалым.
дереккөз:
// &quot;Түркі әлемі&quot;  газеті, 2009. т.№8,9 Хабарландыру жіберген: саку [[Қатысушы:Жапон сакура|Жапон сакура]] ([[Қатысушы талқылауы:Жапон сакура|талқылауы]]) 13:58, 2018 ж. наурыздың 28 (+06)

== [[:Роза Тәжібайқызы Бағланова]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Бул жерде быр кате бар.Ол шын есымы жазылмаган.Соган коныл аударсаныздар! Хабарландыру жіберген: Айлин [[Арнайы:Үлесі/89.40.192.99|89.40.192.99]] 20:08, 2018 ж. сәуірдің 11 (+06)

== [[:Периодонтит]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
тканьдердiң - дұрыс емес, дұрыс сөз яғни- тіндердің деп болады. Сосын тағы қате бар мәтінде: тіс кариес емес-тіс жегі деп дұрыс болады Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/37.150.11.173|37.150.11.173]] 18:59, 2018 ж. сәуірдің 18 (+06)

== [[:Мәншүк Жиенғалиқызы Мәметова]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
сол күннен бастап Мәнсия &quot;Моншағым&quot; деген атқа ие болды.Бұл ат өзіне де қатты ұнады.Бірге ойнап жүрген орыс қыздары Моншақ деудің орнына Маншук деп атап кетті.Сөйтіп,оның жанама аты Мәншүк болды. Хабарландыру жіберген: Sapar Aisana Kuanush 26.12.2007j. [[Арнайы:Үлесі/37.150.2.23|37.150.2.23]] 19:54, 2018 ж. сәуірдің 19 (+06)

== [[:Сүтқоректілер]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Ұрық молдасы емес ұрық жолдасы Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/95.56.232.146|95.56.232.146]] 10:16, 2018 ж. сәуірдің 21 (+06)

== [[:Жаңаарқа ауданы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Жаңаарқа ауданы әкімі - Бекқожин Юржан Асанұ­лы Хабарландыру жіберген: 333 [[Арнайы:Үлесі/145.255.169.3|145.255.169.3]] 22:34, 2018 ж. сәуірдің 24 (+06)

== [[:Байғали Мақұлбекұлы Есенәлиев]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Мұндағы мәліметтер ескіргендіктен, соңғы нұсқаны салып отырмын. Мүмкіндік болса осы жіберілген нұсқаны қалдырар деп үміттенем! Хабарландыру жіберген: Есенәлиев Байғали Мақұлбекұлы [[Арнайы:Үлесі/176.119.231.224|176.119.231.224]] 15:03, 2018 ж. мамырдың 2 (+06)

== [[:Жер ана монументі]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
авторы Даши Намдаков. Ал мұнда Даша Намдакова деп өрескел қателік кеткен. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/176.110.126.18|176.110.126.18]] 10:59, 2018 ж. мамырдың 3 (+06)

== [[:Әзірет Сұлтан мешіті]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Әзірет Сұлтан мешітінің Бас имамы - Наурызбай Өтпенов Хабарландыру жіберген: Батаев М [[Арнайы:Үлесі/84.240.216.62|84.240.216.62]] 14:49, 2018 ж. мамырдың 6 (+06)

== [[:Қатысушы талқылауы:Қазыханов Әділбек]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Сіз бұғатталған бастапқы атауы adilbekkazyhanov бірге қосыңыз Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Қазыханов Әділбек|Қазыханов Әділбек]] ([[Қатысушы талқылауы:Қазыханов Әділбек|талқылауы]]) 16:50, 2018 ж. мамырдың 14 (+06)

== [[:Ядролық тізбекті реакция]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
. ядролық тізбекті реакцияның даму сипаттамасы – жүйенің көбею коэффициенті (k). Ол (k) бөлінгіш заттағы реакция тізбегінің кез келген буыны мен сол алдындағы буында жұтылатын нейтрондар санының қатынасына тең. Өзін-өзі қуаттайтын тізбекті процесс тек k1 болғанда ғана жүруі мүмкін. Жүйе k=1 болғанда кризистік жүйе, k&gt;1 болғанда жоғары кризистік жүйе, ал k&lt;1 болғанда төмен кризистік жүйе деп аталады. Жүйенің көбею коэффициенті (k) ядролық тізбекті реакция жүзеге асатын жүйенің пішініне, массасына және изотоптық құрамына тәуелді болады. Хабарландыру жіберген: . ядролық тізбекті реакцияның даму сипаттамасы – жүйенің көбею коэффициенті (k). Ол (k) бөлінгіш заттағы реакция тізбегінің кез келген буыны мен сол алдындағы буында жұтылатын нейтрондар санының қатынасына тең. Өзін-өзі қуаттайтын тізбекті процесс тек k1 болғанда ғана жүруі мүмкін. Жүйе k=1 болғанда кризистік жүйе, k&gt;1 болғанда жоғары кризистік жүйе, ал k&lt;1 болғанда төмен кризистік жүйе деп аталады. Жүйенің көбею коэффициенті (k) ядролық тізбекті реакция жүзеге асатын жүйенің пішініне, массасына және изотоптық құрамына тәуелді болады. [[Арнайы:Үлесі/37.151.206.225|37.151.206.225]] 18:50, 2018 ж. мамырдың 14 (+06)

== [[:Уикипедия:Уикипедияға қош келдіңіз!]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
сіздердің мақалаңызда көптілді деген сөзді бөлек жаздыңыздар бірақ көптілді деген сөз бірге жазылады Хабарландыру жіберген: мақсат [[Арнайы:Үлесі/212.76.11.45|212.76.11.45]] 11:39, 2018 ж. мамырдың 15 (+06)

== [[:Қазақша Уикипедия]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Барлық ағылшын тіліндегі немесе қазақша емес латынша жазылған мәтіндер кірілше қазақ әріптерімен көрсетіледі. Хабарландыру жіберген: Нұрали [[Арнайы:Үлесі/84.240.215.227|84.240.215.227]] 22:34, 2018 ж. мамырдың 15 (+06)

== [[:Қазақстанда этностық топтардың қалыптаса бастауы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
бұл жерде ҚАЗАҚ пен КАЗАК  шатастырылып жазылып кеткен, көп жерде КАЗАК орнына ҚАЗАҚ жазылып кеткен Хабарландыру жіберген: Есей Мүтәнұлы [[Арнайы:Үлесі/2.134.102.50|2.134.102.50]] 12:27, 2018 ж. маусымның 9 (+06)

== [[:Қатысушы:Kasymov]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Атауы бар түпнұсқаға қосылыңыз Adilbekkazykhanov Сіз неге ұзақ уақыт бойы бұғатталғансыз Хабарландыру жіберген: Adilbekkazykhanov [[Арнайы:Үлесі/147.30.217.70|147.30.217.70]] 14:00, 2018 ж. маусымның 9 (+06)

== [[:Алты кәлимә]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Кәлима шахада транскрипциясы дұрыс емес. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/195.162.15.50|195.162.15.50]] 16:03, 2018 ж. маусымның 11 (+06)

== [[:Көрсеткіштік функция -- орыс тілінен аудармасы толық аударылмады]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
&quot;n&quot; реттік гипербола бола тұра, &quot;&quot;n&quot; реттік парабола&quot; орыс тілінен аударылмады. Хабарландыру жіберген: ҰлыХөтей [[Арнайы:Үлесі/2.132.236.153|2.132.236.153]] 21:08, 2018 ж. маусымның 15 (+06)

== [[:Жас қазақ (газет)]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
&quot;Жас қазақ үні&quot; газеті  2000 жылы 11 тамызда шыққан Хабарландыру жіберген: Қазыбек Иса [[Арнайы:Үлесі/2.132.159.20|2.132.159.20]] 03:47, 2018 ж. шілденің 11 (+06)

== [[:Бәйдібек ауданы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Бәйдібек ауданының әкімі Танагузов Бахтбек Төленұлы Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/89.218.155.142|89.218.155.142]] 19:15, 2018 ж. шілденің 13 (+06)

== [[:Тұрсынқұл Өмірзақ]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
''Тұрсынқұл Өмірзақ''' (10.10. 1948 ж.туылған [Өзбекстан Республикасы, Самарқанд облысы, Пайарық ауданы) – ғалым, ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы (1989), профессор (1991). Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/178.88.253.225|178.88.253.225]] 23:13, 2018 ж. шілденің 26 (+06)

== [[:Қауіпсіздік белбеуі]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Жолаушының инерция бойынша қозғалысын, және сәйкесінше, көлік құралы интерьерінің бөлшектерімен немесе басқа жолаушылармен оның ықтимал қақтығыстарының (қайталама соққы деп аталатын) белбеу арқылы алдын алады, сондай-ақ жолаушы қауіпсіздік жастығының қауіпсіз ашылуын қамтамасыз ететін жағдайда болатынына кепілдік береді. (бұл менің аудармам, сіздердің осы үзіндіні аударғандарыңыз қате деп есептеймін). Хабарландыру жіберген: Абишева Г.Б. [[Арнайы:Үлесі/212.154.228.185|212.154.228.185]] 08:48, 2018 ж. тамыздың 1 (+06)

== [[:Бақытжан Төлеужанұлы Жоламанов]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
туған күн 23 желтоқсан Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/178.89.109.242|178.89.109.242]] 11:22, 2018 ж. тамыздың 15 (+06)

== [[:Ұлы державалар]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Көбірек мәлімет беріңіз, және кейбір сөздердін дұрыстығын тексеріңіз Хабарландыру жіберген: Тока [[Арнайы:Үлесі/89.218.196.126|89.218.196.126]] 13:03, 2018 ж. қыркүйектің 21 (+06)

== [[:Әлемдегі ең танымал мұражайлар тізімі (2014)]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Если искать на русском то музей Орсе открыт в 1986. В казахском его нету, но есть топ-100 музей, и там написано что музей открыт в 1968. Какая из них верный? Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/82.200.168.88|82.200.168.88]] 16:16, 2018 ж. қыркүйектің 27 (+06)

== [[:Ядролық реакциялар]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Уикикодты бұзу деген қате шығып тұр. Алайда менің статьямда барлығы дұрыс. Сақтайын десем сақтай алмаймын. не істесем болады? Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Ykylas Arun|Ykylas Arun]] ([[Қатысушы талқылауы:Ykylas Arun|талқылауы]]) 03:52, 2018 ж. қыркүйектің 30 (+06)

== [[:Қатысушы талқылауы:Төребеков Бағлан]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Үшарқар-Таразы шоқжұлдызы туралы мақала қате деп есептеймін. Үшарқар-Таразының Весы (орысша) шоқжұлдызына ешқандай қатысы жоқ. Мақаланы орысшадан аудара салған, мәнін түсінбей. Үшарқар-Таразы Орион (орысша) шоқжұлдызына кіретін Пояс Ориона, Бетельгейзе, Ригель және т.б. жұлдыздардан тұратын шоқжұлдыз. Бұл туралы қазақта тамаша ертегі де бар. Сол туралы жазсаңыздар. Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Төребеков Бағлан|Төребеков Бағлан]] ([[Қатысушы талқылауы:Төребеков Бағлан|талқылауы]]) 09:27, 2018 ж. қазанның 3 (+06)

== [[:Конвергенция]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
тау жынысытардың - тау жыныстардың Хабарландыру жіберген: Актаулова Қүралай [[Арнайы:Үлесі/2.132.197.237|2.132.197.237]] 11:46, 2018 ж. қазанның 6 (+06)

== [[:Үлгі:Рейтинтер]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Үлгінің атың қате жазып қойыппын. Бетті жоюға болады, себебі дұрыс атпен жаңа бет жасап қойдым, Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Arhaangell|Arhaangell]] ([[Қатысушы талқылауы:Arhaangell|талқылауы]]) 11:35, 2018 ж. қазанның 11 (+06)

== [[:Үлгі:Музыкалық альбом]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Үлгіден қорғауды алуды сұраймын, себебі үлгінің кодында өте көп қателер жіберілген Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Arhaangell|Arhaangell]] ([[Қатысушы талқылауы:Arhaangell|талқылауы]]) 12:51, 2018 ж. қазанның 11 (+06)
:{{@|Arhaangell}} Қандай жері қате кеткен? --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 15:04, 2018 ж. қазанның 11 (+06)
:{{@|Kasymov}} Орындаушының есімің жалғаусыз қолдануға келмейді. Мысалы: Альбомның түрің саундтрек деп жазсам, ал орындаушыны Ханс Циммер деп жазсам инфобокстың бір жолағында Саундтрек Ханс Циммер деп, екінші жолақта Ханс Циммер хронологиясы деп жазылады. Бұл жерде сөз тіркестердің мағынасы жоғалған. Сол себепті үлгінің кодың қайта қарастыру керек деп ойлаймын. Үлгінің негізің орыс тілінең емес ағылшын тіліндегі template-тан алу керек деп есептеймін--[[Қатысушы:Arhaangell|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Arhaangell&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Arhaangell|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 15:47, 2018 ж. қазанның 11 (+06)

== [[:Жиенбет]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Армысыздар, сіздерге Қоңырат елінің жиенбет руы, рудың түп атасы Жиенбет батыр туралы қосымша, нақты деректерді жіберіп отырмын. Өйткені жиырма жылға жуық уақыт Жиенбет батыр өмірін зерттеп,бірнеше мақала мен роман жаздым. Тарихи деректер мен архив материалдарын таптым. Бабаларымыздан қалған дерек бойынша,арқа жерінде жатқан батыр күмбезі мен Айбике ананың сағанасын таптым. Сол жақтың жергілікті шежіре-тарихшыларының қатысуымен Шажағай бойында жатқан Айқара-Маймақ қоңыраттардың қонысы болғанын, күмбез Жиенбет батырдың күмбезі екенін анықтадым Белгілі ғалым-этнограф Ақселеу Сейдімбековтің &quot; күмбез қоңыраттың не батыры, не биі&quot; деп берген анықтамасын білдім.Сондықтан сіздердегі мәтінді аздап түзетіп, қосымша деректер қостым. Авторлық құқықтарыңыз өздеріңізде, менің соавтор болайын деген ойым жоқ. Тек білгеніммен бөлісу. Рахмет Сіздерге. Хабарландыру жіберген: АСпандияр Әденұлы. Жазушы, Сәтпаевтанушы ғалым. [[Арнайы:Үлесі/89.250.87.13|89.250.87.13]] 09:09, 2018 ж. қазанның 17 (+06)

== [[:Қатысушы талқылауы:Кадирбаев Малдыбай Серікұлы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Шора батыр туралы: Шора батыр (Ер шора) Кіші жүз, Жеті ру тайпасынан Тама руынан тараған Нәрік баласы Шора. дерек көздер Қырымның қырық батыры жыры бойынша, Шежіре туралы кітаптарда жазылған......
Шора батыр - Уикипедияда Қоңырат деп қате көрсетілген Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Кадирбаев Малдыбай Серікұлы|Кадирбаев Малдыбай Серікұлы]] ([[Қатысушы талқылауы:Кадирбаев Малдыбай Серікұлы|талқылауы]]) 10:20, 2018 ж. қазанның 22 (+06)

== [[:Қазақстан 2020]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
там должно быть Казахстан 2030 а не 2020 Хабарландыру жіберген: Шахмардан [[Арнайы:Үлесі/85.117.97.4|85.117.97.4]] 23:50, 2018 ж. қазанның 30 (+06)

== [[:Нұрлан Байұзақұлы Ермекбаев]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Рисунок на старый его необходимо обновить Хабарландыру жіберген: Представитель МО РК [[Арнайы:Үлесі/193.193.238.130|193.193.238.130]] 12:21, 2018 ж. қарашаның 2 (+06)

== [[:Дұрыс үшбұрыш]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
үшбұрышқа сырттай сызылған шеңбер мен үшбұрышқа іштей сызылған шеңбердің радиусының формулары бойынша қателік кеткен. Жөндеуіңізді өтінемін Хабарландыру жіберген: АБ [[Арнайы:Үлесі/212.76.18.28|212.76.18.28]] 14:43, 2018 ж. қарашаның 3 (+06)

== [[:Тәуке хан]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
ол 1680-1715 жж билік етті. 1635-1715 емес. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/2.135.204.218|2.135.204.218]] 11:10, 2018 ж. қарашаның 9 (+06)

== [[:Таза заттар мен қоспалар]] ==

== [[:Интернет]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Бұл мақаладағы  'Интернет туралы' бөлімінде, 4-ші абзацстың 7-ші жолында, 'және' деген сөзде қате кеткен. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/89.218.23.122|89.218.23.122]] 15:32, 2018 ж. қарашаның 18 (+06)

== [[:Географиялық орта]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
кейбир жазулар кате Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/178.91.17.59|178.91.17.59]] 19:59, 2018 ж. қарашаның 19 (+06)

== [[:Қазахстанның тәуелсіздігі]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Мақаланың атында қате бар. Қазахстан ---&gt; Қазақстан. Өзгертуге көмек беріңізші. Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:KaldarovNurymzhan|KaldarovNurymzhan]] ([[Қатысушы талқылауы:KaldarovNurymzhan|талқылауы]]) 18:59, 2018 ж. қарашаның 23 (+06)

== [[:Домбыра]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Домбыра 3 Iшектi жок Хабарландыру жіберген: 19:07, 2018 ж. қарашаның 23 (+06) [[Арнайы:Үлесі/89.42.60.68|89.42.60.68]] 19:07, 2018 ж. қарашаның 23 (+06)

== [[:Қаптағаев Мұхамәділ]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Казахстанская Правда Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/91.201.246.227|91.201.246.227]] 19:15, 2018 ж. желтоқсанның 10 (+06)

== [[:Әзірбайжан -]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Мемлекеттің ресми атауы Әзербайжан. &quot;І&quot; әрпінің орнына &quot;Е&quot; әрпін жазып, өзгертулеріңізді сұраймын Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/109.163.193.163|109.163.193.163]] 16:03, 2018 ж. желтоқсанның 17 (+06)

== [[:Карбон қышқылдары]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
1) &quot;Пайдаланылған әдебиеттер&quot; тіркесіндегі орны ауысып кеткен әріптерді дұрыстасаңыздар. 
2) &quot;Көміртегі қосылыстары&quot; емес, &quot;Көміртек қосылыстары&quot; деген дұрыс болады. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/95.46.237.61|95.46.237.61]] 11:48, 2018 ж. желтоқсанның 24 (+06)

== [[:Махмұд Қашқари]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
кате көп емес кейбір сөздер кате жазылган Хабарландыру жіберген: Енлик [[Арнайы:Үлесі/90.143.169.83|90.143.169.83]] 11:47, 2018 ж. желтоқсанның 25 (+06)

== [[:Дүкен Мәсімханұлы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Соңғы кезде алған &quot;Астанаға 20 жыл&quot; медалі туралы деректі қосу Хабарландыру жіберген: Дүкен Мәсімханұлы [[Арнайы:Үлесі/37.151.219.20|37.151.219.20]] 15:55, 2018 ж. желтоқсанның 25 (+06)

== [[:Баянауыл ауданы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
«Баянауыл аудандық орталық аурухана» КМК
Бас дәрігер Арынов Серикжан Арынұлы Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/213.157.33.192|213.157.33.192]] 09:01, 2019 ж. қаңтардың 16 (+06)

== [[:АТФ Банк]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Қараша 2007 
Австрияның Кредитанштальт банкі, Орталық және Шығыс Еуропадағы сауда банкілік операцияларға арналған ЮниКредит Групп бөлімшесі ( UniCredit Group ) «АТФ Банк» АҚ шығарған акционерлік капиталдың жалпы санының 91,8%-ын иемдену үдерісін аяқтады». Келісімнің жобаланған бағасы 2,117 млн. АҚШ долларын құрады. 

(2,117 млрд. АҚШ долларын құрады. ) Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/82.200.148.2|82.200.148.2]] 15:34, 2019 ж. қаңтардың 22 (+06)

== [[:Моңғол шапқыншылығы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
орфографиялык кате жане кейбир создер косылып жазылган ол дурыс емес Хабарландыру жіберген: 006 [[Арнайы:Үлесі/95.59.133.184|95.59.133.184]] 22:28, 2019 ж. қаңтардың 23 (+06)

== [[:Тобылғы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
&quot;Гүлі қс жынысты...&quot;, - деп көрсетiлген.
Дұрыс былай болады: &quot;Гүлі қос жынысты...&quot; Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/178.91.18.165|178.91.18.165]] 23:09, 2019 ж. ақпанның 5 (+06)

== [[:Хуан Альфонсо Баптиста]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Туған жылы 2015 емес! Дұрыс - 1976 жылы Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/5.250.151.248|5.250.151.248]] 01:34, 2019 ж. ақпанның 10 (+06)

== [[:Жаңбыр]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
жаңбыр келе жатыр қашыңдар? бәріміз өлеміз? Хабарландыру жіберген: killer,j [[Арнайы:Үлесі/90.143.145.149|90.143.145.149]] 21:40, 2019 ж. ақпанның 12 (+06)

== [[:Қобыз]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Кобыз ен коне аспаптардын быры Хабарландыру жіберген: Саттар Нұрсұлтан [[Арнайы:Үлесі/178.90.251.186|178.90.251.186]] 22:08, 2019 ж. ақпанның 12 (+06)

== [[:Қобыз]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Кобыздын 4000 жылдык тарихы бар. Хабарландыру жіберген: Саттар Нұрсұлтан [[Арнайы:Үлесі/178.90.251.186|178.90.251.186]] 23:29, 2019 ж. ақпанның 12 (+06)

== [[:Үлкен сегіздік]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Нынешний президент Америки Дональд Трамп Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/37.99.55.159|37.99.55.159]] 22:21, 2019 ж. ақпанның 15 (+06)

== [[:Күй]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Мында бір сөбен бір сөз сәйкес келмейді.Ол (басынан өткен тауқымет мен әділетсіздікке) деген жері. Хабарландыру жіберген: Рахат Капашев [[Арнайы:Үлесі/178.89.21.201|178.89.21.201]] 22:33, 2019 ж. ақпанның 19 (+06)

== [[:Ермұхан Бекмаханұлы Бекмаханов]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Бекмахан мал бағып жүріп өкпесіне суық тигізіп алады да, Ермұхан алты жасқа толмай жатып қайтыс болады. Хабарландыру жіберген: назира [[Арнайы:Үлесі/178.91.18.154|178.91.18.154]] 19:42, 2019 ж. ақпанның 24 (+06)

== [[:Қатысушы талқылауы:Tesikbai]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
E kate jazba oltirem tysinnyn ba? Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Tesikbai|Tesikbai]] ([[Қатысушы талқылауы:Tesikbai|талқылауы]]) 20:05, 2019 ж. ақпанның 24 (+06)

== [[:Әбдеш Тәшкенұлы Төлеубаев]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
прошу исправить на 29 строке информацию:
Жұбайы - Төлеубаева Гүлжазира Мейрамқызы, ғылым докторы, профессор. Хабарландыру жіберген: Толеубаева Асель Абдешовна [[Арнайы:Үлесі/217.196.17.242|217.196.17.242]] 15:17, 2019 ж. наурыздың 13 (+06)

== [[:Әбдеш Тәшкенұлы Төлеубаев]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
исправить :
Үйленген. Жұбайы - Төлеубаева Гүлжазира Мейрамқызы, ғылым докторы, профессор. Хабарландыру жіберген: дочь Толеубаева Асель Абдешовна [[Арнайы:Үлесі/217.196.17.242|217.196.17.242]] 15:31, 2019 ж. наурыздың 13 (+06)

== [[:Көрісу]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Көрісуді - Амал мерекесі дегенге келіспеймін, Амал сөзі қате сөз қазақша еш мағана бермейді,
Мен кішкене бала кезімде атам (үлкен кісілер) көрісу күнін Қамал (Хамал) деп атайтын, бұл атау Батыс Қазақстан облысына тән, және дұрыс мағана береді деп есептеймін. Себебі шоқзұлдыздарға сүйенсек:
Хамал (альфа Овна) - бұл жарық сары жұлдыз.
Хамал Тоқты жұлдызшоғына жатады және Хамал - бұл жұлдызшоғындағы басты жұлдыз, яғни Тоқтының бас жұлдызы. Жұлдыздардың басқа атауы Хамал, Гамал, El Nath, Arietis, Al Ħamal rās al-ħamal.
Ал Амал сөзі қайдан шыққаны белгісіз, ешқандай дерек келтірілмеген. Сондықтан Хамал мерекесі деп аталған дұрыс.

Материал из Википедии — свободной энциклопедии:
(Координаты: Sky map 02ч 07м 10.4071с +23° 27′ 44.723″-
Наименование звезды Хамаль из созвездия Овен произошло от арабской фразы «ras al-hamal» – «голова барана». Интересно, что 4000 лет назад звезда располагалась в точке весеннего равноденствия для северного полушария. Сейчас же соответствует широте Тропика Рака – 23.5 градусов севернее Солнца. Хамаль (также Гамаль, Хамал, El Nath, Arietis, Al Ħamal rās al-ħamal, буквально просто «овца» или от «голова барана») — альфа Овна (Aries), ярчайшая звезда в этом созвездии (α Ari — 2,00m).
У Птолемея в «Альмагесте» эта звезда обозначена среди «не вошедших в фигуру» созвездия. Тем не менее, он комментирует: «Звезда над головой, которую Гиппарх называет „звезда на морде“».) Хабарландыру жіберген: аты жөнім, тегім: Зұлхожа Сапарұлы Бақтығұл, т.ж., айы, күні: 1963.01.01. [[Арнайы:Үлесі/2.132.252.249|2.132.252.249]] 17:19, 2019 ж. наурыздың 13 (+06)

== [[:Байлар]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
бул жерде казактын руы жок  бір кытайларды жазып койган!  байлар жандар руы туралы мәлімет жоқ Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/37.150.3.51|37.150.3.51]] 22:55, 2019 ж. наурыздың 19 (+06)

== [[:Біз (құрал)]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Біз емес Бігіз болып аталады Хабарландыру жіберген: Түркістаннан [[Арнайы:Үлесі/95.58.18.210|95.58.18.210]] 18:31, 2019 ж. наурыздың 26 (+06)

== [[:Жұмағали Сайын]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Бұл жазушының фамилиясы орысша да, қазақша да САИН болады Хабарландыру жіберген: Асқар Ізімғалиев [[Арнайы:Үлесі/178.91.115.137|178.91.115.137]] 00:49, 2019 ж. наурыздың 27 (+06)

== [[:Уикипедия:Форум/Қателер туралы хабарлау]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Бірінші қате: Алдымен Музыкалық топ, не болмаса әншілер жайлы ақпарат беруге әрбір қатысушының құқығы бар. Укипедияда бәрі шалағай тексеріледі. Барлық ақпарат алдымен  анық тексерілсе деймін Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:АқжолОрынбасар|АқжолОрынбасар]] ([[Қатысушы талқылауы:АқжолОрынбасар|талқылауы]]) 17:33, 2019 ж. наурыздың 27 (+06)

== [[:Кейкі Көкембайұлы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Бүгінгі таңда Кейкі батырдың бас сүйегі Қазақстанға әкелінген және де аруланып жерленген Хабарландыру жіберген: NURA SAN [[Арнайы:Үлесі/89.218.203.50|89.218.203.50]] 10:53, 2019 ж. сәуірдің 3 (+06)

== [[:Жас қазақ (ұйым)]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Астана емес Нұр-Сұлтан Хабарландыру жіберген: Қолтаңба [[Арнайы:Үлесі/89.218.196.126|89.218.196.126]] 14:18, 2019 ж. сәуірдің 3 (+06)

== [[:Алматы облысы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
|   [[Заманбек Қалабайұлы Нұрқаділов]] || [[1997]]-[[2001]] қосу керек. Әкімдер тізімінде қалып қалған Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/95.59.118.248|95.59.118.248]] 10:34, 2019 ж. сәуірдің 10 (+06)

== [[:Алтын Орданың хандарының тізімі]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
1.Жәнібектің сілтемесі дұрыс емес
2. Шахмет деген жоқ Шах-Мәлік болу керек
3. Шахмат ханда Шахмат ойыны сілтемесі тұр Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/185.97.114.171|185.97.114.171]] 19:03, 2019 ж. сәуірдің 10 (+06)

== [[:Қазақстан (Еңбекшіқазақ ауданы)]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Жүнісбай Қайыпов ауылы Хабарландыру жіберген: Гүлнара [[Арнайы:Үлесі/194.32.130.10|194.32.130.10]] 12:09, 2019 ж. сәуірдің 18 (+06)

== [[:Гидралар]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
жасушалары деген сілтеменің төмен жағында соңғы сөйлем дұрыс жазылмаған Хабарландыру жіберген: Айбол [[Арнайы:Үлесі/5.250.132.207|5.250.132.207]] 19:04, 2019 ж. сәуірдің 22 (+06)

== [[:Жақыннан көргіштік]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
қате таптым ай ай ай Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/2.135.222.174|2.135.222.174]] 10:28, 2019 ж. сәуірдің 25 (+06)

== [[:Мәңгілік бала бейне]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
xcvbnm,jglvugvj ifyvogobiy Хабарландыру жіберген: glvhlbk [[Арнайы:Үлесі/89.218.97.51|89.218.97.51]] 12:04, 2019 ж. сәуірдің 30 (+06)

== [[:Уикипедия:Форум/Қателер туралы хабарлау]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Уикипедиядағы &quot;Қыпшақтар даласы&quot; деп көрсетілген карта өрескел қате. XI-ғасырға дейін және орта ғасырдағы Қазақ даласының картасы, оны мекендеген елдердің картасы  1968-жылы шыққан &quot;Қазақ ССРі ТАРИХЫНДА&quot; көрсетілген. Онда қыпшақтар көрсетілмеген. XI-ғасырға дейін Каспийден Алтайға дейін ОҒЫЗ ҚАҒАНАТЫ (мемлекеті) болған.
Уикипедиядағы &quot;Дешті қыпшақ&quot; туралы мақалада ғылыми мақала емес, Жалпылама жазыла салған. Қазақ жерінде Шыңғысханға дейінде, Шыңғысханнан кейінде қыпшақтан ешкім хан болған емес. Болса, атап көрсетіңіздер, Қай жерде, қашан хан болғанын. Жұмат ӘНЕСҰЛЫ, ардагер журналист, ақын, тарихшы, жазушы Хабарландыру жіберген: Жұмат ӘНЕСҰЛЫ, ардагер журналист, ақын, жазушы, тарихшы [[Арнайы:Үлесі/213.211.104.189|213.211.104.189]] 16:01, 2019 ж. мамырдың 2 (+06)

== [[:Қатысушы талқылауы:Ozgertu]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Төменгі мақалада ақсүйектер жайлы қате ақпарат берілген. Шоқан Уәлиханұлының &quot;Собрание сочинений&quot; жинағының бірінші томы бойынша, қожалар ақсүйек емес, тек дін уағыздаушы адамдар ретінде құрметтелген деп айтылған. Ал төлеңгіттер төрелердің қорғаушысы, кеңесшісі (придворный) ретінде айтылған, бірақ ақсүйек болмаған. Бұл қате ақпарат Аристов немесе Левшин орыс ғалымдарының қателері.
Өзгерту енгізе алмадым. &quot;IP заблокирован&quot; деп бұғатталып тұр. Назарларыңызға рахмет.

Казахский род
https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%80%D0%BE%D0%B4 Хабарландыру жіберген: [[Арнайы:Үлесі/87.246.238.129|87.246.238.129]] 17:15, 2019 ж. маусымның 1 (+06)

== [[:Тұрлан батыр]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Тұрлан батырдың туған және өлген жылы 1806-1855 ж.ж. Хабарландыру жіберген: Сейілхан [[Арнайы:Үлесі/89.218.162.222|89.218.162.222]] 18:44, 2019 ж. шілденің 2 (+06)
:Мақалада көрсетілген дата дұрыс. Ұлттық жнциклопедияда да, Атырау энциклопедиясында да солай жазылған.--[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 14:10, 2019 ж. шілденің 4 (+06)

== [[:Қазақ тіліндегі жыл айларының атауларының мағынасы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Матин астында Караша жерине Казан деп кате жазылган. Хабарландыру жіберген: Jannur Bakhyt [[Арнайы:Үлесі/202.9.44.185|202.9.44.185]] 20:05, 2019 ж. шілденің 20 (+06)

== [[:Садыр]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
не относится к официальным данным Хабарландыру жіберген: не относится к официальным данным [[Арнайы:Үлесі/37.99.32.172|37.99.32.172]] 02:31, 2019 ж. тамыздың 17 (+06)

== [[:Ақтабан шұбырынды]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
ол 1723-1727 жылдар аралығында болған Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/2.79.99.29|2.79.99.29]] 02:34, 2019 ж. қыркүйектің 8 (+06)

== [[:Ақтабан шұбырынды]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
1723-1727 жылдар актабан шубырынды Хабарландыру жіберген: 2563 [[Арнайы:Үлесі/2.79.100.100|2.79.100.100]] 15:39, 2019 ж. қыркүйектің 8 (+06)

== [[:Сауысқан]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
и справьте ошибкуууу Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/92.47.51.63|92.47.51.63]] 18:37, 2019 ж. қыркүйектің 11 (+06)

== [[:Мұхтарбай Өтелбаев]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Математикадан Нобель сыйлығы жоқ Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/151.236.199.14|151.236.199.14]] 12:33, 2019 ж. қыркүйектің 21 (+06)

== [[:Торы (ру)]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Құрметті автр мен Байменов Нұрсұлтан, Қыпшақ Түйшкі деген кісінің шын аты Қожамсүгір болуына, және Қожамсүгір ұрпағы Есабыз Көзей тюб кете береді. сондықтан қзгеріс енгізуді сұраймын Хабарландыру жіберген: Н.Байменов [[Арнайы:Үлесі/212.96.95.24|212.96.95.24]] 18:21, 2019 ж. қазанның 2 (+06)

== [[:Гигабайт]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
1 Гигабайт = 1000*1000*1000 = 1 000 000 000 байт
1 Гибибайт = 1024*1024*1024 = 1 073 741 824 байт Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/79.134.37.85|79.134.37.85]] 23:15, 2019 ж. қазанның 8 (+06)

== [[:Мегабайт]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
1 Мегабайт = 1000 * 1000 = 1 000 000 байт.
1 Мебибайт = 1024 * 1024 = 1 048 576 байт Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/79.134.37.85|79.134.37.85]] 23:22, 2019 ж. қазанның 8 (+06)

== [[:Килобайт]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
1 килобайт = 1000 байт.
1 кибибайт = 1024 байт. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/79.134.37.85|79.134.37.85]] 23:24, 2019 ж. қазанның 8 (+06)

== [[:Уикипедия:Форум/Қателер туралы хабарлау]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Африка астаналарында 23 санынан кейін 24 саны тұру керек еді. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/90.143.205.29|90.143.205.29]] 00:32, 2019 ж. қазанның 13 (+06)

== [[:Ислам]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Бұл мақалада берілген періштелер құрамында Малик періштесі Жәннәт қамқоршысы ретінде сипатталған. Бұл қате. Жалпы хадистерге, Құранға сүйенсек, Малик періште Тозақтың күзетшісі ретінде сипатталады, ал Ридван періште Жұмақтын, яғни Жәннәттің қамқоршысы / күзетшісі. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/82.200.168.86|82.200.168.86]] 14:02, 2019 ж. қазанның 14 (+06)

== [[:Астана Халықаралық Әуежайы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
tse-nqz code change Хабарландыру жіберген: airport [[Арнайы:Үлесі/145.249.218.253|145.249.218.253]] 16:56, 2019 ж. қазанның 15 (+06)

== [[:Қатысушы талқылауы:Aidos.taibekuly]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Қайырлы күн!

Жақында жаңа мақала жариялағанымда мақала атауының алдынада менің логин атауым автоматты түрде қосылып қалды. Сол түрде қазір жарияланып тұр, бұл қатені шешу жолын таппадым. Ендігері бұндайды болдырмау олары ма?
Мына бет: https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D2%9A%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%81%D1%83%D1%88%D1%8B:Aidos.taibekuly/Mor_ve_%C3%96tesi&amp;oldid=2719734 Хабарландыру жіберген: Aydos Taybekulı 09:34, 2019 ж. қазанның 23 (+06)

== [[:Қуандық Фазылұлы Жүсіпов]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Қуандық Фазылұлы Жүсіповтің туған айы - қараша. Хабарландыру жіберген: Теміров Ербол Рахметоллаұлы  [[Арнайы:Үлесі/147.30.119.137|147.30.119.137]] 15:04, 2019 ж. қазанның 24 (+06)

== [[:Қатысушы талқылауы:Ербол Рахметоллаұлы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Қцандық Фазылұлы Жүсіпов туралы мақалада ол кісінің туғана йы қате ақпарат берілген. Туған айы - қараша, 11 болу керек Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Ербол Рахметоллаұлы|Ербол Рахметоллаұлы]] ([[Қатысушы талқылауы:Ербол Рахметоллаұлы|талқылауы]]) 15:13, 2019 ж. қазанның 24 (+06)

== [[:Шәкәрім Құдайбердіұлы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Бірақ казақта екі ауыз өлеңді кім шығармайды? Жас баланың жаңағы талабы өмір күйбеңінің күлді-көмешіне алданып қалып қояр ма еді, қайтер еді, егер Шәкәрім Құнанбайдағы ерке тотай қалпынан тез ауысып, Абай тәрбиесіне көшпесе. Хабарландыру жіберген: Саттар Нұрсұлтан [[Арнайы:Үлесі/5.63.75.193|5.63.75.193]] 18:21, 2019 ж. қарашаның 26 (+06)

== [[:Шардара ауданы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
мәліметтерді жаңарту қажет Хабарландыру жіберген: Шардара аудандық ішкі саясат бөлімі [[Арнайы:Үлесі/92.47.30.154|92.47.30.154]] 11:07, 2020 ж. қаңтардың 6 (+06)

== [[:Қазақ тіліндегі жыл айларының атауларының мағынасы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Қараша айына қатысты анықтаманы қазан айы деп жазып қойғанда, ал қазан айына анықтама мүлдем жоқ. Сонын үстіне адам жазғаннан кейін айлар санын санап шықса болар еді ғой, жылда не 11 ай бар ма?! Хабарландыру жіберген: Ересеков Девственник  [[Арнайы:Үлесі/89.20.48.139|89.20.48.139]] 11:19, 2020 ж. қаңтардың 10 (+06)

== [[:Қарахан кесенесі]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
потаму шта там есть апитьбжрпавсмитьбю Хабарландыру жіберген: 7418593+*// [[Арнайы:Үлесі/145.255.180.32|145.255.180.32]] 21:50, 2020 ж. қаңтардың 30 (+06)

== [[:Портал:Абай Құнанбайұлы/Қыс өлеңі]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
сіздерде мен бір қатені көрдім ол 2-ші шұмағында Дем алысы деп тұр бірақ сіз Демалысы алу керексіздер бірге алып Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/91.240.9.132|91.240.9.132]] 11:45, 2020 ж. қаңтардың 31 (+06)

== [[:Хәрри Поттер мен пәлсапа тас]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
келесі бөлім хәрри поттер мен құпия бөлме Хабарландыру жіберген: алға [[Арнайы:Үлесі/2.132.130.170|2.132.130.170]] 12:46, 2020 ж. ақпанның 3 (+06)

== [[:Орталық Азия экономикалық кеңістігі]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
&quot;Өзбекстан аумағыннда&quot; деген сөйлемдерде &quot;аумағыннда&quot; деген сөзде екі &quot;н&quot; әрпі салынған.Дұрысы: &quot;аумағында&quot; болуы керек. Хабарландыру жіберген:  Алдахов Қадіржан [[Арнайы:Үлесі/178.91.55.99|178.91.55.99]] 20:10, 2020 ж. ақпанның 3 (+06)

== [[:Қазақстанда 1960 жылдардың соңы мен 1990 жылдар]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
енеркәсәп емес өнеркәсіп Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/37.99.49.76|37.99.49.76]] 16:54, 2020 ж. ақпанның 29 (+06)

== [[:Коул спроус]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Мен бұл бетті ережелерге сәйкес жазған болатынмын,алайда сүзгі жасалғаннан кейін менің жазған бетімде қателер табылды деп айтылды Алайда сүзгі қате болуы мүмкін деп жазылған Өтінемін қайтадан тексеріп көріңіздер менің білуімше мен бар мағлұматты дұрыс жаздым және мен плагиат жасаған жоқпын! Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Hbsh nis Kausar 7d|Hbsh nis Kausar 7d]] ([[Қатысушы талқылауы:Hbsh nis Kausar 7d|талқылауы]]) 17:16, 2020 ж. наурыздың 19 (+06)

== [[:Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университет]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Ректорын ауыстырыңыз, дал казыргы окитын студенттер санын жазыныз,мекен жайын аныктап корсетсеныз Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/91.185.9.196|91.185.9.196]] 20:56, 2020 ж. наурыздың 30 (+06)

== [[:Желдірме]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Бұл шығарма Дәулеткерей Шығатайұлының күйі.Сіздер ақпаратта Абайдын күйі деп жазып қателескесіздер. Хабарландыру жіберген: Жұмаш [[Арнайы:Үлесі/2.134.190.226|2.134.190.226]] 15:57, 2020 ж. сәуірдің 16 (+06)

== [[:Дайрабай Нұрғожаұлы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Бұл жердегі күйші Дайрабай Ерназарұлы жөнінде айтылып отыр. Ал Дайрабай Нұрғожаұлын шығармасының негізінде Еркеғали Рахмадиев жазбаған. Хабарландыру жіберген: Ықылас Тұрсынбек [[Арнайы:Үлесі/85.117.96.240|85.117.96.240]] 09:17, 2020 ж. сәуірдің 18 (+06)

== [[:Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Шоқан Уәлихановның Манас дастаны туралы мәліметі қайда? Хабарландыру жіберген: Саттар Нұрсұлтан Әуезханұлы [[Арнайы:Үлесі/178.89.116.239|178.89.116.239]] 14:44, 2020 ж. сәуірдің 20 (+06)

== [[:Шаңқобыз]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
кобыз дурыс жазылмаган Хабарландыру жіберген: ааааа [[Арнайы:Үлесі/90.143.159.26|90.143.159.26]] 16:36, 2020 ж. сәуірдің 23 (+06)

== [[:Талқылау:Қылмыс]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Бұл жердегі мәліметтер қате көрсетілген Хабарландыру жіберген: Айжан Балтабаева [[Арнайы:Үлесі/92.46.67.224|92.46.67.224]] 19:22, 2020 ж. сәуірдің 25 (+06)

== [[:Сапақ датқа Жаншуақұлы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Сапақ датқа Жаншуақұлы, Сапақ датқаның әкесі - Жаншуақ. Хабарландыру жіберген: Абсадыков Мухтар Сәулембайұлы [[Арнайы:Үлесі/95.82.126.35|95.82.126.35]] 17:00, 2020 ж. мамырдың 5 (+06)

== Орта жүз. Керей: ашамайлы және абақ және &quot;Ақбота&quot; - таралған неге деректерде жоқ. Керей руында Ақбота деген бар неге деректерге жазылмаған. Біздер көппіз ғой неге біз жайлы жазылмаған   ==

Орта жүз: Керей: Ақбота. Ашамайлы. Абақ

== [[:Қатысушы:Eaamoka/зертхана]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
невозможно опубликовать полностью статью, хотел внести вклад в развитие википедии на казхахском,но мне все время выходит ошибка якобы я ничего не менял и оставил автоматический перевод и что нужно нажав на какую то ссылку снова сохранить Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Eaamoka|Eaamoka]] ([[Қатысушы талқылауы:Eaamoka|талқылауы]]) 23:51, 2020 ж. мамырдың 7 (+06)

== [[:Дұрыс үшбұрыш]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Дұрыс үшбқрышқа іштей және сырттай сызылған шеңбер радиусы формулалары ауысып кеткен Хабарландыру жіберген: Е32 [[Арнайы:Үлесі/2.132.110.11|2.132.110.11]] 09:19, 2020 ж. мамырдың 12 (+06)

== [[:Зеренді ауданы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Кіші түкті емес Кіші тұйықты Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/82.200.193.174|82.200.193.174]] 15:10, 2020 ж. мамырдың 12 (+06)

== [[:Мемлекеттік бюджет]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Мемлекеттік бюджет — мемлекеттің белгілі бір уақыт кезеңіне, көбінесе бір жылға арналған кірістері мен шығыстарының қаржы жоспары. Онда мемлекеттік кірістердің түсетін көздері және қаражаттың жұмсалу бағыттары мен арналары көрсетіледі. Мемлекеттік бюджетті үкімет әзірлейді, жоғары заң шығарушы органдар қабылдап, бекітеді. Бюджеттің атқарылуы барысында оның ішінара қайта қаралуы мүмкін. Барлық демократиялық мемлекеттерде Мемлекеттік бюджетті қабылдау парламенттің аса маңызды өкілеттіктерінің бірі болып табылады. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/178.90.225.188|178.90.225.188]] 02:06, 2020 ж. маусымның 3 (+06)

== [[:АҚШ доллары]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Осы мақаланың &quot;Сыртқы түрі, дизайн&quot; деген бөлімінде қателер бар! Екі доллардың реверсі қате, Dollar coin $1-дің аверсі қате. Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 17:19, 2020 ж. маусымның 3 (+06)

== [[:Уикипедия:Форум/Қателер туралы хабарлау]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
я хочу написать статью о языке программирование &quot;С++&quot;, в данной статье встречаются строки кода, как примеры, но проверка статьи из за этик строк кода не допускает мою статью на публикацию Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Алмас1|Алмас1]] ([[Қатысушы талқылауы:Алмас1|талқылауы]]) 08:35, 2020 ж. маусымның 12 (+06)

== Erkebu1ans  ==

Еркебұлан Қаратаев Ғабитханұлы 22қараша 2006жыл Кавер:11песен на 1бит,Русские хиты 2019-2020

== [[:Көкшетау]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
58%- kazakh, 29%- russians, change it Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/109.239.43.202|109.239.43.202]] 02:58, 2020 ж. шілденің 1 (+06)

== [[:Мәдени қарабидай]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Сәлеметсіз бе
қара бидай бөлек жазылады
қатені түзетіңіз Хабарландыру жіберген: қара бидай бөлек жазылады [[Арнайы:Үлесі/213.157.44.178|213.157.44.178]] 12:22, 2020 ж. тамыздың 3 (+06)

== [[:Ғазиз Ештанаев]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Ғазаз Ештаневтың шығармашылығы жайында сипатаған бөлігіндегі ақпарат Алтыншаш Жағанованікі. Осыны дұрыстасаңыздар. Хабарландыру жіберген: Лаура [[Арнайы:Үлесі/80.115.143.128|80.115.143.128]] 00:37, 2020 ж. тамыздың 4 (+06)

== [[:Әлішер Науаи]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Уики ақпаратта: &quot;12 жасар Науиды Бабыр өз тәрбиесіне алған&quot; деген мәлімет мүлде қате. Науаи 1441 жыл дүниеге келген ал Бабыр 1483 жыл???? Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/149.27.47.97|149.27.47.97]] 18:37, 2020 ж. тамыздың 16 (+06)

== [[:Уикипедия:Форум/Қателер туралы хабарлау]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Мүратбаш Бекеев деп қате жазылған. Ақынның есімі Мұрат Бекей(Мұратбай Бекеев)деп жазылуға тиіс. Хабарландыру жіберген: бегақовбат ұза [[Арнайы:Үлесі/95.82.119.164|95.82.119.164]] 12:54, 2020 ж. тамыздың 20 (+06)

== [[:Қатысушы талқылауы: Қарқын Айасыл]] ==

{{Талқылау статусы|жасалды}}
Каспий теңізі деген мақалада бір сөз қате жазылған. Ол сөз 2 абзацындағы артынан санағанда 2-кінші сөйлемде жағалауын деген сөз &quot;нсағалауын&quot; деп қате жазылып тұр. Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Қарқын Айасыл|Қарқын Айасыл]] ([[Қатысушы талқылауы:Қарқын Айасыл|талқылауы]]) 12:38, 2020 ж. қыркүйектің 3 (+06)

== [[:Қызамық]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Ауру қоздырғышы қате көрсетілген. Стрептококк емес тоговирус. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/79.133.187.231|79.133.187.231]] 21:20, 2020 ж. қыркүйектің 3 (+06)

== [[:Мұхтар Әуезов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық драма театры]] ==

{{Талқылау статусы|жасалды}}
Театрдың осы сәттегі директоры Еркін Жуасбек Тілеуқұлұлы.
Ақпараткөзі Мұхтар Әуезов театрының сайынан алынды Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/146.0.207.77|146.0.207.77]] 21:38, 2020 ж. қыркүйектің 8 (+06)

== [[:Қарақұм құрылтайы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Қайып Сұлтан деген адам атында Сұлтан кіші әріппен жазылған Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/178.91.18.61|178.91.18.61]] 13:00, 2020 ж. қыркүйектің 15 (+06)

== [[:Антитеза]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
&quot;Адамзаттың балаң кезңіндегі&quot;  деген жерде, балаң емес &quot;бала&quot; деп ойлаймын, сонымен қатар &quot;кезеңіндегі&quot; деген сөз де қате жазылып қалыпты. Хабарландыру жіберген: Инкар Беренбаева [[Арнайы:Үлесі/5.250.141.141|5.250.141.141]] 13:06, 2020 ж. қыр--[[Арнайы:Үлесі/5.250.141.141|5.250.141.141]] 13:11, 2020 ж. қыркүйектің 21 (+06)--[[Арнайы:Үлесі/5.250.141.141|5.250.141.141]] 13:11, 2020 ж. қыркүйектің 21 (+06)қыркүйектің 21 (+06)

== [[:Ақпан төңкерісі]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
2 абзацтағы эсерлердіңдеген сөз Хабарландыру жіберген: касеке [[Арнайы:Үлесі/2.133.71.33|2.133.71.33]] 23:05, 2020 ж. қыркүйектің 24 (+06)

== [[:Вектор]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Әріптер кейбір жерде дұрыс жазылмаған Хабарландыру жіберген: Жанибек [[Арнайы:Үлесі/37.150.56.64|37.150.56.64]] 17:51, 2020 ж. қыркүйектің 28 (+06)

== [[:Достай Төлемішұлы Раманқұлов]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Достай Төлемішұлы Раманқұлов Нобель сыйлығын алмаған. Бұл жалған ақпарат. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/2601:547:500:2320:F160:FCFF:B2A6:5E48|2601:547:500:2320:F160:FCFF:B2A6:5E48]] 08:52, 2020 ж. қазанның 6 (+06)

== [[:Көркемдік түр]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
''сюжеттік қүрылысы'' деген сөзде &quot;құрылысы&quot;дұрыс жазылмаған Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/2.134.72.174|2.134.72.174]] 22:16, 2020 ж. қазанның 7 (+06)

== [[:Уикипедия:Форум/Қателер туралы хабарлау]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
== Михаил Владимирович Мишустин ==
Тексеріңізші Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Sayan46375|Sayan46375]] ([[Қатысушы талқылауы:Sayan46375|талқылауы]]) 09:49, 2020 ж. қазанның 14 (+06)

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Мәтіннің кей грамматикалық, пунктуациялық қателері түзетілді Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/92.46.11.148|92.46.11.148]] 14:49, 2020 ж. қазанның 17 (+06)

== [[:Қоңырат]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Мақтаралли емес Мақтарал Хабарландыру жіберген: Димаш [[Арнайы:Үлесі/85.193.105.87|85.193.105.87]] 00:57, 2020 ж. қазанның 20 (+06)

== [[:Электролиттер]] ==

{{Талқылау статусы|жасалды}}
АМАН МЕН ФАКСЕРДЫН КОТАКТАРЫН СОРАДЫ ЖАНЕДЕ СИМПЛУХАНЫ СИГЕМИЗ 
мәтіндегі бұл сөз өте сұмдық нәрсе. Сайтқа 18 ге толмаған талай жасөпірім кіреді. Сондықан бұл сөздерді мәтіннен алып тастауды талап етемін. Хабарландыру жіберген: Назира Тоқтарғазиева [[Арнайы:Үлесі/178.22.170.107|178.22.170.107]] 12:36, 2020 ж. қазанның 28 (+06)

== [[:Қатысушы:Xxxalibekacion]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Өзімнің бетімде жаза алмай жатырмын. Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Xxxalibekacion|Xxxalibekacion]] ([[Қатысушы талқылауы:Xxxalibekacion|талқылауы]]) 12:11, 2020 ж. қазанның 29 (+06)

== [[:Мәтін]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
айналайын мәтін түрің жазшы блять Хабарландыру жіберген: райко [[Арнайы:Үлесі/2.132.232.253|2.132.232.253]] 16:26, 2020 ж. қазанның 29 (+06)

== [[:Еуразия]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
халық саны 5,132 млрд емес млн Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/145.255.168.204|145.255.168.204]] 18:47, 2020 ж. қазанның 29 (+06)

== [[Қапшағай]] ==

{{Талқылау статусы|жасалды}}
Сәлеметсіздер ме! Құрметті, әріптестер! Қапшағай қаласының әкімі ауысқан болатын. Қазіргі күні Құматаев Нұрлан Орынбасарұлы тағайындалды. Соны сайттарыңыздың қазақшасында түзетіп қоюларыңызды сұраймыз! Рахмет! 
 Здарствуйте, коллеги! в городе Капгашай аким поменялось. У вас на сайте в казахском варианте предедущий аким стоит. Если поменяете будем благодарны. Щас аким города Куматаев Нурлан Орынбасарович! Хабарландыру жіберген: Қапшағай қаласының әкімдігі! Акимат города Капшагай!  [[Арнайы:Үлесі/89.218.251.134|89.218.251.134]] 10:05, 2020 ж. қарашаның 6 (+06)

== [[:Абай даңғылы (Астана)]] ==

{{Талқылау статусы|жасалды}}
Мәтін соңында ұлы &quot;түлға&quot; деп жазылған, ал дұрысы &quot;тұлға&quot; болады. Хабарландыру жіберген: Абылайхан [[Арнайы:Үлесі/2.75.1.144|2.75.1.144]] 18:15, 2020 ж. қарашаның 16 (+06)
:Негізі бұл қатені өзіңіз түзетсеңіз болар еді.--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылауы]]) 18:30, 2020 ж. қарашаның 16 (+06)

== [[:Ферменттер]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Соидықтан бұл процесті гидролиздік ыдырау, ал оны қамтамасыз ететін ферменттерді гидролазалар деп атаңды. Хабарландыру жіберген: Аманбеков Ерасыл [[Арнайы:Үлесі/95.59.250.223|95.59.250.223]] 17:54, 2020 ж. қарашаның 21 (+06)

== [[:Нұр-Сұлтан]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Бейбітшілік қаласы, әлем қаласыс емес Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/2.135.6.139|2.135.6.139]] 13:33, 2020 ж. қарашаның 22 (+06)

== [[:Педагогикалық эксперимент]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
аласында сөзі арасында Хабарландыру жіберген: Бибігүл [[Арнайы:Үлесі/46.42.234.12|46.42.234.12]] 21:41, 2020 ж. желтоқсанның 2 (+06)

== [[:Раушан Елемесов]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Кеш жарық! Елемесов Раушан Елемесович болуы қажет, фамилиясы қате жазылған. Түзетулеріңізді сұраймын. Рахмет! Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/37.99.82.119|37.99.82.119]] 18:37, 2020 ж. желтоқсанның 6 (+06)

== [[:Қатысушы талқылауы:MadinaOtegali]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
https://kk.wikipedia.org/wiki/Лухан

Туған күнін өзгерті қолымнан келмеді Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:MadinaOtegali|MadinaOtegali]] ([[Қатысушы талқылауы:MadinaOtegali|талқылауы]]) 19:21, 2020 ж. желтоқсанның 14 (+06)
:[[Қатысушы талқылауы:MadinaOtegali|Мадина Өтеғали]], туған күнін әріппен емес, санмен жазасыз, мәселен 20.04.1990. Жасын жазудың қажеті жоқ--[[Қатысушы:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] ([[Қатысушы талқылауы:Мықтыбек Оразтайұлы|талқылауы]]) 20:30, 2020 ж. желтоқсанның 14 (+06)

== [[:Медеу Сәрсеке]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Түзету  Түзету Түзету Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/217.196.24.98|217.196.24.98]] 16:03, 2020 ж. желтоқсанның 15 (+06)

== [[:Үлкен қанайналым шеңбері]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
тарамдалыпғ қылтамырларға -  таралып қантамырларға Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/178.89.19.26|178.89.19.26]] 18:28, 2020 ж. желтоқсанның 17 (+06)

== [[:Фарадей заңы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
неправильная формула закона Фарадея Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/89.37.25.117|89.37.25.117]] 21:08, 2020 ж. желтоқсанның 19 (+06)

== [[:Эссе]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Негізгі бөлім деген сөзде қате кеткен... Хабарландыру жіберген: амина  [[Арнайы:Үлесі/37.150.0.45|37.150.0.45]] 19:55, 2020 ж. желтоқсанның 20 (+06)

== [[:Географиялық ендік мен бойлықты анықтау]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
&quot;Географиялық ендік мен бойлықты анықтау&quot; деген жерде &quot;мен&quot; деген сөздің орынында &quot;пен&quot; тұру керек. Қазақ тіліндегі мен, пен, бен сөздерінің ішінен пен тұру керек. Хабарландыру жіберген: не сұрап тұрғаныңызды түсінбедім [[Арнайы:Үлесі/147.30.84.114|147.30.84.114]] 23:12, 2020 ж. желтоқсанның 26 (+06)

== [[:Қолданбалы бағдарламалық жасақтама]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Бағдармалар соөзінде қате бар Хабарландыру жіберген: KZ [[Арнайы:Үлесі/37.150.223.211|37.150.223.211]] 11:46, 2020 ж. желтоқсанның 31 (+06)

== [[:Көшпенділер (трилогия)]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Іияс Есенберлиннің &quot;Көшпенділер&quot;трилогиясының &quot;Қаһар&quot; атты кітабында I. Есенберлин XIX ғ. 30-40 жылдарындағы Кенесары Қасымов бастаған Ресей отаршылдығына қарсы қозғалыстың жай-күйін әңгімелейді. Сіздер Абылай хан туралы деп жазыпсыздар. Хабарландыру жіберген: Алтын [[Арнайы:Үлесі/178.88.247.135|178.88.247.135]] 19:12, 2021 ж. қаңтардың 4 (+06)

== [[:Қатысушы талқылауы:Bugz notbunny]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
&quot;Сынықшы&quot; деген мақаланы қайта қарап өңдеу керекб немесе қолданыстан жою керек, себебі ғылыми дәлелдемесі жоқ ақпарат берілген және дереккөзі де тексерілмеген Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Bugz notbunny|Bugz notbunny]] ([[Қатысушы талқылауы:Bugz notbunny|талқылауы]]) 22:18, 2021 ж. қаңтардың 11 (+06)

== [[:Қаныбек Бекболатұлы Жұмашев]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
*[[2007]] жылдан - [[Маңғыстау облысы|Маңғыстау облыстық]] Білім басқармасының бастығы.
*[[2010]] жылдың сәуірінен бері - Маңғыстау облысы әкімінің орынбасары.
*[[2012]] жылдың маусымынан - &quot;Нұр Отан&quot; партиясы Маңғыстау облыстық филиалы төрағасының бірінші орынбасары.
*[[2014]] жылдың наурызынан - &quot;Нұр Отан&quot; партиясы Орталық аппараты басшысының орынбасары.
*[[2015]] жылдың қыркүйгінен - &quot;Нұр Отан&quot; партиясы Төрағасының бірінші орынбасарының кеңесшісі.
*[[2015]] жылдың қарашасынан - &quot;Нұр Отан&quot; партиясының Хатшысы.
*[[2019]] жылдың маусымынан - Маңғыстау облысы әкімінің орынбасары.
*[[2020]] жылдың қыркүйегінен - Қазақстан Республикасы Ақпарат және қоғамдық даму министрінің кеңесшісі.

== Жетістіктері ==
* &quot;Құрмет&quot; орденінің иегері (2013) Хабарландыру жіберген: Жұмашев Қаныбек Бекболатұлы [[Арнайы:Үлесі/93.185.74.42|93.185.74.42]] 17:53, 2021 ж. қаңтардың 12 (+06)

== [[:Мамай батыр ауылы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Бұл жерде ауылдық округтің аты қате жазылған.Яғни Абылайкит емес Аблакетка ауылдық округі. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/178.89.39.198|178.89.39.198]] 21:13, 2021 ж. қаңтардың 24 (+06)

== [[:Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
fdsfdsdfsdasdкінішке орай, сіздің өңдемеңіз жүйелі болмағандықтан өңдеме сүзгісімен автоматты түрде болдырылмады.

Егер сүзгіде қате болса, онда біз сіздің өзгерісіңізді қалпына келтіре аламыз және бұл қатені жақында түзетеміз ол үшін администраторларға хабарлаңыз.кінішке орай, сіздің өңдемеңіз жүйелі болмағандықтан өңдеме сүзгісімен автоматты түрде болдырылмады.

Егер сүзгіде қате болса, онда біз сіздің өзгерісіңізді қалпына келтіре аламыз және бұл қатені жақында түзетеміз ол үшін администраторларға хабарлаңыз. Хабарландыру жіберген: fdfsdsdffsd [[Арнайы:Үлесі/178.90.226.1|178.90.226.1]] 03:23, 2021 ж. қаңтардың 28 (+06)

== [[:Ши (айрық)]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
ол жазған ақпараты дұрыс бірақ сауатты жазу керек қой Хабарландыру жіберген: Сұңқар [[Арнайы:Үлесі/188.127.43.2|188.127.43.2]] 18:19, 2021 ж. ақпанның 1 (+06)

== [[:Ақсақ құлан]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Не Джучи хан а Чингиз хан.Это Чингиз приказал налить свинец в домбру,а Джучи умер на охоте Хабарландыру жіберген: Let s go [[Арнайы:Үлесі/185.212.247.244|185.212.247.244]] 16:50, 2021 ж. ақпанның 13 (+06)

== [[:Ел тізімі (халықтың табиғи өсімі)]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Ангилья это не Англия? 
Anguilla             England Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/37.99.33.241|37.99.33.241]] 12:14, 2021 ж. ақпанның 19 (+06)

== [[:Бірінші жалпықазақ съезі]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
сиез емес съез деп жазылады Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/95.56.51.111|95.56.51.111]] 12:36, 2021 ж. ақпанның 25 (+06)

== [[:Акустикалық резонанс]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Соңғы сөйлемдегі &quot;көмей&quot; сөзі қате жазылған. Хабарландыру жіберген: окт [[Арнайы:Үлесі/95.59.192.182|95.59.192.182]] 22:06, 2021 ж. наурыздың 9 (+06)

== [[:Бөкей хандығының құрылуы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
&quot;Сол кездегі патша офицерлерінң мойындауынша, қазақ шаруалары екі оттың ортасында қалды.&quot; дегендегі &quot;офицерлерінң&quot; сөзін &quot;офицерлерінің&quot; деген сөзге ауыстыру. Хабарландыру жіберген: OMag [[Арнайы:Үлесі/37.99.114.240|37.99.114.240]] 20:57, 2021 ж. наурыздың 11 (+06)

== [[:Қаныш Имантайұлы Сәтбаев]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Марапаттары деген жерде Қаныш Сәтбаевқа қатысты емес жазулар тұр Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/176.222.131.85|176.222.131.85]] 22:20, 2021 ж. наурыздың 12 (+06)

== [[:Әбдісалан Кәрімұлы Нұрмаханов]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Әбдісалан Нұрмаханұлы Нұрмаханов. Әкесінің аты қате жазылыпты Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/82.200.168.156|82.200.168.156]] 15:01, 2021 ж. наурыздың 18 (+06)

== [[:Қатысушы талқылауы:Saparbekovna]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Түркістан туралы уикипедия ақпаратында, қазіргі қала әкімі Аюпов Рашид Абатұлы Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Saparbekovna|Saparbekovna]] ([[Қатысушы талқылауы:Saparbekovna|талқылауы]]) 20:06, 2021 ж. наурыздың 25 (+06)

== [[:Шұғыбан Қауметұлы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Шұғыбан Әріп ақынның шәкірті  сібірде айдауда қайтыс болған. Простор журналында редактор болған емес. Кекілбаевты аударған емес Кекілбаев 1939 жылы туған. Деректер қате Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/5.76.130.116|5.76.130.116]] 22:08, 2021 ж. сәуірдің 5 (+06)

== [[:Абайдың философиялық көзқарасы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Дүние — үлкен көл,
Көл сөзінде қате таптым. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/37.150.225.170|37.150.225.170]] 23:30, 2021 ж. сәуірдің 10 (+06)

== [[:Дина Кенжеқызы Нұрпейісова]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Дина Нұрпейісова Төре руынан емес, Төріңгіт руынан шыққан Хабарландыру жіберген: Дильназ [[Арнайы:Үлесі/37.150.15.190|37.150.15.190]] 16:22, 2021 ж. сәуірдің 13 (+06)

== [[:Өсімдіктер]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Менин ойымша саныраукулактар осимдиктерге жатпайды Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/37.99.109.178|37.99.109.178]] 18:39, 2021 ж. сәуірдің 13 (+06)

== [[:Әбдісалан Кәрімұлы Нұрмаханов]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
отчество неверно, Абдысалан взял имя своего отца как фамилию. Прихожусь внучкой, могу подтвердить сказанное. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/212.96.88.106|212.96.88.106]] 05:25, 2021 ж. сәуірдің 19 (+06)

== [[:Дала өркениеті]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Л Морганның жылы дұрыс белгіленбеген Хабарландыру жіберген: Ибрагим Исламбек [[Арнайы:Үлесі/92.55.180.184|92.55.180.184]] 12:08, 2021 ж. сәуірдің 21 (+06)

== [[:Мақтаарал ауданы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Мақтаарал ауданы Мырзашөл құмды жазығының солтүстігінде, Сырдария өзенінің сол жағалауында, абсолюттік биіктігі 150-250 метр төбелі, белесті жазықта орналасқан. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/94.141.235.202|94.141.235.202]] 12:56, 2021 ж. сәуірдің 21 (+06)

== [[:Халықаралық оқушы қабілетін бағалау бағдарламасы]] ==

{{Талқылау статусы|жасалды}}
болйынша деген сөз қате жазылған Хабарландыру жіберген: Назиля Т [[Арнайы:Үлесі/67.209.144.98|67.209.144.98]] 10:58, 2021 ж. сәуірдің 24 (+06)

== [[:Black Pink]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Мен өзімнің ойымды айттым Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/213.211.99.56|213.211.99.56]] 21:41, 2021 ж. сәуірдің 29 (+06)

== [[:Дүние жүзінің саяси картасы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
XIX орнына ХЫХ деп тұр Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/87.243.31.47|87.243.31.47]] 17:49, 2021 ж. мамырдың 1 (+06)

== [[:Әлемдегі ең танымал мұражайлар тізімі (2014)]] ==

{{Талқылау статусы|жасалды}}
Британ мұрыжайы болып қате жазылған. Хабарландыру жіберген: к [[Арнайы:Үлесі/185.223.190.113|185.223.190.113]] 14:04, 2021 ж. мамырдың 4 (+06)

== [[:Стефан-Больцман заңы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
заңы – тепе-тең сәуле шығарудың толық көлемдік тығыздығының () (а4, а-тұрақты шама) және соған байланысты дененің толық сәуле шығарғыштық қабілетінің (u) (u=4, мұндағы  – Стефан-Больцман тұрақтысы), абсолют температураның () төртінші дәрежесіне пропорционал екендігін тұжырымдайтын заң. Бұл заңды 1879 жылы австриялық физик Й.Стефан тәжірибелік деректерге сүйеніп, кез келген дененің сәуле шығарғыштық қабілеті үшін өрнектеп берді. Бірақ кейінгі жүргізген өлшеулер қорытындысы Стефан-Больцман заңының тек абсолют қара дененің сәуле шығарғыштық қабілеті үшін ғана орындалатындығын көрсетті. 1884 жылы Стефан-Больцман заңын Л.Больцман (1844 – 1906) теория жолмен қорытып шығарды. Алайда  және  тұрақтыларының мәнін теория жолмен тек Планк заңының негізінде ғалына анықтауға болады, өйткені Стефан-Больцман заңы Планк заңының салдары ретінде шығады. Стефан-Больцман заңы жоғары температураны өлшеу кезінде пайдаланылады. Хабарландыру жіберген: Саттар Нұрсұлтан [[Арнайы:Үлесі/178.89.61.22|178.89.61.22]] 15:31, 2021 ж. мамырдың 12 (+06)

== [[:Туыстық атаулары]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
&quot;Ұлы әже&quot; дегенді &quot;үлы әже&quot; деп жазған. Хабарландыру жіберген: AliU [[Арнайы:Үлесі/5.63.126.48|5.63.126.48]] 17:30, 2021 ж. мамырдың 13 (+06)

== [[:Уикипедия:Форум/Қателер туралы хабарлау]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
== [[:Талапбек Сұлтанбекұлы Сұлтанбеков]] ==
{{Талқылау статусы|жаңа}}
Бір тұлғаға арнап жазылған мақала екі рет қайталанып тұр. Талап Сұлтанбеков және Талапбек Сұлтанбекұлы Сұлтанбеков. Бір мақала жойылуға тиіс-ті. Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Esen48|Esen48]] ([[Қатысушы талқылауы:Esen48|талқылауы]]) 21:23, 2021 ж. мамырдың 15 (+06)

== [[:Талап Сұлтанбеков]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Суретте Талап Сұлтанбеков емес. Суретте Алимхан Абеуович Ермеков. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/95.82.125.171|95.82.125.171]] 21:05, 2021 ж. мамырдың 25 (+06)

== [[:Түркістан (қала)]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Түркістан қаласы әкімі Рашид Аюпов Абатұлы Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Ердулет|Ердулет]] ([[Қатысушы талқылауы:Ердулет|талқылауы]]) 15:55, 2021 ж. маусымның 10 (+06)

== [[:Кубизм]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
This article seems to describe the same as [[Кубшылдық|this one]].

Кажется, что эта статья описывает то же самое, что и другая статья - [[Кубшылдық]]. Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Redboston|Redboston]] ([[Қатысушы талқылауы:Redboston|талқылауы]]) 03:33, 2021 ж. маусымның 16 (+06)

== [[:Атаулы сөйлем]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Өолданылған әдебиеттер бөлек тұрмаса оқырма шатасып кетеді. Атаулы сөйлемнің мысалдарының біріне жатқызуы мүмкін.Рахмет! Хабарландыру жіберген: Аружан [[Арнайы:Үлесі/85.117.107.77|85.117.107.77]] 18:32, 2021 ж. маусымның 22 (+06)

== [[:Жапон әдебиетінің жанрлары]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Дереккөздер:
Шарафат Жылқыбаева, &quot;Күншығыс аңыздары&quot;
Шарафат Жылқыбаева, &quot;Қызыл қақпаның құпиясы&quot; Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/89.218.177.218|89.218.177.218]] 12:29, 2021 ж. шілденің 14 (+06)

== [[:Қатысушы талқылауы:Samatuly Serikbolsyn]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Ғалымжан Кенжебек атты тұлғаның бірден екі парақшасы бар болып шықты. Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Samatuly Serikbolsyn|Samatuly Serikbolsyn]] ([[Қатысушы талқылауы:Samatuly Serikbolsyn|талқылауы]]) 18:53, 2021 ж. тамыздың 21 (+06)

== [[:Уикипедия:Алғашқы мақала]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
6 - шы қадам
1 бейтарап көзқарас
... бірдей көлемде баяндале қажет. Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Мейржан Абдуов|Meirzhan]] ([[Қатысушы талқылауы:Мейржан Абдуов|талқылауы]]) 15:08, 2021 ж. тамыздың 23 (+06)

== [[:Матуриди мазһабы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Матруди ағым емес. Матруди деген мектеп ағым деп қазіргі таңда өздерін салафия деп жүрген кісілерді айтуға болады. Немесе Талибан. Өкінішке орай бұл матуриди  ағымы деген сөз ең үлкен қателік. Хабарландыру жіберген: Рахатов Заманбек [[Арнайы:Үлесі/188.0.152.49|188.0.152.49]] 13:17, 2021 ж. тамыздың 24 (+06)

== [[:Жұмабек Ахметұлы Тәшенов]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Туған ауылының атауы Танагүл емес, Тана көлі деген жерде дүниеге келген. Менің анам да сол жерде туғанын мақтан қылып отыратын. Хабарландыру жіберген: Серік Кәрібайұлы ОСПАН [[Арнайы:Үлесі/178.89.172.208|178.89.172.208]] 11:17, 2021 ж. қыркүйектің 6 (+06)

== [[:Ақбілек (роман)]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Қысқаша мазмұнында Қазақ сөзін Қазан сөзімен аустыру керек өйткені мұнда көтеріліс туралы айтылып жатыр. Хабарландыру жіберген:  [[Арнайы:Үлесі/178.91.70.195|178.91.70.195]] 15:10, 2021 ж. қыркүйектің 8 (+06)

== [[:Қойкелді Сартұлы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Мақаланың аты қате жазылған, орфографиялық ережелерге сәйкес келмейді, себебі &quot;Г&quot; дыбысы тек айтылатын кезде ғана болады, бұл орфоэпиялық норма, ал жазылатын кезде орфоэпиялық ереже ескерілмейді. Өз бетінше мақала атын өзгерте алмадым, алайда мәтін ішінде атына байланысты барлық қателерді түзедім. Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:Dias Baurzhan|Dias Baurzhan]] ([[Қатысушы талқылауы:Dias Baurzhan|талқылауы]]) 11:13, 2021 ж. қыркүйектің 16 (+06)

== [[:Өнеркәсіп төңкерісі]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
машина деген сөзді көлік деп жазу қажет Хабарландыру жіберген: сымбат [[Арнайы:Үлесі/185.250.28.152|185.250.28.152]] 16:39, 2021 ж. қыркүйектің 18 (+06)

== [[:Қазыбек би]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Қате:
“Қазақ деген мал баққан елміз, ешкімге соқтықпай жай жатқан елміз.
Елімізден құт-береке қашпасын деп, жеріміздің шетін жау баспасын деп найзасына жылқының қылын таққан елміз.
Дұшпан басынбаған елміз, басымыздан сөз асырмаған елміз.
Досымызды сақтай білген елміз, дәм-тұзын ақтай білген елміз.
Бірақ асқақтаған хан болса – хан ордасын таптай білген елміз.
Атадан ұл туса – құл боламын деп тумайды, анадан қыз туса – күң боламын деп тумайды, ұл мен қызын жатқа құл мен күң етіп отыра алмайтын елміз.
Сен темір болсаң, біз көмірміз – еріткелі келгенбіз, қазақ-қалмақ баласын теліткелі келгенбіз.
Танымайтын жат елге — танысқалы келгенбіз, танысуға көнбесең – шабысқалы келгенбіз.
Сен қабылан болсаң, мен арыстан – алысқалы келгенбіз, тұтқыр сары желіммен жабысқалы келгенбіз.
Бітім берсең – жөніңді айт, бермесең – тұрысатын жеріңді айт!” – депті.

Дұрысы:
Біз – қазақ деген мал баққан елміз, бірақ ешкімге соқтықпай жай жатқан елміз. 
Елімізден құт-береке қашпасын деп, жеріміздің шетін жау баспасын деп, найзаға үкі таққан елміз, ешбір дұшпан басынбаған елміз, басымыздан сөз асырмаған елміз. 
Досымызды сақтай білген елміз, дәм-тұзды ақтай білген елміз, асқақтаған хан болса, хан ордасын таптай білген елміз. 
Атадан ұл туса, құл боламын деп тумайды, анадан қыз туса, күң боламын деп тумайды. 
Ұл мен қызды қаматып отыра алмайтын елміз. 
Сен – қабылан болсаң, мен – арыстан, алысқалы келгенбіз. 
Қазақ, қалмақ баласы, табысқалы келгенбіз. 
Танымайтын жат елге танысқалы келгенбіз. 
Танысуға көнбесең, шабысқалы келгенбіз. 
Сен – қалмақ болсаң, біз – қазақ, қарпысқалы келгенбіз.
Жаңа үйреткен жас тұлпар жарысқалы келгенбіз. 
Тұтқыр сары желіммін, жабысқалы келгенбіз. 
Сен темір де, мен көмір, еріткелі келгенмін. 
Екі еліктің баласын теліткелі келгенмін, егесетін ер шықса, иілткелі келгенмін. 
Берсең жөндеп бітіміңді айт, не тұрысатын жеріңді айт Хабарландыру жіберген: [[Қатысушы:AronRaut|AronRaut]] ([[Қатысушы талқылауы:AronRaut|талқылауы]]) 13:13, 2021 ж. қыркүйектің 19 (+06)


== [[:ДНҚ репликациясы]] ==

{{Талқылау статусы|жаңа}}
Криктер дегенимиз арна емес Крик Фрэнсис Крик деген галымнын есими Хабарландыру жіберген: Димаш [[Арнайы:Үлесі/178.90.225.57|178.90.225.57]] 18:18, 2021 ж. қазанның 4 (+06)

== Ауыл тұрғындарының жетістіктері ==

Ауыл тұрғындары жетістіктері деген бөлімде белгісіз кісілер хейт жазып қалдырыпты.  

Түзету үшін толық ақпарат білмеймін,  білетін кісілер жаза жатар.  Бірақ, уақытша қазіргі мәліметтерді өшіре тұруыеызды сұраймын

== Қайта өрлеу мәдениеті ==

Франция қате жазылған 
Оны қатесін түзеу керек

== Қаланын аттары ==

Қаланын атарын жазғанда, автоматты түрде қате деп шығады(Дубли)

== Холокост ==

Адамзатқа жасалған ең ауыр қиянат, әділетсіздікке қалай күмән келтіруге болады? Холокостта 6 миллион адам газға улап, қарумен атып жойды ғой.  Антисемитизм бұл әділетсіздік екені рас. Осы күмән туралы жазған адам еврейлерге негативті көзқараста болған. Осы жазылған ақпараттар толығымен бос сандырақ.

== Lada ==

Мен Lada үшін мақала жасағым келеді, себебі мен 100-ден астам өңдеулер жасадым, өйткені мен жаңа пайдаланушымын, бірақ оны жасауға кедергі болатын қате пайда болғандықтан мүмкін емес:

&lt;&lt; Қате, өңдеме сақталмады.
Өңдеме сүзгісі	
Уикипедияға қош келдіңіз!.
Өтініш, мақаланы бастау үшін «Бетті сақтау» батырмасын қайта баспас бұрын бұл ескертуді оқып шығыңыз.

Мақалаға әлдеқашан жарияланған мәтіндерді көшіріп салмаңыз.
У этого правила есть редкие исключения.
Для авторов есть специальный механизм подтверждения, хотя проще переписать текст другими словами.
Мақалаға меншікті толғанымдарды қосуға болмайды.
Уикипедияның негізгі ережелерінің бірі тексерілмелділігі және өзіндік зерттеулерге жол берілмейді.

Уикипедия - жарнамаға арналған орын емес.
Мәтінде фирманың өз сайтынан көшірілген жарнамалық материалдар болса, онда ол бейтарап болуы мүмкін емес, сондықтан талқылаусыз жойылуы мүмкін.
Предмет статьи должен обладать энциклопедической значимостью, то есть упоминаться в авторитетных источниках.
Мақала өзіңіз туралы, өзіңіздің уеб сайтыңыз, өзіңіздің танымды емес компанияыңыз немесе музыкалық топ туралы болса жылдам жойылады.
Бұл сүзгіште немесе көрсетілген ескертуде қате бар деп есептесеңіз бұл туралы бізге хабарлаңыз. &gt;&gt;

және

&lt;&lt; Қате, өңдеме сақталмады.
Өңдеме сүзгісі	
Уикипедияға қош келдіңіз!

Өкінішке орай, сіздің өңдемеңіз жүйелі болмағандықтан өңдеме сүзгісімен автоматты түрде болдырылмады.

Егер сүзгіде қате болса, онда біз сіздің өзгерісіңізді қалпына келтіре аламыз және бұл қатені жақында түзетеміз ол үшін администраторларға хабарлаңыз. &gt;&gt;

Тыйым салуды алып тастап, маған осы мақаланы жасауға рұқсат беріңіз[[Қатысушы:SSHTALBI|SSHTALBI]] ([[Қатысушы талқылауы:SSHTALBI|талқылауы]]) 01:32, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)

:Қайырлы күн, жаңа қатысушыларға мақала бастауға шектеу қойылған. Мақала бастау үшін кемінде 200 өңдеме жасау қажет (себебі: уикипедияда мақала жазуда тәжірибе жинау керек). 500 өңдеме жасасаңыз мақаланы өзіңіз тексеріп жариялай аласыз.
:Қазіргі уақытта [[Арнайы:Үлесі/SSHTALBI|40]] өңдеме жасапсыз.
:Мәселеңізге келетін болсақ, жаңа қатысушы ретінде жоба:инкубаторға мақалаңызды жазуға болады. Мен байқағандай ''Жоба:Инкубатор/Lada жазуда екенсіз, осыны әлі де болса жетілдіріп толықтыруды ұсынамын''.
:Сосын мақаланы жариялауға көмектесеміз.
:Тағы да сұрақтарыңыз болса сұрай беріңіз. [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 09:38, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)

@[[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] Жоқ, шектеу 100 түзету болды, енді сіз 200 және 500 өңдеуді айтасыз. Мен көлікке қатысты кейбір беттерді өңдегеннен бері 100-ден астам шағын өңдеулер жасадым. Дегенмен, мен Project/Incubator:Lada-ны бастағаннан бері, мен сізден оны жақсартуды және оны мақалаға айналдыруды шешуді талап етемін.[[Қатысушы:SSHTALBI|SSHTALBI]] ([[Қатысушы талқылауы:SSHTALBI|талқылауы]]) 11:22, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)

:Тағы да толықтыруларды қажет етеді. Басқа уикилерден қарап мәлімет қосып көріңіз. Дереккөздер, санаттар қосу керек. [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 13:22, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)

@[[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] Мен көздер мен санаттарды қостым. Оны қазір мақалаға айналдырыңыз.[[Қатысушы:SSHTALBI|SSHTALBI]] ([[Қатысушы талқылауы:SSHTALBI|талқылауы]]) 14:24, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)

:{{Жасалынды}} [[Lada]] бетіне жылжытып қойдым. Мақаланы арықарай жетілдіресіз деген сенімдемін. [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 23:00, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)</text>
      <sha1>o72selk00ixslhy62y3wspwols1rna2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ерте Темір дәуіріңдегі Шығыс Қазақстан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>188237</id>
    <revision>
      <id>3061305</id>
      <parentid>2706354</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T07:07:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DariaUrinbasarova21nis</username>
        <id>117340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17999" xml:space="preserve">[[Сурет:Erte1.jpg|thumb|right|300px]]
[[Сурет:Erte2.jpg|thumb|right|300px]]
'''[[Ерте Темір дәуірі]]ңдегі Шығыс Қазақстан'''
Ертедегі темір дәуірі ескерткішінің едәуір бөлігі Шығыс Қазақстанның ең басты су артериясы — [[Ертіс]] өзенінің аңғарларына орналасқан. Оның сол жақ жағалауындағы обалы қорымдар [[Қалба]] жотасының солтүстік және оңтүстік баурайына шоғырланған, ал онаң әрі оңтүстік-батысқа [[Шыңғыстау]]ға және Тарбағатайдың батыс аудандарына дейін созылады. Өлкенің оңтүстігінде олар Зайсан ойдымында тараған. Шығыстағы таулы аудандарда обалар [[Нарым]], Бұқтырма өзендерінің жағалауларына және Бұқтырманың көптеген салаларына тарай орналасады да, Таулы [[Алтай]] аудандарының ескерткіштерімен ұштасып жатады.
«[[Патша» обалары]] деп аталатын ең үлкен обалар Зайсан ойдымының Шілікті аңғарында және [[Оңтүстік Алтай]] тауларында Бұктырма өзенінің жағалауында шоғырланған. Шығыс Қазақстанның тастары мол таулы аудандарында обалардың көбінің тас үйінділері бар ([[Берел]], [[Катон]], Күрті, [[Майәмір]]). Жоғарғы [[Ертіс]] өңірі аңғарларында обалар малтатас араласқан топырақтан үйілген, ал жерлеу құрылыстарына әрқашан дерлік, кейде алыстан әкелінген тас пайдаланылған ([[Құлажорға]], [[Баты]], [[Шілікті]], [[Усть-Бұқтырма]]). Ортаңғы Ертістің Құлынды даласына іргелес жазық аудандарында обалар топырақтан үйілген (Жолқүдық, Чернореченск, Ертіс, Боброво, Леонтьевка).
Шығыс Қазақстаннын пайдалы қазбалары қола дәуірінде ғана емес, ертедегі темір ғасырында да игерілген. [[Кенді Алтай]]дың полиметалл белдеуінде 850-ге жуық кеніштер мен кен орындары бар. Олардың көпшілігі кезінде ертедегі, «керемет» кен орындарының іздері бойынша ашылған. Оларда мыс, қалайы, алтын өндірілген. Мұнда металлургия мен мал шаруашылығы ежелгі кәсіпшіліктің жетекші салалары болды.
[[Шығыс Қазақстан]]ның ежелгі халқы б. з. б. VII - IV ғасырларда [[Қазақстан]] аумағын мекен еткен көптеген тайпаларды біріктірген сақ тайпалары одағына кірді. Орталық Қазақстанның және Жетісудың туыстас тайпаларымен материалдық мәдениеті жағынан көптеген ұқсастықтары болғанымен, олар этникалық жағынан біртектес емес еді. Шығыс аудандардағы таулы жерлерді мекендеушілер көршілес алтай тайпаларының этникалық-мәдени ықпалын қабылдады.
Зайсан ойдымының далалық аудандарының ескерткіштері Жетісу ескерткіштеріне неғұрлым жақын болды, бұл археологиялык деректерден басқа палеоантропологиялық материалдармен де дәлелденеді. Солтүстік Қазақстан мәдениетімен тығыз байланыста болтан павлодарлық Ертіс өңірі тұрғындарының мәдениеті Батыс Сібірдің орманды дала мәдениетіне, атап айтқанда, Сарғат мәдениеті деп аталатын көшпелі угор тайпаларының мәдениетіне бейім болды.
[[Шығыс Қазақстан]] аумағын мекендеген тайпалардың өздерін қалай атағаны бізге дейін жеткен жоқ және бұл мәселе осы кезге дейін шешілмей қалып отыр. Тарихи әдебиетте [[Солтүстік Қазақстан]] және [[Шығыс Қазақстан]]ның таулы белдеуіне көбіне аты аңызға айналған аримаспылар тайпаларын орналастырады. Мұндай оқшаулауға антик авторларының аримаспылар жерінде ірі-ірі алтын кеніштері бар деген деректері негізге алынады, ал бұл кеніштер дегенде [[Степняк]] қаласының маңайы мен [[Қалба]] жотасындағы ертедегі алтын өндіру орталықтары айтылған деп болжанады.&lt;ref&gt;«Қазақстан тарихы» (көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық. 1-том. — Алматы: Атамұра, 2010.—59 ISBN 978-601-282-026-3&lt;/ref&gt; 
Шығыс Қазақстанның оңтүстік, далалық аудандары сақтардың есімдерімен байланыстырылады. Шығыс Қазақстан тұрғындарының этникалық айырмашылықтарын әсірелемеу керек. Бұлар жақын туыс тайпалар тобы болған.  Ғылымда олардың материалдық мәдениетінің ең басты үш кезеңі боліп көрсетіледі, олар: б. з. б. VII—VI ғасырлардағы майәмір, V-IV ғасырлардағы берел, III—I ғасырлардағы құлажорга кезендері.

==Майәмір кезеңі (б. з. б. VII—VI ғғ.)==

Майәмір кезеңі [[Нарым]] өзенінің жоғарғы ағысындағы Майәмір даласындағы обалы қорымныңаты бойынша белгіленген.
Таулы Алтайдың қарапайым майәмір обаларының көбінесе іргесін белдеулей қоршаган аласа тас үйінділері болды. Қабір лакаттары тікбұрышты етіп қазылды, олардың қабырғалары ағашпен шегенделді және бір қабат боренелермен жабылды.
Майәмір ескерткіштерінен жиегі шығыңқы және деңгелегінің ортасында тұзагы бар қола айналардың, сыртқы ілмешектері өте кішкене үзеңгі тәріздес қола ауыздығы бар жүгендердің ертеректегі түрлерінің, үш тесікті немесе ортаңғы тесігінің орнына ілмешегі бар айшықтардың өте мол жиынтығы табылды. Майәмір заманының қолданбалы өнеріне көбінесе атылғалы тұрған жыртқыштың, жүріп келе жатқан немесе жүруге ыңғайланған жануарлардың бейнесі тән.
Жерлеу ғұрпы мен зат кешенінің біршама тұрақтылықы Шығыс Қазақстанда б. з. б. VII—VI ғасырларда-ақ, ертедегі темір заманы мәдениетінің негізі қалыптасқанын керсетеді.
[[Бұқтырма (өзен)|Бұқтырма]] өзенінің жоғарғы ағысында Күртінің салаларынан неғұрлым ертедегі ескерткіштер табылды. Олар жер бетінен шығынкы, үлкен қойтастардан қаланған шеңберлер түрінде көрінеді. Шеңбердің ішіндегі онша терең емес шұңқырды көмкере ірі тастарды қазақатар сопақша етіп қаластырған. Осындай екі қаламаға адамдар басы солтүстік-батысқа қаратылып, сол жақ қырынан бүктетіле жатқызылып жерленген. Жерлеу ғұрпы бойынша Күрті ескерткіштері шалқасынан жатқызып, аяқ-қолын созып жерлейтін майәмір салтынан өзгеше болып келеді.
Қабірлерді сопақша етіп ірі тастармен қоршап қалау да майәмір салтына тән емес. Күрті қорымындағы бүктетілдіріп жерлеу дәстүрі — ертеректегі Андронов мәдениетінің қалдығы. Өліктің аяқ жағына тастан арнайы салынған жанама құрылыс ішіне атты жерлеу де айырмашылықты айқын аңғартады. Аттың жақ сүйектерінің екі жағынан «ауыздықтаулы» күйінде ертеректегі жобамен жасалған екі мүйіз айшық табылды. Металдан жасалған ауыздықтардың болмауы Күрті молаларын ертедегі мал өсірушілердің тұрмысында қайыс ауыздықты, «ауыздықсыз» деп аталатын жүгендердің болған заманына қатысты деуге мүмкіндік береді. Осы сияқты ескерткіштер б. з. б. IX—VIII ғасырларға, майәмір ескерткіштерінің алдындағы Қазақстанның ежелгі көшпелілер мәдениетінің өте ертеректегі кезеңіне жатады. Мүндай ескерткіш түрлері ШығысҚазақстанның далалық аудандарынанда табылған.
Жаугершілікте мінілген ат пен иесін жеке-жеке жерлеу ғұрпы ертедегі мал өсірушілер тарихының тек өте ежелгі кезеңіне ғана тән, кейінірек ол кездеспейді. [[Майәмір]] кезеңінің аяк кезінде ғана алғаш рет жалпы лақатка иесін атымен қоса жерлеу пайда болады.

==[[Құлажорға кезеңі]] (б. з. б. Ill—I ғасырлар) == 	

Б. з. б. III ғасырға таман Шығыс Қазақстанның археологиялық ескерткіштерінің түрлері мен құрылымы өз сипатын өзгертгі. Тарбағатай мен Ертістің жоғарғы бойы аралығындағы далаларда құлажорғалық үлгідегі деп аталатын жерлеу кұрылыстары таралады.
Тас жәшіктер кырынан көміліп, үстін тақтатастармен жапқан төрт және одан да көбірек кашалмаған көлемді тақтатастардан құрастырылган. Өліктерді шалқасынан, созылған күйінде, басын батыска не шығысқа кара¬тып жерлеген. Тек бірнеше жағдайларда ғана оң жақ қырынан бүрістіріп жерленгендер кездесті.
[[Құлажорға]] үлгісіндегі ескерткіштердің заттары кешенінің арасында ең көбі қыш ыдыстар болды. Қыш ыдыстар аласа жұмыр мойынды жатаған құмыралар, кіреңке тәрізді көзелер, ілмек сияқты сабы бар дөңгелек түпті, бүйірлі және аласа текшелер түрінде болып келеді. Жетісуда таралған қола қазандарына ұқсайтын тік және көлденең құлақтары бар қыш қазандарының едәуір сирек түрлері де кездесті. Тікбүрышты астауша, тік және кесе сияқты, кейде тұтқасы болатын тостақандар түріндегі ағаш ыдыстар Жетісу мен Солтүстік Қырғызстан ыдыстарына жақын. Ағаш ыдыстарының сыртын көбінесе қызыл бояумен бояған. Қыш көзелер де көбіне осындай бояумен боялады (Қүлажорға, Баты, Катон, Зевакино). Негізінен құмыралар мен көзелердің түрлері Шығыс Қазақстан мал өсірушілерінің мәдениеті үшін дәстүрлі болып табылады, ал олардың шыгу тегі пазырық үлгісіндегі ескерткіштерден айқын көрінеді, ал басқа біреулері, мысалы, текшелер Қазақстаннын оңтүстік-шығысынан альшғаны айқын аңғарылады.
Құлажорға мәдениетің жасаушылар Жетісудың ежелгі тұрғындарына туыстас жергілікті этникалық топ болған. Этникалық-мәдени байланыстары бірнеше бағыттардан: қыш және ағаш ыдыстардың түрлерінен басқа, тізбектеле орналасқан молалар топографиясының ұқсастығынан, үйінділердің құрылымы мен бейнесінен, жерленгендегі ендікке бағдарлануынан, молаға қой етінің мүшесін (көбінесе, жамбас жағын) қою салтынан байқалады.
Ақырында, жерленгендердің сүйектеріне талдау жасаудың көрсетіп отырғанындай, Шығыс Қазақстан далалары мен Жетісу тұрғындарының антропологиялық тұрпаты да ұқсас. Оның негізі аздаған монголоидтік қоспасы бар еуропеоидтік тұрпатта болды, ортаазиялык өзенаралық түрге ауысатын аңцроновтық түрдің белгілері басым келеді. Қола бұйымдарының құрамынан да ғажайып ұқсастық анықталып отыр.
Қазақстан аумағының шығысы мен оңтүстік-шығысының этникалық және мәдени жағынан жақын болуына саяси жағдай да себепші болды. Б. з. б. IV—III ғасырларда Жетісуда мемлекеттіліктің қалыптасу және көршілес аумақгарға, атап айтқанда, солтүстік-шығыска ыкпалдыңтаралу үрдісі жүріп жатгы.
Ғұндардың (гундардың) мемлекетгік бірлестігі сол кезде өзара қырқысулар мен халық көтерілістерінен әлсіреген Қытай империясымен күрес жүргізеді. Ғұн одағынын ықпал өрісі орасан зор аумақты - Байкалдан Енисейдің жоғарғы бойына дейінгі аралықты және Шығыс Түркістанды қамтыды. Ірі саяси оқиғалар кытай деректемелерінде көрініс таппай калған жоқ, оларда Орталық Азияның көптеген тайпаларының орналасуы туралы мәліметгер пайда болады. Мәселен, б. з. б. II—I ғасырлардағы саяси жағдайды бейнелейтін ертедегі тарихи қарталардын бірінде (Дзинь-Дань-Хуан-юй, 1-шыгарылым, 1-карта) Тарбағатай мен Ертістің жоғарғы ағысына у-ге (у- цзе) тайпасы орналастырылған. Оның орналасу ареалы Құлажорға үлгісіндегі ескерткіштер тараған аумаққа сәйкес келеді. У-ге б. з. б. Ill—I ғасырлардағы Шығыс Қазақстанның далалық бөлігінің халқы болуы да мүмкін.

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

—Досик 23:24, 2012 ж. қаңтардың 21 (ALMT)

[[Санат:Тарих]]</text>
      <sha1>bo2vcetgsu6247zlxo1huef88fhbzu1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061306</id>
      <parentid>3061305</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T07:08:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DariaUrinbasarova21nis</username>
        <id>117340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17999" xml:space="preserve">[[Сурет:Erte1.jpg|thumb|right|300px]]
[[Сурет:Erte2.jpg|thumb|right|300px]]
'''[[Ерте Темір дәуірі]]ңдегі Шығыс Қазақстан'''
Ертедегі темір дәуірі ескерткішінің едәуір бөлігі Шығыс Қазақстанның ең басты су артериясы — [[Ертіс]] өзенінің аңғарларына орналасқан. Оның сол жақ жағалауындағы обалы қорымдар [[Қалба]] жотасының солтүстік және оңтүстік баурайына шоғырланған, ал онаң әрі оңтүстік-батысқа [[Шыңғыстау]]ға және Тарбағатайдың батыс аудандарына дейін созылады. Өлкенің оңтүстігінде олар Зайсан ойдымында тараған. Шығыстағы таулы аудандарда обалар [[Нарым]], Бұқтырма өзендерінің жағалауларына және Бұқтырманың көптеген салаларына тарай орналасады да, Таулы [[Алтай]] аудандарының ескерткіштерімен ұштасып жатады.
«[[Патша» обалары]] деп аталатын ең үлкен обалар Зайсан ойдымының Шілікті аңғарында және [[Оңтүстік Алтай]] тауларында Бұктырма өзенінің жағалауында шоғырланған. Шығыс Қазақстанның тастары мол таулы аудандарында обалардың көбінің тас үйінділері бар ([[Берел]], [[Катон]], Күрті, [[Майәмір]]). Жоғарғы [[Ертіс]] өңірі аңғарларында обалар малтатас араласқан топырақтан үйілген, ал жерлеу құрылыстарына әрқашан дерлік, кейде алыстан әкелінген тас пайдаланылған ([[Құлажорға]], [[Баты]], [[Шілікті]], [[Усть-Бұқтырма]]). Ортаңғы Ертістің Құлынды даласына іргелес жазық аудандарында обалар топырақтан үйілген (Жолқүдық, Чернореченск, Ертіс, Боброво, Леонтьевка).
Шығыс Қазақстаннын пайдалы қазбалары қола дәуірінде ғана емес, ертедегі темір ғасырында да игерілген. [[Кенді Алтай]]дың полиметалл белдеуінде 850-ге жуық кеніштер мен кен орындары бар. Олардың көпшілігі кезінде ертедегі, «керемет» кен орындарының іздері бойынша ашылған. Оларда мыс, қалайы, алтын өндірілген. Мұнда металлургия мен мал шаруашылығы ежелгі кәсіпшіліктің жетекші салалары болды.
[[Шығыс Қазақстан]]ның ежелгі халқы б. з. б. VII - IV ғасырларда [[Қазақстан]] аумағын мекен еткен көптеген тайпаларды біріктірген сақ тайпалары одағына кірді. Орталық Қазақстанның және Жетісудың туыстас тайпаларымен материалдық мәдениеті жағынан көптеген ұқсастықтары болғанымен, олар этникалық жағынан біртектес емес еді. Шығыс аудандардағы таулы жерлерді мекендеушілер көршілес алтай тайпаларының этникалық-мәдени ықпалын қабылдады.
Зайсан ойдымының далалық аудандарының ескерткіштері Жетісу ескерткіштеріне неғұрлым жақын болды, бұл археологиялык деректерден басқа палеоантропологиялық материалдармен де дәлелденеді. Солтүстік Қазақстан мәдениетімен тығыз байланыста болтан павлодарлық Ертіс өңірі тұрғындарының мәдениеті Батыс Сібірдің орманды дала мәдениетіне, атап айтқанда, Сарғат мәдениеті деп аталатын көшпелі угор тайпаларының мәдениетіне бейім болды.
[[Шығыс Қазақстан]] аумағын мекендеген тайпалардың өздерін қалай атағаны бізге дейін жеткен жоқ және бұл мәселе осы кезге дейін шешілмей қалып отыр. Тарихи әдебиетте [[Солтүстік Қазақстан]] және [[Шығыс Қазақстан]]ның таулы белдеуіне көбіне аты аңызға айналған аримаспылар тайпаларын орналастырады. Мұндай оқшаулауға антик авторларының аримаспылар жерінде ірі-ірі алтын кеніштері бар деген деректері негізге алынады, ал бұл кеніштер дегенде [[Степняк]] қаласының маңайы мен [[Қалба]] жотасындағы ертедегі алтын өндіру орталықтары айтылған деп болжанады.&lt;ref&gt;«Қазақстан тарихы» (көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық. 1-том. — Алматы: Атамұра, 2010.—59 ISBN 978-601-282-026-3&lt;/ref&gt; 
Шығыс Қазақстанның оңтүстік, далалық аудандары сақтардың есімдерімен байланыстырылады. Шығыс Қазақстан тұрғындарының этникалық айырмашылықтарын әсірелемеу керек. Бұлар жақын туыс тайпалар тобы болған.  Ғылымда олардың материалдық мәдениетінің ең басты үш кезеңі болып көрсетіледі, олар: б. з. б. VII—VI ғасырлардағы майәмір, V-IV ғасырлардағы берел, III—I ғасырлардағы құлажорға кезеңдері.

==Майәмір кезеңі (б. з. б. VII—VI ғғ.)==

Майәмір кезеңі [[Нарым]] өзенінің жоғарғы ағысындағы Майәмір даласындағы обалы қорымныңаты бойынша белгіленген.
Таулы Алтайдың қарапайым майәмір обаларының көбінесе іргесін белдеулей қоршаган аласа тас үйінділері болды. Қабір лакаттары тікбұрышты етіп қазылды, олардың қабырғалары ағашпен шегенделді және бір қабат боренелермен жабылды.
Майәмір ескерткіштерінен жиегі шығыңқы және деңгелегінің ортасында тұзагы бар қола айналардың, сыртқы ілмешектері өте кішкене үзеңгі тәріздес қола ауыздығы бар жүгендердің ертеректегі түрлерінің, үш тесікті немесе ортаңғы тесігінің орнына ілмешегі бар айшықтардың өте мол жиынтығы табылды. Майәмір заманының қолданбалы өнеріне көбінесе атылғалы тұрған жыртқыштың, жүріп келе жатқан немесе жүруге ыңғайланған жануарлардың бейнесі тән.
Жерлеу ғұрпы мен зат кешенінің біршама тұрақтылықы Шығыс Қазақстанда б. з. б. VII—VI ғасырларда-ақ, ертедегі темір заманы мәдениетінің негізі қалыптасқанын керсетеді.
[[Бұқтырма (өзен)|Бұқтырма]] өзенінің жоғарғы ағысында Күртінің салаларынан неғұрлым ертедегі ескерткіштер табылды. Олар жер бетінен шығынкы, үлкен қойтастардан қаланған шеңберлер түрінде көрінеді. Шеңбердің ішіндегі онша терең емес шұңқырды көмкере ірі тастарды қазақатар сопақша етіп қаластырған. Осындай екі қаламаға адамдар басы солтүстік-батысқа қаратылып, сол жақ қырынан бүктетіле жатқызылып жерленген. Жерлеу ғұрпы бойынша Күрті ескерткіштері шалқасынан жатқызып, аяқ-қолын созып жерлейтін майәмір салтынан өзгеше болып келеді.
Қабірлерді сопақша етіп ірі тастармен қоршап қалау да майәмір салтына тән емес. Күрті қорымындағы бүктетілдіріп жерлеу дәстүрі — ертеректегі Андронов мәдениетінің қалдығы. Өліктің аяқ жағына тастан арнайы салынған жанама құрылыс ішіне атты жерлеу де айырмашылықты айқын аңғартады. Аттың жақ сүйектерінің екі жағынан «ауыздықтаулы» күйінде ертеректегі жобамен жасалған екі мүйіз айшық табылды. Металдан жасалған ауыздықтардың болмауы Күрті молаларын ертедегі мал өсірушілердің тұрмысында қайыс ауыздықты, «ауыздықсыз» деп аталатын жүгендердің болған заманына қатысты деуге мүмкіндік береді. Осы сияқты ескерткіштер б. з. б. IX—VIII ғасырларға, майәмір ескерткіштерінің алдындағы Қазақстанның ежелгі көшпелілер мәдениетінің өте ертеректегі кезеңіне жатады. Мүндай ескерткіш түрлері ШығысҚазақстанның далалық аудандарынанда табылған.
Жаугершілікте мінілген ат пен иесін жеке-жеке жерлеу ғұрпы ертедегі мал өсірушілер тарихының тек өте ежелгі кезеңіне ғана тән, кейінірек ол кездеспейді. [[Майәмір]] кезеңінің аяк кезінде ғана алғаш рет жалпы лақатка иесін атымен қоса жерлеу пайда болады.

==[[Құлажорға кезеңі]] (б. з. б. Ill—I ғасырлар) == 	

Б. з. б. III ғасырға таман Шығыс Қазақстанның археологиялық ескерткіштерінің түрлері мен құрылымы өз сипатын өзгертгі. Тарбағатай мен Ертістің жоғарғы бойы аралығындағы далаларда құлажорғалық үлгідегі деп аталатын жерлеу кұрылыстары таралады.
Тас жәшіктер кырынан көміліп, үстін тақтатастармен жапқан төрт және одан да көбірек кашалмаған көлемді тақтатастардан құрастырылган. Өліктерді шалқасынан, созылған күйінде, басын батыска не шығысқа кара¬тып жерлеген. Тек бірнеше жағдайларда ғана оң жақ қырынан бүрістіріп жерленгендер кездесті.
[[Құлажорға]] үлгісіндегі ескерткіштердің заттары кешенінің арасында ең көбі қыш ыдыстар болды. Қыш ыдыстар аласа жұмыр мойынды жатаған құмыралар, кіреңке тәрізді көзелер, ілмек сияқты сабы бар дөңгелек түпті, бүйірлі және аласа текшелер түрінде болып келеді. Жетісуда таралған қола қазандарына ұқсайтын тік және көлденең құлақтары бар қыш қазандарының едәуір сирек түрлері де кездесті. Тікбүрышты астауша, тік және кесе сияқты, кейде тұтқасы болатын тостақандар түріндегі ағаш ыдыстар Жетісу мен Солтүстік Қырғызстан ыдыстарына жақын. Ағаш ыдыстарының сыртын көбінесе қызыл бояумен бояған. Қыш көзелер де көбіне осындай бояумен боялады (Қүлажорға, Баты, Катон, Зевакино). Негізінен құмыралар мен көзелердің түрлері Шығыс Қазақстан мал өсірушілерінің мәдениеті үшін дәстүрлі болып табылады, ал олардың шыгу тегі пазырық үлгісіндегі ескерткіштерден айқын көрінеді, ал басқа біреулері, мысалы, текшелер Қазақстаннын оңтүстік-шығысынан альшғаны айқын аңғарылады.
Құлажорға мәдениетің жасаушылар Жетісудың ежелгі тұрғындарына туыстас жергілікті этникалық топ болған. Этникалық-мәдени байланыстары бірнеше бағыттардан: қыш және ағаш ыдыстардың түрлерінен басқа, тізбектеле орналасқан молалар топографиясының ұқсастығынан, үйінділердің құрылымы мен бейнесінен, жерленгендегі ендікке бағдарлануынан, молаға қой етінің мүшесін (көбінесе, жамбас жағын) қою салтынан байқалады.
Ақырында, жерленгендердің сүйектеріне талдау жасаудың көрсетіп отырғанындай, Шығыс Қазақстан далалары мен Жетісу тұрғындарының антропологиялық тұрпаты да ұқсас. Оның негізі аздаған монголоидтік қоспасы бар еуропеоидтік тұрпатта болды, ортаазиялык өзенаралық түрге ауысатын аңцроновтық түрдің белгілері басым келеді. Қола бұйымдарының құрамынан да ғажайып ұқсастық анықталып отыр.
Қазақстан аумағының шығысы мен оңтүстік-шығысының этникалық және мәдени жағынан жақын болуына саяси жағдай да себепші болды. Б. з. б. IV—III ғасырларда Жетісуда мемлекеттіліктің қалыптасу және көршілес аумақгарға, атап айтқанда, солтүстік-шығыска ыкпалдыңтаралу үрдісі жүріп жатгы.
Ғұндардың (гундардың) мемлекетгік бірлестігі сол кезде өзара қырқысулар мен халық көтерілістерінен әлсіреген Қытай империясымен күрес жүргізеді. Ғұн одағынын ықпал өрісі орасан зор аумақты - Байкалдан Енисейдің жоғарғы бойына дейінгі аралықты және Шығыс Түркістанды қамтыды. Ірі саяси оқиғалар кытай деректемелерінде көрініс таппай калған жоқ, оларда Орталық Азияның көптеген тайпаларының орналасуы туралы мәліметгер пайда болады. Мәселен, б. з. б. II—I ғасырлардағы саяси жағдайды бейнелейтін ертедегі тарихи қарталардын бірінде (Дзинь-Дань-Хуан-юй, 1-шыгарылым, 1-карта) Тарбағатай мен Ертістің жоғарғы ағысына у-ге (у- цзе) тайпасы орналастырылған. Оның орналасу ареалы Құлажорға үлгісіндегі ескерткіштер тараған аумаққа сәйкес келеді. У-ге б. з. б. Ill—I ғасырлардағы Шығыс Қазақстанның далалық бөлігінің халқы болуы да мүмкін.

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

—Досик 23:24, 2012 ж. қаңтардың 21 (ALMT)

[[Санат:Тарих]]</text>
      <sha1>idimfzhqaog7mgcuoad9cfwrovurd0l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061307</id>
      <parentid>3061306</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T07:10:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DariaUrinbasarova21nis</username>
        <id>117340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18000" xml:space="preserve">[[Сурет:Erte1.jpg|thumb|right|300px]]
[[Сурет:Erte2.jpg|thumb|right|300px]]
'''[[Ерте Темір дәуірі]]ңдегі Шығыс Қазақстан'''
Ертедегі темір дәуірі ескерткішінің едәуір бөлігі Шығыс Қазақстанның ең басты су артериясы — [[Ертіс]] өзенінің аңғарларына орналасқан. Оның сол жақ жағалауындағы обалы қорымдар [[Қалба]] жотасының солтүстік және оңтүстік баурайына шоғырланған, ал онаң әрі оңтүстік-батысқа [[Шыңғыстау]]ға және Тарбағатайдың батыс аудандарына дейін созылады. Өлкенің оңтүстігінде олар Зайсан ойдымында тараған. Шығыстағы таулы аудандарда обалар [[Нарым]], Бұқтырма өзендерінің жағалауларына және Бұқтырманың көптеген салаларына тарай орналасады да, Таулы [[Алтай]] аудандарының ескерткіштерімен ұштасып жатады.
«[[Патша» обалары]] деп аталатын ең үлкен обалар Зайсан ойдымының Шілікті аңғарында және [[Оңтүстік Алтай]] тауларында Бұктырма өзенінің жағалауында шоғырланған. Шығыс Қазақстанның тастары мол таулы аудандарында обалардың көбінің тас үйінділері бар ([[Берел]], [[Катон]], Күрті, [[Майәмір]]). Жоғарғы [[Ертіс]] өңірі аңғарларында обалар малтатас араласқан топырақтан үйілген, ал жерлеу құрылыстарына әрқашан дерлік, кейде алыстан әкелінген тас пайдаланылған ([[Құлажорға]], [[Баты]], [[Шілікті]], [[Усть-Бұқтырма]]). Ортаңғы Ертістің Құлынды даласына іргелес жазық аудандарында обалар топырақтан үйілген (Жолқүдық, Чернореченск, Ертіс, Боброво, Леонтьевка).
Шығыс Қазақстаннын пайдалы қазбалары қола дәуірінде ғана емес, ертедегі темір ғасырында да игерілген. [[Кенді Алтай]]дың полиметалл белдеуінде 850-ге жуық кеніштер мен кен орындары бар. Олардың көпшілігі кезінде ертедегі, «керемет» кен орындарының іздері бойынша ашылған. Оларда мыс, қалайы, алтын өндірілген. Мұнда металлургия мен мал шаруашылығы ежелгі кәсіпшіліктің жетекші салалары болды.
[[Шығыс Қазақстан]]ның ежелгі халқы б. з. б. VII - IV ғасырларда [[Қазақстан]] аумағын мекен еткен көптеген тайпаларды біріктірген сақ тайпалары одағына кірді. Орталық Қазақстанның және Жетісудың туыстас тайпаларымен материалдық мәдениеті жағынан көптеген ұқсастықтары болғанымен, олар этникалық жағынан біртектес емес еді. Шығыс аудандардағы таулы жерлерді мекендеушілер көршілес алтай тайпаларының этникалық-мәдени ықпалын қабылдады.
Зайсан ойдымының далалық аудандарының ескерткіштері Жетісу ескерткіштеріне неғұрлым жақын болды, бұл археологиялык деректерден басқа палеоантропологиялық материалдармен де дәлелденеді. Солтүстік Қазақстан мәдениетімен тығыз байланыста болтан павлодарлық Ертіс өңірі тұрғындарының мәдениеті Батыс Сібірдің орманды дала мәдениетіне, атап айтқанда, Сарғат мәдениеті деп аталатын көшпелі угор тайпаларының мәдениетіне бейім болды.
[[Шығыс Қазақстан]] аумағын мекендеген тайпалардың өздерін қалай атағаны бізге дейін жеткен жоқ және бұл мәселе осы кезге дейін шешілмей қалып отыр. Тарихи әдебиетте [[Солтүстік Қазақстан]] және [[Шығыс Қазақстан]]ның таулы белдеуіне көбіне аты аңызға айналған аримаспылар тайпаларын орналастырады. Мұндай оқшаулауға антик авторларының аримаспылар жерінде ірі-ірі алтын кеніштері бар деген деректері негізге алынады, ал бұл кеніштер дегенде [[Степняк]] қаласының маңайы мен [[Қалба]] жотасындағы ертедегі алтын өндіру орталықтары айтылған деп болжанады.&lt;ref&gt;«Қазақстан тарихы» (көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық. 1-том. — Алматы: Атамұра, 2010.—59 ISBN 978-601-282-026-3&lt;/ref&gt; 
Шығыс Қазақстанның оңтүстік, далалық аудандары сақтардың есімдерімен байланыстырылады. Шығыс Қазақстан тұрғындарының этникалық айырмашылықтарын әсірелемеу керек. Бұлар жақын туыс тайпалар тобы болған.  Ғылымда олардың материалдық мәдениетінің ең басты үш кезеңі болып көрсетіледі, олар: б. з. б. VII—VI ғасырлардағы майәмір, V-IV ғасырлардағы берел, III—I ғасырлардағы құлажорға кезеңдері.

==Майәмір кезеңі (б. з. б. VII—VI ғғ.)==

Майәмір кезеңі [[Нарым]] өзенінің жоғарғы ағысындағы Майәмір даласындағы обалы қорымның аты бойынша белгіленген.
Таулы Алтайдың қарапайым майәмір обаларының көбінесе іргесін белдеулей қоршаған аласа тас үйінділері болды. Қабір лакаттары тікбұрышты етіп қазылды, олардың қабырғалары ағашпен шегенделді және бір қабат бөренелермен жабылды.
Майәмір ескерткіштерінен жиегі шығыңқы және деңгелегінің ортасында тұзагы бар қола айналардың, сыртқы ілмешектері өте кішкене үзеңгі тәріздес қола ауыздығы бар жүгендердің ертеректегі түрлерінің, үш тесікті немесе ортаңғы тесігінің орнына ілмешегі бар айшықтардың өте мол жиынтығы табылды. Майәмір заманының қолданбалы өнеріне көбінесе атылғалы тұрған жыртқыштың, жүріп келе жатқан немесе жүруге ыңғайланған жануарлардың бейнесі тән.
Жерлеу ғұрпы мен зат кешенінің біршама тұрақтылықы Шығыс Қазақстанда б. з. б. VII—VI ғасырларда-ақ, ертедегі темір заманы мәдениетінің негізі қалыптасқанын керсетеді.
[[Бұқтырма (өзен)|Бұқтырма]] өзенінің жоғарғы ағысында Күртінің салаларынан неғұрлым ертедегі ескерткіштер табылды. Олар жер бетінен шығынкы, үлкен қойтастардан қаланған шеңберлер түрінде көрінеді. Шеңбердің ішіндегі онша терең емес шұңқырды көмкере ірі тастарды қазақатар сопақша етіп қаластырған. Осындай екі қаламаға адамдар басы солтүстік-батысқа қаратылып, сол жақ қырынан бүктетіле жатқызылып жерленген. Жерлеу ғұрпы бойынша Күрті ескерткіштері шалқасынан жатқызып, аяқ-қолын созып жерлейтін майәмір салтынан өзгеше болып келеді.
Қабірлерді сопақша етіп ірі тастармен қоршап қалау да майәмір салтына тән емес. Күрті қорымындағы бүктетілдіріп жерлеу дәстүрі — ертеректегі Андронов мәдениетінің қалдығы. Өліктің аяқ жағына тастан арнайы салынған жанама құрылыс ішіне атты жерлеу де айырмашылықты айқын аңғартады. Аттың жақ сүйектерінің екі жағынан «ауыздықтаулы» күйінде ертеректегі жобамен жасалған екі мүйіз айшық табылды. Металдан жасалған ауыздықтардың болмауы Күрті молаларын ертедегі мал өсірушілердің тұрмысында қайыс ауыздықты, «ауыздықсыз» деп аталатын жүгендердің болған заманына қатысты деуге мүмкіндік береді. Осы сияқты ескерткіштер б. з. б. IX—VIII ғасырларға, майәмір ескерткіштерінің алдындағы Қазақстанның ежелгі көшпелілер мәдениетінің өте ертеректегі кезеңіне жатады. Мүндай ескерткіш түрлері ШығысҚазақстанның далалық аудандарынанда табылған.
Жаугершілікте мінілген ат пен иесін жеке-жеке жерлеу ғұрпы ертедегі мал өсірушілер тарихының тек өте ежелгі кезеңіне ғана тән, кейінірек ол кездеспейді. [[Майәмір]] кезеңінің аяк кезінде ғана алғаш рет жалпы лақатка иесін атымен қоса жерлеу пайда болады.

==[[Құлажорға кезеңі]] (б. з. б. Ill—I ғасырлар) == 	

Б. з. б. III ғасырға таман Шығыс Қазақстанның археологиялық ескерткіштерінің түрлері мен құрылымы өз сипатын өзгертгі. Тарбағатай мен Ертістің жоғарғы бойы аралығындағы далаларда құлажорғалық үлгідегі деп аталатын жерлеу кұрылыстары таралады.
Тас жәшіктер кырынан көміліп, үстін тақтатастармен жапқан төрт және одан да көбірек кашалмаған көлемді тақтатастардан құрастырылган. Өліктерді шалқасынан, созылған күйінде, басын батыска не шығысқа кара¬тып жерлеген. Тек бірнеше жағдайларда ғана оң жақ қырынан бүрістіріп жерленгендер кездесті.
[[Құлажорға]] үлгісіндегі ескерткіштердің заттары кешенінің арасында ең көбі қыш ыдыстар болды. Қыш ыдыстар аласа жұмыр мойынды жатаған құмыралар, кіреңке тәрізді көзелер, ілмек сияқты сабы бар дөңгелек түпті, бүйірлі және аласа текшелер түрінде болып келеді. Жетісуда таралған қола қазандарына ұқсайтын тік және көлденең құлақтары бар қыш қазандарының едәуір сирек түрлері де кездесті. Тікбүрышты астауша, тік және кесе сияқты, кейде тұтқасы болатын тостақандар түріндегі ағаш ыдыстар Жетісу мен Солтүстік Қырғызстан ыдыстарына жақын. Ағаш ыдыстарының сыртын көбінесе қызыл бояумен бояған. Қыш көзелер де көбіне осындай бояумен боялады (Қүлажорға, Баты, Катон, Зевакино). Негізінен құмыралар мен көзелердің түрлері Шығыс Қазақстан мал өсірушілерінің мәдениеті үшін дәстүрлі болып табылады, ал олардың шыгу тегі пазырық үлгісіндегі ескерткіштерден айқын көрінеді, ал басқа біреулері, мысалы, текшелер Қазақстаннын оңтүстік-шығысынан альшғаны айқын аңғарылады.
Құлажорға мәдениетің жасаушылар Жетісудың ежелгі тұрғындарына туыстас жергілікті этникалық топ болған. Этникалық-мәдени байланыстары бірнеше бағыттардан: қыш және ағаш ыдыстардың түрлерінен басқа, тізбектеле орналасқан молалар топографиясының ұқсастығынан, үйінділердің құрылымы мен бейнесінен, жерленгендегі ендікке бағдарлануынан, молаға қой етінің мүшесін (көбінесе, жамбас жағын) қою салтынан байқалады.
Ақырында, жерленгендердің сүйектеріне талдау жасаудың көрсетіп отырғанындай, Шығыс Қазақстан далалары мен Жетісу тұрғындарының антропологиялық тұрпаты да ұқсас. Оның негізі аздаған монголоидтік қоспасы бар еуропеоидтік тұрпатта болды, ортаазиялык өзенаралық түрге ауысатын аңцроновтық түрдің белгілері басым келеді. Қола бұйымдарының құрамынан да ғажайып ұқсастық анықталып отыр.
Қазақстан аумағының шығысы мен оңтүстік-шығысының этникалық және мәдени жағынан жақын болуына саяси жағдай да себепші болды. Б. з. б. IV—III ғасырларда Жетісуда мемлекеттіліктің қалыптасу және көршілес аумақгарға, атап айтқанда, солтүстік-шығыска ыкпалдыңтаралу үрдісі жүріп жатгы.
Ғұндардың (гундардың) мемлекетгік бірлестігі сол кезде өзара қырқысулар мен халық көтерілістерінен әлсіреген Қытай империясымен күрес жүргізеді. Ғұн одағынын ықпал өрісі орасан зор аумақты - Байкалдан Енисейдің жоғарғы бойына дейінгі аралықты және Шығыс Түркістанды қамтыды. Ірі саяси оқиғалар кытай деректемелерінде көрініс таппай калған жоқ, оларда Орталық Азияның көптеген тайпаларының орналасуы туралы мәліметгер пайда болады. Мәселен, б. з. б. II—I ғасырлардағы саяси жағдайды бейнелейтін ертедегі тарихи қарталардын бірінде (Дзинь-Дань-Хуан-юй, 1-шыгарылым, 1-карта) Тарбағатай мен Ертістің жоғарғы ағысына у-ге (у- цзе) тайпасы орналастырылған. Оның орналасу ареалы Құлажорға үлгісіндегі ескерткіштер тараған аумаққа сәйкес келеді. У-ге б. з. б. Ill—I ғасырлардағы Шығыс Қазақстанның далалық бөлігінің халқы болуы да мүмкін.

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

—Досик 23:24, 2012 ж. қаңтардың 21 (ALMT)

[[Санат:Тарих]]</text>
      <sha1>a32xu5ngwfwji6tl9wk0d5827dyk9qo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061309</id>
      <parentid>3061307</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T07:12:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DariaUrinbasarova21nis</username>
        <id>117340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18000" xml:space="preserve">[[Сурет:Erte1.jpg|thumb|right|300px]]
[[Сурет:Erte2.jpg|thumb|right|300px]]
'''[[Ерте Темір дәуірі]]ңдегі Шығыс Қазақстан'''
Ертедегі темір дәуірі ескерткішінің едәуір бөлігі Шығыс Қазақстанның ең басты су артериясы — [[Ертіс]] өзенінің аңғарларына орналасқан. Оның сол жақ жағалауындағы обалы қорымдар [[Қалба]] жотасының солтүстік және оңтүстік баурайына шоғырланған, ал онаң әрі оңтүстік-батысқа [[Шыңғыстау]]ға және Тарбағатайдың батыс аудандарына дейін созылады. Өлкенің оңтүстігінде олар Зайсан ойдымында тараған. Шығыстағы таулы аудандарда обалар [[Нарым]], Бұқтырма өзендерінің жағалауларына және Бұқтырманың көптеген салаларына тарай орналасады да, Таулы [[Алтай]] аудандарының ескерткіштерімен ұштасып жатады.
«[[Патша» обалары]] деп аталатын ең үлкен обалар Зайсан ойдымының Шілікті аңғарында және [[Оңтүстік Алтай]] тауларында Бұктырма өзенінің жағалауында шоғырланған. Шығыс Қазақстанның тастары мол таулы аудандарында обалардың көбінің тас үйінділері бар ([[Берел]], [[Катон]], Күрті, [[Майәмір]]). Жоғарғы [[Ертіс]] өңірі аңғарларында обалар малтатас араласқан топырақтан үйілген, ал жерлеу құрылыстарына әрқашан дерлік, кейде алыстан әкелінген тас пайдаланылған ([[Құлажорға]], [[Баты]], [[Шілікті]], [[Усть-Бұқтырма]]). Ортаңғы Ертістің Құлынды даласына іргелес жазық аудандарында обалар топырақтан үйілген (Жолқүдық, Чернореченск, Ертіс, Боброво, Леонтьевка).
Шығыс Қазақстаннын пайдалы қазбалары қола дәуірінде ғана емес, ертедегі темір ғасырында да игерілген. [[Кенді Алтай]]дың полиметалл белдеуінде 850-ге жуық кеніштер мен кен орындары бар. Олардың көпшілігі кезінде ертедегі, «керемет» кен орындарының іздері бойынша ашылған. Оларда мыс, қалайы, алтын өндірілген. Мұнда металлургия мен мал шаруашылығы ежелгі кәсіпшіліктің жетекші салалары болды.
[[Шығыс Қазақстан]]ның ежелгі халқы б. з. б. VII - IV ғасырларда [[Қазақстан]] аумағын мекен еткен көптеген тайпаларды біріктірген сақ тайпалары одағына кірді. Орталық Қазақстанның және Жетісудың туыстас тайпаларымен материалдық мәдениеті жағынан көптеген ұқсастықтары болғанымен, олар этникалық жағынан біртектес емес еді. Шығыс аудандардағы таулы жерлерді мекендеушілер көршілес алтай тайпаларының этникалық-мәдени ықпалын қабылдады.
Зайсан ойдымының далалық аудандарының ескерткіштері Жетісу ескерткіштеріне неғұрлым жақын болды, бұл археологиялык деректерден басқа палеоантропологиялық материалдармен де дәлелденеді. Солтүстік Қазақстан мәдениетімен тығыз байланыста болтан павлодарлық Ертіс өңірі тұрғындарының мәдениеті Батыс Сібірдің орманды дала мәдениетіне, атап айтқанда, Сарғат мәдениеті деп аталатын көшпелі угор тайпаларының мәдениетіне бейім болды.
[[Шығыс Қазақстан]] аумағын мекендеген тайпалардың өздерін қалай атағаны бізге дейін жеткен жоқ және бұл мәселе осы кезге дейін шешілмей қалып отыр. Тарихи әдебиетте [[Солтүстік Қазақстан]] және [[Шығыс Қазақстан]]ның таулы белдеуіне көбіне аты аңызға айналған аримаспылар тайпаларын орналастырады. Мұндай оқшаулауға антик авторларының аримаспылар жерінде ірі-ірі алтын кеніштері бар деген деректері негізге алынады, ал бұл кеніштер дегенде [[Степняк]] қаласының маңайы мен [[Қалба]] жотасындағы ертедегі алтын өндіру орталықтары айтылған деп болжанады.&lt;ref&gt;«Қазақстан тарихы» (көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық. 1-том. — Алматы: Атамұра, 2010.—59 ISBN 978-601-282-026-3&lt;/ref&gt; 
Шығыс Қазақстанның оңтүстік, далалық аудандары сақтардың есімдерімен байланыстырылады. Шығыс Қазақстан тұрғындарының этникалық айырмашылықтарын әсірелемеу керек. Бұлар жақын туыс тайпалар тобы болған.  Ғылымда олардың материалдық мәдениетінің ең басты үш кезеңі болып көрсетіледі, олар: б. з. б. VII—VI ғасырлардағы майәмір, V-IV ғасырлардағы берел, III—I ғасырлардағы құлажорға кезеңдері.

==Майәмір кезеңі (б. з. б. VII—VI ғғ.)==

Майәмір кезеңі [[Нарым]] өзенінің жоғарғы ағысындағы Майәмір даласындағы обалы қорымның аты бойынша белгіленген.
Таулы Алтайдың қарапайым майәмір обаларының көбінесе іргесін белдеулей қоршаған аласа тас үйінділері болды. Қабір лакаттары тікбұрышты етіп қазылды, олардың қабырғалары ағашпен шегенделді және бір қабат бөренелермен жабылды.
Майәмір ескерткіштерінен жиегі шығыңқы және дөңгелегінің ортасында тұзагы бар қола айналардың, сыртқы ілмешектері өте кішкене үзеңгі тәріздес қола ауыздығы бар жүгендердің ертеректегі түрлерінің, үш тесікті немесе ортаңғы тесігінің орнына ілмешегі бар айшықтардың өте мол жиынтығы табылды. Майәмір заманының қолданбалы өнеріне көбінесе атылғалы тұрған жыртқыштың, жүріп келе жатқан немесе жүруге ыңғайланған жануарлардың бейнесі тән.
Жерлеу ғұрпы мен зат кешенінің біршама тұрақтылықы Шығыс Қазақстанда б. з. б. VII—VI ғасырларда-ақ, ертедегі темір заманы мәдениетінің негізі қалыптасқанын керсетеді.
[[Бұқтырма (өзен)|Бұқтырма]] өзенінің жоғарғы ағысында Күртінің салаларынан неғұрлым ертедегі ескерткіштер табылды. Олар жер бетінен шығыңқы, үлкен қойтастардан қаланған шеңберлер түрінде көрінеді. Шеңбердің ішіндегі онша терең емес шұңқырды көмкере ірі тастарды қазақатар сопақша етіп қаластырған. Осындай екі қаламаға адамдар басы солтүстік-батысқа қаратылып, сол жақ қырынан бүктетіле жатқызылып жерленген. Жерлеу ғұрпы бойынша Күрті ескерткіштері шалқасынан жатқызып, аяқ-қолын созып жерлейтін майәмір салтынан өзгеше болып келеді.
Қабірлерді сопақша етіп ірі тастармен қоршап қалау да майәмір салтына тән емес. Күрті қорымындағы бүктетілдіріп жерлеу дәстүрі — ертеректегі Андронов мәдениетінің қалдығы. Өліктің аяқ жағына тастан арнайы салынған жанама құрылыс ішіне атты жерлеу де айырмашылықты айқын аңғартады. Аттың жақ сүйектерінің екі жағынан «ауыздықтаулы» күйінде ертеректегі жобамен жасалған екі мүйіз айшық табылды. Металдан жасалған ауыздықтардың болмауы Күрті молаларын ертедегі мал өсірушілердің тұрмысында қайыс ауыздықты, «ауыздықсыз» деп аталатын жүгендердің болған заманына қатысты деуге мүмкіндік береді. Осы сияқты ескерткіштер б. з. б. IX—VIII ғасырларға, майәмір ескерткіштерінің алдындағы Қазақстанның ежелгі көшпелілер мәдениетінің өте ертеректегі кезеңіне жатады. Мүндай ескерткіш түрлері ШығысҚазақстанның далалық аудандарынанда табылған.
Жаугершілікте мінілген ат пен иесін жеке-жеке жерлеу ғұрпы ертедегі мал өсірушілер тарихының тек өте ежелгі кезеңіне ғана тән, кейінірек ол кездеспейді. [[Майәмір]] кезеңінің аяқ кезінде ғана алғаш рет жалпы лақатка иесін атымен қоса жерлеу пайда болады.

==[[Құлажорға кезеңі]] (б. з. б. Ill—I ғасырлар) == 	

Б. з. б. III ғасырға таман Шығыс Қазақстанның археологиялық ескерткіштерінің түрлері мен құрылымы өз сипатын өзгертгі. Тарбағатай мен Ертістің жоғарғы бойы аралығындағы далаларда құлажорғалық үлгідегі деп аталатын жерлеу кұрылыстары таралады.
Тас жәшіктер кырынан көміліп, үстін тақтатастармен жапқан төрт және одан да көбірек кашалмаған көлемді тақтатастардан құрастырылган. Өліктерді шалқасынан, созылған күйінде, басын батыска не шығысқа кара¬тып жерлеген. Тек бірнеше жағдайларда ғана оң жақ қырынан бүрістіріп жерленгендер кездесті.
[[Құлажорға]] үлгісіндегі ескерткіштердің заттары кешенінің арасында ең көбі қыш ыдыстар болды. Қыш ыдыстар аласа жұмыр мойынды жатаған құмыралар, кіреңке тәрізді көзелер, ілмек сияқты сабы бар дөңгелек түпті, бүйірлі және аласа текшелер түрінде болып келеді. Жетісуда таралған қола қазандарына ұқсайтын тік және көлденең құлақтары бар қыш қазандарының едәуір сирек түрлері де кездесті. Тікбүрышты астауша, тік және кесе сияқты, кейде тұтқасы болатын тостақандар түріндегі ағаш ыдыстар Жетісу мен Солтүстік Қырғызстан ыдыстарына жақын. Ағаш ыдыстарының сыртын көбінесе қызыл бояумен бояған. Қыш көзелер де көбіне осындай бояумен боялады (Қүлажорға, Баты, Катон, Зевакино). Негізінен құмыралар мен көзелердің түрлері Шығыс Қазақстан мал өсірушілерінің мәдениеті үшін дәстүрлі болып табылады, ал олардың шыгу тегі пазырық үлгісіндегі ескерткіштерден айқын көрінеді, ал басқа біреулері, мысалы, текшелер Қазақстаннын оңтүстік-шығысынан альшғаны айқын аңғарылады.
Құлажорға мәдениетің жасаушылар Жетісудың ежелгі тұрғындарына туыстас жергілікті этникалық топ болған. Этникалық-мәдени байланыстары бірнеше бағыттардан: қыш және ағаш ыдыстардың түрлерінен басқа, тізбектеле орналасқан молалар топографиясының ұқсастығынан, үйінділердің құрылымы мен бейнесінен, жерленгендегі ендікке бағдарлануынан, молаға қой етінің мүшесін (көбінесе, жамбас жағын) қою салтынан байқалады.
Ақырында, жерленгендердің сүйектеріне талдау жасаудың көрсетіп отырғанындай, Шығыс Қазақстан далалары мен Жетісу тұрғындарының антропологиялық тұрпаты да ұқсас. Оның негізі аздаған монголоидтік қоспасы бар еуропеоидтік тұрпатта болды, ортаазиялык өзенаралық түрге ауысатын аңцроновтық түрдің белгілері басым келеді. Қола бұйымдарының құрамынан да ғажайып ұқсастық анықталып отыр.
Қазақстан аумағының шығысы мен оңтүстік-шығысының этникалық және мәдени жағынан жақын болуына саяси жағдай да себепші болды. Б. з. б. IV—III ғасырларда Жетісуда мемлекеттіліктің қалыптасу және көршілес аумақгарға, атап айтқанда, солтүстік-шығыска ыкпалдыңтаралу үрдісі жүріп жатгы.
Ғұндардың (гундардың) мемлекетгік бірлестігі сол кезде өзара қырқысулар мен халық көтерілістерінен әлсіреген Қытай империясымен күрес жүргізеді. Ғұн одағынын ықпал өрісі орасан зор аумақты - Байкалдан Енисейдің жоғарғы бойына дейінгі аралықты және Шығыс Түркістанды қамтыды. Ірі саяси оқиғалар кытай деректемелерінде көрініс таппай калған жоқ, оларда Орталық Азияның көптеген тайпаларының орналасуы туралы мәліметгер пайда болады. Мәселен, б. з. б. II—I ғасырлардағы саяси жағдайды бейнелейтін ертедегі тарихи қарталардын бірінде (Дзинь-Дань-Хуан-юй, 1-шыгарылым, 1-карта) Тарбағатай мен Ертістің жоғарғы ағысына у-ге (у- цзе) тайпасы орналастырылған. Оның орналасу ареалы Құлажорға үлгісіндегі ескерткіштер тараған аумаққа сәйкес келеді. У-ге б. з. б. Ill—I ғасырлардағы Шығыс Қазақстанның далалық бөлігінің халқы болуы да мүмкін.

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

—Досик 23:24, 2012 ж. қаңтардың 21 (ALMT)

[[Санат:Тарих]]</text>
      <sha1>tdc4umh1f2qxf3pk42kxxyosh81pno6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061310</id>
      <parentid>3061309</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T07:13:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DariaUrinbasarova21nis</username>
        <id>117340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18000" xml:space="preserve">[[Сурет:Erte1.jpg|thumb|right|300px]]
[[Сурет:Erte2.jpg|thumb|right|300px]]
'''[[Ерте Темір дәуірі]]ңдегі Шығыс Қазақстан'''
Ертедегі темір дәуірі ескерткішінің едәуір бөлігі Шығыс Қазақстанның ең басты су артериясы — [[Ертіс]] өзенінің аңғарларына орналасқан. Оның сол жақ жағалауындағы обалы қорымдар [[Қалба]] жотасының солтүстік және оңтүстік баурайына шоғырланған, ал онаң әрі оңтүстік-батысқа [[Шыңғыстау]]ға және Тарбағатайдың батыс аудандарына дейін созылады. Өлкенің оңтүстігінде олар Зайсан ойдымында тараған. Шығыстағы таулы аудандарда обалар [[Нарым]], Бұқтырма өзендерінің жағалауларына және Бұқтырманың көптеген салаларына тарай орналасады да, Таулы [[Алтай]] аудандарының ескерткіштерімен ұштасып жатады.
«[[Патша» обалары]] деп аталатын ең үлкен обалар Зайсан ойдымының Шілікті аңғарында және [[Оңтүстік Алтай]] тауларында Бұктырма өзенінің жағалауында шоғырланған. Шығыс Қазақстанның тастары мол таулы аудандарында обалардың көбінің тас үйінділері бар ([[Берел]], [[Катон]], Күрті, [[Майәмір]]). Жоғарғы [[Ертіс]] өңірі аңғарларында обалар малтатас араласқан топырақтан үйілген, ал жерлеу құрылыстарына әрқашан дерлік, кейде алыстан әкелінген тас пайдаланылған ([[Құлажорға]], [[Баты]], [[Шілікті]], [[Усть-Бұқтырма]]). Ортаңғы Ертістің Құлынды даласына іргелес жазық аудандарында обалар топырақтан үйілген (Жолқүдық, Чернореченск, Ертіс, Боброво, Леонтьевка).
Шығыс Қазақстаннын пайдалы қазбалары қола дәуірінде ғана емес, ертедегі темір ғасырында да игерілген. [[Кенді Алтай]]дың полиметалл белдеуінде 850-ге жуық кеніштер мен кен орындары бар. Олардың көпшілігі кезінде ертедегі, «керемет» кен орындарының іздері бойынша ашылған. Оларда мыс, қалайы, алтын өндірілген. Мұнда металлургия мен мал шаруашылығы ежелгі кәсіпшіліктің жетекші салалары болды.
[[Шығыс Қазақстан]]ның ежелгі халқы б. з. б. VII - IV ғасырларда [[Қазақстан]] аумағын мекен еткен көптеген тайпаларды біріктірген сақ тайпалары одағына кірді. Орталық Қазақстанның және Жетісудың туыстас тайпаларымен материалдық мәдениеті жағынан көптеген ұқсастықтары болғанымен, олар этникалық жағынан біртектес емес еді. Шығыс аудандардағы таулы жерлерді мекендеушілер көршілес алтай тайпаларының этникалық-мәдени ықпалын қабылдады.
Зайсан ойдымының далалық аудандарының ескерткіштері Жетісу ескерткіштеріне неғұрлым жақын болды, бұл археологиялык деректерден басқа палеоантропологиялық материалдармен де дәлелденеді. Солтүстік Қазақстан мәдениетімен тығыз байланыста болтан павлодарлық Ертіс өңірі тұрғындарының мәдениеті Батыс Сібірдің орманды дала мәдениетіне, атап айтқанда, Сарғат мәдениеті деп аталатын көшпелі угор тайпаларының мәдениетіне бейім болды.
[[Шығыс Қазақстан]] аумағын мекендеген тайпалардың өздерін қалай атағаны бізге дейін жеткен жоқ және бұл мәселе осы кезге дейін шешілмей қалып отыр. Тарихи әдебиетте [[Солтүстік Қазақстан]] және [[Шығыс Қазақстан]]ның таулы белдеуіне көбіне аты аңызға айналған аримаспылар тайпаларын орналастырады. Мұндай оқшаулауға антик авторларының аримаспылар жерінде ірі-ірі алтын кеніштері бар деген деректері негізге алынады, ал бұл кеніштер дегенде [[Степняк]] қаласының маңайы мен [[Қалба]] жотасындағы ертедегі алтын өндіру орталықтары айтылған деп болжанады.&lt;ref&gt;«Қазақстан тарихы» (көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық. 1-том. — Алматы: Атамұра, 2010.—59 ISBN 978-601-282-026-3&lt;/ref&gt; 
Шығыс Қазақстанның оңтүстік, далалық аудандары сақтардың есімдерімен байланыстырылады. Шығыс Қазақстан тұрғындарының этникалық айырмашылықтарын әсірелемеу керек. Бұлар жақын туыс тайпалар тобы болған.  Ғылымда олардың материалдық мәдениетінің ең басты үш кезеңі болып көрсетіледі, олар: б. з. б. VII—VI ғасырлардағы майәмір, V-IV ғасырлардағы берел, III—I ғасырлардағы құлажорға кезеңдері.

==Майәмір кезеңі (б. з. б. VII—VI ғғ.)==

Майәмір кезеңі [[Нарым]] өзенінің жоғарғы ағысындағы Майәмір даласындағы обалы қорымның аты бойынша белгіленген.
Таулы Алтайдың қарапайым майәмір обаларының көбінесе іргесін белдеулей қоршаған аласа тас үйінділері болды. Қабір лакаттары тікбұрышты етіп қазылды, олардың қабырғалары ағашпен шегенделді және бір қабат бөренелермен жабылды.
Майәмір ескерткіштерінен жиегі шығыңқы және дөңгелегінің ортасында тұзагы бар қола айналардың, сыртқы ілмешектері өте кішкене үзеңгі тәріздес қола ауыздығы бар жүгендердің ертеректегі түрлерінің, үш тесікті немесе ортаңғы тесігінің орнына ілмешегі бар айшықтардың өте мол жиынтығы табылды. Майәмір заманының қолданбалы өнеріне көбінесе атылғалы тұрған жыртқыштың, жүріп келе жатқан немесе жүруге ыңғайланған жануарлардың бейнесі тән.
Жерлеу ғұрпы мен зат кешенінің біршама тұрақтылықы Шығыс Қазақстанда б. з. б. VII—VI ғасырларда-ақ, ертедегі темір заманы мәдениетінің негізі қалыптасқанын керсетеді.
[[Бұқтырма (өзен)|Бұқтырма]] өзенінің жоғарғы ағысында Күртінің салаларынан неғұрлым ертедегі ескерткіштер табылды. Олар жер бетінен шығыңқы, үлкен қойтастардан қаланған шеңберлер түрінде көрінеді. Шеңбердің ішіндегі онша терең емес шұңқырды көмкере ірі тастарды қазақатар сопақша етіп қаластырған. Осындай екі қаламаға адамдар басы солтүстік-батысқа қаратылып, сол жақ қырынан бүктетіле жатқызылып жерленген. Жерлеу ғұрпы бойынша Күрті ескерткіштері шалқасынан жатқызып, аяқ-қолын созып жерлейтін майәмір салтынан өзгеше болып келеді.
Қабірлерді сопақша етіп ірі тастармен қоршап қалау да майәмір салтына тән емес. Күрті қорымындағы бүктетілдіріп жерлеу дәстүрі — ертеректегі Андронов мәдениетінің қалдығы. Өліктің аяқ жағына тастан арнайы салынған жанама құрылыс ішіне атты жерлеу де айырмашылықты айқын аңғартады. Аттың жақ сүйектерінің екі жағынан «ауыздықтаулы» күйінде ертеректегі жобамен жасалған екі мүйіз айшық табылды. Металдан жасалған ауыздықтардың болмауы Күрті молаларын ертедегі мал өсірушілердің тұрмысында қайыс ауыздықты, «ауыздықсыз» деп аталатын жүгендердің болған заманына қатысты деуге мүмкіндік береді. Осы сияқты ескерткіштер б. з. б. IX—VIII ғасырларға, майәмір ескерткіштерінің алдындағы Қазақстанның ежелгі көшпелілер мәдениетінің өте ертеректегі кезеңіне жатады. Мүндай ескерткіш түрлері ШығысҚазақстанның далалық аудандарынанда табылған.
Жаугершілікте мінілген ат пен иесін жеке-жеке жерлеу ғұрпы ертедегі мал өсірушілер тарихының тек өте ежелгі кезеңіне ғана тән, кейінірек ол кездеспейді. [[Майәмір]] кезеңінің аяқ кезінде ғана алғаш рет жалпы лақатқа иесін атымен қоса жерлеу пайда болады.

==[[Құлажорға кезеңі]] (б. з. б. Ill—I ғасырлар) == 	

Б. з. б. III ғасырға таман Шығыс Қазақстанның археологиялық ескерткіштерінің түрлері мен құрылымы өз сипатын өзгертті. Тарбағатай мен Ертістің жоғарғы бойы аралығындағы далаларда құлажорғалық үлгідегі деп аталатын жерлеу кұрылыстары таралады.
Тас жәшіктер қырынан көміліп, үстін тақтатастармен жапқан төрт және одан да көбірек кашалмаған көлемді тақтатастардан құрастырылган. Өліктерді шалқасынан, созылған күйінде, басын батыска не шығысқа кара¬тып жерлеген. Тек бірнеше жағдайларда ғана оң жақ қырынан бүрістіріп жерленгендер кездесті.
[[Құлажорға]] үлгісіндегі ескерткіштердің заттары кешенінің арасында ең көбі қыш ыдыстар болды. Қыш ыдыстар аласа жұмыр мойынды жатаған құмыралар, кіреңке тәрізді көзелер, ілмек сияқты сабы бар дөңгелек түпті, бүйірлі және аласа текшелер түрінде болып келеді. Жетісуда таралған қола қазандарына ұқсайтын тік және көлденең құлақтары бар қыш қазандарының едәуір сирек түрлері де кездесті. Тікбүрышты астауша, тік және кесе сияқты, кейде тұтқасы болатын тостақандар түріндегі ағаш ыдыстар Жетісу мен Солтүстік Қырғызстан ыдыстарына жақын. Ағаш ыдыстарының сыртын көбінесе қызыл бояумен бояған. Қыш көзелер де көбіне осындай бояумен боялады (Қүлажорға, Баты, Катон, Зевакино). Негізінен құмыралар мен көзелердің түрлері Шығыс Қазақстан мал өсірушілерінің мәдениеті үшін дәстүрлі болып табылады, ал олардың шыгу тегі пазырық үлгісіндегі ескерткіштерден айқын көрінеді, ал басқа біреулері, мысалы, текшелер Қазақстаннын оңтүстік-шығысынан альшғаны айқын аңғарылады.
Құлажорға мәдениетің жасаушылар Жетісудың ежелгі тұрғындарына туыстас жергілікті этникалық топ болған. Этникалық-мәдени байланыстары бірнеше бағыттардан: қыш және ағаш ыдыстардың түрлерінен басқа, тізбектеле орналасқан молалар топографиясының ұқсастығынан, үйінділердің құрылымы мен бейнесінен, жерленгендегі ендікке бағдарлануынан, молаға қой етінің мүшесін (көбінесе, жамбас жағын) қою салтынан байқалады.
Ақырында, жерленгендердің сүйектеріне талдау жасаудың көрсетіп отырғанындай, Шығыс Қазақстан далалары мен Жетісу тұрғындарының антропологиялық тұрпаты да ұқсас. Оның негізі аздаған монголоидтік қоспасы бар еуропеоидтік тұрпатта болды, ортаазиялык өзенаралық түрге ауысатын аңцроновтық түрдің белгілері басым келеді. Қола бұйымдарының құрамынан да ғажайып ұқсастық анықталып отыр.
Қазақстан аумағының шығысы мен оңтүстік-шығысының этникалық және мәдени жағынан жақын болуына саяси жағдай да себепші болды. Б. з. б. IV—III ғасырларда Жетісуда мемлекеттіліктің қалыптасу және көршілес аумақгарға, атап айтқанда, солтүстік-шығыска ыкпалдыңтаралу үрдісі жүріп жатгы.
Ғұндардың (гундардың) мемлекетгік бірлестігі сол кезде өзара қырқысулар мен халық көтерілістерінен әлсіреген Қытай империясымен күрес жүргізеді. Ғұн одағынын ықпал өрісі орасан зор аумақты - Байкалдан Енисейдің жоғарғы бойына дейінгі аралықты және Шығыс Түркістанды қамтыды. Ірі саяси оқиғалар кытай деректемелерінде көрініс таппай калған жоқ, оларда Орталық Азияның көптеген тайпаларының орналасуы туралы мәліметгер пайда болады. Мәселен, б. з. б. II—I ғасырлардағы саяси жағдайды бейнелейтін ертедегі тарихи қарталардын бірінде (Дзинь-Дань-Хуан-юй, 1-шыгарылым, 1-карта) Тарбағатай мен Ертістің жоғарғы ағысына у-ге (у- цзе) тайпасы орналастырылған. Оның орналасу ареалы Құлажорға үлгісіндегі ескерткіштер тараған аумаққа сәйкес келеді. У-ге б. з. б. Ill—I ғасырлардағы Шығыс Қазақстанның далалық бөлігінің халқы болуы да мүмкін.

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

—Досик 23:24, 2012 ж. қаңтардың 21 (ALMT)

[[Санат:Тарих]]</text>
      <sha1>gqz1mpzwvsiwgdj8t1s1u448lnayeo3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061311</id>
      <parentid>3061310</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T07:15:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DariaUrinbasarova21nis</username>
        <id>117340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17998" xml:space="preserve">[[Сурет:Erte1.jpg|thumb|right|300px]]
[[Сурет:Erte2.jpg|thumb|right|300px]]
'''[[Ерте Темір дәуірі]]ңдегі Шығыс Қазақстан'''
Ертедегі темір дәуірі ескерткішінің едәуір бөлігі Шығыс Қазақстанның ең басты су артериясы — [[Ертіс]] өзенінің аңғарларына орналасқан. Оның сол жақ жағалауындағы обалы қорымдар [[Қалба]] жотасының солтүстік және оңтүстік баурайына шоғырланған, ал онаң әрі оңтүстік-батысқа [[Шыңғыстау]]ға және Тарбағатайдың батыс аудандарына дейін созылады. Өлкенің оңтүстігінде олар Зайсан ойдымында тараған. Шығыстағы таулы аудандарда обалар [[Нарым]], Бұқтырма өзендерінің жағалауларына және Бұқтырманың көптеген салаларына тарай орналасады да, Таулы [[Алтай]] аудандарының ескерткіштерімен ұштасып жатады.
«[[Патша» обалары]] деп аталатын ең үлкен обалар Зайсан ойдымының Шілікті аңғарында және [[Оңтүстік Алтай]] тауларында Бұктырма өзенінің жағалауында шоғырланған. Шығыс Қазақстанның тастары мол таулы аудандарында обалардың көбінің тас үйінділері бар ([[Берел]], [[Катон]], Күрті, [[Майәмір]]). Жоғарғы [[Ертіс]] өңірі аңғарларында обалар малтатас араласқан топырақтан үйілген, ал жерлеу құрылыстарына әрқашан дерлік, кейде алыстан әкелінген тас пайдаланылған ([[Құлажорға]], [[Баты]], [[Шілікті]], [[Усть-Бұқтырма]]). Ортаңғы Ертістің Құлынды даласына іргелес жазық аудандарында обалар топырақтан үйілген (Жолқүдық, Чернореченск, Ертіс, Боброво, Леонтьевка).
Шығыс Қазақстаннын пайдалы қазбалары қола дәуірінде ғана емес, ертедегі темір ғасырында да игерілген. [[Кенді Алтай]]дың полиметалл белдеуінде 850-ге жуық кеніштер мен кен орындары бар. Олардың көпшілігі кезінде ертедегі, «керемет» кен орындарының іздері бойынша ашылған. Оларда мыс, қалайы, алтын өндірілген. Мұнда металлургия мен мал шаруашылығы ежелгі кәсіпшіліктің жетекші салалары болды.
[[Шығыс Қазақстан]]ның ежелгі халқы б. з. б. VII - IV ғасырларда [[Қазақстан]] аумағын мекен еткен көптеген тайпаларды біріктірген сақ тайпалары одағына кірді. Орталық Қазақстанның және Жетісудың туыстас тайпаларымен материалдық мәдениеті жағынан көптеген ұқсастықтары болғанымен, олар этникалық жағынан біртектес емес еді. Шығыс аудандардағы таулы жерлерді мекендеушілер көршілес алтай тайпаларының этникалық-мәдени ықпалын қабылдады.
Зайсан ойдымының далалық аудандарының ескерткіштері Жетісу ескерткіштеріне неғұрлым жақын болды, бұл археологиялык деректерден басқа палеоантропологиялық материалдармен де дәлелденеді. Солтүстік Қазақстан мәдениетімен тығыз байланыста болтан павлодарлық Ертіс өңірі тұрғындарының мәдениеті Батыс Сібірдің орманды дала мәдениетіне, атап айтқанда, Сарғат мәдениеті деп аталатын көшпелі угор тайпаларының мәдениетіне бейім болды.
[[Шығыс Қазақстан]] аумағын мекендеген тайпалардың өздерін қалай атағаны бізге дейін жеткен жоқ және бұл мәселе осы кезге дейін шешілмей қалып отыр. Тарихи әдебиетте [[Солтүстік Қазақстан]] және [[Шығыс Қазақстан]]ның таулы белдеуіне көбіне аты аңызға айналған аримаспылар тайпаларын орналастырады. Мұндай оқшаулауға антик авторларының аримаспылар жерінде ірі-ірі алтын кеніштері бар деген деректері негізге алынады, ал бұл кеніштер дегенде [[Степняк]] қаласының маңайы мен [[Қалба]] жотасындағы ертедегі алтын өндіру орталықтары айтылған деп болжанады.&lt;ref&gt;«Қазақстан тарихы» (көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық. 1-том. — Алматы: Атамұра, 2010.—59 ISBN 978-601-282-026-3&lt;/ref&gt; 
Шығыс Қазақстанның оңтүстік, далалық аудандары сақтардың есімдерімен байланыстырылады. Шығыс Қазақстан тұрғындарының этникалық айырмашылықтарын әсірелемеу керек. Бұлар жақын туыс тайпалар тобы болған.  Ғылымда олардың материалдық мәдениетінің ең басты үш кезеңі болып көрсетіледі, олар: б. з. б. VII—VI ғасырлардағы майәмір, V-IV ғасырлардағы берел, III—I ғасырлардағы құлажорға кезеңдері.

==Майәмір кезеңі (б. з. б. VII—VI ғғ.)==

Майәмір кезеңі [[Нарым]] өзенінің жоғарғы ағысындағы Майәмір даласындағы обалы қорымның аты бойынша белгіленген.
Таулы Алтайдың қарапайым майәмір обаларының көбінесе іргесін белдеулей қоршаған аласа тас үйінділері болды. Қабір лакаттары тікбұрышты етіп қазылды, олардың қабырғалары ағашпен шегенделді және бір қабат бөренелермен жабылды.
Майәмір ескерткіштерінен жиегі шығыңқы және дөңгелегінің ортасында тұзагы бар қола айналардың, сыртқы ілмешектері өте кішкене үзеңгі тәріздес қола ауыздығы бар жүгендердің ертеректегі түрлерінің, үш тесікті немесе ортаңғы тесігінің орнына ілмешегі бар айшықтардың өте мол жиынтығы табылды. Майәмір заманының қолданбалы өнеріне көбінесе атылғалы тұрған жыртқыштың, жүріп келе жатқан немесе жүруге ыңғайланған жануарлардың бейнесі тән.
Жерлеу ғұрпы мен зат кешенінің біршама тұрақтылықы Шығыс Қазақстанда б. з. б. VII—VI ғасырларда-ақ, ертедегі темір заманы мәдениетінің негізі қалыптасқанын керсетеді.
[[Бұқтырма (өзен)|Бұқтырма]] өзенінің жоғарғы ағысында Күртінің салаларынан неғұрлым ертедегі ескерткіштер табылды. Олар жер бетінен шығыңқы, үлкен қойтастардан қаланған шеңберлер түрінде көрінеді. Шеңбердің ішіндегі онша терең емес шұңқырды көмкере ірі тастарды қазақатар сопақша етіп қаластырған. Осындай екі қаламаға адамдар басы солтүстік-батысқа қаратылып, сол жақ қырынан бүктетіле жатқызылып жерленген. Жерлеу ғұрпы бойынша Күрті ескерткіштері шалқасынан жатқызып, аяқ-қолын созып жерлейтін майәмір салтынан өзгеше болып келеді.
Қабірлерді сопақша етіп ірі тастармен қоршап қалау да майәмір салтына тән емес. Күрті қорымындағы бүктетілдіріп жерлеу дәстүрі — ертеректегі Андронов мәдениетінің қалдығы. Өліктің аяқ жағына тастан арнайы салынған жанама құрылыс ішіне атты жерлеу де айырмашылықты айқын аңғартады. Аттың жақ сүйектерінің екі жағынан «ауыздықтаулы» күйінде ертеректегі жобамен жасалған екі мүйіз айшық табылды. Металдан жасалған ауыздықтардың болмауы Күрті молаларын ертедегі мал өсірушілердің тұрмысында қайыс ауыздықты, «ауыздықсыз» деп аталатын жүгендердің болған заманына қатысты деуге мүмкіндік береді. Осы сияқты ескерткіштер б. з. б. IX—VIII ғасырларға, майәмір ескерткіштерінің алдындағы Қазақстанның ежелгі көшпелілер мәдениетінің өте ертеректегі кезеңіне жатады. Мүндай ескерткіш түрлері ШығысҚазақстанның далалық аудандарынанда табылған.
Жаугершілікте мінілген ат пен иесін жеке-жеке жерлеу ғұрпы ертедегі мал өсірушілер тарихының тек өте ежелгі кезеңіне ғана тән, кейінірек ол кездеспейді. [[Майәмір]] кезеңінің аяқ кезінде ғана алғаш рет жалпы лақатқа иесін атымен қоса жерлеу пайда болады.

==[[Құлажорға кезеңі]] (б. з. б. Ill—I ғасырлар) == 	

Б. з. б. III ғасырға таман Шығыс Қазақстанның археологиялық ескерткіштерінің түрлері мен құрылымы өз сипатын өзгертті. Тарбағатай мен Ертістің жоғарғы бойы аралығындағы далаларда құлажорғалық үлгідегі деп аталатын жерлеу кұрылыстары таралады.
Тас жәшіктер қырынан көміліп, үстін тақтатастармен жапқан төрт және одан да көбірек қашалмаған көлемді тақтатастардан құрастырылған. Өліктерді шалқасынан, созылған күйінде, басын батысқа не шығысқа қаратып жерлеген. Тек бірнеше жағдайларда ғана оң жақ қырынан бүрістіріп жерленгендер кездесті.
[[Құлажорға]] үлгісіндегі ескерткіштердің заттары кешенінің арасында ең көбі қыш ыдыстар болды. Қыш ыдыстар аласа жұмыр мойынды жатаған құмыралар, кіреңке тәрізді көзелер, ілмек сияқты сабы бар дөңгелек түпті, бүйірлі және аласа текшелер түрінде болып келеді. Жетісуда таралған қола қазандарына ұқсайтын тік және көлденең құлақтары бар қыш қазандарының едәуір сирек түрлері де кездесті. Тікбүрышты астауша, тік және кесе сияқты, кейде тұтқасы болатын тостақандар түріндегі ағаш ыдыстар Жетісу мен Солтүстік Қырғызстан ыдыстарына жақын. Ағаш ыдыстарының сыртын көбінесе қызыл бояумен бояған. Қыш көзелер де көбіне осындай бояумен боялады (Қүлажорға, Баты, Катон, Зевакино). Негізінен құмыралар мен көзелердің түрлері Шығыс Қазақстан мал өсірушілерінің мәдениеті үшін дәстүрлі болып табылады, ал олардың шыгу тегі пазырық үлгісіндегі ескерткіштерден айқын көрінеді, ал басқа біреулері, мысалы, текшелер Қазақстаннын оңтүстік-шығысынан альшғаны айқын аңғарылады.
Құлажорға мәдениетің жасаушылар Жетісудың ежелгі тұрғындарына туыстас жергілікті этникалық топ болған. Этникалық-мәдени байланыстары бірнеше бағыттардан: қыш және ағаш ыдыстардың түрлерінен басқа, тізбектеле орналасқан молалар топографиясының ұқсастығынан, үйінділердің құрылымы мен бейнесінен, жерленгендегі ендікке бағдарлануынан, молаға қой етінің мүшесін (көбінесе, жамбас жағын) қою салтынан байқалады.
Ақырында, жерленгендердің сүйектеріне талдау жасаудың көрсетіп отырғанындай, Шығыс Қазақстан далалары мен Жетісу тұрғындарының антропологиялық тұрпаты да ұқсас. Оның негізі аздаған монголоидтік қоспасы бар еуропеоидтік тұрпатта болды, ортаазиялык өзенаралық түрге ауысатын аңцроновтық түрдің белгілері басым келеді. Қола бұйымдарының құрамынан да ғажайып ұқсастық анықталып отыр.
Қазақстан аумағының шығысы мен оңтүстік-шығысының этникалық және мәдени жағынан жақын болуына саяси жағдай да себепші болды. Б. з. б. IV—III ғасырларда Жетісуда мемлекеттіліктің қалыптасу және көршілес аумақгарға, атап айтқанда, солтүстік-шығыска ыкпалдыңтаралу үрдісі жүріп жатгы.
Ғұндардың (гундардың) мемлекетгік бірлестігі сол кезде өзара қырқысулар мен халық көтерілістерінен әлсіреген Қытай империясымен күрес жүргізеді. Ғұн одағынын ықпал өрісі орасан зор аумақты - Байкалдан Енисейдің жоғарғы бойына дейінгі аралықты және Шығыс Түркістанды қамтыды. Ірі саяси оқиғалар кытай деректемелерінде көрініс таппай калған жоқ, оларда Орталық Азияның көптеген тайпаларының орналасуы туралы мәліметгер пайда болады. Мәселен, б. з. б. II—I ғасырлардағы саяси жағдайды бейнелейтін ертедегі тарихи қарталардын бірінде (Дзинь-Дань-Хуан-юй, 1-шыгарылым, 1-карта) Тарбағатай мен Ертістің жоғарғы ағысына у-ге (у- цзе) тайпасы орналастырылған. Оның орналасу ареалы Құлажорға үлгісіндегі ескерткіштер тараған аумаққа сәйкес келеді. У-ге б. з. б. Ill—I ғасырлардағы Шығыс Қазақстанның далалық бөлігінің халқы болуы да мүмкін.

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

—Досик 23:24, 2012 ж. қаңтардың 21 (ALMT)

[[Санат:Тарих]]</text>
      <sha1>pcz5e2lq1f9fwb3ys21eyqrsuclh2xi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061312</id>
      <parentid>3061311</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T07:16:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DariaUrinbasarova21nis</username>
        <id>117340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17998" xml:space="preserve">[[Сурет:Erte1.jpg|thumb|right|300px]]
[[Сурет:Erte2.jpg|thumb|right|300px]]
'''[[Ерте Темір дәуірі]]ңдегі Шығыс Қазақстан'''
Ертедегі темір дәуірі ескерткішінің едәуір бөлігі Шығыс Қазақстанның ең басты су артериясы — [[Ертіс]] өзенінің аңғарларына орналасқан. Оның сол жақ жағалауындағы обалы қорымдар [[Қалба]] жотасының солтүстік және оңтүстік баурайына шоғырланған, ал онаң әрі оңтүстік-батысқа [[Шыңғыстау]]ға және Тарбағатайдың батыс аудандарына дейін созылады. Өлкенің оңтүстігінде олар Зайсан ойдымында тараған. Шығыстағы таулы аудандарда обалар [[Нарым]], Бұқтырма өзендерінің жағалауларына және Бұқтырманың көптеген салаларына тарай орналасады да, Таулы [[Алтай]] аудандарының ескерткіштерімен ұштасып жатады.
«[[Патша» обалары]] деп аталатын ең үлкен обалар Зайсан ойдымының Шілікті аңғарында және [[Оңтүстік Алтай]] тауларында Бұктырма өзенінің жағалауында шоғырланған. Шығыс Қазақстанның тастары мол таулы аудандарында обалардың көбінің тас үйінділері бар ([[Берел]], [[Катон]], Күрті, [[Майәмір]]). Жоғарғы [[Ертіс]] өңірі аңғарларында обалар малтатас араласқан топырақтан үйілген, ал жерлеу құрылыстарына әрқашан дерлік, кейде алыстан әкелінген тас пайдаланылған ([[Құлажорға]], [[Баты]], [[Шілікті]], [[Усть-Бұқтырма]]). Ортаңғы Ертістің Құлынды даласына іргелес жазық аудандарында обалар топырақтан үйілген (Жолқүдық, Чернореченск, Ертіс, Боброво, Леонтьевка).
Шығыс Қазақстаннын пайдалы қазбалары қола дәуірінде ғана емес, ертедегі темір ғасырында да игерілген. [[Кенді Алтай]]дың полиметалл белдеуінде 850-ге жуық кеніштер мен кен орындары бар. Олардың көпшілігі кезінде ертедегі, «керемет» кен орындарының іздері бойынша ашылған. Оларда мыс, қалайы, алтын өндірілген. Мұнда металлургия мен мал шаруашылығы ежелгі кәсіпшіліктің жетекші салалары болды.
[[Шығыс Қазақстан]]ның ежелгі халқы б. з. б. VII - IV ғасырларда [[Қазақстан]] аумағын мекен еткен көптеген тайпаларды біріктірген сақ тайпалары одағына кірді. Орталық Қазақстанның және Жетісудың туыстас тайпаларымен материалдық мәдениеті жағынан көптеген ұқсастықтары болғанымен, олар этникалық жағынан біртектес емес еді. Шығыс аудандардағы таулы жерлерді мекендеушілер көршілес алтай тайпаларының этникалық-мәдени ықпалын қабылдады.
Зайсан ойдымының далалық аудандарының ескерткіштері Жетісу ескерткіштеріне неғұрлым жақын болды, бұл археологиялык деректерден басқа палеоантропологиялық материалдармен де дәлелденеді. Солтүстік Қазақстан мәдениетімен тығыз байланыста болтан павлодарлық Ертіс өңірі тұрғындарының мәдениеті Батыс Сібірдің орманды дала мәдениетіне, атап айтқанда, Сарғат мәдениеті деп аталатын көшпелі угор тайпаларының мәдениетіне бейім болды.
[[Шығыс Қазақстан]] аумағын мекендеген тайпалардың өздерін қалай атағаны бізге дейін жеткен жоқ және бұл мәселе осы кезге дейін шешілмей қалып отыр. Тарихи әдебиетте [[Солтүстік Қазақстан]] және [[Шығыс Қазақстан]]ның таулы белдеуіне көбіне аты аңызға айналған аримаспылар тайпаларын орналастырады. Мұндай оқшаулауға антик авторларының аримаспылар жерінде ірі-ірі алтын кеніштері бар деген деректері негізге алынады, ал бұл кеніштер дегенде [[Степняк]] қаласының маңайы мен [[Қалба]] жотасындағы ертедегі алтын өндіру орталықтары айтылған деп болжанады.&lt;ref&gt;«Қазақстан тарихы» (көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық. 1-том. — Алматы: Атамұра, 2010.—59 ISBN 978-601-282-026-3&lt;/ref&gt; 
Шығыс Қазақстанның оңтүстік, далалық аудандары сақтардың есімдерімен байланыстырылады. Шығыс Қазақстан тұрғындарының этникалық айырмашылықтарын әсірелемеу керек. Бұлар жақын туыс тайпалар тобы болған.  Ғылымда олардың материалдық мәдениетінің ең басты үш кезеңі болып көрсетіледі, олар: б. з. б. VII—VI ғасырлардағы майәмір, V-IV ғасырлардағы берел, III—I ғасырлардағы құлажорға кезеңдері.

==Майәмір кезеңі (б. з. б. VII—VI ғғ.)==

Майәмір кезеңі [[Нарым]] өзенінің жоғарғы ағысындағы Майәмір даласындағы обалы қорымның аты бойынша белгіленген.
Таулы Алтайдың қарапайым майәмір обаларының көбінесе іргесін белдеулей қоршаған аласа тас үйінділері болды. Қабір лакаттары тікбұрышты етіп қазылды, олардың қабырғалары ағашпен шегенделді және бір қабат бөренелермен жабылды.
Майәмір ескерткіштерінен жиегі шығыңқы және дөңгелегінің ортасында тұзагы бар қола айналардың, сыртқы ілмешектері өте кішкене үзеңгі тәріздес қола ауыздығы бар жүгендердің ертеректегі түрлерінің, үш тесікті немесе ортаңғы тесігінің орнына ілмешегі бар айшықтардың өте мол жиынтығы табылды. Майәмір заманының қолданбалы өнеріне көбінесе атылғалы тұрған жыртқыштың, жүріп келе жатқан немесе жүруге ыңғайланған жануарлардың бейнесі тән.
Жерлеу ғұрпы мен зат кешенінің біршама тұрақтылықы Шығыс Қазақстанда б. з. б. VII—VI ғасырларда-ақ, ертедегі темір заманы мәдениетінің негізі қалыптасқанын керсетеді.
[[Бұқтырма (өзен)|Бұқтырма]] өзенінің жоғарғы ағысында Күртінің салаларынан неғұрлым ертедегі ескерткіштер табылды. Олар жер бетінен шығыңқы, үлкен қойтастардан қаланған шеңберлер түрінде көрінеді. Шеңбердің ішіндегі онша терең емес шұңқырды көмкере ірі тастарды қазақатар сопақша етіп қаластырған. Осындай екі қаламаға адамдар басы солтүстік-батысқа қаратылып, сол жақ қырынан бүктетіле жатқызылып жерленген. Жерлеу ғұрпы бойынша Күрті ескерткіштері шалқасынан жатқызып, аяқ-қолын созып жерлейтін майәмір салтынан өзгеше болып келеді.
Қабірлерді сопақша етіп ірі тастармен қоршап қалау да майәмір салтына тән емес. Күрті қорымындағы бүктетілдіріп жерлеу дәстүрі — ертеректегі Андронов мәдениетінің қалдығы. Өліктің аяқ жағына тастан арнайы салынған жанама құрылыс ішіне атты жерлеу де айырмашылықты айқын аңғартады. Аттың жақ сүйектерінің екі жағынан «ауыздықтаулы» күйінде ертеректегі жобамен жасалған екі мүйіз айшық табылды. Металдан жасалған ауыздықтардың болмауы Күрті молаларын ертедегі мал өсірушілердің тұрмысында қайыс ауыздықты, «ауыздықсыз» деп аталатын жүгендердің болған заманына қатысты деуге мүмкіндік береді. Осы сияқты ескерткіштер б. з. б. IX—VIII ғасырларға, майәмір ескерткіштерінің алдындағы Қазақстанның ежелгі көшпелілер мәдениетінің өте ертеректегі кезеңіне жатады. Мүндай ескерткіш түрлері ШығысҚазақстанның далалық аудандарынанда табылған.
Жаугершілікте мінілген ат пен иесін жеке-жеке жерлеу ғұрпы ертедегі мал өсірушілер тарихының тек өте ежелгі кезеңіне ғана тән, кейінірек ол кездеспейді. [[Майәмір]] кезеңінің аяқ кезінде ғана алғаш рет жалпы лақатқа иесін атымен қоса жерлеу пайда болады.

==[[Құлажорға кезеңі]] (б. з. б. Ill—I ғасырлар) == 	

Б. з. б. III ғасырға таман Шығыс Қазақстанның археологиялық ескерткіштерінің түрлері мен құрылымы өз сипатын өзгертті. Тарбағатай мен Ертістің жоғарғы бойы аралығындағы далаларда құлажорғалық үлгідегі деп аталатын жерлеу кұрылыстары таралады.
Тас жәшіктер қырынан көміліп, үстін тақтатастармен жапқан төрт және одан да көбірек қашалмаған көлемді тақтатастардан құрастырылған. Өліктерді шалқасынан, созылған күйінде, басын батысқа не шығысқа қаратып жерлеген. Тек бірнеше жағдайларда ғана оң жақ қырынан бүрістіріп жерленгендер кездесті.
[[Құлажорға]] үлгісіндегі ескерткіштердің заттары кешенінің арасында ең көбі қыш ыдыстар болды. Қыш ыдыстар аласа жұмыр мойынды жатаған құмыралар, кіреңке тәрізді көзелер, ілмек сияқты сабы бар дөңгелек түпті, бүйірлі және аласа текшелер түрінде болып келеді. Жетісуда таралған қола қазандарына ұқсайтын тік және көлденең құлақтары бар қыш қазандарының едәуір сирек түрлері де кездесті. Тікбұрышты астауша, тік және кесе сияқты, кейде тұтқасы болатын тостақандар түріндегі ағаш ыдыстар Жетісу мен Солтүстік Қырғызстан ыдыстарына жақын. Ағаш ыдыстарының сыртын көбінесе қызыл бояумен бояған. Қыш көзелер де көбіне осындай бояумен боялады (Құлажорға, Баты, Катон, Зевакино). Негізінен құмыралар мен көзелердің түрлері Шығыс Қазақстан мал өсірушілерінің мәдениеті үшін дәстүрлі болып табылады, ал олардың шығу тегі пазырық үлгісіндегі ескерткіштерден айқын көрінеді, ал басқа біреулері, мысалы, текшелер Қазақстаннын оңтүстік-шығысынан алынғаны айқын аңғарылады.
Құлажорға мәдениетің жасаушылар Жетісудың ежелгі тұрғындарына туыстас жергілікті этникалық топ болған. Этникалық-мәдени байланыстары бірнеше бағыттардан: қыш және ағаш ыдыстардың түрлерінен басқа, тізбектеле орналасқан молалар топографиясының ұқсастығынан, үйінділердің құрылымы мен бейнесінен, жерленгендегі ендікке бағдарлануынан, молаға қой етінің мүшесін (көбінесе, жамбас жағын) қою салтынан байқалады.
Ақырында, жерленгендердің сүйектеріне талдау жасаудың көрсетіп отырғанындай, Шығыс Қазақстан далалары мен Жетісу тұрғындарының антропологиялық тұрпаты да ұқсас. Оның негізі аздаған монголоидтік қоспасы бар еуропеоидтік тұрпатта болды, ортаазиялык өзенаралық түрге ауысатын аңцроновтық түрдің белгілері басым келеді. Қола бұйымдарының құрамынан да ғажайып ұқсастық анықталып отыр.
Қазақстан аумағының шығысы мен оңтүстік-шығысының этникалық және мәдени жағынан жақын болуына саяси жағдай да себепші болды. Б. з. б. IV—III ғасырларда Жетісуда мемлекеттіліктің қалыптасу және көршілес аумақгарға, атап айтқанда, солтүстік-шығыска ыкпалдыңтаралу үрдісі жүріп жатгы.
Ғұндардың (гундардың) мемлекетгік бірлестігі сол кезде өзара қырқысулар мен халық көтерілістерінен әлсіреген Қытай империясымен күрес жүргізеді. Ғұн одағынын ықпал өрісі орасан зор аумақты - Байкалдан Енисейдің жоғарғы бойына дейінгі аралықты және Шығыс Түркістанды қамтыды. Ірі саяси оқиғалар кытай деректемелерінде көрініс таппай калған жоқ, оларда Орталық Азияның көптеген тайпаларының орналасуы туралы мәліметгер пайда болады. Мәселен, б. з. б. II—I ғасырлардағы саяси жағдайды бейнелейтін ертедегі тарихи қарталардын бірінде (Дзинь-Дань-Хуан-юй, 1-шыгарылым, 1-карта) Тарбағатай мен Ертістің жоғарғы ағысына у-ге (у- цзе) тайпасы орналастырылған. Оның орналасу ареалы Құлажорға үлгісіндегі ескерткіштер тараған аумаққа сәйкес келеді. У-ге б. з. б. Ill—I ғасырлардағы Шығыс Қазақстанның далалық бөлігінің халқы болуы да мүмкін.

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

—Досик 23:24, 2012 ж. қаңтардың 21 (ALMT)

[[Санат:Тарих]]</text>
      <sha1>il0lmvvw5de4yvzwhu48j9off4eje5u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061313</id>
      <parentid>3061312</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T07:17:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DariaUrinbasarova21nis</username>
        <id>117340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17998" xml:space="preserve">[[Сурет:Erte1.jpg|thumb|right|300px]]
[[Сурет:Erte2.jpg|thumb|right|300px]]
'''[[Ерте Темір дәуірі]]ңдегі Шығыс Қазақстан'''
Ертедегі темір дәуірі ескерткішінің едәуір бөлігі Шығыс Қазақстанның ең басты су артериясы — [[Ертіс]] өзенінің аңғарларына орналасқан. Оның сол жақ жағалауындағы обалы қорымдар [[Қалба]] жотасының солтүстік және оңтүстік баурайына шоғырланған, ал онаң әрі оңтүстік-батысқа [[Шыңғыстау]]ға және Тарбағатайдың батыс аудандарына дейін созылады. Өлкенің оңтүстігінде олар Зайсан ойдымында тараған. Шығыстағы таулы аудандарда обалар [[Нарым]], Бұқтырма өзендерінің жағалауларына және Бұқтырманың көптеген салаларына тарай орналасады да, Таулы [[Алтай]] аудандарының ескерткіштерімен ұштасып жатады.
«[[Патша» обалары]] деп аталатын ең үлкен обалар Зайсан ойдымының Шілікті аңғарында және [[Оңтүстік Алтай]] тауларында Бұктырма өзенінің жағалауында шоғырланған. Шығыс Қазақстанның тастары мол таулы аудандарында обалардың көбінің тас үйінділері бар ([[Берел]], [[Катон]], Күрті, [[Майәмір]]). Жоғарғы [[Ертіс]] өңірі аңғарларында обалар малтатас араласқан топырақтан үйілген, ал жерлеу құрылыстарына әрқашан дерлік, кейде алыстан әкелінген тас пайдаланылған ([[Құлажорға]], [[Баты]], [[Шілікті]], [[Усть-Бұқтырма]]). Ортаңғы Ертістің Құлынды даласына іргелес жазық аудандарында обалар топырақтан үйілген (Жолқүдық, Чернореченск, Ертіс, Боброво, Леонтьевка).
Шығыс Қазақстаннын пайдалы қазбалары қола дәуірінде ғана емес, ертедегі темір ғасырында да игерілген. [[Кенді Алтай]]дың полиметалл белдеуінде 850-ге жуық кеніштер мен кен орындары бар. Олардың көпшілігі кезінде ертедегі, «керемет» кен орындарының іздері бойынша ашылған. Оларда мыс, қалайы, алтын өндірілген. Мұнда металлургия мен мал шаруашылығы ежелгі кәсіпшіліктің жетекші салалары болды.
[[Шығыс Қазақстан]]ның ежелгі халқы б. з. б. VII - IV ғасырларда [[Қазақстан]] аумағын мекен еткен көптеген тайпаларды біріктірген сақ тайпалары одағына кірді. Орталық Қазақстанның және Жетісудың туыстас тайпаларымен материалдық мәдениеті жағынан көптеген ұқсастықтары болғанымен, олар этникалық жағынан біртектес емес еді. Шығыс аудандардағы таулы жерлерді мекендеушілер көршілес алтай тайпаларының этникалық-мәдени ықпалын қабылдады.
Зайсан ойдымының далалық аудандарының ескерткіштері Жетісу ескерткіштеріне неғұрлым жақын болды, бұл археологиялык деректерден басқа палеоантропологиялық материалдармен де дәлелденеді. Солтүстік Қазақстан мәдениетімен тығыз байланыста болтан павлодарлық Ертіс өңірі тұрғындарының мәдениеті Батыс Сібірдің орманды дала мәдениетіне, атап айтқанда, Сарғат мәдениеті деп аталатын көшпелі угор тайпаларының мәдениетіне бейім болды.
[[Шығыс Қазақстан]] аумағын мекендеген тайпалардың өздерін қалай атағаны бізге дейін жеткен жоқ және бұл мәселе осы кезге дейін шешілмей қалып отыр. Тарихи әдебиетте [[Солтүстік Қазақстан]] және [[Шығыс Қазақстан]]ның таулы белдеуіне көбіне аты аңызға айналған аримаспылар тайпаларын орналастырады. Мұндай оқшаулауға антик авторларының аримаспылар жерінде ірі-ірі алтын кеніштері бар деген деректері негізге алынады, ал бұл кеніштер дегенде [[Степняк]] қаласының маңайы мен [[Қалба]] жотасындағы ертедегі алтын өндіру орталықтары айтылған деп болжанады.&lt;ref&gt;«Қазақстан тарихы» (көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық. 1-том. — Алматы: Атамұра, 2010.—59 ISBN 978-601-282-026-3&lt;/ref&gt; 
Шығыс Қазақстанның оңтүстік, далалық аудандары сақтардың есімдерімен байланыстырылады. Шығыс Қазақстан тұрғындарының этникалық айырмашылықтарын әсірелемеу керек. Бұлар жақын туыс тайпалар тобы болған.  Ғылымда олардың материалдық мәдениетінің ең басты үш кезеңі болып көрсетіледі, олар: б. з. б. VII—VI ғасырлардағы майәмір, V-IV ғасырлардағы берел, III—I ғасырлардағы құлажорға кезеңдері.

==Майәмір кезеңі (б. з. б. VII—VI ғғ.)==

Майәмір кезеңі [[Нарым]] өзенінің жоғарғы ағысындағы Майәмір даласындағы обалы қорымның аты бойынша белгіленген.
Таулы Алтайдың қарапайым майәмір обаларының көбінесе іргесін белдеулей қоршаған аласа тас үйінділері болды. Қабір лакаттары тікбұрышты етіп қазылды, олардың қабырғалары ағашпен шегенделді және бір қабат бөренелермен жабылды.
Майәмір ескерткіштерінен жиегі шығыңқы және дөңгелегінің ортасында тұзагы бар қола айналардың, сыртқы ілмешектері өте кішкене үзеңгі тәріздес қола ауыздығы бар жүгендердің ертеректегі түрлерінің, үш тесікті немесе ортаңғы тесігінің орнына ілмешегі бар айшықтардың өте мол жиынтығы табылды. Майәмір заманының қолданбалы өнеріне көбінесе атылғалы тұрған жыртқыштың, жүріп келе жатқан немесе жүруге ыңғайланған жануарлардың бейнесі тән.
Жерлеу ғұрпы мен зат кешенінің біршама тұрақтылықы Шығыс Қазақстанда б. з. б. VII—VI ғасырларда-ақ, ертедегі темір заманы мәдениетінің негізі қалыптасқанын керсетеді.
[[Бұқтырма (өзен)|Бұқтырма]] өзенінің жоғарғы ағысында Күртінің салаларынан неғұрлым ертедегі ескерткіштер табылды. Олар жер бетінен шығыңқы, үлкен қойтастардан қаланған шеңберлер түрінде көрінеді. Шеңбердің ішіндегі онша терең емес шұңқырды көмкере ірі тастарды қазақатар сопақша етіп қаластырған. Осындай екі қаламаға адамдар басы солтүстік-батысқа қаратылып, сол жақ қырынан бүктетіле жатқызылып жерленген. Жерлеу ғұрпы бойынша Күрті ескерткіштері шалқасынан жатқызып, аяқ-қолын созып жерлейтін майәмір салтынан өзгеше болып келеді.
Қабірлерді сопақша етіп ірі тастармен қоршап қалау да майәмір салтына тән емес. Күрті қорымындағы бүктетілдіріп жерлеу дәстүрі — ертеректегі Андронов мәдениетінің қалдығы. Өліктің аяқ жағына тастан арнайы салынған жанама құрылыс ішіне атты жерлеу де айырмашылықты айқын аңғартады. Аттың жақ сүйектерінің екі жағынан «ауыздықтаулы» күйінде ертеректегі жобамен жасалған екі мүйіз айшық табылды. Металдан жасалған ауыздықтардың болмауы Күрті молаларын ертедегі мал өсірушілердің тұрмысында қайыс ауыздықты, «ауыздықсыз» деп аталатын жүгендердің болған заманына қатысты деуге мүмкіндік береді. Осы сияқты ескерткіштер б. з. б. IX—VIII ғасырларға, майәмір ескерткіштерінің алдындағы Қазақстанның ежелгі көшпелілер мәдениетінің өте ертеректегі кезеңіне жатады. Мүндай ескерткіш түрлері ШығысҚазақстанның далалық аудандарынанда табылған.
Жаугершілікте мінілген ат пен иесін жеке-жеке жерлеу ғұрпы ертедегі мал өсірушілер тарихының тек өте ежелгі кезеңіне ғана тән, кейінірек ол кездеспейді. [[Майәмір]] кезеңінің аяқ кезінде ғана алғаш рет жалпы лақатқа иесін атымен қоса жерлеу пайда болады.

==[[Құлажорға кезеңі]] (б. з. б. Ill—I ғасырлар) == 	

Б. з. б. III ғасырға таман Шығыс Қазақстанның археологиялық ескерткіштерінің түрлері мен құрылымы өз сипатын өзгертті. Тарбағатай мен Ертістің жоғарғы бойы аралығындағы далаларда құлажорғалық үлгідегі деп аталатын жерлеу кұрылыстары таралады.
Тас жәшіктер қырынан көміліп, үстін тақтатастармен жапқан төрт және одан да көбірек қашалмаған көлемді тақтатастардан құрастырылған. Өліктерді шалқасынан, созылған күйінде, басын батысқа не шығысқа қаратып жерлеген. Тек бірнеше жағдайларда ғана оң жақ қырынан бүрістіріп жерленгендер кездесті.
[[Құлажорға]] үлгісіндегі ескерткіштердің заттары кешенінің арасында ең көбі қыш ыдыстар болды. Қыш ыдыстар аласа жұмыр мойынды жатаған құмыралар, кіреңке тәрізді көзелер, ілмек сияқты сабы бар дөңгелек түпті, бүйірлі және аласа текшелер түрінде болып келеді. Жетісуда таралған қола қазандарына ұқсайтын тік және көлденең құлақтары бар қыш қазандарының едәуір сирек түрлері де кездесті. Тікбұрышты астауша, тік және кесе сияқты, кейде тұтқасы болатын тостақандар түріндегі ағаш ыдыстар Жетісу мен Солтүстік Қырғызстан ыдыстарына жақын. Ағаш ыдыстарының сыртын көбінесе қызыл бояумен бояған. Қыш көзелер де көбіне осындай бояумен боялады (Құлажорға, Баты, Катон, Зевакино). Негізінен құмыралар мен көзелердің түрлері Шығыс Қазақстан мал өсірушілерінің мәдениеті үшін дәстүрлі болып табылады, ал олардың шығу тегі пазырық үлгісіндегі ескерткіштерден айқын көрінеді, ал басқа біреулері, мысалы, текшелер Қазақстаннын оңтүстік-шығысынан алынғаны айқын аңғарылады.
Құлажорға мәдениетің жасаушылар Жетісудың ежелгі тұрғындарына туыстас жергілікті этникалық топ болған. Этникалық-мәдени байланыстары бірнеше бағыттардан: қыш және ағаш ыдыстардың түрлерінен басқа, тізбектеле орналасқан молалар топографиясының ұқсастығынан, үйінділердің құрылымы мен бейнесінен, жерленгендегі ендікке бағдарлануынан, молаға қой етінің мүшесін (көбінесе, жамбас жағын) қою салтынан байқалады.
Ақырында, жерленгендердің сүйектеріне талдау жасаудың көрсетіп отырғанындай, Шығыс Қазақстан далалары мен Жетісу тұрғындарының антропологиялық тұрпаты да ұқсас. Оның негізі аздаған монголоидтік қоспасы бар еуропеоидтік тұрпатта болды, ортаазиялық өзенаралық түрге ауысатын аңцроновтық түрдің белгілері басым келеді. Қола бұйымдарының құрамынан да ғажайып ұқсастық анықталып отыр.
Қазақстан аумағының шығысы мен оңтүстік-шығысының этникалық және мәдени жағынан жақын болуына саяси жағдай да себепші болды. Б. з. б. IV—III ғасырларда Жетісуда мемлекеттіліктің қалыптасу және көршілес аумақтарға, атап айтқанда, солтүстік-шығыска ыкпалдыңтаралу үрдісі жүріп жатты.
Ғұндардың (гундардың) мемлекетгік бірлестігі сол кезде өзара қырқысулар мен халық көтерілістерінен әлсіреген Қытай империясымен күрес жүргізеді. Ғұн одағынын ықпал өрісі орасан зор аумақты - Байкалдан Енисейдің жоғарғы бойына дейінгі аралықты және Шығыс Түркістанды қамтыды. Ірі саяси оқиғалар кытай деректемелерінде көрініс таппай калған жоқ, оларда Орталық Азияның көптеген тайпаларының орналасуы туралы мәліметгер пайда болады. Мәселен, б. з. б. II—I ғасырлардағы саяси жағдайды бейнелейтін ертедегі тарихи қарталардын бірінде (Дзинь-Дань-Хуан-юй, 1-шыгарылым, 1-карта) Тарбағатай мен Ертістің жоғарғы ағысына у-ге (у- цзе) тайпасы орналастырылған. Оның орналасу ареалы Құлажорға үлгісіндегі ескерткіштер тараған аумаққа сәйкес келеді. У-ге б. з. б. Ill—I ғасырлардағы Шығыс Қазақстанның далалық бөлігінің халқы болуы да мүмкін.

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

—Досик 23:24, 2012 ж. қаңтардың 21 (ALMT)

[[Санат:Тарих]]</text>
      <sha1>8rhx69kt6xtuut1335wwfw6n8rjhwnb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061314</id>
      <parentid>3061313</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T07:19:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DariaUrinbasarova21nis</username>
        <id>117340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>қателерді жөндедім</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17998" xml:space="preserve">[[Сурет:Erte1.jpg|thumb|right|300px]]
[[Сурет:Erte2.jpg|thumb|right|300px]]
'''[[Ерте Темір дәуірі]]ңдегі Шығыс Қазақстан'''
Ертедегі темір дәуірі ескерткішінің едәуір бөлігі Шығыс Қазақстанның ең басты су артериясы — [[Ертіс]] өзенінің аңғарларына орналасқан. Оның сол жақ жағалауындағы обалы қорымдар [[Қалба]] жотасының солтүстік және оңтүстік баурайына шоғырланған, ал онаң әрі оңтүстік-батысқа [[Шыңғыстау]]ға және Тарбағатайдың батыс аудандарына дейін созылады. Өлкенің оңтүстігінде олар Зайсан ойдымында тараған. Шығыстағы таулы аудандарда обалар [[Нарым]], Бұқтырма өзендерінің жағалауларына және Бұқтырманың көптеген салаларына тарай орналасады да, Таулы [[Алтай]] аудандарының ескерткіштерімен ұштасып жатады.
«[[Патша» обалары]] деп аталатын ең үлкен обалар Зайсан ойдымының Шілікті аңғарында және [[Оңтүстік Алтай]] тауларында Бұктырма өзенінің жағалауында шоғырланған. Шығыс Қазақстанның тастары мол таулы аудандарында обалардың көбінің тас үйінділері бар ([[Берел]], [[Катон]], Күрті, [[Майәмір]]). Жоғарғы [[Ертіс]] өңірі аңғарларында обалар малтатас араласқан топырақтан үйілген, ал жерлеу құрылыстарына әрқашан дерлік, кейде алыстан әкелінген тас пайдаланылған ([[Құлажорға]], [[Баты]], [[Шілікті]], [[Усть-Бұқтырма]]). Ортаңғы Ертістің Құлынды даласына іргелес жазық аудандарында обалар топырақтан үйілген (Жолқүдық, Чернореченск, Ертіс, Боброво, Леонтьевка).
Шығыс Қазақстаннын пайдалы қазбалары қола дәуірінде ғана емес, ертедегі темір ғасырында да игерілген. [[Кенді Алтай]]дың полиметалл белдеуінде 850-ге жуық кеніштер мен кен орындары бар. Олардың көпшілігі кезінде ертедегі, «керемет» кен орындарының іздері бойынша ашылған. Оларда мыс, қалайы, алтын өндірілген. Мұнда металлургия мен мал шаруашылығы ежелгі кәсіпшіліктің жетекші салалары болды.
[[Шығыс Қазақстан]]ның ежелгі халқы б. з. б. VII - IV ғасырларда [[Қазақстан]] аумағын мекен еткен көптеген тайпаларды біріктірген сақ тайпалары одағына кірді. Орталық Қазақстанның және Жетісудың туыстас тайпаларымен материалдық мәдениеті жағынан көптеген ұқсастықтары болғанымен, олар этникалық жағынан біртектес емес еді. Шығыс аудандардағы таулы жерлерді мекендеушілер көршілес алтай тайпаларының этникалық-мәдени ықпалын қабылдады.
Зайсан ойдымының далалық аудандарының ескерткіштері Жетісу ескерткіштеріне неғұрлым жақын болды, бұл археологиялык деректерден басқа палеоантропологиялық материалдармен де дәлелденеді. Солтүстік Қазақстан мәдениетімен тығыз байланыста болтан павлодарлық Ертіс өңірі тұрғындарының мәдениеті Батыс Сібірдің орманды дала мәдениетіне, атап айтқанда, Сарғат мәдениеті деп аталатын көшпелі угор тайпаларының мәдениетіне бейім болды.
[[Шығыс Қазақстан]] аумағын мекендеген тайпалардың өздерін қалай атағаны бізге дейін жеткен жоқ және бұл мәселе осы кезге дейін шешілмей қалып отыр. Тарихи әдебиетте [[Солтүстік Қазақстан]] және [[Шығыс Қазақстан]]ның таулы белдеуіне көбіне аты аңызға айналған аримаспылар тайпаларын орналастырады. Мұндай оқшаулауға антик авторларының аримаспылар жерінде ірі-ірі алтын кеніштері бар деген деректері негізге алынады, ал бұл кеніштер дегенде [[Степняк]] қаласының маңайы мен [[Қалба]] жотасындағы ертедегі алтын өндіру орталықтары айтылған деп болжанады.&lt;ref&gt;«Қазақстан тарихы» (көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық. 1-том. — Алматы: Атамұра, 2010.—59 ISBN 978-601-282-026-3&lt;/ref&gt; 
Шығыс Қазақстанның оңтүстік, далалық аудандары сақтардың есімдерімен байланыстырылады. Шығыс Қазақстан тұрғындарының этникалық айырмашылықтарын әсірелемеу керек. Бұлар жақын туыс тайпалар тобы болған.  Ғылымда олардың материалдық мәдениетінің ең басты үш кезеңі болып көрсетіледі, олар: б. з. б. VII—VI ғасырлардағы майәмір, V-IV ғасырлардағы берел, III—I ғасырлардағы құлажорға кезеңдері.

==Майәмір кезеңі (б. з. б. VII—VI ғғ.)==

Майәмір кезеңі [[Нарым]] өзенінің жоғарғы ағысындағы Майәмір даласындағы обалы қорымның аты бойынша белгіленген.
Таулы Алтайдың қарапайым майәмір обаларының көбінесе іргесін белдеулей қоршаған аласа тас үйінділері болды. Қабір лакаттары тікбұрышты етіп қазылды, олардың қабырғалары ағашпен шегенделді және бір қабат бөренелермен жабылды.
Майәмір ескерткіштерінен жиегі шығыңқы және дөңгелегінің ортасында тұзагы бар қола айналардың, сыртқы ілмешектері өте кішкене үзеңгі тәріздес қола ауыздығы бар жүгендердің ертеректегі түрлерінің, үш тесікті немесе ортаңғы тесігінің орнына ілмешегі бар айшықтардың өте мол жиынтығы табылды. Майәмір заманының қолданбалы өнеріне көбінесе атылғалы тұрған жыртқыштың, жүріп келе жатқан немесе жүруге ыңғайланған жануарлардың бейнесі тән.
Жерлеу ғұрпы мен зат кешенінің біршама тұрақтылықы Шығыс Қазақстанда б. з. б. VII—VI ғасырларда-ақ, ертедегі темір заманы мәдениетінің негізі қалыптасқанын керсетеді.
[[Бұқтырма (өзен)|Бұқтырма]] өзенінің жоғарғы ағысында Күртінің салаларынан неғұрлым ертедегі ескерткіштер табылды. Олар жер бетінен шығыңқы, үлкен қойтастардан қаланған шеңберлер түрінде көрінеді. Шеңбердің ішіндегі онша терең емес шұңқырды көмкере ірі тастарды қазақатар сопақша етіп қаластырған. Осындай екі қаламаға адамдар басы солтүстік-батысқа қаратылып, сол жақ қырынан бүктетіле жатқызылып жерленген. Жерлеу ғұрпы бойынша Күрті ескерткіштері шалқасынан жатқызып, аяқ-қолын созып жерлейтін майәмір салтынан өзгеше болып келеді.
Қабірлерді сопақша етіп ірі тастармен қоршап қалау да майәмір салтына тән емес. Күрті қорымындағы бүктетілдіріп жерлеу дәстүрі — ертеректегі Андронов мәдениетінің қалдығы. Өліктің аяқ жағына тастан арнайы салынған жанама құрылыс ішіне атты жерлеу де айырмашылықты айқын аңғартады. Аттың жақ сүйектерінің екі жағынан «ауыздықтаулы» күйінде ертеректегі жобамен жасалған екі мүйіз айшық табылды. Металдан жасалған ауыздықтардың болмауы Күрті молаларын ертедегі мал өсірушілердің тұрмысында қайыс ауыздықты, «ауыздықсыз» деп аталатын жүгендердің болған заманына қатысты деуге мүмкіндік береді. Осы сияқты ескерткіштер б. з. б. IX—VIII ғасырларға, майәмір ескерткіштерінің алдындағы Қазақстанның ежелгі көшпелілер мәдениетінің өте ертеректегі кезеңіне жатады. Мүндай ескерткіш түрлері ШығысҚазақстанның далалық аудандарынанда табылған.
Жаугершілікте мінілген ат пен иесін жеке-жеке жерлеу ғұрпы ертедегі мал өсірушілер тарихының тек өте ежелгі кезеңіне ғана тән, кейінірек ол кездеспейді. [[Майәмір]] кезеңінің аяқ кезінде ғана алғаш рет жалпы лақатқа иесін атымен қоса жерлеу пайда болады.

==[[Құлажорға кезеңі]] (б. з. б. Ill—I ғасырлар) == 	

Б. з. б. III ғасырға таман Шығыс Қазақстанның археологиялық ескерткіштерінің түрлері мен құрылымы өз сипатын өзгертті. Тарбағатай мен Ертістің жоғарғы бойы аралығындағы далаларда құлажорғалық үлгідегі деп аталатын жерлеу кұрылыстары таралады.
Тас жәшіктер қырынан көміліп, үстін тақтатастармен жапқан төрт және одан да көбірек қашалмаған көлемді тақтатастардан құрастырылған. Өліктерді шалқасынан, созылған күйінде, басын батысқа не шығысқа қаратып жерлеген. Тек бірнеше жағдайларда ғана оң жақ қырынан бүрістіріп жерленгендер кездесті.
[[Құлажорға]] үлгісіндегі ескерткіштердің заттары кешенінің арасында ең көбі қыш ыдыстар болды. Қыш ыдыстар аласа жұмыр мойынды жатаған құмыралар, кіреңке тәрізді көзелер, ілмек сияқты сабы бар дөңгелек түпті, бүйірлі және аласа текшелер түрінде болып келеді. Жетісуда таралған қола қазандарына ұқсайтын тік және көлденең құлақтары бар қыш қазандарының едәуір сирек түрлері де кездесті. Тікбұрышты астауша, тік және кесе сияқты, кейде тұтқасы болатын тостақандар түріндегі ағаш ыдыстар Жетісу мен Солтүстік Қырғызстан ыдыстарына жақын. Ағаш ыдыстарының сыртын көбінесе қызыл бояумен бояған. Қыш көзелер де көбіне осындай бояумен боялады (Құлажорға, Баты, Катон, Зевакино). Негізінен құмыралар мен көзелердің түрлері Шығыс Қазақстан мал өсірушілерінің мәдениеті үшін дәстүрлі болып табылады, ал олардың шығу тегі пазырық үлгісіндегі ескерткіштерден айқын көрінеді, ал басқа біреулері, мысалы, текшелер Қазақстаннын оңтүстік-шығысынан алынғаны айқын аңғарылады.
Құлажорға мәдениетің жасаушылар Жетісудың ежелгі тұрғындарына туыстас жергілікті этникалық топ болған. Этникалық-мәдени байланыстары бірнеше бағыттардан: қыш және ағаш ыдыстардың түрлерінен басқа, тізбектеле орналасқан молалар топографиясының ұқсастығынан, үйінділердің құрылымы мен бейнесінен, жерленгендегі ендікке бағдарлануынан, молаға қой етінің мүшесін (көбінесе, жамбас жағын) қою салтынан байқалады.
Ақырында, жерленгендердің сүйектеріне талдау жасаудың көрсетіп отырғанындай, Шығыс Қазақстан далалары мен Жетісу тұрғындарының антропологиялық тұрпаты да ұқсас. Оның негізі аздаған монголоидтік қоспасы бар еуропеоидтік тұрпатта болды, ортаазиялық өзенаралық түрге ауысатын аңцроновтық түрдің белгілері басым келеді. Қола бұйымдарының құрамынан да ғажайып ұқсастық анықталып отыр.
Қазақстан аумағының шығысы мен оңтүстік-шығысының этникалық және мәдени жағынан жақын болуына саяси жағдай да себепші болды. Б. з. б. IV—III ғасырларда Жетісуда мемлекеттіліктің қалыптасу және көршілес аумақтарға, атап айтқанда, солтүстік-шығыска ыкпалдыңтаралу үрдісі жүріп жатты.
Ғұндардың (гундардың) мемлекеттік бірлестігі сол кезде өзара қырқысулар мен халық көтерілістерінен әлсіреген Қытай империясымен күрес жүргізеді. Ғұн одағынын ықпал өрісі орасан зор аумақты - Байкалдан Енисейдің жоғарғы бойына дейінгі аралықты және Шығыс Түркістанды қамтыды. Ірі саяси оқиғалар Қытай деректемелерінде көрініс таппай қалған жоқ, оларда Орталық Азияның көптеген тайпаларының орналасуы туралы мәліметгер пайда болады. Мәселен, б. з. б. II—I ғасырлардағы саяси жағдайды бейнелейтін ертедегі тарихи карталардың бірінде (Дзинь-Дань-Хуан-юй, 1-шығарылым, 1-карта) Тарбағатай мен Ертістің жоғарғы ағысына у-ге (у- цзе) тайпасы орналастырылған. Оның орналасу ареалы Құлажорға үлгісіндегі ескерткіштер тараған аумаққа сәйкес келеді. У-ге б. з. б. Ill—I ғасырлардағы Шығыс Қазақстанның далалық бөлігінің халқы болуы да мүмкін.

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

—Досик 23:24, 2012 ж. қаңтардың 21 (ALMT)

[[Санат:Тарих]]</text>
      <sha1>fok9u42zcfg32aybe7w1q4u8qd4r30h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Баткен облысы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>192487</id>
    <revision>
      <id>3061234</id>
      <parentid>2948153</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T18:33:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5923" xml:space="preserve">{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1            = {{Түс|Қырғызстан}}
 |Қазақша атауы   = Баткен облысы
 |Шынайы атауы    = Баткен облусу
 |Елтаңба         = Batken obl coa.svg
 |Ту              = Batken obl flag.svg
 |Елтаңбаның ені  = 
 |Тудың ені       = 
 |Елтаңбаның аты  = 
 |Тудың аты       = 
 |Ел              = Қырғызстан
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region         = 
  |type           = 
  |деңгей         = 
  |CoordScale     =  
 |Әнұраны         = 
 |Статусы         = [[облыс]]
 |Кіреді          = 
 |Енеді           = 
 |Астанасы        = [[Баткен]]
 |Ірі қаласы      = 
 |Ірі қалалары    = 
 |Құрылды         = 1999
 |Таратылған уақыты      = 
 |Басшысы                = Арзыбек Бурканов
  |Басшының түрі         = губернатор
 |Басшысы2               = 
  |Басшының түрі2        = 
 |ЖІӨ                    = 
  |ЖІӨ жылы              = 
  |ЖІӨ бойынша орны              = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны  = 
 |Тілі                           =  
 |Тілдері                        = [[қырғыз тілі]], [[орыс тілі]]
 |Тұрғыны                        = 433,8 мың
  |Санақ жылы                    = 2010
  |Пайызы                        = 
  |Халық саны бойынша орны       = 
  |Тығыздығы                     = 25.2
  |Тығыздығы бойынша орны        = 
  |Ұлттық құрамы                 = [[қырғыздар]], [[өзбектер]], [[тәжіктер]], [[орыстар]]
  |Конфессионалдық құрамы        = 
 |Жер аумағы                     = 16,995
  |Жер аумағының пайызы          = 
  |Жер аумағы бойынша орны       = 
 |Максималды биіктігі            = 5880
 |Орташа биіктігі                = 
 |Минималды биіктігі             = 401
 |Ендік                          = 
 |Бойлық                         = 
 |Карта                          = KyrgyzstanBatken.svg
 |Карта ені                      = 200
 |Әкімшілік бірліктің картасы    = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені  = 
 |Уақыт белдеуі                  = 
 |Аббревиатура                   = 
 |ISO                            = KG-B
 |FIPS                           = 
 |Телефон коды                   = 
 |Пошта индекстері               = 
 |Интернет-үйшігі                = 
 |Автомобиль коды                = A
 |Сайты                          = 
 |Commons санаты                 = 
 |Түсініктемелер                 = 
}}
'''Баткен облысы''' ({{lang-ky|Баткен облусу}}) — [[Қырғызстан|Қырғызстан Республикасы]]ның оңтүстік-батыс бөлігінде орналасқан облыс. 1999 жылы қазанның 12 құрылған. Облыстың әкімшілік орталығы [[Баткен]] қаласы.

==Тарих==
1999 жылдың 13 қазанында [[Ош облысы]]нан [[Баткен ауданы|Баткен]], [[Қадамжай ауданы|Қадамжай]], [[Лейлек ауданы|Лейлек]] үш аудандарын, сондай-ақ [[Қызыл-Қия|Қызылқия]] облыстық бағыныстағы қала бөлу жолымен құрылды. Баткен ауылы жаңа облыстың әкімшілік орталығы болды&lt;ref&gt;[http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ky-kg/273?cl=ru- Закон Кыргызской Республики «Об образовании Баткенской области Кыргызской Республики» от 13 октября 1999 года № 110]&lt;/ref&gt;.

2000 жылдың 18 ақпанында Баткен қала мәртебесіне ие болды, ал 2008 жылдың 1 желтоқсанында ауданнан облыстық бағынысына ауыстырылды{{sfn|Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Книга III. Регион Кыргызстана. Баткенская область|2010|с=222}}.

2000 жылдың 18 ақпанында [[Сүлікті]] қаласы Лейлек ауданының құрамынан шығарылды, оған облыстық бағыныстағы қала мәртебесі берілді{{sfn|Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Книга III. Регион Кыргызстана. Баткенская область|2010|с=222}}.

==Әкімшілік бөлініс==
3 аудан:
*Баткен ауданы
*Қадамжай ауданы
*Лейлек ауданы&lt;br /&gt;
3 облысқа бағынатын қалалар:
*Баткен
*Қызыл-Кия
*Сүлікті

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
*[http://www.batken.gov.kg/ Баткен облысы ресми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090301034312/http://batken.gov.kg/ |date=2009-03-01 }}
*[http://www.welcome.kg/ru/kyrgyzstan/region/fretrr/ Облыс туралы мәлімет]{{ref-ru}}
{{бастама}}
{{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}}

[[Санат:Баткен облысы]]</text>
      <sha1>nujdatz8556uot3chzwl7hu40cdn9jp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061235</id>
      <parentid>3061234</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T18:34:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5925" xml:space="preserve">{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1            = {{Түс|Қырғызстан}}
 |Қазақша атауы   = Баткен облысы
 |Шынайы атауы    = Баткен облусу
 |Елтаңба         = Batken obl coa.svg
 |Ту              = Batken obl flag.svg
 |Елтаңбаның ені  = 
 |Тудың ені       = 
 |Елтаңбаның аты  = 
 |Тудың аты       = 
 |Ел              = Қырғызстан
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region         = 
  |type           = 
  |деңгей         = 
  |CoordScale     =  
 |Әнұраны         = 
 |Статусы         = [[облыс]]
 |Кіреді          = 
 |Енеді           = 
 |Астанасы        = [[Баткен]]
 |Ірі қаласы      = 
 |Ірі қалалары    = 
 |Құрылды         = 1999
 |Таратылған уақыты      = 
 |Басшысы                = Арзыбек Бурканов
  |Басшының түрі         = губернатор
 |Басшысы2               = 
  |Басшының түрі2        = 
 |ЖІӨ                    = 
  |ЖІӨ жылы              = 
  |ЖІӨ бойынша орны              = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны  = 
 |Тілі                           =  
 |Тілдері                        = [[қырғыз тілі]], [[орыс тілі]]
 |Тұрғыны                        = 433,8 мың
  |Санақ жылы                    = 2010
  |Пайызы                        = 
  |Халық саны бойынша орны       = 
  |Тығыздығы                     = 25.2
  |Тығыздығы бойынша орны        = 
  |Ұлттық құрамы                 = [[қырғыздар]], [[өзбектер]], [[тәжіктер]], [[орыстар]]
  |Конфессионалдық құрамы        = 
 |Жер аумағы                     = 16,995
  |Жер аумағының пайызы          = 
  |Жер аумағы бойынша орны       = 
 |Максималды биіктігі            = 5880
 |Орташа биіктігі                = 
 |Минималды биіктігі             = 401
 |Ендік                          = 
 |Бойлық                         = 
 |Карта                          = KyrgyzstanBatken.svg
 |Карта ені                      = 200
 |Әкімшілік бірліктің картасы    = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені  = 
 |Уақыт белдеуі                  = 
 |Аббревиатура                   = 
 |ISO                            = KG-B
 |FIPS                           = 
 |Телефон коды                   = 
 |Пошта индекстері               = 
 |Интернет-үйшігі                = 
 |Автомобиль коды                = A
 |Сайты                          = 
 |Commons санаты                 = 
 |Түсініктемелер                 = 
}}
'''Баткен облысы''' ({{lang-ky|Баткен облусу}}) — [[Қырғызстан|Қырғызстан Республикасы]]ның оңтүстік-батыс бөлігінде орналасқан облыс. 1999 жылы 12 қазанда құрылған. Облыстың әкімшілік орталығы — [[Баткен]] қаласы.

==Тарих==
1999 жылдың 13 қазанында [[Ош облысы]]нан [[Баткен ауданы|Баткен]], [[Қадамжай ауданы|Қадамжай]], [[Лейлек ауданы|Лейлек]] үш аудандарын, сондай-ақ [[Қызыл-Қия|Қызылқия]] облыстық бағыныстағы қала бөлу жолымен құрылды. Баткен ауылы жаңа облыстың әкімшілік орталығы болды&lt;ref&gt;[http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ky-kg/273?cl=ru- Закон Кыргызской Республики «Об образовании Баткенской области Кыргызской Республики» от 13 октября 1999 года № 110]&lt;/ref&gt;.

2000 жылдың 18 ақпанында Баткен қала мәртебесіне ие болды, ал 2008 жылдың 1 желтоқсанында ауданнан облыстық бағынысына ауыстырылды{{sfn|Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Книга III. Регион Кыргызстана. Баткенская область|2010|с=222}}.

2000 жылдың 18 ақпанында [[Сүлікті]] қаласы Лейлек ауданының құрамынан шығарылды, оған облыстық бағыныстағы қала мәртебесі берілді{{sfn|Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Книга III. Регион Кыргызстана. Баткенская область|2010|с=222}}.

==Әкімшілік бөлініс==
3 аудан:
*Баткен ауданы
*Қадамжай ауданы
*Лейлек ауданы&lt;br /&gt;
3 облысқа бағынатын қалалар:
*Баткен
*Қызыл-Кия
*Сүлікті

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
*[http://www.batken.gov.kg/ Баткен облысы ресми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090301034312/http://batken.gov.kg/ |date=2009-03-01 }}
*[http://www.welcome.kg/ru/kyrgyzstan/region/fretrr/ Облыс туралы мәлімет]{{ref-ru}}
{{бастама}}
{{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}}

[[Санат:Баткен облысы]]</text>
      <sha1>a4425ejiqossnk0utqdzjtylw1vdhdi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061236</id>
      <parentid>3061235</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T18:42:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Әкімшілік бөлініс */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6033" xml:space="preserve">{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1            = {{Түс|Қырғызстан}}
 |Қазақша атауы   = Баткен облысы
 |Шынайы атауы    = Баткен облусу
 |Елтаңба         = Batken obl coa.svg
 |Ту              = Batken obl flag.svg
 |Елтаңбаның ені  = 
 |Тудың ені       = 
 |Елтаңбаның аты  = 
 |Тудың аты       = 
 |Ел              = Қырғызстан
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region         = 
  |type           = 
  |деңгей         = 
  |CoordScale     =  
 |Әнұраны         = 
 |Статусы         = [[облыс]]
 |Кіреді          = 
 |Енеді           = 
 |Астанасы        = [[Баткен]]
 |Ірі қаласы      = 
 |Ірі қалалары    = 
 |Құрылды         = 1999
 |Таратылған уақыты      = 
 |Басшысы                = Арзыбек Бурканов
  |Басшының түрі         = губернатор
 |Басшысы2               = 
  |Басшының түрі2        = 
 |ЖІӨ                    = 
  |ЖІӨ жылы              = 
  |ЖІӨ бойынша орны              = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны  = 
 |Тілі                           =  
 |Тілдері                        = [[қырғыз тілі]], [[орыс тілі]]
 |Тұрғыны                        = 433,8 мың
  |Санақ жылы                    = 2010
  |Пайызы                        = 
  |Халық саны бойынша орны       = 
  |Тығыздығы                     = 25.2
  |Тығыздығы бойынша орны        = 
  |Ұлттық құрамы                 = [[қырғыздар]], [[өзбектер]], [[тәжіктер]], [[орыстар]]
  |Конфессионалдық құрамы        = 
 |Жер аумағы                     = 16,995
  |Жер аумағының пайызы          = 
  |Жер аумағы бойынша орны       = 
 |Максималды биіктігі            = 5880
 |Орташа биіктігі                = 
 |Минималды биіктігі             = 401
 |Ендік                          = 
 |Бойлық                         = 
 |Карта                          = KyrgyzstanBatken.svg
 |Карта ені                      = 200
 |Әкімшілік бірліктің картасы    = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені  = 
 |Уақыт белдеуі                  = 
 |Аббревиатура                   = 
 |ISO                            = KG-B
 |FIPS                           = 
 |Телефон коды                   = 
 |Пошта индекстері               = 
 |Интернет-үйшігі                = 
 |Автомобиль коды                = A
 |Сайты                          = 
 |Commons санаты                 = 
 |Түсініктемелер                 = 
}}
'''Баткен облысы''' ({{lang-ky|Баткен облусу}}) — [[Қырғызстан|Қырғызстан Республикасы]]ның оңтүстік-батыс бөлігінде орналасқан облыс. 1999 жылы 12 қазанда құрылған. Облыстың әкімшілік орталығы — [[Баткен]] қаласы.

==Тарих==
1999 жылдың 13 қазанында [[Ош облысы]]нан [[Баткен ауданы|Баткен]], [[Қадамжай ауданы|Қадамжай]], [[Лейлек ауданы|Лейлек]] үш аудандарын, сондай-ақ [[Қызыл-Қия|Қызылқия]] облыстық бағыныстағы қала бөлу жолымен құрылды. Баткен ауылы жаңа облыстың әкімшілік орталығы болды&lt;ref&gt;[http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ky-kg/273?cl=ru- Закон Кыргызской Республики «Об образовании Баткенской области Кыргызской Республики» от 13 октября 1999 года № 110]&lt;/ref&gt;.

2000 жылдың 18 ақпанында Баткен қала мәртебесіне ие болды, ал 2008 жылдың 1 желтоқсанында ауданнан облыстық бағынысына ауыстырылды{{sfn|Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Книга III. Регион Кыргызстана. Баткенская область|2010|с=222}}.

2000 жылдың 18 ақпанында [[Сүлікті]] қаласы Лейлек ауданының құрамынан шығарылды, оған облыстық бағыныстағы қала мәртебесі берілді{{sfn|Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Книга III. Регион Кыргызстана. Баткенская область|2010|с=222}}.

==Әкімшілік бөлініс==
3 аудан:
* [[Баткен ауданы]]
* [[Қадамжай ауданы]]
* [[Лейлек ауданы]]&lt;br /&gt;
3 облысқа бағынатын қалалар:
* [[Баткен]] қаласы
* [[Қызылқия (Қырғызстан)|Қызылқия]] қаласы
* [[Сүлікті]] қаласы

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
*[http://www.batken.gov.kg/ Баткен облысы ресми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090301034312/http://batken.gov.kg/ |date=2009-03-01 }}
*[http://www.welcome.kg/ru/kyrgyzstan/region/fretrr/ Облыс туралы мәлімет]{{ref-ru}}
{{бастама}}
{{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}}

[[Санат:Баткен облысы]]</text>
      <sha1>hkbzpm3iufi054efzyp2zn8oiuly2n0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бруно Алвеш</title>
    <ns>0</ns>
    <id>202133</id>
    <revision>
      <id>3061300</id>
      <parentid>2976581</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T06:10:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мықтыбек Оразтайұлы</username>
        <id>69223</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6104" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Бруну Алвеш
|толық аты =  Бруну Эдуарду Регуфи Алвеш
|лақап аты = ''Матерацци''&lt;ref name=&quot;reviews/7497&quot;&gt;[http://football.sport-express.ru/reviews/7497/page/1 Бруну Алвеш: «Ехать в Россию посоветую даже Криштиану Роналду»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100828114334/http://football.sport-express.ru/reviews/7497/page/1 |date=2010-08-28 }}&lt;/ref&gt;.
|сурет = BrunoAlves.jpg
|сурет ені = 230px
|атауы = 
|туған күні =27.11.1981
|туған жері = [[Порту]], [[Португалия]]
|азаматтығы = {{PRT}}
|бойы = 189 [[см]]&lt;ref name=&quot;Зенит ЛД&quot;&gt;{{cite web|url=http://fc-zenit.ru/main/team/zenit/players/1/13311.html|title=Бруну Алвеш. Игроки. «Зенит». Команда. Официальный сайт ФК «Зенит»|accessdate=2011-08-26|archiveurl=http://www.webcitation.org/66XgDqIup|archivedate=2012-03-30}}&lt;/ref&gt;
|салмағы =  83 [[кг]]&lt;ref name=&quot;Зенит ЛД&quot;/&gt;
|позиция = [[Қорғаушы]]
|қазіргі клуб = 
|номері = 3
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2001—2010| {{flagicon|Portugal}}  [[Порту (футбол клубы)|Порту]]|119 (14)
|2002—2003|{{аренда}}{{flagicon|Portugal}} [[Фаренсе]]|46 (3)
|2003—2004|{{аренда}}{{flagicon|Portugal}}  [[Витория (футбол клубы, Гимарайнш)|Витория]]|25&lt;ref&gt;Дұрыс варианты — 25, [http://www.foradejogo.net/player.php?player=198111270001  басқа мәлiметтер] — 26.&lt;/ref&gt; (1)
|2004—2005|{{аренда}}{{flagicon|Greece}} [[АЕК (футбол клубы, Афина)|АЕК]]|27 (0)
|2010—2013|{{ту|Ресей}} [[Зенит (футбол клубы, Санкт-Петербург)|Зенит (СПб)]]|72 (1)
|2013—2016|{{ту|Түркия}} [[Фенербахче (футбол клубы)|Фенербахче]]|75 (3)
|2016—2017|{{ту|Италия}} [[Кальяри (футбол клубы)|Кальяри]]|36 (1)
|2017—2018|{{ту|Шотландия}} [[Рейнджерс (футбол клубы)|Рейнджерс]]|20 (1)
|2018—|{{ту|Италия}} [[Парма Кальчо 1913|Парма]]|40 (4)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2004—2018|{{flagicon|Portugal}} [[Португалия Ұлттық футбол құрамасы|Португалия]]|96 (11)
}}
|ағымдағы клуб туралы мағлұматтарын жаңарту = 
|ағымдағы құрама туралы мағлұматтарын жаңарту = 
}}

'''Бруну Эдуарду Регуфи Алвеш'''&lt;ref&gt;Дұрыс варианты - '''Бру́ну А́лвиш'''.&lt;/ref&gt; ({{lang-pt|Bruno Eduardo Regufe Alves}}; [[27 қараша]] [[1981 жыл|1981]]&lt;ref&gt;https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/13121&lt;/ref&gt;, [[Порту]]&lt;ref&gt;[http://www.zerozerofootball.com/jogador.php?id=511 басқа мәлiметтер] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110506223124/http://www.zerozerofootball.com/jogador.php?id=511 |date=2011-05-06 }} — [[Повуа-де-Варзин]].&lt;/ref&gt;, [[Португалия]]) — [[португалия]]лық [[футбол]]шы,  [[Португалия Ұлттық футбол құрамасы|Португалия құрама командасы]]ның экс-қорғаушысы&lt;ref name=&quot;reviews/7497&quot;&gt;[http://football.sport-express.ru/reviews/7497/page/1 Бруну Алвеш: «Ехать в Россию посоветую даже Криштиану Роналду»]&lt;/ref&gt;. 2008, 2012, 2016 жылдары Еуропа чемпионатына, 2010, 2014, 2018 жылдары әлем чемпионатына, 2017 жылы Конфедерциялар кубогына қатысты.

2016 жылғы Еуропа чемпионы.

== Жетістіктері ==

=== Командалық ===
«Порту»

* Португалия чемпионы: 2005/06, 2006/07, 2007/08, 2008/09
* Португалия чемпионатының қола жүлдегері: 2009/10
* Португалия кубогы: 2005/06, 2008/09, 2009/10
* Португалия суперкубогы: 2006, 2009

АЕК

* Грекия чемпионатының қола жүлдегері: 2004/05

«Зенит»

* Ресей чемпионы: 2010, 2011/2012
* Ресей чемпионатының күміс жүлдегері: 2012/13
* Ресей суперкубогы: 2011

«Фенербахче»

* Түркия чемпионы: 2013/14
* Түркия суперкубогы: 2014

Португалия

* Еуропа чемпионы: 2016
* Конфедерациялар кубогының қола жүлдегері: 2017

== Дереккөздер ==
{{Дереккөздер}}&lt;references/&gt;

== Сілтемелер ==
{{commonscat|Bruno Alves}}
* [http://www.foradejogo.net/player.php?player=198111270001&amp;language=2 ForaDeJogo сайтындағы статистика]
* [http://www.portugoal.net/index.php/player-profiles/119-players-a-c/69-player-profile-bruno-alves PortuGOAL сайтындағы профиль] {{ref-en}}
* [http://fc-zenit.ru/main/team/zenit/players/13311.html «Зенит» ФК сайтындағы профиль] {{ref-ru}}

[[Санат:Португалия футболшылары]]
[[Санат:Португалия Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Порту ФК ойыншылары]]
[[Санат:Витория Гимарайнш ФК ойыншылары]]
[[Санат:АЕК Афина ФК ойыншылары]]
[[Санат:Зенит ФК ойыншылары]]
[[Санат:Фенербахче ФК ойыншылары]]
[[Санат:Кальяри ФК ойыншылары]]
[[Санат:Рейнджерс ФК ойыншылары]]
[[Санат:Футболдан Еуропа чемпиондары]]</text>
      <sha1>eeij2gw2lhbl7vwpdamzute59hd615b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қайыңды (Казталов ауданы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>263586</id>
    <revision>
      <id>3061103</id>
      <parentid>3049756</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T12:24:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4883" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Қайыңды
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  = 
   |lat_deg =50 |lat_min = 05|lat_sec = 15
   |lon_deg =48|lon_min = 51|lon_sec =34
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Батыс Қазақстан облысы
|кестедегі облыс         = Батыс Қазақстан облысы{{!}}Батыс Қазақстан
|ауданы                  = Казталов ауданы
|кестедегі аудан         = Казталов ауданы{{!}}Казталов 
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Қайыңды ауылдық округі (Батыс Қазақстан облысы){{!}}Қайыңды 
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =  1936   
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        = ''Берёзино''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                =1120
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}} 
{{мағына|Қайыңды}}
'''Қайыңды ''' — [[Батыс Қазақстан облысы]] [[Казталов ауданы]]ндағы ауыл, [[Қайыңды ауылдық округі (Батыс Қазақстан облысы)|Қайыңды ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Казталовка]] ауылынан солтүстікке қарай 65 км жерде, [[Үлкен Өзен (өзен)|Қараөзен]]нің сол жағалауындағы бетеге, боз және өр түрлі астық тұқымдас шөптесін өсімдіктер өскен шалғынды, шалғынды қоңыр және сортаң топырақты далалық белдемде орналасқан.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1478 адам (760 ер адам және 718 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1120 адамды (554 ер адам және 566 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Іргесі [[1936 жыл|1936]] жылы Ленин атындағы қой өсіру кеңшарын құруға байланысты қаланды. [[2000 жыл]]ға дейін ''Березин'' деп аталып келді. Оның негізінде [[1997 жыл]]дан Қайыңдыда және әкімшілік округтегі Ащысай ауылында 20 шаруа қожалығы жұмыс істейді.

== Инфрақұрылымы ==
Орта және бастауыш мектеп, дәрігерлік амбулатория, фельдшерлік пункт бар. Тұрғындары едлі мекендермен автомобиль жолы арқылы қатынасады.&lt;ref&gt;Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002 жыл. ISBN 9965-607-02-8&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Казталов ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Казталов ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Жайық казак әскерінің елді мекендері]]</text>
      <sha1>a8xudnlboc5w0e87yfkyfplph2bxgmg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Талқылау:Ешкітау (тау, Батыс Қазақстан облысы)</title>
    <ns>1</ns>
    <id>266575</id>
    <revision>
      <id>3061348</id>
      <parentid>1089404</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T09:08:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Салиха [[Талқылау:Ешкітау]] бетін [[Талқылау:Ешкітау (тау, Батыс Қазақстан облысы)]] бетіне жылжытты: Атауын өзгерту</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="98" xml:space="preserve">{{Қазақстан жобасының мақаласы|деңгейі=|маңыздылығы=}}</text>
      <sha1>7b4a4gnp600p6hvugjf7l8p5ds53yku</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>478754</id>
    <revision>
      <id>3061199</id>
      <parentid>2982411</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T17:03:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Облыстар мен республикалық бағынышты қалалары */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29376" xml:space="preserve">{{cleanup}}
'''[[Қырғызстан]]ның аумақтық-әкімшілік бөлінісі'''  3 деңгейден тұрады. Бірінші деңгейге 7 облыс және 2 республикалық маңызы бар қала кіреді. Облыстар 35 ауданға және 13 облыстық маңызы бар қалаларға бөлінген. Республикалық маңызы бар [[Бішкек]] қаласы 4 қалаішілік ауданға бөлінеді. Облыс аудандары ауылды (айылды) аймақтарға бөлінеді (ауылдық округ). Ауылды аймақтар ауылдарға бөлінеді ({{lang-ky|айыл}}).&lt;ref&gt;
{{кітап
 |авторы         = 
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      = Қырғызстан Республикасының әкімшілік-аймақтық және аймақтық бірліктерінің белгілеу мемлекеттік классасификаторы
 |шынайы атауы      = Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору
 |сілтеме        = http://www.stat.kg/stat.files/class.files/классификатор%20СОАТЕ.pdf
 |уикитека      = 
 |жауапты = 
 |басылым       = 
 |орны         = Бішкек
 |баспасы  = Қырғыстан Республикасының ұлттық статистика комитеті
 |жыл           = 2012
 |томы           = 
 |беттері      = 
 |барлық беті      = 88
 |сериясы         = 
 |isbn          = 
 |тиражы         = 
}}
&lt;/ref&gt;
&lt;div style=&quot;position: relative;&quot;&gt;
[[Image :Kyrgyzstan provinces map.png|600px|]]
{{Image label|x=0.10 |y=0.42 |scale=600|text=[[Баткен облысы]]}}
{{Image label|x=0.30 |y=0.26 |scale=600|text=[[Жалалабат облысы]]}}
{{Image label|x=0.29 |y=0.34 |scale=600|text=[[Ош]] қаласы}}
{{Image label|x=0.47 |y=0.10 |scale=600|text=[[Шу облысы]]}}
{{Image label|x=0.74 |y=0.15 |scale=600|text=[[Ыстықкөл облысы]]}}
{{Image label|x=0.55 |y=0.05 |scale=600|text=[[Бішкек]]}}
{{Image label|x=0.55 |y=0.23 |scale=600|text=[[Нарын облысы]]}}
{{Image label|x=0.35 |y=0.38 |scale=600|text=[[Ош облысы]]}}
{{Image label|x=0.26 |y=0.12 |scale=600|text=[[Талас облысы]]}}
&lt;/div&gt;
&lt;noinclude&gt;

== Бірінші деңгейдегі әкімшілік-аумақтық бірліктер ==
=== Облыстар мен республикалық бағынышты қалалары ===
{| class=&quot;standard&quot; border=&quot;1&quot;
!rowspan=&quot;2&quot;|№
!colspan=&quot;2&quot;|Облыс
!rowspan=&quot;2&quot;|Әкімшілік орталығы
!rowspan=&quot;2&quot;|Аудандар саны
!rowspan=&quot;2&quot;|Халқы (2011&lt;ref name=&quot;халқы&quot;&gt;{{cite web|url=http://212.42.101.124:1041/stat1.kg/images/stories/docs/Ejegodnik/Population/demo%20region%201%20.pdf|title=1 қаңтардағы тұрғылықты халық саны|publisher=Кыргызстан||accessdate=2012-03-31}}&lt;/ref&gt;),&lt;br /&gt;адам.
!rowspan=&quot;2&quot;|Ауданы,&lt;br /&gt;км²
!rowspan=&quot;2&quot;|Тығыздығы,&lt;br /&gt;ад./км²
|-
! Қазақша атауы
! Қырғызша атауы
|-
| colspan=10 align=center bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | Республикалық бағынышты қала
|-
| 1
| [[Бішкек]] қаласы
| Бишкек шаары
| 
| align=right| 4
| align=right| 859 800
| align=right| 170
| align=right| 5057,65
|-
| 2
| [[Ош]] қаласы
| Ош шаары
| 
| align=right| жоқ
| align=right| 255 800
| align=right| 18,5
| align=right| 13827,03
|-
| colspan=10 align=center bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | Облыстар  
|-
| 3
| [[Баткен облысы]]
| Баткен областы
| [[Баткен]]
| align=right| 3
| align=right| 441 100
| align=right| 17 000
| align=right| 25,95
|-
| 4
| [[Жалалабат облысы]]
| Жалал-Абад областы
| [[Жалалабат]]
| align=right| 8
| align=right| 1 036 700
| align=right| 33 700
| align=right| 30,76
|-
| 5
| [[Ыстықкөл облысы]]
| Ысык-Көл областы
| [[Қарақол]]
| align=right| 5
| align=right| 444 500
| align=right| 43 100
| align=right| 10,31
|-
| 6
| [[Нарын облысы]]
| Нарын областы
| [[Нарын (қала)|Нарын]]
| align=right| 5
| align=right| 262 100
| align=right| 45 200
| align=right| 5,80
|-
| 7
| [[Ош облысы]]
| Ош областы
| [[Ош]]
| align=right| 7
| align=right| 1 130 900
| align=right| 29 200
| align=right| 38,73
|-
| 8
| [[Талас облысы]]
| Талас областы
| [[Талас (қала)|Талас]]
| align=right| 4
| align=right| 231 800
| align=right| 11 400
| align=right| 20,33
|-
| 9
| [[Шу облысы]]
| Чүй областы
| [[Тоқмақ]]
| align=right| 8
| align=right| 814 900
| align=right| 20 200
| align=right| 40,34
|- style=&quot;background: #CCC;&quot;
| ||Барлығы||   ||  ||44||5 477 600||199 988,5||27,39
|-
|}

== Төменгі әкімшілік-аумақтық бірліктері ==

=== Баткен облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша &lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың.адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;
{{кітап
 |авторы         = 
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      =Қырғыстан Республикасының демографиялық жылнамасы 2006-2010 жж
 |шынайы атауы      = 
 |сілтеме        = http://212.42.101.124:1041/stat1.kg/images/stories/docs/tematika/demo/Demo%20publ.pdf
 |уикитека      = 
 |жауапты = 
 |басылым       = 
 |орны         = Бішкек
 |баспасы  = Қырғыстан Республикасының Ұлттық статистика комитеті 
 |жыл           = 2011
 |томы           = 
 |беттері      = 
 |барлық беті      = 346
 |сериясы         = 
 |isbn          = 
 |тиражы         = 
}}
&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері &lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;
{{кітап
 |авторы         = 
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      = Қырғыз Республикасының әкімшілік-аймақтық және аймақтық бірліктерінің белгілеу мемлекеттік классасификаторы
 |шынайы атауы      = Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору
 |сілтеме        = http://www.stat.kg/stat.files/class.files/классификатор%20СОАТЕ.pdf
 |уикитека      = 
 |жауапты = 
 |басылым       = 
 |орны         = Бішкек
 |баспасы  = Қырғыстан Республикасының ұлттық статистика комитеті
 |жыл           = 2012
 |томы           = 
 |беттері      = 
 |барлық беті      = 88
 |сериясы         = 
 |isbn          = 
 |тиражы         = 
}}
&lt;/ref&gt;.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Batken Raion.png|100px|center]] || [[Баткен ауданы]] || Баткен району || 71,0 || Ак-Сай а.а., Ак-Татыр а.а., Дары а.а., Кара-Бак а.а., Кара-Булака.а., Кыштут а.а., Самаркандек а.а., Сумбулин а.а., Суу-Башын а.а., Терт-Гюл а.а., Тогуз-Булак а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kadamjay Raion.png|100px|center]] || [[Қадамжай ауданы]] || Кадамжай району || 159,1 || ''[[Айдаркен]] қ.,  [[Қадамжай]] қ., [[Советский (Қырғызстан)|Советский]] қ. [[Шаубай]]'', Абсамат-Масалиев а.а., Ақ Тұрпақ а.а., Алғын а.а., Бірлік а.а., Котормоа.а., Қырғыз Қыстақ а.а., Майдан а.а., Марказ а.а., Орозбеков а.а., Уч-Коргон а.а., Халмион а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Leilek Raion.png|100px|center]] || [[Лейлек ауданы]] || Лейлек району || 118,4 || '''[[Исфана]] қ''', Ак-Суу а.а., Бешкент а.а., Жаны-Жер а.а., Катран а.а., Кулундин а.а., Лейлек а.а., Маргун а.а.
|-
|  ||[[Баткен]] қаласы || Баткен || 20,0 ||
|-
|  ||[[Қызыл-Қия]] қаласы || Кызылкыя || 44,4 ||
|-
|  ||[[Сүлікті]] қаласы || Сүлүктү || 20,9 || ''[[Восточный (Қырғызстан)|Восточный]] қтем''
|}

=== Жалалабат облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың.адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt;.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Aksy Raion.png|100px|center]] || [[Ақсы ауданы]] || Аксы району || 114,5 || '''[[Кербен (Қырғызстан)|Кербен]] '''қ, Авлетим а.а., Ак-Жол а.а., Ак-Суу а.а., Жаны-Жол а.а., Жерге-Тал а.а., Кара-Жыгач а.а., Кара-Суу а.а., Кашка-Суу а.а., Кызыл-Туу а.а., Мавлянов а.а., Назарлиев а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ala-Buka Raion.png|100px|center]] || [[Алабұқа ауданы]] || Ала-Бука району || 88,3 || Ак-Коргон а.а., Ак-Там а.а., Ала-Букин а.а., Кек-Серек а.а., Кек-Таш а.а., Оруктун а.а., Первомай а.а., Торогелди-Балтагулов а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Bazar-Korgon Raion.png|100px|center]] || [[Базарқорған ауданы]] || Базар-Коргон району || 145,0 || Акман а.а., Арстанбап а.а., Базар-Коргон а.а., Бешик-Жон а.а., Кенеш а.а., Кызыл-Ункюр а.а., Могол а.а., Сайдыкум а.а., Талдуу-Булак а.а.
Балтагулов а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Nooken Raion.png|100px|center]] || [[Наукен ауданы]] || Ноокен району || 118,3 || '''[[Кочкор-Ата]]''', Арал а.а., Бюргендин а.а., Достук а.а., Массын а.а., Момбеков а.а., Ноокат а.а., Сакалдин а.а., Шайдан а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Suzak Raion.png|100px|center]] || [[Созақ ауданы (Қырғызстан)|Созақ ауданы]] || Сузак району || 245,0 || '''[[Кок-Жангак]]'''қ, Багыш а.а., Барпын а.а., Кара-Алмин а.а., Кара-Дарыян а.а., Кегарт а.а., Курманбек а.а., Кыз-Кел а.а., Кызыл-Туу а.а., Ленин а.а., Сайпидин-Атабеков а.а., Сузак а.а., Таш-Булак а.а., Ырыс а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Toguz-Toro Raion.png|100px|center]] || [[Тоғыз-Тарау ауданы]] || Тогуз-Торо району || 22,3 || Атай а.а., Каргалык а.а., Кок-Ирим а.а., Сары-Булун а.а., Тогуз-Тороу а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Toktogul Raion.png|100px|center]] || [[Тоқтоғұл ауданы]] || Токтогул району || 87,6 || ''[[Токтогул]]'' қтем, Абды-Суеркулов а.а., Аралбаев а.а., Бел-Алдын а.а., Жаны-Жол а.а., Кетмень-Дебен а.а., Кызыл-Озгоруш а.а., Ничке-Сай а.а., Сары-Камыш а.а., Уч-Терек а.а., Чолпон-Ата а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Chatkal Raion.png|100px|center]] || [[Шатқал ауданы]] || Чаткал району || 22,8 || '' [[Сумсар]] қтем, [[Терек-Сай]] қтем'', Каныш-Кыян а.а., Чаткал а.а.
|-
| || [[Жалалабат]] қаласы || Жалалабат || 98,5 ||
|-
| || [[Қаракөл]] қаласы || Каракөл || 22,7 || ''[[Кетмен-Тебе]] қтем'' 
|-
| || [[Майлы-Су]] қаласы || Майлуу-Суу || 22,9 || ''[[Кек-Таш (кент)|Кек-Таш]]'' қтем
|-
| || [[Таш-Көмір]] қаласы || Ташкөмүр || 35,3 || ''[[Кызыл-Джар]] қтем, [[Шамалды-Сай]]'' қтем
|}

=== Ыстықкөл облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың.адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt;.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ak-Suu Raion.png|100px|center]] || [[Ақ-Су ауданы]] || Ак-Суу району || 63,9 || ''[[Жыргалан]] қтем'', Ак-Булун а.а., Ак-Чий а.а., Берю-Баш а.а., Кара-Жал а.а., Каракол а.а., Кереге-Таш а.а., Нововознесенов а.а., Октябр а.а., Отраднен а.а., Тепкен а.а., Теплоключен а.а., Челпек а.а., Энильчек а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Jeti-Ögüz Raion.png|100px|center]] || [[Жеті-Өгіз ауданы]] || Жети-Өгүз району || 82,5 || Ак-Дебен а.а., Ак-Шыйрак а.а., Алдашев а.а., Барскоон а.а., Даркан а.а., Жаргылчак а.а., Жети-Өгүз а.а., Кызыл-Суу а.а., Липен а.а., Оргочор а.а., Светлополян а.а., Тамгин а.а., Ырдык а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ysyk-Köl Raion.png|100px|center]] || [[Ыстықкөл ауданы]] || Ысык-Көл району || 76,0 || ''' [[Чолпон-Ата]] қ''', Абдрахманов а.а., Айыл а.а., Ананьев а.а., Бостерин а.а., Кара-Ой а.а., Кум-Бел а.а., Орюктин а.а., Семенов а.а., Тамчын а.а., Темиров а.а., Тору-Айгыр а.а., Чон-Сары-Ой а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Tong Raion.png|100px|center]] || [[Тоң ауданы]] || Тоң району || 49,4 || ''[[Каджи-Сай]] қтем'', Ак-Терек а.а., Болот-Мамбетов а.а., Кель-Терс а.а., Кек-Мойнок а.а., Күн-Чыгыш а.а., Терт-Кул а.а., Тон а.а., Улакол а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Tüp Raion.png|100px|center]] || [[Түп ауданы]] || Түп району || 59,2 || ''[[Ак-Булак]] қтем'', Ак-Булун а.а., Арал а.а., Иссык-Кел а.а., Карасаев а.а., Кутургин а.а., Михайлов а.а., Сан-Таш а.а., Сары-Булак а.а., Талды-Су а.а., Тогуз-Булак а.а., Түп а.а., Чон-Таш а.а.
|-
| || [[Балықшы (қала)|Балықшы]] қаласы || Балыкчы || 43,2 || ''[[Пристань-Пржевальск]] қтем''
|-
| || [[Қарақол]] қаласы || Каракол || 67,1 || ''[[Орто-Токой]] қтем''
|}

=== Нарын облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ak-Talaa Raion.png|100px|center]] || [[Ақ-Тала ауданы]] || Ак-Талаа району || 30,9 || Ак-Тал а.а., Ак-Чий а.а., Баетов а.а., Жаны-Талап а.а., Жерге-Тал а.а., Кара-Бүрге а.а., Кек-Жар а.а., Конорчок а.а., Кош-Дебен а.а., Кызыл-Белес а.а., Терек а.а., Тоголок-Молдо а.а., Угут а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan At-Bashy Raion.png|100px|center]] || [[Ат-Башы ауданы]] || Ат-Башы району || 49,5 || Ак-Жар а.а., Ак-Талин а.а., Ак-Мойын а.а., Ак-Муз а.а., Ат-Башын а.а., Ача-Каиндин а.а., Баш-Каиндин а.а., Казыбек а.а., Кара-Койын а.а., Кара-Суу а.а., Талды-Суу а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Jumgal Raion.png|100px|center]] || [[Жұмғал ауданы]] || Жумгал району || 40,8 || ''[[Мин-Куш]] қтем'', Байзаков а.а., Баш-Кууганды а.а., Жаны-Арык а.а., Жумгал а.а., Кабак а.а., Кек-Ой а.а., Куйручук а.а., Кызыл-Жылдыз а.а., Суйымбаев а.а., Тугол-Сай а.а., Чаек а.а., Чон-Добон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kochkor Raion.png|100px|center]] || [[Қошқар ауданы]] || Кочкор району || 58,8 || Ак-Кыян а.а., Кара-Суу а.а., Кок-Жар а.а., Кочкор а.а., Кош-Дебен а.а., Кум-Дебен а.а., Сары-Булак а.а., Семиз-Бел а.а., Сон-Кул а.а., Талаа-Булак а.а., Чолпон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Tyan'-Shan' Raion.png|100px|center]] || [[Нарын ауданы (Қырғызстан)|Нарын ауданы]] || Нарын району || 44,4 || ''[[Достук]] қтем'', Ак-Кудук а.а., Дебел а.а., Жан-Булак а.а., Жергетал а.а., Казан-Куйган а.а., Кара-Куджур а.а., Мын-Булак а.а., Он-Арчин а.а., Орток а.а., Сары-Ой а.а., Учкун а.а., Чет-Нура а.а., Эмгек-Талин а.а., Эмгекчил а.а.
|-
| || [[Нарын (қала)|Нарын]] қаласы || Нарын || 34,9 ||
|}

=== Ош облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Alay Raion.png|100px|center]] || [[Алай ауданы]] || Алай району || 73,3 || ''[[Сары-Таш]] қтем'', К. Белебаев атындағы Алай а а.а., Будалык а.а., Буйлелин а.а., Гулчин а.а., Жошолун а.а., Конур-Добон а.а., Кабылан-Кол а.а., Корул а.а., Ленин а.а., Сары-Могол а.а., Талды-Суу а.а., Уч-Дебен а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Aravan Raion.png|100px|center]] || [[Араван ауданы]] || Араван району || 107,4 || Алля-Анаров а.а., Керме-Тооский а.а., Мангыт а.а., Нурабад а.а., С.-Юсупов а.а., Тео-Мойын а.а., Тепе-Коргон а.а., Чек-Абад а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kara-Kulja Raion.png|100px|center]] || [[Қара-Құлжа ауданы]] || Кара-Кулжа району || 87,9 || Алайкуу а.а., Капчыгай а.а., Карагуз а.а., Кара-Кочкор а.а., Кара-Кулжа а.а., Кашка-Жол а.а., Кенеш а.а., Кызыл-Жар а.а., Ой-Тал а.а., Сары-Булак а.а., Чалма а.а., Ылай-Тал а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kara-Suu Raion.png|100px|center]] || [[Қарасу ауданы (Қырғызстан)|Қарасу ауданы]] || Кара-Суу району || 353,2 || '''[[Қарасу]] қ''', Ак-Таш а.а., Жаны-Арык а.а., Жоош а.а., Катта-Талдык а.а., Кашгар-Кыштак а.а., Кызыл-Кыштак а.а., Кызыл-Суу а.а., Мады а.а., Нариманов а.а., Отуз-Адыр а.а., Папа а.а., Сабай а.а., Сарай а.а., Сары-Колот а.а., Телейкен а.а., Шарык а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Nookat Raion.png|100px|center]] || [[Науқат ауданы]] || Ноокат району || 239,6 || '''[[Науқат]] қ''', ''[[Найман (ауыл)|Найман]] қтем'', Бел а.а., Гулстан а.а., Жаны-Науқат а.а., Токтомата Зулпуев атындағы а.а, Исанов а.а., Кара-Таш а.а., Кенеш а.а., Кок-Бел а.а., Кулатов а.а., Кызыл-Октябр а.а., Кыргыз-Аты а.а., Мирмахмудов а.а., Он-Эки-Бел а.а., Теелес а.а., Ынтымак а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Özgön Raion.png|100px|center]] || [[Өзген ауданы]] || Өзгөн району || 231,1 || '''[[Өзген]] қ''', Ак-Жар а.а., Алтын-Булак а.а., Баш-Дебен а.а., Ден-Булак а.а., Жалпак-Таш а.а., Жыланды а.а., Заргер а.а., Жазы а.а., Ийри-Суу а.а., Кара-Таш а.а., Кароол а.а., Келдюк а.а., Курбаш а.а., Кызыл-Октябрь а.а., Кызыл-Тоо а.а., Мырза-Акы а.а., Саламалы а.а., Терт-Кел а.а., Чангет а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Chong-Alay Raion.png|100px|center]] || [[Чоң Алай ауданы]] || Чоң Алай району || 25,4 || Жекенды а.а., Кашка-Суу а.а., Чон-Алай а.а.
|}

=== Талас облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Bakay-Ata Raion.png|100px|center]] || [[Бақай-Ата ауданы]] || Бакай-Ата району || 44,6 || Ак-Дебе а.а., Акназаров а.а., Боо-Терек а.а., Кен-Арал а.а., Ленинполь а.а., Мин-Булак а.а., Озгерюш а.а., Орос а.а., Шадыкан а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kara-Buura Raion.png|100px|center]] || [[Қара-Бура ауданы]] || Кара-Буура району || 58,5 || ''[[Маймак]] қтем'', Ак-Чий а.а., Аманбаев а.а., Бакайыр а.а., Бакыян а.а., Бейшекен а.а., Кара-Буура а.а., Кек-Сай а.а., Чолпонбай а.а., Шекер а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Manas Raion.png|100px|center]] || [[Манас ауданы]] || Манас району || 33,1 || Каинды а.а., Киргизия а.а., Май а.а., Покров а.а., Уч-Коргон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Talas Raion.png|100px|center]] || [[Талас ауданы (Қырғызстан)|Талас ауданы]] || Талас району || 59,7 || Айдаралиев а.а., Арала.а., Бекмолдоев а.а., Бердике Баатыр а.а., Жергетал а.а., Долон а.а., Калбин а.а., Кара-Суй а.а., Кок-Ой а.а., Кууганды а.а., Нуржанов а.а., Омуралиев а.а., Осмонкулов а.а.
|-
| || [[Талас (қала)|Талас]] қаласы || Талас || 33,1 ||
|}

=== Шу облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Alamüdün Raion.png|100px|center]] || [[Аламүдүн ауданы]] || Аламүдүн району || 149,9 || Ак-Дебен а.а., Ала-Арчы а.а., Аламудун а.а., Арашан а.а., Байтик а.а., Васильев а.а., Грозден а.а., Кара-Жыгач а.а., Кек-Жар а.а., Лебединов а.а., Ленин а.а., Маев а.а., Нижнеаларчин а.а., Октябрь а.а., Пригород а.а., Таш-Дебен а.а., Таш-Мойнок а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Jayyl Raion.png|100px|center]] || [[Жайыл ауданы]] || Жайыл району || 93,3 ||  '''[[Қарабалта]] қ''', Ак-Башат а.а., Жайыл а.а., Кара-Суу а.а., Красновосточный а.а., Кызыл-Дыйкан а.а., Полтав а.а., Сары-Булак а.а., Сары-Коо а.а., Соснов а.а., Степнинский а.а., Суусамыр а.а., Талды-Булак а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kemin Raion.png|100px|center]] || [[Кемин ауданы]] || Кемин району || 44,3 || ''[[Ак-Тюз]] қтем, [[Бордунский]] қтем, [[Кемин]] қтем, [[Орловка (Кемин ауданы)|Орловка]] қтем'', А.-Дуйшеевский а.а., Алмалы а.а., Боролдой а.а., Жаны-Алыш а.а., Ильичевский а.а., Кара-Булак а.а., Кек-Ойрок а.а., Кызыл-Октябрь а.а., Чон-Кемин а.а., Чым-Коргон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Moskva Raion.png|100px|center]] || [[Москва ауданы (Қырғызстан)|Москва ауданы]] || Москва району || 84,8 || Ак-Суу а.а., Александров а.а., Беш-Терек а.а., Беловод а.а., Первомай а.а., Петровский а.а., Предтеченский а.а., Садовский а.а., Сретенский а.а., Телек а.а., Целинный а.а., Чапаевский а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Panfilov Raion.png|100px|center]] || [[Панфилов ауданы (Қырғызстан)|Панфилов ауданы]] || Панфилов району || 41,8 || ''[[Каинды (Қырғызстан)|Каинды]] қтем'', Вознесеновский а.а., Курама а.а., Кюрпюлдек а.а., Ортоевский а.а., Фрунзе а.а., Чалдыбар а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Sokuluk Raion.png|100px|center]] || [[Соқұлық ауданы]] || Сокулук району || 159,7 || '''[[Шопоков (қала)|Шопоков]] қ''', Асылбаш а.а., Ат-Башын а.а., Военно-Антоновский а.а., Гавриловский а.а., Жаны-Жер а.а., Жаны-Пахты а.а., им. Кайназаровой а.а., им. Крупской а.а., Камышановский а.а., Кунтуу а.а., Кызыл-Туу а.а., Төменгішу а.а., Новопавловский а.а., Орок а.а., Первомайский а.а., Саз а.а., Сокулук а.а., Тош-Булак а.а., Фрунзе а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Chüy Raion.png|100px|center]] || [[Шу ауданы (Қырғызстан)|Шу ауданы]] || Чүй району || 47,7 || Ак-Бешим а.а., Буранин а.а., Ибраимов а.а., Искрин а.а., Кегетин а.а., Кош-Коргон а.а., Онбир-Жылгы а.а., Сайлык а.а., Чүй а.а., Шамшы а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ysyk-Ata Raion.png|100px|center]] || [[Ыстық-Ата ауданы]] || Ысык-Ата району || 133,0 ||  '''[[Қант (қала)|Қант]]''' қ, Ак-Кудук а.а., Бирдик а.а., Жээк а.а., Ивановский а.а., Интернациональный а.а., Ыстық-Ата а.а., Кен-Булу а.а., Кочкорбаев а.а., Краснореченский а.а., Логвиненковский а.а., Люксембургский а.а., Милянфанский а.а., Сын-Таш а.а., Новопокровский а.а., Нурманбет а.а., Туз а.а., Узун-Кыр а.а., Юрьевский а.а.
|-
| || [[Тоқмақ]] қаласы || Токмок || 53,7 ||
|}

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

[[Санат:Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі]]
[[Санат:Тізімдер]]</text>
      <sha1>gw9ucw23a8aztlx33jvf4vp57m4mdvy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061211</id>
      <parentid>3061199</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T17:17:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29369" xml:space="preserve">{{cleanup}}
'''[[Қырғызстан]]ның аумақтық-әкімшілік бөлінісі'''  3 деңгейден тұрады. Бірінші деңгейге 7 облыс және 2 республикалық маңызы бар қала кіреді. Облыстар 40 аудан және 12 облыстық маңызы бар қалаларға бөлінген. Республикалық маңызы бар [[Бішкек]] қаласы 4 қалаішілік ауданға бөлінеді. Облыс аудандары ауылдық аймақтарға ({{lang-ky|айыл аймагы}}) бөлінеді. Ауылдық аймақтар ауылдарға ({{lang-ky|айыл}}) бөлінеді.&lt;ref&gt;
{{кітап
 |авторы         = 
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      = Қырғызстан Республикасының әкімшілік-аймақтық және аймақтық бірліктерінің белгілеу мемлекеттік классасификаторы
 |шынайы атауы      = Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору
 |сілтеме        = http://www.stat.kg/stat.files/class.files/классификатор%20СОАТЕ.pdf
 |уикитека      = 
 |жауапты = 
 |басылым       = 
 |орны         = Бішкек
 |баспасы  = Қырғыстан Республикасының ұлттық статистика комитеті
 |жыл           = 2012
 |томы           = 
 |беттері      = 
 |барлық беті      = 88
 |сериясы         = 
 |isbn          = 
 |тиражы         = 
}}
&lt;/ref&gt;
&lt;div style=&quot;position: relative;&quot;&gt;
[[Image :Kyrgyzstan provinces map.png|600px|]]
{{Image label|x=0.10 |y=0.42 |scale=600|text=[[Баткен облысы]]}}
{{Image label|x=0.30 |y=0.26 |scale=600|text=[[Жалалабат облысы]]}}
{{Image label|x=0.29 |y=0.34 |scale=600|text=[[Ош]] қаласы}}
{{Image label|x=0.47 |y=0.10 |scale=600|text=[[Шу облысы]]}}
{{Image label|x=0.74 |y=0.15 |scale=600|text=[[Ыстықкөл облысы]]}}
{{Image label|x=0.55 |y=0.05 |scale=600|text=[[Бішкек]]}}
{{Image label|x=0.55 |y=0.23 |scale=600|text=[[Нарын облысы]]}}
{{Image label|x=0.35 |y=0.38 |scale=600|text=[[Ош облысы]]}}
{{Image label|x=0.26 |y=0.12 |scale=600|text=[[Талас облысы]]}}
&lt;/div&gt;
&lt;noinclude&gt;

== Бірінші деңгейдегі әкімшілік-аумақтық бірліктер ==
=== Облыстар мен республикалық бағынышты қалалары ===
{| class=&quot;standard&quot; border=&quot;1&quot;
!rowspan=&quot;2&quot;|№
!colspan=&quot;2&quot;|Облыс
!rowspan=&quot;2&quot;|Әкімшілік орталығы
!rowspan=&quot;2&quot;|Аудандар саны
!rowspan=&quot;2&quot;|Халқы (2011&lt;ref name=&quot;халқы&quot;&gt;{{cite web|url=http://212.42.101.124:1041/stat1.kg/images/stories/docs/Ejegodnik/Population/demo%20region%201%20.pdf|title=1 қаңтардағы тұрғылықты халық саны|publisher=Кыргызстан||accessdate=2012-03-31}}&lt;/ref&gt;),&lt;br /&gt;адам.
!rowspan=&quot;2&quot;|Ауданы,&lt;br /&gt;км²
!rowspan=&quot;2&quot;|Тығыздығы,&lt;br /&gt;ад./км²
|-
! Қазақша атауы
! Қырғызша атауы
|-
| colspan=10 align=center bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | Республикалық бағынышты қала
|-
| 1
| [[Бішкек]] қаласы
| Бишкек шаары
| 
| align=right| 4
| align=right| 859 800
| align=right| 170
| align=right| 5057,65
|-
| 2
| [[Ош]] қаласы
| Ош шаары
| 
| align=right| жоқ
| align=right| 255 800
| align=right| 18,5
| align=right| 13827,03
|-
| colspan=10 align=center bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | Облыстар  
|-
| 3
| [[Баткен облысы]]
| Баткен областы
| [[Баткен]]
| align=right| 3
| align=right| 441 100
| align=right| 17 000
| align=right| 25,95
|-
| 4
| [[Жалалабат облысы]]
| Жалал-Абад областы
| [[Жалалабат]]
| align=right| 8
| align=right| 1 036 700
| align=right| 33 700
| align=right| 30,76
|-
| 5
| [[Ыстықкөл облысы]]
| Ысык-Көл областы
| [[Қарақол]]
| align=right| 5
| align=right| 444 500
| align=right| 43 100
| align=right| 10,31
|-
| 6
| [[Нарын облысы]]
| Нарын областы
| [[Нарын (қала)|Нарын]]
| align=right| 5
| align=right| 262 100
| align=right| 45 200
| align=right| 5,80
|-
| 7
| [[Ош облысы]]
| Ош областы
| [[Ош]]
| align=right| 7
| align=right| 1 130 900
| align=right| 29 200
| align=right| 38,73
|-
| 8
| [[Талас облысы]]
| Талас областы
| [[Талас (қала)|Талас]]
| align=right| 4
| align=right| 231 800
| align=right| 11 400
| align=right| 20,33
|-
| 9
| [[Шу облысы]]
| Чүй областы
| [[Тоқмақ]]
| align=right| 8
| align=right| 814 900
| align=right| 20 200
| align=right| 40,34
|- style=&quot;background: #CCC;&quot;
| ||Барлығы||   ||  ||44||5 477 600||199 988,5||27,39
|-
|}

== Төменгі әкімшілік-аумақтық бірліктері ==

=== Баткен облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша &lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың.адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;
{{кітап
 |авторы         = 
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      =Қырғыстан Республикасының демографиялық жылнамасы 2006-2010 жж
 |шынайы атауы      = 
 |сілтеме        = http://212.42.101.124:1041/stat1.kg/images/stories/docs/tematika/demo/Demo%20publ.pdf
 |уикитека      = 
 |жауапты = 
 |басылым       = 
 |орны         = Бішкек
 |баспасы  = Қырғыстан Республикасының Ұлттық статистика комитеті 
 |жыл           = 2011
 |томы           = 
 |беттері      = 
 |барлық беті      = 346
 |сериясы         = 
 |isbn          = 
 |тиражы         = 
}}
&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері &lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;
{{кітап
 |авторы         = 
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      = Қырғыз Республикасының әкімшілік-аймақтық және аймақтық бірліктерінің белгілеу мемлекеттік классасификаторы
 |шынайы атауы      = Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору
 |сілтеме        = http://www.stat.kg/stat.files/class.files/классификатор%20СОАТЕ.pdf
 |уикитека      = 
 |жауапты = 
 |басылым       = 
 |орны         = Бішкек
 |баспасы  = Қырғыстан Республикасының ұлттық статистика комитеті
 |жыл           = 2012
 |томы           = 
 |беттері      = 
 |барлық беті      = 88
 |сериясы         = 
 |isbn          = 
 |тиражы         = 
}}
&lt;/ref&gt;.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Batken Raion.png|100px|center]] || [[Баткен ауданы]] || Баткен району || 71,0 || Ак-Сай а.а., Ак-Татыр а.а., Дары а.а., Кара-Бак а.а., Кара-Булака.а., Кыштут а.а., Самаркандек а.а., Сумбулин а.а., Суу-Башын а.а., Терт-Гюл а.а., Тогуз-Булак а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kadamjay Raion.png|100px|center]] || [[Қадамжай ауданы]] || Кадамжай району || 159,1 || ''[[Айдаркен]] қ.,  [[Қадамжай]] қ., [[Советский (Қырғызстан)|Советский]] қ. [[Шаубай]]'', Абсамат-Масалиев а.а., Ақ Тұрпақ а.а., Алғын а.а., Бірлік а.а., Котормоа.а., Қырғыз Қыстақ а.а., Майдан а.а., Марказ а.а., Орозбеков а.а., Уч-Коргон а.а., Халмион а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Leilek Raion.png|100px|center]] || [[Лейлек ауданы]] || Лейлек району || 118,4 || '''[[Исфана]] қ''', Ак-Суу а.а., Бешкент а.а., Жаны-Жер а.а., Катран а.а., Кулундин а.а., Лейлек а.а., Маргун а.а.
|-
|  ||[[Баткен]] қаласы || Баткен || 20,0 ||
|-
|  ||[[Қызыл-Қия]] қаласы || Кызылкыя || 44,4 ||
|-
|  ||[[Сүлікті]] қаласы || Сүлүктү || 20,9 || ''[[Восточный (Қырғызстан)|Восточный]] қтем''
|}

=== Жалалабат облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың.адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt;.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Aksy Raion.png|100px|center]] || [[Ақсы ауданы]] || Аксы району || 114,5 || '''[[Кербен (Қырғызстан)|Кербен]] '''қ, Авлетим а.а., Ак-Жол а.а., Ак-Суу а.а., Жаны-Жол а.а., Жерге-Тал а.а., Кара-Жыгач а.а., Кара-Суу а.а., Кашка-Суу а.а., Кызыл-Туу а.а., Мавлянов а.а., Назарлиев а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ala-Buka Raion.png|100px|center]] || [[Алабұқа ауданы]] || Ала-Бука району || 88,3 || Ак-Коргон а.а., Ак-Там а.а., Ала-Букин а.а., Кек-Серек а.а., Кек-Таш а.а., Оруктун а.а., Первомай а.а., Торогелди-Балтагулов а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Bazar-Korgon Raion.png|100px|center]] || [[Базарқорған ауданы]] || Базар-Коргон району || 145,0 || Акман а.а., Арстанбап а.а., Базар-Коргон а.а., Бешик-Жон а.а., Кенеш а.а., Кызыл-Ункюр а.а., Могол а.а., Сайдыкум а.а., Талдуу-Булак а.а.
Балтагулов а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Nooken Raion.png|100px|center]] || [[Наукен ауданы]] || Ноокен району || 118,3 || '''[[Кочкор-Ата]]''', Арал а.а., Бюргендин а.а., Достук а.а., Массын а.а., Момбеков а.а., Ноокат а.а., Сакалдин а.а., Шайдан а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Suzak Raion.png|100px|center]] || [[Созақ ауданы (Қырғызстан)|Созақ ауданы]] || Сузак району || 245,0 || '''[[Кок-Жангак]]'''қ, Багыш а.а., Барпын а.а., Кара-Алмин а.а., Кара-Дарыян а.а., Кегарт а.а., Курманбек а.а., Кыз-Кел а.а., Кызыл-Туу а.а., Ленин а.а., Сайпидин-Атабеков а.а., Сузак а.а., Таш-Булак а.а., Ырыс а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Toguz-Toro Raion.png|100px|center]] || [[Тоғыз-Тарау ауданы]] || Тогуз-Торо району || 22,3 || Атай а.а., Каргалык а.а., Кок-Ирим а.а., Сары-Булун а.а., Тогуз-Тороу а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Toktogul Raion.png|100px|center]] || [[Тоқтоғұл ауданы]] || Токтогул району || 87,6 || ''[[Токтогул]]'' қтем, Абды-Суеркулов а.а., Аралбаев а.а., Бел-Алдын а.а., Жаны-Жол а.а., Кетмень-Дебен а.а., Кызыл-Озгоруш а.а., Ничке-Сай а.а., Сары-Камыш а.а., Уч-Терек а.а., Чолпон-Ата а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Chatkal Raion.png|100px|center]] || [[Шатқал ауданы]] || Чаткал району || 22,8 || '' [[Сумсар]] қтем, [[Терек-Сай]] қтем'', Каныш-Кыян а.а., Чаткал а.а.
|-
| || [[Жалалабат]] қаласы || Жалалабат || 98,5 ||
|-
| || [[Қаракөл]] қаласы || Каракөл || 22,7 || ''[[Кетмен-Тебе]] қтем'' 
|-
| || [[Майлы-Су]] қаласы || Майлуу-Суу || 22,9 || ''[[Кек-Таш (кент)|Кек-Таш]]'' қтем
|-
| || [[Таш-Көмір]] қаласы || Ташкөмүр || 35,3 || ''[[Кызыл-Джар]] қтем, [[Шамалды-Сай]]'' қтем
|}

=== Ыстықкөл облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың.адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt;.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ak-Suu Raion.png|100px|center]] || [[Ақ-Су ауданы]] || Ак-Суу району || 63,9 || ''[[Жыргалан]] қтем'', Ак-Булун а.а., Ак-Чий а.а., Берю-Баш а.а., Кара-Жал а.а., Каракол а.а., Кереге-Таш а.а., Нововознесенов а.а., Октябр а.а., Отраднен а.а., Тепкен а.а., Теплоключен а.а., Челпек а.а., Энильчек а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Jeti-Ögüz Raion.png|100px|center]] || [[Жеті-Өгіз ауданы]] || Жети-Өгүз району || 82,5 || Ак-Дебен а.а., Ак-Шыйрак а.а., Алдашев а.а., Барскоон а.а., Даркан а.а., Жаргылчак а.а., Жети-Өгүз а.а., Кызыл-Суу а.а., Липен а.а., Оргочор а.а., Светлополян а.а., Тамгин а.а., Ырдык а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ysyk-Köl Raion.png|100px|center]] || [[Ыстықкөл ауданы]] || Ысык-Көл району || 76,0 || ''' [[Чолпон-Ата]] қ''', Абдрахманов а.а., Айыл а.а., Ананьев а.а., Бостерин а.а., Кара-Ой а.а., Кум-Бел а.а., Орюктин а.а., Семенов а.а., Тамчын а.а., Темиров а.а., Тору-Айгыр а.а., Чон-Сары-Ой а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Tong Raion.png|100px|center]] || [[Тоң ауданы]] || Тоң району || 49,4 || ''[[Каджи-Сай]] қтем'', Ак-Терек а.а., Болот-Мамбетов а.а., Кель-Терс а.а., Кек-Мойнок а.а., Күн-Чыгыш а.а., Терт-Кул а.а., Тон а.а., Улакол а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Tüp Raion.png|100px|center]] || [[Түп ауданы]] || Түп району || 59,2 || ''[[Ак-Булак]] қтем'', Ак-Булун а.а., Арал а.а., Иссык-Кел а.а., Карасаев а.а., Кутургин а.а., Михайлов а.а., Сан-Таш а.а., Сары-Булак а.а., Талды-Су а.а., Тогуз-Булак а.а., Түп а.а., Чон-Таш а.а.
|-
| || [[Балықшы (қала)|Балықшы]] қаласы || Балыкчы || 43,2 || ''[[Пристань-Пржевальск]] қтем''
|-
| || [[Қарақол]] қаласы || Каракол || 67,1 || ''[[Орто-Токой]] қтем''
|}

=== Нарын облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ak-Talaa Raion.png|100px|center]] || [[Ақ-Тала ауданы]] || Ак-Талаа району || 30,9 || Ак-Тал а.а., Ак-Чий а.а., Баетов а.а., Жаны-Талап а.а., Жерге-Тал а.а., Кара-Бүрге а.а., Кек-Жар а.а., Конорчок а.а., Кош-Дебен а.а., Кызыл-Белес а.а., Терек а.а., Тоголок-Молдо а.а., Угут а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan At-Bashy Raion.png|100px|center]] || [[Ат-Башы ауданы]] || Ат-Башы району || 49,5 || Ак-Жар а.а., Ак-Талин а.а., Ак-Мойын а.а., Ак-Муз а.а., Ат-Башын а.а., Ача-Каиндин а.а., Баш-Каиндин а.а., Казыбек а.а., Кара-Койын а.а., Кара-Суу а.а., Талды-Суу а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Jumgal Raion.png|100px|center]] || [[Жұмғал ауданы]] || Жумгал району || 40,8 || ''[[Мин-Куш]] қтем'', Байзаков а.а., Баш-Кууганды а.а., Жаны-Арык а.а., Жумгал а.а., Кабак а.а., Кек-Ой а.а., Куйручук а.а., Кызыл-Жылдыз а.а., Суйымбаев а.а., Тугол-Сай а.а., Чаек а.а., Чон-Добон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kochkor Raion.png|100px|center]] || [[Қошқар ауданы]] || Кочкор району || 58,8 || Ак-Кыян а.а., Кара-Суу а.а., Кок-Жар а.а., Кочкор а.а., Кош-Дебен а.а., Кум-Дебен а.а., Сары-Булак а.а., Семиз-Бел а.а., Сон-Кул а.а., Талаа-Булак а.а., Чолпон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Tyan'-Shan' Raion.png|100px|center]] || [[Нарын ауданы (Қырғызстан)|Нарын ауданы]] || Нарын району || 44,4 || ''[[Достук]] қтем'', Ак-Кудук а.а., Дебел а.а., Жан-Булак а.а., Жергетал а.а., Казан-Куйган а.а., Кара-Куджур а.а., Мын-Булак а.а., Он-Арчин а.а., Орток а.а., Сары-Ой а.а., Учкун а.а., Чет-Нура а.а., Эмгек-Талин а.а., Эмгекчил а.а.
|-
| || [[Нарын (қала)|Нарын]] қаласы || Нарын || 34,9 ||
|}

=== Ош облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Alay Raion.png|100px|center]] || [[Алай ауданы]] || Алай району || 73,3 || ''[[Сары-Таш]] қтем'', К. Белебаев атындағы Алай а а.а., Будалык а.а., Буйлелин а.а., Гулчин а.а., Жошолун а.а., Конур-Добон а.а., Кабылан-Кол а.а., Корул а.а., Ленин а.а., Сары-Могол а.а., Талды-Суу а.а., Уч-Дебен а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Aravan Raion.png|100px|center]] || [[Араван ауданы]] || Араван району || 107,4 || Алля-Анаров а.а., Керме-Тооский а.а., Мангыт а.а., Нурабад а.а., С.-Юсупов а.а., Тео-Мойын а.а., Тепе-Коргон а.а., Чек-Абад а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kara-Kulja Raion.png|100px|center]] || [[Қара-Құлжа ауданы]] || Кара-Кулжа району || 87,9 || Алайкуу а.а., Капчыгай а.а., Карагуз а.а., Кара-Кочкор а.а., Кара-Кулжа а.а., Кашка-Жол а.а., Кенеш а.а., Кызыл-Жар а.а., Ой-Тал а.а., Сары-Булак а.а., Чалма а.а., Ылай-Тал а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kara-Suu Raion.png|100px|center]] || [[Қарасу ауданы (Қырғызстан)|Қарасу ауданы]] || Кара-Суу району || 353,2 || '''[[Қарасу]] қ''', Ак-Таш а.а., Жаны-Арык а.а., Жоош а.а., Катта-Талдык а.а., Кашгар-Кыштак а.а., Кызыл-Кыштак а.а., Кызыл-Суу а.а., Мады а.а., Нариманов а.а., Отуз-Адыр а.а., Папа а.а., Сабай а.а., Сарай а.а., Сары-Колот а.а., Телейкен а.а., Шарык а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Nookat Raion.png|100px|center]] || [[Науқат ауданы]] || Ноокат району || 239,6 || '''[[Науқат]] қ''', ''[[Найман (ауыл)|Найман]] қтем'', Бел а.а., Гулстан а.а., Жаны-Науқат а.а., Токтомата Зулпуев атындағы а.а, Исанов а.а., Кара-Таш а.а., Кенеш а.а., Кок-Бел а.а., Кулатов а.а., Кызыл-Октябр а.а., Кыргыз-Аты а.а., Мирмахмудов а.а., Он-Эки-Бел а.а., Теелес а.а., Ынтымак а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Özgön Raion.png|100px|center]] || [[Өзген ауданы]] || Өзгөн району || 231,1 || '''[[Өзген]] қ''', Ак-Жар а.а., Алтын-Булак а.а., Баш-Дебен а.а., Ден-Булак а.а., Жалпак-Таш а.а., Жыланды а.а., Заргер а.а., Жазы а.а., Ийри-Суу а.а., Кара-Таш а.а., Кароол а.а., Келдюк а.а., Курбаш а.а., Кызыл-Октябрь а.а., Кызыл-Тоо а.а., Мырза-Акы а.а., Саламалы а.а., Терт-Кел а.а., Чангет а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Chong-Alay Raion.png|100px|center]] || [[Чоң Алай ауданы]] || Чоң Алай району || 25,4 || Жекенды а.а., Кашка-Суу а.а., Чон-Алай а.а.
|}

=== Талас облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Bakay-Ata Raion.png|100px|center]] || [[Бақай-Ата ауданы]] || Бакай-Ата району || 44,6 || Ак-Дебе а.а., Акназаров а.а., Боо-Терек а.а., Кен-Арал а.а., Ленинполь а.а., Мин-Булак а.а., Озгерюш а.а., Орос а.а., Шадыкан а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kara-Buura Raion.png|100px|center]] || [[Қара-Бура ауданы]] || Кара-Буура району || 58,5 || ''[[Маймак]] қтем'', Ак-Чий а.а., Аманбаев а.а., Бакайыр а.а., Бакыян а.а., Бейшекен а.а., Кара-Буура а.а., Кек-Сай а.а., Чолпонбай а.а., Шекер а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Manas Raion.png|100px|center]] || [[Манас ауданы]] || Манас району || 33,1 || Каинды а.а., Киргизия а.а., Май а.а., Покров а.а., Уч-Коргон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Talas Raion.png|100px|center]] || [[Талас ауданы (Қырғызстан)|Талас ауданы]] || Талас району || 59,7 || Айдаралиев а.а., Арала.а., Бекмолдоев а.а., Бердике Баатыр а.а., Жергетал а.а., Долон а.а., Калбин а.а., Кара-Суй а.а., Кок-Ой а.а., Кууганды а.а., Нуржанов а.а., Омуралиев а.а., Осмонкулов а.а.
|-
| || [[Талас (қала)|Талас]] қаласы || Талас || 33,1 ||
|}

=== Шу облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Alamüdün Raion.png|100px|center]] || [[Аламүдүн ауданы]] || Аламүдүн району || 149,9 || Ак-Дебен а.а., Ала-Арчы а.а., Аламудун а.а., Арашан а.а., Байтик а.а., Васильев а.а., Грозден а.а., Кара-Жыгач а.а., Кек-Жар а.а., Лебединов а.а., Ленин а.а., Маев а.а., Нижнеаларчин а.а., Октябрь а.а., Пригород а.а., Таш-Дебен а.а., Таш-Мойнок а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Jayyl Raion.png|100px|center]] || [[Жайыл ауданы]] || Жайыл району || 93,3 ||  '''[[Қарабалта]] қ''', Ак-Башат а.а., Жайыл а.а., Кара-Суу а.а., Красновосточный а.а., Кызыл-Дыйкан а.а., Полтав а.а., Сары-Булак а.а., Сары-Коо а.а., Соснов а.а., Степнинский а.а., Суусамыр а.а., Талды-Булак а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kemin Raion.png|100px|center]] || [[Кемин ауданы]] || Кемин району || 44,3 || ''[[Ак-Тюз]] қтем, [[Бордунский]] қтем, [[Кемин]] қтем, [[Орловка (Кемин ауданы)|Орловка]] қтем'', А.-Дуйшеевский а.а., Алмалы а.а., Боролдой а.а., Жаны-Алыш а.а., Ильичевский а.а., Кара-Булак а.а., Кек-Ойрок а.а., Кызыл-Октябрь а.а., Чон-Кемин а.а., Чым-Коргон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Moskva Raion.png|100px|center]] || [[Москва ауданы (Қырғызстан)|Москва ауданы]] || Москва району || 84,8 || Ак-Суу а.а., Александров а.а., Беш-Терек а.а., Беловод а.а., Первомай а.а., Петровский а.а., Предтеченский а.а., Садовский а.а., Сретенский а.а., Телек а.а., Целинный а.а., Чапаевский а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Panfilov Raion.png|100px|center]] || [[Панфилов ауданы (Қырғызстан)|Панфилов ауданы]] || Панфилов району || 41,8 || ''[[Каинды (Қырғызстан)|Каинды]] қтем'', Вознесеновский а.а., Курама а.а., Кюрпюлдек а.а., Ортоевский а.а., Фрунзе а.а., Чалдыбар а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Sokuluk Raion.png|100px|center]] || [[Соқұлық ауданы]] || Сокулук району || 159,7 || '''[[Шопоков (қала)|Шопоков]] қ''', Асылбаш а.а., Ат-Башын а.а., Военно-Антоновский а.а., Гавриловский а.а., Жаны-Жер а.а., Жаны-Пахты а.а., им. Кайназаровой а.а., им. Крупской а.а., Камышановский а.а., Кунтуу а.а., Кызыл-Туу а.а., Төменгішу а.а., Новопавловский а.а., Орок а.а., Первомайский а.а., Саз а.а., Сокулук а.а., Тош-Булак а.а., Фрунзе а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Chüy Raion.png|100px|center]] || [[Шу ауданы (Қырғызстан)|Шу ауданы]] || Чүй району || 47,7 || Ак-Бешим а.а., Буранин а.а., Ибраимов а.а., Искрин а.а., Кегетин а.а., Кош-Коргон а.а., Онбир-Жылгы а.а., Сайлык а.а., Чүй а.а., Шамшы а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ysyk-Ata Raion.png|100px|center]] || [[Ыстық-Ата ауданы]] || Ысык-Ата району || 133,0 ||  '''[[Қант (қала)|Қант]]''' қ, Ак-Кудук а.а., Бирдик а.а., Жээк а.а., Ивановский а.а., Интернациональный а.а., Ыстық-Ата а.а., Кен-Булу а.а., Кочкорбаев а.а., Краснореченский а.а., Логвиненковский а.а., Люксембургский а.а., Милянфанский а.а., Сын-Таш а.а., Новопокровский а.а., Нурманбет а.а., Туз а.а., Узун-Кыр а.а., Юрьевский а.а.
|-
| || [[Тоқмақ]] қаласы || Токмок || 53,7 ||
|}

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

[[Санат:Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі]]
[[Санат:Тізімдер]]</text>
      <sha1>2tihythg53zl36s9gzf0znibxtc5dzn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061214</id>
      <parentid>3061211</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T17:27:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Баткен облысы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29377" xml:space="preserve">{{cleanup}}
'''[[Қырғызстан]]ның аумақтық-әкімшілік бөлінісі'''  3 деңгейден тұрады. Бірінші деңгейге 7 облыс және 2 республикалық маңызы бар қала кіреді. Облыстар 40 аудан және 12 облыстық маңызы бар қалаларға бөлінген. Республикалық маңызы бар [[Бішкек]] қаласы 4 қалаішілік ауданға бөлінеді. Облыс аудандары ауылдық аймақтарға ({{lang-ky|айыл аймагы}}) бөлінеді. Ауылдық аймақтар ауылдарға ({{lang-ky|айыл}}) бөлінеді.&lt;ref&gt;
{{кітап
 |авторы         = 
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      = Қырғызстан Республикасының әкімшілік-аймақтық және аймақтық бірліктерінің белгілеу мемлекеттік классасификаторы
 |шынайы атауы      = Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору
 |сілтеме        = http://www.stat.kg/stat.files/class.files/классификатор%20СОАТЕ.pdf
 |уикитека      = 
 |жауапты = 
 |басылым       = 
 |орны         = Бішкек
 |баспасы  = Қырғыстан Республикасының ұлттық статистика комитеті
 |жыл           = 2012
 |томы           = 
 |беттері      = 
 |барлық беті      = 88
 |сериясы         = 
 |isbn          = 
 |тиражы         = 
}}
&lt;/ref&gt;
&lt;div style=&quot;position: relative;&quot;&gt;
[[Image :Kyrgyzstan provinces map.png|600px|]]
{{Image label|x=0.10 |y=0.42 |scale=600|text=[[Баткен облысы]]}}
{{Image label|x=0.30 |y=0.26 |scale=600|text=[[Жалалабат облысы]]}}
{{Image label|x=0.29 |y=0.34 |scale=600|text=[[Ош]] қаласы}}
{{Image label|x=0.47 |y=0.10 |scale=600|text=[[Шу облысы]]}}
{{Image label|x=0.74 |y=0.15 |scale=600|text=[[Ыстықкөл облысы]]}}
{{Image label|x=0.55 |y=0.05 |scale=600|text=[[Бішкек]]}}
{{Image label|x=0.55 |y=0.23 |scale=600|text=[[Нарын облысы]]}}
{{Image label|x=0.35 |y=0.38 |scale=600|text=[[Ош облысы]]}}
{{Image label|x=0.26 |y=0.12 |scale=600|text=[[Талас облысы]]}}
&lt;/div&gt;
&lt;noinclude&gt;

== Бірінші деңгейдегі әкімшілік-аумақтық бірліктер ==
=== Облыстар мен республикалық бағынышты қалалары ===
{| class=&quot;standard&quot; border=&quot;1&quot;
!rowspan=&quot;2&quot;|№
!colspan=&quot;2&quot;|Облыс
!rowspan=&quot;2&quot;|Әкімшілік орталығы
!rowspan=&quot;2&quot;|Аудандар саны
!rowspan=&quot;2&quot;|Халқы (2011&lt;ref name=&quot;халқы&quot;&gt;{{cite web|url=http://212.42.101.124:1041/stat1.kg/images/stories/docs/Ejegodnik/Population/demo%20region%201%20.pdf|title=1 қаңтардағы тұрғылықты халық саны|publisher=Кыргызстан||accessdate=2012-03-31}}&lt;/ref&gt;),&lt;br /&gt;адам.
!rowspan=&quot;2&quot;|Ауданы,&lt;br /&gt;км²
!rowspan=&quot;2&quot;|Тығыздығы,&lt;br /&gt;ад./км²
|-
! Қазақша атауы
! Қырғызша атауы
|-
| colspan=10 align=center bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | Республикалық бағынышты қала
|-
| 1
| [[Бішкек]] қаласы
| Бишкек шаары
| 
| align=right| 4
| align=right| 859 800
| align=right| 170
| align=right| 5057,65
|-
| 2
| [[Ош]] қаласы
| Ош шаары
| 
| align=right| жоқ
| align=right| 255 800
| align=right| 18,5
| align=right| 13827,03
|-
| colspan=10 align=center bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | Облыстар  
|-
| 3
| [[Баткен облысы]]
| Баткен областы
| [[Баткен]]
| align=right| 3
| align=right| 441 100
| align=right| 17 000
| align=right| 25,95
|-
| 4
| [[Жалалабат облысы]]
| Жалал-Абад областы
| [[Жалалабат]]
| align=right| 8
| align=right| 1 036 700
| align=right| 33 700
| align=right| 30,76
|-
| 5
| [[Ыстықкөл облысы]]
| Ысык-Көл областы
| [[Қарақол]]
| align=right| 5
| align=right| 444 500
| align=right| 43 100
| align=right| 10,31
|-
| 6
| [[Нарын облысы]]
| Нарын областы
| [[Нарын (қала)|Нарын]]
| align=right| 5
| align=right| 262 100
| align=right| 45 200
| align=right| 5,80
|-
| 7
| [[Ош облысы]]
| Ош областы
| [[Ош]]
| align=right| 7
| align=right| 1 130 900
| align=right| 29 200
| align=right| 38,73
|-
| 8
| [[Талас облысы]]
| Талас областы
| [[Талас (қала)|Талас]]
| align=right| 4
| align=right| 231 800
| align=right| 11 400
| align=right| 20,33
|-
| 9
| [[Шу облысы]]
| Чүй областы
| [[Тоқмақ]]
| align=right| 8
| align=right| 814 900
| align=right| 20 200
| align=right| 40,34
|- style=&quot;background: #CCC;&quot;
| ||Барлығы||   ||  ||44||5 477 600||199 988,5||27,39
|-
|}

== Төменгі әкімшілік-аумақтық бірліктері ==

=== Баткен облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша &lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың.адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;
{{кітап
 |авторы         = 
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      =Қырғыстан Республикасының демографиялық жылнамасы 2006-2010 жж
 |шынайы атауы      = 
 |сілтеме        = http://212.42.101.124:1041/stat1.kg/images/stories/docs/tematika/demo/Demo%20publ.pdf
 |уикитека      = 
 |жауапты = 
 |басылым       = 
 |орны         = Бішкек
 |баспасы  = Қырғыстан Республикасының Ұлттық статистика комитеті 
 |жыл           = 2011
 |томы           = 
 |беттері      = 
 |барлық беті      = 346
 |сериясы         = 
 |isbn          = 
 |тиражы         = 
}}
&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері &lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;
{{кітап
 |авторы         = 
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      = Қырғыз Республикасының әкімшілік-аймақтық және аймақтық бірліктерінің белгілеу мемлекеттік классасификаторы
 |шынайы атауы      = Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору
 |сілтеме        = http://www.stat.kg/stat.files/class.files/классификатор%20СОАТЕ.pdf
 |уикитека      = 
 |жауапты = 
 |басылым       = 
 |орны         = Бішкек
 |баспасы  = Қырғыстан Республикасының ұлттық статистика комитеті
 |жыл           = 2012
 |томы           = 
 |беттері      = 
 |барлық беті      = 88
 |сериясы         = 
 |isbn          = 
 |тиражы         = 
}}
&lt;/ref&gt;.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Batken Raion.png|100px|center]] || [[Баткен ауданы]] || Баткен району || 71,0 || Ақсай а.а., Ақтатыр а.а., Дария а.а., Қарабақ а.а., Қарабұлақ а.а., Қыштұт а.а., Самарқандек а.а., Субашы а.а., Төрткүл а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kadamjay Raion.png|100px|center]] || [[Қадамжай ауданы]] || Кадамжай району || 159,1 || ''[[Айдаркен]] қ.,  [[Қадамжай]] қ.'', Абсамат Масалиев а.а., Ақтұрпақ а.а., Алға а.а., Бірлік а.а., Көтерме а.а., Қырғызқыстақ а.а., Майдан а.а., Марказ а.а., Оразбеков а.а., Совет а.а., Үшқорған а.а., Халмион а.а., Чаувай а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Leilek Raion.png|100px|center]] || [[Лейлек ауданы]] || Лейлек району || 118,4 || '''[[Исфана]] қ''', Ақсу а.а., Бешкент а.а., Жаңажер а.а., Қатраң а.а., Құлынды а.а., Лейлек а.а., Марғұн а.а., Сұмбыла а.а., Тоғызбұлақ а.а.
|-
|  ||[[Баткен]] қаласы || Баткен шаары || 20,0 ||
|-
|  ||[[Қызылқия (Қырғызстан)|Қызылқия]] қаласы || Кызыл-Кыя шаары || 44,4 ||
|-
|  ||[[Сүлікті]] қаласы || Сүлүктү шаары || 20,9 || ''[[Восточный (Қырғызстан)|Восточный]] кенті''
|}

=== Жалалабат облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың.адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt;.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Aksy Raion.png|100px|center]] || [[Ақсы ауданы]] || Аксы району || 114,5 || '''[[Кербен (Қырғызстан)|Кербен]] '''қ, Авлетим а.а., Ак-Жол а.а., Ак-Суу а.а., Жаны-Жол а.а., Жерге-Тал а.а., Кара-Жыгач а.а., Кара-Суу а.а., Кашка-Суу а.а., Кызыл-Туу а.а., Мавлянов а.а., Назарлиев а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ala-Buka Raion.png|100px|center]] || [[Алабұқа ауданы]] || Ала-Бука району || 88,3 || Ак-Коргон а.а., Ак-Там а.а., Ала-Букин а.а., Кек-Серек а.а., Кек-Таш а.а., Оруктун а.а., Первомай а.а., Торогелди-Балтагулов а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Bazar-Korgon Raion.png|100px|center]] || [[Базарқорған ауданы]] || Базар-Коргон району || 145,0 || Акман а.а., Арстанбап а.а., Базар-Коргон а.а., Бешик-Жон а.а., Кенеш а.а., Кызыл-Ункюр а.а., Могол а.а., Сайдыкум а.а., Талдуу-Булак а.а.
Балтагулов а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Nooken Raion.png|100px|center]] || [[Наукен ауданы]] || Ноокен району || 118,3 || '''[[Кочкор-Ата]]''', Арал а.а., Бюргендин а.а., Достук а.а., Массын а.а., Момбеков а.а., Ноокат а.а., Сакалдин а.а., Шайдан а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Suzak Raion.png|100px|center]] || [[Созақ ауданы (Қырғызстан)|Созақ ауданы]] || Сузак району || 245,0 || '''[[Кок-Жангак]]'''қ, Багыш а.а., Барпын а.а., Кара-Алмин а.а., Кара-Дарыян а.а., Кегарт а.а., Курманбек а.а., Кыз-Кел а.а., Кызыл-Туу а.а., Ленин а.а., Сайпидин-Атабеков а.а., Сузак а.а., Таш-Булак а.а., Ырыс а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Toguz-Toro Raion.png|100px|center]] || [[Тоғыз-Тарау ауданы]] || Тогуз-Торо району || 22,3 || Атай а.а., Каргалык а.а., Кок-Ирим а.а., Сары-Булун а.а., Тогуз-Тороу а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Toktogul Raion.png|100px|center]] || [[Тоқтоғұл ауданы]] || Токтогул району || 87,6 || ''[[Токтогул]]'' қтем, Абды-Суеркулов а.а., Аралбаев а.а., Бел-Алдын а.а., Жаны-Жол а.а., Кетмень-Дебен а.а., Кызыл-Озгоруш а.а., Ничке-Сай а.а., Сары-Камыш а.а., Уч-Терек а.а., Чолпон-Ата а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Chatkal Raion.png|100px|center]] || [[Шатқал ауданы]] || Чаткал району || 22,8 || '' [[Сумсар]] қтем, [[Терек-Сай]] қтем'', Каныш-Кыян а.а., Чаткал а.а.
|-
| || [[Жалалабат]] қаласы || Жалалабат || 98,5 ||
|-
| || [[Қаракөл]] қаласы || Каракөл || 22,7 || ''[[Кетмен-Тебе]] қтем'' 
|-
| || [[Майлы-Су]] қаласы || Майлуу-Суу || 22,9 || ''[[Кек-Таш (кент)|Кек-Таш]]'' қтем
|-
| || [[Таш-Көмір]] қаласы || Ташкөмүр || 35,3 || ''[[Кызыл-Джар]] қтем, [[Шамалды-Сай]]'' қтем
|}

=== Ыстықкөл облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың.адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt;.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ak-Suu Raion.png|100px|center]] || [[Ақ-Су ауданы]] || Ак-Суу району || 63,9 || ''[[Жыргалан]] қтем'', Ак-Булун а.а., Ак-Чий а.а., Берю-Баш а.а., Кара-Жал а.а., Каракол а.а., Кереге-Таш а.а., Нововознесенов а.а., Октябр а.а., Отраднен а.а., Тепкен а.а., Теплоключен а.а., Челпек а.а., Энильчек а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Jeti-Ögüz Raion.png|100px|center]] || [[Жеті-Өгіз ауданы]] || Жети-Өгүз району || 82,5 || Ак-Дебен а.а., Ак-Шыйрак а.а., Алдашев а.а., Барскоон а.а., Даркан а.а., Жаргылчак а.а., Жети-Өгүз а.а., Кызыл-Суу а.а., Липен а.а., Оргочор а.а., Светлополян а.а., Тамгин а.а., Ырдык а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ysyk-Köl Raion.png|100px|center]] || [[Ыстықкөл ауданы]] || Ысык-Көл району || 76,0 || ''' [[Чолпон-Ата]] қ''', Абдрахманов а.а., Айыл а.а., Ананьев а.а., Бостерин а.а., Кара-Ой а.а., Кум-Бел а.а., Орюктин а.а., Семенов а.а., Тамчын а.а., Темиров а.а., Тору-Айгыр а.а., Чон-Сары-Ой а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Tong Raion.png|100px|center]] || [[Тоң ауданы]] || Тоң району || 49,4 || ''[[Каджи-Сай]] қтем'', Ак-Терек а.а., Болот-Мамбетов а.а., Кель-Терс а.а., Кек-Мойнок а.а., Күн-Чыгыш а.а., Терт-Кул а.а., Тон а.а., Улакол а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Tüp Raion.png|100px|center]] || [[Түп ауданы]] || Түп району || 59,2 || ''[[Ак-Булак]] қтем'', Ак-Булун а.а., Арал а.а., Иссык-Кел а.а., Карасаев а.а., Кутургин а.а., Михайлов а.а., Сан-Таш а.а., Сары-Булак а.а., Талды-Су а.а., Тогуз-Булак а.а., Түп а.а., Чон-Таш а.а.
|-
| || [[Балықшы (қала)|Балықшы]] қаласы || Балыкчы || 43,2 || ''[[Пристань-Пржевальск]] қтем''
|-
| || [[Қарақол]] қаласы || Каракол || 67,1 || ''[[Орто-Токой]] қтем''
|}

=== Нарын облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ak-Talaa Raion.png|100px|center]] || [[Ақ-Тала ауданы]] || Ак-Талаа району || 30,9 || Ак-Тал а.а., Ак-Чий а.а., Баетов а.а., Жаны-Талап а.а., Жерге-Тал а.а., Кара-Бүрге а.а., Кек-Жар а.а., Конорчок а.а., Кош-Дебен а.а., Кызыл-Белес а.а., Терек а.а., Тоголок-Молдо а.а., Угут а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan At-Bashy Raion.png|100px|center]] || [[Ат-Башы ауданы]] || Ат-Башы району || 49,5 || Ак-Жар а.а., Ак-Талин а.а., Ак-Мойын а.а., Ак-Муз а.а., Ат-Башын а.а., Ача-Каиндин а.а., Баш-Каиндин а.а., Казыбек а.а., Кара-Койын а.а., Кара-Суу а.а., Талды-Суу а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Jumgal Raion.png|100px|center]] || [[Жұмғал ауданы]] || Жумгал району || 40,8 || ''[[Мин-Куш]] қтем'', Байзаков а.а., Баш-Кууганды а.а., Жаны-Арык а.а., Жумгал а.а., Кабак а.а., Кек-Ой а.а., Куйручук а.а., Кызыл-Жылдыз а.а., Суйымбаев а.а., Тугол-Сай а.а., Чаек а.а., Чон-Добон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kochkor Raion.png|100px|center]] || [[Қошқар ауданы]] || Кочкор району || 58,8 || Ак-Кыян а.а., Кара-Суу а.а., Кок-Жар а.а., Кочкор а.а., Кош-Дебен а.а., Кум-Дебен а.а., Сары-Булак а.а., Семиз-Бел а.а., Сон-Кул а.а., Талаа-Булак а.а., Чолпон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Tyan'-Shan' Raion.png|100px|center]] || [[Нарын ауданы (Қырғызстан)|Нарын ауданы]] || Нарын району || 44,4 || ''[[Достук]] қтем'', Ак-Кудук а.а., Дебел а.а., Жан-Булак а.а., Жергетал а.а., Казан-Куйган а.а., Кара-Куджур а.а., Мын-Булак а.а., Он-Арчин а.а., Орток а.а., Сары-Ой а.а., Учкун а.а., Чет-Нура а.а., Эмгек-Талин а.а., Эмгекчил а.а.
|-
| || [[Нарын (қала)|Нарын]] қаласы || Нарын || 34,9 ||
|}

=== Ош облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Alay Raion.png|100px|center]] || [[Алай ауданы]] || Алай району || 73,3 || ''[[Сары-Таш]] қтем'', К. Белебаев атындағы Алай а а.а., Будалык а.а., Буйлелин а.а., Гулчин а.а., Жошолун а.а., Конур-Добон а.а., Кабылан-Кол а.а., Корул а.а., Ленин а.а., Сары-Могол а.а., Талды-Суу а.а., Уч-Дебен а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Aravan Raion.png|100px|center]] || [[Араван ауданы]] || Араван району || 107,4 || Алля-Анаров а.а., Керме-Тооский а.а., Мангыт а.а., Нурабад а.а., С.-Юсупов а.а., Тео-Мойын а.а., Тепе-Коргон а.а., Чек-Абад а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kara-Kulja Raion.png|100px|center]] || [[Қара-Құлжа ауданы]] || Кара-Кулжа району || 87,9 || Алайкуу а.а., Капчыгай а.а., Карагуз а.а., Кара-Кочкор а.а., Кара-Кулжа а.а., Кашка-Жол а.а., Кенеш а.а., Кызыл-Жар а.а., Ой-Тал а.а., Сары-Булак а.а., Чалма а.а., Ылай-Тал а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kara-Suu Raion.png|100px|center]] || [[Қарасу ауданы (Қырғызстан)|Қарасу ауданы]] || Кара-Суу району || 353,2 || '''[[Қарасу]] қ''', Ак-Таш а.а., Жаны-Арык а.а., Жоош а.а., Катта-Талдык а.а., Кашгар-Кыштак а.а., Кызыл-Кыштак а.а., Кызыл-Суу а.а., Мады а.а., Нариманов а.а., Отуз-Адыр а.а., Папа а.а., Сабай а.а., Сарай а.а., Сары-Колот а.а., Телейкен а.а., Шарык а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Nookat Raion.png|100px|center]] || [[Науқат ауданы]] || Ноокат району || 239,6 || '''[[Науқат]] қ''', ''[[Найман (ауыл)|Найман]] қтем'', Бел а.а., Гулстан а.а., Жаны-Науқат а.а., Токтомата Зулпуев атындағы а.а, Исанов а.а., Кара-Таш а.а., Кенеш а.а., Кок-Бел а.а., Кулатов а.а., Кызыл-Октябр а.а., Кыргыз-Аты а.а., Мирмахмудов а.а., Он-Эки-Бел а.а., Теелес а.а., Ынтымак а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Özgön Raion.png|100px|center]] || [[Өзген ауданы]] || Өзгөн району || 231,1 || '''[[Өзген]] қ''', Ак-Жар а.а., Алтын-Булак а.а., Баш-Дебен а.а., Ден-Булак а.а., Жалпак-Таш а.а., Жыланды а.а., Заргер а.а., Жазы а.а., Ийри-Суу а.а., Кара-Таш а.а., Кароол а.а., Келдюк а.а., Курбаш а.а., Кызыл-Октябрь а.а., Кызыл-Тоо а.а., Мырза-Акы а.а., Саламалы а.а., Терт-Кел а.а., Чангет а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Chong-Alay Raion.png|100px|center]] || [[Чоң Алай ауданы]] || Чоң Алай району || 25,4 || Жекенды а.а., Кашка-Суу а.а., Чон-Алай а.а.
|}

=== Талас облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Bakay-Ata Raion.png|100px|center]] || [[Бақай-Ата ауданы]] || Бакай-Ата району || 44,6 || Ак-Дебе а.а., Акназаров а.а., Боо-Терек а.а., Кен-Арал а.а., Ленинполь а.а., Мин-Булак а.а., Озгерюш а.а., Орос а.а., Шадыкан а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kara-Buura Raion.png|100px|center]] || [[Қара-Бура ауданы]] || Кара-Буура району || 58,5 || ''[[Маймак]] қтем'', Ак-Чий а.а., Аманбаев а.а., Бакайыр а.а., Бакыян а.а., Бейшекен а.а., Кара-Буура а.а., Кек-Сай а.а., Чолпонбай а.а., Шекер а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Manas Raion.png|100px|center]] || [[Манас ауданы]] || Манас району || 33,1 || Каинды а.а., Киргизия а.а., Май а.а., Покров а.а., Уч-Коргон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Talas Raion.png|100px|center]] || [[Талас ауданы (Қырғызстан)|Талас ауданы]] || Талас району || 59,7 || Айдаралиев а.а., Арала.а., Бекмолдоев а.а., Бердике Баатыр а.а., Жергетал а.а., Долон а.а., Калбин а.а., Кара-Суй а.а., Кок-Ой а.а., Кууганды а.а., Нуржанов а.а., Омуралиев а.а., Осмонкулов а.а.
|-
| || [[Талас (қала)|Талас]] қаласы || Талас || 33,1 ||
|}

=== Шу облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Alamüdün Raion.png|100px|center]] || [[Аламүдүн ауданы]] || Аламүдүн району || 149,9 || Ак-Дебен а.а., Ала-Арчы а.а., Аламудун а.а., Арашан а.а., Байтик а.а., Васильев а.а., Грозден а.а., Кара-Жыгач а.а., Кек-Жар а.а., Лебединов а.а., Ленин а.а., Маев а.а., Нижнеаларчин а.а., Октябрь а.а., Пригород а.а., Таш-Дебен а.а., Таш-Мойнок а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Jayyl Raion.png|100px|center]] || [[Жайыл ауданы]] || Жайыл району || 93,3 ||  '''[[Қарабалта]] қ''', Ак-Башат а.а., Жайыл а.а., Кара-Суу а.а., Красновосточный а.а., Кызыл-Дыйкан а.а., Полтав а.а., Сары-Булак а.а., Сары-Коо а.а., Соснов а.а., Степнинский а.а., Суусамыр а.а., Талды-Булак а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kemin Raion.png|100px|center]] || [[Кемин ауданы]] || Кемин району || 44,3 || ''[[Ак-Тюз]] қтем, [[Бордунский]] қтем, [[Кемин]] қтем, [[Орловка (Кемин ауданы)|Орловка]] қтем'', А.-Дуйшеевский а.а., Алмалы а.а., Боролдой а.а., Жаны-Алыш а.а., Ильичевский а.а., Кара-Булак а.а., Кек-Ойрок а.а., Кызыл-Октябрь а.а., Чон-Кемин а.а., Чым-Коргон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Moskva Raion.png|100px|center]] || [[Москва ауданы (Қырғызстан)|Москва ауданы]] || Москва району || 84,8 || Ак-Суу а.а., Александров а.а., Беш-Терек а.а., Беловод а.а., Первомай а.а., Петровский а.а., Предтеченский а.а., Садовский а.а., Сретенский а.а., Телек а.а., Целинный а.а., Чапаевский а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Panfilov Raion.png|100px|center]] || [[Панфилов ауданы (Қырғызстан)|Панфилов ауданы]] || Панфилов району || 41,8 || ''[[Каинды (Қырғызстан)|Каинды]] қтем'', Вознесеновский а.а., Курама а.а., Кюрпюлдек а.а., Ортоевский а.а., Фрунзе а.а., Чалдыбар а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Sokuluk Raion.png|100px|center]] || [[Соқұлық ауданы]] || Сокулук району || 159,7 || '''[[Шопоков (қала)|Шопоков]] қ''', Асылбаш а.а., Ат-Башын а.а., Военно-Антоновский а.а., Гавриловский а.а., Жаны-Жер а.а., Жаны-Пахты а.а., им. Кайназаровой а.а., им. Крупской а.а., Камышановский а.а., Кунтуу а.а., Кызыл-Туу а.а., Төменгішу а.а., Новопавловский а.а., Орок а.а., Первомайский а.а., Саз а.а., Сокулук а.а., Тош-Булак а.а., Фрунзе а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Chüy Raion.png|100px|center]] || [[Шу ауданы (Қырғызстан)|Шу ауданы]] || Чүй району || 47,7 || Ак-Бешим а.а., Буранин а.а., Ибраимов а.а., Искрин а.а., Кегетин а.а., Кош-Коргон а.а., Онбир-Жылгы а.а., Сайлык а.а., Чүй а.а., Шамшы а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ysyk-Ata Raion.png|100px|center]] || [[Ыстық-Ата ауданы]] || Ысык-Ата району || 133,0 ||  '''[[Қант (қала)|Қант]]''' қ, Ак-Кудук а.а., Бирдик а.а., Жээк а.а., Ивановский а.а., Интернациональный а.а., Ыстық-Ата а.а., Кен-Булу а.а., Кочкорбаев а.а., Краснореченский а.а., Логвиненковский а.а., Люксембургский а.а., Милянфанский а.а., Сын-Таш а.а., Новопокровский а.а., Нурманбет а.а., Туз а.а., Узун-Кыр а.а., Юрьевский а.а.
|-
| || [[Тоқмақ]] қаласы || Токмок || 53,7 ||
|}

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

[[Санат:Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі]]
[[Санат:Тізімдер]]</text>
      <sha1>izdzvk6bk09fywzg72tfag4gcpzaljs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061215</id>
      <parentid>3061214</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T17:28:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29381" xml:space="preserve">{{cleanup}}
'''[[Қырғызстан]]ның аумақтық-әкімшілік бөлінісі'''  3 деңгейден тұрады. Бірінші деңгейге 7 облыс және 2 республикалық маңызы бар қала кіреді. Облыстар 40 аудан және 12 облыстық маңызы бар қалаларға бөлінген. Республикалық маңызы бар [[Бішкек]] қаласы 4 қалаішілік ауданға бөлінеді. Облыс аудандары ауылдық аймақтарға ({{lang-ky|айыл аймагы}}) бөлінеді. Ауылдық аймақтар ауылдарға ({{lang-ky|айыл}}) бөлінеді.&lt;ref&gt;
{{кітап
 |авторы         = 
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      = Қырғызстан Республикасының әкімшілік-аймақтық және аймақтық бірліктерінің белгілеу мемлекеттік классасификаторы
 |шынайы атауы      = Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору
 |сілтеме        = http://www.stat.kg/stat.files/class.files/классификатор%20СОАТЕ.pdf
 |уикитека      = 
 |жауапты = 
 |басылым       = 
 |орны         = Бішкек
 |баспасы  = Қырғыстан Республикасының ұлттық статистика комитеті
 |жыл           = 2012
 |томы           = 
 |беттері      = 
 |барлық беті      = 88
 |сериясы         = 
 |isbn          = 
 |тиражы         = 
}}
&lt;/ref&gt;
&lt;div style=&quot;position: relative;&quot;&gt;
[[Image :Kyrgyzstan provinces map.png|600px|]]
{{Image label|x=0.10 |y=0.42 |scale=600|text=[[Баткен облысы]]}}
{{Image label|x=0.30 |y=0.26 |scale=600|text=[[Жалалабат облысы]]}}
{{Image label|x=0.29 |y=0.34 |scale=600|text=[[Ош]] қаласы}}
{{Image label|x=0.47 |y=0.10 |scale=600|text=[[Шу облысы]]}}
{{Image label|x=0.74 |y=0.15 |scale=600|text=[[Ыстықкөл облысы]]}}
{{Image label|x=0.55 |y=0.05 |scale=600|text=[[Бішкек]]}}
{{Image label|x=0.55 |y=0.23 |scale=600|text=[[Нарын облысы]]}}
{{Image label|x=0.35 |y=0.38 |scale=600|text=[[Ош облысы]]}}
{{Image label|x=0.26 |y=0.12 |scale=600|text=[[Талас облысы]]}}
&lt;/div&gt;
&lt;noinclude&gt;

== Бірінші деңгейдегі әкімшілік-аумақтық бірліктер ==
=== Облыстар мен республикалық бағынышты қалалары ===
{| class=&quot;standard&quot; border=&quot;1&quot;
!rowspan=&quot;2&quot;|№
!colspan=&quot;2&quot;|Облыс
!rowspan=&quot;2&quot;|Әкімшілік орталығы
!rowspan=&quot;2&quot;|Аудандар саны
!rowspan=&quot;2&quot;|Халқы (2011&lt;ref name=&quot;халқы&quot;&gt;{{cite web|url=http://212.42.101.124:1041/stat1.kg/images/stories/docs/Ejegodnik/Population/demo%20region%201%20.pdf|title=1 қаңтардағы тұрғылықты халық саны|publisher=Кыргызстан||accessdate=2012-03-31}}&lt;/ref&gt;),&lt;br /&gt;адам.
!rowspan=&quot;2&quot;|Ауданы,&lt;br /&gt;км²
!rowspan=&quot;2&quot;|Тығыздығы,&lt;br /&gt;ад./км²
|-
! Қазақша атауы
! Қырғызша атауы
|-
| colspan=10 align=center bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | Республикалық бағынышты қала
|-
| 1
| [[Бішкек]] қаласы
| Бишкек шаары
| 
| align=right| 4
| align=right| 859 800
| align=right| 170
| align=right| 5057,65
|-
| 2
| [[Ош]] қаласы
| Ош шаары
| 
| align=right| жоқ
| align=right| 255 800
| align=right| 18,5
| align=right| 13827,03
|-
| colspan=10 align=center bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | Облыстар  
|-
| 3
| [[Баткен облысы]]
| Баткен областы
| [[Баткен]]
| align=right| 3
| align=right| 441 100
| align=right| 17 000
| align=right| 25,95
|-
| 4
| [[Жалалабат облысы]]
| Жалал-Абад областы
| [[Жалалабат]]
| align=right| 8
| align=right| 1 036 700
| align=right| 33 700
| align=right| 30,76
|-
| 5
| [[Ыстықкөл облысы]]
| Ысык-Көл областы
| [[Қарақол]]
| align=right| 5
| align=right| 444 500
| align=right| 43 100
| align=right| 10,31
|-
| 6
| [[Нарын облысы]]
| Нарын областы
| [[Нарын (қала)|Нарын]]
| align=right| 5
| align=right| 262 100
| align=right| 45 200
| align=right| 5,80
|-
| 7
| [[Ош облысы]]
| Ош областы
| [[Ош]]
| align=right| 7
| align=right| 1 130 900
| align=right| 29 200
| align=right| 38,73
|-
| 8
| [[Талас облысы]]
| Талас областы
| [[Талас (қала)|Талас]]
| align=right| 4
| align=right| 231 800
| align=right| 11 400
| align=right| 20,33
|-
| 9
| [[Шу облысы]]
| Чүй областы
| [[Тоқмақ]]
| align=right| 8
| align=right| 814 900
| align=right| 20 200
| align=right| 40,34
|- style=&quot;background: #CCC;&quot;
| ||Барлығы||   ||  ||44||5 477 600||199 988,5||27,39
|-
|}

== Төменгі әкімшілік-аумақтық бірліктері ==

=== Баткен облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша &lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың.адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;
{{кітап
 |авторы         = 
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      =Қырғыстан Республикасының демографиялық жылнамасы 2006-2010 жж
 |шынайы атауы      = 
 |сілтеме        = http://212.42.101.124:1041/stat1.kg/images/stories/docs/tematika/demo/Demo%20publ.pdf
 |уикитека      = 
 |жауапты = 
 |басылым       = 
 |орны         = Бішкек
 |баспасы  = Қырғыстан Республикасының Ұлттық статистика комитеті 
 |жыл           = 2011
 |томы           = 
 |беттері      = 
 |барлық беті      = 346
 |сериясы         = 
 |isbn          = 
 |тиражы         = 
}}
&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері &lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;
{{кітап
 |авторы         = 
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      = Қырғыз Республикасының әкімшілік-аймақтық және аймақтық бірліктерінің белгілеу мемлекеттік классасификаторы
 |шынайы атауы      = Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору
 |сілтеме        = http://www.stat.kg/stat.files/class.files/классификатор%20СОАТЕ.pdf
 |уикитека      = 
 |жауапты = 
 |басылым       = 
 |орны         = Бішкек
 |баспасы  = Қырғыстан Республикасының ұлттық статистика комитеті
 |жыл           = 2012
 |томы           = 
 |беттері      = 
 |барлық беті      = 88
 |сериясы         = 
 |isbn          = 
 |тиражы         = 
}}
&lt;/ref&gt;.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Batken Raion.png|100px|center]] || [[Баткен ауданы]] || Баткен району || 71,0 || Ақсай а.а., Ақтатыр а.а., Дария а.а., Қарабақ а.а., Қарабұлақ а.а., Қыштұт а.а., Самарқандек а.а., Субашы а.а., Төрткүл а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kadamjay Raion.png|100px|center]] || [[Қадамжай ауданы]] || Кадамжай району || 159,1 || ''[[Айдаркен]] қ.,  [[Қадамжай]] қ.'', Абсамат Масалиев а.а., Ақтұрпақ а.а., Алға а.а., Бірлік а.а., Көтерме а.а., Қырғызқыстақ а.а., Майдан а.а., Марказ а.а., Оразбеков а.а., Совет а.а., Үшқорған а.а., Халмион а.а., Чаувай а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Leilek Raion.png|100px|center]] || [[Лейлек ауданы]] || Лейлек району || 118,4 || '''[[Раззақов]] қ''', Ақсу а.а., Бешкент а.а., Жаңажер а.а., Қатраң а.а., Құлынды а.а., Лейлек а.а., Марғұн а.а., Сұмбыла а.а., Тоғызбұлақ а.а.
|-
|  ||[[Баткен]] қаласы || Баткен шаары || 20,0 ||
|-
|  ||[[Қызылқия (Қырғызстан)|Қызылқия]] қаласы || Кызыл-Кыя шаары || 44,4 ||
|-
|  ||[[Сүлікті]] қаласы || Сүлүктү шаары || 20,9 || ''[[Восточный (Қырғызстан)|Восточный]] кенті''
|}

=== Жалалабат облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың.адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt;.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Aksy Raion.png|100px|center]] || [[Ақсы ауданы]] || Аксы району || 114,5 || '''[[Кербен (Қырғызстан)|Кербен]] '''қ, Авлетим а.а., Ак-Жол а.а., Ак-Суу а.а., Жаны-Жол а.а., Жерге-Тал а.а., Кара-Жыгач а.а., Кара-Суу а.а., Кашка-Суу а.а., Кызыл-Туу а.а., Мавлянов а.а., Назарлиев а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ala-Buka Raion.png|100px|center]] || [[Алабұқа ауданы]] || Ала-Бука району || 88,3 || Ак-Коргон а.а., Ак-Там а.а., Ала-Букин а.а., Кек-Серек а.а., Кек-Таш а.а., Оруктун а.а., Первомай а.а., Торогелди-Балтагулов а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Bazar-Korgon Raion.png|100px|center]] || [[Базарқорған ауданы]] || Базар-Коргон району || 145,0 || Акман а.а., Арстанбап а.а., Базар-Коргон а.а., Бешик-Жон а.а., Кенеш а.а., Кызыл-Ункюр а.а., Могол а.а., Сайдыкум а.а., Талдуу-Булак а.а.
Балтагулов а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Nooken Raion.png|100px|center]] || [[Наукен ауданы]] || Ноокен району || 118,3 || '''[[Кочкор-Ата]]''', Арал а.а., Бюргендин а.а., Достук а.а., Массын а.а., Момбеков а.а., Ноокат а.а., Сакалдин а.а., Шайдан а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Suzak Raion.png|100px|center]] || [[Созақ ауданы (Қырғызстан)|Созақ ауданы]] || Сузак району || 245,0 || '''[[Кок-Жангак]]'''қ, Багыш а.а., Барпын а.а., Кара-Алмин а.а., Кара-Дарыян а.а., Кегарт а.а., Курманбек а.а., Кыз-Кел а.а., Кызыл-Туу а.а., Ленин а.а., Сайпидин-Атабеков а.а., Сузак а.а., Таш-Булак а.а., Ырыс а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Toguz-Toro Raion.png|100px|center]] || [[Тоғыз-Тарау ауданы]] || Тогуз-Торо району || 22,3 || Атай а.а., Каргалык а.а., Кок-Ирим а.а., Сары-Булун а.а., Тогуз-Тороу а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Toktogul Raion.png|100px|center]] || [[Тоқтоғұл ауданы]] || Токтогул району || 87,6 || ''[[Токтогул]]'' қтем, Абды-Суеркулов а.а., Аралбаев а.а., Бел-Алдын а.а., Жаны-Жол а.а., Кетмень-Дебен а.а., Кызыл-Озгоруш а.а., Ничке-Сай а.а., Сары-Камыш а.а., Уч-Терек а.а., Чолпон-Ата а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Chatkal Raion.png|100px|center]] || [[Шатқал ауданы]] || Чаткал району || 22,8 || '' [[Сумсар]] қтем, [[Терек-Сай]] қтем'', Каныш-Кыян а.а., Чаткал а.а.
|-
| || [[Жалалабат]] қаласы || Жалалабат || 98,5 ||
|-
| || [[Қаракөл]] қаласы || Каракөл || 22,7 || ''[[Кетмен-Тебе]] қтем'' 
|-
| || [[Майлы-Су]] қаласы || Майлуу-Суу || 22,9 || ''[[Кек-Таш (кент)|Кек-Таш]]'' қтем
|-
| || [[Таш-Көмір]] қаласы || Ташкөмүр || 35,3 || ''[[Кызыл-Джар]] қтем, [[Шамалды-Сай]]'' қтем
|}

=== Ыстықкөл облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың.адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt;.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ak-Suu Raion.png|100px|center]] || [[Ақ-Су ауданы]] || Ак-Суу району || 63,9 || ''[[Жыргалан]] қтем'', Ак-Булун а.а., Ак-Чий а.а., Берю-Баш а.а., Кара-Жал а.а., Каракол а.а., Кереге-Таш а.а., Нововознесенов а.а., Октябр а.а., Отраднен а.а., Тепкен а.а., Теплоключен а.а., Челпек а.а., Энильчек а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Jeti-Ögüz Raion.png|100px|center]] || [[Жеті-Өгіз ауданы]] || Жети-Өгүз району || 82,5 || Ак-Дебен а.а., Ак-Шыйрак а.а., Алдашев а.а., Барскоон а.а., Даркан а.а., Жаргылчак а.а., Жети-Өгүз а.а., Кызыл-Суу а.а., Липен а.а., Оргочор а.а., Светлополян а.а., Тамгин а.а., Ырдык а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ysyk-Köl Raion.png|100px|center]] || [[Ыстықкөл ауданы]] || Ысык-Көл району || 76,0 || ''' [[Чолпон-Ата]] қ''', Абдрахманов а.а., Айыл а.а., Ананьев а.а., Бостерин а.а., Кара-Ой а.а., Кум-Бел а.а., Орюктин а.а., Семенов а.а., Тамчын а.а., Темиров а.а., Тору-Айгыр а.а., Чон-Сары-Ой а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Tong Raion.png|100px|center]] || [[Тоң ауданы]] || Тоң району || 49,4 || ''[[Каджи-Сай]] қтем'', Ак-Терек а.а., Болот-Мамбетов а.а., Кель-Терс а.а., Кек-Мойнок а.а., Күн-Чыгыш а.а., Терт-Кул а.а., Тон а.а., Улакол а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Tüp Raion.png|100px|center]] || [[Түп ауданы]] || Түп району || 59,2 || ''[[Ак-Булак]] қтем'', Ак-Булун а.а., Арал а.а., Иссык-Кел а.а., Карасаев а.а., Кутургин а.а., Михайлов а.а., Сан-Таш а.а., Сары-Булак а.а., Талды-Су а.а., Тогуз-Булак а.а., Түп а.а., Чон-Таш а.а.
|-
| || [[Балықшы (қала)|Балықшы]] қаласы || Балыкчы || 43,2 || ''[[Пристань-Пржевальск]] қтем''
|-
| || [[Қарақол]] қаласы || Каракол || 67,1 || ''[[Орто-Токой]] қтем''
|}

=== Нарын облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ak-Talaa Raion.png|100px|center]] || [[Ақ-Тала ауданы]] || Ак-Талаа району || 30,9 || Ак-Тал а.а., Ак-Чий а.а., Баетов а.а., Жаны-Талап а.а., Жерге-Тал а.а., Кара-Бүрге а.а., Кек-Жар а.а., Конорчок а.а., Кош-Дебен а.а., Кызыл-Белес а.а., Терек а.а., Тоголок-Молдо а.а., Угут а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan At-Bashy Raion.png|100px|center]] || [[Ат-Башы ауданы]] || Ат-Башы району || 49,5 || Ак-Жар а.а., Ак-Талин а.а., Ак-Мойын а.а., Ак-Муз а.а., Ат-Башын а.а., Ача-Каиндин а.а., Баш-Каиндин а.а., Казыбек а.а., Кара-Койын а.а., Кара-Суу а.а., Талды-Суу а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Jumgal Raion.png|100px|center]] || [[Жұмғал ауданы]] || Жумгал району || 40,8 || ''[[Мин-Куш]] қтем'', Байзаков а.а., Баш-Кууганды а.а., Жаны-Арык а.а., Жумгал а.а., Кабак а.а., Кек-Ой а.а., Куйручук а.а., Кызыл-Жылдыз а.а., Суйымбаев а.а., Тугол-Сай а.а., Чаек а.а., Чон-Добон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kochkor Raion.png|100px|center]] || [[Қошқар ауданы]] || Кочкор району || 58,8 || Ак-Кыян а.а., Кара-Суу а.а., Кок-Жар а.а., Кочкор а.а., Кош-Дебен а.а., Кум-Дебен а.а., Сары-Булак а.а., Семиз-Бел а.а., Сон-Кул а.а., Талаа-Булак а.а., Чолпон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Tyan'-Shan' Raion.png|100px|center]] || [[Нарын ауданы (Қырғызстан)|Нарын ауданы]] || Нарын району || 44,4 || ''[[Достук]] қтем'', Ак-Кудук а.а., Дебел а.а., Жан-Булак а.а., Жергетал а.а., Казан-Куйган а.а., Кара-Куджур а.а., Мын-Булак а.а., Он-Арчин а.а., Орток а.а., Сары-Ой а.а., Учкун а.а., Чет-Нура а.а., Эмгек-Талин а.а., Эмгекчил а.а.
|-
| || [[Нарын (қала)|Нарын]] қаласы || Нарын || 34,9 ||
|}

=== Ош облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Alay Raion.png|100px|center]] || [[Алай ауданы]] || Алай району || 73,3 || ''[[Сары-Таш]] қтем'', К. Белебаев атындағы Алай а а.а., Будалык а.а., Буйлелин а.а., Гулчин а.а., Жошолун а.а., Конур-Добон а.а., Кабылан-Кол а.а., Корул а.а., Ленин а.а., Сары-Могол а.а., Талды-Суу а.а., Уч-Дебен а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Aravan Raion.png|100px|center]] || [[Араван ауданы]] || Араван району || 107,4 || Алля-Анаров а.а., Керме-Тооский а.а., Мангыт а.а., Нурабад а.а., С.-Юсупов а.а., Тео-Мойын а.а., Тепе-Коргон а.а., Чек-Абад а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kara-Kulja Raion.png|100px|center]] || [[Қара-Құлжа ауданы]] || Кара-Кулжа району || 87,9 || Алайкуу а.а., Капчыгай а.а., Карагуз а.а., Кара-Кочкор а.а., Кара-Кулжа а.а., Кашка-Жол а.а., Кенеш а.а., Кызыл-Жар а.а., Ой-Тал а.а., Сары-Булак а.а., Чалма а.а., Ылай-Тал а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kara-Suu Raion.png|100px|center]] || [[Қарасу ауданы (Қырғызстан)|Қарасу ауданы]] || Кара-Суу району || 353,2 || '''[[Қарасу]] қ''', Ак-Таш а.а., Жаны-Арык а.а., Жоош а.а., Катта-Талдык а.а., Кашгар-Кыштак а.а., Кызыл-Кыштак а.а., Кызыл-Суу а.а., Мады а.а., Нариманов а.а., Отуз-Адыр а.а., Папа а.а., Сабай а.а., Сарай а.а., Сары-Колот а.а., Телейкен а.а., Шарык а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Nookat Raion.png|100px|center]] || [[Науқат ауданы]] || Ноокат району || 239,6 || '''[[Науқат]] қ''', ''[[Найман (ауыл)|Найман]] қтем'', Бел а.а., Гулстан а.а., Жаны-Науқат а.а., Токтомата Зулпуев атындағы а.а, Исанов а.а., Кара-Таш а.а., Кенеш а.а., Кок-Бел а.а., Кулатов а.а., Кызыл-Октябр а.а., Кыргыз-Аты а.а., Мирмахмудов а.а., Он-Эки-Бел а.а., Теелес а.а., Ынтымак а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Özgön Raion.png|100px|center]] || [[Өзген ауданы]] || Өзгөн району || 231,1 || '''[[Өзген]] қ''', Ак-Жар а.а., Алтын-Булак а.а., Баш-Дебен а.а., Ден-Булак а.а., Жалпак-Таш а.а., Жыланды а.а., Заргер а.а., Жазы а.а., Ийри-Суу а.а., Кара-Таш а.а., Кароол а.а., Келдюк а.а., Курбаш а.а., Кызыл-Октябрь а.а., Кызыл-Тоо а.а., Мырза-Акы а.а., Саламалы а.а., Терт-Кел а.а., Чангет а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Chong-Alay Raion.png|100px|center]] || [[Чоң Алай ауданы]] || Чоң Алай району || 25,4 || Жекенды а.а., Кашка-Суу а.а., Чон-Алай а.а.
|}

=== Талас облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Bakay-Ata Raion.png|100px|center]] || [[Бақай-Ата ауданы]] || Бакай-Ата району || 44,6 || Ак-Дебе а.а., Акназаров а.а., Боо-Терек а.а., Кен-Арал а.а., Ленинполь а.а., Мин-Булак а.а., Озгерюш а.а., Орос а.а., Шадыкан а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kara-Buura Raion.png|100px|center]] || [[Қара-Бура ауданы]] || Кара-Буура району || 58,5 || ''[[Маймак]] қтем'', Ак-Чий а.а., Аманбаев а.а., Бакайыр а.а., Бакыян а.а., Бейшекен а.а., Кара-Буура а.а., Кек-Сай а.а., Чолпонбай а.а., Шекер а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Manas Raion.png|100px|center]] || [[Манас ауданы]] || Манас району || 33,1 || Каинды а.а., Киргизия а.а., Май а.а., Покров а.а., Уч-Коргон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Talas Raion.png|100px|center]] || [[Талас ауданы (Қырғызстан)|Талас ауданы]] || Талас району || 59,7 || Айдаралиев а.а., Арала.а., Бекмолдоев а.а., Бердике Баатыр а.а., Жергетал а.а., Долон а.а., Калбин а.а., Кара-Суй а.а., Кок-Ой а.а., Кууганды а.а., Нуржанов а.а., Омуралиев а.а., Осмонкулов а.а.
|-
| || [[Талас (қала)|Талас]] қаласы || Талас || 33,1 ||
|}

=== Шу облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Alamüdün Raion.png|100px|center]] || [[Аламүдүн ауданы]] || Аламүдүн району || 149,9 || Ак-Дебен а.а., Ала-Арчы а.а., Аламудун а.а., Арашан а.а., Байтик а.а., Васильев а.а., Грозден а.а., Кара-Жыгач а.а., Кек-Жар а.а., Лебединов а.а., Ленин а.а., Маев а.а., Нижнеаларчин а.а., Октябрь а.а., Пригород а.а., Таш-Дебен а.а., Таш-Мойнок а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Jayyl Raion.png|100px|center]] || [[Жайыл ауданы]] || Жайыл району || 93,3 ||  '''[[Қарабалта]] қ''', Ак-Башат а.а., Жайыл а.а., Кара-Суу а.а., Красновосточный а.а., Кызыл-Дыйкан а.а., Полтав а.а., Сары-Булак а.а., Сары-Коо а.а., Соснов а.а., Степнинский а.а., Суусамыр а.а., Талды-Булак а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kemin Raion.png|100px|center]] || [[Кемин ауданы]] || Кемин району || 44,3 || ''[[Ак-Тюз]] қтем, [[Бордунский]] қтем, [[Кемин]] қтем, [[Орловка (Кемин ауданы)|Орловка]] қтем'', А.-Дуйшеевский а.а., Алмалы а.а., Боролдой а.а., Жаны-Алыш а.а., Ильичевский а.а., Кара-Булак а.а., Кек-Ойрок а.а., Кызыл-Октябрь а.а., Чон-Кемин а.а., Чым-Коргон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Moskva Raion.png|100px|center]] || [[Москва ауданы (Қырғызстан)|Москва ауданы]] || Москва району || 84,8 || Ак-Суу а.а., Александров а.а., Беш-Терек а.а., Беловод а.а., Первомай а.а., Петровский а.а., Предтеченский а.а., Садовский а.а., Сретенский а.а., Телек а.а., Целинный а.а., Чапаевский а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Panfilov Raion.png|100px|center]] || [[Панфилов ауданы (Қырғызстан)|Панфилов ауданы]] || Панфилов району || 41,8 || ''[[Каинды (Қырғызстан)|Каинды]] қтем'', Вознесеновский а.а., Курама а.а., Кюрпюлдек а.а., Ортоевский а.а., Фрунзе а.а., Чалдыбар а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Sokuluk Raion.png|100px|center]] || [[Соқұлық ауданы]] || Сокулук району || 159,7 || '''[[Шопоков (қала)|Шопоков]] қ''', Асылбаш а.а., Ат-Башын а.а., Военно-Антоновский а.а., Гавриловский а.а., Жаны-Жер а.а., Жаны-Пахты а.а., им. Кайназаровой а.а., им. Крупской а.а., Камышановский а.а., Кунтуу а.а., Кызыл-Туу а.а., Төменгішу а.а., Новопавловский а.а., Орок а.а., Первомайский а.а., Саз а.а., Сокулук а.а., Тош-Булак а.а., Фрунзе а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Chüy Raion.png|100px|center]] || [[Шу ауданы (Қырғызстан)|Шу ауданы]] || Чүй району || 47,7 || Ак-Бешим а.а., Буранин а.а., Ибраимов а.а., Искрин а.а., Кегетин а.а., Кош-Коргон а.а., Онбир-Жылгы а.а., Сайлык а.а., Чүй а.а., Шамшы а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ysyk-Ata Raion.png|100px|center]] || [[Ыстық-Ата ауданы]] || Ысык-Ата району || 133,0 ||  '''[[Қант (қала)|Қант]]''' қ, Ак-Кудук а.а., Бирдик а.а., Жээк а.а., Ивановский а.а., Интернациональный а.а., Ыстық-Ата а.а., Кен-Булу а.а., Кочкорбаев а.а., Краснореченский а.а., Логвиненковский а.а., Люксембургский а.а., Милянфанский а.а., Сын-Таш а.а., Новопокровский а.а., Нурманбет а.а., Туз а.а., Узун-Кыр а.а., Юрьевский а.а.
|-
| || [[Тоқмақ]] қаласы || Токмок || 53,7 ||
|}

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

[[Санат:Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі]]
[[Санат:Тізімдер]]</text>
      <sha1>r5sxb0zmpaovcazg98vcu8g5fbsc8nh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061221</id>
      <parentid>3061215</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T17:45:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Төменгі әкімшілік-аумақтық бірліктері */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29362" xml:space="preserve">{{cleanup}}
'''[[Қырғызстан]]ның аумақтық-әкімшілік бөлінісі'''  3 деңгейден тұрады. Бірінші деңгейге 7 облыс және 2 республикалық маңызы бар қала кіреді. Облыстар 40 аудан және 12 облыстық маңызы бар қалаларға бөлінген. Республикалық маңызы бар [[Бішкек]] қаласы 4 қалаішілік ауданға бөлінеді. Облыс аудандары ауылдық аймақтарға ({{lang-ky|айыл аймагы}}) бөлінеді. Ауылдық аймақтар ауылдарға ({{lang-ky|айыл}}) бөлінеді.&lt;ref&gt;
{{кітап
 |авторы         = 
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      = Қырғызстан Республикасының әкімшілік-аймақтық және аймақтық бірліктерінің белгілеу мемлекеттік классасификаторы
 |шынайы атауы      = Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору
 |сілтеме        = http://www.stat.kg/stat.files/class.files/классификатор%20СОАТЕ.pdf
 |уикитека      = 
 |жауапты = 
 |басылым       = 
 |орны         = Бішкек
 |баспасы  = Қырғыстан Республикасының ұлттық статистика комитеті
 |жыл           = 2012
 |томы           = 
 |беттері      = 
 |барлық беті      = 88
 |сериясы         = 
 |isbn          = 
 |тиражы         = 
}}
&lt;/ref&gt;
&lt;div style=&quot;position: relative;&quot;&gt;
[[Image :Kyrgyzstan provinces map.png|600px|]]
{{Image label|x=0.10 |y=0.42 |scale=600|text=[[Баткен облысы]]}}
{{Image label|x=0.30 |y=0.26 |scale=600|text=[[Жалалабат облысы]]}}
{{Image label|x=0.29 |y=0.34 |scale=600|text=[[Ош]] қаласы}}
{{Image label|x=0.47 |y=0.10 |scale=600|text=[[Шу облысы]]}}
{{Image label|x=0.74 |y=0.15 |scale=600|text=[[Ыстықкөл облысы]]}}
{{Image label|x=0.55 |y=0.05 |scale=600|text=[[Бішкек]]}}
{{Image label|x=0.55 |y=0.23 |scale=600|text=[[Нарын облысы]]}}
{{Image label|x=0.35 |y=0.38 |scale=600|text=[[Ош облысы]]}}
{{Image label|x=0.26 |y=0.12 |scale=600|text=[[Талас облысы]]}}
&lt;/div&gt;
&lt;noinclude&gt;

== Бірінші деңгейдегі әкімшілік-аумақтық бірліктер ==
=== Облыстар мен республикалық бағынышты қалалары ===
{| class=&quot;standard&quot; border=&quot;1&quot;
!rowspan=&quot;2&quot;|№
!colspan=&quot;2&quot;|Облыс
!rowspan=&quot;2&quot;|Әкімшілік орталығы
!rowspan=&quot;2&quot;|Аудандар саны
!rowspan=&quot;2&quot;|Халқы (2011&lt;ref name=&quot;халқы&quot;&gt;{{cite web|url=http://212.42.101.124:1041/stat1.kg/images/stories/docs/Ejegodnik/Population/demo%20region%201%20.pdf|title=1 қаңтардағы тұрғылықты халық саны|publisher=Кыргызстан||accessdate=2012-03-31}}&lt;/ref&gt;),&lt;br /&gt;адам.
!rowspan=&quot;2&quot;|Ауданы,&lt;br /&gt;км²
!rowspan=&quot;2&quot;|Тығыздығы,&lt;br /&gt;ад./км²
|-
! Қазақша атауы
! Қырғызша атауы
|-
| colspan=10 align=center bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | Республикалық бағынышты қала
|-
| 1
| [[Бішкек]] қаласы
| Бишкек шаары
| 
| align=right| 4
| align=right| 859 800
| align=right| 170
| align=right| 5057,65
|-
| 2
| [[Ош]] қаласы
| Ош шаары
| 
| align=right| жоқ
| align=right| 255 800
| align=right| 18,5
| align=right| 13827,03
|-
| colspan=10 align=center bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | Облыстар  
|-
| 3
| [[Баткен облысы]]
| Баткен областы
| [[Баткен]]
| align=right| 3
| align=right| 441 100
| align=right| 17 000
| align=right| 25,95
|-
| 4
| [[Жалалабат облысы]]
| Жалал-Абад областы
| [[Жалалабат]]
| align=right| 8
| align=right| 1 036 700
| align=right| 33 700
| align=right| 30,76
|-
| 5
| [[Ыстықкөл облысы]]
| Ысык-Көл областы
| [[Қарақол]]
| align=right| 5
| align=right| 444 500
| align=right| 43 100
| align=right| 10,31
|-
| 6
| [[Нарын облысы]]
| Нарын областы
| [[Нарын (қала)|Нарын]]
| align=right| 5
| align=right| 262 100
| align=right| 45 200
| align=right| 5,80
|-
| 7
| [[Ош облысы]]
| Ош областы
| [[Ош]]
| align=right| 7
| align=right| 1 130 900
| align=right| 29 200
| align=right| 38,73
|-
| 8
| [[Талас облысы]]
| Талас областы
| [[Талас (қала)|Талас]]
| align=right| 4
| align=right| 231 800
| align=right| 11 400
| align=right| 20,33
|-
| 9
| [[Шу облысы]]
| Чүй областы
| [[Тоқмақ]]
| align=right| 8
| align=right| 814 900
| align=right| 20 200
| align=right| 40,34
|- style=&quot;background: #CCC;&quot;
| ||Барлығы||   ||  ||44||5 477 600||199 988,5||27,39
|-
|}

== Төменгі әкімшілік-аумақтық бірліктері ==

=== Баткен облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша &lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың.адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;
{{кітап
 |авторы         = 
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      =Қырғыстан Республикасының демографиялық жылнамасы 2006-2010 жж
 |шынайы атауы      = 
 |сілтеме        = http://212.42.101.124:1041/stat1.kg/images/stories/docs/tematika/demo/Demo%20publ.pdf
 |уикитека      = 
 |жауапты = 
 |басылым       = 
 |орны         = Бішкек
 |баспасы  = Қырғыстан Республикасының Ұлттық статистика комитеті 
 |жыл           = 2011
 |томы           = 
 |беттері      = 
 |барлық беті      = 346
 |сериясы         = 
 |isbn          = 
 |тиражы         = 
}}
&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері &lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;
{{кітап
 |авторы         = 
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      = Қырғыз Республикасының әкімшілік-аймақтық және аймақтық бірліктерінің белгілеу мемлекеттік классасификаторы
 |шынайы атауы      = Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору
 |сілтеме        = http://www.stat.kg/stat.files/class.files/классификатор%20СОАТЕ.pdf
 |уикитека      = 
 |жауапты = 
 |басылым       = 
 |орны         = Бішкек
 |баспасы  = Қырғыстан Республикасының ұлттық статистика комитеті
 |жыл           = 2012
 |томы           = 
 |беттері      = 
 |барлық беті      = 88
 |сериясы         = 
 |isbn          = 
 |тиражы         = 
}}
&lt;/ref&gt;.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Batken Raion.png|100px|center]] || [[Баткен ауданы]] || Баткен району || 71,0 || Ақсай а.а., Ақтатыр а.а., Дария а.а., Қарабақ а.а., Қарабұлақ а.а., Қыштұт а.а., Самарқандек а.а., Субасы а.а., Төрткүл а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kadamjay Raion.png|100px|center]] || [[Қадамжай ауданы]] || Кадамжай району || 159,1 || ''[[Айдаркен]] қ.,  [[Қадамжай]] қ.'', Абсамат Масалиев а.а., Ақтұрпақ а.а., Алға а.а., Бірлік а.а., Көтерме а.а., Қырғызқыстақ а.а., Майдан а.а., Марказ а.а., Оразбеков а.а., Совет а.а., Үшқорған а.а., Халмион а.а., Чаувай а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Leilek Raion.png|100px|center]] || [[Лейлек ауданы]] || Лейлек району || 118,4 || '''[[Раззақов]] қ''', Ақсу а.а., Бескент а.а., Жаңажер а.а., Қатраң а.а., Құлынды а.а., Лейлек а.а., Марғұн а.а., Сұмбыла а.а., Тоғызбұлақ а.а.
|-
|  ||[[Баткен]] қаласы || Баткен шаары || 20,0 ||
|-
|  ||[[Қызылқия (Қырғызстан)|Қызылқия]] қаласы || Кызыл-Кыя шаары || 44,4 ||
|-
|  ||[[Сүлікті]] қаласы || Сүлүктү шаары || 20,9 || ''[[Восточный (Қырғызстан)|Восточный]] кенті''
|}

=== Жалалабат облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың.адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt;.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Aksy Raion.png|100px|center]] || [[Ақсы ауданы]] || Аксы району || 114,5 || '''[[Кербен (Қырғызстан)|Кербен]] қ.''', Авлетим а.а., Ақжол а.а., Ақсу а.а., Жаңажол а.а., Жергетал а.а., Қаражығаш а.а., Қарасу а.а., Қасқасу а.а., Қызылту а.а., Мавлянов а.а., Назарлиев а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ala-Buka Raion.png|100px|center]] || [[Алабұқа ауданы]] || Ала-Бука району || 88,3 || Аққорған а.а., Ақтам а.а., Алабұқа а.а., Көксерек а.а., Көктас а.а., Өрікті а.а., Первомай а.а., Төрегелді Балтағұлов а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Bazar-Korgon Raion.png|100px|center]] || [[Базарқорған ауданы]] || Базар-Коргон району || 145,0 || Ақман а.а., Арстанбап а.а., Базарқорған а.а., Бесікжон а.а., Кеңес а.а., Қызылүңгір а.а., Моғол а.а., Сайдықұм а.а., Талдыбұлақ а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Nooken Raion.png|100px|center]] || [[Наукен ауданы]] || Ноокен району || 118,3 || '''[[Қошқарата (Қырғызстан)|Қошқарата]] қ.''', Арал а.а., Бүргенді а.а., Достық а.а., Масы а.а., Момбеков а.а., Науқат а.а., Сақалды а.а., Шайдан а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Suzak Raion.png|100px|center]] || [[Созақ ауданы (Қырғызстан)|Созақ ауданы]] || Сузак району || 245,0 || '''[[Көкжаңғалақ]] қ.''', Бағыс а.а., Барпы а.а., Қараалма а.а., Қарадария а.а., Көкарт а.а., Құрманбек а.а., Қызкөл а.а., Қызылту а.а., Ленин а.а., Сайпидин Атабеков а.а., Созақ а.а., Тасбұлақ а.а., Ырыс а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Toguz-Toro Raion.png|100px|center]] || [[Тоғызтарау ауданы (Қырғызстан)|Тоғызтарау ауданы]] || Тогуз-Торо району || 22,3 || Атай а.а., Қарғалық а.а., Көкиірім а.а., Сарыбұлың а.а., Тоғызтарау а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Toktogul Raion.png|100px|center]] || [[Тоқтағұл ауданы]] || Токтогул району || 87,6 || ''[[Тоқтағұл]] қ.'', Абды Сүйерқұов а.а., Аралбаев а.а., Белалды а.а., Жаңажол а.а., Кетпентөбе а.а., Қызылөзгеріс а.а., Никчесай а.а., Сарықамыс а.а., Үштерек а.а., Шолпаната а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Chatkal Raion.png|100px|center]] || [[Шатқал ауданы]] || Чаткал району || 22,8 ||  Сұмсар а.а., Терексай а.а., Қанышқия а.а., Шатқал а.а.
|-
| || [[Жалалабат]] қаласы || Жалал-Абад || 98,5 ||
|-
| || [[Қаракөл]] қаласы || Кара-Көл || 22,7 || ''[[Кетпентөбе]] кенті'' 
|-
| || [[Майлысу]] қаласы || Майлуу-Суу || 22,9 || ''[[Көктас (кент)|Көктас]] кенті''
|-
| || [[Таскөмір]] қаласы || Таш-Көмүр || 35,3 || ''Қызылжар кенті, Самалдысай кенті''
|}

=== Ыстықкөл облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың.адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt;.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ak-Suu Raion.png|100px|center]] || [[Ақ-Су ауданы]] || Ак-Суу району || 63,9 || ''[[Жыргалан]] қтем'', Ак-Булун а.а., Ак-Чий а.а., Берю-Баш а.а., Кара-Жал а.а., Каракол а.а., Кереге-Таш а.а., Нововознесенов а.а., Октябр а.а., Отраднен а.а., Тепкен а.а., Теплоключен а.а., Челпек а.а., Энильчек а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Jeti-Ögüz Raion.png|100px|center]] || [[Жеті-Өгіз ауданы]] || Жети-Өгүз району || 82,5 || Ак-Дебен а.а., Ак-Шыйрак а.а., Алдашев а.а., Барскоон а.а., Даркан а.а., Жаргылчак а.а., Жети-Өгүз а.а., Кызыл-Суу а.а., Липен а.а., Оргочор а.а., Светлополян а.а., Тамгин а.а., Ырдык а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ysyk-Köl Raion.png|100px|center]] || [[Ыстықкөл ауданы]] || Ысык-Көл району || 76,0 || ''' [[Чолпон-Ата]] қ''', Абдрахманов а.а., Айыл а.а., Ананьев а.а., Бостерин а.а., Кара-Ой а.а., Кум-Бел а.а., Орюктин а.а., Семенов а.а., Тамчын а.а., Темиров а.а., Тору-Айгыр а.а., Чон-Сары-Ой а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Tong Raion.png|100px|center]] || [[Тоң ауданы]] || Тоң району || 49,4 || ''[[Каджи-Сай]] қтем'', Ак-Терек а.а., Болот-Мамбетов а.а., Кель-Терс а.а., Кек-Мойнок а.а., Күн-Чыгыш а.а., Терт-Кул а.а., Тон а.а., Улакол а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Tüp Raion.png|100px|center]] || [[Түп ауданы]] || Түп району || 59,2 || ''[[Ак-Булак]] қтем'', Ак-Булун а.а., Арал а.а., Иссык-Кел а.а., Карасаев а.а., Кутургин а.а., Михайлов а.а., Сан-Таш а.а., Сары-Булак а.а., Талды-Су а.а., Тогуз-Булак а.а., Түп а.а., Чон-Таш а.а.
|-
| || [[Балықшы (қала)|Балықшы]] қаласы || Балыкчы || 43,2 || ''[[Пристань-Пржевальск]] қтем''
|-
| || [[Қарақол]] қаласы || Каракол || 67,1 || ''[[Орто-Токой]] қтем''
|}

=== Нарын облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ak-Talaa Raion.png|100px|center]] || [[Ақ-Тала ауданы]] || Ак-Талаа району || 30,9 || Ак-Тал а.а., Ак-Чий а.а., Баетов а.а., Жаны-Талап а.а., Жерге-Тал а.а., Кара-Бүрге а.а., Кек-Жар а.а., Конорчок а.а., Кош-Дебен а.а., Кызыл-Белес а.а., Терек а.а., Тоголок-Молдо а.а., Угут а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan At-Bashy Raion.png|100px|center]] || [[Ат-Башы ауданы]] || Ат-Башы району || 49,5 || Ак-Жар а.а., Ак-Талин а.а., Ак-Мойын а.а., Ак-Муз а.а., Ат-Башын а.а., Ача-Каиндин а.а., Баш-Каиндин а.а., Казыбек а.а., Кара-Койын а.а., Кара-Суу а.а., Талды-Суу а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Jumgal Raion.png|100px|center]] || [[Жұмғал ауданы]] || Жумгал району || 40,8 || ''[[Мин-Куш]] қтем'', Байзаков а.а., Баш-Кууганды а.а., Жаны-Арык а.а., Жумгал а.а., Кабак а.а., Кек-Ой а.а., Куйручук а.а., Кызыл-Жылдыз а.а., Суйымбаев а.а., Тугол-Сай а.а., Чаек а.а., Чон-Добон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kochkor Raion.png|100px|center]] || [[Қошқар ауданы]] || Кочкор району || 58,8 || Ак-Кыян а.а., Кара-Суу а.а., Кок-Жар а.а., Кочкор а.а., Кош-Дебен а.а., Кум-Дебен а.а., Сары-Булак а.а., Семиз-Бел а.а., Сон-Кул а.а., Талаа-Булак а.а., Чолпон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Tyan'-Shan' Raion.png|100px|center]] || [[Нарын ауданы (Қырғызстан)|Нарын ауданы]] || Нарын району || 44,4 || ''[[Достук]] қтем'', Ак-Кудук а.а., Дебел а.а., Жан-Булак а.а., Жергетал а.а., Казан-Куйган а.а., Кара-Куджур а.а., Мын-Булак а.а., Он-Арчин а.а., Орток а.а., Сары-Ой а.а., Учкун а.а., Чет-Нура а.а., Эмгек-Талин а.а., Эмгекчил а.а.
|-
| || [[Нарын (қала)|Нарын]] қаласы || Нарын || 34,9 ||
|}

=== Ош облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Alay Raion.png|100px|center]] || [[Алай ауданы]] || Алай району || 73,3 || ''[[Сары-Таш]] қтем'', К. Белебаев атындағы Алай а а.а., Будалык а.а., Буйлелин а.а., Гулчин а.а., Жошолун а.а., Конур-Добон а.а., Кабылан-Кол а.а., Корул а.а., Ленин а.а., Сары-Могол а.а., Талды-Суу а.а., Уч-Дебен а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Aravan Raion.png|100px|center]] || [[Араван ауданы]] || Араван району || 107,4 || Алля-Анаров а.а., Керме-Тооский а.а., Мангыт а.а., Нурабад а.а., С.-Юсупов а.а., Тео-Мойын а.а., Тепе-Коргон а.а., Чек-Абад а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kara-Kulja Raion.png|100px|center]] || [[Қара-Құлжа ауданы]] || Кара-Кулжа району || 87,9 || Алайкуу а.а., Капчыгай а.а., Карагуз а.а., Кара-Кочкор а.а., Кара-Кулжа а.а., Кашка-Жол а.а., Кенеш а.а., Кызыл-Жар а.а., Ой-Тал а.а., Сары-Булак а.а., Чалма а.а., Ылай-Тал а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kara-Suu Raion.png|100px|center]] || [[Қарасу ауданы (Қырғызстан)|Қарасу ауданы]] || Кара-Суу району || 353,2 || '''[[Қарасу]] қ''', Ак-Таш а.а., Жаны-Арык а.а., Жоош а.а., Катта-Талдык а.а., Кашгар-Кыштак а.а., Кызыл-Кыштак а.а., Кызыл-Суу а.а., Мады а.а., Нариманов а.а., Отуз-Адыр а.а., Папа а.а., Сабай а.а., Сарай а.а., Сары-Колот а.а., Телейкен а.а., Шарык а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Nookat Raion.png|100px|center]] || [[Науқат ауданы]] || Ноокат району || 239,6 || '''[[Науқат]] қ''', ''[[Найман (ауыл)|Найман]] қтем'', Бел а.а., Гулстан а.а., Жаны-Науқат а.а., Токтомата Зулпуев атындағы а.а, Исанов а.а., Кара-Таш а.а., Кенеш а.а., Кок-Бел а.а., Кулатов а.а., Кызыл-Октябр а.а., Кыргыз-Аты а.а., Мирмахмудов а.а., Он-Эки-Бел а.а., Теелес а.а., Ынтымак а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Özgön Raion.png|100px|center]] || [[Өзген ауданы]] || Өзгөн району || 231,1 || '''[[Өзген]] қ''', Ак-Жар а.а., Алтын-Булак а.а., Баш-Дебен а.а., Ден-Булак а.а., Жалпак-Таш а.а., Жыланды а.а., Заргер а.а., Жазы а.а., Ийри-Суу а.а., Кара-Таш а.а., Кароол а.а., Келдюк а.а., Курбаш а.а., Кызыл-Октябрь а.а., Кызыл-Тоо а.а., Мырза-Акы а.а., Саламалы а.а., Терт-Кел а.а., Чангет а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Chong-Alay Raion.png|100px|center]] || [[Чоң Алай ауданы]] || Чоң Алай району || 25,4 || Жекенды а.а., Кашка-Суу а.а., Чон-Алай а.а.
|}

=== Талас облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Bakay-Ata Raion.png|100px|center]] || [[Бақай-Ата ауданы]] || Бакай-Ата району || 44,6 || Ак-Дебе а.а., Акназаров а.а., Боо-Терек а.а., Кен-Арал а.а., Ленинполь а.а., Мин-Булак а.а., Озгерюш а.а., Орос а.а., Шадыкан а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kara-Buura Raion.png|100px|center]] || [[Қара-Бура ауданы]] || Кара-Буура району || 58,5 || ''[[Маймак]] қтем'', Ак-Чий а.а., Аманбаев а.а., Бакайыр а.а., Бакыян а.а., Бейшекен а.а., Кара-Буура а.а., Кек-Сай а.а., Чолпонбай а.а., Шекер а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Manas Raion.png|100px|center]] || [[Манас ауданы]] || Манас району || 33,1 || Каинды а.а., Киргизия а.а., Май а.а., Покров а.а., Уч-Коргон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Talas Raion.png|100px|center]] || [[Талас ауданы (Қырғызстан)|Талас ауданы]] || Талас району || 59,7 || Айдаралиев а.а., Арала.а., Бекмолдоев а.а., Бердике Баатыр а.а., Жергетал а.а., Долон а.а., Калбин а.а., Кара-Суй а.а., Кок-Ой а.а., Кууганды а.а., Нуржанов а.а., Омуралиев а.а., Осмонкулов а.а.
|-
| || [[Талас (қала)|Талас]] қаласы || Талас || 33,1 ||
|}

=== Шу облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Alamüdün Raion.png|100px|center]] || [[Аламүдүн ауданы]] || Аламүдүн району || 149,9 || Ак-Дебен а.а., Ала-Арчы а.а., Аламудун а.а., Арашан а.а., Байтик а.а., Васильев а.а., Грозден а.а., Кара-Жыгач а.а., Кек-Жар а.а., Лебединов а.а., Ленин а.а., Маев а.а., Нижнеаларчин а.а., Октябрь а.а., Пригород а.а., Таш-Дебен а.а., Таш-Мойнок а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Jayyl Raion.png|100px|center]] || [[Жайыл ауданы]] || Жайыл району || 93,3 ||  '''[[Қарабалта]] қ''', Ак-Башат а.а., Жайыл а.а., Кара-Суу а.а., Красновосточный а.а., Кызыл-Дыйкан а.а., Полтав а.а., Сары-Булак а.а., Сары-Коо а.а., Соснов а.а., Степнинский а.а., Суусамыр а.а., Талды-Булак а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kemin Raion.png|100px|center]] || [[Кемин ауданы]] || Кемин району || 44,3 || ''[[Ак-Тюз]] қтем, [[Бордунский]] қтем, [[Кемин]] қтем, [[Орловка (Кемин ауданы)|Орловка]] қтем'', А.-Дуйшеевский а.а., Алмалы а.а., Боролдой а.а., Жаны-Алыш а.а., Ильичевский а.а., Кара-Булак а.а., Кек-Ойрок а.а., Кызыл-Октябрь а.а., Чон-Кемин а.а., Чым-Коргон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Moskva Raion.png|100px|center]] || [[Москва ауданы (Қырғызстан)|Москва ауданы]] || Москва району || 84,8 || Ак-Суу а.а., Александров а.а., Беш-Терек а.а., Беловод а.а., Первомай а.а., Петровский а.а., Предтеченский а.а., Садовский а.а., Сретенский а.а., Телек а.а., Целинный а.а., Чапаевский а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Panfilov Raion.png|100px|center]] || [[Панфилов ауданы (Қырғызстан)|Панфилов ауданы]] || Панфилов району || 41,8 || ''[[Каинды (Қырғызстан)|Каинды]] қтем'', Вознесеновский а.а., Курама а.а., Кюрпюлдек а.а., Ортоевский а.а., Фрунзе а.а., Чалдыбар а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Sokuluk Raion.png|100px|center]] || [[Соқұлық ауданы]] || Сокулук району || 159,7 || '''[[Шопоков (қала)|Шопоков]] қ''', Асылбаш а.а., Ат-Башын а.а., Военно-Антоновский а.а., Гавриловский а.а., Жаны-Жер а.а., Жаны-Пахты а.а., им. Кайназаровой а.а., им. Крупской а.а., Камышановский а.а., Кунтуу а.а., Кызыл-Туу а.а., Төменгішу а.а., Новопавловский а.а., Орок а.а., Первомайский а.а., Саз а.а., Сокулук а.а., Тош-Булак а.а., Фрунзе а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Chüy Raion.png|100px|center]] || [[Шу ауданы (Қырғызстан)|Шу ауданы]] || Чүй району || 47,7 || Ак-Бешим а.а., Буранин а.а., Ибраимов а.а., Искрин а.а., Кегетин а.а., Кош-Коргон а.а., Онбир-Жылгы а.а., Сайлык а.а., Чүй а.а., Шамшы а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ysyk-Ata Raion.png|100px|center]] || [[Ыстық-Ата ауданы]] || Ысык-Ата району || 133,0 ||  '''[[Қант (қала)|Қант]]''' қ, Ак-Кудук а.а., Бирдик а.а., Жээк а.а., Ивановский а.а., Интернациональный а.а., Ыстық-Ата а.а., Кен-Булу а.а., Кочкорбаев а.а., Краснореченский а.а., Логвиненковский а.а., Люксембургский а.а., Милянфанский а.а., Сын-Таш а.а., Новопокровский а.а., Нурманбет а.а., Туз а.а., Узун-Кыр а.а., Юрьевский а.а.
|-
| || [[Тоқмақ]] қаласы || Токмок || 53,7 ||
|}

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

[[Санат:Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі]]
[[Санат:Тізімдер]]</text>
      <sha1>fob6a7oblx9ul9meeku1vcw782oo690</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061226</id>
      <parentid>3061221</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T18:11:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ыстықкөл облысы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29315" xml:space="preserve">{{cleanup}}
'''[[Қырғызстан]]ның аумақтық-әкімшілік бөлінісі'''  3 деңгейден тұрады. Бірінші деңгейге 7 облыс және 2 республикалық маңызы бар қала кіреді. Облыстар 40 аудан және 12 облыстық маңызы бар қалаларға бөлінген. Республикалық маңызы бар [[Бішкек]] қаласы 4 қалаішілік ауданға бөлінеді. Облыс аудандары ауылдық аймақтарға ({{lang-ky|айыл аймагы}}) бөлінеді. Ауылдық аймақтар ауылдарға ({{lang-ky|айыл}}) бөлінеді.&lt;ref&gt;
{{кітап
 |авторы         = 
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      = Қырғызстан Республикасының әкімшілік-аймақтық және аймақтық бірліктерінің белгілеу мемлекеттік классасификаторы
 |шынайы атауы      = Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору
 |сілтеме        = http://www.stat.kg/stat.files/class.files/классификатор%20СОАТЕ.pdf
 |уикитека      = 
 |жауапты = 
 |басылым       = 
 |орны         = Бішкек
 |баспасы  = Қырғыстан Республикасының ұлттық статистика комитеті
 |жыл           = 2012
 |томы           = 
 |беттері      = 
 |барлық беті      = 88
 |сериясы         = 
 |isbn          = 
 |тиражы         = 
}}
&lt;/ref&gt;
&lt;div style=&quot;position: relative;&quot;&gt;
[[Image :Kyrgyzstan provinces map.png|600px|]]
{{Image label|x=0.10 |y=0.42 |scale=600|text=[[Баткен облысы]]}}
{{Image label|x=0.30 |y=0.26 |scale=600|text=[[Жалалабат облысы]]}}
{{Image label|x=0.29 |y=0.34 |scale=600|text=[[Ош]] қаласы}}
{{Image label|x=0.47 |y=0.10 |scale=600|text=[[Шу облысы]]}}
{{Image label|x=0.74 |y=0.15 |scale=600|text=[[Ыстықкөл облысы]]}}
{{Image label|x=0.55 |y=0.05 |scale=600|text=[[Бішкек]]}}
{{Image label|x=0.55 |y=0.23 |scale=600|text=[[Нарын облысы]]}}
{{Image label|x=0.35 |y=0.38 |scale=600|text=[[Ош облысы]]}}
{{Image label|x=0.26 |y=0.12 |scale=600|text=[[Талас облысы]]}}
&lt;/div&gt;
&lt;noinclude&gt;

== Бірінші деңгейдегі әкімшілік-аумақтық бірліктер ==
=== Облыстар мен республикалық бағынышты қалалары ===
{| class=&quot;standard&quot; border=&quot;1&quot;
!rowspan=&quot;2&quot;|№
!colspan=&quot;2&quot;|Облыс
!rowspan=&quot;2&quot;|Әкімшілік орталығы
!rowspan=&quot;2&quot;|Аудандар саны
!rowspan=&quot;2&quot;|Халқы (2011&lt;ref name=&quot;халқы&quot;&gt;{{cite web|url=http://212.42.101.124:1041/stat1.kg/images/stories/docs/Ejegodnik/Population/demo%20region%201%20.pdf|title=1 қаңтардағы тұрғылықты халық саны|publisher=Кыргызстан||accessdate=2012-03-31}}&lt;/ref&gt;),&lt;br /&gt;адам.
!rowspan=&quot;2&quot;|Ауданы,&lt;br /&gt;км²
!rowspan=&quot;2&quot;|Тығыздығы,&lt;br /&gt;ад./км²
|-
! Қазақша атауы
! Қырғызша атауы
|-
| colspan=10 align=center bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | Республикалық бағынышты қала
|-
| 1
| [[Бішкек]] қаласы
| Бишкек шаары
| 
| align=right| 4
| align=right| 859 800
| align=right| 170
| align=right| 5057,65
|-
| 2
| [[Ош]] қаласы
| Ош шаары
| 
| align=right| жоқ
| align=right| 255 800
| align=right| 18,5
| align=right| 13827,03
|-
| colspan=10 align=center bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | Облыстар  
|-
| 3
| [[Баткен облысы]]
| Баткен областы
| [[Баткен]]
| align=right| 3
| align=right| 441 100
| align=right| 17 000
| align=right| 25,95
|-
| 4
| [[Жалалабат облысы]]
| Жалал-Абад областы
| [[Жалалабат]]
| align=right| 8
| align=right| 1 036 700
| align=right| 33 700
| align=right| 30,76
|-
| 5
| [[Ыстықкөл облысы]]
| Ысык-Көл областы
| [[Қарақол]]
| align=right| 5
| align=right| 444 500
| align=right| 43 100
| align=right| 10,31
|-
| 6
| [[Нарын облысы]]
| Нарын областы
| [[Нарын (қала)|Нарын]]
| align=right| 5
| align=right| 262 100
| align=right| 45 200
| align=right| 5,80
|-
| 7
| [[Ош облысы]]
| Ош областы
| [[Ош]]
| align=right| 7
| align=right| 1 130 900
| align=right| 29 200
| align=right| 38,73
|-
| 8
| [[Талас облысы]]
| Талас областы
| [[Талас (қала)|Талас]]
| align=right| 4
| align=right| 231 800
| align=right| 11 400
| align=right| 20,33
|-
| 9
| [[Шу облысы]]
| Чүй областы
| [[Тоқмақ]]
| align=right| 8
| align=right| 814 900
| align=right| 20 200
| align=right| 40,34
|- style=&quot;background: #CCC;&quot;
| ||Барлығы||   ||  ||44||5 477 600||199 988,5||27,39
|-
|}

== Төменгі әкімшілік-аумақтық бірліктері ==

=== Баткен облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша &lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың.адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;
{{кітап
 |авторы         = 
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      =Қырғыстан Республикасының демографиялық жылнамасы 2006-2010 жж
 |шынайы атауы      = 
 |сілтеме        = http://212.42.101.124:1041/stat1.kg/images/stories/docs/tematika/demo/Demo%20publ.pdf
 |уикитека      = 
 |жауапты = 
 |басылым       = 
 |орны         = Бішкек
 |баспасы  = Қырғыстан Республикасының Ұлттық статистика комитеті 
 |жыл           = 2011
 |томы           = 
 |беттері      = 
 |барлық беті      = 346
 |сериясы         = 
 |isbn          = 
 |тиражы         = 
}}
&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері &lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;
{{кітап
 |авторы         = 
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      = Қырғыз Республикасының әкімшілік-аймақтық және аймақтық бірліктерінің белгілеу мемлекеттік классасификаторы
 |шынайы атауы      = Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору
 |сілтеме        = http://www.stat.kg/stat.files/class.files/классификатор%20СОАТЕ.pdf
 |уикитека      = 
 |жауапты = 
 |басылым       = 
 |орны         = Бішкек
 |баспасы  = Қырғыстан Республикасының ұлттық статистика комитеті
 |жыл           = 2012
 |томы           = 
 |беттері      = 
 |барлық беті      = 88
 |сериясы         = 
 |isbn          = 
 |тиражы         = 
}}
&lt;/ref&gt;.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Batken Raion.png|100px|center]] || [[Баткен ауданы]] || Баткен району || 71,0 || Ақсай а.а., Ақтатыр а.а., Дария а.а., Қарабақ а.а., Қарабұлақ а.а., Қыштұт а.а., Самарқандек а.а., Субасы а.а., Төрткүл а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kadamjay Raion.png|100px|center]] || [[Қадамжай ауданы]] || Кадамжай району || 159,1 || ''[[Айдаркен]] қ.,  [[Қадамжай]] қ.'', Абсамат Масалиев а.а., Ақтұрпақ а.а., Алға а.а., Бірлік а.а., Көтерме а.а., Қырғызқыстақ а.а., Майдан а.а., Марказ а.а., Оразбеков а.а., Совет а.а., Үшқорған а.а., Халмион а.а., Чаувай а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Leilek Raion.png|100px|center]] || [[Лейлек ауданы]] || Лейлек району || 118,4 || '''[[Раззақов]] қ''', Ақсу а.а., Бескент а.а., Жаңажер а.а., Қатраң а.а., Құлынды а.а., Лейлек а.а., Марғұн а.а., Сұмбыла а.а., Тоғызбұлақ а.а.
|-
|  ||[[Баткен]] қаласы || Баткен шаары || 20,0 ||
|-
|  ||[[Қызылқия (Қырғызстан)|Қызылқия]] қаласы || Кызыл-Кыя шаары || 44,4 ||
|-
|  ||[[Сүлікті]] қаласы || Сүлүктү шаары || 20,9 || ''[[Восточный (Қырғызстан)|Восточный]] кенті''
|}

=== Жалалабат облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың.адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt;.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Aksy Raion.png|100px|center]] || [[Ақсы ауданы]] || Аксы району || 114,5 || '''[[Кербен (Қырғызстан)|Кербен]] қ.''', Авлетим а.а., Ақжол а.а., Ақсу а.а., Жаңажол а.а., Жергетал а.а., Қаражығаш а.а., Қарасу а.а., Қасқасу а.а., Қызылту а.а., Мавлянов а.а., Назарлиев а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ala-Buka Raion.png|100px|center]] || [[Алабұқа ауданы]] || Ала-Бука району || 88,3 || Аққорған а.а., Ақтам а.а., Алабұқа а.а., Көксерек а.а., Көктас а.а., Өрікті а.а., Первомай а.а., Төрегелді Балтағұлов а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Bazar-Korgon Raion.png|100px|center]] || [[Базарқорған ауданы]] || Базар-Коргон району || 145,0 || Ақман а.а., Арстанбап а.а., Базарқорған а.а., Бесікжон а.а., Кеңес а.а., Қызылүңгір а.а., Моғол а.а., Сайдықұм а.а., Талдыбұлақ а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Nooken Raion.png|100px|center]] || [[Наукен ауданы]] || Ноокен району || 118,3 || '''[[Қошқарата (Қырғызстан)|Қошқарата]] қ.''', Арал а.а., Бүргенді а.а., Достық а.а., Масы а.а., Момбеков а.а., Науқат а.а., Сақалды а.а., Шайдан а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Suzak Raion.png|100px|center]] || [[Созақ ауданы (Қырғызстан)|Созақ ауданы]] || Сузак району || 245,0 || '''[[Көкжаңғалақ]] қ.''', Бағыс а.а., Барпы а.а., Қараалма а.а., Қарадария а.а., Көкарт а.а., Құрманбек а.а., Қызкөл а.а., Қызылту а.а., Ленин а.а., Сайпидин Атабеков а.а., Созақ а.а., Тасбұлақ а.а., Ырыс а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Toguz-Toro Raion.png|100px|center]] || [[Тоғызтарау ауданы (Қырғызстан)|Тоғызтарау ауданы]] || Тогуз-Торо району || 22,3 || Атай а.а., Қарғалық а.а., Көкиірім а.а., Сарыбұлың а.а., Тоғызтарау а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Toktogul Raion.png|100px|center]] || [[Тоқтағұл ауданы]] || Токтогул району || 87,6 || ''[[Тоқтағұл]] қ.'', Абды Сүйерқұов а.а., Аралбаев а.а., Белалды а.а., Жаңажол а.а., Кетпентөбе а.а., Қызылөзгеріс а.а., Никчесай а.а., Сарықамыс а.а., Үштерек а.а., Шолпаната а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Chatkal Raion.png|100px|center]] || [[Шатқал ауданы]] || Чаткал району || 22,8 ||  Сұмсар а.а., Терексай а.а., Қанышқия а.а., Шатқал а.а.
|-
| || [[Жалалабат]] қаласы || Жалал-Абад || 98,5 ||
|-
| || [[Қаракөл]] қаласы || Кара-Көл || 22,7 || ''[[Кетпентөбе]] кенті'' 
|-
| || [[Майлысу]] қаласы || Майлуу-Суу || 22,9 || ''[[Көктас (кент)|Көктас]] кенті''
|-
| || [[Таскөмір]] қаласы || Таш-Көмүр || 35,3 || ''Қызылжар кенті, Самалдысай кенті''
|}

=== Ыстықкөл облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың.адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt;.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ak-Suu Raion.png|100px|center]] || [[Ақсу ауданы (Қырғызстан)|Ақсу ауданы]] || Ак-Суу району || 63,9 || Ақбұлың а.а., Ақши а.а., Бөрібас а.а., Жырғалаң а.а., Қаражал а.а., Қарақол а.а., Керегетас а.а., Бозұшық а.а., Октябрь а.а., Отрадное а.а., Тепкен а.а., Теплоключенка а.а., Шелпек а.а., Еңілшек а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Jeti-Ögüz Raion.png|100px|center]] || [[Жеті-Өгіз ауданы]] || Жети-Өгүз району || 82,5 || Ақтөбе а.а., Ақширақ а.а., Алдашев а.а., Барысқауын а.а., Дарқан а.а., Жарғылшақ а.а., Жетіөгіз а.а., Қызылсу а.а., Липенка а.а., Орғашар а.а., Светлая Поляна а.а., Тамға а.а., Ырдық а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ysyk-Köl Raion.png|100px|center]] || [[Ыстықкөл ауданы]] || Ысык-Көл району || 76,0 || ''' [[Шолпаната]] қ.''', Абдрахманов а.а., Ананьево а.а., Бостері а.а., Қараой а.а., Құмбел а.а., Өрік а.а., Семёнов а.а., Тамшы а.а., Темір а.а., Торыайғыр а.а., Чоң Сарыой а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Tong Raion.png|100px|center]] || [[Тоң ауданы]] || Тоң району || 49,4 || Ақтерек а.а., Болат Мамбетов а.а., Қажысай а.а., Көлтөр а.а., Көкмойнақ а.а., Күншығыс а.а., Төрткүл а.а., Тоң а.а., Ұлақол а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Tüp Raion.png|100px|center]] || [[Түп ауданы]] || Түп району || 59,2 || Ақбұлақ а.а., Ақбұлың а.а., Арал а.а., Ыстықкөл а.а., Қарасаев а.а., Құтырғы а.а., Михайловка а.а., Сан-Таш а.а., Сарыбұлақ а.а., Талдысу а.а., Тоғызбұлақ а.а., Түп а.а., Чоңташ а.а.
|-
| || [[Балықшы (қала)|Балықшы]] қаласы || Балыкчы || 43,2 || ''[[Ортатоғай]] кенті''
|-
| || [[Қарақол]] қаласы || Каракол || 67,1 ||  ''[[Пристань-Пржевальск]] кенті'' 
|}

=== Нарын облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ak-Talaa Raion.png|100px|center]] || [[Ақ-Тала ауданы]] || Ак-Талаа району || 30,9 || Ак-Тал а.а., Ак-Чий а.а., Баетов а.а., Жаны-Талап а.а., Жерге-Тал а.а., Кара-Бүрге а.а., Кек-Жар а.а., Конорчок а.а., Кош-Дебен а.а., Кызыл-Белес а.а., Терек а.а., Тоголок-Молдо а.а., Угут а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan At-Bashy Raion.png|100px|center]] || [[Ат-Башы ауданы]] || Ат-Башы району || 49,5 || Ак-Жар а.а., Ак-Талин а.а., Ак-Мойын а.а., Ак-Муз а.а., Ат-Башын а.а., Ача-Каиндин а.а., Баш-Каиндин а.а., Казыбек а.а., Кара-Койын а.а., Кара-Суу а.а., Талды-Суу а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Jumgal Raion.png|100px|center]] || [[Жұмғал ауданы]] || Жумгал району || 40,8 || ''[[Мин-Куш]] қтем'', Байзаков а.а., Баш-Кууганды а.а., Жаны-Арык а.а., Жумгал а.а., Кабак а.а., Кек-Ой а.а., Куйручук а.а., Кызыл-Жылдыз а.а., Суйымбаев а.а., Тугол-Сай а.а., Чаек а.а., Чон-Добон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kochkor Raion.png|100px|center]] || [[Қошқар ауданы]] || Кочкор району || 58,8 || Ак-Кыян а.а., Кара-Суу а.а., Кок-Жар а.а., Кочкор а.а., Кош-Дебен а.а., Кум-Дебен а.а., Сары-Булак а.а., Семиз-Бел а.а., Сон-Кул а.а., Талаа-Булак а.а., Чолпон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Tyan'-Shan' Raion.png|100px|center]] || [[Нарын ауданы (Қырғызстан)|Нарын ауданы]] || Нарын району || 44,4 || ''[[Достук]] қтем'', Ак-Кудук а.а., Дебел а.а., Жан-Булак а.а., Жергетал а.а., Казан-Куйган а.а., Кара-Куджур а.а., Мын-Булак а.а., Он-Арчин а.а., Орток а.а., Сары-Ой а.а., Учкун а.а., Чет-Нура а.а., Эмгек-Талин а.а., Эмгекчил а.а.
|-
| || [[Нарын (қала)|Нарын]] қаласы || Нарын || 34,9 ||
|}

=== Ош облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Alay Raion.png|100px|center]] || [[Алай ауданы]] || Алай району || 73,3 || ''[[Сары-Таш]] қтем'', К. Белебаев атындағы Алай а а.а., Будалык а.а., Буйлелин а.а., Гулчин а.а., Жошолун а.а., Конур-Добон а.а., Кабылан-Кол а.а., Корул а.а., Ленин а.а., Сары-Могол а.а., Талды-Суу а.а., Уч-Дебен а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Aravan Raion.png|100px|center]] || [[Араван ауданы]] || Араван району || 107,4 || Алля-Анаров а.а., Керме-Тооский а.а., Мангыт а.а., Нурабад а.а., С.-Юсупов а.а., Тео-Мойын а.а., Тепе-Коргон а.а., Чек-Абад а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kara-Kulja Raion.png|100px|center]] || [[Қара-Құлжа ауданы]] || Кара-Кулжа району || 87,9 || Алайкуу а.а., Капчыгай а.а., Карагуз а.а., Кара-Кочкор а.а., Кара-Кулжа а.а., Кашка-Жол а.а., Кенеш а.а., Кызыл-Жар а.а., Ой-Тал а.а., Сары-Булак а.а., Чалма а.а., Ылай-Тал а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kara-Suu Raion.png|100px|center]] || [[Қарасу ауданы (Қырғызстан)|Қарасу ауданы]] || Кара-Суу району || 353,2 || '''[[Қарасу]] қ''', Ак-Таш а.а., Жаны-Арык а.а., Жоош а.а., Катта-Талдык а.а., Кашгар-Кыштак а.а., Кызыл-Кыштак а.а., Кызыл-Суу а.а., Мады а.а., Нариманов а.а., Отуз-Адыр а.а., Папа а.а., Сабай а.а., Сарай а.а., Сары-Колот а.а., Телейкен а.а., Шарык а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Nookat Raion.png|100px|center]] || [[Науқат ауданы]] || Ноокат району || 239,6 || '''[[Науқат]] қ''', ''[[Найман (ауыл)|Найман]] қтем'', Бел а.а., Гулстан а.а., Жаны-Науқат а.а., Токтомата Зулпуев атындағы а.а, Исанов а.а., Кара-Таш а.а., Кенеш а.а., Кок-Бел а.а., Кулатов а.а., Кызыл-Октябр а.а., Кыргыз-Аты а.а., Мирмахмудов а.а., Он-Эки-Бел а.а., Теелес а.а., Ынтымак а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Özgön Raion.png|100px|center]] || [[Өзген ауданы]] || Өзгөн району || 231,1 || '''[[Өзген]] қ''', Ак-Жар а.а., Алтын-Булак а.а., Баш-Дебен а.а., Ден-Булак а.а., Жалпак-Таш а.а., Жыланды а.а., Заргер а.а., Жазы а.а., Ийри-Суу а.а., Кара-Таш а.а., Кароол а.а., Келдюк а.а., Курбаш а.а., Кызыл-Октябрь а.а., Кызыл-Тоо а.а., Мырза-Акы а.а., Саламалы а.а., Терт-Кел а.а., Чангет а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Chong-Alay Raion.png|100px|center]] || [[Чоң Алай ауданы]] || Чоң Алай району || 25,4 || Жекенды а.а., Кашка-Суу а.а., Чон-Алай а.а.
|}

=== Талас облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Bakay-Ata Raion.png|100px|center]] || [[Бақай-Ата ауданы]] || Бакай-Ата району || 44,6 || Ак-Дебе а.а., Акназаров а.а., Боо-Терек а.а., Кен-Арал а.а., Ленинполь а.а., Мин-Булак а.а., Озгерюш а.а., Орос а.а., Шадыкан а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kara-Buura Raion.png|100px|center]] || [[Қара-Бура ауданы]] || Кара-Буура району || 58,5 || ''[[Маймак]] қтем'', Ак-Чий а.а., Аманбаев а.а., Бакайыр а.а., Бакыян а.а., Бейшекен а.а., Кара-Буура а.а., Кек-Сай а.а., Чолпонбай а.а., Шекер а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Manas Raion.png|100px|center]] || [[Манас ауданы]] || Манас району || 33,1 || Каинды а.а., Киргизия а.а., Май а.а., Покров а.а., Уч-Коргон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Talas Raion.png|100px|center]] || [[Талас ауданы (Қырғызстан)|Талас ауданы]] || Талас району || 59,7 || Айдаралиев а.а., Арала.а., Бекмолдоев а.а., Бердике Баатыр а.а., Жергетал а.а., Долон а.а., Калбин а.а., Кара-Суй а.а., Кок-Ой а.а., Кууганды а.а., Нуржанов а.а., Омуралиев а.а., Осмонкулов а.а.
|-
| || [[Талас (қала)|Талас]] қаласы || Талас || 33,1 ||
|}

=== Шу облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Alamüdün Raion.png|100px|center]] || [[Аламүдүн ауданы]] || Аламүдүн району || 149,9 || Ак-Дебен а.а., Ала-Арчы а.а., Аламудун а.а., Арашан а.а., Байтик а.а., Васильев а.а., Грозден а.а., Кара-Жыгач а.а., Кек-Жар а.а., Лебединов а.а., Ленин а.а., Маев а.а., Нижнеаларчин а.а., Октябрь а.а., Пригород а.а., Таш-Дебен а.а., Таш-Мойнок а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Jayyl Raion.png|100px|center]] || [[Жайыл ауданы]] || Жайыл району || 93,3 ||  '''[[Қарабалта]] қ''', Ак-Башат а.а., Жайыл а.а., Кара-Суу а.а., Красновосточный а.а., Кызыл-Дыйкан а.а., Полтав а.а., Сары-Булак а.а., Сары-Коо а.а., Соснов а.а., Степнинский а.а., Суусамыр а.а., Талды-Булак а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kemin Raion.png|100px|center]] || [[Кемин ауданы]] || Кемин району || 44,3 || ''[[Ак-Тюз]] қтем, [[Бордунский]] қтем, [[Кемин]] қтем, [[Орловка (Кемин ауданы)|Орловка]] қтем'', А.-Дуйшеевский а.а., Алмалы а.а., Боролдой а.а., Жаны-Алыш а.а., Ильичевский а.а., Кара-Булак а.а., Кек-Ойрок а.а., Кызыл-Октябрь а.а., Чон-Кемин а.а., Чым-Коргон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Moskva Raion.png|100px|center]] || [[Москва ауданы (Қырғызстан)|Москва ауданы]] || Москва району || 84,8 || Ак-Суу а.а., Александров а.а., Беш-Терек а.а., Беловод а.а., Первомай а.а., Петровский а.а., Предтеченский а.а., Садовский а.а., Сретенский а.а., Телек а.а., Целинный а.а., Чапаевский а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Panfilov Raion.png|100px|center]] || [[Панфилов ауданы (Қырғызстан)|Панфилов ауданы]] || Панфилов району || 41,8 || ''[[Каинды (Қырғызстан)|Каинды]] қтем'', Вознесеновский а.а., Курама а.а., Кюрпюлдек а.а., Ортоевский а.а., Фрунзе а.а., Чалдыбар а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Sokuluk Raion.png|100px|center]] || [[Соқұлық ауданы]] || Сокулук району || 159,7 || '''[[Шопоков (қала)|Шопоков]] қ''', Асылбаш а.а., Ат-Башын а.а., Военно-Антоновский а.а., Гавриловский а.а., Жаны-Жер а.а., Жаны-Пахты а.а., им. Кайназаровой а.а., им. Крупской а.а., Камышановский а.а., Кунтуу а.а., Кызыл-Туу а.а., Төменгішу а.а., Новопавловский а.а., Орок а.а., Первомайский а.а., Саз а.а., Сокулук а.а., Тош-Булак а.а., Фрунзе а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Chüy Raion.png|100px|center]] || [[Шу ауданы (Қырғызстан)|Шу ауданы]] || Чүй району || 47,7 || Ак-Бешим а.а., Буранин а.а., Ибраимов а.а., Искрин а.а., Кегетин а.а., Кош-Коргон а.а., Онбир-Жылгы а.а., Сайлык а.а., Чүй а.а., Шамшы а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ysyk-Ata Raion.png|100px|center]] || [[Ыстық-Ата ауданы]] || Ысык-Ата району || 133,0 ||  '''[[Қант (қала)|Қант]]''' қ, Ак-Кудук а.а., Бирдик а.а., Жээк а.а., Ивановский а.а., Интернациональный а.а., Ыстық-Ата а.а., Кен-Булу а.а., Кочкорбаев а.а., Краснореченский а.а., Логвиненковский а.а., Люксембургский а.а., Милянфанский а.а., Сын-Таш а.а., Новопокровский а.а., Нурманбет а.а., Туз а.а., Узун-Кыр а.а., Юрьевский а.а.
|-
| || [[Тоқмақ]] қаласы || Токмок || 53,7 ||
|}

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

[[Санат:Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі]]
[[Санат:Тізімдер]]</text>
      <sha1>9ezaiomti3u6i193mejnbubmcxyu237</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061229</id>
      <parentid>3061226</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T18:23:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Нарын облысы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29176" xml:space="preserve">{{cleanup}}
'''[[Қырғызстан]]ның аумақтық-әкімшілік бөлінісі'''  3 деңгейден тұрады. Бірінші деңгейге 7 облыс және 2 республикалық маңызы бар қала кіреді. Облыстар 40 аудан және 12 облыстық маңызы бар қалаларға бөлінген. Республикалық маңызы бар [[Бішкек]] қаласы 4 қалаішілік ауданға бөлінеді. Облыс аудандары ауылдық аймақтарға ({{lang-ky|айыл аймагы}}) бөлінеді. Ауылдық аймақтар ауылдарға ({{lang-ky|айыл}}) бөлінеді.&lt;ref&gt;
{{кітап
 |авторы         = 
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      = Қырғызстан Республикасының әкімшілік-аймақтық және аймақтық бірліктерінің белгілеу мемлекеттік классасификаторы
 |шынайы атауы      = Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору
 |сілтеме        = http://www.stat.kg/stat.files/class.files/классификатор%20СОАТЕ.pdf
 |уикитека      = 
 |жауапты = 
 |басылым       = 
 |орны         = Бішкек
 |баспасы  = Қырғыстан Республикасының ұлттық статистика комитеті
 |жыл           = 2012
 |томы           = 
 |беттері      = 
 |барлық беті      = 88
 |сериясы         = 
 |isbn          = 
 |тиражы         = 
}}
&lt;/ref&gt;
&lt;div style=&quot;position: relative;&quot;&gt;
[[Image :Kyrgyzstan provinces map.png|600px|]]
{{Image label|x=0.10 |y=0.42 |scale=600|text=[[Баткен облысы]]}}
{{Image label|x=0.30 |y=0.26 |scale=600|text=[[Жалалабат облысы]]}}
{{Image label|x=0.29 |y=0.34 |scale=600|text=[[Ош]] қаласы}}
{{Image label|x=0.47 |y=0.10 |scale=600|text=[[Шу облысы]]}}
{{Image label|x=0.74 |y=0.15 |scale=600|text=[[Ыстықкөл облысы]]}}
{{Image label|x=0.55 |y=0.05 |scale=600|text=[[Бішкек]]}}
{{Image label|x=0.55 |y=0.23 |scale=600|text=[[Нарын облысы]]}}
{{Image label|x=0.35 |y=0.38 |scale=600|text=[[Ош облысы]]}}
{{Image label|x=0.26 |y=0.12 |scale=600|text=[[Талас облысы]]}}
&lt;/div&gt;
&lt;noinclude&gt;

== Бірінші деңгейдегі әкімшілік-аумақтық бірліктер ==
=== Облыстар мен республикалық бағынышты қалалары ===
{| class=&quot;standard&quot; border=&quot;1&quot;
!rowspan=&quot;2&quot;|№
!colspan=&quot;2&quot;|Облыс
!rowspan=&quot;2&quot;|Әкімшілік орталығы
!rowspan=&quot;2&quot;|Аудандар саны
!rowspan=&quot;2&quot;|Халқы (2011&lt;ref name=&quot;халқы&quot;&gt;{{cite web|url=http://212.42.101.124:1041/stat1.kg/images/stories/docs/Ejegodnik/Population/demo%20region%201%20.pdf|title=1 қаңтардағы тұрғылықты халық саны|publisher=Кыргызстан||accessdate=2012-03-31}}&lt;/ref&gt;),&lt;br /&gt;адам.
!rowspan=&quot;2&quot;|Ауданы,&lt;br /&gt;км²
!rowspan=&quot;2&quot;|Тығыздығы,&lt;br /&gt;ад./км²
|-
! Қазақша атауы
! Қырғызша атауы
|-
| colspan=10 align=center bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | Республикалық бағынышты қала
|-
| 1
| [[Бішкек]] қаласы
| Бишкек шаары
| 
| align=right| 4
| align=right| 859 800
| align=right| 170
| align=right| 5057,65
|-
| 2
| [[Ош]] қаласы
| Ош шаары
| 
| align=right| жоқ
| align=right| 255 800
| align=right| 18,5
| align=right| 13827,03
|-
| colspan=10 align=center bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | Облыстар  
|-
| 3
| [[Баткен облысы]]
| Баткен областы
| [[Баткен]]
| align=right| 3
| align=right| 441 100
| align=right| 17 000
| align=right| 25,95
|-
| 4
| [[Жалалабат облысы]]
| Жалал-Абад областы
| [[Жалалабат]]
| align=right| 8
| align=right| 1 036 700
| align=right| 33 700
| align=right| 30,76
|-
| 5
| [[Ыстықкөл облысы]]
| Ысык-Көл областы
| [[Қарақол]]
| align=right| 5
| align=right| 444 500
| align=right| 43 100
| align=right| 10,31
|-
| 6
| [[Нарын облысы]]
| Нарын областы
| [[Нарын (қала)|Нарын]]
| align=right| 5
| align=right| 262 100
| align=right| 45 200
| align=right| 5,80
|-
| 7
| [[Ош облысы]]
| Ош областы
| [[Ош]]
| align=right| 7
| align=right| 1 130 900
| align=right| 29 200
| align=right| 38,73
|-
| 8
| [[Талас облысы]]
| Талас областы
| [[Талас (қала)|Талас]]
| align=right| 4
| align=right| 231 800
| align=right| 11 400
| align=right| 20,33
|-
| 9
| [[Шу облысы]]
| Чүй областы
| [[Тоқмақ]]
| align=right| 8
| align=right| 814 900
| align=right| 20 200
| align=right| 40,34
|- style=&quot;background: #CCC;&quot;
| ||Барлығы||   ||  ||44||5 477 600||199 988,5||27,39
|-
|}

== Төменгі әкімшілік-аумақтық бірліктері ==

=== Баткен облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша &lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың.адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;
{{кітап
 |авторы         = 
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      =Қырғыстан Республикасының демографиялық жылнамасы 2006-2010 жж
 |шынайы атауы      = 
 |сілтеме        = http://212.42.101.124:1041/stat1.kg/images/stories/docs/tematika/demo/Demo%20publ.pdf
 |уикитека      = 
 |жауапты = 
 |басылым       = 
 |орны         = Бішкек
 |баспасы  = Қырғыстан Республикасының Ұлттық статистика комитеті 
 |жыл           = 2011
 |томы           = 
 |беттері      = 
 |барлық беті      = 346
 |сериясы         = 
 |isbn          = 
 |тиражы         = 
}}
&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері &lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;
{{кітап
 |авторы         = 
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      = Қырғыз Республикасының әкімшілік-аймақтық және аймақтық бірліктерінің белгілеу мемлекеттік классасификаторы
 |шынайы атауы      = Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору
 |сілтеме        = http://www.stat.kg/stat.files/class.files/классификатор%20СОАТЕ.pdf
 |уикитека      = 
 |жауапты = 
 |басылым       = 
 |орны         = Бішкек
 |баспасы  = Қырғыстан Республикасының ұлттық статистика комитеті
 |жыл           = 2012
 |томы           = 
 |беттері      = 
 |барлық беті      = 88
 |сериясы         = 
 |isbn          = 
 |тиражы         = 
}}
&lt;/ref&gt;.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Batken Raion.png|100px|center]] || [[Баткен ауданы]] || Баткен району || 71,0 || Ақсай а.а., Ақтатыр а.а., Дария а.а., Қарабақ а.а., Қарабұлақ а.а., Қыштұт а.а., Самарқандек а.а., Субасы а.а., Төрткүл а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kadamjay Raion.png|100px|center]] || [[Қадамжай ауданы]] || Кадамжай району || 159,1 || ''[[Айдаркен]] қ.,  [[Қадамжай]] қ.'', Абсамат Масалиев а.а., Ақтұрпақ а.а., Алға а.а., Бірлік а.а., Көтерме а.а., Қырғызқыстақ а.а., Майдан а.а., Марказ а.а., Оразбеков а.а., Совет а.а., Үшқорған а.а., Халмион а.а., Чаувай а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Leilek Raion.png|100px|center]] || [[Лейлек ауданы]] || Лейлек району || 118,4 || '''[[Раззақов]] қ''', Ақсу а.а., Бескент а.а., Жаңажер а.а., Қатраң а.а., Құлынды а.а., Лейлек а.а., Марғұн а.а., Сұмбыла а.а., Тоғызбұлақ а.а.
|-
|  ||[[Баткен]] қаласы || Баткен шаары || 20,0 ||
|-
|  ||[[Қызылқия (Қырғызстан)|Қызылқия]] қаласы || Кызыл-Кыя шаары || 44,4 ||
|-
|  ||[[Сүлікті]] қаласы || Сүлүктү шаары || 20,9 || ''[[Восточный (Қырғызстан)|Восточный]] кенті''
|}

=== Жалалабат облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың.адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt;.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Aksy Raion.png|100px|center]] || [[Ақсы ауданы]] || Аксы району || 114,5 || '''[[Кербен (Қырғызстан)|Кербен]] қ.''', Авлетим а.а., Ақжол а.а., Ақсу а.а., Жаңажол а.а., Жергетал а.а., Қаражығаш а.а., Қарасу а.а., Қасқасу а.а., Қызылту а.а., Мавлянов а.а., Назарлиев а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ala-Buka Raion.png|100px|center]] || [[Алабұқа ауданы]] || Ала-Бука району || 88,3 || Аққорған а.а., Ақтам а.а., Алабұқа а.а., Көксерек а.а., Көктас а.а., Өрікті а.а., Первомай а.а., Төрегелді Балтағұлов а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Bazar-Korgon Raion.png|100px|center]] || [[Базарқорған ауданы]] || Базар-Коргон району || 145,0 || Ақман а.а., Арстанбап а.а., Базарқорған а.а., Бесікжон а.а., Кеңес а.а., Қызылүңгір а.а., Моғол а.а., Сайдықұм а.а., Талдыбұлақ а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Nooken Raion.png|100px|center]] || [[Наукен ауданы]] || Ноокен району || 118,3 || '''[[Қошқарата (Қырғызстан)|Қошқарата]] қ.''', Арал а.а., Бүргенді а.а., Достық а.а., Масы а.а., Момбеков а.а., Науқат а.а., Сақалды а.а., Шайдан а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Suzak Raion.png|100px|center]] || [[Созақ ауданы (Қырғызстан)|Созақ ауданы]] || Сузак району || 245,0 || '''[[Көкжаңғалақ]] қ.''', Бағыс а.а., Барпы а.а., Қараалма а.а., Қарадария а.а., Көкарт а.а., Құрманбек а.а., Қызкөл а.а., Қызылту а.а., Ленин а.а., Сайпидин Атабеков а.а., Созақ а.а., Тасбұлақ а.а., Ырыс а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Toguz-Toro Raion.png|100px|center]] || [[Тоғызтарау ауданы (Қырғызстан)|Тоғызтарау ауданы]] || Тогуз-Торо району || 22,3 || Атай а.а., Қарғалық а.а., Көкиірім а.а., Сарыбұлың а.а., Тоғызтарау а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Toktogul Raion.png|100px|center]] || [[Тоқтағұл ауданы]] || Токтогул району || 87,6 || ''[[Тоқтағұл]] қ.'', Абды Сүйерқұов а.а., Аралбаев а.а., Белалды а.а., Жаңажол а.а., Кетпентөбе а.а., Қызылөзгеріс а.а., Никчесай а.а., Сарықамыс а.а., Үштерек а.а., Шолпаната а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Chatkal Raion.png|100px|center]] || [[Шатқал ауданы]] || Чаткал району || 22,8 ||  Сұмсар а.а., Терексай а.а., Қанышқия а.а., Шатқал а.а.
|-
| || [[Жалалабат]] қаласы || Жалал-Абад || 98,5 ||
|-
| || [[Қаракөл]] қаласы || Кара-Көл || 22,7 || ''[[Кетпентөбе]] кенті'' 
|-
| || [[Майлысу]] қаласы || Майлуу-Суу || 22,9 || ''[[Көктас (кент)|Көктас]] кенті''
|-
| || [[Таскөмір]] қаласы || Таш-Көмүр || 35,3 || ''Қызылжар кенті, Самалдысай кенті''
|}

=== Ыстықкөл облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың.адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt;.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ak-Suu Raion.png|100px|center]] || [[Ақсу ауданы (Қырғызстан)|Ақсу ауданы]] || Ак-Суу району || 63,9 || Ақбұлың а.а., Ақши а.а., Бөрібас а.а., Жырғалаң а.а., Қаражал а.а., Қарақол а.а., Керегетас а.а., Бозұшық а.а., Октябрь а.а., Отрадное а.а., Тепкен а.а., Теплоключенка а.а., Шелпек а.а., Еңілшек а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Jeti-Ögüz Raion.png|100px|center]] || [[Жеті-Өгіз ауданы]] || Жети-Өгүз району || 82,5 || Ақтөбе а.а., Ақширақ а.а., Алдашев а.а., Барысқауын а.а., Дарқан а.а., Жарғылшақ а.а., Жетіөгіз а.а., Қызылсу а.а., Липенка а.а., Орғашар а.а., Светлая Поляна а.а., Тамға а.а., Ырдық а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ysyk-Köl Raion.png|100px|center]] || [[Ыстықкөл ауданы]] || Ысык-Көл району || 76,0 || ''' [[Шолпаната]] қ.''', Абдрахманов а.а., Ананьево а.а., Бостері а.а., Қараой а.а., Құмбел а.а., Өрік а.а., Семёнов а.а., Тамшы а.а., Темір а.а., Торыайғыр а.а., Чоң Сарыой а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Tong Raion.png|100px|center]] || [[Тоң ауданы]] || Тоң району || 49,4 || Ақтерек а.а., Болат Мамбетов а.а., Қажысай а.а., Көлтөр а.а., Көкмойнақ а.а., Күншығыс а.а., Төрткүл а.а., Тоң а.а., Ұлақол а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Tüp Raion.png|100px|center]] || [[Түп ауданы]] || Түп району || 59,2 || Ақбұлақ а.а., Ақбұлың а.а., Арал а.а., Ыстықкөл а.а., Қарасаев а.а., Құтырғы а.а., Михайловка а.а., Сан-Таш а.а., Сарыбұлақ а.а., Талдысу а.а., Тоғызбұлақ а.а., Түп а.а., Чоңташ а.а.
|-
| || [[Балықшы (қала)|Балықшы]] қаласы || Балыкчы || 43,2 || ''[[Ортатоғай]] кенті''
|-
| || [[Қарақол]] қаласы || Каракол || 67,1 ||  ''[[Пристань-Пржевальск]] кенті'' 
|}

=== Нарын облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ak-Talaa Raion.png|100px|center]] || [[Ақ-Тала ауданы]] || Ак-Талаа району || 30,9 || Ақдала а.а., Ақши а.а., Баетов а.а., Жаңаталап а.а., Жергетал а.а., Қарабүрген а.а., Көкжар а.а., Қоңаршақ а.а., Қостөбе а.а., Қызылбелес а.а., Терек а.а., Тоғалақмолда а.а., Үгіт а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan At-Bashy Raion.png|100px|center]] || [[Ат-Башы ауданы]] || Ат-Башы району || 49,5 || Ақжар а.а., Ақдала а.а., Ақмойын а.а., Ақмұз а.а., Атбасы а.а., Аша-Қайыңды а.а., Басқайыңды а.а., Қазыбек а.а., Қарақойын а.а., Қарасу а.а., Талдысу а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Jumgal Raion.png|100px|center]] || [[Жұмғал ауданы]] || Жумгал району || 40,8 || Байзақ а.а., Басқуғанды а.а., Жұмғал а.а., Қабақ а.а., Көкой а.а., Құйыршық а.а., Қызылжұлдыз а.а., Сүйімбаев а.а., Түгелсай а.а., Чаек а.а., Чоңтөбе а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kochkor Raion.png|100px|center]] || [[Қошқар ауданы]] || Кочкор району || 58,8 || Аққия а.а., Қарасу а.а., Көкжар а.а., Қошқар а.а., Қостөбе а.а., Құмтөбе а.а., Сарыбұлақ а.а., Семізбел а.а., Соңкөл а.а., Далабұлақ а.а., Шолпан а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Tyan'-Shan' Raion.png|100px|center]] || [[Нарын ауданы (Қырғызстан)|Нарын ауданы]] || Нарын району || 44,4 || Аққұдық а.а., Достық а.а., Төбелі а.а., Жанбұлақ а.а., Жергетал а.а., Қазанқұйған а.а., Қарақұжыр а.а., Мыңбұлақ а.а., Онарша а.а., Ортақ а.а., Сарыой а.а., Ұшқын а.а., Шетнұра а.а., Еңбекдала а.а., Еңбекшіл а.а.
|-
| || [[Нарын (қала)|Нарын]] қаласы || Нарын || 34,9 ||
|}

=== Ош облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Alay Raion.png|100px|center]] || [[Алай ауданы]] || Алай району || 73,3 || ''[[Сары-Таш]] қтем'', К. Белебаев атындағы Алай а а.а., Будалык а.а., Буйлелин а.а., Гулчин а.а., Жошолун а.а., Конур-Добон а.а., Кабылан-Кол а.а., Корул а.а., Ленин а.а., Сары-Могол а.а., Талды-Суу а.а., Уч-Дебен а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Aravan Raion.png|100px|center]] || [[Араван ауданы]] || Араван району || 107,4 || Алля-Анаров а.а., Керме-Тооский а.а., Мангыт а.а., Нурабад а.а., С.-Юсупов а.а., Тео-Мойын а.а., Тепе-Коргон а.а., Чек-Абад а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kara-Kulja Raion.png|100px|center]] || [[Қара-Құлжа ауданы]] || Кара-Кулжа району || 87,9 || Алайкуу а.а., Капчыгай а.а., Карагуз а.а., Кара-Кочкор а.а., Кара-Кулжа а.а., Кашка-Жол а.а., Кенеш а.а., Кызыл-Жар а.а., Ой-Тал а.а., Сары-Булак а.а., Чалма а.а., Ылай-Тал а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kara-Suu Raion.png|100px|center]] || [[Қарасу ауданы (Қырғызстан)|Қарасу ауданы]] || Кара-Суу району || 353,2 || '''[[Қарасу]] қ''', Ак-Таш а.а., Жаны-Арык а.а., Жоош а.а., Катта-Талдык а.а., Кашгар-Кыштак а.а., Кызыл-Кыштак а.а., Кызыл-Суу а.а., Мады а.а., Нариманов а.а., Отуз-Адыр а.а., Папа а.а., Сабай а.а., Сарай а.а., Сары-Колот а.а., Телейкен а.а., Шарык а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Nookat Raion.png|100px|center]] || [[Науқат ауданы]] || Ноокат району || 239,6 || '''[[Науқат]] қ''', ''[[Найман (ауыл)|Найман]] қтем'', Бел а.а., Гулстан а.а., Жаны-Науқат а.а., Токтомата Зулпуев атындағы а.а, Исанов а.а., Кара-Таш а.а., Кенеш а.а., Кок-Бел а.а., Кулатов а.а., Кызыл-Октябр а.а., Кыргыз-Аты а.а., Мирмахмудов а.а., Он-Эки-Бел а.а., Теелес а.а., Ынтымак а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Özgön Raion.png|100px|center]] || [[Өзген ауданы]] || Өзгөн району || 231,1 || '''[[Өзген]] қ''', Ак-Жар а.а., Алтын-Булак а.а., Баш-Дебен а.а., Ден-Булак а.а., Жалпак-Таш а.а., Жыланды а.а., Заргер а.а., Жазы а.а., Ийри-Суу а.а., Кара-Таш а.а., Кароол а.а., Келдюк а.а., Курбаш а.а., Кызыл-Октябрь а.а., Кызыл-Тоо а.а., Мырза-Акы а.а., Саламалы а.а., Терт-Кел а.а., Чангет а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Chong-Alay Raion.png|100px|center]] || [[Чоң Алай ауданы]] || Чоң Алай району || 25,4 || Жекенды а.а., Кашка-Суу а.а., Чон-Алай а.а.
|}

=== Талас облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Bakay-Ata Raion.png|100px|center]] || [[Бақай-Ата ауданы]] || Бакай-Ата району || 44,6 || Ак-Дебе а.а., Акназаров а.а., Боо-Терек а.а., Кен-Арал а.а., Ленинполь а.а., Мин-Булак а.а., Озгерюш а.а., Орос а.а., Шадыкан а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kara-Buura Raion.png|100px|center]] || [[Қара-Бура ауданы]] || Кара-Буура району || 58,5 || ''[[Маймак]] қтем'', Ак-Чий а.а., Аманбаев а.а., Бакайыр а.а., Бакыян а.а., Бейшекен а.а., Кара-Буура а.а., Кек-Сай а.а., Чолпонбай а.а., Шекер а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Manas Raion.png|100px|center]] || [[Манас ауданы]] || Манас району || 33,1 || Каинды а.а., Киргизия а.а., Май а.а., Покров а.а., Уч-Коргон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Talas Raion.png|100px|center]] || [[Талас ауданы (Қырғызстан)|Талас ауданы]] || Талас району || 59,7 || Айдаралиев а.а., Арала.а., Бекмолдоев а.а., Бердике Баатыр а.а., Жергетал а.а., Долон а.а., Калбин а.а., Кара-Суй а.а., Кок-Ой а.а., Кууганды а.а., Нуржанов а.а., Омуралиев а.а., Осмонкулов а.а.
|-
| || [[Талас (қала)|Талас]] қаласы || Талас || 33,1 ||
|}

=== Шу облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Alamüdün Raion.png|100px|center]] || [[Аламүдүн ауданы]] || Аламүдүн району || 149,9 || Ак-Дебен а.а., Ала-Арчы а.а., Аламудун а.а., Арашан а.а., Байтик а.а., Васильев а.а., Грозден а.а., Кара-Жыгач а.а., Кек-Жар а.а., Лебединов а.а., Ленин а.а., Маев а.а., Нижнеаларчин а.а., Октябрь а.а., Пригород а.а., Таш-Дебен а.а., Таш-Мойнок а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Jayyl Raion.png|100px|center]] || [[Жайыл ауданы]] || Жайыл району || 93,3 ||  '''[[Қарабалта]] қ''', Ак-Башат а.а., Жайыл а.а., Кара-Суу а.а., Красновосточный а.а., Кызыл-Дыйкан а.а., Полтав а.а., Сары-Булак а.а., Сары-Коо а.а., Соснов а.а., Степнинский а.а., Суусамыр а.а., Талды-Булак а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kemin Raion.png|100px|center]] || [[Кемин ауданы]] || Кемин району || 44,3 || ''[[Ак-Тюз]] қтем, [[Бордунский]] қтем, [[Кемин]] қтем, [[Орловка (Кемин ауданы)|Орловка]] қтем'', А.-Дуйшеевский а.а., Алмалы а.а., Боролдой а.а., Жаны-Алыш а.а., Ильичевский а.а., Кара-Булак а.а., Кек-Ойрок а.а., Кызыл-Октябрь а.а., Чон-Кемин а.а., Чым-Коргон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Moskva Raion.png|100px|center]] || [[Москва ауданы (Қырғызстан)|Москва ауданы]] || Москва району || 84,8 || Ак-Суу а.а., Александров а.а., Беш-Терек а.а., Беловод а.а., Первомай а.а., Петровский а.а., Предтеченский а.а., Садовский а.а., Сретенский а.а., Телек а.а., Целинный а.а., Чапаевский а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Panfilov Raion.png|100px|center]] || [[Панфилов ауданы (Қырғызстан)|Панфилов ауданы]] || Панфилов району || 41,8 || ''[[Каинды (Қырғызстан)|Каинды]] қтем'', Вознесеновский а.а., Курама а.а., Кюрпюлдек а.а., Ортоевский а.а., Фрунзе а.а., Чалдыбар а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Sokuluk Raion.png|100px|center]] || [[Соқұлық ауданы]] || Сокулук району || 159,7 || '''[[Шопоков (қала)|Шопоков]] қ''', Асылбаш а.а., Ат-Башын а.а., Военно-Антоновский а.а., Гавриловский а.а., Жаны-Жер а.а., Жаны-Пахты а.а., им. Кайназаровой а.а., им. Крупской а.а., Камышановский а.а., Кунтуу а.а., Кызыл-Туу а.а., Төменгішу а.а., Новопавловский а.а., Орок а.а., Первомайский а.а., Саз а.а., Сокулук а.а., Тош-Булак а.а., Фрунзе а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Chüy Raion.png|100px|center]] || [[Шу ауданы (Қырғызстан)|Шу ауданы]] || Чүй району || 47,7 || Ак-Бешим а.а., Буранин а.а., Ибраимов а.а., Искрин а.а., Кегетин а.а., Кош-Коргон а.а., Онбир-Жылгы а.а., Сайлык а.а., Чүй а.а., Шамшы а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ysyk-Ata Raion.png|100px|center]] || [[Ыстық-Ата ауданы]] || Ысык-Ата району || 133,0 ||  '''[[Қант (қала)|Қант]]''' қ, Ак-Кудук а.а., Бирдик а.а., Жээк а.а., Ивановский а.а., Интернациональный а.а., Ыстық-Ата а.а., Кен-Булу а.а., Кочкорбаев а.а., Краснореченский а.а., Логвиненковский а.а., Люксембургский а.а., Милянфанский а.а., Сын-Таш а.а., Новопокровский а.а., Нурманбет а.а., Туз а.а., Узун-Кыр а.а., Юрьевский а.а.
|-
| || [[Тоқмақ]] қаласы || Токмок || 53,7 ||
|}

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

[[Санат:Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі]]
[[Санат:Тізімдер]]</text>
      <sha1>430qu83huvzph3vt9opggpkoux2bup5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061230</id>
      <parentid>3061229</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T18:26:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Жалалабат облысы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29174" xml:space="preserve">{{cleanup}}
'''[[Қырғызстан]]ның аумақтық-әкімшілік бөлінісі'''  3 деңгейден тұрады. Бірінші деңгейге 7 облыс және 2 республикалық маңызы бар қала кіреді. Облыстар 40 аудан және 12 облыстық маңызы бар қалаларға бөлінген. Республикалық маңызы бар [[Бішкек]] қаласы 4 қалаішілік ауданға бөлінеді. Облыс аудандары ауылдық аймақтарға ({{lang-ky|айыл аймагы}}) бөлінеді. Ауылдық аймақтар ауылдарға ({{lang-ky|айыл}}) бөлінеді.&lt;ref&gt;
{{кітап
 |авторы         = 
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      = Қырғызстан Республикасының әкімшілік-аймақтық және аймақтық бірліктерінің белгілеу мемлекеттік классасификаторы
 |шынайы атауы      = Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору
 |сілтеме        = http://www.stat.kg/stat.files/class.files/классификатор%20СОАТЕ.pdf
 |уикитека      = 
 |жауапты = 
 |басылым       = 
 |орны         = Бішкек
 |баспасы  = Қырғыстан Республикасының ұлттық статистика комитеті
 |жыл           = 2012
 |томы           = 
 |беттері      = 
 |барлық беті      = 88
 |сериясы         = 
 |isbn          = 
 |тиражы         = 
}}
&lt;/ref&gt;
&lt;div style=&quot;position: relative;&quot;&gt;
[[Image :Kyrgyzstan provinces map.png|600px|]]
{{Image label|x=0.10 |y=0.42 |scale=600|text=[[Баткен облысы]]}}
{{Image label|x=0.30 |y=0.26 |scale=600|text=[[Жалалабат облысы]]}}
{{Image label|x=0.29 |y=0.34 |scale=600|text=[[Ош]] қаласы}}
{{Image label|x=0.47 |y=0.10 |scale=600|text=[[Шу облысы]]}}
{{Image label|x=0.74 |y=0.15 |scale=600|text=[[Ыстықкөл облысы]]}}
{{Image label|x=0.55 |y=0.05 |scale=600|text=[[Бішкек]]}}
{{Image label|x=0.55 |y=0.23 |scale=600|text=[[Нарын облысы]]}}
{{Image label|x=0.35 |y=0.38 |scale=600|text=[[Ош облысы]]}}
{{Image label|x=0.26 |y=0.12 |scale=600|text=[[Талас облысы]]}}
&lt;/div&gt;
&lt;noinclude&gt;

== Бірінші деңгейдегі әкімшілік-аумақтық бірліктер ==
=== Облыстар мен республикалық бағынышты қалалары ===
{| class=&quot;standard&quot; border=&quot;1&quot;
!rowspan=&quot;2&quot;|№
!colspan=&quot;2&quot;|Облыс
!rowspan=&quot;2&quot;|Әкімшілік орталығы
!rowspan=&quot;2&quot;|Аудандар саны
!rowspan=&quot;2&quot;|Халқы (2011&lt;ref name=&quot;халқы&quot;&gt;{{cite web|url=http://212.42.101.124:1041/stat1.kg/images/stories/docs/Ejegodnik/Population/demo%20region%201%20.pdf|title=1 қаңтардағы тұрғылықты халық саны|publisher=Кыргызстан||accessdate=2012-03-31}}&lt;/ref&gt;),&lt;br /&gt;адам.
!rowspan=&quot;2&quot;|Ауданы,&lt;br /&gt;км²
!rowspan=&quot;2&quot;|Тығыздығы,&lt;br /&gt;ад./км²
|-
! Қазақша атауы
! Қырғызша атауы
|-
| colspan=10 align=center bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | Республикалық бағынышты қала
|-
| 1
| [[Бішкек]] қаласы
| Бишкек шаары
| 
| align=right| 4
| align=right| 859 800
| align=right| 170
| align=right| 5057,65
|-
| 2
| [[Ош]] қаласы
| Ош шаары
| 
| align=right| жоқ
| align=right| 255 800
| align=right| 18,5
| align=right| 13827,03
|-
| colspan=10 align=center bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | Облыстар  
|-
| 3
| [[Баткен облысы]]
| Баткен областы
| [[Баткен]]
| align=right| 3
| align=right| 441 100
| align=right| 17 000
| align=right| 25,95
|-
| 4
| [[Жалалабат облысы]]
| Жалал-Абад областы
| [[Жалалабат]]
| align=right| 8
| align=right| 1 036 700
| align=right| 33 700
| align=right| 30,76
|-
| 5
| [[Ыстықкөл облысы]]
| Ысык-Көл областы
| [[Қарақол]]
| align=right| 5
| align=right| 444 500
| align=right| 43 100
| align=right| 10,31
|-
| 6
| [[Нарын облысы]]
| Нарын областы
| [[Нарын (қала)|Нарын]]
| align=right| 5
| align=right| 262 100
| align=right| 45 200
| align=right| 5,80
|-
| 7
| [[Ош облысы]]
| Ош областы
| [[Ош]]
| align=right| 7
| align=right| 1 130 900
| align=right| 29 200
| align=right| 38,73
|-
| 8
| [[Талас облысы]]
| Талас областы
| [[Талас (қала)|Талас]]
| align=right| 4
| align=right| 231 800
| align=right| 11 400
| align=right| 20,33
|-
| 9
| [[Шу облысы]]
| Чүй областы
| [[Тоқмақ]]
| align=right| 8
| align=right| 814 900
| align=right| 20 200
| align=right| 40,34
|- style=&quot;background: #CCC;&quot;
| ||Барлығы||   ||  ||44||5 477 600||199 988,5||27,39
|-
|}

== Төменгі әкімшілік-аумақтық бірліктері ==

=== Баткен облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша &lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың.адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;
{{кітап
 |авторы         = 
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      =Қырғыстан Республикасының демографиялық жылнамасы 2006-2010 жж
 |шынайы атауы      = 
 |сілтеме        = http://212.42.101.124:1041/stat1.kg/images/stories/docs/tematika/demo/Demo%20publ.pdf
 |уикитека      = 
 |жауапты = 
 |басылым       = 
 |орны         = Бішкек
 |баспасы  = Қырғыстан Республикасының Ұлттық статистика комитеті 
 |жыл           = 2011
 |томы           = 
 |беттері      = 
 |барлық беті      = 346
 |сериясы         = 
 |isbn          = 
 |тиражы         = 
}}
&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері &lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;
{{кітап
 |авторы         = 
 |бөлімі         = 
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы      = Қырғыз Республикасының әкімшілік-аймақтық және аймақтық бірліктерінің белгілеу мемлекеттік классасификаторы
 |шынайы атауы      = Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык жана аймактык бирдиктердин объектилерин белгилөө тутумунун мамлекеттик классификатору
 |сілтеме        = http://www.stat.kg/stat.files/class.files/классификатор%20СОАТЕ.pdf
 |уикитека      = 
 |жауапты = 
 |басылым       = 
 |орны         = Бішкек
 |баспасы  = Қырғыстан Республикасының ұлттық статистика комитеті
 |жыл           = 2012
 |томы           = 
 |беттері      = 
 |барлық беті      = 88
 |сериясы         = 
 |isbn          = 
 |тиражы         = 
}}
&lt;/ref&gt;.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Batken Raion.png|100px|center]] || [[Баткен ауданы]] || Баткен району || 71,0 || Ақсай а.а., Ақтатыр а.а., Дария а.а., Қарабақ а.а., Қарабұлақ а.а., Қыштұт а.а., Самарқандек а.а., Субасы а.а., Төрткүл а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kadamjay Raion.png|100px|center]] || [[Қадамжай ауданы]] || Кадамжай району || 159,1 || ''[[Айдаркен]] қ.,  [[Қадамжай]] қ.'', Абсамат Масалиев а.а., Ақтұрпақ а.а., Алға а.а., Бірлік а.а., Көтерме а.а., Қырғызқыстақ а.а., Майдан а.а., Марказ а.а., Оразбеков а.а., Совет а.а., Үшқорған а.а., Халмион а.а., Чаувай а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Leilek Raion.png|100px|center]] || [[Лейлек ауданы]] || Лейлек району || 118,4 || '''[[Раззақов]] қ''', Ақсу а.а., Бескент а.а., Жаңажер а.а., Қатраң а.а., Құлынды а.а., Лейлек а.а., Марғұн а.а., Сұмбыла а.а., Тоғызбұлақ а.а.
|-
|  ||[[Баткен]] қаласы || Баткен шаары || 20,0 ||
|-
|  ||[[Қызылқия (Қырғызстан)|Қызылқия]] қаласы || Кызыл-Кыя шаары || 44,4 ||
|-
|  ||[[Сүлікті]] қаласы || Сүлүктү шаары || 20,9 || ''[[Восточный (Қырғызстан)|Восточный]] кенті''
|}

=== Жалалабат облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың.адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt;.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Aksy Raion.png|100px|center]] || [[Ақсы ауданы]] || Аксы району || 114,5 || '''[[Кербен (Қырғызстан)|Кербен]] қ.''', Авлетим а.а., Ақжол а.а., Ақсу а.а., Жаңажол а.а., Жергетал а.а., Қаражығаш а.а., Қарасу а.а., Қасқасу а.а., Қызылту а.а., Мавлянов а.а., Назарлиев а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ala-Buka Raion.png|100px|center]] || [[Алабұқа ауданы]] || Ала-Бука району || 88,3 || Аққорған а.а., Ақтам а.а., Алабұқа а.а., Көксерек а.а., Көктас а.а., Өрікті а.а., Первомай а.а., Төрегелді Балтағұлов а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Bazar-Korgon Raion.png|100px|center]] || [[Базарқорған ауданы]] || Базар-Коргон району || 145,0 || Ақман а.а., Арстанбап а.а., Базарқорған а.а., Бесікжон а.а., Кеңес а.а., Қызылүңгір а.а., Моғол а.а., Сайдықұм а.а., Талдыбұлақ а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Nooken Raion.png|100px|center]] || [[Наукен ауданы]] || Ноокен району || 118,3 || '''[[Қошқарата (Қырғызстан)|Қошқарата]] қ.''', Арал а.а., Бүргенді а.а., Достық а.а., Масы а.а., Момбеков а.а., Науқат а.а., Сақалды а.а., Шайдан а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Suzak Raion.png|100px|center]] || [[Созақ ауданы (Қырғызстан)|Созақ ауданы]] || Сузак району || 245,0 || '''[[Көкжаңғақ]] қ.''', Бағыс а.а., Барпы а.а., Қараалма а.а., Қарадария а.а., Көкарт а.а., Құрманбек а.а., Қызкөл а.а., Қызылту а.а., Ленин а.а., Сайпидин Атабеков а.а., Созақ а.а., Тасбұлақ а.а., Ырыс а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Toguz-Toro Raion.png|100px|center]] || [[Тоғызтарау ауданы (Қырғызстан)|Тоғызтарау ауданы]] || Тогуз-Торо району || 22,3 || Атай а.а., Қарғалық а.а., Көкиірім а.а., Сарыбұлың а.а., Тоғызтарау а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Toktogul Raion.png|100px|center]] || [[Тоқтағұл ауданы]] || Токтогул району || 87,6 || ''[[Тоқтағұл]] қ.'', Абды Сүйерқұлов а.а., Аралбаев а.а., Белалды а.а., Жаңажол а.а., Кетпентөбе а.а., Қызылөзгеріс а.а., Никчесай а.а., Сарықамыс а.а., Үштерек а.а., Шолпаната а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Chatkal Raion.png|100px|center]] || [[Шатқал ауданы]] || Чаткал району || 22,8 ||  Сұмсар а.а., Терексай а.а., Қанышқия а.а., Шатқал а.а.
|-
| || [[Жалалабат]] қаласы || Жалал-Абад || 98,5 ||
|-
| || [[Қаракөл]] қаласы || Кара-Көл || 22,7 || ''[[Кетпентөбе]] кенті'' 
|-
| || [[Майлысу]] қаласы || Майлуу-Суу || 22,9 || ''[[Көктас (кент)|Көктас]] кенті''
|-
| || [[Таскөмір]] қаласы || Таш-Көмүр || 35,3 || ''Қызылжар кенті, Самалдысай кенті''
|}

=== Ыстықкөл облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың.адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt;.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ak-Suu Raion.png|100px|center]] || [[Ақсу ауданы (Қырғызстан)|Ақсу ауданы]] || Ак-Суу району || 63,9 || Ақбұлың а.а., Ақши а.а., Бөрібас а.а., Жырғалаң а.а., Қаражал а.а., Қарақол а.а., Керегетас а.а., Бозұшық а.а., Октябрь а.а., Отрадное а.а., Тепкен а.а., Теплоключенка а.а., Шелпек а.а., Еңілшек а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Jeti-Ögüz Raion.png|100px|center]] || [[Жеті-Өгіз ауданы]] || Жети-Өгүз району || 82,5 || Ақтөбе а.а., Ақширақ а.а., Алдашев а.а., Барысқауын а.а., Дарқан а.а., Жарғылшақ а.а., Жетіөгіз а.а., Қызылсу а.а., Липенка а.а., Орғашар а.а., Светлая Поляна а.а., Тамға а.а., Ырдық а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ysyk-Köl Raion.png|100px|center]] || [[Ыстықкөл ауданы]] || Ысык-Көл району || 76,0 || ''' [[Шолпаната]] қ.''', Абдрахманов а.а., Ананьево а.а., Бостері а.а., Қараой а.а., Құмбел а.а., Өрік а.а., Семёнов а.а., Тамшы а.а., Темір а.а., Торыайғыр а.а., Чоң Сарыой а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Tong Raion.png|100px|center]] || [[Тоң ауданы]] || Тоң району || 49,4 || Ақтерек а.а., Болат Мамбетов а.а., Қажысай а.а., Көлтөр а.а., Көкмойнақ а.а., Күншығыс а.а., Төрткүл а.а., Тоң а.а., Ұлақол а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Tüp Raion.png|100px|center]] || [[Түп ауданы]] || Түп району || 59,2 || Ақбұлақ а.а., Ақбұлың а.а., Арал а.а., Ыстықкөл а.а., Қарасаев а.а., Құтырғы а.а., Михайловка а.а., Сан-Таш а.а., Сарыбұлақ а.а., Талдысу а.а., Тоғызбұлақ а.а., Түп а.а., Чоңташ а.а.
|-
| || [[Балықшы (қала)|Балықшы]] қаласы || Балыкчы || 43,2 || ''[[Ортатоғай]] кенті''
|-
| || [[Қарақол]] қаласы || Каракол || 67,1 ||  ''[[Пристань-Пржевальск]] кенті'' 
|}

=== Нарын облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ak-Talaa Raion.png|100px|center]] || [[Ақ-Тала ауданы]] || Ак-Талаа району || 30,9 || Ақдала а.а., Ақши а.а., Баетов а.а., Жаңаталап а.а., Жергетал а.а., Қарабүрген а.а., Көкжар а.а., Қоңаршақ а.а., Қостөбе а.а., Қызылбелес а.а., Терек а.а., Тоғалақмолда а.а., Үгіт а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan At-Bashy Raion.png|100px|center]] || [[Ат-Башы ауданы]] || Ат-Башы району || 49,5 || Ақжар а.а., Ақдала а.а., Ақмойын а.а., Ақмұз а.а., Атбасы а.а., Аша-Қайыңды а.а., Басқайыңды а.а., Қазыбек а.а., Қарақойын а.а., Қарасу а.а., Талдысу а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Jumgal Raion.png|100px|center]] || [[Жұмғал ауданы]] || Жумгал району || 40,8 || Байзақ а.а., Басқуғанды а.а., Жұмғал а.а., Қабақ а.а., Көкой а.а., Құйыршық а.а., Қызылжұлдыз а.а., Сүйімбаев а.а., Түгелсай а.а., Чаек а.а., Чоңтөбе а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kochkor Raion.png|100px|center]] || [[Қошқар ауданы]] || Кочкор району || 58,8 || Аққия а.а., Қарасу а.а., Көкжар а.а., Қошқар а.а., Қостөбе а.а., Құмтөбе а.а., Сарыбұлақ а.а., Семізбел а.а., Соңкөл а.а., Далабұлақ а.а., Шолпан а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Tyan'-Shan' Raion.png|100px|center]] || [[Нарын ауданы (Қырғызстан)|Нарын ауданы]] || Нарын району || 44,4 || Аққұдық а.а., Достық а.а., Төбелі а.а., Жанбұлақ а.а., Жергетал а.а., Қазанқұйған а.а., Қарақұжыр а.а., Мыңбұлақ а.а., Онарша а.а., Ортақ а.а., Сарыой а.а., Ұшқын а.а., Шетнұра а.а., Еңбекдала а.а., Еңбекшіл а.а.
|-
| || [[Нарын (қала)|Нарын]] қаласы || Нарын || 34,9 ||
|}

=== Ош облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Alay Raion.png|100px|center]] || [[Алай ауданы]] || Алай району || 73,3 || ''[[Сары-Таш]] қтем'', К. Белебаев атындағы Алай а а.а., Будалык а.а., Буйлелин а.а., Гулчин а.а., Жошолун а.а., Конур-Добон а.а., Кабылан-Кол а.а., Корул а.а., Ленин а.а., Сары-Могол а.а., Талды-Суу а.а., Уч-Дебен а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Aravan Raion.png|100px|center]] || [[Араван ауданы]] || Араван району || 107,4 || Алля-Анаров а.а., Керме-Тооский а.а., Мангыт а.а., Нурабад а.а., С.-Юсупов а.а., Тео-Мойын а.а., Тепе-Коргон а.а., Чек-Абад а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kara-Kulja Raion.png|100px|center]] || [[Қара-Құлжа ауданы]] || Кара-Кулжа району || 87,9 || Алайкуу а.а., Капчыгай а.а., Карагуз а.а., Кара-Кочкор а.а., Кара-Кулжа а.а., Кашка-Жол а.а., Кенеш а.а., Кызыл-Жар а.а., Ой-Тал а.а., Сары-Булак а.а., Чалма а.а., Ылай-Тал а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kara-Suu Raion.png|100px|center]] || [[Қарасу ауданы (Қырғызстан)|Қарасу ауданы]] || Кара-Суу району || 353,2 || '''[[Қарасу]] қ''', Ак-Таш а.а., Жаны-Арык а.а., Жоош а.а., Катта-Талдык а.а., Кашгар-Кыштак а.а., Кызыл-Кыштак а.а., Кызыл-Суу а.а., Мады а.а., Нариманов а.а., Отуз-Адыр а.а., Папа а.а., Сабай а.а., Сарай а.а., Сары-Колот а.а., Телейкен а.а., Шарык а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Nookat Raion.png|100px|center]] || [[Науқат ауданы]] || Ноокат району || 239,6 || '''[[Науқат]] қ''', ''[[Найман (ауыл)|Найман]] қтем'', Бел а.а., Гулстан а.а., Жаны-Науқат а.а., Токтомата Зулпуев атындағы а.а, Исанов а.а., Кара-Таш а.а., Кенеш а.а., Кок-Бел а.а., Кулатов а.а., Кызыл-Октябр а.а., Кыргыз-Аты а.а., Мирмахмудов а.а., Он-Эки-Бел а.а., Теелес а.а., Ынтымак а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Özgön Raion.png|100px|center]] || [[Өзген ауданы]] || Өзгөн району || 231,1 || '''[[Өзген]] қ''', Ак-Жар а.а., Алтын-Булак а.а., Баш-Дебен а.а., Ден-Булак а.а., Жалпак-Таш а.а., Жыланды а.а., Заргер а.а., Жазы а.а., Ийри-Суу а.а., Кара-Таш а.а., Кароол а.а., Келдюк а.а., Курбаш а.а., Кызыл-Октябрь а.а., Кызыл-Тоо а.а., Мырза-Акы а.а., Саламалы а.а., Терт-Кел а.а., Чангет а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Chong-Alay Raion.png|100px|center]] || [[Чоң Алай ауданы]] || Чоң Алай району || 25,4 || Жекенды а.а., Кашка-Суу а.а., Чон-Алай а.а.
|}

=== Талас облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Bakay-Ata Raion.png|100px|center]] || [[Бақай-Ата ауданы]] || Бакай-Ата району || 44,6 || Ак-Дебе а.а., Акназаров а.а., Боо-Терек а.а., Кен-Арал а.а., Ленинполь а.а., Мин-Булак а.а., Озгерюш а.а., Орос а.а., Шадыкан а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kara-Buura Raion.png|100px|center]] || [[Қара-Бура ауданы]] || Кара-Буура району || 58,5 || ''[[Маймак]] қтем'', Ак-Чий а.а., Аманбаев а.а., Бакайыр а.а., Бакыян а.а., Бейшекен а.а., Кара-Буура а.а., Кек-Сай а.а., Чолпонбай а.а., Шекер а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Manas Raion.png|100px|center]] || [[Манас ауданы]] || Манас району || 33,1 || Каинды а.а., Киргизия а.а., Май а.а., Покров а.а., Уч-Коргон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Talas Raion.png|100px|center]] || [[Талас ауданы (Қырғызстан)|Талас ауданы]] || Талас району || 59,7 || Айдаралиев а.а., Арала.а., Бекмолдоев а.а., Бердике Баатыр а.а., Жергетал а.а., Долон а.а., Калбин а.а., Кара-Суй а.а., Кок-Ой а.а., Кууганды а.а., Нуржанов а.а., Омуралиев а.а., Осмонкулов а.а.
|-
| || [[Талас (қала)|Талас]] қаласы || Талас || 33,1 ||
|}

=== Шу облысы ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Картасы !! Қазақша&lt;br /&gt;атауы !! Қырғызша&lt;br /&gt;атауы !! Халқы&lt;br /&gt;2010, мың. адам.&lt;ref name=&quot;халқы 2010&quot;&gt;&lt;/ref&gt; !! Бағынышты ауылдық аймақтары,&lt;br /&gt;қалалары және қала типті елді-мекендері&lt;ref name=&quot;аа&quot;&gt;&lt;/ref&gt; 
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Alamüdün Raion.png|100px|center]] || [[Аламүдүн ауданы]] || Аламүдүн району || 149,9 || Ак-Дебен а.а., Ала-Арчы а.а., Аламудун а.а., Арашан а.а., Байтик а.а., Васильев а.а., Грозден а.а., Кара-Жыгач а.а., Кек-Жар а.а., Лебединов а.а., Ленин а.а., Маев а.а., Нижнеаларчин а.а., Октябрь а.а., Пригород а.а., Таш-Дебен а.а., Таш-Мойнок а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Jayyl Raion.png|100px|center]] || [[Жайыл ауданы]] || Жайыл району || 93,3 ||  '''[[Қарабалта]] қ''', Ак-Башат а.а., Жайыл а.а., Кара-Суу а.а., Красновосточный а.а., Кызыл-Дыйкан а.а., Полтав а.а., Сары-Булак а.а., Сары-Коо а.а., Соснов а.а., Степнинский а.а., Суусамыр а.а., Талды-Булак а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Kemin Raion.png|100px|center]] || [[Кемин ауданы]] || Кемин району || 44,3 || ''[[Ак-Тюз]] қтем, [[Бордунский]] қтем, [[Кемин]] қтем, [[Орловка (Кемин ауданы)|Орловка]] қтем'', А.-Дуйшеевский а.а., Алмалы а.а., Боролдой а.а., Жаны-Алыш а.а., Ильичевский а.а., Кара-Булак а.а., Кек-Ойрок а.а., Кызыл-Октябрь а.а., Чон-Кемин а.а., Чым-Коргон а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Moskva Raion.png|100px|center]] || [[Москва ауданы (Қырғызстан)|Москва ауданы]] || Москва району || 84,8 || Ак-Суу а.а., Александров а.а., Беш-Терек а.а., Беловод а.а., Первомай а.а., Петровский а.а., Предтеченский а.а., Садовский а.а., Сретенский а.а., Телек а.а., Целинный а.а., Чапаевский а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Panfilov Raion.png|100px|center]] || [[Панфилов ауданы (Қырғызстан)|Панфилов ауданы]] || Панфилов району || 41,8 || ''[[Каинды (Қырғызстан)|Каинды]] қтем'', Вознесеновский а.а., Курама а.а., Кюрпюлдек а.а., Ортоевский а.а., Фрунзе а.а., Чалдыбар а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Sokuluk Raion.png|100px|center]] || [[Соқұлық ауданы]] || Сокулук району || 159,7 || '''[[Шопоков (қала)|Шопоков]] қ''', Асылбаш а.а., Ат-Башын а.а., Военно-Антоновский а.а., Гавриловский а.а., Жаны-Жер а.а., Жаны-Пахты а.а., им. Кайназаровой а.а., им. Крупской а.а., Камышановский а.а., Кунтуу а.а., Кызыл-Туу а.а., Төменгішу а.а., Новопавловский а.а., Орок а.а., Первомайский а.а., Саз а.а., Сокулук а.а., Тош-Булак а.а., Фрунзе а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Chüy Raion.png|100px|center]] || [[Шу ауданы (Қырғызстан)|Шу ауданы]] || Чүй району || 47,7 || Ак-Бешим а.а., Буранин а.а., Ибраимов а.а., Искрин а.а., Кегетин а.а., Кош-Коргон а.а., Онбир-Жылгы а.а., Сайлык а.а., Чүй а.а., Шамшы а.а.
|-
| [[Сурет:Kyrgyzstan Ysyk-Ata Raion.png|100px|center]] || [[Ыстық-Ата ауданы]] || Ысык-Ата району || 133,0 ||  '''[[Қант (қала)|Қант]]''' қ, Ак-Кудук а.а., Бирдик а.а., Жээк а.а., Ивановский а.а., Интернациональный а.а., Ыстық-Ата а.а., Кен-Булу а.а., Кочкорбаев а.а., Краснореченский а.а., Логвиненковский а.а., Люксембургский а.а., Милянфанский а.а., Сын-Таш а.а., Новопокровский а.а., Нурманбет а.а., Туз а.а., Узун-Кыр а.а., Юрьевский а.а.
|-
| || [[Тоқмақ]] қаласы || Токмок || 53,7 ||
|}

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

[[Санат:Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі]]
[[Санат:Тізімдер]]</text>
      <sha1>aikf83uvjt24g9cmao3mdgmcu8d8fid</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Уикипедия:Белсенді қатысушылар</title>
    <ns>4</ns>
    <id>492279</id>
    <revision>
      <id>3061097</id>
      <parentid>3060453</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T12:02:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jembot</username>
        <id>36112</id>
      </contributor>
      <comment>Bot: Рейтингті жаңарту</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4761" xml:space="preserve">{{/begin|200}}
|-
| 1 || [[User:Мағыпар|Мағыпар]] || [[Special:Contributions/Мағыпар|{{formatnum:1230}}]] || {{Permissions|Мағыпар}}
|-
| 2 || [[User:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] || [[Special:Contributions/Білгіш Шежіреші|{{formatnum:1155}}]] || {{Permissions|Білгіш Шежіреші}}
|-
| 3 || [[User:Kasymov|Kasymov]] || [[Special:Contributions/Kasymov|{{formatnum:471}}]] || {{Permissions|Kasymov}}
|-
| 4 || [[User:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] || [[Special:Contributions/Ұлы Тұран|{{formatnum:448}}]] || {{Permissions|Ұлы Тұран}}
|-
| 5 || [[User:Салиха|Салиха]] || [[Special:Contributions/Салиха|{{formatnum:426}}]] || {{Permissions|Салиха}}
|-
| 6 || [[User:Kas77777|Kas77777]] || [[Special:Contributions/Kas77777|{{formatnum:188}}]] || {{Permissions|Kas77777}}
|-
| 7 || [[User:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] || [[Special:Contributions/Мықтыбек Оразтайұлы|{{formatnum:139}}]] || {{Permissions|Мықтыбек Оразтайұлы}}
|-
| 8 || [[User:Орел Карл|Орел Карл]] || [[Special:Contributions/Орел Карл|{{formatnum:129}}]] || {{Permissions|Орел Карл}}
|-
| 9 || [[User:Malik Nursultan B|Malik Nursultan B]] || [[Special:Contributions/Malik Nursultan B|{{formatnum:128}}]] || {{Permissions|Malik Nursultan B}}
|-
| 10 || [[User:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] || [[Special:Contributions/Ерден Карсыбеков|{{formatnum:90}}]] || {{Permissions|Ерден Карсыбеков}}
|-
| 11 || [[User:NusrTansj|NusrTansj]] || [[Special:Contributions/NusrTansj|{{formatnum:74}}]] || {{Permissions|NusrTansj}}
|-
| 12 || [[User:Kristianmusic|Kristianmusic]] || [[Special:Contributions/Kristianmusic|{{formatnum:71}}]] || {{Permissions|Kristianmusic}}
|-
| 13 || [[User:Didar.Bayan21NS|Didar.Bayan21NS]] || [[Special:Contributions/Didar.Bayan21NS|{{formatnum:64}}]] || {{Permissions|Didar.Bayan21NS}}
|-
| 14 || [[User:Dimash Kenesbek|Dimash Kenesbek]] || [[Special:Contributions/Dimash Kenesbek|{{formatnum:57}}]] || {{Permissions|Dimash Kenesbek}}
|-
| 15 || [[User:Wolfgang1212|Wolfgang1212]] || [[Special:Contributions/Wolfgang1212|{{formatnum:40}}]] || {{Permissions|Wolfgang1212}}
|-
| 16 || [[User:Madi Dos|Madi Dos]] || [[Special:Contributions/Madi Dos|{{formatnum:39}}]] || {{Permissions|Madi Dos}}
|-
| 17 || [[User:Nurbekovanurly|Nurbekovanurly]] || [[Special:Contributions/Nurbekovanurly|{{formatnum:38}}]] || {{Permissions|Nurbekovanurly}}
|-
| 18 || [[User:Ерқанат Рыскулбеков|Ерқанат Рыскулбеков]] || [[Special:Contributions/Ерқанат Рыскулбеков|{{formatnum:37}}]] || {{Permissions|Ерқанат Рыскулбеков}}
|-
| 19 || [[User:DariaUrinbasarova21nis|DariaUrinbasarova21nis]] || [[Special:Contributions/DariaUrinbasarova21nis|{{formatnum:35}}]] || {{Permissions|DariaUrinbasarova21nis}}
|-
| 20 || [[User:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] || [[Special:Contributions/Alphy Haydar|{{formatnum:32}}]] || {{Permissions|Alphy Haydar}}
|-
| 21 || [[User:СеніңШешең|СеніңШешең]] || [[Special:Contributions/СеніңШешең|{{formatnum:30}}]] || {{Permissions|СеніңШешең}}
|-
| 22 || [[User:SSHTALBI|SSHTALBI]] || [[Special:Contributions/SSHTALBI|{{formatnum:29}}]] || {{Permissions|SSHTALBI}}
|-
| 23 || [[User:Doc Taxon|Doc Taxon]] || [[Special:Contributions/Doc Taxon|{{formatnum:26}}]] || {{Permissions|Doc Taxon}}
|-
| 24 || [[User:B25es|B25es]] || [[Special:Contributions/B25es|{{formatnum:15}}]] || {{Permissions|B25es}}
|-
| 25 || [[User:Сәуір 1|Сәуір 1]] || [[Special:Contributions/Сәуір 1|{{formatnum:15}}]] || {{Permissions|Сәуір 1}}
|-
| 26 || [[User:Jimmy&amp;Friends 2|Jimmy&amp;Friends 2]] || [[Special:Contributions/Jimmy&amp;Friends 2|{{formatnum:13}}]] || {{Permissions|Jimmy&amp;Friends 2}}
|-
| 27 || [[User:Gliwi|Gliwi]] || [[Special:Contributions/Gliwi|{{formatnum:13}}]] || {{Permissions|Gliwi}}
|-
| 28 || [[User:Нұрлыжол|Нұрлыжол]] || [[Special:Contributions/Нұрлыжол|{{formatnum:12}}]] || {{Permissions|Нұрлыжол}}
|-
| 29 || [[User:Kazman322|Kazman322]] || [[Special:Contributions/Kazman322|{{formatnum:12}}]] || {{Permissions|Kazman322}}
|-
| 30 || [[User:Kaiyr|Kaiyr]] || [[Special:Contributions/Kaiyr|{{formatnum:12}}]] || {{Permissions|Kaiyr}}
|-
| 31 || [[User:AlibiKazken|AlibiKazken]] || [[Special:Contributions/AlibiKazken|{{formatnum:11}}]] || {{Permissions|AlibiKazken}}
|-
| 32 || [[User:Abayconvict|Abayconvict]] || [[Special:Contributions/Abayconvict|{{formatnum:10}}]] || {{Permissions|Abayconvict}}
{{/end}}</text>
      <sha1>ew9yd44ot6zx6cbdtb16zlyqcupq7mw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жуантөбе қалашығы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>493863</id>
    <redirect title="Жуантөбе (қала орны)" />
    <revision>
      <id>3061121</id>
      <parentid>1939476</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T13:29:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерден Карсыбеков</username>
        <id>3744</id>
      </contributor>
      <comment>«[[Жуантөбе (қала орны)]]» дегенге [[Уикипедия:Айдатқыштар|бағыттады]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Жуантөбе (қала орны)]]</text>
      <sha1>dr5c6y9ax4odbeshf6t946p4dpoxwbp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Invictus1995</title>
    <ns>3</ns>
    <id>494377</id>
    <revision>
      <id>3061201</id>
      <parentid>1941566</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T17:04:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MdsShakil</username>
        <id>110227</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>MdsShakil [[Қатысушы талқылауы:Wushiye1st]] бетін [[Қатысушы талқылауы:Invictus1995]] бетіне жылжытты: Automatically moved page while renaming the user &quot;[[Special:CentralAuth/Wushiye1st|Wushiye1st]]&quot; to &quot;[[Special:CentralAuth/Invictus1995|Invictus1995]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="162" xml:space="preserve">{{Welcome|--[[Қатысушы:BolatbekBot|BBot]] ([[Қатысушы талқылауы:BolatbekBot|талқ]]) 02:18, 2013 ж. қыркүйектің 2 (ALMT)}}</text>
      <sha1>9a77g4rqxfeakk9xalypua1hy59tt9z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гүлнұр Зұлқаршын</title>
    <ns>0</ns>
    <id>507849</id>
    <revision>
      <id>3061113</id>
      <parentid>2763203</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T13:12:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>J.J.Portman</username>
        <id>116954</id>
      </contributor>
      <comment>Дұрыс өңдеу</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2010" xml:space="preserve">{{Тұлға
 |Есімі                 = Гүлнұр Зұлқаршын
 |Шынайы есімі          = Гүлнұр Зұлқаршынқызы
 |Туған күні          =  10 қазан 1979 жыл
 |Ұлты                  =  Қазақ
}}
'''Гүлнұр Зұлқаршын''' (1979 жылы 10 қазанда  [[Қытай Халық Республикасы]]нда туған) қазақстандық ақын. 1998 жылы [[Шығыс Қазақстан]] облысы Жарма ауданына келіп қоныстанды. 

[[Александр Сергеевич Пушкин|А.С. Пушкин]]нің туғанына 210 жыл толуына, [[Сәкен Сейфуллин]]нің туғанына 105 жыл толуына және отбасы жылына арналған «свободной музы произношение» 5 өңірлік поэзия байқауларының жүлдегері (2009), аудандық «Ауылың қалай, ақыным?» атты ақындар айтысының екі дүркін 1- орын алған жүлдегері (2010ж), Ұлы Жеңістің 165 жылдығына арналған облыстық жыр мүшәйрасының 3- орын жүлдегері, П. Васильевтің 100 жылдық мерейтойына арналған жыр мүшәйрасының 2-орын жүлдегері. 
2011 жылы [[Өскемен]]нің іргесіндегі «Шығыс» ықшамауданы салынған соң, отбасымен осында көшіп келеді. Бүгінде осы ықшамауданның  әкімшілігінде бас маман болып қызмет істейді.&lt;ref&gt;Шығыс Қазақстан облысы мәдениеті кітабы, АТАМҰРА&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

[[Санат:Мәдениет]]
[[Санат:Қазақ ақындары]]
[[Санат:1979 жылы туғандар]]</text>
      <sha1>n0fxq8l22yjbsikn6ofvn2lt5tfxdmr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061114</id>
      <parentid>3061113</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T13:13:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>J.J.Portman</username>
        <id>116954</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>J.J.Portman [[Зұлқаршын Гүлнұр]] бетін [[Гүлнұр Зұлқаршын]] бетіне жылжытты: Атауын дұрыс жаққа өзгерттім.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2010" xml:space="preserve">{{Тұлға
 |Есімі                 = Гүлнұр Зұлқаршын
 |Шынайы есімі          = Гүлнұр Зұлқаршынқызы
 |Туған күні          =  10 қазан 1979 жыл
 |Ұлты                  =  Қазақ
}}
'''Гүлнұр Зұлқаршын''' (1979 жылы 10 қазанда  [[Қытай Халық Республикасы]]нда туған) қазақстандық ақын. 1998 жылы [[Шығыс Қазақстан]] облысы Жарма ауданына келіп қоныстанды. 

[[Александр Сергеевич Пушкин|А.С. Пушкин]]нің туғанына 210 жыл толуына, [[Сәкен Сейфуллин]]нің туғанына 105 жыл толуына және отбасы жылына арналған «свободной музы произношение» 5 өңірлік поэзия байқауларының жүлдегері (2009), аудандық «Ауылың қалай, ақыным?» атты ақындар айтысының екі дүркін 1- орын алған жүлдегері (2010ж), Ұлы Жеңістің 165 жылдығына арналған облыстық жыр мүшәйрасының 3- орын жүлдегері, П. Васильевтің 100 жылдық мерейтойына арналған жыр мүшәйрасының 2-орын жүлдегері. 
2011 жылы [[Өскемен]]нің іргесіндегі «Шығыс» ықшамауданы салынған соң, отбасымен осында көшіп келеді. Бүгінде осы ықшамауданның  әкімшілігінде бас маман болып қызмет істейді.&lt;ref&gt;Шығыс Қазақстан облысы мәдениеті кітабы, АТАМҰРА&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

[[Санат:Мәдениет]]
[[Санат:Қазақ ақындары]]
[[Санат:1979 жылы туғандар]]</text>
      <sha1>n0fxq8l22yjbsikn6ofvn2lt5tfxdmr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061116</id>
      <parentid>3061114</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T13:14:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>J.J.Portman</username>
        <id>116954</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1995" xml:space="preserve">{{Тұлға
 |Есімі                 = Гүлнұр Зұлқаршын
 |Шынайы есімі          = Гүлнұр Зұлқаршынқызы
 |Туған күні          =  10.10.1979
 |Ұлты                  =  Қазақ
}}
'''Гүлнұр Зұлқаршын''' (1979 жылы 10 қазанда  [[Қытай Халық Республикасы]]нда туған) қазақстандық ақын. 1998 жылы [[Шығыс Қазақстан]] облысы Жарма ауданына келіп қоныстанды. 

[[Александр Сергеевич Пушкин|А.С. Пушкин]]нің туғанына 210 жыл толуына, [[Сәкен Сейфуллин]]нің туғанына 105 жыл толуына және отбасы жылына арналған «свободной музы произношение» 5 өңірлік поэзия байқауларының жүлдегері (2009), аудандық «Ауылың қалай, ақыным?» атты ақындар айтысының екі дүркін 1- орын алған жүлдегері (2010ж), Ұлы Жеңістің 165 жылдығына арналған облыстық жыр мүшәйрасының 3- орын жүлдегері, П. Васильевтің 100 жылдық мерейтойына арналған жыр мүшәйрасының 2-орын жүлдегері. 
2011 жылы [[Өскемен]]нің іргесіндегі «Шығыс» ықшамауданы салынған соң, отбасымен осында көшіп келеді. Бүгінде осы ықшамауданның  әкімшілігінде бас маман болып қызмет істейді.&lt;ref&gt;Шығыс Қазақстан облысы мәдениеті кітабы, АТАМҰРА&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

[[Санат:Мәдениет]]
[[Санат:Қазақ ақындары]]
[[Санат:1979 жылы туғандар]]</text>
      <sha1>6ht2x515g2ktm0mudjwm1oh8saqk6i0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жуан төбе қалашығы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>509405</id>
    <redirect title="Жуантөбе (қала орны)" />
    <revision>
      <id>3061304</id>
      <parentid>2956760</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T07:07:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерден Карсыбеков</username>
        <id>3744</id>
      </contributor>
      <comment>«[[Жуантөбе (қала орны)]]» дегенге [[Уикипедия:Айдатқыштар|бағыттады]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Жуантөбе (қала орны)]]</text>
      <sha1>dr5c6y9ax4odbeshf6t946p4dpoxwbp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Александр Григорьевич Крамов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>513133</id>
    <revision>
      <id>3061150</id>
      <parentid>2255989</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T14:54:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Malik Nursultan B [[Крамов Александр Григорьевич]] бетін [[Александр Григорьевич Крамов]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1188" xml:space="preserve">[[Сурет:Александр Крамов.jpg|thumb|Крамов Александр Григорьевич]]
'''Крамов Александр Григорьевич''' (04.01.1885, [[Киев]], - 17.05.1951, Харьков) – орыс совет актері , [[режиссер]], КСРО халық артисі (1944). [[1908]] жылы Киев университетінің заң факультетін бітірді. 1909-0933 жылы Херсон, Самара, [[Санкт-Петербург]], [[Москва]] театрларында қызмет етті. [[1933]] жылдан Харьковтың орыс драма театрында актер әрі режиссер; 1947 жылдан Харьковтың театр институтында педагок қызметпен ([[1948]] жылдан [[профессор]]) шұғылданды. 1-және 2-сайланған УССР Жоғоры Советінің депутаты. Еңбек Қызыл Ту орденімен, медальдармен марапатталған.&lt;ref&gt;Қазақ Совет Энциклопедиясы.1975. Том 6&lt;/ref&gt;
== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;</text>
      <sha1>e3e7mc89a0qjck4tpp4n6pn28aazcor</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Леонид Осипович Утёсов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>513467</id>
    <revision>
      <id>3061139</id>
      <parentid>2260722</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T14:45:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Malik Nursultan B [[Утёсов Леонид Осипович]] бетін [[Леонид Осипович Утёсов]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1293" xml:space="preserve">'''Утесов Леонид Осипович'''(21.3.1895 жылы туған Одесса)-орыс совет эстрада әртісі, әнші және дирижёр, КСРО халық артисі (1965). 1911 жылдан миниатюралық театрларда әрі эстрадада қызмет етті. Кейіннен Мәскеуінің сатира театры мен Еркін театрның әртісі болды.  1928 жылдан өзі ұйымдастырған  Эстрадалық оркестрге жетекшілік етті. Ол әндерді терең сезімде, азаматтық пафоста орындады. Ол И. О. Дунаевский, М.И. Блантер, К.Л.Листов, В.М.Соловьев-Седой, Л.К. Книппер,  Т.Н.Хренниковтың әндерін тұңғыш орындап, совет әндерін кеңінен насихаттады. Әншінің  репертуарында ескілікті орыс әндері, солдат әндері мен матрос әндері бар. Қазан Революциясы және Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталған.

== Дереккөздер ==
Қазақ энциклопедиясы</text>
      <sha1>brmusd1ilbtrpgmhnizebzcjxvcotqf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Василий Осипович Топорков</title>
    <ns>0</ns>
    <id>515599</id>
    <revision>
      <id>3061148</id>
      <parentid>2125063</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T14:54:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Malik Nursultan B [[Топорков Василий Осипович]] бетін [[Василий Осипович Топорков]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2088" xml:space="preserve">'''Топорков Василий Осипович''' ( 16.02.1889, Петербург, - 24.8.1970, Мәскеу) — орыс совет актері, педагог, профессор, КСРО халық әртісі (1948), өнертану ғылымының докторы (1965). 1909 жылы Петербург театр училищесін бітірді. 1909-1914 жж. Петербургтегі Әдеби-көркемсурет қоғамы театрында, ал 1919 - 1927 жж. Мәскеудегі Корш театрында актер болды. 1927 жылдан өмірінің соңына дейін МХАТ труппасында қызмет етті. Ол сыртқы және ішкі түрлену өнерінің үздік шебері әрі шығармашылық диапазоны кең сахна суреткері болған. Көбіне комедиялық рольдерде ойнады. 
==Негізгі рольдері:== 
*'''Чичиков''' – Гогольдің «Өлі жандары» байынша
*'''Оргон''' – Мольердің «Тартюфында»
*'''Берест''' – Корнейчуктың «Платон Кречетінде»
*'''Морич''' – Кровның «Терең барлауында»
*'''Кругосветлов''' – Л.Толстойдың «Ағарту жемісінде»
*'''Эзоп''' – Фигейредудің «Түлкі мен жүзімінде»
*'''Лемм''' – Тургеневтің «Дворян ұясы» бойынша және тағы да басқа спектакльдер қойып, педагогикалық қызметпен шұғылданды. К.С. Станиславский жүйесін кең насихаттады. КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1946,1952). 2 орденмен және медальдармен марапатталған.

&lt;ref&gt;Қазақ Совет энциклопедиясы: Алматы, 1977. 11 том.&lt;/ref&gt;
== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;</text>
      <sha1>idb4vevgp0okdhv57pza5h1ky8sq08x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Өмір</title>
    <ns>0</ns>
    <id>527985</id>
    <revision>
      <id>3061145</id>
      <parentid>3056892</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T14:51:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xxxalibekacion</username>
        <id>97430</id>
      </contributor>
      <comment>Бетті &quot;{{Біріктірілсін|Тіршілік}}&quot; дегенмен алмастырды</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47" xml:space="preserve">{{Біріктірілсін|Тіршілік}}</text>
      <sha1>tuxicxm02k3qivyr8lspqwe6074ldem</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Талқылау:Өмір</title>
    <ns>1</ns>
    <id>527986</id>
    <revision>
      <id>3061147</id>
      <parentid>3055631</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T14:52:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xxxalibekacion</username>
        <id>97430</id>
      </contributor>
      <comment>/* Бет атауын ауыстыру немесе Тіршілік деген мақаланы толықтыру */ Жауап беру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3847" xml:space="preserve">{{ТМ}}
Маған тіршілік дегенді өмір деп аудару ұнамай тұр. Өйткені бұл тақырыптағы басқа мақалаларда жер бетінде қалай тіршілік пайда болғаны, олар қалай өсіп-өркендегені айтылады, ұсақ организмнен бастап адамзатқа дейінгі тіршілік тұтас қамтылады. Ал өмір деген тек адамға қаратылатын ұғым, хайуандарды өмір дегенге қарағанда тіршілік деген әлде қайда дұрыс болар еді.--[[Қатысушы:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] ([[Қатысушы талқылауы:Alphy Haydar|талқылауы]]) 21:13, 2020 ж. шілденің 20 (+06)

== Күлкілі ==
Бұл бет әлі сол беті тұр ма? Неге қазақша білмейтін адамдар қазақ уикипедиясына жазады? Өмір деген сонда Биологиялық қасиеттер болды ма?)) Естімеген елде көп, есек мінген сартта көп деген осы)) Өмір мен тіршілікті ажырата алмай жүріп, олар туралы жазуға қалай қолдарыңыз барды? Қазақша үйреніп барып бірдеңе жазу керек қой, не сауатсыздық! Енді Тіршілік деп жазайын десең Өмір деп шығып алады, Қай университет, не академия, не қай ата бабамыз &quot;Өмір дегеніміз физикалық, химиялық қасиеттер&quot; деп үйртетіп жүр?--[[Қатысушы:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] ([[Қатысушы талқылауы:Alphy Haydar|талқылауы]]) 13:47, 2022 ж. ақпанның 13 (+06)

:@[[Қатысушы:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] бетті босатып қойдым, енді жаза берсеңіз болады: [[Тіршілік]]. Өмір деген мақала контентін қалағаныңызша өзгертіп жаза беріңіз, тәжірибелі қатысушысыз ғой. &lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 15:28, 2022 ж. ақпанның 13 (+06)
:: Әй жарайсың. Рақымет. --[[Қатысушы:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] ([[Қатысушы талқылауы:Alphy Haydar|талқылауы]]) 21:52, 2022 ж. ақпанның 13 (+06)

== Бет атауын ауыстыру немесе Тіршілік деген мақаланы толықтыру ==

Осы мақаланың контентін ''Тіршілік'' деген бет үшін жазғанмын негізі, алайда сүзгі әрекеттерің вандализм деп өткізбей қойды.

''Өмір'' деген атау мен жазған мақалаға явно сай келмегендіктен, екі амал ұсынамын:
* 1. ''Тіршілік'' мақаласын толықтыру, яғни мәтінді соған жылжыту.
* 2. Бұл мақаланың атауын ''Тіршілік'' деп өзгерту.

-- [[Қатысушы:СеніңШешең|СеніңШешең]] ([[Қатысушы талқылауы:СеніңШешең|талқылауы]]) 03:07, 2022 ж. шілденің 30 (+06)

:Done [[Қатысушы:Xxxalibekacion|Xxxalibekacion]] ([[Қатысушы талқылауы:Xxxalibekacion|талқылауы]]) 20:52, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)</text>
      <sha1>thh6v4arva94ipqlzoz7g82n8xjp5w8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қызылтас (тау, Ешкіөлмес таулары)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>530170</id>
    <revision>
      <id>3061336</id>
      <parentid>2489434</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T08:49:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3185" xml:space="preserve">{{мағына|Қызылтас}}
{{Тау
 |Түрі                     =Тау сілемі
 |Атауы                = Қызылтас
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет             =      
  |Сурет ені     = 
  |Сурет атауы                =      
  |lat_dir = N |lat_deg =47 |lat_min =50 |lat_sec =52 
  |lon_dir = E |lon_deg =72 |lon_min =31 |lon_sec =45 
  |region                 = 
  |CoordScale             = 
 |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]] Киік аулының оңтүстік-батысы
  |Тау жүйесі         =  [[Ешкіөлмес (тау, Қарағанды облысы)|Ешкіөлмес]]
 |Пайда болған кезеңі     =  
 |Аумағы                 = 
  |Ұзындығы                  = 11
  |Ені                 = 4
 |Ең биік шыңы      = 
  |Биіктігі                 = 1037
 |Карта                   = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     = Қазақстан Қарағанды облысы 
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты = 
}} 
{{мағына|Қызылтас}}
'''Қызылтас''' – [[Ешкіөлмес (Сарыарқа)|Ешкіөлмес]] тауларының оңтүстік-батыс бөлігіндегі тау тізбектері.

== Географиялық орны ==
[[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]] Киік аулының оңтүстік-батысында 48 км жерде орналасқан. Абсолюттік биіктігі 1037 м. Солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай тізбектеліп 11 км-ге созылған, енді жері 4 км.

== Жер бедері ==
Беткейлері тау аңғарларымен, сай-жыралармен тілімденген. Баурайындлағы бұлақтардан [[Мойынты (өзен)|Мойынты]], [[Қараеспе өзені|Қараеспе]] өзендері бастау алады. Солтүстігінде Қараматақ, оңтүстігінде Өзенжал, оңтүстік-батысында Қаратөбе, оңтүстік-шығысында Ақтас таулары бар.

== Өсімдігі ==
Тауалдының қызғылт қоңыр топырақ жамылғысында жусан, боз, бетеге, қараған, селеу, бұталар өседі. Беткейі жазғы жайылымдыққа және қыстауға пайдаланылады.&lt;ref&gt;Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:&quot; Қазақ энциклопедиясы&quot; ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қарағанды облысы таулары]]
[[Санат:Шет ауданы географиясы]]</text>
      <sha1>dnoiaioqz2gcjji8h47vk11klegb8kz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061337</id>
      <parentid>3061336</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T08:49:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3174" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі                     =Тау сілемі
 |Атауы                = Қызылтас
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет             =      
  |Сурет ені     = 
  |Сурет атауы                =      
  |lat_dir = N |lat_deg =47 |lat_min =50 |lat_sec =52 
  |lon_dir = E |lon_deg =72 |lon_min =31 |lon_sec =45 
  |region                 = 
  |CoordScale             = 
 |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]] Киік аулының оңтүстік-батысы
  |Тау жүйесі         =  [[Ешкіөлмес (тау, Қарағанды облысы)|Ешкіөлмес]]
 |Пайда болған кезеңі     =  
 |Аумағы                 = 
  |Ұзындығы                  = 11
  |Ені                 = 4
 |Ең биік шыңы      = 
  |Биіктігі                 = 1037
 |Карта                   = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     = Қазақстан Қарағанды облысы 
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты = 
}} 
{{мағына|Қызылтас}}
'''Қызылтас''' – [[Ешкіөлмес (тау, Қарағанды облысы)|Ешкіөлмес]] тауларының оңтүстік-батыс бөлігіндегі тау тізбектері.

== Географиялық орны ==
[[Қарағанды облысы]] [[Шет ауданы]] Киік аулының оңтүстік-батысында 48 км жерде орналасқан. Абсолюттік биіктігі 1037 м. Солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай тізбектеліп 11 км-ге созылған, енді жері 4 км.

== Жер бедері ==
Беткейлері тау аңғарларымен, сай-жыралармен тілімденген. Баурайындлағы бұлақтардан [[Мойынты (өзен)|Мойынты]], [[Қараеспе өзені|Қараеспе]] өзендері бастау алады. Солтүстігінде Қараматақ, оңтүстігінде Өзенжал, оңтүстік-батысында Қаратөбе, оңтүстік-шығысында Ақтас таулары бар.

== Өсімдігі ==
Тауалдының қызғылт қоңыр топырақ жамылғысында жусан, боз, бетеге, қараған, селеу, бұталар өседі. Беткейі жазғы жайылымдыққа және қыстауға пайдаланылады.&lt;ref&gt;Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:&quot; Қазақ энциклопедиясы&quot; ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қарағанды облысы таулары]]
[[Санат:Шет ауданы географиясы]]</text>
      <sha1>h5qx30rthmde6w4kg7m991iko2jvknb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мария Стюарт</title>
    <ns>0</ns>
    <id>531298</id>
    <revision>
      <id>3061163</id>
      <parentid>2963117</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T15:54:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akerkesaa</username>
        <id>121909</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="40710" xml:space="preserve">{{Мемлекеттік қайраткер
 |түс          =  монарх
 |Қазақша есімі     = Мария I Стюарт
 |Шынайы есімі       = {{lang-gd|Màiri Stiùbhart}} &lt;br&gt; {{lang-en|''Mary I Stuart''}}
 |Суреті     = Mary Stuart Queen.jpg
 |Атауы       =
 |Сурет ені    = 280
 |Титулы       = [[Шотландия королдерінің тізімі|Шотландия патшайымы]]
 |Елтаңба      = Armes marie stuart (sceau).png
 |Елтаңба атауы    =
 |Елтаңба ені    = 150
 |Лақап аты    =
 |Ту          = Flag of Scotland.svg
 |Ту2          = Royal Arms of the Kingdom of Scotland.svg
 |Тәж кигізу жорасы     = [[9 қыркүйек]] [[1543 жыл|1543]]
 |Басқара бастады     = [[14 желтоқсан]] [[1542 жыл|1542]]
 |Басқаруын аяқтады     = [[24 шілде]] [[1567 жыл|1567]]
 |Ізашары         = [[Яков V]]
 |Ізбасары        = [[Яков I (Англия королі)|Яков VI]]
 |регент1          = [[Джеймс Гамильтон де Шательро герцогы|Джеймс Гамильтон, 2-ші Арран графы]] (1542—1554) &lt;br&gt; [[Мария де Гиз]] (1554-1561)
 |Титулы_2         = Франция патшайымы
 |Ту_2            = Bannière de France style 1500.svg
 |Ту2_2           = Blason France moderne.svg
 |Басқара бастады_2       = [[10 шілде]] [[1559 жыл|1559]]
 |Басқаруын аяқтады_2      = [[5 желтоқсан]] [[1560 жыл|1560]]
 |Ізашары_2       = [[Екатерина Медичи]]
 |Ізбасары_2      = [[Австриялық Елизавета (1554-1592)|Австриялық Елизавета]]
 |Діні               = [[католицизм]]
 |Азаматтығы         =
 |Туған күні         = 8.12.1542
 |Туған жері         = [[Линлитгоу сарайы]]
 |Қайтыс болған күні         = 8.02.1587
 |Қайтыс болған жері         = [[Фотерингей]], [[Нортгемптоншир]]
 |Жерленді           = [[Вестминстер аббаттығы]]
 |Династия           = [[Стюарттар]]
 |Туған кездегі есімі        = 
 |Әкесі          = [[Яков V]]
 |Анасы          = [[Мария де Гиз]]
 |Жұбайы             = ''1-ші:'' [[Франциск II]], [[Франция]] королі &lt;br&gt; ''2-ші:'' [[Генрих Стюарт, Дарнли лорды|Дарнли лорды Генрих Стюарт]] &lt;br&gt; ''3-ші:'' [[Джеймс Хепберн, 4-ші Ботвелл графы]]
 |Балалары           = ''2-ші некеден:''&lt;br&gt; '''ұл:''' [[Яков I (Англия королі)|Яков VI (I)]] [[Шотландия]] мен [[Англия]] королі
 |Қызмет еткен жылдары      =
 |Құрамында болды        =
 |Әскер түрі           =
 |Атағы            =
 |Басқарды          =
 |Шайқасы             =
 |Ғылыми аясы         =
 |Жұмыс істеген орны       =
 |Партиясы            =
 |Қызметі          =
 |Мамандығы          =
 |Білімі          =
 |Ғылыми дәрежесі       =
 |Марапаттары        =
 |Қолтаңбасы       = Marysign.jpg
 |Монограммасы        =
 |Сайты          =
 |Commons          =
}}
'''Мария I,Шотландия патшайымы''' ([[8 желтоқсан]] [[1542 жыл|1542]] - [[8 ақпан]] [[1587 жыл|1587]]),сонымен қатар '''Мария Стюарт''' немесе '''Шотландиялық Мария I''' ретінде белгілі.Өмірінің 6-шы күнінен бастап Шотландия патшайымы.[[1542 жыл|1542 жылы]] [[14 желтоқсан]] [[1567 жыл|1567 жылы]] тақтан мәжбүрлі түрде бас тартқанға дейін Шотландия патшайымы болды,сондай-ақ [[1559 жыл|1559]]-[[1560 жыл|1560]] жылдары Франция патшайымы([[Франциск II]]-нің әйелі ретінде) және ағылшын тағына үміткер.Мария I-нің ащы тағдыры,оқиға бұрылыстар трагедиялық «әдеби» драматургиясы романтикалық және кейінгі дәуірлердің жазушыларын қызықтырды.

== Балалық шағы ==
=== Арранның регенттігі ===

Мария Стюарт Шотландия королі  [[Яков V]] мен Франция ханшайымы Мария де Гиздің қызы. Анасы бұрын қалыптасып келе жатқан ''Stewart - тың'' орнына французданған ''Stuart'' жазылу түрін енгізді.

Мария 1542 жылы 8 желтоқсанда [[Лотиан]]дағы [[Линлитгоу]] сарайында туды. 6 күн өткен соң шотландықтардың [[Солуэй-Моссе түбіндегі шайқас]]тағы масқаралық жеңілісі мен 2 ұлынан айырылуна байланысты әкесі король Яков V қайтыс болады. Мариядан басқа заңды баласы болмағандықтан, [[Стюарттар]] әулиетінен шыққан Шотландияның 1-ші королі [[Роберт II (Шотландия королі)|Роберт II-ден]] тарайтын тірі тікелей еркек ұрпақ болмауына байланысты, Мария Стюарт Шотландияның королевасы болып жарияланды.

Кәмелет жасына толмаған королева кезінде елдің регенті болып [[Джеймс Гамильтон де Шательро герцогы|Джеймс Гамильтон, 2-ші Арран графы]] сайланды, Марияның жақын туысы және оның мұрагері. Шотландияға ақсүйек-эмигранттар қайтіп оралды - Англиямен бірігуді жақтайтындар, француз саясатын насихаттауына байланысты Яков V-нің кезінде қуғындалған немесе қашқандар.Олардың қолдауымен регент қаңтар айының соңында 1543 жылы ағылшындарға ұқсас үкімет құрып, протестанттарды қудалауды тоқтатып, ағылшындардың тақ мұрагері мен жас королеваны атастыру жайлы келісөз жүргізе бастады. Бұл келіссөз [[Гринвичтегі шарт]]тарға қол қоюмен 1543 жылдың  шілдесінде аяқталды. Осыған сәйкес келешекте бұл екі мемлекет Шотландия мен Англия бір королдік әулиеттің билігінде біріктірілуі үшін   Мария Англия королі [[Генрих VIII (Англия королі)|Генрих VIII]]-тың ұлы Эдвардқа тұрмысқа шығу керек болды. Осы уақытта 1543 жылдың 9 қыркүйегінде Мария Стюарт [[Стерлинг қамалы]]нда Шотландия тағына отырғызылды.
[[Сурет:YoungMaryStuart.jpg|150px|нобай|солға|Жас кездегі Мария Стюарт. Суретші [[Франсуа Клуэ]], шам. 1555-1559 ж.]]

=== Англиямен соғыс ===

Французның әскері Шотландияға 1947 жылы келіп, протестанттарды [[Сент-Андрус|Сент-Эндрюсадан]] қуып шықты. Ағылшын әскері жауап ретінде тағыда ағылшын-шотланд шекараны басып өтіп, [[Пинки түбіндегі шайқас]]ты 1547 жылдың қыркүйегінде күйрете жеңді. Ағылшындар Лотиана  мен [[Ферт-оф-Тея]] жағалауындағы негізгі бекіністерді басып алып, Шотландия мемлекетінің аса маңызды бөлігін өзіне қаратып алды. Мария де Гиз өз қызын [[Дамбартон қамалы]]нда жасыруға мәжбүр болды. Осы уақытта Франция тағына Англиямен күресті жақтайтын [[ГенрихII|Генрих II]] келді.Оның ұсынысы бойынша 1548 жылдың 7 тамызда Мария Стюарт пен дофин Францискті атастыру жайлы шартқа қол қойылды. Шотландияға 1550 жылдың аяғында ағылшындарды елден ығыстырып шығарған француз әскері кіргізілді. 1548 жылдың 7 тамызында 5 жасқа толған Мария Стюарт Францияға кетіп қалды.
[[Сурет:BnF, NAL 83, folio 154 v - Francis II and Mary, Queen of Scots.jpg|150px|нобай|солға|Мария Стюарт пен Франциск II]]

=== Франциядағы өмірі ===

1548 жылдың 13 тамызда жас Мариямен шағын нөкерлері, қандас бауыры Морей графы және &quot;төрт Мария&quot;- аттары бірдей төрт жас Шотландия ақсүйектердің қыздары - [[Мария Битон|Битон]], [[Мария Ливинстон|Ливинстон]], [[Мария Сетон|Сетон]] мен [[Мария Флеминг|Флеминг]] бірге Францияға келді.Еуропадағы ең жарқын сарай француз сарай, сәнді салтанатпен жас келінді қарсы алды. Король Генрих II Мария Стюартты өз қызындай көрді және ең жоғарғы біліммен қамтамасыз етті: жас королева антикалық және заманауи авторлардың шығармаларын оқып, [[Француз тілі|фрацуз]], [[Испан тілі|испан]], [[Италиян тілі|итальян]], [[Ежелгі грек тілі|ежелгі грек]] пен [[Латын тілі|латын]] тілдерін үйренді. Ол тағы да ән айтуды, лютняда ойнауды меңгеріп, поэзия мен аңшылықты ұнатты.Француз сарайына Мария тәнті болды, оған [[Лопе де Вега]], [[Брантом]], [[Ронсар]] өлең арнады. 
1550 жылы Францияға шотланд-француз одағын нығайтумен айналысып жүрген королеваның анасы - Мария де Гиз келді. Бірақ, ол өз балаларымен ұзақ уақыт қала алмай, діни даумен бөлінген елде қызына тұрақты билікті қамтамасыз ету үшін 1551 жылы Шотландияға қайтты. 1554 жылы Мария де Гиз Аррана графын биліктен алыстатып, Шотландия үкіметін өзі басшылық етті.

=== Мария де Гиздің регенттігі ===

Мария де Гиздің елді басқаруы Шотландияда француз ықпалының күшеюімен есте қалды. Француз әскері шотландық бекіністерде орналастырылды, королдік әкімшілікте француз келімсіктері басым болды. 1558 жылыдың 24 сәуірінде [[Париждік Құдай ана соборы]]нда Мария Стюарт пен дофин Францисктің тойы өтті. Некелік шарттың құпия ұсынысы бойынша королева Шотландияны Францияға береді егер бұл некеден бала болмаған жағдайда.
Көпшілік шотландық ақсүйектері арасында бұл саясат наразылық тудырмай қоймады. Бұл уақытта  протестантизмнің таралуы шотландық қауымда біржолата алауыздық туғызды. 1558 жылдың аяғында Англия тағына [[Елизавета I]] келіп, шотландық протестанттарға қолдау көрсете бастауымен жағдай ушығып кетті. Римдік Католикалық шіркеудің канондық құқығы бойынша Елизавета I некесіз туылған бала ретінде есептелінді, Англия королі [[Генрих VII Тюдор]]ға Мария Стюарт шөбере болып келгендіктен, ағылшын тағына құқығы болды. Бірақ, Мария және оның кеңесшілері ортаншасын таңдады: яғни, жас королеваның бөлесі Елизаветаға мойындалған заңды королева сайлануына кедергі болған жоқ және таққа талабынан бас тартпады. Франциск пен Марияның елтаңбасында ағылшын коронасы болды. Марияның бұл шешімі Елизаветаны келеке ету мақсатындай болуы, өмірін қауіптендірді: Шотландияда оның Англия тағына құқығын сақтап қалуға күші болмады, ал Англиямен байланыс бұзылды.
1559 жылдың 10 шілдесінде Генрих II қайтыс болды, Франция тағына Франциск II отырды. Мария Стюарт Франция королевасы атанды.

=== Протестанттық ревалюция ===

Франциск II әлсіз, науқас жасөспірім болды, сол себептен берік және батыл басқара алмады, ел билеу ісіне королева-ана [[Екатерина Медичи]] мен [[Гиздер]] - Мария Стюарттың ағалары араласты. Осы уақытта Шотландияда протестанттық революция басталды. Көпшілік шотландық ақсүйектер протестанттық көтерілісшілердің қатарына қосылып, Англиядан көмек сұрады. Елге кірген ағылшын әскерін протестанттар азат етуші ретінде қарсы алды. Королева Мария де Гиз бен француз гарнизоны [[Лит (Шотландия)|Лит]] қаласында қоршалды. Мария Стюарт анасына әскери көмек көрсете алмады: [[Амбуаздық қастандық]] 1560 жылдың наурызында Гиздердің сарайдағы ықпалын жойды, [[Франциядағы діни соғыстар|діни соғыс]] католиктер мен [[гугеноттар]]дың кезі келді және Екатерина Медичи Англиямен қарым-қатынасын шиеленістіргісі келмеді.

1560 жылдың 11 маусымда Шотландияны протестанттанудың дәне Англиямен біріктірудің соңғы кедергісі Мария де Гиз қайтыс болды. Франция мен Англияның арасында жасалған [[Эдинбургтық шарт]] 1560 жылдың 6 шілдеде Шотландияда ағылшын, француз әскерлерін шығару қамтамасыз етілді де, елде протестанттардың жеңісін бекітті. Бұнда Елизавета I-ны Англия королевасы ретінде мойындайтындылығы жайлы болғандықтан Мария Стюарт шартты бекітуден бас тартты.

1560 жылдың 5 желтоқсанында ауыр сырқаттан Франциск II қайтыс болды. Бұл Мария Стюарттың жуырда Шотландияға қайтатындығын көрсетті. Католик-королеваның жақында келуі жаңадан мемлекеттік шіркеуді дайындау шотландық протестанттарды жеделдетті: елдің парламенті протестанттық наным белгісін және тәртіптік ережені бекітті. Шотландық шіркеу [[Рим папасы|Римнен]] байланысын үзетіндігін жариялады және католикаға тиым салынды.

== Шотландияға оралу ==
=== Ішкі саясат ===

1561 жылдың 19 тамызында 18 жасар королева Шотландияға келді. Франциск II қайтыс болғаннан кейін француздық басымдылықты кейіптеуді қойған, [[Джордж Гордон 4-ші Хантли графы|Хантли графы]] басшылық ететін консерванттар сөзсіз королеваны қолдауға дайын еді. [[Джон Нокс]] басшылық еткен радикалды протестанттар королеваның католицизмнен және [[Джеймс Гамильтон, 3-ші Арран графы|Арран графымен]] атастыруды үзуді талап етті. Протестанттық дінді қалдырып және Англиямен жақындасуды жалғастырады деген шартпен лорд [[Джеймс Стюарт, 1-ші Морей графы|Джеймс Стюарт]] пен мемлекеттік хатшы [[Уильям Мейтланд]]тың жақтастары Мария Стюартқа қолдау көрсетер еді.

Билігінің алғашқы күндері-ақ Мария Стюарт саясаттын сақ жүргізе бастады, католицизмді қалпына келтіруге тырыспады, бірақ протестанттықа ауыспады. Королдік әкімшілікте басты рөлді Морей графы атанған Джеймс Стюарт пен Уильям Мейтланд сақтады. Королеваны қолға түсіру мақсатында протестанттықтар қастандық ұйымдастырмақшы болды, бірақ бұл жоспар сәтсіз аяқталды. Арран көп ұзамай есінен адасты, ал Джон Нокстың радикалдығы шотландық ақсүйектерде түсінушілік кездестірмеді. Бір жағынан 1562 жылы консервативтік қанат басшысыз қалды: Морей графтығын өзіне беруін айтқан Хантли графы Мария Стюартқа қарсы көтеріліске шықты, бірақ лорд Джеймс оны талқандады, көп ұзамай ол қайтыс болды. 1562-1563 жылдары королева ресми түрде протестантизмді Шотландияның мемлекеттік діні ретінде мойындап, шіркеу табысын тәртіпке келтіріп, мемлекет пен діни қажеттіліктерге бөлуді бекітті. Мария Стюарт [[Тридент соборы]]нда католикалық доктринаны алуға шотландық өкілдерін жіберуден бас тартты. Бірақ Риммен байланысын үзген жоқ, Папаға хат жолдап отырды. Мария Стюарт билік етудің бас кезінде біршама саяси тұрақтылық орнады.

=== Сыртқы саясат ===

Мария Стюартқа сыртқы саясат күрделі мәселе туғызды. Шотландық үкімет басшылары - Морей мен Мейтланд ағылшын-шотландық одақтың жақтастары болды. Ағылшын тағына өз құқығының жүзеге асуына үміттенген Мария Елизавета I-ні Англия королевасы екендігін мойындаудан бас тартты. Егер Мария Елизаветтаның трі кезінде ағылшын тағына талабынан бас тартса Англия королевасы оны өзінің мұрагері ретінде мойындайды деген ымыраға келу мүмкін еді. Бірақ өз үмітіне сенімді Мария да, ағылшын тағының мұрагері жайлы сұрақты шешуге дайын емес Елизаветта да жақындасуды қаламады.

Сол уақытта Марияның жаңадан неке қиюітуралы сұрақ туындады. Оның көңіліне көптеген еуропалық монархтар таласты ([[Карл IX (Франция королі)|Франция]], [[Эрик XIV (Швеция королі)|Швеция]], [[Фредерик II (Дания королі)|Дания]] королі, [[Австрия]] эрцгерцогі). [[Испания]] королі [[Филипп II (Испания королі)|Филипп II-нің]] ұлы - [[Дон Карлос]] күйеуі атануға  ұзақ уақыт үміткер болды. Осы одақтастық туралы келісөздер Англияда алаңдаушылық тудырды: тіпті, бұл некеден бас тартса Елизавета I Марияны мұрагері деп жариялауды ұсынды. Алайда, 1563 жылдың аяғына таман Дон Карлостың психикалы қабілетсіз екендігі анық болды және бұл нұсқа сәтсіз болды. Елизавета өз жағынан [[Роберт Дадли Лестер графы]], өзінің көңілдесін ұсынды. Әрине, бұл Шотландия королевасының ызасын тудырды.

== Мария Стюарттың құлауы және дағдарыс ==
=== Риччоның өлімі мен екінші неке ===

1565 жылы Шотландияға  [[Мэтью Стюарт, 4-ші Леннокс графы|Леннокс графы]] мен [[Маргарита Дуглас, Леннокс графинясы|Маргарита Дугластың]] ұлы, королеваның бөлесі 19 жасар [[Генрих Стюарт Дарнли графы]] келді. Ол анасы жағынан Англия королі Генрих VII-тің ұрпағы.Мария Стюарт оны бір көргеннен-ақ ғашық болды, Елизавета I-нің наразылығына қарамай 1565 жылы 29 шілдеде оған тұрмысқа шықты. Бұл неке Англиямен қарым-қатынасының үзілуін ғана көрсеткен жоқ, тағы королеваның бұрынғы жақтастары - Морей мен Мейтландты өзінен алшақтатып жіберді. 1565 жылдың тамызында Морей көтеріліс жасауға әрекеттенді, бірақ әскердің ақысын төлеу үшін зергерлік бұйымдарын берген және  [[Гордондар]] мен [[Хепбёрндер]]дің  &lt;nowiki/&gt;қолдайтындығы туралы уәдесін алған Мария Стюарт, бүлікшіге дереу шабуыл жасап, Англияға қашуға итермеледі.

Морейдің бұл әрекеті радикалды протестанттар мен англофилдердің сөзсіз адалдықтарынан алыс екендігін королеваға көрсетті. Бұл королеваның саясатында бетбұрысқа әкеліп соқтырды. Ол католиктермен жақындасып, Испания королімен хат жазысуды қайта жандандырды. Сонымен қатар, Мария жетекші шотландық ақсүйектермен өзін алыстатып, королеваның өзіне ұнамды шетелдіктер мен тегі атақты емес адамдармен жақындасты. Күйеуімен қарым-қатынасы болып жатқан жағдай қиындата түсті: лорд Дарнли королдік лауазымға дайын емес екендігін және ерекше дарыны мен адамгершілігі жоқ адамға тұрмысқа шыққандығын Мария Стюарт түсінді. Королева өз қателігін тұсініп, күйеуін жек көре бастады.

Нәтижесінде, 1566 жылдың басына таман королеваға қарсы Дарнлидың коалициясы және Морей мен [[Джеймс Дуглас, 4-ші Мортон графы|Мортон]] бастаған Шотландиядағы протестант лордтар құрылды. 1566 жылдың 9 наурызында аяғы ауыр королеваның көзінше оппозицияның басшылары қатыгездікпен Марияның жақын досы, фавориты және жеке хатшысы - [[Дәуіт Риччо]]ны өлтірді. Мүмкін, бұл қылмыспен қастандық жасаушылар королеваның өміріне қауіп төндіріп, жеңілдіктер жасауға мәжбүрлемекші болды. Бірақ, Марияның тиімді іс-әрекеті оппозицияның жоспарын қайтадан құртты: королева күйеуі мен Мореймен әдейі татуласуы қастандық жасаушылардың арасында бытыраңқылық тудырды да, қылмыскерлердің көзін жойды. Мортон мен оның сыбайластары Англияға қашты.

=== Дарнли өлімі мен королеваның құлауы ===

Мария мен күйеуінің арасындағы татуластық ұзаққа созылмады. Көп ұзамай, Дарнлимен күрт өз күшін, салмақтылығын, табандылығын көрсете білген [[Джеймс Хепбёрн, 4-ші Ботвелл графы|Ботвелл графы Джеймс Хепбёрнге]] деген сүйіспеншілігі айқындала бастады. Король мен королеваның арасындағы алшақтау аяқталған шындыққа айналды: тіпті, Дарнли болашақта [[Яков I (VI)|Яков VI]]  атанатын 1566 жылдың 19 маусымда туған өз баласын шоқындыру салтанатына қатысудан бас тартты. Марияның саясаты көбінде оның сезімімен құрала бастады, ең әуелісі Ботвеллге құмарлылығымен. Ал, Дарнли еңгерілуге тиіс кедергі болды.

1567 жылдың 10 ақпанында белгісіз себеппен Дарнли тоқтаған Эдинбургтың маңындағы Керк-о 'Филдеде үй жарылды, ал өзі өртеніп тұрған үйден қашпақ болғанда, аулада тұншықтырылып өлтірілгендегі денесі табылды.Мария Стюарттың күйеуіне ұйымдасқан қастандыққа қатысуы жайлы сұрақ - Шотландия тарихында ең даулы мәселелердің бірі. Шамасы, төніп келе жатқан қастандықты білді, бәлкім, граф Морей мен Мейтландтың өздері де қатысты. Король сатып кеткен Мортон бастаған Риччоға қарсы қастандыққа қатысқан сыбайластардың Дарнлиге қарсы астыртын әрекеттің болуын сенімділікпен айтуға болады. Граф Ботвеллдің астыртын сөз байламға қатысуыда ықтимал. Бұған қоса, егер Ботвелл королева Марияның жүрегіне жол ашпақшы болса, онда Мортон мен Морейдің топтары, мүмкін, оны құлатуға және королеваға сенімділіктен айыруға шақыруға тырысты. Бәлкім, бұл аталған топтар бөлек-бөлек әрекет етті.

Алайда,нағыз қылмыскер кім болса да, бұл қылмыстағы жанама күнәні Шотландия қоғамы королеваны адал емес әйел ретінде ұсынды. Мария өзінің жазықсыздығын дәлелдеуге еш әрекет жасамады. Керісінше, 1567 жылдың 15 мамырында [[Холируд сарайы]]нда Мария мен граф Ботвелл некелесті. Король өлтіруші күдіктімен болған неке Марияны елдегі өолдаудан айырды, бұны тез арада протестант-лордтар мен Морейдің жақтастары пайдаланып қалды. Олар лордтар &quot;конференциясын&quot; құрып, әскери күш жинап, Ботвелл мен королеваны [[Эдинбург]]тан қуып шықты. 1567 жылдың 15 маусымында Карберриде королеваның әскері конфедераттардың әскерімен кездесіп жан-жаққа бытырап қашты. Мария Ботвеллдің кедергісіз кетуіне мүмкіндік жасап, берілуге мәжбүр болды. Және көтерілісшілердің қарауымен [[Лохливен қамалы]]на жеткізіліп, 24 шілдеде тақтан бас тартып, ұлы Яков VI-ға беру туралы жарлыққа қол қойды. Кәмелет жасына толмаған король билігі кезінде уақытша елдің регенті болып граф Морей тағайындалды.

== Англияға қашу ==

[[Сурет:Mary, Queen of Scots after Nicholas Hilliard.jpg|200px|нобай|оңға|Мария Стюарт Англияда 1578 ж.]]
Заңды королеваның құлатылуы кейбір шотланд лордтардың наразылығын тудырды. «Конфедераттар» одағы тез тарап кетті. Морейдің регенттігі  [[Арчибальд Кэмпбелл, 5-ші Аргайл графы|Аргайла]] мен [[Джордж Гордон, 5-ші Хантли|Хантли]] графтар, [[Гамильтондар]]дың оппозицияға өтуге себеп болды. 1568 жылдың 2 мамырында Мария Стюарт Лохливен қамалынан қашып кетті. Оған тез арада Морейге оппозициялы барондар қосылды. Бірақ та 13 мамырда королеваның азғантай әскері [[Лангсайд түбіндегі шайқас]]та регенттің әскерінен жеңіліп, королева Елизавете I-ден көмек сұрау үшін Англияға қашты.

Бастапқыда Елизавета I-ші Марияға көмек беруге уәде етті, бірақ-та ол ағылшын тағына бәсекелесінің пайдасына қарай әскери араласу идеясынан алыс болды. Мария Стюарт пен граф Морейдің арасындағы дауда Елизабета төреші қызметін атқарып, Дарнлидің өліміне қатысты тергеу жұмыстарын басқарды. Тергеу жұмыстары кезінде регенттің жақтастары Марияның опасыздығының және күйеуіне қарсы қастандыққа қатысқанының дәлелі ретінде Ботвеллдің қашу кезінде тасталған әйгілі «'''Шкатулкадағы хаттарды'''('''Письма из ларца''')» ұсынды. Бұл хаттың кейбір тараулары (мысалы, Ботвеллге арналған өлеңдер) шынайы болуы ықтимал, алайда қалған бөлігі жалған болды. 1569 жылы тергеудің нәтижесі Елизаветаның көмескі үкімі болды, алайда бұл, Морейдің режимін Шотландияда нығаюуына және Англияның оны мойындауына алып келді.

Марияның ісі толығымен аяқталған жоқ. 1570 жылы Морейдің өліміне байланысты Шотландияда королеваның жақтастары (Аргайл, Хантли, Гамильтоны, Мейтланд) мен королдік партия (Леннокс и Мортон) арасында азамат соғысы бұрқ ете түсті. Тек  Елизаветаның араласуының арқасында 1573 жылдың 23 ақпанында екі жақ ''«Перт келісіміне»'' қол қойды. Бұл келісімге сәйкес Яков VI-шы Шотландияның королі ретінде мойындалды. Көп кешікпей Мортонның әскері [[Эдинбург]]ты басып алып, королеваның соңғы жақтаушысы Мейтландты тұтқынға алды. Бұл Мария Стюарттың Шотландияны қалпына келтіруге деген үмітінің жоғалғанын көрсетті.

== Мария Стюартты қамауда ұстауы және өлім жазасына кесілуі ==
[[Сурет:Mary-stuart-death-warrant.JPG|200px|нобай|оңға|Өлім жазасына кесілу туралы үкім]]
Шотландияда сәтсіздік Королеваның еңсесін түсірткен жоқ. Ол бұрынғысынша өзінің құқықтарынан бас тартпай, ағылшын тағына үміткер болып қалып, Елизабета І-шіге маза бермеді. Англияда Мария [[Шеффилд сарайы]]нда бақылауда болды. Қорытындылай келе, Мария Стюарттың айтарлықтай қызметкерлері болған және королеваның өмір сүруін қамтамасыз ету үшін Англия мен Франция көлемді ақша бөлді. Дегенмен, ол Шотландиядағы достарымен араласа алмай, бірте-бірте жалғыздықта қартайды.

Мария еуропалық державалармен жасырын хат алмасып, Елизавета I-ге қарсы шеруді тоқтатпады, бірақ ол Англия королевасына қарсы көтерілістерге қатыспады. Әйткенмен, Англия патшасы [[Генрих VII (Англия королі)|Генрих VII-нің]] заңды шөбересі Мария Стюарттың есімі Елизавета I-ге қарсы қолданушылармен белсенді пайдаланылды. 1572 жылы [[Ридольфидің астыртын әрекеті]] анықталды, оның қатысушылары Елизаветаны тақтан түсіріп, Мария Стюартты Англияның тағына отырғызбақшы болды. 1586 жылы ,мүмкін, Елизаветаның министрі [[Фрэнсис Уолсингем]] мен оның түрмеге отырғызушысы [[Эмиас Паулет]]тің қатысуынсыз болмаса да, Мария Стюарт Елизавета І-ге қарсы қастандықты қолдайтыны жайлы католик күштерінің агенті [[Энтони Бабингтон]]мен абайсыз хат жазысты. Алайда, астыртын әрекет анықталды және Англия королевасының қолына түсті. Мария Стюарт сотқа беріліп, өлім жазасына кесілді. 1587 жылы 8 ақпанда [[Фотерингей қамалы]]нда Мария Стюарттың басын шауып тастады.

Королева [[Питербородағы собор|Питерборо соборында]] жерленді, ал 1612 жылы Елизавета қайтыс болғаннан кейін Англия королі атанған [[Яков I (Англия королі)|Яковтың]] бұйрығымен Мария Стюарттың сүйегі [[Вестминстер аббатығы|Вестминстер аббаттығына]] мәңгілік қарсыласы Елизавета I-нің қабірінің қасына көшірілді.

== Некелері мен ұрпағы ==
*(1558) [[Франциск II]], [[Франции монархтарының тізімі|Франции королі]]
*(1565) [[Генрих Стюарт, Дарнли лорды]]
**[[Яков VI (Англия королі)|Яков VI]] ұлы, [[Шотландии королдігі|Шотландии]] королі (1567—1625), ол тағы [[Британ аралдарының монархтарының тізімі|Англия королі]] Яков I (1603—1625).
*(1567) [[Джеймс Хепберн, 4-ші Ботвелл графы]]
**Егіздер (1568)

== Тағы қараңыз ==
* [[Франция дофиндерінің тізімі]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
*[https://www.royal.uk Мария Стюарттың өмірбаяны жайлы Ұлыбритания үкіметінің сайтында]
*[http://www.englishmonarchs.co.uk/stewart_8.htm Мария Стюарттың тарихының сипаты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080324045524/http://www.englishmonarchs.co.uk/stewart_8.htm |date=2008-03-24 }}
*[http://www.maria-stuart.ru Мария Стюарт: королеваның портреті - көркемөнерде, тарихта, қазіргі уақыттағы бейнесі]

[[Санат:Стюарттар]]
[[Санат:Шотландия королдері]]</text>
      <sha1>qv6um4yedlgq6o34wox36zyk7visjlk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061176</id>
      <parentid>3061163</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:33:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akerkesaa</username>
        <id>121909</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41955" xml:space="preserve">{{Мемлекеттік қайраткер
 |түс          =  монарх
 |Қазақша есімі     = Мария I Стюарт
 |Шынайы есімі       = {{lang-gd|Màiri Stiùbhart}} &lt;br&gt; {{lang-en|''Mary I Stuart''}}
 |Суреті     = Mary Stuart Queen.jpg
 |Атауы       =
 |Сурет ені    = 280
 |Титулы       = [[Шотландия королдерінің тізімі|Шотландия патшайымы]]
 |Елтаңба      = Armes marie stuart (sceau).png
 |Елтаңба атауы    =
 |Елтаңба ені    = 150
 |Лақап аты    =
 |Ту          = Flag of Scotland.svg
 |Ту2          = Royal Arms of the Kingdom of Scotland.svg
 |Тәж кигізу жорасы     = [[9 қыркүйек]] [[1543 жыл|1543]]
 |Басқара бастады     = [[14 желтоқсан]] [[1542 жыл|1542]]
 |Басқаруын аяқтады     = [[24 шілде]] [[1567 жыл|1567]]
 |Ізашары         = [[Яков V]]
 |Ізбасары        = [[Яков I (Англия королі)|Яков VI]]
 |регент1          = [[Джеймс Гамильтон де Шательро герцогы|Джеймс Гамильтон, 2-ші Арран графы]] (1542—1554) &lt;br&gt; [[Мария де Гиз]] (1554-1561)
 |Титулы_2         = Франция патшайымы
 |Ту_2            = Bannière de France style 1500.svg
 |Ту2_2           = Blason France moderne.svg
 |Басқара бастады_2       = [[10 шілде]] [[1559 жыл|1559]]
 |Басқаруын аяқтады_2      = [[5 желтоқсан]] [[1560 жыл|1560]]
 |Ізашары_2       = [[Екатерина Медичи]]
 |Ізбасары_2      = [[Австриялық Елизавета (1554-1592)|Австриялық Елизавета]]
 |Діні               = [[католицизм]]
 |Азаматтығы         =
 |Туған күні         = 8.12.1542
 |Туған жері         = [[Линлитгоу сарайы]]
 |Қайтыс болған күні         = 8.02.1587
 |Қайтыс болған жері         = [[Фотерингей]], [[Нортгемптоншир]]
 |Жерленді           = [[Вестминстер аббаттығы]]
 |Династия           = [[Стюарттар]]
 |Туған кездегі есімі        = 
 |Әкесі          = [[Яков V]]
 |Анасы          = [[Мария де Гиз]]
 |Жұбайы             = ''1-ші:'' [[Франциск II]], [[Франция]] королі &lt;br&gt; ''2-ші:'' [[Генрих Стюарт, Дарнли лорды|Дарнли лорды Генрих Стюарт]] &lt;br&gt; ''3-ші:'' [[Джеймс Хепберн, 4-ші Ботвелл графы]]
 |Балалары           = ''2-ші некеден:''&lt;br&gt; '''ұл:''' [[Яков I (Англия королі)|Яков VI (I)]] [[Шотландия]] мен [[Англия]] королі
 |Қызмет еткен жылдары      =
 |Құрамында болды        =
 |Әскер түрі           =
 |Атағы            =
 |Басқарды          =
 |Шайқасы             =
 |Ғылыми аясы         =
 |Жұмыс істеген орны       =
 |Партиясы            =
 |Қызметі          =
 |Мамандығы          =
 |Білімі          =
 |Ғылыми дәрежесі       =
 |Марапаттары        =
 |Қолтаңбасы       = Marysign.jpg
 |Монограммасы        =
 |Сайты          =
 |Commons          =
}}
'''Мария I,Шотландия патшайымы''' ([[8 желтоқсан]] [[1542 жыл|1542]] - [[8 ақпан]] [[1587 жыл|1587]]),сонымен қатар '''Мария Стюарт''' немесе '''Шотландиялық Мария I''' ретінде белгілі.Өмірінің 6-шы күнінен бастап Шотландия патшайымы.[[1542 жыл|1542 жылы]] [[14 желтоқсан]] [[1567 жыл|1567 жылы]] тақтан мәжбүрлі түрде бас тартқанға дейін Шотландия патшайымы болды,сондай-ақ [[1559 жыл|1559]]-[[1560 жыл|1560]] жылдары Франция патшайымы([[Франциск II]]-нің әйелі ретінде) және ағылшын тағына үміткер.Мария I-нің ащы тағдыры,оқиға бұрылыстар трагедиялық «әдеби» драматургиясы романтикалық және кейінгі дәуірлердің жазушыларын қызықтырды.

Шотландия патшасы [[V Яков|Яков V]]-нің тірі қалған,жалғыз заңды баласы Мария әкесі қайтыс болып,таққа отырғанда дүниеге келгеніне алтын күн болған.Оның балалық шағында Шотландияны регенттер басқарды,алдымен тақ мұрагері [[Джеймс Гамильтон|Джеймс Гамильтон, 2-ші Арран графы]],содан кейін оның анасы [[Мария де Гиз]].1548 жылы ол Францияның дофин Франциске құда түсіп,Францияға тәрбилеуге жіберілді,онада ол дөрекі кездесу кезінде ағылышн әскерлерінің шабылуынан қауіпсіз болар еді.Мария 1558 жылы Францискіге үйленіп,Францияның консорт-патшайымы болды,1559 жылы таққа отырғаннан бастап 1560 жылы желтоқсанда қайтыс болғанға дейін.1561 жылы тамызда жесір қалған Мария Шотландияға оралады.

== Балалық шағы ==
=== Арранның регенттігі ===

Мария Стюарт Шотландия королі  [[Яков V]] мен Франция ханшайымы Мария де Гиздің қызы. Анасы бұрын қалыптасып келе жатқан ''Stewart - тың'' орнына французданған ''Stuart'' жазылу түрін енгізді.

Мария 1542 жылы 8 желтоқсанда [[Лотиан]]дағы [[Линлитгоу]] сарайында туды. 6 күн өткен соң шотландықтардың [[Солуэй-Моссе түбіндегі шайқас]]тағы масқаралық жеңілісі мен 2 ұлынан айырылуна байланысты әкесі король Яков V қайтыс болады. Мариядан басқа заңды баласы болмағандықтан, [[Стюарттар]] әулиетінен шыққан Шотландияның 1-ші королі [[Роберт II (Шотландия королі)|Роберт II-ден]] тарайтын тірі тікелей еркек ұрпақ болмауына байланысты, Мария Стюарт Шотландияның королевасы болып жарияланды.

Кәмелет жасына толмаған королева кезінде елдің регенті болып [[Джеймс Гамильтон де Шательро герцогы|Джеймс Гамильтон, 2-ші Арран графы]] сайланды, Марияның жақын туысы және оның мұрагері. Шотландияға ақсүйек-эмигранттар қайтіп оралды - Англиямен бірігуді жақтайтындар, француз саясатын насихаттауына байланысты Яков V-нің кезінде қуғындалған немесе қашқандар.Олардың қолдауымен регент қаңтар айының соңында 1543 жылы ағылшындарға ұқсас үкімет құрып, протестанттарды қудалауды тоқтатып, ағылшындардың тақ мұрагері мен жас королеваны атастыру жайлы келісөз жүргізе бастады. Бұл келіссөз [[Гринвичтегі шарт]]тарға қол қоюмен 1543 жылдың  шілдесінде аяқталды. Осыған сәйкес келешекте бұл екі мемлекет Шотландия мен Англия бір королдік әулиеттің билігінде біріктірілуі үшін   Мария Англия королі [[Генрих VIII (Англия королі)|Генрих VIII]]-тың ұлы Эдвардқа тұрмысқа шығу керек болды. Осы уақытта 1543 жылдың 9 қыркүйегінде Мария Стюарт [[Стерлинг қамалы]]нда Шотландия тағына отырғызылды.
[[Сурет:YoungMaryStuart.jpg|150px|нобай|солға|Жас кездегі Мария Стюарт. Суретші [[Франсуа Клуэ]], шам. 1555-1559 ж.]]

=== Англиямен соғыс ===

Французның әскері Шотландияға 1947 жылы келіп, протестанттарды [[Сент-Андрус|Сент-Эндрюсадан]] қуып шықты. Ағылшын әскері жауап ретінде тағыда ағылшын-шотланд шекараны басып өтіп, [[Пинки түбіндегі шайқас]]ты 1547 жылдың қыркүйегінде күйрете жеңді. Ағылшындар Лотиана  мен [[Ферт-оф-Тея]] жағалауындағы негізгі бекіністерді басып алып, Шотландия мемлекетінің аса маңызды бөлігін өзіне қаратып алды. Мария де Гиз өз қызын [[Дамбартон қамалы]]нда жасыруға мәжбүр болды. Осы уақытта Франция тағына Англиямен күресті жақтайтын [[ГенрихII|Генрих II]] келді.Оның ұсынысы бойынша 1548 жылдың 7 тамызда Мария Стюарт пен дофин Францискті атастыру жайлы шартқа қол қойылды. Шотландияға 1550 жылдың аяғында ағылшындарды елден ығыстырып шығарған француз әскері кіргізілді. 1548 жылдың 7 тамызында 5 жасқа толған Мария Стюарт Францияға кетіп қалды.
[[Сурет:BnF, NAL 83, folio 154 v - Francis II and Mary, Queen of Scots.jpg|150px|нобай|солға|Мария Стюарт пен Франциск II]]

=== Франциядағы өмірі ===

1548 жылдың 13 тамызда жас Мариямен шағын нөкерлері, қандас бауыры Морей графы және &quot;төрт Мария&quot;- аттары бірдей төрт жас Шотландия ақсүйектердің қыздары - [[Мария Битон|Битон]], [[Мария Ливинстон|Ливинстон]], [[Мария Сетон|Сетон]] мен [[Мария Флеминг|Флеминг]] бірге Францияға келді.Еуропадағы ең жарқын сарай француз сарай, сәнді салтанатпен жас келінді қарсы алды. Король Генрих II Мария Стюартты өз қызындай көрді және ең жоғарғы біліммен қамтамасыз етті: жас королева антикалық және заманауи авторлардың шығармаларын оқып, [[Француз тілі|фрацуз]], [[Испан тілі|испан]], [[Италиян тілі|итальян]], [[Ежелгі грек тілі|ежелгі грек]] пен [[Латын тілі|латын]] тілдерін үйренді. Ол тағы да ән айтуды, лютняда ойнауды меңгеріп, поэзия мен аңшылықты ұнатты.Француз сарайына Мария тәнті болды, оған [[Лопе де Вега]], [[Брантом]], [[Ронсар]] өлең арнады. 
1550 жылы Францияға шотланд-француз одағын нығайтумен айналысып жүрген королеваның анасы - Мария де Гиз келді. Бірақ, ол өз балаларымен ұзақ уақыт қала алмай, діни даумен бөлінген елде қызына тұрақты билікті қамтамасыз ету үшін 1551 жылы Шотландияға қайтты. 1554 жылы Мария де Гиз Аррана графын биліктен алыстатып, Шотландия үкіметін өзі басшылық етті.

=== Мария де Гиздің регенттігі ===

Мария де Гиздің елді басқаруы Шотландияда француз ықпалының күшеюімен есте қалды. Француз әскері шотландық бекіністерде орналастырылды, королдік әкімшілікте француз келімсіктері басым болды. 1558 жылыдың 24 сәуірінде [[Париждік Құдай ана соборы]]нда Мария Стюарт пен дофин Францисктің тойы өтті. Некелік шарттың құпия ұсынысы бойынша королева Шотландияны Францияға береді егер бұл некеден бала болмаған жағдайда.
Көпшілік шотландық ақсүйектері арасында бұл саясат наразылық тудырмай қоймады. Бұл уақытта  протестантизмнің таралуы шотландық қауымда біржолата алауыздық туғызды. 1558 жылдың аяғында Англия тағына [[Елизавета I]] келіп, шотландық протестанттарға қолдау көрсете бастауымен жағдай ушығып кетті. Римдік Католикалық шіркеудің канондық құқығы бойынша Елизавета I некесіз туылған бала ретінде есептелінді, Англия королі [[Генрих VII Тюдор]]ға Мария Стюарт шөбере болып келгендіктен, ағылшын тағына құқығы болды. Бірақ, Мария және оның кеңесшілері ортаншасын таңдады: яғни, жас королеваның бөлесі Елизаветаға мойындалған заңды королева сайлануына кедергі болған жоқ және таққа талабынан бас тартпады. Франциск пен Марияның елтаңбасында ағылшын коронасы болды. Марияның бұл шешімі Елизаветаны келеке ету мақсатындай болуы, өмірін қауіптендірді: Шотландияда оның Англия тағына құқығын сақтап қалуға күші болмады, ал Англиямен байланыс бұзылды.
1559 жылдың 10 шілдесінде Генрих II қайтыс болды, Франция тағына Франциск II отырды. Мария Стюарт Франция королевасы атанды.

=== Протестанттық ревалюция ===

Франциск II әлсіз, науқас жасөспірім болды, сол себептен берік және батыл басқара алмады, ел билеу ісіне королева-ана [[Екатерина Медичи]] мен [[Гиздер]] - Мария Стюарттың ағалары араласты. Осы уақытта Шотландияда протестанттық революция басталды. Көпшілік шотландық ақсүйектер протестанттық көтерілісшілердің қатарына қосылып, Англиядан көмек сұрады. Елге кірген ағылшын әскерін протестанттар азат етуші ретінде қарсы алды. Королева Мария де Гиз бен француз гарнизоны [[Лит (Шотландия)|Лит]] қаласында қоршалды. Мария Стюарт анасына әскери көмек көрсете алмады: [[Амбуаздық қастандық]] 1560 жылдың наурызында Гиздердің сарайдағы ықпалын жойды, [[Франциядағы діни соғыстар|діни соғыс]] католиктер мен [[гугеноттар]]дың кезі келді және Екатерина Медичи Англиямен қарым-қатынасын шиеленістіргісі келмеді.

1560 жылдың 11 маусымда Шотландияны протестанттанудың дәне Англиямен біріктірудің соңғы кедергісі Мария де Гиз қайтыс болды. Франция мен Англияның арасында жасалған [[Эдинбургтық шарт]] 1560 жылдың 6 шілдеде Шотландияда ағылшын, француз әскерлерін шығару қамтамасыз етілді де, елде протестанттардың жеңісін бекітті. Бұнда Елизавета I-ны Англия королевасы ретінде мойындайтындылығы жайлы болғандықтан Мария Стюарт шартты бекітуден бас тартты.

1560 жылдың 5 желтоқсанында ауыр сырқаттан Франциск II қайтыс болды. Бұл Мария Стюарттың жуырда Шотландияға қайтатындығын көрсетті. Католик-королеваның жақында келуі жаңадан мемлекеттік шіркеуді дайындау шотландық протестанттарды жеделдетті: елдің парламенті протестанттық наным белгісін және тәртіптік ережені бекітті. Шотландық шіркеу [[Рим папасы|Римнен]] байланысын үзетіндігін жариялады және католикаға тиым салынды.

== Шотландияға оралу ==
=== Ішкі саясат ===

1561 жылдың 19 тамызында 18 жасар королева Шотландияға келді. Франциск II қайтыс болғаннан кейін француздық басымдылықты кейіптеуді қойған, [[Джордж Гордон 4-ші Хантли графы|Хантли графы]] басшылық ететін консерванттар сөзсіз королеваны қолдауға дайын еді. [[Джон Нокс]] басшылық еткен радикалды протестанттар королеваның католицизмнен және [[Джеймс Гамильтон, 3-ші Арран графы|Арран графымен]] атастыруды үзуді талап етті. Протестанттық дінді қалдырып және Англиямен жақындасуды жалғастырады деген шартпен лорд [[Джеймс Стюарт, 1-ші Морей графы|Джеймс Стюарт]] пен мемлекеттік хатшы [[Уильям Мейтланд]]тың жақтастары Мария Стюартқа қолдау көрсетер еді.

Билігінің алғашқы күндері-ақ Мария Стюарт саясаттын сақ жүргізе бастады, католицизмді қалпына келтіруге тырыспады, бірақ протестанттықа ауыспады. Королдік әкімшілікте басты рөлді Морей графы атанған Джеймс Стюарт пен Уильям Мейтланд сақтады. Королеваны қолға түсіру мақсатында протестанттықтар қастандық ұйымдастырмақшы болды, бірақ бұл жоспар сәтсіз аяқталды. Арран көп ұзамай есінен адасты, ал Джон Нокстың радикалдығы шотландық ақсүйектерде түсінушілік кездестірмеді. Бір жағынан 1562 жылы консервативтік қанат басшысыз қалды: Морей графтығын өзіне беруін айтқан Хантли графы Мария Стюартқа қарсы көтеріліске шықты, бірақ лорд Джеймс оны талқандады, көп ұзамай ол қайтыс болды. 1562-1563 жылдары королева ресми түрде протестантизмді Шотландияның мемлекеттік діні ретінде мойындап, шіркеу табысын тәртіпке келтіріп, мемлекет пен діни қажеттіліктерге бөлуді бекітті. Мария Стюарт [[Тридент соборы]]нда католикалық доктринаны алуға шотландық өкілдерін жіберуден бас тартты. Бірақ Риммен байланысын үзген жоқ, Папаға хат жолдап отырды. Мария Стюарт билік етудің бас кезінде біршама саяси тұрақтылық орнады.

=== Сыртқы саясат ===

Мария Стюартқа сыртқы саясат күрделі мәселе туғызды. Шотландық үкімет басшылары - Морей мен Мейтланд ағылшын-шотландық одақтың жақтастары болды. Ағылшын тағына өз құқығының жүзеге асуына үміттенген Мария Елизавета I-ні Англия королевасы екендігін мойындаудан бас тартты. Егер Мария Елизаветтаның трі кезінде ағылшын тағына талабынан бас тартса Англия королевасы оны өзінің мұрагері ретінде мойындайды деген ымыраға келу мүмкін еді. Бірақ өз үмітіне сенімді Мария да, ағылшын тағының мұрагері жайлы сұрақты шешуге дайын емес Елизаветта да жақындасуды қаламады.

Сол уақытта Марияның жаңадан неке қиюітуралы сұрақ туындады. Оның көңіліне көптеген еуропалық монархтар таласты ([[Карл IX (Франция королі)|Франция]], [[Эрик XIV (Швеция королі)|Швеция]], [[Фредерик II (Дания королі)|Дания]] королі, [[Австрия]] эрцгерцогі). [[Испания]] королі [[Филипп II (Испания королі)|Филипп II-нің]] ұлы - [[Дон Карлос]] күйеуі атануға  ұзақ уақыт үміткер болды. Осы одақтастық туралы келісөздер Англияда алаңдаушылық тудырды: тіпті, бұл некеден бас тартса Елизавета I Марияны мұрагері деп жариялауды ұсынды. Алайда, 1563 жылдың аяғына таман Дон Карлостың психикалы қабілетсіз екендігі анық болды және бұл нұсқа сәтсіз болды. Елизавета өз жағынан [[Роберт Дадли Лестер графы]], өзінің көңілдесін ұсынды. Әрине, бұл Шотландия королевасының ызасын тудырды.

== Мария Стюарттың құлауы және дағдарыс ==
=== Риччоның өлімі мен екінші неке ===

1565 жылы Шотландияға  [[Мэтью Стюарт, 4-ші Леннокс графы|Леннокс графы]] мен [[Маргарита Дуглас, Леннокс графинясы|Маргарита Дугластың]] ұлы, королеваның бөлесі 19 жасар [[Генрих Стюарт Дарнли графы]] келді. Ол анасы жағынан Англия королі Генрих VII-тің ұрпағы.Мария Стюарт оны бір көргеннен-ақ ғашық болды, Елизавета I-нің наразылығына қарамай 1565 жылы 29 шілдеде оған тұрмысқа шықты. Бұл неке Англиямен қарым-қатынасының үзілуін ғана көрсеткен жоқ, тағы королеваның бұрынғы жақтастары - Морей мен Мейтландты өзінен алшақтатып жіберді. 1565 жылдың тамызында Морей көтеріліс жасауға әрекеттенді, бірақ әскердің ақысын төлеу үшін зергерлік бұйымдарын берген және  [[Гордондар]] мен [[Хепбёрндер]]дің  &lt;nowiki/&gt;қолдайтындығы туралы уәдесін алған Мария Стюарт, бүлікшіге дереу шабуыл жасап, Англияға қашуға итермеледі.

Морейдің бұл әрекеті радикалды протестанттар мен англофилдердің сөзсіз адалдықтарынан алыс екендігін королеваға көрсетті. Бұл королеваның саясатында бетбұрысқа әкеліп соқтырды. Ол католиктермен жақындасып, Испания королімен хат жазысуды қайта жандандырды. Сонымен қатар, Мария жетекші шотландық ақсүйектермен өзін алыстатып, королеваның өзіне ұнамды шетелдіктер мен тегі атақты емес адамдармен жақындасты. Күйеуімен қарым-қатынасы болып жатқан жағдай қиындата түсті: лорд Дарнли королдік лауазымға дайын емес екендігін және ерекше дарыны мен адамгершілігі жоқ адамға тұрмысқа шыққандығын Мария Стюарт түсінді. Королева өз қателігін тұсініп, күйеуін жек көре бастады.

Нәтижесінде, 1566 жылдың басына таман королеваға қарсы Дарнлидың коалициясы және Морей мен [[Джеймс Дуглас, 4-ші Мортон графы|Мортон]] бастаған Шотландиядағы протестант лордтар құрылды. 1566 жылдың 9 наурызында аяғы ауыр королеваның көзінше оппозицияның басшылары қатыгездікпен Марияның жақын досы, фавориты және жеке хатшысы - [[Дәуіт Риччо]]ны өлтірді. Мүмкін, бұл қылмыспен қастандық жасаушылар королеваның өміріне қауіп төндіріп, жеңілдіктер жасауға мәжбүрлемекші болды. Бірақ, Марияның тиімді іс-әрекеті оппозицияның жоспарын қайтадан құртты: королева күйеуі мен Мореймен әдейі татуласуы қастандық жасаушылардың арасында бытыраңқылық тудырды да, қылмыскерлердің көзін жойды. Мортон мен оның сыбайластары Англияға қашты.

=== Дарнли өлімі мен королеваның құлауы ===

Мария мен күйеуінің арасындағы татуластық ұзаққа созылмады. Көп ұзамай, Дарнлимен күрт өз күшін, салмақтылығын, табандылығын көрсете білген [[Джеймс Хепбёрн, 4-ші Ботвелл графы|Ботвелл графы Джеймс Хепбёрнге]] деген сүйіспеншілігі айқындала бастады. Король мен королеваның арасындағы алшақтау аяқталған шындыққа айналды: тіпті, Дарнли болашақта [[Яков I (VI)|Яков VI]]  атанатын 1566 жылдың 19 маусымда туған өз баласын шоқындыру салтанатына қатысудан бас тартты. Марияның саясаты көбінде оның сезімімен құрала бастады, ең әуелісі Ботвеллге құмарлылығымен. Ал, Дарнли еңгерілуге тиіс кедергі болды.

1567 жылдың 10 ақпанында белгісіз себеппен Дарнли тоқтаған Эдинбургтың маңындағы Керк-о 'Филдеде үй жарылды, ал өзі өртеніп тұрған үйден қашпақ болғанда, аулада тұншықтырылып өлтірілгендегі денесі табылды.Мария Стюарттың күйеуіне ұйымдасқан қастандыққа қатысуы жайлы сұрақ - Шотландия тарихында ең даулы мәселелердің бірі. Шамасы, төніп келе жатқан қастандықты білді, бәлкім, граф Морей мен Мейтландтың өздері де қатысты. Король сатып кеткен Мортон бастаған Риччоға қарсы қастандыққа қатысқан сыбайластардың Дарнлиге қарсы астыртын әрекеттің болуын сенімділікпен айтуға болады. Граф Ботвеллдің астыртын сөз байламға қатысуыда ықтимал. Бұған қоса, егер Ботвелл королева Марияның жүрегіне жол ашпақшы болса, онда Мортон мен Морейдің топтары, мүмкін, оны құлатуға және королеваға сенімділіктен айыруға шақыруға тырысты. Бәлкім, бұл аталған топтар бөлек-бөлек әрекет етті.

Алайда,нағыз қылмыскер кім болса да, бұл қылмыстағы жанама күнәні Шотландия қоғамы королеваны адал емес әйел ретінде ұсынды. Мария өзінің жазықсыздығын дәлелдеуге еш әрекет жасамады. Керісінше, 1567 жылдың 15 мамырында [[Холируд сарайы]]нда Мария мен граф Ботвелл некелесті. Король өлтіруші күдіктімен болған неке Марияны елдегі өолдаудан айырды, бұны тез арада протестант-лордтар мен Морейдің жақтастары пайдаланып қалды. Олар лордтар &quot;конференциясын&quot; құрып, әскери күш жинап, Ботвелл мен королеваны [[Эдинбург]]тан қуып шықты. 1567 жылдың 15 маусымында Карберриде королеваның әскері конфедераттардың әскерімен кездесіп жан-жаққа бытырап қашты. Мария Ботвеллдің кедергісіз кетуіне мүмкіндік жасап, берілуге мәжбүр болды. Және көтерілісшілердің қарауымен [[Лохливен қамалы]]на жеткізіліп, 24 шілдеде тақтан бас тартып, ұлы Яков VI-ға беру туралы жарлыққа қол қойды. Кәмелет жасына толмаған король билігі кезінде уақытша елдің регенті болып граф Морей тағайындалды.

== Англияға қашу ==

[[Сурет:Mary, Queen of Scots after Nicholas Hilliard.jpg|200px|нобай|оңға|Мария Стюарт Англияда 1578 ж.]]
Заңды королеваның құлатылуы кейбір шотланд лордтардың наразылығын тудырды. «Конфедераттар» одағы тез тарап кетті. Морейдің регенттігі  [[Арчибальд Кэмпбелл, 5-ші Аргайл графы|Аргайла]] мен [[Джордж Гордон, 5-ші Хантли|Хантли]] графтар, [[Гамильтондар]]дың оппозицияға өтуге себеп болды. 1568 жылдың 2 мамырында Мария Стюарт Лохливен қамалынан қашып кетті. Оған тез арада Морейге оппозициялы барондар қосылды. Бірақ та 13 мамырда королеваның азғантай әскері [[Лангсайд түбіндегі шайқас]]та регенттің әскерінен жеңіліп, королева Елизавете I-ден көмек сұрау үшін Англияға қашты.

Бастапқыда Елизавета I-ші Марияға көмек беруге уәде етті, бірақ-та ол ағылшын тағына бәсекелесінің пайдасына қарай әскери араласу идеясынан алыс болды. Мария Стюарт пен граф Морейдің арасындағы дауда Елизабета төреші қызметін атқарып, Дарнлидің өліміне қатысты тергеу жұмыстарын басқарды. Тергеу жұмыстары кезінде регенттің жақтастары Марияның опасыздығының және күйеуіне қарсы қастандыққа қатысқанының дәлелі ретінде Ботвеллдің қашу кезінде тасталған әйгілі «'''Шкатулкадағы хаттарды'''('''Письма из ларца''')» ұсынды. Бұл хаттың кейбір тараулары (мысалы, Ботвеллге арналған өлеңдер) шынайы болуы ықтимал, алайда қалған бөлігі жалған болды. 1569 жылы тергеудің нәтижесі Елизаветаның көмескі үкімі болды, алайда бұл, Морейдің режимін Шотландияда нығаюуына және Англияның оны мойындауына алып келді.

Марияның ісі толығымен аяқталған жоқ. 1570 жылы Морейдің өліміне байланысты Шотландияда королеваның жақтастары (Аргайл, Хантли, Гамильтоны, Мейтланд) мен королдік партия (Леннокс и Мортон) арасында азамат соғысы бұрқ ете түсті. Тек  Елизаветаның араласуының арқасында 1573 жылдың 23 ақпанында екі жақ ''«Перт келісіміне»'' қол қойды. Бұл келісімге сәйкес Яков VI-шы Шотландияның королі ретінде мойындалды. Көп кешікпей Мортонның әскері [[Эдинбург]]ты басып алып, королеваның соңғы жақтаушысы Мейтландты тұтқынға алды. Бұл Мария Стюарттың Шотландияны қалпына келтіруге деген үмітінің жоғалғанын көрсетті.

== Мария Стюартты қамауда ұстауы және өлім жазасына кесілуі ==
[[Сурет:Mary-stuart-death-warrant.JPG|200px|нобай|оңға|Өлім жазасына кесілу туралы үкім]]
Шотландияда сәтсіздік Королеваның еңсесін түсірткен жоқ. Ол бұрынғысынша өзінің құқықтарынан бас тартпай, ағылшын тағына үміткер болып қалып, Елизабета І-шіге маза бермеді. Англияда Мария [[Шеффилд сарайы]]нда бақылауда болды. Қорытындылай келе, Мария Стюарттың айтарлықтай қызметкерлері болған және королеваның өмір сүруін қамтамасыз ету үшін Англия мен Франция көлемді ақша бөлді. Дегенмен, ол Шотландиядағы достарымен араласа алмай, бірте-бірте жалғыздықта қартайды.

Мария еуропалық державалармен жасырын хат алмасып, Елизавета I-ге қарсы шеруді тоқтатпады, бірақ ол Англия королевасына қарсы көтерілістерге қатыспады. Әйткенмен, Англия патшасы [[Генрих VII (Англия королі)|Генрих VII-нің]] заңды шөбересі Мария Стюарттың есімі Елизавета I-ге қарсы қолданушылармен белсенді пайдаланылды. 1572 жылы [[Ридольфидің астыртын әрекеті]] анықталды, оның қатысушылары Елизаветаны тақтан түсіріп, Мария Стюартты Англияның тағына отырғызбақшы болды. 1586 жылы ,мүмкін, Елизаветаның министрі [[Фрэнсис Уолсингем]] мен оның түрмеге отырғызушысы [[Эмиас Паулет]]тің қатысуынсыз болмаса да, Мария Стюарт Елизавета І-ге қарсы қастандықты қолдайтыны жайлы католик күштерінің агенті [[Энтони Бабингтон]]мен абайсыз хат жазысты. Алайда, астыртын әрекет анықталды және Англия королевасының қолына түсті. Мария Стюарт сотқа беріліп, өлім жазасына кесілді. 1587 жылы 8 ақпанда [[Фотерингей қамалы]]нда Мария Стюарттың басын шауып тастады.

Королева [[Питербородағы собор|Питерборо соборында]] жерленді, ал 1612 жылы Елизавета қайтыс болғаннан кейін Англия королі атанған [[Яков I (Англия королі)|Яковтың]] бұйрығымен Мария Стюарттың сүйегі [[Вестминстер аббатығы|Вестминстер аббаттығына]] мәңгілік қарсыласы Елизавета I-нің қабірінің қасына көшірілді.

== Некелері мен ұрпағы ==
*(1558) [[Франциск II]], [[Франции монархтарының тізімі|Франции королі]]
*(1565) [[Генрих Стюарт, Дарнли лорды]]
**[[Яков VI (Англия королі)|Яков VI]] ұлы, [[Шотландии королдігі|Шотландии]] королі (1567—1625), ол тағы [[Британ аралдарының монархтарының тізімі|Англия королі]] Яков I (1603—1625).
*(1567) [[Джеймс Хепберн, 4-ші Ботвелл графы]]
**Егіздер (1568)

== Тағы қараңыз ==
* [[Франция дофиндерінің тізімі]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
*[https://www.royal.uk Мария Стюарттың өмірбаяны жайлы Ұлыбритания үкіметінің сайтында]
*[http://www.englishmonarchs.co.uk/stewart_8.htm Мария Стюарттың тарихының сипаты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080324045524/http://www.englishmonarchs.co.uk/stewart_8.htm |date=2008-03-24 }}
*[http://www.maria-stuart.ru Мария Стюарт: королеваның портреті - көркемөнерде, тарихта, қазіргі уақыттағы бейнесі]

[[Санат:Стюарттар]]
[[Санат:Шотландия королдері]]</text>
      <sha1>j0ent3swfthtp9ryp8vzwoxa923jgda</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061198</id>
      <parentid>3061176</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T17:01:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akerkesaa</username>
        <id>121909</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="42178" xml:space="preserve">{{Мемлекеттік қайраткер
 |түс          =  монарх
 |Қазақша есімі     = Мария I Стюарт
 |Шынайы есімі       = {{lang-gd|Màiri Stiùbhart}} &lt;br&gt; {{lang-en|''Mary I Stuart''}}
 |Суреті     = Mary Stuart Queen.jpg
 |Атауы       =
 |Сурет ені    = 280
 |Титулы       = [[Шотландия королдерінің тізімі|Шотландия патшайымы]]
 |Елтаңба      = Armes marie stuart (sceau).png
 |Елтаңба атауы    =
 |Елтаңба ені    = 150
 |Лақап аты    =
 |Ту          = Flag of Scotland.svg
 |Ту2          = Royal Arms of the Kingdom of Scotland.svg
 |Тәж кигізу жорасы     = [[9 қыркүйек]] [[1543 жыл|1543]]
 |Басқара бастады     = [[14 желтоқсан]] [[1542 жыл|1542]]
 |Басқаруын аяқтады     = [[24 шілде]] [[1567 жыл|1567]]
 |Ізашары         = [[Яков V]]
 |Ізбасары        = [[Яков I (Англия королі)|Яков VI]]
 |регент1          = [[Джеймс Гамильтон де Шательро герцогы|Джеймс Гамильтон, 2-ші Арран графы]] (1542—1554) &lt;br&gt; [[Мария де Гиз]] (1554-1561)
 |Титулы_2         = Франция патшайымы
 |Ту_2            = Bannière de France style 1500.svg
 |Ту2_2           = Blason France moderne.svg
 |Басқара бастады_2       = [[10 шілде]] [[1559 жыл|1559]]
 |Басқаруын аяқтады_2      = [[5 желтоқсан]] [[1560 жыл|1560]]
 |Ізашары_2       = [[Екатерина Медичи]]
 |Ізбасары_2      = [[Австриялық Елизавета (1554-1592)|Австриялық Елизавета]]
 |Діні               = [[католицизм]]
 |Азаматтығы         =
 |Туған күні         = 8.12.1542
 |Туған жері         = [[Линлитгоу сарайы]]
 |Қайтыс болған күні         = 8.02.1587
 |Қайтыс болған жері         = [[Фотерингей]], [[Нортгемптоншир]]
 |Жерленді           = [[Вестминстер аббаттығы]]
 |Династия           = [[Стюарттар]]
 |Туған кездегі есімі        = 
 |Әкесі          = [[Яков V]]
 |Анасы          = [[Мария де Гиз]]
 |Жұбайы             = ''1-ші:'' [[Франциск II]], [[Франция]] королі &lt;br&gt; ''2-ші:'' [[Генрих Стюарт, Дарнли лорды|Дарнли лорды Генрих Стюарт]] &lt;br&gt; ''3-ші:'' [[Джеймс Хепберн, 4-ші Ботвелл графы]]
 |Балалары           = ''2-ші некеден:''&lt;br&gt; '''ұл:''' [[Яков I (Англия королі)|Яков VI (I)]] [[Шотландия]] мен [[Англия]] королі
 |Қызмет еткен жылдары      =
 |Құрамында болды        =
 |Әскер түрі           =
 |Атағы            =
 |Басқарды          =
 |Шайқасы             =
 |Ғылыми аясы         =
 |Жұмыс істеген орны       =
 |Партиясы            =
 |Қызметі          =
 |Мамандығы          =
 |Білімі          =
 |Ғылыми дәрежесі       =
 |Марапаттары        =
 |Қолтаңбасы       = Marysign.jpg
 |Монограммасы        =
 |Сайты          =
 |Commons          =
}}
'''Мария I,Шотландия патшайымы''' ([[8 желтоқсан]] [[1542 жыл|1542]] - [[8 ақпан]] [[1587 жыл|1587]]),сонымен қатар '''Мария Стюарт''' немесе '''Шотландиялық Мария I''' ретінде белгілі.Өмірінің 6-шы күнінен бастап Шотландия патшайымы.[[1542 жыл|1542 жылы]] [[14 желтоқсан]] [[1567 жыл|1567 жылы]] тақтан мәжбүрлі түрде бас тартқанға дейін Шотландия патшайымы болды,сондай-ақ [[1559 жыл|1559]]-[[1560 жыл|1560]] жылдары Франция патшайымы([[Франциск II]]-нің әйелі ретінде) және ағылшын тағына үміткер.Мария I-нің ащы тағдыры,оқиға бұрылыстар трагедиялық «әдеби» драматургиясы романтикалық және кейінгі дәуірлердің жазушыларын қызықтырды.

Шотландия патшасы [[V Яков|Яков V]]-нің тірі қалған,жалғыз заңды баласы Мария әкесі қайтыс болып,таққа отырғанда дүниеге келгеніне алтын күн болған.Оның балалық шағында Шотландияны регенттер басқарды,алдымен тақ мұрагері [[Джеймс Гамильтон|Джеймс Гамильтон, 2-ші Арран графы]],содан кейін оның анасы [[Мария де Гиз]].1548 жылы ол Францияның дофин Франциске құда түсіп,Францияға тәрбилеуге жіберілді,онада ол дөрекі кездесу кезінде ағылышн әскерлерінің шабылуынан қауіпсіз болар еді.Мария 1558 жылы Францискіге үйленіп,Францияның консорт-патшайымы болды,1559 жылы таққа отырғаннан бастап 1560 жылы желтоқсанда қайтыс болғанға дейін.1561 жылы тамызда жесір қалған Мария Шотландияға оралады.

== Балалық шағы ==
[[Сурет:Linlithgow Palace NW 03.jpg|нобай|277x277 нүкте|Мария және оның әкесі туылған [[Лотиан|Лотиандағы]] [[Линлитгоу|Линлитгоу сарайы.]]]]

=== Арранның регенттігі ===

Мария Стюарт Шотландия королі  [[Яков V]] мен Франция ханшайымы Мария де Гиздің қызы. Анасы бұрын қалыптасып келе жатқан ''Stewart - тың'' орнына французданған ''Stuart'' жазылу түрін енгізді.

Мария 1542 жылы 8 желтоқсанда [[Лотиан]]дағы [[Линлитгоу]] сарайында туды. 6 күн өткен соң шотландықтардың [[Солуэй-Моссе түбіндегі шайқас]]тағы масқаралық жеңілісі мен 2 ұлынан айырылуна байланысты әкесі король Яков V қайтыс болады. Мариядан басқа заңды баласы болмағандықтан, [[Стюарттар]] әулиетінен шыққан Шотландияның 1-ші королі [[Роберт II (Шотландия королі)|Роберт II-ден]] тарайтын тірі тікелей еркек ұрпақ болмауына байланысты, Мария Стюарт Шотландияның королевасы болып жарияланды.

Кәмелет жасына толмаған королева кезінде елдің регенті болып [[Джеймс Гамильтон де Шательро герцогы|Джеймс Гамильтон, 2-ші Арран графы]] сайланды, Марияның жақын туысы және оның мұрагері. Шотландияға ақсүйек-эмигранттар қайтіп оралды - Англиямен бірігуді жақтайтындар, француз саясатын насихаттауына байланысты Яков V-нің кезінде қуғындалған немесе қашқандар.Олардың қолдауымен регент қаңтар айының соңында 1543 жылы ағылшындарға ұқсас үкімет құрып, протестанттарды қудалауды тоқтатып, ағылшындардың тақ мұрагері мен жас королеваны атастыру жайлы келісөз жүргізе бастады. Бұл келіссөз [[Гринвичтегі шарт]]тарға қол қоюмен 1543 жылдың  шілдесінде аяқталды. Осыған сәйкес келешекте бұл екі мемлекет Шотландия мен Англия бір королдік әулиеттің билігінде біріктірілуі үшін   Мария Англия королі [[Генрих VIII (Англия королі)|Генрих VIII]]-тың ұлы Эдвардқа тұрмысқа шығу керек болды. Осы уақытта 1543 жылдың 9 қыркүйегінде Мария Стюарт [[Стерлинг қамалы]]нда Шотландия тағына отырғызылды.
[[Сурет:YoungMaryStuart.jpg|150px|нобай|солға|Жас кездегі Мария Стюарт. Суретші [[Франсуа Клуэ]], шам. 1555-1559 ж.]]

=== Англиямен соғыс ===

Французның әскері Шотландияға 1947 жылы келіп, протестанттарды [[Сент-Андрус|Сент-Эндрюсадан]] қуып шықты. Ағылшын әскері жауап ретінде тағыда ағылшын-шотланд шекараны басып өтіп, [[Пинки түбіндегі шайқас]]ты 1547 жылдың қыркүйегінде күйрете жеңді. Ағылшындар Лотиана  мен [[Ферт-оф-Тея]] жағалауындағы негізгі бекіністерді басып алып, Шотландия мемлекетінің аса маңызды бөлігін өзіне қаратып алды. Мария де Гиз өз қызын [[Дамбартон қамалы]]нда жасыруға мәжбүр болды. Осы уақытта Франция тағына Англиямен күресті жақтайтын [[ГенрихII|Генрих II]] келді.Оның ұсынысы бойынша 1548 жылдың 7 тамызда Мария Стюарт пен дофин Францискті атастыру жайлы шартқа қол қойылды. Шотландияға 1550 жылдың аяғында ағылшындарды елден ығыстырып шығарған француз әскері кіргізілді. 1548 жылдың 7 тамызында 5 жасқа толған Мария Стюарт Францияға кетіп қалды.
[[Сурет:BnF, NAL 83, folio 154 v - Francis II and Mary, Queen of Scots.jpg|150px|нобай|солға|Мария Стюарт пен Франциск II]]

=== Франциядағы өмірі ===

1548 жылдың 13 тамызда жас Мариямен шағын нөкерлері, қандас бауыры Морей графы және &quot;төрт Мария&quot;- аттары бірдей төрт жас Шотландия ақсүйектердің қыздары - [[Мария Битон|Битон]], [[Мария Ливинстон|Ливинстон]], [[Мария Сетон|Сетон]] мен [[Мария Флеминг|Флеминг]] бірге Францияға келді.Еуропадағы ең жарқын сарай француз сарай, сәнді салтанатпен жас келінді қарсы алды. Король Генрих II Мария Стюартты өз қызындай көрді және ең жоғарғы біліммен қамтамасыз етті: жас королева антикалық және заманауи авторлардың шығармаларын оқып, [[Француз тілі|фрацуз]], [[Испан тілі|испан]], [[Италиян тілі|итальян]], [[Ежелгі грек тілі|ежелгі грек]] пен [[Латын тілі|латын]] тілдерін үйренді. Ол тағы да ән айтуды, лютняда ойнауды меңгеріп, поэзия мен аңшылықты ұнатты.Француз сарайына Мария тәнті болды, оған [[Лопе де Вега]], [[Брантом]], [[Ронсар]] өлең арнады. 
1550 жылы Францияға шотланд-француз одағын нығайтумен айналысып жүрген королеваның анасы - Мария де Гиз келді. Бірақ, ол өз балаларымен ұзақ уақыт қала алмай, діни даумен бөлінген елде қызына тұрақты билікті қамтамасыз ету үшін 1551 жылы Шотландияға қайтты. 1554 жылы Мария де Гиз Аррана графын биліктен алыстатып, Шотландия үкіметін өзі басшылық етті.

=== Мария де Гиздің регенттігі ===

Мария де Гиздің елді басқаруы Шотландияда француз ықпалының күшеюімен есте қалды. Француз әскері шотландық бекіністерде орналастырылды, королдік әкімшілікте француз келімсіктері басым болды. 1558 жылыдың 24 сәуірінде [[Париждік Құдай ана соборы]]нда Мария Стюарт пен дофин Францисктің тойы өтті. Некелік шарттың құпия ұсынысы бойынша королева Шотландияны Францияға береді егер бұл некеден бала болмаған жағдайда.
Көпшілік шотландық ақсүйектері арасында бұл саясат наразылық тудырмай қоймады. Бұл уақытта  протестантизмнің таралуы шотландық қауымда біржолата алауыздық туғызды. 1558 жылдың аяғында Англия тағына [[Елизавета I]] келіп, шотландық протестанттарға қолдау көрсете бастауымен жағдай ушығып кетті. Римдік Католикалық шіркеудің канондық құқығы бойынша Елизавета I некесіз туылған бала ретінде есептелінді, Англия королі [[Генрих VII Тюдор]]ға Мария Стюарт шөбере болып келгендіктен, ағылшын тағына құқығы болды. Бірақ, Мария және оның кеңесшілері ортаншасын таңдады: яғни, жас королеваның бөлесі Елизаветаға мойындалған заңды королева сайлануына кедергі болған жоқ және таққа талабынан бас тартпады. Франциск пен Марияның елтаңбасында ағылшын коронасы болды. Марияның бұл шешімі Елизаветаны келеке ету мақсатындай болуы, өмірін қауіптендірді: Шотландияда оның Англия тағына құқығын сақтап қалуға күші болмады, ал Англиямен байланыс бұзылды.
1559 жылдың 10 шілдесінде Генрих II қайтыс болды, Франция тағына Франциск II отырды. Мария Стюарт Франция королевасы атанды.

=== Протестанттық ревалюция ===

Франциск II әлсіз, науқас жасөспірім болды, сол себептен берік және батыл басқара алмады, ел билеу ісіне королева-ана [[Екатерина Медичи]] мен [[Гиздер]] - Мария Стюарттың ағалары араласты. Осы уақытта Шотландияда протестанттық революция басталды. Көпшілік шотландық ақсүйектер протестанттық көтерілісшілердің қатарына қосылып, Англиядан көмек сұрады. Елге кірген ағылшын әскерін протестанттар азат етуші ретінде қарсы алды. Королева Мария де Гиз бен француз гарнизоны [[Лит (Шотландия)|Лит]] қаласында қоршалды. Мария Стюарт анасына әскери көмек көрсете алмады: [[Амбуаздық қастандық]] 1560 жылдың наурызында Гиздердің сарайдағы ықпалын жойды, [[Франциядағы діни соғыстар|діни соғыс]] католиктер мен [[гугеноттар]]дың кезі келді және Екатерина Медичи Англиямен қарым-қатынасын шиеленістіргісі келмеді.

1560 жылдың 11 маусымда Шотландияны протестанттанудың дәне Англиямен біріктірудің соңғы кедергісі Мария де Гиз қайтыс болды. Франция мен Англияның арасында жасалған [[Эдинбургтық шарт]] 1560 жылдың 6 шілдеде Шотландияда ағылшын, француз әскерлерін шығару қамтамасыз етілді де, елде протестанттардың жеңісін бекітті. Бұнда Елизавета I-ны Англия королевасы ретінде мойындайтындылығы жайлы болғандықтан Мария Стюарт шартты бекітуден бас тартты.

1560 жылдың 5 желтоқсанында ауыр сырқаттан Франциск II қайтыс болды. Бұл Мария Стюарттың жуырда Шотландияға қайтатындығын көрсетті. Католик-королеваның жақында келуі жаңадан мемлекеттік шіркеуді дайындау шотландық протестанттарды жеделдетті: елдің парламенті протестанттық наным белгісін және тәртіптік ережені бекітті. Шотландық шіркеу [[Рим папасы|Римнен]] байланысын үзетіндігін жариялады және католикаға тиым салынды.

== Шотландияға оралу ==
=== Ішкі саясат ===

1561 жылдың 19 тамызында 18 жасар королева Шотландияға келді. Франциск II қайтыс болғаннан кейін француздық басымдылықты кейіптеуді қойған, [[Джордж Гордон 4-ші Хантли графы|Хантли графы]] басшылық ететін консерванттар сөзсіз королеваны қолдауға дайын еді. [[Джон Нокс]] басшылық еткен радикалды протестанттар королеваның католицизмнен және [[Джеймс Гамильтон, 3-ші Арран графы|Арран графымен]] атастыруды үзуді талап етті. Протестанттық дінді қалдырып және Англиямен жақындасуды жалғастырады деген шартпен лорд [[Джеймс Стюарт, 1-ші Морей графы|Джеймс Стюарт]] пен мемлекеттік хатшы [[Уильям Мейтланд]]тың жақтастары Мария Стюартқа қолдау көрсетер еді.

Билігінің алғашқы күндері-ақ Мария Стюарт саясаттын сақ жүргізе бастады, католицизмді қалпына келтіруге тырыспады, бірақ протестанттықа ауыспады. Королдік әкімшілікте басты рөлді Морей графы атанған Джеймс Стюарт пен Уильям Мейтланд сақтады. Королеваны қолға түсіру мақсатында протестанттықтар қастандық ұйымдастырмақшы болды, бірақ бұл жоспар сәтсіз аяқталды. Арран көп ұзамай есінен адасты, ал Джон Нокстың радикалдығы шотландық ақсүйектерде түсінушілік кездестірмеді. Бір жағынан 1562 жылы консервативтік қанат басшысыз қалды: Морей графтығын өзіне беруін айтқан Хантли графы Мария Стюартқа қарсы көтеріліске шықты, бірақ лорд Джеймс оны талқандады, көп ұзамай ол қайтыс болды. 1562-1563 жылдары королева ресми түрде протестантизмді Шотландияның мемлекеттік діні ретінде мойындап, шіркеу табысын тәртіпке келтіріп, мемлекет пен діни қажеттіліктерге бөлуді бекітті. Мария Стюарт [[Тридент соборы]]нда католикалық доктринаны алуға шотландық өкілдерін жіберуден бас тартты. Бірақ Риммен байланысын үзген жоқ, Папаға хат жолдап отырды. Мария Стюарт билік етудің бас кезінде біршама саяси тұрақтылық орнады.

=== Сыртқы саясат ===

Мария Стюартқа сыртқы саясат күрделі мәселе туғызды. Шотландық үкімет басшылары - Морей мен Мейтланд ағылшын-шотландық одақтың жақтастары болды. Ағылшын тағына өз құқығының жүзеге асуына үміттенген Мария Елизавета I-ні Англия королевасы екендігін мойындаудан бас тартты. Егер Мария Елизаветтаның трі кезінде ағылшын тағына талабынан бас тартса Англия королевасы оны өзінің мұрагері ретінде мойындайды деген ымыраға келу мүмкін еді. Бірақ өз үмітіне сенімді Мария да, ағылшын тағының мұрагері жайлы сұрақты шешуге дайын емес Елизаветта да жақындасуды қаламады.

Сол уақытта Марияның жаңадан неке қиюітуралы сұрақ туындады. Оның көңіліне көптеген еуропалық монархтар таласты ([[Карл IX (Франция королі)|Франция]], [[Эрик XIV (Швеция королі)|Швеция]], [[Фредерик II (Дания королі)|Дания]] королі, [[Австрия]] эрцгерцогі). [[Испания]] королі [[Филипп II (Испания королі)|Филипп II-нің]] ұлы - [[Дон Карлос]] күйеуі атануға  ұзақ уақыт үміткер болды. Осы одақтастық туралы келісөздер Англияда алаңдаушылық тудырды: тіпті, бұл некеден бас тартса Елизавета I Марияны мұрагері деп жариялауды ұсынды. Алайда, 1563 жылдың аяғына таман Дон Карлостың психикалы қабілетсіз екендігі анық болды және бұл нұсқа сәтсіз болды. Елизавета өз жағынан [[Роберт Дадли Лестер графы]], өзінің көңілдесін ұсынды. Әрине, бұл Шотландия королевасының ызасын тудырды.

== Мария Стюарттың құлауы және дағдарыс ==
=== Риччоның өлімі мен екінші неке ===

1565 жылы Шотландияға  [[Мэтью Стюарт, 4-ші Леннокс графы|Леннокс графы]] мен [[Маргарита Дуглас, Леннокс графинясы|Маргарита Дугластың]] ұлы, королеваның бөлесі 19 жасар [[Генрих Стюарт Дарнли графы]] келді. Ол анасы жағынан Англия королі Генрих VII-тің ұрпағы.Мария Стюарт оны бір көргеннен-ақ ғашық болды, Елизавета I-нің наразылығына қарамай 1565 жылы 29 шілдеде оған тұрмысқа шықты. Бұл неке Англиямен қарым-қатынасының үзілуін ғана көрсеткен жоқ, тағы королеваның бұрынғы жақтастары - Морей мен Мейтландты өзінен алшақтатып жіберді. 1565 жылдың тамызында Морей көтеріліс жасауға әрекеттенді, бірақ әскердің ақысын төлеу үшін зергерлік бұйымдарын берген және  [[Гордондар]] мен [[Хепбёрндер]]дің  &lt;nowiki/&gt;қолдайтындығы туралы уәдесін алған Мария Стюарт, бүлікшіге дереу шабуыл жасап, Англияға қашуға итермеледі.

Морейдің бұл әрекеті радикалды протестанттар мен англофилдердің сөзсіз адалдықтарынан алыс екендігін королеваға көрсетті. Бұл королеваның саясатында бетбұрысқа әкеліп соқтырды. Ол католиктермен жақындасып, Испания королімен хат жазысуды қайта жандандырды. Сонымен қатар, Мария жетекші шотландық ақсүйектермен өзін алыстатып, королеваның өзіне ұнамды шетелдіктер мен тегі атақты емес адамдармен жақындасты. Күйеуімен қарым-қатынасы болып жатқан жағдай қиындата түсті: лорд Дарнли королдік лауазымға дайын емес екендігін және ерекше дарыны мен адамгершілігі жоқ адамға тұрмысқа шыққандығын Мария Стюарт түсінді. Королева өз қателігін тұсініп, күйеуін жек көре бастады.

Нәтижесінде, 1566 жылдың басына таман королеваға қарсы Дарнлидың коалициясы және Морей мен [[Джеймс Дуглас, 4-ші Мортон графы|Мортон]] бастаған Шотландиядағы протестант лордтар құрылды. 1566 жылдың 9 наурызында аяғы ауыр королеваның көзінше оппозицияның басшылары қатыгездікпен Марияның жақын досы, фавориты және жеке хатшысы - [[Дәуіт Риччо]]ны өлтірді. Мүмкін, бұл қылмыспен қастандық жасаушылар королеваның өміріне қауіп төндіріп, жеңілдіктер жасауға мәжбүрлемекші болды. Бірақ, Марияның тиімді іс-әрекеті оппозицияның жоспарын қайтадан құртты: королева күйеуі мен Мореймен әдейі татуласуы қастандық жасаушылардың арасында бытыраңқылық тудырды да, қылмыскерлердің көзін жойды. Мортон мен оның сыбайластары Англияға қашты.

=== Дарнли өлімі мен королеваның құлауы ===

Мария мен күйеуінің арасындағы татуластық ұзаққа созылмады. Көп ұзамай, Дарнлимен күрт өз күшін, салмақтылығын, табандылығын көрсете білген [[Джеймс Хепбёрн, 4-ші Ботвелл графы|Ботвелл графы Джеймс Хепбёрнге]] деген сүйіспеншілігі айқындала бастады. Король мен королеваның арасындағы алшақтау аяқталған шындыққа айналды: тіпті, Дарнли болашақта [[Яков I (VI)|Яков VI]]  атанатын 1566 жылдың 19 маусымда туған өз баласын шоқындыру салтанатына қатысудан бас тартты. Марияның саясаты көбінде оның сезімімен құрала бастады, ең әуелісі Ботвеллге құмарлылығымен. Ал, Дарнли еңгерілуге тиіс кедергі болды.

1567 жылдың 10 ақпанында белгісіз себеппен Дарнли тоқтаған Эдинбургтың маңындағы Керк-о 'Филдеде үй жарылды, ал өзі өртеніп тұрған үйден қашпақ болғанда, аулада тұншықтырылып өлтірілгендегі денесі табылды.Мария Стюарттың күйеуіне ұйымдасқан қастандыққа қатысуы жайлы сұрақ - Шотландия тарихында ең даулы мәселелердің бірі. Шамасы, төніп келе жатқан қастандықты білді, бәлкім, граф Морей мен Мейтландтың өздері де қатысты. Король сатып кеткен Мортон бастаған Риччоға қарсы қастандыққа қатысқан сыбайластардың Дарнлиге қарсы астыртын әрекеттің болуын сенімділікпен айтуға болады. Граф Ботвеллдің астыртын сөз байламға қатысуыда ықтимал. Бұған қоса, егер Ботвелл королева Марияның жүрегіне жол ашпақшы болса, онда Мортон мен Морейдің топтары, мүмкін, оны құлатуға және королеваға сенімділіктен айыруға шақыруға тырысты. Бәлкім, бұл аталған топтар бөлек-бөлек әрекет етті.

Алайда,нағыз қылмыскер кім болса да, бұл қылмыстағы жанама күнәні Шотландия қоғамы королеваны адал емес әйел ретінде ұсынды. Мария өзінің жазықсыздығын дәлелдеуге еш әрекет жасамады. Керісінше, 1567 жылдың 15 мамырында [[Холируд сарайы]]нда Мария мен граф Ботвелл некелесті. Король өлтіруші күдіктімен болған неке Марияны елдегі өолдаудан айырды, бұны тез арада протестант-лордтар мен Морейдің жақтастары пайдаланып қалды. Олар лордтар &quot;конференциясын&quot; құрып, әскери күш жинап, Ботвелл мен королеваны [[Эдинбург]]тан қуып шықты. 1567 жылдың 15 маусымында Карберриде королеваның әскері конфедераттардың әскерімен кездесіп жан-жаққа бытырап қашты. Мария Ботвеллдің кедергісіз кетуіне мүмкіндік жасап, берілуге мәжбүр болды. Және көтерілісшілердің қарауымен [[Лохливен қамалы]]на жеткізіліп, 24 шілдеде тақтан бас тартып, ұлы Яков VI-ға беру туралы жарлыққа қол қойды. Кәмелет жасына толмаған король билігі кезінде уақытша елдің регенті болып граф Морей тағайындалды.

== Англияға қашу ==

[[Сурет:Mary, Queen of Scots after Nicholas Hilliard.jpg|200px|нобай|оңға|Мария Стюарт Англияда 1578 ж.]]
Заңды королеваның құлатылуы кейбір шотланд лордтардың наразылығын тудырды. «Конфедераттар» одағы тез тарап кетті. Морейдің регенттігі  [[Арчибальд Кэмпбелл, 5-ші Аргайл графы|Аргайла]] мен [[Джордж Гордон, 5-ші Хантли|Хантли]] графтар, [[Гамильтондар]]дың оппозицияға өтуге себеп болды. 1568 жылдың 2 мамырында Мария Стюарт Лохливен қамалынан қашып кетті. Оған тез арада Морейге оппозициялы барондар қосылды. Бірақ та 13 мамырда королеваның азғантай әскері [[Лангсайд түбіндегі шайқас]]та регенттің әскерінен жеңіліп, королева Елизавете I-ден көмек сұрау үшін Англияға қашты.

Бастапқыда Елизавета I-ші Марияға көмек беруге уәде етті, бірақ-та ол ағылшын тағына бәсекелесінің пайдасына қарай әскери араласу идеясынан алыс болды. Мария Стюарт пен граф Морейдің арасындағы дауда Елизабета төреші қызметін атқарып, Дарнлидің өліміне қатысты тергеу жұмыстарын басқарды. Тергеу жұмыстары кезінде регенттің жақтастары Марияның опасыздығының және күйеуіне қарсы қастандыққа қатысқанының дәлелі ретінде Ботвеллдің қашу кезінде тасталған әйгілі «'''Шкатулкадағы хаттарды'''('''Письма из ларца''')» ұсынды. Бұл хаттың кейбір тараулары (мысалы, Ботвеллге арналған өлеңдер) шынайы болуы ықтимал, алайда қалған бөлігі жалған болды. 1569 жылы тергеудің нәтижесі Елизаветаның көмескі үкімі болды, алайда бұл, Морейдің режимін Шотландияда нығаюуына және Англияның оны мойындауына алып келді.

Марияның ісі толығымен аяқталған жоқ. 1570 жылы Морейдің өліміне байланысты Шотландияда королеваның жақтастары (Аргайл, Хантли, Гамильтоны, Мейтланд) мен королдік партия (Леннокс и Мортон) арасында азамат соғысы бұрқ ете түсті. Тек  Елизаветаның араласуының арқасында 1573 жылдың 23 ақпанында екі жақ ''«Перт келісіміне»'' қол қойды. Бұл келісімге сәйкес Яков VI-шы Шотландияның королі ретінде мойындалды. Көп кешікпей Мортонның әскері [[Эдинбург]]ты басып алып, королеваның соңғы жақтаушысы Мейтландты тұтқынға алды. Бұл Мария Стюарттың Шотландияны қалпына келтіруге деген үмітінің жоғалғанын көрсетті.

== Мария Стюартты қамауда ұстауы және өлім жазасына кесілуі ==
[[Сурет:Mary-stuart-death-warrant.JPG|200px|нобай|оңға|Өлім жазасына кесілу туралы үкім]]
Шотландияда сәтсіздік Королеваның еңсесін түсірткен жоқ. Ол бұрынғысынша өзінің құқықтарынан бас тартпай, ағылшын тағына үміткер болып қалып, Елизабета І-шіге маза бермеді. Англияда Мария [[Шеффилд сарайы]]нда бақылауда болды. Қорытындылай келе, Мария Стюарттың айтарлықтай қызметкерлері болған және королеваның өмір сүруін қамтамасыз ету үшін Англия мен Франция көлемді ақша бөлді. Дегенмен, ол Шотландиядағы достарымен араласа алмай, бірте-бірте жалғыздықта қартайды.

Мария еуропалық державалармен жасырын хат алмасып, Елизавета I-ге қарсы шеруді тоқтатпады, бірақ ол Англия королевасына қарсы көтерілістерге қатыспады. Әйткенмен, Англия патшасы [[Генрих VII (Англия королі)|Генрих VII-нің]] заңды шөбересі Мария Стюарттың есімі Елизавета I-ге қарсы қолданушылармен белсенді пайдаланылды. 1572 жылы [[Ридольфидің астыртын әрекеті]] анықталды, оның қатысушылары Елизаветаны тақтан түсіріп, Мария Стюартты Англияның тағына отырғызбақшы болды. 1586 жылы ,мүмкін, Елизаветаның министрі [[Фрэнсис Уолсингем]] мен оның түрмеге отырғызушысы [[Эмиас Паулет]]тің қатысуынсыз болмаса да, Мария Стюарт Елизавета І-ге қарсы қастандықты қолдайтыны жайлы католик күштерінің агенті [[Энтони Бабингтон]]мен абайсыз хат жазысты. Алайда, астыртын әрекет анықталды және Англия королевасының қолына түсті. Мария Стюарт сотқа беріліп, өлім жазасына кесілді. 1587 жылы 8 ақпанда [[Фотерингей қамалы]]нда Мария Стюарттың басын шауып тастады.

Королева [[Питербородағы собор|Питерборо соборында]] жерленді, ал 1612 жылы Елизавета қайтыс болғаннан кейін Англия королі атанған [[Яков I (Англия королі)|Яковтың]] бұйрығымен Мария Стюарттың сүйегі [[Вестминстер аббатығы|Вестминстер аббаттығына]] мәңгілік қарсыласы Елизавета I-нің қабірінің қасына көшірілді.

== Некелері мен ұрпағы ==
*(1558) [[Франциск II]], [[Франции монархтарының тізімі|Франции королі]]
*(1565) [[Генрих Стюарт, Дарнли лорды]]
**[[Яков VI (Англия королі)|Яков VI]] ұлы, [[Шотландии королдігі|Шотландии]] королі (1567—1625), ол тағы [[Британ аралдарының монархтарының тізімі|Англия королі]] Яков I (1603—1625).
*(1567) [[Джеймс Хепберн, 4-ші Ботвелл графы]]
**Егіздер (1568)

== Тағы қараңыз ==
* [[Франция дофиндерінің тізімі]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
*[https://www.royal.uk Мария Стюарттың өмірбаяны жайлы Ұлыбритания үкіметінің сайтында]
*[http://www.englishmonarchs.co.uk/stewart_8.htm Мария Стюарттың тарихының сипаты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080324045524/http://www.englishmonarchs.co.uk/stewart_8.htm |date=2008-03-24 }}
*[http://www.maria-stuart.ru Мария Стюарт: королеваның портреті - көркемөнерде, тарихта, қазіргі уақыттағы бейнесі]

[[Санат:Стюарттар]]
[[Санат:Шотландия королдері]]</text>
      <sha1>2as3xyl6108lje5yasnytayfej7skki</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061222</id>
      <parentid>3061198</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T17:50:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Akerkesaa</username>
        <id>121909</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="42431" xml:space="preserve">{{Мемлекеттік қайраткер
 |түс          =  монарх
 |Қазақша есімі     = Мария I Стюарт
 |Шынайы есімі       = {{lang-gd|Màiri Stiùbhart}} &lt;br&gt; {{lang-en|''Mary I Stuart''}}
 |Суреті     = Mary Stuart Queen.jpg
 |Атауы       =
 |Сурет ені    = 280
 |Титулы       = [[Шотландия королдерінің тізімі|Шотландия патшайымы]]
 |Елтаңба      = Armes marie stuart (sceau).png
 |Елтаңба атауы    =
 |Елтаңба ені    = 150
 |Лақап аты    =
 |Ту          = Flag of Scotland.svg
 |Ту2          = Royal Arms of the Kingdom of Scotland.svg
 |Тәж кигізу жорасы     = [[9 қыркүйек]] [[1543 жыл|1543]]
 |Басқара бастады     = [[14 желтоқсан]] [[1542 жыл|1542]]
 |Басқаруын аяқтады     = [[24 шілде]] [[1567 жыл|1567]]
 |Ізашары         = [[Яков V]]
 |Ізбасары        = [[Яков I (Англия королі)|Яков VI]]
 |регент1          = [[Джеймс Гамильтон де Шательро герцогы|Джеймс Гамильтон, 2-ші Арран графы]] (1542—1554) &lt;br&gt; [[Мария де Гиз]] (1554-1561)
 |Титулы_2         = Франция патшайымы
 |Ту_2            = Bannière de France style 1500.svg
 |Ту2_2           = Blason France moderne.svg
 |Басқара бастады_2       = [[10 шілде]] [[1559 жыл|1559]]
 |Басқаруын аяқтады_2      = [[5 желтоқсан]] [[1560 жыл|1560]]
 |Ізашары_2       = [[Екатерина Медичи]]
 |Ізбасары_2      = [[Австриялық Елизавета (1554-1592)|Австриялық Елизавета]]
 |Діні               = [[католицизм]]
 |Азаматтығы         =
 |Туған күні         = 8.12.1542
 |Туған жері         = [[Линлитгоу сарайы]]
 |Қайтыс болған күні         = 8.02.1587
 |Қайтыс болған жері         = [[Фотерингей]], [[Нортгемптоншир]]
 |Жерленді           = [[Вестминстер аббаттығы]]
 |Династия           = [[Стюарттар]]
 |Туған кездегі есімі        = 
 |Әкесі          = [[Яков V]]
 |Анасы          = [[Мария де Гиз]]
 |Жұбайы             = ''1-ші:'' [[Франциск II]], [[Франция]] королі &lt;br&gt; ''2-ші:'' [[Генрих Стюарт, Дарнли лорды|Дарнли лорды Генрих Стюарт]] &lt;br&gt; ''3-ші:'' [[Джеймс Хепберн, 4-ші Ботвелл графы]]
 |Балалары           = ''2-ші некеден:''&lt;br&gt; '''ұл:''' [[Яков I (Англия королі)|Яков VI (I)]] [[Шотландия]] мен [[Англия]] королі
 |Қызмет еткен жылдары      =
 |Құрамында болды        =
 |Әскер түрі           =
 |Атағы            =
 |Басқарды          =
 |Шайқасы             =
 |Ғылыми аясы         =
 |Жұмыс істеген орны       =
 |Партиясы            =
 |Қызметі          =
 |Мамандығы          =
 |Білімі          =
 |Ғылыми дәрежесі       =
 |Марапаттары        =
 |Қолтаңбасы       = Marysign.jpg
 |Монограммасы        =
 |Сайты          =
 |Commons          =
}}
'''Мария I,Шотландия патшайымы''' ([[8 желтоқсан]] [[1542 жыл|1542]] - [[8 ақпан]] [[1587 жыл|1587]]),сонымен қатар '''Мария Стюарт''' немесе '''Шотландиялық Мария I''' ретінде белгілі.Өмірінің 6-шы күнінен бастап Шотландия патшайымы.[[1542 жыл|1542 жылы]] [[14 желтоқсан]] [[1567 жыл|1567 жылы]] тақтан мәжбүрлі түрде бас тартқанға дейін Шотландия патшайымы болды,сондай-ақ [[1559 жыл|1559]]-[[1560 жыл|1560]] жылдары Франция патшайымы([[Франциск II]]-нің әйелі ретінде) және ағылшын тағына үміткер.Мария I-нің ащы тағдыры,оқиға бұрылыстар трагедиялық «әдеби» драматургиясы романтикалық және кейінгі дәуірлердің жазушыларын қызықтырды.

Шотландия патшасы [[V Яков|Яков V]]-нің тірі қалған,жалғыз заңды баласы Мария әкесі қайтыс болып,таққа отырғанда дүниеге келгеніне алтын күн болған.Оның балалық шағында Шотландияны регенттер басқарды,алдымен тақ мұрагері [[Джеймс Гамильтон|Джеймс Гамильтон, 2-ші Арран графы]],содан кейін оның анасы [[Мария де Гиз]].1548 жылы ол Францияның дофин Франциске құда түсіп,Францияға тәрбилеуге жіберілді,онада ол дөрекі кездесу кезінде ағылышн әскерлерінің шабылуынан қауіпсіз болар еді.Мария 1558 жылы Францискіге үйленіп,Францияның консорт-патшайымы болды,1559 жылы таққа отырғаннан бастап 1560 жылы желтоқсанда қайтыс болғанға дейін.1561 жылы тамызда жесір қалған Мария Шотландияға оралады.

== Балалық шағы және ерте билік етуі ==
Мария Стюарт Шотландия королі [[Яков V]] мен Франция ханшайымы [[Мария де Гиз]]&lt;nowiki/&gt;дің қызы.Анасы бұрын қалыптасып келе жатқан ''Stewart - тың'' орнына французданған ''Stuart'' жазылу түрін енгізді.

Мария [[1542 жыл|1542 жылы]] [[8 желтоқсан|8 желтоқсанда]] Шотландиядағы [[Линлитгоу сарайы|Линлитгоу сарайында]] патша [[Яков V]] мен оның француздық екінші әйелі Мария де Гиздің отбасында дүниеге келді. Ол мерзімінен бұрын дүниеге келген және Яковтің аман қалған жалғыз заңды баласы болғандығы айтылады..Ол Англия патшасы [[Генрих VIII]]-тің үлкен жиені болып келеді,өйткені оның әжесі [[Маргарита Тюдор]] Генрих VIII-тің үлкен әпкесі болған.Яков V [[Солуэй-Моссе түбіндегі шайқас|Солуэй-Моссе шайқасынан]] кейін жүйке ауруының әсерінен немесе науқан кезінде ластанған суды ішкендіктен қаза тауып,Мария 14 желтоқсанда,туғанынан алты күн өткен соң Шотландия патшайымы атанды.[[Сурет:Linlithgow Palace NW 03.jpg|нобай|277x277 нүкте|Мария және оның әкесі туылған [[Лотиан|Лотиандағы]] [[Линлитгоу|Линлитгоу сарайы.]]]]

Алғаш рет [[Джон Нокс]] жазған танымал ертегіде Джеймс өлім төсегінде әйелінің қыз босанғанын естіп,өкінішпен: «Бұл қызбен басталды,бұл қызбен аяқталады! &quot;.Оның [[Стюарттар|Стюарт]] үйі 14 ғасырда [[Роберт I (Шотландия королі)|Роберт Брюстің]] қызы [[Марджори Брюс|Марджори Брюстің]] Шотландияның 6-шы Жоғарғы [[Стюарт Уолтер]] Стюартқа үйленуі арқылы Шотландия тағына ие болды. Тәж оның отбасына әйел арқылы келді және отбасынан әйел арқылы жоғалады. Бұл аңызға айналған мәлімдеме кейінірек - Мария арқылы емес, оның шөбересі, [[Анна (Ұлыбритания патшайымы)|Ұлыбритания патшайымы Анна]] арқылы жүзеге асты.

Мария туылғаннан кейін көп ұзамай жақын маңдағы Әулие Майкл шіркеуінде шомылдыру рәсімінен өтті.Оның әлсіз екені туралы қауесет тарады,бірақ ағылшын дипломаты [[Ральф Сэдлер]] 1543 жылы наурызда Линлитгоу сарайында күтуші Жан Синклер ораған нәрестені көріп,былай деп жазды: «Мен оның жасында көрген ең сүйкімді нәресте,және ол өмір секілді».[[Сурет:YoungMaryStuart.jpg|150px|нобай|солға|Жас кездегі Мария Стюарт. Суретші [[Франсуа Клуэ]], шам. 1555-1559 ж.]]

=== Англиямен соғыс ===

Французның әскері Шотландияға 1947 жылы келіп, протестанттарды [[Сент-Андрус|Сент-Эндрюсадан]] қуып шықты. Ағылшын әскері жауап ретінде тағыда ағылшын-шотланд шекараны басып өтіп, [[Пинки түбіндегі шайқас]]ты 1547 жылдың қыркүйегінде күйрете жеңді. Ағылшындар Лотиана  мен [[Ферт-оф-Тея]] жағалауындағы негізгі бекіністерді басып алып, Шотландия мемлекетінің аса маңызды бөлігін өзіне қаратып алды. Мария де Гиз өз қызын [[Дамбартон қамалы]]нда жасыруға мәжбүр болды. Осы уақытта Франция тағына Англиямен күресті жақтайтын [[ГенрихII|Генрих II]] келді.Оның ұсынысы бойынша 1548 жылдың 7 тамызда Мария Стюарт пен дофин Францискті атастыру жайлы шартқа қол қойылды. Шотландияға 1550 жылдың аяғында ағылшындарды елден ығыстырып шығарған француз әскері кіргізілді. 1548 жылдың 7 тамызында 5 жасқа толған Мария Стюарт Францияға кетіп қалды.
[[Сурет:BnF, NAL 83, folio 154 v - Francis II and Mary, Queen of Scots.jpg|150px|нобай|солға|Мария Стюарт пен Франциск II]]

=== Франциядағы өмірі ===

1548 жылдың 13 тамызда жас Мариямен шағын нөкерлері, қандас бауыры Морей графы және &quot;төрт Мария&quot;- аттары бірдей төрт жас Шотландия ақсүйектердің қыздары - [[Мария Битон|Битон]], [[Мария Ливинстон|Ливинстон]], [[Мария Сетон|Сетон]] мен [[Мария Флеминг|Флеминг]] бірге Францияға келді.Еуропадағы ең жарқын сарай француз сарай, сәнді салтанатпен жас келінді қарсы алды. Король Генрих II Мария Стюартты өз қызындай көрді және ең жоғарғы біліммен қамтамасыз етті: жас королева антикалық және заманауи авторлардың шығармаларын оқып, [[Француз тілі|фрацуз]], [[Испан тілі|испан]], [[Италиян тілі|итальян]], [[Ежелгі грек тілі|ежелгі грек]] пен [[Латын тілі|латын]] тілдерін үйренді. Ол тағы да ән айтуды, лютняда ойнауды меңгеріп, поэзия мен аңшылықты ұнатты.Француз сарайына Мария тәнті болды, оған [[Лопе де Вега]], [[Брантом]], [[Ронсар]] өлең арнады. 
1550 жылы Францияға шотланд-француз одағын нығайтумен айналысып жүрген королеваның анасы - Мария де Гиз келді. Бірақ, ол өз балаларымен ұзақ уақыт қала алмай, діни даумен бөлінген елде қызына тұрақты билікті қамтамасыз ету үшін 1551 жылы Шотландияға қайтты. 1554 жылы Мария де Гиз Аррана графын биліктен алыстатып, Шотландия үкіметін өзі басшылық етті.

=== Мария де Гиздің регенттігі ===

Мария де Гиздің елді басқаруы Шотландияда француз ықпалының күшеюімен есте қалды. Француз әскері шотландық бекіністерде орналастырылды, королдік әкімшілікте француз келімсіктері басым болды. 1558 жылыдың 24 сәуірінде [[Париждік Құдай ана соборы]]нда Мария Стюарт пен дофин Францисктің тойы өтті. Некелік шарттың құпия ұсынысы бойынша королева Шотландияны Францияға береді егер бұл некеден бала болмаған жағдайда.
Көпшілік шотландық ақсүйектері арасында бұл саясат наразылық тудырмай қоймады. Бұл уақытта  протестантизмнің таралуы шотландық қауымда біржолата алауыздық туғызды. 1558 жылдың аяғында Англия тағына [[Елизавета I]] келіп, шотландық протестанттарға қолдау көрсете бастауымен жағдай ушығып кетті. Римдік Католикалық шіркеудің канондық құқығы бойынша Елизавета I некесіз туылған бала ретінде есептелінді, Англия королі [[Генрих VII Тюдор]]ға Мария Стюарт шөбере болып келгендіктен, ағылшын тағына құқығы болды. Бірақ, Мария және оның кеңесшілері ортаншасын таңдады: яғни, жас королеваның бөлесі Елизаветаға мойындалған заңды королева сайлануына кедергі болған жоқ және таққа талабынан бас тартпады. Франциск пен Марияның елтаңбасында ағылшын коронасы болды. Марияның бұл шешімі Елизаветаны келеке ету мақсатындай болуы, өмірін қауіптендірді: Шотландияда оның Англия тағына құқығын сақтап қалуға күші болмады, ал Англиямен байланыс бұзылды.
1559 жылдың 10 шілдесінде Генрих II қайтыс болды, Франция тағына Франциск II отырды. Мария Стюарт Франция королевасы атанды.

=== Протестанттық ревалюция ===

Франциск II әлсіз, науқас жасөспірім болды, сол себептен берік және батыл басқара алмады, ел билеу ісіне королева-ана [[Екатерина Медичи]] мен [[Гиздер]] - Мария Стюарттың ағалары араласты. Осы уақытта Шотландияда протестанттық революция басталды. Көпшілік шотландық ақсүйектер протестанттық көтерілісшілердің қатарына қосылып, Англиядан көмек сұрады. Елге кірген ағылшын әскерін протестанттар азат етуші ретінде қарсы алды. Королева Мария де Гиз бен француз гарнизоны [[Лит (Шотландия)|Лит]] қаласында қоршалды. Мария Стюарт анасына әскери көмек көрсете алмады: [[Амбуаздық қастандық]] 1560 жылдың наурызында Гиздердің сарайдағы ықпалын жойды, [[Франциядағы діни соғыстар|діни соғыс]] католиктер мен [[гугеноттар]]дың кезі келді және Екатерина Медичи Англиямен қарым-қатынасын шиеленістіргісі келмеді.

1560 жылдың 11 маусымда Шотландияны протестанттанудың дәне Англиямен біріктірудің соңғы кедергісі Мария де Гиз қайтыс болды. Франция мен Англияның арасында жасалған [[Эдинбургтық шарт]] 1560 жылдың 6 шілдеде Шотландияда ағылшын, француз әскерлерін шығару қамтамасыз етілді де, елде протестанттардың жеңісін бекітті. Бұнда Елизавета I-ны Англия королевасы ретінде мойындайтындылығы жайлы болғандықтан Мария Стюарт шартты бекітуден бас тартты.

1560 жылдың 5 желтоқсанында ауыр сырқаттан Франциск II қайтыс болды. Бұл Мария Стюарттың жуырда Шотландияға қайтатындығын көрсетті. Католик-королеваның жақында келуі жаңадан мемлекеттік шіркеуді дайындау шотландық протестанттарды жеделдетті: елдің парламенті протестанттық наным белгісін және тәртіптік ережені бекітті. Шотландық шіркеу [[Рим папасы|Римнен]] байланысын үзетіндігін жариялады және католикаға тиым салынды.

== Шотландияға оралу ==
=== Ішкі саясат ===

1561 жылдың 19 тамызында 18 жасар королева Шотландияға келді. Франциск II қайтыс болғаннан кейін француздық басымдылықты кейіптеуді қойған, [[Джордж Гордон 4-ші Хантли графы|Хантли графы]] басшылық ететін консерванттар сөзсіз королеваны қолдауға дайын еді. [[Джон Нокс]] басшылық еткен радикалды протестанттар королеваның католицизмнен және [[Джеймс Гамильтон, 3-ші Арран графы|Арран графымен]] атастыруды үзуді талап етті. Протестанттық дінді қалдырып және Англиямен жақындасуды жалғастырады деген шартпен лорд [[Джеймс Стюарт, 1-ші Морей графы|Джеймс Стюарт]] пен мемлекеттік хатшы [[Уильям Мейтланд]]тың жақтастары Мария Стюартқа қолдау көрсетер еді.

Билігінің алғашқы күндері-ақ Мария Стюарт саясаттын сақ жүргізе бастады, католицизмді қалпына келтіруге тырыспады, бірақ протестанттықа ауыспады. Королдік әкімшілікте басты рөлді Морей графы атанған Джеймс Стюарт пен Уильям Мейтланд сақтады. Королеваны қолға түсіру мақсатында протестанттықтар қастандық ұйымдастырмақшы болды, бірақ бұл жоспар сәтсіз аяқталды. Арран көп ұзамай есінен адасты, ал Джон Нокстың радикалдығы шотландық ақсүйектерде түсінушілік кездестірмеді. Бір жағынан 1562 жылы консервативтік қанат басшысыз қалды: Морей графтығын өзіне беруін айтқан Хантли графы Мария Стюартқа қарсы көтеріліске шықты, бірақ лорд Джеймс оны талқандады, көп ұзамай ол қайтыс болды. 1562-1563 жылдары королева ресми түрде протестантизмді Шотландияның мемлекеттік діні ретінде мойындап, шіркеу табысын тәртіпке келтіріп, мемлекет пен діни қажеттіліктерге бөлуді бекітті. Мария Стюарт [[Тридент соборы]]нда католикалық доктринаны алуға шотландық өкілдерін жіберуден бас тартты. Бірақ Риммен байланысын үзген жоқ, Папаға хат жолдап отырды. Мария Стюарт билік етудің бас кезінде біршама саяси тұрақтылық орнады.

=== Сыртқы саясат ===

Мария Стюартқа сыртқы саясат күрделі мәселе туғызды. Шотландық үкімет басшылары - Морей мен Мейтланд ағылшын-шотландық одақтың жақтастары болды. Ағылшын тағына өз құқығының жүзеге асуына үміттенген Мария Елизавета I-ні Англия королевасы екендігін мойындаудан бас тартты. Егер Мария Елизаветтаның трі кезінде ағылшын тағына талабынан бас тартса Англия королевасы оны өзінің мұрагері ретінде мойындайды деген ымыраға келу мүмкін еді. Бірақ өз үмітіне сенімді Мария да, ағылшын тағының мұрагері жайлы сұрақты шешуге дайын емес Елизаветта да жақындасуды қаламады.

Сол уақытта Марияның жаңадан неке қиюітуралы сұрақ туындады. Оның көңіліне көптеген еуропалық монархтар таласты ([[Карл IX (Франция королі)|Франция]], [[Эрик XIV (Швеция королі)|Швеция]], [[Фредерик II (Дания королі)|Дания]] королі, [[Австрия]] эрцгерцогі). [[Испания]] королі [[Филипп II (Испания королі)|Филипп II-нің]] ұлы - [[Дон Карлос]] күйеуі атануға  ұзақ уақыт үміткер болды. Осы одақтастық туралы келісөздер Англияда алаңдаушылық тудырды: тіпті, бұл некеден бас тартса Елизавета I Марияны мұрагері деп жариялауды ұсынды. Алайда, 1563 жылдың аяғына таман Дон Карлостың психикалы қабілетсіз екендігі анық болды және бұл нұсқа сәтсіз болды. Елизавета өз жағынан [[Роберт Дадли Лестер графы]], өзінің көңілдесін ұсынды. Әрине, бұл Шотландия королевасының ызасын тудырды.

== Мария Стюарттың құлауы және дағдарыс ==
=== Риччоның өлімі мен екінші неке ===

1565 жылы Шотландияға  [[Мэтью Стюарт, 4-ші Леннокс графы|Леннокс графы]] мен [[Маргарита Дуглас, Леннокс графинясы|Маргарита Дугластың]] ұлы, королеваның бөлесі 19 жасар [[Генрих Стюарт Дарнли графы]] келді. Ол анасы жағынан Англия королі Генрих VII-тің ұрпағы.Мария Стюарт оны бір көргеннен-ақ ғашық болды, Елизавета I-нің наразылығына қарамай 1565 жылы 29 шілдеде оған тұрмысқа шықты. Бұл неке Англиямен қарым-қатынасының үзілуін ғана көрсеткен жоқ, тағы королеваның бұрынғы жақтастары - Морей мен Мейтландты өзінен алшақтатып жіберді. 1565 жылдың тамызында Морей көтеріліс жасауға әрекеттенді, бірақ әскердің ақысын төлеу үшін зергерлік бұйымдарын берген және  [[Гордондар]] мен [[Хепбёрндер]]дің  &lt;nowiki/&gt;қолдайтындығы туралы уәдесін алған Мария Стюарт, бүлікшіге дереу шабуыл жасап, Англияға қашуға итермеледі.

Морейдің бұл әрекеті радикалды протестанттар мен англофилдердің сөзсіз адалдықтарынан алыс екендігін королеваға көрсетті. Бұл королеваның саясатында бетбұрысқа әкеліп соқтырды. Ол католиктермен жақындасып, Испания королімен хат жазысуды қайта жандандырды. Сонымен қатар, Мария жетекші шотландық ақсүйектермен өзін алыстатып, королеваның өзіне ұнамды шетелдіктер мен тегі атақты емес адамдармен жақындасты. Күйеуімен қарым-қатынасы болып жатқан жағдай қиындата түсті: лорд Дарнли королдік лауазымға дайын емес екендігін және ерекше дарыны мен адамгершілігі жоқ адамға тұрмысқа шыққандығын Мария Стюарт түсінді. Королева өз қателігін тұсініп, күйеуін жек көре бастады.

Нәтижесінде, 1566 жылдың басына таман королеваға қарсы Дарнлидың коалициясы және Морей мен [[Джеймс Дуглас, 4-ші Мортон графы|Мортон]] бастаған Шотландиядағы протестант лордтар құрылды. 1566 жылдың 9 наурызында аяғы ауыр королеваның көзінше оппозицияның басшылары қатыгездікпен Марияның жақын досы, фавориты және жеке хатшысы - [[Дәуіт Риччо]]ны өлтірді. Мүмкін, бұл қылмыспен қастандық жасаушылар королеваның өміріне қауіп төндіріп, жеңілдіктер жасауға мәжбүрлемекші болды. Бірақ, Марияның тиімді іс-әрекеті оппозицияның жоспарын қайтадан құртты: королева күйеуі мен Мореймен әдейі татуласуы қастандық жасаушылардың арасында бытыраңқылық тудырды да, қылмыскерлердің көзін жойды. Мортон мен оның сыбайластары Англияға қашты.

=== Дарнли өлімі мен королеваның құлауы ===

Мария мен күйеуінің арасындағы татуластық ұзаққа созылмады. Көп ұзамай, Дарнлимен күрт өз күшін, салмақтылығын, табандылығын көрсете білген [[Джеймс Хепбёрн, 4-ші Ботвелл графы|Ботвелл графы Джеймс Хепбёрнге]] деген сүйіспеншілігі айқындала бастады. Король мен королеваның арасындағы алшақтау аяқталған шындыққа айналды: тіпті, Дарнли болашақта [[Яков I (VI)|Яков VI]]  атанатын 1566 жылдың 19 маусымда туған өз баласын шоқындыру салтанатына қатысудан бас тартты. Марияның саясаты көбінде оның сезімімен құрала бастады, ең әуелісі Ботвеллге құмарлылығымен. Ал, Дарнли еңгерілуге тиіс кедергі болды.

1567 жылдың 10 ақпанында белгісіз себеппен Дарнли тоқтаған Эдинбургтың маңындағы Керк-о 'Филдеде үй жарылды, ал өзі өртеніп тұрған үйден қашпақ болғанда, аулада тұншықтырылып өлтірілгендегі денесі табылды.Мария Стюарттың күйеуіне ұйымдасқан қастандыққа қатысуы жайлы сұрақ - Шотландия тарихында ең даулы мәселелердің бірі. Шамасы, төніп келе жатқан қастандықты білді, бәлкім, граф Морей мен Мейтландтың өздері де қатысты. Король сатып кеткен Мортон бастаған Риччоға қарсы қастандыққа қатысқан сыбайластардың Дарнлиге қарсы астыртын әрекеттің болуын сенімділікпен айтуға болады. Граф Ботвеллдің астыртын сөз байламға қатысуыда ықтимал. Бұған қоса, егер Ботвелл королева Марияның жүрегіне жол ашпақшы болса, онда Мортон мен Морейдің топтары, мүмкін, оны құлатуға және королеваға сенімділіктен айыруға шақыруға тырысты. Бәлкім, бұл аталған топтар бөлек-бөлек әрекет етті.

Алайда,нағыз қылмыскер кім болса да, бұл қылмыстағы жанама күнәні Шотландия қоғамы королеваны адал емес әйел ретінде ұсынды. Мария өзінің жазықсыздығын дәлелдеуге еш әрекет жасамады. Керісінше, 1567 жылдың 15 мамырында [[Холируд сарайы]]нда Мария мен граф Ботвелл некелесті. Король өлтіруші күдіктімен болған неке Марияны елдегі өолдаудан айырды, бұны тез арада протестант-лордтар мен Морейдің жақтастары пайдаланып қалды. Олар лордтар &quot;конференциясын&quot; құрып, әскери күш жинап, Ботвелл мен королеваны [[Эдинбург]]тан қуып шықты. 1567 жылдың 15 маусымында Карберриде королеваның әскері конфедераттардың әскерімен кездесіп жан-жаққа бытырап қашты. Мария Ботвеллдің кедергісіз кетуіне мүмкіндік жасап, берілуге мәжбүр болды. Және көтерілісшілердің қарауымен [[Лохливен қамалы]]на жеткізіліп, 24 шілдеде тақтан бас тартып, ұлы Яков VI-ға беру туралы жарлыққа қол қойды. Кәмелет жасына толмаған король билігі кезінде уақытша елдің регенті болып граф Морей тағайындалды.

== Англияға қашу ==

[[Сурет:Mary, Queen of Scots after Nicholas Hilliard.jpg|200px|нобай|оңға|Мария Стюарт Англияда 1578 ж.]]
Заңды королеваның құлатылуы кейбір шотланд лордтардың наразылығын тудырды. «Конфедераттар» одағы тез тарап кетті. Морейдің регенттігі  [[Арчибальд Кэмпбелл, 5-ші Аргайл графы|Аргайла]] мен [[Джордж Гордон, 5-ші Хантли|Хантли]] графтар, [[Гамильтондар]]дың оппозицияға өтуге себеп болды. 1568 жылдың 2 мамырында Мария Стюарт Лохливен қамалынан қашып кетті. Оған тез арада Морейге оппозициялы барондар қосылды. Бірақ та 13 мамырда королеваның азғантай әскері [[Лангсайд түбіндегі шайқас]]та регенттің әскерінен жеңіліп, королева Елизавете I-ден көмек сұрау үшін Англияға қашты.

Бастапқыда Елизавета I-ші Марияға көмек беруге уәде етті, бірақ-та ол ағылшын тағына бәсекелесінің пайдасына қарай әскери араласу идеясынан алыс болды. Мария Стюарт пен граф Морейдің арасындағы дауда Елизабета төреші қызметін атқарып, Дарнлидің өліміне қатысты тергеу жұмыстарын басқарды. Тергеу жұмыстары кезінде регенттің жақтастары Марияның опасыздығының және күйеуіне қарсы қастандыққа қатысқанының дәлелі ретінде Ботвеллдің қашу кезінде тасталған әйгілі «'''Шкатулкадағы хаттарды'''('''Письма из ларца''')» ұсынды. Бұл хаттың кейбір тараулары (мысалы, Ботвеллге арналған өлеңдер) шынайы болуы ықтимал, алайда қалған бөлігі жалған болды. 1569 жылы тергеудің нәтижесі Елизаветаның көмескі үкімі болды, алайда бұл, Морейдің режимін Шотландияда нығаюуына және Англияның оны мойындауына алып келді.

Марияның ісі толығымен аяқталған жоқ. 1570 жылы Морейдің өліміне байланысты Шотландияда королеваның жақтастары (Аргайл, Хантли, Гамильтоны, Мейтланд) мен королдік партия (Леннокс и Мортон) арасында азамат соғысы бұрқ ете түсті. Тек  Елизаветаның араласуының арқасында 1573 жылдың 23 ақпанында екі жақ ''«Перт келісіміне»'' қол қойды. Бұл келісімге сәйкес Яков VI-шы Шотландияның королі ретінде мойындалды. Көп кешікпей Мортонның әскері [[Эдинбург]]ты басып алып, королеваның соңғы жақтаушысы Мейтландты тұтқынға алды. Бұл Мария Стюарттың Шотландияны қалпына келтіруге деген үмітінің жоғалғанын көрсетті.

== Мария Стюартты қамауда ұстауы және өлім жазасына кесілуі ==
[[Сурет:Mary-stuart-death-warrant.JPG|200px|нобай|оңға|Өлім жазасына кесілу туралы үкім]]
Шотландияда сәтсіздік Королеваның еңсесін түсірткен жоқ. Ол бұрынғысынша өзінің құқықтарынан бас тартпай, ағылшын тағына үміткер болып қалып, Елизабета І-шіге маза бермеді. Англияда Мария [[Шеффилд сарайы]]нда бақылауда болды. Қорытындылай келе, Мария Стюарттың айтарлықтай қызметкерлері болған және королеваның өмір сүруін қамтамасыз ету үшін Англия мен Франция көлемді ақша бөлді. Дегенмен, ол Шотландиядағы достарымен араласа алмай, бірте-бірте жалғыздықта қартайды.

Мария еуропалық державалармен жасырын хат алмасып, Елизавета I-ге қарсы шеруді тоқтатпады, бірақ ол Англия королевасына қарсы көтерілістерге қатыспады. Әйткенмен, Англия патшасы [[Генрих VII (Англия королі)|Генрих VII-нің]] заңды шөбересі Мария Стюарттың есімі Елизавета I-ге қарсы қолданушылармен белсенді пайдаланылды. 1572 жылы [[Ридольфидің астыртын әрекеті]] анықталды, оның қатысушылары Елизаветаны тақтан түсіріп, Мария Стюартты Англияның тағына отырғызбақшы болды. 1586 жылы ,мүмкін, Елизаветаның министрі [[Фрэнсис Уолсингем]] мен оның түрмеге отырғызушысы [[Эмиас Паулет]]тің қатысуынсыз болмаса да, Мария Стюарт Елизавета І-ге қарсы қастандықты қолдайтыны жайлы католик күштерінің агенті [[Энтони Бабингтон]]мен абайсыз хат жазысты. Алайда, астыртын әрекет анықталды және Англия королевасының қолына түсті. Мария Стюарт сотқа беріліп, өлім жазасына кесілді. 1587 жылы 8 ақпанда [[Фотерингей қамалы]]нда Мария Стюарттың басын шауып тастады.

Королева [[Питербородағы собор|Питерборо соборында]] жерленді, ал 1612 жылы Елизавета қайтыс болғаннан кейін Англия королі атанған [[Яков I (Англия королі)|Яковтың]] бұйрығымен Мария Стюарттың сүйегі [[Вестминстер аббатығы|Вестминстер аббаттығына]] мәңгілік қарсыласы Елизавета I-нің қабірінің қасына көшірілді.

== Некелері мен ұрпағы ==
*(1558) [[Франциск II]], [[Франции монархтарының тізімі|Франции королі]]
*(1565) [[Генрих Стюарт, Дарнли лорды]]
**[[Яков VI (Англия королі)|Яков VI]] ұлы, [[Шотландии королдігі|Шотландии]] королі (1567—1625), ол тағы [[Британ аралдарының монархтарының тізімі|Англия королі]] Яков I (1603—1625).
*(1567) [[Джеймс Хепберн, 4-ші Ботвелл графы]]
**Егіздер (1568)

== Тағы қараңыз ==
* [[Франция дофиндерінің тізімі]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
*[https://www.royal.uk Мария Стюарттың өмірбаяны жайлы Ұлыбритания үкіметінің сайтында]
*[http://www.englishmonarchs.co.uk/stewart_8.htm Мария Стюарттың тарихының сипаты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080324045524/http://www.englishmonarchs.co.uk/stewart_8.htm |date=2008-03-24 }}
*[http://www.maria-stuart.ru Мария Стюарт: королеваның портреті - көркемөнерде, тарихта, қазіргі уақыттағы бейнесі]

[[Санат:Стюарттар]]
[[Санат:Шотландия королдері]]</text>
      <sha1>0lzlp4c75jehk6obj99ve446y9nrf31</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Достық (айрық)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>554314</id>
    <revision>
      <id>3061130</id>
      <parentid>3060242</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T14:04:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3863" xml:space="preserve">'''Достық''' атауының мағыналары:

== Елді мекендер ==
=== Абай облысы ===
* [[Достық (Абай облысы)|Достық]] – [[Семей қалалық әкімдігі]]не қарасты ауыл.

=== Ақмола облысы ===
* [[Достық (Ақмола облысы)|Достық]] – [[Жарқайың ауданы]]ндағы ауыл.

=== Ақтөбе облысы ===
* [[Достық (Ақтөбе облысы)|Достық]] – [[Мартөк ауданы]]ндағы ауыл.

=== Алматы облысы ===
* [[Достық (Еңбекшіқазақ ауданы)|Достық]] – [[Еңбекшіқазақ ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Достық (Талғар ауданы)|Достық]] – [[Талғар ауданы]]ндағы ауыл.

=== Батыс Қазақстан облысы ===
* [[Достық (Бәйтерек ауданы)|Достық]] – [[Бәйтерек ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Достық (Бөрлі ауданы)|Достық]] – [[Бөрлі ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Достық (Тасқала ауданы)|Достық]] – [[Тасқала ауданы]]ндағы ауыл.

=== Жетісу облысы ===
* [[Достық (Алакөл ауданы)|Достық]] – [[Алакөл ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Достық (Қаратал ауданы)|Достық]] – [[Қаратал ауданы]]ндағы ауыл.

=== Павлодар облысы ===
* [[Достық (Ақсу қалалық әкімдігі)|Достық]] – [[Ақсу қалалық әкімдігі]]не қарасты ауыл.
* [[Достық (Павлодар ауданы)|Достық]] – [[Павлодар ауданы]]ндағы ауыл.

=== Солтүстік Қазақстан облысы ===
* [[Достық (Солтүстік Қазақстан облысы)|Достық]] – [[Мағжан Жұмабаев ауданы]]ндағы ауыл.

=== Түркістан облысы ===
* [[Достық (Жетісай ауданы)|Достық]] – [[Жетісай ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Достық (Келес ауданы)|Достық]] – [[Келес ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Достық (Достық ауылдық округі)|Достық]] – [[Мақтаарал ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Достық (Жаңажол ауылдық округі)|Достық]] – [[Мақтаарал ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Достық (Сайрам ауданы)|Достық]] – [[Сайрам ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Достық (Сарыағаш ауданы)|Достық]] – [[Сарыағаш ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Достық (Төле би ауданы)|Достық]] – [[Төле би ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Достық (Шардара ауданы)|Достық]] – [[Шардара ауданы]]ндағы ауыл.

== Басқа мағыналар ==
* [[Достық]] – адамдардың бір-біріне адал, қалтқысыз сеніп, бір мүдделі, ортақ көзқараста болатын қасиеті. 
* [[Достық (Қордай ауданы)|Достық]] – [[Жамбыл облысы]] [[Қордай ауданы]] [[Степное (Жамбыл облысы)|Степное]] ауылында орналасқан ауыл шаруашылық кәсіпорны. 
* [[Достық ордені]]
* [[Достық бекеті]]
* [[Достық ансамблі]]
* [[Достық каналы]] 
* [[Достық даңғылы (Алматы)]]
* [[Достық көшесі (Астана)]]
* [[Достық (футбол клубы, Алматы)]]

{{айрық}}</text>
      <sha1>3ui1f0njzz564sx0wadwr09kqjc87c8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Уикипедия:Жаңалықтар/Техникалық</title>
    <ns>4</ns>
    <id>554792</id>
    <revision>
      <id>3061274</id>
      <parentid>3058674</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T21:07:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MediaWiki message delivery</username>
        <id>28897</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tech News: 2022-33 */ жаңа бөлім</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="105313" xml:space="preserve">{{Мұрағат|2014 жылғы техникалық жаңалықтар|2015 жылғы техникалық жаңалықтар|2016 жылғы техникалық жаңалықтар|2017 жылғы техникалық жаңалықтар|2018 жылғы техникалық жаңалықтар|2019 жылғы техникалық жаңалықтар|2020 жылғы техникалық жаңалықтар|2021 жылғы техникалық жаңалықтар}}

{{Жинақталған мазмұн|20|400}}

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/02|Tech News: 2022-02]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W02&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/02|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|Advanced item]] A &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;oauth_consumer&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; variable has been added to the [[mw:Special:MyLanguage/AbuseFilter|AbuseFilter]] to enable identifying changes made by specific tools. [https://phabricator.wikimedia.org/T298281]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|Advanced item]] Gadgets are [[mw:Special:MyLanguage/ResourceLoader/Migration_guide_(users)#Package_Gadgets|now able to directly include JSON pages]]. This means some gadgets can now be configured by administrators without needing the interface administrator permission, such as with the Geonotice gadget. [https://phabricator.wikimedia.org/T198758]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|Advanced item]] Gadgets [[mw:Extension:Gadgets#Options|can now specify page actions]] on which they are available. For example, &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;|actions=edit,history&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; will load a gadget only while editing and on history pages. [https://phabricator.wikimedia.org/T63007]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|Advanced item]] Gadgets can now be loaded on demand with the &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;withgadget&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; URL parameter. This can be used to replace [[mw:Special:MyLanguage/Snippets/Load JS and CSS by URL|an earlier snippet]] that typically looks like &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;withJS&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; or &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;withCSS&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;. [https://phabricator.wikimedia.org/T29766]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|Advanced item]] At wikis where [[mw:Special:MyLanguage/Growth/Communities/How to configure the mentors' list|the Mentorship system is configured]], you can now use the Action API to get a list of a [[mw:Special:MyLanguage/Growth/Mentor_dashboard|mentor's]] mentees. [https://phabricator.wikimedia.org/T291966]
* The heading on the main page can now be configured using &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[MediaWiki:Mainpage-title-loggedin]]&lt;/span&gt; for logged-in users and &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[MediaWiki:Mainpage-title]]&lt;/span&gt; for logged-out users. Any CSS that was previously used to hide the heading should be removed. [https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Small_wiki_toolkits/Starter_kit/Main_page_customization#hide-heading] [https://phabricator.wikimedia.org/T298715]
* Four special pages (and their API counterparts) now have a maximum database query execution time of 30 seconds. These special pages are: RecentChanges, Watchlist, Contributions, and Log. This change will help with site performance and stability. You can read [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikitech-l@lists.wikimedia.org/thread/IPJNO75HYAQWIGTHI5LJHTDVLVOC4LJP/ more details about this change] including some possible solutions if this affects your workflows. [https://phabricator.wikimedia.org/T297708]
* The [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Features/Sticky Header|sticky header]] has been deployed for 50% of logged-in users on [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Frequently asked questions#pilot-wikis|more than 10 wikis]]. This is part of the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|Desktop Improvements]]. See [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Participate|how to take part in the project]]. 

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.38/wmf.17|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-01-11|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-01-12|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-01-13|en}} ([[mw:MediaWiki 1.38/Roadmap|calendar]]).

'''Events'''
* [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2022|Community Wishlist Survey 2022]] begins. All contributors to the Wikimedia projects can propose for tools and platform improvements. The proposal phase takes place from {{#time:j xg|2022-01-10|en}} 18:00 UTC to {{#time:j xg|2022-01-23|en}} 18:00 UTC. [[m:Special:MyLanguage/Community_Wishlist_Survey/FAQ|Learn more]].

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/02|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W02&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

07:23, 2022 ж. қаңтардың 11 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=22562156 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/03|Tech News: 2022-03]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W03&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/03|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* When using [[mw:Special:MyLanguage/Extension:WikiEditor|WikiEditor]] (also known as the 2010 wikitext editor), people will now see a warning if they link to disambiguation pages.  If you click &quot;{{int:Disambiguator-review-link}}&quot; in the warning, it will ask you to correct the link to a more specific term. You can [[m:Community Wishlist Survey 2021/Warn when linking to disambiguation pages#Jan 12, 2021: Turning on the changes for all Wikis|read more information]] about this completed 2021 Community Wishlist item.
* You can [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#subscribe|automatically subscribe to all of the talk page discussions]] that you start or comment in using [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/Feature summary|DiscussionTools]].  You will receive [[mw:Special:MyLanguage/Notifications|notifications]] when another editor replies.  This is available at most wikis.  Go to your [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion|Preferences]] and turn on &quot;{{int:discussiontools-preference-autotopicsub}}&quot;. [https://phabricator.wikimedia.org/T263819]
* When asked to create a new page or talk page section, input fields can be [[mw:Special:MyLanguage/Manual:Creating_pages_with_preloaded_text|&quot;preloaded&quot; with some text]]. This feature is now limited to wikitext pages. This is so users can't be tricked into making malicious edits. There is a discussion about [[phab:T297725|if this feature should be re-enabled]] for some content types.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.38/wmf.18|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-01-18|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-01-19|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-01-20|en}} ([[mw:MediaWiki 1.38/Roadmap|calendar]]).

'''Events'''
* [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2022|Community Wishlist Survey 2022]] continues. All contributors to the Wikimedia projects can propose for tools and platform improvements. The proposal phase takes place from {{#time:j xg|2022-01-10|en}} 18:00 UTC to {{#time:j xg|2022-01-23|en}} 18:00 UTC. [[m:Special:MyLanguage/Community_Wishlist_Survey/FAQ|Learn more]].

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/03|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W03&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

01:54, 2022 ж. қаңтардың 18 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=22620285 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/04|Tech News: 2022-04]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W04&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/04|Translations]] are available.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.38/wmf.19|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-01-25|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-01-26|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-01-27|en}} ([[mw:MediaWiki 1.38/Roadmap|calendar]]).
* The following languages can now be used with [[mw:Special:MyLanguage/Extension:SyntaxHighlight|syntax highlighting]]: BDD, Elpi, LilyPond, Maxima, Rita, Savi, Sed, Sophia, Spice, .SRCINFO.
* You can now access your watchlist from outside of the user menu in the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|new Vector skin]]. The watchlist link appears next to the notification icons if you are at the top of the page. [https://phabricator.wikimedia.org/T289619]

'''Events'''
* You can see the results of the [[m:Special:MyLanguage/Coolest Tool Award|Coolest Tool Award 2021]] and learn more about 14 tools which were selected this year.
* You can [[m:Special:MyLanguage/Community_Wishlist_Survey/Help_us|translate, promote]], or comment on [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2022/Proposals|the proposals]] in the Community Wishlist Survey. Voting will begin on {{#time:j xg|2022-01-28|en}}.

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/04|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W04&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

03:37, 2022 ж. қаңтардың 25 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=22644148 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/05|Tech News: 2022-05]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W05&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/05|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] If a gadget should support the new &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;?withgadget&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; URL parameter that was [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/02|announced]] 3 weeks ago, then it must now also specify &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;supportsUrlLoad&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; in the gadget definition ([[mw:Special:MyLanguage/Extension:Gadgets#supportsUrlLoad|documentation]]). [https://phabricator.wikimedia.org/T29766]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.38/wmf.20|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-02-01|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-02-02|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-02-03|en}} ([[mw:MediaWiki 1.38/Roadmap|calendar]]).

'''Future changes'''
* A change that was [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2021/16|announced]] last year was delayed. It is now ready to move ahead:
** The user group &lt;code&gt;oversight&lt;/code&gt; will be renamed &lt;code&gt;suppress&lt;/code&gt;. This is for [[phab:T109327|technical reasons]]. This is the technical name. It doesn't affect what you call the editors with this user right on your wiki. This is planned to happen in three weeks. You can comment [[phab:T112147|in Phabricator]] if you have objections. As usual, these labels can be translated on translatewiki ([[phab:T112147|direct links are available]]) or by administrators on your wiki.

'''Events'''
* You can vote on proposals in the [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2022|Community Wishlist Survey]] between 28 January and 11 February. The survey decides what the [[m:Special:MyLanguage/Community Tech|Community Tech team]] will work on.

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/05|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W05&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

23:41, 2022 ж. қаңтардың 31 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=22721804 тізімін пайдаланып User:Johan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/06|Tech News: 2022-06]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W06&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/06|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* English Wikipedia recently set up a gadget for dark mode. You can enable it there, or request help from an [[m:Special:MyLanguage/Interface administrators|interface administrator]] to set it up on your wiki ([[w:en:Wikipedia:Dark mode (gadget)|instructions and screenshot]]).
* Category counts are sometimes wrong. They will now be completely recounted at the beginning of every month. [https://phabricator.wikimedia.org/T299823]

'''Problems'''
* A code-change last week to fix a bug with [[mw:Special:MyLanguage/Manual:Live preview|Live Preview]] may have caused problems with some local gadgets and user-scripts. Any code with skin-specific behaviour for &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;vector&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; should be updated to also check for &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;vector-2022&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;. [[phab:T300987|A code-snippet, global search, and example are available]].

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.38/wmf.21|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-02-08|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-02-09|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-02-10|en}} ([[mw:MediaWiki 1.38/Roadmap|calendar]]).

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/06|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W06&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

03:15, 2022 ж. ақпанның 8 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=22765948 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/07|Tech News: 2022-07]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W07&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/07|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* [[mw:Special:MyLanguage/Manual:Purge|Purging]] a category page with fewer than 5,000 members will now recount it completely. This will allow editors to fix incorrect counts when it is wrong. [https://phabricator.wikimedia.org/T85696]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.38/wmf.22|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-02-15|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-02-16|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-02-17|en}} ([[mw:MediaWiki 1.38/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|Advanced item]] In the [[mw:Special:MyLanguage/Extension:AbuseFilter|AbuseFilter]] extension, the &lt;code dir=ltr&gt;rmspecials()&lt;/code&gt; function has been updated so that it does not remove the &quot;space&quot; character. Wikis are advised to wrap all the uses of &lt;code dir=ltr&gt;rmspecials()&lt;/code&gt; with &lt;code dir=ltr&gt;rmwhitespace()&lt;/code&gt; wherever necessary to keep filters' behavior unchanged. You can use the search function on [[Special:AbuseFilter]] to locate its usage. [https://phabricator.wikimedia.org/T263024]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/07|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W07&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

01:18, 2022 ж. ақпанның 15 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=22821788 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/08|Tech News: 2022-08]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W08&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/08|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* [[Special:Nuke|Special:Nuke]] will now provide the standard deletion reasons (editable at &lt;bdi lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[MediaWiki:Deletereason-dropdown]]&lt;/bdi&gt;) to use when mass-deleting pages. This was [[m:Community Wishlist Survey 2022/Admins and patrollers/Mass-delete to offer drop-down of standard reasons, or templated reasons.|a request in the 2022 Community Wishlist Survey]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T25020]
* At Wikipedias, all new accounts now get the [[mw:Special:MyLanguage/Growth/Feature_summary|Growth features]] by default when creating an account. Communities are encouraged to [[mw:Special:MyLanguage/Help:Growth/Tools/Account_creation|update their help resources]]. Previously, only 80% of new accounts would get the Growth features. A few Wikipedias remain unaffected by this change. [https://phabricator.wikimedia.org/T301820]
* You can now prevent specific images that are used in a page from appearing in other locations, such as within PagePreviews or Search results. This is done with the markup &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;class=notpageimage&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;. For example, &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;[[File:Example.png|class=notpageimage]]&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;. [https://phabricator.wikimedia.org/T301588]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] There has been a change to the HTML of Special:Contributions, Special:MergeHistory, and History pages, to support the grouping of changes by date in [[mw:Special:MyLanguage/Skin:Minerva_Neue|the mobile skin]]. While unlikely, this may affect gadgets and user scripts. A [[phab:T298638|list of all the HTML changes]] is on Phabricator.

'''Events'''
* [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2022/Results|Community Wishlist Survey results]] have been published. The [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey/Updates/2022 results#leaderboard|ranking of prioritized proposals]] is also available.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.38/wmf.23|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-02-22|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-02-23|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-02-24|en}} ([[mw:MediaWiki 1.38/Roadmap|calendar]]).

'''Future changes'''
* The software to play videos and audio files on pages will change soon on all wikis. The old player will be removed. Some audio players will become wider after this change. [[mw:Special:MyLanguage/Extension:TimedMediaHandler/VideoJS_Player|The new player]] has been a beta feature for over four years. [https://phabricator.wikimedia.org/T100106][https://phabricator.wikimedia.org/T248418]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] Toolforge's underlying operating system is being updated. If you maintain any tools there, there are two options for migrating your tools into the new system.  There are [[wikitech:News/Toolforge Stretch deprecation|details, deadlines, and instructions]] on Wikitech. [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/cloud-announce@lists.wikimedia.org/thread/EPJFISC52T7OOEFH5YYMZNL57O4VGSPR/]
* Administrators will soon have [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2021/(Un)delete associated talk page|the option to delete/undelete]] the associated &quot;talk&quot; page when they are deleting a given page. An API endpoint with this option will also be available. This was [[m:Community Wishlist Survey 2021/Admins and patrollers/(Un)delete associated talk page|a request from the 2021 Wishlist Survey]].

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/08|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W08&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

01:11, 2022 ж. ақпанның 22 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=22847768 тізімін пайдаланып User:Trizek (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/09|Tech News: 2022-09]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W09&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/09|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* When searching for edits by [[mw:Special:MyLanguage/Help:Tags|change tags]], e.g. in page history or user contributions, there is now a dropdown list of possible tags. This was [[m:Community Wishlist Survey 2022/Miscellaneous/Improve plain-text change tag selector|a request in the 2022 Community Wishlist Survey]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T27909]
* Mentors using the [[mw:Special:MyLanguage/Growth/Mentor_dashboard|Growth Mentor dashboard]] will now see newcomers assigned to them who have made at least one edit, up to 200 edits. Previously, all newcomers assigned to the mentor were visible on the dashboard, even ones without any edit or ones who made hundred of edits. Mentors can still change these values using the filters on their dashboard. Also, the last choice of filters will now be saved. [https://phabricator.wikimedia.org/T301268][https://phabricator.wikimedia.org/T294460]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] The user group &lt;code&gt;oversight&lt;/code&gt; was renamed &lt;code&gt;suppress&lt;/code&gt;. This is for [[phab:T109327|technical reasons]]. You may need to update any local references to the old name, e.g. gadgets, links to Special:Listusers, or uses of [[mw:Special:MyLanguage/Help:Magic_words|NUMBERINGROUP]].

'''Problems'''
* The recent change to the HTML of [[mw:Special:MyLanguage/Help:Tracking changes|tracking changes]] pages caused some problems for screenreaders. This is being fixed. [https://phabricator.wikimedia.org/T298638]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.38/wmf.24|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-03-01|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-03-02|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-03-03|en}} ([[mw:MediaWiki 1.38/Roadmap|calendar]]).

'''Future changes'''
* Working with templates will become easier. [[m:WMDE_Technical_Wishes/Templates|Several improvements]] are planned for March 9 on most wikis and on March 16 on English Wikipedia. The improvements include: Bracket matching, syntax highlighting colors, finding and inserting templates, and related visual editor features.
* If you are a template developer or an interface administrator, and you are intentionally overriding or using the default CSS styles of user feedback boxes (the classes: &lt;code dir=ltr&gt;successbox, messagebox, errorbox, warningbox&lt;/code&gt;), please note that these classes and associated CSS will soon be removed from MediaWiki core. This is to prevent problems when the same class-names are also used on a wiki. Please let us know by commenting at [[phab:T300314]] if you think you might be affected.

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/09|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W09&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

04:59, 2022 ж. наурыздың 1 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=22902593 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/10|Tech News: 2022-10]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W10&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/10|Translations]] are available.

'''Problems'''
* There was a problem with some interface labels last week. It will be fixed this week. This change was part of ongoing work to simplify the support for skins which do not have active maintainers. [https://phabricator.wikimedia.org/T301203]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.38/wmf.25|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-03-08|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-03-09|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-03-10|en}} ([[mw:MediaWiki 1.38/Roadmap|calendar]]).

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/10|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W10&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

03:15, 2022 ж. наурыздың 8 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=22958074 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/11|Tech News: 2022-11]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W11&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/11|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* In the Wikipedia Android app [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia_Apps/Team/Android/Communication#Updates|it is now possible]] to change the toolbar at the bottom so the tools you use more often are easier to click on. The app now also has a focused reading mode. [https://phabricator.wikimedia.org/T296753][https://phabricator.wikimedia.org/T254771]

'''Problems'''
* There was a problem with the collection of some page-view data from June 2021 to January 2022 on all wikis. This means the statistics are incomplete. To help calculate which projects and regions were most affected, relevant datasets are being retained for 30 extra days. You can [[m:Talk:Data_retention_guidelines#Added_exception_for_page_views_investigation|read more on Meta-wiki]].
* There was a problem with the databases on March 10. All wikis were unreachable for logged-in users for 12 minutes. Logged-out users could read pages but could not edit or access uncached content then. [https://wikitech.wikimedia.org/wiki/Incident_documentation/2022-03-10_MediaWiki_availability]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.38/wmf.26|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-03-15|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-03-16|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-03-17|en}} ([[mw:MediaWiki 1.38/Roadmap|calendar]]).
* When [[mw:Special:MyLanguage/Help:System_message#Finding_messages_and_documentation|using &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;uselang=qqx&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; to find localisation messages]], it will now show all possible message keys for navigation tabs such as &quot;{{int:vector-view-history}}&quot;. [https://phabricator.wikimedia.org/T300069]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] Access to [[{{#special:RevisionDelete}}]] has been expanded to include users who have &lt;code dir=ltr&gt;deletelogentry&lt;/code&gt; and &lt;code dir=ltr&gt;deletedhistory&lt;/code&gt; rights through their group memberships. Before, only those with the &lt;code dir=ltr&gt;deleterevision&lt;/code&gt; right could access this special page. [https://phabricator.wikimedia.org/T301928]
* On the [[{{#special:Undelete}}]] pages for diffs and revisions, there will be a link back to the main Undelete page with the list of revisions. [https://phabricator.wikimedia.org/T284114]

'''Future changes'''
*  The Wikimedia Foundation has announced the IP Masking implementation strategy and next steps. The [[m:Special:MyLanguage/IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation#feb25|announcement can be read here]].
* The [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Apps/Android FAQ|Wikipedia Android app]] developers are working on [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Apps/Team/Android/Communication|new functions]] for user talk pages and article talk pages. [https://phabricator.wikimedia.org/T297617]

'''Events'''
* The [[mw:Wikimedia Hackathon 2022|Wikimedia Hackathon 2022]] will take place as a hybrid event on 20-22 May 2022. The Hackathon will be held online and there are grants available to support local in-person meetups around the world. Grants can be requested until 20 March.

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/11|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W11&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

04:07, 2022 ж. наурыздың 15 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=22993074 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/12|Tech News: 2022-12]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W12&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/12|Translations]] are available.

'''New code release schedule for this week'''
* There will be four MediaWiki releases this week, instead of just one. This is an experiment which should lead to fewer problems and to faster feature updates. The releases will be on all wikis, at different times, on Monday, Tuesday, and Wednesday. You can [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Release Engineering Team/Trainsperiment week|read more about this project]].

'''Recent changes'''
* You can now set how many search results to show by default in [[Special:Preferences#mw-prefsection-searchoptions|your Preferences]]. This was the 12th most popular wish in the [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2022/Results|Community Wishlist Survey 2022]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T215716]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] The Jupyter notebooks tool [[wikitech:PAWS|PAWS]] has been updated to a new interface. [https://phabricator.wikimedia.org/T295043]

'''Future changes'''
* Interactive maps via [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:Kartographer|Kartographer]] will soon work on wikis using the [[mw:Special:MyLanguage/Extension:FlaggedRevs|FlaggedRevisions]] extension. [https://wikimedia.sslsurvey.de/Kartographer-Workflows-EN/ Please tell us] which improvements you want to see in Kartographer. You can take this survey in simple English. [https://meta.wikimedia.org/wiki/WMDE_Technical_Wishes/Geoinformation]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/12|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W12&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

22:00, 2022 ж. наурыздың 21 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23034693 тізімін пайдаланып User:Trizek (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/13|Tech News: 2022-13]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W13&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/13|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* There is a simple new Wikimedia Commons upload tool available for macOS users, [[c:Commons:Sunflower|Sunflower]].

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.5|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-03-29|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-03-30|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-03-31|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* Some wikis will be in read-only for a few minutes because of regular database maintenance. It will be performed on {{#time:j xg|2022-03-29|en}} at 7:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s3.dblist targeted wikis]) and on {{#time:j xg|2022-03-31|en}} at 7:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s5.dblist targeted wikis]). [https://phabricator.wikimedia.org/T301850][https://phabricator.wikimedia.org/T303798]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/13|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W13&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

01:54, 2022 ж. наурыздың 29 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23073711 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/14|Tech News: 2022-14]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W14&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/14|Translations]] are available.

'''Problems'''
* For a few days last week, edits that were suggested to newcomers were not tagged in the [[{{#special:recentchanges}}]] feed. This bug has been fixed. [https://phabricator.wikimedia.org/T304747]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.6|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-04-05|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-04-06|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-04-07|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-04-07|en}} at 7:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s4.dblist targeted wikis]).

'''Future changes'''
* Starting next week, Tech News' title will be translatable. When the newsletter is distributed, its title may not be &lt;code dir=ltr&gt;Tech News: 2022-14&lt;/code&gt; anymore. It may affect some filters that have been set up by some communities. [https://phabricator.wikimedia.org/T302920]
* Over the next few months, the &quot;[[mw:Special:MyLanguage/Help:Growth/Tools/Add a link|Add a link]]&quot; Growth feature [[phab:T304110|will become available to more Wikipedias]]. Each week, a few wikis will get the feature. You can test this tool at [[mw:Special:MyLanguage/Growth#deploymentstable|a few wikis where &quot;Link recommendation&quot; is already available]].

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/14|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W14&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

03:00, 2022 ж. сәуірдің 5 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23097604 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-15&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W15&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/15|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* There is a new public status page at &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[https://www.wikimediastatus.net/ www.wikimediastatus.net]&lt;/span&gt;. This site shows five automated high-level metrics where you can see the overall health and performance of our wikis' technical environment. It also contains manually-written updates for widespread incidents, which are written as quickly as the engineers are able to do so while also fixing the actual problem. The site is separated from our production infrastructure and hosted by an external service, so that it can be accessed even if the wikis are briefly unavailable. You can [https://diff.wikimedia.org/2022/03/31/announcing-www-wikimediastatus-net/ read more about this project].
* On Wiktionary wikis, the software to play videos and audio files on pages has now changed. The old player has been removed. Some audio players will become wider after this change. [[mw:Special:MyLanguage/Extension:TimedMediaHandler/VideoJS_Player|The new player]] has been a beta feature for over four years. [https://phabricator.wikimedia.org/T100106][https://phabricator.wikimedia.org/T248418]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.7|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-04-12|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-04-13|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-04-14|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/15|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W15&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

01:44, 2022 ж. сәуірдің 12 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23124108 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-16&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W16&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/16|Translations]] are available.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.8|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-04-19|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-04-20|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-04-21|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-04-19|en}} at 07:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s7.dblist targeted wikis]) and on {{#time:j xg|2022-04-21|en}} at 7:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s8.dblist targeted wikis]).
* Administrators will now have [[m:Community Wishlist Survey 2021/(Un)delete associated talk page|the option to delete/undelete the associated &quot;Talk&quot; page]] when they are deleting a given page. An API endpoint with this option is also available. This concludes the [[m:Community Wishlist Survey 2021/Admins and patrollers/(Un)delete associated talk page|11th wish of the 2021 Community Wishlist Survey]].
* On [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements#test-wikis|selected wikis]], 50% of logged-in users will see the new [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Features/Table of contents|table of contents]]. When scrolling up and down the page, the table of contents will stay in the same place on the screen. This is part of the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|Desktop Improvements]] project. [https://phabricator.wikimedia.org/T304169]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] Message boxes produced by MediaWiki code will no longer have these CSS classes: &lt;code dir=ltr&gt;successbox&lt;/code&gt;, &lt;code dir=ltr&gt;errorbox&lt;/code&gt;, &lt;code dir=ltr&gt;warningbox&lt;/code&gt;. The styles for those classes and &lt;code dir=ltr&gt;messagebox&lt;/code&gt; will be removed from MediaWiki core. This only affects wikis that use these classes in wikitext, or change their appearance within site-wide CSS. Please review any local usage and definitions for these classes you may have. This was previously announced in the [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/09|28 February issue of Tech News]].

'''Future changes'''
* [[mw:Special:MyLanguage/Extension:Kartographer|Kartographer]] will become compatible with [[mw:Special:MyLanguage/Extension:FlaggedRevs|FlaggedRevisions page stabilization]]. Kartographer maps will also work on pages with [[mw:Special:MyLanguage/Help:Pending changes|pending changes]]. [https://meta.wikimedia.org/wiki/WMDE_Technical_Wishes/Geoinformation#Project_descriptions] The Kartographer documentation has been thoroughly updated. [https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Help:Extension:Kartographer/Getting_started] [https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/Maps] [https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Help:Extension:Kartographer]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/16|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W16&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

05:11, 2022 ж. сәуірдің 19 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23167004 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-17&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W17&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/17|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
*  On [https://noc.wikimedia.org/conf/dblists/group1.dblist many wikis] (group 1), the software to play videos and audio files on pages has now changed. The old player has been removed. Some audio players will become wider after this change. [[mw:Special:MyLanguage/Extension:TimedMediaHandler/VideoJS_Player|The new player]] has been a beta feature for over four years. [https://phabricator.wikimedia.org/T100106][https://phabricator.wikimedia.org/T248418]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.9|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-04-26|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-04-27|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-04-28|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-04-26|en}} at 07:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s2.dblist targeted wikis]).
* Some very old browsers and operating systems are no longer supported. Some things on the wikis might look weird or not work in very old browsers like Internet Explorer 9 or 10, Android 4, or Firefox 38 or older. [https://phabricator.wikimedia.org/T306486]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/17|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W17&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

04:55, 2022 ж. сәуірдің 26 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23187115 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-18&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W18&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/18|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* On [https://noc.wikimedia.org/conf/dblists/group2.dblist all remaining wikis] (group 2), the software to play videos and audio files on pages has now changed. The old player has been removed. Some audio players will become wider after this change. [[mw:Special:MyLanguage/Extension:TimedMediaHandler/VideoJS_Player|The new player]] has been a beta feature for over four years. [https://phabricator.wikimedia.org/T100106][https://phabricator.wikimedia.org/T248418]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.10|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-05-03|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-05-04|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-05-05|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).

'''Future changes'''
* The developers are working on talk pages in the [[mw:Wikimedia Apps/Team/iOS|Wikipedia app for iOS]]. You can [https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_9GBcHczQGLbQWTY give feedback]. You can take the survey in English, German, Hebrew or Chinese.
* [[m:WMDE_Technical_Wishes/VisualEditor_template_dialog_improvements#Status_and_next_steps|Most wikis]] will receive an [[m:WMDE_Technical_Wishes/VisualEditor_template_dialog_improvements|improved template dialog]] in VisualEditor and New Wikitext mode. [https://phabricator.wikimedia.org/T296759] [https://phabricator.wikimedia.org/T306967]
* If you use syntax highlighting while editing wikitext, you can soon activate a [[m:WMDE_Technical_Wishes/Improved_Color_Scheme_of_Syntax_Highlighting#Color-blind_mode|colorblind-friendly color scheme]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T306867]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] Several CSS IDs related to MediaWiki interface messages will be removed. Technical editors should please [[phab:T304363|review the list of IDs and links to their existing uses]]. These include &lt;code dir=ltr&gt;#mw-anon-edit-warning&lt;/code&gt;, &lt;code dir=ltr&gt;#mw-undelete-revision&lt;/code&gt; and 3 others.

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/18|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W18&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

01:33, 2022 ж. мамырдың 3 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23232924 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-19&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W19&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/19|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* You can now see categories in the [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Apps/Team/Android|Wikipedia app for Android]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T73966]

'''Problems'''
* Last week, there was a problem with Wikidata's search autocomplete. This has now been fixed. [https://phabricator.wikimedia.org/T307586]
* Last week, all wikis had slow access or no access for 20 minutes, for logged-in users and non-cached pages. This was caused by a problem with a database change. [https://phabricator.wikimedia.org/T307647]

'''Changes later this week'''
* There is no new MediaWiki version this week. [https://phabricator.wikimedia.org/T305217#7894966]
*  [[m:WMDE Technical Wishes/Geoinformation#Current issues|Incompatibility issues]] with [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:Kartographer|Kartographer]] and the [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:FlaggedRevs|FlaggedRevs extension]] will be fixed: Deployment is planned for May 10 on all wikis. Kartographer will then be enabled on the [[phab:T307348|five wikis which have not yet enabled the extension]] on May 24.
* The [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|Vector (2022)]] skin will be set as the default on several more wikis, including Arabic and Catalan Wikipedias. Logged-in users will be able to switch back to the old Vector (2010). See the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/2022-04 for the largest wikis|latest update]] about Vector (2022).

'''Future meetings'''
* The next [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web|open meeting with the Web team]] about Vector (2022) will take place on 17 May. The following meetings are currently planned for: 7 June, 21 June, 5 July, 19 July.

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/19|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W19&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

21:22, 2022 ж. мамырдың 9 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23256717 тізімін пайдаланып User:Trizek (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-20&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W20&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/20|Translations]] are available.

'''Changes later this week'''
* Some wikis can soon use the [[mw:Special:MyLanguage/Help:Growth/Tools/Add a link|add a link]] feature. This will start on Wednesday. The wikis are {{int:project-localized-name-cawiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-hewiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-hiwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-kowiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-nowiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-ptwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-simplewiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-svwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-ukwiki/en}}. This is part of the [[phab:T304110|progressive deployment of this tool to more Wikipedias]]. The communities can [[mw:Special:MyLanguage/Growth/Community configuration|configure how this feature works locally]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T304542]
* The [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Hackathon 2022|Wikimedia Hackathon 2022]] will take place online on May 20–22. It will be in English. There are also local [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Hackathon 2022/Meetups|hackathon meetups]] in Germany, Ghana, Greece, India, Nigeria and the United States. Technically interested Wikimedians can work on software projects and learn new skills. You can also host a session or post a project you want to work on.
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.12|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-05-17|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-05-18|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-05-19|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).

'''Future changes'''
* You can soon edit translatable pages in the visual editor. Translatable pages exist on for examples Meta and Commons. [https://diff.wikimedia.org/2022/05/12/mediawiki-1-38-brings-support-for-editing-translatable-pages-with-the-visual-editor/]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/20|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W20&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

00:57, 2022 ж. мамырдың 17 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23291515 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-21&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W21&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/21|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* Administrators using the mobile web interface can now access Special:Block directly from user pages. [https://phabricator.wikimedia.org/T307341]
* The &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[https://www.wiktionary.org/ www.wiktionary.org]&lt;/span&gt; portal page now uses an automated update system. Other [[m:Project_portals|project portals]] will be updated over the next few months. [https://phabricator.wikimedia.org/T304629]

'''Problems'''
* The Growth team maintains a mentorship program for newcomers. Previously, newcomers weren't able to opt out from the program. Starting May 19, 2022, newcomers are able to fully opt out from Growth mentorship, in case they do not wish to have any mentor at all. [https://phabricator.wikimedia.org/T287915]
* Some editors cannot access the content translation tool if they load it by clicking from the contributions menu. This problem is being worked on. It should still work properly if accessed directly via Special:ContentTranslation. [https://phabricator.wikimedia.org/T308802]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.13|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-05-24|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-05-25|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-05-26|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).

'''Future changes'''
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] Gadget and user scripts developers are invited to give feedback on a [[mw:User:Jdlrobson/Extension:Gadget/Policy|proposed technical policy]] aiming to improve support from MediaWiki developers. [https://phabricator.wikimedia.org/T308686]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/21|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W21&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

06:20, 2022 ж. мамырдың 24 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23317250 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-22&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W22&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/22|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|Advanced item]]  In the [[mw:Special:MyLanguage/Extension:AbuseFilter|AbuseFilter]] extension, an &lt;code dir=ltr&gt;ip_in_ranges()&lt;/code&gt; function has been introduced to check if an IP is in any of the ranges. Wikis are advised to combine multiple &lt;code dir=ltr&gt;ip_in_range()&lt;/code&gt; expressions joined by &lt;code&gt;|&lt;/code&gt; into a single expression for better performance. You can use the search function on [[Special:AbuseFilter|Special:AbuseFilter]] to locate its usage. [https://phabricator.wikimedia.org/T305017]
* The [[m:Special:MyLanguage/IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/IP Info feature|IP Info feature]] which helps abuse fighters access information about IPs, [[m:Special:MyLanguage/IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/IP Info feature#May 24, 2022|has been deployed]] to all wikis as a beta feature. This comes after weeks of beta testing on test.wikipedia.org.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.14|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-05-31|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-06-01|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-06-02|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-05-31|en}} at 07:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s5.dblist targeted wikis]).
* The [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#New topic tool|New Topic Tool]] will be deployed for all editors at most wikis soon. You will be able to opt out from within the tool and in [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion|Preferences]]. [https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Talk_pages_project/New_discussion][https://phabricator.wikimedia.org/T287804]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|Advanced item]]  The [[:mw:Special:ApiHelp/query+usercontribs|list=usercontribs API]] will support fetching contributions from an [[mw:Special:MyLanguage/Help:Range blocks#Non-technical explanation|IP range]] soon. API users can set the &lt;code&gt;uciprange&lt;/code&gt; parameter to get contributions from any IP range within [[:mw:Manual:$wgRangeContributionsCIDRLimit|the limit]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T177150]
* A new parser function will be introduced: &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{=}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;. It will replace existing templates named &quot;=&quot;. It will insert an [[w:en:Equals sign|equal sign]]. This can be used to escape the equal sign in the parameter values of templates. [https://phabricator.wikimedia.org/T91154]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/22|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W22&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

02:28, 2022 ж. мамырдың 31 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23340178 тізімін пайдаланып User:Trizek (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-23&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W23&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/23|Translations]] are available.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.15|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-06-07|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-06-08|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-06-09|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] A new &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;str_replace_regexp()&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; function can be used in [[Special:AbuseFilter|abuse filters]] to replace parts of text using a [[w:en:Regular expression|regular expression]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T285468]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/23|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W23&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

08:45, 2022 ж. маусымның 7 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23366979 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-24&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W24&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/24|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* All wikis can now use [[mw:Special:MyLanguage/Extension:Kartographer|Kartographer]] maps. Kartographer maps now also work on pages with [[mw:Special:MyLanguage/Help:Pending changes|pending changes]]. [https://meta.wikimedia.org/wiki/WMDE_Technical_Wishes/Geoinformation#Project_descriptions][https://phabricator.wikimedia.org/T307348]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.16|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-06-14|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-06-15|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-06-16|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-06-14|en}} at 06:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s6.dblist targeted wikis]). [https://phabricator.wikimedia.org/T300471]
* Starting on Wednesday, a new set of Wikipedias will get &quot;[[mw:Special:MyLanguage/Help:Growth/Tools/Add a link|Add a link]]&quot; ({{int:project-localized-name-abwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-acewiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-adywiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-afwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-akwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-alswiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-amwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-anwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-angwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-arcwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-arzwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-astwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-atjwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-avwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-aywiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-azwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-azbwiki/en}}). This is part of the [[phab:T304110|progressive deployment of this tool to more Wikipedias]]. The communities can [[mw:Special:MyLanguage/Growth/Community configuration|configure how this feature works locally]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T304548]
* The [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#New topic tool|New Topic Tool]] will be deployed for all editors at Commons, Wikidata, and some other wikis soon. You will be able to opt out from within the tool and in [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion|Preferences]]. [https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Talk_pages_project/New_discussion][https://phabricator.wikimedia.org/T287804]

'''Future meetings'''
* The next [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web|open meeting with the Web team]] about Vector (2022) will take place today (13 June). The following meetings will take place on: 28 June, 12 July, 26 July.

'''Future changes'''
* By the end of July, the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|Vector 2022]] skin should be ready to become the default across all wikis. Discussions on how to adjust it to the communities' needs will begin in the next weeks. It will always be possible to revert to the previous version on an individual basis. [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/2022-04 for the largest wikis|Learn more]].

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/24|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W24&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

22:58, 2022 ж. маусымның 13 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23389956 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-25&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W25&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/25|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* The [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Apps/Team/Android|Wikipedia App for Android]] now has an option for editing the whole page at once, located in the overflow menu (three-dots menu [[File:Ic more vert 36px.svg|15px|link=|alt=]]). [https://phabricator.wikimedia.org/T103622]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] Some recent database changes may affect queries using the [[m:Research:Quarry|Quarry tool]]. Queries for &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;site_stats&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; at English Wikipedia, Commons, and Wikidata will need to be updated. [[phab:T306589|Read more]].
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] A new &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;user_global_editcount&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; variable can be used in [[Special:AbuseFilter|abuse filters]] to avoid affecting globally active users. [https://phabricator.wikimedia.org/T130439]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.17|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-06-21|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-06-22|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-06-23|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* Users of non-responsive skins (e.g. MonoBook or Vector) on mobile devices may notice a slight change in the default zoom level. This is intended to optimize zooming and ensure all interface elements are present on the page (for example the table of contents on Vector 2022). In the unlikely event this causes any problems with how you use the site, we'd love to understand better, please ping &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[m:User:Jon (WMF)|Jon (WMF)]]&lt;/span&gt; to any on-wiki conversations. [https://phabricator.wikimedia.org/T306910]

'''Future changes'''
* The Beta Feature for [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools|DiscussionTools]] will be updated throughout July.  Discussions will look different.  You can see [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/Usability/Prototype|some of the proposed changes]].
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] Parsoid's HTML output will soon stop annotating file links with different &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;typeof&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; attribute values, and instead use &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;mw:File&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; for all types. Tool authors should adjust any code that expects: &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;mw:Image&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;, &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;mw:Audio&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;, or &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;mw:Video&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;. [https://phabricator.wikimedia.org/T273505]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/25|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W25&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

02:17, 2022 ж. маусымның 21 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23425855 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-26&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W26&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/26|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Enterprise|Wikimedia Enterprise]] API service now has self-service accounts with free on-demand requests and monthly snapshots ([https://enterprise.wikimedia.com/docs/ API documentation]). Community access [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Enterprise/FAQ#community-access|via database dumps &amp; Wikimedia Cloud Services]] continues.
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] [[d:Special:MyLanguage/Wikidata:Wiktionary#lua|All Wikimedia wikis can now use Wikidata Lexemes in Lua]] after creating local modules and templates. Discussions are welcome [[d:Wikidata_talk:Lexicographical_data#You_can_now_reuse_Wikidata_Lexemes_on_all_wikis|on the project talk page]].

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.18|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-06-28|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-06-29|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-06-30|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-06-28|en}} at 06:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s7.dblist targeted wikis]). [https://phabricator.wikimedia.org/T311033]
*  Some global and cross-wiki services will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-06-30|en}} at 06:00 UTC. This will impact ContentTranslation, Echo, StructuredDiscussions, Growth experiments and a few more services. [https://phabricator.wikimedia.org/T300472]
* Users will be able to sort columns within sortable tables in the mobile skin. [https://phabricator.wikimedia.org/T233340]

'''Future meetings'''
* The next [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web|open meeting with the Web team]] about Vector (2022) will take place tomorrow (28 June). The following meetings will take place on 12 July and 26 July.

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/26|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W26&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

02:02, 2022 ж. маусымның 28 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23453785 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-27&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W27&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/27|Translations]] are available.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.19|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-07-05|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-07-06|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-07-07|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-07-05|en}} at 07:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s6.dblist targeted wikis]) and on {{#time:j xg|2022-07-07|en}} at 7:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s4.dblist targeted wikis]).
* The Beta Feature for [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools|DiscussionTools]] will be updated throughout July.  Discussions will look different.  You can see [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/Usability/Prototype|some of the proposed changes]].
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=| Advanced item]] This change only affects pages in the main namespace in Wikisource. The Javascript config variable &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;proofreadpage_source_href&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; will be removed from &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;[[mw:Special:MyLanguage/Manual:Interface/JavaScript#mw.config|mw.config]]&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; and be replaced with the variable &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;prpSourceIndexPage&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;.  [https://phabricator.wikimedia.org/T309490]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/27|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W27&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

01:31, 2022 ж. шілденің 5 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23466250 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-28&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W28&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/28|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* In the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|Vector 2022 skin]], the page title is now displayed above the tabs such as Discussion, Read, Edit, View history, or More. [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates#Page title/tabs switch|Learn more]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T303549]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] It is now possible to easily view most of the configuration settings that apply to just one wiki, and to compare settings between two wikis if those settings are different. For example: [https://noc.wikimedia.org/wiki.php?wiki=jawiktionary Japanese Wiktionary settings], or [https://noc.wikimedia.org/wiki.php?wiki=eswiki&amp;compare=eowiki settings that are different between the Spanish and Esperanto Wikipedias]. Local communities may want to [[m:Special:MyLanguage/Requesting_wiki_configuration_changes|discuss and propose changes]] to their local settings. Details about each of the named settings can be found by [[mw:Special:Search|searching MediaWiki.org]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T308932]
*The Anti-Harassment Tools team [[m:Special:MyLanguage/IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/IP Info feature#May|recently deployed]] the IP Info Feature as a [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|Beta Feature at all wikis]]. This feature allows abuse fighters to access information about IP addresses. Please check our update on [[m:Special:MyLanguage/IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/IP Info feature#April|how to find and use the tool]]. Please share your feedback using a link you will be given within the tool itself.

'''Changes later this week'''
* There is no new MediaWiki version this week.
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-07-12|en}} at 07:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s3.dblist targeted wikis]).

'''Future changes'''
* The Beta Feature for [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools|DiscussionTools]] will be updated throughout July.  Discussions will look different.  You can see [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/Usability/Prototype|some of the proposed changes]].

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/28|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W28&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

01:24, 2022 ж. шілденің 12 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23502519 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-29&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W29&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/29|Translations]] are available.

'''Problems'''
* The feature on mobile web for [[mw:Special:MyLanguage/Extension:NearbyPages|Nearby Pages]] was missing last week. It will be fixed this week. [https://phabricator.wikimedia.org/T312864]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.21|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-07-19|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-07-20|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-07-21|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).

'''Future changes'''
* The [[mw:Technical_decision_making/Forum|Technical Decision Forum]] is seeking [[mw:Technical_decision_making/Community_representation|community representatives]]. You can apply on wiki or by emailing &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;TDFSupport@wikimedia.org&lt;/span&gt; before 12 August.

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/29|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W29&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

04:59, 2022 ж. шілденің 19 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23517957 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-30&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W30&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/30|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* The &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[https://www.wikibooks.org/ www.wikibooks.org]&lt;/span&gt; and &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[https://www.wikiquote.org/ www.wikiquote.org]&lt;/span&gt; portal pages now use an automated update system. Other [[m:Project_portals|project portals]] will be updated over the next few months. [https://phabricator.wikimedia.org/T273179]

'''Problems'''
*  Last week, some wikis were in read-only mode for a few minutes because of an emergency switch of their main database ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s7.dblist targeted wikis]). [https://phabricator.wikimedia.org/T313383]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.22|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-07-26|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-07-27|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-07-28|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* The external link icon will change slightly in the skins Vector legacy and Vector 2022. The new icon uses simpler shapes to be more recognizable on low-fidelity screens. [https://phabricator.wikimedia.org/T261391]
* Administrators will now see buttons on user pages for &quot;{{int:changeblockip}}&quot; and &quot;{{int:unblockip}}&quot; instead of just &quot;{{int:blockip}}&quot; if the user is already blocked. [https://phabricator.wikimedia.org/T308570]

'''Future meetings'''
* The next [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web|open meeting with the Web team]] about Vector (2022) will take place tomorrow (26 July).

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/30|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W30&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

01:26, 2022 ж. шілденің 26 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23545370 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-31&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W31&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/31|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* Improved [[m:Special:MyLanguage/Help:Displaying_a_formula#Phantom|LaTeX capabilities for math rendering]] are now available in the wikis thanks to supporting &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;Phantom&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; tags. This completes part of [[m:Community_Wishlist_Survey_2022/Editing/Missing_LaTeX_capabilities_for_math_rendering|the #59 wish]] of the 2022 Community Wishlist Survey.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.23|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-08-02|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-08-03|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-08-04|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* The [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:WikiEditor/Realtime_Preview|Realtime Preview]] will be available as a Beta Feature on wikis in [https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists%2Fgroup0.dblist Group 0]. This feature was built in order to fulfill [[m:Special:MyLanguage/Community_Wishlist_Survey_2021/Real_Time_Preview_for_Wikitext|one of the Community Wishlist Survey proposals]].

'''Future changes'''
* The Beta Feature for [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools|DiscussionTools]] will be updated throughout August.  Discussions will look different.  You can see [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/Usability/Prototype|some of the proposed changes]].

'''Future meetings'''
* This week, three meetings about [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|Vector (2022)]] with live interpretation will take place. On Tuesday, interpretation in Russian will be provided. On Thursday, meetings for Arabic and Spanish speakers will take place. [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web|See how to join]].

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/31|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W31&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

03:21, 2022 ж. тамыздың 2 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23615613 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-32&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W32&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/32|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* [[:m:Special:MyLanguage/Meta:GUS2Wiki/Script|GUS2Wiki]] copies the information from [[{{#special:GadgetUsage}}]] to an on-wiki page so you can review its history. If your project isn't already listed on the [[d:Q113143828|Wikidata entry for Project:GUS2Wiki]] you can either run GUS2Wiki yourself or [[:m:Special:MyLanguage/Meta:GUS2Wiki/Script#Opting|make a request to receive updates]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T121049]

'''Changes later this week'''
* There is no new MediaWiki version this week.
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-08-09|en}} at 07:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s5.dblist targeted wikis]) and on {{#time:j xg|2022-08-11|en}} at 7:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s2.dblist targeted wikis]).

'''Future meetings'''
* The [[wmania:Special:MyLanguage/Hackathon|Wikimania Hackathon]] will take place online from August 12–14. Don't miss [[wmania:Special:MyLanguage/Hackathon/Schedule|the pre-hacking showcase]] to learn about projects and find collaborators. Anyone can [[phab:/project/board/6030/|propose a project]] or [[wmania:Special:MyLanguage/Hackathon/Schedule|host a session]]. [[wmania:Special:MyLanguage/Hackathon/Newcomers|Newcomers are welcome]]!

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/32|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W32&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

01:49, 2022 ж. тамыздың 9 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23627807 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-33&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W33&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/33|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* The Persian (Farsi) Wikipedia community decided to block IP editing from October 2021 to April 2022. The Wikimedia Foundation's Product Analytics team tracked the impact of this change. [[m:Special:MyLanguage/IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/IP Editing Restriction Study/Farsi Wikipedia|An impact report]] is now available.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.25|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-08-16|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-08-17|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-08-18|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-08-16|en}} at 07:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s1.dblist targeted wikis]) and on {{#time:j xg|2022-08-18|en}} at 7:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s8.dblist targeted wikis]).
* The [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:WikiEditor/Realtime_Preview|Realtime Preview]] will be available as a Beta Feature on wikis in [https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists%2Fgroup1.dblist Group 1]. This feature was built in order to fulfill [[m:Special:MyLanguage/Community_Wishlist_Survey_2021/Real_Time_Preview_for_Wikitext|one of the Community Wishlist Survey proposals]].

'''Future changes'''
* The Beta Feature for [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools|DiscussionTools]] will be updated throughout August.  Discussions will look different.  You can see [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/Usability/Prototype|some of the proposed changes]]. [https://www.mediawiki.org/wiki/Talk_pages_project/Usability#4_August_2022][https://www.mediawiki.org/wiki/Talk_pages_project/Usability#Phase_1:_Topic_containers][https://phabricator.wikimedia.org/T312672]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/33|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W33&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

03:07, 2022 ж. тамыздың 16 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23658001 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;</text>
      <sha1>ih9c75fimus81ovjj8ai8241pzfzmg6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Есет (ауыл)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>563356</id>
    <revision>
      <id>3061170</id>
      <parentid>3059570</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:20:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6060" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Есет  
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
    |lat_dir =N |lat_deg =45 |lat_min =45 |lat_sec =01
  |lon_dir =E |lon_deg =54 |lon_min =49 |lon_sec =48
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi =
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Бейнеу ауданы
 |кестедегі аудан         = Бейнеу ауданы{{!}}Бейнеу 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Есет ауылдық округі{{!}}Есет 
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = Анесов Ескендір Бердібекұлы
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Қаракөл''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = 897  
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 

{{мағына|Есет}}
'''Есет''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Бейнеу ауданы]]ндағы ауыл, [[Есет ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орналасуы ==
Аудан орталығы [[Бейнеу]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 60 км жерде, [[Бағытай-беніке]] ойысы мен [[Қарақұм]] құмды алқабы аралығында, темір жол бойында орналасқан. 

== Тарихы ==
Ауыл [[1973 жыл|1973]] жылға дейін [[Атырау облысы]], [[Жылыой ауданы|Ембі ауданының]] құрамында болған. Есет ауылы [[1998 жыл|1998]] жылға дейін ''Қаракөл'' деп аталып келген.  

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 797 адам (408 ер адам және 389 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 897 адамды (461 ер адам және 436 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

[[2016 жыл|2016]] жылғы есеп бойынша Есет ауылында 157 үй, (223 жанұя) 868 адам тұрады. Олардың 430-әйел, 438-ер адам. Мектеп оқушыларының саны 158, мектепалды дайындық сыныбында 12 бала тәрбиеленіп жатыр. Мектеп жасына дейінгі балалар - 95. зейнеткерлер - 71, мүгедектер -26, студенттер - 82, тұрақты жұмыс жасайтындар - 361, жеке кәсіпкерлікпен айналысатындар саны - 10, өзін – өзі жұмыспен қамтып отырғандар саны -9, Денсаулығына байланысты жұмысқа жарамсызы – 3. 2-отбасы жаңадан үй салып қоныстанды, 1 отбасы жанұя құрамы 5 адам ауылға көшіп келді. 13 сәби дүниеге келіп, 9 жас отбасын құрды&lt;ref&gt;[http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3673 Есет селолық округі əкімінің есебі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170313134434/http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3673 |date=2017-03-13 }}&lt;/ref&gt;.

== Инфраструктурасы ==
Есетте шаруа қожалықтары, кәсіпкерлік нысандар, темір жол саласының бөлімшелері, орта мектеп, клуб, кітапхана, фельдшерлік-акушерлік пункт, т.б. жұмыс істейді. Ауыл арқылы [[Ақтау]] – [[Атырау]], Атырау – Қоңырат ([[Өзбекстан]]) автомобиль жолдары өтеді.&lt;ref&gt;«Маңғыстау» энциклопедиясына, Компьютерлік-баспа орталығы, 2007
&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;«Қазақ Совет энциклопедиясы» (12 томдық), Алматы, 1972 – 1978;
&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;[[Маңғыстау энциклопедиясы]], Алматы, 1997;
&lt;/ref&gt;

== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
Есет ауылы. Стелла 20210408.jpg|Стелла

&lt;/gallery&gt;

==Дереккөздер== 
{{дереккөздер}}

{{Бейнеу ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Бейнеу ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>jyxaips6hhtivlbnxntzbb0vk2i6y71</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061171</id>
      <parentid>3061170</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:20:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ауыл суреттері */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6114" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Есет  
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
    |lat_dir =N |lat_deg =45 |lat_min =45 |lat_sec =01
  |lon_dir =E |lon_deg =54 |lon_min =49 |lon_sec =48
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi =
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Бейнеу ауданы
 |кестедегі аудан         = Бейнеу ауданы{{!}}Бейнеу 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Есет ауылдық округі{{!}}Есет 
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = Анесов Ескендір Бердібекұлы
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Қаракөл''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = 897  
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 

{{мағына|Есет}}
'''Есет''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Бейнеу ауданы]]ндағы ауыл, [[Есет ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орналасуы ==
Аудан орталығы [[Бейнеу]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 60 км жерде, [[Бағытай-беніке]] ойысы мен [[Қарақұм]] құмды алқабы аралығында, темір жол бойында орналасқан. 

== Тарихы ==
Ауыл [[1973 жыл|1973]] жылға дейін [[Атырау облысы]], [[Жылыой ауданы|Ембі ауданының]] құрамында болған. Есет ауылы [[1998 жыл|1998]] жылға дейін ''Қаракөл'' деп аталып келген.  

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 797 адам (408 ер адам және 389 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 897 адамды (461 ер адам және 436 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

[[2016 жыл|2016]] жылғы есеп бойынша Есет ауылында 157 үй, (223 жанұя) 868 адам тұрады. Олардың 430-әйел, 438-ер адам. Мектеп оқушыларының саны 158, мектепалды дайындық сыныбында 12 бала тәрбиеленіп жатыр. Мектеп жасына дейінгі балалар - 95. зейнеткерлер - 71, мүгедектер -26, студенттер - 82, тұрақты жұмыс жасайтындар - 361, жеке кәсіпкерлікпен айналысатындар саны - 10, өзін – өзі жұмыспен қамтып отырғандар саны -9, Денсаулығына байланысты жұмысқа жарамсызы – 3. 2-отбасы жаңадан үй салып қоныстанды, 1 отбасы жанұя құрамы 5 адам ауылға көшіп келді. 13 сәби дүниеге келіп, 9 жас отбасын құрды&lt;ref&gt;[http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3673 Есет селолық округі əкімінің есебі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170313134434/http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3673 |date=2017-03-13 }}&lt;/ref&gt;.

== Инфраструктурасы ==
Есетте шаруа қожалықтары, кәсіпкерлік нысандар, темір жол саласының бөлімшелері, орта мектеп, клуб, кітапхана, фельдшерлік-акушерлік пункт, т.б. жұмыс істейді. Ауыл арқылы [[Ақтау]] – [[Атырау]], Атырау – Қоңырат ([[Өзбекстан]]) автомобиль жолдары өтеді.&lt;ref&gt;«Маңғыстау» энциклопедиясына, Компьютерлік-баспа орталығы, 2007
&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;«Қазақ Совет энциклопедиясы» (12 томдық), Алматы, 1972 – 1978;
&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;[[Маңғыстау энциклопедиясы]], Алматы, 1997;
&lt;/ref&gt;

== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
Есет ауылы. Стелла 20210408.jpg|Стелла
Есет ауылы. 20210408.jpg |Есет ауылы
&lt;/gallery&gt;

==Дереккөздер== 
{{дереккөздер}}

{{Бейнеу ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Бейнеу ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>d3bkkdmon4u1y7bfaasd6u7aal4bpf7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061172</id>
      <parentid>3061171</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:21:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ауыл суреттері */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6197" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Есет  
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
    |lat_dir =N |lat_deg =45 |lat_min =45 |lat_sec =01
  |lon_dir =E |lon_deg =54 |lon_min =49 |lon_sec =48
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi =
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Бейнеу ауданы
 |кестедегі аудан         = Бейнеу ауданы{{!}}Бейнеу 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Есет ауылдық округі{{!}}Есет 
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = Анесов Ескендір Бердібекұлы
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Қаракөл''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = 897  
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 

{{мағына|Есет}}
'''Есет''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Бейнеу ауданы]]ндағы ауыл, [[Есет ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орналасуы ==
Аудан орталығы [[Бейнеу]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 60 км жерде, [[Бағытай-беніке]] ойысы мен [[Қарақұм]] құмды алқабы аралығында, темір жол бойында орналасқан. 

== Тарихы ==
Ауыл [[1973 жыл|1973]] жылға дейін [[Атырау облысы]], [[Жылыой ауданы|Ембі ауданының]] құрамында болған. Есет ауылы [[1998 жыл|1998]] жылға дейін ''Қаракөл'' деп аталып келген.  

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 797 адам (408 ер адам және 389 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 897 адамды (461 ер адам және 436 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

[[2016 жыл|2016]] жылғы есеп бойынша Есет ауылында 157 үй, (223 жанұя) 868 адам тұрады. Олардың 430-әйел, 438-ер адам. Мектеп оқушыларының саны 158, мектепалды дайындық сыныбында 12 бала тәрбиеленіп жатыр. Мектеп жасына дейінгі балалар - 95. зейнеткерлер - 71, мүгедектер -26, студенттер - 82, тұрақты жұмыс жасайтындар - 361, жеке кәсіпкерлікпен айналысатындар саны - 10, өзін – өзі жұмыспен қамтып отырғандар саны -9, Денсаулығына байланысты жұмысқа жарамсызы – 3. 2-отбасы жаңадан үй салып қоныстанды, 1 отбасы жанұя құрамы 5 адам ауылға көшіп келді. 13 сәби дүниеге келіп, 9 жас отбасын құрды&lt;ref&gt;[http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3673 Есет селолық округі əкімінің есебі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170313134434/http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3673 |date=2017-03-13 }}&lt;/ref&gt;.

== Инфраструктурасы ==
Есетте шаруа қожалықтары, кәсіпкерлік нысандар, темір жол саласының бөлімшелері, орта мектеп, клуб, кітапхана, фельдшерлік-акушерлік пункт, т.б. жұмыс істейді. Ауыл арқылы [[Ақтау]] – [[Атырау]], Атырау – Қоңырат ([[Өзбекстан]]) автомобиль жолдары өтеді.&lt;ref&gt;«Маңғыстау» энциклопедиясына, Компьютерлік-баспа орталығы, 2007
&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;«Қазақ Совет энциклопедиясы» (12 томдық), Алматы, 1972 – 1978;
&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;[[Маңғыстау энциклопедиясы]], Алматы, 1997;
&lt;/ref&gt;

== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
Есет ауылы. Стелла 20210408.jpg|Стелла
Есет ауылы. 20210408.jpg |Есет ауылы
Есет ауылы. Жалпы көрінісі 20210408.jpg|Есет ауылы.
&lt;/gallery&gt;

==Дереккөздер== 
{{дереккөздер}}

{{Бейнеу ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Бейнеу ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>ifw36k77w1lmicbuzugimnlkw2po2jn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061173</id>
      <parentid>3061172</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:22:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6239" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = ауыл
 |атауы                   = Есет  
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
   |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
    |lat_dir =N |lat_deg =45 |lat_min =45 |lat_sec =01
  |lon_dir =E |lon_deg =54 |lon_min =49 |lon_sec =48
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 300
 |ел картасы              = 
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi =
 |облысы                  = Маңғыстау облысы
 |кестедегі облыс         = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау
 |ауданы                  = Бейнеу ауданы
 |кестедегі аудан         = Бейнеу ауданы{{!}}Бейнеу 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Есет ауылдық округі{{!}}Есет 
 |ішкі бөлінісі            = 
 |әкімі                   = Анесов Ескендір Бердібекұлы
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Қаракөл''
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = Континентті
  |тұрғыны                = 897  
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
|конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = Мангистауская область 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               =
}} 

{{мағына|Есет}}
'''Есет''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Бейнеу ауданы]]ндағы ауыл, [[Есет ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орналасуы ==
Аудан орталығы [[Бейнеу]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 60 км жерде, [[Бағытай-беніке]] ойысы мен [[Қарақұм]] құмды алқабы аралығында, темір жол бойында орналасқан. 

== Тарихы ==
Ауыл [[1973 жыл|1973]] жылға дейін [[Атырау облысы]], [[Жылыой ауданы|Ембі ауданының]] құрамында болған. Есет ауылы [[1998 жыл|1998]] жылға дейін ''Қаракөл'' деп аталып келген.  

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 797 адам (408 ер адам және 389 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 897 адамды (461 ер адам және 436 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

[[2016 жыл|2016]] жылғы есеп бойынша Есет ауылында 157 үй, (223 жанұя) 868 адам тұрады. Олардың 430-әйел, 438-ер адам. Мектеп оқушыларының саны 158, мектепалды дайындық сыныбында 12 бала тәрбиеленіп жатыр. Мектеп жасына дейінгі балалар - 95. зейнеткерлер - 71, мүгедектер -26, студенттер - 82, тұрақты жұмыс жасайтындар - 361, жеке кәсіпкерлікпен айналысатындар саны - 10, өзін – өзі жұмыспен қамтып отырғандар саны -9, Денсаулығына байланысты жұмысқа жарамсызы – 3. 2-отбасы жаңадан үй салып қоныстанды, 1 отбасы жанұя құрамы 5 адам ауылға көшіп келді. 13 сәби дүниеге келіп, 9 жас отбасын құрды&lt;ref&gt;[http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3673 Есет селолық округі əкімінің есебі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170313134434/http://beineu.mangystau.gov.kz/page/view/3673 |date=2017-03-13 }}&lt;/ref&gt;.

== Инфраструктурасы ==
Есетте шаруа қожалықтары, кәсіпкерлік нысандар, темір жол саласының бөлімшелері, орта мектеп, клуб, кітапхана, фельдшерлік-акушерлік пункт, т.б. жұмыс істейді. Ауыл арқылы [[Ақтау]] – [[Атырау]], Атырау – Қоңырат ([[Өзбекстан]]) автомобиль жолдары өтеді.&lt;ref&gt;«Маңғыстау» энциклопедиясына, Компьютерлік-баспа орталығы, 2007
&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;«Қазақ Совет энциклопедиясы» (12 томдық), Алматы, 1972 – 1978;
&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;[[Маңғыстау энциклопедиясы]], Алматы, 1997;
&lt;/ref&gt;

== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
Есет ауылы. Стелла 20210408.jpg|Стелла
Есет ауылы. 20210408.jpg |Есет ауылы
Есет ауылы. Жалпы көрінісі 20210408.jpg|Есет ауылы.
&lt;/gallery&gt;

==Дереккөздер== 
{{дереккөздер}}

{{Бейнеу ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Бейнеу ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>0sx6apxxgspquw1m354pfmgw6pd0zzo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Үлгі:Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі</title>
    <ns>10</ns>
    <id>564577</id>
    <revision>
      <id>3061192</id>
      <parentid>2954753</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:57:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5364" xml:space="preserve">{{Навигациялық кесте
|түс             = {{түс|Қырғызстан}}
|аты             = Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі
|state            = &lt;includeonly&gt;{{{state|collapsed}}}&lt;/includeonly&gt;
|тақырып        = [[Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі|&lt;font color=white&gt;Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі&lt;/font&gt;]] {{Ту|Қырғызстан}} 
|сурет      = [[Сурет:National emblem of Kyrgyzstan.svg|60px]]
|тақырып_стиль = background:{{түс|Қырғызстан}};
|бөлім_стиль = background:{{түс|Қырғызстан}};

|бөлім1 = [[Бішкек|&lt;font color=white&gt;Бішкек&lt;/font&gt;]]  [[Республикалық маңызы бар қала|&lt;font color=white&gt;қаласы&lt;/font&gt;]] 
|тізім1 = ''аудандары:'' [[Ленин ауданы (Бішкек)|Ленин ауданы]], [[Октябрь ауданы (Бішкек)|Октябрь ауданы]], [[Первомай ауданы (Бішкек)|Первомай ауданы]], [[Свердловск ауданы (Бішкек)|Свердловск ауданы]]

|бөлім2 = [[Ош|&lt;font color=white&gt;Ош&lt;/font&gt;]]  [[Республикалық маңызы бар қала|&lt;font color=white&gt;қаласы&lt;/font&gt;]] 
|тізім2 = [[Ош]]
 
|бөлім3 = [[Баткен облысы|&lt;font color=white&gt;Баткен облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім3 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Баткен ауданы]]{{·w}} [[Қадамжай ауданы]]{{·w}} [[Лейлек ауданы]] • ''облыстық бағыныстағы қалалар:'' [[Баткен]]{{·w}} [[Қызыл-Қия]]{{·w}} [[Сүлікті]] {{nowrap end}}
 
|бөлім4 = [[Жалалабат облысы|&lt;font color=white&gt;Жалалабат облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім4 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Ақсы ауданы]]{{·w}} [[Алабұқа ауданы]]{{·w}} [[Базарқорған ауданы]] {{·w}} [[Наукен ауданы]] {{·w}} [[Созақ ауданы (Қырғызстан)|Созақ ауданы]] {{·w}} [[Тоғызтарау ауданы]]{{·w}} [[Тоқтағұл ауданы]] {{·w}} [[Шатқал ауданы]] • ''облыстық бағыныстағы қалалар:'' [[Жалалабат]]{{·w}} [[Қаракөл (қала, Қырғызстан)|Қаракөл]]{{·w}} [[Көкжаңғақ]]{{·w}} [[Майлысу]]{{·w}} [[Таскөмір]] {{nowrap end}}

|бөлім5 = [[Нарын облысы|&lt;font color=white&gt;Нарын облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім5 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Ақ-Тала ауданы]]{{·w}} [[Ат-Башы ауданы]]{{·w}} [[Жұмғал ауданы]]{{·w}} [[Қошқар ауданы]]{{·w}} [[Нарын ауданы (Қырғызстан)|Нарын ауданы]] •'' облыстық бағыныстағы қала:'' [[Нарын (қала)|Нарын]] {{nowrap end}}
 
|бөлім6 = [[Ош облысы|&lt;font color=white&gt;Ош облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім6 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Алай ауданы]]{{·w}} [[Араван ауданы]]{{·w}} [[Қара-Құлжа ауданы]]{{·w}} [[Қарасу ауданы (Қырғызстан)|Қарасу ауданы]]{{·w}} [[Науқат ауданы]]{{·w}} [[Өзген ауданы]]{{·w}} [[Чоң Алай ауданы]]{{·w}} {{nowrap end}}
 
|бөлім7 = [[Талас облысы|&lt;font color=white&gt;Талас облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім7 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Бақай-Ата ауданы]]{{·w}} [[Қара-Бура ауданы]]{{·w}} [[Манас ауданы]]{{·w}} [[Талас ауданы (Қырғызстан)|Талас ауданы]] • ''облыстық бағыныстағы қала:'' [[Талас (қала)|Талас]] {{nowrap end}}

|бөлім8 = [[Шу облысы|&lt;font color=white&gt;Шу облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім8 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Аламүдүн ауданы]]{{·w}} [[Жайыл ауданы]] {{·w}} [[Кемин ауданы]]{{·w}} [[Москва ауданы (Қырғызстан)|Москва ауданы]]{{·w}} [[Панфилов ауданы (Қырғызстан)|Панфилов ауданы]]{{·w}} [[Соқұлық ауданы]] {{·w}}[[Шу ауданы (Қырғызстан)|Шу ауданы]]{{·w}} [[Ыстық-Ата ауданы]]  • ''облыстық бағыныстағы қала:'' [[Тоқмақ]] {{nowrap end}}

|бөлім9 = [[Ыстықкөл облысы|&lt;font color=white&gt;Ыстықкөл облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім9 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Ақ-Су ауданы]]{{·w}} [[Жеті-Өгіз ауданы]] {{·w}} [[Тоң ауданы]]{{·w}} [[Түп ауданы]]{{·w}} [[Ыстықкөл ауданы]] • ''облыстық бағыныстағы қала:'' [[Қарақол]]{{·w}} [[Балықшы (қала)|Балықшы]] {{nowrap end}}
}}
&lt;noinclude&gt;
[[Санат:Навигациялық үлгілер:Қырғызстан географиясы|{{PAGENAME}}]]
[[Санат:Үлгілер:Елдер бойынша әкімшілік бөлініс|Қырғызстан]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>iydo1e4zwjyjrkuowyg4osh5w1rjx1l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061193</id>
      <parentid>3061192</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:58:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5421" xml:space="preserve">{{Навигациялық кесте
|түс             = {{түс|Қырғызстан}}
|аты             = Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі
|state            = &lt;includeonly&gt;{{{state|collapsed}}}&lt;/includeonly&gt;
|тақырып        = [[Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі|&lt;font color=white&gt;Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі&lt;/font&gt;]] {{Ту|Қырғызстан}} 
|сурет      = [[Сурет:National emblem of Kyrgyzstan.svg|60px]]
|тақырып_стиль = background:{{түс|Қырғызстан}};
|бөлім_стиль = background:{{түс|Қырғызстан}};

|бөлім1 = [[Бішкек|&lt;font color=white&gt;Бішкек&lt;/font&gt;]]  [[Республикалық маңызы бар қала|&lt;font color=white&gt;қаласы&lt;/font&gt;]] 
|тізім1 = ''аудандары:'' [[Ленин ауданы (Бішкек)|Ленин ауданы]], [[Октябрь ауданы (Бішкек)|Октябрь ауданы]], [[Первомай ауданы (Бішкек)|Первомай ауданы]], [[Свердловск ауданы (Бішкек)|Свердловск ауданы]]

|бөлім2 = [[Ош|&lt;font color=white&gt;Ош&lt;/font&gt;]]  [[Республикалық маңызы бар қала|&lt;font color=white&gt;қаласы&lt;/font&gt;]] 
|тізім2 = [[Ош]]
 
|бөлім3 = [[Баткен облысы|&lt;font color=white&gt;Баткен облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім3 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Баткен ауданы]]{{·w}} [[Қадамжай ауданы]]{{·w}} [[Лейлек ауданы]] • ''облыстық бағыныстағы қалалар:'' [[Баткен]]{{·w}} [[Қызыл-Қия]]{{·w}} [[Сүлікті]] {{nowrap end}}
 
|бөлім4 = [[Жалалабат облысы|&lt;font color=white&gt;Жалалабат облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім4 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Ақсы ауданы]]{{·w}} [[Алабұқа ауданы]]{{·w}} [[Базарқорған ауданы]] {{·w}} [[Наукен ауданы]] {{·w}} [[Созақ ауданы (Қырғызстан)|Созақ ауданы]] {{·w}} [[Тоғызтарау ауданы (Қырғызстан)|Тоғызтарау ауданы]]{{·w}} [[Тоқтағұл ауданы]] {{·w}} [[Шатқал ауданы]] • ''облыстық бағыныстағы қалалар:'' [[Жалалабат]]{{·w}} [[Қаракөл (қала, Қырғызстан)|Қаракөл]]{{·w}} [[Көкжаңғақ]]{{·w}} [[Майлысу]]{{·w}} [[Таскөмір]] {{nowrap end}}

|бөлім5 = [[Нарын облысы|&lt;font color=white&gt;Нарын облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім5 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Ақ-Тала ауданы]]{{·w}} [[Ат-Башы ауданы]]{{·w}} [[Жұмғал ауданы]]{{·w}} [[Қошқар ауданы]]{{·w}} [[Нарын ауданы (Қырғызстан)|Нарын ауданы]] •'' облыстық бағыныстағы қала:'' [[Нарын (қала)|Нарын]] {{nowrap end}}
 
|бөлім6 = [[Ош облысы|&lt;font color=white&gt;Ош облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім6 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Алай ауданы]]{{·w}} [[Араван ауданы]]{{·w}} [[Қара-Құлжа ауданы]]{{·w}} [[Қарасу ауданы (Қырғызстан)|Қарасу ауданы]]{{·w}} [[Науқат ауданы]]{{·w}} [[Өзген ауданы]]{{·w}} [[Чоң Алай ауданы]]{{·w}} {{nowrap end}}
 
|бөлім7 = [[Талас облысы|&lt;font color=white&gt;Талас облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім7 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Бақай-Ата ауданы]]{{·w}} [[Қара-Бура ауданы]]{{·w}} [[Манас ауданы]]{{·w}} [[Талас ауданы (Қырғызстан)|Талас ауданы]] • ''облыстық бағыныстағы қала:'' [[Талас (қала)|Талас]] {{nowrap end}}

|бөлім8 = [[Шу облысы|&lt;font color=white&gt;Шу облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім8 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Аламүдүн ауданы]]{{·w}} [[Жайыл ауданы]] {{·w}} [[Кемин ауданы]]{{·w}} [[Москва ауданы (Қырғызстан)|Москва ауданы]]{{·w}} [[Панфилов ауданы (Қырғызстан)|Панфилов ауданы]]{{·w}} [[Соқұлық ауданы]] {{·w}}[[Шу ауданы (Қырғызстан)|Шу ауданы]]{{·w}} [[Ыстық-Ата ауданы]]  • ''облыстық бағыныстағы қала:'' [[Тоқмақ]] {{nowrap end}}

|бөлім9 = [[Ыстықкөл облысы|&lt;font color=white&gt;Ыстықкөл облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім9 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Ақ-Су ауданы]]{{·w}} [[Жеті-Өгіз ауданы]] {{·w}} [[Тоң ауданы]]{{·w}} [[Түп ауданы]]{{·w}} [[Ыстықкөл ауданы]] • ''облыстық бағыныстағы қала:'' [[Қарақол]]{{·w}} [[Балықшы (қала)|Балықшы]] {{nowrap end}}
}}
&lt;noinclude&gt;
[[Санат:Навигациялық үлгілер:Қырғызстан географиясы|{{PAGENAME}}]]
[[Санат:Үлгілер:Елдер бойынша әкімшілік бөлініс|Қырғызстан]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>sj4rtugy8gyj2o212rtvbootfi79ina</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061206</id>
      <parentid>3061193</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T17:07:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5460" xml:space="preserve">{{Навигациялық кесте
|түс             = {{түс|Қырғызстан}}
|аты             = Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі
|state            = &lt;includeonly&gt;{{{state|collapsed}}}&lt;/includeonly&gt;
|тақырып        = [[Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі|&lt;font color=white&gt;Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі&lt;/font&gt;]] {{Ту|Қырғызстан}} 
|сурет      = [[Сурет:National emblem of Kyrgyzstan.svg|60px]]
|тақырып_стиль = background:{{түс|Қырғызстан}};
|бөлім_стиль = background:{{түс|Қырғызстан}};

|бөлім1 = [[Бішкек|&lt;font color=white&gt;Бішкек&lt;/font&gt;]]  [[Республикалық маңызы бар қала|&lt;font color=white&gt;қаласы&lt;/font&gt;]] 
|тізім1 = ''аудандары:'' [[Ленин ауданы (Бішкек)|Ленин ауданы]], [[Октябрь ауданы (Бішкек)|Октябрь ауданы]], [[Первомай ауданы (Бішкек)|Первомай ауданы]], [[Свердловск ауданы (Бішкек)|Свердловск ауданы]]

|бөлім2 = [[Ош|&lt;font color=white&gt;Ош&lt;/font&gt;]]  [[Республикалық маңызы бар қала|&lt;font color=white&gt;қаласы&lt;/font&gt;]] 
|тізім2 = [[Ош]]
 
|бөлім3 = [[Баткен облысы|&lt;font color=white&gt;Баткен облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім3 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Баткен ауданы]]{{·w}} [[Қадамжай ауданы]]{{·w}} [[Лейлек ауданы]] • ''облыстық бағыныстағы қалалар:'' [[Баткен]]{{·w}} [[Қызылқия (Қырғызстан)|Қызылқия]]{{·w}} [[Сүлікті]] {{nowrap end}}
 
|бөлім4 = [[Жалалабат облысы|&lt;font color=white&gt;Жалалабат облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім4 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Ақсы ауданы]]{{·w}} [[Алабұқа ауданы]]{{·w}} [[Базарқорған ауданы]] {{·w}} [[Наукен ауданы]] {{·w}} [[Созақ ауданы (Қырғызстан)|Созақ ауданы]] {{·w}} [[Тоғызтарау ауданы (Қырғызстан)|Тоғызтарау ауданы]]{{·w}} [[Тоқтағұл ауданы]] {{·w}} [[Шатқал ауданы]] • ''облыстық бағыныстағы қалалар:'' [[Жалалабат]]{{·w}} [[Қаракөл (қала, Қырғызстан)|Қаракөл]]{{·w}} [[Көкжаңғақ]]{{·w}} [[Майлысу]]{{·w}} [[Таскөмір]] {{nowrap end}}

|бөлім5 = [[Нарын облысы|&lt;font color=white&gt;Нарын облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім5 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Ақ-Тала ауданы]]{{·w}} [[Ат-Башы ауданы]]{{·w}} [[Жұмғал ауданы]]{{·w}} [[Қошқар ауданы]]{{·w}} [[Нарын ауданы (Қырғызстан)|Нарын ауданы]] •'' облыстық бағыныстағы қала:'' [[Нарын (қала)|Нарын]] {{nowrap end}}
 
|бөлім6 = [[Ош облысы|&lt;font color=white&gt;Ош облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім6 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Алай ауданы]]{{·w}} [[Араван ауданы]]{{·w}} [[Қара-Құлжа ауданы]]{{·w}} [[Қарасу ауданы (Қырғызстан)|Қарасу ауданы]]{{·w}} [[Науқат ауданы]]{{·w}} [[Өзген ауданы]]{{·w}} [[Чоң Алай ауданы]]{{·w}} {{nowrap end}}
 
|бөлім7 = [[Талас облысы|&lt;font color=white&gt;Талас облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім7 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Бақай-Ата ауданы]]{{·w}} [[Қара-Бура ауданы]]{{·w}} [[Манас ауданы]]{{·w}} [[Талас ауданы (Қырғызстан)|Талас ауданы]] • ''облыстық бағыныстағы қала:'' [[Талас (қала)|Талас]] {{nowrap end}}

|бөлім8 = [[Шу облысы|&lt;font color=white&gt;Шу облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім8 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Аламүдүн ауданы]]{{·w}} [[Жайыл ауданы]] {{·w}} [[Кемин ауданы]]{{·w}} [[Москва ауданы (Қырғызстан)|Москва ауданы]]{{·w}} [[Панфилов ауданы (Қырғызстан)|Панфилов ауданы]]{{·w}} [[Соқұлық ауданы]] {{·w}}[[Шу ауданы (Қырғызстан)|Шу ауданы]]{{·w}} [[Ыстық-Ата ауданы]]  • ''облыстық бағыныстағы қала:'' [[Тоқмақ]] {{nowrap end}}

|бөлім9 = [[Ыстықкөл облысы|&lt;font color=white&gt;Ыстықкөл облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім9 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Ақ-Су ауданы]]{{·w}} [[Жеті-Өгіз ауданы]] {{·w}} [[Тоң ауданы]]{{·w}} [[Түп ауданы]]{{·w}} [[Ыстықкөл ауданы]] • ''облыстық бағыныстағы қала:'' [[Қарақол]]{{·w}} [[Балықшы (қала)|Балықшы]] {{nowrap end}}
}}
&lt;noinclude&gt;
[[Санат:Навигациялық үлгілер:Қырғызстан географиясы|{{PAGENAME}}]]
[[Санат:Үлгілер:Елдер бойынша әкімшілік бөлініс|Қырғызстан]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rxjqom8yop687lfypy7uj5c5vd5v01j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061225</id>
      <parentid>3061206</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T17:57:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5504" xml:space="preserve">{{Навигациялық кесте
|түс             = {{түс|Қырғызстан}}
|аты             = Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі
|state            = &lt;includeonly&gt;{{{state|collapsed}}}&lt;/includeonly&gt;
|тақырып        = [[Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі|&lt;font color=white&gt;Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі&lt;/font&gt;]] {{Ту|Қырғызстан}} 
|сурет      = [[Сурет:National emblem of Kyrgyzstan.svg|60px]]
|тақырып_стиль = background:{{түс|Қырғызстан}};
|бөлім_стиль = background:{{түс|Қырғызстан}};

|бөлім1 = [[Бішкек|&lt;font color=white&gt;Бішкек&lt;/font&gt;]]  [[Республикалық маңызы бар қала|&lt;font color=white&gt;қаласы&lt;/font&gt;]] 
|тізім1 = ''аудандары:'' [[Ленин ауданы (Бішкек)|Ленин ауданы]], [[Октябрь ауданы (Бішкек)|Октябрь ауданы]], [[Первомай ауданы (Бішкек)|Первомай ауданы]], [[Свердловск ауданы (Бішкек)|Свердловск ауданы]]

|бөлім2 = [[Ош|&lt;font color=white&gt;Ош&lt;/font&gt;]]  [[Республикалық маңызы бар қала|&lt;font color=white&gt;қаласы&lt;/font&gt;]] 
|тізім2 = [[Ош]]
 
|бөлім3 = [[Баткен облысы|&lt;font color=white&gt;Баткен облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім3 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Баткен ауданы]]{{·w}} [[Қадамжай ауданы]]{{·w}} [[Лейлек ауданы]] • ''облыстық бағыныстағы қалалар:'' [[Баткен]]{{·w}} [[Қызылқия (Қырғызстан)|Қызылқия]]{{·w}} [[Сүлікті]] {{nowrap end}}
 
|бөлім4 = [[Жалалабат облысы|&lt;font color=white&gt;Жалалабат облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім4 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Ақсы ауданы]]{{·w}} [[Алабұқа ауданы]]{{·w}} [[Базарқорған ауданы]] {{·w}} [[Наукен ауданы]] {{·w}} [[Созақ ауданы (Қырғызстан)|Созақ ауданы]] {{·w}} [[Тоғызтарау ауданы (Қырғызстан)|Тоғызтарау ауданы]]{{·w}} [[Тоқтағұл ауданы]] {{·w}} [[Шатқал ауданы]] • ''облыстық бағыныстағы қалалар:'' [[Жалалабат]]{{·w}} [[Қаракөл (қала, Қырғызстан)|Қаракөл]]{{·w}} [[Көкжаңғақ]]{{·w}} [[Майлысу]]{{·w}} [[Таскөмір]] {{nowrap end}}

|бөлім5 = [[Нарын облысы|&lt;font color=white&gt;Нарын облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім5 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Ақ-Тала ауданы]]{{·w}} [[Ат-Башы ауданы]]{{·w}} [[Жұмғал ауданы]]{{·w}} [[Қошқар ауданы]]{{·w}} [[Нарын ауданы (Қырғызстан)|Нарын ауданы]] •'' облыстық бағыныстағы қала:'' [[Нарын (қала)|Нарын]] {{nowrap end}}
 
|бөлім6 = [[Ош облысы|&lt;font color=white&gt;Ош облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім6 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Алай ауданы]]{{·w}} [[Араван ауданы]]{{·w}} [[Қара-Құлжа ауданы]]{{·w}} [[Қарасу ауданы (Қырғызстан)|Қарасу ауданы]]{{·w}} [[Науқат ауданы]]{{·w}} [[Өзген ауданы]]{{·w}} [[Чоң Алай ауданы]]{{·w}} {{nowrap end}}
 
|бөлім7 = [[Талас облысы|&lt;font color=white&gt;Талас облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім7 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Бақай-Ата ауданы]]{{·w}} [[Қара-Бура ауданы]]{{·w}} [[Манас ауданы]]{{·w}} [[Талас ауданы (Қырғызстан)|Талас ауданы]] • ''облыстық бағыныстағы қала:'' [[Талас (қала)|Талас]] {{nowrap end}}

|бөлім8 = [[Шу облысы|&lt;font color=white&gt;Шу облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім8 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Аламүдүн ауданы]]{{·w}} [[Жайыл ауданы]] {{·w}} [[Кемин ауданы]]{{·w}} [[Москва ауданы (Қырғызстан)|Москва ауданы]]{{·w}} [[Панфилов ауданы (Қырғызстан)|Панфилов ауданы]]{{·w}} [[Соқұлық ауданы]] {{·w}}[[Шу ауданы (Қырғызстан)|Шу ауданы]]{{·w}} [[Ыстық-Ата ауданы]]  • ''облыстық бағыныстағы қала:'' [[Тоқмақ]] {{nowrap end}}

|бөлім9 = [[Ыстықкөл облысы|&lt;font color=white&gt;Ыстықкөл облысы&lt;/font&gt;]]
|тізім9 = {{nowrap begin}} ''аудандары:'' [[Ақсу ауданы (Қырғызстан)|Ақсу ауданы]]{{·w}} [[Жеті-Өгіз ауданы]] {{·w}} [[Тоң ауданы]]{{·w}} [[Түп ауданы]]{{·w}} [[Ыстықкөл ауданы]] • ''облыстық бағыныстағы қала:'' [[Қарақол]]{{·w}} [[Балықшы (қала)|Балықшы]] {{nowrap end}}
}}
&lt;noinclude&gt;
[[Санат:Навигациялық үлгілер:Қырғызстан географиясы|{{PAGENAME}}]]
[[Санат:Үлгілер:Елдер бойынша әкімшілік бөлініс|Қырғызстан]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>htlv503z41w2ndsi55q9l4m0rtwh8uo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Айдарлы ауылдық округі (Алматы облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>583591</id>
    <revision>
      <id>3061245</id>
      <parentid>2734342</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T19:01:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Білгіш Шежіреші [[Айдарлы ауылдық округі (Жамбыл ауданы)]] бетін [[Айдарлы ауылдық округі (Алматы облысы)]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1741" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауылдық округі
 |Атауы      = Айдарлы ауылдық округі
 |Облысы     = Алматы облысы
 |Ауданы     = [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл ауданы]]
 |Құрылған уақыты = 
 |Орталығы   = [[Айдарлы (Жамбыл ауданы)|Айдарлы]]
 |Енеді      = 1 ауыл
 |Тұрғыны    = 1251
 |Санақ жылы = [[2009 жыл|2009]]
 |Тығыздығы    = 
 |Жер аумағы   = 
 |Әкімі        =
 |Телефон коды   = 
 |Пошта индексі  = 
}}
{{мағына|Айдарлы ауылдық округі}}
'''Айдарлы ауылдық округі''' – [[Алматы облысы]] [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік. 

== Әкімшілік құрамы ==
Құрамына [[Айдарлы (Жамбыл ауданы)|Айдарлы]] ауылы кіреді. Орталығы – Айдарлы ауылы.

== Халқы ==
[[2009 жыл]]ғы санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 1251 адамды құрады.&lt;ref name=&quot;source1&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Жамбыл ауданы (Алматы облысы) ауылдық округтері}}

[[Санат:Жамбыл ауданы (Алматы облысы) ауылдық округтері]]</text>
      <sha1>s8y1boqfcwmsxxt4l5g8tiuylyzg01a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Айдарлы ауылдық округі (Жетісу облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>584378</id>
    <revision>
      <id>3061249</id>
      <parentid>3060657</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T19:03:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Білгіш Шежіреші [[Айдарлы ауылдық округі (Панфилов ауданы)]] бетін [[Айдарлы ауылдық округі (Жетісу облысы)]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1575" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауылдық округі|Атауы=Айдарлы ауылдық округі|Облысы=Жетісу облысы|Ауданы=[[Панфилов ауданы]]|Құрылған уақыты=|Орталығы=[[Айдарлы (Панфилов ауданы)|Айдарлы]]|Енеді=3 ауыл|Тұрғыны=2321|Санақ жылы=[[2009 жыл|2009]]|Тығыздығы=|Жер аумағы=|Әкімі=|Телефон коды=|Пошта индексі=}}{{мағына|Айдарлы ауылдық округі}}

'''Айдарлы ауылдық округі''' — [[Жетісу облысы]] [[Панфилов ауданы]]ндағы әкімшілік бірлік.

== Әкімшілік құрамы ==
Құрамына [[Айдарлы (Панфилов ауданы)|Айдарлы]], [[Дарбазақұм]], [[Сарпылдақ]] ауылдары кіреді. Орталығы – Айдарлы ауылы.

== Халқы ==
[[2009 жыл|2009 жылғы]] санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 2321 адамды құрады.&lt;ref name=&quot;source1&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}{{Панфилов ауданы ауылдық округтері}}
[[Санат:Панфилов ауданы ауылдық округтері]]</text>
      <sha1>9awh0ugrbabfa7qtjp44y5tc43vtw83</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы:Мықтыбек Оразтайұлы/зертхана</title>
    <ns>2</ns>
    <id>585634</id>
    <revision>
      <id>3061283</id>
      <parentid>3039819</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T05:27:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мықтыбек Оразтайұлы</username>
        <id>69223</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21318" xml:space="preserve">{{Football box
|date       = {{Start date|2020|8|14|df=y}}
|time       = 20:00 [[Western European Summer Time|WEST]]
|team1      = [[FC Barcelona|Barcelona]] {{fbaicon|ESP}}
|score      = 2–8
|team2      = {{fbaicon|GER}} [[FC Bayern Munich|Bayern Munich]]
|голs1     =
*[[David Alaba|Alaba]] {{гол|7|o.g.}}
*[[Luis Suárez|Suárez]] {{гол|57}}
|голs2     =
*[[Thomas Müller|Müller]] {{гол|4||31}}
*[[Ivan Perišić|Perišić]] {{гол|22}}
*[[Serge Gnabry|Gnabry]] {{гол|27}}
*[[Joshua Kimmich|Kimmich]] {{гол|63}}
*[[Robert Lewandowski|Lewandowski]] {{гол|82}}
*[[Philippe Coutinho|Coutinho]] {{гол|85||89}}
|stadium    = [[Estádio da Luz]], [[Lisbon]]
|attendance = 0&lt;ref name=&quot;full_time&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.uefa.com/newsfiles/ucl/2020/2030146_fr.pdf |title=Full Time Summary Quarter-finals – Barcelona v Bayern Munich |work=UEFA.com |date=14 August 2020 |accessdate=14 August 2020}}&lt;/ref&gt;{{refn|group=note|name=UCL behind closed doors|The remainder of the competition, held in August 2020, was played behind closed doors due to the [[COVID-19 pandemic in Europe]].&lt;ref name=&quot;uefa behind closed doors&quot;&gt;{{cite news |url=https://www.uefa.com/insideuefa/mediaservices/mediareleases/news/025f-0fd8ee39d484-116d3b4051d6-1000/ |title=Venues for Round of 16 matches confirmed |website=UEFA.com |date=9 July 2020 |access-date=10 July 2020}}&lt;/ref&gt;}}
|referee    = [[Damir Skomina]] ([[Football Association of Slovenia|Slovenia]])
|report     = https://www.uefa.com/uefachampionsleague/match/2030146/
}}

{| width=92%
|-
|{{Football kit
 |pattern_la = _fcbarcelona1920h
 |pattern_b  = _fcbarcelona1920H
 |pattern_ra = _fcbarcelona1920h
 |pattern_sh =
 |pattern_so = _barcelona1920h
 |leftarm    = 000080
 |body       = 000080
 |rightarm   = 000080
 |shorts     = 000080
 |socks      = 000080
 |title      = Barcelona&lt;ref name=&quot;lineups&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.uefa.com/newsfiles/ucl/2020/2030146_lu.pdf |title=Tactical Line-ups – Quarter-finals – Friday 14 August 2020 |website=UEFA.com |date=14 August 2020 |access-date=27 August 2020}}&lt;/ref&gt;
}}
|{{Football kit
 |pattern_la = _bayern2021a
 |pattern_b  = _bayern2021A
 |pattern_ra = _bayern2021a
 |pattern_sh = _bayern2021a
 |pattern_so = _bayern2021a
 |leftarm    = CCCCCC
 |body       = E5E5E5
 |rightarm   = CCCCCC
 |shorts     = FFFFFF
 |socks      = FFFFFF
 |title      = {{nowrap|Bayern Munich}}&lt;ref name=&quot;lineups&quot;/&gt;
}}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;40%&quot;|
{| style=&quot;font-size:90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
!width=25| !!width=25|
|-
|GK ||'''1''' ||{{flagicon|GER}} [[Marc-André ter Stegen]]
|-
|RB ||'''2''' ||{{flagicon|POR}} [[Nélson Semedo]]
|-
|CB ||'''3''' ||{{flagicon|ESP}} [[Gerard Piqué]]
|-
|CB ||'''15'''||{{flagicon|FRA}} [[Clément Lenglet]]
|-
|LB ||'''18'''||{{flagicon|ESP}} [[Jordi Alba]] || {{СҚ|58}}
|-
|CM ||'''20'''||{{flagicon|ESP}} [[Sergi Roberto]] || || {{suboff|46}}
|-
|CM ||'''5''' ||{{flagicon|ESP}} [[Sergio Busquets]] || || {{suboff|70}}
|-
|CM ||'''21'''||{{flagicon|NED}} [[Frenkie de Jong]]
|-
|AM ||'''22'''||{{flagicon|CHI}} [[Arturo Vidal]] || {{СҚ|90+2}}
|-
|CF ||'''10'''||{{flagicon|ARG}} [[Lionel Messi]] ([[Captain (association football)|c]])
|-
|CF ||'''9''' ||{{flagicon|URU}} [[Luis Suárez]] || {{СҚ|54}}
|-
|colspan=3|'''Substitutes:'''
|-
|GK ||'''13'''||{{flagicon|BRA}} [[Neto (footballer, born 1989)|Neto]]
|-
|GK ||'''26'''||{{flagicon|ESP}} [[Iñaki Peña]]
|-
|DF ||'''24'''||{{flagicon|ESP}} [[Junior Firpo]]
|-
|DF ||'''33'''||{{flagicon|URU}} [[Ronald Araújo]]
|-
|DF ||'''44'''||{{flagicon|ESP}} [[Óscar Mingueza]]
|-
|MF ||'''4''' ||{{flagicon|CRO}} [[Ivan Rakitić]]
|-
|MF ||'''28'''||{{flagicon|ESP}} [[Riqui Puig]]
|-
|MF ||'''42'''||{{flagicon|ESP}} [[Monchu]]
|-
|MF ||'''46'''||{{flagicon|NED}} [[Ludovit Reis]]
|-
|FW ||'''11'''||{{flagicon|FRA}} [[Ousmane Dembélé]]
|-
|FW ||'''17'''||{{flagicon|FRA}} [[Antoine Griezmann]] || || {{subon|46}}
|-
|FW ||'''31'''||{{flagicon|ESP}} [[Ansu Fati]] || || {{subon|70}}
|-
|colspan=3|'''Manager:'''
|-
|colspan=3|{{flagicon|ESP}} [[Quique Setién]]
|}
|valign=&quot;top&quot;|[[File:Barcelona vs Bayern Munich 2020-08-14.svg|300px]]
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size:90%; margin:auto&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
!width=25| !!width=25|
|-
|GK ||'''1''' ||{{flagicon|GER}} [[Manuel Neuer]] ([[Captain (association football)|c]])
|-
|RB ||'''32'''||{{flagicon|GER}} [[Joshua Kimmich]] || {{СҚ|85}}
|-
|CB ||'''17'''||{{flagicon|GER}} [[Jérôme Boateng]] || {{СҚ|43}} || {{suboff|76}}
|-
|CB ||'''27'''||{{flagicon|AUT}} [[David Alaba]]
|-
|LB ||'''19'''||{{flagicon|CAN}} [[Alphonso Davies]] || {{СҚ|52}} || {{suboff|83}}
|-
|CM ||'''18'''||{{flagicon|GER}} [[Leon Goretzka]] || || {{suboff|83}}
|-
|CM ||'''6''' ||{{flagicon|ESP}} [[Thiago Alcântara|Thiago]]
|-
|RW ||'''22'''||{{flagicon|GER}} [[Serge Gnabry]] || || {{suboff|76}}
|-
|AM ||'''25'''||{{flagicon|GER}} [[Thomas Müller]]
|-
|LW ||'''14'''||{{flagicon|CRO}} [[Ivan Perišić]] || || {{suboff|67}}
|-
|CF ||'''9''' ||{{flagicon|POL}} [[Robert Lewandowski]]
|-
|colspan=3|'''Substitutes:'''
|-
|GK ||'''26'''||{{flagicon|GER}} [[Sven Ulreich]]
|-
|GK ||'''39'''||{{flagicon|GER}} [[Ron-Thorben Hoffmann]]
|-
|DF ||'''2''' ||{{flagicon|ESP}} [[Álvaro Odriozola]]
|-
|DF ||'''4''' ||{{flagicon|GER}} [[Niklas Süle]] || || {{subon|76}}
|-
|DF ||'''21'''||{{flagicon|FRA}} [[Lucas Hernandez]] || || {{subon|83}}
|-
|MF ||'''8''' ||{{flagicon|ESP}} [[Javi Martínez]]
|-
|MF ||'''10'''||{{flagicon|BRA}} [[Philippe Coutinho]] || || {{subon|76}}
|-
|MF ||'''11'''||{{flagicon|FRA}} [[Michaël Cuisance]]
|-
|MF ||'''24'''||{{flagicon|FRA}} [[Corentin Tolisso]] || || {{subon|83}}
|-
|MF ||'''42'''||{{flagicon|ENG&lt;!--Did not declare for Germany at the time of the match--&gt;}} [[Jamal Musiala]]
|-
|FW ||'''29'''||{{flagicon|FRA}} [[Kingsley Coman]] || || {{subon|67}}
|-
|FW ||'''35'''||{{flagicon|NED}} [[Joshua Zirkzee]]
|-
|colspan=3|'''Manager:'''{{refn|group=note|Bayern Munich [[sporting director]] [[Hasan Salihamidžić]] was shown a СҚlow card in the 61st minute.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.kicker.de/4654528/analyse/fc-barcelona/bayern-muenchen-14 |title=Ein einziges Barça-Desaster: Bayern München überrollt Messi &amp; Co. |work=[[Kicker (sports magazine)|kicker]] |date=14 August 2020 |access-date=29 August 2020 |language=de}}&lt;/ref&gt;}}
|-
|colspan=3|{{flagicon|GER}} [[Hansi Flick]]
|}
|}
== ГФР - Аустрия футбол матчы ==
{{футбол матчы
|атауы               = ГФР — Аустрия (1982)
|логотип             = Interior de El Molinón.JPG
|ені                 = 280px
|турнир              = [[футболдан 1982 жылғы әлем біріншілігі]]
|команда1            = [[Германия Ұлттық футбол құрамасы|ГФР]]
|команда1ел          = {{ту|Германия}}
|команда1есеп        = 1
|команда2            = [[Аустрия Ұлттық футбол құрамасы|Аустрия]]
|команда2ел          = {{ту|Аустрия||30px}}
|команда2есеп        = 0
|детальдар              = [http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=59/results/matches/match=770/report.html Шолу]
|дата                = [[25 маусым]] [[1982 жыл]], 17:15
|стадион             = [[Эль Молинон (стадион)|Эль Молинон]]
|қала               = [[Хихон]]
}}
'''ГФР - Аустрия футбол матчы''' ([[Неміс тілі|нем]]. ''Fußballspiel Deutschland — Österreich 1982'') — [[Футболдан 1982 жылғы әлем біріншілігі|1982 жылғы әлем біріншілігінің]] топтық кезеңідегі ойын. Матчта екі құрама да 10-минутта өздеріне тиімді нәтижеге қол жеткізген соң, қалған уақытта мүлде ойнамай, допты ары-бері қақпақылдап жүріп алып, көпшіліктің наразылығын тудыруымен есте қалды.

== Матч ==
=== Детальдар ===
{{Матч туралы есептеме
| мерзімі = 25 маусым 1982
|команда1 =[[Германия Ұлттық футбол құрамасы|ГФР]] {{ту|Германия}}
|шот = 1–0
|команда2 = {{Футбол|Аустрия}}
|голдар1 = [[Хорст Хрубеш]] {{гол|10}}
|стадион = [[Эль-Молинон]], [[Хихон]]
|көрермендер = 41,000
|төреші = [[Роберт Валентайн]] ([[Шотландия]])
}}

{| width=92%
|-
|{{Football kit
 | pattern_la = _shoulder_stripes_black_stripes
 | pattern_b  = _shoulder stripes_black stripes_collar
 | pattern_ra = _shoulder_stripes_black_stripes
 | leftarm    = FFFFFF
 | body       = FFFFFF
 | rightarm   = FFFFFF
 | shorts     = 000000
 | socks      = FFFFFF
 | title      = Батыс Германия
 }}
|{{Football kit
 | pattern_la = _whiteshoulders
 | pattern_b  = _whiteshoulders
 | pattern_ra = _whiteshoulders
 | leftarm    = D80010
 | body       = D80010
 | rightarm   = D80010
 | shorts     = FFFFFF
 | socks      = D80010
 | title      = Aустрия
 }}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|GK ||'''1''' ||[[Харальд Шумахер]]
|-
|SW ||'''15'''||[[Ули Штилике]]
|-
|RB ||'''20'''||[[Манфред Кальц]]
|-
|CB ||'''4''' ||[[Карл-Хайнц Ферстер]]
|-
|LB ||'''2''' ||[[Ханс-Петер Бригель]]
|-
|CM ||'''3''' ||[[Пауль Брайтнер]]
|-
|CM ||'''6''' ||[[Вольфганг Дреммлер]]
|-
|CM ||'''14'''||[[Феликс Магат]]
|-
|RF ||'''11'''||[[Карл-Хайнц Румменигге|Карл-Хайнц Румменниге]]|| || {{алаңнан|66}}
|-
|CF ||'''9''' ||[[Хорст Хрубеш|Херст Хрубеш]]|| || {{алаңнан|69}}
|-
|LF ||'''7''' ||[[Пьер Литтбарски]]
|-
|colspan=3|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|MF ||'''18'''||[[Лотар Маттеус]]|| || {{алаңға|66}}
|-
|FW ||'''8'''||[[Клаус Фишер]]|| || {{алаңға|69}}
|-
| colspan=&quot;4&quot; |'''Жаттықтырушы:'''
|-
| colspan=&quot;4&quot; |[[Юпп Дерваль]]
|}
|valign=&quot;top&quot;|
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot; align=&quot;center&quot;
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|-
|GK ||'''1''' ||[[Фридрих Консилия]]
|-
|DF ||'''2''' ||[[Бернд Краусс]]
|-
|DF ||'''3''' ||[[Эрик Обермайер]]
|-
|DF ||'''4''' ||[[Йозеф Дегеорги]]
|-
|DF ||'''5''' ||[[Бруно Пеццай]]
|-
|MF ||'''6''' ||[[Роланд Хаттенбергер]]
|-
|FW ||'''7''' ||[[Вальер Шахнер|Вальтер Шахнер]]|| {{СҚ|32}}
|-
|MF ||'''8''' ||[[Херберт Прохазка]]
|-
|FW ||'''9''' ||[[Ханс Кранкль]]
|-
|MF ||'''10'''||[[Райнольд Хинтермайер]]|| {{СҚ|32}}
|-
|DF ||'''19'''||[[Хериберт Вебер]]
|-
| colspan=&quot;4&quot; |'''Жаттықтырушы:'''
|-
| colspan=&quot;4&quot; |[[Феликс Лацке]] және [[Георг Шмитд]]
|}
|}

[[Футболдан 2020 жылғы Еуропа біріншілігі|2020 жылғы Еуропа чемпионатының]] іріктеу турниріндегі матч

== Матч ==

=== Детальдар ===
{{матч туралы есептеме
|мерзімі = 14 қазан 2019
|time = 20:45 ({{UTZ|21:45|3}})
|команда1 = {{футбол|Украина}}
|шот = 2&amp;nbsp;— 1&lt;ref&gt;https://www.uefa.com/european-qualifiers/match/2026128--ukraine-vs-portugal/?referrer=%2feuropean-qualifiers%2fseason%3d2020%2fmatches%2fround%3d2001086%2fmatch%3d2026128%2findex&lt;/ref&gt;
|report = [ Протокол]
|команда2 = {{футбол|Португалия}}
|голдар1 = [[Роман Олегович Яремчук|Яремчук]] {{гол|6}} &lt;br/&gt; [[Андрей Николаевич Ярмоленко|Ярмоленко]] {{гол|27}}
|голдар2 = {{гол|72|пен.}} [[Криштиану Роналду|Роналду]]
|стадион = «[[Олимпиада стадионы (Киев)|Олимпиада]]», [[Киев]]
|көрермендер = 65 883
|төреші = {{ту|Англия}} [[Энтони Тейлор]]}}

{| width=92% |
|-
|{{Football kit
| pattern_la = _ukr18h
| pattern_b  = _ukr18h
| pattern_ra = _ukr18h
| pattern_sh = 
| pattern_so = 
| leftarm    = FFE000 
| body       = FFE000 
| rightarm   = FFE000 
| shorts     = FFE000
| socks      = FFE000 
|title      = Украина
}}
|{{Football kit
| pattern_la = _portu18h
| pattern_b  = _portu18h
| pattern_ra = _portu18h
| leftarm    = FF0000
| body       = FF0000
| rightarm   = FF0000
| shorts     = FF0000
| socks      = FF0000
| title      = Португалия
}}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|colspan=&quot;4&quot;|
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|ққ ||'''12'''||[[Андрей Валерьевич Пятов|Андрей Пятов]] (k)
|-
|қ ||'''4'''||[[Сергей Андреевич Кривцов|Сергей Кривцов]]
|-
|жқ ||'''6'''||[[Тарас Николаевич Степаненко|Тарас Степаненко]] || {{қуылды|2|25|72}}
|-
|жқ ||'''7'''||[[Андрей Николаевич Ярмоленко|Андрей Ярмоленко]] || {{гол|27}} {{СҚ|47}}
|-
|жқ ||'''8'''||[[Руслан Владимирович Малиновский|Руслан Малиновский]] ||
|-
|ш ||'''9'''||[[Роман Олегович Яремчук|Роман Яремчук]] || {{гол|6}} {{алаңнан|73'}}
|-
|жқ ||'''11'''||[[Ромеро Бонфим Марлос|Марлос]] || {{алаңнан|63'}}
|-
|қ ||'''16'''||[[Виталий Сергеевич Николенко|Виталий Николенко]] || {{алаңнан|90'+4}}
|-
|жқ ||'''17'''||[[Александр Владимирович Зинченко|Александр Зинченко]] || {{СҚ|90'+4}}
|-
|қ ||'''21'''||[[Александр Александрович Караваев|Александр Караваев]] ||
|-
|қ ||'''22'''||[[Никола Александрович Матвиенко|Никола Матвиенко]] ||
|-
|colspan=3|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|қ ||'''3'''||[[Игорь Пластун]] || || {{алаңға|90'+4}}
|-
|жқ ||'''10'''||[[Евгений Олегович Коноплянка|Евгений Коноплянка]]|| || {{алаңға|63'}}
|-
|жқ ||'''20'''||[[Виктор Викторович Коваленко|Виктор Коваленко]]|| || {{алаңға|73'}} {{СҚ|90'+5}}
|-
|colspan=3|'''Бапкер:'''
|-
|colspan=4|{{ту|Украина}} [[Андрей Николаевич Шевченко|Андрий Шевченко]]
|}
|valign=&quot;top&quot;|
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot; align=center
|colspan=&quot;4&quot;|
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|ққ ||'''1'''||[[Руй Патрисиу]]
|-
|қ ||'''2'''||[[Нелсон Семеду]]
|-
|қ ||'''3'''||[[Пепе (футболшы, 1983)|Пепе]] || {{СҚ|26}}
|-
|қ ||'''4'''||[[Рубен Диаш]] || {{СҚ|64}}
|-
|қ ||'''5'''||[[Рафаэл Геррейру|Рафаел Геррейру]]
|-
|жқ ||'''7'''||[[Криштиану Роналду]] (к) || {{гол|72}}
|-
|жқ ||'''8'''||[[Жоау Моутинью|Жуан Моутинью]] || {{алаңнан|56'}}
|-
|жқ ||'''10'''||[[Жоау Мариу|Жуан Мариу]] || {{алаңнан|68'}}
|-
|жқ ||'''13'''||[[Данилу Перейра]] ||
|-
|ш ||'''17'''||[[Гонсалу Гедеш|Гонсалу Гуедеш]] || {{алаңнан|46'}}
|-
|жқ ||'''20'''||[[Бернарду Силва]]
|-
|colspan=4|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|ш ||'''11'''||[[Брума]] || || {{алаңға|68}}
|-
|жқ ||'''16'''||[[Бруну Фернандеш]] || || {{алаңға|56}}
|-
|ш ||'''23'''||[[Жуан Феликс]] || || {{алаңға|46}}
|-
|colspan=4|'''Бапкер:'''
|-
|colspan=&quot;4&quot;|{{ту|Португалия}} [[Фернанду Сантуш]]
|}
|}
{| width=100% style=&quot;font-size: 90%&quot;
|
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
*[https://football24.ua/ukrayina_portugaliya_oglyad_rahunok_matchu_14_10_2019_vidbir_yevro_2020_n563035/ ''Ғootball24.ua сайтында'']
[[Санат:2019 жылғы футбол]]
[[Санат:Украина Ұлттық футбол құрамасының ойындары]]
[[Санат:Португалия Ұлттық футбол құрамасының ойындары]]
[[Санат:Футболдан 2020 жылғы Еуропа біріншілігі (іріктеу турнирі)]]


{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[5 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Нефтчи (футбол клубы, Баку)|Нефтчи]]
|шот      =3-1
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Сергей Васильевич Волгин|Сергей Волгин]] 50&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 52, 86
|голдар2=[[Игорь Анатольевич Пономарев|Игорь Пономарев]] 77
|көрермендер =20500
}}


{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[19 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Арарат (футбол клубы)|Арарат]]
|шот      =3-0
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Виктор Николаевич Карачун|Виктор Карачун]] 4&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 58, 63
|голдар2=
|көрермендер =28 000
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[1 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  = [[Жальгирис (футбол клубы)|Жальгирис]]
|команда2  = [[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|шот      =1-1
|стадион   =&quot;Жальгирис&quot;
|голдар1=[[Гинтарас Алоизович Квилюнас|Гинтарас Квилюнас]] 76
|голдар2=[[Сергей Васильевич Волгин|Сергей Волгин]] 78
|көрермендер =3500
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      = [[9 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Зенит (футбол клубы, Санкт-Петербург)|Зенит]]
|команда2  = [[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|шот      =3-1
|стадион   = Ленин атындағы СК
|голдар1=[[Юрий Владимирович Желудков|Юрий Желудков]] 26 п, 89&lt;br&gt;[[Сергей Игоревич Дмитриев|Сергей Дмитриев]] 29
|голдар2=[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 74
|көрермендер =18 000
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[24 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Шахтер (футбол клубы, Донецк)|Шахтер Донецк]]
|шот      =2-0
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Вахид Юнусұлы Масудов|Вахид Масудов]] 8&lt;br&gt;[[Сергей Петрович Сорокин|Сергей Сорокин]] 86
|голдар2=
|көрермендер =19000}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[21 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Металлист (футбол клубы)|Металлист]]
|шот      =3-2
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Виктор Николаевич Карачун|Виктор Карачун]] 24&lt;br&gt;[[Вахид Юнусұлы Масудов|Вахид Масудов]] 42&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 90 (п)
|голдар2=[[Виктор Владимирович Камарзаев|Виктор Камарзаев]] 32&lt;br&gt;[[Юрий Иванович Тарасов |Юрий Тарасов 41]]
|көрермендер =7000}}</text>
      <sha1>a9nwhrgim08bcc4jqv2lnl56tmr9xw6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061286</id>
      <parentid>3061283</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T05:33:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мықтыбек Оразтайұлы</username>
        <id>69223</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21442" xml:space="preserve">{{Footballbox
|мерзімі       = {{Start date|2020|8|14|df=y}}
|команда1      = [[Барселона (футбол клубы)|Barcelona]] {{ту|Испания}}
|шот      = 2–8
|команда2      = {{ту|Германия}} [[Бавария (футбол клубы)|Bayern Munich]]
|голдар1     =[[Дваид Алаба]] {{гол|7}}&lt;br&gt;[[Луис Суарес]] {{гол|57}}
|голдар2     =[[Томас Мюллер]] {{гол|4||31}}&lt;br&gt;[[Иван Перишич]] {{гол|22}}&lt;br&gt;[[Серж Гнабри]] {{гол|27}}&lt;br&gt;[[Йозуа Киммих]] {{гол|63}}&lt;br&gt;[[Роберт Левандовский|Lewandowski]] {{гол|82}}&lt;br&gt;[[Филиппе Коутиньо|Coutinho]] {{гол|85||89}}
|stadium    = [[Эштадиу да Луж|Estádio da Luz]], [[Лиссабон]]
|attendance = 0&lt;ref name=&quot;full_time&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.uefa.com/newsfiles/ucl/2020/2030146_fr.pdf |title=Full Time Summary Quarter-finals – Barcelona v Bayern Munich |work=UEFA.com |date=14 August 2020 |accessdate=14 August 2020}}&lt;/ref&gt;{{refn|group=note|name=UCL behind closed doors|The remainder of the competition, held in August 2020, was played behind closed doors due to the [[COVID-19 pandemic in Europe]].&lt;ref name=&quot;uefa behind closed doors&quot;&gt;{{cite news |url=https://www.uefa.com/insideuefa/mediaservices/mediareleases/news/025f-0fd8ee39d484-116d3b4051d6-1000/ |title=Venues for Round of 16 matches confirmed |website=UEFA.com |date=9 July 2020 |access-date=10 July 2020}}&lt;/ref&gt;}}
|referee    = [[Дамир Скомина]] ([[Словения]])
|report     = https://www.uefa.com/uefachampionsleague/match/2030146/
}}

{| width=92%
|-
|{{Football kit
 |pattern_la = _fcbarcelona1920h
 |pattern_b  = _fcbarcelona1920H
 |pattern_ra = _fcbarcelona1920h
 |pattern_sh =
 |pattern_so = _barcelona1920h
 |leftarm    = 000080
 |body       = 000080
 |rightarm   = 000080
 |shorts     = 000080
 |socks      = 000080
 |title      = Barcelona&lt;ref name=&quot;lineups&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.uefa.com/newsfiles/ucl/2020/2030146_lu.pdf |title=Tactical Line-ups – Quarter-finals – Friday 14 August 2020 |website=UEFA.com |date=14 August 2020 |access-date=27 August 2020}}&lt;/ref&gt;
}}
|{{Football kit
 |pattern_la = _bayern2021a
 |pattern_b  = _bayern2021A
 |pattern_ra = _bayern2021a
 |pattern_sh = _bayern2021a
 |pattern_so = _bayern2021a
 |leftarm    = CCCCCC
 |body       = E5E5E5
 |rightarm   = CCCCCC
 |shorts     = FFFFFF
 |socks      = FFFFFF
 |title      = {{nowrap|Bayern Munich}}&lt;ref name=&quot;lineups&quot;/&gt;
}}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;40%&quot;|
{| style=&quot;font-size:90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
!width=25| !!width=25|
|-
|GK ||'''1''' ||{{flagicon|GER}} [[Marc-André ter Stegen]]
|-
|RB ||'''2''' ||{{flagicon|POR}} [[Nélson Semedo]]
|-
|CB ||'''3''' ||{{flagicon|ESP}} [[Gerard Piqué]]
|-
|CB ||'''15'''||{{flagicon|FRA}} [[Clément Lenglet]]
|-
|LB ||'''18'''||{{flagicon|ESP}} [[Jordi Alba]] || {{СҚ|58}}
|-
|CM ||'''20'''||{{flagicon|ESP}} [[Sergi Roberto]] || || {{suboff|46}}
|-
|CM ||'''5''' ||{{flagicon|ESP}} [[Sergio Busquets]] || || {{suboff|70}}
|-
|CM ||'''21'''||{{flagicon|NED}} [[Frenkie de Jong]]
|-
|AM ||'''22'''||{{flagicon|CHI}} [[Arturo Vidal]] || {{СҚ|90+2}}
|-
|CF ||'''10'''||{{flagicon|ARG}} [[Lionel Messi]] ([[Captain (association football)|c]])
|-
|CF ||'''9''' ||{{flagicon|URU}} [[Luis Suárez]] || {{СҚ|54}}
|-
|colspan=3|'''Substitutes:'''
|-
|GK ||'''13'''||{{flagicon|BRA}} [[Neto (footballer, born 1989)|Neto]]
|-
|GK ||'''26'''||{{flagicon|ESP}} [[Iñaki Peña]]
|-
|DF ||'''24'''||{{flagicon|ESP}} [[Junior Firpo]]
|-
|DF ||'''33'''||{{flagicon|URU}} [[Ronald Araújo]]
|-
|DF ||'''44'''||{{flagicon|ESP}} [[Óscar Mingueza]]
|-
|MF ||'''4''' ||{{flagicon|CRO}} [[Ivan Rakitić]]
|-
|MF ||'''28'''||{{flagicon|ESP}} [[Riqui Puig]]
|-
|MF ||'''42'''||{{flagicon|ESP}} [[Monchu]]
|-
|MF ||'''46'''||{{flagicon|NED}} [[Ludovit Reis]]
|-
|FW ||'''11'''||{{flagicon|FRA}} [[Ousmane Dembélé]]
|-
|FW ||'''17'''||{{flagicon|FRA}} [[Antoine Griezmann]] || || {{subon|46}}
|-
|FW ||'''31'''||{{flagicon|ESP}} [[Ansu Fati]] || || {{subon|70}}
|-
|colspan=3|'''Manager:'''
|-
|colspan=3|{{flagicon|ESP}} [[Quique Setién]]
|}
|valign=&quot;top&quot;|[[File:Barcelona vs Bayern Munich 2020-08-14.svg|300px]]
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size:90%; margin:auto&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
!width=25| !!width=25|
|-
|GK ||'''1''' ||{{flagicon|GER}} [[Manuel Neuer]] ([[Captain (association football)|c]])
|-
|RB ||'''32'''||{{flagicon|GER}} [[Joshua Kimmich]] || {{СҚ|85}}
|-
|CB ||'''17'''||{{flagicon|GER}} [[Jérôme Boateng]] || {{СҚ|43}} || {{suboff|76}}
|-
|CB ||'''27'''||{{flagicon|AUT}} [[David Alaba]]
|-
|LB ||'''19'''||{{flagicon|CAN}} [[Alphonso Davies]] || {{СҚ|52}} || {{suboff|83}}
|-
|CM ||'''18'''||{{flagicon|GER}} [[Leon Goretzka]] || || {{suboff|83}}
|-
|CM ||'''6''' ||{{flagicon|ESP}} [[Thiago Alcântara|Thiago]]
|-
|RW ||'''22'''||{{flagicon|GER}} [[Serge Gnabry]] || || {{suboff|76}}
|-
|AM ||'''25'''||{{flagicon|GER}} [[Thomas Müller]]
|-
|LW ||'''14'''||{{flagicon|CRO}} [[Ivan Perišić]] || || {{suboff|67}}
|-
|CF ||'''9''' ||{{flagicon|POL}} [[Robert Lewandowski]]
|-
|colspan=3|'''Substitutes:'''
|-
|GK ||'''26'''||{{flagicon|GER}} [[Sven Ulreich]]
|-
|GK ||'''39'''||{{flagicon|GER}} [[Ron-Thorben Hoffmann]]
|-
|DF ||'''2''' ||{{flagicon|ESP}} [[Álvaro Odriozola]]
|-
|DF ||'''4''' ||{{flagicon|GER}} [[Niklas Süle]] || || {{subon|76}}
|-
|DF ||'''21'''||{{flagicon|FRA}} [[Lucas Hernandez]] || || {{subon|83}}
|-
|MF ||'''8''' ||{{flagicon|ESP}} [[Javi Martínez]]
|-
|MF ||'''10'''||{{flagicon|BRA}} [[Philippe Coutinho]] || || {{subon|76}}
|-
|MF ||'''11'''||{{flagicon|FRA}} [[Michaël Cuisance]]
|-
|MF ||'''24'''||{{flagicon|FRA}} [[Corentin Tolisso]] || || {{subon|83}}
|-
|MF ||'''42'''||{{flagicon|ENG&lt;!--Did not declare for Germany at the time of the match--&gt;}} [[Jamal Musiala]]
|-
|FW ||'''29'''||{{flagicon|FRA}} [[Kingsley Coman]] || || {{subon|67}}
|-
|FW ||'''35'''||{{flagicon|NED}} [[Joshua Zirkzee]]
|-
|colspan=3|'''Manager:'''{{refn|group=note|Bayern Munich [[sporting director]] [[Hasan Salihamidžić]] was shown a СҚlow card in the 61st minute.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.kicker.de/4654528/analyse/fc-barcelona/bayern-muenchen-14 |title=Ein einziges Barça-Desaster: Bayern München überrollt Messi &amp; Co. |work=[[Kicker (sports magazine)|kicker]] |date=14 August 2020 |access-date=29 August 2020 |language=de}}&lt;/ref&gt;}}
|-
|colspan=3|{{flagicon|GER}} [[Hansi Flick]]
|}
|}
== ГФР - Аустрия футбол матчы ==
{{футбол матчы
|атауы               = ГФР — Аустрия (1982)
|логотип             = Interior de El Molinón.JPG
|ені                 = 280px
|турнир              = [[футболдан 1982 жылғы әлем біріншілігі]]
|команда1            = [[Германия Ұлттық футбол құрамасы|ГФР]]
|команда1ел          = {{ту|Германия}}
|команда1есеп        = 1
|команда2            = [[Аустрия Ұлттық футбол құрамасы|Аустрия]]
|команда2ел          = {{ту|Аустрия||30px}}
|команда2есеп        = 0
|детальдар              = [http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=59/results/matches/match=770/report.html Шолу]
|дата                = [[25 маусым]] [[1982 жыл]], 17:15
|стадион             = [[Эль Молинон (стадион)|Эль Молинон]]
|қала               = [[Хихон]]
}}
'''ГФР - Аустрия футбол матчы''' ([[Неміс тілі|нем]]. ''Fußballspiel Deutschland — Österreich 1982'') — [[Футболдан 1982 жылғы әлем біріншілігі|1982 жылғы әлем біріншілігінің]] топтық кезеңідегі ойын. Матчта екі құрама да 10-минутта өздеріне тиімді нәтижеге қол жеткізген соң, қалған уақытта мүлде ойнамай, допты ары-бері қақпақылдап жүріп алып, көпшіліктің наразылығын тудыруымен есте қалды.

== Матч ==
=== Детальдар ===
{{Матч туралы есептеме
| мерзімі = 25 маусым 1982
|команда1 =[[Германия Ұлттық футбол құрамасы|ГФР]] {{ту|Германия}}
|шот = 1–0
|команда2 = {{Футбол|Аустрия}}
|голдар1 = [[Хорст Хрубеш]] {{гол|10}}
|стадион = [[Эль-Молинон]], [[Хихон]]
|көрермендер = 41,000
|төреші = [[Роберт Валентайн]] ([[Шотландия]])
}}

{| width=92%
|-
|{{Football kit
 | pattern_la = _shoulder_stripes_black_stripes
 | pattern_b  = _shoulder stripes_black stripes_collar
 | pattern_ra = _shoulder_stripes_black_stripes
 | leftarm    = FFFFFF
 | body       = FFFFFF
 | rightarm   = FFFFFF
 | shorts     = 000000
 | socks      = FFFFFF
 | title      = Батыс Германия
 }}
|{{Football kit
 | pattern_la = _whiteshoulders
 | pattern_b  = _whiteshoulders
 | pattern_ra = _whiteshoulders
 | leftarm    = D80010
 | body       = D80010
 | rightarm   = D80010
 | shorts     = FFFFFF
 | socks      = D80010
 | title      = Aустрия
 }}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|GK ||'''1''' ||[[Харальд Шумахер]]
|-
|SW ||'''15'''||[[Ули Штилике]]
|-
|RB ||'''20'''||[[Манфред Кальц]]
|-
|CB ||'''4''' ||[[Карл-Хайнц Ферстер]]
|-
|LB ||'''2''' ||[[Ханс-Петер Бригель]]
|-
|CM ||'''3''' ||[[Пауль Брайтнер]]
|-
|CM ||'''6''' ||[[Вольфганг Дреммлер]]
|-
|CM ||'''14'''||[[Феликс Магат]]
|-
|RF ||'''11'''||[[Карл-Хайнц Румменигге|Карл-Хайнц Румменниге]]|| || {{алаңнан|66}}
|-
|CF ||'''9''' ||[[Хорст Хрубеш|Херст Хрубеш]]|| || {{алаңнан|69}}
|-
|LF ||'''7''' ||[[Пьер Литтбарски]]
|-
|colspan=3|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|MF ||'''18'''||[[Лотар Маттеус]]|| || {{алаңға|66}}
|-
|FW ||'''8'''||[[Клаус Фишер]]|| || {{алаңға|69}}
|-
| colspan=&quot;4&quot; |'''Жаттықтырушы:'''
|-
| colspan=&quot;4&quot; |[[Юпп Дерваль]]
|}
|valign=&quot;top&quot;|
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot; align=&quot;center&quot;
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|-
|GK ||'''1''' ||[[Фридрих Консилия]]
|-
|DF ||'''2''' ||[[Бернд Краусс]]
|-
|DF ||'''3''' ||[[Эрик Обермайер]]
|-
|DF ||'''4''' ||[[Йозеф Дегеорги]]
|-
|DF ||'''5''' ||[[Бруно Пеццай]]
|-
|MF ||'''6''' ||[[Роланд Хаттенбергер]]
|-
|FW ||'''7''' ||[[Вальер Шахнер|Вальтер Шахнер]]|| {{СҚ|32}}
|-
|MF ||'''8''' ||[[Херберт Прохазка]]
|-
|FW ||'''9''' ||[[Ханс Кранкль]]
|-
|MF ||'''10'''||[[Райнольд Хинтермайер]]|| {{СҚ|32}}
|-
|DF ||'''19'''||[[Хериберт Вебер]]
|-
| colspan=&quot;4&quot; |'''Жаттықтырушы:'''
|-
| colspan=&quot;4&quot; |[[Феликс Лацке]] және [[Георг Шмитд]]
|}
|}

[[Футболдан 2020 жылғы Еуропа біріншілігі|2020 жылғы Еуропа чемпионатының]] іріктеу турниріндегі матч

== Матч ==

=== Детальдар ===
{{матч туралы есептеме
|мерзімі = 14 қазан 2019
|time = 20:45 ({{UTZ|21:45|3}})
|команда1 = {{футбол|Украина}}
|шот = 2&amp;nbsp;— 1&lt;ref&gt;https://www.uefa.com/european-qualifiers/match/2026128--ukraine-vs-portugal/?referrer=%2feuropean-qualifiers%2fseason%3d2020%2fmatches%2fround%3d2001086%2fmatch%3d2026128%2findex&lt;/ref&gt;
|report = [ Протокол]
|команда2 = {{футбол|Португалия}}
|голдар1 = [[Роман Олегович Яремчук|Яремчук]] {{гол|6}} &lt;br/&gt; [[Андрей Николаевич Ярмоленко|Ярмоленко]] {{гол|27}}
|голдар2 = {{гол|72|пен.}} [[Криштиану Роналду|Роналду]]
|стадион = «[[Олимпиада стадионы (Киев)|Олимпиада]]», [[Киев]]
|көрермендер = 65 883
|төреші = {{ту|Англия}} [[Энтони Тейлор]]}}

{| width=92% |
|-
|{{Football kit
| pattern_la = _ukr18h
| pattern_b  = _ukr18h
| pattern_ra = _ukr18h
| pattern_sh = 
| pattern_so = 
| leftarm    = FFE000 
| body       = FFE000 
| rightarm   = FFE000 
| shorts     = FFE000
| socks      = FFE000 
|title      = Украина
}}
|{{Football kit
| pattern_la = _portu18h
| pattern_b  = _portu18h
| pattern_ra = _portu18h
| leftarm    = FF0000
| body       = FF0000
| rightarm   = FF0000
| shorts     = FF0000
| socks      = FF0000
| title      = Португалия
}}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|colspan=&quot;4&quot;|
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|ққ ||'''12'''||[[Андрей Валерьевич Пятов|Андрей Пятов]] (k)
|-
|қ ||'''4'''||[[Сергей Андреевич Кривцов|Сергей Кривцов]]
|-
|жқ ||'''6'''||[[Тарас Николаевич Степаненко|Тарас Степаненко]] || {{қуылды|2|25|72}}
|-
|жқ ||'''7'''||[[Андрей Николаевич Ярмоленко|Андрей Ярмоленко]] || {{гол|27}} {{СҚ|47}}
|-
|жқ ||'''8'''||[[Руслан Владимирович Малиновский|Руслан Малиновский]] ||
|-
|ш ||'''9'''||[[Роман Олегович Яремчук|Роман Яремчук]] || {{гол|6}} {{алаңнан|73'}}
|-
|жқ ||'''11'''||[[Ромеро Бонфим Марлос|Марлос]] || {{алаңнан|63'}}
|-
|қ ||'''16'''||[[Виталий Сергеевич Николенко|Виталий Николенко]] || {{алаңнан|90'+4}}
|-
|жқ ||'''17'''||[[Александр Владимирович Зинченко|Александр Зинченко]] || {{СҚ|90'+4}}
|-
|қ ||'''21'''||[[Александр Александрович Караваев|Александр Караваев]] ||
|-
|қ ||'''22'''||[[Никола Александрович Матвиенко|Никола Матвиенко]] ||
|-
|colspan=3|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|қ ||'''3'''||[[Игорь Пластун]] || || {{алаңға|90'+4}}
|-
|жқ ||'''10'''||[[Евгений Олегович Коноплянка|Евгений Коноплянка]]|| || {{алаңға|63'}}
|-
|жқ ||'''20'''||[[Виктор Викторович Коваленко|Виктор Коваленко]]|| || {{алаңға|73'}} {{СҚ|90'+5}}
|-
|colspan=3|'''Бапкер:'''
|-
|colspan=4|{{ту|Украина}} [[Андрей Николаевич Шевченко|Андрий Шевченко]]
|}
|valign=&quot;top&quot;|
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot; align=center
|colspan=&quot;4&quot;|
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|ққ ||'''1'''||[[Руй Патрисиу]]
|-
|қ ||'''2'''||[[Нелсон Семеду]]
|-
|қ ||'''3'''||[[Пепе (футболшы, 1983)|Пепе]] || {{СҚ|26}}
|-
|қ ||'''4'''||[[Рубен Диаш]] || {{СҚ|64}}
|-
|қ ||'''5'''||[[Рафаэл Геррейру|Рафаел Геррейру]]
|-
|жқ ||'''7'''||[[Криштиану Роналду]] (к) || {{гол|72}}
|-
|жқ ||'''8'''||[[Жоау Моутинью|Жуан Моутинью]] || {{алаңнан|56'}}
|-
|жқ ||'''10'''||[[Жоау Мариу|Жуан Мариу]] || {{алаңнан|68'}}
|-
|жқ ||'''13'''||[[Данилу Перейра]] ||
|-
|ш ||'''17'''||[[Гонсалу Гедеш|Гонсалу Гуедеш]] || {{алаңнан|46'}}
|-
|жқ ||'''20'''||[[Бернарду Силва]]
|-
|colspan=4|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|ш ||'''11'''||[[Брума]] || || {{алаңға|68}}
|-
|жқ ||'''16'''||[[Бруну Фернандеш]] || || {{алаңға|56}}
|-
|ш ||'''23'''||[[Жуан Феликс]] || || {{алаңға|46}}
|-
|colspan=4|'''Бапкер:'''
|-
|colspan=&quot;4&quot;|{{ту|Португалия}} [[Фернанду Сантуш]]
|}
|}
{| width=100% style=&quot;font-size: 90%&quot;
|
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
*[https://football24.ua/ukrayina_portugaliya_oglyad_rahunok_matchu_14_10_2019_vidbir_yevro_2020_n563035/ ''Ғootball24.ua сайтында'']
[[Санат:2019 жылғы футбол]]
[[Санат:Украина Ұлттық футбол құрамасының ойындары]]
[[Санат:Португалия Ұлттық футбол құрамасының ойындары]]
[[Санат:Футболдан 2020 жылғы Еуропа біріншілігі (іріктеу турнирі)]]


{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[5 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Нефтчи (футбол клубы, Баку)|Нефтчи]]
|шот      =3-1
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Сергей Васильевич Волгин|Сергей Волгин]] 50&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 52, 86
|голдар2=[[Игорь Анатольевич Пономарев|Игорь Пономарев]] 77
|көрермендер =20500
}}


{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[19 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Арарат (футбол клубы)|Арарат]]
|шот      =3-0
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Виктор Николаевич Карачун|Виктор Карачун]] 4&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 58, 63
|голдар2=
|көрермендер =28 000
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[1 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  = [[Жальгирис (футбол клубы)|Жальгирис]]
|команда2  = [[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|шот      =1-1
|стадион   =&quot;Жальгирис&quot;
|голдар1=[[Гинтарас Алоизович Квилюнас|Гинтарас Квилюнас]] 76
|голдар2=[[Сергей Васильевич Волгин|Сергей Волгин]] 78
|көрермендер =3500
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      = [[9 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Зенит (футбол клубы, Санкт-Петербург)|Зенит]]
|команда2  = [[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|шот      =3-1
|стадион   = Ленин атындағы СК
|голдар1=[[Юрий Владимирович Желудков|Юрий Желудков]] 26 п, 89&lt;br&gt;[[Сергей Игоревич Дмитриев|Сергей Дмитриев]] 29
|голдар2=[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 74
|көрермендер =18 000
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[24 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Шахтер (футбол клубы, Донецк)|Шахтер Донецк]]
|шот      =2-0
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Вахид Юнусұлы Масудов|Вахид Масудов]] 8&lt;br&gt;[[Сергей Петрович Сорокин|Сергей Сорокин]] 86
|голдар2=
|көрермендер =19000}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[21 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Металлист (футбол клубы)|Металлист]]
|шот      =3-2
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Виктор Николаевич Карачун|Виктор Карачун]] 24&lt;br&gt;[[Вахид Юнусұлы Масудов|Вахид Масудов]] 42&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 90 (п)
|голдар2=[[Виктор Владимирович Камарзаев|Виктор Камарзаев]] 32&lt;br&gt;[[Юрий Иванович Тарасов |Юрий Тарасов 41]]
|көрермендер =7000}}</text>
      <sha1>e7czt2mwzlq1u78i642wp7tk189svy5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061287</id>
      <parentid>3061286</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T05:34:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мықтыбек Оразтайұлы</username>
        <id>69223</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21438" xml:space="preserve">{{матч туралы есептеме
|мерзімі       = {{Start date|2020|8|14|df=y}}
|команда1      = [[Барселона (футбол клубы)|Barcelona]] {{ту|Испания}}
|шот      = 2–8
|команда2      = {{ту|Германия}} [[Бавария (футбол клубы)|Bayern Munich]]
|голдар1     =[[Дваид Алаба]] {{гол|7}}&lt;br&gt;[[Луис Суарес]] {{гол|57}}
|голдар2     =[[Томас Мюллер]] {{гол|4||31}}&lt;br&gt;[[Иван Перишич]] {{гол|22}}&lt;br&gt;[[Серж Гнабри]] {{гол|27}}&lt;br&gt;[[Йозуа Киммих]] {{гол|63}}&lt;br&gt;[[Роберт Левандовский|Lewandowski]] {{гол|82}}&lt;br&gt;[[Филиппе Коутиньо|Coutinho]] {{гол|85||89}}
|стадион    = [[Эштадиу да Луж|Estádio da Luz]], [[Лиссабон]]
|көрермендер = 0&lt;ref name=&quot;full_time&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.uefa.com/newsfiles/ucl/2020/2030146_fr.pdf |title=Full Time Summary Quarter-finals – Barcelona v Bayern Munich |work=UEFA.com |date=14 August 2020 |accessdate=14 August 2020}}&lt;/ref&gt;{{refn|group=note|name=UCL behind closed doors|The remainder of the competition, held in August 2020, was played behind closed doors due to the [[COVID-19 pandemic in Europe]].&lt;ref name=&quot;uefa behind closed doors&quot;&gt;{{cite news |url=https://www.uefa.com/insideuefa/mediaservices/mediareleases/news/025f-0fd8ee39d484-116d3b4051d6-1000/ |title=Venues for Round of 16 matches confirmed |website=UEFA.com |date=9 July 2020 |access-date=10 July 2020}}&lt;/ref&gt;}}
|төреші    = [[Дамир Скомина]] ([[Словения]])
|report     = 
}}

{| width=92%
|-
|{{Football kit
 |pattern_la = _fcbarcelona1920h
 |pattern_b  = _fcbarcelona1920H
 |pattern_ra = _fcbarcelona1920h
 |pattern_sh =
 |pattern_so = _barcelona1920h
 |leftarm    = 000080
 |body       = 000080
 |rightarm   = 000080
 |shorts     = 000080
 |socks      = 000080
 |title      = Barcelona&lt;ref name=&quot;lineups&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.uefa.com/newsfiles/ucl/2020/2030146_lu.pdf |title=Tactical Line-ups – Quarter-finals – Friday 14 August 2020 |website=UEFA.com |date=14 August 2020 |access-date=27 August 2020}}&lt;/ref&gt;
}}
|{{Football kit
 |pattern_la = _bayern2021a
 |pattern_b  = _bayern2021A
 |pattern_ra = _bayern2021a
 |pattern_sh = _bayern2021a
 |pattern_so = _bayern2021a
 |leftarm    = CCCCCC
 |body       = E5E5E5
 |rightarm   = CCCCCC
 |shorts     = FFFFFF
 |socks      = FFFFFF
 |title      = {{nowrap|Bayern Munich}}&lt;ref name=&quot;lineups&quot;/&gt;
}}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;40%&quot;|
{| style=&quot;font-size:90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
!width=25| !!width=25|
|-
|GK ||'''1''' ||{{flagicon|GER}} [[Marc-André ter Stegen]]
|-
|RB ||'''2''' ||{{flagicon|POR}} [[Nélson Semedo]]
|-
|CB ||'''3''' ||{{flagicon|ESP}} [[Gerard Piqué]]
|-
|CB ||'''15'''||{{flagicon|FRA}} [[Clément Lenglet]]
|-
|LB ||'''18'''||{{flagicon|ESP}} [[Jordi Alba]] || {{СҚ|58}}
|-
|CM ||'''20'''||{{flagicon|ESP}} [[Sergi Roberto]] || || {{suboff|46}}
|-
|CM ||'''5''' ||{{flagicon|ESP}} [[Sergio Busquets]] || || {{suboff|70}}
|-
|CM ||'''21'''||{{flagicon|NED}} [[Frenkie de Jong]]
|-
|AM ||'''22'''||{{flagicon|CHI}} [[Arturo Vidal]] || {{СҚ|90+2}}
|-
|CF ||'''10'''||{{flagicon|ARG}} [[Lionel Messi]] ([[Captain (association football)|c]])
|-
|CF ||'''9''' ||{{flagicon|URU}} [[Luis Suárez]] || {{СҚ|54}}
|-
|colspan=3|'''Substitutes:'''
|-
|GK ||'''13'''||{{flagicon|BRA}} [[Neto (footballer, born 1989)|Neto]]
|-
|GK ||'''26'''||{{flagicon|ESP}} [[Iñaki Peña]]
|-
|DF ||'''24'''||{{flagicon|ESP}} [[Junior Firpo]]
|-
|DF ||'''33'''||{{flagicon|URU}} [[Ronald Araújo]]
|-
|DF ||'''44'''||{{flagicon|ESP}} [[Óscar Mingueza]]
|-
|MF ||'''4''' ||{{flagicon|CRO}} [[Ivan Rakitić]]
|-
|MF ||'''28'''||{{flagicon|ESP}} [[Riqui Puig]]
|-
|MF ||'''42'''||{{flagicon|ESP}} [[Monchu]]
|-
|MF ||'''46'''||{{flagicon|NED}} [[Ludovit Reis]]
|-
|FW ||'''11'''||{{flagicon|FRA}} [[Ousmane Dembélé]]
|-
|FW ||'''17'''||{{flagicon|FRA}} [[Antoine Griezmann]] || || {{subon|46}}
|-
|FW ||'''31'''||{{flagicon|ESP}} [[Ansu Fati]] || || {{subon|70}}
|-
|colspan=3|'''Manager:'''
|-
|colspan=3|{{flagicon|ESP}} [[Quique Setién]]
|}
|valign=&quot;top&quot;|[[File:Barcelona vs Bayern Munich 2020-08-14.svg|300px]]
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size:90%; margin:auto&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
!width=25| !!width=25|
|-
|GK ||'''1''' ||{{flagicon|GER}} [[Manuel Neuer]] ([[Captain (association football)|c]])
|-
|RB ||'''32'''||{{flagicon|GER}} [[Joshua Kimmich]] || {{СҚ|85}}
|-
|CB ||'''17'''||{{flagicon|GER}} [[Jérôme Boateng]] || {{СҚ|43}} || {{suboff|76}}
|-
|CB ||'''27'''||{{flagicon|AUT}} [[David Alaba]]
|-
|LB ||'''19'''||{{flagicon|CAN}} [[Alphonso Davies]] || {{СҚ|52}} || {{suboff|83}}
|-
|CM ||'''18'''||{{flagicon|GER}} [[Leon Goretzka]] || || {{suboff|83}}
|-
|CM ||'''6''' ||{{flagicon|ESP}} [[Thiago Alcântara|Thiago]]
|-
|RW ||'''22'''||{{flagicon|GER}} [[Serge Gnabry]] || || {{suboff|76}}
|-
|AM ||'''25'''||{{flagicon|GER}} [[Thomas Müller]]
|-
|LW ||'''14'''||{{flagicon|CRO}} [[Ivan Perišić]] || || {{suboff|67}}
|-
|CF ||'''9''' ||{{flagicon|POL}} [[Robert Lewandowski]]
|-
|colspan=3|'''Substitutes:'''
|-
|GK ||'''26'''||{{flagicon|GER}} [[Sven Ulreich]]
|-
|GK ||'''39'''||{{flagicon|GER}} [[Ron-Thorben Hoffmann]]
|-
|DF ||'''2''' ||{{flagicon|ESP}} [[Álvaro Odriozola]]
|-
|DF ||'''4''' ||{{flagicon|GER}} [[Niklas Süle]] || || {{subon|76}}
|-
|DF ||'''21'''||{{flagicon|FRA}} [[Lucas Hernandez]] || || {{subon|83}}
|-
|MF ||'''8''' ||{{flagicon|ESP}} [[Javi Martínez]]
|-
|MF ||'''10'''||{{flagicon|BRA}} [[Philippe Coutinho]] || || {{subon|76}}
|-
|MF ||'''11'''||{{flagicon|FRA}} [[Michaël Cuisance]]
|-
|MF ||'''24'''||{{flagicon|FRA}} [[Corentin Tolisso]] || || {{subon|83}}
|-
|MF ||'''42'''||{{flagicon|ENG&lt;!--Did not declare for Germany at the time of the match--&gt;}} [[Jamal Musiala]]
|-
|FW ||'''29'''||{{flagicon|FRA}} [[Kingsley Coman]] || || {{subon|67}}
|-
|FW ||'''35'''||{{flagicon|NED}} [[Joshua Zirkzee]]
|-
|colspan=3|'''Manager:'''{{refn|group=note|Bayern Munich [[sporting director]] [[Hasan Salihamidžić]] was shown a СҚlow card in the 61st minute.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.kicker.de/4654528/analyse/fc-barcelona/bayern-muenchen-14 |title=Ein einziges Barça-Desaster: Bayern München überrollt Messi &amp; Co. |work=[[Kicker (sports magazine)|kicker]] |date=14 August 2020 |access-date=29 August 2020 |language=de}}&lt;/ref&gt;}}
|-
|colspan=3|{{flagicon|GER}} [[Hansi Flick]]
|}
|}
== ГФР - Аустрия футбол матчы ==
{{футбол матчы
|атауы               = ГФР — Аустрия (1982)
|логотип             = Interior de El Molinón.JPG
|ені                 = 280px
|турнир              = [[футболдан 1982 жылғы әлем біріншілігі]]
|команда1            = [[Германия Ұлттық футбол құрамасы|ГФР]]
|команда1ел          = {{ту|Германия}}
|команда1есеп        = 1
|команда2            = [[Аустрия Ұлттық футбол құрамасы|Аустрия]]
|команда2ел          = {{ту|Аустрия||30px}}
|команда2есеп        = 0
|детальдар              = [http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=59/results/matches/match=770/report.html Шолу]
|дата                = [[25 маусым]] [[1982 жыл]], 17:15
|стадион             = [[Эль Молинон (стадион)|Эль Молинон]]
|қала               = [[Хихон]]
}}
'''ГФР - Аустрия футбол матчы''' ([[Неміс тілі|нем]]. ''Fußballspiel Deutschland — Österreich 1982'') — [[Футболдан 1982 жылғы әлем біріншілігі|1982 жылғы әлем біріншілігінің]] топтық кезеңідегі ойын. Матчта екі құрама да 10-минутта өздеріне тиімді нәтижеге қол жеткізген соң, қалған уақытта мүлде ойнамай, допты ары-бері қақпақылдап жүріп алып, көпшіліктің наразылығын тудыруымен есте қалды.

== Матч ==
=== Детальдар ===
{{Матч туралы есептеме
| мерзімі = 25 маусым 1982
|команда1 =[[Германия Ұлттық футбол құрамасы|ГФР]] {{ту|Германия}}
|шот = 1–0
|команда2 = {{Футбол|Аустрия}}
|голдар1 = [[Хорст Хрубеш]] {{гол|10}}
|стадион = [[Эль-Молинон]], [[Хихон]]
|көрермендер = 41,000
|төреші = [[Роберт Валентайн]] ([[Шотландия]])
}}

{| width=92%
|-
|{{Football kit
 | pattern_la = _shoulder_stripes_black_stripes
 | pattern_b  = _shoulder stripes_black stripes_collar
 | pattern_ra = _shoulder_stripes_black_stripes
 | leftarm    = FFFFFF
 | body       = FFFFFF
 | rightarm   = FFFFFF
 | shorts     = 000000
 | socks      = FFFFFF
 | title      = Батыс Германия
 }}
|{{Football kit
 | pattern_la = _whiteshoulders
 | pattern_b  = _whiteshoulders
 | pattern_ra = _whiteshoulders
 | leftarm    = D80010
 | body       = D80010
 | rightarm   = D80010
 | shorts     = FFFFFF
 | socks      = D80010
 | title      = Aустрия
 }}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|GK ||'''1''' ||[[Харальд Шумахер]]
|-
|SW ||'''15'''||[[Ули Штилике]]
|-
|RB ||'''20'''||[[Манфред Кальц]]
|-
|CB ||'''4''' ||[[Карл-Хайнц Ферстер]]
|-
|LB ||'''2''' ||[[Ханс-Петер Бригель]]
|-
|CM ||'''3''' ||[[Пауль Брайтнер]]
|-
|CM ||'''6''' ||[[Вольфганг Дреммлер]]
|-
|CM ||'''14'''||[[Феликс Магат]]
|-
|RF ||'''11'''||[[Карл-Хайнц Румменигге|Карл-Хайнц Румменниге]]|| || {{алаңнан|66}}
|-
|CF ||'''9''' ||[[Хорст Хрубеш|Херст Хрубеш]]|| || {{алаңнан|69}}
|-
|LF ||'''7''' ||[[Пьер Литтбарски]]
|-
|colspan=3|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|MF ||'''18'''||[[Лотар Маттеус]]|| || {{алаңға|66}}
|-
|FW ||'''8'''||[[Клаус Фишер]]|| || {{алаңға|69}}
|-
| colspan=&quot;4&quot; |'''Жаттықтырушы:'''
|-
| colspan=&quot;4&quot; |[[Юпп Дерваль]]
|}
|valign=&quot;top&quot;|
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot; align=&quot;center&quot;
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|-
|GK ||'''1''' ||[[Фридрих Консилия]]
|-
|DF ||'''2''' ||[[Бернд Краусс]]
|-
|DF ||'''3''' ||[[Эрик Обермайер]]
|-
|DF ||'''4''' ||[[Йозеф Дегеорги]]
|-
|DF ||'''5''' ||[[Бруно Пеццай]]
|-
|MF ||'''6''' ||[[Роланд Хаттенбергер]]
|-
|FW ||'''7''' ||[[Вальер Шахнер|Вальтер Шахнер]]|| {{СҚ|32}}
|-
|MF ||'''8''' ||[[Херберт Прохазка]]
|-
|FW ||'''9''' ||[[Ханс Кранкль]]
|-
|MF ||'''10'''||[[Райнольд Хинтермайер]]|| {{СҚ|32}}
|-
|DF ||'''19'''||[[Хериберт Вебер]]
|-
| colspan=&quot;4&quot; |'''Жаттықтырушы:'''
|-
| colspan=&quot;4&quot; |[[Феликс Лацке]] және [[Георг Шмитд]]
|}
|}

[[Футболдан 2020 жылғы Еуропа біріншілігі|2020 жылғы Еуропа чемпионатының]] іріктеу турниріндегі матч

== Матч ==

=== Детальдар ===
{{матч туралы есептеме
|мерзімі = 14 қазан 2019
|time = 20:45 ({{UTZ|21:45|3}})
|команда1 = {{футбол|Украина}}
|шот = 2&amp;nbsp;— 1&lt;ref&gt;https://www.uefa.com/european-qualifiers/match/2026128--ukraine-vs-portugal/?referrer=%2feuropean-qualifiers%2fseason%3d2020%2fmatches%2fround%3d2001086%2fmatch%3d2026128%2findex&lt;/ref&gt;
|report = [ Протокол]
|команда2 = {{футбол|Португалия}}
|голдар1 = [[Роман Олегович Яремчук|Яремчук]] {{гол|6}} &lt;br/&gt; [[Андрей Николаевич Ярмоленко|Ярмоленко]] {{гол|27}}
|голдар2 = {{гол|72|пен.}} [[Криштиану Роналду|Роналду]]
|стадион = «[[Олимпиада стадионы (Киев)|Олимпиада]]», [[Киев]]
|көрермендер = 65 883
|төреші = {{ту|Англия}} [[Энтони Тейлор]]}}

{| width=92% |
|-
|{{Football kit
| pattern_la = _ukr18h
| pattern_b  = _ukr18h
| pattern_ra = _ukr18h
| pattern_sh = 
| pattern_so = 
| leftarm    = FFE000 
| body       = FFE000 
| rightarm   = FFE000 
| shorts     = FFE000
| socks      = FFE000 
|title      = Украина
}}
|{{Football kit
| pattern_la = _portu18h
| pattern_b  = _portu18h
| pattern_ra = _portu18h
| leftarm    = FF0000
| body       = FF0000
| rightarm   = FF0000
| shorts     = FF0000
| socks      = FF0000
| title      = Португалия
}}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|colspan=&quot;4&quot;|
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|ққ ||'''12'''||[[Андрей Валерьевич Пятов|Андрей Пятов]] (k)
|-
|қ ||'''4'''||[[Сергей Андреевич Кривцов|Сергей Кривцов]]
|-
|жқ ||'''6'''||[[Тарас Николаевич Степаненко|Тарас Степаненко]] || {{қуылды|2|25|72}}
|-
|жқ ||'''7'''||[[Андрей Николаевич Ярмоленко|Андрей Ярмоленко]] || {{гол|27}} {{СҚ|47}}
|-
|жқ ||'''8'''||[[Руслан Владимирович Малиновский|Руслан Малиновский]] ||
|-
|ш ||'''9'''||[[Роман Олегович Яремчук|Роман Яремчук]] || {{гол|6}} {{алаңнан|73'}}
|-
|жқ ||'''11'''||[[Ромеро Бонфим Марлос|Марлос]] || {{алаңнан|63'}}
|-
|қ ||'''16'''||[[Виталий Сергеевич Николенко|Виталий Николенко]] || {{алаңнан|90'+4}}
|-
|жқ ||'''17'''||[[Александр Владимирович Зинченко|Александр Зинченко]] || {{СҚ|90'+4}}
|-
|қ ||'''21'''||[[Александр Александрович Караваев|Александр Караваев]] ||
|-
|қ ||'''22'''||[[Никола Александрович Матвиенко|Никола Матвиенко]] ||
|-
|colspan=3|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|қ ||'''3'''||[[Игорь Пластун]] || || {{алаңға|90'+4}}
|-
|жқ ||'''10'''||[[Евгений Олегович Коноплянка|Евгений Коноплянка]]|| || {{алаңға|63'}}
|-
|жқ ||'''20'''||[[Виктор Викторович Коваленко|Виктор Коваленко]]|| || {{алаңға|73'}} {{СҚ|90'+5}}
|-
|colspan=3|'''Бапкер:'''
|-
|colspan=4|{{ту|Украина}} [[Андрей Николаевич Шевченко|Андрий Шевченко]]
|}
|valign=&quot;top&quot;|
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot; align=center
|colspan=&quot;4&quot;|
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|ққ ||'''1'''||[[Руй Патрисиу]]
|-
|қ ||'''2'''||[[Нелсон Семеду]]
|-
|қ ||'''3'''||[[Пепе (футболшы, 1983)|Пепе]] || {{СҚ|26}}
|-
|қ ||'''4'''||[[Рубен Диаш]] || {{СҚ|64}}
|-
|қ ||'''5'''||[[Рафаэл Геррейру|Рафаел Геррейру]]
|-
|жқ ||'''7'''||[[Криштиану Роналду]] (к) || {{гол|72}}
|-
|жқ ||'''8'''||[[Жоау Моутинью|Жуан Моутинью]] || {{алаңнан|56'}}
|-
|жқ ||'''10'''||[[Жоау Мариу|Жуан Мариу]] || {{алаңнан|68'}}
|-
|жқ ||'''13'''||[[Данилу Перейра]] ||
|-
|ш ||'''17'''||[[Гонсалу Гедеш|Гонсалу Гуедеш]] || {{алаңнан|46'}}
|-
|жқ ||'''20'''||[[Бернарду Силва]]
|-
|colspan=4|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|ш ||'''11'''||[[Брума]] || || {{алаңға|68}}
|-
|жқ ||'''16'''||[[Бруну Фернандеш]] || || {{алаңға|56}}
|-
|ш ||'''23'''||[[Жуан Феликс]] || || {{алаңға|46}}
|-
|colspan=4|'''Бапкер:'''
|-
|colspan=&quot;4&quot;|{{ту|Португалия}} [[Фернанду Сантуш]]
|}
|}
{| width=100% style=&quot;font-size: 90%&quot;
|
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
*[https://football24.ua/ukrayina_portugaliya_oglyad_rahunok_matchu_14_10_2019_vidbir_yevro_2020_n563035/ ''Ғootball24.ua сайтында'']
[[Санат:2019 жылғы футбол]]
[[Санат:Украина Ұлттық футбол құрамасының ойындары]]
[[Санат:Португалия Ұлттық футбол құрамасының ойындары]]
[[Санат:Футболдан 2020 жылғы Еуропа біріншілігі (іріктеу турнирі)]]


{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[5 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Нефтчи (футбол клубы, Баку)|Нефтчи]]
|шот      =3-1
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Сергей Васильевич Волгин|Сергей Волгин]] 50&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 52, 86
|голдар2=[[Игорь Анатольевич Пономарев|Игорь Пономарев]] 77
|көрермендер =20500
}}


{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[19 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Арарат (футбол клубы)|Арарат]]
|шот      =3-0
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Виктор Николаевич Карачун|Виктор Карачун]] 4&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 58, 63
|голдар2=
|көрермендер =28 000
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[1 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  = [[Жальгирис (футбол клубы)|Жальгирис]]
|команда2  = [[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|шот      =1-1
|стадион   =&quot;Жальгирис&quot;
|голдар1=[[Гинтарас Алоизович Квилюнас|Гинтарас Квилюнас]] 76
|голдар2=[[Сергей Васильевич Волгин|Сергей Волгин]] 78
|көрермендер =3500
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      = [[9 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Зенит (футбол клубы, Санкт-Петербург)|Зенит]]
|команда2  = [[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|шот      =3-1
|стадион   = Ленин атындағы СК
|голдар1=[[Юрий Владимирович Желудков|Юрий Желудков]] 26 п, 89&lt;br&gt;[[Сергей Игоревич Дмитриев|Сергей Дмитриев]] 29
|голдар2=[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 74
|көрермендер =18 000
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[24 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Шахтер (футбол клубы, Донецк)|Шахтер Донецк]]
|шот      =2-0
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Вахид Юнусұлы Масудов|Вахид Масудов]] 8&lt;br&gt;[[Сергей Петрович Сорокин|Сергей Сорокин]] 86
|голдар2=
|көрермендер =19000}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[21 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Металлист (футбол клубы)|Металлист]]
|шот      =3-2
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Виктор Николаевич Карачун|Виктор Карачун]] 24&lt;br&gt;[[Вахид Юнусұлы Масудов|Вахид Масудов]] 42&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 90 (п)
|голдар2=[[Виктор Владимирович Камарзаев|Виктор Камарзаев]] 32&lt;br&gt;[[Юрий Иванович Тарасов |Юрий Тарасов 41]]
|көрермендер =7000}}</text>
      <sha1>75xi1czn8ybqg4x3wh17yo4aezqcwkd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061289</id>
      <parentid>3061287</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T05:43:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мықтыбек Оразтайұлы</username>
        <id>69223</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21135" xml:space="preserve">== Барселона-Бавария-2:8 ==

== Матч ==

=== Детальдар ===
{{матч туралы есептеме
|мерзімі       = {{Start date|2020|8|14|df=y}}
|команда1      = [[Барселона (футбол клубы)|Barcelona]] {{ту|Испания}}
|шот      = 2–8
|команда2      = {{ту|Германия}} [[Бавария (футбол клубы)|Bayern Munich]]
|голдар1     =[[Давид Алаба]] {{гол|7}}&lt;br&gt;[[Луис Суарес]] {{гол|57}}
|голдар2     =[[Томас Мюллер]] {{гол|4||31}}&lt;br&gt;[[Иван Перишич]] {{гол|22}}&lt;br&gt;[[Серж Гнабри]] {{гол|27}}&lt;br&gt;[[Йозуа Киммих]] {{гол|63}}&lt;br&gt;[[Роберт Левандовский|Lewandowski]] {{гол|82}}&lt;br&gt;[[Филиппе Коутиньо|Coutinho]] {{гол|85||89}}
|стадион    = [[Эштадиу да Луж|Estádio da Luz]], [[Лиссабон]]
|көрермендер = 0&lt;ref name=&quot;full_time&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.uefa.com/newsfiles/ucl/2020/2030146_fr.pdf |title=Full Time Summary Quarter-finals – Barcelona v Bayern Munich |work=UEFA.com |date=14 August 2020 |accessdate=14 August 2020}}&lt;/ref&gt;{{refn|group=note|name=UCL behind closed doors|The remainder of the competition, held in August 2020, was played behind closed doors due to the [[COVID-19 pandemic in Europe]].&lt;ref name=&quot;uefa behind closed doors&quot;&gt;{{cite news |url=https://www.uefa.com/insideuefa/mediaservices/mediareleases/news/025f-0fd8ee39d484-116d3b4051d6-1000/ |title=Venues for Round of 16 matches confirmed |website=UEFA.com |date=9 July 2020 |access-date=10 July 2020}}&lt;/ref&gt;}}
|төреші    = [[Дамир Скомина]] ([[Словения]])
|report     = 
}}

{| width=&quot;92%&quot;
|-
|{{Football kit
 |pattern_la = _fcbarcelona1920h
 |pattern_b  = _fcbarcelona1920H
 |pattern_ra = _fcbarcelona1920h
 |pattern_sh =
 |pattern_so = _barcelona1920h
 |leftarm    = 000080
 |body       = 000080
 |rightarm   = 000080
 |shorts     = 000080
 |socks      = 000080
 |title      = Барселона&lt;ref name=&quot;lineups&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.uefa.com/newsfiles/ucl/2020/2030146_lu.pdf |title=Tactical Line-ups – Quarter-finals – Friday 14 August 2020 |website=UEFA.com |date=14 August 2020 |access-date=27 August 2020}}&lt;/ref&gt;
}}
|{{Football kit
 |pattern_la = _bayern2021a
 |pattern_b  = _bayern2021A
 |pattern_ra = _bayern2021a
 |pattern_sh = _bayern2021a
 |pattern_so = _bayern2021a
 |leftarm    = CCCCCC
 |body       = E5E5E5
 |rightarm   = CCCCCC
 |shorts     = FFFFFF
 |socks      = FFFFFF
 |title      = Бавария&lt;ref name=&quot;lineups&quot;/&gt;
}}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
| valign=&quot;top&quot; width=&quot;40%&quot; |
{| style=&quot;font-size:90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
! width=&quot;25&quot; | !! width=&quot;25&quot; |
|-
|GK ||'''1''' ||{{flagicon|GER}} [[Марк-Андре тер Штеген]]
|-
|RB ||'''2''' ||{{flagicon|POR}} [[Нелсон Семеду]]
|-
|CB ||'''3''' ||{{flagicon|ESP}} [[Жерар Пике]]
|-
|CB ||'''15'''||{{flagicon|FRA}} [[Клеман Лангле]]
|-
|LB ||'''18'''||{{flagicon|ESP}} [[Жорди Альба]] || {{СҚ|58}}
|-
|CM ||'''20'''||{{flagicon|ESP}} [[Серхи Роберто]] || || {{suboff|46}}
|-
|CM ||'''5''' ||{{flagicon|ESP}} [[Серхио Бускетс]] || || {{suboff|70}}
|-
|CM ||'''21'''||{{flagicon|NED}} [[Френки де Йонг]]
|-
|AM ||'''22'''||{{flagicon|CHI}} [[Артуро Видаль]] || {{СҚ|90+2}}
|-
|CF ||'''10'''||{{flagicon|ARG}} [[Лионель Месси]] (к)
|-
|CF ||'''9''' ||{{flagicon|URU}} [[Луис Суарес]] || {{СҚ|54}}
|-
| colspan=&quot;3&quot; |'''Substitutes:'''
|-
|FW ||'''17'''||{{flagicon|FRA}} [[Антуан Гризманн]] || || {{subon|46}}
|-
|FW ||'''31'''||{{flagicon|ESP}} [[Ансу Фати]] || || {{subon|70}}
|-
| colspan=&quot;3&quot; |'''Manager:'''
|-
| colspan=&quot;3&quot; |{{flagicon|ESP}}[[Кике Сетьен]]
|}
| valign=&quot;top&quot; |[[File:Barcelona vs Bayern Munich 2020-08-14.svg|300px]]
| valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot; |
{| style=&quot;font-size:90%; margin:auto&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
! width=&quot;25&quot; | !! width=&quot;25&quot; |
|-
|GK ||'''1''' ||{{flagicon|GER}} [[Manuel Neuer]] ([[Captain (association football)|c]])
|-
|RB ||'''32'''||{{flagicon|GER}} [[Joshua Kimmich]] || {{СҚ|85}}
|-
|CB ||'''17'''||{{flagicon|GER}} [[Jérôme Boateng]] || {{СҚ|43}} || {{suboff|76}}
|-
|CB ||'''27'''||{{flagicon|AUT}} [[David Alaba]]
|-
|LB ||'''19'''||{{flagicon|CAN}} [[Alphonso Davies]] || {{СҚ|52}} || {{suboff|83}}
|-
|CM ||'''18'''||{{flagicon|GER}} [[Leon Goretzka]] || || {{suboff|83}}
|-
|CM ||'''6''' ||{{flagicon|ESP}} [[Thiago Alcântara|Thiago]]
|-
|RW ||'''22'''||{{flagicon|GER}} [[Serge Gnabry]] || || {{suboff|76}}
|-
|AM ||'''25'''||{{flagicon|GER}} [[Thomas Müller]]
|-
|LW ||'''14'''||{{flagicon|CRO}} [[Ivan Perišić]] || || {{suboff|67}}
|-
|CF ||'''9''' ||{{flagicon|POL}} [[Robert Lewandowski]]
|-
| colspan=&quot;3&quot; |'''Substitutes:'''
|-
|GK ||'''26'''||{{flagicon|GER}} [[Sven Ulreich]]
|-
|GK ||'''39'''||{{flagicon|GER}} [[Ron-Thorben Hoffmann]]
|-
|DF ||'''2''' ||{{flagicon|ESP}} [[Álvaro Odriozola]]
|-
|DF ||'''4''' ||{{flagicon|GER}} [[Niklas Süle]] || || {{subon|76}}
|-
|DF ||'''21'''||{{flagicon|FRA}} [[Lucas Hernandez]] || || {{subon|83}}
|-
|MF ||'''8''' ||{{flagicon|ESP}} [[Javi Martínez]]
|-
|MF ||'''10'''||{{flagicon|BRA}} [[Philippe Coutinho]] || || {{subon|76}}
|-
|MF ||'''11'''||{{flagicon|FRA}} [[Michaël Cuisance]]
|-
|MF ||'''24'''||{{flagicon|FRA}} [[Corentin Tolisso]] || || {{subon|83}}
|-
|MF ||'''42'''||{{flagicon|ENG&lt;!--Did not declare for Germany at the time of the match--&gt;}} [[Jamal Musiala]]
|-
|FW ||'''29'''||{{flagicon|FRA}} [[Kingsley Coman]] || || {{subon|67}}
|-
|FW ||'''35'''||{{flagicon|NED}} [[Joshua Zirkzee]]
|-
| colspan=&quot;3&quot; |'''Manager:'''{{refn|group=note|Bayern Munich [[sporting director]] [[Hasan Salihamidžić]] was shown a СҚlow card in the 61st minute.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.kicker.de/4654528/analyse/fc-barcelona/bayern-muenchen-14 |title=Ein einziges Barça-Desaster: Bayern München überrollt Messi &amp; Co. |work=[[Kicker (sports magazine)|kicker]] |date=14 August 2020 |access-date=29 August 2020 |language=de}}&lt;/ref&gt;}}
|-
| colspan=&quot;3&quot; |{{flagicon|GER}} [[Hansi Flick]]
|}
|}
== ГФР - Аустрия футбол матчы ==
{{футбол матчы
|атауы               = ГФР — Аустрия (1982)
|логотип             = Interior de El Molinón.JPG
|ені                 = 280px
|турнир              = [[футболдан 1982 жылғы әлем біріншілігі]]
|команда1            = [[Германия Ұлттық футбол құрамасы|ГФР]]
|команда1ел          = {{ту|Германия}}
|команда1есеп        = 1
|команда2            = [[Аустрия Ұлттық футбол құрамасы|Аустрия]]
|команда2ел          = {{ту|Аустрия||30px}}
|команда2есеп        = 0
|детальдар              = [http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=59/results/matches/match=770/report.html Шолу]
|дата                = [[25 маусым]] [[1982 жыл]], 17:15
|стадион             = [[Эль Молинон (стадион)|Эль Молинон]]
|қала               = [[Хихон]]
}}
'''ГФР - Аустрия футбол матчы''' ([[Неміс тілі|нем]]. ''Fußballspiel Deutschland — Österreich 1982'') — [[Футболдан 1982 жылғы әлем біріншілігі|1982 жылғы әлем біріншілігінің]] топтық кезеңідегі ойын. Матчта екі құрама да 10-минутта өздеріне тиімді нәтижеге қол жеткізген соң, қалған уақытта мүлде ойнамай, допты ары-бері қақпақылдап жүріп алып, көпшіліктің наразылығын тудыруымен есте қалды.

== Матч ==
=== Детальдар ===
{{Матч туралы есептеме
| мерзімі = 25 маусым 1982
|команда1 =[[Германия Ұлттық футбол құрамасы|ГФР]] {{ту|Германия}}
|шот = 1–0
|команда2 = {{Футбол|Аустрия}}
|голдар1 = [[Хорст Хрубеш]] {{гол|10}}
|стадион = [[Эль-Молинон]], [[Хихон]]
|көрермендер = 41,000
|төреші = [[Роберт Валентайн]] ([[Шотландия]])
}}

{| width=92%
|-
|{{Football kit
 | pattern_la = _shoulder_stripes_black_stripes
 | pattern_b  = _shoulder stripes_black stripes_collar
 | pattern_ra = _shoulder_stripes_black_stripes
 | leftarm    = FFFFFF
 | body       = FFFFFF
 | rightarm   = FFFFFF
 | shorts     = 000000
 | socks      = FFFFFF
 | title      = Батыс Германия
 }}
|{{Football kit
 | pattern_la = _whiteshoulders
 | pattern_b  = _whiteshoulders
 | pattern_ra = _whiteshoulders
 | leftarm    = D80010
 | body       = D80010
 | rightarm   = D80010
 | shorts     = FFFFFF
 | socks      = D80010
 | title      = Aустрия
 }}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|GK ||'''1''' ||[[Харальд Шумахер]]
|-
|SW ||'''15'''||[[Ули Штилике]]
|-
|RB ||'''20'''||[[Манфред Кальц]]
|-
|CB ||'''4''' ||[[Карл-Хайнц Ферстер]]
|-
|LB ||'''2''' ||[[Ханс-Петер Бригель]]
|-
|CM ||'''3''' ||[[Пауль Брайтнер]]
|-
|CM ||'''6''' ||[[Вольфганг Дреммлер]]
|-
|CM ||'''14'''||[[Феликс Магат]]
|-
|RF ||'''11'''||[[Карл-Хайнц Румменигге|Карл-Хайнц Румменниге]]|| || {{алаңнан|66}}
|-
|CF ||'''9''' ||[[Хорст Хрубеш|Херст Хрубеш]]|| || {{алаңнан|69}}
|-
|LF ||'''7''' ||[[Пьер Литтбарски]]
|-
|colspan=3|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|MF ||'''18'''||[[Лотар Маттеус]]|| || {{алаңға|66}}
|-
|FW ||'''8'''||[[Клаус Фишер]]|| || {{алаңға|69}}
|-
| colspan=&quot;4&quot; |'''Жаттықтырушы:'''
|-
| colspan=&quot;4&quot; |[[Юпп Дерваль]]
|}
|valign=&quot;top&quot;|
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot; align=&quot;center&quot;
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|-
|GK ||'''1''' ||[[Фридрих Консилия]]
|-
|DF ||'''2''' ||[[Бернд Краусс]]
|-
|DF ||'''3''' ||[[Эрик Обермайер]]
|-
|DF ||'''4''' ||[[Йозеф Дегеорги]]
|-
|DF ||'''5''' ||[[Бруно Пеццай]]
|-
|MF ||'''6''' ||[[Роланд Хаттенбергер]]
|-
|FW ||'''7''' ||[[Вальер Шахнер|Вальтер Шахнер]]|| {{СҚ|32}}
|-
|MF ||'''8''' ||[[Херберт Прохазка]]
|-
|FW ||'''9''' ||[[Ханс Кранкль]]
|-
|MF ||'''10'''||[[Райнольд Хинтермайер]]|| {{СҚ|32}}
|-
|DF ||'''19'''||[[Хериберт Вебер]]
|-
| colspan=&quot;4&quot; |'''Жаттықтырушы:'''
|-
| colspan=&quot;4&quot; |[[Феликс Лацке]] және [[Георг Шмитд]]
|}
|}

[[Футболдан 2020 жылғы Еуропа біріншілігі|2020 жылғы Еуропа чемпионатының]] іріктеу турниріндегі матч

== Матч ==

=== Детальдар ===
{{матч туралы есептеме
|мерзімі = 14 қазан 2019
|time = 20:45 ({{UTZ|21:45|3}})
|команда1 = {{футбол|Украина}}
|шот = 2&amp;nbsp;— 1&lt;ref&gt;https://www.uefa.com/european-qualifiers/match/2026128--ukraine-vs-portugal/?referrer=%2feuropean-qualifiers%2fseason%3d2020%2fmatches%2fround%3d2001086%2fmatch%3d2026128%2findex&lt;/ref&gt;
|report = [ Протокол]
|команда2 = {{футбол|Португалия}}
|голдар1 = [[Роман Олегович Яремчук|Яремчук]] {{гол|6}} &lt;br/&gt; [[Андрей Николаевич Ярмоленко|Ярмоленко]] {{гол|27}}
|голдар2 = {{гол|72|пен.}} [[Криштиану Роналду|Роналду]]
|стадион = «[[Олимпиада стадионы (Киев)|Олимпиада]]», [[Киев]]
|көрермендер = 65 883
|төреші = {{ту|Англия}} [[Энтони Тейлор]]}}

{| width=92% |
|-
|{{Football kit
| pattern_la = _ukr18h
| pattern_b  = _ukr18h
| pattern_ra = _ukr18h
| pattern_sh = 
| pattern_so = 
| leftarm    = FFE000 
| body       = FFE000 
| rightarm   = FFE000 
| shorts     = FFE000
| socks      = FFE000 
|title      = Украина
}}
|{{Football kit
| pattern_la = _portu18h
| pattern_b  = _portu18h
| pattern_ra = _portu18h
| leftarm    = FF0000
| body       = FF0000
| rightarm   = FF0000
| shorts     = FF0000
| socks      = FF0000
| title      = Португалия
}}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|colspan=&quot;4&quot;|
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|ққ ||'''12'''||[[Андрей Валерьевич Пятов|Андрей Пятов]] (k)
|-
|қ ||'''4'''||[[Сергей Андреевич Кривцов|Сергей Кривцов]]
|-
|жқ ||'''6'''||[[Тарас Николаевич Степаненко|Тарас Степаненко]] || {{қуылды|2|25|72}}
|-
|жқ ||'''7'''||[[Андрей Николаевич Ярмоленко|Андрей Ярмоленко]] || {{гол|27}} {{СҚ|47}}
|-
|жқ ||'''8'''||[[Руслан Владимирович Малиновский|Руслан Малиновский]] ||
|-
|ш ||'''9'''||[[Роман Олегович Яремчук|Роман Яремчук]] || {{гол|6}} {{алаңнан|73'}}
|-
|жқ ||'''11'''||[[Ромеро Бонфим Марлос|Марлос]] || {{алаңнан|63'}}
|-
|қ ||'''16'''||[[Виталий Сергеевич Николенко|Виталий Николенко]] || {{алаңнан|90'+4}}
|-
|жқ ||'''17'''||[[Александр Владимирович Зинченко|Александр Зинченко]] || {{СҚ|90'+4}}
|-
|қ ||'''21'''||[[Александр Александрович Караваев|Александр Караваев]] ||
|-
|қ ||'''22'''||[[Никола Александрович Матвиенко|Никола Матвиенко]] ||
|-
|colspan=3|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|қ ||'''3'''||[[Игорь Пластун]] || || {{алаңға|90'+4}}
|-
|жқ ||'''10'''||[[Евгений Олегович Коноплянка|Евгений Коноплянка]]|| || {{алаңға|63'}}
|-
|жқ ||'''20'''||[[Виктор Викторович Коваленко|Виктор Коваленко]]|| || {{алаңға|73'}} {{СҚ|90'+5}}
|-
|colspan=3|'''Бапкер:'''
|-
|colspan=4|{{ту|Украина}} [[Андрей Николаевич Шевченко|Андрий Шевченко]]
|}
|valign=&quot;top&quot;|
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot; align=center
|colspan=&quot;4&quot;|
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|ққ ||'''1'''||[[Руй Патрисиу]]
|-
|қ ||'''2'''||[[Нелсон Семеду]]
|-
|қ ||'''3'''||[[Пепе (футболшы, 1983)|Пепе]] || {{СҚ|26}}
|-
|қ ||'''4'''||[[Рубен Диаш]] || {{СҚ|64}}
|-
|қ ||'''5'''||[[Рафаэл Геррейру|Рафаел Геррейру]]
|-
|жқ ||'''7'''||[[Криштиану Роналду]] (к) || {{гол|72}}
|-
|жқ ||'''8'''||[[Жоау Моутинью|Жуан Моутинью]] || {{алаңнан|56'}}
|-
|жқ ||'''10'''||[[Жоау Мариу|Жуан Мариу]] || {{алаңнан|68'}}
|-
|жқ ||'''13'''||[[Данилу Перейра]] ||
|-
|ш ||'''17'''||[[Гонсалу Гедеш|Гонсалу Гуедеш]] || {{алаңнан|46'}}
|-
|жқ ||'''20'''||[[Бернарду Силва]]
|-
|colspan=4|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|ш ||'''11'''||[[Брума]] || || {{алаңға|68}}
|-
|жқ ||'''16'''||[[Бруну Фернандеш]] || || {{алаңға|56}}
|-
|ш ||'''23'''||[[Жуан Феликс]] || || {{алаңға|46}}
|-
|colspan=4|'''Бапкер:'''
|-
|colspan=&quot;4&quot;|{{ту|Португалия}} [[Фернанду Сантуш]]
|}
|}
{| width=100% style=&quot;font-size: 90%&quot;
|
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
*[https://football24.ua/ukrayina_portugaliya_oglyad_rahunok_matchu_14_10_2019_vidbir_yevro_2020_n563035/ ''Ғootball24.ua сайтында'']
[[Санат:2019 жылғы футбол]]
[[Санат:Украина Ұлттық футбол құрамасының ойындары]]
[[Санат:Португалия Ұлттық футбол құрамасының ойындары]]
[[Санат:Футболдан 2020 жылғы Еуропа біріншілігі (іріктеу турнирі)]]


{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[5 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Нефтчи (футбол клубы, Баку)|Нефтчи]]
|шот      =3-1
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Сергей Васильевич Волгин|Сергей Волгин]] 50&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 52, 86
|голдар2=[[Игорь Анатольевич Пономарев|Игорь Пономарев]] 77
|көрермендер =20500
}}


{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[19 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Арарат (футбол клубы)|Арарат]]
|шот      =3-0
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Виктор Николаевич Карачун|Виктор Карачун]] 4&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 58, 63
|голдар2=
|көрермендер =28 000
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[1 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  = [[Жальгирис (футбол клубы)|Жальгирис]]
|команда2  = [[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|шот      =1-1
|стадион   =&quot;Жальгирис&quot;
|голдар1=[[Гинтарас Алоизович Квилюнас|Гинтарас Квилюнас]] 76
|голдар2=[[Сергей Васильевич Волгин|Сергей Волгин]] 78
|көрермендер =3500
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      = [[9 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Зенит (футбол клубы, Санкт-Петербург)|Зенит]]
|команда2  = [[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|шот      =3-1
|стадион   = Ленин атындағы СК
|голдар1=[[Юрий Владимирович Желудков|Юрий Желудков]] 26 п, 89&lt;br&gt;[[Сергей Игоревич Дмитриев|Сергей Дмитриев]] 29
|голдар2=[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 74
|көрермендер =18 000
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[24 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Шахтер (футбол клубы, Донецк)|Шахтер Донецк]]
|шот      =2-0
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Вахид Юнусұлы Масудов|Вахид Масудов]] 8&lt;br&gt;[[Сергей Петрович Сорокин|Сергей Сорокин]] 86
|голдар2=
|көрермендер =19000}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[21 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Металлист (футбол клубы)|Металлист]]
|шот      =3-2
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Виктор Николаевич Карачун|Виктор Карачун]] 24&lt;br&gt;[[Вахид Юнусұлы Масудов|Вахид Масудов]] 42&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 90 (п)
|голдар2=[[Виктор Владимирович Камарзаев|Виктор Камарзаев]] 32&lt;br&gt;[[Юрий Иванович Тарасов |Юрий Тарасов 41]]
|көрермендер =7000}}</text>
      <sha1>84eg28xy3powb8i1gosu87mjpr2leh6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061293</id>
      <parentid>3061289</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T05:53:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мықтыбек Оразтайұлы</username>
        <id>69223</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22357" xml:space="preserve">== Барселона-Бавария-2:8 ==
{{Футбол матчы
 | атауы     =Барселона-Бавария-2:8
 | шынайы атауы     =
 | логотип     =
 | ені     =
 | сипаттама     =
 | турнир     =[[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2019/20]]
 | команда1     =
 | үйде     =
 | команда2     =
 | қонақ     =
 | команда1ел     =  {{Flagicon|Испания}}  [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]
 | команда2ел     ={{Flagicon|Германия}} [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]]
 | команда1есеп     =2
 | есеп1     =8
 | үйде_барлығы     =
 | команда2есеп     = 
 | есеп2     =
 | қонақ_барлығы     =
 | детальдар     =
 | бірніші ойын     =
 | команда1есеп1     =
 | команда2есеп1     =
 | дата     ={{Start date|2020|8|14|df=y}}
 | стадион     =[[Эштадиу да Луж]]
 | қала     =[[Лиссабон]]
 | 1аматч ойыншысытитул     =
 | 1аматч ойыншысы     =
 | 1бматч ойыншысытитул     =
 | 1бматч ойыншысы     =
 | арбитр     =
 | көрермендер     =
 | ауа райы     =
 | алдыңғы     =
 | келесі =
}}
2019-20 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар лигасының]] 1/4 финал ойыны.
== Матч ==

=== Детальдар ===
{{матч туралы есептеме
|мерзімі       = {{Start date|2020|8|14|df=y}}
|команда1      = [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]] {{ту|Испания}}
|шот      = 2–8
|команда2      = {{ту|Германия}} [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]]
|голдар1     =[[Давид Алаба]] {{гол|7}}&lt;br&gt;[[Луис Суарес]] {{гол|57}}
|голдар2     =[[Томас Мюллер]] {{гол|4||31}}&lt;br&gt;[[Иван Перишич]] {{гол|22}}&lt;br&gt;[[Серж Гнабри]] {{гол|27}}&lt;br&gt;[[Йозуа Киммих]] {{гол|63}}&lt;br&gt;[[Роберт Левандовский|Lewandowski]] {{гол|82}}&lt;br&gt;[[Филиппе Коутиньо|Coutinho]] {{гол|85||89}}
|стадион    = [[Эштадиу да Луж]], [[Лиссабон]]
|көрермендер = 0&lt;ref name=&quot;full_time&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.uefa.com/newsfiles/ucl/2020/2030146_fr.pdf |title=Full Time Summary Quarter-finals – Barcelona v Bayern Munich |work=UEFA.com |date=14 August 2020 |accessdate=14 August 2020}}&lt;/ref&gt;{{refn|group=note|name=UCL behind closed doors|The remainder of the competition, held in August 2020, was played behind closed doors due to the [[COVID-19 pandemic in Europe]].&lt;ref name=&quot;uefa behind closed doors&quot;&gt;{{cite news |url=https://www.uefa.com/insideuefa/mediaservices/mediareleases/news/025f-0fd8ee39d484-116d3b4051d6-1000/ |title=Venues for Round of 16 matches confirmed |website=UEFA.com |date=9 July 2020 |access-date=10 July 2020}}&lt;/ref&gt;}}
|төреші    = [[Дамир Скомина]] ([[Словения]])
|report     = 
}}

{| width=&quot;92%&quot;
|-
|{{Football kit
 |pattern_la = _fcbarcelona1920h
 |pattern_b  = _fcbarcelona1920H
 |pattern_ra = _fcbarcelona1920h
 |pattern_sh =
 |pattern_so = _barcelona1920h
 |leftarm    = 000080
 |body       = 000080
 |rightarm   = 000080
 |shorts     = 000080
 |socks      = 000080
 |title      = Барселона&lt;ref name=&quot;lineups&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.uefa.com/newsfiles/ucl/2020/2030146_lu.pdf |title=Tactical Line-ups – Quarter-finals – Friday 14 August 2020 |website=UEFA.com |date=14 August 2020 |access-date=27 August 2020}}&lt;/ref&gt;
}}
|{{Football kit
 |pattern_la = _bayern2021a
 |pattern_b  = _bayern2021A
 |pattern_ra = _bayern2021a
 |pattern_sh = _bayern2021a
 |pattern_so = _bayern2021a
 |leftarm    = CCCCCC
 |body       = E5E5E5
 |rightarm   = CCCCCC
 |shorts     = FFFFFF
 |socks      = FFFFFF
 |title      = Бавария&lt;ref name=&quot;lineups&quot;/&gt;
}}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
| valign=&quot;top&quot; width=&quot;40%&quot; |
{| style=&quot;font-size:90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
! width=&quot;25&quot; | !! width=&quot;25&quot; |
|-
|GK ||'''1''' ||{{flagicon|GER}} [[Марк-Андре тер Штеген]]
|-
|RB ||'''2''' ||{{flagicon|POR}} [[Нелсон Семеду]]
|-
|CB ||'''3''' ||{{flagicon|ESP}} [[Жерар Пике]]
|-
|CB ||'''15'''||{{flagicon|FRA}} [[Клеман Лангле]]
|-
|LB ||'''18'''||{{flagicon|ESP}} [[Жорди Альба]] || {{СҚ|58}}
|-
|CM ||'''20'''||{{flagicon|ESP}} [[Серхи Роберто]] || || {{suboff|46}}
|-
|CM ||'''5''' ||{{flagicon|ESP}} [[Серхио Бускетс]] || || {{suboff|70}}
|-
|CM ||'''21'''||{{flagicon|NED}} [[Френки де Йонг]]
|-
|AM ||'''22'''||{{flagicon|CHI}} [[Артуро Видаль]] || {{СҚ|90+2}}
|-
|CF ||'''10'''||{{flagicon|ARG}} [[Лионель Месси]] (к)
|-
|CF ||'''9''' ||{{flagicon|URU}} [[Луис Суарес]] || {{СҚ|54}}
|-
| colspan=&quot;3&quot; |'''Substitutes:'''
|-
|FW ||'''17'''||{{flagicon|FRA}} [[Антуан Гризманн]] || || {{subon|46}}
|-
|FW ||'''31'''||{{flagicon|ESP}} [[Ансу Фати]] || || {{subon|70}}
|-
| colspan=&quot;3&quot; |'''Manager:'''
|-
| colspan=&quot;3&quot; |{{flagicon|ESP}}[[Кике Сетьен]]
|}
| valign=&quot;top&quot; |[[File:Barcelona vs Bayern Munich 2020-08-14.svg|300px]]
| valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot; |
{| style=&quot;font-size:90%; margin:auto&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
! width=&quot;25&quot; | !! width=&quot;25&quot; |
|-
|GK ||'''1''' ||{{flagicon|GER}} [[Мануэль Нойер]] (к)
|-
|RB ||'''32'''||{{flagicon|GER}} [[Йозуа Киммих]] || {{СҚ|85}}
|-
|CB ||'''17'''||{{flagicon|GER}} [[Жером Боатенг]] || {{СҚ|43}} || {{suboff|76}}
|-
|CB ||'''27'''||{{flagicon|AUT}} [[Давид Алаба]]
|-
|LB ||'''19'''||{{flagicon|CAN}} [[Альфонсо Дейвис]] || {{СҚ|52}} || {{suboff|83}}
|-
|CM ||'''18'''||{{flagicon|GER}} [[Леон Горецка]] || || {{suboff|83}}
|-
|CM ||'''6''' ||{{flagicon|ESP}} [[Тьяго Алькантара]]
|-
|RW ||'''22'''||{{flagicon|GER}} [[Серж Гнабри]] || || {{suboff|76}}
|-
|AM ||'''25'''||{{flagicon|GER}} [[Томас Мюллер]]
|-
|LW ||'''14'''||{{flagicon|CRO}} [[Иван Перишич]] || || {{suboff|67}}
|-
|CF ||'''9''' ||{{flagicon|POL}} [[Роберт Левандовский|Роберт Левандовски]]
|-
| colspan=&quot;3&quot; |'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|DF ||'''4''' ||{{flagicon|GER}} [[Никлас Зюле]] || || {{subon|76}}
|-
|DF ||'''21'''||{{flagicon|FRA}} [[Лукас Эрнандес]] || || {{subon|83}}
|-
|MF ||'''10'''||{{flagicon|BRA}} [[Филиппе Коутиньо]] || || {{subon|76}}
|-
|MF ||'''24'''||{{flagicon|FRA}} [[Корентин Толиссо]] || || {{subon|83}}
|-
|FW ||'''29'''||{{flagicon|FRA}} [[Кингсли Коман]] || || {{subon|67}}
|-
| colspan=&quot;3&quot; |'''Жаттықтырушы:'''{{refn|group=note|Bayern Munich sporting director [[Хасан Салихамиджич]] was shown a СҚlow card in the 61st minute.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.kicker.de/4654528/analyse/fc-barcelona/bayern-muenchen-14 |title=Ein einziges Barça-Desaster: Bayern München überrollt Messi &amp; Co. |work=kicker |date=14 August 2020 |access-date=29 August 2020 |language=de}}&lt;/ref&gt;}}
|-
| colspan=&quot;3&quot; |{{flagicon|GER}} [[Ханс-Дитер Флик]]
|}
|}
== ГФР - Аустрия футбол матчы ==
{{футбол матчы
|атауы               = ГФР — Аустрия (1982)
|логотип             = Interior de El Molinón.JPG
|ені                 = 280px
|турнир              = [[футболдан 1982 жылғы әлем біріншілігі]]
|команда1            = [[Германия Ұлттық футбол құрамасы|ГФР]]
|команда1ел          = {{ту|Германия}}
|команда1есеп        = 1
|команда2            = [[Аустрия Ұлттық футбол құрамасы|Аустрия]]
|команда2ел          = {{ту|Аустрия||30px}}
|команда2есеп        = 0
|детальдар              = [http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=59/results/matches/match=770/report.html Шолу]
|дата                = [[25 маусым]] [[1982 жыл]], 17:15
|стадион             = [[Эль Молинон (стадион)|Эль Молинон]]
|қала               = [[Хихон]]
}}
'''ГФР - Аустрия футбол матчы''' ([[Неміс тілі|нем]]. ''Fußballspiel Deutschland — Österreich 1982'') — [[Футболдан 1982 жылғы әлем біріншілігі|1982 жылғы әлем біріншілігінің]] топтық кезеңідегі ойын. Матчта екі құрама да 10-минутта өздеріне тиімді нәтижеге қол жеткізген соң, қалған уақытта мүлде ойнамай, допты ары-бері қақпақылдап жүріп алып, көпшіліктің наразылығын тудыруымен есте қалды.

== Матч ==
=== Детальдар ===
{{Матч туралы есептеме
| мерзімі = 25 маусым 1982
|команда1 =[[Германия Ұлттық футбол құрамасы|ГФР]] {{ту|Германия}}
|шот = 1–0
|команда2 = {{Футбол|Аустрия}}
|голдар1 = [[Хорст Хрубеш]] {{гол|10}}
|стадион = [[Эль-Молинон]], [[Хихон]]
|көрермендер = 41,000
|төреші = [[Роберт Валентайн]] ([[Шотландия]])
}}

{| width=92%
|-
|{{Football kit
 | pattern_la = _shoulder_stripes_black_stripes
 | pattern_b  = _shoulder stripes_black stripes_collar
 | pattern_ra = _shoulder_stripes_black_stripes
 | leftarm    = FFFFFF
 | body       = FFFFFF
 | rightarm   = FFFFFF
 | shorts     = 000000
 | socks      = FFFFFF
 | title      = Батыс Германия
 }}
|{{Football kit
 | pattern_la = _whiteshoulders
 | pattern_b  = _whiteshoulders
 | pattern_ra = _whiteshoulders
 | leftarm    = D80010
 | body       = D80010
 | rightarm   = D80010
 | shorts     = FFFFFF
 | socks      = D80010
 | title      = Aустрия
 }}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|GK ||'''1''' ||[[Харальд Шумахер]]
|-
|SW ||'''15'''||[[Ули Штилике]]
|-
|RB ||'''20'''||[[Манфред Кальц]]
|-
|CB ||'''4''' ||[[Карл-Хайнц Ферстер]]
|-
|LB ||'''2''' ||[[Ханс-Петер Бригель]]
|-
|CM ||'''3''' ||[[Пауль Брайтнер]]
|-
|CM ||'''6''' ||[[Вольфганг Дреммлер]]
|-
|CM ||'''14'''||[[Феликс Магат]]
|-
|RF ||'''11'''||[[Карл-Хайнц Румменигге|Карл-Хайнц Румменниге]]|| || {{алаңнан|66}}
|-
|CF ||'''9''' ||[[Хорст Хрубеш|Херст Хрубеш]]|| || {{алаңнан|69}}
|-
|LF ||'''7''' ||[[Пьер Литтбарски]]
|-
|colspan=3|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|MF ||'''18'''||[[Лотар Маттеус]]|| || {{алаңға|66}}
|-
|FW ||'''8'''||[[Клаус Фишер]]|| || {{алаңға|69}}
|-
| colspan=&quot;4&quot; |'''Жаттықтырушы:'''
|-
| colspan=&quot;4&quot; |[[Юпп Дерваль]]
|}
|valign=&quot;top&quot;|
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot; align=&quot;center&quot;
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|-
|GK ||'''1''' ||[[Фридрих Консилия]]
|-
|DF ||'''2''' ||[[Бернд Краусс]]
|-
|DF ||'''3''' ||[[Эрик Обермайер]]
|-
|DF ||'''4''' ||[[Йозеф Дегеорги]]
|-
|DF ||'''5''' ||[[Бруно Пеццай]]
|-
|MF ||'''6''' ||[[Роланд Хаттенбергер]]
|-
|FW ||'''7''' ||[[Вальер Шахнер|Вальтер Шахнер]]|| {{СҚ|32}}
|-
|MF ||'''8''' ||[[Херберт Прохазка]]
|-
|FW ||'''9''' ||[[Ханс Кранкль]]
|-
|MF ||'''10'''||[[Райнольд Хинтермайер]]|| {{СҚ|32}}
|-
|DF ||'''19'''||[[Хериберт Вебер]]
|-
| colspan=&quot;4&quot; |'''Жаттықтырушы:'''
|-
| colspan=&quot;4&quot; |[[Феликс Лацке]] және [[Георг Шмитд]]
|}
|}

[[Футболдан 2020 жылғы Еуропа біріншілігі|2020 жылғы Еуропа чемпионатының]] іріктеу турниріндегі матч

== Матч ==

=== Детальдар ===
{{матч туралы есептеме
|мерзімі = 14 қазан 2019
|time = 20:45 ({{UTZ|21:45|3}})
|команда1 = {{футбол|Украина}}
|шот = 2&amp;nbsp;— 1&lt;ref&gt;https://www.uefa.com/european-qualifiers/match/2026128--ukraine-vs-portugal/?referrer=%2feuropean-qualifiers%2fseason%3d2020%2fmatches%2fround%3d2001086%2fmatch%3d2026128%2findex&lt;/ref&gt;
|report = [ Протокол]
|команда2 = {{футбол|Португалия}}
|голдар1 = [[Роман Олегович Яремчук|Яремчук]] {{гол|6}} &lt;br/&gt; [[Андрей Николаевич Ярмоленко|Ярмоленко]] {{гол|27}}
|голдар2 = {{гол|72|пен.}} [[Криштиану Роналду|Роналду]]
|стадион = «[[Олимпиада стадионы (Киев)|Олимпиада]]», [[Киев]]
|көрермендер = 65 883
|төреші = {{ту|Англия}} [[Энтони Тейлор]]}}

{| width=92% |
|-
|{{Football kit
| pattern_la = _ukr18h
| pattern_b  = _ukr18h
| pattern_ra = _ukr18h
| pattern_sh = 
| pattern_so = 
| leftarm    = FFE000 
| body       = FFE000 
| rightarm   = FFE000 
| shorts     = FFE000
| socks      = FFE000 
|title      = Украина
}}
|{{Football kit
| pattern_la = _portu18h
| pattern_b  = _portu18h
| pattern_ra = _portu18h
| leftarm    = FF0000
| body       = FF0000
| rightarm   = FF0000
| shorts     = FF0000
| socks      = FF0000
| title      = Португалия
}}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|colspan=&quot;4&quot;|
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|ққ ||'''12'''||[[Андрей Валерьевич Пятов|Андрей Пятов]] (k)
|-
|қ ||'''4'''||[[Сергей Андреевич Кривцов|Сергей Кривцов]]
|-
|жқ ||'''6'''||[[Тарас Николаевич Степаненко|Тарас Степаненко]] || {{қуылды|2|25|72}}
|-
|жқ ||'''7'''||[[Андрей Николаевич Ярмоленко|Андрей Ярмоленко]] || {{гол|27}} {{СҚ|47}}
|-
|жқ ||'''8'''||[[Руслан Владимирович Малиновский|Руслан Малиновский]] ||
|-
|ш ||'''9'''||[[Роман Олегович Яремчук|Роман Яремчук]] || {{гол|6}} {{алаңнан|73'}}
|-
|жқ ||'''11'''||[[Ромеро Бонфим Марлос|Марлос]] || {{алаңнан|63'}}
|-
|қ ||'''16'''||[[Виталий Сергеевич Николенко|Виталий Николенко]] || {{алаңнан|90'+4}}
|-
|жқ ||'''17'''||[[Александр Владимирович Зинченко|Александр Зинченко]] || {{СҚ|90'+4}}
|-
|қ ||'''21'''||[[Александр Александрович Караваев|Александр Караваев]] ||
|-
|қ ||'''22'''||[[Никола Александрович Матвиенко|Никола Матвиенко]] ||
|-
|colspan=3|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|қ ||'''3'''||[[Игорь Пластун]] || || {{алаңға|90'+4}}
|-
|жқ ||'''10'''||[[Евгений Олегович Коноплянка|Евгений Коноплянка]]|| || {{алаңға|63'}}
|-
|жқ ||'''20'''||[[Виктор Викторович Коваленко|Виктор Коваленко]]|| || {{алаңға|73'}} {{СҚ|90'+5}}
|-
|colspan=3|'''Бапкер:'''
|-
|colspan=4|{{ту|Украина}} [[Андрей Николаевич Шевченко|Андрий Шевченко]]
|}
|valign=&quot;top&quot;|
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot; align=center
|colspan=&quot;4&quot;|
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|ққ ||'''1'''||[[Руй Патрисиу]]
|-
|қ ||'''2'''||[[Нелсон Семеду]]
|-
|қ ||'''3'''||[[Пепе (футболшы, 1983)|Пепе]] || {{СҚ|26}}
|-
|қ ||'''4'''||[[Рубен Диаш]] || {{СҚ|64}}
|-
|қ ||'''5'''||[[Рафаэл Геррейру|Рафаел Геррейру]]
|-
|жқ ||'''7'''||[[Криштиану Роналду]] (к) || {{гол|72}}
|-
|жқ ||'''8'''||[[Жоау Моутинью|Жуан Моутинью]] || {{алаңнан|56'}}
|-
|жқ ||'''10'''||[[Жоау Мариу|Жуан Мариу]] || {{алаңнан|68'}}
|-
|жқ ||'''13'''||[[Данилу Перейра]] ||
|-
|ш ||'''17'''||[[Гонсалу Гедеш|Гонсалу Гуедеш]] || {{алаңнан|46'}}
|-
|жқ ||'''20'''||[[Бернарду Силва]]
|-
|colspan=4|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|ш ||'''11'''||[[Брума]] || || {{алаңға|68}}
|-
|жқ ||'''16'''||[[Бруну Фернандеш]] || || {{алаңға|56}}
|-
|ш ||'''23'''||[[Жуан Феликс]] || || {{алаңға|46}}
|-
|colspan=4|'''Бапкер:'''
|-
|colspan=&quot;4&quot;|{{ту|Португалия}} [[Фернанду Сантуш]]
|}
|}
{| width=100% style=&quot;font-size: 90%&quot;
|
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
*[https://football24.ua/ukrayina_portugaliya_oglyad_rahunok_matchu_14_10_2019_vidbir_yevro_2020_n563035/ ''Ғootball24.ua сайтында'']
[[Санат:2019 жылғы футбол]]
[[Санат:Украина Ұлттық футбол құрамасының ойындары]]
[[Санат:Португалия Ұлттық футбол құрамасының ойындары]]
[[Санат:Футболдан 2020 жылғы Еуропа біріншілігі (іріктеу турнирі)]]


{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[5 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Нефтчи (футбол клубы, Баку)|Нефтчи]]
|шот      =3-1
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Сергей Васильевич Волгин|Сергей Волгин]] 50&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 52, 86
|голдар2=[[Игорь Анатольевич Пономарев|Игорь Пономарев]] 77
|көрермендер =20500
}}


{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[19 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Арарат (футбол клубы)|Арарат]]
|шот      =3-0
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Виктор Николаевич Карачун|Виктор Карачун]] 4&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 58, 63
|голдар2=
|көрермендер =28 000
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[1 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  = [[Жальгирис (футбол клубы)|Жальгирис]]
|команда2  = [[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|шот      =1-1
|стадион   =&quot;Жальгирис&quot;
|голдар1=[[Гинтарас Алоизович Квилюнас|Гинтарас Квилюнас]] 76
|голдар2=[[Сергей Васильевич Волгин|Сергей Волгин]] 78
|көрермендер =3500
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      = [[9 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Зенит (футбол клубы, Санкт-Петербург)|Зенит]]
|команда2  = [[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|шот      =3-1
|стадион   = Ленин атындағы СК
|голдар1=[[Юрий Владимирович Желудков|Юрий Желудков]] 26 п, 89&lt;br&gt;[[Сергей Игоревич Дмитриев|Сергей Дмитриев]] 29
|голдар2=[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 74
|көрермендер =18 000
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[24 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Шахтер (футбол клубы, Донецк)|Шахтер Донецк]]
|шот      =2-0
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Вахид Юнусұлы Масудов|Вахид Масудов]] 8&lt;br&gt;[[Сергей Петрович Сорокин|Сергей Сорокин]] 86
|голдар2=
|көрермендер =19000}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[21 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Металлист (футбол клубы)|Металлист]]
|шот      =3-2
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Виктор Николаевич Карачун|Виктор Карачун]] 24&lt;br&gt;[[Вахид Юнусұлы Масудов|Вахид Масудов]] 42&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 90 (п)
|голдар2=[[Виктор Владимирович Камарзаев|Виктор Камарзаев]] 32&lt;br&gt;[[Юрий Иванович Тарасов |Юрий Тарасов 41]]
|көрермендер =7000}}</text>
      <sha1>aqzehupa8xsopdbirhguoe2lb1h1wj6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061294</id>
      <parentid>3061293</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T05:54:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мықтыбек Оразтайұлы</username>
        <id>69223</id>
      </contributor>
      <comment>/* Барселона-Бавария-2:8 */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22356" xml:space="preserve">= Барселона-Бавария-2:8 =
{{Футбол матчы
 | атауы     =Барселона-Бавария-2:8
 | шынайы атауы     =
 | логотип     =
 | ені     =
 | сипаттама     =
 | турнир     =[[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2019/20]]
 | команда1     = [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]
 | үйде     =
 | команда2     =[[Бавария (футбол клубы)|Бавария]]
 | қонақ     =
 | команда1ел     =  {{Flagicon|Испания}} 
 | команда2ел     ={{Flagicon|Германия}} 
 | команда1есеп     =2
 | есеп1     =8
 | үйде_барлығы     =
 | команда2есеп     = 
 | есеп2     =
 | қонақ_барлығы     =
 | детальдар     =
 | бірніші ойын     =
 | команда1есеп1     =
 | команда2есеп1     =
 | дата     ={{Start date|2020|8|14|df=y}}
 | стадион     =[[Эштадиу да Луж]]
 | қала     =[[Лиссабон]]
 | 1аматч ойыншысытитул     =
 | 1аматч ойыншысы     =
 | 1бматч ойыншысытитул     =
 | 1бматч ойыншысы     =
 | арбитр     =
 | көрермендер     =
 | ауа райы     =
 | алдыңғы     =
 | келесі =
}}
2019-20 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар лигасының]] 1/4 финал ойыны.

== Матч ==

=== Детальдар ===
{{матч туралы есептеме
|мерзімі       = {{Start date|2020|8|14|df=y}}
|команда1      = [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]] {{ту|Испания}}
|шот      = 2–8
|команда2      = {{ту|Германия}} [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]]
|голдар1     =[[Давид Алаба]] {{гол|7}}&lt;br&gt;[[Луис Суарес]] {{гол|57}}
|голдар2     =[[Томас Мюллер]] {{гол|4||31}}&lt;br&gt;[[Иван Перишич]] {{гол|22}}&lt;br&gt;[[Серж Гнабри]] {{гол|27}}&lt;br&gt;[[Йозуа Киммих]] {{гол|63}}&lt;br&gt;[[Роберт Левандовский|Lewandowski]] {{гол|82}}&lt;br&gt;[[Филиппе Коутиньо|Coutinho]] {{гол|85||89}}
|стадион    = [[Эштадиу да Луж]], [[Лиссабон]]
|көрермендер = 0&lt;ref name=&quot;full_time&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.uefa.com/newsfiles/ucl/2020/2030146_fr.pdf |title=Full Time Summary Quarter-finals – Barcelona v Bayern Munich |work=UEFA.com |date=14 August 2020 |accessdate=14 August 2020}}&lt;/ref&gt;{{refn|group=note|name=UCL behind closed doors|The remainder of the competition, held in August 2020, was played behind closed doors due to the [[COVID-19 pandemic in Europe]].&lt;ref name=&quot;uefa behind closed doors&quot;&gt;{{cite news |url=https://www.uefa.com/insideuefa/mediaservices/mediareleases/news/025f-0fd8ee39d484-116d3b4051d6-1000/ |title=Venues for Round of 16 matches confirmed |website=UEFA.com |date=9 July 2020 |access-date=10 July 2020}}&lt;/ref&gt;}}
|төреші    = [[Дамир Скомина]] ([[Словения]])
|report     = 
}}

{| width=&quot;92%&quot;
|-
|{{Football kit
 |pattern_la = _fcbarcelona1920h
 |pattern_b  = _fcbarcelona1920H
 |pattern_ra = _fcbarcelona1920h
 |pattern_sh =
 |pattern_so = _barcelona1920h
 |leftarm    = 000080
 |body       = 000080
 |rightarm   = 000080
 |shorts     = 000080
 |socks      = 000080
 |title      = Барселона&lt;ref name=&quot;lineups&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.uefa.com/newsfiles/ucl/2020/2030146_lu.pdf |title=Tactical Line-ups – Quarter-finals – Friday 14 August 2020 |website=UEFA.com |date=14 August 2020 |access-date=27 August 2020}}&lt;/ref&gt;
}}
|{{Football kit
 |pattern_la = _bayern2021a
 |pattern_b  = _bayern2021A
 |pattern_ra = _bayern2021a
 |pattern_sh = _bayern2021a
 |pattern_so = _bayern2021a
 |leftarm    = CCCCCC
 |body       = E5E5E5
 |rightarm   = CCCCCC
 |shorts     = FFFFFF
 |socks      = FFFFFF
 |title      = Бавария&lt;ref name=&quot;lineups&quot;/&gt;
}}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
| valign=&quot;top&quot; width=&quot;40%&quot; |
{| style=&quot;font-size:90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
! width=&quot;25&quot; | !! width=&quot;25&quot; |
|-
|GK ||'''1''' ||{{flagicon|GER}} [[Марк-Андре тер Штеген]]
|-
|RB ||'''2''' ||{{flagicon|POR}} [[Нелсон Семеду]]
|-
|CB ||'''3''' ||{{flagicon|ESP}} [[Жерар Пике]]
|-
|CB ||'''15'''||{{flagicon|FRA}} [[Клеман Лангле]]
|-
|LB ||'''18'''||{{flagicon|ESP}} [[Жорди Альба]] || {{СҚ|58}}
|-
|CM ||'''20'''||{{flagicon|ESP}} [[Серхи Роберто]] || || {{suboff|46}}
|-
|CM ||'''5''' ||{{flagicon|ESP}} [[Серхио Бускетс]] || || {{suboff|70}}
|-
|CM ||'''21'''||{{flagicon|NED}} [[Френки де Йонг]]
|-
|AM ||'''22'''||{{flagicon|CHI}} [[Артуро Видаль]] || {{СҚ|90+2}}
|-
|CF ||'''10'''||{{flagicon|ARG}} [[Лионель Месси]] (к)
|-
|CF ||'''9''' ||{{flagicon|URU}} [[Луис Суарес]] || {{СҚ|54}}
|-
| colspan=&quot;3&quot; |'''Substitutes:'''
|-
|FW ||'''17'''||{{flagicon|FRA}} [[Антуан Гризманн]] || || {{subon|46}}
|-
|FW ||'''31'''||{{flagicon|ESP}} [[Ансу Фати]] || || {{subon|70}}
|-
| colspan=&quot;3&quot; |'''Manager:'''
|-
| colspan=&quot;3&quot; |{{flagicon|ESP}}[[Кике Сетьен]]
|}
| valign=&quot;top&quot; |[[File:Barcelona vs Bayern Munich 2020-08-14.svg|300px]]
| valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot; |
{| style=&quot;font-size:90%; margin:auto&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
! width=&quot;25&quot; | !! width=&quot;25&quot; |
|-
|GK ||'''1''' ||{{flagicon|GER}} [[Мануэль Нойер]] (к)
|-
|RB ||'''32'''||{{flagicon|GER}} [[Йозуа Киммих]] || {{СҚ|85}}
|-
|CB ||'''17'''||{{flagicon|GER}} [[Жером Боатенг]] || {{СҚ|43}} || {{suboff|76}}
|-
|CB ||'''27'''||{{flagicon|AUT}} [[Давид Алаба]]
|-
|LB ||'''19'''||{{flagicon|CAN}} [[Альфонсо Дейвис]] || {{СҚ|52}} || {{suboff|83}}
|-
|CM ||'''18'''||{{flagicon|GER}} [[Леон Горецка]] || || {{suboff|83}}
|-
|CM ||'''6''' ||{{flagicon|ESP}} [[Тьяго Алькантара]]
|-
|RW ||'''22'''||{{flagicon|GER}} [[Серж Гнабри]] || || {{suboff|76}}
|-
|AM ||'''25'''||{{flagicon|GER}} [[Томас Мюллер]]
|-
|LW ||'''14'''||{{flagicon|CRO}} [[Иван Перишич]] || || {{suboff|67}}
|-
|CF ||'''9''' ||{{flagicon|POL}} [[Роберт Левандовский|Роберт Левандовски]]
|-
| colspan=&quot;3&quot; |'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|DF ||'''4''' ||{{flagicon|GER}} [[Никлас Зюле]] || || {{subon|76}}
|-
|DF ||'''21'''||{{flagicon|FRA}} [[Лукас Эрнандес]] || || {{subon|83}}
|-
|MF ||'''10'''||{{flagicon|BRA}} [[Филиппе Коутиньо]] || || {{subon|76}}
|-
|MF ||'''24'''||{{flagicon|FRA}} [[Корентин Толиссо]] || || {{subon|83}}
|-
|FW ||'''29'''||{{flagicon|FRA}} [[Кингсли Коман]] || || {{subon|67}}
|-
| colspan=&quot;3&quot; |'''Жаттықтырушы:'''{{refn|group=note|Bayern Munich sporting director [[Хасан Салихамиджич]] was shown a СҚlow card in the 61st minute.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.kicker.de/4654528/analyse/fc-barcelona/bayern-muenchen-14 |title=Ein einziges Barça-Desaster: Bayern München überrollt Messi &amp; Co. |work=kicker |date=14 August 2020 |access-date=29 August 2020 |language=de}}&lt;/ref&gt;}}
|-
| colspan=&quot;3&quot; |{{flagicon|GER}} [[Ханс-Дитер Флик]]
|}
|}
== ГФР - Аустрия футбол матчы ==
{{футбол матчы
|атауы               = ГФР — Аустрия (1982)
|логотип             = Interior de El Molinón.JPG
|ені                 = 280px
|турнир              = [[футболдан 1982 жылғы әлем біріншілігі]]
|команда1            = [[Германия Ұлттық футбол құрамасы|ГФР]]
|команда1ел          = {{ту|Германия}}
|команда1есеп        = 1
|команда2            = [[Аустрия Ұлттық футбол құрамасы|Аустрия]]
|команда2ел          = {{ту|Аустрия||30px}}
|команда2есеп        = 0
|детальдар              = [http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=59/results/matches/match=770/report.html Шолу]
|дата                = [[25 маусым]] [[1982 жыл]], 17:15
|стадион             = [[Эль Молинон (стадион)|Эль Молинон]]
|қала               = [[Хихон]]
}}
'''ГФР - Аустрия футбол матчы''' ([[Неміс тілі|нем]]. ''Fußballspiel Deutschland — Österreich 1982'') — [[Футболдан 1982 жылғы әлем біріншілігі|1982 жылғы әлем біріншілігінің]] топтық кезеңідегі ойын. Матчта екі құрама да 10-минутта өздеріне тиімді нәтижеге қол жеткізген соң, қалған уақытта мүлде ойнамай, допты ары-бері қақпақылдап жүріп алып, көпшіліктің наразылығын тудыруымен есте қалды.

== Матч ==
=== Детальдар ===
{{Матч туралы есептеме
| мерзімі = 25 маусым 1982
|команда1 =[[Германия Ұлттық футбол құрамасы|ГФР]] {{ту|Германия}}
|шот = 1–0
|команда2 = {{Футбол|Аустрия}}
|голдар1 = [[Хорст Хрубеш]] {{гол|10}}
|стадион = [[Эль-Молинон]], [[Хихон]]
|көрермендер = 41,000
|төреші = [[Роберт Валентайн]] ([[Шотландия]])
}}

{| width=92%
|-
|{{Football kit
 | pattern_la = _shoulder_stripes_black_stripes
 | pattern_b  = _shoulder stripes_black stripes_collar
 | pattern_ra = _shoulder_stripes_black_stripes
 | leftarm    = FFFFFF
 | body       = FFFFFF
 | rightarm   = FFFFFF
 | shorts     = 000000
 | socks      = FFFFFF
 | title      = Батыс Германия
 }}
|{{Football kit
 | pattern_la = _whiteshoulders
 | pattern_b  = _whiteshoulders
 | pattern_ra = _whiteshoulders
 | leftarm    = D80010
 | body       = D80010
 | rightarm   = D80010
 | shorts     = FFFFFF
 | socks      = D80010
 | title      = Aустрия
 }}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|GK ||'''1''' ||[[Харальд Шумахер]]
|-
|SW ||'''15'''||[[Ули Штилике]]
|-
|RB ||'''20'''||[[Манфред Кальц]]
|-
|CB ||'''4''' ||[[Карл-Хайнц Ферстер]]
|-
|LB ||'''2''' ||[[Ханс-Петер Бригель]]
|-
|CM ||'''3''' ||[[Пауль Брайтнер]]
|-
|CM ||'''6''' ||[[Вольфганг Дреммлер]]
|-
|CM ||'''14'''||[[Феликс Магат]]
|-
|RF ||'''11'''||[[Карл-Хайнц Румменигге|Карл-Хайнц Румменниге]]|| || {{алаңнан|66}}
|-
|CF ||'''9''' ||[[Хорст Хрубеш|Херст Хрубеш]]|| || {{алаңнан|69}}
|-
|LF ||'''7''' ||[[Пьер Литтбарски]]
|-
|colspan=3|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|MF ||'''18'''||[[Лотар Маттеус]]|| || {{алаңға|66}}
|-
|FW ||'''8'''||[[Клаус Фишер]]|| || {{алаңға|69}}
|-
| colspan=&quot;4&quot; |'''Жаттықтырушы:'''
|-
| colspan=&quot;4&quot; |[[Юпп Дерваль]]
|}
|valign=&quot;top&quot;|
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot; align=&quot;center&quot;
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|-
|GK ||'''1''' ||[[Фридрих Консилия]]
|-
|DF ||'''2''' ||[[Бернд Краусс]]
|-
|DF ||'''3''' ||[[Эрик Обермайер]]
|-
|DF ||'''4''' ||[[Йозеф Дегеорги]]
|-
|DF ||'''5''' ||[[Бруно Пеццай]]
|-
|MF ||'''6''' ||[[Роланд Хаттенбергер]]
|-
|FW ||'''7''' ||[[Вальер Шахнер|Вальтер Шахнер]]|| {{СҚ|32}}
|-
|MF ||'''8''' ||[[Херберт Прохазка]]
|-
|FW ||'''9''' ||[[Ханс Кранкль]]
|-
|MF ||'''10'''||[[Райнольд Хинтермайер]]|| {{СҚ|32}}
|-
|DF ||'''19'''||[[Хериберт Вебер]]
|-
| colspan=&quot;4&quot; |'''Жаттықтырушы:'''
|-
| colspan=&quot;4&quot; |[[Феликс Лацке]] және [[Георг Шмитд]]
|}
|}

[[Футболдан 2020 жылғы Еуропа біріншілігі|2020 жылғы Еуропа чемпионатының]] іріктеу турниріндегі матч

== Матч ==

=== Детальдар ===
{{матч туралы есептеме
|мерзімі = 14 қазан 2019
|time = 20:45 ({{UTZ|21:45|3}})
|команда1 = {{футбол|Украина}}
|шот = 2&amp;nbsp;— 1&lt;ref&gt;https://www.uefa.com/european-qualifiers/match/2026128--ukraine-vs-portugal/?referrer=%2feuropean-qualifiers%2fseason%3d2020%2fmatches%2fround%3d2001086%2fmatch%3d2026128%2findex&lt;/ref&gt;
|report = [ Протокол]
|команда2 = {{футбол|Португалия}}
|голдар1 = [[Роман Олегович Яремчук|Яремчук]] {{гол|6}} &lt;br/&gt; [[Андрей Николаевич Ярмоленко|Ярмоленко]] {{гол|27}}
|голдар2 = {{гол|72|пен.}} [[Криштиану Роналду|Роналду]]
|стадион = «[[Олимпиада стадионы (Киев)|Олимпиада]]», [[Киев]]
|көрермендер = 65 883
|төреші = {{ту|Англия}} [[Энтони Тейлор]]}}

{| width=92% |
|-
|{{Football kit
| pattern_la = _ukr18h
| pattern_b  = _ukr18h
| pattern_ra = _ukr18h
| pattern_sh = 
| pattern_so = 
| leftarm    = FFE000 
| body       = FFE000 
| rightarm   = FFE000 
| shorts     = FFE000
| socks      = FFE000 
|title      = Украина
}}
|{{Football kit
| pattern_la = _portu18h
| pattern_b  = _portu18h
| pattern_ra = _portu18h
| leftarm    = FF0000
| body       = FF0000
| rightarm   = FF0000
| shorts     = FF0000
| socks      = FF0000
| title      = Португалия
}}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|colspan=&quot;4&quot;|
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|ққ ||'''12'''||[[Андрей Валерьевич Пятов|Андрей Пятов]] (k)
|-
|қ ||'''4'''||[[Сергей Андреевич Кривцов|Сергей Кривцов]]
|-
|жқ ||'''6'''||[[Тарас Николаевич Степаненко|Тарас Степаненко]] || {{қуылды|2|25|72}}
|-
|жқ ||'''7'''||[[Андрей Николаевич Ярмоленко|Андрей Ярмоленко]] || {{гол|27}} {{СҚ|47}}
|-
|жқ ||'''8'''||[[Руслан Владимирович Малиновский|Руслан Малиновский]] ||
|-
|ш ||'''9'''||[[Роман Олегович Яремчук|Роман Яремчук]] || {{гол|6}} {{алаңнан|73'}}
|-
|жқ ||'''11'''||[[Ромеро Бонфим Марлос|Марлос]] || {{алаңнан|63'}}
|-
|қ ||'''16'''||[[Виталий Сергеевич Николенко|Виталий Николенко]] || {{алаңнан|90'+4}}
|-
|жқ ||'''17'''||[[Александр Владимирович Зинченко|Александр Зинченко]] || {{СҚ|90'+4}}
|-
|қ ||'''21'''||[[Александр Александрович Караваев|Александр Караваев]] ||
|-
|қ ||'''22'''||[[Никола Александрович Матвиенко|Никола Матвиенко]] ||
|-
|colspan=3|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|қ ||'''3'''||[[Игорь Пластун]] || || {{алаңға|90'+4}}
|-
|жқ ||'''10'''||[[Евгений Олегович Коноплянка|Евгений Коноплянка]]|| || {{алаңға|63'}}
|-
|жқ ||'''20'''||[[Виктор Викторович Коваленко|Виктор Коваленко]]|| || {{алаңға|73'}} {{СҚ|90'+5}}
|-
|colspan=3|'''Бапкер:'''
|-
|colspan=4|{{ту|Украина}} [[Андрей Николаевич Шевченко|Андрий Шевченко]]
|}
|valign=&quot;top&quot;|
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot; align=center
|colspan=&quot;4&quot;|
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|ққ ||'''1'''||[[Руй Патрисиу]]
|-
|қ ||'''2'''||[[Нелсон Семеду]]
|-
|қ ||'''3'''||[[Пепе (футболшы, 1983)|Пепе]] || {{СҚ|26}}
|-
|қ ||'''4'''||[[Рубен Диаш]] || {{СҚ|64}}
|-
|қ ||'''5'''||[[Рафаэл Геррейру|Рафаел Геррейру]]
|-
|жқ ||'''7'''||[[Криштиану Роналду]] (к) || {{гол|72}}
|-
|жқ ||'''8'''||[[Жоау Моутинью|Жуан Моутинью]] || {{алаңнан|56'}}
|-
|жқ ||'''10'''||[[Жоау Мариу|Жуан Мариу]] || {{алаңнан|68'}}
|-
|жқ ||'''13'''||[[Данилу Перейра]] ||
|-
|ш ||'''17'''||[[Гонсалу Гедеш|Гонсалу Гуедеш]] || {{алаңнан|46'}}
|-
|жқ ||'''20'''||[[Бернарду Силва]]
|-
|colspan=4|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|ш ||'''11'''||[[Брума]] || || {{алаңға|68}}
|-
|жқ ||'''16'''||[[Бруну Фернандеш]] || || {{алаңға|56}}
|-
|ш ||'''23'''||[[Жуан Феликс]] || || {{алаңға|46}}
|-
|colspan=4|'''Бапкер:'''
|-
|colspan=&quot;4&quot;|{{ту|Португалия}} [[Фернанду Сантуш]]
|}
|}
{| width=100% style=&quot;font-size: 90%&quot;
|
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
*[https://football24.ua/ukrayina_portugaliya_oglyad_rahunok_matchu_14_10_2019_vidbir_yevro_2020_n563035/ ''Ғootball24.ua сайтында'']
[[Санат:2019 жылғы футбол]]
[[Санат:Украина Ұлттық футбол құрамасының ойындары]]
[[Санат:Португалия Ұлттық футбол құрамасының ойындары]]
[[Санат:Футболдан 2020 жылғы Еуропа біріншілігі (іріктеу турнирі)]]


{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[5 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Нефтчи (футбол клубы, Баку)|Нефтчи]]
|шот      =3-1
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Сергей Васильевич Волгин|Сергей Волгин]] 50&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 52, 86
|голдар2=[[Игорь Анатольевич Пономарев|Игорь Пономарев]] 77
|көрермендер =20500
}}


{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[19 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Арарат (футбол клубы)|Арарат]]
|шот      =3-0
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Виктор Николаевич Карачун|Виктор Карачун]] 4&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 58, 63
|голдар2=
|көрермендер =28 000
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[1 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  = [[Жальгирис (футбол клубы)|Жальгирис]]
|команда2  = [[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|шот      =1-1
|стадион   =&quot;Жальгирис&quot;
|голдар1=[[Гинтарас Алоизович Квилюнас|Гинтарас Квилюнас]] 76
|голдар2=[[Сергей Васильевич Волгин|Сергей Волгин]] 78
|көрермендер =3500
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      = [[9 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Зенит (футбол клубы, Санкт-Петербург)|Зенит]]
|команда2  = [[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|шот      =3-1
|стадион   = Ленин атындағы СК
|голдар1=[[Юрий Владимирович Желудков|Юрий Желудков]] 26 п, 89&lt;br&gt;[[Сергей Игоревич Дмитриев|Сергей Дмитриев]] 29
|голдар2=[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 74
|көрермендер =18 000
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[24 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Шахтер (футбол клубы, Донецк)|Шахтер Донецк]]
|шот      =2-0
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Вахид Юнусұлы Масудов|Вахид Масудов]] 8&lt;br&gt;[[Сергей Петрович Сорокин|Сергей Сорокин]] 86
|голдар2=
|көрермендер =19000}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[21 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Металлист (футбол клубы)|Металлист]]
|шот      =3-2
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Виктор Николаевич Карачун|Виктор Карачун]] 24&lt;br&gt;[[Вахид Юнусұлы Масудов|Вахид Масудов]] 42&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 90 (п)
|голдар2=[[Виктор Владимирович Камарзаев|Виктор Камарзаев]] 32&lt;br&gt;[[Юрий Иванович Тарасов |Юрий Тарасов 41]]
|көрермендер =7000}}</text>
      <sha1>j7p6do43fam65v79ixem6sifng0dqas</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061295</id>
      <parentid>3061294</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T05:55:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мықтыбек Оразтайұлы</username>
        <id>69223</id>
      </contributor>
      <comment>/* Барселона-Бавария-2:8 */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22354" xml:space="preserve">= Барселона-Бавария-2:8 =
{{Футбол матчы
 | атауы     =Барселона-Бавария-2:8
 | шынайы атауы     =
 | логотип     =
 | ені     =
 | сипаттама     =
 | турнир     =[[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2019/20]]
 | команда1     = [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]
 | үйде     =
 | команда2     =[[Бавария (футбол клубы)|Бавария]]
 | қонақ     =
 | команда1ел     =  {{Flagicon|Испания}} 
 | команда2ел     ={{Flagicon|Германия}} 
 | команда1есеп     =2
 | есеп1     =
 | үйде_барлығы     =
 | команда2есеп     = 8
 | есеп2     =
 | қонақ_барлығы     =
 | детальдар     =
 | бірніші ойын     =
 | команда1есеп1     =
 | команда2есеп1     =
 | дата     ={{Start date|2020|8|14|df=y}}
 | стадион     =[[Эштадиу да Луж]]
 | қала     =[[Лиссабон]]
 | 1аматч ойыншысытитул     =
 | 1аматч ойыншысы     =
 | 1бматч ойыншысытитул     =
 | 1бматч ойыншысы     =
 | арбитр     =
 | көрермендер     =
 | ауа райы     =
 | алдыңғы     =
 | келесі =
}}
2019-20 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар лигасының]] 1/4 финал ойыны.

== Матч ==

=== Детальдар ===
{{матч туралы есептеме
|мерзімі       = {{Start date|2020|8|14|df=y}}
|команда1      = [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]] {{ту|Испания}}
|шот      = 2–8
|команда2      = {{ту|Германия}} [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]]
|голдар1     =[[Давид Алаба]] {{гол|7}}&lt;br&gt;[[Луис Суарес]] {{гол|57}}
|голдар2     =[[Томас Мюллер]] {{гол|4||31}}&lt;br&gt;[[Иван Перишич]] {{гол|22}}&lt;br&gt;[[Серж Гнабри]] {{гол|27}}&lt;br&gt;[[Йозуа Киммих]] {{гол|63}}&lt;br&gt;[[Роберт Левандовский|Lewandowski]] {{гол|82}}&lt;br&gt;[[Филиппе Коутиньо|Coutinho]] {{гол|85||89}}
|стадион    = [[Эштадиу да Луж]], [[Лиссабон]]
|көрермендер = 0&lt;ref name=&quot;full_time&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.uefa.com/newsfiles/ucl/2020/2030146_fr.pdf |title=Full Time Summary Quarter-finals – Barcelona v Bayern Munich |work=UEFA.com |date=14 August 2020 |accessdate=14 August 2020}}&lt;/ref&gt;{{refn|group=note|name=UCL behind closed doors|The remainder of the competition, held in August 2020, was played behind closed doors due to the [[COVID-19 pandemic in Europe]].&lt;ref name=&quot;uefa behind closed doors&quot;&gt;{{cite news |url=https://www.uefa.com/insideuefa/mediaservices/mediareleases/news/025f-0fd8ee39d484-116d3b4051d6-1000/ |title=Venues for Round of 16 matches confirmed |website=UEFA.com |date=9 July 2020 |access-date=10 July 2020}}&lt;/ref&gt;}}
|төреші    = [[Дамир Скомина]] ([[Словения]])
|report     = 
}}

{| width=&quot;92%&quot;
|-
|{{Football kit
 |pattern_la = _fcbarcelona1920h
 |pattern_b  = _fcbarcelona1920H
 |pattern_ra = _fcbarcelona1920h
 |pattern_sh =
 |pattern_so = _barcelona1920h
 |leftarm    = 000080
 |body       = 000080
 |rightarm   = 000080
 |shorts     = 000080
 |socks      = 000080
 |title      = Барселона&lt;ref name=&quot;lineups&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.uefa.com/newsfiles/ucl/2020/2030146_lu.pdf |title=Tactical Line-ups – Quarter-finals – Friday 14 August 2020 |website=UEFA.com |date=14 August 2020 |access-date=27 August 2020}}&lt;/ref&gt;
}}
|{{Football kit
 |pattern_la = _bayern2021a
 |pattern_b  = _bayern2021A
 |pattern_ra = _bayern2021a
 |pattern_sh = _bayern2021a
 |pattern_so = _bayern2021a
 |leftarm    = CCCCCC
 |body       = E5E5E5
 |rightarm   = CCCCCC
 |shorts     = FFFFFF
 |socks      = FFFFFF
 |title      = Бавария&lt;ref name=&quot;lineups&quot;/&gt;
}}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
| valign=&quot;top&quot; width=&quot;40%&quot; |
{| style=&quot;font-size:90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
! width=&quot;25&quot; | !! width=&quot;25&quot; |
|-
|GK ||'''1''' ||{{flagicon|GER}} [[Марк-Андре тер Штеген]]
|-
|RB ||'''2''' ||{{flagicon|POR}} [[Нелсон Семеду]]
|-
|CB ||'''3''' ||{{flagicon|ESP}} [[Жерар Пике]]
|-
|CB ||'''15'''||{{flagicon|FRA}} [[Клеман Лангле]]
|-
|LB ||'''18'''||{{flagicon|ESP}} [[Жорди Альба]] || {{СҚ|58}}
|-
|CM ||'''20'''||{{flagicon|ESP}} [[Серхи Роберто]] || || {{suboff|46}}
|-
|CM ||'''5''' ||{{flagicon|ESP}} [[Серхио Бускетс]] || || {{suboff|70}}
|-
|CM ||'''21'''||{{flagicon|NED}} [[Френки де Йонг]]
|-
|AM ||'''22'''||{{flagicon|CHI}} [[Артуро Видаль]] || {{СҚ|90+2}}
|-
|CF ||'''10'''||{{flagicon|ARG}} [[Лионель Месси]] (к)
|-
|CF ||'''9''' ||{{flagicon|URU}} [[Луис Суарес]] || {{СҚ|54}}
|-
| colspan=&quot;3&quot; |'''Substitutes:'''
|-
|FW ||'''17'''||{{flagicon|FRA}} [[Антуан Гризманн]] || || {{subon|46}}
|-
|FW ||'''31'''||{{flagicon|ESP}} [[Ансу Фати]] || || {{subon|70}}
|-
| colspan=&quot;3&quot; |'''Manager:'''
|-
| colspan=&quot;3&quot; |{{flagicon|ESP}}[[Кике Сетьен]]
|}
| valign=&quot;top&quot; |[[File:Barcelona vs Bayern Munich 2020-08-14.svg|300px]]
| valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot; |
{| style=&quot;font-size:90%; margin:auto&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
! width=&quot;25&quot; | !! width=&quot;25&quot; |
|-
|GK ||'''1''' ||{{flagicon|GER}} [[Мануэль Нойер]] (к)
|-
|RB ||'''32'''||{{flagicon|GER}} [[Йозуа Киммих]] || {{СҚ|85}}
|-
|CB ||'''17'''||{{flagicon|GER}} [[Жером Боатенг]] || {{СҚ|43}} || {{suboff|76}}
|-
|CB ||'''27'''||{{flagicon|AUT}} [[Давид Алаба]]
|-
|LB ||'''19'''||{{flagicon|CAN}} [[Альфонсо Дейвис]] || {{СҚ|52}} || {{suboff|83}}
|-
|CM ||'''18'''||{{flagicon|GER}} [[Леон Горецка]] || || {{suboff|83}}
|-
|CM ||'''6''' ||{{flagicon|ESP}} [[Тьяго Алькантара]]
|-
|RW ||'''22'''||{{flagicon|GER}} [[Серж Гнабри]] || || {{suboff|76}}
|-
|AM ||'''25'''||{{flagicon|GER}} [[Томас Мюллер]]
|-
|LW ||'''14'''||{{flagicon|CRO}} [[Иван Перишич]] || || {{suboff|67}}
|-
|CF ||'''9''' ||{{flagicon|POL}} [[Роберт Левандовский|Роберт Левандовски]]
|-
| colspan=&quot;3&quot; |'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|DF ||'''4''' ||{{flagicon|GER}} [[Никлас Зюле]] || || {{subon|76}}
|-
|DF ||'''21'''||{{flagicon|FRA}} [[Лукас Эрнандес]] || || {{subon|83}}
|-
|MF ||'''10'''||{{flagicon|BRA}} [[Филиппе Коутиньо]] || || {{subon|76}}
|-
|MF ||'''24'''||{{flagicon|FRA}} [[Корентин Толиссо]] || || {{subon|83}}
|-
|FW ||'''29'''||{{flagicon|FRA}} [[Кингсли Коман]] || || {{subon|67}}
|-
| colspan=&quot;3&quot; |'''Жаттықтырушы:'''{{refn|group=note|Bayern Munich sporting director [[Хасан Салихамиджич]] was shown a СҚlow card in the 61st minute.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.kicker.de/4654528/analyse/fc-barcelona/bayern-muenchen-14 |title=Ein einziges Barça-Desaster: Bayern München überrollt Messi &amp; Co. |work=kicker |date=14 August 2020 |access-date=29 August 2020 |language=de}}&lt;/ref&gt;}}
|-
| colspan=&quot;3&quot; |{{flagicon|GER}} [[Ханс-Дитер Флик]]
|}
|}
= ГФР - Аустрия футбол матчы =
{{футбол матчы
|атауы               = ГФР — Аустрия (1982)
|логотип             = Interior de El Molinón.JPG
|ені                 = 280px
|турнир              = [[футболдан 1982 жылғы әлем біріншілігі]]
|команда1            = [[Германия Ұлттық футбол құрамасы|ГФР]]
|команда1ел          = {{ту|Германия}}
|команда1есеп        = 1
|команда2            = [[Аустрия Ұлттық футбол құрамасы|Аустрия]]
|команда2ел          = {{ту|Аустрия||30px}}
|команда2есеп        = 0
|детальдар              = [http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=59/results/matches/match=770/report.html Шолу]
|дата                = [[25 маусым]] [[1982 жыл]], 17:15
|стадион             = [[Эль Молинон (стадион)|Эль Молинон]]
|қала               = [[Хихон]]
}}
'''ГФР - Аустрия футбол матчы''' ([[Неміс тілі|нем]]. ''Fußballspiel Deutschland — Österreich 1982'') — [[Футболдан 1982 жылғы әлем біріншілігі|1982 жылғы әлем біріншілігінің]] топтық кезеңідегі ойын. Матчта екі құрама да 10-минутта өздеріне тиімді нәтижеге қол жеткізген соң, қалған уақытта мүлде ойнамай, допты ары-бері қақпақылдап жүріп алып, көпшіліктің наразылығын тудыруымен есте қалды.

== Матч ==
=== Детальдар ===
{{Матч туралы есептеме
| мерзімі = 25 маусым 1982
|команда1 =[[Германия Ұлттық футбол құрамасы|ГФР]] {{ту|Германия}}
|шот = 1–0
|команда2 = {{Футбол|Аустрия}}
|голдар1 = [[Хорст Хрубеш]] {{гол|10}}
|стадион = [[Эль-Молинон]], [[Хихон]]
|көрермендер = 41,000
|төреші = [[Роберт Валентайн]] ([[Шотландия]])
}}

{| width=92%
|-
|{{Football kit
 | pattern_la = _shoulder_stripes_black_stripes
 | pattern_b  = _shoulder stripes_black stripes_collar
 | pattern_ra = _shoulder_stripes_black_stripes
 | leftarm    = FFFFFF
 | body       = FFFFFF
 | rightarm   = FFFFFF
 | shorts     = 000000
 | socks      = FFFFFF
 | title      = Батыс Германия
 }}
|{{Football kit
 | pattern_la = _whiteshoulders
 | pattern_b  = _whiteshoulders
 | pattern_ra = _whiteshoulders
 | leftarm    = D80010
 | body       = D80010
 | rightarm   = D80010
 | shorts     = FFFFFF
 | socks      = D80010
 | title      = Aустрия
 }}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|GK ||'''1''' ||[[Харальд Шумахер]]
|-
|SW ||'''15'''||[[Ули Штилике]]
|-
|RB ||'''20'''||[[Манфред Кальц]]
|-
|CB ||'''4''' ||[[Карл-Хайнц Ферстер]]
|-
|LB ||'''2''' ||[[Ханс-Петер Бригель]]
|-
|CM ||'''3''' ||[[Пауль Брайтнер]]
|-
|CM ||'''6''' ||[[Вольфганг Дреммлер]]
|-
|CM ||'''14'''||[[Феликс Магат]]
|-
|RF ||'''11'''||[[Карл-Хайнц Румменигге|Карл-Хайнц Румменниге]]|| || {{алаңнан|66}}
|-
|CF ||'''9''' ||[[Хорст Хрубеш|Херст Хрубеш]]|| || {{алаңнан|69}}
|-
|LF ||'''7''' ||[[Пьер Литтбарски]]
|-
|colspan=3|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|MF ||'''18'''||[[Лотар Маттеус]]|| || {{алаңға|66}}
|-
|FW ||'''8'''||[[Клаус Фишер]]|| || {{алаңға|69}}
|-
| colspan=&quot;4&quot; |'''Жаттықтырушы:'''
|-
| colspan=&quot;4&quot; |[[Юпп Дерваль]]
|}
|valign=&quot;top&quot;|
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot; align=&quot;center&quot;
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|-
|GK ||'''1''' ||[[Фридрих Консилия]]
|-
|DF ||'''2''' ||[[Бернд Краусс]]
|-
|DF ||'''3''' ||[[Эрик Обермайер]]
|-
|DF ||'''4''' ||[[Йозеф Дегеорги]]
|-
|DF ||'''5''' ||[[Бруно Пеццай]]
|-
|MF ||'''6''' ||[[Роланд Хаттенбергер]]
|-
|FW ||'''7''' ||[[Вальер Шахнер|Вальтер Шахнер]]|| {{СҚ|32}}
|-
|MF ||'''8''' ||[[Херберт Прохазка]]
|-
|FW ||'''9''' ||[[Ханс Кранкль]]
|-
|MF ||'''10'''||[[Райнольд Хинтермайер]]|| {{СҚ|32}}
|-
|DF ||'''19'''||[[Хериберт Вебер]]
|-
| colspan=&quot;4&quot; |'''Жаттықтырушы:'''
|-
| colspan=&quot;4&quot; |[[Феликс Лацке]] және [[Георг Шмитд]]
|}
|}

[[Футболдан 2020 жылғы Еуропа біріншілігі|2020 жылғы Еуропа чемпионатының]] іріктеу турниріндегі матч

== Матч ==

=== Детальдар ===
{{матч туралы есептеме
|мерзімі = 14 қазан 2019
|time = 20:45 ({{UTZ|21:45|3}})
|команда1 = {{футбол|Украина}}
|шот = 2&amp;nbsp;— 1&lt;ref&gt;https://www.uefa.com/european-qualifiers/match/2026128--ukraine-vs-portugal/?referrer=%2feuropean-qualifiers%2fseason%3d2020%2fmatches%2fround%3d2001086%2fmatch%3d2026128%2findex&lt;/ref&gt;
|report = [ Протокол]
|команда2 = {{футбол|Португалия}}
|голдар1 = [[Роман Олегович Яремчук|Яремчук]] {{гол|6}} &lt;br/&gt; [[Андрей Николаевич Ярмоленко|Ярмоленко]] {{гол|27}}
|голдар2 = {{гол|72|пен.}} [[Криштиану Роналду|Роналду]]
|стадион = «[[Олимпиада стадионы (Киев)|Олимпиада]]», [[Киев]]
|көрермендер = 65 883
|төреші = {{ту|Англия}} [[Энтони Тейлор]]}}

{| width=92% |
|-
|{{Football kit
| pattern_la = _ukr18h
| pattern_b  = _ukr18h
| pattern_ra = _ukr18h
| pattern_sh = 
| pattern_so = 
| leftarm    = FFE000 
| body       = FFE000 
| rightarm   = FFE000 
| shorts     = FFE000
| socks      = FFE000 
|title      = Украина
}}
|{{Football kit
| pattern_la = _portu18h
| pattern_b  = _portu18h
| pattern_ra = _portu18h
| leftarm    = FF0000
| body       = FF0000
| rightarm   = FF0000
| shorts     = FF0000
| socks      = FF0000
| title      = Португалия
}}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|colspan=&quot;4&quot;|
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|ққ ||'''12'''||[[Андрей Валерьевич Пятов|Андрей Пятов]] (k)
|-
|қ ||'''4'''||[[Сергей Андреевич Кривцов|Сергей Кривцов]]
|-
|жқ ||'''6'''||[[Тарас Николаевич Степаненко|Тарас Степаненко]] || {{қуылды|2|25|72}}
|-
|жқ ||'''7'''||[[Андрей Николаевич Ярмоленко|Андрей Ярмоленко]] || {{гол|27}} {{СҚ|47}}
|-
|жқ ||'''8'''||[[Руслан Владимирович Малиновский|Руслан Малиновский]] ||
|-
|ш ||'''9'''||[[Роман Олегович Яремчук|Роман Яремчук]] || {{гол|6}} {{алаңнан|73'}}
|-
|жқ ||'''11'''||[[Ромеро Бонфим Марлос|Марлос]] || {{алаңнан|63'}}
|-
|қ ||'''16'''||[[Виталий Сергеевич Николенко|Виталий Николенко]] || {{алаңнан|90'+4}}
|-
|жқ ||'''17'''||[[Александр Владимирович Зинченко|Александр Зинченко]] || {{СҚ|90'+4}}
|-
|қ ||'''21'''||[[Александр Александрович Караваев|Александр Караваев]] ||
|-
|қ ||'''22'''||[[Никола Александрович Матвиенко|Никола Матвиенко]] ||
|-
|colspan=3|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|қ ||'''3'''||[[Игорь Пластун]] || || {{алаңға|90'+4}}
|-
|жқ ||'''10'''||[[Евгений Олегович Коноплянка|Евгений Коноплянка]]|| || {{алаңға|63'}}
|-
|жқ ||'''20'''||[[Виктор Викторович Коваленко|Виктор Коваленко]]|| || {{алаңға|73'}} {{СҚ|90'+5}}
|-
|colspan=3|'''Бапкер:'''
|-
|colspan=4|{{ту|Украина}} [[Андрей Николаевич Шевченко|Андрий Шевченко]]
|}
|valign=&quot;top&quot;|
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot; align=center
|colspan=&quot;4&quot;|
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|ққ ||'''1'''||[[Руй Патрисиу]]
|-
|қ ||'''2'''||[[Нелсон Семеду]]
|-
|қ ||'''3'''||[[Пепе (футболшы, 1983)|Пепе]] || {{СҚ|26}}
|-
|қ ||'''4'''||[[Рубен Диаш]] || {{СҚ|64}}
|-
|қ ||'''5'''||[[Рафаэл Геррейру|Рафаел Геррейру]]
|-
|жқ ||'''7'''||[[Криштиану Роналду]] (к) || {{гол|72}}
|-
|жқ ||'''8'''||[[Жоау Моутинью|Жуан Моутинью]] || {{алаңнан|56'}}
|-
|жқ ||'''10'''||[[Жоау Мариу|Жуан Мариу]] || {{алаңнан|68'}}
|-
|жқ ||'''13'''||[[Данилу Перейра]] ||
|-
|ш ||'''17'''||[[Гонсалу Гедеш|Гонсалу Гуедеш]] || {{алаңнан|46'}}
|-
|жқ ||'''20'''||[[Бернарду Силва]]
|-
|colspan=4|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|ш ||'''11'''||[[Брума]] || || {{алаңға|68}}
|-
|жқ ||'''16'''||[[Бруну Фернандеш]] || || {{алаңға|56}}
|-
|ш ||'''23'''||[[Жуан Феликс]] || || {{алаңға|46}}
|-
|colspan=4|'''Бапкер:'''
|-
|colspan=&quot;4&quot;|{{ту|Португалия}} [[Фернанду Сантуш]]
|}
|}
{| width=100% style=&quot;font-size: 90%&quot;
|
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
*[https://football24.ua/ukrayina_portugaliya_oglyad_rahunok_matchu_14_10_2019_vidbir_yevro_2020_n563035/ ''Ғootball24.ua сайтында'']
[[Санат:2019 жылғы футбол]]
[[Санат:Украина Ұлттық футбол құрамасының ойындары]]
[[Санат:Португалия Ұлттық футбол құрамасының ойындары]]
[[Санат:Футболдан 2020 жылғы Еуропа біріншілігі (іріктеу турнирі)]]


{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[5 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Нефтчи (футбол клубы, Баку)|Нефтчи]]
|шот      =3-1
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Сергей Васильевич Волгин|Сергей Волгин]] 50&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 52, 86
|голдар2=[[Игорь Анатольевич Пономарев|Игорь Пономарев]] 77
|көрермендер =20500
}}


{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[19 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Арарат (футбол клубы)|Арарат]]
|шот      =3-0
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Виктор Николаевич Карачун|Виктор Карачун]] 4&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 58, 63
|голдар2=
|көрермендер =28 000
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[1 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  = [[Жальгирис (футбол клубы)|Жальгирис]]
|команда2  = [[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|шот      =1-1
|стадион   =&quot;Жальгирис&quot;
|голдар1=[[Гинтарас Алоизович Квилюнас|Гинтарас Квилюнас]] 76
|голдар2=[[Сергей Васильевич Волгин|Сергей Волгин]] 78
|көрермендер =3500
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      = [[9 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Зенит (футбол клубы, Санкт-Петербург)|Зенит]]
|команда2  = [[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|шот      =3-1
|стадион   = Ленин атындағы СК
|голдар1=[[Юрий Владимирович Желудков|Юрий Желудков]] 26 п, 89&lt;br&gt;[[Сергей Игоревич Дмитриев|Сергей Дмитриев]] 29
|голдар2=[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 74
|көрермендер =18 000
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[24 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Шахтер (футбол клубы, Донецк)|Шахтер Донецк]]
|шот      =2-0
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Вахид Юнусұлы Масудов|Вахид Масудов]] 8&lt;br&gt;[[Сергей Петрович Сорокин|Сергей Сорокин]] 86
|голдар2=
|көрермендер =19000}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[21 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Металлист (футбол клубы)|Металлист]]
|шот      =3-2
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Виктор Николаевич Карачун|Виктор Карачун]] 24&lt;br&gt;[[Вахид Юнусұлы Масудов|Вахид Масудов]] 42&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 90 (п)
|голдар2=[[Виктор Владимирович Камарзаев|Виктор Камарзаев]] 32&lt;br&gt;[[Юрий Иванович Тарасов |Юрий Тарасов 41]]
|көрермендер =7000}}</text>
      <sha1>6qtq1xhod2pqw9cs8ct29nkp938j4ej</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061296</id>
      <parentid>3061295</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T05:56:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мықтыбек Оразтайұлы</username>
        <id>69223</id>
      </contributor>
      <comment>/* Барселона-Бавария-2:8 */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22352" xml:space="preserve">= Барселона-Бавария-2:8 =
{{Футбол матчы
 | атауы     =Барселона-Бавария-2:8
 | шынайы атауы     =
 | логотип     =
 | ені     =
 | сипаттама     =
 | турнир     =[[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2019/20]]
 | команда1     = [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]
 | үйде     =
 | команда2     =[[Бавария (футбол клубы)|Бавария]]
 | қонақ     =
 | команда1ел     =  {{Flagicon|Испания}} 
 | команда2ел     ={{Flagicon|Германия}} 
 | команда1есеп     =2
 | есеп1     =
 | үйде_барлығы     =
 | команда2есеп     = 8
 | есеп2     =
 | қонақ_барлығы     =
 | детальдар     =
 | бірніші ойын     =
 | команда1есеп1     =
 | команда2есеп1     =
 | дата     ={{Start date|2020|8|14|df=y}}
 | стадион     =[[Эштадиу да Луж]]
 | қала     =[[Лиссабон]]
 | 1аматч ойыншысытитул     =
 | 1аматч ойыншысы     =
 | 1бматч ойыншысытитул     =
 | 1бматч ойыншысы     =
 | арбитр     =
 | көрермендер     =
 | ауа райы     =
 | алдыңғы     =
 | келесі =
}}
2019-20 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар лигасының]] 1/4 финал ойыны.

== Матч ==

=== Детальдар ===
{{матч туралы есептеме
|мерзімі       = {{Start date|2020|8|14|df=y}}
|команда1      = [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]] {{ту|Испания}}
|шот      = 2–8
|команда2      = {{ту|Германия}} [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]]
|голдар1     =[[Давид Алаба]] {{гол|7}}&lt;br&gt;[[Луис Суарес]] {{гол|57}}
|голдар2     =[[Томас Мюллер]] {{гол|4||31}}&lt;br&gt;[[Иван Перишич]] {{гол|22}}&lt;br&gt;[[Серж Гнабри]] {{гол|27}}&lt;br&gt;[[Йозуа Киммих]] {{гол|63}}&lt;br&gt;[[Роберт Левандовский|Lewandowski]] {{гол|82}}&lt;br&gt;[[Филиппе Коутиньо|Coutinho]] {{гол|85||89}}
|стадион    = [[Эштадиу да Луж]], [[Лиссабон]]
|көрермендер = 0&lt;ref name=&quot;full_time&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.uefa.com/newsfiles/ucl/2020/2030146_fr.pdf |title=Full Time Summary Quarter-finals – Barcelona v Bayern Munich |work=UEFA.com |date=14 August 2020 |accessdate=14 August 2020}}&lt;/ref&gt;{{refn|group=note|name=UCL behind closed doors|The remainder of the competition, held in August 2020, was played behind closed doors due to the [[COVID-19 pandemic in Europe]].&lt;ref name=&quot;uefa behind closed doors&quot;&gt;{{cite news |url=https://www.uefa.com/insideuefa/mediaservices/mediareleases/news/025f-0fd8ee39d484-116d3b4051d6-1000/ |title=Venues for Round of 16 matches confirmed |website=UEFA.com |date=9 July 2020 |access-date=10 July 2020}}&lt;/ref&gt;}}
|төреші    = [[Дамир Скомина]] ([[Словения]])
|report     = 
}}

{| width=&quot;92%&quot;
|-
|{{Football kit
 |pattern_la = _fcbarcelona1920h
 |pattern_b  = _fcbarcelona1920H
 |pattern_ra = _fcbarcelona1920h
 |pattern_sh =
 |pattern_so = _barcelona1920h
 |leftarm    = 000080
 |body       = 000080
 |rightarm   = 000080
 |shorts     = 000080
 |socks      = 000080
 |title      = Барселона&lt;ref name=&quot;lineups&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.uefa.com/newsfiles/ucl/2020/2030146_lu.pdf |title=Tactical Line-ups – Quarter-finals – Friday 14 August 2020 |website=UEFA.com |date=14 August 2020 |access-date=27 August 2020}}&lt;/ref&gt;
}}
|{{Football kit
 |pattern_la = _bayern2021a
 |pattern_b  = _bayern2021A
 |pattern_ra = _bayern2021a
 |pattern_sh = _bayern2021a
 |pattern_so = _bayern2021a
 |leftarm    = CCCCCC
 |body       = E5E5E5
 |rightarm   = CCCCCC
 |shorts     = FFFFFF
 |socks      = FFFFFF
 |title      = Бавария&lt;ref name=&quot;lineups&quot;/&gt;
}}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
| valign=&quot;top&quot; width=&quot;40%&quot; |
{| style=&quot;font-size:90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
! width=&quot;25&quot; | !! width=&quot;25&quot; |
|-
|GK ||'''1''' ||{{flagicon|GER}} [[Марк-Андре тер Штеген]]
|-
|RB ||'''2''' ||{{flagicon|POR}} [[Нелсон Семеду]]
|-
|CB ||'''3''' ||{{flagicon|ESP}} [[Жерар Пике]]
|-
|CB ||'''15'''||{{flagicon|FRA}} [[Клеман Лангле]]
|-
|LB ||'''18'''||{{flagicon|ESP}} [[Жорди Альба]] || {{СҚ|58}}
|-
|CM ||'''20'''||{{flagicon|ESP}} [[Серхи Роберто]] || || {{suboff|46}}
|-
|CM ||'''5''' ||{{flagicon|ESP}} [[Серхио Бускетс]] || || {{suboff|70}}
|-
|CM ||'''21'''||{{flagicon|NED}} [[Френки де Йонг]]
|-
|AM ||'''22'''||{{flagicon|CHI}} [[Артуро Видаль]] || {{СҚ|90+2}}
|-
|CF ||'''10'''||{{flagicon|ARG}} [[Лионель Месси]] (к)
|-
|CF ||'''9''' ||{{flagicon|URU}} [[Луис Суарес]] || {{СҚ|54}}
|-
| colspan=&quot;3&quot; |'''Substitutes:'''
|-
|FW ||'''17'''||{{flagicon|FRA}} [[Антуан Гризманн]] || || {{subon|46}}
|-
|FW ||'''31'''||{{flagicon|ESP}} [[Ансу Фати]] || || {{subon|70}}
|-
| colspan=&quot;3&quot; |'''Manager:'''
|-
| colspan=&quot;3&quot; |{{flagicon|ESP}}[[Кике Сетьен]]
|}
| valign=&quot;top&quot; |[[File:Barcelona vs Bayern Munich 2020-08-14.svg|300px]]
| valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot; |
{| style=&quot;font-size:90%; margin:auto&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
! width=&quot;25&quot; | !! width=&quot;25&quot; |
|-
|GK ||'''1''' ||{{flagicon|GER}} [[Мануэль Нойер]] (к)
|-
|RB ||'''32'''||{{flagicon|GER}} [[Йозуа Киммих]] || {{СҚ|85}}
|-
|CB ||'''17'''||{{flagicon|GER}} [[Жером Боатенг]] || {{СҚ|43}} || {{suboff|76}}
|-
|CB ||'''27'''||{{flagicon|AUT}} [[Давид Алаба]]
|-
|LB ||'''19'''||{{flagicon|CAN}} [[Альфонсо Дейвис]] || {{СҚ|52}} || {{suboff|83}}
|-
|CM ||'''18'''||{{flagicon|GER}} [[Леон Горецка]] || || {{suboff|83}}
|-
|CM ||'''6''' ||{{flagicon|ESP}} [[Тьяго Алькантара]]
|-
|RW ||'''22'''||{{flagicon|GER}} [[Серж Гнабри]] || || {{suboff|76}}
|-
|AM ||'''25'''||{{flagicon|GER}} [[Томас Мюллер]]
|-
|LW ||'''14'''||{{flagicon|CRO}} [[Иван Перишич]] || || {{suboff|67}}
|-
|CF ||'''9''' ||{{flagicon|POL}} [[Роберт Левандовский|Роберт Левандовски]]
|-
| colspan=&quot;3&quot; |'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|DF ||'''4''' ||{{flagicon|GER}} [[Никлас Зюле]] || || {{subon|76}}
|-
|DF ||'''21'''||{{flagicon|FRA}} [[Лукас Эрнандес]] || || {{subon|83}}
|-
|MF ||'''10'''||{{flagicon|BRA}} [[Филиппе Коутиньо]] || || {{subon|76}}
|-
|MF ||'''24'''||{{flagicon|FRA}} [[Корантен Толиссо]]|| || {{subon|83}}
|-
|FW ||'''29'''||{{flagicon|FRA}} [[Кингсли Коман]] || || {{subon|67}}
|-
| colspan=&quot;3&quot; |'''Жаттықтырушы:'''{{refn|group=note|Bayern Munich sporting director [[Хасан Салихамиджич]] was shown a СҚlow card in the 61st minute.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.kicker.de/4654528/analyse/fc-barcelona/bayern-muenchen-14 |title=Ein einziges Barça-Desaster: Bayern München überrollt Messi &amp; Co. |work=kicker |date=14 August 2020 |access-date=29 August 2020 |language=de}}&lt;/ref&gt;}}
|-
| colspan=&quot;3&quot; |{{flagicon|GER}} [[Ханс-Дитер Флик]]
|}
|}
= ГФР - Аустрия футбол матчы =
{{футбол матчы
|атауы               = ГФР — Аустрия (1982)
|логотип             = Interior de El Molinón.JPG
|ені                 = 280px
|турнир              = [[футболдан 1982 жылғы әлем біріншілігі]]
|команда1            = [[Германия Ұлттық футбол құрамасы|ГФР]]
|команда1ел          = {{ту|Германия}}
|команда1есеп        = 1
|команда2            = [[Аустрия Ұлттық футбол құрамасы|Аустрия]]
|команда2ел          = {{ту|Аустрия||30px}}
|команда2есеп        = 0
|детальдар              = [http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=59/results/matches/match=770/report.html Шолу]
|дата                = [[25 маусым]] [[1982 жыл]], 17:15
|стадион             = [[Эль Молинон (стадион)|Эль Молинон]]
|қала               = [[Хихон]]
}}
'''ГФР - Аустрия футбол матчы''' ([[Неміс тілі|нем]]. ''Fußballspiel Deutschland — Österreich 1982'') — [[Футболдан 1982 жылғы әлем біріншілігі|1982 жылғы әлем біріншілігінің]] топтық кезеңідегі ойын. Матчта екі құрама да 10-минутта өздеріне тиімді нәтижеге қол жеткізген соң, қалған уақытта мүлде ойнамай, допты ары-бері қақпақылдап жүріп алып, көпшіліктің наразылығын тудыруымен есте қалды.

== Матч ==
=== Детальдар ===
{{Матч туралы есептеме
| мерзімі = 25 маусым 1982
|команда1 =[[Германия Ұлттық футбол құрамасы|ГФР]] {{ту|Германия}}
|шот = 1–0
|команда2 = {{Футбол|Аустрия}}
|голдар1 = [[Хорст Хрубеш]] {{гол|10}}
|стадион = [[Эль-Молинон]], [[Хихон]]
|көрермендер = 41,000
|төреші = [[Роберт Валентайн]] ([[Шотландия]])
}}

{| width=92%
|-
|{{Football kit
 | pattern_la = _shoulder_stripes_black_stripes
 | pattern_b  = _shoulder stripes_black stripes_collar
 | pattern_ra = _shoulder_stripes_black_stripes
 | leftarm    = FFFFFF
 | body       = FFFFFF
 | rightarm   = FFFFFF
 | shorts     = 000000
 | socks      = FFFFFF
 | title      = Батыс Германия
 }}
|{{Football kit
 | pattern_la = _whiteshoulders
 | pattern_b  = _whiteshoulders
 | pattern_ra = _whiteshoulders
 | leftarm    = D80010
 | body       = D80010
 | rightarm   = D80010
 | shorts     = FFFFFF
 | socks      = D80010
 | title      = Aустрия
 }}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|GK ||'''1''' ||[[Харальд Шумахер]]
|-
|SW ||'''15'''||[[Ули Штилике]]
|-
|RB ||'''20'''||[[Манфред Кальц]]
|-
|CB ||'''4''' ||[[Карл-Хайнц Ферстер]]
|-
|LB ||'''2''' ||[[Ханс-Петер Бригель]]
|-
|CM ||'''3''' ||[[Пауль Брайтнер]]
|-
|CM ||'''6''' ||[[Вольфганг Дреммлер]]
|-
|CM ||'''14'''||[[Феликс Магат]]
|-
|RF ||'''11'''||[[Карл-Хайнц Румменигге|Карл-Хайнц Румменниге]]|| || {{алаңнан|66}}
|-
|CF ||'''9''' ||[[Хорст Хрубеш|Херст Хрубеш]]|| || {{алаңнан|69}}
|-
|LF ||'''7''' ||[[Пьер Литтбарски]]
|-
|colspan=3|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|MF ||'''18'''||[[Лотар Маттеус]]|| || {{алаңға|66}}
|-
|FW ||'''8'''||[[Клаус Фишер]]|| || {{алаңға|69}}
|-
| colspan=&quot;4&quot; |'''Жаттықтырушы:'''
|-
| colspan=&quot;4&quot; |[[Юпп Дерваль]]
|}
|valign=&quot;top&quot;|
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot; align=&quot;center&quot;
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|-
|GK ||'''1''' ||[[Фридрих Консилия]]
|-
|DF ||'''2''' ||[[Бернд Краусс]]
|-
|DF ||'''3''' ||[[Эрик Обермайер]]
|-
|DF ||'''4''' ||[[Йозеф Дегеорги]]
|-
|DF ||'''5''' ||[[Бруно Пеццай]]
|-
|MF ||'''6''' ||[[Роланд Хаттенбергер]]
|-
|FW ||'''7''' ||[[Вальер Шахнер|Вальтер Шахнер]]|| {{СҚ|32}}
|-
|MF ||'''8''' ||[[Херберт Прохазка]]
|-
|FW ||'''9''' ||[[Ханс Кранкль]]
|-
|MF ||'''10'''||[[Райнольд Хинтермайер]]|| {{СҚ|32}}
|-
|DF ||'''19'''||[[Хериберт Вебер]]
|-
| colspan=&quot;4&quot; |'''Жаттықтырушы:'''
|-
| colspan=&quot;4&quot; |[[Феликс Лацке]] және [[Георг Шмитд]]
|}
|}
[[Футболдан 2020 жылғы Еуропа біріншілігі|2020 жылғы Еуропа чемпионатының]] іріктеу турниріндегі матч

== Матч ==

=== Детальдар ===
{{матч туралы есептеме
|мерзімі = 14 қазан 2019
|time = 20:45 ({{UTZ|21:45|3}})
|команда1 = {{футбол|Украина}}
|шот = 2&amp;nbsp;— 1&lt;ref&gt;https://www.uefa.com/european-qualifiers/match/2026128--ukraine-vs-portugal/?referrer=%2feuropean-qualifiers%2fseason%3d2020%2fmatches%2fround%3d2001086%2fmatch%3d2026128%2findex&lt;/ref&gt;
|report = [ Протокол]
|команда2 = {{футбол|Португалия}}
|голдар1 = [[Роман Олегович Яремчук|Яремчук]] {{гол|6}} &lt;br/&gt; [[Андрей Николаевич Ярмоленко|Ярмоленко]] {{гол|27}}
|голдар2 = {{гол|72|пен.}} [[Криштиану Роналду|Роналду]]
|стадион = «[[Олимпиада стадионы (Киев)|Олимпиада]]», [[Киев]]
|көрермендер = 65 883
|төреші = {{ту|Англия}} [[Энтони Тейлор]]}}

{| width=92% |
|-
|{{Football kit
| pattern_la = _ukr18h
| pattern_b  = _ukr18h
| pattern_ra = _ukr18h
| pattern_sh = 
| pattern_so = 
| leftarm    = FFE000 
| body       = FFE000 
| rightarm   = FFE000 
| shorts     = FFE000
| socks      = FFE000 
|title      = Украина
}}
|{{Football kit
| pattern_la = _portu18h
| pattern_b  = _portu18h
| pattern_ra = _portu18h
| leftarm    = FF0000
| body       = FF0000
| rightarm   = FF0000
| shorts     = FF0000
| socks      = FF0000
| title      = Португалия
}}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|colspan=&quot;4&quot;|
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|ққ ||'''12'''||[[Андрей Валерьевич Пятов|Андрей Пятов]] (k)
|-
|қ ||'''4'''||[[Сергей Андреевич Кривцов|Сергей Кривцов]]
|-
|жқ ||'''6'''||[[Тарас Николаевич Степаненко|Тарас Степаненко]] || {{қуылды|2|25|72}}
|-
|жқ ||'''7'''||[[Андрей Николаевич Ярмоленко|Андрей Ярмоленко]] || {{гол|27}} {{СҚ|47}}
|-
|жқ ||'''8'''||[[Руслан Владимирович Малиновский|Руслан Малиновский]] ||
|-
|ш ||'''9'''||[[Роман Олегович Яремчук|Роман Яремчук]] || {{гол|6}} {{алаңнан|73'}}
|-
|жқ ||'''11'''||[[Ромеро Бонфим Марлос|Марлос]] || {{алаңнан|63'}}
|-
|қ ||'''16'''||[[Виталий Сергеевич Николенко|Виталий Николенко]] || {{алаңнан|90'+4}}
|-
|жқ ||'''17'''||[[Александр Владимирович Зинченко|Александр Зинченко]] || {{СҚ|90'+4}}
|-
|қ ||'''21'''||[[Александр Александрович Караваев|Александр Караваев]] ||
|-
|қ ||'''22'''||[[Никола Александрович Матвиенко|Никола Матвиенко]] ||
|-
|colspan=3|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|қ ||'''3'''||[[Игорь Пластун]] || || {{алаңға|90'+4}}
|-
|жқ ||'''10'''||[[Евгений Олегович Коноплянка|Евгений Коноплянка]]|| || {{алаңға|63'}}
|-
|жқ ||'''20'''||[[Виктор Викторович Коваленко|Виктор Коваленко]]|| || {{алаңға|73'}} {{СҚ|90'+5}}
|-
|colspan=3|'''Бапкер:'''
|-
|colspan=4|{{ту|Украина}} [[Андрей Николаевич Шевченко|Андрий Шевченко]]
|}
|valign=&quot;top&quot;|
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot; align=center
|colspan=&quot;4&quot;|
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|ққ ||'''1'''||[[Руй Патрисиу]]
|-
|қ ||'''2'''||[[Нелсон Семеду]]
|-
|қ ||'''3'''||[[Пепе (футболшы, 1983)|Пепе]] || {{СҚ|26}}
|-
|қ ||'''4'''||[[Рубен Диаш]] || {{СҚ|64}}
|-
|қ ||'''5'''||[[Рафаэл Геррейру|Рафаел Геррейру]]
|-
|жқ ||'''7'''||[[Криштиану Роналду]] (к) || {{гол|72}}
|-
|жқ ||'''8'''||[[Жоау Моутинью|Жуан Моутинью]] || {{алаңнан|56'}}
|-
|жқ ||'''10'''||[[Жоау Мариу|Жуан Мариу]] || {{алаңнан|68'}}
|-
|жқ ||'''13'''||[[Данилу Перейра]] ||
|-
|ш ||'''17'''||[[Гонсалу Гедеш|Гонсалу Гуедеш]] || {{алаңнан|46'}}
|-
|жқ ||'''20'''||[[Бернарду Силва]]
|-
|colspan=4|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|ш ||'''11'''||[[Брума]] || || {{алаңға|68}}
|-
|жқ ||'''16'''||[[Бруну Фернандеш]] || || {{алаңға|56}}
|-
|ш ||'''23'''||[[Жуан Феликс]] || || {{алаңға|46}}
|-
|colspan=4|'''Бапкер:'''
|-
|colspan=&quot;4&quot;|{{ту|Португалия}} [[Фернанду Сантуш]]
|}
|}
{| width=100% style=&quot;font-size: 90%&quot;
|
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
*[https://football24.ua/ukrayina_portugaliya_oglyad_rahunok_matchu_14_10_2019_vidbir_yevro_2020_n563035/ ''Ғootball24.ua сайтында'']
[[Санат:2019 жылғы футбол]]
[[Санат:Украина Ұлттық футбол құрамасының ойындары]]
[[Санат:Португалия Ұлттық футбол құрамасының ойындары]]
[[Санат:Футболдан 2020 жылғы Еуропа біріншілігі (іріктеу турнирі)]]


{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[5 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Нефтчи (футбол клубы, Баку)|Нефтчи]]
|шот      =3-1
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Сергей Васильевич Волгин|Сергей Волгин]] 50&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 52, 86
|голдар2=[[Игорь Анатольевич Пономарев|Игорь Пономарев]] 77
|көрермендер =20500
}}


{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[19 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Арарат (футбол клубы)|Арарат]]
|шот      =3-0
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Виктор Николаевич Карачун|Виктор Карачун]] 4&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 58, 63
|голдар2=
|көрермендер =28 000
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[1 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  = [[Жальгирис (футбол клубы)|Жальгирис]]
|команда2  = [[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|шот      =1-1
|стадион   =&quot;Жальгирис&quot;
|голдар1=[[Гинтарас Алоизович Квилюнас|Гинтарас Квилюнас]] 76
|голдар2=[[Сергей Васильевич Волгин|Сергей Волгин]] 78
|көрермендер =3500
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      = [[9 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Зенит (футбол клубы, Санкт-Петербург)|Зенит]]
|команда2  = [[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|шот      =3-1
|стадион   = Ленин атындағы СК
|голдар1=[[Юрий Владимирович Желудков|Юрий Желудков]] 26 п, 89&lt;br&gt;[[Сергей Игоревич Дмитриев|Сергей Дмитриев]] 29
|голдар2=[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 74
|көрермендер =18 000
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[24 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Шахтер (футбол клубы, Донецк)|Шахтер Донецк]]
|шот      =2-0
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Вахид Юнусұлы Масудов|Вахид Масудов]] 8&lt;br&gt;[[Сергей Петрович Сорокин|Сергей Сорокин]] 86
|голдар2=
|көрермендер =19000}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[21 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Металлист (футбол клубы)|Металлист]]
|шот      =3-2
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Виктор Николаевич Карачун|Виктор Карачун]] 24&lt;br&gt;[[Вахид Юнусұлы Масудов|Вахид Масудов]] 42&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 90 (п)
|голдар2=[[Виктор Владимирович Камарзаев|Виктор Камарзаев]] 32&lt;br&gt;[[Юрий Иванович Тарасов |Юрий Тарасов 41]]
|көрермендер =7000}}</text>
      <sha1>i1iyrhblrh76o9innn1b2y4zl85twb9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061299</id>
      <parentid>3061296</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T06:07:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мықтыбек Оразтайұлы</username>
        <id>69223</id>
      </contributor>
      <comment>/* Барселона-Бавария-2:8 */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22332" xml:space="preserve">= Барселона-Бавария-2:8 =
{{Футбол матчы
 | атауы     =Барселона-Бавария-2:8
 | шынайы атауы     =
 | логотип     =
 | ені     =
 | сипаттама     =
 | турнир     =[[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2019/20]]
 | команда1     = [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]]
 | үйде     =
 | команда2     =[[Бавария (футбол клубы)|Бавария]]
 | қонақ     =
 | команда1ел     =  {{Flagicon|Испания}} 
 | команда2ел     ={{Flagicon|Германия}} 
 | команда1есеп     =2
 | есеп1     =
 | үйде_барлығы     =
 | команда2есеп     = 8
 | есеп2     =
 | қонақ_барлығы     =
 | детальдар     =
 | бірніші ойын     =
 | команда1есеп1     =
 | команда2есеп1     =
 | дата     ={{Start date|2020|8|14|df=y}}
 | стадион     =[[Эштадиу да Луж]]
 | қала     =[[Лиссабон]]
 | 1аматч ойыншысытитул     =
 | 1аматч ойыншысы     =
 | 1бматч ойыншысытитул     =
 | 1бматч ойыншысы     =
 | арбитр     =
 | көрермендер     =
 | ауа райы     =
 | алдыңғы     =
 | келесі =
}}
2019-20 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар лигасының]] 1/4 финал ойыны.

== Матч ==

=== Детальдар ===
{{матч туралы есептеме
|мерзімі       = {{Start date|2020|8|14|df=y}}
|команда1      = [[Барселона (футбол клубы)|Барселона]] {{ту|Испания}}
|шот      = 2–8
|команда2      = {{ту|Германия}} [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]]
|голдар1     =[[Давид Алаба]] {{гол|7}}&lt;br&gt;[[Луис Суарес]] {{гол|57}}
|голдар2     =[[Томас Мюллер]] {{гол|4||31}}&lt;br&gt;[[Иван Перишич]] {{гол|22}}&lt;br&gt;[[Серж Гнабри]] {{гол|27}}&lt;br&gt;[[Йозуа Киммих]] {{гол|63}}&lt;br&gt;[[Роберт Левандовский]] {{гол|82}}&lt;br&gt;[[Филиппе Коутиньо]] {{гол|85||89}}
|стадион    = [[Эштадиу да Луж]], [[Лиссабон]]
|көрермендер = 0&lt;ref name=&quot;full_time&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.uefa.com/newsfiles/ucl/2020/2030146_fr.pdf |title=Full Time Summary Quarter-finals – Barcelona v Bayern Munich |work=UEFA.com |date=14 August 2020 |accessdate=14 August 2020}}&lt;/ref&gt;{{refn|group=note|name=UCL behind closed doors|The remainder of the competition, held in August 2020, was played behind closed doors due to the [[COVID-19 pandemic in Europe]].&lt;ref name=&quot;uefa behind closed doors&quot;&gt;{{cite news |url=https://www.uefa.com/insideuefa/mediaservices/mediareleases/news/025f-0fd8ee39d484-116d3b4051d6-1000/ |title=Venues for Round of 16 matches confirmed |website=UEFA.com |date=9 July 2020 |access-date=10 July 2020}}&lt;/ref&gt;}}
|төреші    = [[Дамир Скомина]] ([[Словения]])
|report     = 
}}

{| width=&quot;92%&quot;
|-
|{{Football kit
 |pattern_la = _fcbarcelona1920h
 |pattern_b  = _fcbarcelona1920H
 |pattern_ra = _fcbarcelona1920h
 |pattern_sh =
 |pattern_so = _barcelona1920h
 |leftarm    = 000080
 |body       = 000080
 |rightarm   = 000080
 |shorts     = 000080
 |socks      = 000080
 |title      = Барселона&lt;ref name=&quot;lineups&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.uefa.com/newsfiles/ucl/2020/2030146_lu.pdf |title=Tactical Line-ups – Quarter-finals – Friday 14 August 2020 |website=UEFA.com |date=14 August 2020 |access-date=27 August 2020}}&lt;/ref&gt;
}}
|{{Football kit
 |pattern_la = _bayern2021a
 |pattern_b  = _bayern2021A
 |pattern_ra = _bayern2021a
 |pattern_sh = _bayern2021a
 |pattern_so = _bayern2021a
 |leftarm    = CCCCCC
 |body       = E5E5E5
 |rightarm   = CCCCCC
 |shorts     = FFFFFF
 |socks      = FFFFFF
 |title      = Бавария&lt;ref name=&quot;lineups&quot;/&gt;
}}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
| valign=&quot;top&quot; width=&quot;40%&quot; |
{| style=&quot;font-size:90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
! width=&quot;25&quot; | !! width=&quot;25&quot; |
|-
|GK ||'''1''' ||{{flagicon|GER}} [[Марк-Андре тер Штеген]]
|-
|RB ||'''2''' ||{{flagicon|POR}} [[Нелсон Семеду]]
|-
|CB ||'''3''' ||{{flagicon|ESP}} [[Жерар Пике]]
|-
|CB ||'''15'''||{{flagicon|FRA}} [[Клеман Лангле]]
|-
|LB ||'''18'''||{{flagicon|ESP}} [[Жорди Альба]] || {{СҚ|58}}
|-
|CM ||'''20'''||{{flagicon|ESP}} [[Серхи Роберто]] || || {{suboff|46}}
|-
|CM ||'''5''' ||{{flagicon|ESP}} [[Серхио Бускетс]] || || {{suboff|70}}
|-
|CM ||'''21'''||{{flagicon|NED}} [[Френки де Йонг]]
|-
|AM ||'''22'''||{{flagicon|CHI}} [[Артуро Видаль]] || {{СҚ|90+2}}
|-
|CF ||'''10'''||{{flagicon|ARG}} [[Лионель Месси]] (к)
|-
|CF ||'''9''' ||{{flagicon|URU}} [[Луис Суарес]] || {{СҚ|54}}
|-
| colspan=&quot;3&quot; |'''Substitutes:'''
|-
|FW ||'''17'''||{{flagicon|FRA}} [[Антуан Гризманн]] || || {{subon|46}}
|-
|FW ||'''31'''||{{flagicon|ESP}} [[Ансу Фати]] || || {{subon|70}}
|-
| colspan=&quot;3&quot; |'''Manager:'''
|-
| colspan=&quot;3&quot; |{{flagicon|ESP}} [[Кике Сетьен]]
|}
| valign=&quot;top&quot; |[[File:Barcelona vs Bayern Munich 2020-08-14.svg|300px]]
| valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot; |
{| style=&quot;font-size:90%; margin:auto&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
! width=&quot;25&quot; | !! width=&quot;25&quot; |
|-
|GK ||'''1''' ||{{flagicon|GER}} [[Мануэль Нойер]] (к)
|-
|RB ||'''32'''||{{flagicon|GER}} [[Йозуа Киммих]] || {{СҚ|85}}
|-
|CB ||'''17'''||{{flagicon|GER}} [[Жером Боатенг]] || {{СҚ|43}} || {{suboff|76}}
|-
|CB ||'''27'''||{{flagicon|AUT}} [[Давид Алаба]]
|-
|LB ||'''19'''||{{flagicon|CAN}} [[Альфонсо Дейвис]] || {{СҚ|52}} || {{suboff|83}}
|-
|CM ||'''18'''||{{flagicon|GER}} [[Леон Горецка]] || || {{suboff|83}}
|-
|CM ||'''6''' ||{{flagicon|ESP}} [[Тьяго Алькантара]]
|-
|RW ||'''22'''||{{flagicon|GER}} [[Серж Гнабри]] || || {{suboff|76}}
|-
|AM ||'''25'''||{{flagicon|GER}} [[Томас Мюллер]]
|-
|LW ||'''14'''||{{flagicon|CRO}} [[Иван Перишич]] || || {{suboff|67}}
|-
|CF ||'''9''' ||{{flagicon|POL}} [[Роберт Левандовский|Роберт Левандовски]]
|-
| colspan=&quot;3&quot; |'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|DF ||'''4''' ||{{flagicon|GER}} [[Никлас Зюле]] || || {{subon|76}}
|-
|DF ||'''21'''||{{flagicon|FRA}} [[Лукас Эрнандес]] || || {{subon|83}}
|-
|MF ||'''10'''||{{flagicon|BRA}} [[Филиппе Коутиньо]] || || {{subon|76}}
|-
|MF ||'''24'''||{{flagicon|FRA}} [[Корантен Толиссо]]|| || {{subon|83}}
|-
|FW ||'''29'''||{{flagicon|FRA}} [[Кингсли Коман]] || || {{subon|67}}
|-
| colspan=&quot;3&quot; |'''Жаттықтырушы:'''{{refn|group=note|Bayern Munich sporting director [[Хасан Салихамиджич]] was shown a СҚlow card in the 61st minute.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.kicker.de/4654528/analyse/fc-barcelona/bayern-muenchen-14 |title=Ein einziges Barça-Desaster: Bayern München überrollt Messi &amp; Co. |work=kicker |date=14 August 2020 |access-date=29 August 2020 |language=de}}&lt;/ref&gt;}}
|-
| colspan=&quot;3&quot; |{{flagicon|GER}} [[Ханс-Дитер Флик]]
|}
|}
= ГФР - Аустрия футбол матчы =
{{футбол матчы
|атауы               = ГФР — Аустрия (1982)
|логотип             = Interior de El Molinón.JPG
|ені                 = 280px
|турнир              = [[футболдан 1982 жылғы әлем біріншілігі]]
|команда1            = [[Германия Ұлттық футбол құрамасы|ГФР]]
|команда1ел          = {{ту|Германия}}
|команда1есеп        = 1
|команда2            = [[Аустрия Ұлттық футбол құрамасы|Аустрия]]
|команда2ел          = {{ту|Аустрия||30px}}
|команда2есеп        = 0
|детальдар              = [http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=59/results/matches/match=770/report.html Шолу]
|дата                = [[25 маусым]] [[1982 жыл]], 17:15
|стадион             = [[Эль Молинон (стадион)|Эль Молинон]]
|қала               = [[Хихон]]
}}
'''ГФР - Аустрия футбол матчы''' ([[Неміс тілі|нем]]. ''Fußballspiel Deutschland — Österreich 1982'') — [[Футболдан 1982 жылғы әлем біріншілігі|1982 жылғы әлем біріншілігінің]] топтық кезеңідегі ойын. Матчта екі құрама да 10-минутта өздеріне тиімді нәтижеге қол жеткізген соң, қалған уақытта мүлде ойнамай, допты ары-бері қақпақылдап жүріп алып, көпшіліктің наразылығын тудыруымен есте қалды.

== Матч ==
=== Детальдар ===
{{Матч туралы есептеме
| мерзімі = 25 маусым 1982
|команда1 =[[Германия Ұлттық футбол құрамасы|ГФР]] {{ту|Германия}}
|шот = 1–0
|команда2 = {{Футбол|Аустрия}}
|голдар1 = [[Хорст Хрубеш]] {{гол|10}}
|стадион = [[Эль-Молинон]], [[Хихон]]
|көрермендер = 41,000
|төреші = [[Роберт Валентайн]] ([[Шотландия]])
}}

{| width=92%
|-
|{{Football kit
 | pattern_la = _shoulder_stripes_black_stripes
 | pattern_b  = _shoulder stripes_black stripes_collar
 | pattern_ra = _shoulder_stripes_black_stripes
 | leftarm    = FFFFFF
 | body       = FFFFFF
 | rightarm   = FFFFFF
 | shorts     = 000000
 | socks      = FFFFFF
 | title      = Батыс Германия
 }}
|{{Football kit
 | pattern_la = _whiteshoulders
 | pattern_b  = _whiteshoulders
 | pattern_ra = _whiteshoulders
 | leftarm    = D80010
 | body       = D80010
 | rightarm   = D80010
 | shorts     = FFFFFF
 | socks      = D80010
 | title      = Aустрия
 }}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|GK ||'''1''' ||[[Харальд Шумахер]]
|-
|SW ||'''15'''||[[Ули Штилике]]
|-
|RB ||'''20'''||[[Манфред Кальц]]
|-
|CB ||'''4''' ||[[Карл-Хайнц Ферстер]]
|-
|LB ||'''2''' ||[[Ханс-Петер Бригель]]
|-
|CM ||'''3''' ||[[Пауль Брайтнер]]
|-
|CM ||'''6''' ||[[Вольфганг Дреммлер]]
|-
|CM ||'''14'''||[[Феликс Магат]]
|-
|RF ||'''11'''||[[Карл-Хайнц Румменигге|Карл-Хайнц Румменниге]]|| || {{алаңнан|66}}
|-
|CF ||'''9''' ||[[Хорст Хрубеш|Херст Хрубеш]]|| || {{алаңнан|69}}
|-
|LF ||'''7''' ||[[Пьер Литтбарски]]
|-
|colspan=3|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|MF ||'''18'''||[[Лотар Маттеус]]|| || {{алаңға|66}}
|-
|FW ||'''8'''||[[Клаус Фишер]]|| || {{алаңға|69}}
|-
| colspan=&quot;4&quot; |'''Жаттықтырушы:'''
|-
| colspan=&quot;4&quot; |[[Юпп Дерваль]]
|}
|valign=&quot;top&quot;|
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot; align=&quot;center&quot;
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|-
|GK ||'''1''' ||[[Фридрих Консилия]]
|-
|DF ||'''2''' ||[[Бернд Краусс]]
|-
|DF ||'''3''' ||[[Эрик Обермайер]]
|-
|DF ||'''4''' ||[[Йозеф Дегеорги]]
|-
|DF ||'''5''' ||[[Бруно Пеццай]]
|-
|MF ||'''6''' ||[[Роланд Хаттенбергер]]
|-
|FW ||'''7''' ||[[Вальер Шахнер|Вальтер Шахнер]]|| {{СҚ|32}}
|-
|MF ||'''8''' ||[[Херберт Прохазка]]
|-
|FW ||'''9''' ||[[Ханс Кранкль]]
|-
|MF ||'''10'''||[[Райнольд Хинтермайер]]|| {{СҚ|32}}
|-
|DF ||'''19'''||[[Хериберт Вебер]]
|-
| colspan=&quot;4&quot; |'''Жаттықтырушы:'''
|-
| colspan=&quot;4&quot; |[[Феликс Лацке]] және [[Георг Шмитд]]
|}
|}
[[Футболдан 2020 жылғы Еуропа біріншілігі|2020 жылғы Еуропа чемпионатының]] іріктеу турниріндегі матч

== Матч ==

=== Детальдар ===
{{матч туралы есептеме
|мерзімі = 14 қазан 2019
|time = 20:45 ({{UTZ|21:45|3}})
|команда1 = {{футбол|Украина}}
|шот = 2&amp;nbsp;— 1&lt;ref&gt;https://www.uefa.com/european-qualifiers/match/2026128--ukraine-vs-portugal/?referrer=%2feuropean-qualifiers%2fseason%3d2020%2fmatches%2fround%3d2001086%2fmatch%3d2026128%2findex&lt;/ref&gt;
|report = [ Протокол]
|команда2 = {{футбол|Португалия}}
|голдар1 = [[Роман Олегович Яремчук|Яремчук]] {{гол|6}} &lt;br/&gt; [[Андрей Николаевич Ярмоленко|Ярмоленко]] {{гол|27}}
|голдар2 = {{гол|72|пен.}} [[Криштиану Роналду|Роналду]]
|стадион = «[[Олимпиада стадионы (Киев)|Олимпиада]]», [[Киев]]
|көрермендер = 65 883
|төреші = {{ту|Англия}} [[Энтони Тейлор]]}}

{| width=92% |
|-
|{{Football kit
| pattern_la = _ukr18h
| pattern_b  = _ukr18h
| pattern_ra = _ukr18h
| pattern_sh = 
| pattern_so = 
| leftarm    = FFE000 
| body       = FFE000 
| rightarm   = FFE000 
| shorts     = FFE000
| socks      = FFE000 
|title      = Украина
}}
|{{Football kit
| pattern_la = _portu18h
| pattern_b  = _portu18h
| pattern_ra = _portu18h
| leftarm    = FF0000
| body       = FF0000
| rightarm   = FF0000
| shorts     = FF0000
| socks      = FF0000
| title      = Португалия
}}
|}

{| width=&quot;100%&quot;
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|colspan=&quot;4&quot;|
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|ққ ||'''12'''||[[Андрей Валерьевич Пятов|Андрей Пятов]] (k)
|-
|қ ||'''4'''||[[Сергей Андреевич Кривцов|Сергей Кривцов]]
|-
|жқ ||'''6'''||[[Тарас Николаевич Степаненко|Тарас Степаненко]] || {{қуылды|2|25|72}}
|-
|жқ ||'''7'''||[[Андрей Николаевич Ярмоленко|Андрей Ярмоленко]] || {{гол|27}} {{СҚ|47}}
|-
|жқ ||'''8'''||[[Руслан Владимирович Малиновский|Руслан Малиновский]] ||
|-
|ш ||'''9'''||[[Роман Олегович Яремчук|Роман Яремчук]] || {{гол|6}} {{алаңнан|73'}}
|-
|жқ ||'''11'''||[[Ромеро Бонфим Марлос|Марлос]] || {{алаңнан|63'}}
|-
|қ ||'''16'''||[[Виталий Сергеевич Николенко|Виталий Николенко]] || {{алаңнан|90'+4}}
|-
|жқ ||'''17'''||[[Александр Владимирович Зинченко|Александр Зинченко]] || {{СҚ|90'+4}}
|-
|қ ||'''21'''||[[Александр Александрович Караваев|Александр Караваев]] ||
|-
|қ ||'''22'''||[[Никола Александрович Матвиенко|Никола Матвиенко]] ||
|-
|colspan=3|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|қ ||'''3'''||[[Игорь Пластун]] || || {{алаңға|90'+4}}
|-
|жқ ||'''10'''||[[Евгений Олегович Коноплянка|Евгений Коноплянка]]|| || {{алаңға|63'}}
|-
|жқ ||'''20'''||[[Виктор Викторович Коваленко|Виктор Коваленко]]|| || {{алаңға|73'}} {{СҚ|90'+5}}
|-
|colspan=3|'''Бапкер:'''
|-
|colspan=4|{{ту|Украина}} [[Андрей Николаевич Шевченко|Андрий Шевченко]]
|}
|valign=&quot;top&quot;|
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;50%&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot; align=center
|colspan=&quot;4&quot;|
|-
!width=&quot;25&quot;| !!width=&quot;25&quot;|
|-
|ққ ||'''1'''||[[Руй Патрисиу]]
|-
|қ ||'''2'''||[[Нелсон Семеду]]
|-
|қ ||'''3'''||[[Пепе (футболшы, 1983)|Пепе]] || {{СҚ|26}}
|-
|қ ||'''4'''||[[Рубен Диаш]] || {{СҚ|64}}
|-
|қ ||'''5'''||[[Рафаэл Геррейру|Рафаел Геррейру]]
|-
|жқ ||'''7'''||[[Криштиану Роналду]] (к) || {{гол|72}}
|-
|жқ ||'''8'''||[[Жоау Моутинью|Жуан Моутинью]] || {{алаңнан|56'}}
|-
|жқ ||'''10'''||[[Жоау Мариу|Жуан Мариу]] || {{алаңнан|68'}}
|-
|жқ ||'''13'''||[[Данилу Перейра]] ||
|-
|ш ||'''17'''||[[Гонсалу Гедеш|Гонсалу Гуедеш]] || {{алаңнан|46'}}
|-
|жқ ||'''20'''||[[Бернарду Силва]]
|-
|colspan=4|'''Алаңға шыққандар:'''
|-
|ш ||'''11'''||[[Брума]] || || {{алаңға|68}}
|-
|жқ ||'''16'''||[[Бруну Фернандеш]] || || {{алаңға|56}}
|-
|ш ||'''23'''||[[Жуан Феликс]] || || {{алаңға|46}}
|-
|colspan=4|'''Бапкер:'''
|-
|colspan=&quot;4&quot;|{{ту|Португалия}} [[Фернанду Сантуш]]
|}
|}
{| width=100% style=&quot;font-size: 90%&quot;
|
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
*[https://football24.ua/ukrayina_portugaliya_oglyad_rahunok_matchu_14_10_2019_vidbir_yevro_2020_n563035/ ''Ғootball24.ua сайтында'']
[[Санат:2019 жылғы футбол]]
[[Санат:Украина Ұлттық футбол құрамасының ойындары]]
[[Санат:Португалия Ұлттық футбол құрамасының ойындары]]
[[Санат:Футболдан 2020 жылғы Еуропа біріншілігі (іріктеу турнирі)]]


{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[5 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Нефтчи (футбол клубы, Баку)|Нефтчи]]
|шот      =3-1
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Сергей Васильевич Волгин|Сергей Волгин]] 50&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 52, 86
|голдар2=[[Игорь Анатольевич Пономарев|Игорь Пономарев]] 77
|көрермендер =20500
}}


{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[19 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Арарат (футбол клубы)|Арарат]]
|шот      =3-0
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Виктор Николаевич Карачун|Виктор Карачун]] 4&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 58, 63
|голдар2=
|көрермендер =28 000
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[1 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  = [[Жальгирис (футбол клубы)|Жальгирис]]
|команда2  = [[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|шот      =1-1
|стадион   =&quot;Жальгирис&quot;
|голдар1=[[Гинтарас Алоизович Квилюнас|Гинтарас Квилюнас]] 76
|голдар2=[[Сергей Васильевич Волгин|Сергей Волгин]] 78
|көрермендер =3500
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      = [[9 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Зенит (футбол клубы, Санкт-Петербург)|Зенит]]
|команда2  = [[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|шот      =3-1
|стадион   = Ленин атындағы СК
|голдар1=[[Юрий Владимирович Желудков|Юрий Желудков]] 26 п, 89&lt;br&gt;[[Сергей Игоревич Дмитриев|Сергей Дмитриев]] 29
|голдар2=[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 74
|көрермендер =18 000
}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[24 қазан]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Шахтер (футбол клубы, Донецк)|Шахтер Донецк]]
|шот      =2-0
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Вахид Юнусұлы Масудов|Вахид Масудов]] 8&lt;br&gt;[[Сергей Петрович Сорокин|Сергей Сорокин]] 86
|голдар2=
|көрермендер =19000}}

{{Матч туралы есептеме 
|мерзімі      =[[21 қараша]] [[1986 жыл]]
|команда1  =[[Қайрат (футбол клубы)|Қайрат]]
|команда2  = [[Металлист (футбол клубы)|Металлист]]
|шот      =3-2
|стадион   =[[Орталық стадион (Алматы)|Қазақ КСР орталық стадионы]]
|голдар1=[[Виктор Николаевич Карачун|Виктор Карачун]] 24&lt;br&gt;[[Вахид Юнусұлы Масудов|Вахид Масудов]] 42&lt;br&gt;[[Евстафий Алкивиадович Пехлеваниди|Евстафий Пехлеваниди]] 90 (п)
|голдар2=[[Виктор Владимирович Камарзаев|Виктор Камарзаев]] 32&lt;br&gt;[[Юрий Иванович Тарасов |Юрий Тарасов 41]]
|көрермендер =7000}}</text>
      <sha1>f80tl8h2gvh3ejn5554f7zlqduyddww</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ақпәтер</title>
    <ns>0</ns>
    <id>594235</id>
    <revision>
      <id>3061102</id>
      <parentid>2785078</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T12:23:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3386" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 =  Ауыл
|атауы                 = Ақпәтер
|сурет               =   
|әкімшілік күйі          = Ауылдық округ орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  = 
   |lat_deg =49 |lat_min =49|lat_sec =25
   |lon_deg =49|lon_min = 14|lon_sec =44
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Батыс Қазақстан облысы
|кестедегі облыс         = Батыс Қазақстан облысы{{!}}Батыс Қазақстан
|ауданы                  = Казталов ауданы
|кестедегі аудан         = Казталов ауданы{{!}}Казталов 
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Ақпәтер ауылдық округі{{!}}Ақпәтер 
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         =     
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =  ''Порт-Артур''
|статус алуы               = 
|жер аумағы                  = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                =1077
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}} 

'''Ақпәтер''' — [[Батыс Қазақстан облысы]] [[Казталов ауданы]]ндағы ауыл, [[Ақпәтер ауылдық округі]] орталығы.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Казталовка]] ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 39 км-дей жерде. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1220 адам (595 ер адам және 625 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1077 адамды (522 ер адам және 555 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Казталов ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Казталов ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>45df6rwy1683wj47jus4y2qg78ic8b8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қызылқия (Қырғызстан)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>610332</id>
    <revision>
      <id>3061203</id>
      <parentid>2980742</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T17:06:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7514" xml:space="preserve">{{Елді мекен
 |статусы                 = қала
 |қазақша атауы           = Қызылқия
 |шынайы атауы            = {{lang-ky|Кызыл-Кыя}}
 |сурет                  = 
 |жағдайы                 = 
 |ел                      = Қырғызстан
 |елтаңба              =  
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
 |lat_deg= 40|lat_min= 16|lat_sec=0 
 |lon_deg= 72|lon_min= 03|lon_sec=0
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 
 |шекара түрі             = 
 |кестедегі шекара        = 
 |ел картасының өлшемi    = 300
 |аймақ картасының өлшемi = 100
 |аудан картасының өлшемi = 50
 |аймақ түрі              = Облыс
 |аймағы                   = Баткен облысы
 |кестедегі аймақ         = 
 |аудан түрі              = 
 |ауданы                   = 
 |кестедегі аудан         = 
 |қауым түрі              = 
 |қауым                   = 
 |кестедегі қауым         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |басшының түрi           = мэр
 |басшысы                   = Ермекбай Топчубаев &lt;ref&gt;[http://www.kyrtag.kg/?q=ru/news/35901 Мэром города Кызыл-Кия вновь избран Абиш Халмурзаев]&lt;/ref&gt;
 |құрылған уақыты         = 1898
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы               =  1992
 |жер аумағы                  = 55
 |биiктiктiң түрi         = Биіктігі
 |орталығының биiктігі    = 1058
 |климаты                 = қатаң континентті
 |ресми тілі              = қырғыз тілі
  |тұрғыны                = 51 300&lt;ref&gt;2017-жылдагы Кыргыз Республикасынын облустарынын, райондорунун, шаарларынын, шаар тибиндеги кыштактарынын калкынын саны, [http://www.stat.kg/ru/news/chislennost-naseleniya-kyrgyzskoj-respubliki-na-1-yanvarya-2017-goda/  Численность населения Кыргызской Республики на 1 января 2017 года]&lt;/ref&gt;
  |санақ жылы             = 2017
  |тығыздығы              = 800
  |шоғырлануы             = 60 000
  |ұлттық құрамы          = [[қырғыздар]] - 67,8% &lt;br /&gt; [[өзбектер]] - 18,9% &lt;br /&gt; [[тәжіктер]] - 4,7% &lt;br /&gt; [[орыстар]] - 3,8%
  |конфессионалдық құрамы = [[мұсылмандар]], [[христиандар]]
  |этнохороним            = 
 |уақыт белдеуі           = +6
 |DST                     = 
 |телефон коды            = +996 3657
 |пошта индексі           = 720 300
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = A, L, 03
 |идентификатор түрі      = 
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   = 
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            = 
}}

'''Қызылқия''' ({{lang-ky|Кызыл-Кыя}}) — [[Қырғызстан]]ның [[Баткен облысы]]ндағы облыстық бағыныстағы қала. Халық саны (2009) — 44,1 мың адам. Қала 1898 жылы көмір қабатын өндіру кезінде құрылған&lt;ref&gt;{{ref-ru}}Большая советская энциклопедия: (в 51 т.), ответственный гл. ред. С. И. Вавилов, 2-е изд., Москва, Советская энциклопедия, 1949—1958, 24 том, стр. 166&lt;/ref&gt;.

== Географиясы ==
Қала [[Баткен облысы]]ның солтүстік-шығыс бөлігінде, &quot;[[Ош]]—[[Сүлікті]]&quot; және &quot;[[Ош]] — Ферғана&quot; тас жолдарының қиылысында, облыс орталығы [[Баткен]] қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 150 км қашықтықта; Ош қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 86 км және [[Өзбекстан]] Республикасындағы облыс орталығы [[Ферғана]] қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 39 шақырым қашықтықта орналасқан.

Қала теңіз деңгейінен 1058 м биіктікте орналасқан.

== Халқы ==
2017 жылғы 1 қаңтарға сәйкес халық саны - 51,3 мың адам&lt;ref&gt;2017-жылдагы Кыргыз Республикасынын облустарынын, райондорунун, шаарларынын, шаар тибиндеги кыштактарынын калкынын саны, [http://www.stat.kg/ru/news/chislennost-naseleniya-kyrgyzskoj-respubliki-na-1-yanvarya-2017-goda/ Численность населения Кыргызской Республики на 1 января 2017 года]&lt;/ref&gt;

== Экономикасы ==
Қалада цемент зауыты&lt;ref&gt;[http://www.ekois.net/wp/?p=4571 В Кызыл-Кия открылся новый цементный завод]&amp;nbsp;&lt;span class=&quot;ref-info&quot;&gt;(недоступная ссылка&amp;nbsp;— [//web.archive.org/web/*/http://www.ekois.net/wp/?p=4571 ''история''])&lt;/span&gt;.&amp;#x20;&lt;small&gt;Проверено 27 марта 2010.&lt;/small&gt;&amp;#x20;&lt;small&gt;[https://web.archive.org/web/20130509041217/http://www.ekois.net/wp/?p=4571 Архивировано] 9&amp;nbsp;мая 2013&amp;nbsp;года.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.newstube.ru/tag/kyzyl-kiya Бакиев открыл новый цементный завод — видео]{{Deadlink|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;, нан зауыты жұмыс істейді. Сондай-ақ, қалада көкөністер мен жемістерді консервілейтін консерві зауыты қызмет жасайды.

== Тарихы ==
''Қызыл-Қия'' қонысы [[1898 жыл]]ы құрылды, ал [[1938 жыл]]ы Қызыл-Қия қала мәртебесін алды. Кеңес кезеңінде шахтерлер қаласы болған.

== Атақты қызыл-қиялықтар ==

* [[Талғат Нығматуллин]] — [[актер]].

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==

* [http://www.kyzyl-kiya.com Қызыл-Қия қаласының бейресми сайты]
* [http://www.citykr.kg/kizilkia.php Қырғыз Республикасының қалалары қауымдастығы сайтында] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080502192521/http://www.citykr.kg/kizilkia.php |date=2008-05-02 }}
{{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}}
[[Санат:Қырғызстан қалалары]]
[[Санат:1898 жылы құрылған елді мекендер]]
[[Санат:Алфавит бойынша елді мекендер]]</text>
      <sha1>qggk435g8z8a8kr5xk4hqqjfaoy7t95</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061204</id>
      <parentid>3061203</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T17:06:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Білгіш Шежіреші [[Қызыл-Қия]] бетін [[Қызылқия (Қырғызстан)]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7514" xml:space="preserve">{{Елді мекен
 |статусы                 = қала
 |қазақша атауы           = Қызылқия
 |шынайы атауы            = {{lang-ky|Кызыл-Кыя}}
 |сурет                  = 
 |жағдайы                 = 
 |ел                      = Қырғызстан
 |елтаңба              =  
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
 |lat_deg= 40|lat_min= 16|lat_sec=0 
 |lon_deg= 72|lon_min= 03|lon_sec=0
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 
 |шекара түрі             = 
 |кестедегі шекара        = 
 |ел картасының өлшемi    = 300
 |аймақ картасының өлшемi = 100
 |аудан картасының өлшемi = 50
 |аймақ түрі              = Облыс
 |аймағы                   = Баткен облысы
 |кестедегі аймақ         = 
 |аудан түрі              = 
 |ауданы                   = 
 |кестедегі аудан         = 
 |қауым түрі              = 
 |қауым                   = 
 |кестедегі қауым         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |басшының түрi           = мэр
 |басшысы                   = Ермекбай Топчубаев &lt;ref&gt;[http://www.kyrtag.kg/?q=ru/news/35901 Мэром города Кызыл-Кия вновь избран Абиш Халмурзаев]&lt;/ref&gt;
 |құрылған уақыты         = 1898
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы               =  1992
 |жер аумағы                  = 55
 |биiктiктiң түрi         = Биіктігі
 |орталығының биiктігі    = 1058
 |климаты                 = қатаң континентті
 |ресми тілі              = қырғыз тілі
  |тұрғыны                = 51 300&lt;ref&gt;2017-жылдагы Кыргыз Республикасынын облустарынын, райондорунун, шаарларынын, шаар тибиндеги кыштактарынын калкынын саны, [http://www.stat.kg/ru/news/chislennost-naseleniya-kyrgyzskoj-respubliki-na-1-yanvarya-2017-goda/  Численность населения Кыргызской Республики на 1 января 2017 года]&lt;/ref&gt;
  |санақ жылы             = 2017
  |тығыздығы              = 800
  |шоғырлануы             = 60 000
  |ұлттық құрамы          = [[қырғыздар]] - 67,8% &lt;br /&gt; [[өзбектер]] - 18,9% &lt;br /&gt; [[тәжіктер]] - 4,7% &lt;br /&gt; [[орыстар]] - 3,8%
  |конфессионалдық құрамы = [[мұсылмандар]], [[христиандар]]
  |этнохороним            = 
 |уақыт белдеуі           = +6
 |DST                     = 
 |телефон коды            = +996 3657
 |пошта индексі           = 720 300
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = A, L, 03
 |идентификатор түрі      = 
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   = 
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            = 
}}

'''Қызылқия''' ({{lang-ky|Кызыл-Кыя}}) — [[Қырғызстан]]ның [[Баткен облысы]]ндағы облыстық бағыныстағы қала. Халық саны (2009) — 44,1 мың адам. Қала 1898 жылы көмір қабатын өндіру кезінде құрылған&lt;ref&gt;{{ref-ru}}Большая советская энциклопедия: (в 51 т.), ответственный гл. ред. С. И. Вавилов, 2-е изд., Москва, Советская энциклопедия, 1949—1958, 24 том, стр. 166&lt;/ref&gt;.

== Географиясы ==
Қала [[Баткен облысы]]ның солтүстік-шығыс бөлігінде, &quot;[[Ош]]—[[Сүлікті]]&quot; және &quot;[[Ош]] — Ферғана&quot; тас жолдарының қиылысында, облыс орталығы [[Баткен]] қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 150 км қашықтықта; Ош қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 86 км және [[Өзбекстан]] Республикасындағы облыс орталығы [[Ферғана]] қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 39 шақырым қашықтықта орналасқан.

Қала теңіз деңгейінен 1058 м биіктікте орналасқан.

== Халқы ==
2017 жылғы 1 қаңтарға сәйкес халық саны - 51,3 мың адам&lt;ref&gt;2017-жылдагы Кыргыз Республикасынын облустарынын, райондорунун, шаарларынын, шаар тибиндеги кыштактарынын калкынын саны, [http://www.stat.kg/ru/news/chislennost-naseleniya-kyrgyzskoj-respubliki-na-1-yanvarya-2017-goda/ Численность населения Кыргызской Республики на 1 января 2017 года]&lt;/ref&gt;

== Экономикасы ==
Қалада цемент зауыты&lt;ref&gt;[http://www.ekois.net/wp/?p=4571 В Кызыл-Кия открылся новый цементный завод]&amp;nbsp;&lt;span class=&quot;ref-info&quot;&gt;(недоступная ссылка&amp;nbsp;— [//web.archive.org/web/*/http://www.ekois.net/wp/?p=4571 ''история''])&lt;/span&gt;.&amp;#x20;&lt;small&gt;Проверено 27 марта 2010.&lt;/small&gt;&amp;#x20;&lt;small&gt;[https://web.archive.org/web/20130509041217/http://www.ekois.net/wp/?p=4571 Архивировано] 9&amp;nbsp;мая 2013&amp;nbsp;года.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.newstube.ru/tag/kyzyl-kiya Бакиев открыл новый цементный завод — видео]{{Deadlink|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;, нан зауыты жұмыс істейді. Сондай-ақ, қалада көкөністер мен жемістерді консервілейтін консерві зауыты қызмет жасайды.

== Тарихы ==
''Қызыл-Қия'' қонысы [[1898 жыл]]ы құрылды, ал [[1938 жыл]]ы Қызыл-Қия қала мәртебесін алды. Кеңес кезеңінде шахтерлер қаласы болған.

== Атақты қызыл-қиялықтар ==

* [[Талғат Нығматуллин]] — [[актер]].

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==

* [http://www.kyzyl-kiya.com Қызыл-Қия қаласының бейресми сайты]
* [http://www.citykr.kg/kizilkia.php Қырғыз Республикасының қалалары қауымдастығы сайтында] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080502192521/http://www.citykr.kg/kizilkia.php |date=2008-05-02 }}
{{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}}
[[Санат:Қырғызстан қалалары]]
[[Санат:1898 жылы құрылған елді мекендер]]
[[Санат:Алфавит бойынша елді мекендер]]</text>
      <sha1>qggk435g8z8a8kr5xk4hqqjfaoy7t95</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ақсу ауданы (Қырғызстан)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>612989</id>
    <revision>
      <id>3061223</id>
      <parentid>2937092</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T17:56:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Білгіш Шежіреші [[Ақ-Су ауданы]] бетін [[Ақсу ауданы (Қырғызстан)]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7424" xml:space="preserve">{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1                             = {{түс|Қырғызстан}}
 |Қазақша атауы                    = Ак-Су ауданы
 |Шынайы атауы                     = Ак-Суу району
 |Елтаңба                          = 
 |Ту                               = 
 |Елтаңбаның ені                   = 
 |Тудың ені                        = 
 |Елтаңбаның аты                   = 
 |Тудың аты                        = 
 |Ел                               = [[Қырғызстан]]
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region                          = 
  |type                            = 
  |деңгей                          = 
  |CoordScale                      =  
 |Әнұраны                          = 
 |Статусы                          = Аудан
 |Кіреді                           = [[Ыстықкөл облысы]]
 |Енеді                            = 
 |Астанасы                         = [[Ақ-Су]] ауылы
 |Ірі қаласы                       = 
 |Ірі қалалары                     = 
 |Құрылды                          = 
 |Таратылған уақыты                = 
 |Басшысы                          = 
  |Басшының түрі                   = 
 |Басшысы2                         = 
  |Басшының түрі2                  = 
 |ЖІӨ                              = 
  |ЖІӨ жылы                        = 
  |ЖІӨ бойынша орны                = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны    = 
 |Тілі                             = [[Қырғыз тілі]]
 |Тілдері                          = 
 |Тұрғыны                          = 63 686 человек &lt;ref name=&quot;Этно2009.Иссык-Куль&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20110810173507/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%98%D1%81%D1%81%D1%8B%D0%BA-%D0%9A%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C.pdf Перепись населения Киргизии 2009. Иссык-Кульская область]&lt;/ref&gt;
  |Санақ жылы                      = 2009
  |Пайызы                          = 
  |Халық саны бойынша орны         = 
  |Тығыздығы                       = 
  |Тығыздығы бойынша орны          = 
  |Ұлттық құрамы                   = [[қырғыздар]] — 88,5 %,&lt;br/&gt;[[орыстар]] — 4,5 %,&lt;br/&gt;[[қалмақтар]] — 4,4 %&lt;br/&gt;[[қазақтар]] — 1,5 %
  |Конфессиялық құрамы          = [[мұсылмандар]], [[христиандар]]
 |Жер аумағы                       = 
  |Жер аумағының пайызы            = 
  |Жер аумағы бойынша орны         = 
 |Максималды биіктігі              = 
 |Орташа биіктігі                  = 
 |Минималды биіктігі               = 
 |Ендік                            = 
 |Бойлық                           = 
 |Карта                            = Kyrgyzstan Ak-Suu Raion.png
 |Карта ені                        = 330
 |Әкімшілік бірліктің картасы      = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені = 
 |Уақыт белдеуі                    = [[UTC+6]]
 |Аббревиатура                     = 
 |ISO                              = 
 |FIPS                             = 
 |Телефон коды                     = 
 |Пошта индекстері                 = 
 |Интернет-үйшігі                  = 
 |Автомобиль коды                  = 
 |Сайты                            = 
 |Commons санаты                   = 
 |Түсініктемелер                   = 
}}
''[[Ақсу ауданы]]мен шатастырмаңыз.''


'''Ақ-Су ауданы''' ({{Lang-ky|Ак-Суу району}}) — [[Қырғызстан]] республикасы, [[Ыстықкөл облысы]]ның шығысында орналасқан әкімшілік бірлік.

Әкімшілік орталығы — Ақ-Су ауылы, ([[Қарақол]] қаласының маңында).

== Халқы ==
2009 жылғы Қырғызстан халық санағының деректері бойынша 63686 аудан тұрғындарының ішінде [[қырғыздар]] 56369 адамды құрайды (немесе 88,5 %), [[орыстар]] — 2884 адам немесе 4,5 %, [[қалмақтар]] — 2805 адам немесе 4,4 %, [[қазақтар]] — 916 адам немесе 1,5 %, [[ұйғырлар]] — 201 адам немесе 0,3 %, [[татарлар]] — 146 адам немесе 0,2 %, [[украиндар]] — 125 адам немесе 0,2 %, [[өзбектер]] — 110 адам немесе 0,2 %.

== Елді мекендері ==
Ақ-Су ауданы құрамына 13 айылдық (ауылдық) округ, 45 айыл (ауыл), 1 [[Кент|қала типтес кент]] кіреді:

* Жырғалан [[Кент|Қала типтес кенті]]
* '''Ақ-Бұлұн айылдық округі''': Ақ-Бұлұн а. (орталығы), Ақ-Бұлақ, Тоқтоғұл, Төрген
* '''Ақ-Чи айылдық округі''': Ақ-Чи (орталығы), Қачыбек, Кек-Жайық, Қызыл-Жар, Советское
* '''Берю-Баш айылдық округі''': Берю-Баш а.(орталығы), Черик
* '''Қара-Жал айылдық округі''': Тегізчал (орталығы), Жаңы-Арық, Қара-Жал, Боз-Бұлұн
* '''Қарақол айылдық округі''': [[Қарақол]] (орталығы), Чолпон
* '''Кереге-Таш айылдық округі''': Сары-Қамыс а. (орталығы), Қайырма-Арық, Кереге-Таш, Жергез (Новоконстантиновка), Пионер
* '''Бозұчұқ айылдық округі''': Нововознесеновка а.(орталығы), Боз-Ұчык, Ичке-Жергез
* '''Октябрь айылдық округі''': Октябрьское (орталығы), Жол-Қолот, Отыз-Ұл, Үч-Қайнар
* '''Отрадное айылдық округі''': Отрадное а. (орталығы), Орлиное, Шапақ
* '''Тепкен айылдық округі''': Тепке а. (орталығы), Жылдыз, Қурбу
* '''Теплоключенка айылдық округі''': Ақ-Су а. (Теплоключенка) (орталығы), Орман
* '''Челпек айлдық округі''': Челпек а. (орталығы), Бұрма-Су, Таш-Қыя
* '''Энілчек айылдық округі''': Энілчек а. (орталығы), Кең-Су, Қойлуу, Құрғақ, Мамыр-Саз, Таш-Короо, Эчкілі-Таш

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Kyrgyzstan-geo-stub}}
{{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}}
[[Санат:Ыстықкөл облысы аудандары]]</text>
      <sha1>qcwkhx768dgbf4r3dwls8cst6oyzxkq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тоқтағұл ауданы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>613409</id>
    <revision>
      <id>3061196</id>
      <parentid>2906758</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T17:00:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Білгіш Шежіреші [[Тоқтоғұл ауданы]] бетін [[Тоқтағұл ауданы]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10397" xml:space="preserve">{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1                             = {{түс|Қырғызстан}}
 |Қазақша атауы                    = Тоқтоғұл ауданы
 |Шынайы атауы                     = Токтогул району
 |Елтаңба                          = 
 |Ту                               = 
 |Елтаңбаның ені                   = 
 |Тудың ені                        = 
 |Елтаңбаның аты                   = 
 |Тудың аты                        = 
 |Ел                               = [[Қырғызстан]]
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region                          = 
  |type                            = 
  |деңгей                          = 
  |CoordScale                      =  
 |Әнұраны                          = 
 |Статусы                          = Аудан
 |Кіреді                           = [[Жалалабат облысы]]
 |Енеді                            = 
 |Астанасы                         = Тоқтоғұл кенті
 |Ірі қаласы                       = 
 |Ірі қалалары                     = 
 |Құрылды                          = 
 |Таратылған уақыты                = 
 |Басшысы                          = 
  |Басшының түрі                   = 
 |Басшысы2                         = 
  |Басшының түрі2                  = 
 |ЖІӨ                              = 
  |ЖІӨ жылы                        = 
  |ЖІӨ бойынша орны                = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны    = 
 |Тілі                             = [[Қырғыз тілі]]
 |Тілдері                          = 
 |Тұрғыны                          = 86 306 &lt;ref name=&quot;Этно2009.Джалал-Абад&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20110810173253/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%94%D0%B6%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BB-%D0%90%D0%B1%D0%B0%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C.pdf Перепись населения Киргизии 2009. Джалал-Абадская область]{{ref-ru}}&lt;/ref&gt;
  |Санақ жылы                      = 2009
  |Пайызы                          = 
  |Халық саны бойынша орны         = 
  |Тығыздығы                       = 
  |Тығыздығы бойынша орны          = 
  |Ұлттық құрамы                   = [[қырғыздар]] — 99,3 %,&lt;br/&gt;[[орыстар]] — 0,2 %,&lt;br/&gt;[[өзбектер]] —  0,2 %&lt;br/&gt;[[ұйғырлар]] —  0,2 %&lt;br/&gt;басқалары —  0,1 %
  |Конфессиялық құрамы          = [[мұсылмандар]], [[христиандар]]
 |Жер аумағы                       = 7815
  |Жер аумағының пайызы            = 
  |Жер аумағы бойынша орны         = 
 |Максималды биіктігі              = 
 |Орташа биіктігі                  = 
 |Минималды биіктігі               = 
 |Ендік                            = 
 |Бойлық                           = 
 |Карта                            = Kyrgyzstan Toktogul Raion.png
 |Карта ені                        = 330
 |Әкімшілік бірліктің картасы      = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені = 
 |Уақыт белдеуі                    = [[UTC+6]]
 |Аббревиатура                     = 
 |ISO                              = 
 |FIPS                             = 
 |Телефон коды                     = 
 |Пошта индекстері                 = 
 |Интернет-үйшігі                  = 
 |Автомобиль коды                  = 
 |Сайты                            = 
 |Commons санаты                   = 
 |Түсініктемелер                   = 
}}

[[Сурет:Location_of_Toktogul_District_in_Jalal-Abad_Province,_Kyrgyzstan.png|нобай|250x250 нүкте]]
[[Сурет:Toktogul_Lake.jpg|оңға|нобай|250x250 нүкте|Тоқтоғұл су қоймасы]]
'''Тоқтоғұл ауданы''' ({{Lang-ky|Токтогул району}}) — [[Қырғызстан]]ның [[Жалалабат облысы]] құрамындағы аудан. Ауданның әкімшілік орталығы — [[Тоқтоғұл]] кенті. [[1998 жыл]]ы Үш-Терек және Тоқтоғұл аудандарын біріктіру нәтижесінде құрылды.

== Географиясы ==
[[Жалалабат облысы]]ның солтүстік-шығысында, Қырғызстанның басқа үш облысымен ([[Талас облысы|Талас]], [[Шу облысы|Шу]], [[Нарын облысы|Нарын]]) шектесетін бөлігінде орналасқан.

Аудан аумағынан [[Нарын (өзен, Қырғызстан)|Нарын]] өзені ағып өтеді, онда [[Тоқтоғұл су қоймасы]] салынған.

== Халқы ==
2009 жылғы Қырғызстан халық санағы деректері бойынша [[қырғыздар]] 86&amp;#x20;306 аудан тұрғындарының ішінен 85&amp;#x20;683 адамды құрайды (немесе 99,3 %), [[орыстар]] — 188 адам немесе 0,2 %, [[өзбектер]] — 185 адам немесе 0,2 %, [[ұйғырлар]] — 145 адам немесе 0,2 %, басқалары — 105 адам немесе 0,1 %.

== Әкімшілік бөлінуі ==
Аудан құрамына (2009) бір қала типтес кент пен 10 айылдық округ кіреді&lt;ref&gt;[http://namsu.org.kg/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=96%3A2011-05-14-06-15-56&amp;catid=2%3A2010-07-08-13-10-59&amp;Itemid=3&amp;lang=ru Аильные округ және село Жалал-Абад облысы]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;:

* [[Тоқтоғұл]] қала типтес кенті
* Аралбай (Толұқ а.)
* Бел-Алды (орталығы — Сары-Сегет а.)
* Жаны-Жол (Жаны-Жол а.)
* Қызыл-Өзгөрүш (Қызыл-Өзгөрүш а.)
* Ничке-Сай (Ничке-Сай а.)
* Кетпен-Дебен (Терек-Суу а.)
* Тоқтоғұл (Мазары суу а.)
* Сары-Қамыш (Бірлік а.)
* Абды Суеркулов (Торкент а.)
* Үш-Терек (Үш-Терек)
* Чолпон-Ата (Чолпон-Ата а.)

== Тарихы ==
[[1930 жыл|1930 жылдың]] [[1 қыркүйек|1 қыркүйегі]] — [[Қырғыз Кеңестік Социалистік Республикасы|Қырғыз КСР]] құрамында  орталығы Қарасу-Ақши (Акчи-Қарасу) болған ''Кетпен-Төбе ауданы'' құрылды

[[1936 жыл|1936 жылдың]] [[2 қыркүйек|2 тамызы]] — орталығы Үштерек а. болған Үштерек ауданы құрылды.

[[1938 жыл|1938 жылы]] [[26 ақпан|26 ақпаны]] — Кетпен-Төбе және Үштерек аудандары Жалал-Абад округі құрамына кірді.

[[1939 жыл|1939 жылдың]] [[21 қараша|21 қарашасы]] — Кетпен-Төбе және Үштерек аудандары [[Жалалабат облысы|Жалал-Абад облысы]] құрамына енді.

[[1940 жыл|1940 жылдың]] [[7 желтоқсан|7 желтоқсаны]] — Кетпен-Төбе ауданының атауы Тоқтоғұл ауданы болып өзгертілді (орталығы — Токтогул а.)

Шамамен [[1956 жыл|1956 жылы]] Үштерек ауданы таратылды.

[[1959 жыл|1959 жылдың]] [[27 қаңтар|27 қаңтары]] — Жалал-Абад облысы таратылып, оның аудандары [[Ош облысы|Ош облысына]] ауысты.

1960 жылдары Тоқтоғұл су қоймасының суымен бұрынғы аудан орталығы - Ақши-Қарасуды су басып кетті

[[1980 жыл|1980 жылдың]] [[3 қыркүйек|3 қыркүйегі]] — аудан [[Талас облысы]]&lt;nowiki/&gt;на ауысты.

[[1988 жыл|1988 жылдың]] [[5 қазан|5 қазаны]] — Талас облысы таратылуына байланысты Тоқтоғұл ауданы Ош облысының құрамына енді.

[[1990 жыл|1990 жылдың]] [[14 желтоқсан|14 желтоқсаны]] — аудан қалпына келтірілген Жалал-Абад облысының құрамына енді.

[[1992 жыл|1992 жылдың]] [[7 ақпан|7 ақпаны]] — Үш-Терек ауданы құрылды.

[[1998 жыл|1998 жылдың]] [[30 қыркүйек|30 қыркүйегі]] — Үш-Терек ауданы Тоқтоғұл ауданымен біріктірілді

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Ескертпелер==

* [http://www.stat.kg/stat.files/class.files/классификатор%20СОАТЕ.pdf Жіктеуіші СОАТЕ]
* [http://www.minjust.gov.kg/law/card_fulltext.php?field=text_rus&amp;key1=136 Заң КР &quot;біріктіру Туралы Қатысушы Терекского және Токтогульского аудандардың Жалал-Абад облысының Қырғыз Республикасының бірыңғай әкімшілік-аумақтық бірлігіне&quot;]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [http://download.maps.vlasenko.net/smtm200/k-43-19.jpg Топографиялық карта K-43-XIX] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130502134644/http://download.maps.vlasenko.net/smtm200/k-43-19.jpg |date=2013-05-02 }}

{{Kyrgyzstan-geo-stub}}

{{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}}

[[Санат:Жалалабат облысы аудандары]]</text>
      <sha1>j19k5bfh5m79q260hob9x1cm79axg4w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061231</id>
      <parentid>3061196</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T18:27:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10397" xml:space="preserve">{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1                             = {{түс|Қырғызстан}}
 |Қазақша атауы                    = Тоқтағұл ауданы
 |Шынайы атауы                     = Токтогул району
 |Елтаңба                          = 
 |Ту                               = 
 |Елтаңбаның ені                   = 
 |Тудың ені                        = 
 |Елтаңбаның аты                   = 
 |Тудың аты                        = 
 |Ел                               = [[Қырғызстан]]
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region                          = 
  |type                            = 
  |деңгей                          = 
  |CoordScale                      =  
 |Әнұраны                          = 
 |Статусы                          = Аудан
 |Кіреді                           = [[Жалалабат облысы]]
 |Енеді                            = 
 |Астанасы                         = Тоқтоғұл кенті
 |Ірі қаласы                       = 
 |Ірі қалалары                     = 
 |Құрылды                          = 
 |Таратылған уақыты                = 
 |Басшысы                          = 
  |Басшының түрі                   = 
 |Басшысы2                         = 
  |Басшының түрі2                  = 
 |ЖІӨ                              = 
  |ЖІӨ жылы                        = 
  |ЖІӨ бойынша орны                = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны    = 
 |Тілі                             = [[Қырғыз тілі]]
 |Тілдері                          = 
 |Тұрғыны                          = 86 306 &lt;ref name=&quot;Этно2009.Джалал-Абад&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20110810173253/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%94%D0%B6%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BB-%D0%90%D0%B1%D0%B0%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C.pdf Перепись населения Киргизии 2009. Джалал-Абадская область]{{ref-ru}}&lt;/ref&gt;
  |Санақ жылы                      = 2009
  |Пайызы                          = 
  |Халық саны бойынша орны         = 
  |Тығыздығы                       = 
  |Тығыздығы бойынша орны          = 
  |Ұлттық құрамы                   = [[қырғыздар]] — 99,3 %,&lt;br/&gt;[[орыстар]] — 0,2 %,&lt;br/&gt;[[өзбектер]] —  0,2 %&lt;br/&gt;[[ұйғырлар]] —  0,2 %&lt;br/&gt;басқалары —  0,1 %
  |Конфессиялық құрамы          = [[мұсылмандар]], [[христиандар]]
 |Жер аумағы                       = 7815
  |Жер аумағының пайызы            = 
  |Жер аумағы бойынша орны         = 
 |Максималды биіктігі              = 
 |Орташа биіктігі                  = 
 |Минималды биіктігі               = 
 |Ендік                            = 
 |Бойлық                           = 
 |Карта                            = Kyrgyzstan Toktogul Raion.png
 |Карта ені                        = 330
 |Әкімшілік бірліктің картасы      = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені = 
 |Уақыт белдеуі                    = [[UTC+6]]
 |Аббревиатура                     = 
 |ISO                              = 
 |FIPS                             = 
 |Телефон коды                     = 
 |Пошта индекстері                 = 
 |Интернет-үйшігі                  = 
 |Автомобиль коды                  = 
 |Сайты                            = 
 |Commons санаты                   = 
 |Түсініктемелер                   = 
}}

[[Сурет:Location_of_Toktogul_District_in_Jalal-Abad_Province,_Kyrgyzstan.png|нобай|250x250 нүкте]]
[[Сурет:Toktogul_Lake.jpg|оңға|нобай|250x250 нүкте|Тоқтоғұл су қоймасы]]
'''Тоқтағұл ауданы''' ({{Lang-ky|Токтогул району}}) — [[Қырғызстан]]ның [[Жалалабат облысы]] құрамындағы аудан. Ауданның әкімшілік орталығы — [[Тоқтоғұл]] кенті. [[1998 жыл]]ы Үш-Терек және Тоқтағұл аудандарын біріктіру нәтижесінде құрылды.

== Географиясы ==
[[Жалалабат облысы]]ның солтүстік-шығысында, Қырғызстанның басқа үш облысымен ([[Талас облысы|Талас]], [[Шу облысы|Шу]], [[Нарын облысы|Нарын]]) шектесетін бөлігінде орналасқан.

Аудан аумағынан [[Нарын (өзен, Қырғызстан)|Нарын]] өзені ағып өтеді, онда [[Тоқтоғұл су қоймасы]] салынған.

== Халқы ==
2009 жылғы Қырғызстан халық санағы деректері бойынша [[қырғыздар]] 86&amp;#x20;306 аудан тұрғындарының ішінен 85&amp;#x20;683 адамды құрайды (немесе 99,3 %), [[орыстар]] — 188 адам немесе 0,2 %, [[өзбектер]] — 185 адам немесе 0,2 %, [[ұйғырлар]] — 145 адам немесе 0,2 %, басқалары — 105 адам немесе 0,1 %.

== Әкімшілік бөлінуі ==
Аудан құрамына (2009) бір қала типтес кент пен 10 айылдық округ кіреді&lt;ref&gt;[http://namsu.org.kg/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=96%3A2011-05-14-06-15-56&amp;catid=2%3A2010-07-08-13-10-59&amp;Itemid=3&amp;lang=ru Аильные округ және село Жалал-Абад облысы]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;:

* [[Тоқтоғұл]] қала типтес кенті
* Аралбай (Толұқ а.)
* Бел-Алды (орталығы — Сары-Сегет а.)
* Жаны-Жол (Жаны-Жол а.)
* Қызыл-Өзгөрүш (Қызыл-Өзгөрүш а.)
* Ничке-Сай (Ничке-Сай а.)
* Кетпен-Дебен (Терек-Суу а.)
* Тоқтоғұл (Мазары суу а.)
* Сары-Қамыш (Бірлік а.)
* Абды Суеркулов (Торкент а.)
* Үш-Терек (Үш-Терек)
* Чолпон-Ата (Чолпон-Ата а.)

== Тарихы ==
[[1930 жыл|1930 жылдың]] [[1 қыркүйек|1 қыркүйегі]] — [[Қырғыз Кеңестік Социалистік Республикасы|Қырғыз КСР]] құрамында  орталығы Қарасу-Ақши (Акчи-Қарасу) болған ''Кетпен-Төбе ауданы'' құрылды

[[1936 жыл|1936 жылдың]] [[2 қыркүйек|2 тамызы]] — орталығы Үштерек а. болған Үштерек ауданы құрылды.

[[1938 жыл|1938 жылы]] [[26 ақпан|26 ақпаны]] — Кетпен-Төбе және Үштерек аудандары Жалал-Абад округі құрамына кірді.

[[1939 жыл|1939 жылдың]] [[21 қараша|21 қарашасы]] — Кетпен-Төбе және Үштерек аудандары [[Жалалабат облысы|Жалал-Абад облысы]] құрамына енді.

[[1940 жыл|1940 жылдың]] [[7 желтоқсан|7 желтоқсаны]] — Кетпен-Төбе ауданының атауы Тоқтоғұл ауданы болып өзгертілді (орталығы — Токтогул а.)

Шамамен [[1956 жыл|1956 жылы]] Үштерек ауданы таратылды.

[[1959 жыл|1959 жылдың]] [[27 қаңтар|27 қаңтары]] — Жалал-Абад облысы таратылып, оның аудандары [[Ош облысы|Ош облысына]] ауысты.

1960 жылдары Тоқтоғұл су қоймасының суымен бұрынғы аудан орталығы - Ақши-Қарасуды су басып кетті

[[1980 жыл|1980 жылдың]] [[3 қыркүйек|3 қыркүйегі]] — аудан [[Талас облысы]]&lt;nowiki/&gt;на ауысты.

[[1988 жыл|1988 жылдың]] [[5 қазан|5 қазаны]] — Талас облысы таратылуына байланысты Тоқтоғұл ауданы Ош облысының құрамына енді.

[[1990 жыл|1990 жылдың]] [[14 желтоқсан|14 желтоқсаны]] — аудан қалпына келтірілген Жалал-Абад облысының құрамына енді.

[[1992 жыл|1992 жылдың]] [[7 ақпан|7 ақпаны]] — Үш-Терек ауданы құрылды.

[[1998 жыл|1998 жылдың]] [[30 қыркүйек|30 қыркүйегі]] — Үш-Терек ауданы Тоқтоғұл ауданымен біріктірілді

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Ескертпелер==

* [http://www.stat.kg/stat.files/class.files/классификатор%20СОАТЕ.pdf Жіктеуіші СОАТЕ]
* [http://www.minjust.gov.kg/law/card_fulltext.php?field=text_rus&amp;key1=136 Заң КР &quot;біріктіру Туралы Қатысушы Терекского және Токтогульского аудандардың Жалал-Абад облысының Қырғыз Республикасының бірыңғай әкімшілік-аумақтық бірлігіне&quot;]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [http://download.maps.vlasenko.net/smtm200/k-43-19.jpg Топографиялық карта K-43-XIX] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130502134644/http://download.maps.vlasenko.net/smtm200/k-43-19.jpg |date=2013-05-02 }}

{{Kyrgyzstan-geo-stub}}

{{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}}

[[Санат:Жалалабат облысы аудандары]]</text>
      <sha1>rfrvvf8csy7mpk8ni878l9yiu72ld4i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тоғызтарау ауданы (Қырғызстан)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>613648</id>
    <revision>
      <id>3061184</id>
      <parentid>2906755</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:54:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6918" xml:space="preserve">{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1                             = {{түс|Қырғызстан}}
 |Қазақша атауы                    = Тоғызтарау ауданы
 |Шынайы атауы                     = Тогуз-Торо району
 |Елтаңба                          = 
 |Ту                               = 
 |Елтаңбаның ені                   = 
 |Тудың ені                        = 
 |Елтаңбаның аты                   = 
 |Тудың аты                        = 
 |Ел                               = [[Қырғызстан]]
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region                          = 
  |type                            = 
  |деңгей                          = 
  |CoordScale                      =  
 |Әнұраны                          = 
 |Статусы                          = Аудан
 |Кіреді                           = [[Жалалабат облысы]]
 |Енеді                            = 
 |Астанасы                         = Қазарман ауылы
 |Ірі қаласы                       = 
 |Ірі қалалары                     = 
 |Құрылды                          = 
 |Таратылған уақыты                = 
 |Басшысы                          = 
  |Басшының түрі                   = 
 |Басшысы2                         = 
  |Басшының түрі2                  = 
 |ЖІӨ                              = 
  |ЖІӨ жылы                        = 
  |ЖІӨ бойынша орны                = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны    = 
 |Тілі                             = [[Қырғыз тілі]]
 |Тілдері                          = 
 |Тұрғыны                          = 22 136 &lt;ref name=&quot;Этно2009.Джалал-Абад&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20110810173253/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%94%D0%B6%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BB-%D0%90%D0%B1%D0%B0%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C.pdf Перепись населения Киргизии 2009. Джалал-Абадская область]{{ref-ru}}&lt;/ref&gt;
  |Санақ жылы                      = 2009
  |Пайызы                          = 
  |Халық саны бойынша орны         = 
  |Тығыздығы                       = 
  |Тығыздығы бойынша орны          = 
  |Ұлттық құрамы                   = [[қырғыздар]] — 99,8 %
  |Конфессиялық құрамы          = [[мұсылмандар]]
 |Жер аумағы                       = 3816
  |Жер аумағының пайызы            = 
  |Жер аумағы бойынша орны         = 
 |Максималды биіктігі              = 
 |Орташа биіктігі                  = 
 |Минималды биіктігі               = 
 |Ендік                            = 
 |Бойлық                           = 
 |Карта                            = Kyrgyzstan Toguz-Toro Raion.png
 |Карта ені                        = 330
 |Әкімшілік бірліктің картасы      = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені = 
 |Уақыт белдеуі                    = [[UTC+6]]
 |Аббревиатура                     = 
 |ISO                              = 
 |FIPS                             = 
 |Телефон коды                     = 
 |Пошта индекстері                 = 
 |Интернет-үйшігі                  = 
 |Автомобиль коды                  = 
 |Сайты                            = 
 |Commons санаты                   = 
 |Түсініктемелер                   = 
}}

'''Тоғызтарау ауданы''' ({{Lang-ky|Тогуз-торо району}}) — [[Қырғызстан]] Республикасы, [[Жалалабат облысы]]ндағы аудан.

Әкімшілік орталығы — Қазарман ауылы

== Географиясы ==
Аудан облыстың қиыр шығысында, [[Нарын облысы]]мен шекаралас бөлігінде орналасқан.

Негізгі су артериясы — [[Нарын (өзен, Қырғызстан)|Нарын]] өзені.

== Халқы ==
2009 жылғы Қырғызстан халық санағы деректері бойынша 22&amp;#x20;136 аудан тұрғындарының ішінен [[қырғыздар]] 22&amp;#x20;086 адамды құрайды (немесе 99,8 %).

== Тарихы ==
Аудан 1935 жылы құрылды. 1939 жылы [[Нарын облысы|Тянь-Шань облысы]] облысында болды. 1962 жылы республикалық бағынысқа берілді. 1962 жылы аудан таратылып, оның аумағы Ақ-Тала ауданына қосылды. 1966 аудан қалпына келді. 1970 құрамына [[Нарын облысы]] құрамына енді. 1988 жылы Ош облысы құрамына, ал 1990 — Жалалабат құрамына берілді&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20121025083605/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/2%20%D0%9A%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D0%B0%20%D0%9F%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%202%20%D0%B0%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%BB%D1%8F.pdf Өзгеріс АТД Қырғызстан]&lt;/ref&gt;.

== Әкімшілік бөлінуі ==
Аудан құрамына 5 айылдық (ауылдық) округ кіреді&lt;ref&gt;[http://namsu.org.kg/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=96%3A2011-05-14-06-15-56&amp;catid=2%3A2010-07-08-13-10-59&amp;Itemid=3&amp;lang=ru Аильные округ және село Жалал — Абад облысы]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;:

# Атай айылдық округі — Атай а.
# Кек-Иірім айылдық округі — Арал а.
# Карғалық айылдық округі — Қазарман а.
# Сары-Булун&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.toguz-toro.kg/ru/aymak/sarah-bulun/|title=Сары-Булун :: Портал Тогуз-Тороуского района|author=programming by weltkind (anatoly lelevkin - http://weltkind.com)|publisher=www.toguz-toro.kg|accessdate=2017-01-06}}&lt;/ref&gt; айылдық округі — Қара-Суу а.
# Тоғыз-Тарау айылдық округі — Дедемел а.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Kyrgyzstan-geo-stub}}
{{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}}
[[Санат:Жалалабат облысы аудандары]]</text>
      <sha1>tb1dk7gh00rdbo82on9l68a46lqpt0d</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061185</id>
      <parentid>3061184</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:55:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6918" xml:space="preserve">{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1                             = {{түс|Қырғызстан}}
 |Қазақша атауы                    = Тоғызтарау ауданы
 |Шынайы атауы                     = Тогуз-Торо району
 |Елтаңба                          = 
 |Ту                               = 
 |Елтаңбаның ені                   = 
 |Тудың ені                        = 
 |Елтаңбаның аты                   = 
 |Тудың аты                        = 
 |Ел                               = [[Қырғызстан]]
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region                          = 
  |type                            = 
  |деңгей                          = 
  |CoordScale                      =  
 |Әнұраны                          = 
 |Статусы                          = Аудан
 |Кіреді                           = [[Жалалабат облысы]]
 |Енеді                            = 
 |Астанасы                         = Қазарман ауылы
 |Ірі қаласы                       = 
 |Ірі қалалары                     = 
 |Құрылды                          = 
 |Таратылған уақыты                = 
 |Басшысы                          = 
  |Басшының түрі                   = 
 |Басшысы2                         = 
  |Басшының түрі2                  = 
 |ЖІӨ                              = 
  |ЖІӨ жылы                        = 
  |ЖІӨ бойынша орны                = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны    = 
 |Тілі                             = [[Қырғыз тілі]]
 |Тілдері                          = 
 |Тұрғыны                          = 22 136 &lt;ref name=&quot;Этно2009.Джалал-Абад&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20110810173253/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%94%D0%B6%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BB-%D0%90%D0%B1%D0%B0%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C.pdf Перепись населения Киргизии 2009. Джалал-Абадская область]{{ref-ru}}&lt;/ref&gt;
  |Санақ жылы                      = 2009
  |Пайызы                          = 
  |Халық саны бойынша орны         = 
  |Тығыздығы                       = 
  |Тығыздығы бойынша орны          = 
  |Ұлттық құрамы                   = [[қырғыздар]] — 99,8 %
  |Конфессиялық құрамы          = [[мұсылмандар]]
 |Жер аумағы                       = 3816
  |Жер аумағының пайызы            = 
  |Жер аумағы бойынша орны         = 
 |Максималды биіктігі              = 
 |Орташа биіктігі                  = 
 |Минималды биіктігі               = 
 |Ендік                            = 
 |Бойлық                           = 
 |Карта                            = Kyrgyzstan Toguz-Toro Raion.png
 |Карта ені                        = 330
 |Әкімшілік бірліктің картасы      = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені = 
 |Уақыт белдеуі                    = [[UTC+6]]
 |Аббревиатура                     = 
 |ISO                              = 
 |FIPS                             = 
 |Телефон коды                     = 
 |Пошта индекстері                 = 
 |Интернет-үйшігі                  = 
 |Автомобиль коды                  = 
 |Сайты                            = 
 |Commons санаты                   = 
 |Түсініктемелер                   = 
}}

'''Тоғызтарау ауданы''' ({{Lang-ky|Тогуз-Торо району}}) — [[Қырғызстан]] Республикасы, [[Жалалабат облысы]]ндағы аудан.

Әкімшілік орталығы — Қазарман ауылы

== Географиясы ==
Аудан облыстың қиыр шығысында, [[Нарын облысы]]мен шекаралас бөлігінде орналасқан.

Негізгі су артериясы — [[Нарын (өзен, Қырғызстан)|Нарын]] өзені.

== Халқы ==
2009 жылғы Қырғызстан халық санағы деректері бойынша 22&amp;#x20;136 аудан тұрғындарының ішінен [[қырғыздар]] 22&amp;#x20;086 адамды құрайды (немесе 99,8 %).

== Тарихы ==
Аудан 1935 жылы құрылды. 1939 жылы [[Нарын облысы|Тянь-Шань облысы]] облысында болды. 1962 жылы республикалық бағынысқа берілді. 1962 жылы аудан таратылып, оның аумағы Ақ-Тала ауданына қосылды. 1966 аудан қалпына келді. 1970 құрамына [[Нарын облысы]] құрамына енді. 1988 жылы Ош облысы құрамына, ал 1990 — Жалалабат құрамына берілді&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20121025083605/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/2%20%D0%9A%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D0%B0%20%D0%9F%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%202%20%D0%B0%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%BB%D1%8F.pdf Өзгеріс АТД Қырғызстан]&lt;/ref&gt;.

== Әкімшілік бөлінуі ==
Аудан құрамына 5 айылдық (ауылдық) округ кіреді&lt;ref&gt;[http://namsu.org.kg/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=96%3A2011-05-14-06-15-56&amp;catid=2%3A2010-07-08-13-10-59&amp;Itemid=3&amp;lang=ru Аильные округ және село Жалал — Абад облысы]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;:

# Атай айылдық округі — Атай а.
# Кек-Иірім айылдық округі — Арал а.
# Карғалық айылдық округі — Қазарман а.
# Сары-Булун&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.toguz-toro.kg/ru/aymak/sarah-bulun/|title=Сары-Булун :: Портал Тогуз-Тороуского района|author=programming by weltkind (anatoly lelevkin - http://weltkind.com)|publisher=www.toguz-toro.kg|accessdate=2017-01-06}}&lt;/ref&gt; айылдық округі — Қара-Суу а.
# Тоғыз-Тарау айылдық округі — Дедемел а.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Kyrgyzstan-geo-stub}}
{{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}}
[[Санат:Жалалабат облысы аудандары]]</text>
      <sha1>pa4ehzlx8n9newpb8sqx35wknyvk55i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061186</id>
      <parentid>3061185</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:55:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Білгіш Шежіреші [[Тоғыз-Тарау ауданы]] бетін [[Тоғызтарау ауданы (Қырғызстан)]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6918" xml:space="preserve">{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1                             = {{түс|Қырғызстан}}
 |Қазақша атауы                    = Тоғызтарау ауданы
 |Шынайы атауы                     = Тогуз-Торо району
 |Елтаңба                          = 
 |Ту                               = 
 |Елтаңбаның ені                   = 
 |Тудың ені                        = 
 |Елтаңбаның аты                   = 
 |Тудың аты                        = 
 |Ел                               = [[Қырғызстан]]
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region                          = 
  |type                            = 
  |деңгей                          = 
  |CoordScale                      =  
 |Әнұраны                          = 
 |Статусы                          = Аудан
 |Кіреді                           = [[Жалалабат облысы]]
 |Енеді                            = 
 |Астанасы                         = Қазарман ауылы
 |Ірі қаласы                       = 
 |Ірі қалалары                     = 
 |Құрылды                          = 
 |Таратылған уақыты                = 
 |Басшысы                          = 
  |Басшының түрі                   = 
 |Басшысы2                         = 
  |Басшының түрі2                  = 
 |ЖІӨ                              = 
  |ЖІӨ жылы                        = 
  |ЖІӨ бойынша орны                = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны    = 
 |Тілі                             = [[Қырғыз тілі]]
 |Тілдері                          = 
 |Тұрғыны                          = 22 136 &lt;ref name=&quot;Этно2009.Джалал-Абад&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20110810173253/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%94%D0%B6%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BB-%D0%90%D0%B1%D0%B0%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C.pdf Перепись населения Киргизии 2009. Джалал-Абадская область]{{ref-ru}}&lt;/ref&gt;
  |Санақ жылы                      = 2009
  |Пайызы                          = 
  |Халық саны бойынша орны         = 
  |Тығыздығы                       = 
  |Тығыздығы бойынша орны          = 
  |Ұлттық құрамы                   = [[қырғыздар]] — 99,8 %
  |Конфессиялық құрамы          = [[мұсылмандар]]
 |Жер аумағы                       = 3816
  |Жер аумағының пайызы            = 
  |Жер аумағы бойынша орны         = 
 |Максималды биіктігі              = 
 |Орташа биіктігі                  = 
 |Минималды биіктігі               = 
 |Ендік                            = 
 |Бойлық                           = 
 |Карта                            = Kyrgyzstan Toguz-Toro Raion.png
 |Карта ені                        = 330
 |Әкімшілік бірліктің картасы      = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені = 
 |Уақыт белдеуі                    = [[UTC+6]]
 |Аббревиатура                     = 
 |ISO                              = 
 |FIPS                             = 
 |Телефон коды                     = 
 |Пошта индекстері                 = 
 |Интернет-үйшігі                  = 
 |Автомобиль коды                  = 
 |Сайты                            = 
 |Commons санаты                   = 
 |Түсініктемелер                   = 
}}

'''Тоғызтарау ауданы''' ({{Lang-ky|Тогуз-Торо району}}) — [[Қырғызстан]] Республикасы, [[Жалалабат облысы]]ндағы аудан.

Әкімшілік орталығы — Қазарман ауылы

== Географиясы ==
Аудан облыстың қиыр шығысында, [[Нарын облысы]]мен шекаралас бөлігінде орналасқан.

Негізгі су артериясы — [[Нарын (өзен, Қырғызстан)|Нарын]] өзені.

== Халқы ==
2009 жылғы Қырғызстан халық санағы деректері бойынша 22&amp;#x20;136 аудан тұрғындарының ішінен [[қырғыздар]] 22&amp;#x20;086 адамды құрайды (немесе 99,8 %).

== Тарихы ==
Аудан 1935 жылы құрылды. 1939 жылы [[Нарын облысы|Тянь-Шань облысы]] облысында болды. 1962 жылы республикалық бағынысқа берілді. 1962 жылы аудан таратылып, оның аумағы Ақ-Тала ауданына қосылды. 1966 аудан қалпына келді. 1970 құрамына [[Нарын облысы]] құрамына енді. 1988 жылы Ош облысы құрамына, ал 1990 — Жалалабат құрамына берілді&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20121025083605/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/2%20%D0%9A%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D0%B0%20%D0%9F%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%202%20%D0%B0%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%BB%D1%8F.pdf Өзгеріс АТД Қырғызстан]&lt;/ref&gt;.

== Әкімшілік бөлінуі ==
Аудан құрамына 5 айылдық (ауылдық) округ кіреді&lt;ref&gt;[http://namsu.org.kg/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=96%3A2011-05-14-06-15-56&amp;catid=2%3A2010-07-08-13-10-59&amp;Itemid=3&amp;lang=ru Аильные округ және село Жалал — Абад облысы]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;:

# Атай айылдық округі — Атай а.
# Кек-Иірім айылдық округі — Арал а.
# Карғалық айылдық округі — Қазарман а.
# Сары-Булун&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.toguz-toro.kg/ru/aymak/sarah-bulun/|title=Сары-Булун :: Портал Тогуз-Тороуского района|author=programming by weltkind (anatoly lelevkin - http://weltkind.com)|publisher=www.toguz-toro.kg|accessdate=2017-01-06}}&lt;/ref&gt; айылдық округі — Қара-Суу а.
# Тоғыз-Тарау айылдық округі — Дедемел а.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Kyrgyzstan-geo-stub}}
{{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}}
[[Санат:Жалалабат облысы аудандары]]</text>
      <sha1>pa4ehzlx8n9newpb8sqx35wknyvk55i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қадамжай ауданы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>613887</id>
    <revision>
      <id>3061239</id>
      <parentid>2909219</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T18:48:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Әкімшілік бөлінуі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8224" xml:space="preserve">{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1                             = {{түс|Қырғызстан}}
 |Қазақша атауы                    = Қадамжай ауданы
 |Шынайы атауы                     = Кадамжай району
 |Елтаңба                          = 
 |Ту                               = 
 |Елтаңбаның ені                   = 
 |Тудың ені                        = 
 |Елтаңбаның аты                   = 
 |Тудың аты                        = 
 |Ел                               = [[Қырғызстан]]
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region                          = 
  |type                            = 
  |деңгей                          = 
  |CoordScale                      =  
 |Әнұраны                          = 
 |Статусы                          = Аудан
 |Кіреді                           = [[Баткен облысы]]
 |Енеді                            = 
 |Астанасы                         = [[Қадамжай]] қаласы
 |Ірі қаласы                       = 
 |Ірі қалалары                     = 
 |Құрылды                          = 
 |Таратылған уақыты                = 
 |Басшысы                          = 
  |Басшының түрі                   = 
 |Басшысы2                         = 
  |Басшының түрі2                  = 
 |ЖІӨ                              = 
  |ЖІӨ жылы                        = 
  |ЖІӨ бойынша орны                = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны    = 
 |Тілі                             = [[Қырғыз тілі]]
 |Тілдері                          = 
 |Тұрғыны                          = 157 597 &lt;ref name=&quot;Этно2009.Баткен&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20110810173103/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%91%D0%B0%D1%82%D0%BA%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C.pdf Перепись населения Киргизии 2009. Баткенская область]&lt;/ref&gt;
  |Санақ жылы                      = 2009
  |Пайызы                          = 
  |Халық саны бойынша орны         = 
  |Тығыздығы                       = 
  |Тығыздығы бойынша орны          = 
  |Ұлттық құрамы                   = [[қырғыздар]] — 73,8 %&lt;br/&gt;[[тәжіктер]] —  12,3 %&lt;br/&gt;[[өзбектер]] —  12,2 %
  |Конфессиялық құрамы          = [[мұсылмандар]], [[христиандар]]
 |Жер аумағы                       = 
  |Жер аумағының пайызы            = 
  |Жер аумағы бойынша орны         = 
 |Максималды биіктігі              = 
 |Орташа биіктігі                  = 
 |Минималды биіктігі               = 
 |Ендік                            = 
 |Бойлық                           = 
 |Карта                            = Kyrgyzstan Kadamjay Raion.png
 |Карта ені                        = 330
 |Әкімшілік бірліктің картасы      = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені = 
 |Уақыт белдеуі                    = [[UTC+6]]
 |Аббревиатура                     = 
 |ISO                              = 
 |FIPS                             = 
 |Телефон коды                     = 
 |Пошта индекстері                 = 
 |Интернет-үйшігі                  = 
 |Автомобиль коды                  = 
 |Сайты                            = 
 |Commons санаты                   = 
 |Түсініктемелер                   = 
}}

'''Қадамжай ауданы''' ({{Lang-ky|Кадамжай району}}) — [[Қырғызстан]]дағы [[Баткен облысы]]ның құрамындағы үш әкімшілік ауданның бірі. Ауданның әкімшілік орталығы — Қадамжай қаласы (2012 жылға дейін әкімшілік орталығы Пульгон ауылы болды). 1992 жылға дейін '''Фрунзе ауданы''' деп аталып келді.

== Географиясы ==
Батысында [[Өзбекстан]]ның Сох ауданы-эксклавымен және [[Баткен облысы]]ның [[Баткен ауданы]]мен, шығысында және оңтүстігінде — [[Қырғызстан]]ның [[Ош облысы]]мен, солтүстігінде — [[Өзбекстан]]ның Ферғана облысы Ферғана ауданымен шектеседі. Аудан сондай-ақ [[Өзбекстан]]ның Ферғана облысы Ферғана ауданына қарасты Шахимардан (Ердан немесе Иордан) [[эксклав]]-территориясын қоршап жатыр.

== Халқы ==
2009 жылғы Қырғызстанның халық санағы деректері бойынша [[қырғыздар]] ауданның 157597 тұрғынының 116 312 адамын құрайды (немесе 73,8%) [[тәжіктер]] - 19448 адам немесе 12,3%, [[өзбектер]] - 19163 адам немесе 12,2%, [[орыстар]] - 1239 адам немесе 0,8%, [[түріктер]] - 318 адам немесе 0 , 2%, [[татарлар]] - 245 адам немесе 0,2%, хемшилдер - 232 адам немесе 0,2%  . 

== Әкімшілік бөлінуі ==
Қадамжай ауданының құрамына 2 қала мен айылдық (ауылдық) округтер кіреді&lt;ref&gt;[http://namsu.org.kg/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=95%3A2011-05-14-06-13-49&amp;catid=2%3A2010-07-08-13-10-59&amp;Itemid=3&amp;lang=ru Аильные округ және село Баткен облысы]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.for.kg/news-188852-ru.html Жогорку Кенеш қарастыратын заң жобасын мақұлдады түрлендіру 19 ПГТ ауыл және қала]&lt;/ref&gt;:

* Қалалар:
** Қадамжай, аудан орталығы (бағынышты ауылдар: Пульгон, Таш-Қия, Чал-Таш)
** Хайдарқан
* Айылдық (ауылдық) округтер:
** Абсамат Масалиев айылдық округі — Қаратөбе (орталығы)
** Ақтұрпақ айылдық округі — Жаңажер (орталығы)
** Алға айылдық округі — Алға а. (орталығы)
** Бірлік айылдық округі — Ормош а. (орталығы)
** Көтерме айылдық округі — Қызыл-Бұлақ а. (орталығы)
** Қырғызқыстақ айылдық округі — Қырғызқыстақ а. (орталығы)
** Майдан айылдық округі — Қаражығач (орталығы)
** Марказ айылдық округі — Марказ а. (орталығы)
** Оразбек айылдық округі — Оразбек а. (орталығы), Охна а.
** Совет айылдық округі — Советский а. (орталығы)
** Үшқорған айылдық округі — Үшқорған а.(орталығы)
** Халмион айылдық округі — Халмион а. (орталығы)
** Чаувай айылдық округі — Чаувай а. (орталығы)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
* [https://web.archive.org/web/20110930234330/http://www.welcome.kg/pics/5683.gif Облыстың экономикалық картасы]
{{Kyrgyzstan-geo-stub}}
{{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}}
[[Санат:Баткен облысы аудандары]]</text>
      <sha1>i2cmzcz3hem0ghc97ki2qxu7age0mja</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лейлек ауданы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>613949</id>
    <revision>
      <id>3061237</id>
      <parentid>2775171</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T18:44:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6481" xml:space="preserve">{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1                             = {{түс|Қырғызстан}}
 |Қазақша атауы                    = Лейлек ауданы
 |Шынайы атауы                     = Лейлек району
 |Елтаңба                          = 
 |Ту                               = 
 |Елтаңбаның ені                   = 
 |Тудың ені                        = 
 |Елтаңбаның аты                   = 
 |Тудың аты                        = 
 |Ел                               = [[Қырғызстан]]
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region                          = 
  |type                            = 
  |деңгей                          = 
  |CoordScale                      =  
 |Әнұраны                          = 
 |Статусы                          = Аудан
 |Кіреді                           = [[Баткен облысы]]
 |Енеді                            = 
 |Астанасы                         = [[Раззақов]] қаласы
 |Ірі қаласы                       = 
 |Ірі қалалары                     = 
 |Құрылды                          = 
 |Таратылған уақыты                = 
 |Басшысы                          = 
  |Басшының түрі                   = 
 |Басшысы2                         = 
  |Басшының түрі2                  = 
 |ЖІӨ                              = 
  |ЖІӨ жылы                        = 
  |ЖІӨ бойынша орны                = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны    = 
 |Тілі                             = [[Қырғыз тілі]]
 |Тілдері                          = 
 |Тұрғыны                          = 116 861 &lt;ref name=&quot;Этно2009.Баткен&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20110810173103/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%91%D0%B0%D1%82%D0%BA%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C.pdf Перепись населения Киргизии 2009. Баткенская область]&lt;/ref&gt;
  |Санақ жылы                      = 2009
  |Пайызы                          = 
  |Халық саны бойынша орны         = 
  |Тығыздығы                       = 
  |Тығыздығы бойынша орны          = 
  |Ұлттық құрамы                   = [[қырғыздар]] — 66,3 %&lt;br/&gt;[[өзбектер]] —  26,9 %&lt;br/&gt;[[тәжіктер]] —  6,6 %&lt;br/&gt;[[татарлар]] - 0,1 %&lt;br/&gt;басқалары - 0,1 %
  |Конфессиялық құрамы             = [[мұсылмандар]], [[христиандар]]
 |Жер аумағы                       = 
  |Жер аумағының пайызы            = 
  |Жер аумағы бойынша орны         = 
 |Максималды биіктігі              = 
 |Орташа биіктігі                  = 
 |Минималды биіктігі               = 
 |Ендік                            = 
 |Бойлық                           = 
 |Карта                            = Kyrgyzstan Leilek Raion.png
 |Карта ені                        = 330
 |Әкімшілік бірліктің картасы      = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені = 
 |Уақыт белдеуі                    = [[UTC+6]]
 |Аббревиатура                     = 
 |ISO                              = 
 |FIPS                             = 
 |Телефон коды                     = 
 |Пошта индекстері                 = 
 |Интернет-үйшігі                  = 
 |Автомобиль коды                  = 
 |Сайты                            = 
 |Commons санаты                   = 
 |Түсініктемелер                   = 
}}

'''Лейлек ауданы''' ({{Lang-ky|Лейлек району}}) — [[Қырғызстан]]ның [[Баткен облысы]]ндағы үш әкімшілік ауданның бірі. Ауданның әкімшілік орталығы — [[Раззақов]] қаласы.

== Географиясы ==
Шығысында [[Баткен облысы]]ның [[Баткен ауданы]]мен, солтүстігінде, батысында және оңтүстігінде — [[Тәжікстан]]мен шектеседі. Қырғызстанның ең батыс ауданы.

== Халқы ==
2009 жылғы Қырғызстан халық санағы бойынша [[қырғыздар]] ауданның 116 861 тұрғынының 77 468 адамын құрайды (немесе 66,3 %), [[өзбектер]] — 31 386 адам немесе 26,9 %, [[тәжіктер]] — 7 720 адам немесе 6,6 %, [[татарлар]] — 126 адам немесе 0,1 %, басқалары — 161 адам немесе 0,1 %. 

== Елді мекендері ==
Лейлек ауданы құрамына 9 айылдық (ауылдық) округ (соның ішінде 39 айыл) кіреді:

* ''' Ақ-Су айылдық округі''' — Ақ-Су а. (орталығы)
* ''' Бешкент айылдық округі''' — Бешкент а. (орталығы)
* ''' Марғұн айылдық округі''' — Марғұн а. (орталығы)
* ''' Жаны-Жер айылдық округі''' — Центральное а. (орталық)
* ''' Лейлек айылдық округі''' — Қорғон а. (орталығы)
* ''' Қатран айылдық округі''' — Қатран а. (орталығы)
* ''' Құлынды айылдық округі''' — Құлынды а.(орталығы)
* ''' Сүмбіле айылдық округі''' — Андарақ а. (орталығы)
* ''' Тоғыз-Бұлақ айылдық округі''' — Тоғыз-Бұлақ а.(орталығы)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==

* [https://web.archive.org/web/20110930234330/http://www.welcome.kg/pics/5683.gif Облыстың экономикалық картасы]
{{Kyrgyzstan-geo-stub}}
{{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}}
[[Санат:Баткен облысы аудандары]]</text>
      <sha1>lhjsn5soy6x2ufaw5ffn0lrsdex12jp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061238</id>
      <parentid>3061237</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T18:46:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Елді мекендері */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6478" xml:space="preserve">{{Әкімшілік бірлік
 |Түс1                             = {{түс|Қырғызстан}}
 |Қазақша атауы                    = Лейлек ауданы
 |Шынайы атауы                     = Лейлек району
 |Елтаңба                          = 
 |Ту                               = 
 |Елтаңбаның ені                   = 
 |Тудың ені                        = 
 |Елтаңбаның аты                   = 
 |Тудың аты                        = 
 |Ел                               = [[Қырғызстан]]
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region                          = 
  |type                            = 
  |деңгей                          = 
  |CoordScale                      =  
 |Әнұраны                          = 
 |Статусы                          = Аудан
 |Кіреді                           = [[Баткен облысы]]
 |Енеді                            = 
 |Астанасы                         = [[Раззақов]] қаласы
 |Ірі қаласы                       = 
 |Ірі қалалары                     = 
 |Құрылды                          = 
 |Таратылған уақыты                = 
 |Басшысы                          = 
  |Басшының түрі                   = 
 |Басшысы2                         = 
  |Басшының түрі2                  = 
 |ЖІӨ                              = 
  |ЖІӨ жылы                        = 
  |ЖІӨ бойынша орны                = 
  |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны    = 
 |Тілі                             = [[Қырғыз тілі]]
 |Тілдері                          = 
 |Тұрғыны                          = 116 861 &lt;ref name=&quot;Этно2009.Баткен&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20110810173103/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%91%D0%B0%D1%82%D0%BA%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C.pdf Перепись населения Киргизии 2009. Баткенская область]&lt;/ref&gt;
  |Санақ жылы                      = 2009
  |Пайызы                          = 
  |Халық саны бойынша орны         = 
  |Тығыздығы                       = 
  |Тығыздығы бойынша орны          = 
  |Ұлттық құрамы                   = [[қырғыздар]] — 66,3 %&lt;br/&gt;[[өзбектер]] —  26,9 %&lt;br/&gt;[[тәжіктер]] —  6,6 %&lt;br/&gt;[[татарлар]] - 0,1 %&lt;br/&gt;басқалары - 0,1 %
  |Конфессиялық құрамы             = [[мұсылмандар]], [[христиандар]]
 |Жер аумағы                       = 
  |Жер аумағының пайызы            = 
  |Жер аумағы бойынша орны         = 
 |Максималды биіктігі              = 
 |Орташа биіктігі                  = 
 |Минималды биіктігі               = 
 |Ендік                            = 
 |Бойлық                           = 
 |Карта                            = Kyrgyzstan Leilek Raion.png
 |Карта ені                        = 330
 |Әкімшілік бірліктің картасы      = 
  |Әкімшілік бірлік картасының ені = 
 |Уақыт белдеуі                    = [[UTC+6]]
 |Аббревиатура                     = 
 |ISO                              = 
 |FIPS                             = 
 |Телефон коды                     = 
 |Пошта индекстері                 = 
 |Интернет-үйшігі                  = 
 |Автомобиль коды                  = 
 |Сайты                            = 
 |Commons санаты                   = 
 |Түсініктемелер                   = 
}}

'''Лейлек ауданы''' ({{Lang-ky|Лейлек району}}) — [[Қырғызстан]]ның [[Баткен облысы]]ндағы үш әкімшілік ауданның бірі. Ауданның әкімшілік орталығы — [[Раззақов]] қаласы.

== Географиясы ==
Шығысында [[Баткен облысы]]ның [[Баткен ауданы]]мен, солтүстігінде, батысында және оңтүстігінде — [[Тәжікстан]]мен шектеседі. Қырғызстанның ең батыс ауданы.

== Халқы ==
2009 жылғы Қырғызстан халық санағы бойынша [[қырғыздар]] ауданның 116 861 тұрғынының 77 468 адамын құрайды (немесе 66,3 %), [[өзбектер]] — 31 386 адам немесе 26,9 %, [[тәжіктер]] — 7 720 адам немесе 6,6 %, [[татарлар]] — 126 адам немесе 0,1 %, басқалары — 161 адам немесе 0,1 %. 

== Елді мекендері ==
Лейлек ауданы құрамына 9 айылдық (ауылдық) округ (соның ішінде 39 айыл) кіреді:

* ''' Ақсу айылдық округі''' — Ақсу а. (орталығы)
* ''' Бескент айылдық округі''' — Бескент а. (орталығы)
* ''' Марғұн айылдық округі''' — Марғұн а. (орталығы)
* ''' Жаңажер айылдық округі''' — Центральное а. (орталығы)
* ''' Лейлек айылдық округі''' — Қорған а. (орталығы)
* ''' Қатраң айылдық округі''' — Қатраң а. (орталығы)
* ''' Құлынды айылдық округі''' — Құлынды а.(орталығы)
* ''' Сүмбіле айылдық округі''' — Андарақ а. (орталығы)
* ''' Тоғызбұлақ айылдық округі''' — Тоғызбұлақ а.(орталығы)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==

* [https://web.archive.org/web/20110930234330/http://www.welcome.kg/pics/5683.gif Облыстың экономикалық картасы]
{{Kyrgyzstan-geo-stub}}
{{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}}
[[Санат:Баткен облысы аудандары]]</text>
      <sha1>fv7fu56ef8ucs6qducqyb909pdvuenz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ВИОН Злате Моравце</title>
    <ns>0</ns>
    <id>626198</id>
    <revision>
      <id>3061327</id>
      <parentid>2878975</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T08:28:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Makenzis</username>
        <id>71333</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2734" xml:space="preserve">{{Футбол клубы
 |атауы           = {{flagicon|Словакия}} ВИОН
 |ағымдағы маусым   = 
 |логотипі        = 
 |толық атауы     = 
 |лақап аты       = 
 |құрылған        = 1997
 |таратылды       = 
 |стадионы        = [[ВИОН (стадион)|ВиОн]], [[Злате-Моравце]]
 |сыйымдылығы     = 3787
 |иесі            = 
 |президенті      = 
 |директоры       = 
 |бас директоры   = 
 |жаттықтырушы    = {{flagicon|Словакия}} Карол Шкула
 |капитаны        = {{flagicon|Словакия}} Юрай Ярабек
 |рейтингі        = 
 |бюджеті         = 
 |жарыс           = Фортуна Лига
 |маусым          = 2021/22
 |орын            = 11.
|сайты = http://fcvion.sk/
| pattern_la1=
| pattern_b1=_fc vion1213h
| pattern_ra1=
| pattern_sh1=
| pattern_so1=_top_on_white
| leftarm1=ffffff
| body1=
| rightarm1=ffffff
| shorts1=ffffff
| socks1=f10035
| pattern_la2=
| pattern_b2=_fc vion1213a
| pattern_ra2=
| leftarm2=f10035
| body2=
| rightarm2=f10035
| shorts2=f10035
| socks2=f10035
| pattern_la3=
| pattern_b3=_fc vion1213a2
| pattern_ra3=
| leftarm3=225be8
| body3=
| rightarm3=225be8
| shorts3=225be8
| socks3=225be8
}}

«'''ВиОн'''» '''футбол клубы''' ({{lang-sk|ViOn Zlaté Moravce}}) — [[Словакия|Словакияның]] Злате Моравце қаласындағы футбол клубы. Атауы клуб иесінің есімінен алынға — '''Ви'''лиам '''Он'''дрейк. Өз алаңындағы ойындарын ВИОН стадионында өткізеді.

== Тарихы ==
[[1997 жыл|1997 жылы]] құрылған. 2007/08 жылғы маусымда тұңғыш рет Словакияның жоғары дивизионына жолдама алды.

2007 жылы Словакия кубогын ұтып алды да, 2007/08 жылғы [[УЕФА Еуропа Лигасы|УЕФА кубогына]] қатысуға мүмкіндік алды. Алғашқы раунджа Қазақстанның [[Алматы (футбол клубы)|&quot;Алматы&quot; клубын]] қапы қалдырды. Келесі сатыда Ресейдің [[Зенит (футбол клубы, Санкт-Петербург)|&quot;Зенит]]&quot; клубынан өте алмады.

== Жетістіктері ==

* Словакия кубогы: 2007

== Сілтемелер ==

* https://web.archive.org/web/20060813172057/http://fcvion.sk/
{{Бастама}}
[[Санат:Словакия футбол клубтары]]</text>
      <sha1>pbofaky16tumug0yl4j4oeq9ci5aofd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Үлгі:Жамбыл ауданы (Алматы облысы) ауылдық округтері</title>
    <ns>10</ns>
    <id>633138</id>
    <revision>
      <id>3061247</id>
      <parentid>3059017</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T19:02:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2748" xml:space="preserve">{{Навигациялық жол
 |state = &lt;includeonly&gt;{{{state|collapsed}}}&lt;/includeonly&gt;
 |navbar = plain
 |түс         = {{түс|Қазақстан}}
 |сурет  = 
 |сурет2 = 
 |жасыру       = 
 |тақырыбы     = [[Алматы облысы]] [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл ауданы]] ауылдық округтері
 |мазмұны   = {{nobr| [[Айдарлы ауылдық округі (Алматы облысы)|Айдарлы]] •}}
{{nobr| [[Аққайнар ауылдық округі (Алматы облысы)|Аққайнар]] •}}
{{nobr| [[Ақсеңгір ауылдық округі|Ақсеңгір]] •}}
{{nobr| [[Ақтерек ауылдық округі|Ақтерек]] •}}
{{nobr| [[Беріктас ауылдық округі|Беріктас]] •}}
{{nobr| [[Бозой ауылдық округі (Алматы облысы)|Бозой]] •}}
{{nobr| [[Дегерес ауылдық округі|Дегерес]] •}}
{{nobr| [[Жамбыл ауылдық округі (Жамбыл ауданы, Алматы облысы)|Жамбыл]] •}}
{{nobr| [[Қарақастек ауылдық округі|Қарақастек]] •}}
{{nobr| [[Қарасу ауылдық округі (Алматы облысы)|Қарасу]] •}}
{{nobr| [[Қарғалы ауылдық округі (Алматы облысы)|Қарғалы]] •}}
{{nobr| [[Мәтібұлақ ауылдық округі|Мәтібұлақ]] •}}
{{nobr| [[Мыңбаев ауылдық округі|Мыңбаев]] •}}
{{nobr| [[Самсы ауылдық округі|Самсы]] •}}
{{nobr| [[Сарытауқұм ауылдық округі|Сарытауқұм]] •}}
{{nobr| [[Талап ауылдық округі (Алматы облысы)|Талап]] •}}
{{nobr| [[Таран ауылдық округі|Таран]] •}}
{{nobr| [[Теміржол ауылдық округі (Алматы облысы)|Теміржол]] •}}
{{nobr| [[Ұзынағаш ауылдық округі|Ұзынағаш]] •}}
{{nobr| [[Үлгілі ауылдық округі (Алматы облысы)|Үлгілі]] •}}
{{nobr| [[Үлкен ауылдық округі|Үлкен]] •}}
{{nobr| [[Үңгіртас ауылдық округі|Үңгіртас]] •}}
{{nobr| [[Шиен ауылдық округі|Шиен]] •}}
{{nobr| [[Шолаққарғалы ауылдық округі|Шолаққарғалы]]}}
}}
&lt;noinclude&gt;
[[Санат:Навигациялық үлгілер:Аудандар бойынша ауылдық округтер:Алматы облысы|Жамбыл ауданы (Алматы облысы)]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rapromeazf094dbv418ajawg75g9e5h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жаркент қалалық әкімдігі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>634266</id>
    <revision>
      <id>3061240</id>
      <parentid>2742018</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T18:49:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1483" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауылдық округі|Атауы=Жаркент қалалық әкімдігі|Облысы=Жетісу облысы|Ауданы=[[Панфилов ауданы]]|Құрылған уақыты=|Орталығы=[[Жаркент]]|Енеді=1 қала|Тұрғыны=39731|Санақ жылы=[[2009 жыл|2009]]|Тығыздығы=|Жер аумағы=|Әкімі=|Телефон коды=|Пошта индексі=}}
'''Жаркент қалалық әкімдігі ''' – [[Жетісу облысы]] [[Панфилов ауданы|Панфилов ауданындағы]] әкімшілік бірлік.

==== Әкімшілік құрамы ====
Құрамына [[Жаркент]] қаласы кіреді. Орталығы – Жаркент.

==== Халқы ====
[[2009 жыл|2009 жылғы]] санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 39731 адамды құрады.&lt;ref name=&quot;source1&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

=== Дереккөздер ===
{{дереккөздер}}{{Панфилов ауданы ауылдық округтері}}

[[Санат:Панфилов ауданы ауылдық округтері]]
[[Санат:Алматы облысы ауылдық округтері]]</text>
      <sha1>g74hnp6ubi1x9ub1wjhbazflfcww2il</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061241</id>
      <parentid>3061240</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T18:50:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1479" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауылдық округі|Атауы=Жаркент қалалық әкімдігі|Облысы=Жетісу облысы|Ауданы=[[Панфилов ауданы]]|Құрылған уақыты=|Орталығы=[[Жаркент]]|Енеді=1 қала|Тұрғыны=39731|Санақ жылы=[[2009 жыл|2009]]|Тығыздығы=|Жер аумағы=|Әкімі=|Телефон коды=|Пошта индексі=}}
'''Жаркент қалалық әкімдігі ''' – [[Жетісу облысы]] [[Панфилов ауданы|Панфилов ауданындағы]] әкімшілік бірлік.

== Әкімшілік құрамы ==
Құрамына [[Жаркент]] қаласы кіреді. Орталығы – Жаркент.

==== Халқы ====
[[2009 жыл|2009 жылғы]] санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 39731 адамды құрады.&lt;ref name=&quot;source1&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

=== Дереккөздер ===
{{дереккөздер}}{{Панфилов ауданы ауылдық округтері}}

[[Санат:Панфилов ауданы ауылдық округтері]]
[[Санат:Алматы облысы ауылдық округтері]]</text>
      <sha1>1aqot7xjgil65y4pz8t4lpczg474daa</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061242</id>
      <parentid>3061241</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T18:50:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1474" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауылдық округі|Атауы=Жаркент қалалық әкімдігі|Облысы=Жетісу облысы|Ауданы=[[Панфилов ауданы]]|Құрылған уақыты=|Орталығы=[[Жаркент]]|Енеді=1 қала|Тұрғыны=39731|Санақ жылы=[[2009 жыл|2009]]|Тығыздығы=|Жер аумағы=|Әкімі=|Телефон коды=|Пошта индексі=}}
'''Жаркент қалалық әкімдігі ''' – [[Жетісу облысы]] [[Панфилов ауданы|Панфилов ауданындағы]] әкімшілік бірлік.

== Әкімшілік құрамы ==
Құрамына [[Жаркент]] қаласы кіреді. Орталығы – Жаркент.

== Халқы ==
[[2009 жыл|2009 жылғы]] санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 39731 адамды құрады.&lt;ref name=&quot;source1&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Панфилов ауданы ауылдық округтері}}

[[Санат:Панфилов ауданы ауылдық округтері]]
[[Санат:Жетісу облысы ауылдық округтері]]</text>
      <sha1>6mod91ouogedyx11ylaytovve6nptmn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061244</id>
      <parentid>3061242</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T18:58:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1478" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауылдық округі|Атауы=Жаркент қалалық әкімдігі|Облысы=Жетісу облысы|Ауданы=[[Панфилов ауданы]]|Құрылған уақыты=|Орталығы=[[Жаркент]]|Енеді=1 қала|Тұрғыны=39731|Санақ жылы=[[2009 жыл|2009]]|Тығыздығы=|Жер аумағы=|Әкімі=|Телефон коды=|Пошта индексі=}}
'''Жаркент қалалық әкімдігі ''' – [[Жетісу облысы]] [[Панфилов ауданы|Панфилов ауданындағы]] әкімшілік бірлік.

== Әкімшілік құрамы ==
Құрамына [[Жаркент]] қаласы кіреді. Орталығы – Жаркент.

== Халқы ==
[[2009 жыл|2009 жылғы]] санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 39731 адамды құрады.&lt;ref name=&quot;source1&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Панфилов ауданы ауылдық округтері}}

[[Санат:Панфилов ауданы ауылдық округтері]]
[[Санат:Жетісу облысы қалалық әкімдіктері]]</text>
      <sha1>ooaf5l4ym1tny17l143m4vi1lh11vhv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Үлгі:Панфилов ауданы ауылдық округтері</title>
    <ns>10</ns>
    <id>634267</id>
    <revision>
      <id>3061253</id>
      <parentid>3043049</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T19:05:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1818" xml:space="preserve">{{Навигациялық жол
 |state = &lt;includeonly&gt;{{{state|collapsed}}}&lt;/includeonly&gt;
 |navbar = plain
 |түс         = {{түс|Қазақстан}}
 |сурет  = 
 |сурет2 = 
 |жасыру       = 
 |тақырыбы     = [[Жетісу облысы]] [[Панфилов ауданы]] ауылдық округтері
 |мазмұны   = {{nobr| [[Айдарлы ауылдық округі (Жетісу облысы)|Айдарлы]] •}}
{{nobr| [[Басқыншы ауылдық округі|Басқыншы]] •}}
{{nobr| [[Бірлік ауылдық округі (Панфилов ауданы)|Бірлік]] •}}
{{nobr| [[Жаркент қалалық әкімдігі|Жаркент]] •}}
{{nobr| [[Жаскент ауылдық округі|Жаскент]] •}}
{{nobr| [[Көктал ауылдық округі (Панфилов ауданы)|Көктал]] •}}
{{nobr| [[Қоңырөлең ауылдық округі|Қоңырөлең]] •}}
{{nobr| [[Пенжім ауылдық округі|Пенжім]] •}}
{{nobr| [[Сарыбел ауылдық округі (Панфилов ауданы)|Сарыбел]] •}}
{{nobr| [[Талды ауылдық округі (Жетісу облысы)|Талды]] •}}
{{nobr| [[Үлкенағаш ауылдық округі|Үлкенағаш]] •}}
{{nobr| [[Үлкен Шыған ауылдық округі|Үлкен Шыған]] •}}
{{nobr| [[Үшарал ауылдық округі (Жетісу облысы)|Үшарал]] •}}
{{nobr| [[Шолақай ауылдық округі|Шолақай]] }}
}}
&lt;noinclude&gt;
[[Санат:Навигациялық үлгілер:Аудандар бойынша ауылдық округтер:Жетісу облысы|Панфилов ауданы]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pqbqlq6h2b1mszlyny5g6vxnmkvvakn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тіршілік</title>
    <ns>0</ns>
    <id>643156</id>
    <revision>
      <id>3061144</id>
      <parentid>2985089</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T14:51:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xxxalibekacion</username>
        <id>97430</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11900" xml:space="preserve">[[Сурет:Eukaryota diversity 1.JPG|нобай|[[Эукариоттар]] алуантүрлілігі: [[қасқыр]], Amanita caesarea, Entodinium, Sequoiadendron giganteum, гүлдеген [[балдыр]]лар, Chrysotoxum verralli, Xanthoparmelia [[қына]]сы, Dictyostelium және бағана [[маржан]].]]
'''Тіршілік''' дегеніміз биологиялық процестерді жүргізе алатын ''тірі'' материяны ''тірі емес'' материядан бөлетін қасиеттер жиынтығы және сол процестің өзі. Тіршіліктің құрылым, гомеостаз, метаболизм, бейімделу, өсу, көбею және стимулдарға жауап беру сияқты ерекше белгілері бар.&lt;ref name=&quot;campbell&quot;&gt;{{Cite book|chapter=1|title=Campbell Biology|басылым=12|беттері=3|isbn=9780135988046|тіл=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|year=2006|url=http://www.calacademy.org/exhibits/xtremelife/what_is_life.php|title=Definition of Life|publisher=California Academy of Sciences|accessdate=2007-01-07|archiveurl=http://www.webcitation.org/6179x0IZX|archivedate=2011-08-22|lang=en}}&lt;/ref&gt;{{Өту|#Тіршілік қасиеттері}} Тіршілік көптеген пішінде кездеседі, мысалы [[Бактериялар|бактериялар]], [[Жануарлар|жануарлар]], [[Өсімдіктер|өсімдіктер]], т.с.с. Тіршілікті зерттейтін ғылым [[Биология|биология]] деп аталады.

Жердегі тіршіліктің негізгі бірлігі ― [[жасуша]], [[Тұқым қуалаушылық|тұқым қуалаушылық]] бірлігі ― [[ген]]. Жасушаның екі түрі бар: [[Прокариоттар|прокариоттық]] және [[Эукариоттар|эукариоттық]], екеуі де [[Жасуша мембранасы|мембранамен]] қоршалған, ішінде [[ақуыз|ақуыздар]] мен [[Нуклеин қышқылдары|нуклеин қышқылдары]] сияқты биомолекулалар бар [[цитоплазма]]дан тұрады. Жасушалар [[Жасушаның бөлінуі|жасуша бөлінуі]] процесі арқылы көбейеді. Бұл процесте ата-аналық жасуша бөлініп, өз генетикалық материалын пайда болған туынды жасушаларға береді.

== Тіршілік қасиеттері ==
[[Сурет:Sunflower macro wide.jpg|нобай|[[Күнбағыс]] [[гүлшоғыр]]ындағы күрделі ұйымдасу.]]
Тіршілікті ерекшелейтін бірнеше қасиеті бар. Солардың ішіне кіретіні: организация, гомеостаз, метаболизм, бейімделу, өсу, көбею, стимулдарға жауап беру, т.б.&lt;ref name=&quot;campbell&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;шілдебаев&quot;&gt;{{cite book|chapter=1|бөлім=1|title=Биологияға кіріспе|жыл=2016|авторы=Ж. Шілдебаев, А. Ермекбаева|орны=Астана|баспасы=&quot;Фолиант&quot; баспасы|беттері=9―12|isbn=978-601-302-383-0|lang=kk}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;көшкімбаева-өмір&quot;&gt;{{cite book|title=Қазіргі жаратылыстану концепциялары (биология)|chapter=2.2|жыл=2018|авторы=К. Кошкимбаева, Г.А. Тусупбекова, А. Ыдырыс, Г.К. Атанбаева және т.б.|орны=Алматы|баспасы=&quot;Қазақ университеті&quot; баспасы|беттері=28―29|isbn=978-601-04-3135-5|lang=kk}}&lt;/ref&gt;
=== Ұйымдасу ===
Барлық ағзаның барлық элементі бір-бірімен байланысып, тіршілікті сақтай алатын құрылымды құрады.&lt;ref name=&quot;шілдебаев&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;көшкімбаева-өмір&quot;/&gt; Ұйымдасудың мысалы ретінде [[Орган (анатомия)|орган]]дарды келтіруге болады. Бір қызмет атқаруға бейімделген [[жасуша]]лар және жасушалардан құралған [[ұлпа]]лар бір жерде шоғырланып, орган құрады. Басқа мысал ― [[гүл]]дің құрылысы. Гүл белгілі бір жолмен құрылғандықтан, [[Жәндіктер|жәндік]]тер оған назарын аударып, түбіндегі шірнені алуға тырысады. Гүлдің ішіне кірген соң, жәндікке [[тозаң]] жұғады да, жәндікпен бірге басқа гүлдерге таралады.&lt;ref&gt;{{Cite book|авторы=Мұхитдинов Н.М. және т.б.|жыл=2001|title=Өсімдіктер морфологиясы және анатомиясы|басылым=2|орны=Алматы|баспасы=“Қазақ университеті” баспасы|беттері=244|isbn=9965-489-59-9|lang=kk}}&lt;/ref&gt; Бұл [[тозаңдану]]ды жеңілдетуге арналған құрылыс бейімделуі.
=== Гомеостаз ===
[[Гомеостаз]] деген [[ағза]]ның тіршілік ететін сыртқы ортасының өзгеруіне қатысты тұрақты қалыпта ұстау немесе реттеу үрдісі, өзін-өзі реттеу механизмі арқылы негізгі [[физиология]]лық қызметтерінің тұрақтылығы ― өзін-өзі реттеушілік. Гомеостаз арқылы тірі ағзалар ішіндегі процестері мен құрылымының ерекшелігін сақтап тұрады.&lt;ref name=&quot;шілдебаев&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;көшкімбаева-өмір&quot;/&gt;

=== Метаболизм ===
Кез келген тіршілік иесі [[Термодинамика|термодинамика]]лық тұрғыдан энергетикалық ашық (ортамен энергия алмасатын) жүйе болғандықтан, ол өзінің гомеостазын сақтау үшін бір жерден [[энергия]] алып, оны басқа жерде жұмсауға мәжбүр. [[Метаболизм]] дегеніміз сол энергия алмасу мен ағза бойындағы химиялық реакцияларды үйлестіріп басқаратын процесс.&lt;ref name=&quot;шілдебаев&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;көшкімбаева-өмір&quot;/&gt;

=== Көбею ===
Тірі ағзалар өзін-өзі жаңғыртады, яғни [[көбею]] арқылы олар өлімнен кейін генетикалық материалын басқа ағзаларға қалдырады. Олар да, өз кезегінде, көбейеді. Дегенмен, ағза көбеюі көптеген жағдайларға тәуелді. Мысалы, ол өмір сүрген жердің қорегі жеткіліксіз болса немесе температура, ылғалдық сияқты физикалық параметрлері ыңғайсыз болса, ағза аз көбейеді немесе мүлде көбеймейді. Сонымен қатар, ағзалар бір-бірімен бәсекелеседі. Гендері мықтырақ, яғни өмір сүру ортасына жақсырақ бейімделген ағза көбірек тұқым қалдырып, жақсырақ гендер таратады. Бұл ― [[Табиғи сұрыптау|табиғи сұрыпталу]]ға басты алғышарт.&lt;ref name=&quot;көшкімбаева-өмір&quot;/&gt;
=== Бейімделу ===
Ағзалардың бәрі [[тұқым қуалаушылық]] қабілетіне ие, яғни олар өз қасиеттерін ұрпағына бере алады.&lt;ref name=&quot;көшкімбаева-өмір&quot;/&gt; Оның негізінде нуклеин қышқылы синтезі жатады, және сол синтез өте дәл жұмыс істейтін болса да, мінсіз емес болғандықтан, нуклеин қышқылы тізбегінде қателіктер ― [[мутация|мутациялар]] ― пайда болады. Мутациялардың көбі зиянды болғанымен, кейбірі ағзаға пайда тигізуі мүмкін. Пайдалы мутациясы бар ағза басқалармен сәтті бәсекелесіп, мүмкін болғанша көп ұрпақ шығарып, соларға өзінің гендерін берсе, мутация [[популяция|популяцияда]] орнығады. Соның арқасында ағзаларда [[өзгергіштік]] қасиеті бар. Уақыт өте келе, гендер өзгеріп сұрыптала келе, [[Түр (биология)|түр]]лер де өзгеріп, өмір сүру ортасына бейімделеді. Бұл процесті [[эволюция]] деп атайды.&lt;ref name=&quot;шілдебаев&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;көшкімбаева-өмір&quot;/&gt;
=== Өсу ===
Тірі ағзалар даму ([[онтогенез]]) барысында әдетте не массасын үлкейтеді, не жасуша санын арттырады, бірақ кейбір кезде екеуі де қатар жүреді.&lt;ref name=&quot;шілдебаев&quot;/&gt; Өскенде, ағзалар бүкіл генетикалық әлеуетін ашып, құрылымдарын, метаболизм жолдарын және, бар болса, органдарының бәрін дамытады.

=== Стимулдарға жауап беру ===
Стимулдарға жауап беру немесе [[тітіркену]] дегеніміз белгілі факторлардың әсерінен спецификалық жауап қайтару. Тітіркену барлық ағзада кездеседі. Мысалы, [[өсімдіктер]]де [[Тропизмдер|тропизм]]дер бар. [[Өркен]] энергияны тиімді жұмсау үшін [[Күн (жұлдыз)|күн]] жарығы түскен бағытпен өседі. [[Тамыр (өсімдік органы)|Тамыр]]лар болса, [[гравитация]] бағытымен, яғни төмен, өсіп ұзарады. [[Жануарлар]]ға келсек, олар да сыртқы және ішкі стимулдарға өте жылдам жауап беретін жүйке жүйесі бар. Дамыған жануарларда [[инстинкт]]ер, [[рефлекс]]тер және тағы басқа күрделі сигнал өңдеу центрлері бар. [[Ми]]ы және [[сана]]сы ең жоғары дамыған жануар ― [[адам]].&lt;ref name=&quot;шілдебаев&quot;/&gt; Тітіркену қарапайым ағзаларға да тән: біржасушалы саңырауқұлақ [[глюкоза]] [[концентрация]]сы жоғары субстратқа түссе, [[Көмірсулар|қант]] қорытатын [[Ферменттер|фермент]]тер шығарады; [[протист]]ер жарыққа қарай немесе қарсы жүзе алады.

== Дереккөздер ==
{{Дереккөздер|2}}
{{stub}}
[[Санат:Биология]]</text>
      <sha1>jnkxh8apj4za81hv3ea6jrqkkbs7izs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жүзтыт</title>
    <ns>0</ns>
    <id>659508</id>
    <revision>
      <id>3061107</id>
      <parentid>2871574</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T12:43:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Машъал</username>
        <id>107209</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8442" xml:space="preserve">{{Өзен
 |атауы                   = Жүзтыт
  |шынайы атауы           = {{lang-alt|Јӱс-Тыт}}
 |сурет                  = Юстыт.jpg
  |сурет ені             = 
  |сурет атауы           = Жүзтыт, орта ағыс
 |карта                  = 
  |карта ені             = 
  |карта атауы           = 
 |ұзындығы               = 
 |су алабының ауданы     = 
 |су алабы               = [[Шу (Қатын тармағы)|Шу]]/[[Қатын өзені|Қатын]]/[[Обь|Об]]/[[Кар теңізі]]
 |өзендердің су алабы    = 
 |су шығыны              = 
  |өлшеу орны            = 
 |бастауы                = 
  |бастауының орны        = [[Чихачев жотасы]]
  |бастауының биіктігі    = 
  |s_lat_dir = N|s_lat_deg = 49|s_lat_min = 49|s_lat_sec = 21
  |s_lon_dir = E|s_lon_deg = 89|s_lon_min = 27|s_lon_sec = 48
 |сағасы                 = [[Шу (Қатын тармағы)|Шу]]
  |сағасының орны        = 
  |сағасының биіктігі    = 
  |m_lat_dir = N|m_lat_deg = 49|m_lat_min = 57|m_lat_sec = 00
  |m_lon_dir = E|m_lon_deg = 88|m_lon_min = 49|m_lon_sec = 06
 |еңістігі               = 
 |ел                     = {{RUS}}
  |аймақ                  = [[Алтай Республикасы]]
 |ортаққордағы санаты    = 
}}
'''Жүзтыт''' ({{lang-alt|Јӱс-Тыт}}; Богута) — [[Алтай Республикасы|Алтай Республикасының]] [[Қосағаш ауданы (Алтай Республикасы)|Қосағаш ауданындағы]] өзен, [[Шу (Қатын тармағы)|Шу]] өзенінің жоғарғы ағысы.

== Этимологиясы ==
Өзеннің атауы алтайдың {{lang-alt|Јӱс}} — жүз, ''тыт'' — сағызқарағай және жүз сағызқарағай, көп сағызқарағай, сағызқарағай орманы дегенді білдіреді. Өзен аңғарында ежелгі сағызқарағай орманының қалдықтарын табуда. Орта ғасырда қуатты [[металлургия]]лық аймақ Жүзтыт аңғарында орналасқан және металл балқыту үшін ормандар кесілген деп есептеледі&lt;ref&gt;[https://ipae.uran.ru/sites/default/files/publications/Bachura_OP/Bachura_2011_3.pdf ЭКОЛОГИЯ ДРЕВНИХ И ТРАДИЦИОННЫХ ОБЩЕСТВ]&lt;/ref&gt;.

== Физикалық-географиялық сипаттамалары ==
Ол [[Чихачев жотасы|Чихачев жотасының]] батыс беткейіндегі көл жағалауынан Оң Богута деп аталатын 2931,1 м биіктіктегі атауы жоқ көлден бастау алады. Әрі қарай, 15 шақырымнан кейін [[Сол жақ Богута]] өзенімен қосылып, [[Богута (көл, Богута өзенінің бастау)|Богута]] көліне құяды және атауы ''Богута'' деп өзгереді, содан кейін [[Адай (көл)|Адай]] көлі арқылы ағып, оң жағында [[Өрісті (өзен, Алтай Республикасы)|Өрістінің]] кіші тармағын қосып, [[Көккөл (көл, Алтай Республикасы)|Көккөлге]] құяды. Богута көлінің арғы оң жағынан [[Шағанкөл]] және [[Нарынкөл (өзен)|Нарынкөл]] салалары құйып, өзен атауын Жүзтыт деп өзгертіп, батысқа қарай бұрылып, [[Шу даласы|Шу даласына]] құяды. Онда Жүзтыт көптеген салалармен қосылып, өзінің соңғы атауы - [[Шу (Қатын тармағы)|Шуды]] иеленеді.

Жүзтыт өзенінің су алабы оңтүстікте [[Орталық (Жіңішкетал тармағы)|Орталық]] өзенінің (Шу тармағы) су алабымен және Шу жолымен шектелген. [[Сәйлүгім жотасы]] және [[Ресей|Ресейдің]] [[Моңғолия|Моңғолиямен]] шекарасы да осы жерден өтеді, ал оңтүстік-шығыс және солтүстік-шығысында Чихачев жотасы орналасқан.

Өзен аңғарында ауылдар: [[Тожонты (ауыл)|Тожонты]], [[Жаңаауыл (ауыл, Алтай Республикасы)|Жаңаауыл]], [[Көкөр (ауыл)|Көкөр]], [[Төбелер (ауыл)|Төбелер]], [[Ақтал (ауыл, Алтай Республикасы)|Ақтал]], өзен сағасынан алыс емес жерде аудан орталығы — [[Қосағаш (Алтай Республикасы)|Қосағаш]] орналасқан. Бірнеше бұлақ- Қалан мен Арқалыдалық бар.

== Көрікті жерлері ==
Жүзтыт өзенінің аңғарында көптеген археологиялық орындар бар. Жүздеген тас қорғандар, дуалдар, стелалар, балбалдар орналасқан. Археологиялық орындардың көп бөлігі өзеннің орта ағысында шоғырланған. Олардың ішіндегі ең ежелгісіне - 7 палеолит дәуірі жерлері жатады. Саны 150-ге жуық құрылмасы әр түрлі [[Керексурлар|керексурлар]] қола дәуіріне кіреді. Олардың ең ірілері Калан бұлағында орналасқан.

1978 жылы Жүзтыт өзенінің орта ағысында, жазда құрғап қалатын көл жарында ашылған [[Ғұндар|ғұн]] дәуіріндегі [[Қыш-құмыра өндірісі|қыш-құмыра пеші]] кешені ерекше болып табылады. Қыш-құмыра пештерінің жанынан темір балқыту пештерінің қалдықтары табылды. Өзеннің қарсы жағасында, ''Шыңғысханның пеші'' деген атауы бар шағын таудың етегінде, тағы бірнеше ежелгі темір балқытатын көріктер белгілі.

Аңшылық көріністерін, сонымен қатар жануарлар - тау ешкілері, иттер, бұғыларды бейнелейтін көптеген [[Петроглиф|петроглифтер]] кездеседі.

== Галереясы ==
&lt;gallery&gt;
Чуйская степь5.jpg|Шыңғысхан кермесі
Боро Бургазы.jpg|Барбұрғазы өзені, оң саласы
Юстыт 3.jpg|Нарынкөл мен Богута өзендерінің түйісетін жері, Жүзтыт өзенінің бастауы
Шаман дерево.jpg|Өзен аңғарындағы Шаман-ағаш
Чуйская степь3.jpg|Жүзтыт өзені аңғарындағы қорғандар
Юстыт.jpg|Ирелеңдер
Киндыктыкуль.jpg|Кіндіктікөл
&lt;/gallery&gt;

== Әдебиет ==
*{{кітап |авторы = Молчанова О. Т.|бөлімі = |бөлім сілтемесі = |тақырыбы = Таулы Алтайдың топонимикалық сөздігі|шынайы атауы = |сілтеме = http://camp-altai.ru/12911-2|уикитека = |жауапты = |басылым = |орны = Таулы Алтай|баспасы = Горно-Алтайское отделение Алтайского книжного издательства|жыл = 1979|томы = |беттері = |барлық беті = 395|сериясы = |isbn = |тиражы = 5000}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қосағаш ауданы өзендері]]
[[Санат:Шу (Қатын тармағы) өзені тармақтары]]</text>
      <sha1>lt6tnt5zj75bibqzrbk5jcvk4tnzx89</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Богута (өзен)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>659535</id>
    <redirect title="Жүзтыт" />
    <revision>
      <id>3061106</id>
      <parentid>2872273</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T12:43:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Машъал</username>
        <id>107209</id>
      </contributor>
      <comment>[[:ru:Википедия:К удалению/27 сентября 2021#Богуты (река)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Жүзтыт]]</text>
      <sha1>57vqq8nz99btg0b0zomlc5ibeze7atp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Санат:Құрманғазы ауданы өзендері</title>
    <ns>14</ns>
    <id>664752</id>
    <revision>
      <id>3061098</id>
      <parentid>2886901</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T12:07:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ДолбоЯщер</username>
        <id>78348</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>«[[Санат:Құрманғазы ауданы географиясы|Құрманғазы ауданы географиясы]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен)</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="129" xml:space="preserve">[[Санат:Атырау облысы өзендері]]
[[Санат:Құрманғазы ауданы географиясы]]</text>
      <sha1>2zq9x1m7tup6170bk0sh8q34wkeo9a0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Монс Кальпе</title>
    <ns>0</ns>
    <id>665780</id>
    <revision>
      <id>3061219</id>
      <parentid>2898972</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T17:43:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Rodriguezd028</username>
        <id>122467</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ресми веб-сайт клубтың Facebook және Instagram желілеріне сәйкес жаңартылды.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1309" xml:space="preserve">{{футбол клубы
| атауы = Монс Кальпе
| құрылған = 2013
| стадионы = «[[Виктория (стадион)|Виктория]]»
| сыйымдылығы = 2000 
| сайты = https://vamons.com/
| жарыс = [[Футболдан Гибралтар чемпионаты|Ұлттық Лига]]
| маусым = 2020/21
| орын = 4-орын
| pattern_la1 = _redborder
| pattern_b1  = _redhoops
| pattern_ra1 = _redborder
| pattern_sh1 = _red_sides
| pattern_so1 = _redstripe
| leftarm1    = FEFEFE
| body1       = FEFEFE
| rightarm1   = FEFEFE
| shorts1     = FEFEFE
| socks1      = FF0000
| pattern_la2 = _whiteborder
| pattern_b2  = _whitevertical
| pattern_ra2 = _whiteborder
| pattern_sh2 = _red_sides
| pattern_so2 = _whitestripe
| leftarm2    = FF0000
| body2       = FEFEFE
| rightarm2   = FF0000
| shorts2     = 101023
| socks2      = FEFEFE
}}
'''«Монс Кальпе»''' — [[Гибралтар]] футбол клубы, 2013 жылы құрылған&lt;ref&gt;https://vamons.com/&lt;/ref&gt;. 

2019/20 жылы тұңғыш рет Ұлттық лигада ойнады. 

== Дереккөздер ==
{{Дереккөздер}}

== Сілтемелер ==

* https://twitter.com/MonsCalpeSC

[[Санат:Гибралтар футбол клубтары]]</text>
      <sha1>mtm5euyhyntdg0y1eq63tud1f6waai3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Хеннинг Френцель</title>
    <ns>0</ns>
    <id>666379</id>
    <revision>
      <id>3061308</id>
      <parentid>2936118</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T07:10:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sebastian Wallroth</username>
        <id>1883</id>
      </contributor>
      <comment>Bundesarchiv Bild 183-E0702-0011-009, Leipzig, DDR-Chile 5-2, DDR-Nationalmannschaft (Henning Frenzel).jpg</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1746" xml:space="preserve">{{Футболшы
 |есімі                         = Хеннинг Френцель
 |сурет                = Bundesarchiv Bild 183-E0702-0011-009, Leipzig, DDR-Chile 5-2, DDR-Nationalmannschaft (Henning Frenzel).jpg
 |сурет ені                      = 250px
 |туған күні        = 3.05.1942
 |азаматтығы               = {{байрақ|ГДР}} &lt;br&gt;{{ту|Германия}} [[Германия]]
 |позиция                     = шабуылшы
 |клубтары                       = {{футбол карьерасы|1960–1978|{{ту|ГДР}} [[Локомотив (футбол клубы, Лейпциг)|Локомотив (Лейпциг)]]|420 (152)}}
 |ұлттық құрамы        = {{футбол карьерасы|1961–1974|{{футбол|ГДР||20px}}|72 (27)}}
}}
'''Хеннинг Френцель''' ({{lang-de|Henning Frenzel}}; [[3 мамыр]] [[1942 жыл]], [[Гайтхайн]]) — ГДР-лік футболшы, шабуылшы.

== Карьерасы ==
1964 жылы біріккен Германия сапында Жазғы Олимпиада ойындарына қатысып, күміс жүлдегер атанды.
Бүкіл карьреасында &quot;[[Локомотив (футбол клубы, Лейпциг)|Лейпциг]]&quot; клубында ойнады.

{{Бастама}}

{{Сыртқы сілтемелер}}
[[Санат:ГДР футболшылары]]
[[Санат:ГДР Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:1964 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарының қола жүлдегерлері]]
[[Санат:Локомотив Лейпциг ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>cylyrd7z3jyrf5yhn0ohnyxfa0pesvz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:PHShanghai</title>
    <ns>3</ns>
    <id>671892</id>
    <revision>
      <id>3061119</id>
      <parentid>2939412</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T13:27:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Cabayi</username>
        <id>54188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Cabayi [[Қатысушы талқылауы:RogueShanghai]] бетін [[Қатысушы талқылауы:PHShanghai]] бетіне жылжытты: Automatically moved page while renaming the user &quot;[[Special:CentralAuth/RogueShanghai|RogueShanghai]]&quot; to &quot;[[Special:CentralAuth/PHShanghai|PHShanghai]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="240" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=RogueShanghai}}

-- [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылауы]]) 19:42, 2021 ж. қарашаның 21 (+06)</text>
      <sha1>lxbxz4711h5r91j07illd2k44p2gm7j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы:DariaUrinbasarova21nis</title>
    <ns>2</ns>
    <id>681753</id>
    <revision>
      <id>3061335</id>
      <parentid>3031800</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T08:48:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DariaUrinbasarova21nis</username>
        <id>117340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1180" xml:space="preserve">Мен '''Уринбасарова Дария''' 15 жастамын. [[Түркістан]] қаласында тұрамын. Химия-биология бағытындағы Назарбаев Зияткерлік мектебінде оқимын. {{Уикидеңгей|{{DariaUrinbasarova21nis}}}}


{{KAZ}}
&lt;div style=&quot;position: fixed; top: 70px; right: 0; transparency: 1; z-index: 100;&quot;&gt;[[File:Animated-Flag-Kazakhstan.gif|160px]]&lt;/div&gt;
__NOEDITSECTION__
{{Babel|kk}}
{| style=&quot;background:#FFA700; float: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; width: 242px; border: #00008B solid 1px; text-align: center&quot;
|-
| {{User:Box/НЗМ оқушысы}}
|-
| {{User:Box/Зодиак:Торпақ}}
|-
|{{User:Box/Қазақстан патриоты}}
|-
|{{Қатысушы:Box/Мұсылман}}
|-
|{{User:Box/Жаппай жоюға қарсы}}
|-
| {{User:Box/Қызығушылығы - математика емес}}
|}

&lt;br style=&quot;clear:both;&quot;/&gt;
  
&lt;span id=&quot;coordinates&quot;&gt;'''ҚОШ КЕЛДІҢІЗ!'''&lt;/span&gt;

{{User Wikipedian For
|аты = Дария
|жыл = 2022
|ай = 02
|күн = 18
}}

[[Санат:Уикипедия:НЗМ қатысушылары]]</text>
      <sha1>9qao0lwzb09n2b38q8kyjrflfg7gu54</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы:Білгіш Шежіреші/зертхана</title>
    <ns>2</ns>
    <id>684569</id>
    <revision>
      <id>3061112</id>
      <parentid>3057708</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T13:07:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4185" xml:space="preserve">== Алматы облысы ==
# '''Ұзынағаш''' — 30 589 адам
# Боралдай — 28 142 адам
# Шелек — 26 688 адам
# '''Өтеген батыр''' — 20 362 адам
# '''Шонжы''' — 18 008 адам
# Жетіген — 15 616 адам
# Бесағаш — 15 458 адам
# [[Шамалған (станция)|Жібек жолы]] — 15 163 адам
# Байсерке — 15 124 адам
# Шамалған — 13 616 адам
# Түрген — 12 116 адам
# Абай — 10 439 адам
# Мұхаметжан Түймебаев — 10 312 адам
# Бәйдібек би — 9 802 адам
# Бәйтерек — 9 679 адам
# Панфилово — 9 575 адам
# '''Кеген''' — 9 049 адам
# Белбұлақ — 8 510 адам
# Кеңдала — 8 474 адам
# Көксай — 7 769 адам
# '''Нарынқол''' — 7 731 адам
# Казцик — 7 704 адам
# Чапаев — 7 307 адам
# Жәпек батыр — 7 238 адам
# Гүлдала — 7 104 адам
# Междуреченское — 6 972 адам
# Өрікті — 6 735 адам
# Қызылқайрат — 6 582 адам
# Покровка — 6 532 адам
# Іргелі — 6 284 адам
# Қорам — 5 979 адам
# Азат — 5 848 адам
# Ават — 5 670 адам
# Ақши — 5 646 адам
# Қараой — 5 577 адам
# Шарын — 5 572 адам
# Жандосов — 5 425 адам
# Малыбай — 5 198 адам
# Қаракемер — 5 045 адам
# '''Бақанас''' — 5 004 адам
# Ақши — 4 923 адам
# Шеңгелді — 4 601 адам
# Тескенсу — 4 443 адам
# Текес — 4 406 адам
# Бөлек — 4 355 адам
# Саймасай — 4 341 адам
# Нұра — 4 327 адам
# Қарабұлақ — 4 208 адам
# Нұра — 4 102 адам
# Хұсайын Бижанов — 4 085 адам
# Қайназар — 4 058 адам
# Бақбақты — 4 048 адам
# Сарыжаз — 4 011 адам
# Еркін — 3 924 адам
# Қызылшарық — 3 758 адам
# Қаражота — 3 728 адам
# Қызылжар — 3 709 адам
# Жалаңаш — 3 691 адам
# Байсейіт — 3 635 адам
# Көктөбе — 3 623 адам
# Қошмәмбет — 3 582 адам
# Райымбек — 3 572 адам
# Қаратұрық — 3 565 адам
# Жаңашар — 3 561 адам
# Қызылту — 3 552 адам
# Сүмбе — 3 545 адам
# Үлкен Ақсу — 3 534 адам
# Ащысай — 3 526 адам
# Береке — 3 511 адам
# Заречное — 3 477 адам
# Қырбалтабай — 3 466 адам
# Ынтымақ — 3 441 адам
# Қайнар — 3 241 адам
# Бекболат Әшекеев — 3 222 адам
# Сарыбастау — 3 129 адам
# Достық — 3 091 адам
# Шалқар — 3 089 адам
# Әйтей — 3 081 адам
# Қазақстан — 3 050 адам
# Балтабай — 3 049 адам

== Түркістан облысы ==
# [[Қарабұлақ (Сайрам ауданы)|Қарабұлақ]] — 35 301 адам
# '''[[Ақсукент]]''' — 29 541 адам
# [[Манкент (ауыл)|Манкент]] — 25 058 адам
# '''[[Абай (Келес ауданы)|Абай]]''' — 17 700 адам
# '''[[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)|Тұрар Рысқұлов]]''' — 17 311 адам
# '''[[Қазығұрт]]''' — 14 867 адам
# '''[[Мырзакент]]''' — 13 274 адам
# '''[[Темірлан]]''' — 12 495 адам
# [[Қарамұрт]] — 10 538 адам
# '''[[Шаян (Бәйдібек ауданы)|Шаян]]''' — 8 510 адам
# '''[[Шәуілдір]]''' — 8 428 адам
# '''[[Шолаққорған]]''' — 7 934 адам
# ''[[Тассай (Түркістан облысы)|Тассай]]'' — 4 786 адам
# ''[[Таскен]]'' — 4 414 адам
# [[Ақсуабат]] — 3 572 адам
# [[Жібек жолы (Сайрам ауданы)|Жібек жолы]] — 3 346 адам</text>
      <sha1>6lpn98xs5iuba4pciq6ll9350bgjjuk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061131</id>
      <parentid>3061112</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T14:06:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Алматы облысы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8370" xml:space="preserve">== Алматы облысы ==
# '''[[Ұзынағаш (Алматы облысы)|Ұзынағаш]]''' — 30 589 адам
# [[Боралдай (Алматы облысы)|Боралдай]] — 28 142 адам
# [[Шелек (ауыл)|Шелек]] — 26 688 адам
# '''[[Өтеген батыр]]''' — 20 362 адам
# '''[[Шонжы]]''' — 18 008 адам
# [[Жетіген (ауыл)|Жетіген]] — 15 616 адам
# [[Бесағаш (Алматы облысы)|Бесағаш]] — 15 458 адам
# [[Шамалған (станция)|Жібек жолы]] — 15 163 адам
# [[Байсерке]] — 15 124 адам
# [[Шамалған (ауыл)|Шамалған]] — 13 616 адам
# [[Түрген (Алматы облысы)|Түрген]] — 12 116 адам
# [[Абай (Алматы облысы)|Абай]] — 10 439 адам
# [[Мұхаметжан Түймебаев ауылы|Мұхаметжан Түймебаев]] — 10 312 адам
# [[Бәйдібек би ауылы|Бәйдібек би]] — 9 802 адам
# [[Бәйтерек (Еңбекшіқазақ ауданы)|Бәйтерек]] — 9 679 адам
# [[Панфилово (Алматы облысы)|Панфилово]] — 9 575 адам
# '''[[Кеген (ауыл)|Кеген]]''' — 9 049 адам
# [[Белбұлақ]] — 8 510 адам
# [[Кеңдала (Алматы облысы)|Кеңдала]] — 8 474 адам
# [[Көксай (Қарасай ауданы)|Көксай]] — 7 769 адам
# '''[[Нарынқол]]''' — 7 731 адам
# [[Казцик]] — 7 704 адам
# [[Чапаев (Алматы облысы)|Чапаев]] — 7 307 адам
# [[Жәпек батыр ауылы|Жәпек батыр]] — 7 238 адам
# [[Гүлдала]] — 7 104 адам
# [[Междуреченское]] — 6 972 адам
# [[Өрікті]] — 6 735 адам
# [[Қызылқайрат]] — 6 582 адам
# [[Покровка (Алматы облысы)|Покровка]] — 6 532 адам
# [[Іргелі]] — 6 284 адам
# [[Қорам]] — 5 979 адам
# [[Азат (Алматы облысы)|Азат]] — 5 848 адам
# [[Ават (Еңбекшіқазақ ауданы)|Ават]] — 5 670 адам
# [[Ақши (Іле ауданы)|Ақши]] — 5 646 адам
# [[Қараой (Іле ауданы)|Қараой]] — 5 577 адам
# [[Шарын (ауыл)|Шарын]] — 5 572 адам
# [[Жандосов ауылы|Жандосов]] — 5 425 адам
# [[Малыбай (Алматы облысы)|Малыбай]] — 5 198 адам
# [[Қаракемер (Алматы облысы)|Қаракемер]] — 5 045 адам
# '''[[Бақанас (ауыл)|Бақанас]]''' — 5 004 адам
# [[Ақши (Еңбекшіқазақ ауданы)|Ақши]] — 4 923 адам
# [[Шеңгелді (Алматы облысы)|Шеңгелді]] — 4 601 адам
# [[Тескенсу]] — 4 443 адам
# [[Текес (Алматы облысы)|Текес]] — 4 406 адам
# [[Бөлек]] — 4 355 адам
# [[Саймасай]] — 4 341 адам
# [[Нұра (Талғар ауданы)|Нұра]] — 4 327 адам
# [[Қарабұлақ (Талғар ауданы)|Қарабұлақ]] — 4 208 адам
# [[Нұра (Еңбекшіқазақ ауданы)|Нұра]] — 4 102 адам
# [[Хұсайын Бижанов ауылы|Хұсайын Бижанов]] — 4 085 адам
# [[Қайназар (Еңбекшіқазақ ауданы)|Қайназар]] — 4 058 адам
# [[Бақбақты]] — 4 048 адам
# [[Сарыжаз (Алматы облысы)|Сарыжаз]] — 4 011 адам
# [[Еркін (Алматы облысы)|Еркін]] — 3 924 адам
# [[Қызылшарық (Алматы облысы)|Қызылшарық]] — 3 758 адам
# [[Қаражота]] — 3 728 адам
# [[Қызылжар (Еңбекшіқазақ ауданы)|Қызылжар]] — 3 709 адам
# [[Жалаңаш (Алматы облысы)|Жалаңаш]] — 3 691 адам
# [[Байсейіт]] — 3 635 адам
# [[Көктөбе (Еңбекшіқазақ ауданы)|Көктөбе]] — 3 623 адам
# [[Қошмәмбет]] — 3 582 адам
# [[Райымбек ауылы|Райымбек]] — 3 572 адам
# [[Қаратұрық (ауыл)|Қаратұрық]] — 3 565 адам
# [[Жаңашар]] — 3 561 адам
# [[Қызылту (Алматы облысы)|Қызылту]] — 3 552 адам
# [[Сүмбе (Ұйғыр ауданы)|Сүмбе]] — 3 545 адам
# [[Үлкен Ақсу]] — 3 534 адам
# [[Ащысай (Алматы облысы)|Ащысай]] — 3 526 адам
# [[Береке (Қарасай ауданы)|Береке]] — 3 511 адам
# [[Заречное (Қапшағай қалалық әкімдігі)|Заречное]] — 3 477 адам
# [[Қырбалтабай]] — 3 466 адам
# [[Ынтымақ (Іле ауданы)|Ынтымақ]] — 3 441 адам
# [[Қайнар (Райымбек ауданы)|Қайнар]] — 3 241 адам
# [[Бекболат Әшекеев ауылы|Бекболат Әшекеев]] — 3 222 адам
# [[Сарыбастау (Райымбек ауданы)|Сарыбастау]] — 3 129 адам
# [[Достық (Еңбекшіқазақ ауданы)|Достық]] — 3 091 адам
# [[Шалқар (Қарасай ауданы)|Шалқар]] — 3 089 адам
# [[Әйтей (Алматы облысы)|Әйтей]] — 3 081 адам
# [[Қазақстан (Алматы облысы)|Қазақстан]] — 3 050 адам
# [[Балтабай]] — 3 049 адам

== Түркістан облысы ==
# [[Қарабұлақ (Сайрам ауданы)|Қарабұлақ]] — 35 301 адам
# '''[[Ақсукент]]''' — 29 541 адам
# [[Манкент (ауыл)|Манкент]] — 25 058 адам
# '''[[Абай (Келес ауданы)|Абай]]''' — 17 700 адам
# '''[[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)|Тұрар Рысқұлов]]''' — 17 311 адам
# [[Шұбарсу]] — 16 350 адам
# '''[[Қазығұрт]]''' — 14 867 адам
# [[Ескі Иқан]] —  14 294 адам
# '''[[Мырзакент]]''' — 13 274 адам
# '''[[Темірлан]]''' — 12 495 адам
# [[Қарамұрт]] — 10 538 адам
# '''[[Шаян (Бәйдібек ауданы)|Шаян]]''' — 8 510 адам
# '''[[Шәуілдір]]''' — 8 428 адам
# '''[[Шолаққорған]]''' — 7 934 адам
# [[Қарашық (Түркістан облысы)|Қарашық]] — 6 880  адам
# [[Төрткүл (Ордабасы ауданы)|Төрткүл]] — 6 762 адам
# [[Бадам (Ордабасы ауданы)|Бадам]] — 6 709 адам
# [[Таукент]]  — 6 551 адам
# [[Қазақстанның 30 жылдығы (ауыл)|Қазақстанның 30 жылдығы]] — 6 334 адам
# [[Ибаата]] — 6 043 адам
# [[Жүйнек]] — 5 242 адам
# ''[[Тассай (Түркістан облысы)|Тассай]]'' — 4 786 адам
# [[Созақ]] —  4 630 адам
# [[Қосмезгіл]] —  4 569 адам
# [[Ораңғай]] — 4 549 адам
# ''[[Таскен]]'' — 4 414 адам
# [[Темір (Түркістан облысы)|Темір]] — 4 187 адам
# [[Бөген (Түркістан облысы)|Бөген]] — 4 117 адам
# [[Көксарай]] — 3 896 адам
# [[Қарааспан (Обручевка)|Қарааспан]] — 3 602 адам
# [[Ақсуабат]] — 3 572 адам
# [[Шұбар (Түркістан облысы)|Шұбар]] — 3 539 адам
# [[Қыземшек (Түркістан облысы)|Қыземшек]]  — 3 534 адам
# [[Аша (Түркістан облысы)|Аша]] — 3 481 адам
# [[Бабайқорған]] — 3 396 адам
# [[Жібек жолы (Сайрам ауданы)|Жібек жолы]] — 3 346 адам
# [[Ақбастау (Бәйдібек ауданы)|Ақбастау]] —  3 300 адам
# [[Қайнар (Ордабасы ауданы)|Қайнар]] — 3 264 адам
# [[Қарақұм (Ордабасы ауданы)|Қарақұм]] — 3 114 адам</text>
      <sha1>065gsk0d2b6qox31vqo3zyzclv9hmfn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ешкіөлмес</title>
    <ns>0</ns>
    <id>684927</id>
    <revision>
      <id>3061323</id>
      <parentid>3050660</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T08:23:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1159" xml:space="preserve">'''Елді мекендер:'''
* [[Ешкіөлмес (Ескелді ауданы)|Ешкіөлмес]] – [[Жетісу облысы]] [[Ескелді ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Ешкіөлмес (Сарқан ауданы)|Ешкіөлмес]] – [[Жетісу облысы]] [[Сарқан ауданы]]ндағы ауыл.

'''Таулар:'''
* [[Ешкіөлмес (тау, Ақсу ауданы)|Ешкіөлмес]] – [[Жетісу Алатауы|Жетісу (Жоңғар) Алатауы]]ның тұтас бір сілемі.
* [[Ешкіөлмес (тау, Сарқан ауданы)|Ешкіөлмес]] – [[Жетісу Алатауы]]ның солтүстік сілемі бойымен 22 км-ге созылып жатқан тау.
* [[Ешкіөлмес (тау, Қарағанды облысы)|Ешкіөлмес]] – [[Сарыарқа (Солтүстік Қазақ жазығы)|Сарыарқа]]ның орталық бөлігіндегі тау.

'''Кен орындары:'''
* [[Ешкіөлмес алтын кен орны]]
* [[Ешкіөлмес асбест кен орны]]

{{айрық}}</text>
      <sha1>c4nv9ais9ddlo8rqnkim68u1pzi6utf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ердана Дарханұлы Мейірбеков</title>
    <ns>0</ns>
    <id>685711</id>
    <revision>
      <id>3061127</id>
      <parentid>3055757</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T14:01:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мұхамеджан Амангелді</username>
        <id>25240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3880" xml:space="preserve">{{Тексерілмеген мақала|date=шілде 2022}} &lt;!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ!  --&gt;

{{Тұлға
 |Есімі =Ердана Мейірбеков 
 |Шынайы есімі = 
 |Сурет =Мейірбеков Ердана Дарханұлы.jpg
 |Сурет ені =
 |Сурет атауы  = 
 |Туған кездегі есімі = 
 |Туған күні =[[1959]]ж
 |Туған жері =[[Оңтүстік Қазақстан]] облысы Бәйдібек ауданы 
 |Мансабы = педагог
 |Азаматтығы =    
 |Діні =
 |Ұлты = [[Қазақтар|қазақ]]
 |Қайтыс болған күні = [[1999]]ж 
 |Қайтыс болған жері = [[Шымкент ]]
 |Commons = 
}}
'''Ердана Дарханұлы Мейірбеков''' ( [[1959 жыл]], [[Оңтүстік Қазақстан облысы]] ,  Бәйдібек ауданы - [[1999 жыл]], [[Шымкент қаласы]]) - Педагогика ғылымдарының кандидаты, доцент.

==Білімі==
[[1976]] жылы орта мектепті үздік бітірген. Ал [[1979 жыл]]ы [[Шымкент]] педагогика институтына түсіп, [[1983 жыл]]ы &quot;Жалпытехникалық пәндер&quot; мамандығы бойынша үздік бітіреді. 1988-1991 жылдары [[Мәскеу]] қаласындағы КСРО Педагогика ғылымдары академиясының &quot;Еңбекке баулу және кәсіби бағдар беру&quot; ғылыми зерттеу институтының үйренуші-зерттеушісі, аспиранты болды. [[1991 жыл]]ы аталған институтта педагогика ғылымдарының кандидаттығына диссертация қорғады.

==Қызмет жолы==
Жалпы орта мектепті аяқтаған соң өз еңбек жолын [[Байжансай кеніші]]нде жұмысшы болып бастады. Педагогтік қызметін өзі бітірген &quot;Жалпытехникалық пәндер&quot; кафедрасында бастап, оқытушы, аға оқытушы болды. 1995-1996 жылдары Шымкент педагогика институтының &quot;Еңбекке баулу&quot; кафедрасының меңгерушісі, 1996 жылдан М.О.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан гуманитарлық университетінің &quot;Жалпытехникалық пәндер&quot;, қазіргі М.О.Әуезов атындағы [[Оңтүстік Қазақстан]] мемлекеттік университетінің &quot;Өндіріс негіздері және оқытудың техникалық құралдары&quot; кафедрасының меңгерушісі қызметін атқарды.

==Еңбектері==
20-дан астам ғылыми-әдістемелік жұмыстардың, оның ішінде 1 түсіндірме сөздік, 2 терминологиялық сөздік, 3 әдістемелік оқу құралы, 2 арнаулы оқу орындарының бағдарламалары, 3 жоғары оқу орындарында негізгі білім беру  стандарттарының авторы.


==Марапаттары==
*1994 жылы доцент атағын алды.
*[[Қазақстан Республикасы]]ның &quot; Білім беру ісінің үздігі&quot;.

==Дереккөз==
&lt;ref&gt;ВЫСШАЯ ШКОЛА КАЗАХСТАНА В ЛИЦАХ. Алматы қаласы. &quot;Рауан&quot; республикалық баспасы. 2000 жыл. Екінші кітап, 383-бет&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>s42ux1s6yxmmb61rcgqesk2ws6io1g4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061134</id>
      <parentid>3061127</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T14:29:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерқанат Рыскулбеков</username>
        <id>70798</id>
      </contributor>
      <comment>/* Дереккөз */[[Санат:Педагогика ғылымдарының кандидаттары]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3966" xml:space="preserve">{{Тексерілмеген мақала|date=шілде 2022}} &lt;!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ!  --&gt;

{{Тұлға
 |Есімі =Ердана Мейірбеков 
 |Шынайы есімі = 
 |Сурет =Мейірбеков Ердана Дарханұлы.jpg
 |Сурет ені =
 |Сурет атауы  = 
 |Туған кездегі есімі = 
 |Туған күні =[[1959]]ж
 |Туған жері =[[Оңтүстік Қазақстан]] облысы Бәйдібек ауданы 
 |Мансабы = педагог
 |Азаматтығы =    
 |Діні =
 |Ұлты = [[Қазақтар|қазақ]]
 |Қайтыс болған күні = [[1999]]ж 
 |Қайтыс болған жері = [[Шымкент ]]
 |Commons = 
}}
'''Ердана Дарханұлы Мейірбеков''' ( [[1959 жыл]], [[Оңтүстік Қазақстан облысы]] ,  Бәйдібек ауданы - [[1999 жыл]], [[Шымкент қаласы]]) - Педагогика ғылымдарының кандидаты, доцент.

==Білімі==
[[1976]] жылы орта мектепті үздік бітірген. Ал [[1979 жыл]]ы [[Шымкент]] педагогика институтына түсіп, [[1983 жыл]]ы &quot;Жалпытехникалық пәндер&quot; мамандығы бойынша үздік бітіреді. 1988-1991 жылдары [[Мәскеу]] қаласындағы КСРО Педагогика ғылымдары академиясының &quot;Еңбекке баулу және кәсіби бағдар беру&quot; ғылыми зерттеу институтының үйренуші-зерттеушісі, аспиранты болды. [[1991 жыл]]ы аталған институтта педагогика ғылымдарының кандидаттығына диссертация қорғады.

==Қызмет жолы==
Жалпы орта мектепті аяқтаған соң өз еңбек жолын [[Байжансай кеніші]]нде жұмысшы болып бастады. Педагогтік қызметін өзі бітірген &quot;Жалпытехникалық пәндер&quot; кафедрасында бастап, оқытушы, аға оқытушы болды. 1995-1996 жылдары Шымкент педагогика институтының &quot;Еңбекке баулу&quot; кафедрасының меңгерушісі, 1996 жылдан М.О.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан гуманитарлық университетінің &quot;Жалпытехникалық пәндер&quot;, қазіргі М.О.Әуезов атындағы [[Оңтүстік Қазақстан]] мемлекеттік университетінің &quot;Өндіріс негіздері және оқытудың техникалық құралдары&quot; кафедрасының меңгерушісі қызметін атқарды.

==Еңбектері==
20-дан астам ғылыми-әдістемелік жұмыстардың, оның ішінде 1 түсіндірме сөздік, 2 терминологиялық сөздік, 3 әдістемелік оқу құралы, 2 арнаулы оқу орындарының бағдарламалары, 3 жоғары оқу орындарында негізгі білім беру  стандарттарының авторы.


==Марапаттары==
*1994 жылы доцент атағын алды.
*[[Қазақстан Республикасы]]ның &quot; Білім беру ісінің үздігі&quot;.

==Дереккөз==
&lt;ref&gt;ВЫСШАЯ ШКОЛА КАЗАХСТАНА В ЛИЦАХ. Алматы қаласы. &quot;Рауан&quot; республикалық баспасы. 2000 жыл. Екінші кітап, 383-бет&lt;/ref&gt;
[[Санат:Педагогика ғылымдарының кандидаттары]]</text>
      <sha1>fvaknfeoqxwbqsdzvqk7ncxwlhrh520</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061135</id>
      <parentid>3061134</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T14:33:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерқанат Рыскулбеков</username>
        <id>70798</id>
      </contributor>
      <comment>Үлгі толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4063" xml:space="preserve">{{Тексерілмеген мақала|date=шілде 2022}} &lt;!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ!  --&gt;

{{Тұлға
 |Есімі =Ердана Мейірбеков 
 |Шынайы есімі = 
 |Сурет =Мейірбеков Ердана Дарханұлы.jpg
 |Сурет ені =
 |Сурет атауы  = 
 |Туған кездегі есімі = 
 |Туған күні =[[1959]]ж
 |Туған жері =[[Түркістан облысы|Оңтүстік Қазақстан]] облысы {{туғанжері|Бәйдібек ауданы|Бәйдібек ауданында}} 
 |Мансабы = педагог
 |Азаматтығы =  {{KZ}}  
 |Діні =
 |Ұлты = [[Қазақтар|қазақ]]
 |Қайтыс болған күні = [[1999]]ж 
 |Қайтыс болған жері = [[Шымкент ]]
 |Commons = 
}}
'''Ердана Дарханұлы Мейірбеков''' ( [[1959 жыл]], [[Оңтүстік Қазақстан облысы]] ,  Бәйдібек ауданы - [[1999 жыл]], [[Шымкент қаласы]]) - Педагогика ғылымдарының кандидаты, доцент.

==Білімі==
[[1976]] жылы орта мектепті үздік бітірген. Ал [[1979 жыл]]ы [[Шымкент]] педагогика институтына түсіп, [[1983 жыл]]ы &quot;Жалпытехникалық пәндер&quot; мамандығы бойынша үздік бітіреді. 1988-1991 жылдары [[Мәскеу]] қаласындағы КСРО Педагогика ғылымдары академиясының &quot;Еңбекке баулу және кәсіби бағдар беру&quot; ғылыми зерттеу институтының үйренуші-зерттеушісі, аспиранты болды. [[1991 жыл]]ы аталған институтта педагогика ғылымдарының кандидаттығына диссертация қорғады.

==Қызмет жолы==
Жалпы орта мектепті аяқтаған соң өз еңбек жолын [[Байжансай кеніші]]нде жұмысшы болып бастады. Педагогтік қызметін өзі бітірген &quot;Жалпытехникалық пәндер&quot; кафедрасында бастап, оқытушы, аға оқытушы болды. 1995-1996 жылдары Шымкент педагогика институтының &quot;Еңбекке баулу&quot; кафедрасының меңгерушісі, 1996 жылдан М.О.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан гуманитарлық университетінің &quot;Жалпытехникалық пәндер&quot;, қазіргі М.О.Әуезов атындағы [[Оңтүстік Қазақстан]] мемлекеттік университетінің &quot;Өндіріс негіздері және оқытудың техникалық құралдары&quot; кафедрасының меңгерушісі қызметін атқарды.

==Еңбектері==
20-дан астам ғылыми-әдістемелік жұмыстардың, оның ішінде 1 түсіндірме сөздік, 2 терминологиялық сөздік, 3 әдістемелік оқу құралы, 2 арнаулы оқу орындарының бағдарламалары, 3 жоғары оқу орындарында негізгі білім беру  стандарттарының авторы.


==Марапаттары==
*1994 жылы доцент атағын алды.
*[[Қазақстан Республикасы]]ның &quot; Білім беру ісінің үздігі&quot;.

==Дереккөз==
&lt;ref&gt;ВЫСШАЯ ШКОЛА КАЗАХСТАНА В ЛИЦАХ. Алматы қаласы. &quot;Рауан&quot; республикалық баспасы. 2000 жыл. Екінші кітап, 383-бет&lt;/ref&gt;
[[Санат:Педагогика ғылымдарының кандидаттары]]</text>
      <sha1>jrdl50jynt3v28fe4beez6xspyi0byo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қазақстанның ірі ауылдары мен кенттері</title>
    <ns>0</ns>
    <id>685816</id>
    <revision>
      <id>3061111</id>
      <parentid>3060654</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T13:03:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қызылорда облысы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23570" xml:space="preserve">Тізімде халқының саны 2009 жылғы санақ бойынша 3000 адамнан асатын ауылдар мен кенттер көрсетілген.&lt;ref&gt;'''Майлы''' қаріппен аудан орталықтары, ''курсив'' қарпімен таратылған ауылдар белгіленген&lt;/ref&gt;

== Абай облысы ==
# '''[[Үржар (ауыл)|Үржар]]''' — 17 320 адам
# [[Мақаншы]] — 12 242 адам
# '''[[Қалбатау]]''' — 10 214 адам
# [[Жезкент]] — 9 888 адам
# [[Ақтоғай (Абай облысы)|Ақтоғай]] — 6 251 адам
# '''[[Ақсуат (Абай облысы)|Ақсуат]]''' — 6 126 адам
# '''[[Бородулиха]]''' — 5 226 адам
# '''[[Қарауыл (Абай ауданы)|Қарауыл]]''' — 5 010 адам
# [[Қабанбай (Қабанбай ауылдық округі)|Қабанбай]] — 4 396 адам
# '''[[Бесқарағай (Абай облысы)|Бесқарағай]]''' — 4 377 адам
# '''[[Көкпекті (Абай облысы)|Көкпекті]]''' — 4 189 адам
# [[Науалы]] — 3 421 адам
# [[Шүлбі]] — 3 149 адам
# [[Жаңа Шүлбі]] — 3 073 адам
# [[Жаңғызтөбе]] — 3 002 адам

== Ақмола облысы ==
# [[Қызыл жар|Красный Яр]] — 9 875 адам
# '''[[Зеренді]]''' — 7 083 адам
# '''[[Аршалы (Ақмола облысы)|Аршалы]]''' — 7 051 адам
# '''[[Астраханка (Ақмола облысы)|Астраханка]]''' — 6 313 адам
# '''[[Шортанды (Шортанды ауданы)|Шортанды]]''' — 6 268 адам
# [[Бестөбе (Ақмола облысы)|Бестөбе]] — 6 201 адам
# '''[[Ақмол]]''' — 5 711 адам
# [[Қабанбай батыр ауылы|Қабанбай батыр]] — 5 181 адам
# '''[[Жақсы (ауыл)|Жақсы]]''' — 5 097 адам
# '''[[Балкашино]]''' — 4 907 адам
# [[Қараөткел (Ақмола облысы)|Қараөткел]] — 4 310 адам
# [[Жолымбет]] — 4 258 адам
# [[Бурабай (кент)|Бурабай]] — 4 225 адам
# [[Шаңтөбе (кент)|Шаңтөбе]] — 4 214 адам
# '''[[Қорғалжын (кент)|Қорғалжын]]''' — 4 161 адам
# [[Жібек Жолы (Ақмола облысы)|Жібек жолы]] — 3 873 адам
# [[Ақсу (Степногорск қалалық әкімдігі)|Ақсу]] — 3 779 адам
# [[Еркіншілік]] — 3 708 адам
# [[Заводской (Ақмола облысы)|Заводской]] — 3 504 адам
# '''[[Егіндікөл (Ақмола облысы)|Егіндікөл]]''' — 3 285 адам
# [[Талапкер (Ақмола облысы)|Талапкер]] — 3 111 адам

== Ақтөбе облысы ==
# [[Қарғалы (Ақтөбе облысы)|Қарғалы]] — 16 093 адам
# '''[[Шұбарқұдық]]''' — 11 199 адам
# '''[[Мәртөк]]''' — 9 795 адам
# '''[[Қарауылкелді (ауыл)|Қарауылкелді]]''' — 7 862 адам
# [[Жаңақоныс (Ақтөбе облысы)|Жаңақоныс]] — 6 486 адам
# '''[[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Темірбек Жүргенов]]''' — 5 909 адам
# '''[[Ырғыз (ауыл)|Ырғыз]]''' — 5 410 адам
# '''[[Бадамша (ауыл)|Бадамша]]''' — 5 359 адам
# '''[[Ойыл (ауыл)|Ойыл]]''' — 5 340 адам
# '''[[Қобда (ауыл)|Қобда]]''' — 5 244 адам
# [[Кеңқияқ]] — 4 954 адам
# [[Кеңес Нокин ауылы|Кеңес Нокин]] — 4 092 адам
# [[Шұбарши]] — 3 736 адам
# [[Сарыжар]] — 3 531 адам
# [[Бестамақ (Алға ауданы)|Бестамақ]] — 3 332 адам
# ''[[Ясное (Ақтөбе облысы)|Ясное]]'' — 3 280 адам

== Атырау облысы ==
# '''[[Мақат]]''' — 14 266 адам
# ''[[Балықшы кенті|Балықшы]]'' — 12 954 адам
# '''[[Индербор]]''' — 12 915 адам
# '''[[Құрманғазы (Құрманғазы ауданы)|Құрманғазы]]''' — 12 750 адам
# [[Доссор]] — 11 470 адам
# ''[[Жұмыскер (Атырау облысы)|Жұмыскер]]'' — 9 498 адам
# ''[[Геолог (ауыл)|Геолог]]'' — 8 256 адам
# '''[[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]]''' — 8 012 адам
# '''[[Аққыстау]]''' — 7 717 адам
# [[Сағыз (ауыл)|Сағыз]] — 6 530 адам
# '''[[Миялы (Атырау облысы)|Миялы]]''' — 6 473 адам
# [[Жаңа Қаратон]] — 6 038 адам
# [[Томарлы]] — 5 036 адам
# [[Ақкөл (Атырау облысы)|Ақкөл]] — 4 596 адам
# [[Есбол (Индер ауданы)|Есбол]] — 4 307 адам
# [[Тұщықұдық (Атырау облысы)|Тұщықұдық]] — 4 108 адам
# [[Қосшағыл]] — 3 935 адам
# [[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]] — 3 451 адам
# [[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]] — 3 423 адам
# [[Ақжар (Атырау облысы)|Ақжар]] — 3 337 адам
# [[Еркінқала]] — 3 333 адам
# ''[[Құрсай (Атырау облысы)|Құрсай]]'' — 3 062 адам
# [[Жанбай]] — 3 036 адам
# [[Хиуаз]] — 3 009 адам

== Батыс Қазақстан облысы ==
# [[Зашаған]] — 27 065 адам
# [[Деркөл (кент)|Деркөл]] — 9 786 адам
# '''[[Чапаев (Батыс Қазақстан облысы)|Чапаев]]''' — 8 476 адам
# '''[[Жәнібек (Батыс Қазақстан облысы)|Жәнібек]]''' — 7 460 адам
# '''[[Тасқала (Атырау облысы)|Тасқала]]''' — 7 350 адам
# '''[[Жаңақала (Батыс Қазақстан облысы)|Жаңақала]]''' — 7 202 адам
# '''[[Шыңғырлау (ауыл)|Шыңғырлау]]''' — 7 005 адам
# [[Подстепное (Батыс Қазақстан облысы)|Подстёпное]] — 6 461 адам
# [[Дарьинское]] — 5 329 адам
# '''[[Казталовка]]''' — 5 055 адам
# '''[[Жымпиты]]''' — 4 931 адам
# [[Мичуринское (Батыс Қазақстан облысы)|Мичуринское]] — 4 924 адам
# [[Тайпақ (Батыс Қазақстан облысы)|Тайпақ]] — 4 692 адам
# '''[[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]]''' — 4 597 адам
# [[Жалпақтал]] — 4 562 адам
# '''[[Перемётное]]''' — 4 308 адам
# [[Круглоозерное|Круглоозёрное]] — 3 782 адам
# '''[[Сайқын]]''' — 3 686 адам
# [[Достық (Бәйтерек ауданы)|Достық]] — 3 588 адам
# '''[[Қаратөбе (Батыс Қазақстан облысы)|Қаратөбе]]''' — 3 434 адам
# [[Бөрлі (Бөрлі ауданы)|Бөрлі]] — 3 244 адам
# [[Жаңаөмір]] — 3 044 адам

== Жамбыл облысы ==
{{Div col|3}}
# '''[[Қордай]]''' — 27 433 адам
# '''[[Сарыкемер]]''' — 24 314 адам
# '''[[Төле би (Жамбыл облысы)|Төле би]]''' — 19 000 адам
# '''[[Құлан (Жамбыл облысы)|Құлан]]''' — 15 380 адам
# [[Сортөбе]] — 14 646 адам
# [[Масанчи (ауыл)|Масанчи]] — 13 606 адам
# '''[[Меркі]]''' — 13 467 адам
# '''[[Бауыржан Момышұлы ауылы|Бауыржан Момышұлы]]''' — 12 491 адам
# [[Луговой]] — 10 242 адам
# '''[[Аса (ауыл)|Аса]]''' — 8 640 адам
# '''[[Мойынқұм (Мойынқұм ауданы)|Мойынқұм]]''' — 8 463 адам
# [[Сарымолдаев ауылы|Сарымолдаев]] — 8 422 адам
# [[Жалпақтөбе (ауыл)|Жалпақтөбе]] — 8 394 адам
# [[Бурыл]] — 6 689 адам
# [[Жамбыл (Меркі ауданы)|Жамбыл]] — 6 633 адам
# [[Гвардейский]] — 6 537 адам
# [[Ауқатты]] — 5 880 адам
# [[Дінмұхамед Қонаев ауылы|Дінмұхамед Қонаев]] — 5 371 адам
# [[Саудакент]] — 5 313 адам
# [[Андас батыр ауылы|Андас батыр]] — 5 225 адам
# [[Түймекент]] — 5 195 адам
# [[Қызыл Жұлдыз (Жамбыл облысы)|Қызыл Жұлдыз]] — 5 070 адам
# [[Бірлік (Шу ауданы)|Бірлік]] — 5 049 адам
# [[Айша бибі ауылы|Айша бибі]] — 4 616 адам
# [[Отар (Жамбыл облысы)|Отар]] — 4 540 адам
# [[Пригородное (Жамбыл облысы)|Пригородное]] — 4 500 адам
# [[Ойтал (Ойтал ауылдық округі)|Ойтал]] — 4 181 адам
# [[Бетқайнар]] — 4 174 адам
# [[Шайқорық]] — 4 141 адам
# [[Гродеково]] — 4 085 адам
# [[Байзақ]] — 3 884 адам
# [[Қызылқайнар (Жамбыл облысы)|Қызылқайнар]] — 3 732 адам
# [[Нұрлыкент]] — 3 646 адам
# [[Құмжота]] — 3 603 адам
# [[Түрксіб (Жамбыл облысы)|Түрксіб]] — 3 516 адам
# [[Қарасу (Қордай ауданы)|Қарасу]] — 3 504 адам
# [[Қарасай батыр ауылы (Жамбыл облысы)|Қарасай батыр]] — 3 474 адам
# [[Көлбастау]] — 3 434 адам
# [[Әлжан ана]] — 3 378 адам
# [[Жамбыл (Жамбыл ауданы Жамбыл облысы)|Жамбыл]] — 3 313 адам
# [[Көгершін (ауыл)|Көгершін]] — 3 238 адам
# [[Ақбұлым]] — 3 084 адам
{{Div col end}}

== Жетісу облысы ==
# '''[[Қарабұлақ (Ескелді ауданы)|Қарабұлақ]]''' — 16 037 адам
# '''[[Сарыөзек (Алматы облысы)|Сарыөзек]]''' — 12 912 адам
# '''[[Балпық би (ауыл)|Балпық би]]''' — 12 654 адам
# [[Еркін (Талдықорған қалалық әкімдігі)|Еркін]] — 11 465 адам
# [[Көктал (Панфилов ауданы)|Көктал]] — 10 360 адам
# '''[[Жансүгіров ауылы|Жансүгіров]]''' — 8 288 адам
# [[Өтенай (Талдықорған қалалық әкімдігі)|Өтенай]] — 7 118 адам
# [[Қабанбай (Жетісу облысы)|Қабанбай]] — 6 049 адам
# [[Бақтыбай Жолбарысұлы ауылы|Бақтыбай Жолбарысұлы]] — 5 858 адам
# [[Пенжім]] — 5 081 адам
# [[Достық (Алакөл ауданы)|Достық]] — 4 698 адам
# [[Үлкен Шыған]] — 4 682 адам
# [[Үшарал (Панфилов ауданы)|Үшарал]] — 4 194 адам
# [[Қапал (Жетісу облысы)|Қапал]] — 3 869 адам
# [[Матай]] — 3 778 адам
# [[Алтыүй]] — 3 697 адам
# [[Алдабергенов ауылы|Алдабергенов]] — 3 669 адам
# [[Шолақай]] — 3 407 адам
# [[Алмалы (Сарқан ауданы)|Алмалы]] — 3 361 адам
# [[Қоғалы (Алматы облысы)|Қоғалы]] — 3 322 адам
# [[Бастөбе]] — 3 316 адам
# [[Қойлық (ауыл)|Қойлық]] — 3 257 адам
# [[Қоңырөлең]] — 3 031 адам
# [[Алмалы (Панфилов ауданы)|Алмалы]] — 3 007 адам

== Қарағанды облысы ==
# [[Ағадыр|Ақадыр]] — 9 612 адам
# [[Топар (Қарағанды облысы)|Топар]] — 9 314 адам
# [[Шахан (Қарағанды облысы)|Шахан]] — 8 289 адам
# [[Ақтас (Саран қалалық әкімдігі)|Ақтас]] — 8 252 адам
# '''[[Осакаровка]]''' — 8 046 адам
# [[Ақтау (кент)|Ақтау]] — 6 906 адам
# [[Новодолинский]] — 6 365 адам
# [[Молодежный (Қарағанды облысы)|Молодёжный]] — 6 139 адам
# '''[[Нұра (Нұра ауданы)|Нұра]]''' — 5 956 адам
# '''[[Ботақара (кент, Ботақара кенттік әкімдігі)|Ботақара]]''' — 5 351 адам
# [[Долинка (Қарағанды облысы)|Долинка]] — 5 350 адам
# [[Қарағайлы (Қарқаралы ауданы)|Қарағайлы]] — 4 850 адам
# '''[[Ақсу-Аюлы]]''' — 4 586 адам
# [[Сарышаған (кент)|Сарышаған]] — 4 429 адам
# [[Қушоқы]] — 4 308 адам
# ''[[Қоңырат (кент)|Қоңырат]]'' — 4 091 адам
# [[Ғабиден Мұстафин кенті|Ғабиден Мұстафин]] — 4 078 адам
# [[Доскей]] — 4 027 адам
# [[Сәкен Сейфуллин (кент)|Сәкен Сейфуллин]] — 3 696 адам
# [[Саяқ (кент)|Саяқ]] — 3 669 адам
# [[Үштөбе (Қарағанды облысы)|Үштөбе]] — 3 519 адам
# [[Егіндібұлақ (Қарағанды облысы)|Егіндібұлақ]] — 3 399 адам
# [[Ақжал (Қарағанды облысы)|Ақжал]] — 3 397 адам
# [[Дубовка (Қарағанды облысы)|Дубовка]] — 3 393 адам
# '''[[Ақтоғай (Қарағанды облысы)|Ақтоғай]]''' — 3 145 адам

== Қостанай облысы ==
# '''[[Әулиекөл]]''' — 11 692 адам
# [[Қашар (кент)|Қашар]] — 11 357 адам
# '''[[Қарабалық (кент)|Қарабалық]]''' — 11 080 адам
# '''[[Боровской]]''' — 9 781 адам
# [[Құсмұрын (кент)|Құсмұрын]] — 9 633 адам
# '''[[Сарыкөл (Сарыкөл ауданы)|Сарыкөл]]''' — 9 469 адам
# '''[[Амангелді (Амангелді ауданы)|Амангелді]]''' — 7 569 адам
# [[Аманқарағай]] — 7 304 адам
# [[Тобыл (кент, Бейімбет Майлин ауданы)|Тобыл]] — 6 895 адам
# '''[[Федоровка (Федоров ауданы)|Фёдоровка]]''' — 6 410 адам
# '''[[Ұзынкөл (Қостанай облысы)|Ұзынкөл]]''' — 6 378 адам
# [[Заречное (Қостанай облысы)|Заречное]] — 5 804 адам
# '''[[Торғай (Қостанай облысы)|Торғай]]''' — 5 767 адам
# '''[[Қамысты (Қостанай облысы)|Қамысты]]''' — 5 344 адам
# '''[[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]]''' — 5 196 адам
# '''[[Қарамеңді]]''' — 4 694 адам
# '''[[Әйет (Бейімбет Майлин ауданы)|Әйет]]''' — 3 952 адам
# [[Октябрьский (Қостанай облысы)|Октябрьский]] — 3 737 адам
# '''[[Қарасу (Қарасу ауданы)|Қарасу]]''' — 3 728 адам
# [[Октябрьское (Қарасу ауданы)|Октябрьское]] — 3 034 адам

== Қызылорда облысы ==
# '''[[Әйтеке би кенті|Әйтеке би]]''' — 38 046 адам
# '''[[Шиелі (Қызылорда облысы)|Шиелі]]''' — 29 632 адам
# '''[[Жаңақорған]]''' — 22 716 адам
# '''[[Жосалы (Қызылорда облысы)|Жосалы]]''' — 18 983 адам
# [[Тасбөгет]] — 18 875 адам
# '''[[Жалағаш]]''' — 13 479 адам
# [[Төретам]] — 9 548 адам
# [[Сексеуіл (ауыл)|Сексеуіл]] — 9 296 адам
# '''[[Тереңөзек (Қызылорда облысы)|Тереңөзек]]''' — 9 132 адам
# [[Қызылжарма]] — 5 484 адам
# [[Жақсықылыш (кент)|Жақсықылыш]] — 4 847 адам
# [[Бала би]] — 4 071 адам
# [[Төменарық]] — 4 069 адам
# [[Ақай (Қызылорда облысы)|Ақай]] — 3 853 адам
# [[Махамбетов]] — 3 780 адам
# [[Түгіскен (Қызылорда облысы)|Түгіскен]] — 3 766 адам
# [[Келінтөбе]] — 3 569 адам
# [[Қожакент]] — 3 007 адам

== Маңғыстау облысы ==
# '''[[Бейнеу]]''' — 32 452 адам
# [[Атамекен (Маңғыстау облысы)|Атамекен]] — 22 428 адам
# [[Теңге (ауыл)|Теңге]] — 16 688 адам
# [[Қызылтөбе (Маңғыстау облысы)|Қызылтөбе]] — 15 157 адам
# '''[[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]]''' — 14 818 адам
# [[Басқұдық (Мұнайлы ауданы)|Басқұдық]] — 14 215 адам
# '''[[Шетпе]]''' — 12 223 адам
# [[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] — 11 326 адам
# '''[[Құрық (ауыл)|Құрық]]''' — 8 118 адам
# [[Боранқұл]] — 6 310 адам
# [[Ақшұқыр]] — 6 230 адам
# [[Қызылсай (Маңғыстау облысы)|Қызылсай]] — 4 994 адам
# [[Дәулет (Маңғыстау облысы)|Дәулет]] — 4 800 адам
# [[Мұнайшы (ауыл)|Мұнайшы]] — 4 647 адам
# [[Баутин]]о — 4 344 адам

== Павлодар облысы ==
# [[Майқайың]] — 8 761 адам
# [[Ленинский (Павлодар облысы)|Ленинский]] — 8 619 адам
# '''[[Шарбақты (Шарбақты ауданы)|Шарбақты]]''' — 7 915 адам
# '''[[Ертіс (Павлодар облысы)|Ертіс]]''' — 7 772 адам
# '''[[Тереңкөл (Тереңкөл ауданы)|Тереңкөл]]''' — 7 355 адам
# '''[[Баянауыл]]''' — 5 893 адам
# '''[[Железинка]]''' — 5 190 адам
# [[Солнечный (Павлодар облысы)|Солнечный]] — 4 892 адам
# '''[[Успенка (Павлодар облысы)|Успенка]]''' — 4 067 адам
# '''[[Ақтоғай (Павлодар облысы)|Ақтоғай]]''' — 4 000 адам
# [[Кенжекөл]] — 3 978 адам
# '''[[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]]''' — 3 815 адам
# [[Шідерті (Павлодар облысы)|Шідерті]] — 3 557 адам
# [[Ақсу (кент, Павлодар облысы)|Ақсу]] — 3 533 адам
# [[Қалқаман (ауыл)|Қалқаман]] — 3 145 адам

== Солтүстік Қазақстан облысы ==
# '''[[Новоишим]]ское''' — 11 284 адам
# '''[[Саумалкөл (Володар ауылдық округі)|Саумалкөл]]''' — 10 234 адам
# '''[[Бескөл (Солтүстік Қазақстан облысы)|Бескөл]]''' — 8 805 адам
# '''[[Кішкенекөл]]''' — 6 814 адам
# '''[[Смирново (Солтүстік Қазақстан облысы)|Смирново]]''' — 5 796 адам
# '''[[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]]''' — 5 725 адам
# '''[[Явленка]]''' — 5 630 адам
# '''[[Тимирязево (Солтүстік Қазақстан облысы)|Тимирязево]]''' — 4 601 адам
# [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] — 4 420 адам
# '''[[Талшық]]''' — 3 754 адам
# [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] — 3 509 адам
# [[Чкалово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чкалово]] — 3 274 адам
# [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенка]] — 3 106 адам

== Түркістан облысы ==
# [[Қарабұлақ (Сайрам ауданы)|Қарабұлақ]] — 35 301 адам
# '''[[Ақсукент]]''' — 29 541 адам
# [[Манкент (ауыл)|Манкент]] — 25 058 адам
# '''[[Абай (Келес ауданы)|Абай]]''' — 17 700 адам
# '''[[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)|Тұрар Рысқұлов]]''' — 17 311 адам
# '''[[Қазығұрт]]''' — 14 867 адам
# '''[[Мырзакент]]''' — 13 274 адам
# '''[[Темірлан]]''' — 12 495 адам
# [[Қарамұрт]] — 10 538 адам
# '''[[Шаян (Бәйдібек ауданы)|Шаян]]''' — 8 510 адам
# '''[[Шәуілдір]]''' — 8 428 адам
# '''[[Шолаққорған]]''' — 7 934 адам
# ''[[Тассай (Түркістан облысы)|Тассай]]'' — 4 786 адам
# ''[[Таскен]]'' — 4 414 адам
# [[Ақсуабат]] — 3 572 адам
# [[Жібек жолы (Сайрам ауданы)|Жібек жолы]] — 3 346 адам

== Ұлытау облысы ==
# '''[[Жаңаарқа]]''' — 14 265 адам
# [[Жәйрем]] — 9 382 адам
# [[Жезқазған (кент)|Жезқазған]] — 8 277 адам

== Шығыс Қазақстан облысы ==
# '''[[Глубокое (Шығыс Қазақстан облысы)|Глубокое]]''' — 9 652 адам
# [[Белоусовка (Шығыс Қазақстан облысы)|Белоусовка]] — 9 649 адам
# '''[[Күршім]]''' — 8 490 адам
# '''[[Самар (ауыл)|Самар]]''' — 6 526 адам
# '''[[Ақжар (Шығыс Қазақстан облысы)|Ақжар]]''' — 6 396 адам
# [[Усть-Таловка]] — 5 771 адам
# [[Жаңа Бұқтырма]] — 5 591 адам
# '''[[Үлкен Нарын]]''' — 5 095 адам
# [[Меновное]] — 4 870 адам
# [[Опытное поле (Шығыс Қазақстан облысы)|Опытное поле]] — 4 704 адам
# [[Первомайский (Шығыс Қазақстан облысы)|Первомайский]] — 4597 адам
# [[Таврическое (Шығыс Қазақстан облысы)|Таврическое]] — 4 209 адам
# '''[[Қасым Қайсенов кенті|Қасым Қайсенов]]''' — 3 966 адам
# [[Катонқарағай]] — 3 869 адам
# [[Жоғарғы Березовка (Шығыс Қазақстан облысы)|Жоғарғы Берёзовка]] — 3 545 адам
# [[Марқакөл (ауыл)|Марқакөл]] — 3 489 адам
# [[Черемшанка (Шығыс Қазақстан облысы)|Черемшанка]] — 3 300 адам
# [[Предгорное (Шығыс Қазақстан облысы)|Предгорное]] — 3 277 адам
# [[Прапорщиково]] — 3 174 адам

== Ескертпелер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Тізімдер]]
[[Санат:Қазақстан елді мекендері]]</text>
      <sha1>pfokt3ext48e3ux0mm0c6zvbzz07cdf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lada</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686040</id>
    <revision>
      <id>3061182</id>
      <parentid>3061066</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:53:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5619" xml:space="preserve">{{Компания
|атауы = Lada
|логотипі = Logo de Lada.svg
|түрі = 
|биржадағы листингі = 
|қызметі = 
|құрылды = [[1973 жыл|1973]]
|жабылды = 
|жабылуының себебі = 
|ізбасары = 
|бұрынғы атауы = 
|құрушы = 
|орналасуы = {{байрақ|Ресей}}
|басты адамдары = 
|саласы = [[Автомобиль өнеркәсібі]]
|өнімі = [[автомобиль]]дер, [[қозғалтқыш]]тар
|айналым = 
|операциялық кіріс = 
|таза табысы = 
|қызметкерлер саны =
|басшы компания = [[АвтоВАЗ]]
|бағынышты компания = 
|аудитор = 
|сайты = {{URL|lada.ru}}
}}
'''Lada''' (Лада, {{lang-ru|Лада}}) — ресейлік «АвтоВАЗ» автоөндіруші (орыс. АвтоВАЗ) шығаратын жеңіл автокөліктердің бренді. 1970 жылдан 2004 жылға дейін автомобильдер ішкі нарыққа ВАЗ зауыттық белгісімен және «Жигули» (орыс. Жигули) немесе Sputnik (Самара үлгілері жағдайында) маркасымен сатылды&lt;ref&gt;[https://oborudow.ru/en/electrical-equipment/istoriya-proishozhdeniya-nazvaniya-avtomobilya-zhiguli-smotret-chto-takoe-zhiguli/ «The history of the origin of the name of the car &quot;Zhiguli&quot;»]&lt;/ref&gt;. 1971 жылдан бастап экспортқа және 2004 жылдан бастап Ресейде, бұл көліктер Lada брендімен ұсынылған. 

1966 жылдың мамыр айында жасалған келісім-шарт негізінде (Фиат 124 лицензиясы), 1970 жылдың сәуірінде ВАЗ 2101 Жигули автокөлігін шығару басталды. Бұл модель 1988 жылға дейін шығарылды (ВАЗ 2102 атауымен 1971 дейін 1986 жж. вагон). VAZ 2101 дизайнын әзірлеу барысында келесі модельдер жасалды: VAZ 2103, VAZ 2104 (вагон), VAZ 2105,  VAZ 2106 және VAZ 2107, Жигулидің ішкі нарығына және экспортқа Ладаға (Lada). 

«Жигули» сериясынан басқа келесі өнімдер шығарылды: 1977 жылғы жол талғамайтын шағын үлгідегі Lada Нива, 1984 жылғы танымал Lada Самара ықшам жеңіл автомобильі, 1996 жылдан бастап ВАЗ 2110 (Ресейде Lada 110 деген атпен белгілі) және Надежда 1997 ж.. 2002 жылы Мәскеу салонында ол, атап айтқанда, 2151 классик (станция вагоны) моделі ұсынылды&lt;ref&gt;[https://www.company-histories.com/AVTOVAZ-Joint-Stock-Company-Company-History.html «AvtoVAZ Joint Stock Company Company History»]&lt;/ref&gt;. Брендтің соңғы үлгісі - Lada Веста. 

Super Auto компаниялары 2004 жылы Lada және SeAZ маркаларымен 717 981 жеңіл автокөлік шығарған AvtoVAZ (АвтоВАЗ) өндірушісімен құрылған&lt;ref&gt;[https://www.just-auto.com/news/russia-gm-and-avtovaz-may-announce-new-engine-plant-in-may/ «AvtoVAZ statistics and reports»]&lt;/ref&gt;. Бұл автомобильдер қазіргі уақытта Ресейден тыс 5 елде шығарылады: Украина, Эквадор, Египет, Қазақстан және Уругвай (2003 дейін 2004 жылдар аралығында).

2008 жылдың наурызында Рено 1 миллиард АҚШ доллары көлеміндегі мәміле бойынша АвтоВАЗ-дағы азшылықтың 25% акциясын сатып алды, ал қалған 75% Ростекте қалды. Рено-пен бірлесіп жасалған Гранта кішігірім автокөліктің сатылымы 2011 жылдың желтоқсанында басталды&lt;ref&gt;[https://1cars.org/849-lada-granta-specifications-equipment-photos-videos-overview.html «Lada Granta»]&lt;/ref&gt;. Рено технологиясы бар тағы бір көлік Ларгус Ресей нарығында 2012 жылдың шілде айының ортасында шығарылды&lt;ref&gt;[https://leftlanenews.com/2012/07/23/lada-largus/ «Lada Largus»]&lt;/ref&gt;. 2012 жылдың тамызында XRAY концепті автомобильі шығарылды. Мәскеу халықаралық автосалонда&lt;ref&gt;[https://www.topspeed.com/cars/others/2012-lada-xray-concept-ar134346.amp.html «Lada XRAY»]&lt;/ref&gt;. XRAY дизайнын сол кездегі бас дизайнер Стив Маттин, бұрын вольво және Мерседес Бенц жасаған.

== Модельдері == 
* Lada Гранта
* Lada Веста
* Lada XRAY
* Lada Ларгус
* Lada Нива

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
* [https://www.lada.ru/ Ресми сайты] {{ref-ru}}. ''lada.ru''.
* [https://lada-kazakhstan.kz/ Қазақстандағы ресми дистрибьюторы] {{ref-ru}}. ''lada-kazakhstan.kz''.

[[Санат:1973 жылы құрылған компаниялар]]
[[Санат:Ресейлік автомобиль компаниялары]]
[[Санат:Lada]]</text>
      <sha1>q074730ijb6n0gghgw65lzxb1qxulnc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061188</id>
      <parentid>3061182</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:55:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ұлы Тұран [[Жоба:Инкубатор/Lada]] бетін [[Lada]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5619" xml:space="preserve">{{Компания
|атауы = Lada
|логотипі = Logo de Lada.svg
|түрі = 
|биржадағы листингі = 
|қызметі = 
|құрылды = [[1973 жыл|1973]]
|жабылды = 
|жабылуының себебі = 
|ізбасары = 
|бұрынғы атауы = 
|құрушы = 
|орналасуы = {{байрақ|Ресей}}
|басты адамдары = 
|саласы = [[Автомобиль өнеркәсібі]]
|өнімі = [[автомобиль]]дер, [[қозғалтқыш]]тар
|айналым = 
|операциялық кіріс = 
|таза табысы = 
|қызметкерлер саны =
|басшы компания = [[АвтоВАЗ]]
|бағынышты компания = 
|аудитор = 
|сайты = {{URL|lada.ru}}
}}
'''Lada''' (Лада, {{lang-ru|Лада}}) — ресейлік «АвтоВАЗ» автоөндіруші (орыс. АвтоВАЗ) шығаратын жеңіл автокөліктердің бренді. 1970 жылдан 2004 жылға дейін автомобильдер ішкі нарыққа ВАЗ зауыттық белгісімен және «Жигули» (орыс. Жигули) немесе Sputnik (Самара үлгілері жағдайында) маркасымен сатылды&lt;ref&gt;[https://oborudow.ru/en/electrical-equipment/istoriya-proishozhdeniya-nazvaniya-avtomobilya-zhiguli-smotret-chto-takoe-zhiguli/ «The history of the origin of the name of the car &quot;Zhiguli&quot;»]&lt;/ref&gt;. 1971 жылдан бастап экспортқа және 2004 жылдан бастап Ресейде, бұл көліктер Lada брендімен ұсынылған. 

1966 жылдың мамыр айында жасалған келісім-шарт негізінде (Фиат 124 лицензиясы), 1970 жылдың сәуірінде ВАЗ 2101 Жигули автокөлігін шығару басталды. Бұл модель 1988 жылға дейін шығарылды (ВАЗ 2102 атауымен 1971 дейін 1986 жж. вагон). VAZ 2101 дизайнын әзірлеу барысында келесі модельдер жасалды: VAZ 2103, VAZ 2104 (вагон), VAZ 2105,  VAZ 2106 және VAZ 2107, Жигулидің ішкі нарығына және экспортқа Ладаға (Lada). 

«Жигули» сериясынан басқа келесі өнімдер шығарылды: 1977 жылғы жол талғамайтын шағын үлгідегі Lada Нива, 1984 жылғы танымал Lada Самара ықшам жеңіл автомобильі, 1996 жылдан бастап ВАЗ 2110 (Ресейде Lada 110 деген атпен белгілі) және Надежда 1997 ж.. 2002 жылы Мәскеу салонында ол, атап айтқанда, 2151 классик (станция вагоны) моделі ұсынылды&lt;ref&gt;[https://www.company-histories.com/AVTOVAZ-Joint-Stock-Company-Company-History.html «AvtoVAZ Joint Stock Company Company History»]&lt;/ref&gt;. Брендтің соңғы үлгісі - Lada Веста. 

Super Auto компаниялары 2004 жылы Lada және SeAZ маркаларымен 717 981 жеңіл автокөлік шығарған AvtoVAZ (АвтоВАЗ) өндірушісімен құрылған&lt;ref&gt;[https://www.just-auto.com/news/russia-gm-and-avtovaz-may-announce-new-engine-plant-in-may/ «AvtoVAZ statistics and reports»]&lt;/ref&gt;. Бұл автомобильдер қазіргі уақытта Ресейден тыс 5 елде шығарылады: Украина, Эквадор, Египет, Қазақстан және Уругвай (2003 дейін 2004 жылдар аралығында).

2008 жылдың наурызында Рено 1 миллиард АҚШ доллары көлеміндегі мәміле бойынша АвтоВАЗ-дағы азшылықтың 25% акциясын сатып алды, ал қалған 75% Ростекте қалды. Рено-пен бірлесіп жасалған Гранта кішігірім автокөліктің сатылымы 2011 жылдың желтоқсанында басталды&lt;ref&gt;[https://1cars.org/849-lada-granta-specifications-equipment-photos-videos-overview.html «Lada Granta»]&lt;/ref&gt;. Рено технологиясы бар тағы бір көлік Ларгус Ресей нарығында 2012 жылдың шілде айының ортасында шығарылды&lt;ref&gt;[https://leftlanenews.com/2012/07/23/lada-largus/ «Lada Largus»]&lt;/ref&gt;. 2012 жылдың тамызында XRAY концепті автомобильі шығарылды. Мәскеу халықаралық автосалонда&lt;ref&gt;[https://www.topspeed.com/cars/others/2012-lada-xray-concept-ar134346.amp.html «Lada XRAY»]&lt;/ref&gt;. XRAY дизайнын сол кездегі бас дизайнер Стив Маттин, бұрын вольво және Мерседес Бенц жасаған.

== Модельдері == 
* Lada Гранта
* Lada Веста
* Lada XRAY
* Lada Ларгус
* Lada Нива

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
* [https://www.lada.ru/ Ресми сайты] {{ref-ru}}. ''lada.ru''.
* [https://lada-kazakhstan.kz/ Қазақстандағы ресми дистрибьюторы] {{ref-ru}}. ''lada-kazakhstan.kz''.

[[Санат:1973 жылы құрылған компаниялар]]
[[Санат:Ресейлік автомобиль компаниялары]]
[[Санат:Lada]]</text>
      <sha1>q074730ijb6n0gghgw65lzxb1qxulnc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061220</id>
      <parentid>3061188</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T17:43:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6845" xml:space="preserve">{{Компания
|атауы = Lada
|логотипі = Logo de Lada.svg
|түрі = 
|биржадағы листингі = 
|қызметі = 
|құрылды = [[1973 жыл|1973]]
|жабылды = 
|жабылуының себебі = 
|ізбасары = 
|бұрынғы атауы = 
|құрушы = 
|орналасуы = {{байрақ|Ресей}}
|басты адамдары = 
|саласы = [[Автомобиль өнеркәсібі]]
|өнімі = [[автомобиль]]дер, [[қозғалтқыш]]тар
|айналым = 
|операциялық кіріс = 
|таза табысы = 
|қызметкерлер саны =
|басшы компания = [[АвтоВАЗ]]
|бағынышты компания = 
|аудитор = 
|сайты = {{URL|lada.ru}}
}}
'''Lada''' (Лада, {{lang-ru|Лада}}) — ресейлік «АвтоВАЗ» автоөндіруші (орыс. АвтоВАЗ) шығаратын жеңіл автокөліктердің бренді. 1970 жылдан 2004 жылға дейін автомобильдер ішкі нарыққа ВАЗ зауыттық белгісімен және «Жигули» (орыс. Жигули) немесе Sputnik (Самара үлгілері жағдайында) маркасымен сатылды&lt;ref&gt;[https://oborudow.ru/en/electrical-equipment/istoriya-proishozhdeniya-nazvaniya-avtomobilya-zhiguli-smotret-chto-takoe-zhiguli/ «The history of the origin of the name of the car &quot;Zhiguli&quot;»]&lt;/ref&gt;. 1971 жылдан бастап экспортқа және 2004 жылдан бастап Ресейде, бұл көліктер Lada брендімен ұсынылған. 

1966 жылдың мамыр айында жасалған келісім-шарт негізінде (Фиат 124 лицензиясы), 1970 жылдың сәуірінде ВАЗ 2101 Жигули автокөлігін шығару басталды. Бұл модель 1988 жылға дейін шығарылды (ВАЗ 2102 атауымен 1971 дейін 1986 жж. вагон). VAZ 2101 дизайнын әзірлеу барысында келесі модельдер жасалды: VAZ 2103, VAZ 2104 (вагон), VAZ 2105,  VAZ 2106 және VAZ 2107, Жигулидің ішкі нарығына және экспортқа Ладаға (Lada). 

«Жигули» сериясынан басқа келесі өнімдер шығарылды: 1977 жылғы жол талғамайтын шағын үлгідегі Lada Нива, 1984 жылғы танымал Lada Самара ықшам жеңіл автомобильі, 1996 жылдан бастап ВАЗ 2110 (Ресейде Lada 110 деген атпен белгілі) және Надежда 1997 ж.. 2002 жылы Мәскеу салонында ол, атап айтқанда, 2151 классик (станция вагоны) моделі ұсынылды&lt;ref&gt;[https://www.company-histories.com/AVTOVAZ-Joint-Stock-Company-Company-History.html «AvtoVAZ Joint Stock Company Company History»]&lt;/ref&gt;. Брендтің соңғы үлгісі - Lada Веста. 

Super Auto компаниялары 2004 жылы Lada және SeAZ маркаларымен 717 981 жеңіл автокөлік шығарған AvtoVAZ (АвтоВАЗ) өндірушісімен құрылған&lt;ref&gt;[https://www.just-auto.com/news/russia-gm-and-avtovaz-may-announce-new-engine-plant-in-may/ «AvtoVAZ statistics and reports»]&lt;/ref&gt;. Бұл автомобильдер қазіргі уақытта Ресейден тыс 5 елде шығарылады: Украина, Эквадор, Египет, Қазақстан және Уругвай (2003 дейін 2004 жылдар аралығында).

2008 жылдың наурызында Рено 1 миллиард АҚШ доллары көлеміндегі мәміле бойынша АвтоВАЗ-дағы азшылықтың 25% акциясын сатып алды, ал қалған 75% Ростекте қалды. Рено-пен бірлесіп жасалған Гранта кішігірім автокөліктің сатылымы 2011 жылдың желтоқсанында басталды&lt;ref&gt;[https://1cars.org/849-lada-granta-specifications-equipment-photos-videos-overview.html «Lada Granta»]&lt;/ref&gt;. Рено технологиясы бар тағы бір көлік Ларгус Ресей нарығында 2012 жылдың шілде айының ортасында шығарылды&lt;ref&gt;[https://leftlanenews.com/2012/07/23/lada-largus/ «Lada Largus»]&lt;/ref&gt;. 2012 жылдың тамызында XRAY концепті автомобильі шығарылды. Мәскеу халықаралық автосалонда&lt;ref&gt;[https://www.topspeed.com/cars/others/2012-lada-xray-concept-ar134346.amp.html «Lada XRAY»]&lt;/ref&gt;. XRAY дизайнын сол кездегі бас дизайнер Стив Маттин, бұрын вольво және Мерседес Бенц жасаған.

== Модельдері == 
* Lada Гранта
* Lada Веста
* Lada XRAY
* Lada Ларгус
* Lada Нива

== Галерея ==
&lt;gallery widths=&quot;300&quot; heights=&quot;270&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Сурет:Bruna Lada XRAY en Tjumeno 02.jpg|LADA XRAY
Сурет:Lada Vesta (cropped).jpg|LADA Vesta
Сурет:Nezvankin, Lada Vesta Turbo, Kazan, RCRS 2017.jpg|LADA Vesta Turbo &lt;br&gt;(Lada Sport)
Сурет:Lada Vesta SW Cross 02.jpg|LADA Vesta SW Cross
Сурет:Lada Granta 2018 facelift.jpg|LADA Granta
Сурет:LADA Niva Travel (2021).jpg|LADA Niva Travel
Сурет:Niva-Bronto 213102-771-40 Force Comdiv.jpg|LADA Niva Legend (Бронто)
Сурет:VIS-294601 firetruck.jpg|LADA Niva Legend (өрт сөндіруге арналған)
Сурет:Integrated Safety and Security Exhibition 2013 (501-35).jpg|LADA Niva Legend (апаттық)
Сурет:VIS-234900-40 (front view).jpg|LADA Granta фургон&lt;br&gt;(ВИС-АВТО) 
&lt;/gallery&gt;

=== Өндірістен алынып тасталғандар ===
&lt;gallery widths=&quot;300&quot; heights=&quot;270&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Сурет:Lada Kalina II (VAZ-2194) front.jpg|LADA Kalina
Сурет:LADA Priora 2170 front.jpg|LADA Priora
Сурет:VAZ-2115.jpg|LADA Samara
Сурет:Vaz-2107.JPG|Жигули (классика)
Сурет:Elektryczna Łada Oka.jpg|Ока автомобильі
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
* [https://www.lada.ru/ Ресми сайты] {{ref-ru}}. ''lada.ru''.
* [https://lada-kazakhstan.kz/ Қазақстандағы ресми дистрибьюторы] {{ref-ru}}. ''lada-kazakhstan.kz''.

[[Санат:1973 жылы құрылған компаниялар]]
[[Санат:Ресейлік автомобиль компаниялары]]
[[Санат:Lada]]</text>
      <sha1>1d7al33ny3czhz7odnoesw9qvr9k3jv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061228</id>
      <parentid>3061220</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T18:14:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6828" xml:space="preserve">{{Компания
|атауы = Lada
|логотипі = Logo de Lada.svg
|түрі = 
|биржадағы листингі = 
|қызметі = 
|құрылды = [[1973 жыл|1973]]
|жабылды = 
|жабылуының себебі = 
|ізбасары = 
|бұрынғы атауы = 
|құрушы = 
|орналасуы = {{байрақ|Ресей}}
|басты адамдары = 
|саласы = [[Автомобиль өнеркәсібі]]
|өнімі = [[автомобиль]]дер, [[қозғалтқыш]]тар
|айналым = 
|операциялық кіріс = 
|таза табысы = 
|қызметкерлер саны =
|басшы компания = [[АвтоВАЗ]]
|бағынышты компания = 
|аудитор = 
|сайты = {{URL|lada.ru}}
}}
'''Lada''' (Лада, {{lang-ru|Лада}}) — ресейлік «АвтоВАЗ» автоөндіруші (орыс. АвтоВАЗ) шығаратын жеңіл автокөліктердің бренді. 1970 жылдан 2004 жылға дейін автомобильдер ішкі нарыққа ВАЗ зауыттық белгісімен және «Жигули» (орыс. Жигули) немесе Sputnik (Самара үлгілері жағдайында) маркасымен сатылды&lt;ref&gt;[https://oborudow.ru/en/electrical-equipment/istoriya-proishozhdeniya-nazvaniya-avtomobilya-zhiguli-smotret-chto-takoe-zhiguli/ «The history of the origin of the name of the car &quot;Zhiguli&quot;»]&lt;/ref&gt;. 1971 жылдан бастап экспортқа және 2004 жылдан бастап Ресейде, бұл көліктер Lada брендімен ұсынылған. 

1966 жылдың мамыр айында жасалған келісім-шарт негізінде (Фиат 124 лицензиясы), 1970 жылдың сәуірінде ВАЗ 2101 Жигули автокөлігін шығару басталды. Бұл модель 1988 жылға дейін шығарылды (ВАЗ 2102 атауымен 1971 дейін 1986 жж. вагон). VAZ 2101 дизайнын әзірлеу барысында келесі модельдер жасалды: VAZ 2103, VAZ 2104 (вагон), VAZ 2105,  VAZ 2106 және VAZ 2107, Жигулидің ішкі нарығына және экспортқа Ладаға (Lada). 

«Жигули» сериясынан басқа келесі өнімдер шығарылды: 1977 жылғы жол талғамайтын шағын үлгідегі Lada Нива, 1984 жылғы танымал Lada Самара ықшам жеңіл автомобильі, 1996 жылдан бастап ВАЗ 2110 (Ресейде Lada 110 деген атпен белгілі) және Надежда 1997 ж.. 2002 жылы Мәскеу салонында ол, атап айтқанда, 2151 классик (станция вагоны) моделі ұсынылды&lt;ref&gt;[https://www.company-histories.com/AVTOVAZ-Joint-Stock-Company-Company-History.html «AvtoVAZ Joint Stock Company Company History»]&lt;/ref&gt;. Брендтің соңғы үлгісі - Lada Веста. 

Super Auto компаниялары 2004 жылы Lada және SeAZ маркаларымен 717 981 жеңіл автокөлік шығарған AvtoVAZ (АвтоВАЗ) өндірушісімен құрылған&lt;ref&gt;[https://www.just-auto.com/news/russia-gm-and-avtovaz-may-announce-new-engine-plant-in-may/ «AvtoVAZ statistics and reports»]&lt;/ref&gt;. Бұл автомобильдер қазіргі уақытта Ресейден тыс 5 елде шығарылады: Украина, Эквадор, Египет, Қазақстан және Уругвай (2003 дейін 2004 жылдар аралығында).

2008 жылдың наурызында Рено 1 миллиард АҚШ доллары көлеміндегі мәміле бойынша АвтоВАЗ-дағы азшылықтың 25% акциясын сатып алды, ал қалған 75% Ростекте қалды. Рено-пен бірлесіп жасалған Гранта кішігірім автокөліктің сатылымы 2011 жылдың желтоқсанында басталды&lt;ref&gt;[https://1cars.org/849-lada-granta-specifications-equipment-photos-videos-overview.html «Lada Granta»]&lt;/ref&gt;. Рено технологиясы бар тағы бір көлік Ларгус Ресей нарығында 2012 жылдың шілде айының ортасында шығарылды&lt;ref&gt;[https://leftlanenews.com/2012/07/23/lada-largus/ «Lada Largus»]&lt;/ref&gt;. 2012 жылдың тамызында XRAY концепті автомобильі шығарылды. Мәскеу халықаралық автосалонда&lt;ref&gt;[https://www.topspeed.com/cars/others/2012-lada-xray-concept-ar134346.amp.html «Lada XRAY»]&lt;/ref&gt;. XRAY дизайнын сол кездегі бас дизайнер Стив Маттин, бұрын вольво және Мерседес Бенц жасаған.

== Модельдері == 
* Lada Гранта
* Lada Веста
* Lada XRAY
* Lada Ларгус
* Lada Нива

== Галерея ==
&lt;gallery widths=&quot;300&quot; heights=&quot;270&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Сурет:Bruna Lada XRAY en Tjumeno 02.jpg|LADA XRAY
Сурет:Lada Vesta (cropped).jpg|LADA Vesta
Сурет:Nezvankin, Lada Vesta Turbo, Kazan, RCRS 2017.jpg|LADA Vesta Turbo &lt;br&gt;(Lada Sport)
Сурет:Lada Vesta SW Cross 02.jpg|LADA Vesta SW Cross
Сурет:Lada Granta 2018 facelift.jpg|LADA Granta
Сурет:LADA Niva Travel (2021).jpg|LADA Niva Travel
Сурет:Niva-Bronto 213102-771-40 Force Comdiv.jpg|LADA Niva Legend (Бронто)
Сурет:VIS-294601 firetruck.jpg|LADA Niva Legend (өрт сөндіретін)
Сурет:Integrated Safety and Security Exhibition 2013 (501-35).jpg|LADA Niva Legend (апаттық)
Сурет:VIS-234900-40 (front view).jpg|LADA Granta фургон&lt;br&gt;(ВИС-АВТО) 
&lt;/gallery&gt;

=== Өндірістен алынып тасталғандар ===
&lt;gallery widths=&quot;300&quot; heights=&quot;270&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Сурет:Lada Kalina II (VAZ-2194) front.jpg|LADA Kalina
Сурет:LADA Priora 2170 front.jpg|LADA Priora
Сурет:VAZ-2115.jpg|LADA Samara
Сурет:Vaz-2107.JPG|Жигули (классика)
Сурет:Elektryczna Łada Oka.jpg|Ока автокөлігі
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
* [https://www.lada.ru/ Ресми сайты] {{ref-ru}}. ''lada.ru''.
* [https://lada-kazakhstan.kz/ Қазақстандағы ресми дистрибьюторы] {{ref-ru}}. ''lada-kazakhstan.kz''.

[[Санат:1973 жылы құрылған компаниялар]]
[[Санат:Ресейлік автомобиль компаниялары]]
[[Санат:Lada]]</text>
      <sha1>3y88yt1qkodv55mkqvqoedn59vq56bv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061232</id>
      <parentid>3061228</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T18:28:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6866" xml:space="preserve">{{Компания
|атауы = Lada
|логотипі = Logo de Lada.svg
|түрі = 
|биржадағы листингі = 
|қызметі = 
|құрылды = [[1973 жыл|1973]]
|жабылды = 
|жабылуының себебі = 
|ізбасары = 
|бұрынғы атауы = 
|құрушы = 
|орналасуы = {{байрақ|Ресей}}
|басты адамдары = 
|саласы = [[Автомобиль өнеркәсібі]]
|өнімі = [[автомобиль]]дер, [[қозғалтқыш]]тар
|айналым = 
|операциялық кіріс = 
|таза табысы = 
|қызметкерлер саны =
|басшы компания = [[АвтоВАЗ]]
|бағынышты компания = 
|аудитор = 
|сайты = {{URL|lada.ru}}
}}
'''Lada''' (Лада, {{lang-ru|Лада}}) — ресейлік «[[АвтоВАЗ]]&lt;nowiki/&gt;» автоөндіруші (орыс. АвтоВАЗ) шығаратын жеңіл автокөліктердің бренді. 1970 жылдан 2004 жылға дейін автомобильдер ішкі нарыққа ВАЗ зауыттық белгісімен және «Жигули» (орыс. Жигули) немесе Sputnik (Самара үлгілері жағдайында) маркасымен сатылды&lt;ref&gt;[https://oborudow.ru/en/electrical-equipment/istoriya-proishozhdeniya-nazvaniya-avtomobilya-zhiguli-smotret-chto-takoe-zhiguli/ «The history of the origin of the name of the car &quot;Zhiguli&quot;»]&lt;/ref&gt;. 1971 жылдан бастап экспортқа және 2004 жылдан бастап [[Ресей|Ресейде]], бұл көліктер Lada брендімен ұсынылған. 

1966 жылдың мамыр айында жасалған келісім-шарт негізінде (Фиат 124 лицензиясы), 1970 жылдың сәуірінде ВАЗ 2101 Жигули автокөлігін шығару басталды. Бұл модель 1988 жылға дейін шығарылды (ВАЗ 2102 атауымен 1971 дейін 1986 жж. вагон). VAZ 2101 дизайнын әзірлеу барысында келесі модельдер жасалды: [[ВАЗ-2103|VAZ 2103]], [[ВАЗ 2104|VAZ 2104]], [[ВАЗ-2105|VAZ 2105]],  [[ВАЗ-2106|VAZ 2106]] және [[ВАЗ-2107|VAZ 2107]]. 

«Жигули» сериясынан басқа келесі өнімдер шығарылды: 1977 жылғы жол талғамайтын шағын үлгідегі Lada Нива, 1984 жылғы танымал Lada Самара ықшам жеңіл автомобильі, 1996 жылдан бастап ВАЗ 2110 (Ресейде Lada 110 деген атпен белгілі) және Надежда 1997 ж.. 2002 жылы Мәскеу салонында ол, атап айтқанда, 2151 классик (станция вагоны) моделі ұсынылды&lt;ref&gt;[https://www.company-histories.com/AVTOVAZ-Joint-Stock-Company-Company-History.html «AvtoVAZ Joint Stock Company Company History»]&lt;/ref&gt;. Брендтің соңғы үлгісі - Lada Веста. 

Super Auto компаниялары 2004 жылы Lada және SeAZ маркаларымен 717 981 жеңіл автокөлік шығарған AvtoVAZ (АвтоВАЗ) өндірушісімен құрылған&lt;ref&gt;[https://www.just-auto.com/news/russia-gm-and-avtovaz-may-announce-new-engine-plant-in-may/ «AvtoVAZ statistics and reports»]&lt;/ref&gt;. Бұл автомобильдер қазіргі уақытта Ресейден тыс 5 елде шығарылады: [[Украина]], [[Эквадор]], [[Мысыр|Египет]], [[Қазақстан]] және [[Уругвай]] (2003 дейін 2004 жылдар аралығында).

2008 жылдың наурызында Рено 1 миллиард АҚШ доллары көлеміндегі мәміле бойынша АвтоВАЗ-дағы азшылықтың 25% акциясын сатып алды, ал қалған 75% Ростекте қалды. Рено-пен бірлесіп жасалған Гранта кішігірім автокөліктің сатылымы 2011 жылдың желтоқсанында басталды&lt;ref&gt;[https://1cars.org/849-lada-granta-specifications-equipment-photos-videos-overview.html «Lada Granta»]&lt;/ref&gt;. Рено технологиясы бар тағы бір көлік Ларгус Ресей нарығында 2012 жылдың шілде айының ортасында шығарылды&lt;ref&gt;[https://leftlanenews.com/2012/07/23/lada-largus/ «Lada Largus»]&lt;/ref&gt;. 2012 жылдың тамызында XRAY концепті автомобильі  Мәскеу халықаралық автосалонында көрсетілді&lt;ref&gt;[https://www.topspeed.com/cars/others/2012-lada-xray-concept-ar134346.amp.html «Lada XRAY»]&lt;/ref&gt;. XRAY дизайнын сол кездегі бас дизайнер Стив Маттин, бұрын вольво және Мерседес Бенц жасаған.

== Модельдері == 
* Lada Гранта
* Lada Веста
* Lada XRAY
* Lada Ларгус
* Lada Нива

== Галерея ==
&lt;gallery widths=&quot;300&quot; heights=&quot;270&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Сурет:Bruna Lada XRAY en Tjumeno 02.jpg|LADA XRAY
Сурет:Lada Vesta (cropped).jpg|LADA Vesta
Сурет:Nezvankin, Lada Vesta Turbo, Kazan, RCRS 2017.jpg|LADA Vesta Turbo &lt;br&gt;(Lada Sport)
Сурет:Lada Vesta SW Cross 02.jpg|LADA Vesta SW Cross
Сурет:Lada Granta 2018 facelift.jpg|LADA Granta
Сурет:LADA Niva Travel (2021).jpg|LADA Niva Travel
Сурет:Niva-Bronto 213102-771-40 Force Comdiv.jpg|LADA Niva Legend (Бронто)
Сурет:VIS-294601 firetruck.jpg|LADA Niva Legend (өрт сөндіретін)
Сурет:Integrated Safety and Security Exhibition 2013 (501-35).jpg|LADA Niva Legend (апаттық)
Сурет:VIS-234900-40 (front view).jpg|LADA Granta фургон&lt;br&gt;(ВИС-АВТО) 
&lt;/gallery&gt;

=== Өндірістен алынып тасталғандар ===
&lt;gallery widths=&quot;300&quot; heights=&quot;270&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Сурет:Lada Kalina II (VAZ-2194) front.jpg|LADA Kalina
Сурет:LADA Priora 2170 front.jpg|LADA Priora
Сурет:VAZ-2115.jpg|LADA Samara
Сурет:Vaz-2107.JPG|Жигули (классика)
Сурет:Elektryczna Łada Oka.jpg|Ока автокөлігі
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сілтемелер ==
* [https://www.lada.ru/ Ресми сайты] {{ref-ru}}. ''lada.ru''.
* [https://lada-kazakhstan.kz/ Қазақстандағы ресми дистрибьюторы] {{ref-ru}}. ''lada-kazakhstan.kz''.

[[Санат:1973 жылы құрылған компаниялар]]
[[Санат:Ресейлік автомобиль компаниялары]]
[[Санат:Lada]]</text>
      <sha1>ei9svrawjeo9tdyu6rg6bkl35nazmsw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сейілбек Мырзабай</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686278</id>
    <revision>
      <id>3061281</id>
      <parentid>3059814</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T05:11:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Didar.Bayan21NS</username>
        <id>120910</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2293" xml:space="preserve">{{Тексерілмеген мақала|date=тамыз 2022}} &lt;!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ!  --&gt;
'''Сейілбек Мырзабай Саттарұлы''' - ұстаз,тарихшы,автор
== Өмірбаяны ==
Мырзабай Сейілбек Саттарұлы – [[Түркістан]] облысы, [[Сарыағаш]] ауданы, [[Жаскешу]] ауылының тумасы.
*[[Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық Университетінің ]] тарих факультетін тәмамдаған (2004-2008). 
*[[Яссауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің]] әлеуметтік ғылымдар магистрі (2009-2011). 
*Тұран университетінің психологы (2017-2019) болды.
== Еңбек жолы ==
*Еңбек жолын 2010 жылы Түркістан қаласы “Дарын” колледжінде мұғалім болып бастады.
*2014-2016 жылдары “Азат Еуропа/Азаттық Радиосы” халықаралық медиа компаниясының Қазақ қызметінің вебсайтының журналистеріне ағылшын тілінен сабақ берді.
*2017 жылдан бастап “Отбасы Хрестоматиясы” қоғамдық қорының жұмысына кірісті.
*“Рухани жаңғыру” аясында елордада және еліміздің өңірлерінде мектеп мұғалімдері мен ата-аналарға, оқушыларға, студенттерге лекциялар оқыды.
*2013 жылы “OtukenEnglish” жеке оқу орталығын ашып, балаларға ағылшын тілін үйретіп, жалпы адамзаттық құндылықтарды насихаттап жүр.
== Кітаптары ==
2021 жылы “Балалықтан даналыққа” кітабының авторы.
== Сыртқы сілтемелер ==
#https://semeylib.kz/?p=23010&amp;ysclid=l6rgf7pq8e246535401
#https://atrmgu.kz/seminar_dlya_pedagogovpsixologov.html?lang=kz</text>
      <sha1>i49qxkvdr7ez38mo6c0gxixgzhwbtu1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Юкола</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686389</id>
    <revision>
      <id>3061137</id>
      <parentid>3061059</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T14:39:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>165</id>
      </contributor>
      <comment>«[[:File:Юкола.jpg|Юкола.jpg]]» дегенді аластады, бұны [[Ортаққор]]дың қатысушысы [[commons:User:Elcobbola|Elcobbola]] [[commons:File:Юкола.jpg|жойған]], себебі: [[:c:COM:NETCOPYRIGHT|Copyright violation]], no indication of a [[:c:COM:L|free license]] on</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1700" xml:space="preserve">'''Юкола''' - Шығыс Сібір мен Қиыр Шығыс халықтары дайындаған кептірілген балық немесе бұғы еті. Кейбір аудандарда юколу пештің үстіне ысталған немесе кептіру алдында аздап тұздалған. 

Юкола Куриль аралдары мен Беринг теңізінің жағалауларының жергілікті тұрғындары өз қажеттіліктері үшін өндіреді. Ол ұзақ уақыт сақтауға және тасымалдауға ыңғайлы консервілер ретінде адамның тамақтануына, сондай-ақ ұзақ уақыт өту кезінде жүру мүмкіндігімен қосымша өңдеусіз тамақтануға дайындалады. Аштықты жақсы қанағаттандырады, шөлдемейді. Дайындау үшін лосось етінің еті, сондай-ақ шортан, ақ балық және т.б. пайдаланылады. Төменгі сорттардың балығы ит тағамына кептіріледі.

Юкол астындағы балық қабатқа кесіліп, кептіру үшін рельстерге ілінеді. Түнде балық қатып қалады, бір күнде ериді, дегидратация процесі жүреді. Тұрақты теріс ауа температурасында мұздың сублимациясы жүреді. Юкола қасиеттері бойынша стокфиске жақын.&lt;ref&gt;pikabu.ru&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>hzfokfyg7vgi45ov7hda1engwd2wvlv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Muztahgata</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686396</id>
    <revision>
      <id>3061099</id>
      <timestamp>2022-08-15T12:14:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="440" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Muztahgata}}

-- &lt;font color=&quot;#009900&quot;&gt;[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-family:Georgia;&quot;&gt;&lt;i&gt;Мұхамеджан А.А.&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;/font&gt; [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-size:90%&quot;&gt;&lt;font color=&quot;#0000FF&quot;&gt;(талқылауы)&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] 18:14, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)</text>
      <sha1>dd45is2szxmf6upu43f3rbe6r6m5t3s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Зұлқаршын Гүлнұр</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686397</id>
    <redirect title="Гүлнұр Зұлқаршын" />
    <revision>
      <id>3061115</id>
      <timestamp>2022-08-15T13:13:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>J.J.Portman</username>
        <id>116954</id>
      </contributor>
      <comment>J.J.Portman [[Зұлқаршын Гүлнұр]] бетін [[Гүлнұр Зұлқаршын]] бетіне жылжытты: Атауын дұрыс жаққа өзгерттім.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Гүлнұр Зұлқаршын]]</text>
      <sha1>i3s4h9iz6z8j8k5aochnsski8g4a2hj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:RogueShanghai</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686398</id>
    <redirect title="Қатысушы талқылауы:PHShanghai" />
    <revision>
      <id>3061120</id>
      <timestamp>2022-08-15T13:27:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Cabayi</username>
        <id>54188</id>
      </contributor>
      <comment>Cabayi [[Қатысушы талқылауы:RogueShanghai]] бетін [[Қатысушы талқылауы:PHShanghai]] бетіне жылжытты: Automatically moved page while renaming the user &quot;[[Special:CentralAuth/RogueShanghai|RogueShanghai]]&quot; to &quot;[[Special:CentralAuth/PHShanghai|PHShanghai]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="62" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Қатысушы талқылауы:PHShanghai]]</text>
      <sha1>fi9uvrd6a926uk9bylpc7o0beyvfnfx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Tewuzij</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686399</id>
    <revision>
      <id>3061122</id>
      <timestamp>2022-08-15T13:33:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="301" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Tewuzij}}

-- [[Қатысушы:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] ([[Қатысушы талқылауы:Мықтыбек Оразтайұлы|талқылауы]]) 19:33, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)</text>
      <sha1>6s5ty0w1z5wli5fdnln7tvqpdn1ye50</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Утёсов Леонид Осипович</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686400</id>
    <redirect title="Леонид Осипович Утёсов" />
    <revision>
      <id>3061140</id>
      <timestamp>2022-08-15T14:45:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <comment>Malik Nursultan B [[Утёсов Леонид Осипович]] бетін [[Леонид Осипович Утёсов]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="58" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Леонид Осипович Утёсов]]</text>
      <sha1>lj3935trn9362tkin660q9fnqpi60op</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Топорков Василий Осипович</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686401</id>
    <redirect title="Василий Осипович Топорков" />
    <revision>
      <id>3061149</id>
      <timestamp>2022-08-15T14:54:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <comment>Malik Nursultan B [[Топорков Василий Осипович]] бетін [[Василий Осипович Топорков]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="64" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Василий Осипович Топорков]]</text>
      <sha1>d2a467k8w7o5bqpyijp3y0vtae6gu3q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Крамов Александр Григорьевич</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686402</id>
    <redirect title="Александр Григорьевич Крамов" />
    <revision>
      <id>3061151</id>
      <timestamp>2022-08-15T14:54:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <comment>Malik Nursultan B [[Крамов Александр Григорьевич]] бетін [[Александр Григорьевич Крамов]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="70" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Александр Григорьевич Крамов]]</text>
      <sha1>qrnsdbslisz4n2p4mr2pu4zhs6njuhp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Талқылау:Қазақстан Республикасының Табиғи монополияларды реттеу жөніндегі агенттігі</title>
    <ns>1</ns>
    <id>686403</id>
    <revision>
      <id>3061155</id>
      <timestamp>2022-08-15T15:17:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерқанат Рыскулбеков</username>
        <id>70798</id>
      </contributor>
      <comment>Мақаланың атауын ауыстыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="287" xml:space="preserve">Бұл мақаланың атауын Қазақстан Республикасы Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігіне ауыстырған жөн болар, егер ешкім қарсы болмаса атауын ауыстырам</text>
      <sha1>ksewldc8tccka6sqkavirgk5t7thtut</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:LukaHackerOnly</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686404</id>
    <revision>
      <id>3061156</id>
      <timestamp>2022-08-15T15:18:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="354" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=LukaHackerOnly}}

-- [[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 21:18, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)</text>
      <sha1>n39d6931p4rll39wi80r8wb7eiq45yc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Yug</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686405</id>
    <revision>
      <id>3061166</id>
      <timestamp>2022-08-15T16:07:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="216" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Yug}}

-- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 22:07, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)</text>
      <sha1>aycofvgp8bepgi7laodbw7c8lazw4qy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:MaGz GoLd</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686406</id>
    <revision>
      <id>3061179</id>
      <timestamp>2022-08-15T16:42:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="349" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=MaGz GoLd}}

-- [[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 22:42, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)</text>
      <sha1>0o47sgicpe8zroozx4nt9jfmd93dfzx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тоғыз-Тарау ауданы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686407</id>
    <redirect title="Тоғызтарау ауданы (Қырғызстан)" />
    <revision>
      <id>3061187</id>
      <timestamp>2022-08-15T16:55:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>Білгіш Шежіреші [[Тоғыз-Тарау ауданы]] бетін [[Тоғызтарау ауданы (Қырғызстан)]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="72" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Тоғызтарау ауданы (Қырғызстан)]]</text>
      <sha1>bctykw6rl7zu2l88fy7aja3iknwlqv7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жоба:Инкубатор/Lada</title>
    <ns>102</ns>
    <id>686408</id>
    <revision>
      <id>3061189</id>
      <timestamp>2022-08-15T16:55:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>Ұлы Тұран [[Жоба:Инкубатор/Lada]] бетін [[Lada]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Lada]]</text>
      <sha1>hz5mbeewobm6285iec5csyn1xtmkz2w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061190</id>
      <parentid>3061189</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:55:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* Жедел жоюға ұсыну */ жаңа бөлім</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="379" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Lada]]

== Жедел жоюға ұсыну ==

{{Жедел жойылсын|Бет атауы өзгертілді, бұл жылжытылған беттің айдату беті  --[[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 22:55, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)}}</text>
      <sha1>44ztmqtj7ebfncscpiid5yy9ya1rerc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061191</id>
      <parentid>3061190</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T16:56:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>Removed redirect to [[Lada]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="251" xml:space="preserve">{{Жедел жойылсын|Бет атауы өзгертілді -- [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 22:55, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)}}</text>
      <sha1>5qea65cgsgqd0bly7aw01ist3mouxyc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061208</id>
      <parentid>3061191</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T17:09:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SSHTALBI</username>
        <id>122299</id>
      </contributor>
      <comment>Беттің барлық мағлұматын аластады</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="0" />
      <sha1>phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061210</id>
      <parentid>3061208</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T17:12:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>[[Арнайы:Үлесі/SSHTALBI|SSHTALBI]] ([[Қатысушы талқылауы:SSHTALBI|талқылауы]]) істеген нөмір 3061208 нұсқасын [[Уикипедия:Жоққа шығару|жоққа шығарды]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="251" xml:space="preserve">{{Жедел жойылсын|Бет атауы өзгертілді -- [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 22:55, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)}}</text>
      <sha1>5qea65cgsgqd0bly7aw01ist3mouxyc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тоқтоғұл ауданы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686409</id>
    <redirect title="Тоқтағұл ауданы" />
    <revision>
      <id>3061197</id>
      <timestamp>2022-08-15T17:00:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>Білгіш Шежіреші [[Тоқтоғұл ауданы]] бетін [[Тоқтағұл ауданы]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="45" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Тоқтағұл ауданы]]</text>
      <sha1>ewg5u5pj17dk5h5f76ryd666hltf5el</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Wushiye1st</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686410</id>
    <redirect title="Қатысушы талқылауы:Invictus1995" />
    <revision>
      <id>3061202</id>
      <timestamp>2022-08-15T17:04:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MdsShakil</username>
        <id>110227</id>
      </contributor>
      <comment>MdsShakil [[Қатысушы талқылауы:Wushiye1st]] бетін [[Қатысушы талқылауы:Invictus1995]] бетіне жылжытты: Automatically moved page while renaming the user &quot;[[Special:CentralAuth/Wushiye1st|Wushiye1st]]&quot; to &quot;[[Special:CentralAuth/Invictus1995|Invictus1995]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="64" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Қатысушы талқылауы:Invictus1995]]</text>
      <sha1>dcgn3wj4uo837osrcpwfcjfr43gwory</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қызыл-Қия</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686411</id>
    <redirect title="Қызылқия (Қырғызстан)" />
    <revision>
      <id>3061205</id>
      <timestamp>2022-08-15T17:06:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>Білгіш Шежіреші [[Қызыл-Қия]] бетін [[Қызылқия (Қырғызстан)]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="55" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Қызылқия (Қырғызстан)]]</text>
      <sha1>i81c1i8atq9izxmb74hrrxhep6w9vcp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жоба талқылауы:Инкубатор/Lada</title>
    <ns>103</ns>
    <id>686412</id>
    <revision>
      <id>3061207</id>
      <timestamp>2022-08-15T17:07:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SSHTALBI</username>
        <id>122299</id>
      </contributor>
      <comment>/* {{қарсылық}} */ жаңа бөлім</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="390" xml:space="preserve">== {{қарсылық}} ==

Бұл бетті өшірмеу керек, себебі ол мақала болуға арналған. Мен Уикипедия пайдаланушыларының оған ақпарат қосып, қателерді түзетіп, содан кейін оны мақалаға айналдыру арқылы үлес қосқанын қалаймын.</text>
      <sha1>dux23m7xl07bo2hu13n2n03pi321kz4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061216</id>
      <parentid>3061207</parentid>
      <timestamp>2022-08-15T17:29:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* {{қарсылық}} */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1267" xml:space="preserve">{{қарсылық}}

Бұл бетті өшірмеу керек, себебі ол мақала болуға арналған. Мен Уикипедия пайдаланушыларының оған ақпарат қосып, қателерді түзетіп, содан кейін оны мақалаға айналдыру арқылы үлес қосқанын қалаймын. [[Қатысушы:SSHTALBI|SSHTALBI]] ([[Қатысушы талқылауы:SSHTALBI|талқылауы]]) 23:07, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)

:Сіз дұрыс түсінбедіңіз, Жоба:Инкубатор/Lada бетін [[Lada]] мақаласына жылжытып қойдым. Соны жетілдіре берсеңіз болады. Суреттер мен ақпараттар қосу қажет. Және де бұны басқа қатысушыларда көріп толықтыра алады. Өзіңіз ғой, мақаланы жылжытуды сұраған, енді қарсы шығып тұрсыз. Түсіністікпен қарайық, рақмет! [[Қатысушы:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Ұлы Тұран|талқылауы]]) 23:21, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)</text>
      <sha1>8lpy4x1lm5ny0yae6zyuj5xhjn538cz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Dilbar Elamanova (Ismatullayeva)</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686413</id>
    <revision>
      <id>3061212</id>
      <timestamp>2022-08-15T17:21:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="370" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Dilbar Elamanova (Ismatullayeva)}}

-- ''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 23:21, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)</text>
      <sha1>g4u9jpdz1tt1rymhkt3db1evpcrsayj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Rodriguezd028</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686414</id>
    <revision>
      <id>3061217</id>
      <timestamp>2022-08-15T17:34:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="210" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Rodriguezd028}}

-- [[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]] 23:34, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)</text>
      <sha1>19qmf2wopn1irsbbgxp9w3nzyyje5a6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Jffrsnss</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686415</id>
    <revision>
      <id>3061218</id>
      <timestamp>2022-08-15T17:41:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="302" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Jffrsnss}}

-- [[Қатысушы:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] ([[Қатысушы талқылауы:Мықтыбек Оразтайұлы|талқылауы]]) 23:41, 2022 ж. тамыздың 15 (+06)</text>
      <sha1>a85h1n1gssyjk83dcqdmut70mjx3uwe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ақ-Су ауданы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686416</id>
    <redirect title="Ақсу ауданы (Қырғызстан)" />
    <revision>
      <id>3061224</id>
      <timestamp>2022-08-15T17:56:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>Білгіш Шежіреші [[Ақ-Су ауданы]] бетін [[Ақсу ауданы (Қырғызстан)]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="60" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Ақсу ауданы (Қырғызстан)]]</text>
      <sha1>4dt3jqswxtzcypk7tpd2iw5uweu0gjq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Айдарлы ауылдық округі (Жамбыл ауданы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686417</id>
    <redirect title="Айдарлы ауылдық округі (Алматы облысы)" />
    <revision>
      <id>3061246</id>
      <timestamp>2022-08-15T19:01:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>Білгіш Шежіреші [[Айдарлы ауылдық округі (Жамбыл ауданы)]] бетін [[Айдарлы ауылдық округі (Алматы облысы)]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="86" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Айдарлы ауылдық округі (Алматы облысы)]]</text>
      <sha1>qpth6ok55jdujlmy38uie1uv4q0k7c3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Айдарлы ауылдық округі (Панфилов ауданы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686418</id>
    <redirect title="Айдарлы ауылдық округі (Жетісу облысы)" />
    <revision>
      <id>3061250</id>
      <timestamp>2022-08-15T19:03:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Білгіш Шежіреші</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>Білгіш Шежіреші [[Айдарлы ауылдық округі (Панфилов ауданы)]] бетін [[Айдарлы ауылдық округі (Жетісу облысы)]] бетіне жылжытты</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="86" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Айдарлы ауылдық округі (Жетісу облысы)]]</text>
      <sha1>3961yrrytr2413kb2qlcp7860uqng20</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:KetsubanWikipedista</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686419</id>
    <revision>
      <id>3061258</id>
      <timestamp>2022-08-15T19:19:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="302" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=KetsubanWikipedista}}

-- [[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] ([[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|талқылауы]])  01:19, 2022 ж. тамыздың 16 (+06)</text>
      <sha1>syokyri6tax9nh0j2mtbtvp6vctmlb0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Truuthful</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686420</id>
    <revision>
      <id>3061268</id>
      <timestamp>2022-08-15T19:42:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="349" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Truuthful}}

-- [[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 01:42, 2022 ж. тамыздың 16 (+06)</text>
      <sha1>t0cr1y1koxv6cfn0c1hplza4f8f0py9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Sanzzi Criscell</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686421</id>
    <revision>
      <id>3061271</id>
      <timestamp>2022-08-15T20:04:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="445" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Sanzzi Criscell}}

-- &lt;font color=&quot;#009900&quot;&gt;[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-family:Georgia;&quot;&gt;&lt;i&gt;Мұхамеджан А.А.&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;/font&gt; [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-size:90%&quot;&gt;&lt;font color=&quot;#0000FF&quot;&gt;(талқылауы)&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] 02:04, 2022 ж. тамыздың 16 (+06)</text>
      <sha1>8hwdtzhir28muqd6bkhd5jj4hmbm65h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Neutravo</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686422</id>
    <revision>
      <id>3061272</id>
      <timestamp>2022-08-15T20:25:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="291" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Neutravo}}

-- [[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] ([[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|талқылауы]])  02:25, 2022 ж. тамыздың 16 (+06)</text>
      <sha1>nyj8391305drt98cgyjccuopb5s2v49</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Afshin xt</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686423</id>
    <revision>
      <id>3061275</id>
      <timestamp>2022-08-15T21:31:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="439" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Afshin xt}}

-- &lt;font color=&quot;#009900&quot;&gt;[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-family:Georgia;&quot;&gt;&lt;i&gt;Мұхамеджан А.А.&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;/font&gt; [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-size:90%&quot;&gt;&lt;font color=&quot;#0000FF&quot;&gt;(талқылауы)&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] 03:31, 2022 ж. тамыздың 16 (+06)</text>
      <sha1>8etrecn8vo1sziqrgnpmqn8ozky9ka8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Motivum</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686424</id>
    <revision>
      <id>3061276</id>
      <timestamp>2022-08-15T22:30:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="205" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Motivum}}

-- [[Қатысушы:Sibom|Sibom]] ([[Қатысушы талқылауы:Sibom|талқылауы]]) 04:30, 2022 ж. тамыздың 16 (+06)</text>
      <sha1>9xnyqxfjnpsqv9g79aff8dda5lambgs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:113303bh</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686425</id>
    <revision>
      <id>3061277</id>
      <timestamp>2022-08-15T23:36:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="346" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=113303bh}}

-- ''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 05:36, 2022 ж. тамыздың 16 (+06)</text>
      <sha1>6c686x6w5irjrfaucq7sqs34s54yey6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Uasser3399</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686426</id>
    <revision>
      <id>3061278</id>
      <timestamp>2022-08-15T23:55:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="293" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Uasser3399}}

-- [[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] ([[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|талқылауы]])  05:55, 2022 ж. тамыздың 16 (+06)</text>
      <sha1>a4djk7fj5nh8mgy4q2yxdx4wwpzb935</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:QatarStarsLeague</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686427</id>
    <revision>
      <id>3061279</id>
      <timestamp>2022-08-16T01:12:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="322" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=QatarStarsLeague}}

-- [[Қатысушы:GanS NIS|&lt;span style=&quot;text-shadow:gray 4px 4px 3px;&quot;&gt;&lt;font face=&quot;AR Cena&quot; color=&quot;black&quot;&gt;&lt;b&gt;Fани&lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 07:12, 2022 ж. тамыздың 16 (+06)</text>
      <sha1>om8qsayow581w9z7q85qxillobsclnn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Капауку</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686428</id>
    <revision>
      <id>3061284</id>
      <timestamp>2022-08-16T05:30:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: '''Капауку''' (өз атауы; ''мэ'', ''экаги'', ''экари'', ''тиги'') — Индонезияда тұратын папуас халқы.   == Дереккөздер == {{дереккөздер}}</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="219" xml:space="preserve">'''Капауку''' (өз атауы; ''мэ'', ''экаги'', ''экари'', ''тиги'') — Индонезияда тұратын папуас халқы.


== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>4r04a3rzingvyeadoatjse1orhuyfiv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061285</id>
      <parentid>3061284</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T05:33:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="359" xml:space="preserve">'''Капауку''' (өз атауы; ''мэ'', ''экаги'', ''экари'', ''тиги'')&lt;ref&gt;Современная энциклопедия Капауку https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/201138-kapauku/ &lt;/ref&gt; — Индонезияда тұратын папуас халқы.


== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>l1vubzr8bsbfdm4zld1mw66haopuaaf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061288</id>
      <parentid>3061285</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T05:37:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="509" xml:space="preserve">'''Капауку''' (өз атауы; ''мэ'', ''экаги'', ''экари'', ''тиги'')&lt;ref&gt;Современная энциклопедия Капауку https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/201138-kapauku/ &lt;/ref&gt; — [[Индонезия]]да тұратын папуас халқы.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4789-%D0%9A%D0%90%D0%9F%D0%90%D0%A3%D0%9A%D0%A3&lt;/ref&gt;


== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>2ma54vjo9wd6k8pp41pukbfyzav68po</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061290</id>
      <parentid>3061288</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T05:46:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>толықтыру, дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="715" xml:space="preserve">'''Капауку''' (өз атауы; ''мэ'', ''экаги'', ''экари'', ''тиги'')&lt;ref&gt;Современная энциклопедия Капауку https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/201138-kapauku/ &lt;/ref&gt; — [[Индонезия]]да тұратын папуас халқы.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4789-%D0%9A%D0%90%D0%9F%D0%90%D0%A3%D0%9A%D0%A3&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[экаги тілі]] (капауку).&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - капауку http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/kapauku&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>ex3wts8zgvmsjy0bzwltv8qpp45fjdy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061291</id>
      <parentid>3061290</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T05:52:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="940" xml:space="preserve">'''Капауку''' (өз атауы; ''мэ'', ''экаги'', ''экари'', ''тиги'')&lt;ref&gt;Современная энциклопедия Капауку https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/201138-kapauku/ &lt;/ref&gt; — [[Индонезия]]да тұратын папуас халқы.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4789-%D0%9A%D0%90%D0%9F%D0%90%D0%A3%D0%9A%D0%A3&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[экаги тілі]] (капауку).&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - капауку http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/kapauku&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дінге сенушілердің діни байланысы: дәстүрлі нанымдар, бөлігі – [[Протестантизм|протестанттар]] (перфекционистер).

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>1ko90hzl0v1wlzswm4ujzr9afyrxcyp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061292</id>
      <parentid>3061291</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T05:53:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Діні */ дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1076" xml:space="preserve">'''Капауку''' (өз атауы; ''мэ'', ''экаги'', ''экари'', ''тиги'')&lt;ref&gt;Современная энциклопедия Капауку https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/201138-kapauku/ &lt;/ref&gt; — [[Индонезия]]да тұратын папуас халқы.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4789-%D0%9A%D0%90%D0%9F%D0%90%D0%A3%D0%9A%D0%A3&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[экаги тілі]] (капауку).&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - капауку http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/kapauku&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дінге сенушілердің діни байланысы: дәстүрлі нанымдар, бөлігі – [[Протестантизм|протестанттар]] (перфекционистер).&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%83%D0%BA%D1%83&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>cumnk8m5as8aa593c7egm5bvs320xew</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061326</id>
      <parentid>3061292</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T08:28:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1254" xml:space="preserve">'''Капауку''' (өз атауы; ''мэ'', ''экаги'', ''экари'', ''тиги'')&lt;ref&gt;Современная энциклопедия Капауку https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/201138-kapauku/ &lt;/ref&gt; — [[Индонезия]]да тұратын папуас халқы.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4789-%D0%9A%D0%90%D0%9F%D0%90%D0%A3%D0%9A%D0%A3&lt;/ref&gt; Жалпы саны 140 мыңнан астам адам. (2008).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2042768&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[экаги тілі]] (капауку).&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - капауку http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/kapauku&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дінге сенушілердің діни байланысы: дәстүрлі нанымдар, бөлігі – [[Протестантизм|протестанттар]] (перфекционистер).&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%83%D0%BA%D1%83&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>idngag2mdc7y9ggtza2l9sz1x08a8s7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061328</id>
      <parentid>3061326</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T08:37:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2235" xml:space="preserve">'''Капауку''' (өз атауы; ''мэ'', ''экаги'', ''экари'', ''тиги'')&lt;ref&gt;Современная энциклопедия Капауку https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/201138-kapauku/ &lt;/ref&gt; — [[Индонезия]]да тұратын папуас халқы.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4789-%D0%9A%D0%90%D0%9F%D0%90%D0%A3%D0%9A%D0%A3&lt;/ref&gt; Жалпы саны 140 мыңнан астам адам. (2008).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2042768&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[экаги тілі]] (капауку).&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - капауку http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/kapauku&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дінге сенушілердің діни байланысы: дәстүрлі нанымдар, бөлігі – [[Протестантизм|протестанттар]] (перфекционистер).&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%83%D0%BA%D1%83&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Тау аңғарларының тұратын капаукулар қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен айналысады ([[ямс]], таро, [[банан]], қант қамысы, бау-бақша дақылдары, соңғы кезде маниок пен темекі), [[шошқа]] өсіреді. Сонымен қатар [[аңшылық]] пен [[терушілік]]те бар.

1950 жылдардың ортасына дейін капаукулар металды, тоқуды, керамика өнерін білмеген. Негізгі дәстүрлі құралдары – неолит типіндегі тас балталар, қазатын таяқтар, шақпақ қашаулар, сүйек инелері, қарулары – садақ болды. Балық аулауға арналған тор, жүк тасуға арналған құралдар және т.б. дамыды.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>2lwawfdxm8k15eovdbs4cxospw2xpox</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061329</id>
      <parentid>3061328</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T08:38:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кәсібі */ дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2343" xml:space="preserve">'''Капауку''' (өз атауы; ''мэ'', ''экаги'', ''экари'', ''тиги'')&lt;ref&gt;Современная энциклопедия Капауку https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/201138-kapauku/ &lt;/ref&gt; — [[Индонезия]]да тұратын папуас халқы.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4789-%D0%9A%D0%90%D0%9F%D0%90%D0%A3%D0%9A%D0%A3&lt;/ref&gt; Жалпы саны 140 мыңнан астам адам. (2008).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2042768&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[экаги тілі]] (капауку).&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - капауку http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/kapauku&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дінге сенушілердің діни байланысы: дәстүрлі нанымдар, бөлігі – [[Протестантизм|протестанттар]] (перфекционистер).&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%83%D0%BA%D1%83&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Тау аңғарларының тұратын капаукулар қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен айналысады ([[ямс]], таро, [[банан]], қант қамысы, бау-бақша дақылдары, соңғы кезде маниок пен темекі), [[шошқа]] өсіреді. Сонымен қатар [[аңшылық]] пен [[терушілік]]те бар.

1950 жылдардың ортасына дейін капаукулар металды, тоқуды, керамика өнерін білмеген. Негізгі дәстүрлі құралдары – неолит типіндегі тас балталар, қазатын таяқтар, шақпақ қашаулар, сүйек инелері, қарулары – садақ болды. Балық аулауға арналған тор, жүк тасуға арналған құралдар және т.б. дамыды.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Капауку http://www.etnolog.ru/people.php?id=KAPA&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>jcjkwigc1ce18zreie3s8hr5cf4ww54</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061333</id>
      <parentid>3061329</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T08:44:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2856" xml:space="preserve">'''Капауку''' (өз атауы; ''мэ'', ''экаги'', ''экари'', ''тиги'')&lt;ref&gt;Современная энциклопедия Капауку https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/201138-kapauku/ &lt;/ref&gt; — [[Индонезия]]да тұратын папуас халқы.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4789-%D0%9A%D0%90%D0%9F%D0%90%D0%A3%D0%9A%D0%A3&lt;/ref&gt; Жалпы саны 140 мыңнан астам адам. (2008).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2042768&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[экаги тілі]] (капауку).&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - капауку http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/kapauku&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дінге сенушілердің діни байланысы: дәстүрлі нанымдар, бөлігі – [[Протестантизм|протестанттар]] (перфекционистер).&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%83%D0%BA%D1%83&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Тау аңғарларының тұратын капаукулар қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен айналысады ([[ямс]], таро, [[банан]], қант қамысы, бау-бақша дақылдары, соңғы кезде маниок пен темекі), [[шошқа]] өсіреді. Сонымен қатар [[аңшылық]] пен [[терушілік]]те бар.

1950 жылдардың ортасына дейін капаукулар металды, тоқуды, керамика өнерін білмеген. Негізгі дәстүрлі құралдары – неолит типіндегі тас балталар, қазатын таяқтар, шақпақ қашаулар, сүйек инелері, қарулары – садақ болды. Балық аулауға арналған тор, жүк тасуға арналған құралдар және т.б. дамыды.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Капауку http://www.etnolog.ru/people.php?id=KAPA&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Капаукулер тотемдік [[патрилинейлік]] руға бөлінеді. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокалды]]. Бірнеше қауымдастықтар конфедерациялар құрады, бұрын жиі ішкі соғыс жүргізген. Көшбасшылық бейресми, байлықпен (шошқа санымен) және шешендік қабілеттермен анықталады.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>f2g709d1kajhr7o31s9de3nyj33ftbp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061334</id>
      <parentid>3061333</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T08:46:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Өмір салты */ толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3011" xml:space="preserve">'''Капауку''' (өз атауы; ''мэ'', ''экаги'', ''экари'', ''тиги'')&lt;ref&gt;Современная энциклопедия Капауку https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/201138-kapauku/ &lt;/ref&gt; — [[Индонезия]]да тұратын папуас халқы.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4789-%D0%9A%D0%90%D0%9F%D0%90%D0%A3%D0%9A%D0%A3&lt;/ref&gt; Жалпы саны 140 мыңнан астам адам. (2008).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2042768&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[экаги тілі]] (капауку).&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - капауку http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/kapauku&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дінге сенушілердің діни байланысы: дәстүрлі нанымдар, бөлігі – [[Протестантизм|протестанттар]] (перфекционистер).&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%83%D0%BA%D1%83&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Тау аңғарларының тұратын капаукулар қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен айналысады ([[ямс]], таро, [[банан]], қант қамысы, бау-бақша дақылдары, соңғы кезде маниок пен темекі), [[шошқа]] өсіреді. Сонымен қатар [[аңшылық]] пен [[терушілік]]те бар.

1950 жылдардың ортасына дейін капаукулар металды, тоқуды, керамика өнерін білмеген. Негізгі дәстүрлі құралдары – неолит типіндегі тас балталар, қазатын таяқтар, шақпақ қашаулар, сүйек инелері, қарулары – садақ болды. Балық аулауға арналған тор, жүк тасуға арналған құралдар және т.б. дамыды.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Капауку http://www.etnolog.ru/people.php?id=KAPA&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Капаукулер тотемдік [[патрилинейлік]] руға бөлінеді. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокалды]]. Бірнеше қауымдастықтар конфедерациялар құрады, бұрын жиі ішкі соғыс жүргізген. Көшбасшылық бейресми, байлықпен (шошқа санымен) және шешендік қабілеттермен анықталады.

Елді мекен шашыраңқы орналасқан. Үйлері ағаштан жасалған, төртбұрышты, бір бөлмелі.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>73t0331nz76jlnfalkemfyphssa1tnm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061338</id>
      <parentid>3061334</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T08:54:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Өмір салты */ толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3348" xml:space="preserve">'''Капауку''' (өз атауы; ''мэ'', ''экаги'', ''экари'', ''тиги'')&lt;ref&gt;Современная энциклопедия Капауку https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/201138-kapauku/ &lt;/ref&gt; — [[Индонезия]]да тұратын папуас халқы.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4789-%D0%9A%D0%90%D0%9F%D0%90%D0%A3%D0%9A%D0%A3&lt;/ref&gt; Жалпы саны 140 мыңнан астам адам. (2008).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2042768&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[экаги тілі]] (капауку).&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - капауку http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/kapauku&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дінге сенушілердің діни байланысы: дәстүрлі нанымдар, бөлігі – [[Протестантизм|протестанттар]] (перфекционистер).&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%83%D0%BA%D1%83&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Тау аңғарларының тұратын капаукулар қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен айналысады ([[ямс]], таро, [[банан]], қант қамысы, бау-бақша дақылдары, соңғы кезде маниок пен темекі), [[шошқа]] өсіреді. Сонымен қатар [[аңшылық]] пен [[терушілік]]те бар.

1950 жылдардың ортасына дейін капаукулар металды, тоқуды, керамика өнерін білмеген. Негізгі дәстүрлі құралдары – неолит типіндегі тас балталар, қазатын таяқтар, шақпақ қашаулар, сүйек инелері, қарулары – садақ болды. Балық аулауға арналған тор, жүк тасуға арналған құралдар және т.б. дамыды.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Капауку http://www.etnolog.ru/people.php?id=KAPA&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Капаукулер тотемдік [[патрилинейлік]] руға бөлінеді. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокалды]]. Бірнеше қауымдастықтар конфедерациялар құрады, бұрын жиі ішкі соғыс жүргізген. Көшбасшылық бейресми, байлықпен (шошқа санымен) және шешендік қабілеттермен анықталады.

Елді мекен шашыраңқы орналасқан. Үйлері ағаштан жасалған, төртбұрышты, бір бөлмелі.

Ерлер тек фалокрипті (жыныс мүшесін жауып тұратын қаптама) киеді, әйелдер жалаңаш жүреді.

Негізгі тағамдары - қайнатылған тамыр көкөністері мен түйнектер, мереке күндері [[шошқа]] еті.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>c7fazg40m8894l26ug5c3vh7d37rxol</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061339</id>
      <parentid>3061338</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T08:55:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Өмір салты */ дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3372" xml:space="preserve">'''Капауку''' (өз атауы; ''мэ'', ''экаги'', ''экари'', ''тиги'')&lt;ref&gt;Современная энциклопедия Капауку https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/201138-kapauku/ &lt;/ref&gt; — [[Индонезия]]да тұратын папуас халқы.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4789-%D0%9A%D0%90%D0%9F%D0%90%D0%A3%D0%9A%D0%A3&lt;/ref&gt; Жалпы саны 140 мыңнан астам адам. (2008).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2042768&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[экаги тілі]] (капауку).&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - капауку http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/kapauku&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дінге сенушілердің діни байланысы: дәстүрлі нанымдар, бөлігі – [[Протестантизм|протестанттар]] (перфекционистер).&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%83%D0%BA%D1%83&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Тау аңғарларының тұратын капаукулар қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен айналысады ([[ямс]], таро, [[банан]], қант қамысы, бау-бақша дақылдары, соңғы кезде маниок пен темекі), [[шошқа]] өсіреді. Сонымен қатар [[аңшылық]] пен [[терушілік]]те бар.

1950 жылдардың ортасына дейін капаукулар металды, тоқуды, керамика өнерін білмеген. Негізгі дәстүрлі құралдары – неолит типіндегі тас балталар, қазатын таяқтар, шақпақ қашаулар, сүйек инелері, қарулары – садақ болды. Балық аулауға арналған тор, жүк тасуға арналған құралдар және т.б. дамыды.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Капауку http://www.etnolog.ru/people.php?id=KAPA&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Капаукулер тотемдік [[патрилинейлік]] руға бөлінеді. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокалды]]. Бірнеше қауымдастықтар конфедерациялар құрады, бұрын жиі ішкі соғыс жүргізген. Көшбасшылық бейресми, байлықпен (шошқа санымен) және шешендік қабілеттермен анықталады.

Елді мекен шашыраңқы орналасқан. Үйлері ағаштан жасалған, төртбұрышты, бір бөлмелі.

Ерлер тек фалокрипті (жыныс мүшесін жауып тұратын қаптама) киеді, әйелдер жалаңаш жүреді.

Негізгі тағамдары - қайнатылған тамыр көкөністері мен түйнектер, мереке күндері [[шошқа]] еті.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;/&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>50qeou7ojaaxr564ooev8ctcerq3qoy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061340</id>
      <parentid>3061339</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T08:56:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>«[[Санат:Индонезия этникалық топтары|Индонезия этникалық топтары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен)</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3441" xml:space="preserve">'''Капауку''' (өз атауы; ''мэ'', ''экаги'', ''экари'', ''тиги'')&lt;ref&gt;Современная энциклопедия Капауку https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/201138-kapauku/ &lt;/ref&gt; — [[Индонезия]]да тұратын папуас халқы.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4789-%D0%9A%D0%90%D0%9F%D0%90%D0%A3%D0%9A%D0%A3&lt;/ref&gt; Жалпы саны 140 мыңнан астам адам. (2008).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2042768&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[экаги тілі]] (капауку).&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - капауку http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/kapauku&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дінге сенушілердің діни байланысы: дәстүрлі нанымдар, бөлігі – [[Протестантизм|протестанттар]] (перфекционистер).&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%83%D0%BA%D1%83&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Тау аңғарларының тұратын капаукулар қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен айналысады ([[ямс]], таро, [[банан]], қант қамысы, бау-бақша дақылдары, соңғы кезде маниок пен темекі), [[шошқа]] өсіреді. Сонымен қатар [[аңшылық]] пен [[терушілік]]те бар.

1950 жылдардың ортасына дейін капаукулар металды, тоқуды, керамика өнерін білмеген. Негізгі дәстүрлі құралдары – неолит типіндегі тас балталар, қазатын таяқтар, шақпақ қашаулар, сүйек инелері, қарулары – садақ болды. Балық аулауға арналған тор, жүк тасуға арналған құралдар және т.б. дамыды.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Капауку http://www.etnolog.ru/people.php?id=KAPA&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Капаукулер тотемдік [[патрилинейлік]] руға бөлінеді. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокалды]]. Бірнеше қауымдастықтар конфедерациялар құрады, бұрын жиі ішкі соғыс жүргізген. Көшбасшылық бейресми, байлықпен (шошқа санымен) және шешендік қабілеттермен анықталады.

Елді мекен шашыраңқы орналасқан. Үйлері ағаштан жасалған, төртбұрышты, бір бөлмелі.

Ерлер тек фалокрипті (жыныс мүшесін жауып тұратын қаптама) киеді, әйелдер жалаңаш жүреді.

Негізгі тағамдары - қайнатылған тамыр көкөністері мен түйнектер, мереке күндері [[шошқа]] еті.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;/&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Индонезия этникалық топтары]]</text>
      <sha1>0dnnl0ijpjpkzcslcj4rtqxuir5fhio</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061342</id>
      <parentid>3061340</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T09:00:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4774" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Капауку
|төл атауы  = мэ, экаги, экари, тиги
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 
|аймақ      = 
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = 
|діні       = 
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Капауку''' (өз атауы; ''мэ'', ''экаги'', ''экари'', ''тиги'')&lt;ref&gt;Современная энциклопедия Капауку https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/201138-kapauku/ &lt;/ref&gt; — [[Индонезия]]да тұратын папуас халқы.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4789-%D0%9A%D0%90%D0%9F%D0%90%D0%A3%D0%9A%D0%A3&lt;/ref&gt; Жалпы саны 140 мыңнан астам адам. (2008).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2042768&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[экаги тілі]] (капауку).&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - капауку http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/kapauku&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дінге сенушілердің діни байланысы: дәстүрлі нанымдар, бөлігі – [[Протестантизм|протестанттар]] (перфекционистер).&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%83%D0%BA%D1%83&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Тау аңғарларының тұратын капаукулар қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен айналысады ([[ямс]], таро, [[банан]], қант қамысы, бау-бақша дақылдары, соңғы кезде маниок пен темекі), [[шошқа]] өсіреді. Сонымен қатар [[аңшылық]] пен [[терушілік]]те бар.

1950 жылдардың ортасына дейін капаукулар металды, тоқуды, керамика өнерін білмеген. Негізгі дәстүрлі құралдары – неолит типіндегі тас балталар, қазатын таяқтар, шақпақ қашаулар, сүйек инелері, қарулары – садақ болды. Балық аулауға арналған тор, жүк тасуға арналған құралдар және т.б. дамыды.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Капауку http://www.etnolog.ru/people.php?id=KAPA&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Капаукулер тотемдік [[патрилинейлік]] руға бөлінеді. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокалды]]. Бірнеше қауымдастықтар конфедерациялар құрады, бұрын жиі ішкі соғыс жүргізген. Көшбасшылық бейресми, байлықпен (шошқа санымен) және шешендік қабілеттермен анықталады.

Елді мекен шашыраңқы орналасқан. Үйлері ағаштан жасалған, төртбұрышты, бір бөлмелі.

Ерлер тек фалокрипті (жыныс мүшесін жауып тұратын қаптама) киеді, әйелдер жалаңаш жүреді.

Негізгі тағамдары - қайнатылған тамыр көкөністері мен түйнектер, мереке күндері [[шошқа]] еті.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;/&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Индонезия этникалық топтары]]</text>
      <sha1>1atlofcpup4g88gemua5narp6uk72ej</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061343</id>
      <parentid>3061342</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T09:01:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4803" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Капауку
|төл атауы  = мэ, экаги, экари, тиги
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 140 000
|аймақ      = {{Индонезия}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = 
|діні       = 
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Капауку''' (өз атауы; ''мэ'', ''экаги'', ''экари'', ''тиги'')&lt;ref&gt;Современная энциклопедия Капауку https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/201138-kapauku/ &lt;/ref&gt; — [[Индонезия]]да тұратын папуас халқы.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4789-%D0%9A%D0%90%D0%9F%D0%90%D0%A3%D0%9A%D0%A3&lt;/ref&gt; Жалпы саны 140 мыңнан астам адам. (2008).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2042768&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[экаги тілі]] (капауку).&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - капауку http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/kapauku&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дінге сенушілердің діни байланысы: дәстүрлі нанымдар, бөлігі – [[Протестантизм|протестанттар]] (перфекционистер).&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%83%D0%BA%D1%83&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Тау аңғарларының тұратын капаукулар қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен айналысады ([[ямс]], таро, [[банан]], қант қамысы, бау-бақша дақылдары, соңғы кезде маниок пен темекі), [[шошқа]] өсіреді. Сонымен қатар [[аңшылық]] пен [[терушілік]]те бар.

1950 жылдардың ортасына дейін капаукулар металды, тоқуды, керамика өнерін білмеген. Негізгі дәстүрлі құралдары – неолит типіндегі тас балталар, қазатын таяқтар, шақпақ қашаулар, сүйек инелері, қарулары – садақ болды. Балық аулауға арналған тор, жүк тасуға арналған құралдар және т.б. дамыды.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Капауку http://www.etnolog.ru/people.php?id=KAPA&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Капаукулер тотемдік [[патрилинейлік]] руға бөлінеді. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокалды]]. Бірнеше қауымдастықтар конфедерациялар құрады, бұрын жиі ішкі соғыс жүргізген. Көшбасшылық бейресми, байлықпен (шошқа санымен) және шешендік қабілеттермен анықталады.

Елді мекен шашыраңқы орналасқан. Үйлері ағаштан жасалған, төртбұрышты, бір бөлмелі.

Ерлер тек фалокрипті (жыныс мүшесін жауып тұратын қаптама) киеді, әйелдер жалаңаш жүреді.

Негізгі тағамдары - қайнатылған тамыр көкөністері мен түйнектер, мереке күндері [[шошқа]] еті.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;/&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Индонезия этникалық топтары]]</text>
      <sha1>rig8kb2nokuhyh4nfxkx4aq589q7lzf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061344</id>
      <parentid>3061343</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T09:03:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4891" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Капауку
|төл атауы  = мэ, экаги, экари, тиги
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 140 000
|аймақ      = {{Индонезия}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[экаги тілі]]
|діні       = дәстүрлі нанымдар, [[протестантизм]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Капауку''' (өз атауы; ''мэ'', ''экаги'', ''экари'', ''тиги'')&lt;ref&gt;Современная энциклопедия Капауку https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/201138-kapauku/ &lt;/ref&gt; — [[Индонезия]]да тұратын папуас халқы.&lt;ref&gt;Современная энциклопедия https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4789-%D0%9A%D0%90%D0%9F%D0%90%D0%A3%D0%9A%D0%A3&lt;/ref&gt; Жалпы саны 140 мыңнан астам адам. (2008).&lt;ref&gt;Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2042768&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[экаги тілі]] (капауку).&lt;ref&gt;Современная энциклопедия - капауку http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/kapauku&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Дінге сенушілердің діни байланысы: дәстүрлі нанымдар, бөлігі – [[Протестантизм|протестанттар]] (перфекционистер).&lt;ref&gt;Толковый словарь русского языка https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%83%D0%BA%D1%83&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Тау аңғарларының тұратын капаукулар қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен айналысады ([[ямс]], таро, [[банан]], қант қамысы, бау-бақша дақылдары, соңғы кезде маниок пен темекі), [[шошқа]] өсіреді. Сонымен қатар [[аңшылық]] пен [[терушілік]]те бар.

1950 жылдардың ортасына дейін капаукулар металды, тоқуды, керамика өнерін білмеген. Негізгі дәстүрлі құралдары – неолит типіндегі тас балталар, қазатын таяқтар, шақпақ қашаулар, сүйек инелері, қарулары – садақ болды. Балық аулауға арналған тор, жүк тасуға арналған құралдар және т.б. дамыды.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;&gt;народы мира / Капауку http://www.etnolog.ru/people.php?id=KAPA&lt;/ref&gt;

== Өмір салты ==
Капаукулер тотемдік [[патрилинейлік]] руға бөлінеді. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокалды]]. Бірнеше қауымдастықтар конфедерациялар құрады, бұрын жиі ішкі соғыс жүргізген. Көшбасшылық бейресми, байлықпен (шошқа санымен) және шешендік қабілеттермен анықталады.

Елді мекен шашыраңқы орналасқан. Үйлері ағаштан жасалған, төртбұрышты, бір бөлмелі.

Ерлер тек фалокрипті (жыныс мүшесін жауып тұратын қаптама) киеді, әйелдер жалаңаш жүреді.

Негізгі тағамдары - қайнатылған тамыр көкөністері мен түйнектер, мереке күндері [[шошқа]] еті.&lt;ref name=&quot;Reference1&quot;/&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Индонезия этникалық топтары]]</text>
      <sha1>931js9h9ioqd63zrxz7osqewi534aym</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абзал Құспан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686429</id>
    <revision>
      <id>3061297</id>
      <timestamp>2022-08-16T05:59:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Didar.Bayan21NS</username>
        <id>120910</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: {{Тексерілмеген мақала|date={{subst:#time:F Y}}}} &lt;!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ!  --&gt; '''Абзал Темірғалиұлы Құспан''' - (1978 жылы 23 ақпанда Батыс Қазақстан облысы, Жаңақала ауданында дүниеге келген) - қазақ заңгері, қоғам қайраткері. &quot;Отбасы хрестоматиясы&quot;...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2830" xml:space="preserve">{{Тексерілмеген мақала|date=тамыз 2022}} &lt;!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ!  --&gt;
'''Абзал Темірғалиұлы Құспан''' - (1978 жылы 23 ақпанда Батыс Қазақстан облысы, Жаңақала ауданында дүниеге келген) - қазақ заңгері, қоғам қайраткері. &quot;Отбасы хрестоматиясы&quot; қоғамдық қоры жобасының авторы
== Өмірбаяны ==
*1995 жылы Сәкен Сейфуллин атындағы Орал дарынды балаларға арналған лицей-интернатын бітірген. 
*2000 жылы Қазақ мемлекеттік заң академиясының сот-прокурорлық факультетін бітірді.
*2000-2006 жылдары Батыс Қазақстан облысының прокуратура органдарында жұмыс істеді.
*2006-2009 жылдары азаматтық-Экономикалық істер бойынша жеке практикамен айналысатын заңгер болып жұмыс істеді.
*2009 жылы Батыс Қазақстан облысы адвокаттар алқасының мүшесі болды, осы күнге дейін адвокаттық қызметті жүзеге асырып келеді.
* Прокуратурадан кеткеннен кейін қоғамдық жұмыстарға белсене араласа бастады, атап айтқанда, пікірлестері Лұқпан Ахмедьяров пен Исатай Өтеповпен бірге «Абырой» қоғамдық бірлестігін құрып, зияндылық туралы алғашқылардың бірі болып дабыл қаққан. 
* 2012 жылы Отбасы хрестоматиясы қоғамдық қорын құрды. [[Отбасы хрестоматиясы ]]қоғамдық қорының жоба авторы. &lt;ref&gt;https://otbasy.com/abzal-span&lt;/ref&gt;
== Марапаттары ==
#Қазақстан Президенті Қасым Жомарт Тоқаев 2022 жылы 18 наурызда  «Құрмет» орденін тапсырды
== Сыртқы сілтемелер ==
#https://stan.kz/advokat-abzal-kyspan-ereuilshiler-auruhanaga-basip-kiri-359167/?ysclid=l6vrao8hyg715285801
#https://abai.kz/post/116875
#https://kaz.nur.kz/society/1957309-abzal-quspan-qantar-oqigasy-zoninde-europa-zurnalisterinin-suraqtaryna-zauap-berdi/?ysclid=l6vrivrf2a357477364
#https://www.uralskweek.kz/kz/2022/03/19/aza-stan-prezidenti-oraldy-advokat-abzal-span-a-rmet-ordenin-tapsyrdy/?ysclid=l6vrk28sog124518452
== Дереккөздер ==</text>
      <sha1>anr7t7aa4roqguvw3mglq0kyxkw87vh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Отбасы хрестоматиясы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686430</id>
    <revision>
      <id>3061301</id>
      <timestamp>2022-08-16T06:10:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Didar.Bayan21NS</username>
        <id>120910</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: {{Тексерілмеген мақала|date={{subst:#time:F Y}}}} &lt;!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ!  --&gt; '''Отбасы хрестоматиясы'''- даналық пен даралықтың насихаттайтын, мән іздеген жандарға арналған экзистенциялық әдебиеттерді дәріптеуге, отбасы құндылығын, қисса дәс...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5604" xml:space="preserve">{{Тексерілмеген мақала|date=тамыз 2022}} &lt;!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ!  --&gt;
'''Отбасы хрестоматиясы'''- даналық пен даралықтың насихаттайтын, мән іздеген жандарға арналған экзистенциялық әдебиеттерді дәріптеуге, отбасы құндылығын, қисса дәстүрін насихаттайтын қоғамдық қор. 
*2013 жылы Отбасы хрестоматиясы сериясымен шыққан алғашқы кітап “Әлдиден эпосқа дейін” жарық көрді. 
*2014-16 жылдары осы жұмыстың жалғасы ретінде “Салт-дәстүр сөйлейді”, “Сияр-Шәріп” кітаптары жарияланды. Бұл еңбектер оқырманның көңілінен шығып, әрқайсысы 5-6 реттен қайта басылды. 
*2017 жылы «Отбасы хрестоматиясы» жобасы қоғамдық қор ретінде құрылды. Кейіннен осы сериямен “Логотерапия немесе өмірге ғашық болу”, “Яссауи феномені”, “Өмірге ғашық болу”, “Махаббаттың мәні”, “Өркениетті адам”, “Әділ патша”, “Мың сұрақ”, “Экософия немесе киелі табиғат” сынды кітаптарды жарыққа шығарды. 
*Кітаптардың жалпы тиражы 150 мыңнан асады. Кітап презентациялары Алматы, Астана, Шымкент, Атырау, Орал, Ақтау, Семей, Түркістан, Қызылорда, Ақтөбе, Талдықорған қалаларында өтті. Қор Венадағы ІІІ психотерапия мектебін қалыптастырған *[[Виктор Франклдың ]] Логотерапия еңбегін тұңғыш қазақ тіліне аударды. Осы еңбекті таныстыру мақсатында «Өмірге ғашық болу» тақырыбында түрлі лекциялар өтті. 
*Әлемнің бірнеше елінде кеңінен қолданыс тапқан [[«логотерапия», «экософия»]] идеясын алғаш қазақ аудиториясына таныстырды. Экософия, әсіресе, әлемдегі туристік секторы дамыған елдерде танымал. Мысалы, 1964 жылы Тайланд, Малайзия, Сингапур, Индонезия елдерінде қолға алынып, қоршаған ортадағы жан-жануарды өлтірмеу, тиіспеу жайлы киелі аңыздарды халыққа насихаттап бастайды. Арада 30-40 жыл өткенде, екі ұрпақ ауысқанда бұл елдерде табиғи түрде туризм секторы дамиды. Қоғамдық қор экософия идеясын дамыту арқылы қазақ қоғамында да жан-жануарға, табиғатқа тиіспейтін мәдениет қалыптастыруды көздейді. Осы мақсатта түрлі лекциялар ұйымдастырып, батыс қоғамындағы экософия принциптерін қазақ тіліне аударып келеді.
* Қор өзіне тән ерекшелік ретінде ҚИССА жанрын дәріптейді. Себебі бұл жанр 70 жыл СССР билігі тұсында қатаң цензураға ұшырап, халықтың санасынан өшуге айналған еді. 
* Бірінші рет 2013 жылы қисса дәстүрін қайта тірілтіп, халыққа ұсынды. ХІІІ ғасырда өмір сүрген Рабғузидің «Қисса-сүл-әнбия» еңбегін қайта насихаттады. Рабғузидің «Қисса-cүл-әнбия» еңбегін негізге ала отыра философия-экзистенциялық талдау жасап қазақ қоғамына арнап кітап жазды. Қисса жанры бойынша 5 кітап жарық көрді. «Сакралды география» терминін де қазақ қоғамына алғаш таныстырды. 
* 2013 жылы америка ғалымы [[Карен Армстронг]]тың еңбектерін ықшамдап аударып, «сакралды география» терминін әлеуметтік желілерде айналымға енгізді. Осы идеяның негізінде 2017 жылы «Яссауи феномені» кітабын жарыққа шығарды. Кітап қазақ дүниетанымындағы сакралды ұғымдардың қалай пайда болғанын салыстырмалы анализ тәсілімен түсіндіреді. Сондай-ақ қазіргі Батыс қоғамында өте танымал ғалымдардың идеясы, еңбектері, ғылыми жаңалығын қазақ қоғамына таныстыруды жоспарлайды. &lt;ref&gt;https://otbasy.com/&lt;/ref&gt;
== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>mlmdrq1gilao466my5ccnhrvsx3vlkq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Thành 511</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686431</id>
    <revision>
      <id>3061302</id>
      <timestamp>2022-08-16T06:45:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="350" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Thành 511}}

-- [[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 12:45, 2022 ж. тамыздың 16 (+06)</text>
      <sha1>hpjv03ououbjztdec42u8o6bt31gcs7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>&quot;Шымкент ескі қалашығы&quot; ( Цитадель )</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686432</id>
    <revision>
      <id>3061303</id>
      <timestamp>2022-08-16T06:58:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DariaUrinbasarova21nis</username>
        <id>117340</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: '''&quot;Шымкент ескі қалашығы&quot; ( Цитадель )''' - жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткiштерiнiң мемлекеттік тізіміне енгiзiлген Қазақстан Республикасының археологиялық объектісі. 2021 жылдың 31 наурызында Шымкент қаласының әкімі [[Мұрат Әйтенов]] Шымкент қал...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13344" xml:space="preserve">'''&quot;Шымкент ескі қалашығы&quot; ( Цитадель )''' - жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткiштерiнiң мемлекеттік тізіміне енгiзiлген Қазақстан Республикасының археологиялық объектісі.
2021 жылдың 31 наурызында Шымкент қаласының әкімі [[Мұрат Әйтенов]] Шымкент қаласының мәдениет, тілдерді дамыту және архивтер басқармасының &quot;қымбат қала&quot; тарихи-мәдени кешенін құру турал Қаулысына қол қойды.
14 сәуірде бұл мекеме мемлекеттік тіркеуден өтті. Халық арасында &quot;Шым қала&quot; тарихи - мәдени кешенi  &quot;Қамал&quot;  деп аталады, бұл &quot;бекiнiс&quot; дегенді білдіреді.

Цитадель 6 бөліктен тұрады:
*1. Оңтүстік қақпа
*2. Шығыс қабырға
*3. Солтүстік-шығыс қабырға және Цитадель
*4. Сайрам бағанасы
*5. Батыс баспалдақ
*6. Батыс қақпасы
==Оңтүстік қақпа==
2020 жылғы 29 қыркүйекте Шымкент қаласына ( [[Цитадель]] ) [[Қазақстан Республикасы]]ның Тұңғыш Президенті - [[Елбасы]] Н.Ә. Назарбаев келді. Сапар барысында Елбасы [[археология]]лық жұмыстардың нәтижелерiмен және мәдени кешенді одан әрi дамыту жоспарларымен танысты.
Соңғы 15 жылда Шымкент қалашығында археологиялык жұмыстар археолог [[Бауыржан Байтанаевтың]] жетекшiлiгiмен жүргiзiлдi.

Шахристан мен Шымкент қалашығының Цитаделінде жүргізілген 2003-2008 жылдардағы археологиялық жұмыстардың нәтижелерi бойынша осы ежелгі қаланың мекендеуiнiң толық көрiнiсi сипатталды. 2003 жылы стратиграфиялык сипаттағы қазба жұмыстары жүргiзiлiп, шахристандағы өмiр б . з . д . III - II ғасырлардан кеш болмағанын көрсетті. 
Қалашықта &quot;Мәдени мұра&quot; бағдарламасы аясында археологиялық қазба жұмыстары жүргізіліп, ежелгі және ортағасырлық қаланың даму динамикасын сипаттайтын қызықты материалдар берiлді. 
2005-2007 жылдары Шахристанның Батыс қасбеті бойынша [[Цитадель]] мен шығыс қорғаныс мұнарасына 3 қазба жұмысы жүргiзiлдi. 

2008 жылы [[Шахристан]]ның оңтүстік - шығыс бұрышында ортағасырлық кезеңнің құрылыс көкжиегі деңгейі бойынша тандырдың қалдықтары табылды. Археологтар қаланын калыптасу уақытын б.з.д. II ғ . деп анықтайды. Осылайша Шымкентке 2 200 жыл. Қаланың мәдени қабаттары жалпы 14 метрді құрады. Біз тұрған жерде артевактілер табылды, олардың жасы 2200 жыл. Төменгі қабатта керамика кешені табылды, ол біздің дәуірімізге дейінгі 3 ғасырдың соңы 4 ғасырдың басы. Қаңлы мемлекетінің орталығы орта [[Сырдария]]да орналасқан.
&quot;XVI - XVII ғасырлардағы тұрғын квартал&quot; 

Шахристанның оңтүстік - батыс бөлігінде XVI - XVII ғасырлардағы тұрғын квартал бар. Бұл жерде қазақ хандығының гүлдену кезеңінде адамдар тұрған тұрғын үйлердің қазба жұмыстары жүргізіледі.

Сол жақта Уфа мен тандыр кiрпiштерi көрiнедi. Суфа - бұл қазiргi заманғы диван ретінде қызмет еткен кірпіштен жасалған шығыршық. Оған төменгі белiгiнде құбыр арқылы орналасқан тандырдан жылу берілді. Бұл ерекше жылы еденнің әсерін берді. Тұрғын үй кварталы бірнеше үй мен қоғамдық үй жайлардан тұрды. 
==Шығыс қабырға== 
Қарахан дәуірінде Таразда &quot;[[Қарахан]]&quot; және &quot;[[Айша бибі]]&quot; сияқты сәулет ескерткіштері салынды. Караханидтер түрлi жазулар мен символдардан тұратын көптеген монеталарды шығарды. Караханид монеталары мен Сасанидтер арасындағы айырмашылықтардың бiрi жануарлардың бейнесі болды: [[құстар]] , [[мысық жыртқышы]], [[піл]], [[қоян]], [[короз]], [[көгершін]], [[балық]] және т.б. Бүгінгі таңда солтүстік-шығыс бөлігінде тереңдігі 12 метр кұдық бар.  Бейбіт уақытта Шахристан тұрғындары бекiнiстiң шығыс өткелінде серуендеген. 

Шығыс қабырғасында Шығыс мұнарасы орналасқан. Ол &quot;[[Махаббат мұнарасы]]&quot; деп аталған екен. Бірде жаулар бекініске шабуыл жасап, билеушіден оларға жалғыз қызын беруін талап етеді. Қыз ата-анасы мен халқын қатты жақсы көргендіктен, ерекше шешім қабылдайды . Ол садақ пен жебені қолына алып, өзiнiң ең әдемi киiмiн киеді де, мұнараға шығып, жаулардың жетекшісіне: &quot;Сiз менiң халқымның қанын аңсап, денемді игергiңiз келеді. Онда алыңыз &quot; - деп садақтан отты жебені тартып, мұнарадан секіріп кетеді. Содан бері жау шығыс шағынан қамалға жақындауға қорыққан. Ғасырлар өткен соң ғана орыс әскерлері Шымкент Цитаделін шығыс қабырға жағынан басып алуға бел буды. &quot;Махаббат мұнарасы&quot; ұзақ уақыт бойы жауға қарсы тұру мүмкін болмаған кезде құтқару орны болды. Одан &quot;[[Үміт баспалдағы]]&quot; арқылы жерасты өткеліне түсуге болатын баспалдақ бар.  
==Солтүстік-шығыс қабырға және Цитадель== 
Қазақстандағы өзінің тарихи негізін сақтаған жалғыз қалалық құрылым Шымкенттің &quot;Ескі қалашығы&quot; - қазіргі заманғы қала құрылысының орталығындағы Цитаделi болып табылады. Дәл осы аумақта 2200 жыл бұрын қазіргі [[Шымкент каласы]] ғана емес, қалалық қоныс та пайда болған. Қазіргі таңда &quot;Ескі қалашық&quot; - бұл бесінші - жетінші буындағы отбасылар тұратын саман үйлерін көруге болатын ерекше және әсем орын. &quot;Ескі қалашық&quot; көшелері өткен ғасырлардың құрылымын қайталайды. Бірақ қазіргі уақытқа дейін ХІХ ғасырдың екi сәулет нысаны ғана сақталған. [[Қошқар Ата]] мешіті және уездік бастықтың үйі. Қазір уезд бастығының үйінде тарихи мұражай бар. Қалашықтың Цитаделі Шахристанның солтүстік бөлігінде орналасқан. Қазіргі уақытта Шахристанның солтүстік - батыс бұрышына жақын жерде көлемі 40 х 50 м, және биіктігі орта есеппен солтүстік және батыс бөліктерінде 25 м - ден астам , оңтүстiк және шығыс бөлiктерiнде 5-8 м. Цитадельдің қалдықтары ерекшеленеді. Ол биiктiгi 25 м - ге дейін төбе түрінде болады.
==Сайрам бағанасы== 
Испиджаб-Сайрам колоннасы 1054 жылдан бастау алады. Ол [[Ыдырыс Пайғамбар]] (Пророка Идриса) мешітінде орналасқан. Аңыз бойынша, Ыдырыс Пайғамбар Испиджабтың немесе Сайрамның негізін қалаушы болып саналады. 

Дөңес пішінді құмыралардың бейнесіне назар аударатын зерттеулер бар. Уақыт өте келе бұл Караханид кезеңінің стилі. Осындай өрнектерді [[Қарахан]] мен [[Айша бибі]] кесенесінен көруге болады. Егер сіз бағанды кұшақтасаңыз, онда үйленбеген адамдар үйленеді, ал тұрмыс құрмағандар тұрмысқа шығады деген сенiм бар. Жалпы, кез келген тiлек орындалады.
==Батыс баспалдақ== 
Аңыз бойынша, мұнда ортағасырлық алхимиктердің зертханасы орналасқан. Сондықтан оны &quot;[[алхимик]]тер мұнарасы&quot; деп атайды . Тарихи мұражайдың бiрiншi залында сфералық конустар бар. Оларды тәжірибе кезiнде алхимиктер жиі қолданған. Қалың қабырғалар, массивті түбі, сфероконустың жоғарғы бөлігі [[сфера]]ға, төменгі бөлігі конусқа ұқсайды. Өте тұрақсыз заттар олар арнайы құрылғыларға ілінген. Әрине, алхимиктердің арасында көзбояушылар аз болған жоқ, бірақ нақты ғалымдар көп болды, олардың көпшiлiгi теориялық бiлiмдерiн iс жүзінде қолданды. Кейбіреулері жалған ақша жасаушыларға айналды, басқа [[метал]]дармен араласқан ақша [[археолог]]тардың жиі табыстары болып табылады. Бұл алхимиктердің тағдыры қайғылы болды, олардың кейбіреулерi өте қартайғанға дейін өмiр сүрдi олардың кейбіреулерi отқа жағылды , ал басқалары философтың тасы мен жасанды алтынын ойлап табуға тырысқандықтан, олар өте зиянды ингредиенттерді қолданды. Мысалы, [[сынап]], оның буы адамды тез арада өлімге әкелетіні белгілі. [[Әл-Фараби]] өзінің &quot;[[Химия]] өнерінің қажеттілігі туралы&quot; трактатында былай деп жазды : &quot;Бұл өнердегі жаңылыстар екі түрге бөлінеді : бiрiншiсi оны қабылдамайды және бұрмалайды, екіншісі оны мойындайды, бірақ оның мүмкіндіктерінен асып түседі. Бәрі де қателесіп жатады&quot;. Оның трактатына сүйенсек, әл - Фараби алхимияны жаксы бiлген. Ал өзі зертханалық зерттеулерге жат емес едi. Сфероконустар осы ұлы ғалымның қолында болған.
==Батыс қақпасы==
Батыс қақпасы  ресми делегациялардың және [[Цитадель]] мен [[Шахристан]] келушілерінің кіру есігі болды. 
==Дереккөз==
&lt;ref&gt;Шымкент қаласында орналасқан Цитадельдің мұражайынан алынған мәлімет&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>t9nuy9b2lcxfmlnvfzsq2mcjnsu28r0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Виктор Франкл</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686433</id>
    <revision>
      <id>3061315</id>
      <timestamp>2022-08-16T07:23:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Didar.Bayan21NS</username>
        <id>120910</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: {{Тексерілмеген мақала|date={{subst:#time:F Y}}}} &lt;!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ!  --&gt; '''Виктор Эмиль Франкл''' (неміс. Viktor Emil Frankl; 26 наурыз 1905, Вена, Австрия-Венгрия — 2 қыркүйек 1997, Вена, Австрия) — австриялық психиатр, психолог, философ және невропатолог...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10047" xml:space="preserve">{{Тексерілмеген мақала|date=тамыз 2022}} &lt;!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ!  --&gt;
'''Виктор Эмиль Франкл''' (неміс. Viktor Emil Frankl; 26 наурыз 1905, Вена, Австрия-Венгрия — 2 қыркүйек 1997, Вена, Австрия) — австриялық психиатр, психолог, философ және невропатолог, нацистік концлагерьдің бұрынғы тұтқыны. Логотерапияның жасаушысы ретінде белгілі (сөзбе — сөз: мәнмен емдеу) - қазіргі әлемде экзистенциалды психология мен психотерапиядағы жаңа, қарқынды дамып келе жатқан бағыт және үшінші Вена мектебінің негізін қалаушы (Фрейдтің психоанализінен және Адлердің жеке психологиясынан кейін).
== Өмірбаяны ==
Франкл Венада еврей отбасында дүниеге келген, оның ата-анасы азаматтық қызметші болған (нем. Beamtenfamilie). Анасы жағынан-Прага прозашысы және ақыны Оскар Винердің немересі (1873-1944). 

Жас кезінде психологияға қызығушылық танытты. Гимназиядағы дипломдық жұмысын философиялық ойлау психологиясына арнады. 1923 жылы гимназияны бітіргеннен кейін Вена университетінде медицинаны оқыды, онда кейінірек неврология және психиатрия мамандануын таңдады (м.ғ. д., 1930). Ол әсіресе депрессия мен суицид психологиясын терең зерттеді. 

Франкльдің алғашқы тәжірибесі Зигмунд Фрейд пен Альфред Адлердің әсерінен қалыптасты, бірақ кейіннен Франкл олардың көзқарастарынан алшақтады. Франкл социалистік жұмысшы жастарға қосылды және 1924 жылы Австрияның Социалистік оқушылар Одағының (Sozialistische Mittelschüler Österreich) Президенті болып сайланды. Осы лауазымда жұмыс істей отырып, Франкл студенттерге арнайы қолдау бағдарламасын құрды.Бағдарламаның сәттілігі Франклді Берлинге шақырған Вильгельм Рейхтің назарын аударды.

1933-1937 жылдары Франкл Вена клиникаларының бірінің өзін-өзі өлтірудің алдын-алу бөлімін Selbstmörderpavillon деп атады. Франкльдің пациенттері өз-өзіне қол жұмсау қаупі бар отыз мыңнан астам әйел болды. Алайда, 1938 жылы нацистердің билікке келуімен Франклға еврей шығу тегіне байланысты арийлік науқастарды емдеуге тыйым салынды. Франкл жеке практикамен айналысты, ал 1940 жылы Ротшильд ауруханасының неврологиялық бөлімін басқарды, онда ол да нейрохирург болып жұмыс істеді. Ол кезде бұл еврейлерге рұқсат етілген жалғыз аурухана болды. Франклдың күш-жігерінің арқасында бірнеше пациент нацистік эвтаназия бағдарламасы аясында жойылудан құтқарылды.

1941 жылы Франкл Тилли Гроссерге үйленді.

==Концлагердегі психолог==
1942 жылы 25 қыркүйекте Франкл, оның әйелі және ата-анасы Терезенштадт концлагеріне жер аударылды. Лагерде Франкл доктор Карл Флейшманмен кездесті, ол сол кезде жаңадан келген тұтқындарға психологиялық көмек ұйымын құру жоспарын жасады. Ол Виктор Франклға бұрынғы психиатр ретінде осы тапсырманы орындауды ұйымдастыруды тапсырды.

Франкл концлагерьде болған барлық уақытын Медициналық қызметке арнады, оны, әрине, СС-дан жасырын ұстады. Орталық Еуропаның басқа психиатрларымен және әлеуметтік қызметкерлерімен бірге ол тұтқындарға мамандандырылған көмек көрсетті. Қызметтің міндеті алғашқы соққыны жеңу және  бастапқы кезеңінде қолдау көрсету болды.

Ол басқа Еуропаның барлық психиатрларымен және әлеуметтік қызметкерлерімен бірге тұтқындарға арнайы көмек көрсетті. Қызметтің міндеті – күйзеліс кезінде қолдау көрсету болды. Өз сұхбатының бірінде «Лагерьдегі кезекті күн. Аштыққа, аязға және аяғымдағы ауырсынуға енді шыдай алмайтындайға халге жеттім. Мен өмірімнен әрі қарай үміт күтпедім. Содан кейін мен өзімді үлкен, әдемі, жылы және жарқын дәріс залында қызығушылық білдіретін аудиторияның алдына тұрғандай елестеттім. «Концлагердегі топтық психотерапиялық эксперименттер» тақырыбында дәріс оқыдым. Маған сеніңіз, мен үшін бұдан маңызды күн жоқ сияқты сезілді»,- дейді Виктор Франкл. Бұл  логотерапияның техникасы болатын.

1944 жылы 19 қазанда Франкл Аушвиц концлагеріне ауыстырылды, онда ол бірнеше күн болды. 25 қазанда Дахау жүйесіндегі лагерьлердің бірі – Тюркхаймға жіберілді. Мұнда ол алты айын қара жұмысшы ретінде өткізді. Әйелі Берген-Белсен концлагерінде өлтірілді. Франклдің әкесі Терезинштадта өкпе ісінуінен, ал анасы Аушвиц лагерінде көз жұмды.

1945 жылы 27 сәуірде Франкл американдық әскерлермен босатылды. Франкльдің отбасы мүшелерінен Австралияға қоныс аударған әпкесі ғана аман қалды.

== Соғыстан кейінгі кезең ==
Концлагерьлерде екі жыл жеті ай қамауда болғаннан кейін Франкл Венаға оралды. 1945 жылы ол әлемге әйгілі «Сказать жизни „Да!“: Психолог в концлагере». Кітапта тұтқынның тәжірибесі психиатр тұрғысынан сипатталған.

Соғыс аяқталғаннан кейін көп ұзамай Франкл татуласу идеясын білдірді. 1946 жылы ол Вена неврологиялық клиникасын басқарды және 1971 жылға дейін осы лауазымда болды. 1947 жылы ол Элеонор Катарина Швиндтке үйленді. Франклдың екінші әйелі католик болды. Ерлі-зайыптылар бір-бірінің діни дәстүрлеріне құрметпен қарады, шіркеу мен синагогаға барып, Рождество мен Ханукканы атап өтті. Олардың қызы Габриэль болды, ол кейінірек балалар психологы болды.

1948 жылы Франкл Вена университетінде философия докторы дәрежесін алды.

1955 жылы Франкл Вена университетінің неврология және психиатрия профессоры болды, сонымен қатар Гарвард университетіне дәріс оқыды.

Соғыстан кейінгі жылдары Франкл отыз екіден астам кітап шығарды, олардың көпшілігі шет тілдеріне аударылды. Франкл сонымен қатар көптеген елдерде дәрістер мен семинарларға қатысып, жиырма тоғыз құрметті докторлық дәрежеге ие болды.

Виктор Франкл 1997 жылы 2 қыркүйекте жүрек жеткіліксіздігінен қайтыс болды.

Қазіргі уақытта Франкл отбасының мүшелері тірі:элеонордың әйелі, Габриэль Франкл-Веселидің қызы, Катарина мен Александрдың немерелері, Анна Викторияның шөбересі.</text>
      <sha1>0phg6moz1yjgmz8xpctlg0cbkr8b4hy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061325</id>
      <parentid>3061315</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T08:26:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Didar.Bayan21NS</username>
        <id>120910</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12824" xml:space="preserve">{{Тексерілмеген мақала|date=тамыз 2022}} &lt;!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ!  --&gt;
'''Виктор Эмиль Франкл''' (неміс. Viktor Emil Frankl; 26 наурыз 1905, Вена, Австрия-Венгрия — 2 қыркүйек 1997, Вена, Австрия) — австриялық психиатр, психолог, философ және невропатолог, нацистік концлагерьдің бұрынғы тұтқыны. Логотерапияның жасаушысы ретінде белгілі (сөзбе — сөз: мәнмен емдеу) - қазіргі әлемде экзистенциалды психология мен психотерапиядағы жаңа, қарқынды дамып келе жатқан бағыт және үшінші Вена мектебінің негізін қалаушы (Фрейдтің психоанализінен және Адлердің жеке психологиясынан кейін).
== Өмірбаяны ==
Франкл Венада еврей отбасында дүниеге келген, оның ата-анасы азаматтық қызметші болған (нем. Beamtenfamilie). Анасы жағынан-Прага прозашысы және ақыны Оскар Винердің немересі (1873-1944). 

Жас кезінде психологияға қызығушылық танытты. Гимназиядағы дипломдық жұмысын философиялық ойлау психологиясына арнады. 1923 жылы гимназияны бітіргеннен кейін Вена университетінде медицинаны оқыды, онда кейінірек неврология және психиатрия мамандануын таңдады (м.ғ. д., 1930). Ол әсіресе депрессия мен суицид психологиясын терең зерттеді. 

Франкльдің алғашқы тәжірибесі Зигмунд Фрейд пен Альфред Адлердің әсерінен қалыптасты, бірақ кейіннен Франкл олардың көзқарастарынан алшақтады. Франкл социалистік жұмысшы жастарға қосылды және 1924 жылы Австрияның Социалистік оқушылар Одағының (Sozialistische Mittelschüler Österreich) Президенті болып сайланды. Осы лауазымда жұмыс істей отырып, Франкл студенттерге арнайы қолдау бағдарламасын құрды.Бағдарламаның сәттілігі Франклді Берлинге шақырған Вильгельм Рейхтің назарын аударды.

1933-1937 жылдары Франкл Вена клиникаларының бірінің өзін-өзі өлтірудің алдын-алу бөлімін Selbstmörderpavillon деп атады. Франкльдің пациенттері өз-өзіне қол жұмсау қаупі бар отыз мыңнан астам әйел болды. Алайда, 1938 жылы нацистердің билікке келуімен Франклға еврей шығу тегіне байланысты арийлік науқастарды емдеуге тыйым салынды. Франкл жеке практикамен айналысты, ал 1940 жылы Ротшильд ауруханасының неврологиялық бөлімін басқарды, онда ол да нейрохирург болып жұмыс істеді. Ол кезде бұл еврейлерге рұқсат етілген жалғыз аурухана болды. Франклдың күш-жігерінің арқасында бірнеше пациент нацистік эвтаназия бағдарламасы аясында жойылудан құтқарылды.

1941 жылы Франкл Тилли Гроссерге үйленді.

==Концлагердегі психолог==
1942 жылы 25 қыркүйекте Франкл, оның әйелі және ата-анасы Терезенштадт концлагеріне жер аударылды. Лагерде Франкл доктор Карл Флейшманмен кездесті, ол сол кезде жаңадан келген тұтқындарға психологиялық көмек ұйымын құру жоспарын жасады. Ол Виктор Франклға бұрынғы психиатр ретінде осы тапсырманы орындауды ұйымдастыруды тапсырды.

Франкл концлагерьде болған барлық уақытын Медициналық қызметке арнады, оны, әрине, СС-дан жасырын ұстады. Орталық Еуропаның басқа психиатрларымен және әлеуметтік қызметкерлерімен бірге ол тұтқындарға мамандандырылған көмек көрсетті. Қызметтің міндеті алғашқы соққыны жеңу және  бастапқы кезеңінде қолдау көрсету болды.

Ол басқа Еуропаның барлық психиатрларымен және әлеуметтік қызметкерлерімен бірге тұтқындарға арнайы көмек көрсетті. Қызметтің міндеті – күйзеліс кезінде қолдау көрсету болды. Өз сұхбатының бірінде «Лагерьдегі кезекті күн. Аштыққа, аязға және аяғымдағы ауырсынуға енді шыдай алмайтындайға халге жеттім. Мен өмірімнен әрі қарай үміт күтпедім. Содан кейін мен өзімді үлкен, әдемі, жылы және жарқын дәріс залында қызығушылық білдіретін аудиторияның алдына тұрғандай елестеттім. «Концлагердегі топтық психотерапиялық эксперименттер» тақырыбында дәріс оқыдым. Маған сеніңіз, мен үшін бұдан маңызды күн жоқ сияқты сезілді»,- дейді Виктор Франкл. Бұл  логотерапияның техникасы болатын.

1944 жылы 19 қазанда Франкл Аушвиц концлагеріне ауыстырылды, онда ол бірнеше күн болды. 25 қазанда Дахау жүйесіндегі лагерьлердің бірі – Тюркхаймға жіберілді. Мұнда ол алты айын қара жұмысшы ретінде өткізді. Әйелі Берген-Белсен концлагерінде өлтірілді. Франклдің әкесі Терезинштадта өкпе ісінуінен, ал анасы Аушвиц лагерінде көз жұмды.

1945 жылы 27 сәуірде Франкл американдық әскерлермен босатылды. Франкльдің отбасы мүшелерінен Австралияға қоныс аударған әпкесі ғана аман қалды.

== Соғыстан кейінгі кезең ==
Концлагерьлерде екі жыл жеті ай қамауда болғаннан кейін Франкл Венаға оралды. 1945 жылы ол әлемге әйгілі «Сказать жизни „Да!“: Психолог в концлагере». Кітапта тұтқынның тәжірибесі психиатр тұрғысынан сипатталған.

Соғыс аяқталғаннан кейін көп ұзамай Франкл татуласу идеясын білдірді. 1946 жылы ол Вена неврологиялық клиникасын басқарды және 1971 жылға дейін осы лауазымда болды. 1947 жылы ол Элеонор Катарина Швиндтке үйленді. Франклдың екінші әйелі католик болды. Ерлі-зайыптылар бір-бірінің діни дәстүрлеріне құрметпен қарады, шіркеу мен синагогаға барып, Рождество мен Ханукканы атап өтті. Олардың қызы Габриэль болды, ол кейінірек балалар психологы болды.

1948 жылы Франкл Вена университетінде философия докторы дәрежесін алды.

1955 жылы Франкл Вена университетінің неврология және психиатрия профессоры болды, сонымен қатар Гарвард университетіне дәріс оқыды.

Соғыстан кейінгі жылдары Франкл отыз екіден астам кітап шығарды, олардың көпшілігі шет тілдеріне аударылды. Франкл сонымен қатар көптеген елдерде дәрістер мен семинарларға қатысып, жиырма тоғыз құрметті докторлық дәрежеге ие болды.

Виктор Франкл 1997 жылы 2 қыркүйекте жүрек жеткіліксіздігінен қайтыс болды.

Қазіргі уақытта Франкл отбасының мүшелері тірі:элеонордың әйелі, Габриэль Франкл-Веселидің қызы, Катарина мен Александрдың немерелері, Анна Викторияның шөбересі.&lt;ref&gt;Франкл,_Виктор&lt;/ref&gt;
== Өмірден мән іздеген жан ==
Виктор Франкл «Өмірден мән іздеген жан» кітабында концлагерьлерде бастан өткерген оқиғалардан түйген ойларын  жазады. «Неге бір адамдар күйзеліске түсіп, тез арада көз жұмады, ал екінші біреулері жанталасып өмір сүруге талпынады?» деген сұраққа жауап іздейді. Алғаш рет 1946 жылы жарық көргеннен бастап, 1997 жылы автор өмірден озғанға дейін, 10 миллионнан аса таралыммен сатылып, 24 тілге аударылған.Кітап үш бөлімнен тұрады. «Концлагерьдегі өмір» атты бірінші бөлімде тұтқындардың бойындағы психологиялық реакцияның үш негізгі кезеңі жеке-жеке сипатталады: лагерьге келу кезеңі,лагерьге мойынсыну кезеңі және босатылу кезеңі.

«Логотерапия дегеніміз не?» деп аталатын екінші бөлімде өмірдің мәнін іздеу мен талдауға негізделген терапиялық практиканың басты қағидалары сипатталады. Ал «Трагедиялық оптимизм» атты эпилогте «ештеңеге қарамастан өмірге «иә» деу» идеясы талданады.

«Адам баласы азаптан қашып құтыла алмайтын жағдайға тап болса, өз өмірінің мәнін табу арқылы қиындықты жеңе алады» деп түйіндейді автор өзінің ойын. Демек, өзіңіз өзгерте алмайтын жағдайға тап болсаңыз, Франкл сияқты түрмеге түссеңіз, кемтар болып қалсаңыз, жазылмайтын ауруға душар болсаңыз, қандай қиындық болса да, өмірден баз кешесіз бе, сол тауқыметтің өзінен өмірдің мәнін табасыз ба, оны өзіңіз шешесіз.&lt;ref&gt;https://adyrna.kz/post/72525?ysclid=l6vwhrh7g5120200231&lt;/ref&gt;
==Сыртқы сілтемелер==
#https://balbal.kz/bilip-jur/viktor-frankl-kontslagerdegi-psiholog/?ysclid=l6vx0bqql7457005236
#https://qazaqadebieti.kz/8039/logoterapiya-nemese-mirge-shtarly
#http://sarasoz.kz/?p=819
== Дереккөздер ==</text>
      <sha1>fwa9r2xv4wjiksed0868z55wldcbxma</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:東武３５０</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686434</id>
    <revision>
      <id>3061316</id>
      <timestamp>2022-08-16T07:28:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="234" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=東武３５０}}

-- [[Қатысушы:Салиха|Салиха]] ([[Қатысушы талқылауы:Салиха|талқылауы]]) 13:28, 2022 ж. тамыздың 16 (+06)</text>
      <sha1>3sddelvot8ks66a894lyds859jq5rb2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шинейд Мойра Кьюсак</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686435</id>
    <revision>
      <id>3061317</id>
      <timestamp>2022-08-16T08:06:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DariaUrinbasarova21nis</username>
        <id>117340</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: '''Шинейд Мойра Кьюсак''' - ирландиялық актриса. Оның алғашқы рөлдері Дублиндегі Эбби театрында болды, ол 1969 жылы Лондонға Шекспирдің корольдік труппасына қосылу үшін көшіп келгенге дейін. Себастьян Барридің &quot;Слиго ханымы&quot;фильміндегі рөлі үшін ол Critics' Circle және...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5202" xml:space="preserve">'''Шинейд Мойра Кьюсак''' - ирландиялық актриса. Оның алғашқы рөлдері Дублиндегі Эбби театрында болды, ол 1969 жылы Лондонға Шекспирдің корольдік труппасына қосылу үшін көшіп келгенге дейін. Себастьян Барридің &quot;Слиго ханымы&quot;фильміндегі рөлі үшін ол Critics' Circle және Evening Standard Awards марапаттарына ие болды. Кусак Джейн Мойра Кусак Далькиде, Дублин округінде дүниеге келді, актриса Морин Кусактың қызы (Мэри Маргарет Кили) және актер Сирил Кусак.Ол актриса Сорчи Кусактың қарындасы, Ниам Кусак және Кэтрин Кусактың қарындасы. Оның әкесі Оңтүстік Африкада, ирландиялық әке және ағылшын ана отбасында дүниеге келді және Дублин Гейт театрында Майкл Мак Лиаммоирмен бірге жұмыс істеді.
==Мансап==
''Театр''
Оның алғашқы актерлік рөлдері Дублиндегі Эбби театрында болды. 1975 жылы ол Лондонға көшіп, корольдік Шекспир труппасына (RSC) қосылып, Дион Бусиконың &quot;Лондонның батыс аяғына деген сенімі&quot;фильмінде басты рөлді сомдады. Кьюсактың RSC-мен жұмысы Кларенс Дервент сыйлығы мен оның Оливье сыйлығының бірінші номинациясын қамтитын &quot;сізге қалай ұнайды&quot; фильміндегі Селия ретінде марапаттарға ие болды. 1981 жылы ол Фрэнсис Бомонт пен Джон Флетчердің &quot;Горничная&quot; трагедиясындағы рөлі үшін Оливье сыйлығының екінші номинациясын алды, ал екі жылдан кейін ол Оливье сыйлығының үшінші номинациясын алды.
''Кино және тв''
Кусак &quot;Хоффман&quot; фильмінде Питер Селлерспен бірге ойнады (1970).Ол &quot;сендіру&quot; сериясының эпизодында қонақ жұлдыз ретінде ойнады! (1971), Тони Кертис пен Роджер Мурмен бірге сериал Дженни Линдлидің рөлін сомдады, ол марқұм ағасы ретінде көрінетін ер адам шынымен алдамшы деп күдіктенеді. The Persuaders!, 1971.3-Серия, 1-Маусым.&quot;Жетінші Дубль&quot;. Оның жұмыстарының кең тізімімен мына мекен-жай бойынша танысуға болады filmreference.com .1975 жылы ол &quot;раушан&quot; кейіпкері ретінде &quot;Квиллер&quot;телехикаясында үш рет пайда болды.
==Жеке өмірі==
Айронсқа тұрмысқа шықпас бұрын, Кусак 1967 жылы ұл туып, баланы асырап алуға берді. 2007 жылы Ирландияның Sunday Independent газетінің журналисі Дэниэл Макконнелл Кусактың жалпы сайлауда солшыл кандидаттың анасы және қазір Ирландия парламентінің мүшесі Ричард Бойд Барретт екенін айтты.Содан бері олар қайта қауышты.Кусак 2007 жылы Ирландияда өткен жалпы сайлауда &quot;пайда алдындағы халық&quot; Альянсының үміткері ретінде Дун Лаогэр сайлау округінде сәтсіз болған кезде Бойд Барретт үшін үгіт жүргізді.Ол сонымен бірге оған 2011 жылғы жалпы сайлаудың нәтижелерін күткен кезде, ол Дэйл Эйраннға сайланды.2013 жылдың мамыр айында Бойд Барретт өзінің биологиялық әкесі театр режиссері Винсент.

&lt;ref&gt;Nick Curtis Cusack continues to Rock – Theatre &amp; Dance – Arts – London Evening Standard. Standard.co.uk (14 July 2006). Тексерілді, 4 желтоқсан 2012.

McConnell Red hot Richard is son of actress. Independent.ie (13 May 2007). Т

PR-Inside.com Entertainment News » Irons' Wife Reunited with Adopted Son

Taafe Cusack reunited with son she gave up for adoption. The Independent (27 June 2007). 

Richard BOYD BARRETT 

Ingle, Róisín. &quot;Fresh-minted TDs emerge from 'Group of Death'&quot;. 28 February 2011. The Irish Times.

Template error: argument title is required.

Roche Tom Stoppard; A Life-A great biography of a great playwright. www.irishtimes.com.&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>nv2ux35224fxr1dp6wfpd8cz38umww6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:⁰Fely⁰</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686436</id>
    <revision>
      <id>3061318</id>
      <timestamp>2022-08-16T08:13:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="239" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=⁰Fely⁰}}

-- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 14:13, 2022 ж. тамыздың 16 (+06)</text>
      <sha1>cb2h3i39zsf6z86rnhnd4k625pl4qss</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Владимир Александрович Кожевников</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686438</id>
    <revision>
      <id>3061341</id>
      <timestamp>2022-08-16T08:57:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DariaUrinbasarova21nis</username>
        <id>117340</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: '''Владимир Александрович Кожевников''' ( 1852 - 1917 ) - орыс мәдениет тарихшысы, философ және публицист. ==Өмірбаяны== Ол негізгі еуропалық және ежелгі тілдерді үйренуді қамтитын үйде тамаша білім алды. Платон мен Никомахтың, Архимед пен Птолемейдің, Аристотель мен...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3682" xml:space="preserve">'''Владимир Александрович Кожевников''' ( 1852 - 1917 ) - орыс мәдениет тарихшысы, философ және публицист.
==Өмірбаяны==
Ол негізгі еуропалық және ежелгі тілдерді үйренуді қамтитын үйде тамаша білім алды. Платон мен Никомахтың, Архимед пен Птолемейдің, Аристотель мен Евклидтің, Теофраст пен Плинийдің еңбектері көпестің ұлына оқу құралы болды. Владимир Кожевников өмірінің соңында 14 тілді, оның ішінде санскритті де білген, сегізде еркін сөйлеген. Ата-анасынан ерте айырылған Владимир інілерін тәрбиелеумен айналысты. Бұл оның жүйелі білім алуына кедергі болды: ол Мәскеу университетінде волонтер ретінде тарих және философия курстарына қатысты (1868-1873), бірақ інілеріне қарағанда ол жоғары білім туралы диплом алмады. Оның «II ғасырдағы Рим қоғамының моральдық және интеллектуалдық дамуы» атты алғашқы баспа жұмысы. (Козлов, 1874).

1880-1894 жылдары В.А. Кожевников шетелде болды, Батыс Еуропадағы ең ірі кітап сақтау қоймаларында жұмыс істеді; көп саяхаттады (еуропалық елдерден басқа Арабия, Алжир, Тунис, Палестинада болды).

Философия, тарих, дін, лингвистика бойынша энциклопедиялық біліммен қатар, ол музыка мен сурет өнерін де жетік меңгерген. Ежелгі шіркеу мен оның ата-бабаларының тарихын тамаша білуші ол тек шығыс шіркеуінің мистикалық-аскеттік теологиясын ғана емес, сонымен қатар христиандық батыс мистиктерінің ілімдерін де жақсы меңгерген. Ол аскеттік идеалдарды салыстырмалы түрде зерттеумен айналысты және христиан аскетизмінің тарихы туралы шағын, бірақ өте құнды және бай кітап жазды; өмірінің соңына қарай «Христиандықпен салыстырғанда буддизм» атты үлкен екі томдық шығармасын жасады. Қайта өрлеу дәуірінің мәдениетіне, ең алдымен оның эстетикалық мұраттарына арналған 1500 бетке жуық іргелі зерттеу оған 14 қолжазба том болып дайын тұрды, бірақ басылмай қалды. &lt;ref&gt;Фёдоров Н. Ф. Философия общего дела: Статьи, мысли и письма Н. Ф. Федорова, изданные под редакцией В. А. Кожевникова и Н. П. Петерсона:&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;«Кожевников» — статья в Новой философской энциклопедии

Владимир Александрович Кожевников.&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>drwkf88y22cfx704ufgvfx5vja5aesh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ешкітау (тау, Қостанай облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686439</id>
    <revision>
      <id>3061345</id>
      <timestamp>2022-08-16T09:06:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: {{Тау  |Түрі                     = Тау сілемі  |Атауы                = Ешкітау   |Шынайы атауы  =   |Сурет             =        |Сурет ені     =    |Сурет атауы                =          |lat_dir = |lat_deg = 49|lat_min =48|lat_sec =20   |lon_dir = |lon_deg = 66|lon_min =37|lon_sec =14    |region                 =     |CoordScale             =   |Орналасуы            =  {{KAZ}}, Қостанай о...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2546" xml:space="preserve">{{Тау
 |Түрі                     = Тау сілемі
 |Атауы                = Ешкітау
  |Шынайы атауы  = 
 |Сурет             =     
  |Сурет ені     = 
  |Сурет атауы                =       
  |lat_dir = |lat_deg = 49|lat_min =48|lat_sec =20
  |lon_dir = |lon_deg = 66|lon_min =37|lon_sec =14 
  |region                 =  
  |CoordScale             = 
 |Орналасуы            =  {{KAZ}}, [[Қостанай облысы]] [[Арқалық қалалық әкімдігі]] аумағында
  |Тау жүйесі         =    
 |Пайда болған кезеңі     =     
 |Аумағы                 =  
  |Ұзындығы                  = 
  |Ені                 =  
 |Ең биік шыңы      = 
  |Биіктігі                 = 373
 |Карта                   = 
 |Позициялық карта 1     =  Қазақстан
  |ПозКарта 1 ені     = 
  |crosses180             = 
 |Позициялық карта 2     =  Қазақстан Қостанай облысы
  |ПозКарта 2 ені     = 
 |Ортаққордағы санаты = 
}}
{{мағына|Ешкітау}}
'''Ешкітау''' – [[Терісаққан (өзен)|Терісаққан]] өзені алабындағы тау. 

== Географиялық орны ==
[[Қостанай облысы]] [[Арқалық қалалық әкімдігі]]не қарасты аумақта, [[Аққошқар (ауыл)|Аққошқар]] ауылының оңтүстігінде 15 км жерде орналасқан.

== Жер бедері мен геологиялық құрылымы ==
Абсолюттік биіктігі 373 м. Архей және протерозойдың күшті метаморфтанған және дислокацияға ұшыраған жыныстарынан түзілген. 

== Өсімдігі ==
Қиыршықтасты қызғылт қоңыр топырақты өңірінде, дала өсімдіктері жусан, бетеге, бұта, қарақат, қайың, терек өседі. Баурайы мал жайылымына пайдаланылады.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қостанай облысы таулары]]</text>
      <sha1>a9ub3v025o7m12e9qrx0u2a34115waq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ешкітау</title>
    <ns>0</ns>
    <id>686440</id>
    <revision>
      <id>3061347</id>
      <timestamp>2022-08-16T09:08:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <comment>Салиха [[Ешкітау]] бетін [[Ешкітау (тау, Батыс Қазақстан облысы)]] бетіне жылжытты: Атауын өзгерту</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="83" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Ешкітау (тау, Батыс Қазақстан облысы)]]</text>
      <sha1>bb388918vsw6e3uh4a7nub4v7llsm2c</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3061351</id>
      <parentid>3061347</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T09:11:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <comment>Removed redirect to [[Ешкітау (тау, Батыс Қазақстан облысы)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="407" xml:space="preserve">* [[Ешкітау (тау, Батыс Қазақстан облысы)|Ешкітау]] – [[Жалпы Сырт]]тың оңтүстігіндегі үстіртті қырат.
* [[Ешкітау (тау, Қостанай облысы)|Ешкітау]] – [[Қостанай облысы]] [[Арқалық қалалық әкімдігі]]не қарасты аумақтағы тау.

{{айрық}}</text>
      <sha1>opvkfd2dmvj6i9wnxtq7q19m5mhqar8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Талқылау:Ешкітау</title>
    <ns>1</ns>
    <id>686441</id>
    <redirect title="Талқылау:Ешкітау (тау, Батыс Қазақстан облысы)" />
    <revision>
      <id>3061349</id>
      <timestamp>2022-08-16T09:08:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <comment>Салиха [[Талқылау:Ешкітау]] бетін [[Талқылау:Ешкітау (тау, Батыс Қазақстан облысы)]] бетіне жылжытты: Атауын өзгерту</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="100" xml:space="preserve">#АЙДАУ [[Талқылау:Ешкітау (тау, Батыс Қазақстан облысы)]]</text>
      <sha1>nu74lwugmomksu3fwr42t70q78b2jyn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Hagagah</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686442</id>
    <revision>
      <id>3061358</id>
      <timestamp>2022-08-16T09:45:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="437" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Hagagah}}

-- &lt;font color=&quot;#009900&quot;&gt;[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-family:Georgia;&quot;&gt;&lt;i&gt;Мұхамеджан А.А.&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;/font&gt; [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-size:90%&quot;&gt;&lt;font color=&quot;#0000FF&quot;&gt;(талқылауы)&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] 15:45, 2022 ж. тамыздың 16 (+06)</text>
      <sha1>d5zk1b3qafm2usekn6tztl1tm4d842u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Үлгі:Potd/2022-08-17 (kk)</title>
    <ns>10</ns>
    <id>686443</id>
    <revision>
      <id>3061365</id>
      <timestamp>2022-08-16T10:30:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Madi Dos</username>
        <id>18369</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: Volvo PV544 B18 (1961 жылы жасалынған) [[Дюльмен]], Солтүстік Рейн-Вестфалия, [[Германия]]&lt;noinclude&gt;[[Санат:Үлгілер:Тәулік суреті]]&lt;/noinclude&gt;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="219" xml:space="preserve">Volvo PV544 B18 (1961 жылы жасалынған) [[Дюльмен]], Солтүстік Рейн-Вестфалия, [[Германия]]&lt;noinclude&gt;[[Санат:Үлгілер:Тәулік суреті]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3qh2q3gwqcnmn3z666zpaih42n24si0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сурет:Патшайым Тәжібаева.jpg</title>
    <ns>6</ns>
    <id>686444</id>
    <revision>
      <id>3061368</id>
      <timestamp>2022-08-16T10:40:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aseltengebaeva21nis</username>
        <id>116829</id>
      </contributor>
      <comment>{{Еркін сурет
| сипаттамасы     = Патшайым Тәжібаева
| қайнары         = https://upload.wikimedia.org/wikipedia/ru/a/a8/%D0%9F%D0%B0%D1%82%D1%87%D0%B0%D0%B8%D0%BC_%D0%A2%D0%B0%D0%B6%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B0.jpg
| жасалған уақыты = 16.08.2022
| авторы          = белгісіз
}}</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="442" xml:space="preserve">== Түйіндемесі ==
{{Еркін сурет
| сипаттамасы     = Патшайым Тәжібаева
| қайнары         = https://upload.wikimedia.org/wikipedia/ru/a/a8/%D0%9F%D0%B0%D1%82%D1%87%D0%B0%D0%B8%D0%BC_%D0%A2%D0%B0%D0%B6%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B0.jpg
| жасалған уақыты = 16.08.2022
| авторы          = белгісіз
}}
== Лицензияландыруы ==
{{CC-BY-SA-3.0}}</text>
      <sha1>pdt8yl94o8o0v07gz7f9b6qwqb0u2wu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Minderbinder</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686445</id>
    <revision>
      <id>3061371</id>
      <timestamp>2022-08-16T11:16:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="295" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Minderbinder}}

-- [[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] ([[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|талқылауы]])  17:16, 2022 ж. тамыздың 16 (+06)</text>
      <sha1>q7gjnbl717oi1p4ja43urexyw2mien0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Ichi BSS211</title>
    <ns>3</ns>
    <id>686446</id>
    <revision>
      <id>3061372</id>
      <timestamp>2022-08-16T11:47:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="236" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Ichi BSS211}}

-- [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылауы]]) 17:47, 2022 ж. тамыздың 16 (+06)</text>
      <sha1>s8ic6vuzm2inw4j9lwgsf4drsnnbp29</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>