विकिपीडिया mrwiki https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%96%E0%A4%AA%E0%A5%83%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%A0 MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter मिडिया विशेष चर्चा सदस्य सदस्य चर्चा विकिपीडिया विकिपीडिया चर्चा चित्र चित्र चर्चा मिडियाविकी मिडियाविकी चर्चा साचा साचा चर्चा सहाय्य सहाय्य चर्चा वर्ग वर्ग चर्चा दालन दालन चर्चा TimedText TimedText talk विभाग विभाग चर्चा Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 3 2143172 2122790 2022-08-04T16:45:32Z 2409:4040:D9C:E61A:95A:2209:CB23:5250 चक्कर मारणे-फेरफटक मारणे wikitext text/x-wiki मराठी म्हणींची यादी [[q:म्हणी|विकीकोट]] सहप्रकल्पात पहावी. चक्कर मारणे-फेरफटक मारणे =='म्हण' म्हणजे काय?== 'म्हणी' म्हणजे लोकांनी वारंवार उच्चारलेले मार्मिक वाक्य. म्हणीमध्ये जीवनातील विशिष्ट अनुभव, माहिती, सत्य व उपदेश साठवलेला असतो. म्हणीच्या विचारांत मार्मिकता असते. जे वाक्य किवा वचन वारंवार म्हणण्यात येते ती 'म्हण'होय. म्हणी समाजाचा आरसाच आहेत. मानवाच्या चांगल्या वाईट प्रवृत्ती, आचार -विचार, नानाविध चालीरीती ,निरनिराळी नातीगोती इ.चे प्रतिबिंब त्यांत पडलेले असते. समाजातील सर्व थरातील लोकांना 'म्हणी ' आवडतात. कमी शब्दात परिस्थितीचा अन्वयार्थ अथवा तत्संबंधी सूचक, समर्पक, कालातीत भाष्य व्यक्त करणारा लोकपरंपरेने वापरला जाणाऱ्या अर्थपूर्ण शब्द समूहांना 'म्हण' असे म्हणतात. यात उपमा, रूप, पर्यायोक्ती, विरोधाभास, यमक, अनुप्रास अशा विविध [[अलंकार|भाषा अलंकारां]] सोबत ठसकेदार रचनेचा वैशिष्ट्यपूर्ण उपयोग केलेला असतो.<ref>[http://divyamarathi.bhaskar.com/article/MAG-dr-3407560.html भाषा-गणित घनिष्टता लेखक-डॉ. विवेक पाटकर स्वतंत्र संशोधक दिव्य मराठी भास्कर Jun 13, 2012, 06:18AM IST ] संकेतस्थळ दिनांक १५ फे.२०१३ रोजी रात्रौ १९ वाजून ८ मिनीटांनी जसा दिसला</ref>'म्हण' शब्द समूहात बऱ्याचदा ध्वन्यार्थ हा वाच्यार्थापेक्षा निराळा असू शकतो.<ref>[http://maharashtratimes.indiatimes.com/rssarticleshow/msid-11515616,prtpage-1.cms अडथळ्यांची शर्यत! लेखक-प्रताप आसबे] हा लेख महाराष्ट्र टाईम्स संकेतस्थळावर दिनांक १५ फे.२०१३ रोजी रात्रौ १९ वाजून ८ मिनीटांनी जसा दिसला</ref> या शिवाय गणिती अंक, संख्या व कल्पना यांचा चपखल उपयोग यामुळे म्हणी तसेच वाक्प्रचारयुक्त भाषा-साहित्य व बोलीभाषा लोकप्रिय राहिलेल्या आहेत. जगातील सर्व प्रमुख भाषांमध्ये म्हणी भरपूर प्रमाणात आढळतात. <ref>[http://divyamarathi.bhaskar.com/article/MAG-dr-3407560.html भाषा-गणित घनिष्टता लेखक-डॉ. विवेक पाटकर स्वतंत्र संशोधक दिव्यमराठी भास्कर Jun 13, 2012, 06:18AM IST ] संकेतस्थळ दिनांक १५ फे.२०१३ रोजी रात्रौ १९ वाजून ८ मिनिटांनी जसे दिसले</ref> <!-- ज्यात लोकपरंपरेने आलेला अनुभव वा ज्ञान ग्रथित झालेले असते अशी लोकोक्ती, ते वाक्य <ref>http://www.cfilt.iitb.ac.in/wordnet/webmwn/wn.php?nomorph=true&hwd=%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%B9%E0%A4%A3</ref> --> == प्रचलित मराठी म्हणी == मराठीतील म्हणी आणि त्यांचे अर्थ १.एका हाताने टाळी वाजत नाही =>कोणत्याही भांडणात दोन्ही बाजूंकडील माणसे जबाबदार असतात. २. खाई त्याला खवखवे =>अपराधी व्यक्तीला मनातून भीती वाटत असते, तो मनात अस्वस्थ असतो. ३.गर्जेल तो पडेल काय? =>केवळ बडबड करणाऱ्याच्या हातून कोणतेही कार्य घडत नाही. ४.पाण्यात राहून माशाशी वैर कशाला? =>समाजात ज्यांच्या सोबत राहायचे आहे त्यांच्याशी शत्रुत्व करू नये. ५.जी खोड बाळा ती जन्म काळा =>जन्मजात अंगी असलेले गुण किंवा दुर्गुण जन्मभर जात नाहीत. ६. अति तेथे माती =>कोणत्याही गोष्टीचा अतिरेक वाईटच ७.अडला हरी गाढवाचे पाय धरी =>शहाण्या माणसाला प्रसंगी मूर्खाची विनवणी करावी लागते. ८. आधी पोटोबा मग विठोबा =>आधी स्वतःच्या पोटापाण्याचा (स्वार्थाचा) विचार करावा आणि त्यानंतर अन्य कामांचा (परमार्थाचा) विचार करावा ९. आयत्या बिळात नागोबा =>दुसऱ्याच्या कष्टांचा स्वतःसाठी उपयोग करून घेणे १०. आंधळा मागतो एक डोळा देव देतो दोन =>किमान लाभाची अपेक्षा केली असताना आर्थिक लाभ मिळणे. ११. उचलली जीभ लावली टाळ्याला =>विचार न करता बोलणे. १२. करावे तसे भरावे =>केलेल्या कर्माची फळे भोगावी लागतात. १३. काखेत कळसा गावाला वळसा =>हरवलेली वस्तू जवळपास असताना सर्वत्र शोधत राहणे. १४. कुऱ्हाडीचा दांडा गोतास काळ => आपलाच माणूस आपल्याच माणसांच्या नुकसानीला जबाबदार होतो. (गोत >गोत्र> कूळ >आपली माणसे ) १५. कुठे इंद्राचा ऐरावत कोठे शाम भटाची तट्टाणी =>अति थोर माणूस आणि अति सामान्य माणूस यांची बरोबरी होऊ शकत नाही. १६. खाईन तर तुपाशी नाहीतर उपाशी =>आपल्याला हव्या त्या गोष्टी हव्या तितक्या प्रमाणात मिळाल्या पाहिजेत नाहीतर काहीच नको असे वाटणे. १७. गरज सरोनी वैद्य मरो =>आपली गरज संपली की लोक उपकारकर्त्याला विसरतात. १८. गोगलगाय आणि पोटात पाय =>वरून दिसायला अगदी घरी पण प्रत्यक्षात मात्र पक्का बेरकी असणे. १९. चार दिवस सासूचे चार दिवस सुनेचे =>प्रत्येकाला आयुष्यात कधीना कधी अधिकाऱ्याची संधी मिळते. २०. चोर सोडून संन्याशाला सुळी देणे => अपराध्याला सोडून निरपराध्याला शिक्षा देणे. २१. जित्याची खोड मेल्याशिवाय जात नाही =>मूळचा स्वभाव कधीच बदलत नाही. २२. झाकली मुठ सव्वालाखाची =>स्वतःविषयी वल्गना करत राहण्याऐवजी मौन पाळल्यास अब्रूचे रक्षण होते. २३.तहान लागल्यावर विहीर खणणे =>एखाद्या वस्तूची गरज निर्माण झाल्यावर उपाय शोधण्याची धडपड करणे. २४. दगडापेक्षा वीट मऊ =>मोठ्या संकटापेक्षा लहान संकट सुसह्य वाटणे. २५.दाम करी काम =>पैशाने (बरीच) कामे होतात. २६.देश तसा वेश =>भोवतालच्या परिस्थितीनुसार वागावे. २७.न कर्त्याचा वार शनिवार =>काहीतरी सबबी सांगून काम टाळणे २८.नाव मोठे लक्षण खोटे =>भपका मोठा पण वस्तुस्थिती नेमकी त्या विरुद्ध २९.नाचता येईना अंगण वाकडे =>आपल्यातील उणेपणा झाकण्यासाठी दुसऱ्या वस्तूला नावे ठेवणे. ३०. पुढच्यास ठेच मागचा शहाणा =>दुसऱ्याचा अनुभव लक्षात घेऊन स्वतः वागावे ३१. प्रयत्नांती परमेश्वर =>कितीही अवघड गोष्ट प्रयत्नांनी सध्या होते. ३२.पी हळदनी हो गोरी =>केलेल्या कामाचे फळ लागलीच मिळावे अशी अपेक्षा बाळगणे. ३३. बोलाचाच भात आणि बोलाचीच कढी =>प्रत्यक्ष कृती न करता नुसती बडबड करणे. ३४. भित्यापाठी ब्रह्मराक्षस =>भित्र्या माणसावर अनेक संकटे कोसळतात. ३५. मुलाचे पाय पाळण्यात दिसतात =>एखाद्याच्या भावी काळातील कर्तबगारीचा अंदाज त्याच्या लहानपणीच बांधता येतो. ३६. रात्र थोडी सोंगे फार =>कामे पुष्कळ,पण ती पार पाडायला वेळ कमी पडणे. ३७.लेकी बोले सुने लागे =>एकाला उद्देशून पण दुसऱ्याला लागेल असे बोलणे. ३८. शेंडी तुटो का पारंबी तूटो =>दृढ निश्चय करणे. ३९.सुंठी वाचून खोकला जाणे =>उपाययोजना करण्याआधीच संकट दूर होणे. ४०. हसतील त्याचे दात दिसतील =>चांगली गोष्ट करताना हसणाऱ्यांची पर्वा करू नये. ४१.शेरास सव्वा शेर =>समर्थ माणसाला त्याच्याहून अधिक समर्थ माणूस भेटणे. ४२.हातच्या काकणाला आरसा कशाला? =>प्रत्यक्ष दिसणाऱ्या गोष्टीला पुराव्याची गरज नसते. ४३.मांजराने कितीही डोळे मिटून दूध पिले तरी ते कळतेच ४४. वासरात लंगडी गाय शहाणी: (अंधों के राज्य में काना श्रेष्ठ) ४५. अवचित पडेनी दंडवत घडे: ४६. अंगापेक्षा बोंगा मोठा: ==म्हणीसंबंधातील ग्रंथ आणि कोशवाङ्‍मय== * मराठी भाषेचे वाक्प्रचार व म्हणी (वि.वा. भिडे) * मराठी भाषेचे संप्रदाय व म्हणी - इंग्रजी पर्यायांसह (वा.गो. आपटे) ==हेसुद्धा पहा== * [[संस्कृत न्याय]] * [[वाक्प्रचार]] * [[उखाणे]] ==संदर्भ== <references responsive="" /> [[वर्ग:मराठी भाषा]] ha0ymhlsmfyv81328byppy15nc046hk 2143183 2143172 2022-08-04T18:39:07Z Khirid Harshad 138639 [[Special:Contributions/2409:4040:D9C:E61A:95A:2209:CB23:5250|2409:4040:D9C:E61A:95A:2209:CB23:5250]] ([[User talk:2409:4040:D9C:E61A:95A:2209:CB23:5250|चर्चा]]) यांनी केलेले बदल [[User:KiranBOT II|KiranBOT II]] यांच्या आवृत्तीकडे पूर्वपदास नेले. wikitext text/x-wiki मराठी म्हणींची यादी [[q:म्हणी|विकीकोट]] सहप्रकल्पात पहावी. =='म्हण' म्हणजे काय?== 'म्हणी' म्हणजे लोकांनी वारंवार उच्चारलेले मार्मिक वाक्य. म्हणीमध्ये जीवनातील विशिष्ट अनुभव, माहिती, सत्य व उपदेश साठवलेला असतो. म्हणीच्या विचारांत मार्मिकता असते. जे वाक्य किवा वचन वारंवार म्हणण्यात येते ती 'म्हण'होय. म्हणी समाजाचा आरसाच आहेत. मानवाच्या चांगल्या वाईट प्रवृत्ती, आचार -विचार, नानाविध चालीरीती ,निरनिराळी नातीगोती इ.चे प्रतिबिंब त्यांत पडलेले असते. समाजातील सर्व थरातील लोकांना 'म्हणी ' आवडतात. कमी शब्दात परिस्थितीचा अन्वयार्थ अथवा तत्संबंधी सूचक, समर्पक, कालातीत भाष्य व्यक्त करणारा लोकपरंपरेने वापरला जाणाऱ्या अर्थपूर्ण शब्द समूहांना 'म्हण' असे म्हणतात. यात उपमा, रूप, पर्यायोक्ती, विरोधाभास, यमक, अनुप्रास अशा विविध [[अलंकार|भाषा अलंकारां]] सोबत ठसकेदार रचनेचा वैशिष्ट्यपूर्ण उपयोग केलेला असतो.<ref>[http://divyamarathi.bhaskar.com/article/MAG-dr-3407560.html भाषा-गणित घनिष्टता लेखक-डॉ. विवेक पाटकर स्वतंत्र संशोधक दिव्य मराठी भास्कर Jun 13, 2012, 06:18AM IST ] संकेतस्थळ दिनांक १५ फे.२०१३ रोजी रात्रौ १९ वाजून ८ मिनीटांनी जसा दिसला</ref>'म्हण' शब्द समूहात बऱ्याचदा ध्वन्यार्थ हा वाच्यार्थापेक्षा निराळा असू शकतो.<ref>[http://maharashtratimes.indiatimes.com/rssarticleshow/msid-11515616,prtpage-1.cms अडथळ्यांची शर्यत! लेखक-प्रताप आसबे] हा लेख महाराष्ट्र टाईम्स संकेतस्थळावर दिनांक १५ फे.२०१३ रोजी रात्रौ १९ वाजून ८ मिनीटांनी जसा दिसला</ref> या शिवाय गणिती अंक, संख्या व कल्पना यांचा चपखल उपयोग यामुळे म्हणी तसेच वाक्प्रचारयुक्त भाषा-साहित्य व बोलीभाषा लोकप्रिय राहिलेल्या आहेत. जगातील सर्व प्रमुख भाषांमध्ये म्हणी भरपूर प्रमाणात आढळतात. <ref>[http://divyamarathi.bhaskar.com/article/MAG-dr-3407560.html भाषा-गणित घनिष्टता लेखक-डॉ. विवेक पाटकर स्वतंत्र संशोधक दिव्यमराठी भास्कर Jun 13, 2012, 06:18AM IST ] संकेतस्थळ दिनांक १५ फे.२०१३ रोजी रात्रौ १९ वाजून ८ मिनिटांनी जसे दिसले</ref> <!-- ज्यात लोकपरंपरेने आलेला अनुभव वा ज्ञान ग्रथित झालेले असते अशी लोकोक्ती, ते वाक्य <ref>http://www.cfilt.iitb.ac.in/wordnet/webmwn/wn.php?nomorph=true&hwd=%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%B9%E0%A4%A3</ref> --> == प्रचलित मराठी म्हणी == मराठीतील म्हणी आणि त्यांचे अर्थ १.एका हाताने टाळी वाजत नाही =>कोणत्याही भांडणात दोन्ही बाजूंकडील माणसे जबाबदार असतात. २. खाई त्याला खवखवे =>अपराधी व्यक्तीला मनातून भीती वाटत असते, तो मनात अस्वस्थ असतो. ३.गर्जेल तो पडेल काय? =>केवळ बडबड करणाऱ्याच्या हातून कोणतेही कार्य घडत नाही. ४.पाण्यात राहून माशाशी वैर कशाला? =>समाजात ज्यांच्या सोबत राहायचे आहे त्यांच्याशी शत्रुत्व करू नये. ५.जी खोड बाळा ती जन्म काळा =>जन्मजात अंगी असलेले गुण किंवा दुर्गुण जन्मभर जात नाहीत. ६. अति तेथे माती =>कोणत्याही गोष्टीचा अतिरेक वाईटच ७.अडला हरी गाढवाचे पाय धरी =>शहाण्या माणसाला प्रसंगी मूर्खाची विनवणी करावी लागते. ८. आधी पोटोबा मग विठोबा =>आधी स्वतःच्या पोटापाण्याचा (स्वार्थाचा) विचार करावा आणि त्यानंतर अन्य कामांचा (परमार्थाचा) विचार करावा ९. आयत्या बिळात नागोबा =>दुसऱ्याच्या कष्टांचा स्वतःसाठी उपयोग करून घेणे १०. आंधळा मागतो एक डोळा देव देतो दोन =>किमान लाभाची अपेक्षा केली असताना आर्थिक लाभ मिळणे. ११. उचलली जीभ लावली टाळ्याला =>विचार न करता बोलणे. १२. करावे तसे भरावे =>केलेल्या कर्माची फळे भोगावी लागतात. १३. काखेत कळसा गावाला वळसा =>हरवलेली वस्तू जवळपास असताना सर्वत्र शोधत राहणे. १४. कुऱ्हाडीचा दांडा गोतास काळ => आपलाच माणूस आपल्याच माणसांच्या नुकसानीला जबाबदार होतो. (गोत >गोत्र> कूळ >आपली माणसे ) १५. कुठे इंद्राचा ऐरावत कोठे शाम भटाची तट्टाणी =>अति थोर माणूस आणि अति सामान्य माणूस यांची बरोबरी होऊ शकत नाही. १६. खाईन तर तुपाशी नाहीतर उपाशी =>आपल्याला हव्या त्या गोष्टी हव्या तितक्या प्रमाणात मिळाल्या पाहिजेत नाहीतर काहीच नको असे वाटणे. १७. गरज सरोनी वैद्य मरो =>आपली गरज संपली की लोक उपकारकर्त्याला विसरतात. १८. गोगलगाय आणि पोटात पाय =>वरून दिसायला अगदी घरी पण प्रत्यक्षात मात्र पक्का बेरकी असणे. १९. चार दिवस सासूचे चार दिवस सुनेचे =>प्रत्येकाला आयुष्यात कधीना कधी अधिकाऱ्याची संधी मिळते. २०. चोर सोडून संन्याशाला सुळी देणे => अपराध्याला सोडून निरपराध्याला शिक्षा देणे. २१. जित्याची खोड मेल्याशिवाय जात नाही =>मूळचा स्वभाव कधीच बदलत नाही. २२. झाकली मुठ सव्वालाखाची =>स्वतःविषयी वल्गना करत राहण्याऐवजी मौन पाळल्यास अब्रूचे रक्षण होते. २३.तहान लागल्यावर विहीर खणणे =>एखाद्या वस्तूची गरज निर्माण झाल्यावर उपाय शोधण्याची धडपड करणे. २४. दगडापेक्षा वीट मऊ =>मोठ्या संकटापेक्षा लहान संकट सुसह्य वाटणे. २५.दाम करी काम =>पैशाने (बरीच) कामे होतात. २६.देश तसा वेश =>भोवतालच्या परिस्थितीनुसार वागावे. २७.न कर्त्याचा वार शनिवार =>काहीतरी सबबी सांगून काम टाळणे २८.नाव मोठे लक्षण खोटे =>भपका मोठा पण वस्तुस्थिती नेमकी त्या विरुद्ध २९.नाचता येईना अंगण वाकडे =>आपल्यातील उणेपणा झाकण्यासाठी दुसऱ्या वस्तूला नावे ठेवणे. ३०. पुढच्यास ठेच मागचा शहाणा =>दुसऱ्याचा अनुभव लक्षात घेऊन स्वतः वागावे ३१. प्रयत्नांती परमेश्वर =>कितीही अवघड गोष्ट प्रयत्नांनी सध्या होते. ३२.पी हळदनी हो गोरी =>केलेल्या कामाचे फळ लागलीच मिळावे अशी अपेक्षा बाळगणे. ३३. बोलाचाच भात आणि बोलाचीच कढी =>प्रत्यक्ष कृती न करता नुसती बडबड करणे. ३४. भित्यापाठी ब्रह्मराक्षस =>भित्र्या माणसावर अनेक संकटे कोसळतात. ३५. मुलाचे पाय पाळण्यात दिसतात =>एखाद्याच्या भावी काळातील कर्तबगारीचा अंदाज त्याच्या लहानपणीच बांधता येतो. ३६. रात्र थोडी सोंगे फार =>कामे पुष्कळ,पण ती पार पाडायला वेळ कमी पडणे. ३७.लेकी बोले सुने लागे =>एकाला उद्देशून पण दुसऱ्याला लागेल असे बोलणे. ३८. शेंडी तुटो का पारंबी तूटो =>दृढ निश्चय करणे. ३९.सुंठी वाचून खोकला जाणे =>उपाययोजना करण्याआधीच संकट दूर होणे. ४०. हसतील त्याचे दात दिसतील =>चांगली गोष्ट करताना हसणाऱ्यांची पर्वा करू नये. ४१.शेरास सव्वा शेर =>समर्थ माणसाला त्याच्याहून अधिक समर्थ माणूस भेटणे. ४२.हातच्या काकणाला आरसा कशाला? =>प्रत्यक्ष दिसणाऱ्या गोष्टीला पुराव्याची गरज नसते. ४३.मांजराने कितीही डोळे मिटून दूध पिले तरी ते कळतेच ४४. वासरात लंगडी गाय शहाणी: (अंधों के राज्य में काना श्रेष्ठ) ४५. अवचित पडेनी दंडवत घडे: ४६. अंगापेक्षा बोंगा मोठा: ==म्हणीसंबंधातील ग्रंथ आणि कोशवाङ्‍मय== * मराठी भाषेचे वाक्प्रचार व म्हणी (वि.वा. भिडे) * मराठी भाषेचे संप्रदाय व म्हणी - इंग्रजी पर्यायांसह (वा.गो. आपटे) ==हेसुद्धा पहा== * [[संस्कृत न्याय]] * [[वाक्प्रचार]] * [[उखाणे]] ==संदर्भ== <references responsive="" /> [[वर्ग:मराठी भाषा]] qg0vdhxx038zk6xwxxb89zglq6ducr1 0 1195 2143264 2134606 2022-08-05T09:28:30Z 2409:4042:4CCC:6C1C:DDEB:4D14:5419:FD63 /* कारकीर्द */ wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट अभिनेता | पार्श्वभूमी_रंग = | नाव = अशोक सराफ | चित्र = Ashok Saraf.jpg | चित्र_रुंदी = 200px | चित्र_शीर्षक = | पूर्ण_नाव = | जन्म_दिनांक = ०४ जून १९४७ | जन्म_स्थान = | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | इतर_नावे = मामा, सम्राट अशोक | कार्यक्षेत्र = मराठी नाटक <BR> मराठी चित्रपट <BR> [[बॉलीवूड]] <BR> मराठी दूरचित्रवाणी मालिका <BR> हिंदी दूरचित्रवाणी मालिका | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय लोक|भारतीय]] [[Image:Flag of India.svg|18px]] | भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]], [[हिंदी भाषा|हिंदी]] | कारकीर्द_काळ = [[इ.स. १९६९]] - चालू | प्रमुख_नाटके = हमीदाबाईची कोठी | प्रमुख_चित्रपट = [[नवरी मिळे नवऱ्याला, चित्रपट|नवरी मिळे नवऱ्याला]]<br>[[गंमत जंमत, चित्रपट|गंमत जंमत]]<br>[[अशी ही बनवाबनवी (चित्रपट)|अशी ही बनवाबनवी]]<br>[[भुताचा भाऊ (चित्रपट)]]<br>[[आयत्या घरात घरोबा (चित्रपट)|आयत्या घरात घरोबा]]<br> | प्रमुख_दूरचित्रवाणी_कार्यक्रम = * १. डोन्ट वरी होजायेगा * २. हम पांच | पुरस्कार = फिल्मफेअर पुरस्कार <BR> महाराष्ट्र शासन पुरस्कार<BR> महाराष्ट्र राज्य नाट्य पुरस्कार<BR> झी गौरव पुरस्कार | वडील_नाव = | आई_नाव = | पती_नाव = | पत्‍नी_नाव = [[निवेदिता जोशी]] | अपत्ये = अनिकेत सराफ | संकेतस्थळ = | तळटिपा = }} '''अशोक सराफ''' हे एक लोकप्रिय मराठी अभिनेते आहेत. मराठी चित्रपटांसोबत त्यांनी अनेक हिंदी चित्रपटांतही विविध भूमिका केल्या असून दूरचित्रवाणीच्या छोट्या पडद्यावरील ''हम पांच'' सारख्या मालिकेमध्येही त्यांनी अभिनय केला. [[लक्ष्मीकांत बेर्डे]] यांच्यासोबत मराठी चित्रपटसृष्टीतील विनोदी चित्रपटांचा काळ गाजवणारे अशोक सराफ हे एक मराठी ''सुपरस्टार'' आहेत. सिने अभिनेत्री [[निवेदिता जोशी]] ह्या सराफांच्या पत्नी असून नाट्य‍अभिनेते [[रघुवीर नेवरेकर]] हे त्यांचे मामा होते.<ref>[http://timesofindia.indiatimes.com/city/goa/Marathi-actor-Nevrekar-no-more/articleshow/45252679.cms]</ref> त्यांनी अनेक चित्रपटात विनोदी भूमिका करण्याबरोबरच काही चित्रपटात खलनायकी तसेच विविध भूमिका तितक्याच ताकदीने व रसिकांच्या आयुष्यभर स्मरणात राहतील अशा साकारलेल्या आहेत. उत्कृष्ट अभिनय, सहज विनोद प्रवृत्ती, चेहऱ्यावरील कमालीचे हावभाव, विनोदाची अचूक वेळ, इत्यादी त्यांच्या अभिनयाची वैशिष्ट्ये होती. अशोक सराफ, [[लक्ष्मीकांत बेर्डे]], [[सचिन पिळगांवकर]], [[महेश कोठारे]] या अभिनेत्यांनी मराठी चित्रपटामध्ये फार मोठा काळ गाजवला आहे. चित्रपट क्षेत्रात मामा या नावाने ते प्रसिद्ध आहेत. ==ओळख== मूळचे [[बेळगांव|बेळगावचे]] असणाऱ्या अशोक सराफ यांचा जन्म [[मुंबई|मुंबईत]] झाला.दक्षिण मुंबईतील चिखलवाडी या भागात त्यांचे बालपण गेले. गोपीनाथ सावकार हे त्यांचे मामा होत. अशोक सराफ यांचे शिक्षण मुंबईतील डी.जी.टी. विद्यालयात झाले. त्यांना सुरुवातीपासूनच नाटकांची अतिशय आवड होती. वयाच्या अठराव्या वर्षी त्यांनी शिरवाडकरांच्या ' ययाती आणि देवयानी ' या नाटकातील विदूषकाच्या भूमिकेद्वारा व्यावसायिक रंगभूमीवर प्रवेश केला. काही संगीत नाटकांतूनदेखील त्यांनी भूमिका केल्या. [[गजानन जागीरदार]] यांच्या 'दोन्ही घरचा पाहुणा' या चित्रपटात त्यांनी छोटीशी भूमिका केली. त्यानंतर [[दादा कोंडके]] यांच्या 'पांडू हवालदार'मधील इरसाल पोलीस, 'राम राम गंगाराम'मधील म्हमद्या खाटीक अशा बहुढंगी भूमिका त्यांनी लीलया साकारल्या. मराठी रसिकांच्या गळ्यातील ताईत असणाऱ्या अशोक सराफ यांचा नाटक, सिनेमा आणि दूरचित्रवाणी या त्रिस्थळी काम सुरू आहे आणि प्रत्येक माध्यमात त्यांनी अभिनयाची पारितोषिके व पुरस्कार मिळविले आहेत. चित्रपटात अखंड बडबड करणारी विनोदी पात्रे साकारणारे अशोक सराफ यांचा स्वभाव मात्र शांत व केवळ मित्र-मंडळीतच मिसळणारा आहे.<ref> {{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://www.marathinayak.com/hashoks.html |title=मराठीनायक.कॉम वरील अशोक सराफ यांचे व्यक्तिचित्र |प्रकाशक=मराठीनायक.कॉम |दिनांक=१२-०९-२००७ |भाषा=मराठी |विदा संकेतस्थळ दुवा=http://web.archive.org/web/20071008181256/http://www.marathinayak.com/hashoks.html |विदा दिनांक=१० जानेवारी २०१४ }}</ref> हे उत्तम अभिनेते असून आपल्या अभिनयातून दर्शवले आहे. ==अभिनय-प्रवास== [[चित्र:Ashok Saraf Nivedita Joshi.jpg|250px|left|thumb|अशोक सराफ निवेदिता जोशीसह]] अशोक सराफ यांनी केवळ विनोदीच नव्हे तर गंभीर स्वरूपापासून ते खलनायकी प्रवृत्तीपर्यंत विविध छ्टांचे दर्शन त्यांनी आपल्या नाट्य-चित्रसृष्टीतील कामाद्वारे घडविले आहे. दादा कोंडकेंबरोबर पांडू हवालदार , [[कळत नकळत (चित्रपट)|कळत नकळत]], भस्म यासारख्या चित्रपटातून त्यांनी प्रेक्षकांपुढे अभिनयाचे वेगळेच पैलू उलगडले. वजीर सारख्या चित्रपटातून राजकारणी व्यक्तिरेखा त्यांनी साकारली तर [[चौकट राजा, चित्रपट|चौकट राजा]]मधील सहृदय गुणाच्या व्यक्तिरेखा केली. ऐंशीच्या दशकात [[लक्ष्मीकांत बेर्डे]] यांच्यासमवेत त्यांची जोडी प्रचंड गाजली आणि या जोडगोळीने [[अशी ही बनवाबनवी (चित्रपट)|अशी ही बनवाबनवी]], [[धूमधडाका (चित्रपट)|धूमधडाका]], [[दे दणा दण (चित्रपट)|दे दणा दण]] यासारख्या चित्रपटांमार्फत धमाल उडवून दिली. अशोक सराफ यांच्या बहुरंगी अभिनयाला [[सचिन पिळगांवकर]], [[महेश कोठारे]] यांसारख्या कसलेल्या दिग्दर्शकांची साथ मिळून [[नवरी मिळे नवऱ्याला, चित्रपट|नवरी मिळे नवऱ्याला]], [[आत्मविश्वास (चित्रपट)|आत्मविश्वास]], [[गंमत जंमत, चित्रपट|गंमत जंमत]], [[आयत्या घरात घरोबा (चित्रपट)|आयत्या घरात घरोबा]]पासून अलीकडच्या [[शुभमंगल सावधान, चित्रपट|शुभमंगल सावधान]], [[आई नंबर वन, चित्रपट|आई नंबर वन]]' व 'पहिली शेर दुसरी सव्वाशेर नवरा पावशेर'पर्यंत असंख्य चित्रपटांनी मराठी रसिकांना खिळवून ठेवले. 'अनधिकृत' या त्यांच्या रंगभूमीवरील पुनरारंभाच्या नाटकास योग्य प्रतिसाद मिळाला नाही. 'मनोमिलन'नंतर सध्या अशोक सराफ ''सारखं छातीत दुखतंय!'' हे विनोदी नाटक करीत आहेत. त्यांच्या सोबत पत्‍नी निवेदिता जोशी-सराफ ह्या सहकलाकार आहेत.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://esakal.com/esakal/09042007/MumbaiB1F84BE7C2.htm |title=अशोक सराफ पुन्हा रंगभूमीवर! |प्रकाशक=सकाळ |दिनांक=१२-०९-२००७ |भाषा=मराठी |विदा संकेतस्थळ दुवा=http://web.archive.org/web/20071221000108/http://esakal.com/esakal/09042007/MumbaiB1F84BE7C2.htm |विदा दिनांक=१० जानेवारी २०१४ }}</ref> पत्‍नी निवेदिता जोशी-सराफ ह्यांच्या सोबत त्यांनी एक निर्मिती संस्था स्थापन करून 'टन टना टन' (मराठी) व काही हिंदी मालिका बनवल्या. [[हम पांच (दूरचित्रवाहिनी मालिका)|हम पांच]] या झी वाहिनीवरील हिंदी मालिकेने त्यांना विशेष लोकप्रियता मिळवून दिली. हिंदी चित्रपटसृष्टीत त्यांनी 'दामाद' (जावई) या चित्रपटाद्वारे पाऊल ठेवले. 'करण अर्जुन', 'कोयला', 'येस बॉस', 'जोडी नं.१' हे अशोक सराफ अभिनीत काही उल्लेखनीय चित्रपट. अमेरिकेतील सिएटल येथे नुकत्याच झालेल्या बृहन्महाराष्ट्र कन्व्हेन्शन २००७ येथे विजय केंकरे दिग्दर्शित 'हे राम कार्डिओग्राम' या नाटकाद्वारे त्यांनी परदेशी रंगमंचावरही पाऊल ठेवले आहे. त्यांनी आपल्या प्रत्येक चित्रपटात वेगवेगळ्या भूमिकातून सदैव मनोरंजीत केले आहे. ==कारकीर्द== अशोक सराफ यांनी अनेक मराठी आणि हिंदी चित्रपटांमध्ये अभिनय केला. मुुुख्यात्वे त्यानी [[सचिन पिळगांवकर]], [[लक्ष्मीकांत बेर्डे]] सारख्या प्रसिद्ध अभिनेत्यांबरोबर काम केले.[[सचिन पिळगांवकर]] अशोक सराफ यांचा आदर करतात.<ref>[https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/marathi/movies/news/sachin-pilgaonkar-my-father-always-considered-ashok-saraf-as-his-elder-son-and-me-as-his-youngest-son/articleshow/83232733.cms]</ref> आपल्या प्रत्येक सिनेमात अशोक मामांची भुमिका असावी असा त्यांचा प्रयत्न असतो. अशोक सराफ यांनी मराठी नाटकांतून अभिनय क्षेत्रात पदार्पण केले. त्यांच्या वडिलांचा इलेक्ट्रिक वस्तू आणण्याचा व विकण्याचा व्यवसाय होता. अशोक सराफ यांनी बँकेत दहा वर्ष नोकरी केली पण प्रत्यक्षात ते नोकरीवर हजर कमी राहायचे आणि नाटकात जास्त काम करायचे. त्यांची पहिली फिल्मी भूमिका एका विदूषकाची होती. दादा साहेब कोंडके यांच्या 'पांडू हवालदार' या चित्रपटात त्यांनी 'सखाराम हवालदार' या भ्रष्ट हवालदाराच्या भूमिका साकारली. अशोक सराफ यांची अभिनयाची पद्धत ही सीच्युशनल कॉमेडी स्वरूपाची आहे. अशोक मामांची एक अनुभवी आणि वरिष्ठ कलाकार या नात्याने राष्ट्रपती कोट्यातून राज्यसभेवर खासदार म्हणून नियुक्ती केली जाऊ शकते जेणेकरून मराठी रंगभूमी आणि चित्रपटसृष्टीसमोर असणारे प्रश्न संसदेत प्रभावीपणे मांडले जाऊ शकतात. == मराठी चित्रपट == {| class="wikitable" ! चित्रपटाचे नाव ! भूमिका !कार्य |- |[[आयत्या घरात घरोबा (चित्रपट)|आयत्या घरात घरोबा]] |गोपू काका |अभिनय |- |[[आमच्या सारखे आम्हीच (चित्रपट)|आमच्या सारखे आम्हीच]] |भूपाल / निर्भय |अभिनय |- |[[आत्मविश्वास (चित्रपट)|आत्मविश्वास]] |विजय झेंडे |अभिनय |- |[[नवरी मिळे नवऱ्याला, चित्रपट|नवरी मिळे नवऱ्याला]] |बाळासाहेब |अभिनय |- |[[गंमत जंमत, चित्रपट|गंमत जंमत]] |फाल्गुन |अभिनय |- |[[भुताचा भाऊ, चित्रपट|भुताचा भाऊ]] |बंडू |अभिनय |- |[[माझा पती करोडपती (चित्रपट)|माझा पती करोडपती]] |दिनेश लुकतुके |अभिनय |- |[[अशी ही बनवाबनवी (चित्रपट)|अशी ही बनवाबनवी]] |धनंजय माने |अभिनय |- |[[फेका फेकी]] |राजन |अभिनय |- |[[एक डाव भुताचा (चित्रपट)|एक डाव भुताचा]] |खंडोजी फर्जंद |अभिनय |- |[[एक डाव धोबीपछाड]] |दादा दांडगे |अभिनय |- |[[आलटून पालटून]] | |अभिनय |- |[[एक उनाड दिवस (चित्रपट)|एक उनाड दिवस]] |विश्वास दाभोळकर |अभिनय |- |[[सगळीकडे बोंबाबोंब, चित्रपट|सगळीकडे बोंबाबोंब]] | | |- |[[साडे माडे तीन (चित्रपट)|साडे माडे तीन]] |रतन दादा |अभिनय |- |[[कुंकू (चित्रपट)|कुंकू]] | |अभिनय |- |बळीराजाचं राज्य येऊ दे | |अभिनय |- |[[घनचक्कर (चित्रपट)|घनचक्कर]] |मानसु |अभिनय |- |फुकट चंबू बाबुराव | | |- |[[तू सुखकर्ता, चित्रपट|तू सुखकर्ता]] |विनायक विघ्नहर्ते |अभिनय |- |[[नवरा माझा नवसाचा, चित्रपट|नवरा माझा नवसाचा]] |कंडक्टर |अभिनय |- |वजीर | |अभिनय |- |अनपेक्षित | |अभिनय |- |एकापेक्षा एक |इन्स्पेक्टर सर्जेराव शिंदे |अभिनय |- |[[चंगु मंगु]] |बंंडू |अभिनय |- |[[अफलातून (चित्रपट)|अफलातून]] |बजरंगराव | |- |[[सुशीला (चित्रपट)|सुशीला]] | | |- |[[वाजवा रे वाजवा,चित्रपट|वाजवा रे वाजवा]] |उत्तमराव टोपले | |- |[[शुभमंगल सावधान, चित्रपट|शुभमंगल सावधान]] |प्रतापराव पाटील केतकावळीकर |अभिनय |- |[[जमलं हो जमलं,चित्रपट|जमलं हो जमलं]] |बापू भैय्या |अभिनय |- |लपंडाव |अभिजीत समर्थ | |- |[[चौकट राजा,चित्रपट|चौकट राजा]] |गणा | |- |गोडीगुलाबी | | |- |[[गडबड घोटाळा, चित्रपट|गडबड घोटाळा]] |हेमू ढोले | |- |मुंबई ते मॉरिशस |प्रेम लडकू | |- |धमाल बाबल्या गणप्याची | | |- |बाळाचे बाप ब्रम्हचारी | | |- |[[प्रेम करू या खुल्लम खुल्ला (चित्रपट)|प्रेम करू या खुल्लम खुल्ला]] |बजरंग | |- |गुपचुप गुपचुप |प्रोफेसर धोंड | |- |[[गोष्ट धमाल नाम्याची,चित्रपट|गोष्ट धमाल नाम्याची]] |नामदेव (नाम्या) | |- |हेच माझं माहेर |कामन्ना | |- |गोंधळात गोंधळ |मदन | |- |चोरावर मोर | | |- |जवळ ये लाजू नको | | |- |पांडू हवालदार |सखाराम हवालदार |अभिनय |- |दोन्ही घरचा पाहुणा | | |- |राम राम गंगाराम |म्हामदू | |- |अरे संसार संसार | | |- |वाट पाहते पुनवेची | | |- |भस्म | | |- |खरा वारसदार | | |- |[[कळत नकळत (चित्रपट)|कळत नकळत]] |सदू मामा | |- |आपली माणसं | | |- |[[पैजेचा विडा, चित्रपट|पैजेचा विडा]] | | |- |बहुरूपी | | |- |[[धूमधडाका, चित्रपट|धूमधडाका]] |अशोक |अभिनय |- |[[माया ममता, चित्रपट|माया ममता]] | | |- |सखी | | |- |बाबा लगीन | | |- |[[निशाणी डावा अंगठा (चित्रपट)|निशाणी डावा अंगठा]] |हेडमास्तर |अभिनय |- |[[आयडियाची कल्पना (चित्रपट)|आयडियाची कल्पना]] | | |- |झुंज तुझी माझी | | |- |टोपी वर टोपी | | |} ==हिंदी चित्रपट== अशोक सराफ यांनी हिंदी चित्रपटांमध्ये मुख्य व सहाय्यक भूमिका निभावल्या त्या चित्रपटांची नावे खाली दिलेली आहेत. {| class="wikitable" ! चित्रपट ! भूमिका ! वर्ष |- |''कुछ तुम कहो कुछ हम कहें'' |गोविंद | <br /> |- |''बेटी नं. १'' |राम भटनागर | <br /> |- |''कोयला'' |वेदजी | <br /> |- |''[[गुप्त]]'' |हवालदार पांडू | <br /> |- |''ऐसी भी क्या जल्दी है'' |डॉ. अविनाश | <br /> |- |''संगदिल सनम'' |भालचंद्र | <br /> |- |''जोरू का गुलाम'' |पी. के. गिरपडे | <br /> |- |''खूबसूरत'' |महेश चौधरी | <br /> |- |''येस बॉस'' |जॉनी | <br /> |- |''करण अर्जुन'' |मुंशीजी | <br /> |- |''[[सिंघम]]'' |हेड कॉन्स्टेबल सावलकर | २०११ |- |''[[प्यार किया तो डरना क्या]]'' |तडकालाल | <br /> |} == रंगमंच == अशोक सराफ यांनी अभिनय केलेली नाटकं {| class="wikitable" ! नाटकाचं नाव |- |हमीदाबाईची कोठी |- |अनधिकृत |- |मनोमिलन |- |हे राम कार्डिओग्राम |- |डार्लिंग डार्लिंग |- |सारखं छातीत दुखतंय |- |व्हॅक्यूम क्लीनर<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.rangabhoomi.com/reviews/vacuum-cleaner-marathi-natak-review/|title=व्हॅक्यूम क्लीनर मराठी नाटक [Review] • रंगभूमी.com|date=2021-11-12|website=रंगभूमी.com|language=mr|url-status=live|access-date=2021-11-28}}</ref> |} ==दूरचित्रवाणीतील अभिनय कार्य== अशोक सराफ यांनी अभिनय केलेले टीव्ही कार्यक्रम {| class="wikitable" ! मालिकेचे नाव ! साकारलेली भूमिका ! टीव्ही चॅनल ! भाषा ! वर्ष |- |''टन टना टन'' | |[[कलर्स मराठी|ई.टीव्ही मराठी]] |मराठी | |- |[[हम पांच (दूरचित्रवाहिनी मालिका)|''हम पांच'']] |आनंद माथुर |[[झी वाहिनी|झी टीव्ही]] |हिंदी |१९९५ |- |''डोन्ट वरी हो जाएगा'' |संजय भंडारी |सहारा टीव्ही |हिंदी |२००२ |- |''[[छोटी बडी बातें]]'' | | |हिंदी | |- |''नाना ओ नाना'' |नाना |[[मी मराठी]] |मराठी |२०११ |- |} ==संदर्भ== <div class="references-small"> <references/> ==बाह्य दुवे== {{कॉमन्स वर्ग|Ashok Saraf|अशोक सराफ}} *[http://www.imdb.com/name/nm0764769/ आय्‌.एम्‌.डी.बी वरील अशोक सराफ यांचे व्यक्तिचित्र] [[वर्ग:मराठी नाट्यअभिनेते|सराफ, अशोक]] [[वर्ग:मराठी चित्रपट अभिनेते|सराफ, अशोक]] [[वर्ग:मराठी अभिनेते|सराफ, अशोक]] [[वर्ग:इ.स. १९४७ मधील जन्म]] [[वर्ग:लाल दुवे असणारे लेख]] lfuzf0v60udvwoa3iucnf5f19b7rq17 0 6710 2143204 2135909 2022-08-05T02:45:31Z 2409:4042:2219:433A:D3A3:AD5A:4F71:6E7A /* धार्मिक स्थळे व पर्यटन */ wikitext text/x-wiki {{जिल्हा सूचना|जिल्हा_नाव=जालना}} {{माहितीचौकट भारतीय जिल्हा |जिल्ह्याचे_नाव = जालना जिल्हा |स्थानिक_नाव = |चित्र_नकाशा = Jalna_in_Maharashtra_(India).svg |अक्षांश-रेखांश = na |राज्याचे_नाव = महाराष्ट्र |विभागाचे_नाव = [[औरंगाबाद विभाग]] |मुख्यालयाचे_नाव = [[जालना]] |तालुक्यांची_नावे = [[जालना तालुका|जालना]] • [[अंबड]] • [[भोकरदन]] • [[बदनापूर]] • [[घनसावंगी]] • [[परतूर]] • [[मंठा]] • [[जाफ्राबाद]] |क्षेत्रफळ_वर्ग_किमी = ७६१२ |लोकसंख्या_एकूण = १९,५९,०४६ |जनगणना_वर्ष = २०११ |लोकसंख्या_घनता = २५७ |शहरी_लोकसंख्या = |साक्षरता_दर = ७३.६१ |लिंग_गुणोत्तर = १०७ |प्रमुख_शहरे = जालना व सर्व तालुके |जिल्हाधिकार्यांचे_नाव = डॉ. विजय राठोड |लोकसभा_मतदारसंघाची_नावे = [[जालना (लोकसभा मतदारसंघ)]] |विधानसभा_मतदारसंघाची_नावे =बदनापूर (अनुसूचित जाती), भोकरदन, घनसावंगी,जालना,परतूर |खासदारांची_नावे = [[रावसाहेब दानवे]] |पर्जन्यमान_मिमी = ७६३ |संकेतस्थळ = http://jalna.gov.in/ }} '''जालना जिल्‍हा''' हा [[भारत]]ातील महाराष्‍ट्र राज्‍याच्‍या मध्‍यभागी आहे. [[मराठवाडा]] विभागात तो उत्तर दिशेस येतो. जिल्‍ह्याचे [[अक्षवृत्तीय]] व [[रेखावृत्तीय]] स्‍थान म्‍हणजे १९.१ उत्तर ते २१.३ उत्तर अक्षांश व ७५.४ पूर्व ते ७६.४ पूर्व रेखांश. जालना जिल्‍हा हा पूर्वी [[निजाम]]ाच्या राज्‍याचा भाग होता. नंतर [[हैदराबाद मुक्तिसंग्राम]]ानंतर तो [[औरंगाबाद]] जिल्‍ह्यामधील एक (जालना) [[तालुका]] झाला. जालना हा औरंगाबादच्या पूर्वेकडील तालुका १ मे १९८१ रोजी ‘जिल्‍हा’ झाला. औरंगाबाद जिल्‍ह्यातील जालना, भोकरदन, जाफ्राबाद, [[अंबड]] हे ४ तालुके व परभणी जिल्‍ह्यातील परतूर असे एकूण पाच तालुके जालना जिल्‍ह्यामध्‍ये समाविष्ट झाले. जालना जिल्‍ह्याच्‍या पूर्वेस [[परभणी]] व [[बुलढाणा]] जिल्‍हा असून, औरंगाबाद जिल्हा पश्‍चिम दिशेला आहे. उत्तरेला, [[जळगाव जिल्हा]] असून दक्षिणेस [[बीड]] जिल्‍हा आहे. जालना जिल्‍ह्याचे मुख्‍यालय जालना शहर असून ते महाराष्ट्र राज्‍याच्‍या व भारताच्या [[राजधानी]]शी ब्रॉडगेज रेल्‍वे लाईनने जोडलेले आहे. राज्‍यातील मुख्‍य शहरे देखील जालन्याशी राज्‍य महामार्गांनी जोडलेली आहेत. जालना जिल्‍हा हा हायब्रीड सीड्ससाठी प्रसिद्ध असून स्‍टील रिरोलिंग मिल, बिडी उद्योग, शेतीवर आधारित उद्योगधंदे उदा. दाल मिल, बी-बियाणे, तसेच [[मोसंबी]]साठी देखील प्रसिद्ध आहे. जालना जिल्‍ह्यातील जनतेने [[मराठवाडा मुक्ती संग्राम दिन|मराठवाडा मुक्‍ती संग्राम]] महत्त्वाची भूमिका पार पाडली होती. जनार्दन मामा नागापूरकर यांनी मातृभूमीसाठी आपल्‍या प्राणांची आहुती दिली आहे. हा जिल्हा संकरित बियाणे-प्रक्रिया सारख्या कृषि-आधारित उद्योगांसाठी प्रसिद्ध आहे. महिको, महिंद्रा, बेंजो शीतल हे संकरित बियाणे उद्योग जिल्ह्यात आहेत. जिल्ह्याचे वार्षिक सरासरी पर्जन्यमान ६५०-७५० मि.मी. इतके आहे. तरीसुद्धा अनेक वेळा जिल्ह्यात दुष्काळ पडतो. जिल्ह्याचा उन्हाळा कडक असतो. जिल्ह्याचा ९५% भाग हा [[गोदावरी]] नदीच्या खोऱ्यात येतो. जिल्ह्याची ७५% जमिनीवर खरीप पिके निघतात, तर त्यांतली ४०% रब्बी पिकांखाली येतो. ज्वारी, गहू व इतर धान्ये, कापूस ही प्रमुख पिके आहेत. जालना जिल्ह्याचे प्रशासकीय मुख्यालय [[जालना]] (शहर) असून ते [[हातमाग]] व [[यंत्रमाग]] द्वारे कापड बनविण्याचे महत्त्वाचे केंद्र आहे. बिडीचेही कारखाने आहेत. ==स्थान व भौगोलिक परिस्थिती== जालना जिल्हा राज्याच्या मध्यभागी येत असल्याने केंद्रीय दळणवळण मंत्रालयाने जालना शहराजवळील इंदेवाडी येथे उपग्रह अनुश्रवण भूकेंद्र ऊभारले आहे. अंतराळात सोडलेल्या उपग्रहांशी सातत्याने संपर्क ठेवणे सोईचे ठरते. २०११ च्या जनगणनेनुसार जिल्ह्याचे एकूण क्षेत्रफळ ७७१८ चौ.कि.मी. असून ते महाराष्ट्र राज्याच्या क्षेत्रफळाच्या तुलनेत २.५१ % आहे. एकूण क्षेत्रफळाच्या १.३२ % म्हणजे १०२ चौ.कि.मी क्षेत्रफळ नागरी विभागाचे व उरलेले ९८.६८ % म्हणजे ७६१६ चौ.कि.मी. क्षेत्रफळ ग्रामीण विभागाचे आहे. प्रशासकीय सोयीसाठी या जिल्ह्यात भोकरदन, जाफ्राबाद, जालना, बदनापूर, अंबड, घनसावंगी, परतूर, मंठा असे एकूण ८ तालुके असून, या आठ तालुक्याच्या आठ तहसिलींकरिता चार उपविभाग असून, प्रत्येक उपविभागासाठी स्वतंत्र उपविभागीय कार्यालय, जालना, अंबड, भोकरदन व परतूर येथे आहे.  प्रत्येक तहसीलस्तरावर एक तहसील कार्यालय व एक पंचायत समिती कार्यालय आहे. जिल्हास्तरावर जिल्हापरिषद असून त्यांच्या अधिपत्याखाली ८ पंचायत समित्या कार्यरत आहेत. जनगणना २०११ नुसार जिल्ह्यात एकूण ९७१ गावे असून त्यापैकी ९६३ गावे वस्ती असलेली व ८ गावे ओसाड आहेत. जिल्ह्यात ८०६ स्वतंत्र ग्रामपंचायती व १५७ गटग्रामपंचायती आहेत. जिल्हा मुख्यालय जालना येथे असून या ठिकाणी जिल्हाधिकारी कार्यालय तसेच विविध खात्यांची जिल्हास्तरीय कार्यालये आहेत. जिल्ह्यात जालना, अंबड परतूर व भोकरदन या चार ठिकाणी नागरी क्षेत्र असून त्यासाठी नगरपरिषदा आहेत. जाफ्राबाद, बदनापूर, मंठा व घनसावंगी या तहसीलच्या ठिकाणी नगरपंचायती आहेत. जालना नगरपरिषद ‘अ’ वर्गीय असून अंबड, परतूर, भोकरदन, या तीन नगरपरिषदा ‘क’ वर्गीय आहेत. जालना जिल्ह्यात जालना, अंबड, भोकरदन परतूर व मंठा या पाचही ठिकाणी कृषि उत्पन्न बाजार समिती कार्यरत आहेत. ==नदी नाले== जिल्ह्याच्या दक्षिण सीमेलगत [[गोदावरी नदी]] अंदाजे ६० कि.मी. इतकी जिल्ह्यातून वाहते. त्यामुळे जिल्ह्याचा दक्षिण भाग गोदावरीच्या खोऱ्यात मोडतो. [[दुधना]] व [[गल्हाटी]] या गोदावरीच्या उपनद्या मध्य भागातून तर उत्तर भागातून [[पूर्णा]], [[खेळणा]] व [[गिरजा]] या उपनद्या वाहतात. [[कुंडलिका]] ही दुधनाची उपनदी जालना शहरातून वाते. गोदावरी ही जिल्ह्यातील प्रमुख नदी असून ती जिल्ह्याच्या दक्षिण सीमा प्रदेशातून पश्चिमेकडून पूर्वेकडे अशी वाहते. गोदावरी नदी [[औरंगाबाद]] जिल्ह्यातून अंबड तालुक्याच्या दक्षिण सीमा प्रदेशातून जिल्ह्यात प्रवेश करते. तिचा जिल्ह्यातील प्रवास अंबड व परतूर तालुक्याच्या दक्षिण सीमा प्रदेशातून होतो. कुंडलिकाने जिल्ह्याची संपूर्ण दक्षिण सीमा सीमित केली आहे. ती जालना व बीड या दोन जिल्ह्यांमधील प्रमुख उपनदी असून ती औरंगाबाद जिल्ह्यातून अंबड तालुक्यात प्रवेशते व अंबड तालुक्याच्या दक्षिण सीमा भागात गोदावरीस मिळते. औरंगाबाद जिल्ह्यातील अजिंठ्याच्या डोंगररांगांत उगम पावलेली पूर्णा नदी जालना जिल्ह्यात भोकरदन तालक्यात प्रवेशते. ही नदी भोकरदन व जाफ्राबाद तालुक्यांमधून प्रवास करीत [[बुलढाणा]] जिल्ह्यात जाते व बुलढाणा जिल्ह्यातून पुन्हा ती जालना जिल्ह्यातील मंठा तालुक्यात प्रवेश करते. खेळणा, गिरजा, जुई, जीवरेखा, धामना या पूर्णेच्या प्रमुख उपनद्या होत. भोकरदन हे खेळणा नदीकाठचे तालुक्याचे ठिकाण प्रसिद्ध आहे. दुधना ही जिल्ह्यातून वाहणारी आणखी एक महत्त्वाची नदी होय. औरंगाबाद जिल्ह्यात उगम पावणारी ही नदी सर्वसाधारणपणे जिल्ह्याच्या मध्यातून पश्चिमेकडून पूर्वेकडे अशी वाहते व पुढे परभणी जिल्ह्यात प्रवेश करते. जिल्ह्यातील तिचा प्रवास जालना व परतूर या तालुक्यांमधून होतो. कुंडलिका व कल्याण या जालना जिल्ह्यातील दुधनेच्या प्रमुख उपनद्या होत. ==जमिनीचा प्रकार== जालना जिल्ह्यातील जमीन सुपीक व काळी असून कापसाच्या पिकासाठी योग्य आहे. जालना, बदनापूर, भोकरदन व जाफ्राबाद या तहसीलींमधील जमीन हलक्या प्रतीची व मुरमाड आहे. या भागात प्रामुख्याने खरीपाची पिके घेतली जातात. जिल्ह्याच्या दक्षिण व आग्नेय भागातील अंबड, घनसावंगी, परतूर व मंठा या तहसीलींमध्ये जमीन काळी व सुपीक आहे. या जमीनीत कापसाचे व रब्बीचे पीके चांगल्या प्रमाणात येते. जिल्ह्याच्या उत्तर भागात विहिरी खोदल्या जाऊ शकत असल्या तरी जमिनीतील पाण्याची पातळी अतिशय खोल असून भूगर्भातील पाणी अपुऱ्या प्रमाणात आढळते. ते बारमाही पिकासाठी अपुरे पडते. ==वने== जिल्ह्यात वनक्षेत्र फारच कमी व तुरळक असून उत्पादनाच्या दृष्टीने हलक्या दर्जाचे आहे. उपवनसंरक्षक, वनविभाग, औरंगाबाद, यांचेकडील उपलब्ध माहितीनुसार जालना जिल्ह्यातील जंगलव्याप्त क्षेत्र १०१.१८ चौ. कि.मी. आहे. एकूण भौगोलिक क्षेत्राच्या ते १.३१% येते. महाराष्ट्र राज्यात ५२१४ हजार हेक्टर जंगलव्याप्त क्षेत्र असून त्याची भौगोलिक क्षेत्राची टक्केवारी १६.९५ % आहे. राज्यातील बाकी एकूण जंगलव्याप्त क्षेत्राशी जिल्ह्याच्या वनक्षेत्राशी तुलना करता फक्त ०.१२ % येते. यावरून जिल्ह्यातील जंगलव्याप्त क्षेत्र खूपच कमी असल्याचे दिसून येते. सामाजिक वनीकरण विभागामार्फत गावातील गायरान जमिनी व रस्त्याच्या कडेने वर्गीकरण केले जात आहे. पर्यावरणाच्या समतोल राखण्याच्या दृष्टीने जंगलव्याप्त क्षेत्र साधारणपणे ३३% असणे आवश्यक आहे. जिल्ह्यातील वनक्षेत्र अतिशय कमी आहे. ==विद्युत निर्मिती, पुरवठा व वापर== विद्युत निर्मितीचा एकही प्रकल्प या जिल्ह्यात नाही. राज्य विद्युत मंडळामार्फत कोयना, पारस, परळी अशा नजीकच्या प्रकल्पापासून वीज पुरवठा केला जातो. जिल्ह्यात चारही शहरांचे विद्युतीकरण पूर्ण झालेले आहे. जिल्ह्यात १०० % विद्युतीकरणामुळे विजेची मागणी वाढत असून, २,२७,००० कनेक्शने देण्यात आली आहेत. ==खाणी व कारखाने== जिल्ह्यात एकूण ११६ नोंदणी झालेले कारखाने असुन या कारखान्यातील कामगार संख्या २६६७ इतकी आहे. त्यापैकी १४ कारखाने बंद आहेत. २००८ मध्ये तर दर लाख लोकसंख्येमागे या कारखान्यातील कामगारांची संख्या १६५ होती. धान्य गिरणी उत्पादनांसंबधी २० चालू कारखाने असून त्यात २२९ कामगार आहेत. मूलभूत लोह व पोलादाचे उत्पादन करणारे ३४ चालू कारखाने असून त्यांत १५१९ कामगार आहेत. जिल्ह्यातील कारखान्यांमधून २००८ साली कामगारांनी काम केलेल्या श्रमदानांची संख्या ४.७३ लक्ष आहे, ही मागील वर्षीपेक्षा कमी आहे. ==आर्थिक गणना== १९९८ नंतर आर्थिक गणना २००५ मध्ये घेण्यात आली. १९९८ च्या गणनेनुसार जिल्ह्यात कृषि व बिगर कृषि उद्योग मिळुन एकूण ४०,४७७ उद्योग आहेत. त्यापैकी २९,८३० स्वयंकार्यरत उद्योग तर १०,६४७ आस्थापना होत्या. २००५ च्या गणनेनुसार जिल्ह्यात कृषि व बिगर कृषि उद्योग मिळून एकूण ६०,१८३ उद्योग आहेत. त्यापैकी ३५,८४८ स्वयंकार्यरत उद्योग तर २४,३३५ आस्थापना आहेत. मालकीच्या प्रकारानुसार सर्वात जास्त म्हणजे ५५,३२८ खाजगी, ४,३७७ सार्वजनिक व ४७८ सहकारी उद्योग आहेत. खाजगी उद्योगाची एकूण उद्योगाशी टक्केवारी ९१.९२ % येते. या उद्योगापैकी ४४,३५० (७३.६८%) ग्रामीण तर १५,८३३ (२६.३२%) नागरी भागात आहेत. [[अनुसूचित जाती]], जमातीच्या लोकांची उद्योगाचे मालक म्हणून एकूण संस्थेची टक्केवारी अनुक्रमे ७.४४ व ३.९० येते. जागेविरहित कार्यान्वित असलेल्या उद्योगांची एकूण उद्योगांशी टक्केवारी ३०.५३ आहे. शक्तीवर चालणाऱ्या उद्योगांची एकूण उद्योगांशी टक्केवारी १२.५४ येते. जिल्ह्यात या गणनेनुसार १,६७,९२० कामगार आहेत. त्यापैकी ९४,२९५ (५६.१५ %) वेतनावर काम करणारे आहेत. प्रतिआस्थापना कामगारांची सरासरी संख्या ७ आहे. जिल्ह्यात दर लाख लोकसंख्येमागे आस्थापनांची संख्या १,५१० आहे. ==शिक्षणाच्या सोयी== जालना जिल्ह्यात १,५८९ प्राथमिक २१७ माध्यमिक व ३० उच्च माध्यमिक शाळा होत्या त्यापैकी बहुतांश प्राथमिक शाळा ग्रामीण भागात आहेत. दर लाख लोकसंख्येमागे ९९ प्राथमिक तर १५ माध्यमिक व उच्च माध्यमिक शाळा, वर्ष २००९-१० मध्ये जिल्ह्यात ४२ महाविद्यालये असून त्यातील विद्यार्थ्यांची संख्या ९,३५४ आहे. एकूण ४,०७,८२९ विद्यार्थ्यांपैकी ५७.६४ % विद्यार्थी प्राथमिक शाळांत, ३९.९१ % विद्यार्थी माध्यमिक व उच्च माध्यमिक शाळांत तर उर्वरित २.४५ % विद्यार्थी महाविद्यालयांत आहेत. जिल्ह्यासाठी प्राथमिक शाळेतील प्रति शिक्षकी विद्यार्थ्यांचे प्रमाण ३४ आहे, व माध्यमिक शाळांमधील प्रति शिक्षकी विद्यार्थ्यांचे प्रमाण ३४ आहे. ==वैद्यकीय व आरोग्य सेवा== जिल्ह्यातील वैद्यकीय सेवा राज्य शासन, स्थानिक संस्था व खाजगी संस्थामार्फत पुरविण्यात येते. जिल्ह्यात १२ रुग्णालये, १२ दवाखाने व ४० प्राथमिक आरोग्य केंद्रे कार्यरत होती. या सर्व संस्थांमधून १,१६३ खाटांची सोय होती. त्यात ७२,१०० आंतर रुग्ण व ७,४०,३०० बाह्य रुग्णांनी उपचार घेतले. सामान्य रुग्णालय, जालना यांचे अंतर्गत ८ ग्रामीण रुग्णालये आहेत. ४० प्राथमिक आरोग्य केंद्रे जिल्हा परिषदेमार्फत चालविली जातात. १,४७,००० लोकसंख्येसाठी १ रुग्णालय तर ४०,३२४ ग्रामीण लोकसंख्येमागे १ प्राथमिक आरोग्य केंद्र व दर लाख लोकसंख्येमागे ७२ खाटा असे प्रमाण आढळते. ==धर्म == {{bar box |title= जालना जिल्ह्यातील धर्म (२०११) |titlebar=#Fcd116 |left1=धर्म |right1=प्रमाण |float=right |bars= {{bar percent|[[हिंदू]]|#FF6600|76.80}} {{bar percent|[[इस्लाम]]|#009000|13.99}} {{bar percent|[[बौद्ध]]|#FFFF00|7.79}} {{bar percent|[[ख्रिश्चन]]|#FF7601|0.64}} {{bar percent|इतर|#9955BB|0.12}} {{bar percent|निधर्मी|#808080|0.2}} }} २०११ च्या जनगनणेनुसार जालना जिल्हातील धर्मनिहाय लोकसंख्या * [[हिंदू]] - १५,०४,६४१ * [[मुस्लिम]] - २,७४,२२१ * [[बौद्ध]] - १,५२,५४० * [[ख्रिश्चन]] - १२,५४२ * [[शीख]] - १,६२९ * [[जैन]] - ९,६१९ * अन्य [[धर्म]] -३३६ * निधर्मी - ३,५१८ * '''एकूण''' - १९,५९,०४६ ==धार्मिक स्थळे व पर्यटन == जालना जिल्ह्यात महत्त्वाची / प्रसिद्ध पर्यटन केंद्रे विकसित होत आहेत त्यातील काही धार्मिक तीर्थक्षेत्रे, यात्रास्थळे आहेत. जालना शहराची मंमादेवी, आनंदस्वामी मठ, इंग्रज काळातील ख्रिस्ती धर्मीय क्राईस्त चर्च, दुर्गामाता मंदीर प्रसिद्ध असुन, अंबड येथे मस्त्याच्या आकारातील डोंगरावर मत्स्योदरी देवीचे हेमाडपंथी मंदिर असून, अंबड येथे जवळपास इ.स. ४०० वर्षापूर्वीचा चौघडा व कल्याणस्वामींचा मृदुंग तसेच वेणूबाईचा तानपुरा संगीतप्रेमींनी केलेल्या संग्रहात आढळतो. (अंबड पासून १५ कि.मी. परांडा दर्गा (सकलाधी बाबा) [[पराडा]] ता.अंबड जि जालना) व [[अंबड]] तालुक्यातील ([[पराडा]] [[वनारसी.]] भारती बाबा बारा जोतीलिंग [[पराडा]] येथे खूप मोठे मंदिर आहे व येथे दिवाळीच्या वेळेस सप्ताह असतो). गणपती [[राजूर]] येथे आहे. (घनसांवगी तालुक्यातील जांमसमर्थ येथील. समर्थ रामदास स्वामींचे जन्मस्थान असून, त्यांचे मंदिरही आहे). हेलस तालुका मंठा हे शिल्पकलेचे प्रणेते हेमाद्रीपंत यांचे गाव आहे. [[भोकरदन]] तालुक्यातील अन्वा या गावात पुरातन भव्या हेमाडपंथी शिवपंदिर असून, येथे कोरीव शिल्पहेी आहेत. (शिवाय रवना [[पराडा]] ता. अंसबड येथे प्रसिद्ध दर्गा (सकलाधी बाबा) असून तेथे दरवर्षी मोठा ऊरुस भरतो). वालसावंगी येथील चक्रधर स्वामी यांचे मंदिर आहे. तसेच येथील विठ्ठल रुक्मिणी मंदिर प्रसिद्ध आहे. [[रोहिलागड]] हा जालना जिल्ह्यातील एकमेव किल्ला आहे तर [[मस्तगड]] येथे एका पडित किल्ल्याचे भग्नावशेष आहेत. == हवामान == समुद्रकिनाऱ्यापासून अधिक अंतरावर असलेल्या व खंडांतर्गत स्थान लाभलेल्या या जिल्ह्याचे हवामान स्वाभाविकच विषम व कोरडे आहे. येथील [[उन्हाळा]] अतिशय कडक असून [[हिवाळा]] कडाक्याच्या थंडीचा असतो. एप्रिल- मे महिन्यात तापमान ४१ सेल्सिअसच्या पुढे जाते दैनिक व वार्षिक तापमानकक्षेतील फरक अधिक असतो. तौलनिकदृष्टया जिल्ह्यातील पर्जन्यप्रमाण कमी आहे. जिल्ह्यात सरासरी अवघा ४५ से. मी. इतका कमी पाऊस पडतो. त्यातही पावसाचे वितरण असमान आहे. पावसाचे प्रमाण पश्चिमेकडून पूर्वेकडे वाढत जाते. अंबड, परतूर, व मंठा या तालुक्यांमध्ये तुलनात्मकदृष्टया अधिक पाऊस पडतो. तर जाफ्राबाद, भोकरदन तालुक्यात कमी पाऊस पडतो. जिल्ह्यातील बहुतांश पाऊस जून ते सप्टेंबर या महिन्यांमध्ये नैर्ऋत्य मोसमी वाऱ्यांपासून पडतो. जिल्ह्यास अल्प प्रमाणात ऑक्टोबर – नोव्हेंबर महिन्यांमध्ये ईशान्य मोसमी वाऱ्यांपासून पडणाऱ्या पावसाचाही लाभ होतो. २०१७ मध्ये जून महिन्यात पावसाला सुरुवात झाली, परंतु जुलैपैसून पावसाने दडी मारली. त्यामुळे खरीप हंगाम अडचणीत आला. == अर्थकारण == मराठवाड्यातील इतर जिल्ह्यांप्रमाणे जालना जिल्ह्यातील रोजगाराचे प्रमुख साधन शेती हे आहे. हा जिल्हा देशात मोसंबी उत्पादनासाठी प्रसिद्ध आहे. अलीकडेच या जिल्ह्यात ड्रायपोर्ट उभारण्याची तयारी सुरू झाली आहे. केंद्र सरकारच्या वतीने ५०० हेक्टर क्षेत्रावर हे प्रकल्प उभारला जात आहे. मराठवाड्यातील शेतमाल व औद्योगिक उत्पादने थेट मुंबईतील न्हावा शेवा पोर्ट ट्रस्टपर्यंत पोहोचविणे हा या प्रकल्पाचा मुख्य उद्देश आहे. या ड्रायपोर्ट जवळून मुंबई - नागपूर समृद्धी महामार्ग तयार केला जाणार आहे. त्याद्वारे उत्पादने थेट मुंबईपर्यंत पोचविली जातील. === जिल्ह्यातील बाजारपेठा === कुंभार पिंपळगाव, रजनी, [[जाफ्राबाद|जाफराबाद]], तीर्थपुरी, नेर, परतूर, मंठा, राजूर, रामनगर, सेवली. पिंपळगाव (रेणूकाई), वालसावंगी, अंबड, [[घनसावंगी]] == संदर्भ == * [http://jalna.nic.in/ जालना एन.आय.सी] ==बाह्यदुवे== * [http://jalna.nic.in/html/IntroM.html जालना जिल्हा] * [http://jalna.nic.in/html/distpM.html भौगोलिक माहिती - जालना जिल्हा] * [http://www.marathimati.net/jalna-district/ जालना जिल्हा] - [[मराठीमाती]] {{महाराष्ट्रातील जिल्हे}} [[वर्ग:जालना जिल्हा]] [[वर्ग:औरंगाबाद विभागातील जिल्हे]] 0o04j9h35hd5r3b35pk7shz4yuwotwk 0 6717 2143196 2143148 2022-08-05T01:25:58Z संतोष गोरे 135680 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय जिल्हा |जिल्ह्याचे_नाव = बीड जिल्हा |स्थानिक_नाव = |चित्र_नकाशा = Beed_in_Maharashtra_(India).svg |अक्षांश-रेखांश = |राज्याचे_नाव = महाराष्ट्र |विभागाचे_नाव = [[औरंगाबाद विभाग]] |मुख्यालयाचे_नाव = [[बीड]] |तालुक्यांची_नावे = [[बीड तालुका|बीड]]<br />[[किल्ले धारूर तालुका|किल्ले धारूर]]<br /> [[अंबेजोगाई तालुका|अंबाजोगाई]] <br />[[परळी-वैद्यनाथ तालुका|परळी-वैद्यनाथ]] <br />[[केज तालुका|केज]] <br /> [[आष्टी तालुका|आष्टी]] <br /> [[गेवराई तालुका|गेवराई]] <br />[[माजलगाव तालुका|माजलगाव]] <br /> [[पाटोदा तालुका|पाटोदा]]<br /> [[शिरूर तालुका, बीड जिल्हा|शिरूर]]<br /> [[वडवणी तालुका|वडवणी]] |क्षेत्रफळ_वर्ग_किमी = १०,६९३ |लोकसंख्या_एकूण = २५,८५,९६२ |जनगणना_वर्ष = २०११ |लोकसंख्या_घनता = २४१ |शहरी_लोकसंख्या = ४,५८,२२० |साक्षरता_दर = ७३.५३% |लिंग_गुणोत्तर = १.०९ |प्रमुख_शहरे = बीड |जिल्हाधिकार्यांचे_नाव = |लोकसभा_मतदारसंघाची_नावे = [[बीड (लोकसभा मतदारसंघ)]] |खासदारांची_नावे = [[ प्रितम गाेपीनाथ मुंडे ]] |विधानसभा_मतदारसंघाची_नावे = [[बीड विधानसभा मतदारसंघ]]<br />[[केज विधानसभा मतदारसंघ]]<br />[[आष्टी विधानसभा मतदारसंघ]]<br />[[गेवराई विधानसभा मतदारसंघ]]<br />[[परळी विधानसभा मतदारसंघ]]<br />[[माजलगाव विधानसभा मतदारसंघ]] |पर्जन्यमान_मिमी = ६६६ |संकेतस्थळ = http://beed.nic.in/ }} ''हा लेख बीड जिल्ह्याविषयी आहे. [[बीड]] शहराच्या माहितीसाठी [[बीड|येथे]] टिचकी द्या'' '''बीड जिल्हा''' [[भारत]] देशातील [[महाराष्ट्र]] राज्याच्या [[महाराष्ट्रातील जिल्हे| ३६ जिल्ह्यांपैकी]] एक जिल्हा आहे. हा जिल्हा महाराष्ट्र राज्याच्या जवळजवळ मध्यभागी आहे. जिल्हा महाराष्ट्र राज्याच्या मराठवाडा विभागात मोडतो. जिल्ह्याचे प्रशासकीय केंद्र बीड हे आहे. बीड हा महाराष्ट्रातील ऊसतोड़ कामगारांचा जिल्हा म्हणून ओळखला जातो. बालाघाट डोंगर रांगांपासून तयार झालेला जिल्ह्याचा काही भाग दुर्गम अणि डोंगराळ आहे. बीड हा तुलनेने मागासलेला जिल्हा आहे. जिल्ह्यात मराठी व्यतिरिक्त हिंदी, उर्दू, तेलुगू या भाषादेखील बोलल्या जातात.बीड जिल्ह्यातील माजलगाव हा एक सधन तालुका आहे. बीड जिल्ह्याच्या प्राचीन इतिहासाविषयी पुराणांमधून उल्लेख येतो असे सांगतात.बीड जिल्हा थंड हवेचे ठिकाणे चिंचोली,सौताडा,चिखली आहेत माजलगाव येथें सिंदफणा नदी असून तिच्यावर धरण बांधलेले आहे. गंगामासला येथें मोरेश्वर गणपती मंदिर आहे. तेलगावं येथें सुदेर्रावजी सोळके साखर कारखना आहे. माजलगाव येथें एक फार जुने महादेवाचे मंदिर आहे. ==बीड जिल्ह्याची वैशिष्ट्ये== बीड हा महाराष्ट्रातील ऊसतोड कामगारांचा जिल्हा म्हणून ओळखला जातो. हा जिल्हा सहकारी चळवळींसाठीही ओळखला जातो. [[महाराष्ट्र]] राज्यातील अनेक साखर कारखान्यांवर ऊसतोडीसाठी बहुधा बीडचा कामगार असतो. बालाघाट डोंगर रांगांपासून तयार झालेला जिल्ह्याचा काही भाग दुर्गम अणि डोंगराळ आहे. बीड जिल्ह्याची दुष्काळी भाग म्हणून ओळख आहे. बीड हा तुलनेने मागासलेला जिल्हा आहे. जिल्ह्यात मराठी व्यतिरिक्त हिंदी, तेलुगू, उर्दू या भाषादेखील बोलल्या जातात. बीड हे मराठवाड्यातील एक ऐतिहासिक शहर आहे. मराठीतील आद्य कवी मुकुंदराज आणि बारा ज्योतिर्लिंगापैकी एक असलेले परळी वैजनाथ हे बीड जिल्ह्यात आहे. बीड शहरातून बिंदुसरा नदी वाहते. मुर्तुजा शाह निजामच्या काळात बांधली गेलेली बीडची [[खजाना विहीर]] (खजाना बावड़ी) प्रसिद्ध आहे जिल्ह्यात पावसाचे प्रमाण अतिशय कमी आहे. माजलगाव येथें सिंदफणा नदी असून तिच्यावर धरण बांधलेले आहे. गंगामासला येथें मोरेश्वर गणपती मंदिर आहे. तेलगावं येथें सुदेर्रावजी सोळके साखर कारखना आहे. माजलगाव येथें एक फार जुने महादेवाचे मंदिर आहे. बीड हे सिताफळासाठी प्रसीद्ध आहे. महाराष्ट्रातील सर्वात जास्त शेतकऱ्यांच्या आत्महत्या या जिल्ह्यात झाल्याचे सांगितले जाते. बीड जिल्ह्यात [[छोटेवाडी]] नावचे एक छोटे गावं आहे. ==बीड जिल्ह्याच्या चतुःसीमा== पूर्वेला : [[परभणी ]]<br /> पश्चिमेला : [[अहमदनगर ]]<br /> उत्तरेला : [[जालना]] आणि [[ औरंगाबाद ]]<br /> दक्षिणेला : [[लातूर ]] आणि [[ उस्मानाबाद ]]<br /> ==प्रशासकीय विभाग== बीड जिल्ह्याचे विभाजन २ उपविभागांमध्ये करण्यात आले आहे. त्यांचे विभाग पुढीलप्रमाणे आहेत.<br /> * बीड उपविभाग<br /> * अंबेजोगाई उपविभाग<br /> या उपविभागांचे विभाजन ११ तालुकामध्ये पुढीलप्रमाणे करण्यात आले आहे.<br /> * [[बीड तालुका|बीड]]<br /> * [[किल्ले धारूर तालुका|किल्ले धारूर]]<br /> * [[अंबेजोगाई तालुका|अंबेजोगाई]]<br /> * [[परळी-वैजनाथ तालुका|परळी-वैद्यनाथ]]<br /> * [[केज तालुका|केज]]<br /> * [[आष्टी तालुका|आष्टी]]<br /> * [[गेवराई तालुका|गेवराई]]<br /> * [[माजलगाव तालुका|माजलगाव]]<br /> * [[पाटोदा तालुका|पाटोदा]]<br /> * [[शिरूर तालुका, बीड जिल्हा|शिरूर]]<br /> * [[वडवणी तालुका|वडवणी]]<br /> शिरूर व वडवणी या तालुक्यांची निर्मिती २६ जून १९९९ला करण्यात आली. <br /> जिल्ह्यात ६० जिल्हा परिषद मतदारसंघ असून ११ पंचायत समित्या आहेत. एकूण गावे १३४६ तर १०१९ ग्रामपंचायती आहेत. विद्युतीकरण झालेली ग्रामीण गावे : १३७ == राजकीय संरचना == लोकसभा मतदारसंघ (१) :[[बीड (लोकसभा मतदारसंघ)]]<br /> विधानसभा मतदारसंघ (६) :<br /> [[बीड विधानसभा मतदारसंघ]]<br /> [[केज विधानसभा मतदारसंघ]]<br /> [[आष्टी विधानसभा मतदारसंघ]]<br /> [[गेवराई विधानसभा मतदारसंघ]]<br /> [[परळी विधानसभा मतदारसंघ]]<br /> [[माजलगाव विधानसभा मतदारसंघ]] == भौगोलिक माहिती== बीड जिल्हा समुद्रापासून दूर आहे. बीड जिल्ह्याचा काही भाग दुर्गम अणि डोंगराळ आहे. जिल्ह्यातील उत्तर भाग सपाट मैदानी आहे. जिल्ह्याच्या मध्य-दक्षिण भागात बालाघाटचे डोंगर आहेत. येथे चिंचोली, नेकनूर हे भाग येतात. या भागास मांजरथडी असेही म्हणतात. मांजरसुभ्याहून बीडकडे जाताना पालीघाट लागतो. गोदावरी ही जिल्ह्यातील प्रमुख नदी असून ती जिल्ह्याच्या उत्तर सीमेवरून वाहते. या भागास गंगथडी असेही म्हणतात. हा सुपीक भाग गाळापासून बनला आहे. यात गेवराई, माजलगाव व परळी या तालुक्यांचा समावेश होतो. == हवामान == जिल्ह्याचे हवामान सर्वसाधारणत: उष्ण व कोरडे आहे. उन्हाळा मोठा व कडक असतो तर हिवाळा कमी कालावधीचा पण सौम्य असतो. मे महिन्यात तापमान महत्तम असते. डिसेंबर महिन्यात तापमान कमीतकमी असते. उन्हाळ्यात दिवसा तापमान बरेच वाढत असले तरी रात्री ते कमी होते. जिल्ह्याच्या पश्चिम भागातील उंचावरील बालाघाट डोंगराळ प्रदेशातील हवामान काहीसे थंड आहे तर सखल भागात ते उबदार व थोडेसे दमट आहे. अंबेजोगाई तालुक्यातील हवामान अधिकच आल्हाददायक असल्याचे दिसून येते. जिल्ह्यात जून ते सप्टेंबर या कालावधील पाऊस पडतो. पावसाचे प्रमाण अतिशय कमी असून पाऊस अनियमित स्वरूपाचा आहे. त्यामुळे जिल्ह्याचा बराचसा भाग अवर्षणग्रस्त आहे. जो पाऊस पडतो त्याचे जिल्ह्यातील वितरणही असमान आहे. पावसाचे प्रमाण पूर्वेकडून पश्चिमेकडे कमी होत गेलेले आढळून येते. जिल्ह्याच्या पूर्वेकडील अंबेजोगाई, केज, माजलगाव, परळी, धारूर आदी तालुक्यात तो तुलनात्मकदृष्टया अधिक पडतो तर गेवराई, आष्टी, पाटोदा, शिरूर यांसारख्या तालुक्यात तो खूपच कमी पडतो. जिल्ह्यातील गेवराई, पाटोदा, बीड, माजलगाव, केज, आष्टी या तालुक्यांचा केंद्र शासनाने निश्चित केलेल्या अवर्षणप्रवण क्षेत्रात समावेश होतो. येथील लोक दुष्काळाचा सामना करतात . <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत | दुवा =http://encyclopedia.balaee.com/Admin/Content.aspx?title=%u092c%u0940%u0921%20&lang=mr | title =बीड | भाषा =मराठी | प्रकाशक = | दिनांक =१७ ऑगस्ट, इ.स. २०१२ | ॲक्सेसदिनांक =१७ ऑगस्ट, इ.स. २०१२ }}{{मृत दुवा}}.</ref> == जलसिंचन == बीड जिल्ह्यात विहिरी, कूपनलिका व नद्या ही पाणीपुरवठ्याची मुख्य साधने आहेत. जिल्ह्यात बीड व आष्टी या भागात विहिरी तुलनात्मकदृष्टया अधिक आहेत. बीड शहरात माजलगाव तलाव व बिंदुसरा तलावातून पाणी पुरवठा होतो. बीड शहराला ऐतिहासिक पाणीपुरवठा करमारी खजाना विहिरीद्वारे होत असे. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत | दुवा =http://onlinenews1.lokmat.com/staticpages/editions/today/main/DetailedNews-All.php?nid=MainEdition-1-1-04-08-2012-c8998&ndate=2012-08-05&editionname=main | title =बीडला खजानाचे वेध{{मृत दुवा}} | भाषा =मराठी | प्रकाशक =[[लोकमत]] | दिनांक =५ ऑगस्ट, इ.स. २०१२ | ॲक्सेसदिनांक =२९ ऑगस्ट, इ.स. २०१२ }}</ref> ===नद्या === * गोदावरी ही जिल्ह्यातील प्रमुख नदी असून ती जिल्ह्याच्या उत्तर सीमेवरून वाहते. काही अंतरापर्यत तिने औरंगाबाद-बीड, जालना-बीड व परभणी-बीड अशा जिल्हा सीमा निश्चित केल्या आहेत. गोदावरीची वाहण्याची दिशा साधारणपणे वायव्येकडून आग्नेयेकडे आहे. ती जिल्ह्याच्या गेवराई, माजलगाव व परळी तालुक्यांतून वाहत जाते. जिल्ह्यातील सिंधफणा, वाण, सरस्वती या गोदावरीच्या उपनद्या आहेत. रेना नदी, वाण नदी व सरस्वती नदी या बीड जिल्ह्यातील मध्य डोंगराळ भागात उगम पावतात व दक्षिणकडे वाहत जाऊन पुढे गोदावरीस मिळतात. * मांजरा ही बीड जिल्ह्यातील दुसरी महत्त्वाची नदी आहे. ही नदी पाटोदा तालुक्यातील हरिश्चंद्र बालाघाटच्या पर्वतरांगामध्ये उगम पावते. ही नदी सुरुवातीस उत्तर - दक्षिण असा प्रवास करून नंतर जिल्ह्याच्या दक्षिण सीमेवरून पश्चिमेकडून पूर्वेकडे अशी वाहत जाऊन पुढे लातूर जिल्ह्यात प्रवेशते. तिचा बराचसा प्रवास गोदावरीला काहीसा समांतर असा होतो. बऱ्याच ठिकाणी या नदीने अहमदनगर-बीड, उस्मानाबाद-बीड व लातूर-बीड या जिल्ह्यांमधील नैसर्गिक सीमेचे काम केले आहे. मांजरा नदी सुमारे ७२५ कि.मी. अंतराचा प्रवास करत आंध्र प्रदेशात जाऊन गोदावरी नदीस मिळते. बीड जिल्ह्यातील केज, रेना, लिंबा व चौसाळा या मांजरा नदीच्या उपनद्या असून त्या बालाघाटच्या डोंगराळ प्रदेशात उगम पावून जिल्ह्यातच मांजरा नदीस मिळतात. * सिधंफणा नदी पाटोदा तालुक्यात चिंचोली टेकड्यांत उगम पावते. प्रथम उत्तरेकडे, नंतर पूर्वेकडे व तदनंदर पुन्हा उत्तरेकडे, किंबहुना ईशान्येकडे प्रवास करीत माजलगाव तालुक्यात मंजरथजवळ गोदावरीस मिळते. बीड जिल्ह्यातील सर्वात मोठे धरण सिधंफणा नदीवर आहे. * बिंदुसरा नदी बीड तालुक्यातील डोंगराळ परिसरात उगम पावते. ही सिधंफणाची एक उपनदी आहे. बिंदुसरा नदीवर बीडजवळ जिल्ह्यातील मोठा धरणप्रकल्प आहे. ही नदी बीड शहरातून वाहत जाऊन पुढे सिंधफणेस मिळते. पुढे सिंदफणा गोदावरीला मिळते. * कुंडलिका ही सिंधफणेची एक उपनदी बीड जिल्ह्यातच उगम पावून जिल्ह्यातच सिंधफणेस मिळते. * सीना नदी जिल्ह्याच्या व आष्टी तालुक्याच्याही नैर्ऋत्य सीमेवरून वाहते. काही अंतरापर्यत तिने अहमदनगर व बीड जिल्ह्यांमधील नैसर्गिक सीमा म्हणून काम केले. आहे. त्याच वेळी तिने अहमदनगर जिल्ह्यातील नगर तालुका व बीड जिल्ह्यातील आष्टी तालुका यांची सीमारेषाही स्पष्ट केली आहे. * पाटोदा तालुक्यातील डोंगराळ परिसरात उगम पावणारी विंचरणा नदी वाहत जाते. पुढे सौताडा येथे विंचरणेचा प्रवाह सुमारे सत्तर मीटर उंचीवरून दरीत कोसळतो. येथील धबधबा प्रसिद्ध आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत | दुवा =http://encyclopedia.balaee.com/Admin/Content.aspx?title=%u092c%u0940%u0921%20&lang=mr | title =बीड | भाषा =मराठी | प्रकाशक = | दिनांक =१७ ऑगस्ट, इ.स. २०१२ | ॲक्सेसदिनांक =१७ ऑगस्ट, इ.स. २०१२ }}</ ref> बीड मोठे शहर आहे === धरण प्रकल्प === बीड जिल्ह्यात २ मोठे, १६ मध्यम व १२२ लघु प्रकल्प आहेत. माजलगाव व मांजरा हे मोठे प्रकल्प आहेत. बीड शहराला माजलगाव व बिंदूसरा प्रकल्पामधून पाणी पुरवठा होतो. इतर धरण प्रकल्प :- सिंदफणा (शिरूर), बेलपारा (शिरूर), महासांगवी (पाटोदा), वाण (परळी) ,बोरणा (परळी) ,बोधेगाव (परळी), सरस्वती (वडवणी), कुंडलिका (वडवणी), वाघेबाभूळगाव (केज), शिवनी (बीड), मणकर्णिका (बीड), सौताडा (पाटोदा), मेहकरी (आष्टी), कडा (आष्टी), कांबळी (आष्टी), रूटी (आष्टी), तलवार( आष्टी), हिंगेवाडी (शिरूर), नागतळवाडी, वेलतुरी, लोणी, पारगाव, कोयाळ, खुंटेफळ, पिंपळा, गोलंग्री, सुलतानपूर, कटवट, जरुड, जुजगव्हाण, ईट, मैंदा, अंबा, मन्यारवाडी, शिंदेवाडी, मादळमोही, दासखेड, इंचरणा, मस्साजोग, कारंजा, होळ, मुळेगाव, जनेगाव, तांदुळवाडी, पहाडीपारगाव, साळींबा, नित्रुड, शिंदेवाडी, वांगी, चिंचोटी, तिगाव, लोणी, सांगवी, ढालेगाव, मांजरा (धनेगाव), वगैरे.. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत | दुवा =http://onlinenews1.lokmat.com/staticpages/editions/today/main/DetailedNews-All.php?nid=AurangabadEdition-5-1-25-08-2012-bab8e&ndate=2012-08-26&editionname=aurangabad | title =५५ धरणांच्या दुरूस्तीसाठी लागणार ३0 कोटींचा निधी{{मृत दुवा}} | भाषा =मराठी | प्रकाशक =[[लोकमत]] | दिनांक =२६ ऑगस्ट, इ.स. २०१२ | ॲक्सेसदिनांक =२९ ऑगस्ट, इ.स. २०१२ }}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत | दुवा =http://onlinenews1.lokmat.com/staticpages/editions/today/main/DetailedNews-All.php?nid=AurangabadEdition-5-1-12-08-2012-3ed83&ndate=2012-08-13&editionname=aurangabad | title =माजलगाव, मांजरा धरण मृतसाठ्यात{{मृत दुवा}} | भाषा =मराठी | प्रकाशक =[[लोकमत]] | दिनांक =१३ ऑगस्ट, इ.स. २०१२ | ॲक्सेसदिनांक =२९ ऑगस्ट, इ.स. २०१२ }}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत | दुवा =http://onlinenews1.lokmat.com/staticpages/editions/today/main/DetailedNews-All.php?nid=AurangabadEdition-5-4-28-07-2012-5bde6&ndate=2012-07-29&editionname=aurangabad | title =तलाव मृतसाठय़ात छोटे प्रकल्प कोरडे, मध्यम व मोठ्यांची पातळी जोत्याखाली{{मृत दुवा}} | भाषा =मराठी | प्रकाशक =[[लोकमत]] | दिनांक =२९ जुलै, इ.स. २०१२ | ॲक्सेसदिनांक =२९ ऑगस्ट, इ.स. २०१२ }}</ref> == पिके == * एकूण पिकाखालील क्षेत्र : ६६२ हजार हेक्टर * एकूण ओलीत क्षेत्र : २३६ हजार हेक्टर * एकूण वनक्षेत्र : २६ हजार हेक्टर * एकूण पडीत क्षेत्र : १२३ हजार हेक्टर * एकूण दुसोटा क्षेत्र : हजार हेक्टर जिल्ह्यात खरीप व रब्बी हंगामात वेगवेगळी पिके घेतात. ज्वारी हे जिल्ह्यातील महत्त्वाचे खूप उत्पन्न असलेले प्रमुख पीक असून ते दोन्ही खरीप व रब्बी अशा हंगामांत घेतले जाते. शिवाय [[कापूस]] हे महत्त्वाचे खरीप नगदी पीक आहे. [[बाजरी]], [[गहू]], [[तूर]], [[मूग]], [[उडीद]], तीळ, जवस, मसूर, सोयाबीन, [[मिरची]], [[ऊस]], [[कांदा]], वगैरे अन्य पिकेही जिल्ह्यात घेतली जातात.. बीड जिल्हा हा तेलबिया व भाजीपाला उत्पादनात अग्रेसर आहे. जिल्ह्यातील पाटोदा, बीड, माजलगाव, अंबेजोगाई, केज, शिरूर, आष्टी या तालुक्यात ज्वारीचे उत्पादन घेतले जाते. बाजरीची शेती प्रामुख्याने पाटोदा, शिरूर, आष्टी, माजलगाव, केज या तालुक्यात केली जाते. भुईमुगाचे उत्पादन प्रामुख्याने आष्टी, अंबेजोगाई, केज येथे होते. [[कापूस]] उत्पादनात आष्टी, माजलगाव, बीड व गेवराई तालुके अग्रेसर आहेत. आष्टी, केज, माजलगाव, बीड, गेवराई व वडवणी या तालुक्यात ऱब्बी [[ज्वारी]] होते. आष्टी, केज, माजलगाव, बीड, गेवराई या तालुक्यात गहू पिकतो. आष्टी, पाटोदा, बीड व केज येथे हरभऱ्याचे उत्पादन निघते. करडईची लागवड आष्टी, माजलगाव, गेवराई इत्यादी तालुक्यामध्ये केली जाते. जिल्ह्यात बागायती शेतीसुद्धा थोड्या प्रमाणात होते. उसाची लागवड आष्टी, बीड, माजलगाव, गेवराई, अंबेजोगाई इत्यादी तालुक्यामध्ये केली जाते. बीड, अंबेजोगाई या तालुक्यांत द्राक्षाचे उत्पादन होते. गोदावरी व मांजरा या नदयाकाठी कलिंगडाचे उत्पन्‍न घेतले जाते. आंबे उत्पादनात आष्टी, बीड, अंबेजोगाई, नेकनूर आघाडीवर आहेत. नेकनूर येथे काला पहाड व अंबेजोगाई येथे पेवंदी हे आंबे प्रसिद्ध आहेत. याशिवाय पेरू, मोसंबी, केळी यांचेही उत्पन्‍न घेतले जाते. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत | दुवा =http://onlinenews1.lokmat.com/staticpages/editions/today/main/DetailedNews-All.php?nid=AurangabadEdition-5-4-24-06-2012-6a9ad&ndate=2012-06-25&editionname=aurangabad | title =बीड जिल्ह्यात फक्त साडेसहा हजार हेक्टरवर पेरण्या{{मृत दुवा}} | भाषा =मराठी | प्रकाशक =[[लोकमत]] | दिनांक =२५ जून, इ.स. २०१२ | ॲक्सेसदिनांक =२९ ऑगस्ट, इ.स. २०१२ }}</ref> या जिल्हय़ात २००८ झालेल्या पशुगणनेनुसार जवळपास साडेदहा लाख जनावरे आहेत. यात साडेसहा लाखांपर्यंत दुधाळ जनावरे आहेत. त्यामुळे जिल्ह्यात दूधउत्पादन हा शेतकऱ्यांचा मोठय़ा प्रमाणावर जोडधंदा मानला जातो. आठ सरकारी व चार खासगी दूध संघाच्या माध्यमातून दूधसंकलन केले जाते. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत | दुवा =http://www.loksatta.com/index.php?option=com_content&view=article&id=245914:2012-08-23-18-46-58&catid=48:2009-07-15-04-02-19&Itemid=59 | title =तीन महिन्यांत दूधसंकलन साडेतीन लाख लिटरने घटले{{मृत दुवा}} | भाषा =मराठी | प्रकाशक =[[लोकसत्ता]] | दिनांक = २९ ऑगस्ट, इ.स. २०१२ | ॲक्सेसदिनांक =२९ ऑगस्ट, इ.स. २०१२ }}</ref> == दळणवळण == बीड जिल्ह्यातील वाहतूक प्रामुख्याने रस्तेमार्गाने चालते. बीड शहर महाराष्ट्राची राजधानी मुंबईपासून साधारणपणे ४५० कि.मी. अंतरावर वसले आहे. * एकूण लोहमार्गाची लांबी : ४७.८६ कि.मी. * एकूण राष्ट्रीय महामार्गाची लांबी : २२४ कि.मी. * एकूण राज्य महामार्गाची लांबी : १००३ कि.मी. * एकूण जिल्ह्या मार्गाची लांबी : १६३८ कि.मी. * एकूण ग्रामीण मार्गाची लांबी : ४८१२ कि.मी. === लोहमार्ग === जिल्ह्यात [[परळी-वैद्यनाथ|परळी]] हे महत्त्वाचे रेल्वे जंक्शन आहे. [[अहमदनगर]]-[[बीड]]-[[परळी-वैद्यनाथ|परळी]] रेल्वे मार्गाचे (२६१ कि.मी.) काम आगामी काळात पूर्ण होण्याची शक्यता आहे. <ref> #पुनर्निर्देशन [[अहमदनगर जिल्हा]]</ref> जिल्ह्यात लोहमार्ग अंबेजोगाई व परळीत आहे. येथे एक लोहमार्ग परभणी (गंगाखेड) तर एक लोहमार्ग लातूर (उदगीर) येथून येतो. घाटनांदूर हे रेल्वे स्थानक आहे. === रस्ते === ==== राष्ट्रीय महामार्ग ==== * [[राष्ट्रीय महामार्ग २२२|कल्याण-विशाखापट्टणम]] हा राष्ट्रीय महामार्ग क्र. २२२ बीड जिल्ह्यातून जातो. या महामार्गावरून हा जिल्हा गुजरात, कर्नाटक, आंध्र प्रदेश आणि मध्य प्रदेशमधील शहरांशी जोडला गेला आहे. * [[राष्ट्रीय महामार्ग २११| सोलापूर-औरंगाबाद-धुळे]] हा राष्ट्रीय महामार्ग क्र. २११ बीड जिल्ह्यातून जातो. हा महामार्ग औरंगाबाद, धुळे, उस्मानाबाद आणि सोलापूर ह्या शहरांना जोडतो. ==== प्रमुख रस्ते ==== * [[प्रमुख राज्य महामार्ग २ (महाराष्ट्र)]] हा महाराष्ट्र राज्यातील एक प्रमुख राज्य महामार्ग आहे. हा राज्य महामार्ग ठाणे जिल्ह्यातील कल्याण शहराला, बीड शहरासोबत जोडतो व ठाणे,अहमदनगर आणि बीड जिल्ह्यातुन जातो. हा राज्य महामार्ग कल्याणपासून राष्ट्रीय महामार्ग २२२ मार्गे अहमदनगर पर्यंत येतो व नंतर बीडकडे वळतो. हा महामार्ग कल्याण, मुरबाड, आळे फाटा, अहमदनगर आणि बीड ह्या शहरांना जोडतो. * [[राज्य महामार्ग ४४ (महाराष्ट्र)]] हा महामार्ग शहापूर - कळसूबाई - अकोले - संगमनेर - श्रीरामपूर - नेवासा - गेवराई असा जातो. * [[राज्य महामार्ग १६२ (महाराष्ट्र)]] हा महामार्ग अंबेजोगाई - तांडुलजा - मुरुड - कानेगाव - उजनी - अक्कलकोट असा जातो. * [[राज्य महामार्ग १६९ (महाराष्ट्र)]] हा महामार्ग रेणापूर - घाटनांदूर - पार्ली असा जातो. * [[राज्य महामार्ग १६८ (महाराष्ट्र)]] हा महामार्ग रेणापूर - नालेगाव - उदगीर - देगलूर असा जातो. बीडपासून उत्तरेकडे जाणारा मार्ग गेवराईमार्गे जालना व शेवगावकडे जातो. बीडपासून पूर्वेकडे जाणारा मार्ग माजलगावमार्गे पाथरीकडे जातो. दक्षिणेकडे जाणारा मार्ग केजमार्गे कळंबकडे जातो तर दुसरा दक्षिणेकडे मांजरसुभामार्गे उस्मानाबाद व सोलापूरस जातो. बीडपासून पश्चिमेकडे जाणारा मार्ग आष्टीमार्गे अहमदनगरकडे जातो. ==महत्त्वाचे उद्योग== बीड जिल्ह्यात साखर व उद्योग असे अनेक छोटे-मोठे उद्योग आहेत. जिल्ह्यात १२६ कारखाने आहेत. जिल्ह्यात ७ साखर कारखाने आहेत. जिल्ह्यात ६ सुतगिरण्या आहेत. महाराष्ट्र राज्य औष्णिक विद्युतनिर्मिती केंद्र परळी येथे आहे. ;साखर कारखाने: * परळी वैजनाथ सहकारी साखर कारखाना, परळी * कडा सहकारी साखर कारखाना, आष्टी * जय भवानी सहकारी साखर कारखाना, गेवराई * माजलगाव सहकारी साखर कारखाना, माजलगाव * गजानन सहकारी साखर कारखाना, बीड * विखे पाटील सहकारी साखर कारखाना, केज * अंबा सहकारी साखर कारखाना, अंबेजोगाई ==शिक्षण== * अभियांत्रिकी महाविद्यालये: (३) ** सोमनाथ नागनाथअप्पा हालगे अभियांत्रिकी महाविद्यालय संस्था, परळी जिल्हा बीड<br /> ** आदित्य अभियांत्रिकी महाविद्यालय संस्था, बीड<br /> ** बसवेश्वर अभियांत्रिकी महाविद्यालय संस्था, आंबेजोगाई जिल्हा बीड<br /> * वैद्यकीय महाविद्यालये: (२) ** स्वामी रामानंद तीर्थ वैद्यकीय महाविद्यालय, आंबेजोगाई जिल्हा बीड<br /> *तंत्रनिकेतन: ** शासकीय अभियांत्रिकी तंत्रनिकेतन महाविद्यालय, बीड <br /> * कृषी महाविद्यालयः ** आदित्य कृषी अभियांत्रिकी व तंत्रज्ञान महाविद्यालय, बीड <br /> ** छत्रपती शाहू-फुले-आंबेडकर कृषी महाविद्यालय, आष्टी जिल्हा बीड<br /> ** केशरबाई सोनाजीराव क्षीरसागर ऊर्फ काकू कृषी अन्नतंत्रज्ञान महाविद्यालय, जिल्हा बीड<br /> ** आदित्य कृषी जैवतंत्रज्ञान महाविद्यालय, जिल्हा बीड<br /> ** आदित्य अन्नतंत्रज्ञान महाविद्यालय, जिल्हा बीड<br /> * अध्यापक विद्यालये: ** औद्योगिक प्रशिक्षण संस्था: १४ * महाविद्यालये : ६५ * माध्यमिक शाळा: ५५२ * प्राथमिक शाळा: २००० * आदिवासी आश्रमशाळा: २ == आरोग्य == * जिल्हा सामान्य रुग्णालयः २ * जिल्हा स्त्री रुग्णालय : १ * जिल्हा क्षय रुग्णालय : १ * खासगी रुग्णालये : १४ * खासगी दवाखाने : २७ * प्राथमिक आरोग्य केंद्रे : ५० * प्राथमिक आरोग्य उपकेंद्रे : २७८ * प्राथमिक आरोग्य पथके : २ * ग्रामीण कुटुंब केंद्र : (As per registered Jan 2011) {{भौगोलिक स्थान |मध्य = [[बीड जिल्हा]] |उत्तर = [[औरंगाबाद जिल्हा]] [[जालना जिल्हा]] |पूर्व = [[परभणी जिल्हा]] |दक्षिण = [[लातूर जिल्हा]] [[उस्मानाबाद जिल्हा]] |पश्चिम = [[अहमदनगर जिल्हा]] }} == हे सुद्धा पहा == [[बीड]], [[बीड जिल्ह्यातील गावे]] [[तळवट बोरगाव]] [[गेवराई]] पिंपळगाव धस (पाटोदा) == संदर्भ == {{संदर्भयादी|2}} {{महाराष्ट्रातील जिल्हे}} {{बीड जिल्हा}} [[वर्ग:बीड जिल्हा]] [[वर्ग:मराठवाडा|शहरे]] [[वर्ग:मराठवाड्यातील जिल्हे]] [[वर्ग:मराठवाडा|जिल्हे]] [[वर्ग:औरंगाबाद विभागातील जिल्हे]] ot4knkibsszcv1n136zz5dsrjpcfbt5 0 9273 2143287 2136061 2022-08-05T10:34:27Z 2401:4900:54F7:9416:0:0:25:6A17 No reference about caste of ashoka or samrat chandrgupt is dhangar wikitext text/x-wiki [[चित्र:धनगर.jpg|thumb|right|धनगर]] '''धनगर''' हा एक [[हिंदू]] समाज आहे, जो प्रामुख्याने शेती आणि पशुपालन व्यवसाय करतो.{{संदर्भ}} धनगर लोक [[मध्य प्रदेश]], [[महाराष्ट्र]], [[कर्नाटक]], [[उत्तर प्रदेश]], [[हरियाणा]], [[गोवा]] इत्यादी राज्यांत राहतात.{{संदर्भ}}.[[मल्हारराव होळकर]] व [[अहिल्यादेवी होळकर]] हे या समाजातील भारतीय राज्यकर्ते होते.{{संदर्भ}} या समाजाचे दैवत जेजुरीचा [[खंडोबा]] आहे. ==आरक्षण== सामाजिक परिस्थिती नुसार वेगवेगळ्या राज्यांत धनगर समाजाला दिलेल्या सामाजिक व शैक्षणिक आरक्षणाचे प्रमाण वेगवेगळे आहे.{{संदर्भ}} महाराष्ट्रात धनगर समाज हा [[महाराष्ट्रातील आरक्षण|भटक्या जाती – क]] (एनटी-सी) या प्रवर्गात मोडतो व त्यांना सामाजिक व शैक्षणिक आरक्षण ३.५% दिलेले आहे.{{संदर्भ}} [[कर्नाटक|कर्नाटकात]] धनगर समाज हा कुरुबा या नावाने ओळखला जातो. त्याचप्रमाणे संपुर्ण भारतात विविध नावाने ओळखला जातो,जसा *उत्तर-भारतात **दिल्ली- पाल बघेल धनगर गडरीया **उत्तरप्रदेश- पाल बघेल चंदेल धनगर गडरीया **हरियाणा - पाल बघेल होळकर गडरीया **हिमाचलप्रदेश-गडरीया गड्री गद्दी **राजस्थान- धनगर-गायरी धनगर-गाडरी धनगर-गारी धनगर-गड्री *मध्य-भारतात **मध्यप्रदेश-धनगर-गायरी धनगर-गारी धनगर-चौधरी **गुजरात- धनगर-रबारी , धनगर-मालधारी , धनगर- भरवाड **महाराष्ट्र- धनगर हटकर शेंगर अहिर गवळी-धनगर गोवा-धनगर गवळी-धनगर *दक्षिण-भारतात **तेलंगणा- कुरुंबा कुरूबा **कर्नाटक- कुरुबा **तामिळनाडू- कुरुंबर कुरुंबा == संस्कृती == धनगर समाजातील लोक हे हातात कुऱ्हाड, पाठीवर घोंगड, हातात कड, कोल्हापुरी चप्पल वापरतात.{{संदर्भ}} "यळकोट यळकोट जय मल्हार", "बिरोबाच्या नावानं चांगभलं" हे समाजाचे ब्रीदवाक्य आहे.{{संदर्भ}} धनगर समाजामध्ये भंडारा हा सगळ्या धनगरांच्या देवळात उधळला जातो.{{संदर्भ}} ही लोक धनगरी ओवी गातात व गजी नृत्य केले जाते. ''बापू बिरू वाटेगावकर'', ''धनगरवाडा'',ख्वाडा, ''बाळू मामांची गाथा'' या चित्रपटांतून आणि ''पुण्यश्लोक अहिल्यादेवी होळकर'', ''जय मल्हार'', ''श्री संत बाळूमामा'' या नाट्यकलांत धनगर समाजाची संस्कृती दर्शवलेली आहे.{{संदर्भ}} == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:भारतातील जाती]] [[वर्ग:महाराष्ट्रातील मागासवर्गीय जाती]] el0r9fwm1ru769prfoge6qq9uvi9ikw 0 12109 2143155 1896832 2022-08-04T13:10:54Z 2409:4042:218E:DF69:0:0:289E:D0AC गावात wikitext text/x-wiki '''[1]''' विषाणू हा एक अत्यंत सूक्ष्म असा निर्जीव घटक आहे तो इतर [[सजीव]] पेशींना [[संसर्ग]] करतो. संरक्षक असे प्रथिनांचे कवच व त्यामध्ये जनुकीय घटक अशी सर्वसाधारण विषाणूची मूलभूत रचना असते. प्रथिनांच्या कवचाला [[कॅप्सिड]] (capsid) असे म्हणतात. या कॅप्सिडच्या आधारावर विषाणूंसारख्या कणांचे [[प्रायॉन्स]] (prions) व [[व्हायरॉइड्स]] (viroids) असे वर्गीकरण करतात. विषाणूंचा अभ्यास करणाऱ्या शाखेला विषाणुशास्त्र म्हणतात तर या शास्त्राचा अभ्यास करणाऱ्या व्यक्तींना विषाणुशास्त्रज्ञ म्हणतात. विषाणू हे पेशीमधील परजीवींप्रमाणे आहेत कारण की ते त्यांच्याप्रमाणे पेशीबाहेर [[प्रजनन]] करू शकत नाहीत. परंतु ते पेशीमधील परजीवींप्रमाणे पूर्णपणे सजीवही नाहीत. ते प्राणी, [[वनस्पती]] तसेच [[जीवाणू]] (bacteria) यांच्यासह जवळपास सर्व सजीवांना संसर्ग करू शकतात. जे विषाणू जीवाणूंना संसर्ग करतात त्यांना [[बॅक्टेरियोफेग]] (bacteriophage) असे म्हणतात. विषाणू (Virus) हे सजीव आहेत की नाहीत हे विवादास्पद आहे. बरेच विषाणुशास्त्रज्ञ त्यांना सजीव मानत नाहीत कारण की ते सजीवांच्या व्याख्येच्या सर्व कसोट्यांवर उतरत नाहीत. त्याशिवाय विषाणूंना पेशीभित्तिकाही नसते तसेच ते स्वतः [[चयापचय]] प्रक्रियाही करत नाहीत. जे त्यांना सजीव समजतात त्यांच्याकरीता ते [[थियोडोर श्वान]]ने मांडलेल्या पेशी सिद्धांताला (Cell Theory) अपवाद आहेत, कारण विषाणू हे पेशींचे बनलेले नसतात. == शोध == विषाणू कोणत्याही कणांच्या रूपात आढळतात प्रथमतः ते तंबाखूच्या झाडावर आढळले. == विषाणूंची उत्पत्ती == आधुनिक विषाणूंची उत्पत्ती कशी झाली हे अजून पूर्णपणे स्पष्ट झालेले नाही. त्याचबरोबर कोणत्याही एका पद्धतीस सर्व विषाणूंच्या उत्पत्तीस गृहीत धरता येत नाही. विषाणू नीटपणे जीवाष्मीकृतही होत नाहीत. [[रेण्वीय पद्धती]] (Molecular Techniques) याच त्यांच्या उगमांपर्यंत जाण्यासाठी सर्वांत उपयुक्त आहेत. सध्या त्यांच्या उगमांबद्दल दोन मुख्य सिद्धान्त आहेत. == विषाणूंचे वर्गीकरण == * वनस्पती विषाणू * प्राण्यांमधील विषाणू * बॅक्टरिओफेजेस * मायकोव्हायरसेस ==वर्गीकरण समानतेच्या आधारे नामकरण आणि गटबद्ध करून विषाणूंच्या विविधतेचे वर्णन == सन १९६२मध्ये, आंद्रे लॉफ, रॉबर्ट होर्ने आणि पॉल टॉर्नियर यांनी लिनाईन पदानुक्रम प्रणालीवर आधारित व्हायरस वर्गीकरणाचे साधन विकसित केले.ही प्रणाली फीलियम, वर्ग, ऑर्डर, कुटुंब, वंश आणि प्रजाती यावर आधारित आहे. व्हायरस त्यांच्या सामायिक गुणधर्मांनुसार (त्यांच्या यजमानांप्रमाणे नाही) आणि त्यांचे जीनोम तयार करणारे न्यूक्लिक सिडच्या प्रकारानुसार गटबद्ध केले गेले होते. १९६६मध्ये, विषाणूंविषयी आंतरराष्ट्रीय समिती (आयसीटीव्ही-International Committee on Taxonomy of Viruses)ची स्थापना केली गेली. ल्यूफ, हॉर्न आणि टोरनियर यांनी प्रस्तावित केलेली प्रणाली आयसीटीव्हीने कधीही पूर्णपणे स्वीकारली नाही, कारण लहान जीनोम आकाराचे व्हायरस आणि त्यांच्या उत्परिवर्तनाचे उच्च प्रमाण त्यांच्या पूर्वजांच्या ऑर्डरच्या पलीकडे निर्धारित करणे कठीण झाले. त्यामुळे बाल्टिमोर वर्गीकरण अधिक पारंपरिक पदानुक्रम पूरक म्हणून वापरले जाते. ==आयसीटीव्ही वर्गीकरण== इंटरनेशनल कमिटी ऑन टॅक्साॅनॉमी ऑफ व्हायरस (आयसीटीव्ही)ने एक वर्गीकरण प्रणाली विकसित केली आणि मार्गदर्शक तत्त्वे लिहिली. या प्रणालीनुसार विषाणूंची कौटुंबिक एकरूपता टिकविण्यासाठी काही विषाणूच्या गुणधर्मांवर जास्त भार पडतो. त्यसाठी एक युनिफाईड वर्गीकरण (विषाणूचे वर्गीकरण करण्यासाठी एक सार्वत्रिक प्रणाली) स्थापित केली गेली आहे. व्हायरसच्या एकूण विविधतेचा केवळ एक छोटासा भाग अभ्यासला गेला आहे. प्रत्यक्षात वापरलेली टॅक्सॉन श्रेणीची सामान्य वर्गीकरण रचना (नोव्हेंबर २०१८पर्यंत) खालीलप्रमाणे आहे: Phylum (''-viricota'') : Subphylum (''-viricotina'') :: Class (''-viricetes'') :::: Order (''-virales'') ::::: Suborder (''-virineae'') :::::: Family (''-viridae'') ::::::: Subfamily (''-virinae'') :::::::: Genus (''-virus'') ::::::::: Subgenus (''-virus'') :::::::::: Species == रचना == याला Procariotic व Ucariotic म्हणणेही अवघड आहे. == प्रजनन == == सजीवत्वावरील वाद-विवाद == होस्ट सेलवर प्रभाव : होस्ट सेलवर विषाणूंमुळे होणाऱ्या संरचनात्मक आणि जैवरासायनिक परिणामांची श्रेणी विस्तृत आहे. त्यास सायटोपाथिक इफेक्ट म्हणतात. बहुतेक व्हायरसमुळे झालेल्या इन्फेक्शन्सच्या परिणामी होस्ट सेलचा मृत्यू होतो. मृत्यूच्या कारणांमध्ये सेल लिसिस (फुटणे), पेशीच्या पृष्ठभागाच्या झिल्लीचे बदल आणि अ‍ॅपोप्टोसिस (सेल "आत्महत्या") यांचा समावेश आहे. बहुतेकदा सेलचा मृत्यू त्याच्या सामान्य क्रियामुळे व्हायरसद्वारे निर्मित प्रथिने संपुष्टात आणतो. काही विषाणूंमुळे संक्रमित पेशीमध्ये कोणतेही स्पष्ट बदल होत नाहीत. ज्या पेशींमध्ये विषाणू सुप्त आणि निष्क्रिय आहे त्या संक्रमणाची काही चिन्हे दिसतात आणि बहुतेकदा सामान्यपणे कार्य करतात. यामुळे सतत संक्रमण होते आणि व्हायरस बऱ्याच महिन्यांसाठीत किंवा अनेक वर्षांपासून सुप्त असतो. हर्प्स विषाणूंच्या बाबतीत असेच घडते. एपस्टाईन-बार विषाणूसारखे काही विषाणू बहुधा पेशीसमूहास कारणीभूत होऊ न देता त्यांचा प्रसार करतात; परंतु पॅपिलोमाव्हायरस सारख्या काही इतर व्हायरस हे कर्करोगाचे एक प्रस्थापित कारण आहेत. जेव्हा एखाद्या पेशीचा डीएनए एखाद्या विषाणूमुळे खराब होतो आणि जर सेल स्वतःच दुरुस्त करू शकत नसेल तर हे बहुधा अ‍ॅपोप्टोसिसला कारणीभूत ठरते. अपोप्टोसिसचा एक परिणाम म्हणजे सेलद्वारेच खराब झालेले डीएनए नष्ट होणे. काही विषाणूंमध्ये अ‍ॅपॉप्टोसिस मर्यादित करण्याची यंत्रणा असते. त्यामुळे संतती व्हायरस तयार होण्यापूर्वी होस्ट सेल मरत नाही; उदाहरणार्थ, एचआयव्ही हे करते. == विषाणूंमुळे होणारे  रोग == #एड्स #कांजण्या #कोरोना #गालफुगी #गोवर #देवी #पोलिओ #रूबेला #विषमज्वर #हेपॅटायटिस #स्वाईन फ्लू #कोरोना [[वर्ग:विषाणू|*]] howrtd9qb960dnp30dqnnegn6q1uh15 0 13851 2143259 2113643 2022-08-05T09:22:22Z 2409:4042:4CCC:6C1C:DDEB:4D14:5419:FD63 /* जीवन */ wikitext text/x-wiki {{संदर्भ कमी}} {{माहितीचौकट अभिनेता | पार्श्वभूमी_रंग = | नाव = सचिन | चित्र = SachinPilgaonkar.jpg | चित्र_रुंदी = | चित्र_शीर्षक = | पूर्ण_नाव = सचिन पिळगांवकर | जन्म_दिनांक = {{जन्म दिनांक आणि वय|1957|08|17}} | जन्म_स्थान = [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | इतर_नावे = सचिन,महागुरू | कार्यक्षेत्र = अभिनेता, दिग्दर्शक, निर्माता आणि गायक. | राष्ट्रीयत्व =भारतीय | भाषा = स्वभाषा: [[मराठी भाषा|मराठी]],<br />अभिनय: [[मराठी भाषा|मराठी]], [[हिंदी भाषा|हिंदी]] | कारकीर्द_काळ = | प्रमुख_नाटके = | प्रमुख_चित्रपट = * हिंदी- शोले, सत्ते पे सत्ता आणि नदिया के पार. * मराठी- अशी ही बनवाबनवी, आयत्या घरात घरोबा, गंमत जंमत आणि आमच्यासारखे आम्हीच. | प्रमुख_दूरचित्रवाणी_कार्यक्रम = | पुरस्कार = राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार | वडील_नाव = | आई_नाव = | पती_नाव = | पत्नी_नाव = {{लग्न|[[सुप्रिया पिळगांवकर]]|1985}} | अपत्ये =[[श्रीया पिळगांवकर]] | संकेतस्थळ = | तळटिपा = }} '''सचिन पिळगांवकर''' (१७ ऑगस्ट १९५७; [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]] - हयात) हा [[मराठा|मराठी]] चित्रपट अभिनेता, निर्माता आहेत. त्यांनी [[मराठी भाषा|मराठी]], [[हिंदी भाषा|हिंदी]] भाषांमधील चित्रपट, दूरचित्रवाणी कार्यक्रम, नाटकांतून अभिनय केला आहे. इ.स. १९६२ सालच्या "हा माझा मार्ग एकला" या मराठी चित्रपटाद्वारे वयाच्या चौथ्या वर्षी त्यांनी चित्रपटक्षेत्रात पदार्पण केले.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=HBMoAAAAMAAJ&q=Ha+Maza+Marg+Ekla+sachin|title=The People's Raj|date=1964|language=en}}</ref> बालकलाकार म्हणून त्यांनी सुमारे ६५ चित्रपटांमध्ये काम केले. गीत गाता चल (1975), बालिका बधू (1976), आंखियों के झारोखों से (1978) आणि नदिया के पार (1982) हे अत्यंत यशस्वी चित्रपट करून ते अभिनेता म्हणून भारतातील घराघरात प्रसिद्ध झाले. त्यांनी हिंदी, मराठी आणि [[भोजपुरी भाषा|भोजपुरी]] सिनेमात काम केले आहे. तू तू मैं मैं (2000) आणि कडवी खट्टी मिठी यशस्वी विनोदी मालिकांमध्ये अभिनय, निर्मिती आणि दिग्दर्शन केले. त्यांनी मैं बाप (1982), [[नवरी मिळे नवऱ्याला (चित्रपट)|नवरी मिळे नवऱ्याला]] (1984), [[अशी ही बनवाबनवी (चित्रपट)|अशी ही बनवा बनवी]] (1988), [[आमच्यासारखे आम्हीच|आमच्‍यासारखे आम्हीच]] (1990) आणि [[नवरा माझा नवसाचा (चित्रपट)|नवरा माझा नवसाचा]] (2004) यांसारख्या अनेक सुपरहिट मराठी चित्रपटांचे दिग्‍दर्शन केले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/section/entertainment/|title=Entertainment News: Latest Bollywood & Hollywood News, Today's Entertainment News Headlines|website=The Indian Express|language=en|access-date=2022-01-30}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://web.archive.org/web/20121106011931/http://www.hindu.com/thehindu/mp/2006/10/30/stories/2006103000680100.htm|title=The Hindu : Metro Plus Delhi : A new innings|date=2012-11-06|website=web.archive.org|access-date=2022-01-30}}</ref> == बालपण == सचिन पिळगांवकर याचा जन्म मुंबईत एका [[मराठी]]-[[कोकणी]] परिवारात झाला. इ.स. १९६२ सालच्या ''हा माझा मार्ग एकला'' या मराठी चित्रपटातील बाल कलाकाराच्या भूमिकेद्वारे वयाच्या चौथ्या वर्षी त्याचा चित्रपटसृष्टीत प्रवेश झाला. या चित्रपटातील भूमिकेसाठी त्याला [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन]] यांच्या हस्ते बालकलाकारासाठीचा राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार मिळाला. त्यानंतर बालकलाकार म्हणून त्याने [[ज्वेलथीफ]], ब्रह्मचारी, मेला आणि अन्य १५ चित्रपटांतून भूमिका केल्या. ==कारकीर्द== सचिन ने मराठी आणि हिंदी चित्रपटात अभिनय केला आहे. मराठी चित्रपटात त्यांनी अभिनय, लेखन‌, दिग्दर्शन आणि काही चित्रपटात गायन केलेले आहे. त्यांनी [[अशोक सराफ]], [[लक्ष्मीकांत बेर्डे]] अश्या मराठी चित्रपटात सृष्टीतील अभिनेत्यांना बरोबर अभिनय केला आहे. सचिन अष्टपैलू कलाकार आहे. त्यांना महागुरू ह्या आदरणीय नावाने ओळखले जाते. एकापेक्षा एक ह्या [[झी मराठी]] वरील नृत्य कार्यक्रमात त्यांनी परिक्षकाची भुमिका ही उत्कृष्टरित्या वठवली. तेथेच त्यांना प्रथम महागुरू असे संबोधित केले गेले.<ref>https://www.lokmat.com/photos/bollywood/happy-birthday-mahaguru-sachin-pilgaonkar/</ref> सचिन ह्यांना मुख्यमंत्र्यांची भूमिका साकारण्याची तीव्र इच्छा होती ती इच्छा सिटी ऑफ ड्रीम्स ह्या वेबसीरिजच्या रुपाने पूर्ण झाली. ह्या वेबसीरिजचा पुढील भाग येणार आहे त्यामध्ये मुख्यमंत्री हे महागुरू सचिन राहतील व उपमुख्यमंत्री म्हणून [[प्रिया बापट]] ह्यांना संधी दिली जाईल आणि गृहमंत्री म्हणून स्वप्निल जोशी ह्यांचे नाव विचाराधीन आहे.<ref>{{स्रोत बातमी|title=City Of Dreams Season 2 Review: A political thriller that’s grander in scale, but not in its impact|दुवा= https://timesofindia.indiatimes.com/web-series/reviews/hindi/city-of-dreams/season-2/seasonreview/84641864.cms|ॲक्सेसदिनांक=७ ऑगस्ट २०२१|प्रकाशक=टाइम्स ऑफ इंडिया|दिनांक=३० जूलै २०२१|भाषा=इंग्रजी}}</ref> ==जीवन== सचिन हे आपल्या फिटनेससाठी ओळखले जातात. दररोज ४ तास घाम गाळुन व्यायाम आणि शुद्ध शाकाहार हा त्यांचा फिटनेस मंत्रा आहे.<ref>https://m.timesofindia.com/videos/entertainment/events/nagpur/this-is-how-sachin-pilgaonkar-stays-fit-and-healthy/videoshow/69165262.cms</ref> [[स्वप्निल जोशी]] हा सचिन पिळगावकर ह्यांना आपले आदर्श आणि पितृतुल्य मानतो.<ref>{{स्रोत बातमी|title=Sachin Pilgaonkar and Swwapnil Joshi to play reel life father and son|दुवा=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/marathi/movies/news/sachin-pilgaonkar-and-swwapnil-joshi-to-play-reel-life-father-and-son/articleshow/63041827.cms|ॲक्सेसदिनांक=८ ऑगस्ट २०२१|प्रकाशक=टाइम्स ऑफ इंडिया|दिनांक=२३ फेब्रुवारी २०१८|भाषा=इंग्रजी}}</ref> [[चित्र:Supriya-Sachin.jpg|इवलेसे|प्राणांहून प्रिय पत्नी [[सुप्रिया पिळगावकर|सुप्रिया पिळगावकरसोबत]]]] ==चित्रपट == === मराठी चित्रपट === * {| class="wikitable" ! चित्रपट !साकारलेली भूमिका!! प्रदर्शनाचे वर्ष (इ.स.) !! भाषा !! सहभाग |- |[[कट्यार काळजात घुसली (चित्रपट)|कट्यार  काळजात  घुसली]] | | |मराठी |अभिनय |- |एकुलती  एक | | |मराठी |अभिनय |- |शर्यत | | |मराठी |अभिनय |- |तिचा  बाप  त्याचा  बाप | | |मराठी |अभिनय |- |आम्ही सातपुते | | |मराठी |अभिनय |- | [[नवरा माझा नवसाचा (चित्रपट)|नवरा माझा नवसाचा]] | || || मराठी || अभिनय |- | हा माझा मार्ग एकला | || || मराठी || अभिनय |- | [[अशी ही बनवाबनवी (चित्रपट)|अशी ही बनवा बनवी]] | || || मराठी || अभिनय |- | अदला बदली | || || मराठी || अभिनय |- | [[आयत्या घरात घरोबा (चित्रपट)|आयत्या घरात घरोबा]] |केदार किर्तीकर, मानकू | || मराठी || अभिनय |- |[[अशी ही बनवाबनवी (चित्रपट)|अशी ही बनवाबनवी]] | | |मराठी |अभिनय |- |[[आमच्यासारखे आम्हीच|आमच्या सारखे आम्हीच]] |अभय , कैलाश |१९९० |मराठी |अभिनय,दिग्दर्श,गायनन आणि लेखन. |- |गम्मत  जम्मत | | |मराठी |अभिनय |- |[[माझा पती करोडपती]] | | |मराठी |अभिनय |- |[[नवरी मिळे नवऱ्याला (चित्रपट)|नवरी  मिळे  नवऱ्याला]] | | |मराठी |अभिनय |- |अष्टविनायक | | |मराठी |अभिनय |} === हिंदी चित्रपट === * {| class="wikitable" ! चित्रपट ! साकारलेली भूमिका ! परदर्षणाचे वर्ष !कार्य |- |[[शोले (चित्रपट)|शोले]] | |१९७५ |अभिनय |- |[[सत्ते पे सत्ता (हिंदी चित्रपट)|सत्ते पे सत्ता]] |सनि | | |- |नदिया के पार | | | |- |- |अखियोन के झरोन्कोसे | | | |- |बालिका वधू (चित्रपट) | | | |- |सिटी ऑफ ड्रीम्स(वेबसीरिज)<ref>{{स्रोत बातमी|title=City Of Dreams Season 2 Review: A political thriller that’s grander in scale, but not in its impact|दुवा= https://timesofindia.indiatimes.com/web-series/reviews/hindi/city-of-dreams/season-2/seasonreview/84641864.cms|ॲक्सेसदिनांक=७ ऑगस्ट २०२१|प्रकाशक=टाइम्स ऑफ इंडिया|दिनांक=३० जूलै २०२१|भाषा=इंग्रजी}}</ref> |मुख्यमंत्री जगदिश गुरव(आमदार,विधानपरिषद) | | |} {{विस्तार}} ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} == बाह्य दुवे == * {{आय.एम.डी.बी. नाव|0755113|{{लेखनाव}}}} {{DEFAULTSORT:पिळगांवकर,सचिन}} [[वर्ग:मराठी चित्रपट अभिनेते]] [[वर्ग:हिंदी चित्रपट अभिनेते]] [[वर्ग:इ.स. १९५७ मधील जन्म]] 8p6lsi9qq0nc9nrb6lvfecss671sf6t 0 14010 2143261 2108198 2022-08-05T09:24:25Z 2409:4042:4CCC:6C1C:DDEB:4D14:5419:FD63 /* खाजगी आयुष्य */ wikitext text/x-wiki {{विस्तार}} {{माहितीचौकट अभिनेता | पार्श्वभूमी_रंग = | नाव = सुप्रिया पिळगांवकर | चित्र = SupriyaPilgaonkar.jpg | चित्र_रुंदी = | चित्र_title = सुप्रिया पिळगांवकर | पूर्ण_नाव = सुप्रिया पिळगांवकर<br />(पूर्वाश्रमी ''सुप्रिया सबनीस'') | जन्म_दिनांक = १७ ऑगस्ट, इ.स. १९६७ | जन्म_स्थान = [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | इतर_नावे = | कार्यक्षेत्र = अभिनय (मराठी, हिंदी भाषांमधील चित्रपट, दूरचित्रवाणी, नाट्य) | राष्ट्रीयत्व =[[भारतीय]] | भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]] | कारकीर्द_काळ = | प्रमुख_नाटके = | प्रमुख_चित्रपट = [[नवरी मिळे नवऱ्याला (चित्रपट)|नवरी मिळे नवऱ्याला]]<br />[[अशी ही बनवाबनवी (चित्रपट)|अशी ही बनवाबनवी]] | प्रमुख_दूरचित्रवाणी_कार्यक्रम = | पुरस्कार = | वडील_नाव = | आई_नाव = | पती_नाव = {{लग्न|[[सचिन पिळगांवकर]]|1985}} | पत्नी_नाव = | अपत्ये = [[श्रीया पिळगांवकर]] | संकेतस्थळ = | तळटिपा = }} '''सुप्रिया पिळगांवकर''' (१७ ऑगस्ट, इ.स. १९६७ - हयात), अनेकदा फक्त सुप्रिया म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या, या भारतीय अभिनेत्री आहेत. त्यांचे लग्न अभिनेते [[सचिन पिळगावकर]] यांच्याशी झाले. सुप्रिया यांना [[स्टार प्लस]] वरील "तू तू - मैं मैं" या कार्यक्रमातील सुनेच्या भूमिकेसाठी विशेष प्रसिद्धी मिळाली. सुप्रिया आणि सचिन यांनी नच बलिये कार्यक्रमाच्या पहिल्या पर्वाचे विजेतेपद मिळवले होते. मराठी चित्रपटांमध्ये त्यांचे मोठे योगदान आहे. पती सचिन पिळगावकर यांच्यासोबत त्यांनी अभिनय केलेल्या [[नवरी मिळे नवऱ्याला (चित्रपट)|नवरी मिळे नवऱ्याला,]] [[माझा पती करोडपती]], [[अशी ही बनवाबनवी]], [[आयत्या घरात घरोबा]] चित्रपटांना मोठे यश मिळाले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.telegraphindia.com/culture/staying-in-step/cid/1538409|title=Staying in step|website=www.telegraphindia.com|access-date=2022-01-30}}</ref> == खाजगी आयुष्य == [[चित्र:Supriya-Sachin.jpg|इवलेसे|पती [[सचिन पिळगावकर|सचिन पिळगावकरसोबत]] (२०१२)]] पिळगावकर यांचा जन्म 16 ऑगस्ट 1967 रोजी मुंबई येथे एका मराठी कुटुंबात सुप्रिया सबनीस म्हणून झाला. नवरी मिळे नवऱ्याला या मराठी चित्रपटाच्या शूटिंगच्या वेळी त्यांची भेट पती सचिन पिळगावकर यांच्याशी झाली. 1985 मध्ये त्यांचे लग्न झाले, जेव्हा त्या 18 वर्षांची होत्या. सचिनजींच्या फिटनेस राखण्याचे श्रेय हे पूर्णपणे सुप्रिया ताईंचे आहे. श्रिया पिळगावकर ही मुलगी आहे. == कारकीर्द == ===चित्रपट=== * [[नवरी मिळे नवऱ्याला (चित्रपट)|नवरी मिळे नवऱ्याला]] * [[माझा पती करोडपती (चित्रपट)|माझा पती करोडपती]] * [[अशी ही बनवाबनवी (चित्रपट)|अशी ही बनवाबनवी]] * [[आयत्या घरात घरोबा (चित्रपट)|आयत्या घरात घरोबा]] * [[कुंकू (चित्रपट)|कुंकू]] * [[नवरा माझा नवसाचा (चित्रपट)|नवरा माझा नवसाचा]] ===हिंदी कार्यक्रम === *तू तू-मैं मैं *नच बलिये (पर्व -१) == पुरस्कार == * 2002: इंडियन टेलिव्हिजन अकादमी अवॉर्ड्स- सर्वोत्कृष्ट विनोदी अभिनेत्री- तू तू मैं मैं जीती * 2010: सर्वोत्कृष्ट सहाय्यक अभिनेत्री ससुराल गेंदा फूल * 2010: इंडियन टेली अवॉर्ड्स सर्वोत्कृष्ट सहाय्यक अभिनेत्री * 2016: सुवर्ण पुरस्कार सर्वोत्कृष्ट सहाय्यक अभिनेत्री कुछ रंग प्यार के ऐसे भी - नामांकन * 2017: लायन्स गोल्ड अवॉर्ड्स सर्वोत्कृष्ट सहाय्यक अभिनेत्री जिंकले इंडियन टेलिव्हिजन अकादमी पुरस्कार- नामांकन * 2018: सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्री- वेब सीरिज * 2019 iReel पुरस्कार सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्री (नाटक) ==बाह्य दुवे== * {{स्रोत संकेतस्थळ | दुवा = http://www.marathitaraka.net/ | title = मराठी तारका संकेतस्थळ | भाषा = इंग्लिश }} * [http://www.chakpak.com/celebrity/supriya-pilgaonkar/biography/18299 Supriya Pilgaonkar Biography] == संदर्भ आणि नोंदी == {{DEFAULTSORT:पिळगांवकर,सुप्रिया}} [[वर्ग:मराठी नाट्यअभिनेते]] [[वर्ग:हिंदी चित्रपट अभिनेत्री]] [[वर्ग:मराठी चित्रपट अभिनेत्री]] [[वर्ग:इ.स. १९६७ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] hs8k019h0u8tibaq9mtn7icdes3s8n6 0 14169 2143273 2098428 2022-08-05T09:58:51Z 59.88.24.236 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट चित्रपट | नाव = नटसम्राट | चित्र = | चित्र रुंदी = | चित्र शीर्षक = | निर्मिती वर्ष = २०१६ | भाषा = मराठी | इतर भाषा = | देश = [[भारत]] | निर्मिती = | दिग्दर्शन = महेश मांजरेकर | कथा = | पटकथा = | संवाद = [किरण यज्ञोपवित] | संकलन = | छाया = | कला = | गीते = | संगीत = अजित परब | ध्वनी = | पार्श्वगायन = | नृत्यदिग्दर्शन = | वेशभूषा = | रंगभूषा = | साहस दृष्ये = | ऍनिमेशन = | विशेष दृक्परिणाम = | प्रमुख कलाकार = [[नाना पाटेकर]]<br />[[विक्रम गोखले]]<br />[[सुनील बर्वे]]<br />[[मृण्मयी देशपांडे]]<br />[[मानसी नाईक]] | प्रदर्शन_तारिख = [[१ जानेवारी]] [[इ.स. २०१६|२०१६]] | वितरक= [[झी स्टुडीओ]] | अवधी = | पुरस्कार = | निर्मिती_खर्च = | उत्पन्न =₹५० कोटी | संकेतस्थळ दुवा = | तळटिपा = | imdb_id = 5311546 | amg_id = }} '''नटसम्राट- असा नट होणे नाही''' हा एक [[कुसुमाग्रज]] यांनी लिहिलेल्या [[नटसम्राट (नाटक)|नटसम्राट या नाटकावर]] आधारित चित्रपट आहे. नटसम्राट या चित्रपटात [[नाना पाटेकर]] यांनी प्रमुख भूमिका साकारली आहे. हा चित्रपट १ जानेवारी २०१६ रोजी प्रदर्शित झाला असून याला लोकांचा उत्तम प्रतिसाद लाभत आहे. या चित्रपटाचे दिग्दर्शक [[महेश मांजरेकर]] आहेत. या चित्रपटात रंगमंचावरील अभिनेत्याचे दुःखद कौटुंबिक जीवन दर्शविले गेले आहे ज्यांनी अभिनयातून निवृत्त झाले आहे परंतु थिएटर आणि रंगमंचावरील त्यांच्या आवडत्या आठवणींना विसरण्यास अक्षम केले आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.firstpost.com/bollywood/natsamrat-review-nana-patekar-reminds-us-of-his-greatness-making-us-wonder-if-bollywood-can-get-better-than-this-film-in-2016-2568876.html|title=Natsamrat Review: Nana Patekar brilliance reminds us what Bollywood is missing out on|website=firstpost}}</ref> नाना पाटेकर आणि विश्वास जोशी यांनी ग्रेट मराठा एन्टरटेन्मेंट, गजानन चित्र आणि फिनक्राफ्ट मीडिया ॲण्ड एंटरटेनमेंट प्रा. लि. हा चित्रपट २०१६ च्या [[नवीन वर्ष|नवीन वर्षात]] अधिकृतपणे भारतात प्रदर्शित झाला आणि [[सैराट|सैराटने]] त्या जागेवर कब्जा होईपर्यंत आजपर्यंत मराठी चित्रपटसृष्टीत सर्वाधिक कमाई करणारा चित्रपट ठरला.<ref>{{स्रोत बातमी|url=http://www.ibtimes.co.in/natsamrat-box-office-collection-nana-patekar-starrer-marathi-film-records-biggest-opening-weekend-662207|title=Natsamrat box office collection: Nana Patekar starrer Marathi film records biggest opening weekend|date=6 January 2016|work=International Business Times|access-date=17 January 2016}}</ref><ref>{{स्रोत बातमी|url=http://www.dnaindia.com/entertainment/report-nana-patekar-starrer-natsamrat-gets-biggest-ever-opening-weekend-in-marathi-cinema-2162658|title=Nana Patekar starrer Natsamrat gets biggest ever opening weekend in Marathi cinema|date=5 January 2016|work=DNA India|language=en|access-date=17 January 2016}}</ref> हा चित्रपट गुजरातीमध्ये २०१६ मध्ये या चित्रपटाचा रीमेक झाला होता आणि तेलुगू भाषेत रंगमंत्रांडाच्या रूपात पुन्हा तयार केला जात होता.<ref>https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/gujarati/movie-reviews/natsamrat/movie-review/65622373.cms</ref> == कथासूत्र == नटसम्राट गणपतराव [[बेलवलकर]] नाटक व्यवसायातून निवृत्ती पत्करतात. पत्नी कावेरी, मित्र राम, मुलगा, सून, मुलगी यांच्याबरोबर समारंभ साजरा करत असतानाच बेलवलकर आपलं घर मुलाच्या नावावर करण्याची घोषणा करतात आणि बाकीचे संपत्ती मुलीच्या नावावर करतात. नटसम्राट अशीच त्यांची ख्याती असते. ते शरीराने निवृत्त झाले असले तरी मनाने निवृत्त झालेले नसतात. ते नाटकातच रमलेले असतात. या गोष्टीचा त्यांच्यावर आणि सभोवतालच्या लोकांवर विपरीत परिणाम होऊ लागतो. जे होतं ते सारं मुलामुलींच्या नावे केलेलं असतं. चाळीस वर्षे रंगभूमीवर असंख्य मानसन्मान भोगलेला हा नटसम्राट गलितगात्र होतो. त्याच्या आयुष्याची एक असह्य फरफट सुरू होते. == कलाकार == * [[नाना पाटेकर]] - गणपत रामचंद्र बेलवलकर / नटसम्राट / अप्पा (ऊर्फ) / बाबाच्या भूमिकेत * [[मेधा मांजरेकर]] - कावेरी गणपत बेलवलकर, गणपत रामचंद्र बेलवलकरांची पत्नी सरकारच्या भूमिकेत * [[मृण्मयी देशपांडे]] - विद्या गणपत बेलवलकर, गणपत यांची मुलगी, राहुल बर्वे यांची पत्नी * [[सुनील बर्वे]] - राहुल बर्वे, गणपत बेलवलकरांचे जावाई * [[विक्रम गोखले]] - रामभाऊ अभ्यंकर, गणपत बेलवलकरांचे मित्र * [[अजित परब]] - मकरंद गणपत बेलवलकर, गणपत बेलवलकरांचा मुलगा * [[नेहा पेंडसे]] - नेहा मकरंद बेलवलकर, गणपत बेलवलकरांची सुन * प्रांजल परब - मेघा मकरंद बेलवलकर, गणपत बेलवलकरांची नात * निलेश दिवेकर - * [[जितेंद्र जोशी]] - * श्रीधर लिमये - * [[सविता मालपेकर]] - कुमुद अभ्यंकर, रामभाऊची पत्नी * संदीप पाठक - * अनिकेत विलासराव - * [[जयवंत वाडकर]] - विठ्ठलच्या भूमिकेत * [[भारतीय डिजिटल पार्टी|सारंग साठे]] - सिद्धार्थच्या भूमिकेत * विद्या पटवर्धन - * महेश मांजरेकर - मेघाच्या शाळेतील शिक्षक * प्रविण तारडे - दारु बनवणारा * [[पूजा सावंत|पुजा सावंत]] - == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:मराठी चित्रपट]] j977zlj533bxxpezi4in2x9rx8kf6j5 2143275 2143273 2022-08-05T09:59:48Z 59.88.24.236 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट चित्रपट | नाव = नटसम्राट | चित्र = | चित्र रुंदी = | चित्र शीर्षक = | निर्मिती वर्ष = २०१६ | भाषा = मराठी | इतर भाषा = | देश = [[भारत]] | निर्मिती = | दिग्दर्शन = महेश मांजरेकर | कथा = | पटकथा = | संवाद = किरण यज्ञोपवित | संकलन = | छाया = | कला = | गीते = | संगीत = अजित परब | ध्वनी = | पार्श्वगायन = | नृत्यदिग्दर्शन = | वेशभूषा = | रंगभूषा = | साहस दृष्ये = | ऍनिमेशन = | विशेष दृक्परिणाम = | प्रमुख कलाकार = [[नाना पाटेकर]]<br />[[विक्रम गोखले]]<br />[[सुनील बर्वे]]<br />[[मृण्मयी देशपांडे]]<br />[[मानसी नाईक]] | प्रदर्शन_तारिख = [[१ जानेवारी]] [[इ.स. २०१६|२०१६]] | वितरक= [[झी स्टुडीओ]] | अवधी = | पुरस्कार = | निर्मिती_खर्च = | उत्पन्न =₹५० कोटी | संकेतस्थळ दुवा = | तळटिपा = | imdb_id = 5311546 | amg_id = }} '''नटसम्राट- असा नट होणे नाही''' हा एक [[कुसुमाग्रज]] यांनी लिहिलेल्या [[नटसम्राट (नाटक)|नटसम्राट या नाटकावर]] आधारित चित्रपट आहे. नटसम्राट या चित्रपटात [[नाना पाटेकर]] यांनी प्रमुख भूमिका साकारली आहे. हा चित्रपट १ जानेवारी २०१६ रोजी प्रदर्शित झाला असून याला लोकांचा उत्तम प्रतिसाद लाभत आहे. या चित्रपटाचे दिग्दर्शक [[महेश मांजरेकर]] आहेत. या चित्रपटात रंगमंचावरील अभिनेत्याचे दुःखद कौटुंबिक जीवन दर्शविले गेले आहे ज्यांनी अभिनयातून निवृत्त झाले आहे परंतु थिएटर आणि रंगमंचावरील त्यांच्या आवडत्या आठवणींना विसरण्यास अक्षम केले आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.firstpost.com/bollywood/natsamrat-review-nana-patekar-reminds-us-of-his-greatness-making-us-wonder-if-bollywood-can-get-better-than-this-film-in-2016-2568876.html|title=Natsamrat Review: Nana Patekar brilliance reminds us what Bollywood is missing out on|website=firstpost}}</ref> नाना पाटेकर आणि विश्वास जोशी यांनी ग्रेट मराठा एन्टरटेन्मेंट, गजानन चित्र आणि फिनक्राफ्ट मीडिया ॲण्ड एंटरटेनमेंट प्रा. लि. हा चित्रपट २०१६ च्या [[नवीन वर्ष|नवीन वर्षात]] अधिकृतपणे भारतात प्रदर्शित झाला आणि [[सैराट|सैराटने]] त्या जागेवर कब्जा होईपर्यंत आजपर्यंत मराठी चित्रपटसृष्टीत सर्वाधिक कमाई करणारा चित्रपट ठरला.<ref>{{स्रोत बातमी|url=http://www.ibtimes.co.in/natsamrat-box-office-collection-nana-patekar-starrer-marathi-film-records-biggest-opening-weekend-662207|title=Natsamrat box office collection: Nana Patekar starrer Marathi film records biggest opening weekend|date=6 January 2016|work=International Business Times|access-date=17 January 2016}}</ref><ref>{{स्रोत बातमी|url=http://www.dnaindia.com/entertainment/report-nana-patekar-starrer-natsamrat-gets-biggest-ever-opening-weekend-in-marathi-cinema-2162658|title=Nana Patekar starrer Natsamrat gets biggest ever opening weekend in Marathi cinema|date=5 January 2016|work=DNA India|language=en|access-date=17 January 2016}}</ref> हा चित्रपट गुजरातीमध्ये २०१६ मध्ये या चित्रपटाचा रीमेक झाला होता आणि तेलुगू भाषेत रंगमंत्रांडाच्या रूपात पुन्हा तयार केला जात होता.<ref>https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/gujarati/movie-reviews/natsamrat/movie-review/65622373.cms</ref> == कथासूत्र == नटसम्राट गणपतराव [[बेलवलकर]] नाटक व्यवसायातून निवृत्ती पत्करतात. पत्नी कावेरी, मित्र राम, मुलगा, सून, मुलगी यांच्याबरोबर समारंभ साजरा करत असतानाच बेलवलकर आपलं घर मुलाच्या नावावर करण्याची घोषणा करतात आणि बाकीचे संपत्ती मुलीच्या नावावर करतात. नटसम्राट अशीच त्यांची ख्याती असते. ते शरीराने निवृत्त झाले असले तरी मनाने निवृत्त झालेले नसतात. ते नाटकातच रमलेले असतात. या गोष्टीचा त्यांच्यावर आणि सभोवतालच्या लोकांवर विपरीत परिणाम होऊ लागतो. जे होतं ते सारं मुलामुलींच्या नावे केलेलं असतं. चाळीस वर्षे रंगभूमीवर असंख्य मानसन्मान भोगलेला हा नटसम्राट गलितगात्र होतो. त्याच्या आयुष्याची एक असह्य फरफट सुरू होते. == कलाकार == * [[नाना पाटेकर]] - गणपत रामचंद्र बेलवलकर / नटसम्राट / अप्पा (ऊर्फ) / बाबाच्या भूमिकेत * [[मेधा मांजरेकर]] - कावेरी गणपत बेलवलकर, गणपत रामचंद्र बेलवलकरांची पत्नी सरकारच्या भूमिकेत * [[मृण्मयी देशपांडे]] - विद्या गणपत बेलवलकर, गणपत यांची मुलगी, राहुल बर्वे यांची पत्नी * [[सुनील बर्वे]] - राहुल बर्वे, गणपत बेलवलकरांचे जावाई * [[विक्रम गोखले]] - रामभाऊ अभ्यंकर, गणपत बेलवलकरांचे मित्र * [[अजित परब]] - मकरंद गणपत बेलवलकर, गणपत बेलवलकरांचा मुलगा * [[नेहा पेंडसे]] - नेहा मकरंद बेलवलकर, गणपत बेलवलकरांची सुन * प्रांजल परब - मेघा मकरंद बेलवलकर, गणपत बेलवलकरांची नात * निलेश दिवेकर - * [[जितेंद्र जोशी]] - * श्रीधर लिमये - * [[सविता मालपेकर]] - कुमुद अभ्यंकर, रामभाऊची पत्नी * संदीप पाठक - * अनिकेत विलासराव - * [[जयवंत वाडकर]] - विठ्ठलच्या भूमिकेत * [[भारतीय डिजिटल पार्टी|सारंग साठे]] - सिद्धार्थच्या भूमिकेत * विद्या पटवर्धन - * महेश मांजरेकर - मेघाच्या शाळेतील शिक्षक * प्रविण तारडे - दारु बनवणारा * [[पूजा सावंत|पुजा सावंत]] - == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:मराठी चित्रपट]] bx7irlvlja5q1hheru1ted9zrnliesi 0 14345 2143197 2142821 2022-08-05T01:36:04Z संतोष गोरे 135680 wikitext text/x-wiki '''मासा''' हा [[पाणी|पाण्यात]] रहणारा [[जलचर]] [[प्राणी]] आहे.मासा हे मानवाच्या दृष्टीने पौष्टिक अन्न आहे. यातील प्रथिने शरीराला पोषक आहेत. ती कॅल्शियम, फॉस्फरस व लोह यांसारखी जैव मूल्याच्या दृष्टीने महत्त्वाची असणारी [[चित्र:Georgia_Aquarium_-_Giant_Grouper_edit.jpg|अल्ट=|उजवे|277x277अंश]] खनिजेही थोड्या प्रमाणात माशांपासून मिळतात. मासळीत काही महत्त्वाची जीवनसत्त्वेही असतात. कॉड, हॅलिबट, मुशी या माशांच्या यकृतापासून अ व ड जीवनसत्त्वयुक्त औषधी तेल निघते, तर आतड्यापासून ब जीवनसत्त्व मिळू शकते. मुश्यांच्या पक्षांपासून सार (सूप) करतात. मासे पचनास हलके असतात. त्यांच्या चरबीपासून रक्तवाहिन्यांतील कोलेस्टेरॉल वाढत नाही व आहारात त्यांचा समावेश केल्याने रक्तदाब कमी होतो. काही माशांच्या शरीरातील वाताशयांचा (हवेच्या पिशव्यांचा) विविध कामांसाठी उपयोग केला जातो. पाळीव जनावरांच्या आहारासाठी मत्स्यपीठ व झाडांसाठी उत्तम खतही मासळीपासून मिळते. मत्स्योद्योगात जगातील कोट्यवधी लोक गुंतले आहेत.मासे आहारात असणे चांगले आहे. माशांध्ये गोड्या पाण्याचे मासे, खाऱ्या पाण्यातले मासे आणि दॊन्ही पाण्याचा संयोग होतो अशा नदीच्या मुखातील मासे असे प्रमुख प्रकार आहेत. डासांच्या अळ्या नष्ट करून हिवतापाचे (मलेरियाचे) निर्मूलन करण्याच्या कामी गॅम्‍ब्‍यूझसारख्या (गप्पी) माशांचा फार उपयोग होतो. काही मासे नारूसारख्या रोगाचा प्रतिबंध करण्यास उपयोगी पडतात. काही मासे प्रायोगिक प्राणी म्हणून तर काही पाण्यातील प्रदूषण शोधून काढण्यास उपयुक्त ठरतात. ज्या माशांच्या जातीचे सहज प्रजनन होऊ शकते व जे आकारमानाने लहान पण रंगदार व दिसण्यात आकर्षक असतात असे गोड्या पाण्यातील मासे काचेच्या जलजीवपात्रात ठेवून घराची शोभा वाढविणे व मनोरंजन करणे हाही जगातील लक्षावधी लोकांचा व्यवसाय आहे. एकट्या उत्तर अमेरिकेत या व्यवसायात अंदाजे पन्नास लक्ष लोक गुंतलेले असावेत. चीन, जपान व इतर दक्षिण आशियातील राष्ट्रांतही हा एक आवडीचा छंद मानला जातो.मुंबईत अनेक लोकांच्या घरी माशांची जलजीवपात्रे आढळतात. मुंबईतील तारापोरवाला जलजीवालय प्रसिद्ध आहे.[⟶ जलजीवालय]. पाण्यात गळ टाकून मासे पकडणे हाही प्रकार जगात सर्वत्र आढळतो. या प्रकाराने काही गोरगरीब चरितार्थासाठी मासे पकडतात, तर काही छंद म्हणून हौसेने मासेमारी करतात. या कामासाठी लागणारी उपकरणे अत्यंत साधी व गरिबांच्या आवाक्यात असलेली असू शकतात, तर काही किंमती असतात. किंमती उपकरणे तयार करण्याचे कारखाने बऱ्याच विकसित देशांत आहेत. हा छंद असलेले, निरनिराळ्या सामाजिक वा आर्थिक स्तरांतले लाखो लोक जगात आहेत. काही मासे शिकारी मासे म्हणून प्रसिद्ध आहेत. ते सहजगत्या गळास लागत नाहीत. काही वेळा बंदुकीने त्यांची शिकार केली जाते.[⟶ मत्स्यपारध]. [[चित्र:पिर्हाना मासा.jpeg|इवलेसे|[[पिरान्हा|'''पिरान्हामासा''']] ]] == शरीररचना == माशांचे शरीर साधारणपणे लांबट, दोन्ही टोकांस निमुळते व प्रवाहरेखित म्हणजे पाण्यात फिरताना कमीतकमी प्रतिरोधी असे असते. माशाच्या शरीराचे मस्तक (डोके), धड व पुच्छ (शेपटी) असे तून भाग पडतात. पुच्छाच्या टोकास पुच्छपक्ष असतो. मस्तक किंवा डोक्याच्या पुढच्या टोकास जबडा, वर नासाद्वारांची (नाकपुड्यांची) जोडी आणि दोन्ही बाजूंस लकाकणारे पाणीदार डोळे असतात. डोक्याच्या पश्चभागी दोन्ही बाजूंस, वर प्रच्छद असलेले क्लोमकक्ष (कल्ल्यांचे कप्पे) असतात. या कक्षांत लालबुंद क्लोम असतात. यांच्याद्वारेच मासे पाण्यात विरघळलेल्या ऑक्सिजनाचे शोषण करून श्वसन करतात. हे माशांचे वैशिष्ट्यपूर्ण इंद्रिय आहे [⟶ क्लोम]. प्रच्छदाच्या पश्च कडेपर्यंत डोक्याची लांबी मानली जाते. या दोन्ही क्लोमकक्षांच्या मध्यभागात शरीरांतर्गत हृदय असते. डोक्याच्या पुढच्या मध्यभागात हाडांच्या कवटीत लांबटसा मेंदू असतो. पृष्ठवंशी प्राण्यांच्या मेंदूच्या कवटीस जोडून निरनिराळ्या मणक्यांचा बनलेला पृष्ठवंश (पाठीचा कणा) पुच्छभागापर्यंत जातो व त्यात असणाऱ्या मेरु नालेतून मेंदूपासून निघणारा मेरुरज्जू पुच्छापर्यंत जातो. प्रच्छदाच्या दोन्ही बाजूंस वरच्या भागात हाडांच्या बंदिस्त पोकळीत श्रवणेंद्रिये असतात. माशांना बाह्यकर्ण नसतो. त्यांच्या शरीरावर निरनिराळ्या भागांत पक्ष असतात. पाठीवर एक किंवा कधीकधी दोन पृष्ठपक्ष, खांद्याच्या भागात प्रत्येक बाजूस एक अशी अंसपक्षांची जोडी, खाली पोटाजवळ श्रोणिपक्षांची जोडी, धडाच्या शेवटी मध्यस्थ असा गुदपक्ष व पुच्छ भागात पुच्छपक्ष अशी ही निरनिराळ्या पक्षांची रचना असते. श्रोणिपक्षामागे अधर मध्यभागी गुदद्वार व जननरंध्र असते. धडाच्या देहगुहेत (शरीराच्या पोकळीत) जठर, आतडे वगैरे पचन तंत्राचे (पचन संस्थेचे) भाग, हृदय, यकृत, वृक्क (मूत्रपिंड), जनन ग्रंथी इ. शरीराचे महत्त्वाचे अवयव सामाविलेले असतात. [[File:White shark.jpg|thumb|400px|[[शार्क|शार्क मासा]]|अल्ट=]] == जीवनवृत्त == [[चित्र:leafydragon.jpg|thumb|200px| मासे अनेक प्रकार व आकारात पाहण्यास मिळतात. हे चित्र ड्रॅगन हॉर्स नामक माशाचे आहे. हा मासा सी हॉर्स नावाच्या माशाचा जवळ जाणारा आहे. याच्या कल्ल्यांच्या पानासारख्या रूपामुळे हा पाणवनस्पतींमध्ये चटकन दिसत नाही.]]माशांचे जीवनवृत्त सर्वसाधारणपणे पाण्यातील एकंदर परिस्थितीशी जुळणारे असते. ही परिस्थिती विविध प्रकारची असल्यामुळे जीवनवृत्तातही विविधता आढळते. माशांना बाह्य जननेंद्रिये नसतात. मादी पाण्यात अंडी सोडते व त्याच वेळी तिच्याजवळ असणारा नर अंड्यावर शुक्राणूंचा (पु-जनन पेशींचा) वर्षाव करतो. अंड्याचे निषेचन (फलन) व पुढील विकास पाण्यातच होतो. अंड्यातून डिंभ (भ्रूणानंतरची स्वतंत्रपणे अन्न मिळवून जगाणारी व प्रौढाशी साम्य नसणारी सामान्यतः क्रियाशील पूर्व अवस्था) बाहेर येण्यास अठरा तासांपासून काही आठवड्यांचा अवधी लागतो. किती अवधी लागावा हे त्या जातीवर व तापमान वगैरेंसारख्या भोवतालच्या परिस्थितीवर अवलंबून असते.डिंभाचे रूपांतरण प्रौढात होते. यास लागणारा कालही माशाच्या जातीवर अवलंबून असतो. पुष्कळ माशांत थोडे दिवस पुरतात, तर ईल या माशास ३ किंवा ४ वर्षे व लॅंप्री या माशास पाच वर्षे लागतात. साधारणपणे अंडी निषेचित झाल्यावर तो इतस्ततः वाहत जात असतानाच वाढत असतात व शेवटी डिंभ बाहेर पडतो. स्टिकलबॅक, गुरामी, सयामी फायटर, शिंगाडा इ. माशांत नर किंवा मादी अंड्याची किंवा पिलांची काळजी घेतात. पिसिलीडी व इतर काही मत्स्यकुलांत अंड्याचे निषेचन व गर्भाची वाढ मादीच्या शरीरातच होते व ही मादी अंडी न घालताच पिलांना जन्म देते. या माशांत बाह्य जननेंद्रियेही आढळतात. मुशी, वागळी, पाकट इ. उपास्थिमिनांतही ( ज्यांचा सांगाडा कूर्चेचा बनलेला असतो अशा माशांतही) अशीच प्रजनन व्यवस्था असते. काही माशांत अंड्यांचे निषेचन मादीच्या शरीरात होते व पुढची वाढ बाहेर पाण्यात होते. काही थोड्याजाती उभयलिंगी आहेत; परंतु त्यांच्यातील पुं-जनन तंत्र (नरांतील जनन संस्था) व स्त्री-जनन तंत्र निरनिराळ्या वेळी पक्व होतात. काही जाती डिंभावस्थेपासून काही महिन्यांतच प्रौढावस्थेत येऊन प्रजनन करू लागतात, तर काही माशांत हा काळ ४-५ वर्षांपेक्षाही जास्त असतो. वाम माशास प्रौढावस्थेत येण्यास बारा वर्षे लागतात. माशांचे आयुष्यही एकदोन वर्षांपासून काही जातीत २० ते ३० वर्षांपर्यंत असू शकते. कार्प मासा ५० वर्षेही जगतो असे म्हणतात. == स्थलांतर == माशांचे स्थलांतर हा त्यांच्या हालचालीचाच एक प्रकार आहे. दूरवरच्या नवीन पर्यावरणात मोठ्या संख्येने जाण्याच्या क्रियेस स्थलांतर म्हणता येईल. स्थलांतराचा हेतू प्रजनन, अन्नार्जन किंवा प्रतिकूल परिस्थितीतून सुटका हा असू शकेल. प्रजननासाठी होणाऱ्या स्थलांतराचे निरनिराळे प्रकार आहेत. पाला (हिल्सा), शॅड किंवा सामन यांसारखे मासे समुद्राच्या खाऱ्या पाण्यातून नद्यांच्या गोड्या पाण्यात येतात; तर अमेरिकन व यूरोपियन ईल नद्यांतून निघून समुद्रात शिरतात व हजारो किलोमीटर दूरवर जातात. खाऱ्या पाण्यातून गोड्या पाण्यात स्थलांतर करणाऱ्या माशास समुद्रापगामी (ॲनाड्रोमस) मासे व गोड्या पाण्यातून खाऱ्या पाण्यात स्थलांतर करणाऱ्या माशांस समुद्रगामी (कॅटोड्रोमस) मासे असे म्हणतात. पॅसिफिक सामनचे स्थलांतर फार चित्तथरारक आहे. या माशांची वाढ चार वर्षे समुद्रात होते व अंडी घालण्याची वेळ आली की, ते मोठ्या संख्येने नदीच्या पाण्यात त्यांच्या जन्मस्थानाकडे म्हणजे ज्या लहान ओढ्यात त्यांचा जन्म झाला असेल तेथे स्थलांतर करू लागतात. या काळात नर व मादी काही खात नाहीत व कुठेही थांबत नाहीत. वाटेत येणाऱ्या अडचणींवर मात करून लहानलहान धरणांरून उड्या मारून ते आपले उद्दिष्ट गाठतात. इष्टस्थळी पोहोचल्यावर उथळ पण स्वच्छ अशा गोड्या पाण्याच्या प्रवाहात ते आपल्या तोंडांनी खड्डे करतात. याला आपण घरटे म्हणू शकतो. या खड्ड्यात अगर घरट्यात मादी अंडी घालते व नर ती निषेचित करतो. नंतर ते दोघे तिथल्याच गोलसर गोट्यांनी ते खड्डे बुजवितात. सामनच्या काही जातींतील नर व मादी परत समुद्रात जातात; परंतु‘सॉक आय’किंवा किंग सामनच्या नर व मादी घरटेवजा खच्चे बुजविण्याचे शेवटचे कार्य संपले की,मरून जातात. २५−३० दिवसांनी अंड्यांतून डिंभ बाहेर येतात व तेथील पाण्यातील सूक्ष्म जीवजंतूंवर आपली गुजराण ४−६ महिन्यांपर्यंत करतात. नंतर ज्या मार्गाने त्यांचे मातापितर आले त्या मार्गानेच समुद्राकडे स्थलांतर करतात. तेथे ४−६ वर्षे राहून मोठे झाल्यावर परत नदीकडे विणावळीसाठी येतात, अंडी घालतात व मरून जातात. यूरोपियन ईल या माशांचे स्थलांतर समुद्रगामी आहे. यूरोपातील नद्या सोडून हे मासे अटलांटिक महासागरातील ४,८०० किमी.चा खाऱ्यापाण्यातील प्रवास करून सारगॅसी समुद्रात येतात. हा समुद्र उत्तर अटलांटिक प्रदेशात वेस्ट इंडीज बेटांच्या ईशान्येकडे आहे व येथील पाणी थोडेसे उष्ण व संथ आहे. या पाण्यात ईल मासे अंडी घालतात. ती निषेचित झाल्यावर लेप्योसेफॅलस स्वरूपातील डिंभ बाहेर येतात. मग हे डिंभ गल्फ स्ट्रीमच्या पाण्यात वाढतात व त्या प्रवाहाबरोबर परंतु न चुकता परत ज्या देशातून त्यांचे जनक आले त्या देशात परत जातात. [⟶ प्राण्यांचे स्थलांतर]. तारली (सार्र्डिन), हेरिंग व बांगडे (मॅकेरेल) यांचे मोठाले थवेही स्थलांतर करताना आढळले आहे. यांच्या हालचालींवरून हे स्थलांतर अन्नार्जन किंवा जनन याकरिता असावे असे वाटते. ==माशांचे प्रकार== कार्पस्-मासे हा भारतातील शेती-संवर्धनाचा मुख्‍य आधार आहे व तीन प्रकारचे भारतीय कार्प (कटला, रोहू, मृगळ) तसेच तीन प्रकारचे परदेशी मासे चंदेरी, गवती आणि सामान्य असे मिळून देशातील मत्स्यशेती उत्पादनाचा ८५% पेक्षा ही अधिक वाटा उचलतात. पावसात खाडीकिनाऱ्यावर शिंगाली माशांसारखे दिसणारे, मात्र त्यापेक्षा आकारने लहान असणारे तीन काटय़ांचे म्हणजेच चिवनी मासा म्हणतात. हा मासा तेलकट असल्यामुळे तो हातात धरताच सटकतो. त्याचा काटा टोचल्यास इजा होते. खाडीकिनारी हे मासे अंडी घालतात.पावसाळ्याच्या सुरुवातीला हजारोंच्या संख्येने हे मासे किनाऱ्यावर येतात. यांनाच '''शिंगळा''' शिंगटे किंवा शिंगाडा म्हणतात. माशांच्या प्रकारांमधील [[पापलेट]], [[रावस]], [[सुरमई]], [[बांगडा]], सौंदाळे, [[हलवा (मासे)|हलवा]], घोळ इ. मोठे आणि कमी काटे असलेले मासे. छोटय़ा आणि काटेरी माशांमध्ये करली, भिंगी, पाला (हे तिन्ही मोठे, पण भरपूर काटे असलेले मासे आहेत) तर मांदेली, मोदकं, [[बोंबील]], कांटा, तारली, मुडदुसे, टोकेरी सुळे, बोयटं, पेडवे, निवटे (निवटी), शिंगाडा इत्यादी अनेक प्रकारचे मासे खाल्ले जातात. मोरी / मुशी (शार्कची जात) या माशाला काटे नसून केवळ मध्यभागी मणका असतो, हा पथ्याचा मासा म्हणून बिनधोकपणे खाल्ला जातो. पापलेट, बांगडा, सुरमई, रावस, मोरी, हलवा यांची सर्वसाधारणपणे मोठ्या माशांमध्ये गणना होते. तर सौंदाळे, मुडदुशी (नगली), [[बोंबील]], मांदेली, वेरल्या, शेवटे, धोडय़ारे असे मासे छोट्या माशांमध्ये मोडतात. याशिवाय कुरल्या, तिसऱ्या, खडपी कालवे, कोलंबी अशा प्रकारचे मासेही मोठय़ा प्रमाणात उपलब्ध असतात. त्यापकी प्रत्येक माशाचे स्वतःचे गुणधर्म असतात. उदाहरण द्यायचे झाले तर खोल समुद्रात (म्हणजे किनाऱ्यापासून दूर असलेल्या समुद्रात) मिळणारे मोठे मासे (डीप सी फिश) हे सर्वसाधारणपणे अधिक बल देणारे अर्थात् बल्य असतात. उदा. रावस, हलवा, सुरमई. परंतु हे मासे पचायला जड असतात, मंगुर, कोलबी, तेलप्पा, पात्या, चिचे, मळे, चिंगल्या किंवा कळवाल्या अशा प्रकारचे गावठी मासे महाराष्ट्रातले आदिवासी विकतात. {| class="wikitable sortable" |+मासांच्या प्रकार नाव <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://mr.vikaspedia.in/rural-energy/environment/91c94893593593f93593f92792493e-92e93e938947|title=जैवविविधता - मासे|accessdate=१८ एप्रिल २०२१}}</ref> !मराठी ![[रावस|इंग्रजी]] !चित्र |- |[[पापलेट]] |Pomfret |[[चित्र:Pampus argenteus Saigon market.JPG|इवलेसे|267x267अंश]] |- |[[बांगडा]] |[[:en:Indian_mackerel|Indian Mackerel]] |[[चित्र:Rastrel kanag 121019-29193 tdp.JPG|इवलेसे|300x300अंश]] |- |[[रावस]] |[[रावस|Salmon Indian]] | |- |[[वाम]] |Eel | |- |[[सुरमई]] |Indo-Pacific king mackerel | |- |हलवा |Black pomfret | |- |कुपा (Yellowfin Tuna) | | |- |करंदी, करली (Silver Barfish) | | |- |तारली पेडवा |Indian Oil Sardine | |- |घोळ | | |- |तांबोशी |Red Snapper | |- |तलवार मासा |Sword fish | |- |मांदेली |GOLDEN ANCHOVY | |- |पाला ,भिंग |[[:en:Ilish|Ilish]] | |- |मुडदुशी , नगली |Lady Fish / Muddoshi / Nogli / Kane | |- |कातला | | |- |[[रोहु मासा]] | |[[चित्र:रोहू Rohu (Labeo rohita).jpg|इवलेसे|299x299अंश]] |- |बोंबील |[[:en:Bombay_duck|Bombay Duck]] | |- |राणीमासा |Pink Perch,Finned Bulleye | |- |लेपा |Sole Fish | |- |मरळ | | |- |सौंदाळे | | |- |वेरल्या | | |- |खवली | | |- |शिंगाडा मासा |Cat Fish | |} == हे सुद्धा पहा == * [[मत्स्यशेती]] * [[खेकडा]] * [[झिंगा]] * [[कोळंबी]] * [[कालवे (प्राणी)|कालवे]] == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:जलचर प्राणी]] [[वर्ग:मासे|*]] 697dr2djun4wz4kq2a53wxm5dmabsuh 0 15023 2143257 2114020 2022-08-05T09:18:53Z 2409:4042:4CCC:6C1C:DDEB:4D14:5419:FD63 /* सार्वजनिक वाहतूक सेवा */ wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र | स्थानिक_नाव =पिंपरी चिंचवड | प्रकार = शहर | | अक्षांश = 18.53 | रेखांश = 73.85 | राज्य_नाव = महाराष्ट्र | जिल्हा = [[पुणे जिल्हा|पुणे]] | नेता_पद = [[महापौर]] | नेता_नाव = [[श्री. नितीन काळजे]] | लोकसंख्या_वर्ष = 2011 | लोकसंख्या_एकूण = 1729320 |उंची = 560 | एसटीडी_कोड = 020 | पिन_कोड =४११००१ | आरटीओ_कोड = MH 12 (पुणे ) MH 14 (पिंपरी चिंचवड ) [MH 53 (दक्षिण पुणे) MH 54 (उत्तर पुणे) लवकरच ] |संकेतस्थळ = www.pcmcindia.in |संकेतस्थळ_नाव = पिंपरी चिंचवड महानगरपालिका संकेतस्थळ | तळटिपा = }} पुण्याचे जुळे शहर. पुण्याजवळील एक औद्योगिक शहर आहे. पुणे शहराशी राष्ट्रीय ने तसेच रेल्वेने जोडलेले असून, दक्षिणेस कासारवाडी तर उत्तरेस चिंचवड ही रेल्वेस्थानके आहेत. हे शहर पिंपरी-चिंचवड महानगर पालिकेच्या प्रशासनाखाली येते. शहराची २०११ची लोकसंख्या १७ लाख होती.ह्याला पिंपरी चिंचवड शहर जिल्हा असेही म्हटले जाते. == भूगोल == पिंपरी चिंचवड शहर हे समुद्र सपाटीपासून ५३० मीटर उंचीवर आहे. [[पवना नदी|पवना]], [[मुळा नदी|मुळा]] आणि [[इंद्रायणी नदी|इंद्रायणी]] या नद्या पिंपरी-चिंचवडमधून वाहतात. ==पिंपरी-चिंचवडमधील नद्यांवरचे घाट== * किवळे घाट * पिंपरी झुलेलाल मंदिर घाट * थेरगाव पूल घाट * थेरगाव बोट क्लब * पिंपळे सौदागर महादेव मंदिर घाट * मोरया गोसावी मंदिराजवळचा घाट * रहाटणी राममंदिर घाट * पिंपरी वाघेरे घाट (एक वेगळाच डोंगरी वाघेरे घाट नाशिक-हर्सूल रस्त्त्यावर आहे) * वाल्हेकरवाडी घाट * सांगवी गणेश मंदिर विसर्जन घाट * पिंपळे गुरव वैदू वस्ती येथील घाट * पिंपळे गुरव श्रीकृष्ण मंदिराशेजारील घाट * काळेवाडी स्मशानभूमीशेजारील घाट * कासारवाडी स्मशानभूमीजवळील घाट * थेरगाव स्मशानभूमीशेजारील घाट * पिंपळे गुरव स्मशानभूमीजवळील घाट * सांगवी स्मशानभूमीजवळील घाट [[File:Pcmc building.jpg|thumb|Pcmc building]] [[File:Pimpri-Chinchwad.jpg|thumb|Pimpri-Chinchwad]] === पेठा === === उपनगरे === * [[आकुर्डी]] * [[चिंचवड]] * [[तुकारामनगर]] * [[थेरगाव]] * [[निगडी]] * [[नेहरूनगर]] * [[पिंपळे गुरव]] * [[पिंपळे निलख]] * [[पिंपळे सौदागर]] * [[भोसरी ]] * [[संभाजीनगर]] * [[सांगवी]] (जुनी आणि नवी) * [[यमुनानगर]] * [[रहाटणी]] * [[रावेत]] * [[रूपीनगर ]] * [[वाकड]] * [[हिंजवडी]](हिंजवडी सद्ध्या स्वतंत्र ग्रांमपंचायत आहे , लवकरच पिंपरी चिंचवड महानगर पालिके मधे येणार आहे.) == सार्वजनिक वाहतूक सेवा == रेल्वे स्थानके : दापोडी, कासारवाडी, पिंपरी, चिंचवड, आकुर्डी एस.टी. बस स्थानक: [[वल्लभनगर एस.टी. बस स्थानक]] एस.टी. बस थांबे: चिंचवड स्टेशन, निगडी '''[[पी.एम.पी.एम.एल.|पुणे महानगर परिवहन महामंडळाची]]''' बस स्थानके: निगडी, चिंचवड, भोसरी, पिंपळे गुरव, सांगवी, पिंपरी, आकुर्डी, पिंपळे निलख, किवळे '''[[पी.एम.पी.एम.एल.|पुणे महानगर परिवहन महामंडळाचे]]''' बीआरटी मार्ग: # सांगवी फाटा ते मुकई चौक, किवळे (कार्यरत) # नाशिक फाटा ते वाकड फाटा (निर्माणाधीन) # काळेवाडी फाटा ते देहू आळंदी रस्ता (निर्माणाधीन) # दापोडी ते निगडी (कार्यरत) # हिंजवडी ते कोथरुड (निर्माणाधीन) # लोणावळा ते निगडी (निर्माणाधीन) येथे एक रेल्वे स्थानक विकसित केले जाणार आहे ज्यामुळे पिंपरी-चिंचवडला नवी ओळख मिळेल व पुर्ण भारताशी शहर रेल्वे वाहतुकीने जोडले जाईल आणि व्यापाराला चालना मिळेल तसेच त्याला पिंपरी-चिंचवडचे शिल्पकार स्व.प्रा.रामकृष्ण मोरे,माजी शालेय शिक्षणमंत्री(महाराष्ट्र शासन) ह्यांचे नाव दिले जावे अशी मागणी आहे.{{संदर्भ हवा}} ==पुस्तके== पिंपरी चिंचवडची माहिती देणारी फारच थोडी पुस्तके आहेत. त्यांतले हे एक : - * पिंपरी-चिंचवड (श्रीकांत चौगुले) * उद्योगनगरी (रमाकांत गायकवाड) पहा: [[पिंपरी]], [[चिंचवड]] [[वर्ग:पुणे जिल्हा]] [[वर्ग:महाराष्ट्रातील शहरे]] [[वर्ग:पुणे जिल्ह्यातील शहरे]] 5ew1mpqxocgyh1wact44c97p01jm4va 2143258 2143257 2022-08-05T09:20:51Z 2409:4042:4CCC:6C1C:DDEB:4D14:5419:FD63 /* पुस्तके */ wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र | स्थानिक_नाव =पिंपरी चिंचवड | प्रकार = शहर | | अक्षांश = 18.53 | रेखांश = 73.85 | राज्य_नाव = महाराष्ट्र | जिल्हा = [[पुणे जिल्हा|पुणे]] | नेता_पद = [[महापौर]] | नेता_नाव = [[श्री. नितीन काळजे]] | लोकसंख्या_वर्ष = 2011 | लोकसंख्या_एकूण = 1729320 |उंची = 560 | एसटीडी_कोड = 020 | पिन_कोड =४११००१ | आरटीओ_कोड = MH 12 (पुणे ) MH 14 (पिंपरी चिंचवड ) [MH 53 (दक्षिण पुणे) MH 54 (उत्तर पुणे) लवकरच ] |संकेतस्थळ = www.pcmcindia.in |संकेतस्थळ_नाव = पिंपरी चिंचवड महानगरपालिका संकेतस्थळ | तळटिपा = }} पुण्याचे जुळे शहर. पुण्याजवळील एक औद्योगिक शहर आहे. पुणे शहराशी राष्ट्रीय ने तसेच रेल्वेने जोडलेले असून, दक्षिणेस कासारवाडी तर उत्तरेस चिंचवड ही रेल्वेस्थानके आहेत. हे शहर पिंपरी-चिंचवड महानगर पालिकेच्या प्रशासनाखाली येते. शहराची २०११ची लोकसंख्या १७ लाख होती.ह्याला पिंपरी चिंचवड शहर जिल्हा असेही म्हटले जाते. == भूगोल == पिंपरी चिंचवड शहर हे समुद्र सपाटीपासून ५३० मीटर उंचीवर आहे. [[पवना नदी|पवना]], [[मुळा नदी|मुळा]] आणि [[इंद्रायणी नदी|इंद्रायणी]] या नद्या पिंपरी-चिंचवडमधून वाहतात. ==पिंपरी-चिंचवडमधील नद्यांवरचे घाट== * किवळे घाट * पिंपरी झुलेलाल मंदिर घाट * थेरगाव पूल घाट * थेरगाव बोट क्लब * पिंपळे सौदागर महादेव मंदिर घाट * मोरया गोसावी मंदिराजवळचा घाट * रहाटणी राममंदिर घाट * पिंपरी वाघेरे घाट (एक वेगळाच डोंगरी वाघेरे घाट नाशिक-हर्सूल रस्त्त्यावर आहे) * वाल्हेकरवाडी घाट * सांगवी गणेश मंदिर विसर्जन घाट * पिंपळे गुरव वैदू वस्ती येथील घाट * पिंपळे गुरव श्रीकृष्ण मंदिराशेजारील घाट * काळेवाडी स्मशानभूमीशेजारील घाट * कासारवाडी स्मशानभूमीजवळील घाट * थेरगाव स्मशानभूमीशेजारील घाट * पिंपळे गुरव स्मशानभूमीजवळील घाट * सांगवी स्मशानभूमीजवळील घाट [[File:Pcmc building.jpg|thumb|Pcmc building]] [[File:Pimpri-Chinchwad.jpg|thumb|Pimpri-Chinchwad]] === पेठा === === उपनगरे === * [[आकुर्डी]] * [[चिंचवड]] * [[तुकारामनगर]] * [[थेरगाव]] * [[निगडी]] * [[नेहरूनगर]] * [[पिंपळे गुरव]] * [[पिंपळे निलख]] * [[पिंपळे सौदागर]] * [[भोसरी ]] * [[संभाजीनगर]] * [[सांगवी]] (जुनी आणि नवी) * [[यमुनानगर]] * [[रहाटणी]] * [[रावेत]] * [[रूपीनगर ]] * [[वाकड]] * [[हिंजवडी]](हिंजवडी सद्ध्या स्वतंत्र ग्रांमपंचायत आहे , लवकरच पिंपरी चिंचवड महानगर पालिके मधे येणार आहे.) == सार्वजनिक वाहतूक सेवा == रेल्वे स्थानके : दापोडी, कासारवाडी, पिंपरी, चिंचवड, आकुर्डी एस.टी. बस स्थानक: [[वल्लभनगर एस.टी. बस स्थानक]] एस.टी. बस थांबे: चिंचवड स्टेशन, निगडी '''[[पी.एम.पी.एम.एल.|पुणे महानगर परिवहन महामंडळाची]]''' बस स्थानके: निगडी, चिंचवड, भोसरी, पिंपळे गुरव, सांगवी, पिंपरी, आकुर्डी, पिंपळे निलख, किवळे '''[[पी.एम.पी.एम.एल.|पुणे महानगर परिवहन महामंडळाचे]]''' बीआरटी मार्ग: # सांगवी फाटा ते मुकई चौक, किवळे (कार्यरत) # नाशिक फाटा ते वाकड फाटा (निर्माणाधीन) # काळेवाडी फाटा ते देहू आळंदी रस्ता (निर्माणाधीन) # दापोडी ते निगडी (कार्यरत) # हिंजवडी ते कोथरुड (निर्माणाधीन) # लोणावळा ते निगडी (निर्माणाधीन) येथे एक रेल्वे स्थानक विकसित केले जाणार आहे ज्यामुळे पिंपरी-चिंचवडला नवी ओळख मिळेल व पुर्ण भारताशी शहर रेल्वे वाहतुकीने जोडले जाईल आणि व्यापाराला चालना मिळेल तसेच त्याला पिंपरी-चिंचवडचे शिल्पकार स्व.प्रा.रामकृष्ण मोरे,माजी शालेय शिक्षणमंत्री(महाराष्ट्र शासन) ह्यांचे नाव दिले जावे अशी मागणी आहे.{{संदर्भ हवा}} ==पुस्तके== पिंपरी चिंचवडची माहिती देणारी फारच थोडी पुस्तके आहेत. त्यांतले हे एक : - * पिंपरी-चिंचवड (श्रीकांत चौगुले) * उद्योगनगरी (रमाकांत गायकवाड) * उपमुख्यमंत्री आणि पिंपरी चिंचवड पहा: [[पिंपरी]], [[चिंचवड]] [[वर्ग:पुणे जिल्हा]] [[वर्ग:महाराष्ट्रातील शहरे]] [[वर्ग:पुणे जिल्ह्यातील शहरे]] d18jrf0h798nxmhu1bjvt7izz6iuw36 0 21777 2143272 2131839 2022-08-05T09:57:25Z 2405:201:17:A81A:7C07:E693:F805:4CB0 wikitext text/x-wiki {{मुखपृष्ठ सदर लेख उमेदवार}} {{इतिहासलेखन}} {{माहितीचौकट चळवळ चरित्र | नाव = स्वातंत्र्य सौदामिनी स्वातंत्र्यलक्ष्मी श्रीमंत राजमाता सकल सौभाग्य संपन्न वज्रचुडेमंडित पुण्यश्लोक वीरांगना महाराज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब गंगाधरराव नेवाळकर | चित्र = rani_of_jhansi.jpg | चित्र रुंदी = | चित्र शीर्षक = झाशीची राणी लक्ष्मीबाई | टोपणनाव = मनिकर्णिका,मनू, बाईसाहेब,छबिली | जन्मदिनांक = [[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स. १८३५]] | जन्मस्थान = [[वाराणसी|काशी]], [[भारत]] | मूळगाव = [[कोट रत्नागिरी]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]] | संबधित नगर = कोट-कोलधे रत्नागिरी, धावडशी-सातारा, पुणे, बिठूर | मृत्युदिनांक = [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]] | मृत्युस्थान = [[ग्वालियर]], [[मध्य प्रदेश]] | चळवळ = [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध]] | संघटना = | पत्रकारिता लेखन = | पुरस्कार = | स्मारके = [[ग्वाल्हेर]] | धर्म = [[हिंदू धर्म|हिंदू]] | वडील नाव = मोरोपंत तांबे | आई नाव = भागीरथीबाई तांबे | पती नाव = [[गंगाधरराव नेवाळकर]] | पत्नी नाव = | अपत्ये = दामोदर, आनंदराव (दत्तकपुत्र) |सावत्र आई=चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई तांबे|सावत्र भाऊ=चिंतामणी मोरोपंत तांबे}} '''महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब गंगाधरराव नेवाळकर''', म्हणजेच ''झाशीची राणी लक्ष्मीबाई'', ([[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स.१८३५]] - [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]]) या एकोणिसाव्या शतकातील [[झाशी]] राज्याच्या राणी होत्या; हिंदुस्थानात इ.स. १८५७ च्या [[ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनी]]विरुद्ध झालेल्या स्वातंत्र्य उठावातील या एक अग्रणी सेनानी होत्या. त्यांच्या शौर्याने त्यांना ‘क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता’ म्हणून जनमानसात अढळ स्थान प्राप्त झाले आहे. जन्मतिथी = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १८९२ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७५७ , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १६१ , कार्तिक मास कृष्ण पक्ष चतुर्दशी, गुरुवार १९ नोव्हेंबर १८३५ रात्रौ ३.४० काशी, वाराणसी, उत्तर भारत अमर हुतात्मा = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १९१५ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७८० , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १८४, जेष्ठ मास शुक्ल पक्ष सप्तमी, गुरुवार १७ जून १८५८ , कोटा की सराय, फुलबाग, ग्वाल्हेर, मध्य भारत गारद/बिरुदावली = स्वातंत्र्यलक्ष्मी बुंदेलखंड धराधरीश्वरी राजराजेश्वरी सिंहासनाधिश्वरी झाशीची राज्ञी श्रीमंत सकल सौभाग्य संपन्न कांक्षीणी वज्रचुडेमंडित राजश्रीयाविराजीत सकलगुणमंडित सकललक्ष्मीअलंकृत पुण्यश्लोक राजमाता वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब नेवाळकर महाराज. दरबारी राजमुद्रा = रानी लक्ष्मीबाई सवंत १९१० राजमुद्रा = स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll == बालपण == महाराणी लक्ष्मीबाईंचे मूळ नाव मनिकर्णिका होते. त्यांचे वडील [[मोरोपंत तांबे]] हे पुण्याच्या पेशव्यांच्या आश्रयाला होते. तांबे कुटुंब मूळचे '''रत्‍नागिरी''' जिल्ह्यातील '''कोट''' गावचे होते जन्म भागीरथी बाई यांच्या पोटी [[उत्तर प्रदेश|उत्तर प्रदेशातील]] [[काशी]] येथे झाला होता. तांबे हे मुळनिवासी कोलधे ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. व्यवसायानिमित्त पुणे व सातारा येथे स्थायी झाले. तर नेवाळकर हजार मुळनिवासी कोट ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. पेशव्यांनी त्यांना जळगावच्या पारोळा येथील जहागीर दिली. व कालांतराने झाशी संस्थानची सुभेदारी दिली. १८१८ नंतर इंग्रजांशी तह करून नेवाळकरांनी झाशी वंशपरंपरागत घेऊन "महाराजा" ही पदवी धारण केली. == व्यक्तिमत्त्व == धोरणी, चतुर, युद्धशास्त्रनिपुण, शूर आणि थोर कर्तृत्व व नेतृत्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई जन्मतः कोणत्याही राजघराण्यातील नसल्या तरी राजघराण्याशी संबंधित व्यक्तींमध्ये वावरलेल्या, वाढलेल्या होत्या. अश्वपरीक्षेचे सर्व मापदंड माहीत असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई घोडेस्वारी करण्यातही वाकबगार होत्या. त्या काळी पूर्ण हिंदुस्थानात श्रीमंत धोंडोपंत बाजीराव पेशवे व नानासाहेब पेशवे आणि जयाजी शिंदे व महाराणी लक्ष्मीबाई या तिघांशिवाय कोणीही अचूक अश्वपरीक्षा करणारा नव्हता. अष्टपैलू व्यक्तिमत्त्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाईंनी युद्धशास्त्रातही प्रावीण्य मिळविले. बाजीरावांच्या पदरी बाळंभट देवधर नावाचे उत्तम कसरतपटू आणि कुस्तीगीर होते. त्यांनीच मल्लविद्येत पारंगत होण्यासाठी [[मल्लखांब]] नावाचा कसरतीचा वेगळा प्रकार शोधून काढला. मनाची एकाग्रता, विलक्षण चपळता, शरीराचा तोल सांभाळण्याचे पूर्ण कौशल्य, काटकपणा आणि चतुरस्र भान वृद्धिंगत करणाऱ्या मल्लखांब विद्येतही राणी लक्ष्मीबाई तरबेज झाल्या. महाराणी लक्ष्मीबाईंचे वैशिष्ट्य म्हणजे पुरुषप्रधान संस्कृती असणाऱ्या समाजाने एका विधवा राणीला दुर्लक्षित करू नये म्हणून त्यांनी धोरणीपणाने पुरुषी पोषाखात वावरण्याचे ठरवले. [[ १९ मे इ.स. १८४२ ]]मध्ये त्यांचा विवाह [[झांसी संस्थान|झाशी संस्थानाचे]] राजे झाशी नरेश श्रीमंत महाराजाधिराज महाराजा [[गंगाधरराव नेवाळकर]] यांच्याशी झाला. तेव्हा त्यांचे नाव बदलून लक्ष्मी असे ठेवण्यात आले. लग्नानंतर झाशीच्या प्रजाजनांत राणीबद्दल विशेष प्रेम निर्माण झाले. दरबाराचे कामकाज राणीने पाहणे गंगाधररावांस पसंत नसल्याने मिळालेल्या वेळेचा उपयोग राणी लक्ष्मीबाईंनी स्वत्व जपण्यासाठी केला. त्यांनी आपला रोजचा व्यायाम, कसरत, घोडेस्वारी, तलवारबाजी नियमित सुरू ठेवली. महाराज गंगाधरराव नेवाळकर व महाराणी लक्ष्मीबाई यांना मुलगा झाला परंतु तीन महिन्याचा असताना तो मृत्यू पावला. मुलाच्या रूपाने वारस मिळाल्याच्या आनंदात असणारे गंगाधररावही या गोष्टीने दुःखी झाले. त्यांनी वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या आनंदराव मुलाला दत्तक घेऊन त्याचे ''दामोदर'' असे नाव ठेवले. [[ २१ नोव्हेंबर इ.स. १८५३ ]]मध्ये महाराज गंगाधररावांचे निधन झाले. == झाशी संस्थान खालसा == [[ईस्ट इंडिया कंपनी]]द्वारे [[ब्रिटिश भारत|ब्रिटिश सरकार]] [[झाशी संस्थान]] खालसा करणार नाही असे पूर्वीपासून झाशीच्या ब्रिटिशांशी असणाऱ्या मैत्रीपूर्ण संबंधांवरून राणी लक्ष्मीबाईंना वाटत होते. त्यासाठी लक्ष्मीबाई स्वतः ईस्ट इंडिया कंपनीशी पत्रव्यवहार करत होत्या. या पत्रव्यवहारातून त्यांनी कंपनी सरकारचा अन्याय, बेकायदेशीरपणा आणि खोडसाळपणा उघड केला. एका पत्रात त्यांनी ''झाशी संस्थान खालसा केले, तर पूर्ण हिंदुस्थानातील लोकांना हळहळ वाटेल. परिणामी हिंदुस्थानातील लोकांना ब्रिटिशांबद्दल भरवसा, विश्वास वाटेल का?'', अशी शंका व्यक्त करून कंपनीला एक प्रकारचे आव्हान दिले. कंपनी सरकारच्या बेजबाबदार अनैतिक कृत्यांनी व कंपनीच्या अधिकाराला आव्हान देण्याचे धारिष्ट्य करणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई या देशातील पहिल्या काही व्यक्तींमधील एक होत्या. परंतु हिंदुस्थानातील संस्थाने खालसा करण्याचा निर्णय [[गव्हर्नर जनरल डलहौसी]]ने घेतलेलाच असल्याने झाशी संस्थानही खालसा करण्यात आले. [[१३ मार्च]], [[इ.स. १८५४]] रोजी [[झाशी]]च्या जनतेला उद्देशून जाहीरनामा काढण्यात आला. त्यानुसार दत्तक विधान नामंजूर करून झांशी संस्थान ब्रिटिश सरकारांत विलीन करण्यात आले. त्या वेळीच स्वाभिमानी राणीने ''मी माझी झाशी देणार नाही'' असे स्फूर्तिदायक उद्गार काढले. झाशी खालसा झाल्यावर राणी लक्ष्मीबाईंना किल्ला सोडून शहरातील राजवाड्यात राहायला यावे लागले. राणी लक्ष्मीबाईंना पदच्युत झाल्याचा अपमान सहन करीत काही काळ शांत बसावे लागले होते. [[File:Jhansi Fort and city.jpg|thumb|झाशीचा किल्ला]] == इ.स. १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध == इ.स. [[१८५७चा उठाव]] हा संपूर्ण हिंदुस्थानात झाला. त्याप्रमाणे ५ जून, १८५७ला झाशीतही शिपायांचा उद्रेक झाला. केवळ ३५ शिपायांनी इंग्रजांना पळवून लावले. या परिस्थितीत इंग्रजांच्या परवानगीची वाट न पाहता राणी लक्ष्मीबाई किल्ल्यावर राहण्यास गेल्या. पुढे २२ जुलै, इ.स. १८५७ला ब्रिटिशांनी राणींना झाशीची अधिकारसूत्रे हाती घेण्यास सांगितले. राणी पुन्हा राज्यकर्त्या झाल्या होत्या, परंतु अतिशय बिकट परिस्थितीत त्यांच्या हाती राज्यकारभार आला होता. मनुष्यबळ नव्हते आणि खजिनाही रिकामाच होता. प्रजेच्या मनात असुरक्षित भविष्याबद्दल भीती होती. परंतु तरीही लक्ष्मीबाईंनी खंबीरपणाने परिस्थिती हाताळली. जुन्या विश्र्वासातील लोकांना परत बोलावून त्यांना काही अधिकाराची पदे दिली. दिवाण लक्ष्मणरावांना प्रधानमंत्री, तर प्रत्यक्ष वडिलांना - मारोपंत तांब्यांना - खजिनदार केले. लक्ष्मणरावांचा भाऊ, मुलगा तसेच मुन्सफ, भोलानाथ, आणि नामांकित गोलंदाज खुदाबक्ष यांना फौजेचे व शस्त्रास्त्रांच्या जोडणीचे काम दिले. बंडखोर ठाकुरांना धोरणीपणाने आपल्या बाजूस वळविले; राज्याच्या सल्लागार मंडळात सामील करून घेतले. ब्रिटिशांनी निकामी केलेल्या २२ तोफा पुन्हा सुरू करून तोफगोळ्यांची निर्मितीही सुरू केली. इंग्रजांविरुद्ध बंड करणाऱ्या विद्रोही शिपायांना आपल्या सैन्यात सामील करून घेतले. परकीयांविरुद्ध लढण्याची तयारी करीत असतानाच राणींनी प्रजेचा स्वाभिमान, निष्ठा वाढवण्याचा व आनंद जपण्याचा प्रयत्न केला. दानशूर, श्रद्धाळू व दयाळू लक्ष्मीबाईंनी थंडीत कुडकुडणाऱ्या हजार-दीड हजार गरिबांना, साधू-संन्याशांना उबदार कपड्यांचे वाटप केले. स्वतःबरोबर प्रजेच्या श्रद्धा जपणाऱ्या राणीने गोवध बंदी केली. त्यांनी किल्ल्यावर [[रंगपंचमी]]सारखा सण साजरा करून स्त्रियांसाठी हळदी-कुंकवाचे कार्यक्रम केले. अशा प्रकारे प्रशासन, सैन्य व कल्याणकारी कामे यांची चोख व्यवस्था लावून स्वराज्य असल्याचा विश्र्वास राणी लक्ष्मीबाईंनी जनतेत निर्माण केला. प्रजेला मुक्त मनाने आपल्या आवडीच्या गोष्टी करण्यासाठी, त्यांच्या कलेची जोपासना करण्यासाठी त्यांनी प्रयत्न केले. त्यांनी झाशीमध्ये मराठी नाटकांचे प्रयोग घडवून आणले. मराठी भाषिकांसाठी रासक्रीडा, चित्रलेखा, बाणासूर इ. नाटके योजली. स्वतःही नाटकांचा आनंद घेतला. एक स्थिर, सुरक्षित, समृद्ध व सुसंस्कृत राज्य घडवण्याचा प्रयत्न राणी लक्ष्मीबाईंनी केला. यामुळे राणी आणि झाशीतील प्रजा यांच्यातील नाते दृढ झाले. दरम्यान २१ मार्च, इ.स. १८५८ला सकाळीच सर ह्यू रोज आपल्या फौजेसह झाशीजवळ आला. त्याने राणीस निःशस्त्र भेटीस यावे किंवा युद्धास तयार राहावे असे कळविले. ब्रिटिशांनी केलेल्या विश्र्वासघातामुळे, अन्यायामुळे ‘भारतात विदेशी शासन नकोच’ अशा ठाम मताच्या राणींनी भेटीस जाण्याचे नाकारले. त्याच वेळी [[तात्या टोपे]] यांच्याशी संधान बांधून एका बाजूने इंग्रजांवर हल्ला करण्यास सुचविले. उत्तम प्रतीचा सेनानी आणि कर्तबगार राजकारणी असणाऱ्याया ह्यू रोजने झाशीच्या किल्ल्यावर मारा करण्यासाठी आजुबाजूच्या टेकड्यांवर कब्जा मिळविला. त्या टेकड्यांवर तोफा चढवल्या. २-३ दिवस झाशीची बाजू अभेद्य होती. घनगर्ज भवानीशंकर, कडक बिजली या तोफा आपल्या नावाप्रमाणे कार्यरत होत्या. "घौसखान" याने तर तोफेमधून असा मारा केला, की त्यामुळे दोन शिवमंदिरे वाचली. या गोष्टीसाठी आजही [[झाशी]]तील लोक त्याला धन्यवाद देतात. युद्धाच्या ९ व्या दिवशी इंग्रजांनी पश्चिमेकडील तोफ बंद पाडून त्या बाजूच्या तटाला खिंडारे पाडली. ही खिंडारे बुजवण्यासाठी रातोरात काम केले गेले. त्या वेळी चुना, दगड, विटा यांची ने-आण करण्याचे काम स्त्रियांनी केले होते हे विशेष. शेवटी ब्रिटिशांना फितुरांनीच साथ दिली. झांशीमधील शंकर किल्ल्यावरील मोठ्या विहिरीतून संपूर्ण झांशीला पाणी पुरवठा व्हायचा, ती विहीर आणि जिथे दारुगोळा तयार व्हायचा, तो कारखाना, ही दोन ठिकाणे इंग्रजांनी उद्ध्वस्त केली. अशा स्थितीत राणींची आशा पेशव्यांकडून येणाऱ्या मदतीवर होती. त्याप्रमाणे ३१ मार्चला तात्या टोपेंचे सैन्य आले. परंतु इंग्रजांपुढे त्यांचा टिकाव लागला नाही.<ref>{{स्रोत पुस्तक|title=१०१ कर्तुत्वान स्त्रिया|last=कर्वे|first=स्वाती|publisher=उत्कर्ष प्रकाशन|year=२०१४|isbn=978-81-7425-310-1|location=पुणे|pages=३९}}</ref> राणी लक्ष्मीबाईंनी सर्व फौजेला धीर देताना स्वतःच्या बळावरच लढण्याचे आवाहन केले. एवढेच नाही तर ‘रणांगणात तुम्हाला मृत्यू आला, तर तुमच्या विधवांच्या निर्वाहाची व्यवस्था मी करेन’ असे आश्र्वासन दिले. राणीचे डावे-उजवे हात असणारे "खुदाबक्ष आणि घौसखान" इंग्रजांच्या गोळीबारात मृत्युमुखी पडल्यावर मात्र बिकट परिस्थिती निर्माण झाली. ब्रिटिश सैन्य शिड्या लावून शहरात उतरले. शांत, सुंदर शहराची होणारी वाताहत पाहून राणी संतापल्या आणि त्यांनी प्रत्यक्ष रणांगणात उतरण्याचा निर्णय घेतला व तो अंमलात आणला. संतापलेल्या राणीची [[तलवार]] अशी तळपत होती, की समोर येणारा गोरा शिपाई गारदच होत होता. त्यांचे धैर्य, शौर्य, आवेश पाहून ह्यू रोजही थबकला. तरीही एका अनुभवी सरदाराने पुढचा धोका लक्षात घेऊन लक्ष्मीबाईंना परत किल्ल्यावर नेले. सर्व फौजी अधिकाऱ्यांशी लक्ष्मीबाईंनी चर्चा केली आणि निर्णयानुसार रातोरात त्यांनी झाशी सोडले. सतत ११ दिवस राणींनी ब्रिटिशांना झुलवत ठेवले. लढाईचा साक्षीदार ह्यूज रोजनेही म्हटले की ‘राणी लक्ष्मीबाई सर्वोत्कृष्ट सैनिक आणि सर्वाधिक हिंमतवान व्यक्ती होती.’ या पराभवानंतर राणी पेशव्यांबरोबर [[ग्वाल्हेर]]ला गेली. तेथेही स्वस्थ न बसता लक्ष्मीबाईंनी आपल्या सैन्याची कवायत नियमित चालू ठेवली. सैन्यांमध्ये फिरून, सैनिकांची चौकशी करीत, इंग्रजांना रोखण्यासाठी कशा प्रकारे मोर्चे बांधणी करावी याविषयी त्यांनी चर्चा केली. याच वेळी १७ जून इ.स. १८५८ रोजी सकाळीच ब्रिटिश अधिकारी स्मिथ सैन्यासह ग्वाल्हेरच्या अगदी जवळ कोटा की सराय येथे येऊन पोहोचला. त्याने त्वरित हल्ला चढवला. लक्ष्मीबाईंनी रणांगणात धाव घेतली. लक्ष्मीबाई तलवारीचे सपसप वार करीत समोर येणाऱ्या ब्रिटिश सैन्याला कापून काढत होत्या. आवेगाने, विजेसारख्या तळपणाऱ्या राणींकडे पाहून त्यांचे सैन्यही त्वेषाने लढले. इंग्रज अधिकारी स्मिथचे सैन्य मागे हटणारच होते, त्याच वेळी नव्या दमाची एक फौज बाजूच्या टेकडीवरून चालून आली. दोन्हीकडून आलेल्या सैन्यासमोर राणींचा निभाव लागला नाही. परिस्थिती ओळखून त्या काही स्वारांनिशी बाहेर पडल्या. थोडे पुढे जाताच एका ओढ्यापाशी त्यांचा घोडा अडला. नेहमीचा सारंगी नावाची घोडी [[घोडा]] शेवटच्या लढाईत त्यांच्याबरोबर नव्हता. काही केल्या [[घोडा]] ओढा ओलांडत नव्हता. तिथे इंग्रजांशी लढत असताना राणी लक्ष्मीबाई रक्‍तबंबाळ होऊन घोड्यावरून खाली कोसळल्या. त्यांचा डाव्या कुशीतही तलवार घुसली, परंतु पुरुषी वेशात असलेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना इंग्रज ओळखू शकले नाहीत. ते पुढे निघून गेले. घायाळ झालेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना सेवक रामचंद्र देशमुखांनी फुलबाग येथील बाबा गंगादास यांच्या मठात आणले. परंतु त्यांची उपचार करण्याची इच्छा नव्हती. आपला देह क्रूर इंग्रजांच्या हाती लागू नये अशी त्यांची इच्छा होती. फुलबाग येथे बाबा गंगादास यांच्या मठात बांदा के नवाब बहादुर अली दृतीय यांनी मुखाग्नी दिली. झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांनी वयाच्या तेविसाव्या वर्षी मरण स्वीकारले आणि अशाप्रकारे एका शूर राणीला रणांगणात वीरमरण आले. १७ जूनच्या संध्याकाळी विरांगणा राणी लक्ष्मीबाई स्वर्गसिधारी गेल्या. १८ जूनला इंग्रज सरकारने राणी लक्ष्मीबाईंना मृत घोषित केले. आणि म्हणून आज पर्यंत १८ जूनला त्यांची पुण्यतिथी साजरी होते. == विशेष आणि असली चित्र == ब्रिटिशांनी राणी लक्ष्मीबाईचा उल्लेख `’हिंदुस्थानची जोन ऑफ आर्क' असा केला. क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता ठरलेल्या या राणीवर अनेक काव्ये, [[पोवाडे]] रचले गेले. राणी लक्ष्मीबाईंचे विचार आजच्या काळातही खूप प्रेरणादायी आहेत. राणी लक्ष्मीबाईंच्या ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थानावर इ.स. १९६२ मध्ये त्यांचा अश्वारूढ पुतळा स्थापन करण्यात आला. ते समाधीस्थान पाहिल्यानंतर कविवर्य [[भा. रा. तांबे]] यांनी पुढील यथार्थ ओळी सुचल्या. ``* रे हिंद बांधवा, थांब या स्थळी। अश्रू दोन ढाळी।।<br/> ती पराक्रमाची ज्योत मावळे । इथे झांशिवाली।। * खूब लड़ी मर्दानी वो तो झॉंसी वाली रानी थी। ..कवयित्री : सुभद्रा कुमारी चौहान * स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll लेखक : मनिष अहिरे, रितेश ठाकूर '''राणी लक्ष्मीबाईंचे असली चित्र''' राणी लक्ष्मीबाईंच्या सावत्र आई चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई मोरोपंत तांबे यांच्यानुसार १८५० व १८५७ साली आग्रा येथून एक चित्रकार आलेला त्याने राणी लक्ष्मीबाईंचे काही चित्र काढले. १) १८५० साली महाराजा गंगाधरराव यांच्या आदेशावरून हस्ती दंताच्या फलकावर वधूवेषातील राणी लक्ष्मीबाईंचे चित्र काढले. हे चित्र १८६१ साली इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात ठेवले गेले. कालांतराने ह्या चित्राचे फोटो मागवून राणीचे भाचे गोविंदराव तांबे यांनी महाराष्ट्रीय शैलीत चित्र काढून घेतले. हे चित्र आज ही महाराष्ट्रातील नेवाळकर व तांबे कुटुंबाकडे रत्‍नागिरी येथे आहे.२०२१ व २०२२ साली ह्या चित्राला रंगविण्याचे काम महाराष्ट्र नवनिर्माण सेनेचे पदाधिकारी समाजसेवक राणी झाशी इतिहासकार कुमार रितेशराजे ठाकूर यांनी केले. २) १८५७ साली नोव्हेंबर महिन्यात राणी लक्ष्मीबाईंचे प्रसिद्ध सारंगी नावाच्या सफेद घैडीवर बसलेले चित्र रेखाटले गेले. ते आज इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात आहे. ३) १८६१ साली रतन कछवाहा नावाच्या झाशी राजचित्रकाराणे इंदूरच्या धनाढ्य बलिया सरदार यांच्या सांगण्यावरून एक काल्पनिक चित्र रेखाटले. त्यात राणी लक्ष्मीबाई ह्या ढाल व तलवार हाती घेतलेल्या योद्धा रूपात आहेत. ४) राणी लक्ष्मीबाईंचे सर्वत्र सिंहासनावर बसलेले चित्र पसरवले जाते. खर तर हे चित्र राणी लक्ष्मीबाईंचे नसून मराठा तंजावर संस्थानचे छत्रपती शिवाजी महाराज द्वितीय यांची कन्या राजकुमारी मुक्तांबाबाई राणीसाहेब छत्रपती यांची आहे. मुळचित्र हे इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात उपलब्ध आहे. ==झाशीच्या राणीवर लिहिली गेलेली ऐतिहासिक पुस्तके, कादंबऱ्या, काव्ये, चरित्रे, चित्रपट, नाटके== * The Queen of Jhansi (मूळ इंग्रजी. लेखिका [[महाश्वेता देवी]]) हिंदी भाषांतर : सागरी सेनगुप्ता व मंदिरा सेनगुप्ता * खूब लड़ी मर्दानी : झांसी की रानी (हिंदी दूरचित्रवाणी मालिका, २०१९; प्रमुख भूमिका - अनुष्का सेन, विकास माणकताला) * झाशी : १८५७ - लेखक अविनाश वासुदेव पुराणिक * झॉंसीकी रानी : दूरचित्रवाणीवरील मालिका. हिचे १८-८-२००९ ते १९-६-२०११ या काळात ४८० भाग (एपिसोड्‌स) प्रसारित झाले होते. * झाशीची रणचंडी : कादंबरी : लेखक पोपटराव भसे * झाशीची राणी, [[ताराबाई मोडक]], [[माधव जुलियन]] - चरित्रे तीन पुस्तके एकत्रित (ललितकला शुक्ल, १९९६) * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक दा.वि. कुलकर्णी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वि.श्री. जोशी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई’ : लेखक म.स. भावे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखिका प्रतिभा रानडे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वृंदावनलाल वर्मा * झाशीची वाघीण : लेखक [[भास्कर महाजन]] * झाशी राणी लक्ष्मीबाई : हिंदी पु्स्तक. लेखक : रामप्रसाद एन.एस. * झाशीची राणी : झाशी संस्थानच्या महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब ह्यांचे चरित्र : लेखक [[दत्तात्रेय बळवंत पारसनीस]] * मर्दानी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई हिच्या जीवनावरील कादंबरी, लेखक : [[विद्याधर गोखले]] * मर्दानी रणरागिणी ... : आत्मकथा स्वरूपातील ललित पुस्तक, लेखिका मंदा खापरे * मनकर्णिका - दि क्वीन ऑफ झाशी (हिंदी चित्रपट, २०१७, दिग्दर्शक - केतन मेहता). या चित्रपटात [[अतुल कुलकर्णी]] यांनी [[तात्या टोपे]]ंचे काम केले आहे. * स्वोर्ड्‌स ॲन्ड स्केप्टर्स (हाॅलिवूडचा इंग्रजी चित्रपट, २०१८) (लक्ष्मीबाईंच्या भूमिकेत, इंडो-अमेरिकन अभिनेत्री देविका भिसे) (हा चित्रपट मराठी, हिंदी आणि इंग्रजी अशा तीन भाषांमध्ये निघाला आहे.) * वीज म्हणाली धरतीला (नाटक : लेखक [[वि.वा. शिरवाडकर]]) * वीरांगना लक्ष्मीबाई : हिंदी पुस्तक. लेखक : रामाश्रय सविता * समरसौदामिनी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांच्या जीवनावरील हृदयद्रावक कादंबरी, लेखक [[भा.द. खेर]] * [[सोहराब मोदी]] यांनी इ.स. १९५६ मध्ये 'झॉंसी की रानी' नावाचा भव्य हिंदी चित्रपट काढला होता. त्यात झाशीच्या राणीचे काम मोदी यांची पत्‍नी मेहताब हिने केले होते. हा भारतात बनलेला पहिला रंगीत (टेक्निकलर) चित्रपट होता. ==राणी लक्ष्मीबाईंचे पुतळे आणि चौक== * ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थानावर * नवी दिल्ली येथे 'रानी झांसी रोड आणि देशबंधु गुप्ता मार्ग' यांनी बनलेल्या चौकात. * पुण्यात संभाजी उद्यानाजवळ (जंगली महाराज रोड)पुणे * नागपूर येथे झॉंशी रानी चौकात बर्डी मार्ग येथे झॉंशीच्या रानीचा पुतळा आहे. *कोल्हापूर येथील कावळा नाका येथे भव्य पुतळा आहे. *नागपूर येथे राणी झाँसी नावाचे मेट्रो स्थानक *राणी लक्ष्मीबाई चौक नावाचे मुंबईतील शीव/सायन येथील बेस्ट बस स्थानक *झाशीची राणी लक्ष्मीबाई उद्यान, बोरीवली, मुंबई *राणी लक्ष्मीबाई मैदान व भाजी मंडई, मालाड == राणी लक्ष्मीबाईंचे नाव दिलेल्या संस्था== * [[महाराष्ट्र एज्युकेशन सोसायटी]]<nowiki/>ची राणी लक्ष्मीबाई मुलींची सैनिकी शाळा, पिरंगुट (पुणे) * रानी लक्ष्मीबाई शाळा-समूह (लखनौ) * लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय शारीरिक शिक्षण विद्यापीठ (ग्वाल्हेर) * महाराणी लक्ष्मीबाई वैद्यकीय महाविद्यालय (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई मध्यवर्ती शेतकी विद्यापीठ (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय उद्यान (अंदमान-निकोबार) * सुभाष चंद्र बोसांच्या इंडियन नॅशनल आर्मीमध्ये राणी लक्ष्मीबाईंच्या नावाने "राणी झाँसी" एक रेजिमेन्ट होती. * १९५७ साली भारत सरकारने छापून प्रसिद्ध केलेल्या दोन पोस्टाच्या तिकिटांवर राणी लक्ष्मीबाईची छबी होती. * राणी लक्ष्मीबाई विद्यालय यवतमाळ (महाराष्ट्र) ==राणी लक्ष्मीबाईच्या नावाचे पुरस्कार== * उत्तर प्रदेश सरकारचा रानी लक्ष्मीबाई पुरस्कार (कुस्तीविद्येत प्रवीण असलेल्या साक्षी मलिक यांना हा पुरस्कार मिळाला आहे.) * भारत सरकारचा राणी लक्ष्मीबाई स्त्री-शक्ती पुरस्कार * मध्यप्रदेश सरकार वीरता दाखविणाऱ्या स्त्रीला ’वीरांगना लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय पुरस्कार प्रदान करते. माउंट एव्हरेस्टवर यशस्वी चढाई करणाऱ्या [[बचेंद्री पाल|बच्छेंद्री पाल]] यांना हा पुरस्कार मिळाला होता. (इ.स. २०१३) {{भारतीय स्वातंत्र्यलढा}} ==हे ही पाहा== *[[राणी वेलू नचियार]] ==संदर्भ== {{DEFAULTSORT:नेवाळकर,लक्ष्मीबाई गंगाधर}} [[वर्ग:भारताचा इतिहास|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:ऐतिहासिक व्यक्ती|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेल्या व्यक्ती]] [[वर्ग:झांसी संस्थान]] [[वर्ग:इ.स. १८३५ मधील जन्म]] [[वर्ग:इ.स. १८५८ मधील मृत्यू]] [[वर्ग:मराठा साम्राज्यातील स्त्रिया]] g1c86c0wgmycpi69mf1ehljsrs10m6m 2143274 2143272 2022-08-05T09:59:07Z 2405:201:17:A81A:7C07:E693:F805:4CB0 wikitext text/x-wiki {{मुखपृष्ठ सदर लेख उमेदवार}} {{इतिहासलेखन}} {{माहितीचौकट चळवळ चरित्र | नाव = स्वातंत्र्य सौदामिनी स्वातंत्र्यलक्ष्मी श्रीमंत राजमाता सकल सौभाग्य संपन्न वज्रचुडेमंडित पुण्यश्लोक वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब गंगाधरराव नेवाळकर महाराज! | चित्र = rani_of_jhansi.jpg | चित्र रुंदी = | चित्र शीर्षक = झाशीची राणी लक्ष्मीबाई | टोपणनाव = मनिकर्णिका,मनू, बाईसाहेब,छबिली | जन्मदिनांक = [[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स. १८३५]] | जन्मस्थान = [[वाराणसी|काशी]], [[भारत]] | मूळगाव = [[कोट रत्नागिरी]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]] | संबधित नगर = कोट-कोलधे रत्नागिरी, धावडशी-सातारा, पुणे, बिठूर | मृत्युदिनांक = [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]] | मृत्युस्थान = [[ग्वालियर]], [[मध्य प्रदेश]] | चळवळ = [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध]] | संघटना = | पत्रकारिता लेखन = | पुरस्कार = | स्मारके = [[ग्वाल्हेर]] | धर्म = [[हिंदू धर्म|हिंदू]] | वडील नाव = मोरोपंत तांबे | आई नाव = भागीरथीबाई तांबे | पती नाव = [[गंगाधरराव नेवाळकर]] | पत्नी नाव = | अपत्ये = दामोदर, आनंदराव (दत्तकपुत्र) |सावत्र आई=चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई तांबे|सावत्र भाऊ=चिंतामणी मोरोपंत तांबे}} '''महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब गंगाधरराव नेवाळकर''', म्हणजेच ''झाशीची राणी लक्ष्मीबाई'', ([[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स.१८३५]] - [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]]) या एकोणिसाव्या शतकातील [[झाशी]] राज्याच्या राणी होत्या; हिंदुस्थानात इ.स. १८५७ च्या [[ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनी]]विरुद्ध झालेल्या स्वातंत्र्य उठावातील या एक अग्रणी सेनानी होत्या. त्यांच्या शौर्याने त्यांना ‘क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता’ म्हणून जनमानसात अढळ स्थान प्राप्त झाले आहे. जन्मतिथी = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १८९२ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७५७ , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १६१ , कार्तिक मास कृष्ण पक्ष चतुर्दशी, गुरुवार १९ नोव्हेंबर १८३५ रात्रौ ३.४० काशी, वाराणसी, उत्तर भारत अमर हुतात्मा = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १९१५ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७८० , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १८४, जेष्ठ मास शुक्ल पक्ष सप्तमी, गुरुवार १७ जून १८५८ , कोटा की सराय, फुलबाग, ग्वाल्हेर, मध्य भारत गारद/बिरुदावली = स्वातंत्र्यलक्ष्मी बुंदेलखंड धराधरीश्वरी राजराजेश्वरी सिंहासनाधिश्वरी झाशीची राज्ञी श्रीमंत सकल सौभाग्य संपन्न कांक्षीणी वज्रचुडेमंडित राजश्रीयाविराजीत सकलगुणमंडित सकललक्ष्मीअलंकृत पुण्यश्लोक राजमाता वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब नेवाळकर महाराज. दरबारी राजमुद्रा = रानी लक्ष्मीबाई सवंत १९१० राजमुद्रा = स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll == बालपण == महाराणी लक्ष्मीबाईंचे मूळ नाव मनिकर्णिका होते. त्यांचे वडील [[मोरोपंत तांबे]] हे पुण्याच्या पेशव्यांच्या आश्रयाला होते. तांबे कुटुंब मूळचे '''रत्‍नागिरी''' जिल्ह्यातील '''कोट''' गावचे होते जन्म भागीरथी बाई यांच्या पोटी [[उत्तर प्रदेश|उत्तर प्रदेशातील]] [[काशी]] येथे झाला होता. तांबे हे मुळनिवासी कोलधे ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. व्यवसायानिमित्त पुणे व सातारा येथे स्थायी झाले. तर नेवाळकर हजार मुळनिवासी कोट ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. पेशव्यांनी त्यांना जळगावच्या पारोळा येथील जहागीर दिली. व कालांतराने झाशी संस्थानची सुभेदारी दिली. १८१८ नंतर इंग्रजांशी तह करून नेवाळकरांनी झाशी वंशपरंपरागत घेऊन "महाराजा" ही पदवी धारण केली. == व्यक्तिमत्त्व == धोरणी, चतुर, युद्धशास्त्रनिपुण, शूर आणि थोर कर्तृत्व व नेतृत्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई जन्मतः कोणत्याही राजघराण्यातील नसल्या तरी राजघराण्याशी संबंधित व्यक्तींमध्ये वावरलेल्या, वाढलेल्या होत्या. अश्वपरीक्षेचे सर्व मापदंड माहीत असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई घोडेस्वारी करण्यातही वाकबगार होत्या. त्या काळी पूर्ण हिंदुस्थानात श्रीमंत धोंडोपंत बाजीराव पेशवे व नानासाहेब पेशवे आणि जयाजी शिंदे व महाराणी लक्ष्मीबाई या तिघांशिवाय कोणीही अचूक अश्वपरीक्षा करणारा नव्हता. अष्टपैलू व्यक्तिमत्त्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाईंनी युद्धशास्त्रातही प्रावीण्य मिळविले. बाजीरावांच्या पदरी बाळंभट देवधर नावाचे उत्तम कसरतपटू आणि कुस्तीगीर होते. त्यांनीच मल्लविद्येत पारंगत होण्यासाठी [[मल्लखांब]] नावाचा कसरतीचा वेगळा प्रकार शोधून काढला. मनाची एकाग्रता, विलक्षण चपळता, शरीराचा तोल सांभाळण्याचे पूर्ण कौशल्य, काटकपणा आणि चतुरस्र भान वृद्धिंगत करणाऱ्या मल्लखांब विद्येतही राणी लक्ष्मीबाई तरबेज झाल्या. महाराणी लक्ष्मीबाईंचे वैशिष्ट्य म्हणजे पुरुषप्रधान संस्कृती असणाऱ्या समाजाने एका विधवा राणीला दुर्लक्षित करू नये म्हणून त्यांनी धोरणीपणाने पुरुषी पोषाखात वावरण्याचे ठरवले. [[ १९ मे इ.स. १८४२ ]]मध्ये त्यांचा विवाह [[झांसी संस्थान|झाशी संस्थानाचे]] राजे झाशी नरेश श्रीमंत महाराजाधिराज महाराजा [[गंगाधरराव नेवाळकर]] यांच्याशी झाला. तेव्हा त्यांचे नाव बदलून लक्ष्मी असे ठेवण्यात आले. लग्नानंतर झाशीच्या प्रजाजनांत राणीबद्दल विशेष प्रेम निर्माण झाले. दरबाराचे कामकाज राणीने पाहणे गंगाधररावांस पसंत नसल्याने मिळालेल्या वेळेचा उपयोग राणी लक्ष्मीबाईंनी स्वत्व जपण्यासाठी केला. त्यांनी आपला रोजचा व्यायाम, कसरत, घोडेस्वारी, तलवारबाजी नियमित सुरू ठेवली. महाराज गंगाधरराव नेवाळकर व महाराणी लक्ष्मीबाई यांना मुलगा झाला परंतु तीन महिन्याचा असताना तो मृत्यू पावला. मुलाच्या रूपाने वारस मिळाल्याच्या आनंदात असणारे गंगाधररावही या गोष्टीने दुःखी झाले. त्यांनी वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या आनंदराव मुलाला दत्तक घेऊन त्याचे ''दामोदर'' असे नाव ठेवले. [[ २१ नोव्हेंबर इ.स. १८५३ ]]मध्ये महाराज गंगाधररावांचे निधन झाले. == झाशी संस्थान खालसा == [[ईस्ट इंडिया कंपनी]]द्वारे [[ब्रिटिश भारत|ब्रिटिश सरकार]] [[झाशी संस्थान]] खालसा करणार नाही असे पूर्वीपासून झाशीच्या ब्रिटिशांशी असणाऱ्या मैत्रीपूर्ण संबंधांवरून राणी लक्ष्मीबाईंना वाटत होते. त्यासाठी लक्ष्मीबाई स्वतः ईस्ट इंडिया कंपनीशी पत्रव्यवहार करत होत्या. या पत्रव्यवहारातून त्यांनी कंपनी सरकारचा अन्याय, बेकायदेशीरपणा आणि खोडसाळपणा उघड केला. एका पत्रात त्यांनी ''झाशी संस्थान खालसा केले, तर पूर्ण हिंदुस्थानातील लोकांना हळहळ वाटेल. परिणामी हिंदुस्थानातील लोकांना ब्रिटिशांबद्दल भरवसा, विश्वास वाटेल का?'', अशी शंका व्यक्त करून कंपनीला एक प्रकारचे आव्हान दिले. कंपनी सरकारच्या बेजबाबदार अनैतिक कृत्यांनी व कंपनीच्या अधिकाराला आव्हान देण्याचे धारिष्ट्य करणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई या देशातील पहिल्या काही व्यक्तींमधील एक होत्या. परंतु हिंदुस्थानातील संस्थाने खालसा करण्याचा निर्णय [[गव्हर्नर जनरल डलहौसी]]ने घेतलेलाच असल्याने झाशी संस्थानही खालसा करण्यात आले. [[१३ मार्च]], [[इ.स. १८५४]] रोजी [[झाशी]]च्या जनतेला उद्देशून जाहीरनामा काढण्यात आला. त्यानुसार दत्तक विधान नामंजूर करून झांशी संस्थान ब्रिटिश सरकारांत विलीन करण्यात आले. त्या वेळीच स्वाभिमानी राणीने ''मी माझी झाशी देणार नाही'' असे स्फूर्तिदायक उद्गार काढले. झाशी खालसा झाल्यावर राणी लक्ष्मीबाईंना किल्ला सोडून शहरातील राजवाड्यात राहायला यावे लागले. राणी लक्ष्मीबाईंना पदच्युत झाल्याचा अपमान सहन करीत काही काळ शांत बसावे लागले होते. [[File:Jhansi Fort and city.jpg|thumb|झाशीचा किल्ला]] == इ.स. १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध == इ.स. [[१८५७चा उठाव]] हा संपूर्ण हिंदुस्थानात झाला. त्याप्रमाणे ५ जून, १८५७ला झाशीतही शिपायांचा उद्रेक झाला. केवळ ३५ शिपायांनी इंग्रजांना पळवून लावले. या परिस्थितीत इंग्रजांच्या परवानगीची वाट न पाहता राणी लक्ष्मीबाई किल्ल्यावर राहण्यास गेल्या. पुढे २२ जुलै, इ.स. १८५७ला ब्रिटिशांनी राणींना झाशीची अधिकारसूत्रे हाती घेण्यास सांगितले. राणी पुन्हा राज्यकर्त्या झाल्या होत्या, परंतु अतिशय बिकट परिस्थितीत त्यांच्या हाती राज्यकारभार आला होता. मनुष्यबळ नव्हते आणि खजिनाही रिकामाच होता. प्रजेच्या मनात असुरक्षित भविष्याबद्दल भीती होती. परंतु तरीही लक्ष्मीबाईंनी खंबीरपणाने परिस्थिती हाताळली. जुन्या विश्र्वासातील लोकांना परत बोलावून त्यांना काही अधिकाराची पदे दिली. दिवाण लक्ष्मणरावांना प्रधानमंत्री, तर प्रत्यक्ष वडिलांना - मारोपंत तांब्यांना - खजिनदार केले. लक्ष्मणरावांचा भाऊ, मुलगा तसेच मुन्सफ, भोलानाथ, आणि नामांकित गोलंदाज खुदाबक्ष यांना फौजेचे व शस्त्रास्त्रांच्या जोडणीचे काम दिले. बंडखोर ठाकुरांना धोरणीपणाने आपल्या बाजूस वळविले; राज्याच्या सल्लागार मंडळात सामील करून घेतले. ब्रिटिशांनी निकामी केलेल्या २२ तोफा पुन्हा सुरू करून तोफगोळ्यांची निर्मितीही सुरू केली. इंग्रजांविरुद्ध बंड करणाऱ्या विद्रोही शिपायांना आपल्या सैन्यात सामील करून घेतले. परकीयांविरुद्ध लढण्याची तयारी करीत असतानाच राणींनी प्रजेचा स्वाभिमान, निष्ठा वाढवण्याचा व आनंद जपण्याचा प्रयत्न केला. दानशूर, श्रद्धाळू व दयाळू लक्ष्मीबाईंनी थंडीत कुडकुडणाऱ्या हजार-दीड हजार गरिबांना, साधू-संन्याशांना उबदार कपड्यांचे वाटप केले. स्वतःबरोबर प्रजेच्या श्रद्धा जपणाऱ्या राणीने गोवध बंदी केली. त्यांनी किल्ल्यावर [[रंगपंचमी]]सारखा सण साजरा करून स्त्रियांसाठी हळदी-कुंकवाचे कार्यक्रम केले. अशा प्रकारे प्रशासन, सैन्य व कल्याणकारी कामे यांची चोख व्यवस्था लावून स्वराज्य असल्याचा विश्र्वास राणी लक्ष्मीबाईंनी जनतेत निर्माण केला. प्रजेला मुक्त मनाने आपल्या आवडीच्या गोष्टी करण्यासाठी, त्यांच्या कलेची जोपासना करण्यासाठी त्यांनी प्रयत्न केले. त्यांनी झाशीमध्ये मराठी नाटकांचे प्रयोग घडवून आणले. मराठी भाषिकांसाठी रासक्रीडा, चित्रलेखा, बाणासूर इ. नाटके योजली. स्वतःही नाटकांचा आनंद घेतला. एक स्थिर, सुरक्षित, समृद्ध व सुसंस्कृत राज्य घडवण्याचा प्रयत्न राणी लक्ष्मीबाईंनी केला. यामुळे राणी आणि झाशीतील प्रजा यांच्यातील नाते दृढ झाले. दरम्यान २१ मार्च, इ.स. १८५८ला सकाळीच सर ह्यू रोज आपल्या फौजेसह झाशीजवळ आला. त्याने राणीस निःशस्त्र भेटीस यावे किंवा युद्धास तयार राहावे असे कळविले. ब्रिटिशांनी केलेल्या विश्र्वासघातामुळे, अन्यायामुळे ‘भारतात विदेशी शासन नकोच’ अशा ठाम मताच्या राणींनी भेटीस जाण्याचे नाकारले. त्याच वेळी [[तात्या टोपे]] यांच्याशी संधान बांधून एका बाजूने इंग्रजांवर हल्ला करण्यास सुचविले. उत्तम प्रतीचा सेनानी आणि कर्तबगार राजकारणी असणाऱ्याया ह्यू रोजने झाशीच्या किल्ल्यावर मारा करण्यासाठी आजुबाजूच्या टेकड्यांवर कब्जा मिळविला. त्या टेकड्यांवर तोफा चढवल्या. २-३ दिवस झाशीची बाजू अभेद्य होती. घनगर्ज भवानीशंकर, कडक बिजली या तोफा आपल्या नावाप्रमाणे कार्यरत होत्या. "घौसखान" याने तर तोफेमधून असा मारा केला, की त्यामुळे दोन शिवमंदिरे वाचली. या गोष्टीसाठी आजही [[झाशी]]तील लोक त्याला धन्यवाद देतात. युद्धाच्या ९ व्या दिवशी इंग्रजांनी पश्चिमेकडील तोफ बंद पाडून त्या बाजूच्या तटाला खिंडारे पाडली. ही खिंडारे बुजवण्यासाठी रातोरात काम केले गेले. त्या वेळी चुना, दगड, विटा यांची ने-आण करण्याचे काम स्त्रियांनी केले होते हे विशेष. शेवटी ब्रिटिशांना फितुरांनीच साथ दिली. झांशीमधील शंकर किल्ल्यावरील मोठ्या विहिरीतून संपूर्ण झांशीला पाणी पुरवठा व्हायचा, ती विहीर आणि जिथे दारुगोळा तयार व्हायचा, तो कारखाना, ही दोन ठिकाणे इंग्रजांनी उद्ध्वस्त केली. अशा स्थितीत राणींची आशा पेशव्यांकडून येणाऱ्या मदतीवर होती. त्याप्रमाणे ३१ मार्चला तात्या टोपेंचे सैन्य आले. परंतु इंग्रजांपुढे त्यांचा टिकाव लागला नाही.<ref>{{स्रोत पुस्तक|title=१०१ कर्तुत्वान स्त्रिया|last=कर्वे|first=स्वाती|publisher=उत्कर्ष प्रकाशन|year=२०१४|isbn=978-81-7425-310-1|location=पुणे|pages=३९}}</ref> राणी लक्ष्मीबाईंनी सर्व फौजेला धीर देताना स्वतःच्या बळावरच लढण्याचे आवाहन केले. एवढेच नाही तर ‘रणांगणात तुम्हाला मृत्यू आला, तर तुमच्या विधवांच्या निर्वाहाची व्यवस्था मी करेन’ असे आश्र्वासन दिले. राणीचे डावे-उजवे हात असणारे "खुदाबक्ष आणि घौसखान" इंग्रजांच्या गोळीबारात मृत्युमुखी पडल्यावर मात्र बिकट परिस्थिती निर्माण झाली. ब्रिटिश सैन्य शिड्या लावून शहरात उतरले. शांत, सुंदर शहराची होणारी वाताहत पाहून राणी संतापल्या आणि त्यांनी प्रत्यक्ष रणांगणात उतरण्याचा निर्णय घेतला व तो अंमलात आणला. संतापलेल्या राणीची [[तलवार]] अशी तळपत होती, की समोर येणारा गोरा शिपाई गारदच होत होता. त्यांचे धैर्य, शौर्य, आवेश पाहून ह्यू रोजही थबकला. तरीही एका अनुभवी सरदाराने पुढचा धोका लक्षात घेऊन लक्ष्मीबाईंना परत किल्ल्यावर नेले. सर्व फौजी अधिकाऱ्यांशी लक्ष्मीबाईंनी चर्चा केली आणि निर्णयानुसार रातोरात त्यांनी झाशी सोडले. सतत ११ दिवस राणींनी ब्रिटिशांना झुलवत ठेवले. लढाईचा साक्षीदार ह्यूज रोजनेही म्हटले की ‘राणी लक्ष्मीबाई सर्वोत्कृष्ट सैनिक आणि सर्वाधिक हिंमतवान व्यक्ती होती.’ या पराभवानंतर राणी पेशव्यांबरोबर [[ग्वाल्हेर]]ला गेली. तेथेही स्वस्थ न बसता लक्ष्मीबाईंनी आपल्या सैन्याची कवायत नियमित चालू ठेवली. सैन्यांमध्ये फिरून, सैनिकांची चौकशी करीत, इंग्रजांना रोखण्यासाठी कशा प्रकारे मोर्चे बांधणी करावी याविषयी त्यांनी चर्चा केली. याच वेळी १७ जून इ.स. १८५८ रोजी सकाळीच ब्रिटिश अधिकारी स्मिथ सैन्यासह ग्वाल्हेरच्या अगदी जवळ कोटा की सराय येथे येऊन पोहोचला. त्याने त्वरित हल्ला चढवला. लक्ष्मीबाईंनी रणांगणात धाव घेतली. लक्ष्मीबाई तलवारीचे सपसप वार करीत समोर येणाऱ्या ब्रिटिश सैन्याला कापून काढत होत्या. आवेगाने, विजेसारख्या तळपणाऱ्या राणींकडे पाहून त्यांचे सैन्यही त्वेषाने लढले. इंग्रज अधिकारी स्मिथचे सैन्य मागे हटणारच होते, त्याच वेळी नव्या दमाची एक फौज बाजूच्या टेकडीवरून चालून आली. दोन्हीकडून आलेल्या सैन्यासमोर राणींचा निभाव लागला नाही. परिस्थिती ओळखून त्या काही स्वारांनिशी बाहेर पडल्या. थोडे पुढे जाताच एका ओढ्यापाशी त्यांचा घोडा अडला. नेहमीचा सारंगी नावाची घोडी [[घोडा]] शेवटच्या लढाईत त्यांच्याबरोबर नव्हता. काही केल्या [[घोडा]] ओढा ओलांडत नव्हता. तिथे इंग्रजांशी लढत असताना राणी लक्ष्मीबाई रक्‍तबंबाळ होऊन घोड्यावरून खाली कोसळल्या. त्यांचा डाव्या कुशीतही तलवार घुसली, परंतु पुरुषी वेशात असलेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना इंग्रज ओळखू शकले नाहीत. ते पुढे निघून गेले. घायाळ झालेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना सेवक रामचंद्र देशमुखांनी फुलबाग येथील बाबा गंगादास यांच्या मठात आणले. परंतु त्यांची उपचार करण्याची इच्छा नव्हती. आपला देह क्रूर इंग्रजांच्या हाती लागू नये अशी त्यांची इच्छा होती. फुलबाग येथे बाबा गंगादास यांच्या मठात बांदा के नवाब बहादुर अली दृतीय यांनी मुखाग्नी दिली. झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांनी वयाच्या तेविसाव्या वर्षी मरण स्वीकारले आणि अशाप्रकारे एका शूर राणीला रणांगणात वीरमरण आले. १७ जूनच्या संध्याकाळी विरांगणा राणी लक्ष्मीबाई स्वर्गसिधारी गेल्या. १८ जूनला इंग्रज सरकारने राणी लक्ष्मीबाईंना मृत घोषित केले. आणि म्हणून आज पर्यंत १८ जूनला त्यांची पुण्यतिथी साजरी होते. == विशेष आणि असली चित्र == ब्रिटिशांनी राणी लक्ष्मीबाईचा उल्लेख `’हिंदुस्थानची जोन ऑफ आर्क' असा केला. क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता ठरलेल्या या राणीवर अनेक काव्ये, [[पोवाडे]] रचले गेले. राणी लक्ष्मीबाईंचे विचार आजच्या काळातही खूप प्रेरणादायी आहेत. राणी लक्ष्मीबाईंच्या ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थानावर इ.स. १९६२ मध्ये त्यांचा अश्वारूढ पुतळा स्थापन करण्यात आला. ते समाधीस्थान पाहिल्यानंतर कविवर्य [[भा. रा. तांबे]] यांनी पुढील यथार्थ ओळी सुचल्या. ``* रे हिंद बांधवा, थांब या स्थळी। अश्रू दोन ढाळी।।<br/> ती पराक्रमाची ज्योत मावळे । इथे झांशिवाली।। * खूब लड़ी मर्दानी वो तो झॉंसी वाली रानी थी। ..कवयित्री : सुभद्रा कुमारी चौहान * स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll लेखक : मनिष अहिरे, रितेश ठाकूर '''राणी लक्ष्मीबाईंचे असली चित्र''' राणी लक्ष्मीबाईंच्या सावत्र आई चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई मोरोपंत तांबे यांच्यानुसार १८५० व १८५७ साली आग्रा येथून एक चित्रकार आलेला त्याने राणी लक्ष्मीबाईंचे काही चित्र काढले. १) १८५० साली महाराजा गंगाधरराव यांच्या आदेशावरून हस्ती दंताच्या फलकावर वधूवेषातील राणी लक्ष्मीबाईंचे चित्र काढले. हे चित्र १८६१ साली इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात ठेवले गेले. कालांतराने ह्या चित्राचे फोटो मागवून राणीचे भाचे गोविंदराव तांबे यांनी महाराष्ट्रीय शैलीत चित्र काढून घेतले. हे चित्र आज ही महाराष्ट्रातील नेवाळकर व तांबे कुटुंबाकडे रत्‍नागिरी येथे आहे.२०२१ व २०२२ साली ह्या चित्राला रंगविण्याचे काम महाराष्ट्र नवनिर्माण सेनेचे पदाधिकारी समाजसेवक राणी झाशी इतिहासकार कुमार रितेशराजे ठाकूर यांनी केले. २) १८५७ साली नोव्हेंबर महिन्यात राणी लक्ष्मीबाईंचे प्रसिद्ध सारंगी नावाच्या सफेद घैडीवर बसलेले चित्र रेखाटले गेले. ते आज इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात आहे. ३) १८६१ साली रतन कछवाहा नावाच्या झाशी राजचित्रकाराणे इंदूरच्या धनाढ्य बलिया सरदार यांच्या सांगण्यावरून एक काल्पनिक चित्र रेखाटले. त्यात राणी लक्ष्मीबाई ह्या ढाल व तलवार हाती घेतलेल्या योद्धा रूपात आहेत. ४) राणी लक्ष्मीबाईंचे सर्वत्र सिंहासनावर बसलेले चित्र पसरवले जाते. खर तर हे चित्र राणी लक्ष्मीबाईंचे नसून मराठा तंजावर संस्थानचे छत्रपती शिवाजी महाराज द्वितीय यांची कन्या राजकुमारी मुक्तांबाबाई राणीसाहेब छत्रपती यांची आहे. मुळचित्र हे इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात उपलब्ध आहे. ==झाशीच्या राणीवर लिहिली गेलेली ऐतिहासिक पुस्तके, कादंबऱ्या, काव्ये, चरित्रे, चित्रपट, नाटके== * The Queen of Jhansi (मूळ इंग्रजी. लेखिका [[महाश्वेता देवी]]) हिंदी भाषांतर : सागरी सेनगुप्ता व मंदिरा सेनगुप्ता * खूब लड़ी मर्दानी : झांसी की रानी (हिंदी दूरचित्रवाणी मालिका, २०१९; प्रमुख भूमिका - अनुष्का सेन, विकास माणकताला) * झाशी : १८५७ - लेखक अविनाश वासुदेव पुराणिक * झॉंसीकी रानी : दूरचित्रवाणीवरील मालिका. हिचे १८-८-२००९ ते १९-६-२०११ या काळात ४८० भाग (एपिसोड्‌स) प्रसारित झाले होते. * झाशीची रणचंडी : कादंबरी : लेखक पोपटराव भसे * झाशीची राणी, [[ताराबाई मोडक]], [[माधव जुलियन]] - चरित्रे तीन पुस्तके एकत्रित (ललितकला शुक्ल, १९९६) * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक दा.वि. कुलकर्णी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वि.श्री. जोशी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई’ : लेखक म.स. भावे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखिका प्रतिभा रानडे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वृंदावनलाल वर्मा * झाशीची वाघीण : लेखक [[भास्कर महाजन]] * झाशी राणी लक्ष्मीबाई : हिंदी पु्स्तक. लेखक : रामप्रसाद एन.एस. * झाशीची राणी : झाशी संस्थानच्या महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब ह्यांचे चरित्र : लेखक [[दत्तात्रेय बळवंत पारसनीस]] * मर्दानी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई हिच्या जीवनावरील कादंबरी, लेखक : [[विद्याधर गोखले]] * मर्दानी रणरागिणी ... : आत्मकथा स्वरूपातील ललित पुस्तक, लेखिका मंदा खापरे * मनकर्णिका - दि क्वीन ऑफ झाशी (हिंदी चित्रपट, २०१७, दिग्दर्शक - केतन मेहता). या चित्रपटात [[अतुल कुलकर्णी]] यांनी [[तात्या टोपे]]ंचे काम केले आहे. * स्वोर्ड्‌स ॲन्ड स्केप्टर्स (हाॅलिवूडचा इंग्रजी चित्रपट, २०१८) (लक्ष्मीबाईंच्या भूमिकेत, इंडो-अमेरिकन अभिनेत्री देविका भिसे) (हा चित्रपट मराठी, हिंदी आणि इंग्रजी अशा तीन भाषांमध्ये निघाला आहे.) * वीज म्हणाली धरतीला (नाटक : लेखक [[वि.वा. शिरवाडकर]]) * वीरांगना लक्ष्मीबाई : हिंदी पुस्तक. लेखक : रामाश्रय सविता * समरसौदामिनी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांच्या जीवनावरील हृदयद्रावक कादंबरी, लेखक [[भा.द. खेर]] * [[सोहराब मोदी]] यांनी इ.स. १९५६ मध्ये 'झॉंसी की रानी' नावाचा भव्य हिंदी चित्रपट काढला होता. त्यात झाशीच्या राणीचे काम मोदी यांची पत्‍नी मेहताब हिने केले होते. हा भारतात बनलेला पहिला रंगीत (टेक्निकलर) चित्रपट होता. ==राणी लक्ष्मीबाईंचे पुतळे आणि चौक== * ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थानावर * नवी दिल्ली येथे 'रानी झांसी रोड आणि देशबंधु गुप्ता मार्ग' यांनी बनलेल्या चौकात. * पुण्यात संभाजी उद्यानाजवळ (जंगली महाराज रोड)पुणे * नागपूर येथे झॉंशी रानी चौकात बर्डी मार्ग येथे झॉंशीच्या रानीचा पुतळा आहे. *कोल्हापूर येथील कावळा नाका येथे भव्य पुतळा आहे. *नागपूर येथे राणी झाँसी नावाचे मेट्रो स्थानक *राणी लक्ष्मीबाई चौक नावाचे मुंबईतील शीव/सायन येथील बेस्ट बस स्थानक *झाशीची राणी लक्ष्मीबाई उद्यान, बोरीवली, मुंबई *राणी लक्ष्मीबाई मैदान व भाजी मंडई, मालाड == राणी लक्ष्मीबाईंचे नाव दिलेल्या संस्था== * [[महाराष्ट्र एज्युकेशन सोसायटी]]<nowiki/>ची राणी लक्ष्मीबाई मुलींची सैनिकी शाळा, पिरंगुट (पुणे) * रानी लक्ष्मीबाई शाळा-समूह (लखनौ) * लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय शारीरिक शिक्षण विद्यापीठ (ग्वाल्हेर) * महाराणी लक्ष्मीबाई वैद्यकीय महाविद्यालय (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई मध्यवर्ती शेतकी विद्यापीठ (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय उद्यान (अंदमान-निकोबार) * सुभाष चंद्र बोसांच्या इंडियन नॅशनल आर्मीमध्ये राणी लक्ष्मीबाईंच्या नावाने "राणी झाँसी" एक रेजिमेन्ट होती. * १९५७ साली भारत सरकारने छापून प्रसिद्ध केलेल्या दोन पोस्टाच्या तिकिटांवर राणी लक्ष्मीबाईची छबी होती. * राणी लक्ष्मीबाई विद्यालय यवतमाळ (महाराष्ट्र) ==राणी लक्ष्मीबाईच्या नावाचे पुरस्कार== * उत्तर प्रदेश सरकारचा रानी लक्ष्मीबाई पुरस्कार (कुस्तीविद्येत प्रवीण असलेल्या साक्षी मलिक यांना हा पुरस्कार मिळाला आहे.) * भारत सरकारचा राणी लक्ष्मीबाई स्त्री-शक्ती पुरस्कार * मध्यप्रदेश सरकार वीरता दाखविणाऱ्या स्त्रीला ’वीरांगना लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय पुरस्कार प्रदान करते. माउंट एव्हरेस्टवर यशस्वी चढाई करणाऱ्या [[बचेंद्री पाल|बच्छेंद्री पाल]] यांना हा पुरस्कार मिळाला होता. (इ.स. २०१३) {{भारतीय स्वातंत्र्यलढा}} ==हे ही पाहा== *[[राणी वेलू नचियार]] ==संदर्भ== {{DEFAULTSORT:नेवाळकर,लक्ष्मीबाई गंगाधर}} [[वर्ग:भारताचा इतिहास|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:ऐतिहासिक व्यक्ती|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेल्या व्यक्ती]] [[वर्ग:झांसी संस्थान]] [[वर्ग:इ.स. १८३५ मधील जन्म]] [[वर्ग:इ.स. १८५८ मधील मृत्यू]] [[वर्ग:मराठा साम्राज्यातील स्त्रिया]] 8vbwlf2ndd4qf90xox6y03c5xlzmkly 2143276 2143274 2022-08-05T10:01:26Z 2405:201:17:A81A:7C07:E693:F805:4CB0 wikitext text/x-wiki {{मुखपृष्ठ सदर लेख उमेदवार}} {{इतिहासलेखन}} {{माहितीचौकट चळवळ चरित्र | नाव = स्वातंत्र्य सौदामिनी स्वातंत्र्यलक्ष्मी श्रीमंत राजमाता सकल सौभाग्य संपन्न वज्रचुडेमंडित पुण्यश्लोक वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब गंगाधरराव नेवाळकर महाराज! | चित्र = rani_of_jhansi.jpg | चित्र रुंदी = | चित्र शीर्षक = झाशीची राणी लक्ष्मीबाई | टोपणनाव = मनिकर्णिका,मनू, बाईसाहेब,छबिली | जन्मदिनांक = [[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स. १८३५]] | जन्मस्थान = [[वाराणसी|काशी]], [[भारत]] | मूळगाव = [[कोट रत्नागिरी]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]] | संबधित नगर = कोट-कोलधे रत्नागिरी, धावडशी-सातारा, पुणे, बिठूर | मृत्युदिनांक = [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]] | मृत्युस्थान = [[ग्वालियर]], [[मध्य प्रदेश]] | चळवळ = [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध]] | संघटना = | पत्रकारिता लेखन = | पुरस्कार = | स्मारके = [[ग्वाल्हेर]] | धर्म = [[हिंदू धर्म|हिंदू]] | वडील नाव = मोरोपंत तांबे | आई नाव = भागीरथीबाई तांबे | पती नाव = [[गंगाधरराव नेवाळकर]] | पत्नी नाव = | अपत्ये = दामोदर, आनंदराव (दत्तकपुत्र) |सावत्र आई=चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई तांबे|सावत्र भाऊ=चिंतामणी मोरोपंत तांबे}} '''महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब गंगाधरराव नेवाळकर''', म्हणजेच ''झाशीची राणी लक्ष्मीबाई'', ([[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स.१८३५]] - [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]]) या एकोणिसाव्या शतकातील [[झाशी]] राज्याच्या राणी होत्या; हिंदुस्थानात इ.स. १८५७ च्या [[ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनी]]विरुद्ध झालेल्या स्वातंत्र्य उठावातील या एक अग्रणी सेनानी होत्या. त्यांच्या शौर्याने त्यांना ‘क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता’ म्हणून जनमानसात अढळ स्थान प्राप्त झाले आहे. जन्मतिथी = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १८९२ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७५७ , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १६१ , कार्तिक मास कृष्ण पक्ष चतुर्दशी, गुरुवार १९ नोव्हेंबर १८३५ रात्रौ ३.४० काशी, वाराणसी, उत्तर भारत अमर हुतात्मा = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १९१५ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७८० , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १८४, जेष्ठ मास शुक्ल पक्ष सप्तमी, गुरुवार १७ जून १८५८ , कोटा की सराय, फुलबाग, ग्वाल्हेर, मध्य भारत गारद/बिरुदावली = स्वातंत्र्यलक्ष्मी बुंदेलखंड धराधरीश्वरी राजराजेश्वरी सिंहासनाधिश्वरी झाशीची राज्ञी श्रीमंत सकल सौभाग्य संपन्न कांक्षीणी वज्रचुडेमंडित राजश्रीयाविराजीत सकलगुणमंडित सकललक्ष्मीअलंकृत पुण्यश्लोक राजमाता वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब नेवाळकर महाराज. दरबारी राजमुद्रा = रानी लक्ष्मीबाई सवंत १९१० राणीचे भक्त रितेश ठाकूर व मनिष अहिरे यांनी रचलेली राजमुद्रा = स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll == बालपण == महाराणी लक्ष्मीबाईंचे मूळ नाव मनिकर्णिका होते. त्यांचे वडील [[मोरोपंत तांबे]] हे पुण्याच्या पेशव्यांच्या आश्रयाला होते. तांबे कुटुंब मूळचे '''रत्‍नागिरी''' जिल्ह्यातील '''कोट''' गावचे होते जन्म भागीरथी बाई यांच्या पोटी [[उत्तर प्रदेश|उत्तर प्रदेशातील]] [[काशी]] येथे झाला होता. तांबे हे मुळनिवासी कोलधे ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. व्यवसायानिमित्त पुणे व सातारा येथे स्थायी झाले. तर नेवाळकर हजार मुळनिवासी कोट ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. पेशव्यांनी त्यांना जळगावच्या पारोळा येथील जहागीर दिली. व कालांतराने झाशी संस्थानची सुभेदारी दिली. १८१८ नंतर इंग्रजांशी तह करून नेवाळकरांनी झाशी वंशपरंपरागत घेऊन "महाराजा" ही पदवी धारण केली. == व्यक्तिमत्त्व == धोरणी, चतुर, युद्धशास्त्रनिपुण, शूर आणि थोर कर्तृत्व व नेतृत्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई जन्मतः कोणत्याही राजघराण्यातील नसल्या तरी राजघराण्याशी संबंधित व्यक्तींमध्ये वावरलेल्या, वाढलेल्या होत्या. अश्वपरीक्षेचे सर्व मापदंड माहीत असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई घोडेस्वारी करण्यातही वाकबगार होत्या. त्या काळी पूर्ण हिंदुस्थानात श्रीमंत धोंडोपंत बाजीराव पेशवे व नानासाहेब पेशवे आणि जयाजी शिंदे व महाराणी लक्ष्मीबाई या तिघांशिवाय कोणीही अचूक अश्वपरीक्षा करणारा नव्हता. अष्टपैलू व्यक्तिमत्त्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाईंनी युद्धशास्त्रातही प्रावीण्य मिळविले. बाजीरावांच्या पदरी बाळंभट देवधर नावाचे उत्तम कसरतपटू आणि कुस्तीगीर होते. त्यांनीच मल्लविद्येत पारंगत होण्यासाठी [[मल्लखांब]] नावाचा कसरतीचा वेगळा प्रकार शोधून काढला. मनाची एकाग्रता, विलक्षण चपळता, शरीराचा तोल सांभाळण्याचे पूर्ण कौशल्य, काटकपणा आणि चतुरस्र भान वृद्धिंगत करणाऱ्या मल्लखांब विद्येतही राणी लक्ष्मीबाई तरबेज झाल्या. महाराणी लक्ष्मीबाईंचे वैशिष्ट्य म्हणजे पुरुषप्रधान संस्कृती असणाऱ्या समाजाने एका विधवा राणीला दुर्लक्षित करू नये म्हणून त्यांनी धोरणीपणाने पुरुषी पोषाखात वावरण्याचे ठरवले. [[ १९ मे इ.स. १८४२ ]]मध्ये त्यांचा विवाह [[झांसी संस्थान|झाशी संस्थानाचे]] राजे झाशी नरेश श्रीमंत महाराजाधिराज महाराजा [[गंगाधरराव नेवाळकर]] यांच्याशी झाला. तेव्हा त्यांचे नाव बदलून लक्ष्मी असे ठेवण्यात आले. लग्नानंतर झाशीच्या प्रजाजनांत राणीबद्दल विशेष प्रेम निर्माण झाले. दरबाराचे कामकाज राणीने पाहणे गंगाधररावांस पसंत नसल्याने मिळालेल्या वेळेचा उपयोग राणी लक्ष्मीबाईंनी स्वत्व जपण्यासाठी केला. त्यांनी आपला रोजचा व्यायाम, कसरत, घोडेस्वारी, तलवारबाजी नियमित सुरू ठेवली. महाराज गंगाधरराव नेवाळकर व महाराणी लक्ष्मीबाई यांना मुलगा झाला परंतु तीन महिन्याचा असताना तो मृत्यू पावला. मुलाच्या रूपाने वारस मिळाल्याच्या आनंदात असणारे गंगाधररावही या गोष्टीने दुःखी झाले. त्यांनी वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या आनंदराव मुलाला दत्तक घेऊन त्याचे ''दामोदर'' असे नाव ठेवले. [[ २१ नोव्हेंबर इ.स. १८५३ ]]मध्ये महाराज गंगाधररावांचे निधन झाले. == झाशी संस्थान खालसा == [[ईस्ट इंडिया कंपनी]]द्वारे [[ब्रिटिश भारत|ब्रिटिश सरकार]] [[झाशी संस्थान]] खालसा करणार नाही असे पूर्वीपासून झाशीच्या ब्रिटिशांशी असणाऱ्या मैत्रीपूर्ण संबंधांवरून राणी लक्ष्मीबाईंना वाटत होते. त्यासाठी लक्ष्मीबाई स्वतः ईस्ट इंडिया कंपनीशी पत्रव्यवहार करत होत्या. या पत्रव्यवहारातून त्यांनी कंपनी सरकारचा अन्याय, बेकायदेशीरपणा आणि खोडसाळपणा उघड केला. एका पत्रात त्यांनी ''झाशी संस्थान खालसा केले, तर पूर्ण हिंदुस्थानातील लोकांना हळहळ वाटेल. परिणामी हिंदुस्थानातील लोकांना ब्रिटिशांबद्दल भरवसा, विश्वास वाटेल का?'', अशी शंका व्यक्त करून कंपनीला एक प्रकारचे आव्हान दिले. कंपनी सरकारच्या बेजबाबदार अनैतिक कृत्यांनी व कंपनीच्या अधिकाराला आव्हान देण्याचे धारिष्ट्य करणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई या देशातील पहिल्या काही व्यक्तींमधील एक होत्या. परंतु हिंदुस्थानातील संस्थाने खालसा करण्याचा निर्णय [[गव्हर्नर जनरल डलहौसी]]ने घेतलेलाच असल्याने झाशी संस्थानही खालसा करण्यात आले. [[१३ मार्च]], [[इ.स. १८५४]] रोजी [[झाशी]]च्या जनतेला उद्देशून जाहीरनामा काढण्यात आला. त्यानुसार दत्तक विधान नामंजूर करून झांशी संस्थान ब्रिटिश सरकारांत विलीन करण्यात आले. त्या वेळीच स्वाभिमानी राणीने ''मी माझी झाशी देणार नाही'' असे स्फूर्तिदायक उद्गार काढले. झाशी खालसा झाल्यावर राणी लक्ष्मीबाईंना किल्ला सोडून शहरातील राजवाड्यात राहायला यावे लागले. राणी लक्ष्मीबाईंना पदच्युत झाल्याचा अपमान सहन करीत काही काळ शांत बसावे लागले होते. [[File:Jhansi Fort and city.jpg|thumb|झाशीचा किल्ला]] == इ.स. १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध == इ.स. [[१८५७चा उठाव]] हा संपूर्ण हिंदुस्थानात झाला. त्याप्रमाणे ५ जून, १८५७ला झाशीतही शिपायांचा उद्रेक झाला. केवळ ३५ शिपायांनी इंग्रजांना पळवून लावले. या परिस्थितीत इंग्रजांच्या परवानगीची वाट न पाहता राणी लक्ष्मीबाई किल्ल्यावर राहण्यास गेल्या. पुढे २२ जुलै, इ.स. १८५७ला ब्रिटिशांनी राणींना झाशीची अधिकारसूत्रे हाती घेण्यास सांगितले. राणी पुन्हा राज्यकर्त्या झाल्या होत्या, परंतु अतिशय बिकट परिस्थितीत त्यांच्या हाती राज्यकारभार आला होता. मनुष्यबळ नव्हते आणि खजिनाही रिकामाच होता. प्रजेच्या मनात असुरक्षित भविष्याबद्दल भीती होती. परंतु तरीही लक्ष्मीबाईंनी खंबीरपणाने परिस्थिती हाताळली. जुन्या विश्र्वासातील लोकांना परत बोलावून त्यांना काही अधिकाराची पदे दिली. दिवाण लक्ष्मणरावांना प्रधानमंत्री, तर प्रत्यक्ष वडिलांना - मारोपंत तांब्यांना - खजिनदार केले. लक्ष्मणरावांचा भाऊ, मुलगा तसेच मुन्सफ, भोलानाथ, आणि नामांकित गोलंदाज खुदाबक्ष यांना फौजेचे व शस्त्रास्त्रांच्या जोडणीचे काम दिले. बंडखोर ठाकुरांना धोरणीपणाने आपल्या बाजूस वळविले; राज्याच्या सल्लागार मंडळात सामील करून घेतले. ब्रिटिशांनी निकामी केलेल्या २२ तोफा पुन्हा सुरू करून तोफगोळ्यांची निर्मितीही सुरू केली. इंग्रजांविरुद्ध बंड करणाऱ्या विद्रोही शिपायांना आपल्या सैन्यात सामील करून घेतले. परकीयांविरुद्ध लढण्याची तयारी करीत असतानाच राणींनी प्रजेचा स्वाभिमान, निष्ठा वाढवण्याचा व आनंद जपण्याचा प्रयत्न केला. दानशूर, श्रद्धाळू व दयाळू लक्ष्मीबाईंनी थंडीत कुडकुडणाऱ्या हजार-दीड हजार गरिबांना, साधू-संन्याशांना उबदार कपड्यांचे वाटप केले. स्वतःबरोबर प्रजेच्या श्रद्धा जपणाऱ्या राणीने गोवध बंदी केली. त्यांनी किल्ल्यावर [[रंगपंचमी]]सारखा सण साजरा करून स्त्रियांसाठी हळदी-कुंकवाचे कार्यक्रम केले. अशा प्रकारे प्रशासन, सैन्य व कल्याणकारी कामे यांची चोख व्यवस्था लावून स्वराज्य असल्याचा विश्र्वास राणी लक्ष्मीबाईंनी जनतेत निर्माण केला. प्रजेला मुक्त मनाने आपल्या आवडीच्या गोष्टी करण्यासाठी, त्यांच्या कलेची जोपासना करण्यासाठी त्यांनी प्रयत्न केले. त्यांनी झाशीमध्ये मराठी नाटकांचे प्रयोग घडवून आणले. मराठी भाषिकांसाठी रासक्रीडा, चित्रलेखा, बाणासूर इ. नाटके योजली. स्वतःही नाटकांचा आनंद घेतला. एक स्थिर, सुरक्षित, समृद्ध व सुसंस्कृत राज्य घडवण्याचा प्रयत्न राणी लक्ष्मीबाईंनी केला. यामुळे राणी आणि झाशीतील प्रजा यांच्यातील नाते दृढ झाले. दरम्यान २१ मार्च, इ.स. १८५८ला सकाळीच सर ह्यू रोज आपल्या फौजेसह झाशीजवळ आला. त्याने राणीस निःशस्त्र भेटीस यावे किंवा युद्धास तयार राहावे असे कळविले. ब्रिटिशांनी केलेल्या विश्र्वासघातामुळे, अन्यायामुळे ‘भारतात विदेशी शासन नकोच’ अशा ठाम मताच्या राणींनी भेटीस जाण्याचे नाकारले. त्याच वेळी [[तात्या टोपे]] यांच्याशी संधान बांधून एका बाजूने इंग्रजांवर हल्ला करण्यास सुचविले. उत्तम प्रतीचा सेनानी आणि कर्तबगार राजकारणी असणाऱ्याया ह्यू रोजने झाशीच्या किल्ल्यावर मारा करण्यासाठी आजुबाजूच्या टेकड्यांवर कब्जा मिळविला. त्या टेकड्यांवर तोफा चढवल्या. २-३ दिवस झाशीची बाजू अभेद्य होती. घनगर्ज भवानीशंकर, कडक बिजली या तोफा आपल्या नावाप्रमाणे कार्यरत होत्या. "घौसखान" याने तर तोफेमधून असा मारा केला, की त्यामुळे दोन शिवमंदिरे वाचली. या गोष्टीसाठी आजही [[झाशी]]तील लोक त्याला धन्यवाद देतात. युद्धाच्या ९ व्या दिवशी इंग्रजांनी पश्चिमेकडील तोफ बंद पाडून त्या बाजूच्या तटाला खिंडारे पाडली. ही खिंडारे बुजवण्यासाठी रातोरात काम केले गेले. त्या वेळी चुना, दगड, विटा यांची ने-आण करण्याचे काम स्त्रियांनी केले होते हे विशेष. शेवटी ब्रिटिशांना फितुरांनीच साथ दिली. झांशीमधील शंकर किल्ल्यावरील मोठ्या विहिरीतून संपूर्ण झांशीला पाणी पुरवठा व्हायचा, ती विहीर आणि जिथे दारुगोळा तयार व्हायचा, तो कारखाना, ही दोन ठिकाणे इंग्रजांनी उद्ध्वस्त केली. अशा स्थितीत राणींची आशा पेशव्यांकडून येणाऱ्या मदतीवर होती. त्याप्रमाणे ३१ मार्चला तात्या टोपेंचे सैन्य आले. परंतु इंग्रजांपुढे त्यांचा टिकाव लागला नाही.<ref>{{स्रोत पुस्तक|title=१०१ कर्तुत्वान स्त्रिया|last=कर्वे|first=स्वाती|publisher=उत्कर्ष प्रकाशन|year=२०१४|isbn=978-81-7425-310-1|location=पुणे|pages=३९}}</ref> राणी लक्ष्मीबाईंनी सर्व फौजेला धीर देताना स्वतःच्या बळावरच लढण्याचे आवाहन केले. एवढेच नाही तर ‘रणांगणात तुम्हाला मृत्यू आला, तर तुमच्या विधवांच्या निर्वाहाची व्यवस्था मी करेन’ असे आश्र्वासन दिले. राणीचे डावे-उजवे हात असणारे "खुदाबक्ष आणि घौसखान" इंग्रजांच्या गोळीबारात मृत्युमुखी पडल्यावर मात्र बिकट परिस्थिती निर्माण झाली. ब्रिटिश सैन्य शिड्या लावून शहरात उतरले. शांत, सुंदर शहराची होणारी वाताहत पाहून राणी संतापल्या आणि त्यांनी प्रत्यक्ष रणांगणात उतरण्याचा निर्णय घेतला व तो अंमलात आणला. संतापलेल्या राणीची [[तलवार]] अशी तळपत होती, की समोर येणारा गोरा शिपाई गारदच होत होता. त्यांचे धैर्य, शौर्य, आवेश पाहून ह्यू रोजही थबकला. तरीही एका अनुभवी सरदाराने पुढचा धोका लक्षात घेऊन लक्ष्मीबाईंना परत किल्ल्यावर नेले. सर्व फौजी अधिकाऱ्यांशी लक्ष्मीबाईंनी चर्चा केली आणि निर्णयानुसार रातोरात त्यांनी झाशी सोडले. सतत ११ दिवस राणींनी ब्रिटिशांना झुलवत ठेवले. लढाईचा साक्षीदार ह्यूज रोजनेही म्हटले की ‘राणी लक्ष्मीबाई सर्वोत्कृष्ट सैनिक आणि सर्वाधिक हिंमतवान व्यक्ती होती.’ या पराभवानंतर राणी पेशव्यांबरोबर [[ग्वाल्हेर]]ला गेली. तेथेही स्वस्थ न बसता लक्ष्मीबाईंनी आपल्या सैन्याची कवायत नियमित चालू ठेवली. सैन्यांमध्ये फिरून, सैनिकांची चौकशी करीत, इंग्रजांना रोखण्यासाठी कशा प्रकारे मोर्चे बांधणी करावी याविषयी त्यांनी चर्चा केली. याच वेळी १७ जून इ.स. १८५८ रोजी सकाळीच ब्रिटिश अधिकारी स्मिथ सैन्यासह ग्वाल्हेरच्या अगदी जवळ कोटा की सराय येथे येऊन पोहोचला. त्याने त्वरित हल्ला चढवला. लक्ष्मीबाईंनी रणांगणात धाव घेतली. लक्ष्मीबाई तलवारीचे सपसप वार करीत समोर येणाऱ्या ब्रिटिश सैन्याला कापून काढत होत्या. आवेगाने, विजेसारख्या तळपणाऱ्या राणींकडे पाहून त्यांचे सैन्यही त्वेषाने लढले. इंग्रज अधिकारी स्मिथचे सैन्य मागे हटणारच होते, त्याच वेळी नव्या दमाची एक फौज बाजूच्या टेकडीवरून चालून आली. दोन्हीकडून आलेल्या सैन्यासमोर राणींचा निभाव लागला नाही. परिस्थिती ओळखून त्या काही स्वारांनिशी बाहेर पडल्या. थोडे पुढे जाताच एका ओढ्यापाशी त्यांचा घोडा अडला. नेहमीचा सारंगी नावाची घोडी [[घोडा]] शेवटच्या लढाईत त्यांच्याबरोबर नव्हता. काही केल्या [[घोडा]] ओढा ओलांडत नव्हता. तिथे इंग्रजांशी लढत असताना राणी लक्ष्मीबाई रक्‍तबंबाळ होऊन घोड्यावरून खाली कोसळल्या. त्यांचा डाव्या कुशीतही तलवार घुसली, परंतु पुरुषी वेशात असलेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना इंग्रज ओळखू शकले नाहीत. ते पुढे निघून गेले. घायाळ झालेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना सेवक रामचंद्र देशमुखांनी फुलबाग येथील बाबा गंगादास यांच्या मठात आणले. परंतु त्यांची उपचार करण्याची इच्छा नव्हती. आपला देह क्रूर इंग्रजांच्या हाती लागू नये अशी त्यांची इच्छा होती. फुलबाग येथे बाबा गंगादास यांच्या मठात बांदा के नवाब बहादुर अली दृतीय यांनी मुखाग्नी दिली. झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांनी वयाच्या तेविसाव्या वर्षी मरण स्वीकारले आणि अशाप्रकारे एका शूर राणीला रणांगणात वीरमरण आले. १७ जूनच्या संध्याकाळी विरांगणा राणी लक्ष्मीबाई स्वर्गसिधारी गेल्या. १८ जूनला इंग्रज सरकारने राणी लक्ष्मीबाईंना मृत घोषित केले. आणि म्हणून आज पर्यंत १८ जूनला त्यांची पुण्यतिथी साजरी होते. == विशेष आणि असली चित्र == ब्रिटिशांनी राणी लक्ष्मीबाईचा उल्लेख `’हिंदुस्थानची जोन ऑफ आर्क' असा केला. क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता ठरलेल्या या राणीवर अनेक काव्ये, [[पोवाडे]] रचले गेले. राणी लक्ष्मीबाईंचे विचार आजच्या काळातही खूप प्रेरणादायी आहेत. राणी लक्ष्मीबाईंच्या ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थानावर इ.स. १९६२ मध्ये त्यांचा अश्वारूढ पुतळा स्थापन करण्यात आला. ते समाधीस्थान पाहिल्यानंतर कविवर्य [[भा. रा. तांबे]] यांनी पुढील यथार्थ ओळी सुचल्या. ``* रे हिंद बांधवा, थांब या स्थळी। अश्रू दोन ढाळी।।<br/> ती पराक्रमाची ज्योत मावळे । इथे झांशिवाली।। * खूब लड़ी मर्दानी वो तो झॉंसी वाली रानी थी। ..कवयित्री : सुभद्रा कुमारी चौहान * स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll लेखक : मनिष अहिरे, रितेश ठाकूर '''राणी लक्ष्मीबाईंचे असली चित्र''' राणी लक्ष्मीबाईंच्या सावत्र आई चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई मोरोपंत तांबे यांच्यानुसार १८५० व १८५७ साली आग्रा येथून एक चित्रकार आलेला त्याने राणी लक्ष्मीबाईंचे काही चित्र काढले. १) १८५० साली महाराजा गंगाधरराव यांच्या आदेशावरून हस्ती दंताच्या फलकावर वधूवेषातील राणी लक्ष्मीबाईंचे चित्र काढले. हे चित्र १८६१ साली इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात ठेवले गेले. कालांतराने ह्या चित्राचे फोटो मागवून राणीचे भाचे गोविंदराव तांबे यांनी महाराष्ट्रीय शैलीत चित्र काढून घेतले. हे चित्र आज ही महाराष्ट्रातील नेवाळकर व तांबे कुटुंबाकडे रत्‍नागिरी येथे आहे.२०२१ व २०२२ साली ह्या चित्राला रंगविण्याचे काम महाराष्ट्र नवनिर्माण सेनेचे पदाधिकारी समाजसेवक राणी झाशी इतिहासकार कुमार रितेशराजे ठाकूर यांनी केले. २) १८५७ साली नोव्हेंबर महिन्यात राणी लक्ष्मीबाईंचे प्रसिद्ध सारंगी नावाच्या सफेद घैडीवर बसलेले चित्र रेखाटले गेले. ते आज इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात आहे. ३) १८६१ साली रतन कछवाहा नावाच्या झाशी राजचित्रकाराणे इंदूरच्या धनाढ्य बलिया सरदार यांच्या सांगण्यावरून एक काल्पनिक चित्र रेखाटले. त्यात राणी लक्ष्मीबाई ह्या ढाल व तलवार हाती घेतलेल्या योद्धा रूपात आहेत. ४) राणी लक्ष्मीबाईंचे सर्वत्र सिंहासनावर बसलेले चित्र पसरवले जाते. खर तर हे चित्र राणी लक्ष्मीबाईंचे नसून मराठा तंजावर संस्थानचे छत्रपती शिवाजी महाराज द्वितीय यांची कन्या राजकुमारी मुक्तांबाबाई राणीसाहेब छत्रपती यांची आहे. मुळचित्र हे इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात उपलब्ध आहे. ==झाशीच्या राणीवर लिहिली गेलेली ऐतिहासिक पुस्तके, कादंबऱ्या, काव्ये, चरित्रे, चित्रपट, नाटके== * The Queen of Jhansi (मूळ इंग्रजी. लेखिका [[महाश्वेता देवी]]) हिंदी भाषांतर : सागरी सेनगुप्ता व मंदिरा सेनगुप्ता * खूब लड़ी मर्दानी : झांसी की रानी (हिंदी दूरचित्रवाणी मालिका, २०१९; प्रमुख भूमिका - अनुष्का सेन, विकास माणकताला) * झाशी : १८५७ - लेखक अविनाश वासुदेव पुराणिक * झॉंसीकी रानी : दूरचित्रवाणीवरील मालिका. हिचे १८-८-२००९ ते १९-६-२०११ या काळात ४८० भाग (एपिसोड्‌स) प्रसारित झाले होते. * झाशीची रणचंडी : कादंबरी : लेखक पोपटराव भसे * झाशीची राणी, [[ताराबाई मोडक]], [[माधव जुलियन]] - चरित्रे तीन पुस्तके एकत्रित (ललितकला शुक्ल, १९९६) * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक दा.वि. कुलकर्णी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वि.श्री. जोशी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई’ : लेखक म.स. भावे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखिका प्रतिभा रानडे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वृंदावनलाल वर्मा * झाशीची वाघीण : लेखक [[भास्कर महाजन]] * झाशी राणी लक्ष्मीबाई : हिंदी पु्स्तक. लेखक : रामप्रसाद एन.एस. * झाशीची राणी : झाशी संस्थानच्या महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब ह्यांचे चरित्र : लेखक [[दत्तात्रेय बळवंत पारसनीस]] * मर्दानी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई हिच्या जीवनावरील कादंबरी, लेखक : [[विद्याधर गोखले]] * मर्दानी रणरागिणी ... : आत्मकथा स्वरूपातील ललित पुस्तक, लेखिका मंदा खापरे * मनकर्णिका - दि क्वीन ऑफ झाशी (हिंदी चित्रपट, २०१७, दिग्दर्शक - केतन मेहता). या चित्रपटात [[अतुल कुलकर्णी]] यांनी [[तात्या टोपे]]ंचे काम केले आहे. * स्वोर्ड्‌स ॲन्ड स्केप्टर्स (हाॅलिवूडचा इंग्रजी चित्रपट, २०१८) (लक्ष्मीबाईंच्या भूमिकेत, इंडो-अमेरिकन अभिनेत्री देविका भिसे) (हा चित्रपट मराठी, हिंदी आणि इंग्रजी अशा तीन भाषांमध्ये निघाला आहे.) * वीज म्हणाली धरतीला (नाटक : लेखक [[वि.वा. शिरवाडकर]]) * वीरांगना लक्ष्मीबाई : हिंदी पुस्तक. लेखक : रामाश्रय सविता * समरसौदामिनी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांच्या जीवनावरील हृदयद्रावक कादंबरी, लेखक [[भा.द. खेर]] * [[सोहराब मोदी]] यांनी इ.स. १९५६ मध्ये 'झॉंसी की रानी' नावाचा भव्य हिंदी चित्रपट काढला होता. त्यात झाशीच्या राणीचे काम मोदी यांची पत्‍नी मेहताब हिने केले होते. हा भारतात बनलेला पहिला रंगीत (टेक्निकलर) चित्रपट होता. ==राणी लक्ष्मीबाईंचे पुतळे आणि चौक== * ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थानावर * नवी दिल्ली येथे 'रानी झांसी रोड आणि देशबंधु गुप्ता मार्ग' यांनी बनलेल्या चौकात. * पुण्यात संभाजी उद्यानाजवळ (जंगली महाराज रोड)पुणे * नागपूर येथे झॉंशी रानी चौकात बर्डी मार्ग येथे झॉंशीच्या रानीचा पुतळा आहे. *कोल्हापूर येथील कावळा नाका येथे भव्य पुतळा आहे. *नागपूर येथे राणी झाँसी नावाचे मेट्रो स्थानक *राणी लक्ष्मीबाई चौक नावाचे मुंबईतील शीव/सायन येथील बेस्ट बस स्थानक *झाशीची राणी लक्ष्मीबाई उद्यान, बोरीवली, मुंबई *राणी लक्ष्मीबाई मैदान व भाजी मंडई, मालाड == राणी लक्ष्मीबाईंचे नाव दिलेल्या संस्था== * [[महाराष्ट्र एज्युकेशन सोसायटी]]<nowiki/>ची राणी लक्ष्मीबाई मुलींची सैनिकी शाळा, पिरंगुट (पुणे) * रानी लक्ष्मीबाई शाळा-समूह (लखनौ) * लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय शारीरिक शिक्षण विद्यापीठ (ग्वाल्हेर) * महाराणी लक्ष्मीबाई वैद्यकीय महाविद्यालय (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई मध्यवर्ती शेतकी विद्यापीठ (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय उद्यान (अंदमान-निकोबार) * सुभाष चंद्र बोसांच्या इंडियन नॅशनल आर्मीमध्ये राणी लक्ष्मीबाईंच्या नावाने "राणी झाँसी" एक रेजिमेन्ट होती. * १९५७ साली भारत सरकारने छापून प्रसिद्ध केलेल्या दोन पोस्टाच्या तिकिटांवर राणी लक्ष्मीबाईची छबी होती. * राणी लक्ष्मीबाई विद्यालय यवतमाळ (महाराष्ट्र) ==राणी लक्ष्मीबाईच्या नावाचे पुरस्कार== * उत्तर प्रदेश सरकारचा रानी लक्ष्मीबाई पुरस्कार (कुस्तीविद्येत प्रवीण असलेल्या साक्षी मलिक यांना हा पुरस्कार मिळाला आहे.) * भारत सरकारचा राणी लक्ष्मीबाई स्त्री-शक्ती पुरस्कार * मध्यप्रदेश सरकार वीरता दाखविणाऱ्या स्त्रीला ’वीरांगना लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय पुरस्कार प्रदान करते. माउंट एव्हरेस्टवर यशस्वी चढाई करणाऱ्या [[बचेंद्री पाल|बच्छेंद्री पाल]] यांना हा पुरस्कार मिळाला होता. (इ.स. २०१३) {{भारतीय स्वातंत्र्यलढा}} ==हे ही पाहा== *[[राणी वेलू नचियार]] ==संदर्भ== {{DEFAULTSORT:नेवाळकर,लक्ष्मीबाई गंगाधर}} [[वर्ग:भारताचा इतिहास|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:ऐतिहासिक व्यक्ती|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेल्या व्यक्ती]] [[वर्ग:झांसी संस्थान]] [[वर्ग:इ.स. १८३५ मधील जन्म]] [[वर्ग:इ.स. १८५८ मधील मृत्यू]] [[वर्ग:मराठा साम्राज्यातील स्त्रिया]] tfgbf4qunh7mnk2ukznnubgf2vf4w7j 2143277 2143276 2022-08-05T10:03:00Z 2405:201:17:A81A:7C07:E693:F805:4CB0 wikitext text/x-wiki {{मुखपृष्ठ सदर लेख उमेदवार}} {{इतिहासलेखन}} {{माहितीचौकट चळवळ चरित्र | नाव = स्वातंत्र्य सौदामिनी स्वातंत्र्यलक्ष्मी श्रीमंत राजमाता सकल सौभाग्य संपन्न वज्रचुडेमंडित पुण्यश्लोक वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब गंगाधरराव नेवाळकर महाराज! | चित्र = rani_of_jhansi.jpg | चित्र रुंदी = | चित्र शीर्षक = झाशीची राणी लक्ष्मीबाई | टोपणनाव = मनिकर्णिका,मनू, बाईसाहेब,छबिली | जन्मदिनांक = [[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स. १८३५]] | जन्मस्थान = [[वाराणसी|काशी]], [[भारत]] | मूळगाव = [[कोट रत्नागिरी]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]] | संबधित नगर = कोट-कोलधे रत्नागिरी, धावडशी-सातारा, पुणे, बिठूर | मृत्युदिनांक = [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]] | मृत्युस्थान = [[ग्वालियर]], [[मध्य प्रदेश]] | चळवळ = [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध]] | संघटना = | पत्रकारिता लेखन = | पुरस्कार = | स्मारके = [[ग्वाल्हेर]] | धर्म = [[हिंदू धर्म|हिंदू]] | वडील नाव = मोरोपंत तांबे | आई नाव = भागीरथीबाई तांबे | पती नाव = [[गंगाधरराव नेवाळकर]] | पत्नी नाव = | अपत्ये = दामोदर, आनंदराव (दत्तकपुत्र) |सावत्र आई=चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई तांबे|सावत्र भाऊ=चिंतामणी मोरोपंत तांबे}} '''महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब गंगाधरराव नेवाळकर''', म्हणजेच ''झाशीची राणी लक्ष्मीबाई'', ([[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स.१८३५]] - [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]]) या एकोणिसाव्या शतकातील [[झाशी]] राज्याच्या राणी होत्या; हिंदुस्थानात इ.स. १८५७ च्या [[ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनी]]विरुद्ध झालेल्या स्वातंत्र्य उठावातील या एक अग्रणी सेनानी होत्या. त्यांच्या शौर्याने त्यांना ‘क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता’ म्हणून जनमानसात अढळ स्थान प्राप्त झाले आहे. जन्मतिथी = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १८९२ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७५७ , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १६१ , कार्तिक मास कृष्ण पक्ष चतुर्दशी, गुरुवार १९ नोव्हेंबर १८३५ रात्रौ ३.४० काशी, वाराणसी, उत्तर भारत अमर हुतात्मा = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १९१५ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७८० , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १८४, जेष्ठ मास शुक्ल पक्ष सप्तमी, गुरुवार १७ जून १८५८ , कोटा की सराय, फुलबाग, ग्वाल्हेर, मध्य भारत गारद/बिरुदावली = स्वातंत्र्यलक्ष्मी बुंदेलखंड धराधरीश्वरी राजराजेश्वरी सिंहासनाधिश्वरी झाशीची राज्ञी श्रीमंत सकल सौभाग्य संपन्न कांक्षीणी वज्रचुडेमंडित राजश्रीयाविराजीत सकलगुणमंडित सकललक्ष्मीअलंकृत पुण्यश्लोक राजमाता वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब नेवाळकर महाराज. दरबारी राजमुद्रा = रानी लक्ष्मीबाई सवंत १९१० राणीचे भक्त रितेश ठाकूर व मनिष अहिरे यांनी रचलेली राजमुद्रा = स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll == बालपण == महाराणी लक्ष्मीबाईंचे मूळ नाव मनिकर्णिका होते. त्यांचे वडील [[मोरोपंत तांबे]] हे पुण्याच्या पेशव्यांच्या आश्रयाला होते. तांबे कुटुंब मूळचे '''रत्‍नागिरी''' जिल्ह्यातील '''कोलधे''' गावचे होते जन्म भागीरथी बाई यांच्या पोटी [[उत्तर प्रदेश|उत्तर प्रदेशातील]] [[काशी]] येथे झाला होता. तांबे हे मुळनिवासी कोलधे ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. व्यवसायानिमित्त पुणे व सातारा येथे स्थायी झाले. तर नेवाळकर हजार मुळनिवासी कोट ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. पेशव्यांनी त्यांना जळगावच्या पारोळा येथील जहागीर दिली. व कालांतराने झाशी संस्थानची सुभेदारी दिली. १८१८ नंतर इंग्रजांशी तह करून नेवाळकरांनी झाशी वंशपरंपरागत घेऊन "महाराजा" ही पदवी धारण केली. == व्यक्तिमत्त्व == धोरणी, चतुर, युद्धशास्त्रनिपुण, शूर आणि थोर कर्तृत्व व नेतृत्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई जन्मतः कोणत्याही राजघराण्यातील नसल्या तरी राजघराण्याशी संबंधित व्यक्तींमध्ये वावरलेल्या, वाढलेल्या होत्या. अश्वपरीक्षेचे सर्व मापदंड माहीत असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई घोडेस्वारी करण्यातही वाकबगार होत्या. त्या काळी पूर्ण हिंदुस्थानात श्रीमंत धोंडोपंत बाजीराव पेशवे व नानासाहेब पेशवे आणि जयाजी शिंदे व महाराणी लक्ष्मीबाई या तिघांशिवाय कोणीही अचूक अश्वपरीक्षा करणारा नव्हता. अष्टपैलू व्यक्तिमत्त्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाईंनी युद्धशास्त्रातही प्रावीण्य मिळविले. बाजीरावांच्या पदरी बाळंभट देवधर नावाचे उत्तम कसरतपटू आणि कुस्तीगीर होते. त्यांनीच मल्लविद्येत पारंगत होण्यासाठी [[मल्लखांब]] नावाचा कसरतीचा वेगळा प्रकार शोधून काढला. मनाची एकाग्रता, विलक्षण चपळता, शरीराचा तोल सांभाळण्याचे पूर्ण कौशल्य, काटकपणा आणि चतुरस्र भान वृद्धिंगत करणाऱ्या मल्लखांब विद्येतही राणी लक्ष्मीबाई तरबेज झाल्या. महाराणी लक्ष्मीबाईंचे वैशिष्ट्य म्हणजे पुरुषप्रधान संस्कृती असणाऱ्या समाजाने एका विधवा राणीला दुर्लक्षित करू नये म्हणून त्यांनी धोरणीपणाने पुरुषी पोषाखात वावरण्याचे ठरवले. [[ १९ मे इ.स. १८४२ ]]मध्ये त्यांचा विवाह [[झांसी संस्थान|झाशी संस्थानाचे]] राजे झाशी नरेश श्रीमंत महाराजाधिराज महाराजा [[गंगाधरराव नेवाळकर]] यांच्याशी झाला. तेव्हा त्यांचे नाव बदलून लक्ष्मी असे ठेवण्यात आले. लग्नानंतर झाशीच्या प्रजाजनांत राणीबद्दल विशेष प्रेम निर्माण झाले. दरबाराचे कामकाज राणीने पाहणे गंगाधररावांस पसंत नसल्याने मिळालेल्या वेळेचा उपयोग राणी लक्ष्मीबाईंनी स्वत्व जपण्यासाठी केला. त्यांनी आपला रोजचा व्यायाम, कसरत, घोडेस्वारी, तलवारबाजी नियमित सुरू ठेवली. महाराज गंगाधरराव नेवाळकर व महाराणी लक्ष्मीबाई यांना मुलगा झाला परंतु तीन महिन्याचा असताना तो मृत्यू पावला. मुलाच्या रूपाने वारस मिळाल्याच्या आनंदात असणारे गंगाधररावही या गोष्टीने दुःखी झाले. त्यांनी वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या आनंदराव मुलाला दत्तक घेऊन त्याचे ''दामोदर'' असे नाव ठेवले. [[ २१ नोव्हेंबर इ.स. १८५३ ]]मध्ये महाराज गंगाधररावांचे निधन झाले. == झाशी संस्थान खालसा == [[ईस्ट इंडिया कंपनी]]द्वारे [[ब्रिटिश भारत|ब्रिटिश सरकार]] [[झाशी संस्थान]] खालसा करणार नाही असे पूर्वीपासून झाशीच्या ब्रिटिशांशी असणाऱ्या मैत्रीपूर्ण संबंधांवरून राणी लक्ष्मीबाईंना वाटत होते. त्यासाठी लक्ष्मीबाई स्वतः ईस्ट इंडिया कंपनीशी पत्रव्यवहार करत होत्या. या पत्रव्यवहारातून त्यांनी कंपनी सरकारचा अन्याय, बेकायदेशीरपणा आणि खोडसाळपणा उघड केला. एका पत्रात त्यांनी ''झाशी संस्थान खालसा केले, तर पूर्ण हिंदुस्थानातील लोकांना हळहळ वाटेल. परिणामी हिंदुस्थानातील लोकांना ब्रिटिशांबद्दल भरवसा, विश्वास वाटेल का?'', अशी शंका व्यक्त करून कंपनीला एक प्रकारचे आव्हान दिले. कंपनी सरकारच्या बेजबाबदार अनैतिक कृत्यांनी व कंपनीच्या अधिकाराला आव्हान देण्याचे धारिष्ट्य करणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई या देशातील पहिल्या काही व्यक्तींमधील एक होत्या. परंतु हिंदुस्थानातील संस्थाने खालसा करण्याचा निर्णय [[गव्हर्नर जनरल डलहौसी]]ने घेतलेलाच असल्याने झाशी संस्थानही खालसा करण्यात आले. [[१३ मार्च]], [[इ.स. १८५४]] रोजी [[झाशी]]च्या जनतेला उद्देशून जाहीरनामा काढण्यात आला. त्यानुसार दत्तक विधान नामंजूर करून झांशी संस्थान ब्रिटिश सरकारांत विलीन करण्यात आले. त्या वेळीच स्वाभिमानी राणीने ''मी माझी झाशी देणार नाही'' असे स्फूर्तिदायक उद्गार काढले. झाशी खालसा झाल्यावर राणी लक्ष्मीबाईंना किल्ला सोडून शहरातील राजवाड्यात राहायला यावे लागले. राणी लक्ष्मीबाईंना पदच्युत झाल्याचा अपमान सहन करीत काही काळ शांत बसावे लागले होते. [[File:Jhansi Fort and city.jpg|thumb|झाशीचा किल्ला]] == इ.स. १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध == इ.स. [[१८५७चा उठाव]] हा संपूर्ण हिंदुस्थानात झाला. त्याप्रमाणे ५ जून, १८५७ला झाशीतही शिपायांचा उद्रेक झाला. केवळ ३५ शिपायांनी इंग्रजांना पळवून लावले. या परिस्थितीत इंग्रजांच्या परवानगीची वाट न पाहता राणी लक्ष्मीबाई किल्ल्यावर राहण्यास गेल्या. पुढे २२ जुलै, इ.स. १८५७ला ब्रिटिशांनी राणींना झाशीची अधिकारसूत्रे हाती घेण्यास सांगितले. राणी पुन्हा राज्यकर्त्या झाल्या होत्या, परंतु अतिशय बिकट परिस्थितीत त्यांच्या हाती राज्यकारभार आला होता. मनुष्यबळ नव्हते आणि खजिनाही रिकामाच होता. प्रजेच्या मनात असुरक्षित भविष्याबद्दल भीती होती. परंतु तरीही लक्ष्मीबाईंनी खंबीरपणाने परिस्थिती हाताळली. जुन्या विश्र्वासातील लोकांना परत बोलावून त्यांना काही अधिकाराची पदे दिली. दिवाण लक्ष्मणरावांना प्रधानमंत्री, तर प्रत्यक्ष वडिलांना - मारोपंत तांब्यांना - खजिनदार केले. लक्ष्मणरावांचा भाऊ, मुलगा तसेच मुन्सफ, भोलानाथ, आणि नामांकित गोलंदाज खुदाबक्ष यांना फौजेचे व शस्त्रास्त्रांच्या जोडणीचे काम दिले. बंडखोर ठाकुरांना धोरणीपणाने आपल्या बाजूस वळविले; राज्याच्या सल्लागार मंडळात सामील करून घेतले. ब्रिटिशांनी निकामी केलेल्या २२ तोफा पुन्हा सुरू करून तोफगोळ्यांची निर्मितीही सुरू केली. इंग्रजांविरुद्ध बंड करणाऱ्या विद्रोही शिपायांना आपल्या सैन्यात सामील करून घेतले. परकीयांविरुद्ध लढण्याची तयारी करीत असतानाच राणींनी प्रजेचा स्वाभिमान, निष्ठा वाढवण्याचा व आनंद जपण्याचा प्रयत्न केला. दानशूर, श्रद्धाळू व दयाळू लक्ष्मीबाईंनी थंडीत कुडकुडणाऱ्या हजार-दीड हजार गरिबांना, साधू-संन्याशांना उबदार कपड्यांचे वाटप केले. स्वतःबरोबर प्रजेच्या श्रद्धा जपणाऱ्या राणीने गोवध बंदी केली. त्यांनी किल्ल्यावर [[रंगपंचमी]]सारखा सण साजरा करून स्त्रियांसाठी हळदी-कुंकवाचे कार्यक्रम केले. अशा प्रकारे प्रशासन, सैन्य व कल्याणकारी कामे यांची चोख व्यवस्था लावून स्वराज्य असल्याचा विश्र्वास राणी लक्ष्मीबाईंनी जनतेत निर्माण केला. प्रजेला मुक्त मनाने आपल्या आवडीच्या गोष्टी करण्यासाठी, त्यांच्या कलेची जोपासना करण्यासाठी त्यांनी प्रयत्न केले. त्यांनी झाशीमध्ये मराठी नाटकांचे प्रयोग घडवून आणले. मराठी भाषिकांसाठी रासक्रीडा, चित्रलेखा, बाणासूर इ. नाटके योजली. स्वतःही नाटकांचा आनंद घेतला. एक स्थिर, सुरक्षित, समृद्ध व सुसंस्कृत राज्य घडवण्याचा प्रयत्न राणी लक्ष्मीबाईंनी केला. यामुळे राणी आणि झाशीतील प्रजा यांच्यातील नाते दृढ झाले. दरम्यान २१ मार्च, इ.स. १८५८ला सकाळीच सर ह्यू रोज आपल्या फौजेसह झाशीजवळ आला. त्याने राणीस निःशस्त्र भेटीस यावे किंवा युद्धास तयार राहावे असे कळविले. ब्रिटिशांनी केलेल्या विश्र्वासघातामुळे, अन्यायामुळे ‘भारतात विदेशी शासन नकोच’ अशा ठाम मताच्या राणींनी भेटीस जाण्याचे नाकारले. त्याच वेळी [[तात्या टोपे]] यांच्याशी संधान बांधून एका बाजूने इंग्रजांवर हल्ला करण्यास सुचविले. उत्तम प्रतीचा सेनानी आणि कर्तबगार राजकारणी असणाऱ्याया ह्यू रोजने झाशीच्या किल्ल्यावर मारा करण्यासाठी आजुबाजूच्या टेकड्यांवर कब्जा मिळविला. त्या टेकड्यांवर तोफा चढवल्या. २-३ दिवस झाशीची बाजू अभेद्य होती. घनगर्ज भवानीशंकर, कडक बिजली या तोफा आपल्या नावाप्रमाणे कार्यरत होत्या. "घौसखान" याने तर तोफेमधून असा मारा केला, की त्यामुळे दोन शिवमंदिरे वाचली. या गोष्टीसाठी आजही [[झाशी]]तील लोक त्याला धन्यवाद देतात. युद्धाच्या ९ व्या दिवशी इंग्रजांनी पश्चिमेकडील तोफ बंद पाडून त्या बाजूच्या तटाला खिंडारे पाडली. ही खिंडारे बुजवण्यासाठी रातोरात काम केले गेले. त्या वेळी चुना, दगड, विटा यांची ने-आण करण्याचे काम स्त्रियांनी केले होते हे विशेष. शेवटी ब्रिटिशांना फितुरांनीच साथ दिली. झांशीमधील शंकर किल्ल्यावरील मोठ्या विहिरीतून संपूर्ण झांशीला पाणी पुरवठा व्हायचा, ती विहीर आणि जिथे दारुगोळा तयार व्हायचा, तो कारखाना, ही दोन ठिकाणे इंग्रजांनी उद्ध्वस्त केली. अशा स्थितीत राणींची आशा पेशव्यांकडून येणाऱ्या मदतीवर होती. त्याप्रमाणे ३१ मार्चला तात्या टोपेंचे सैन्य आले. परंतु इंग्रजांपुढे त्यांचा टिकाव लागला नाही.<ref>{{स्रोत पुस्तक|title=१०१ कर्तुत्वान स्त्रिया|last=कर्वे|first=स्वाती|publisher=उत्कर्ष प्रकाशन|year=२०१४|isbn=978-81-7425-310-1|location=पुणे|pages=३९}}</ref> राणी लक्ष्मीबाईंनी सर्व फौजेला धीर देताना स्वतःच्या बळावरच लढण्याचे आवाहन केले. एवढेच नाही तर ‘रणांगणात तुम्हाला मृत्यू आला, तर तुमच्या विधवांच्या निर्वाहाची व्यवस्था मी करेन’ असे आश्र्वासन दिले. राणीचे डावे-उजवे हात असणारे "खुदाबक्ष आणि घौसखान" इंग्रजांच्या गोळीबारात मृत्युमुखी पडल्यावर मात्र बिकट परिस्थिती निर्माण झाली. ब्रिटिश सैन्य शिड्या लावून शहरात उतरले. शांत, सुंदर शहराची होणारी वाताहत पाहून राणी संतापल्या आणि त्यांनी प्रत्यक्ष रणांगणात उतरण्याचा निर्णय घेतला व तो अंमलात आणला. संतापलेल्या राणीची [[तलवार]] अशी तळपत होती, की समोर येणारा गोरा शिपाई गारदच होत होता. त्यांचे धैर्य, शौर्य, आवेश पाहून ह्यू रोजही थबकला. तरीही एका अनुभवी सरदाराने पुढचा धोका लक्षात घेऊन लक्ष्मीबाईंना परत किल्ल्यावर नेले. सर्व फौजी अधिकाऱ्यांशी लक्ष्मीबाईंनी चर्चा केली आणि निर्णयानुसार रातोरात त्यांनी झाशी सोडले. सतत ११ दिवस राणींनी ब्रिटिशांना झुलवत ठेवले. लढाईचा साक्षीदार ह्यूज रोजनेही म्हटले की ‘राणी लक्ष्मीबाई सर्वोत्कृष्ट सैनिक आणि सर्वाधिक हिंमतवान व्यक्ती होती.’ या पराभवानंतर राणी पेशव्यांबरोबर [[ग्वाल्हेर]]ला गेली. तेथेही स्वस्थ न बसता लक्ष्मीबाईंनी आपल्या सैन्याची कवायत नियमित चालू ठेवली. सैन्यांमध्ये फिरून, सैनिकांची चौकशी करीत, इंग्रजांना रोखण्यासाठी कशा प्रकारे मोर्चे बांधणी करावी याविषयी त्यांनी चर्चा केली. याच वेळी १७ जून इ.स. १८५८ रोजी सकाळीच ब्रिटिश अधिकारी स्मिथ सैन्यासह ग्वाल्हेरच्या अगदी जवळ कोटा की सराय येथे येऊन पोहोचला. त्याने त्वरित हल्ला चढवला. लक्ष्मीबाईंनी रणांगणात धाव घेतली. लक्ष्मीबाई तलवारीचे सपसप वार करीत समोर येणाऱ्या ब्रिटिश सैन्याला कापून काढत होत्या. आवेगाने, विजेसारख्या तळपणाऱ्या राणींकडे पाहून त्यांचे सैन्यही त्वेषाने लढले. इंग्रज अधिकारी स्मिथचे सैन्य मागे हटणारच होते, त्याच वेळी नव्या दमाची एक फौज बाजूच्या टेकडीवरून चालून आली. दोन्हीकडून आलेल्या सैन्यासमोर राणींचा निभाव लागला नाही. परिस्थिती ओळखून त्या काही स्वारांनिशी बाहेर पडल्या. थोडे पुढे जाताच एका ओढ्यापाशी त्यांचा घोडा अडला. नेहमीचा सारंगी नावाची घोडी [[घोडा]] शेवटच्या लढाईत त्यांच्याबरोबर नव्हता. काही केल्या [[घोडा]] ओढा ओलांडत नव्हता. तिथे इंग्रजांशी लढत असताना राणी लक्ष्मीबाई रक्‍तबंबाळ होऊन घोड्यावरून खाली कोसळल्या. त्यांचा डाव्या कुशीतही तलवार घुसली, परंतु पुरुषी वेशात असलेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना इंग्रज ओळखू शकले नाहीत. ते पुढे निघून गेले. घायाळ झालेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना सेवक रामचंद्र देशमुखांनी फुलबाग येथील बाबा गंगादास यांच्या मठात आणले. परंतु त्यांची उपचार करण्याची इच्छा नव्हती. आपला देह क्रूर इंग्रजांच्या हाती लागू नये अशी त्यांची इच्छा होती. फुलबाग येथे बाबा गंगादास यांच्या मठात बांदा के नवाब बहादुर अली दृतीय यांनी मुखाग्नी दिली. झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांनी वयाच्या तेविसाव्या वर्षी मरण स्वीकारले आणि अशाप्रकारे एका शूर राणीला रणांगणात वीरमरण आले. १७ जूनच्या संध्याकाळी विरांगणा राणी लक्ष्मीबाई स्वर्गसिधारी गेल्या. १८ जूनला इंग्रज सरकारने राणी लक्ष्मीबाईंना मृत घोषित केले. आणि म्हणून आज पर्यंत १८ जूनला त्यांची पुण्यतिथी साजरी होते. == विशेष आणि असली चित्र == ब्रिटिशांनी राणी लक्ष्मीबाईचा उल्लेख `’हिंदुस्थानची जोन ऑफ आर्क' असा केला. क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता ठरलेल्या या राणीवर अनेक काव्ये, [[पोवाडे]] रचले गेले. राणी लक्ष्मीबाईंचे विचार आजच्या काळातही खूप प्रेरणादायी आहेत. राणी लक्ष्मीबाईंच्या ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थानावर इ.स. १९६२ मध्ये त्यांचा अश्वारूढ पुतळा स्थापन करण्यात आला. ते समाधीस्थान पाहिल्यानंतर कविवर्य [[भा. रा. तांबे]] यांनी पुढील यथार्थ ओळी सुचल्या. ``* रे हिंद बांधवा, थांब या स्थळी। अश्रू दोन ढाळी।।<br/> ती पराक्रमाची ज्योत मावळे । इथे झांशिवाली।। * खूब लड़ी मर्दानी वो तो झॉंसी वाली रानी थी। ..कवयित्री : सुभद्रा कुमारी चौहान * स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll लेखक : मनिष अहिरे, रितेश ठाकूर '''राणी लक्ष्मीबाईंचे असली चित्र''' राणी लक्ष्मीबाईंच्या सावत्र आई चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई मोरोपंत तांबे यांच्यानुसार १८५० व १८५७ साली आग्रा येथून एक चित्रकार आलेला त्याने राणी लक्ष्मीबाईंचे काही चित्र काढले. १) १८५० साली महाराजा गंगाधरराव यांच्या आदेशावरून हस्ती दंताच्या फलकावर वधूवेषातील राणी लक्ष्मीबाईंचे चित्र काढले. हे चित्र १८६१ साली इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात ठेवले गेले. कालांतराने ह्या चित्राचे फोटो मागवून राणीचे भाचे गोविंदराव तांबे यांनी महाराष्ट्रीय शैलीत चित्र काढून घेतले. हे चित्र आज ही महाराष्ट्रातील नेवाळकर व तांबे कुटुंबाकडे रत्‍नागिरी येथे आहे.२०२१ व २०२२ साली ह्या चित्राला रंगविण्याचे काम महाराष्ट्र नवनिर्माण सेनेचे पदाधिकारी समाजसेवक राणी झाशी इतिहासकार कुमार रितेशराजे ठाकूर यांनी केले. २) १८५७ साली नोव्हेंबर महिन्यात राणी लक्ष्मीबाईंचे प्रसिद्ध सारंगी नावाच्या सफेद घैडीवर बसलेले चित्र रेखाटले गेले. ते आज इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात आहे. ३) १८६१ साली रतन कछवाहा नावाच्या झाशी राजचित्रकाराणे इंदूरच्या धनाढ्य बलिया सरदार यांच्या सांगण्यावरून एक काल्पनिक चित्र रेखाटले. त्यात राणी लक्ष्मीबाई ह्या ढाल व तलवार हाती घेतलेल्या योद्धा रूपात आहेत. ४) राणी लक्ष्मीबाईंचे सर्वत्र सिंहासनावर बसलेले चित्र पसरवले जाते. खर तर हे चित्र राणी लक्ष्मीबाईंचे नसून मराठा तंजावर संस्थानचे छत्रपती शिवाजी महाराज द्वितीय यांची कन्या राजकुमारी मुक्तांबाबाई राणीसाहेब छत्रपती यांची आहे. मुळचित्र हे इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात उपलब्ध आहे. ==झाशीच्या राणीवर लिहिली गेलेली ऐतिहासिक पुस्तके, कादंबऱ्या, काव्ये, चरित्रे, चित्रपट, नाटके== * The Queen of Jhansi (मूळ इंग्रजी. लेखिका [[महाश्वेता देवी]]) हिंदी भाषांतर : सागरी सेनगुप्ता व मंदिरा सेनगुप्ता * खूब लड़ी मर्दानी : झांसी की रानी (हिंदी दूरचित्रवाणी मालिका, २०१९; प्रमुख भूमिका - अनुष्का सेन, विकास माणकताला) * झाशी : १८५७ - लेखक अविनाश वासुदेव पुराणिक * झॉंसीकी रानी : दूरचित्रवाणीवरील मालिका. हिचे १८-८-२००९ ते १९-६-२०११ या काळात ४८० भाग (एपिसोड्‌स) प्रसारित झाले होते. * झाशीची रणचंडी : कादंबरी : लेखक पोपटराव भसे * झाशीची राणी, [[ताराबाई मोडक]], [[माधव जुलियन]] - चरित्रे तीन पुस्तके एकत्रित (ललितकला शुक्ल, १९९६) * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक दा.वि. कुलकर्णी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वि.श्री. जोशी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई’ : लेखक म.स. भावे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखिका प्रतिभा रानडे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वृंदावनलाल वर्मा * झाशीची वाघीण : लेखक [[भास्कर महाजन]] * झाशी राणी लक्ष्मीबाई : हिंदी पु्स्तक. लेखक : रामप्रसाद एन.एस. * झाशीची राणी : झाशी संस्थानच्या महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब ह्यांचे चरित्र : लेखक [[दत्तात्रेय बळवंत पारसनीस]] * मर्दानी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई हिच्या जीवनावरील कादंबरी, लेखक : [[विद्याधर गोखले]] * मर्दानी रणरागिणी ... : आत्मकथा स्वरूपातील ललित पुस्तक, लेखिका मंदा खापरे * मनकर्णिका - दि क्वीन ऑफ झाशी (हिंदी चित्रपट, २०१७, दिग्दर्शक - केतन मेहता). या चित्रपटात [[अतुल कुलकर्णी]] यांनी [[तात्या टोपे]]ंचे काम केले आहे. * स्वोर्ड्‌स ॲन्ड स्केप्टर्स (हाॅलिवूडचा इंग्रजी चित्रपट, २०१८) (लक्ष्मीबाईंच्या भूमिकेत, इंडो-अमेरिकन अभिनेत्री देविका भिसे) (हा चित्रपट मराठी, हिंदी आणि इंग्रजी अशा तीन भाषांमध्ये निघाला आहे.) * वीज म्हणाली धरतीला (नाटक : लेखक [[वि.वा. शिरवाडकर]]) * वीरांगना लक्ष्मीबाई : हिंदी पुस्तक. लेखक : रामाश्रय सविता * समरसौदामिनी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांच्या जीवनावरील हृदयद्रावक कादंबरी, लेखक [[भा.द. खेर]] * [[सोहराब मोदी]] यांनी इ.स. १९५६ मध्ये 'झॉंसी की रानी' नावाचा भव्य हिंदी चित्रपट काढला होता. त्यात झाशीच्या राणीचे काम मोदी यांची पत्‍नी मेहताब हिने केले होते. हा भारतात बनलेला पहिला रंगीत (टेक्निकलर) चित्रपट होता. ==राणी लक्ष्मीबाईंचे पुतळे आणि चौक== * ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थानावर * नवी दिल्ली येथे 'रानी झांसी रोड आणि देशबंधु गुप्ता मार्ग' यांनी बनलेल्या चौकात. * पुण्यात संभाजी उद्यानाजवळ (जंगली महाराज रोड)पुणे * नागपूर येथे झॉंशी रानी चौकात बर्डी मार्ग येथे झॉंशीच्या रानीचा पुतळा आहे. *कोल्हापूर येथील कावळा नाका येथे भव्य पुतळा आहे. *नागपूर येथे राणी झाँसी नावाचे मेट्रो स्थानक *राणी लक्ष्मीबाई चौक नावाचे मुंबईतील शीव/सायन येथील बेस्ट बस स्थानक *झाशीची राणी लक्ष्मीबाई उद्यान, बोरीवली, मुंबई *राणी लक्ष्मीबाई मैदान व भाजी मंडई, मालाड == राणी लक्ष्मीबाईंचे नाव दिलेल्या संस्था== * [[महाराष्ट्र एज्युकेशन सोसायटी]]<nowiki/>ची राणी लक्ष्मीबाई मुलींची सैनिकी शाळा, पिरंगुट (पुणे) * रानी लक्ष्मीबाई शाळा-समूह (लखनौ) * लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय शारीरिक शिक्षण विद्यापीठ (ग्वाल्हेर) * महाराणी लक्ष्मीबाई वैद्यकीय महाविद्यालय (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई मध्यवर्ती शेतकी विद्यापीठ (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय उद्यान (अंदमान-निकोबार) * सुभाष चंद्र बोसांच्या इंडियन नॅशनल आर्मीमध्ये राणी लक्ष्मीबाईंच्या नावाने "राणी झाँसी" एक रेजिमेन्ट होती. * १९५७ साली भारत सरकारने छापून प्रसिद्ध केलेल्या दोन पोस्टाच्या तिकिटांवर राणी लक्ष्मीबाईची छबी होती. * राणी लक्ष्मीबाई विद्यालय यवतमाळ (महाराष्ट्र) ==राणी लक्ष्मीबाईच्या नावाचे पुरस्कार== * उत्तर प्रदेश सरकारचा रानी लक्ष्मीबाई पुरस्कार (कुस्तीविद्येत प्रवीण असलेल्या साक्षी मलिक यांना हा पुरस्कार मिळाला आहे.) * भारत सरकारचा राणी लक्ष्मीबाई स्त्री-शक्ती पुरस्कार * मध्यप्रदेश सरकार वीरता दाखविणाऱ्या स्त्रीला ’वीरांगना लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय पुरस्कार प्रदान करते. माउंट एव्हरेस्टवर यशस्वी चढाई करणाऱ्या [[बचेंद्री पाल|बच्छेंद्री पाल]] यांना हा पुरस्कार मिळाला होता. (इ.स. २०१३) {{भारतीय स्वातंत्र्यलढा}} ==हे ही पाहा== *[[राणी वेलू नचियार]] ==संदर्भ== {{DEFAULTSORT:नेवाळकर,लक्ष्मीबाई गंगाधर}} [[वर्ग:भारताचा इतिहास|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:ऐतिहासिक व्यक्ती|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेल्या व्यक्ती]] [[वर्ग:झांसी संस्थान]] [[वर्ग:इ.स. १८३५ मधील जन्म]] [[वर्ग:इ.स. १८५८ मधील मृत्यू]] [[वर्ग:मराठा साम्राज्यातील स्त्रिया]] 2tsep219ke8tam2eaxfisjigzclfnfd 2143278 2143277 2022-08-05T10:04:25Z 2405:201:17:A81A:7C07:E693:F805:4CB0 /* विशेष आणि असली चित्र */ wikitext text/x-wiki {{मुखपृष्ठ सदर लेख उमेदवार}} {{इतिहासलेखन}} {{माहितीचौकट चळवळ चरित्र | नाव = स्वातंत्र्य सौदामिनी स्वातंत्र्यलक्ष्मी श्रीमंत राजमाता सकल सौभाग्य संपन्न वज्रचुडेमंडित पुण्यश्लोक वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब गंगाधरराव नेवाळकर महाराज! | चित्र = rani_of_jhansi.jpg | चित्र रुंदी = | चित्र शीर्षक = झाशीची राणी लक्ष्मीबाई | टोपणनाव = मनिकर्णिका,मनू, बाईसाहेब,छबिली | जन्मदिनांक = [[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स. १८३५]] | जन्मस्थान = [[वाराणसी|काशी]], [[भारत]] | मूळगाव = [[कोट रत्नागिरी]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]] | संबधित नगर = कोट-कोलधे रत्नागिरी, धावडशी-सातारा, पुणे, बिठूर | मृत्युदिनांक = [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]] | मृत्युस्थान = [[ग्वालियर]], [[मध्य प्रदेश]] | चळवळ = [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध]] | संघटना = | पत्रकारिता लेखन = | पुरस्कार = | स्मारके = [[ग्वाल्हेर]] | धर्म = [[हिंदू धर्म|हिंदू]] | वडील नाव = मोरोपंत तांबे | आई नाव = भागीरथीबाई तांबे | पती नाव = [[गंगाधरराव नेवाळकर]] | पत्नी नाव = | अपत्ये = दामोदर, आनंदराव (दत्तकपुत्र) |सावत्र आई=चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई तांबे|सावत्र भाऊ=चिंतामणी मोरोपंत तांबे}} '''महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब गंगाधरराव नेवाळकर''', म्हणजेच ''झाशीची राणी लक्ष्मीबाई'', ([[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स.१८३५]] - [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]]) या एकोणिसाव्या शतकातील [[झाशी]] राज्याच्या राणी होत्या; हिंदुस्थानात इ.स. १८५७ च्या [[ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनी]]विरुद्ध झालेल्या स्वातंत्र्य उठावातील या एक अग्रणी सेनानी होत्या. त्यांच्या शौर्याने त्यांना ‘क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता’ म्हणून जनमानसात अढळ स्थान प्राप्त झाले आहे. जन्मतिथी = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १८९२ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७५७ , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १६१ , कार्तिक मास कृष्ण पक्ष चतुर्दशी, गुरुवार १९ नोव्हेंबर १८३५ रात्रौ ३.४० काशी, वाराणसी, उत्तर भारत अमर हुतात्मा = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १९१५ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७८० , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १८४, जेष्ठ मास शुक्ल पक्ष सप्तमी, गुरुवार १७ जून १८५८ , कोटा की सराय, फुलबाग, ग्वाल्हेर, मध्य भारत गारद/बिरुदावली = स्वातंत्र्यलक्ष्मी बुंदेलखंड धराधरीश्वरी राजराजेश्वरी सिंहासनाधिश्वरी झाशीची राज्ञी श्रीमंत सकल सौभाग्य संपन्न कांक्षीणी वज्रचुडेमंडित राजश्रीयाविराजीत सकलगुणमंडित सकललक्ष्मीअलंकृत पुण्यश्लोक राजमाता वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब नेवाळकर महाराज. दरबारी राजमुद्रा = रानी लक्ष्मीबाई सवंत १९१० राणीचे भक्त रितेश ठाकूर व मनिष अहिरे यांनी रचलेली राजमुद्रा = स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll == बालपण == महाराणी लक्ष्मीबाईंचे मूळ नाव मनिकर्णिका होते. त्यांचे वडील [[मोरोपंत तांबे]] हे पुण्याच्या पेशव्यांच्या आश्रयाला होते. तांबे कुटुंब मूळचे '''रत्‍नागिरी''' जिल्ह्यातील '''कोलधे''' गावचे होते जन्म भागीरथी बाई यांच्या पोटी [[उत्तर प्रदेश|उत्तर प्रदेशातील]] [[काशी]] येथे झाला होता. तांबे हे मुळनिवासी कोलधे ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. व्यवसायानिमित्त पुणे व सातारा येथे स्थायी झाले. तर नेवाळकर हजार मुळनिवासी कोट ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. पेशव्यांनी त्यांना जळगावच्या पारोळा येथील जहागीर दिली. व कालांतराने झाशी संस्थानची सुभेदारी दिली. १८१८ नंतर इंग्रजांशी तह करून नेवाळकरांनी झाशी वंशपरंपरागत घेऊन "महाराजा" ही पदवी धारण केली. == व्यक्तिमत्त्व == धोरणी, चतुर, युद्धशास्त्रनिपुण, शूर आणि थोर कर्तृत्व व नेतृत्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई जन्मतः कोणत्याही राजघराण्यातील नसल्या तरी राजघराण्याशी संबंधित व्यक्तींमध्ये वावरलेल्या, वाढलेल्या होत्या. अश्वपरीक्षेचे सर्व मापदंड माहीत असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई घोडेस्वारी करण्यातही वाकबगार होत्या. त्या काळी पूर्ण हिंदुस्थानात श्रीमंत धोंडोपंत बाजीराव पेशवे व नानासाहेब पेशवे आणि जयाजी शिंदे व महाराणी लक्ष्मीबाई या तिघांशिवाय कोणीही अचूक अश्वपरीक्षा करणारा नव्हता. अष्टपैलू व्यक्तिमत्त्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाईंनी युद्धशास्त्रातही प्रावीण्य मिळविले. बाजीरावांच्या पदरी बाळंभट देवधर नावाचे उत्तम कसरतपटू आणि कुस्तीगीर होते. त्यांनीच मल्लविद्येत पारंगत होण्यासाठी [[मल्लखांब]] नावाचा कसरतीचा वेगळा प्रकार शोधून काढला. मनाची एकाग्रता, विलक्षण चपळता, शरीराचा तोल सांभाळण्याचे पूर्ण कौशल्य, काटकपणा आणि चतुरस्र भान वृद्धिंगत करणाऱ्या मल्लखांब विद्येतही राणी लक्ष्मीबाई तरबेज झाल्या. महाराणी लक्ष्मीबाईंचे वैशिष्ट्य म्हणजे पुरुषप्रधान संस्कृती असणाऱ्या समाजाने एका विधवा राणीला दुर्लक्षित करू नये म्हणून त्यांनी धोरणीपणाने पुरुषी पोषाखात वावरण्याचे ठरवले. [[ १९ मे इ.स. १८४२ ]]मध्ये त्यांचा विवाह [[झांसी संस्थान|झाशी संस्थानाचे]] राजे झाशी नरेश श्रीमंत महाराजाधिराज महाराजा [[गंगाधरराव नेवाळकर]] यांच्याशी झाला. तेव्हा त्यांचे नाव बदलून लक्ष्मी असे ठेवण्यात आले. लग्नानंतर झाशीच्या प्रजाजनांत राणीबद्दल विशेष प्रेम निर्माण झाले. दरबाराचे कामकाज राणीने पाहणे गंगाधररावांस पसंत नसल्याने मिळालेल्या वेळेचा उपयोग राणी लक्ष्मीबाईंनी स्वत्व जपण्यासाठी केला. त्यांनी आपला रोजचा व्यायाम, कसरत, घोडेस्वारी, तलवारबाजी नियमित सुरू ठेवली. महाराज गंगाधरराव नेवाळकर व महाराणी लक्ष्मीबाई यांना मुलगा झाला परंतु तीन महिन्याचा असताना तो मृत्यू पावला. मुलाच्या रूपाने वारस मिळाल्याच्या आनंदात असणारे गंगाधररावही या गोष्टीने दुःखी झाले. त्यांनी वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या आनंदराव मुलाला दत्तक घेऊन त्याचे ''दामोदर'' असे नाव ठेवले. [[ २१ नोव्हेंबर इ.स. १८५३ ]]मध्ये महाराज गंगाधररावांचे निधन झाले. == झाशी संस्थान खालसा == [[ईस्ट इंडिया कंपनी]]द्वारे [[ब्रिटिश भारत|ब्रिटिश सरकार]] [[झाशी संस्थान]] खालसा करणार नाही असे पूर्वीपासून झाशीच्या ब्रिटिशांशी असणाऱ्या मैत्रीपूर्ण संबंधांवरून राणी लक्ष्मीबाईंना वाटत होते. त्यासाठी लक्ष्मीबाई स्वतः ईस्ट इंडिया कंपनीशी पत्रव्यवहार करत होत्या. या पत्रव्यवहारातून त्यांनी कंपनी सरकारचा अन्याय, बेकायदेशीरपणा आणि खोडसाळपणा उघड केला. एका पत्रात त्यांनी ''झाशी संस्थान खालसा केले, तर पूर्ण हिंदुस्थानातील लोकांना हळहळ वाटेल. परिणामी हिंदुस्थानातील लोकांना ब्रिटिशांबद्दल भरवसा, विश्वास वाटेल का?'', अशी शंका व्यक्त करून कंपनीला एक प्रकारचे आव्हान दिले. कंपनी सरकारच्या बेजबाबदार अनैतिक कृत्यांनी व कंपनीच्या अधिकाराला आव्हान देण्याचे धारिष्ट्य करणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई या देशातील पहिल्या काही व्यक्तींमधील एक होत्या. परंतु हिंदुस्थानातील संस्थाने खालसा करण्याचा निर्णय [[गव्हर्नर जनरल डलहौसी]]ने घेतलेलाच असल्याने झाशी संस्थानही खालसा करण्यात आले. [[१३ मार्च]], [[इ.स. १८५४]] रोजी [[झाशी]]च्या जनतेला उद्देशून जाहीरनामा काढण्यात आला. त्यानुसार दत्तक विधान नामंजूर करून झांशी संस्थान ब्रिटिश सरकारांत विलीन करण्यात आले. त्या वेळीच स्वाभिमानी राणीने ''मी माझी झाशी देणार नाही'' असे स्फूर्तिदायक उद्गार काढले. झाशी खालसा झाल्यावर राणी लक्ष्मीबाईंना किल्ला सोडून शहरातील राजवाड्यात राहायला यावे लागले. राणी लक्ष्मीबाईंना पदच्युत झाल्याचा अपमान सहन करीत काही काळ शांत बसावे लागले होते. [[File:Jhansi Fort and city.jpg|thumb|झाशीचा किल्ला]] == इ.स. १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध == इ.स. [[१८५७चा उठाव]] हा संपूर्ण हिंदुस्थानात झाला. त्याप्रमाणे ५ जून, १८५७ला झाशीतही शिपायांचा उद्रेक झाला. केवळ ३५ शिपायांनी इंग्रजांना पळवून लावले. या परिस्थितीत इंग्रजांच्या परवानगीची वाट न पाहता राणी लक्ष्मीबाई किल्ल्यावर राहण्यास गेल्या. पुढे २२ जुलै, इ.स. १८५७ला ब्रिटिशांनी राणींना झाशीची अधिकारसूत्रे हाती घेण्यास सांगितले. राणी पुन्हा राज्यकर्त्या झाल्या होत्या, परंतु अतिशय बिकट परिस्थितीत त्यांच्या हाती राज्यकारभार आला होता. मनुष्यबळ नव्हते आणि खजिनाही रिकामाच होता. प्रजेच्या मनात असुरक्षित भविष्याबद्दल भीती होती. परंतु तरीही लक्ष्मीबाईंनी खंबीरपणाने परिस्थिती हाताळली. जुन्या विश्र्वासातील लोकांना परत बोलावून त्यांना काही अधिकाराची पदे दिली. दिवाण लक्ष्मणरावांना प्रधानमंत्री, तर प्रत्यक्ष वडिलांना - मारोपंत तांब्यांना - खजिनदार केले. लक्ष्मणरावांचा भाऊ, मुलगा तसेच मुन्सफ, भोलानाथ, आणि नामांकित गोलंदाज खुदाबक्ष यांना फौजेचे व शस्त्रास्त्रांच्या जोडणीचे काम दिले. बंडखोर ठाकुरांना धोरणीपणाने आपल्या बाजूस वळविले; राज्याच्या सल्लागार मंडळात सामील करून घेतले. ब्रिटिशांनी निकामी केलेल्या २२ तोफा पुन्हा सुरू करून तोफगोळ्यांची निर्मितीही सुरू केली. इंग्रजांविरुद्ध बंड करणाऱ्या विद्रोही शिपायांना आपल्या सैन्यात सामील करून घेतले. परकीयांविरुद्ध लढण्याची तयारी करीत असतानाच राणींनी प्रजेचा स्वाभिमान, निष्ठा वाढवण्याचा व आनंद जपण्याचा प्रयत्न केला. दानशूर, श्रद्धाळू व दयाळू लक्ष्मीबाईंनी थंडीत कुडकुडणाऱ्या हजार-दीड हजार गरिबांना, साधू-संन्याशांना उबदार कपड्यांचे वाटप केले. स्वतःबरोबर प्रजेच्या श्रद्धा जपणाऱ्या राणीने गोवध बंदी केली. त्यांनी किल्ल्यावर [[रंगपंचमी]]सारखा सण साजरा करून स्त्रियांसाठी हळदी-कुंकवाचे कार्यक्रम केले. अशा प्रकारे प्रशासन, सैन्य व कल्याणकारी कामे यांची चोख व्यवस्था लावून स्वराज्य असल्याचा विश्र्वास राणी लक्ष्मीबाईंनी जनतेत निर्माण केला. प्रजेला मुक्त मनाने आपल्या आवडीच्या गोष्टी करण्यासाठी, त्यांच्या कलेची जोपासना करण्यासाठी त्यांनी प्रयत्न केले. त्यांनी झाशीमध्ये मराठी नाटकांचे प्रयोग घडवून आणले. मराठी भाषिकांसाठी रासक्रीडा, चित्रलेखा, बाणासूर इ. नाटके योजली. स्वतःही नाटकांचा आनंद घेतला. एक स्थिर, सुरक्षित, समृद्ध व सुसंस्कृत राज्य घडवण्याचा प्रयत्न राणी लक्ष्मीबाईंनी केला. यामुळे राणी आणि झाशीतील प्रजा यांच्यातील नाते दृढ झाले. दरम्यान २१ मार्च, इ.स. १८५८ला सकाळीच सर ह्यू रोज आपल्या फौजेसह झाशीजवळ आला. त्याने राणीस निःशस्त्र भेटीस यावे किंवा युद्धास तयार राहावे असे कळविले. ब्रिटिशांनी केलेल्या विश्र्वासघातामुळे, अन्यायामुळे ‘भारतात विदेशी शासन नकोच’ अशा ठाम मताच्या राणींनी भेटीस जाण्याचे नाकारले. त्याच वेळी [[तात्या टोपे]] यांच्याशी संधान बांधून एका बाजूने इंग्रजांवर हल्ला करण्यास सुचविले. उत्तम प्रतीचा सेनानी आणि कर्तबगार राजकारणी असणाऱ्याया ह्यू रोजने झाशीच्या किल्ल्यावर मारा करण्यासाठी आजुबाजूच्या टेकड्यांवर कब्जा मिळविला. त्या टेकड्यांवर तोफा चढवल्या. २-३ दिवस झाशीची बाजू अभेद्य होती. घनगर्ज भवानीशंकर, कडक बिजली या तोफा आपल्या नावाप्रमाणे कार्यरत होत्या. "घौसखान" याने तर तोफेमधून असा मारा केला, की त्यामुळे दोन शिवमंदिरे वाचली. या गोष्टीसाठी आजही [[झाशी]]तील लोक त्याला धन्यवाद देतात. युद्धाच्या ९ व्या दिवशी इंग्रजांनी पश्चिमेकडील तोफ बंद पाडून त्या बाजूच्या तटाला खिंडारे पाडली. ही खिंडारे बुजवण्यासाठी रातोरात काम केले गेले. त्या वेळी चुना, दगड, विटा यांची ने-आण करण्याचे काम स्त्रियांनी केले होते हे विशेष. शेवटी ब्रिटिशांना फितुरांनीच साथ दिली. झांशीमधील शंकर किल्ल्यावरील मोठ्या विहिरीतून संपूर्ण झांशीला पाणी पुरवठा व्हायचा, ती विहीर आणि जिथे दारुगोळा तयार व्हायचा, तो कारखाना, ही दोन ठिकाणे इंग्रजांनी उद्ध्वस्त केली. अशा स्थितीत राणींची आशा पेशव्यांकडून येणाऱ्या मदतीवर होती. त्याप्रमाणे ३१ मार्चला तात्या टोपेंचे सैन्य आले. परंतु इंग्रजांपुढे त्यांचा टिकाव लागला नाही.<ref>{{स्रोत पुस्तक|title=१०१ कर्तुत्वान स्त्रिया|last=कर्वे|first=स्वाती|publisher=उत्कर्ष प्रकाशन|year=२०१४|isbn=978-81-7425-310-1|location=पुणे|pages=३९}}</ref> राणी लक्ष्मीबाईंनी सर्व फौजेला धीर देताना स्वतःच्या बळावरच लढण्याचे आवाहन केले. एवढेच नाही तर ‘रणांगणात तुम्हाला मृत्यू आला, तर तुमच्या विधवांच्या निर्वाहाची व्यवस्था मी करेन’ असे आश्र्वासन दिले. राणीचे डावे-उजवे हात असणारे "खुदाबक्ष आणि घौसखान" इंग्रजांच्या गोळीबारात मृत्युमुखी पडल्यावर मात्र बिकट परिस्थिती निर्माण झाली. ब्रिटिश सैन्य शिड्या लावून शहरात उतरले. शांत, सुंदर शहराची होणारी वाताहत पाहून राणी संतापल्या आणि त्यांनी प्रत्यक्ष रणांगणात उतरण्याचा निर्णय घेतला व तो अंमलात आणला. संतापलेल्या राणीची [[तलवार]] अशी तळपत होती, की समोर येणारा गोरा शिपाई गारदच होत होता. त्यांचे धैर्य, शौर्य, आवेश पाहून ह्यू रोजही थबकला. तरीही एका अनुभवी सरदाराने पुढचा धोका लक्षात घेऊन लक्ष्मीबाईंना परत किल्ल्यावर नेले. सर्व फौजी अधिकाऱ्यांशी लक्ष्मीबाईंनी चर्चा केली आणि निर्णयानुसार रातोरात त्यांनी झाशी सोडले. सतत ११ दिवस राणींनी ब्रिटिशांना झुलवत ठेवले. लढाईचा साक्षीदार ह्यूज रोजनेही म्हटले की ‘राणी लक्ष्मीबाई सर्वोत्कृष्ट सैनिक आणि सर्वाधिक हिंमतवान व्यक्ती होती.’ या पराभवानंतर राणी पेशव्यांबरोबर [[ग्वाल्हेर]]ला गेली. तेथेही स्वस्थ न बसता लक्ष्मीबाईंनी आपल्या सैन्याची कवायत नियमित चालू ठेवली. सैन्यांमध्ये फिरून, सैनिकांची चौकशी करीत, इंग्रजांना रोखण्यासाठी कशा प्रकारे मोर्चे बांधणी करावी याविषयी त्यांनी चर्चा केली. याच वेळी १७ जून इ.स. १८५८ रोजी सकाळीच ब्रिटिश अधिकारी स्मिथ सैन्यासह ग्वाल्हेरच्या अगदी जवळ कोटा की सराय येथे येऊन पोहोचला. त्याने त्वरित हल्ला चढवला. लक्ष्मीबाईंनी रणांगणात धाव घेतली. लक्ष्मीबाई तलवारीचे सपसप वार करीत समोर येणाऱ्या ब्रिटिश सैन्याला कापून काढत होत्या. आवेगाने, विजेसारख्या तळपणाऱ्या राणींकडे पाहून त्यांचे सैन्यही त्वेषाने लढले. इंग्रज अधिकारी स्मिथचे सैन्य मागे हटणारच होते, त्याच वेळी नव्या दमाची एक फौज बाजूच्या टेकडीवरून चालून आली. दोन्हीकडून आलेल्या सैन्यासमोर राणींचा निभाव लागला नाही. परिस्थिती ओळखून त्या काही स्वारांनिशी बाहेर पडल्या. थोडे पुढे जाताच एका ओढ्यापाशी त्यांचा घोडा अडला. नेहमीचा सारंगी नावाची घोडी [[घोडा]] शेवटच्या लढाईत त्यांच्याबरोबर नव्हता. काही केल्या [[घोडा]] ओढा ओलांडत नव्हता. तिथे इंग्रजांशी लढत असताना राणी लक्ष्मीबाई रक्‍तबंबाळ होऊन घोड्यावरून खाली कोसळल्या. त्यांचा डाव्या कुशीतही तलवार घुसली, परंतु पुरुषी वेशात असलेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना इंग्रज ओळखू शकले नाहीत. ते पुढे निघून गेले. घायाळ झालेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना सेवक रामचंद्र देशमुखांनी फुलबाग येथील बाबा गंगादास यांच्या मठात आणले. परंतु त्यांची उपचार करण्याची इच्छा नव्हती. आपला देह क्रूर इंग्रजांच्या हाती लागू नये अशी त्यांची इच्छा होती. फुलबाग येथे बाबा गंगादास यांच्या मठात बांदा के नवाब बहादुर अली दृतीय यांनी मुखाग्नी दिली. झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांनी वयाच्या तेविसाव्या वर्षी मरण स्वीकारले आणि अशाप्रकारे एका शूर राणीला रणांगणात वीरमरण आले. १७ जूनच्या संध्याकाळी विरांगणा राणी लक्ष्मीबाई स्वर्गसिधारी गेल्या. १८ जूनला इंग्रज सरकारने राणी लक्ष्मीबाईंना मृत घोषित केले. आणि म्हणून आज पर्यंत १८ जूनला त्यांची पुण्यतिथी साजरी होते. == विशेष आणि असली चित्र == ब्रिटिशांनी राणी लक्ष्मीबाईचा उल्लेख `’हिंदुस्थानची जोन ऑफ आर्क' असा केला. क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता ठरलेल्या या राणीवर अनेक काव्ये, [[पोवाडे]] रचले गेले. राणी लक्ष्मीबाईंचे विचार आजच्या काळातही खूप प्रेरणादायी आहेत. राणी लक्ष्मीबाईंच्या ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थानावर इ.स. १९६२ मध्ये त्यांचा अश्वारूढ पुतळा स्थापन करण्यात आला. ते समाधीस्थान पाहिल्यानंतर कविवर्य [[भा. रा. तांबे]] यांनी पुढील यथार्थ ओळी सुचल्या. ``* रे हिंद बांधवा, थांब या स्थळी। अश्रू दोन ढाळी।।<br/> ती पराक्रमाची ज्योत मावळे । इथे झांशिवाली।। * खूब लड़ी मर्दानी वो तो झॉंसी वाली रानी थी। ..कवयित्री : सुभद्रा कुमारी चौहान * स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll लेखक : मनिष अहिरे, रितेश ठाकूर '''राणी लक्ष्मीबाईंचे असली चित्र''' राणी लक्ष्मीबाईंच्या सावत्र आई चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई मोरोपंत तांबे यांच्यानुसार १८५० व १८५७ साली आग्रा येथून एक चित्रकार आलेला त्याने राणी लक्ष्मीबाईंचे काही चित्र काढले. १) १८५० साली महाराजा गंगाधरराव यांच्या आदेशावरून हस्ती दंताच्या फलकावर वधूवेषातील राणी लक्ष्मीबाईंचे चित्र काढले. हे चित्र १८६१ साली इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात ठेवले गेले. कालांतराने ह्या चित्राचे फोटो मागवून राणीचे भाचे गोविंदराव तांबे यांनी महाराष्ट्रीय शैलीत चित्र काढून घेतले. हे चित्र आज ही महाराष्ट्रातील नेवाळकर व तांबे कुटुंबाकडे रत्‍नागिरी येथे आहे.२०२१ व २०२२ साली ह्या चित्राला रंगविण्याचे काम महाराष्ट्र नवनिर्माण सेनेचे पदाधिकारी समाजसेवक राणी झाशी इतिहासकार कुमार रितेशराजे ठाकूर यांनी केले. २) १८५७ साली नोव्हेंबर महिन्यात राणी लक्ष्मीबाईंचे प्रसिद्ध सारंगी नावाच्या सफेद घैडीवर बसलेले चित्र रेखाटले गेले. ते आज इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात आहे. ३) १८६१ साली रतन कछवाहा नावाच्या झाशी राजचित्रकाराणे इंदूरच्या धनाढ्य बलिया सरदार यांच्या सांगण्यावरून एक काल्पनिक चित्र रेखाटले. त्यात राणी लक्ष्मीबाई ह्या ढाल व तलवार हाती घेतलेल्या योद्धा रूपात आहेत. ४) राणी लक्ष्मीबाईंचे सर्वत्र सिंहासनावर बसलेले चित्र पसरवले जाते. खर तर हे चित्र राणी लक्ष्मीबाईंचे नसून मराठा तंजावर संस्थानचे छत्रपती शिवाजी महाराज द्वितीय यांची कन्या राजकुमारी मुक्तांबाबाई राणीसाहेब छत्रपती यांची आहे. मुळचित्र हे इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात उपलब्ध आहे. ==झाशीच्या राणीवर लिहिली गेलेली ऐतिहासिक पुस्तके, कादंबऱ्या, काव्ये, चरित्रे, चित्रपट, नाटके== * The Queen of Jhansi (मूळ इंग्रजी. लेखिका [[महाश्वेता देवी]]) हिंदी भाषांतर : सागरी सेनगुप्ता व मंदिरा सेनगुप्ता * खूब लड़ी मर्दानी : झांसी की रानी (हिंदी दूरचित्रवाणी मालिका, २०१९; प्रमुख भूमिका - अनुष्का सेन, विकास माणकताला) * झाशी : १८५७ - लेखक अविनाश वासुदेव पुराणिक * झॉंसीकी रानी : दूरचित्रवाणीवरील मालिका. हिचे १८-८-२००९ ते १९-६-२०११ या काळात ४८० भाग (एपिसोड्‌स) प्रसारित झाले होते. * झाशीची रणचंडी : कादंबरी : लेखक पोपटराव भसे * झाशीची राणी, [[ताराबाई मोडक]], [[माधव जुलियन]] - चरित्रे तीन पुस्तके एकत्रित (ललितकला शुक्ल, १९९६) * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक दा.वि. कुलकर्णी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वि.श्री. जोशी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई’ : लेखक म.स. भावे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखिका प्रतिभा रानडे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वृंदावनलाल वर्मा * झाशीची वाघीण : लेखक [[भास्कर महाजन]] * झाशी राणी लक्ष्मीबाई : हिंदी पु्स्तक. लेखक : रामप्रसाद एन.एस. * झाशीची राणी : झाशी संस्थानच्या महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब ह्यांचे चरित्र : लेखक [[दत्तात्रेय बळवंत पारसनीस]] * मर्दानी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई हिच्या जीवनावरील कादंबरी, लेखक : [[विद्याधर गोखले]] * मर्दानी रणरागिणी ... : आत्मकथा स्वरूपातील ललित पुस्तक, लेखिका मंदा खापरे * मनकर्णिका - दि क्वीन ऑफ झाशी (हिंदी चित्रपट, २०१७, दिग्दर्शक - केतन मेहता). या चित्रपटात [[अतुल कुलकर्णी]] यांनी [[तात्या टोपे]]ंचे काम केले आहे. * स्वोर्ड्‌स ॲन्ड स्केप्टर्स (हाॅलिवूडचा इंग्रजी चित्रपट, २०१८) (लक्ष्मीबाईंच्या भूमिकेत, इंडो-अमेरिकन अभिनेत्री देविका भिसे) (हा चित्रपट मराठी, हिंदी आणि इंग्रजी अशा तीन भाषांमध्ये निघाला आहे.) * वीज म्हणाली धरतीला (नाटक : लेखक [[वि.वा. शिरवाडकर]]) * वीरांगना लक्ष्मीबाई : हिंदी पुस्तक. लेखक : रामाश्रय सविता * समरसौदामिनी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांच्या जीवनावरील हृदयद्रावक कादंबरी, लेखक [[भा.द. खेर]] * [[सोहराब मोदी]] यांनी इ.स. १९५६ मध्ये 'झॉंसी की रानी' नावाचा भव्य हिंदी चित्रपट काढला होता. त्यात झाशीच्या राणीचे काम मोदी यांची पत्‍नी मेहताब हिने केले होते. हा भारतात बनलेला पहिला रंगीत (टेक्निकलर) चित्रपट होता. ==राणी लक्ष्मीबाईंचे पुतळे आणि चौक== * ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थानावर * नवी दिल्ली येथे 'रानी झांसी रोड आणि देशबंधु गुप्ता मार्ग' यांनी बनलेल्या चौकात. * पुण्यात संभाजी उद्यानाजवळ (जंगली महाराज रोड)पुणे * नागपूर येथे झॉंशी रानी चौकात बर्डी मार्ग येथे झॉंशीच्या रानीचा पुतळा आहे. *कोल्हापूर येथील कावळा नाका येथे भव्य पुतळा आहे. *नागपूर येथे राणी झाँसी नावाचे मेट्रो स्थानक *राणी लक्ष्मीबाई चौक नावाचे मुंबईतील शीव/सायन येथील बेस्ट बस स्थानक *झाशीची राणी लक्ष्मीबाई उद्यान, बोरीवली, मुंबई *राणी लक्ष्मीबाई मैदान व भाजी मंडई, मालाड == राणी लक्ष्मीबाईंचे नाव दिलेल्या संस्था== * [[महाराष्ट्र एज्युकेशन सोसायटी]]<nowiki/>ची राणी लक्ष्मीबाई मुलींची सैनिकी शाळा, पिरंगुट (पुणे) * रानी लक्ष्मीबाई शाळा-समूह (लखनौ) * लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय शारीरिक शिक्षण विद्यापीठ (ग्वाल्हेर) * महाराणी लक्ष्मीबाई वैद्यकीय महाविद्यालय (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई मध्यवर्ती शेतकी विद्यापीठ (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय उद्यान (अंदमान-निकोबार) * सुभाष चंद्र बोसांच्या इंडियन नॅशनल आर्मीमध्ये राणी लक्ष्मीबाईंच्या नावाने "राणी झाँसी" एक रेजिमेन्ट होती. * १९५७ साली भारत सरकारने छापून प्रसिद्ध केलेल्या दोन पोस्टाच्या तिकिटांवर राणी लक्ष्मीबाईची छबी होती. * राणी लक्ष्मीबाई विद्यालय यवतमाळ (महाराष्ट्र) ==राणी लक्ष्मीबाईच्या नावाचे पुरस्कार== * उत्तर प्रदेश सरकारचा रानी लक्ष्मीबाई पुरस्कार (कुस्तीविद्येत प्रवीण असलेल्या साक्षी मलिक यांना हा पुरस्कार मिळाला आहे.) * भारत सरकारचा राणी लक्ष्मीबाई स्त्री-शक्ती पुरस्कार * मध्यप्रदेश सरकार वीरता दाखविणाऱ्या स्त्रीला ’वीरांगना लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय पुरस्कार प्रदान करते. माउंट एव्हरेस्टवर यशस्वी चढाई करणाऱ्या [[बचेंद्री पाल|बच्छेंद्री पाल]] यांना हा पुरस्कार मिळाला होता. (इ.स. २०१३) {{भारतीय स्वातंत्र्यलढा}} ==हे ही पाहा== *[[राणी वेलू नचियार]] ==संदर्भ== {{DEFAULTSORT:नेवाळकर,लक्ष्मीबाई गंगाधर}} [[वर्ग:भारताचा इतिहास|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:ऐतिहासिक व्यक्ती|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेल्या व्यक्ती]] [[वर्ग:झांसी संस्थान]] [[वर्ग:इ.स. १८३५ मधील जन्म]] [[वर्ग:इ.स. १८५८ मधील मृत्यू]] [[वर्ग:मराठा साम्राज्यातील स्त्रिया]] cn13wu5uelv0u0ngu85kdt4fqh9igsy 2143280 2143278 2022-08-05T10:06:22Z 2405:201:17:A81A:7C07:E693:F805:4CB0 wikitext text/x-wiki {{मुखपृष्ठ सदर लेख उमेदवार}} {{इतिहासलेखन}} {{माहितीचौकट चळवळ चरित्र | नाव = स्वातंत्र्य सौदामिनी स्वातंत्र्यलक्ष्मी श्रीमंत राजमाता सकल सौभाग्य संपन्न वज्रचुडेमंडित पुण्यश्लोक वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब गंगाधरराव नेवाळकर महाराज! | चित्र = rani_of_jhansi.jpg | चित्र रुंदी = | चित्र शीर्षक = झाशीची राणी लक्ष्मीबाई | टोपणनाव = मनिकर्णिका,मनू, बाईसाहेब,छबिली | जन्मदिनांक = [[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स. १८३५]] | जन्मस्थान = [[वाराणसी|काशी]], [[भारत]] | मूळगाव = [[कोट रत्नागिरी]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]] | संबधित नगर = कोट-कोलधे रत्नागिरी, धावडशी-सातारा, पुणे, बिठूर | मृत्युदिनांक = [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]] | मृत्युस्थान = [[ग्वालियर]], [[मध्य प्रदेश]] | चळवळ = [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध]] | संघटना = | पत्रकारिता लेखन = | पुरस्कार = | स्मारके = [[ग्वाल्हेर]] | धर्म = [[हिंदू धर्म|हिंदू]] | वडील नाव = मोरोपंत तांबे | आई नाव = भागीरथीबाई तांबे | पती नाव = [[गंगाधरराव नेवाळकर]] | पत्नी नाव = | अपत्ये = दामोदर, आनंदराव (दत्तकपुत्र) |सावत्र आई=चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई तांबे|सावत्र भाऊ=चिंतामणी मोरोपंत तांबे}} '''महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब गंगाधरराव नेवाळकर''', म्हणजेच ''झाशीची राणी लक्ष्मीबाई'', ([[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स.१८३५]] - [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]]) या एकोणिसाव्या शतकातील [[झाशी]] राज्याच्या राणी होत्या; हिंदुस्थानात इ.स. १८५७ च्या [[ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनी]]विरुद्ध झालेल्या स्वातंत्र्य उठावातील या एक अग्रणी सेनानी होत्या. त्यांच्या शौर्याने त्यांना ‘क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता’ म्हणून जनमानसात अढळ स्थान प्राप्त झाले आहे. जन्मतिथी = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १८९२ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७५७ , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १६१ , कार्तिक मास कृष्ण पक्ष चतुर्दशी, गुरुवार १९ नोव्हेंबर १८३५ रात्रौ ३.४० काशी, वाराणसी, उत्तर भारत अमर हुतात्मा = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १९१५ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७८० , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १८४, जेष्ठ मास शुक्ल पक्ष सप्तमी, गुरुवार १७ जून १८५८ , कोटा की सराय, फुलबाग, ग्वाल्हेर, मध्य भारत गारद/बिरुदावली = स्वातंत्र्यलक्ष्मी बुंदेलखंड धराधरीश्वरी राजराजेश्वरी सिंहासनाधिश्वरी झाशीची राज्ञी श्रीमंत सकल सौभाग्य संपन्न कांक्षीणी वज्रचुडेमंडित राजश्रीयाविराजीत सकलगुणमंडित सकललक्ष्मीअलंकृत पुण्यश्लोक राजमाता वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब नेवाळकर महाराज. दरबारी राजमुद्रा = रानी लक्ष्मीबाई सवंत १९१० राणीचे भक्त रितेश ठाकूर व मनिष अहिरे यांनी रचलेली राजमुद्रा = स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll == बालपण == महाराणी लक्ष्मीबाईंचे मूळ नाव मनिकर्णिका होते. त्यांचे वडील [[मोरोपंत तांबे]] हे पुण्याच्या पेशव्यांच्या आश्रयाला होते. तांबे कुटुंब मूळचे '''रत्‍नागिरी''' जिल्ह्यातील '''कोलधे''' गावचे होते जन्म भागीरथी बाई यांच्या पोटी [[उत्तर प्रदेश|उत्तर प्रदेशातील]] [[काशी]] येथे झाला होता. तांबे हे मुळनिवासी कोलधे ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. व्यवसायानिमित्त पुणे व सातारा येथे स्थायी झाले. तर नेवाळकर हजार मुळनिवासी कोट ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. पेशव्यांनी त्यांना जळगावच्या पारोळा येथील जहागीर दिली. व कालांतराने झाशी संस्थानची सुभेदारी दिली. १८१८ नंतर इंग्रजांशी तह करून नेवाळकरांनी झाशी वंशपरंपरागत घेऊन "महाराजा" ही पदवी धारण केली. == व्यक्तिमत्त्व == धोरणी, चतुर, युद्धशास्त्रनिपुण, शूर आणि थोर कर्तृत्व व नेतृत्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई जन्मतः कोणत्याही राजघराण्यातील नसल्या तरी राजघराण्याशी संबंधित व्यक्तींमध्ये वावरलेल्या, वाढलेल्या होत्या. अश्वपरीक्षेचे सर्व मापदंड माहीत असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई घोडेस्वारी करण्यातही वाकबगार होत्या. त्या काळी पूर्ण हिंदुस्थानात श्रीमंत धोंडोपंत बाजीराव पेशवे व नानासाहेब पेशवे आणि जयाजी शिंदे व महाराणी लक्ष्मीबाई या तिघांशिवाय कोणीही अचूक अश्वपरीक्षा करणारा नव्हता. अष्टपैलू व्यक्तिमत्त्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाईंनी युद्धशास्त्रातही प्रावीण्य मिळविले. बाजीरावांच्या पदरी बाळंभट देवधर नावाचे उत्तम कसरतपटू आणि कुस्तीगीर होते. त्यांनीच मल्लविद्येत पारंगत होण्यासाठी [[मल्लखांब]] नावाचा कसरतीचा वेगळा प्रकार शोधून काढला. मनाची एकाग्रता, विलक्षण चपळता, शरीराचा तोल सांभाळण्याचे पूर्ण कौशल्य, काटकपणा आणि चतुरस्र भान वृद्धिंगत करणाऱ्या मल्लखांब विद्येतही राणी लक्ष्मीबाई तरबेज झाल्या. महाराणी लक्ष्मीबाईंचे वैशिष्ट्य म्हणजे पुरुषप्रधान संस्कृती असणाऱ्या समाजाने एका विधवा राणीला दुर्लक्षित करू नये म्हणून त्यांनी धोरणीपणाने पुरुषी पोषाखात वावरण्याचे ठरवले. [[ १९ मे इ.स. १८४२ ]]मध्ये त्यांचा विवाह [[झांसी संस्थान|झाशी संस्थानाचे]] राजे झाशी नरेश श्रीमंत महाराजाधिराज महाराजा [[गंगाधरराव नेवाळकर]] यांच्याशी झाला. तेव्हा त्यांचे नाव बदलून लक्ष्मी असे ठेवण्यात आले. लग्नानंतर झाशीच्या प्रजाजनांत राणीबद्दल विशेष प्रेम निर्माण झाले. दरबाराचे कामकाज राणीने पाहणे गंगाधररावांस पसंत नसल्याने मिळालेल्या वेळेचा उपयोग राणी लक्ष्मीबाईंनी स्वत्व जपण्यासाठी केला. त्यांनी आपला रोजचा व्यायाम, कसरत, घोडेस्वारी, तलवारबाजी नियमित सुरू ठेवली. महाराज गंगाधरराव नेवाळकर व महाराणी लक्ष्मीबाई यांना मुलगा झाला परंतु तीन महिन्याचा असताना तो मृत्यू पावला. मुलाच्या रूपाने वारस मिळाल्याच्या आनंदात असणारे गंगाधररावही या गोष्टीने दुःखी झाले. त्यांनी वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या आनंदराव मुलाला दत्तक घेऊन त्याचे ''दामोदर'' असे नाव ठेवले. [[ २१ नोव्हेंबर इ.स. १८५३ ]]मध्ये महाराज गंगाधररावांचे निधन झाले. == झाशी संस्थान खालसा == [[ईस्ट इंडिया कंपनी]]द्वारे [[ब्रिटिश भारत|ब्रिटिश सरकार]] [[झाशी संस्थान]] खालसा करणार नाही असे पूर्वीपासून झाशीच्या ब्रिटिशांशी असणाऱ्या मैत्रीपूर्ण संबंधांवरून राणी लक्ष्मीबाईंना वाटत होते. त्यासाठी लक्ष्मीबाई स्वतः ईस्ट इंडिया कंपनीशी पत्रव्यवहार करत होत्या. या पत्रव्यवहारातून त्यांनी कंपनी सरकारचा अन्याय, बेकायदेशीरपणा आणि खोडसाळपणा उघड केला. एका पत्रात त्यांनी ''झाशी संस्थान खालसा केले, तर पूर्ण हिंदुस्थानातील लोकांना हळहळ वाटेल. परिणामी हिंदुस्थानातील लोकांना ब्रिटिशांबद्दल भरवसा, विश्वास वाटेल का?'', अशी शंका व्यक्त करून कंपनीला एक प्रकारचे आव्हान दिले. कंपनी सरकारच्या बेजबाबदार अनैतिक कृत्यांनी व कंपनीच्या अधिकाराला आव्हान देण्याचे धारिष्ट्य करणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई या देशातील पहिल्या काही व्यक्तींमधील एक होत्या. परंतु हिंदुस्थानातील संस्थाने खालसा करण्याचा निर्णय [[गव्हर्नर जनरल डलहौसी]]ने घेतलेलाच असल्याने झाशी संस्थानही खालसा करण्यात आले. [[१३ मार्च]], [[इ.स. १८५४]] रोजी [[झाशी]]च्या जनतेला उद्देशून जाहीरनामा काढण्यात आला. त्यानुसार दत्तक विधान नामंजूर करून झांशी संस्थान ब्रिटिश सरकारांत विलीन करण्यात आले. त्या वेळीच स्वाभिमानी राणीने ''मी माझी झाशी देणार नाही'' असे स्फूर्तिदायक उद्गार काढले. झाशी खालसा झाल्यावर राणी लक्ष्मीबाईंना किल्ला सोडून शहरातील राजवाड्यात राहायला यावे लागले. राणी लक्ष्मीबाईंना पदच्युत झाल्याचा अपमान सहन करीत काही काळ शांत बसावे लागले होते. [[File:Jhansi Fort and city.jpg|thumb|झाशीचा किल्ला]] == इ.स. १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध == इ.स. [[१८५७चा उठाव]] हा संपूर्ण हिंदुस्थानात झाला. त्याप्रमाणे ५ जून, १८५७ला झाशीतही शिपायांचा उद्रेक झाला. केवळ ३५ शिपायांनी इंग्रजांना पळवून लावले. या परिस्थितीत इंग्रजांच्या परवानगीची वाट न पाहता राणी लक्ष्मीबाई किल्ल्यावर राहण्यास गेल्या. पुढे २२ जुलै, इ.स. १८५७ला ब्रिटिशांनी राणींना झाशीची अधिकारसूत्रे हाती घेण्यास सांगितले. राणी पुन्हा राज्यकर्त्या झाल्या होत्या, परंतु अतिशय बिकट परिस्थितीत त्यांच्या हाती राज्यकारभार आला होता. मनुष्यबळ नव्हते आणि खजिनाही रिकामाच होता. प्रजेच्या मनात असुरक्षित भविष्याबद्दल भीती होती. परंतु तरीही लक्ष्मीबाईंनी खंबीरपणाने परिस्थिती हाताळली. जुन्या विश्र्वासातील लोकांना परत बोलावून त्यांना काही अधिकाराची पदे दिली. दिवाण लक्ष्मणरावांना प्रधानमंत्री, तर प्रत्यक्ष वडिलांना - मारोपंत तांब्यांना - खजिनदार केले. लक्ष्मणरावांचा भाऊ, मुलगा तसेच मुन्सफ, भोलानाथ, आणि नामांकित गोलंदाज खुदाबक्ष यांना फौजेचे व शस्त्रास्त्रांच्या जोडणीचे काम दिले. बंडखोर ठाकुरांना धोरणीपणाने आपल्या बाजूस वळविले; राज्याच्या सल्लागार मंडळात सामील करून घेतले. ब्रिटिशांनी निकामी केलेल्या २२ तोफा पुन्हा सुरू करून तोफगोळ्यांची निर्मितीही सुरू केली. इंग्रजांविरुद्ध बंड करणाऱ्या विद्रोही शिपायांना आपल्या सैन्यात सामील करून घेतले. परकीयांविरुद्ध लढण्याची तयारी करीत असतानाच राणींनी प्रजेचा स्वाभिमान, निष्ठा वाढवण्याचा व आनंद जपण्याचा प्रयत्न केला. दानशूर, श्रद्धाळू व दयाळू लक्ष्मीबाईंनी थंडीत कुडकुडणाऱ्या हजार-दीड हजार गरिबांना, साधू-संन्याशांना उबदार कपड्यांचे वाटप केले. स्वतःबरोबर प्रजेच्या श्रद्धा जपणाऱ्या राणीने गोवध बंदी केली. त्यांनी किल्ल्यावर [[रंगपंचमी]]सारखा सण साजरा करून स्त्रियांसाठी हळदी-कुंकवाचे कार्यक्रम केले. अशा प्रकारे प्रशासन, सैन्य व कल्याणकारी कामे यांची चोख व्यवस्था लावून स्वराज्य असल्याचा विश्र्वास राणी लक्ष्मीबाईंनी जनतेत निर्माण केला. प्रजेला मुक्त मनाने आपल्या आवडीच्या गोष्टी करण्यासाठी, त्यांच्या कलेची जोपासना करण्यासाठी त्यांनी प्रयत्न केले. त्यांनी झाशीमध्ये मराठी नाटकांचे प्रयोग घडवून आणले. मराठी भाषिकांसाठी रासक्रीडा, चित्रलेखा, बाणासूर इ. नाटके योजली. स्वतःही नाटकांचा आनंद घेतला. एक स्थिर, सुरक्षित, समृद्ध व सुसंस्कृत राज्य घडवण्याचा प्रयत्न राणी लक्ष्मीबाईंनी केला. यामुळे राणी आणि झाशीतील प्रजा यांच्यातील नाते दृढ झाले. दरम्यान २१ मार्च, इ.स. १८५८ला सकाळीच सर ह्यू रोज आपल्या फौजेसह झाशीजवळ आला. त्याने राणीस निःशस्त्र भेटीस यावे किंवा युद्धास तयार राहावे असे कळविले. ब्रिटिशांनी केलेल्या विश्र्वासघातामुळे, अन्यायामुळे ‘भारतात विदेशी शासन नकोच’ अशा ठाम मताच्या राणींनी भेटीस जाण्याचे नाकारले. त्याच वेळी [[तात्या टोपे]] यांच्याशी संधान बांधून एका बाजूने इंग्रजांवर हल्ला करण्यास सुचविले. उत्तम प्रतीचा सेनानी आणि कर्तबगार राजकारणी असणाऱ्याया ह्यू रोजने झाशीच्या किल्ल्यावर मारा करण्यासाठी आजुबाजूच्या टेकड्यांवर कब्जा मिळविला. त्या टेकड्यांवर तोफा चढवल्या. २-३ दिवस झाशीची बाजू अभेद्य होती. घनगर्ज भवानीशंकर, कडक बिजली या तोफा आपल्या नावाप्रमाणे कार्यरत होत्या. "घौसखान" याने तर तोफेमधून असा मारा केला, की त्यामुळे दोन शिवमंदिरे वाचली. या गोष्टीसाठी आजही [[झाशी]]तील लोक त्याला धन्यवाद देतात. युद्धाच्या ९ व्या दिवशी इंग्रजांनी पश्चिमेकडील तोफ बंद पाडून त्या बाजूच्या तटाला खिंडारे पाडली. ही खिंडारे बुजवण्यासाठी रातोरात काम केले गेले. त्या वेळी चुना, दगड, विटा यांची ने-आण करण्याचे काम स्त्रियांनी केले होते हे विशेष. शेवटी ब्रिटिशांना फितुरांनीच साथ दिली. झांशीमधील शंकर किल्ल्यावरील मोठ्या विहिरीतून संपूर्ण झांशीला पाणी पुरवठा व्हायचा, ती विहीर आणि जिथे दारुगोळा तयार व्हायचा, तो कारखाना, ही दोन ठिकाणे इंग्रजांनी उद्ध्वस्त केली. अशा स्थितीत राणींची आशा पेशव्यांकडून येणाऱ्या मदतीवर होती. त्याप्रमाणे ३१ मार्चला तात्या टोपेंचे सैन्य आले. परंतु इंग्रजांपुढे त्यांचा टिकाव लागला नाही.<ref>{{स्रोत पुस्तक|title=१०१ कर्तुत्वान स्त्रिया|last=कर्वे|first=स्वाती|publisher=उत्कर्ष प्रकाशन|year=२०१४|isbn=978-81-7425-310-1|location=पुणे|pages=३९}}</ref> राणी लक्ष्मीबाईंनी सर्व फौजेला धीर देताना स्वतःच्या बळावरच लढण्याचे आवाहन केले. एवढेच नाही तर ‘रणांगणात तुम्हाला मृत्यू आला, तर तुमच्या विधवांच्या निर्वाहाची व्यवस्था मी करेन’ असे आश्र्वासन दिले. राणीचे डावे-उजवे हात असणारे "खुदाबक्ष आणि घौसखान" इंग्रजांच्या गोळीबारात मृत्युमुखी पडल्यावर मात्र बिकट परिस्थिती निर्माण झाली. ब्रिटिश सैन्य शिड्या लावून शहरात उतरले. शांत, सुंदर शहराची होणारी वाताहत पाहून राणी संतापल्या आणि त्यांनी प्रत्यक्ष रणांगणात उतरण्याचा निर्णय घेतला व तो अंमलात आणला. संतापलेल्या राणीची [[तलवार]] अशी तळपत होती, की समोर येणारा गोरा शिपाई गारदच होत होता. त्यांचे धैर्य, शौर्य, आवेश पाहून ह्यू रोजही थबकला. तरीही एका अनुभवी सरदाराने पुढचा धोका लक्षात घेऊन लक्ष्मीबाईंना परत किल्ल्यावर नेले. सर्व फौजी अधिकाऱ्यांशी लक्ष्मीबाईंनी चर्चा केली आणि निर्णयानुसार रातोरात त्यांनी झाशी सोडले. सतत ११ दिवस राणींनी ब्रिटिशांना झुलवत ठेवले. लढाईचा साक्षीदार ह्यूज रोजनेही म्हटले की ‘राणी लक्ष्मीबाई सर्वोत्कृष्ट सैनिक आणि सर्वाधिक हिंमतवान व्यक्ती होती.’ या पराभवानंतर राणी पेशव्यांबरोबर [[ग्वाल्हेर]]ला गेली. तेथेही स्वस्थ न बसता लक्ष्मीबाईंनी आपल्या सैन्याची कवायत नियमित चालू ठेवली. सैन्यांमध्ये फिरून, सैनिकांची चौकशी करीत, इंग्रजांना रोखण्यासाठी कशा प्रकारे मोर्चे बांधणी करावी याविषयी त्यांनी चर्चा केली. याच वेळी १७ जून इ.स. १८५८ रोजी सकाळीच ब्रिटिश अधिकारी स्मिथ सैन्यासह ग्वाल्हेरच्या अगदी जवळ कोटा की सराय येथे येऊन पोहोचला. त्याने त्वरित हल्ला चढवला. लक्ष्मीबाईंनी रणांगणात धाव घेतली. लक्ष्मीबाई तलवारीचे सपसप वार करीत समोर येणाऱ्या ब्रिटिश सैन्याला कापून काढत होत्या. आवेगाने, विजेसारख्या तळपणाऱ्या राणींकडे पाहून त्यांचे सैन्यही त्वेषाने लढले. इंग्रज अधिकारी स्मिथचे सैन्य मागे हटणारच होते, त्याच वेळी नव्या दमाची एक फौज बाजूच्या टेकडीवरून चालून आली. दोन्हीकडून आलेल्या सैन्यासमोर राणींचा निभाव लागला नाही. परिस्थिती ओळखून त्या काही स्वारांनिशी बाहेर पडल्या. थोडे पुढे जाताच एका ओढ्यापाशी त्यांचा घोडा अडला. नेहमीचा सारंगी नावाची घोडी [[घोडा]] शेवटच्या लढाईत त्यांच्याबरोबर नव्हता. काही केल्या [[घोडा]] ओढा ओलांडत नव्हता. तिथे इंग्रजांशी लढत असताना राणी लक्ष्मीबाई रक्‍तबंबाळ होऊन घोड्यावरून खाली कोसळल्या. त्यांचा डाव्या कुशीतही तलवार घुसली, परंतु पुरुषी वेशात असलेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना इंग्रज ओळखू शकले नाहीत. ते पुढे निघून गेले. घायाळ झालेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना सेवक रामचंद्र देशमुखांनी फुलबाग येथील बाबा गंगादास यांच्या मठात आणले. परंतु त्यांची उपचार करण्याची इच्छा नव्हती. आपला देह क्रूर इंग्रजांच्या हाती लागू नये अशी त्यांची इच्छा होती. फुलबाग येथे बाबा गंगादास यांच्या मठात बांदा के नवाब बहादुर अली दृतीय यांनी मुखाग्नी दिली. झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांनी वयाच्या तेविसाव्या वर्षी मरण स्वीकारले आणि अशाप्रकारे एका शूर राणीला रणांगणात वीरमरण आले. १७ जूनच्या संध्याकाळी विरांगणा राणी लक्ष्मीबाई स्वर्गसिधारी गेल्या. १८ जूनला इंग्रज सरकारने राणी लक्ष्मीबाईंना मृत घोषित केले. आणि म्हणून आज पर्यंत १८ जूनला त्यांची पुण्यतिथी साजरी होते. == विशेष आणि असली चित्र == ब्रिटिशांनी राणी लक्ष्मीबाईचा उल्लेख `’हिंदुस्थानची जोन ऑफ आर्क' असा केला. क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता ठरलेल्या या राणीवर अनेक काव्ये, [[पोवाडे]] रचले गेले. राणी लक्ष्मीबाईंचे विचार आजच्या काळातही खूप प्रेरणादायी आहेत. राणी लक्ष्मीबाईंच्या ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थानावर इ.स. १९६२ मध्ये त्यांचा अश्वारूढ पुतळा स्थापन करण्यात आला. ते समाधीस्थान पाहिल्यानंतर कविवर्य [[भा. रा. तांबे]] यांनी पुढील यथार्थ ओळी सुचल्या. ``* रे हिंद बांधवा, थांब या स्थळी। अश्रू दोन ढाळी।।<br/> ती पराक्रमाची ज्योत मावळे । इथे झांशिवाली।। * खूब लड़ी मर्दानी वो तो झॉंसी वाली रानी थी। ..कवयित्री : सुभद्रा कुमारी चौहान * स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll लेखक : मनिष अहिरे, रितेश ठाकूर '''राणी लक्ष्मीबाईंचे असली चित्र''' राणी लक्ष्मीबाईंच्या सावत्र आई चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई मोरोपंत तांबे यांच्यानुसार १८५० व १८५७ साली आग्रा येथून एक चित्रकार आलेला त्याने राणी लक्ष्मीबाईंचे काही चित्र काढले. १) १८५० साली महाराजा गंगाधरराव यांच्या आदेशावरून हस्ती दंताच्या फलकावर वधूवेषातील राणी लक्ष्मीबाईंचे चित्र काढले. हे चित्र १८६१ साली इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात ठेवले गेले. कालांतराने ह्या चित्राचे फोटो मागवून राणीचे भाचे गोविंदराव तांबे यांनी महाराष्ट्रीय शैलीत चित्र काढून घेतले. हे चित्र आज ही महाराष्ट्रातील नेवाळकर व तांबे कुटुंबाकडे रत्‍नागिरी येथे आहे.२०२१ व २०२२ साली ह्या चित्राला रंगविण्याचे काम महाराष्ट्र नवनिर्माण सेनेचे पदाधिकारी समाजसेवक राणी झाशी इतिहासकार कुमार रितेशराजे ठाकूर यांनी केले. २) १८५७ साली नोव्हेंबर महिन्यात राणी लक्ष्मीबाईंचे प्रसिद्ध सारंगी नावाच्या सफेद घैडीवर बसलेले चित्र रेखाटले गेले. ते आज इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात आहे. ३) १८६१ साली रतन कछवाहा नावाच्या झाशी राजचित्रकाराणे इंदूरच्या धनाढ्य बलिया सरदार यांच्या सांगण्यावरून एक काल्पनिक चित्र रेखाटले. त्यात राणी लक्ष्मीबाई ह्या ढाल व तलवार हाती घेतलेल्या योद्धा रूपात आहेत. ४) राणी लक्ष्मीबाईंचे सर्वत्र सिंहासनावर बसलेले चित्र पसरवले जाते. खर तर हे चित्र राणी लक्ष्मीबाईंचे नसून मराठा तंजावर संस्थानचे छत्रपती शिवाजी महाराज द्वितीय यांची कन्या राजकुमारी मुक्तांबाबाई राणीसाहेब छत्रपती यांची आहे. मुळचित्र हे इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात उपलब्ध आहे. ==झाशीच्या राणीवर लिहिली गेलेली ऐतिहासिक पुस्तके, कादंबऱ्या, काव्ये, चरित्रे, चित्रपट, नाटके== * The Queen of Jhansi (मूळ इंग्रजी. लेखिका [[महाश्वेता देवी]]) हिंदी भाषांतर : सागरी सेनगुप्ता व मंदिरा सेनगुप्ता * खूब लड़ी मर्दानी : झांसी की रानी (हिंदी दूरचित्रवाणी मालिका, २०१९; प्रमुख भूमिका - अनुष्का सेन, विकास माणकताला) * झाशी : १८५७ - लेखक अविनाश वासुदेव पुराणिक * झॉंसीकी रानी : दूरचित्रवाणीवरील मालिका. हिचे १८-८-२००९ ते १९-६-२०११ या काळात ४८० भाग (एपिसोड्‌स) प्रसारित झाले होते. * झाशीची रणचंडी : कादंबरी : लेखक पोपटराव भसे * झाशीची राणी, [[ताराबाई मोडक]], [[माधव जुलियन]] - चरित्रे तीन पुस्तके एकत्रित (ललितकला शुक्ल, १९९६) * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक दा.वि. कुलकर्णी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वि.श्री. जोशी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई’ : लेखक म.स. भावे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखिका प्रतिभा रानडे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वृंदावनलाल वर्मा * झाशीची वाघीण : लेखक [[भास्कर महाजन]] * झाशी राणी लक्ष्मीबाई : हिंदी पु्स्तक. लेखक : रामप्रसाद एन.एस. * झाशीची राणी : झाशी संस्थानच्या महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब ह्यांचे चरित्र : लेखक [[दत्तात्रेय बळवंत पारसनीस]] * मर्दानी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई हिच्या जीवनावरील कादंबरी, लेखक : [[विद्याधर गोखले]] * मर्दानी रणरागिणी ... : आत्मकथा स्वरूपातील ललित पुस्तक, लेखिका मंदा खापरे * मनकर्णिका - दि क्वीन ऑफ झाशी (हिंदी चित्रपट, २०१७, दिग्दर्शक - केतन मेहता). या चित्रपटात [[अतुल कुलकर्णी]] यांनी [[तात्या टोपे]]ंचे काम केले आहे. * स्वोर्ड्‌स ॲन्ड स्केप्टर्स (हाॅलिवूडचा इंग्रजी चित्रपट, २०१८) (लक्ष्मीबाईंच्या भूमिकेत, इंडो-अमेरिकन अभिनेत्री देविका भिसे) (हा चित्रपट मराठी, हिंदी आणि इंग्रजी अशा तीन भाषांमध्ये निघाला आहे.) * वीज म्हणाली धरतीला (नाटक : लेखक [[वि.वा. शिरवाडकर]]) * वीरांगना लक्ष्मीबाई : हिंदी पुस्तक. लेखक : रामाश्रय सविता * समरसौदामिनी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांच्या जीवनावरील हृदयद्रावक कादंबरी, लेखक [[भा.द. खेर]] * [[सोहराब मोदी]] यांनी इ.स. १९५६ मध्ये 'झॉंसी की रानी' नावाचा भव्य हिंदी चित्रपट काढला होता. त्यात झाशीच्या राणीचे काम मोदी यांची पत्‍नी मेहताब हिने केले होते. हा भारतात बनलेला पहिला रंगीत (टेक्निकलर) चित्रपट होता. ==राणी लक्ष्मीबाईंचे पुतळे आणि चौक== * ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थान * नवी दिल्ली येथे 'रानी झांसी रोड आणि देशबंधु गुप्ता मार्ग' यांनी बनलेल्या चौकात. * पुण्यात संभाजी उद्यानाजवळ (जंगली महाराज रोड)पुणे * नागपूर येथे झांशी रानी चौकात बर्डी मार्ग येथे झांशीच्या रानीचा पुतळा आहे. *कोल्हापूर येथील कावळा नाका येथे भव्य पुतळा आहे. *नागपूर येथे राणी झाँसी नावाचे मेट्रो स्थानक *राणी लक्ष्मीबाई चौक नावाचे मुंबईतील शीव/सायन येथील बेस्ट बस स्थानक *झाशीची राणी लक्ष्मीबाई उद्यान, बोरीवली, मुंबई *राणी लक्ष्मीबाई मैदान व भाजी मंडई, मालाड *राणी झांशी कंपाऊंड, ओसीपीएम स्कूल, राहुरी == राणी लक्ष्मीबाईंचे नाव दिलेल्या संस्था== * [[महाराष्ट्र एज्युकेशन सोसायटी]]<nowiki/>ची राणी लक्ष्मीबाई मुलींची सैनिकी शाळा, पिरंगुट (पुणे) * रानी लक्ष्मीबाई शाळा-समूह (लखनौ) * लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय शारीरिक शिक्षण विद्यापीठ (ग्वाल्हेर) * महाराणी लक्ष्मीबाई वैद्यकीय महाविद्यालय (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई मध्यवर्ती शेतकी विद्यापीठ (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय उद्यान (अंदमान-निकोबार) * सुभाष चंद्र बोसांच्या इंडियन नॅशनल आर्मीमध्ये राणी लक्ष्मीबाईंच्या नावाने "राणी झाँसी" एक रेजिमेन्ट होती. * १९५७ साली भारत सरकारने छापून प्रसिद्ध केलेल्या दोन पोस्टाच्या तिकिटांवर राणी लक्ष्मीबाईची छबी होती. * राणी लक्ष्मीबाई विद्यालय यवतमाळ (महाराष्ट्र) ==राणी लक्ष्मीबाईच्या नावाचे पुरस्कार== * उत्तर प्रदेश सरकारचा रानी लक्ष्मीबाई पुरस्कार (कुस्तीविद्येत प्रवीण असलेल्या साक्षी मलिक यांना हा पुरस्कार मिळाला आहे.) * भारत सरकारचा राणी लक्ष्मीबाई स्त्री-शक्ती पुरस्कार * मध्यप्रदेश सरकार वीरता दाखविणाऱ्या स्त्रीला ’वीरांगना लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय पुरस्कार प्रदान करते. माउंट एव्हरेस्टवर यशस्वी चढाई करणाऱ्या [[बचेंद्री पाल|बच्छेंद्री पाल]] यांना हा पुरस्कार मिळाला होता. (इ.स. २०१३) {{भारतीय स्वातंत्र्यलढा}} ==हे ही पाहा== *[[राणी वेलू नचियार]] ==संदर्भ== {{DEFAULTSORT:नेवाळकर,लक्ष्मीबाई गंगाधर}} [[वर्ग:भारताचा इतिहास|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:ऐतिहासिक व्यक्ती|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेल्या व्यक्ती]] [[वर्ग:झांसी संस्थान]] [[वर्ग:इ.स. १८३५ मधील जन्म]] [[वर्ग:इ.स. १८५८ मधील मृत्यू]] [[वर्ग:मराठा साम्राज्यातील स्त्रिया]] 8zqwyl08oaseil94jlzlv5n2h6gceie 2143285 2143280 2022-08-05T10:12:23Z 2401:4900:1AFC:EB1D:FBD6:338D:DAD0:4D1A wikitext text/x-wiki {{मुखपृष्ठ सदर लेख उमेदवार}} {{इतिहासलेखन}} {{माहितीचौकट चळवळ चरित्र | नाव = स्वातंत्र्य सौदामिनी स्वातंत्र्यलक्ष्मी श्रीमंत राजमाता सकल सौभाग्य संपन्न वज्रचुडेमंडित पुण्यश्लोक वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब गंगाधरराव नेवाळकर महाराज! | चित्र = rani_of_jhansi.jpg | चित्र रुंदी = | चित्र शीर्षक = झाशीची राणी लक्ष्मीबाई | टोपणनाव = मनिकर्णिका,मनू, बाईसाहेब,छबिली | जन्मदिनांक = [[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स. १८३५]] | जन्मस्थान = [[वाराणसी|काशी]], [[भारत]] | मूळगाव = [[कोट रत्नागिरी]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]] | संबधित नगर = कोट-कोलधे रत्नागिरी, धावडशी-सातारा, पुणे, बिठूर | मृत्युदिनांक = [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]] | मृत्युस्थान = [[ग्वालियर]], [[मध्य प्रदेश]] | चळवळ = [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध]] | संघटना = | पत्रकारिता लेखन = | पुरस्कार = | स्मारके = [[ग्वाल्हेर]] | धर्म = [[हिंदू धर्म|हिंदू]] | वडील नाव = मोरोपंत तांबे | आई नाव = भागीरथीबाई तांबे | पती नाव = [[गंगाधरराव नेवाळकर]] | पत्नी नाव = | अपत्ये = दामोदर, आनंदराव (दत्तकपुत्र) |सावत्र आई=चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई तांबे|सावत्र भाऊ=चिंतामणी मोरोपंत तांबे}} '''महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब गंगाधरराव नेवाळकर''', म्हणजेच ''झाशीची राणी लक्ष्मीबाई'', ([[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स.१८३५]] - [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]]) या एकोणिसाव्या शतकातील [[झाशी]] राज्याच्या राणी होत्या; हिंदुस्थानात इ.स. १८५७ च्या [[ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनी]]विरुद्ध झालेल्या स्वातंत्र्य उठावातील या एक अग्रणी सेनानी होत्या. त्यांच्या शौर्याने त्यांना ‘क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता’ म्हणून जनमानसात अढळ स्थान प्राप्त झाले आहे. जन्मतिथी = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १८९२ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७५७ , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १६१ , कार्तिक मास कृष्ण पक्ष चतुर्दशी, गुरुवार १९ नोव्हेंबर १८३५ रात्रौ ३.४० काशी, वाराणसी, उत्तर भारत अमर हुतात्मा = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १९१५ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७८० , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १८४, जेष्ठ मास शुक्ल पक्ष सप्तमी, गुरुवार १७ जून १८५८ , कोटा की सराय, फुलबाग, ग्वाल्हेर, मध्य भारत गारद/बिरुदावली = स्वातंत्र्यलक्ष्मी बुंदेलखंड धराधरीश्वरी राजराजेश्वरी सिंहासनाधिश्वरी झाशीची राज्ञी श्रीमंत सकल सौभाग्य संपन्न कांक्षीणी वज्रचुडेमंडित राजश्रीयाविराजीत सकलगुणमंडित सकललक्ष्मीअलंकृत पुण्यश्लोक राजमाता वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब नेवाळकर महाराज. दरबारी राजमुद्रा = रानी लक्ष्मीबाई सवंत १९१० राणीचे भक्त रितेश ठाकूर व मनिष अहिरे यांनी रचलेली राजमुद्रा = स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll == बालपण == महाराणी लक्ष्मीबाईंचे मूळ नाव मनिकर्णिका होते. त्यांचे वडील [[मोरोपंत तांबे]] हे पुण्याच्या पेशव्यांच्या आश्रयाला होते. तांबे कुटुंब मूळचे '''रत्‍नागिरी''' जिल्ह्यातील '''कोलधे''' गावचे होते जन्म भागीरथी बाई यांच्या पोटी [[उत्तर प्रदेश|उत्तर प्रदेशातील]] [[काशी]] येथे झाला होता. तांबे हे मुळनिवासी कोलधे ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. व्यवसायानिमित्त पुणे व सातारा येथे स्थायी झाले. तर नेवाळकर हजार मुळनिवासी कोट ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. पेशव्यांनी त्यांना जळगावच्या पारोळा येथील जहागीर दिली. व कालांतराने झाशी संस्थानची सुभेदारी दिली. १८१८ नंतर इंग्रजांशी तह करून नेवाळकरांनी झाशी वंशपरंपरागत घेऊन "महाराजा" ही पदवी धारण केली. == व्यक्तिमत्त्व == धोरणी, चतुर, युद्धशास्त्रनिपुण, शूर आणि थोर कर्तृत्व व नेतृत्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई जन्मतः कोणत्याही राजघराण्यातील नसल्या तरी राजघराण्याशी संबंधित व्यक्तींमध्ये वावरलेल्या, वाढलेल्या होत्या. अश्वपरीक्षेचे सर्व मापदंड माहीत असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई घोडेस्वारी करण्यातही वाकबगार होत्या. त्या काळी पूर्ण हिंदुस्थानात श्रीमंत धोंडोपंत बाजीराव पेशवे व नानासाहेब पेशवे आणि जयाजी शिंदे व महाराणी लक्ष्मीबाई या तिघांशिवाय कोणीही अचूक अश्वपरीक्षा करणारा नव्हता. अष्टपैलू व्यक्तिमत्त्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाईंनी युद्धशास्त्रातही प्रावीण्य मिळविले. बाजीरावांच्या पदरी बाळंभट देवधर नावाचे उत्तम कसरतपटू आणि कुस्तीगीर होते. त्यांनीच मल्लविद्येत पारंगत होण्यासाठी [[मल्लखांब]] नावाचा कसरतीचा वेगळा प्रकार शोधून काढला. मनाची एकाग्रता, विलक्षण चपळता, शरीराचा तोल सांभाळण्याचे पूर्ण कौशल्य, काटकपणा आणि चतुरस्र भान वृद्धिंगत करणाऱ्या मल्लखांब विद्येतही राणी लक्ष्मीबाई तरबेज झाल्या. महाराणी लक्ष्मीबाईंचे वैशिष्ट्य म्हणजे पुरुषप्रधान संस्कृती असणाऱ्या समाजाने एका विधवा राणीला दुर्लक्षित करू नये म्हणून त्यांनी धोरणीपणाने पुरुषी पोषाखात वावरण्याचे ठरवले. [[ १९ मे इ.स. १८४२ ]]मध्ये त्यांचा विवाह [[झांसी संस्थान|झाशी संस्थानाचे]] राजे झाशी नरेश श्रीमंत महाराजाधिराज महाराजा [[गंगाधरराव नेवाळकर]] यांच्याशी झाला. तेव्हा त्यांचे नाव बदलून लक्ष्मी असे ठेवण्यात आले. लग्नानंतर झाशीच्या प्रजाजनांत राणीबद्दल विशेष प्रेम निर्माण झाले. दरबाराचे कामकाज राणीने पाहणे गंगाधररावांस पसंत नसल्याने मिळालेल्या वेळेचा उपयोग राणी लक्ष्मीबाईंनी स्वत्व जपण्यासाठी केला. त्यांनी आपला रोजचा व्यायाम, कसरत, घोडेस्वारी, तलवारबाजी नियमित सुरू ठेवली. महाराज गंगाधरराव नेवाळकर व महाराणी लक्ष्मीबाई यांना मुलगा झाला परंतु तीन महिन्याचा असताना तो मृत्यू पावला. मुलाच्या रूपाने वारस मिळाल्याच्या आनंदात असणारे गंगाधररावही या गोष्टीने दुःखी झाले. त्यांनी वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या आनंदराव मुलाला दत्तक घेऊन त्याचे ''दामोदर'' असे नाव ठेवले. [[ २१ नोव्हेंबर इ.स. १८५३ ]]मध्ये महाराज गंगाधररावांचे निधन झाले. == झाशी संस्थान खालसा == [[ईस्ट इंडिया कंपनी]]द्वारे [[ब्रिटिश भारत|ब्रिटिश सरकार]] [[झाशी संस्थान]] खालसा करणार नाही असे पूर्वीपासून झाशीच्या ब्रिटिशांशी असणाऱ्या मैत्रीपूर्ण संबंधांवरून राणी लक्ष्मीबाईंना वाटत होते. त्यासाठी लक्ष्मीबाई स्वतः ईस्ट इंडिया कंपनीशी पत्रव्यवहार करत होत्या. या पत्रव्यवहारातून त्यांनी कंपनी सरकारचा अन्याय, बेकायदेशीरपणा आणि खोडसाळपणा उघड केला. एका पत्रात त्यांनी ''झाशी संस्थान खालसा केले, तर पूर्ण हिंदुस्थानातील लोकांना हळहळ वाटेल. परिणामी हिंदुस्थानातील लोकांना ब्रिटिशांबद्दल भरवसा, विश्वास वाटेल का?'', अशी शंका व्यक्त करून कंपनीला एक प्रकारचे आव्हान दिले. कंपनी सरकारच्या बेजबाबदार अनैतिक कृत्यांनी व कंपनीच्या अधिकाराला आव्हान देण्याचे धारिष्ट्य करणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई या देशातील पहिल्या काही व्यक्तींमधील एक होत्या. परंतु हिंदुस्थानातील संस्थाने खालसा करण्याचा निर्णय [[गव्हर्नर जनरल डलहौसी]]ने घेतलेलाच असल्याने झाशी संस्थानही खालसा करण्यात आले. [[१३ मार्च]], [[इ.स. १८५४]] रोजी [[झाशी]]च्या जनतेला उद्देशून जाहीरनामा काढण्यात आला. त्यानुसार दत्तक विधान नामंजूर करून झांशी संस्थान ब्रिटिश सरकारांत विलीन करण्यात आले. त्या वेळीच स्वाभिमानी राणीने ''मी माझी झाशी देणार नाही'' असे स्फूर्तिदायक उद्गार काढले. झाशी खालसा झाल्यावर राणी लक्ष्मीबाईंना किल्ला सोडून शहरातील राजवाड्यात राहायला यावे लागले. राणी लक्ष्मीबाईंना पदच्युत झाल्याचा अपमान सहन करीत काही काळ शांत बसावे लागले होते. [[File:Jhansi Fort and city.jpg|thumb|झाशीचा किल्ला]] == इ.स. १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध == इ.स. [[१८५७चा उठाव]] हा संपूर्ण हिंदुस्थानात झाला. त्याप्रमाणे ५ जून, १८५७ला झाशीतही शिपायांचा उद्रेक झाला. केवळ ३५ शिपायांनी इंग्रजांना पळवून लावले. या परिस्थितीत इंग्रजांच्या परवानगीची वाट न पाहता राणी लक्ष्मीबाई किल्ल्यावर राहण्यास गेल्या. पुढे २२ जुलै, इ.स. १८५७ला ब्रिटिशांनी राणींना झाशीची अधिकारसूत्रे हाती घेण्यास सांगितले. राणी पुन्हा राज्यकर्त्या झाल्या होत्या, परंतु अतिशय बिकट परिस्थितीत त्यांच्या हाती राज्यकारभार आला होता. मनुष्यबळ नव्हते आणि खजिनाही रिकामाच होता. प्रजेच्या मनात असुरक्षित भविष्याबद्दल भीती होती. परंतु तरीही लक्ष्मीबाईंनी खंबीरपणाने परिस्थिती हाताळली. जुन्या विश्र्वासातील लोकांना परत बोलावून त्यांना काही अधिकाराची पदे दिली. दिवाण लक्ष्मणरावांना प्रधानमंत्री, तर प्रत्यक्ष वडिलांना - मारोपंत तांब्यांना - खजिनदार केले. लक्ष्मणरावांचा भाऊ, मुलगा तसेच मुन्सफ, भोलानाथ, आणि नामांकित गोलंदाज खुदाबक्ष यांना फौजेचे व शस्त्रास्त्रांच्या जोडणीचे काम दिले. बंडखोर ठाकुरांना धोरणीपणाने आपल्या बाजूस वळविले; राज्याच्या सल्लागार मंडळात सामील करून घेतले. ब्रिटिशांनी निकामी केलेल्या २२ तोफा पुन्हा सुरू करून तोफगोळ्यांची निर्मितीही सुरू केली. इंग्रजांविरुद्ध बंड करणाऱ्या विद्रोही शिपायांना आपल्या सैन्यात सामील करून घेतले. परकीयांविरुद्ध लढण्याची तयारी करीत असतानाच राणींनी प्रजेचा स्वाभिमान, निष्ठा वाढवण्याचा व आनंद जपण्याचा प्रयत्न केला. दानशूर, श्रद्धाळू व दयाळू लक्ष्मीबाईंनी थंडीत कुडकुडणाऱ्या हजार-दीड हजार गरिबांना, साधू-संन्याशांना उबदार कपड्यांचे वाटप केले. स्वतःबरोबर प्रजेच्या श्रद्धा जपणाऱ्या राणीने गोवध बंदी केली. त्यांनी किल्ल्यावर [[रंगपंचमी]]सारखा सण साजरा करून स्त्रियांसाठी हळदी-कुंकवाचे कार्यक्रम केले. अशा प्रकारे प्रशासन, सैन्य व कल्याणकारी कामे यांची चोख व्यवस्था लावून स्वराज्य असल्याचा विश्र्वास राणी लक्ष्मीबाईंनी जनतेत निर्माण केला. प्रजेला मुक्त मनाने आपल्या आवडीच्या गोष्टी करण्यासाठी, त्यांच्या कलेची जोपासना करण्यासाठी त्यांनी प्रयत्न केले. त्यांनी झाशीमध्ये मराठी नाटकांचे प्रयोग घडवून आणले. मराठी भाषिकांसाठी रासक्रीडा, चित्रलेखा, बाणासूर इ. नाटके योजली. स्वतःही नाटकांचा आनंद घेतला. एक स्थिर, सुरक्षित, समृद्ध व सुसंस्कृत राज्य घडवण्याचा प्रयत्न राणी लक्ष्मीबाईंनी केला. यामुळे राणी आणि झाशीतील प्रजा यांच्यातील नाते दृढ झाले. दरम्यान २१ मार्च, इ.स. १८५८ला सकाळीच सर ह्यू रोज आपल्या फौजेसह झाशीजवळ आला. त्याने राणीस निःशस्त्र भेटीस यावे किंवा युद्धास तयार राहावे असे कळविले. ब्रिटिशांनी केलेल्या विश्र्वासघातामुळे, अन्यायामुळे ‘भारतात विदेशी शासन नकोच’ अशा ठाम मताच्या राणींनी भेटीस जाण्याचे नाकारले. त्याच वेळी [[तात्या टोपे]] यांच्याशी संधान बांधून एका बाजूने इंग्रजांवर हल्ला करण्यास सुचविले. उत्तम प्रतीचा सेनानी आणि कर्तबगार राजकारणी असणाऱ्याया ह्यू रोजने झाशीच्या किल्ल्यावर मारा करण्यासाठी आजुबाजूच्या टेकड्यांवर कब्जा मिळविला. त्या टेकड्यांवर तोफा चढवल्या. २-३ दिवस झाशीची बाजू अभेद्य होती. घनगर्ज भवानीशंकर, कडक बिजली या तोफा आपल्या नावाप्रमाणे कार्यरत होत्या. "घौसखान" याने तर तोफेमधून असा मारा केला, की त्यामुळे दोन शिवमंदिरे वाचली. या गोष्टीसाठी आजही [[झाशी]]तील लोक त्याला धन्यवाद देतात. युद्धाच्या ९ व्या दिवशी इंग्रजांनी पश्चिमेकडील तोफ बंद पाडून त्या बाजूच्या तटाला खिंडारे पाडली. ही खिंडारे बुजवण्यासाठी रातोरात काम केले गेले. त्या वेळी चुना, दगड, विटा यांची ने-आण करण्याचे काम स्त्रियांनी केले होते हे विशेष. शेवटी ब्रिटिशांना फितुरांनीच साथ दिली. झांशीमधील शंकर किल्ल्यावरील मोठ्या विहिरीतून संपूर्ण झांशीला पाणी पुरवठा व्हायचा, ती विहीर आणि जिथे दारुगोळा तयार व्हायचा, तो कारखाना, ही दोन ठिकाणे इंग्रजांनी उद्ध्वस्त केली. अशा स्थितीत राणींची आशा पेशव्यांकडून येणाऱ्या मदतीवर होती. त्याप्रमाणे ३१ मार्चला तात्या टोपेंचे सैन्य आले. परंतु इंग्रजांपुढे त्यांचा टिकाव लागला नाही.<ref>{{स्रोत पुस्तक|title=१०१ कर्तुत्वान स्त्रिया|last=कर्वे|first=स्वाती|publisher=उत्कर्ष प्रकाशन|year=२०१४|isbn=978-81-7425-310-1|location=पुणे|pages=३९}}</ref> राणी लक्ष्मीबाईंनी सर्व फौजेला धीर देताना स्वतःच्या बळावरच लढण्याचे आवाहन केले. एवढेच नाही तर ‘रणांगणात तुम्हाला मृत्यू आला, तर तुमच्या विधवांच्या निर्वाहाची व्यवस्था मी करेन’ असे आश्र्वासन दिले. राणीचे डावे-उजवे हात असणारे "खुदाबक्ष आणि घौसखान" इंग्रजांच्या गोळीबारात मृत्युमुखी पडल्यावर मात्र बिकट परिस्थिती निर्माण झाली. ब्रिटिश सैन्य शिड्या लावून शहरात उतरले. शांत, सुंदर शहराची होणारी वाताहत पाहून राणी संतापल्या आणि त्यांनी प्रत्यक्ष रणांगणात उतरण्याचा निर्णय घेतला व तो अंमलात आणला. संतापलेल्या राणीची [[तलवार]] अशी तळपत होती, की समोर येणारा गोरा शिपाई गारदच होत होता. त्यांचे धैर्य, शौर्य, आवेश पाहून ह्यू रोजही थबकला. तरीही एका अनुभवी सरदाराने पुढचा धोका लक्षात घेऊन लक्ष्मीबाईंना परत किल्ल्यावर नेले. सर्व फौजी अधिकाऱ्यांशी लक्ष्मीबाईंनी चर्चा केली आणि निर्णयानुसार रातोरात त्यांनी झाशी सोडले. सतत ११ दिवस राणींनी ब्रिटिशांना झुलवत ठेवले. लढाईचा साक्षीदार ह्यूज रोजनेही म्हटले की ‘राणी लक्ष्मीबाई सर्वोत्कृष्ट सैनिक आणि सर्वाधिक हिंमतवान व्यक्ती होती.’ या पराभवानंतर राणी पेशव्यांबरोबर [[ग्वाल्हेर]]ला गेली. तेथेही स्वस्थ न बसता लक्ष्मीबाईंनी आपल्या सैन्याची कवायत नियमित चालू ठेवली. सैन्यांमध्ये फिरून, सैनिकांची चौकशी करीत, इंग्रजांना रोखण्यासाठी कशा प्रकारे मोर्चे बांधणी करावी याविषयी त्यांनी चर्चा केली. याच वेळी १७ जून इ.स. १८५८ रोजी सकाळीच ब्रिटिश अधिकारी स्मिथ सैन्यासह ग्वाल्हेरच्या अगदी जवळ कोटा की सराय येथे येऊन पोहोचला. त्याने त्वरित हल्ला चढवला. लक्ष्मीबाईंनी रणांगणात धाव घेतली. लक्ष्मीबाई तलवारीचे सपसप वार करीत समोर येणाऱ्या ब्रिटिश सैन्याला कापून काढत होत्या. आवेगाने, विजेसारख्या तळपणाऱ्या राणींकडे पाहून त्यांचे सैन्यही त्वेषाने लढले. इंग्रज अधिकारी स्मिथचे सैन्य मागे हटणारच होते, त्याच वेळी नव्या दमाची एक फौज बाजूच्या टेकडीवरून चालून आली. दोन्हीकडून आलेल्या सैन्यासमोर राणींचा निभाव लागला नाही. परिस्थिती ओळखून त्या काही स्वारांनिशी बाहेर पडल्या. थोडे पुढे जाताच एका ओढ्यापाशी त्यांचा घोडा अडला. नेहमीचा सारंगी नावाची घोडी [[घोडा]] शेवटच्या लढाईत त्यांच्याबरोबर नव्हता. काही केल्या [[घोडा]] ओढा ओलांडत नव्हता. तिथे इंग्रजांशी लढत असताना राणी लक्ष्मीबाई रक्‍तबंबाळ होऊन घोड्यावरून खाली कोसळल्या. त्यांचा डाव्या कुशीतही तलवार घुसली, परंतु पुरुषी वेशात असलेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना इंग्रज ओळखू शकले नाहीत. ते पुढे निघून गेले. घायाळ झालेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना सेवक रामचंद्र देशमुखांनी फुलबाग येथील बाबा गंगादास यांच्या मठात आणले. परंतु त्यांची उपचार करण्याची इच्छा नव्हती. आपला देह क्रूर इंग्रजांच्या हाती लागू नये अशी त्यांची इच्छा होती. फुलबाग येथे बाबा गंगादास यांच्या मठात बांदा के नवाब बहादुर अली दृतीय यांनी मुखाग्नी दिली. झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांनी वयाच्या तेविसाव्या वर्षी मरण स्वीकारले आणि अशाप्रकारे एका शूर राणीला रणांगणात वीरमरण आले. १७ जूनच्या संध्याकाळी विरांगणा राणी लक्ष्मीबाई स्वर्गसिधारी गेल्या. १८ जूनला इंग्रज सरकारने राणी लक्ष्मीबाईंना मृत घोषित केले. आणि म्हणून आज पर्यंत १८ जूनला त्यांची पुण्यतिथी साजरी होते. == विशेष, असली चित्र आणि दामोदरराव वंश == ब्रिटिशांनी राणी लक्ष्मीबाईचा उल्लेख `’हिंदुस्थानची जोन ऑफ आर्क' असा केला. क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता ठरलेल्या या राणीवर अनेक काव्ये, [[पोवाडे]] रचले गेले. राणी लक्ष्मीबाईंचे विचार आजच्या काळातही खूप प्रेरणादायी आहेत. राणी लक्ष्मीबाईंच्या ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थानावर इ.स. १९६२ मध्ये त्यांचा अश्वारूढ पुतळा स्थापन करण्यात आला. ते समाधीस्थान पाहिल्यानंतर कविवर्य [[भा. रा. तांबे]] यांनी पुढील यथार्थ ओळी सुचल्या. ``* रे हिंद बांधवा, थांब या स्थळी। अश्रू दोन ढाळी।।<br/> ती पराक्रमाची ज्योत मावळे । इथे झांशिवाली।। * खूब लड़ी मर्दानी वो तो झॉंसी वाली रानी थी। ..कवयित्री : सुभद्रा कुमारी चौहान * स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll लेखक : मनिष अहिरे, रितेश ठाकूर '''राणी लक्ष्मीबाईंचे असली चित्र''' राणी लक्ष्मीबाईंच्या सावत्र आई चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई मोरोपंत तांबे यांच्यानुसार १८५० व १८५७ साली आग्रा येथून एक चित्रकार आलेला त्याने राणी लक्ष्मीबाईंचे काही चित्र काढले. १) १८५० साली महाराजा गंगाधरराव यांच्या आदेशावरून हस्ती दंताच्या फलकावर वधूवेषातील राणी लक्ष्मीबाईंचे चित्र काढले. हे चित्र १८६१ साली इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात ठेवले गेले. कालांतराने ह्या चित्राचे फोटो मागवून राणीचे भाचे गोविंदराव तांबे यांनी महाराष्ट्रीय शैलीत चित्र काढून घेतले. हे चित्र आज ही महाराष्ट्रातील नेवाळकर व तांबे कुटुंबाकडे रत्‍नागिरी येथे आहे.२०२१ व २०२२ साली ह्या चित्राला रंगविण्याचे काम महाराष्ट्र नवनिर्माण सेनेचे पदाधिकारी समाजसेवक राणी झाशी इतिहासकार कुमार रितेशराजे ठाकूर यांनी केले. २) १८५७ साली नोव्हेंबर महिन्यात राणी लक्ष्मीबाईंचे प्रसिद्ध सारंगी नावाच्या सफेद घैडीवर बसलेले चित्र रेखाटले गेले. ते आज इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात आहे. ३) १८६१ साली रतन कछवाहा नावाच्या झाशी राजचित्रकाराणे इंदूरच्या धनाढ्य बलिया सरदार यांच्या सांगण्यावरून एक काल्पनिक चित्र रेखाटले. त्यात राणी लक्ष्मीबाई ह्या ढाल व तलवार हाती घेतलेल्या योद्धा रूपात आहेत. ४) राणी लक्ष्मीबाईंचे सर्वत्र सिंहासनावर बसलेले चित्र पसरवले जाते. खर तर हे चित्र राणी लक्ष्मीबाईंचे नसून मराठा तंजावर संस्थानचे छत्रपती शिवाजी महाराज द्वितीय यांची कन्या राजकुमारी मुक्तांबाबाई राणीसाहेब छत्रपती यांची आहे. मुळचित्र हे इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात उपलब्ध आहे. ==झाशीच्या राणीवर लिहिली गेलेली ऐतिहासिक पुस्तके, कादंबऱ्या, काव्ये, चरित्रे, चित्रपट, नाटके== * The Queen of Jhansi (मूळ इंग्रजी. लेखिका [[महाश्वेता देवी]]) हिंदी भाषांतर : सागरी सेनगुप्ता व मंदिरा सेनगुप्ता * खूब लड़ी मर्दानी : झांसी की रानी (हिंदी दूरचित्रवाणी मालिका, २०१९; प्रमुख भूमिका - अनुष्का सेन, विकास माणकताला) * झाशी : १८५७ - लेखक अविनाश वासुदेव पुराणिक * झॉंसीकी रानी : दूरचित्रवाणीवरील मालिका. हिचे १८-८-२००९ ते १९-६-२०११ या काळात ४८० भाग (एपिसोड्‌स) प्रसारित झाले होते. * झाशीची रणचंडी : कादंबरी : लेखक पोपटराव भसे * झाशीची राणी, [[ताराबाई मोडक]], [[माधव जुलियन]] - चरित्रे तीन पुस्तके एकत्रित (ललितकला शुक्ल, १९९६) * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक दा.वि. कुलकर्णी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वि.श्री. जोशी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई’ : लेखक म.स. भावे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखिका प्रतिभा रानडे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वृंदावनलाल वर्मा * झाशीची वाघीण : लेखक [[भास्कर महाजन]] * झाशी राणी लक्ष्मीबाई : हिंदी पु्स्तक. लेखक : रामप्रसाद एन.एस. * झाशीची राणी : झाशी संस्थानच्या महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब ह्यांचे चरित्र : लेखक [[दत्तात्रेय बळवंत पारसनीस]] * मर्दानी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई हिच्या जीवनावरील कादंबरी, लेखक : [[विद्याधर गोखले]] * मर्दानी रणरागिणी ... : आत्मकथा स्वरूपातील ललित पुस्तक, लेखिका मंदा खापरे * मनकर्णिका - दि क्वीन ऑफ झाशी (हिंदी चित्रपट, २०१७, दिग्दर्शक - केतन मेहता). या चित्रपटात [[अतुल कुलकर्णी]] यांनी [[तात्या टोपे]]ंचे काम केले आहे. * स्वोर्ड्‌स ॲन्ड स्केप्टर्स (हाॅलिवूडचा इंग्रजी चित्रपट, २०१८) (लक्ष्मीबाईंच्या भूमिकेत, इंडो-अमेरिकन अभिनेत्री देविका भिसे) (हा चित्रपट मराठी, हिंदी आणि इंग्रजी अशा तीन भाषांमध्ये निघाला आहे.) * वीज म्हणाली धरतीला (नाटक : लेखक [[वि.वा. शिरवाडकर]]) * वीरांगना लक्ष्मीबाई : हिंदी पुस्तक. लेखक : रामाश्रय सविता * समरसौदामिनी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांच्या जीवनावरील हृदयद्रावक कादंबरी, लेखक [[भा.द. खेर]] * [[सोहराब मोदी]] यांनी इ.स. १९५६ मध्ये 'झॉंसी की रानी' नावाचा भव्य हिंदी चित्रपट काढला होता. त्यात झाशीच्या राणीचे काम मोदी यांची पत्‍नी मेहताब हिने केले होते. हा भारतात बनलेला पहिला रंगीत (टेक्निकलर) चित्रपट होता. ==राणी लक्ष्मीबाईंचे पुतळे आणि चौक== * ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थान * नवी दिल्ली येथे 'रानी झांसी रोड आणि देशबंधु गुप्ता मार्ग' यांनी बनलेल्या चौकात. * पुण्यात संभाजी उद्यानाजवळ (जंगली महाराज रोड)पुणे * नागपूर येथे झांशी रानी चौकात बर्डी मार्ग येथे झांशीच्या रानीचा पुतळा आहे. *कोल्हापूर येथील कावळा नाका येथे भव्य पुतळा आहे. *नागपूर येथे राणी झाँसी नावाचे मेट्रो स्थानक *राणी लक्ष्मीबाई चौक नावाचे मुंबईतील शीव/सायन येथील बेस्ट बस स्थानक *झाशीची राणी लक्ष्मीबाई उद्यान, बोरीवली, मुंबई *राणी लक्ष्मीबाई मैदान व भाजी मंडई, मालाड *राणी झांशी कंपाऊंड, ओसीपीएम स्कूल, राहुरी == राणी लक्ष्मीबाईंचे नाव दिलेल्या संस्था== * [[महाराष्ट्र एज्युकेशन सोसायटी]]<nowiki/>ची राणी लक्ष्मीबाई मुलींची सैनिकी शाळा, पिरंगुट (पुणे) * रानी लक्ष्मीबाई शाळा-समूह (लखनौ) * लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय शारीरिक शिक्षण विद्यापीठ (ग्वाल्हेर) * महाराणी लक्ष्मीबाई वैद्यकीय महाविद्यालय (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई मध्यवर्ती शेतकी विद्यापीठ (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय उद्यान (अंदमान-निकोबार) * सुभाष चंद्र बोसांच्या इंडियन नॅशनल आर्मीमध्ये राणी लक्ष्मीबाईंच्या नावाने "राणी झाँसी" एक रेजिमेन्ट होती. * १९५७ साली भारत सरकारने छापून प्रसिद्ध केलेल्या दोन पोस्टाच्या तिकिटांवर राणी लक्ष्मीबाईची छबी होती. * राणी लक्ष्मीबाई विद्यालय यवतमाळ (महाराष्ट्र) ==राणी लक्ष्मीबाईच्या नावाचे पुरस्कार== * उत्तर प्रदेश सरकारचा रानी लक्ष्मीबाई पुरस्कार (कुस्तीविद्येत प्रवीण असलेल्या साक्षी मलिक यांना हा पुरस्कार मिळाला आहे.) * भारत सरकारचा राणी लक्ष्मीबाई स्त्री-शक्ती पुरस्कार * मध्यप्रदेश सरकार वीरता दाखविणाऱ्या स्त्रीला ’वीरांगना लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय पुरस्कार प्रदान करते. माउंट एव्हरेस्टवर यशस्वी चढाई करणाऱ्या [[बचेंद्री पाल|बच्छेंद्री पाल]] यांना हा पुरस्कार मिळाला होता. (इ.स. २०१३) {{भारतीय स्वातंत्र्यलढा}} ==हे ही पाहा== *[[राणी वेलू नचियार]] ==संदर्भ== {{DEFAULTSORT:नेवाळकर,लक्ष्मीबाई गंगाधर}} [[वर्ग:भारताचा इतिहास|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:ऐतिहासिक व्यक्ती|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेल्या व्यक्ती]] [[वर्ग:झांसी संस्थान]] [[वर्ग:इ.स. १८३५ मधील जन्म]] [[वर्ग:इ.स. १८५८ मधील मृत्यू]] [[वर्ग:मराठा साम्राज्यातील स्त्रिया]] pm75i5r4a125i0apu8anxu4v1ctrxrh 2143288 2143285 2022-08-05T10:37:27Z 2405:201:17:A81A:7C07:E693:F805:4CB0 wikitext text/x-wiki {{मुखपृष्ठ सदर लेख उमेदवार}} {{इतिहासलेखन}} {{माहितीचौकट चळवळ चरित्र | नाव = स्वातंत्र्य सौदामिनी स्वातंत्र्यलक्ष्मी श्रीमंत राजमाता सकल सौभाग्य संपन्न वज्रचुडेमंडित पुण्यश्लोक वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब गंगाधरराव नेवाळकर महाराज! | चित्र = rani_of_jhansi.jpg | चित्र रुंदी = | चित्र शीर्षक = झाशीची राणी लक्ष्मीबाई | टोपणनाव = मनिकर्णिका,मनू, बाईसाहेब,छबिली | जन्मदिनांक = [[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स. १८३५]] | जन्मस्थान = [[वाराणसी|काशी]], [[भारत]] | मूळगाव = [[कोट रत्नागिरी]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]] | संबधित नगर = कोट-कोलधे रत्नागिरी, धावडशी-सातारा, पुणे, बिठूर | मृत्युदिनांक = [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]] | मृत्युस्थान = [[ग्वालियर]], [[मध्य प्रदेश]] | चळवळ = [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध]] | संघटना = | पत्रकारिता लेखन = | पुरस्कार = | स्मारके = [[ग्वाल्हेर]] | धर्म = [[हिंदू धर्म|हिंदू]] | वडील नाव = मोरोपंत तांबे | आई नाव = भागीरथीबाई तांबे | पती नाव = [[गंगाधरराव नेवाळकर]] | पत्नी नाव = | अपत्ये = दामोदर, आनंदराव (दत्तकपुत्र) |सावत्र आई=चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई तांबे|सावत्र भाऊ=चिंतामणी मोरोपंत तांबे}} '''महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब गंगाधरराव नेवाळकर''', म्हणजेच ''झाशीची राणी लक्ष्मीबाई'', ([[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स.१८३५]] - [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]]) या एकोणिसाव्या शतकातील [[झाशी]] राज्याच्या राणी होत्या; हिंदुस्थानात इ.स. १८५७ च्या [[ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनी]]विरुद्ध झालेल्या स्वातंत्र्य उठावातील या एक अग्रणी सेनानी होत्या. त्यांच्या शौर्याने त्यांना ‘क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता’ म्हणून जनमानसात अढळ स्थान प्राप्त झाले आहे. जन्मतिथी = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १८९२ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७५७ , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १६१ , कार्तिक मास कृष्ण पक्ष चतुर्दशी, गुरुवार १९ नोव्हेंबर १८३५ रात्रौ ३.४० काशी, वाराणसी, उत्तर भारत अमर हुतात्मा = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १९१५ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७८० , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १८४, जेष्ठ मास शुक्ल पक्ष सप्तमी, गुरुवार १७ जून १८५८ , कोटा की सराय, फुलबाग, ग्वाल्हेर, मध्य भारत गारद/बिरुदावली = स्वातंत्र्यलक्ष्मी बुंदेलखंड धराधरीश्वरी राजराजेश्वरी सिंहासनाधिश्वरी झाशीची राज्ञी श्रीमंत सकल सौभाग्य संपन्न कांक्षीणी वज्रचुडेमंडित राजश्रीयाविराजीत सकलगुणमंडित सकललक्ष्मीअलंकृत पुण्यश्लोक राजमाता वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब नेवाळकर महाराज. दरबारी राजमुद्रा = रानी लक्ष्मीबाई सवंत १९१० राणीचे भक्त रितेश ठाकूर व मनिष अहिरे यांनी रचलेली राजमुद्रा = स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll == बालपण == महाराणी लक्ष्मीबाईंचे मूळ नाव मनिकर्णिका होते. त्यांचे वडील [[मोरोपंत तांबे]] हे पुण्याच्या पेशव्यांच्या आश्रयाला होते. तांबे कुटुंब मूळचे '''रत्‍नागिरी''' जिल्ह्यातील '''कोलधे''' गावचे होते जन्म भागीरथी बाई यांच्या पोटी [[उत्तर प्रदेश|उत्तर प्रदेशातील]] [[काशी]] येथे झाला होता. तांबे हे मुळनिवासी कोलधे ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. व्यवसायानिमित्त पुणे व सातारा येथे स्थायी झाले. तर नेवाळकर हजार मुळनिवासी कोट ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. पेशव्यांनी त्यांना जळगावच्या पारोळा येथील जहागीर दिली. व कालांतराने झाशी संस्थानची सुभेदारी दिली. १८१८ नंतर इंग्रजांशी तह करून नेवाळकरांनी झाशी वंशपरंपरागत घेऊन "महाराजा" ही पदवी धारण केली. == व्यक्तिमत्त्व == धोरणी, चतुर, युद्धशास्त्रनिपुण, शूर आणि थोर कर्तृत्व व नेतृत्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई जन्मतः कोणत्याही राजघराण्यातील नसल्या तरी राजघराण्याशी संबंधित व्यक्तींमध्ये वावरलेल्या, वाढलेल्या होत्या. अश्वपरीक्षेचे सर्व मापदंड माहीत असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई घोडेस्वारी करण्यातही वाकबगार होत्या. त्या काळी पूर्ण हिंदुस्थानात श्रीमंत धोंडोपंत बाजीराव पेशवे व नानासाहेब पेशवे आणि जयाजी शिंदे व महाराणी लक्ष्मीबाई या तिघांशिवाय कोणीही अचूक अश्वपरीक्षा करणारा नव्हता. अष्टपैलू व्यक्तिमत्त्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाईंनी युद्धशास्त्रातही प्रावीण्य मिळविले. बाजीरावांच्या पदरी बाळंभट देवधर नावाचे उत्तम कसरतपटू आणि कुस्तीगीर होते. त्यांनीच मल्लविद्येत पारंगत होण्यासाठी [[मल्लखांब]] नावाचा कसरतीचा वेगळा प्रकार शोधून काढला. मनाची एकाग्रता, विलक्षण चपळता, शरीराचा तोल सांभाळण्याचे पूर्ण कौशल्य, काटकपणा आणि चतुरस्र भान वृद्धिंगत करणाऱ्या मल्लखांब विद्येतही राणी लक्ष्मीबाई तरबेज झाल्या. महाराणी लक्ष्मीबाईंचे वैशिष्ट्य म्हणजे पुरुषप्रधान संस्कृती असणाऱ्या समाजाने एका विधवा राणीला दुर्लक्षित करू नये म्हणून त्यांनी धोरणीपणाने पुरुषी पोषाखात वावरण्याचे ठरवले. [[ १९ मे इ.स. १८४२ ]]मध्ये त्यांचा विवाह [[झांसी संस्थान|झाशी संस्थानाचे]] राजे झाशी नरेश श्रीमंत महाराजाधिराज महाराजा [[गंगाधरराव नेवाळकर]] यांच्याशी झाला. तेव्हा त्यांचे नाव बदलून लक्ष्मी असे ठेवण्यात आले. लग्नानंतर झाशीच्या प्रजाजनांत राणीबद्दल विशेष प्रेम निर्माण झाले. दरबाराचे कामकाज राणीने पाहणे गंगाधररावांस पसंत नसल्याने मिळालेल्या वेळेचा उपयोग राणी लक्ष्मीबाईंनी स्वत्व जपण्यासाठी केला. त्यांनी आपला रोजचा व्यायाम, कसरत, घोडेस्वारी, तलवारबाजी नियमित सुरू ठेवली. महाराज गंगाधरराव नेवाळकर व महाराणी लक्ष्मीबाई यांना मुलगा झाला परंतु तीन महिन्याचा असताना तो मृत्यू पावला. मुलाच्या रूपाने वारस मिळाल्याच्या आनंदात असणारे गंगाधररावही या गोष्टीने दुःखी झाले. त्यांनी वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या आनंदराव मुलाला दत्तक घेऊन त्याचे ''दामोदर'' असे नाव ठेवले. [[ २१ नोव्हेंबर इ.स. १८५३ ]]मध्ये महाराज गंगाधररावांचे निधन झाले. == झाशी संस्थान खालसा == [[ईस्ट इंडिया कंपनी]]द्वारे [[ब्रिटिश भारत|ब्रिटिश सरकार]] [[झाशी संस्थान]] खालसा करणार नाही असे पूर्वीपासून झाशीच्या ब्रिटिशांशी असणाऱ्या मैत्रीपूर्ण संबंधांवरून राणी लक्ष्मीबाईंना वाटत होते. त्यासाठी लक्ष्मीबाई स्वतः ईस्ट इंडिया कंपनीशी पत्रव्यवहार करत होत्या. या पत्रव्यवहारातून त्यांनी कंपनी सरकारचा अन्याय, बेकायदेशीरपणा आणि खोडसाळपणा उघड केला. एका पत्रात त्यांनी ''झाशी संस्थान खालसा केले, तर पूर्ण हिंदुस्थानातील लोकांना हळहळ वाटेल. परिणामी हिंदुस्थानातील लोकांना ब्रिटिशांबद्दल भरवसा, विश्वास वाटेल का?'', अशी शंका व्यक्त करून कंपनीला एक प्रकारचे आव्हान दिले. कंपनी सरकारच्या बेजबाबदार अनैतिक कृत्यांनी व कंपनीच्या अधिकाराला आव्हान देण्याचे धारिष्ट्य करणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई या देशातील पहिल्या काही व्यक्तींमधील एक होत्या. परंतु हिंदुस्थानातील संस्थाने खालसा करण्याचा निर्णय [[गव्हर्नर जनरल डलहौसी]]ने घेतलेलाच असल्याने झाशी संस्थानही खालसा करण्यात आले. [[१३ मार्च]], [[इ.स. १८५४]] रोजी [[झाशी]]च्या जनतेला उद्देशून जाहीरनामा काढण्यात आला. त्यानुसार दत्तक विधान नामंजूर करून झांशी संस्थान ब्रिटिश सरकारांत विलीन करण्यात आले. त्या वेळीच स्वाभिमानी राणीने ''मी माझी झाशी देणार नाही'' असे स्फूर्तिदायक उद्गार काढले. झाशी खालसा झाल्यावर राणी लक्ष्मीबाईंना किल्ला सोडून शहरातील राजवाड्यात राहायला यावे लागले. राणी लक्ष्मीबाईंना पदच्युत झाल्याचा अपमान सहन करीत काही काळ शांत बसावे लागले होते. [[File:Jhansi Fort and city.jpg|thumb|झाशीचा किल्ला]] == इ.स. १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध == इ.स. [[१८५७चा उठाव]] हा संपूर्ण हिंदुस्थानात झाला. त्याप्रमाणे ५ जून, १८५७ला झाशीतही शिपायांचा उद्रेक झाला. केवळ ३५ शिपायांनी इंग्रजांना पळवून लावले. या परिस्थितीत इंग्रजांच्या परवानगीची वाट न पाहता राणी लक्ष्मीबाई किल्ल्यावर राहण्यास गेल्या. पुढे २२ जुलै, इ.स. १८५७ला ब्रिटिशांनी राणींना झाशीची अधिकारसूत्रे हाती घेण्यास सांगितले. राणी पुन्हा राज्यकर्त्या झाल्या होत्या, परंतु अतिशय बिकट परिस्थितीत त्यांच्या हाती राज्यकारभार आला होता. मनुष्यबळ नव्हते आणि खजिनाही रिकामाच होता. प्रजेच्या मनात असुरक्षित भविष्याबद्दल भीती होती. परंतु तरीही लक्ष्मीबाईंनी खंबीरपणाने परिस्थिती हाताळली. जुन्या विश्र्वासातील लोकांना परत बोलावून त्यांना काही अधिकाराची पदे दिली. दिवाण लक्ष्मणरावांना प्रधानमंत्री, तर प्रत्यक्ष वडिलांना - मारोपंत तांब्यांना - खजिनदार केले. लक्ष्मणरावांचा भाऊ, मुलगा तसेच मुन्सफ, भोलानाथ, आणि नामांकित गोलंदाज खुदाबक्ष यांना फौजेचे व शस्त्रास्त्रांच्या जोडणीचे काम दिले. बंडखोर ठाकुरांना धोरणीपणाने आपल्या बाजूस वळविले; राज्याच्या सल्लागार मंडळात सामील करून घेतले. ब्रिटिशांनी निकामी केलेल्या २२ तोफा पुन्हा सुरू करून तोफगोळ्यांची निर्मितीही सुरू केली. इंग्रजांविरुद्ध बंड करणाऱ्या विद्रोही शिपायांना आपल्या सैन्यात सामील करून घेतले. परकीयांविरुद्ध लढण्याची तयारी करीत असतानाच राणींनी प्रजेचा स्वाभिमान, निष्ठा वाढवण्याचा व आनंद जपण्याचा प्रयत्न केला. दानशूर, श्रद्धाळू व दयाळू लक्ष्मीबाईंनी थंडीत कुडकुडणाऱ्या हजार-दीड हजार गरिबांना, साधू-संन्याशांना उबदार कपड्यांचे वाटप केले. स्वतःबरोबर प्रजेच्या श्रद्धा जपणाऱ्या राणीने गोवध बंदी केली. त्यांनी किल्ल्यावर [[रंगपंचमी]]सारखा सण साजरा करून स्त्रियांसाठी हळदी-कुंकवाचे कार्यक्रम केले. अशा प्रकारे प्रशासन, सैन्य व कल्याणकारी कामे यांची चोख व्यवस्था लावून स्वराज्य असल्याचा विश्र्वास राणी लक्ष्मीबाईंनी जनतेत निर्माण केला. प्रजेला मुक्त मनाने आपल्या आवडीच्या गोष्टी करण्यासाठी, त्यांच्या कलेची जोपासना करण्यासाठी त्यांनी प्रयत्न केले. त्यांनी झाशीमध्ये मराठी नाटकांचे प्रयोग घडवून आणले. मराठी भाषिकांसाठी रासक्रीडा, चित्रलेखा, बाणासूर इ. नाटके योजली. स्वतःही नाटकांचा आनंद घेतला. एक स्थिर, सुरक्षित, समृद्ध व सुसंस्कृत राज्य घडवण्याचा प्रयत्न राणी लक्ष्मीबाईंनी केला. यामुळे राणी आणि झाशीतील प्रजा यांच्यातील नाते दृढ झाले. दरम्यान २१ मार्च, इ.स. १८५८ला सकाळीच सर ह्यू रोज आपल्या फौजेसह झाशीजवळ आला. त्याने राणीस निःशस्त्र भेटीस यावे किंवा युद्धास तयार राहावे असे कळविले. ब्रिटिशांनी केलेल्या विश्र्वासघातामुळे, अन्यायामुळे ‘भारतात विदेशी शासन नकोच’ अशा ठाम मताच्या राणींनी भेटीस जाण्याचे नाकारले. त्याच वेळी [[तात्या टोपे]] यांच्याशी संधान बांधून एका बाजूने इंग्रजांवर हल्ला करण्यास सुचविले. उत्तम प्रतीचा सेनानी आणि कर्तबगार राजकारणी असणाऱ्याया ह्यू रोजने झाशीच्या किल्ल्यावर मारा करण्यासाठी आजुबाजूच्या टेकड्यांवर कब्जा मिळविला. त्या टेकड्यांवर तोफा चढवल्या. २-३ दिवस झाशीची बाजू अभेद्य होती. घनगर्ज भवानीशंकर, कडक बिजली या तोफा आपल्या नावाप्रमाणे कार्यरत होत्या. "घौसखान" याने तर तोफेमधून असा मारा केला, की त्यामुळे दोन शिवमंदिरे वाचली. या गोष्टीसाठी आजही [[झाशी]]तील लोक त्याला धन्यवाद देतात. युद्धाच्या ९ व्या दिवशी इंग्रजांनी पश्चिमेकडील तोफ बंद पाडून त्या बाजूच्या तटाला खिंडारे पाडली. ही खिंडारे बुजवण्यासाठी रातोरात काम केले गेले. त्या वेळी चुना, दगड, विटा यांची ने-आण करण्याचे काम स्त्रियांनी केले होते हे विशेष. शेवटी ब्रिटिशांना फितुरांनीच साथ दिली. झांशीमधील शंकर किल्ल्यावरील मोठ्या विहिरीतून संपूर्ण झांशीला पाणी पुरवठा व्हायचा, ती विहीर आणि जिथे दारुगोळा तयार व्हायचा, तो कारखाना, ही दोन ठिकाणे इंग्रजांनी उद्ध्वस्त केली. अशा स्थितीत राणींची आशा पेशव्यांकडून येणाऱ्या मदतीवर होती. त्याप्रमाणे ३१ मार्चला तात्या टोपेंचे सैन्य आले. परंतु इंग्रजांपुढे त्यांचा टिकाव लागला नाही.<ref>{{स्रोत पुस्तक|title=१०१ कर्तुत्वान स्त्रिया|last=कर्वे|first=स्वाती|publisher=उत्कर्ष प्रकाशन|year=२०१४|isbn=978-81-7425-310-1|location=पुणे|pages=३९}}</ref> राणी लक्ष्मीबाईंनी सर्व फौजेला धीर देताना स्वतःच्या बळावरच लढण्याचे आवाहन केले. एवढेच नाही तर ‘रणांगणात तुम्हाला मृत्यू आला, तर तुमच्या विधवांच्या निर्वाहाची व्यवस्था मी करेन’ असे आश्र्वासन दिले. राणीचे डावे-उजवे हात असणारे "खुदाबक्ष आणि घौसखान" इंग्रजांच्या गोळीबारात मृत्युमुखी पडल्यावर मात्र बिकट परिस्थिती निर्माण झाली. ब्रिटिश सैन्य शिड्या लावून शहरात उतरले. शांत, सुंदर शहराची होणारी वाताहत पाहून राणी संतापल्या आणि त्यांनी प्रत्यक्ष रणांगणात उतरण्याचा निर्णय घेतला व तो अंमलात आणला. संतापलेल्या राणीची [[तलवार]] अशी तळपत होती, की समोर येणारा गोरा शिपाई गारदच होत होता. त्यांचे धैर्य, शौर्य, आवेश पाहून ह्यू रोजही थबकला. तरीही एका अनुभवी सरदाराने पुढचा धोका लक्षात घेऊन लक्ष्मीबाईंना परत किल्ल्यावर नेले. सर्व फौजी अधिकाऱ्यांशी लक्ष्मीबाईंनी चर्चा केली आणि निर्णयानुसार रातोरात त्यांनी झाशी सोडले. सतत ११ दिवस राणींनी ब्रिटिशांना झुलवत ठेवले. लढाईचा साक्षीदार ह्यूज रोजनेही म्हटले की ‘राणी लक्ष्मीबाई सर्वोत्कृष्ट सैनिक आणि सर्वाधिक हिंमतवान व्यक्ती होती.’ या पराभवानंतर राणी पेशव्यांबरोबर [[ग्वाल्हेर]]ला गेली. तेथेही स्वस्थ न बसता लक्ष्मीबाईंनी आपल्या सैन्याची कवायत नियमित चालू ठेवली. सैन्यांमध्ये फिरून, सैनिकांची चौकशी करीत, इंग्रजांना रोखण्यासाठी कशा प्रकारे मोर्चे बांधणी करावी याविषयी त्यांनी चर्चा केली. याच वेळी १७ जून इ.स. १८५८ रोजी सकाळीच ब्रिटिश अधिकारी स्मिथ सैन्यासह ग्वाल्हेरच्या अगदी जवळ कोटा की सराय येथे येऊन पोहोचला. त्याने त्वरित हल्ला चढवला. लक्ष्मीबाईंनी रणांगणात धाव घेतली. लक्ष्मीबाई तलवारीचे सपसप वार करीत समोर येणाऱ्या ब्रिटिश सैन्याला कापून काढत होत्या. आवेगाने, विजेसारख्या तळपणाऱ्या राणींकडे पाहून त्यांचे सैन्यही त्वेषाने लढले. इंग्रज अधिकारी स्मिथचे सैन्य मागे हटणारच होते, त्याच वेळी नव्या दमाची एक फौज बाजूच्या टेकडीवरून चालून आली. दोन्हीकडून आलेल्या सैन्यासमोर राणींचा निभाव लागला नाही. परिस्थिती ओळखून त्या काही स्वारांनिशी बाहेर पडल्या. थोडे पुढे जाताच एका ओढ्यापाशी त्यांचा घोडा अडला. नेहमीचा सारंगी नावाची घोडी [[घोडा]] शेवटच्या लढाईत त्यांच्याबरोबर नव्हता. काही केल्या [[घोडा]] ओढा ओलांडत नव्हता. तिथे इंग्रजांशी लढत असताना राणी लक्ष्मीबाई रक्‍तबंबाळ होऊन घोड्यावरून खाली कोसळल्या. त्यांचा डाव्या कुशीतही तलवार घुसली, परंतु पुरुषी वेशात असलेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना इंग्रज ओळखू शकले नाहीत. ते पुढे निघून गेले. घायाळ झालेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना सेवक रामचंद्र देशमुखांनी फुलबाग येथील बाबा गंगादास यांच्या मठात आणले. परंतु त्यांची उपचार करण्याची इच्छा नव्हती. आपला देह क्रूर इंग्रजांच्या हाती लागू नये अशी त्यांची इच्छा होती. फुलबाग येथे बाबा गंगादास यांच्या मठात बांदा के नवाब बहादुर अली दृतीय यांनी मुखाग्नी दिली. झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांनी वयाच्या तेविसाव्या वर्षी मरण स्वीकारले आणि अशाप्रकारे एका शूर राणीला रणांगणात वीरमरण आले. १७ जूनच्या संध्याकाळी विरांगणा राणी लक्ष्मीबाई स्वर्गसिधारी गेल्या. १८ जूनला इंग्रज सरकारने राणी लक्ष्मीबाईंना मृत घोषित केले. आणि म्हणून आज पर्यंत १८ जूनला त्यांची पुण्यतिथी साजरी होते. == विशेष, असली चित्र, युवराज दामोदरराव कथा आणि वंश == ब्रिटिशांनी राणी लक्ष्मीबाईचा उल्लेख `’हिंदुस्थानची जोन ऑफ आर्क' असा केला. क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता ठरलेल्या या राणीवर अनेक काव्ये, [[पोवाडे]] रचले गेले. राणी लक्ष्मीबाईंचे विचार आजच्या काळातही खूप प्रेरणादायी आहेत. राणी लक्ष्मीबाईंच्या ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थानावर इ.स. १९६२ मध्ये त्यांचा अश्वारूढ पुतळा स्थापन करण्यात आला. ते समाधीस्थान पाहिल्यानंतर कविवर्य [[भा. रा. तांबे]] यांनी पुढील यथार्थ ओळी सुचल्या. ``* रे हिंद बांधवा, थांब या स्थळी। अश्रू दोन ढाळी।।<br/> ती पराक्रमाची ज्योत मावळे । इथे झांशिवाली।। * खूब लड़ी मर्दानी वो तो झॉंसी वाली रानी थी। ..कवयित्री : सुभद्रा कुमारी चौहान * स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll लेखक : मनिष अहिरे, रितेश ठाकूर '''राणी लक्ष्मीबाईंचे असली चित्र''' राणी लक्ष्मीबाईंच्या सावत्र आई चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई मोरोपंत तांबे यांच्यानुसार १८५० व १८५७ साली आग्रा येथून एक चित्रकार आलेला त्याने राणी लक्ष्मीबाईंचे काही चित्र काढले. १) १८५० साली महाराजा गंगाधरराव यांच्या आदेशावरून हस्ती दंताच्या फलकावर वधूवेषातील राणी लक्ष्मीबाईंचे चित्र काढले. हे चित्र १८६१ साली इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात ठेवले गेले. कालांतराने ह्या चित्राचे फोटो मागवून राणीचे भाचे गोविंदराव तांबे यांनी महाराष्ट्रीय शैलीत चित्र काढून घेतले. हे चित्र आज ही महाराष्ट्रातील नेवाळकर व तांबे कुटुंबाकडे रत्‍नागिरी येथे आहे.२०२१ व २०२२ साली ह्या चित्राला रंगविण्याचे काम महाराष्ट्र नवनिर्माण सेनेचे पदाधिकारी समाजसेवक राणी झाशी इतिहासकार कुमार रितेशराजे ठाकूर यांनी केले. २) १८५७ साली नोव्हेंबर महिन्यात राणी लक्ष्मीबाईंचे प्रसिद्ध सारंगी नावाच्या सफेद घैडीवर बसलेले चित्र रेखाटले गेले. ते आज इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात आहे. ३) १८६१ साली रतन कछवाहा नावाच्या झाशी राजचित्रकाराणे इंदूरच्या धनाढ्य बलिया सरदार यांच्या सांगण्यावरून एक काल्पनिक चित्र रेखाटले. त्यात राणी लक्ष्मीबाई ह्या ढाल व तलवार हाती घेतलेल्या योद्धा रूपात आहेत. ४) राणी लक्ष्मीबाईंचे सर्वत्र सिंहासनावर बसलेले चित्र पसरवले जाते. खर तर हे चित्र राणी लक्ष्मीबाईंचे नसून मराठा तंजावर संस्थानचे छत्रपती शिवाजी महाराज द्वितीय यांची कन्या राजकुमारी मुक्तांबाबाई राणीसाहेब छत्रपती यांची आहे. मुळचित्र हे इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात उपलब्ध आहे. '''युवराज दामोदरराव नेवाळकर यांची आत्मकथा''' झांशी युवराज श्रीमंत श्री दामोदरराव गंगाधरराव नेवाळकर नाव :- आनंदराव नेवाळकर जन्म :- १५ नोव्हेंबर १८४९ शंकरगड, झांशी जनक :- वासुदेवराव नेवाळकर दत्तक विधी : २० नोव्हेंबर १८५८ आई वडील :- राजा गंगाधरराव व राणी लक्ष्मीबाई पुत्र :- लक्ष्मणराव झांसीवाले. मृत्यु :- २८ मे १९०६ इंदूर झाशीच्या महाराणी राणी लक्ष्मीबाई आणि महाराजा गंगाधरराव नेवाळकर यांनी २० नोव्हेंबर १८५८ रोजी आपल्या परिवारातील बंधू वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या आई विना असलेल्या लहान मुलास दत्तक घेतले. त्याचे नाव होते आनंदराव. दत्तक विधान झाल्यावर त्याचे नाव आपल्या मृत बाळाच्या नावावर दामोदरराव असे ठेवले. ह्याच मुलास पाठिशी बांधून महाराणी लक्ष्मीबाई रणांगणात लढल्या. झाशी घराण्याचे मूळ पुरुष हरी रघुनाथराव नेवाळकर ( प्रथम रघुनाथ राव ) यांना दोन पुत्र होते. एक दामोदरपंत आणि दुसरा खंडेराव. दामोदरपंतांचा वंश हा झाशीचा राजवंश झाला. तर खंडेरावांचा वंश पारोळा, जळगाव, महाराष्ट्र येथे जहागिरदार होता. ह्याच पारोळा जहागिरदार कुटुंबातील वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या घरी दामोदररावांचा जन्म झाला. वासुदेवराव आपल्या पत्नीसह पारोळा येथे राहत. ते दरवर्षी दसरा सणानिमित्त आपल्या चुलत बंधू झांशी महाराजा गंगाधरराव नेवाळकर यांच्याकडे झाशीला जात असे. १८४९ साली दसरा सणानिमित्त झांशीला गेले असता तिकडेच शंकरगड महालात त्यांच्या पत्नी प्रसुती झाल्या आणि १५ नोव्हेंबर १८४९ रोजी आनंदरराव मुलाचा जन्म झाला. आणि ते पुन्हा पारोळा आले. पारोळा येथे त्यांच्या पत्नीचे निधन झाले होते. १८५३ साली ते झांशीला आले. ह्याच दरम्यान महाराज गंगाधरराव यांनी पुत्र दत्तक घेण्याचे ठरवले. महाराणी लक्ष्मीबाई आपल्या मृत मुला प्रमाणे आनंदरावास ही खुप स्नेह करीत. आणि म्हणूनच २० नोव्हेंबरला आनंदरावास दत्तक घेतले गेले. व नाव दामोदरराव असे ठेवले. दत्तक पुत्रासंबधी व नेवाळकर आणि इंग्रज यांच्यात झालेल्या जुन्या कराराची आठवण देत महाराजांनी कंपनी सरकारला पत्र लिहिले. मेजर एलिस यांनी दत्तक पुत्राची सर्व कागदपत्रे कंपनी सरकार पर्यंत पोहोचवली. ३१ डिसेंबर १८५३ रोजी ब्रिटिश कंपनी अधिकाराने दत्तक पुत्रास मंजूरी दिली. दत्तकविधीच्या दुसऱ्या दिवशी महाराज गंगाधरराव यांचे २१ नोव्हेंबर १८५३ रोजी दुपारी ३ वाजता निधन झाले. राणी लक्ष्मीबाईंनी दामोदररावाच्या नावे झांशीची सुत्रे हाती घेतली आणि बुंदेलखंड साम्राज्ञी बनून शेतकऱ्यांचा कर माफ करणे, सुखसोयी,आणि रामराज्य स्थापित केले. परंतू इंग्रजांनी गंगाधरराव यांच्या मागणिला विरोध करत नविन पॉलिसी doctrine of laps अंतर्गत झांशी खालसा केले. १५ मार्च १८५४ रोजी राणी किल्ला सोडून राणी महालात राहण्यास गेल्या. १८५७ च्या संग्रामानंतर १० जून १८५७ रोजी राणी लक्ष्मीबाईंचा राज्याभिषेक होऊन सिंहासनाधिश्वरी राजराजेश्वरी बनून पुन्हा झांशीचा कारभार पाहिला. ४ एप्रिल १८५८ रोजी बाईसाहेब झाशी सोडून काल्पीला गेल्या. लोककथेनुसार बाईसाहेबांनी आपल्या दत्तकपुत्रास पाठिशी बांधून सारंगी घोडीवर स्वार होऊन किल्ल्याच्या ३० पिट उंच तटावरून खाली उडी मारली आणि मारत कापत काल्पीला गेल्या. काल्पीला घनघोर युद्ध झाले. पुढे कोंच, काल्पी, गोपाळपूर, मुरार आणि ग्वाल्हेर अश्या भागात लढाई लढल्या. १७ जून १८५८ रोजी सायंकाळी कोटा की सराय येथे जख्मी अवस्थेत असताना राणी लक्ष्मीबाईंनी गंगादास बाबांच्या मठात दामोदररावाला त्यांच्या विश्वासू सेवक रामचंद्र राव देशमुख आणि काशीबाई कुनवीन यांच्याकडे सोपवले. आणि हर हर महादेव घोषणा देत शेवटचा हुंदका देत राणीने प्राण सोडले. राणीच्या शेवटच्या इच्छेप्रमाणे त्यांच्या शरीराला ब्रिटिश हात लावणार नाही ह्याची काळजी घेतली गेली. आणि पवित्र शरिराचे दहन बाबा गंगादासच्या मठात झाले. राणीस मुखाग्नी दामोदर, तात्या टोपे, काशीबाई कुनवीन, रामचंद्रराव, बांदा नवाब यांनी दिले. आणि चिरंतर काळासाठी रणमार्तंड स्वातंत्र्य सौदामिनी अजरामर झाली. आज फुलबागेत त्यांची समाधी आहे. १८ जूनला इंग्रज सरकारने राणी लक्ष्मीबाईंना अधिकृतपणे मृत घोषित केले. म्हणून आज १८ जूनला बलिदान दिन साजरा केला जातो. राणीच्या मृत्यूनंतर राणीचा निळा चंदेरी फेटा, रत्नजडित तलवार, सोन्याचे गोठ आणि मोत्यांची माळ दामोदररावांना देण्यात आली. रामचंद्र राव आणि काशीबाई यांनी दोन वर्षे दामोदरला इंग्रजांपासून वाचवताना बुंदेलखंडमधील चंदेरी, सागर, ललितपूरच्या जंगलात भटकत राहीले. दुर्दैवाने रामचंद्र राव यांचे निधन झाले. दामोदर जेव्हा-जेव्हा राणी लक्ष्मीबाईंसोबत महालक्ष्मी मंदिरात जायचे तेव्हा त्यांच्यासोबत ५०० पठाण अंगरक्षकही असायचे. एकेकाळी राजेशाही थाटात राहणाऱ्या या राजपुत्राला मेजर प्लीकने इंदूरला त्याच्या नातेवाईकांकडे पाठवले. दामोदररावांचे जन्मदाते वासुदेव रावांचे थोरले बंधू काशिनाथ हरिभाऊ नेवाळकर ऊर्फ लालाभाऊ हे १८५२ मध्ये ते झाशीचे तहसीलदार होते. त्यांची पत्नी झाशी सोडून १८७१ मध्ये इंदूरला आली होती. त्या नात्याने दामोदररावांच्या काकू होत्या. यांच्याकडे राणीचा हा दत्तकपुत्र राहत होता. ५ मे १८६० रोजी इंदूरच्या रिचमंड शेक्सपियर या रेजिमेंटने दामोदरचे पालनपोषण मुन्शी पंडित धर्मनारायण काश्मिरी यांच्याकडे सोपवले. दामोदरला इंदूरचे अधिपती होळकर राजांचीही मदत मिळाली. दामोदर यांना केवळ १५० रुपये मासिक पेन्शनची रक्कम देण्यात आली. त्यातूनच त्यांचा उदरनिर्वाह चालत होता. एकेकाळी दामोदर राव हे झाशी संस्थानाचे राजपुत्र होते ज्यांना मासिक ६ लाख रुपये पेन्शन मिळत होती. आज मात्र त्यांची अवस्था बिकट झाली. त्यांचे वडील वासुदेव राव यांच्याकडेही भरपूर संपत्ती होती. जेव्हा राणी झाशीने दामोदररावास दत्तक घेतले तेव्हा इंग्रजांनी त्याच्याकडून ६ लाख रुपये घेतले आणि सांगितले की राजकुमार प्रौढ झाल्यावर हे पैसे दिले जातील. पण हे पैसे त्याला कधीच मिळाले नाहीत. आणि या राजपुत्राला इंग्रजांच्या तुकड्यांवर जगावे लागले. इंदूरमध्येच दामोदररावांचा विवाह वासुदेवराव माटोरकर यांच्या मुलीशी झाला. १८७२ मध्ये त्यांच्या पत्नीचे निधन झाले. त्यानंतर बळवंतराव मोरेश्वर शिरदेर यांच्या मुलीशी त्यांचा पुनर्विवाह झाला. आणि २३ ऑक्टोबर १८७९ रोजी त्यांना लक्ष्मण राव नावाचा मुलगा झाला. दामोदररावांनी त्यांच्या आईच्या अर्थात झाशीच्या राणीच्या स्मरणार्थ त्यांच्या स्मृतीतून एक चित्र बनवले. राणी लक्ष्मीबाई सारंगी घोड्यावर बसल्या आहेत, दामोदररावांना मागे बांधले आहे. दामोदर जिवंत असेपर्यंत या चित्राची पूजा करत असत. ही चित्रे आजही इंदूरमधील राणीच्या झांसीवाले वंशजांकडे आहे. दामोदररावांनी ६ लाख रुपये आणि झाशीसाठी खूप संघर्ष केला पण त्यांना झाशी राज्याचा वारस हक्क आणि ६ लाख रुपये कधीच मिळाले नाहीत. २८ मे १९०६ रोजी राजपुत्र आणि झाशी राज्याचे भावी महाराजा दामोदरराव गंगाधरराव नेवाळकर यांचे वयाच्या ५८ व्या वर्षी वैकुंठवासी झाले. आजही झाशीचे राजघराणे आणि राणीची पिढी इंदूरमध्ये झाशीवाले हे नाव लावून त्यांचे सामान्य जीवन जगत आहे. नेवाळकर मुळ कुटुंब महाराष्ट्रातील रत्नागिरी जिल्ह्यातील त्यांच्या मूळ लांजा तालुक्यात राहतात. हे गाव म्हणजे नेवाळकरांचे माहेरघर! '''राणी लक्ष्मीबाई नेवाळकर वंश''' ==झाशीच्या राणीवर लिहिली गेलेली ऐतिहासिक पुस्तके, कादंबऱ्या, काव्ये, चरित्रे, चित्रपट, नाटके== * The Queen of Jhansi (मूळ इंग्रजी. लेखिका [[महाश्वेता देवी]]) हिंदी भाषांतर : सागरी सेनगुप्ता व मंदिरा सेनगुप्ता * खूब लड़ी मर्दानी : झांसी की रानी (हिंदी दूरचित्रवाणी मालिका, २०१९; प्रमुख भूमिका - अनुष्का सेन, विकास माणकताला) * झाशी : १८५७ - लेखक अविनाश वासुदेव पुराणिक * झॉंसीकी रानी : दूरचित्रवाणीवरील मालिका. हिचे १८-८-२००९ ते १९-६-२०११ या काळात ४८० भाग (एपिसोड्‌स) प्रसारित झाले होते. * झाशीची रणचंडी : कादंबरी : लेखक पोपटराव भसे * झाशीची राणी, [[ताराबाई मोडक]], [[माधव जुलियन]] - चरित्रे तीन पुस्तके एकत्रित (ललितकला शुक्ल, १९९६) * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक दा.वि. कुलकर्णी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वि.श्री. जोशी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई’ : लेखक म.स. भावे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखिका प्रतिभा रानडे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वृंदावनलाल वर्मा * झाशीची वाघीण : लेखक [[भास्कर महाजन]] * झाशी राणी लक्ष्मीबाई : हिंदी पु्स्तक. लेखक : रामप्रसाद एन.एस. * झाशीची राणी : झाशी संस्थानच्या महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब ह्यांचे चरित्र : लेखक [[दत्तात्रेय बळवंत पारसनीस]] * मर्दानी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई हिच्या जीवनावरील कादंबरी, लेखक : [[विद्याधर गोखले]] * मर्दानी रणरागिणी ... : आत्मकथा स्वरूपातील ललित पुस्तक, लेखिका मंदा खापरे * मनकर्णिका - दि क्वीन ऑफ झाशी (हिंदी चित्रपट, २०१७, दिग्दर्शक - केतन मेहता). या चित्रपटात [[अतुल कुलकर्णी]] यांनी [[तात्या टोपे]]ंचे काम केले आहे. * स्वोर्ड्‌स ॲन्ड स्केप्टर्स (हाॅलिवूडचा इंग्रजी चित्रपट, २०१८) (लक्ष्मीबाईंच्या भूमिकेत, इंडो-अमेरिकन अभिनेत्री देविका भिसे) (हा चित्रपट मराठी, हिंदी आणि इंग्रजी अशा तीन भाषांमध्ये निघाला आहे.) * वीज म्हणाली धरतीला (नाटक : लेखक [[वि.वा. शिरवाडकर]]) * वीरांगना लक्ष्मीबाई : हिंदी पुस्तक. लेखक : रामाश्रय सविता * समरसौदामिनी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांच्या जीवनावरील हृदयद्रावक कादंबरी, लेखक [[भा.द. खेर]] * [[सोहराब मोदी]] यांनी इ.स. १९५६ मध्ये 'झॉंसी की रानी' नावाचा भव्य हिंदी चित्रपट काढला होता. त्यात झाशीच्या राणीचे काम मोदी यांची पत्‍नी मेहताब हिने केले होते. हा भारतात बनलेला पहिला रंगीत (टेक्निकलर) चित्रपट होता. ==राणी लक्ष्मीबाईंचे पुतळे आणि चौक== * ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थान * नवी दिल्ली येथे 'रानी झांसी रोड आणि देशबंधु गुप्ता मार्ग' यांनी बनलेल्या चौकात. * पुण्यात संभाजी उद्यानाजवळ (जंगली महाराज रोड)पुणे * नागपूर येथे झांशी रानी चौकात बर्डी मार्ग येथे झांशीच्या रानीचा पुतळा आहे. *कोल्हापूर येथील कावळा नाका येथे भव्य पुतळा आहे. *नागपूर येथे राणी झाँसी नावाचे मेट्रो स्थानक *राणी लक्ष्मीबाई चौक नावाचे मुंबईतील शीव/सायन येथील बेस्ट बस स्थानक *झाशीची राणी लक्ष्मीबाई उद्यान, बोरीवली, मुंबई *राणी लक्ष्मीबाई मैदान व भाजी मंडई, मालाड *राणी झांशी कंपाऊंड, ओसीपीएम स्कूल, राहुरी == राणी लक्ष्मीबाईंचे नाव दिलेल्या संस्था== * [[महाराष्ट्र एज्युकेशन सोसायटी]]<nowiki/>ची राणी लक्ष्मीबाई मुलींची सैनिकी शाळा, पिरंगुट (पुणे) * रानी लक्ष्मीबाई शाळा-समूह (लखनौ) * लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय शारीरिक शिक्षण विद्यापीठ (ग्वाल्हेर) * महाराणी लक्ष्मीबाई वैद्यकीय महाविद्यालय (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई मध्यवर्ती शेतकी विद्यापीठ (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय उद्यान (अंदमान-निकोबार) * सुभाष चंद्र बोसांच्या इंडियन नॅशनल आर्मीमध्ये राणी लक्ष्मीबाईंच्या नावाने "राणी झाँसी" एक रेजिमेन्ट होती. * १९५७ साली भारत सरकारने छापून प्रसिद्ध केलेल्या दोन पोस्टाच्या तिकिटांवर राणी लक्ष्मीबाईची छबी होती. * राणी लक्ष्मीबाई विद्यालय यवतमाळ (महाराष्ट्र) ==राणी लक्ष्मीबाईच्या नावाचे पुरस्कार== * उत्तर प्रदेश सरकारचा रानी लक्ष्मीबाई पुरस्कार (कुस्तीविद्येत प्रवीण असलेल्या साक्षी मलिक यांना हा पुरस्कार मिळाला आहे.) * भारत सरकारचा राणी लक्ष्मीबाई स्त्री-शक्ती पुरस्कार * मध्यप्रदेश सरकार वीरता दाखविणाऱ्या स्त्रीला ’वीरांगना लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय पुरस्कार प्रदान करते. माउंट एव्हरेस्टवर यशस्वी चढाई करणाऱ्या [[बचेंद्री पाल|बच्छेंद्री पाल]] यांना हा पुरस्कार मिळाला होता. (इ.स. २०१३) {{भारतीय स्वातंत्र्यलढा}} ==हे ही पाहा== *[[राणी वेलू नचियार]] ==संदर्भ== {{DEFAULTSORT:नेवाळकर,लक्ष्मीबाई गंगाधर}} [[वर्ग:भारताचा इतिहास|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:ऐतिहासिक व्यक्ती|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेल्या व्यक्ती]] [[वर्ग:झांसी संस्थान]] [[वर्ग:इ.स. १८३५ मधील जन्म]] [[वर्ग:इ.स. १८५८ मधील मृत्यू]] [[वर्ग:मराठा साम्राज्यातील स्त्रिया]] g7sa3ce5c0jy12y4l9vyek33lr7gtyg 2143289 2143288 2022-08-05T10:38:59Z 2405:201:17:A81A:7C07:E693:F805:4CB0 wikitext text/x-wiki {{मुखपृष्ठ सदर लेख उमेदवार}} {{इतिहासलेखन}} {{माहितीचौकट चळवळ चरित्र | नाव = स्वातंत्र्य सौदामिनी स्वातंत्र्यलक्ष्मी श्रीमंत राजमाता सकल सौभाग्य संपन्न वज्रचुडेमंडित पुण्यश्लोक वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब गंगाधरराव नेवाळकर महाराज! | चित्र = rani_of_jhansi.jpg | चित्र रुंदी = | चित्र शीर्षक = झाशीची राणी लक्ष्मीबाई | टोपणनाव = मनिकर्णिका,मनू, बाईसाहेब,छबिली | जन्मदिनांक = [[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स. १८३५]] | जन्मस्थान = [[वाराणसी|काशी]], [[भारत]] | मूळगाव = [[कोट रत्नागिरी]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]] | संबधित नगर = कोट-कोलधे रत्नागिरी, धावडशी-सातारा, पुणे, बिठूर | मृत्युदिनांक = [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]] | मृत्युस्थान = [[ग्वालियर]], [[मध्य प्रदेश]] | चळवळ = [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध]] | संघटना = | पत्रकारिता लेखन = | पुरस्कार = | स्मारके = [[ग्वाल्हेर]] | धर्म = [[हिंदू धर्म|हिंदू]] | वडील नाव = मोरोपंत तांबे | आई नाव = भागीरथीबाई तांबे | पती नाव = [[गंगाधरराव नेवाळकर]] | पत्नी नाव = | अपत्ये = दामोदर, आनंदराव (दत्तकपुत्र) |सावत्र आई=चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई तांबे|सावत्र भाऊ=चिंतामणी मोरोपंत तांबे}} '''महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब गंगाधरराव नेवाळकर''', म्हणजेच ''झाशीची राणी लक्ष्मीबाई'', ([[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स.१८३५]] - [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]]) या एकोणिसाव्या शतकातील [[झाशी]] राज्याच्या राणी होत्या; हिंदुस्थानात इ.स. १८५७ च्या [[ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनी]]विरुद्ध झालेल्या स्वातंत्र्य उठावातील या एक अग्रणी सेनानी होत्या. त्यांच्या शौर्याने त्यांना ‘क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता’ म्हणून जनमानसात अढळ स्थान प्राप्त झाले आहे. जन्मतिथी = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १८९२ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७५७ , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १६१ , कार्तिक मास कृष्ण पक्ष चतुर्दशी, गुरुवार १९ नोव्हेंबर १८३५ रात्रौ ३.४० काशी, वाराणसी, उत्तर भारत अमर हुतात्मा = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १९१५ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७८० , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १८४, जेष्ठ मास शुक्ल पक्ष सप्तमी, गुरुवार १७ जून १८५८ , कोटा की सराय, फुलबाग, ग्वाल्हेर, मध्य भारत गारद/बिरुदावली = स्वातंत्र्यलक्ष्मी बुंदेलखंड धराधरीश्वरी राजराजेश्वरी सिंहासनाधिश्वरी झाशीची राज्ञी श्रीमंत सकल सौभाग्य संपन्न कांक्षीणी वज्रचुडेमंडित राजश्रीयाविराजीत सकलगुणमंडित सकललक्ष्मीअलंकृत पुण्यश्लोक राजमाता वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब नेवाळकर महाराज. दरबारी राजमुद्रा = रानी लक्ष्मीबाई सवंत १९१० राणीचे भक्त रितेश ठाकूर व मनिष अहिरे यांनी रचलेली राजमुद्रा = स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll == बालपण == महाराणी लक्ष्मीबाईंचे मूळ नाव मनिकर्णिका होते. त्यांचे वडील [[मोरोपंत तांबे]] हे पुण्याच्या पेशव्यांच्या आश्रयाला होते. तांबे कुटुंब मूळचे '''रत्‍नागिरी''' जिल्ह्यातील '''कोलधे''' गावचे होते जन्म भागीरथी बाई यांच्या पोटी [[उत्तर प्रदेश|उत्तर प्रदेशातील]] [[काशी]] येथे झाला होता. तांबे हे मुळनिवासी कोलधे ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. व्यवसायानिमित्त पुणे व सातारा येथे स्थायी झाले. तर नेवाळकर हजार मुळनिवासी कोट ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. पेशव्यांनी त्यांना जळगावच्या पारोळा येथील जहागीर दिली. व कालांतराने झाशी संस्थानची सुभेदारी दिली. १८१८ नंतर इंग्रजांशी तह करून नेवाळकरांनी झाशी वंशपरंपरागत घेऊन "महाराजा" ही पदवी धारण केली. == व्यक्तिमत्त्व == धोरणी, चतुर, युद्धशास्त्रनिपुण, शूर आणि थोर कर्तृत्व व नेतृत्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई जन्मतः कोणत्याही राजघराण्यातील नसल्या तरी राजघराण्याशी संबंधित व्यक्तींमध्ये वावरलेल्या, वाढलेल्या होत्या. अश्वपरीक्षेचे सर्व मापदंड माहीत असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई घोडेस्वारी करण्यातही वाकबगार होत्या. त्या काळी पूर्ण हिंदुस्थानात श्रीमंत धोंडोपंत बाजीराव पेशवे व नानासाहेब पेशवे आणि जयाजी शिंदे व महाराणी लक्ष्मीबाई या तिघांशिवाय कोणीही अचूक अश्वपरीक्षा करणारा नव्हता. अष्टपैलू व्यक्तिमत्त्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाईंनी युद्धशास्त्रातही प्रावीण्य मिळविले. बाजीरावांच्या पदरी बाळंभट देवधर नावाचे उत्तम कसरतपटू आणि कुस्तीगीर होते. त्यांनीच मल्लविद्येत पारंगत होण्यासाठी [[मल्लखांब]] नावाचा कसरतीचा वेगळा प्रकार शोधून काढला. मनाची एकाग्रता, विलक्षण चपळता, शरीराचा तोल सांभाळण्याचे पूर्ण कौशल्य, काटकपणा आणि चतुरस्र भान वृद्धिंगत करणाऱ्या मल्लखांब विद्येतही राणी लक्ष्मीबाई तरबेज झाल्या. महाराणी लक्ष्मीबाईंचे वैशिष्ट्य म्हणजे पुरुषप्रधान संस्कृती असणाऱ्या समाजाने एका विधवा राणीला दुर्लक्षित करू नये म्हणून त्यांनी धोरणीपणाने पुरुषी पोषाखात वावरण्याचे ठरवले. [[ १९ मे इ.स. १८४२ ]]मध्ये त्यांचा विवाह [[झांसी संस्थान|झाशी संस्थानाचे]] राजे झाशी नरेश श्रीमंत महाराजाधिराज महाराजा [[गंगाधरराव नेवाळकर]] यांच्याशी झाला. तेव्हा त्यांचे नाव बदलून लक्ष्मी असे ठेवण्यात आले. लग्नानंतर झाशीच्या प्रजाजनांत राणीबद्दल विशेष प्रेम निर्माण झाले. दरबाराचे कामकाज राणीने पाहणे गंगाधररावांस पसंत नसल्याने मिळालेल्या वेळेचा उपयोग राणी लक्ष्मीबाईंनी स्वत्व जपण्यासाठी केला. त्यांनी आपला रोजचा व्यायाम, कसरत, घोडेस्वारी, तलवारबाजी नियमित सुरू ठेवली. महाराज गंगाधरराव नेवाळकर व महाराणी लक्ष्मीबाई यांना मुलगा झाला परंतु तीन महिन्याचा असताना तो मृत्यू पावला. मुलाच्या रूपाने वारस मिळाल्याच्या आनंदात असणारे गंगाधररावही या गोष्टीने दुःखी झाले. त्यांनी वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या आनंदराव मुलाला दत्तक घेऊन त्याचे ''दामोदर'' असे नाव ठेवले. [[ २१ नोव्हेंबर इ.स. १८५३ ]]मध्ये महाराज गंगाधररावांचे निधन झाले. == झाशी संस्थान खालसा == [[ईस्ट इंडिया कंपनी]]द्वारे [[ब्रिटिश भारत|ब्रिटिश सरकार]] [[झाशी संस्थान]] खालसा करणार नाही असे पूर्वीपासून झाशीच्या ब्रिटिशांशी असणाऱ्या मैत्रीपूर्ण संबंधांवरून राणी लक्ष्मीबाईंना वाटत होते. त्यासाठी लक्ष्मीबाई स्वतः ईस्ट इंडिया कंपनीशी पत्रव्यवहार करत होत्या. या पत्रव्यवहारातून त्यांनी कंपनी सरकारचा अन्याय, बेकायदेशीरपणा आणि खोडसाळपणा उघड केला. एका पत्रात त्यांनी ''झाशी संस्थान खालसा केले, तर पूर्ण हिंदुस्थानातील लोकांना हळहळ वाटेल. परिणामी हिंदुस्थानातील लोकांना ब्रिटिशांबद्दल भरवसा, विश्वास वाटेल का?'', अशी शंका व्यक्त करून कंपनीला एक प्रकारचे आव्हान दिले. कंपनी सरकारच्या बेजबाबदार अनैतिक कृत्यांनी व कंपनीच्या अधिकाराला आव्हान देण्याचे धारिष्ट्य करणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई या देशातील पहिल्या काही व्यक्तींमधील एक होत्या. परंतु हिंदुस्थानातील संस्थाने खालसा करण्याचा निर्णय [[गव्हर्नर जनरल डलहौसी]]ने घेतलेलाच असल्याने झाशी संस्थानही खालसा करण्यात आले. [[१३ मार्च]], [[इ.स. १८५४]] रोजी [[झाशी]]च्या जनतेला उद्देशून जाहीरनामा काढण्यात आला. त्यानुसार दत्तक विधान नामंजूर करून झांशी संस्थान ब्रिटिश सरकारांत विलीन करण्यात आले. त्या वेळीच स्वाभिमानी राणीने ''मी माझी झाशी देणार नाही'' असे स्फूर्तिदायक उद्गार काढले. झाशी खालसा झाल्यावर राणी लक्ष्मीबाईंना किल्ला सोडून शहरातील राजवाड्यात राहायला यावे लागले. राणी लक्ष्मीबाईंना पदच्युत झाल्याचा अपमान सहन करीत काही काळ शांत बसावे लागले होते. [[File:Jhansi Fort and city.jpg|thumb|झाशीचा किल्ला]] == इ.स. १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध == इ.स. [[१८५७चा उठाव]] हा संपूर्ण हिंदुस्थानात झाला. त्याप्रमाणे ५ जून, १८५७ला झाशीतही शिपायांचा उद्रेक झाला. केवळ ३५ शिपायांनी इंग्रजांना पळवून लावले. या परिस्थितीत इंग्रजांच्या परवानगीची वाट न पाहता राणी लक्ष्मीबाई किल्ल्यावर राहण्यास गेल्या. पुढे २२ जुलै, इ.स. १८५७ला ब्रिटिशांनी राणींना झाशीची अधिकारसूत्रे हाती घेण्यास सांगितले. राणी पुन्हा राज्यकर्त्या झाल्या होत्या, परंतु अतिशय बिकट परिस्थितीत त्यांच्या हाती राज्यकारभार आला होता. मनुष्यबळ नव्हते आणि खजिनाही रिकामाच होता. प्रजेच्या मनात असुरक्षित भविष्याबद्दल भीती होती. परंतु तरीही लक्ष्मीबाईंनी खंबीरपणाने परिस्थिती हाताळली. जुन्या विश्र्वासातील लोकांना परत बोलावून त्यांना काही अधिकाराची पदे दिली. दिवाण लक्ष्मणरावांना प्रधानमंत्री, तर प्रत्यक्ष वडिलांना - मारोपंत तांब्यांना - खजिनदार केले. लक्ष्मणरावांचा भाऊ, मुलगा तसेच मुन्सफ, भोलानाथ, आणि नामांकित गोलंदाज खुदाबक्ष यांना फौजेचे व शस्त्रास्त्रांच्या जोडणीचे काम दिले. बंडखोर ठाकुरांना धोरणीपणाने आपल्या बाजूस वळविले; राज्याच्या सल्लागार मंडळात सामील करून घेतले. ब्रिटिशांनी निकामी केलेल्या २२ तोफा पुन्हा सुरू करून तोफगोळ्यांची निर्मितीही सुरू केली. इंग्रजांविरुद्ध बंड करणाऱ्या विद्रोही शिपायांना आपल्या सैन्यात सामील करून घेतले. परकीयांविरुद्ध लढण्याची तयारी करीत असतानाच राणींनी प्रजेचा स्वाभिमान, निष्ठा वाढवण्याचा व आनंद जपण्याचा प्रयत्न केला. दानशूर, श्रद्धाळू व दयाळू लक्ष्मीबाईंनी थंडीत कुडकुडणाऱ्या हजार-दीड हजार गरिबांना, साधू-संन्याशांना उबदार कपड्यांचे वाटप केले. स्वतःबरोबर प्रजेच्या श्रद्धा जपणाऱ्या राणीने गोवध बंदी केली. त्यांनी किल्ल्यावर [[रंगपंचमी]]सारखा सण साजरा करून स्त्रियांसाठी हळदी-कुंकवाचे कार्यक्रम केले. अशा प्रकारे प्रशासन, सैन्य व कल्याणकारी कामे यांची चोख व्यवस्था लावून स्वराज्य असल्याचा विश्र्वास राणी लक्ष्मीबाईंनी जनतेत निर्माण केला. प्रजेला मुक्त मनाने आपल्या आवडीच्या गोष्टी करण्यासाठी, त्यांच्या कलेची जोपासना करण्यासाठी त्यांनी प्रयत्न केले. त्यांनी झाशीमध्ये मराठी नाटकांचे प्रयोग घडवून आणले. मराठी भाषिकांसाठी रासक्रीडा, चित्रलेखा, बाणासूर इ. नाटके योजली. स्वतःही नाटकांचा आनंद घेतला. एक स्थिर, सुरक्षित, समृद्ध व सुसंस्कृत राज्य घडवण्याचा प्रयत्न राणी लक्ष्मीबाईंनी केला. यामुळे राणी आणि झाशीतील प्रजा यांच्यातील नाते दृढ झाले. दरम्यान २१ मार्च, इ.स. १८५८ला सकाळीच सर ह्यू रोज आपल्या फौजेसह झाशीजवळ आला. त्याने राणीस निःशस्त्र भेटीस यावे किंवा युद्धास तयार राहावे असे कळविले. ब्रिटिशांनी केलेल्या विश्र्वासघातामुळे, अन्यायामुळे ‘भारतात विदेशी शासन नकोच’ अशा ठाम मताच्या राणींनी भेटीस जाण्याचे नाकारले. त्याच वेळी [[तात्या टोपे]] यांच्याशी संधान बांधून एका बाजूने इंग्रजांवर हल्ला करण्यास सुचविले. उत्तम प्रतीचा सेनानी आणि कर्तबगार राजकारणी असणाऱ्याया ह्यू रोजने झाशीच्या किल्ल्यावर मारा करण्यासाठी आजुबाजूच्या टेकड्यांवर कब्जा मिळविला. त्या टेकड्यांवर तोफा चढवल्या. २-३ दिवस झाशीची बाजू अभेद्य होती. घनगर्ज भवानीशंकर, कडक बिजली या तोफा आपल्या नावाप्रमाणे कार्यरत होत्या. "घौसखान" याने तर तोफेमधून असा मारा केला, की त्यामुळे दोन शिवमंदिरे वाचली. या गोष्टीसाठी आजही [[झाशी]]तील लोक त्याला धन्यवाद देतात. युद्धाच्या ९ व्या दिवशी इंग्रजांनी पश्चिमेकडील तोफ बंद पाडून त्या बाजूच्या तटाला खिंडारे पाडली. ही खिंडारे बुजवण्यासाठी रातोरात काम केले गेले. त्या वेळी चुना, दगड, विटा यांची ने-आण करण्याचे काम स्त्रियांनी केले होते हे विशेष. शेवटी ब्रिटिशांना फितुरांनीच साथ दिली. झांशीमधील शंकर किल्ल्यावरील मोठ्या विहिरीतून संपूर्ण झांशीला पाणी पुरवठा व्हायचा, ती विहीर आणि जिथे दारुगोळा तयार व्हायचा, तो कारखाना, ही दोन ठिकाणे इंग्रजांनी उद्ध्वस्त केली. अशा स्थितीत राणींची आशा पेशव्यांकडून येणाऱ्या मदतीवर होती. त्याप्रमाणे ३१ मार्चला तात्या टोपेंचे सैन्य आले. परंतु इंग्रजांपुढे त्यांचा टिकाव लागला नाही.<ref>{{स्रोत पुस्तक|title=१०१ कर्तुत्वान स्त्रिया|last=कर्वे|first=स्वाती|publisher=उत्कर्ष प्रकाशन|year=२०१४|isbn=978-81-7425-310-1|location=पुणे|pages=३९}}</ref> राणी लक्ष्मीबाईंनी सर्व फौजेला धीर देताना स्वतःच्या बळावरच लढण्याचे आवाहन केले. एवढेच नाही तर ‘रणांगणात तुम्हाला मृत्यू आला, तर तुमच्या विधवांच्या निर्वाहाची व्यवस्था मी करेन’ असे आश्र्वासन दिले. राणीचे डावे-उजवे हात असणारे "खुदाबक्ष आणि घौसखान" इंग्रजांच्या गोळीबारात मृत्युमुखी पडल्यावर मात्र बिकट परिस्थिती निर्माण झाली. ब्रिटिश सैन्य शिड्या लावून शहरात उतरले. शांत, सुंदर शहराची होणारी वाताहत पाहून राणी संतापल्या आणि त्यांनी प्रत्यक्ष रणांगणात उतरण्याचा निर्णय घेतला व तो अंमलात आणला. संतापलेल्या राणीची [[तलवार]] अशी तळपत होती, की समोर येणारा गोरा शिपाई गारदच होत होता. त्यांचे धैर्य, शौर्य, आवेश पाहून ह्यू रोजही थबकला. तरीही एका अनुभवी सरदाराने पुढचा धोका लक्षात घेऊन लक्ष्मीबाईंना परत किल्ल्यावर नेले. सर्व फौजी अधिकाऱ्यांशी लक्ष्मीबाईंनी चर्चा केली आणि निर्णयानुसार रातोरात त्यांनी झाशी सोडले. सतत ११ दिवस राणींनी ब्रिटिशांना झुलवत ठेवले. लढाईचा साक्षीदार ह्यूज रोजनेही म्हटले की ‘राणी लक्ष्मीबाई सर्वोत्कृष्ट सैनिक आणि सर्वाधिक हिंमतवान व्यक्ती होती.’ या पराभवानंतर राणी पेशव्यांबरोबर [[ग्वाल्हेर]]ला गेली. तेथेही स्वस्थ न बसता लक्ष्मीबाईंनी आपल्या सैन्याची कवायत नियमित चालू ठेवली. सैन्यांमध्ये फिरून, सैनिकांची चौकशी करीत, इंग्रजांना रोखण्यासाठी कशा प्रकारे मोर्चे बांधणी करावी याविषयी त्यांनी चर्चा केली. याच वेळी १७ जून इ.स. १८५८ रोजी सकाळीच ब्रिटिश अधिकारी स्मिथ सैन्यासह ग्वाल्हेरच्या अगदी जवळ कोटा की सराय येथे येऊन पोहोचला. त्याने त्वरित हल्ला चढवला. लक्ष्मीबाईंनी रणांगणात धाव घेतली. लक्ष्मीबाई तलवारीचे सपसप वार करीत समोर येणाऱ्या ब्रिटिश सैन्याला कापून काढत होत्या. आवेगाने, विजेसारख्या तळपणाऱ्या राणींकडे पाहून त्यांचे सैन्यही त्वेषाने लढले. इंग्रज अधिकारी स्मिथचे सैन्य मागे हटणारच होते, त्याच वेळी नव्या दमाची एक फौज बाजूच्या टेकडीवरून चालून आली. दोन्हीकडून आलेल्या सैन्यासमोर राणींचा निभाव लागला नाही. परिस्थिती ओळखून त्या काही स्वारांनिशी बाहेर पडल्या. थोडे पुढे जाताच एका ओढ्यापाशी त्यांचा घोडा अडला. नेहमीचा सारंगी नावाची घोडी [[घोडा]] शेवटच्या लढाईत त्यांच्याबरोबर नव्हता. काही केल्या [[घोडा]] ओढा ओलांडत नव्हता. तिथे इंग्रजांशी लढत असताना राणी लक्ष्मीबाई रक्‍तबंबाळ होऊन घोड्यावरून खाली कोसळल्या. त्यांचा डाव्या कुशीतही तलवार घुसली, परंतु पुरुषी वेशात असलेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना इंग्रज ओळखू शकले नाहीत. ते पुढे निघून गेले. घायाळ झालेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना सेवक रामचंद्र देशमुखांनी फुलबाग येथील बाबा गंगादास यांच्या मठात आणले. परंतु त्यांची उपचार करण्याची इच्छा नव्हती. आपला देह क्रूर इंग्रजांच्या हाती लागू नये अशी त्यांची इच्छा होती. फुलबाग येथे बाबा गंगादास यांच्या मठात बांदा के नवाब बहादुर अली दृतीय यांनी मुखाग्नी दिली. झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांनी वयाच्या तेविसाव्या वर्षी मरण स्वीकारले आणि अशाप्रकारे एका शूर राणीला रणांगणात वीरमरण आले. १७ जूनच्या संध्याकाळी विरांगणा राणी लक्ष्मीबाई स्वर्गसिधारी गेल्या. १८ जूनला इंग्रज सरकारने राणी लक्ष्मीबाईंना मृत घोषित केले. आणि म्हणून आज पर्यंत १८ जूनला त्यांची पुण्यतिथी साजरी होते. == विशेष, असली चित्र, युवराज दामोदरराव कथा आणि वंश == ब्रिटिशांनी राणी लक्ष्मीबाईचा उल्लेख `’हिंदुस्थानची जोन ऑफ आर्क' असा केला. क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता ठरलेल्या या राणीवर अनेक काव्ये, [[पोवाडे]] रचले गेले. राणी लक्ष्मीबाईंचे विचार आजच्या काळातही खूप प्रेरणादायी आहेत. राणी लक्ष्मीबाईंच्या ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थानावर इ.स. १९६२ मध्ये त्यांचा अश्वारूढ पुतळा स्थापन करण्यात आला. ते समाधीस्थान पाहिल्यानंतर कविवर्य [[भा. रा. तांबे]] यांनी पुढील यथार्थ ओळी सुचल्या. ``* रे हिंद बांधवा, थांब या स्थळी। अश्रू दोन ढाळी।।<br/> ती पराक्रमाची ज्योत मावळे । इथे झांशिवाली।। * खूब लड़ी मर्दानी वो तो झॉंसी वाली रानी थी। ..कवयित्री : सुभद्रा कुमारी चौहान * स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll लेखक : मनिष अहिरे, रितेश ठाकूर '''राणी लक्ष्मीबाईंचे असली चित्र''' राणी लक्ष्मीबाईंच्या सावत्र आई चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई मोरोपंत तांबे यांच्यानुसार १८५० व १८५७ साली आग्रा येथून एक चित्रकार आलेला त्याने राणी लक्ष्मीबाईंचे काही चित्र काढले. १) १८५० साली महाराजा गंगाधरराव यांच्या आदेशावरून हस्ती दंताच्या फलकावर वधूवेषातील राणी लक्ष्मीबाईंचे चित्र काढले. हे चित्र १८६१ साली इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात ठेवले गेले. कालांतराने ह्या चित्राचे फोटो मागवून राणीचे भाचे गोविंदराव तांबे यांनी महाराष्ट्रीय शैलीत चित्र काढून घेतले. हे चित्र आज ही महाराष्ट्रातील नेवाळकर व तांबे कुटुंबाकडे रत्‍नागिरी येथे आहे.२०२१ व २०२२ साली ह्या चित्राला रंगविण्याचे काम महाराष्ट्र नवनिर्माण सेनेचे पदाधिकारी समाजसेवक राणी झाशी इतिहासकार कुमार रितेशराजे ठाकूर यांनी केले. २) १८५७ साली नोव्हेंबर महिन्यात राणी लक्ष्मीबाईंचे प्रसिद्ध सारंगी नावाच्या सफेद घैडीवर बसलेले चित्र रेखाटले गेले. ते आज इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात आहे. ३) १८६१ साली रतन कछवाहा नावाच्या झाशी राजचित्रकाराणे इंदूरच्या धनाढ्य बलिया सरदार यांच्या सांगण्यावरून एक काल्पनिक चित्र रेखाटले. त्यात राणी लक्ष्मीबाई ह्या ढाल व तलवार हाती घेतलेल्या योद्धा रूपात आहेत. ४) राणी लक्ष्मीबाईंचे सर्वत्र सिंहासनावर बसलेले चित्र पसरवले जाते. खर तर हे चित्र राणी लक्ष्मीबाईंचे नसून मराठा तंजावर संस्थानचे छत्रपती शिवाजी महाराज द्वितीय यांची कन्या राजकुमारी मुक्तांबाबाई राणीसाहेब छत्रपती यांची आहे. मुळचित्र हे इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात उपलब्ध आहे. '''युवराज दामोदरराव नेवाळकर यांची आत्मकथा''' झांशी युवराज श्रीमंत श्री दामोदरराव गंगाधरराव नेवाळकर झाशीच्या महाराणी राणी लक्ष्मीबाई आणि महाराजा गंगाधरराव नेवाळकर यांनी २० नोव्हेंबर १८५८ रोजी आपल्या परिवारातील बंधू वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या आई विना असलेल्या लहान मुलास दत्तक घेतले. त्याचे नाव होते आनंदराव. दत्तक विधान झाल्यावर त्याचे नाव आपल्या मृत बाळाच्या नावावर दामोदरराव असे ठेवले. ह्याच मुलास पाठिशी बांधून महाराणी लक्ष्मीबाई रणांगणात लढल्या. झाशी घराण्याचे मूळ पुरुष हरी रघुनाथराव नेवाळकर ( प्रथम रघुनाथ राव ) यांना दोन पुत्र होते. एक दामोदरपंत आणि दुसरा खंडेराव. दामोदरपंतांचा वंश हा झाशीचा राजवंश झाला. तर खंडेरावांचा वंश पारोळा, जळगाव, महाराष्ट्र येथे जहागिरदार होता. ह्याच पारोळा जहागिरदार कुटुंबातील वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या घरी दामोदररावांचा जन्म झाला. वासुदेवराव आपल्या पत्नीसह पारोळा येथे राहत. ते दरवर्षी दसरा सणानिमित्त आपल्या चुलत बंधू झांशी महाराजा गंगाधरराव नेवाळकर यांच्याकडे झाशीला जात असे. १८४९ साली दसरा सणानिमित्त झांशीला गेले असता तिकडेच शंकरगड महालात त्यांच्या पत्नी प्रसुती झाल्या आणि १५ नोव्हेंबर १८४९ रोजी आनंदरराव मुलाचा जन्म झाला. आणि ते पुन्हा पारोळा आले. पारोळा येथे त्यांच्या पत्नीचे निधन झाले होते. १८५३ साली ते झांशीला आले. ह्याच दरम्यान महाराज गंगाधरराव यांनी पुत्र दत्तक घेण्याचे ठरवले. महाराणी लक्ष्मीबाई आपल्या मृत मुला प्रमाणे आनंदरावास ही खुप स्नेह करीत. आणि म्हणूनच २० नोव्हेंबरला आनंदरावास दत्तक घेतले गेले. व नाव दामोदरराव असे ठेवले. दत्तक पुत्रासंबधी व नेवाळकर आणि इंग्रज यांच्यात झालेल्या जुन्या कराराची आठवण देत महाराजांनी कंपनी सरकारला पत्र लिहिले. मेजर एलिस यांनी दत्तक पुत्राची सर्व कागदपत्रे कंपनी सरकार पर्यंत पोहोचवली. ३१ डिसेंबर १८५३ रोजी ब्रिटिश कंपनी अधिकाराने दत्तक पुत्रास मंजूरी दिली. दत्तकविधीच्या दुसऱ्या दिवशी महाराज गंगाधरराव यांचे २१ नोव्हेंबर १८५३ रोजी दुपारी ३ वाजता निधन झाले. राणी लक्ष्मीबाईंनी दामोदररावाच्या नावे झांशीची सुत्रे हाती घेतली आणि बुंदेलखंड साम्राज्ञी बनून शेतकऱ्यांचा कर माफ करणे, सुखसोयी,आणि रामराज्य स्थापित केले. परंतू इंग्रजांनी गंगाधरराव यांच्या मागणिला विरोध करत नविन पॉलिसी doctrine of laps अंतर्गत झांशी खालसा केले. १५ मार्च १८५४ रोजी राणी किल्ला सोडून राणी महालात राहण्यास गेल्या. १८५७ च्या संग्रामानंतर १० जून १८५७ रोजी राणी लक्ष्मीबाईंचा राज्याभिषेक होऊन सिंहासनाधिश्वरी राजराजेश्वरी बनून पुन्हा झांशीचा कारभार पाहिला. ४ एप्रिल १८५८ रोजी बाईसाहेब झाशी सोडून काल्पीला गेल्या. लोककथेनुसार बाईसाहेबांनी आपल्या दत्तकपुत्रास पाठिशी बांधून सारंगी घोडीवर स्वार होऊन किल्ल्याच्या ३० पिट उंच तटावरून खाली उडी मारली आणि मारत कापत काल्पीला गेल्या. काल्पीला घनघोर युद्ध झाले. पुढे कोंच, काल्पी, गोपाळपूर, मुरार आणि ग्वाल्हेर अश्या भागात लढाई लढल्या. १७ जून १८५८ रोजी सायंकाळी कोटा की सराय येथे जख्मी अवस्थेत असताना राणी लक्ष्मीबाईंनी गंगादास बाबांच्या मठात दामोदररावाला त्यांच्या विश्वासू सेवक रामचंद्र राव देशमुख आणि काशीबाई कुनवीन यांच्याकडे सोपवले. आणि हर हर महादेव घोषणा देत शेवटचा हुंदका देत राणीने प्राण सोडले. राणीच्या शेवटच्या इच्छेप्रमाणे त्यांच्या शरीराला ब्रिटिश हात लावणार नाही ह्याची काळजी घेतली गेली. आणि पवित्र शरिराचे दहन बाबा गंगादासच्या मठात झाले. राणीस मुखाग्नी दामोदर, तात्या टोपे, काशीबाई कुनवीन, रामचंद्रराव, बांदा नवाब यांनी दिले. आणि चिरंतर काळासाठी रणमार्तंड स्वातंत्र्य सौदामिनी अजरामर झाली. आज फुलबागेत त्यांची समाधी आहे. १८ जूनला इंग्रज सरकारने राणी लक्ष्मीबाईंना अधिकृतपणे मृत घोषित केले. म्हणून आज १८ जूनला बलिदान दिन साजरा केला जातो. राणीच्या मृत्यूनंतर राणीचा निळा चंदेरी फेटा, रत्नजडित तलवार, सोन्याचे गोठ आणि मोत्यांची माळ दामोदररावांना देण्यात आली. रामचंद्र राव आणि काशीबाई यांनी दोन वर्षे दामोदरला इंग्रजांपासून वाचवताना बुंदेलखंडमधील चंदेरी, सागर, ललितपूरच्या जंगलात भटकत राहीले. दुर्दैवाने रामचंद्र राव यांचे निधन झाले. दामोदर जेव्हा-जेव्हा राणी लक्ष्मीबाईंसोबत महालक्ष्मी मंदिरात जायचे तेव्हा त्यांच्यासोबत ५०० पठाण अंगरक्षकही असायचे. एकेकाळी राजेशाही थाटात राहणाऱ्या या राजपुत्राला मेजर प्लीकने इंदूरला त्याच्या नातेवाईकांकडे पाठवले. दामोदररावांचे जन्मदाते वासुदेव रावांचे थोरले बंधू काशिनाथ हरिभाऊ नेवाळकर ऊर्फ लालाभाऊ हे १८५२ मध्ये ते झाशीचे तहसीलदार होते. त्यांची पत्नी झाशी सोडून १८७१ मध्ये इंदूरला आली होती. त्या नात्याने दामोदररावांच्या काकू होत्या. यांच्याकडे राणीचा हा दत्तकपुत्र राहत होता. ५ मे १८६० रोजी इंदूरच्या रिचमंड शेक्सपियर या रेजिमेंटने दामोदरचे पालनपोषण मुन्शी पंडित धर्मनारायण काश्मिरी यांच्याकडे सोपवले. दामोदरला इंदूरचे अधिपती होळकर राजांचीही मदत मिळाली. दामोदर यांना केवळ १५० रुपये मासिक पेन्शनची रक्कम देण्यात आली. त्यातूनच त्यांचा उदरनिर्वाह चालत होता. एकेकाळी दामोदर राव हे झाशी संस्थानाचे राजपुत्र होते ज्यांना मासिक ६ लाख रुपये पेन्शन मिळत होती. आज मात्र त्यांची अवस्था बिकट झाली. त्यांचे वडील वासुदेव राव यांच्याकडेही भरपूर संपत्ती होती. जेव्हा राणी झाशीने दामोदररावास दत्तक घेतले तेव्हा इंग्रजांनी त्याच्याकडून ६ लाख रुपये घेतले आणि सांगितले की राजकुमार प्रौढ झाल्यावर हे पैसे दिले जातील. पण हे पैसे त्याला कधीच मिळाले नाहीत. आणि या राजपुत्राला इंग्रजांच्या तुकड्यांवर जगावे लागले. इंदूरमध्येच दामोदररावांचा विवाह वासुदेवराव माटोरकर यांच्या मुलीशी झाला. १८७२ मध्ये त्यांच्या पत्नीचे निधन झाले. त्यानंतर बळवंतराव मोरेश्वर शिरदेर यांच्या मुलीशी त्यांचा पुनर्विवाह झाला. आणि २३ ऑक्टोबर १८७९ रोजी त्यांना लक्ष्मण राव नावाचा मुलगा झाला. दामोदररावांनी त्यांच्या आईच्या अर्थात झाशीच्या राणीच्या स्मरणार्थ त्यांच्या स्मृतीतून एक चित्र बनवले. राणी लक्ष्मीबाई सारंगी घोड्यावर बसल्या आहेत, दामोदररावांना मागे बांधले आहे. दामोदर जिवंत असेपर्यंत या चित्राची पूजा करत असत. ही चित्रे आजही इंदूरमधील राणीच्या झांसीवाले वंशजांकडे आहे. दामोदररावांनी ६ लाख रुपये आणि झाशीसाठी खूप संघर्ष केला पण त्यांना झाशी राज्याचा वारस हक्क आणि ६ लाख रुपये कधीच मिळाले नाहीत. २८ मे १९०६ रोजी राजपुत्र आणि झाशी राज्याचे भावी महाराजा दामोदरराव गंगाधरराव नेवाळकर यांचे वयाच्या ५८ व्या वर्षी वैकुंठवासी झाले. आजही झाशीचे राजघराणे आणि राणीची पिढी इंदूरमध्ये झाशीवाले हे नाव लावून त्यांचे सामान्य जीवन जगत आहे. नेवाळकर मुळ कुटुंब महाराष्ट्रातील रत्नागिरी जिल्ह्यातील त्यांच्या मूळ लांजा तालुक्यात राहतात. हे गाव म्हणजे नेवाळकरांचे माहेरघर! '''राणी लक्ष्मीबाई नेवाळकर वंश''' ==झाशीच्या राणीवर लिहिली गेलेली ऐतिहासिक पुस्तके, कादंबऱ्या, काव्ये, चरित्रे, चित्रपट, नाटके== * The Queen of Jhansi (मूळ इंग्रजी. लेखिका [[महाश्वेता देवी]]) हिंदी भाषांतर : सागरी सेनगुप्ता व मंदिरा सेनगुप्ता * खूब लड़ी मर्दानी : झांसी की रानी (हिंदी दूरचित्रवाणी मालिका, २०१९; प्रमुख भूमिका - अनुष्का सेन, विकास माणकताला) * झाशी : १८५७ - लेखक अविनाश वासुदेव पुराणिक * झॉंसीकी रानी : दूरचित्रवाणीवरील मालिका. हिचे १८-८-२००९ ते १९-६-२०११ या काळात ४८० भाग (एपिसोड्‌स) प्रसारित झाले होते. * झाशीची रणचंडी : कादंबरी : लेखक पोपटराव भसे * झाशीची राणी, [[ताराबाई मोडक]], [[माधव जुलियन]] - चरित्रे तीन पुस्तके एकत्रित (ललितकला शुक्ल, १९९६) * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक दा.वि. कुलकर्णी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वि.श्री. जोशी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई’ : लेखक म.स. भावे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखिका प्रतिभा रानडे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वृंदावनलाल वर्मा * झाशीची वाघीण : लेखक [[भास्कर महाजन]] * झाशी राणी लक्ष्मीबाई : हिंदी पु्स्तक. लेखक : रामप्रसाद एन.एस. * झाशीची राणी : झाशी संस्थानच्या महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब ह्यांचे चरित्र : लेखक [[दत्तात्रेय बळवंत पारसनीस]] * मर्दानी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई हिच्या जीवनावरील कादंबरी, लेखक : [[विद्याधर गोखले]] * मर्दानी रणरागिणी ... : आत्मकथा स्वरूपातील ललित पुस्तक, लेखिका मंदा खापरे * मनकर्णिका - दि क्वीन ऑफ झाशी (हिंदी चित्रपट, २०१७, दिग्दर्शक - केतन मेहता). या चित्रपटात [[अतुल कुलकर्णी]] यांनी [[तात्या टोपे]]ंचे काम केले आहे. * स्वोर्ड्‌स ॲन्ड स्केप्टर्स (हाॅलिवूडचा इंग्रजी चित्रपट, २०१८) (लक्ष्मीबाईंच्या भूमिकेत, इंडो-अमेरिकन अभिनेत्री देविका भिसे) (हा चित्रपट मराठी, हिंदी आणि इंग्रजी अशा तीन भाषांमध्ये निघाला आहे.) * वीज म्हणाली धरतीला (नाटक : लेखक [[वि.वा. शिरवाडकर]]) * वीरांगना लक्ष्मीबाई : हिंदी पुस्तक. लेखक : रामाश्रय सविता * समरसौदामिनी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांच्या जीवनावरील हृदयद्रावक कादंबरी, लेखक [[भा.द. खेर]] * [[सोहराब मोदी]] यांनी इ.स. १९५६ मध्ये 'झॉंसी की रानी' नावाचा भव्य हिंदी चित्रपट काढला होता. त्यात झाशीच्या राणीचे काम मोदी यांची पत्‍नी मेहताब हिने केले होते. हा भारतात बनलेला पहिला रंगीत (टेक्निकलर) चित्रपट होता. ==राणी लक्ष्मीबाईंचे पुतळे आणि चौक== * ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थान * नवी दिल्ली येथे 'रानी झांसी रोड आणि देशबंधु गुप्ता मार्ग' यांनी बनलेल्या चौकात. * पुण्यात संभाजी उद्यानाजवळ (जंगली महाराज रोड)पुणे * नागपूर येथे झांशी रानी चौकात बर्डी मार्ग येथे झांशीच्या रानीचा पुतळा आहे. *कोल्हापूर येथील कावळा नाका येथे भव्य पुतळा आहे. *नागपूर येथे राणी झाँसी नावाचे मेट्रो स्थानक *राणी लक्ष्मीबाई चौक नावाचे मुंबईतील शीव/सायन येथील बेस्ट बस स्थानक *झाशीची राणी लक्ष्मीबाई उद्यान, बोरीवली, मुंबई *राणी लक्ष्मीबाई मैदान व भाजी मंडई, मालाड *राणी झांशी कंपाऊंड, ओसीपीएम स्कूल, राहुरी == राणी लक्ष्मीबाईंचे नाव दिलेल्या संस्था== * [[महाराष्ट्र एज्युकेशन सोसायटी]]<nowiki/>ची राणी लक्ष्मीबाई मुलींची सैनिकी शाळा, पिरंगुट (पुणे) * रानी लक्ष्मीबाई शाळा-समूह (लखनौ) * लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय शारीरिक शिक्षण विद्यापीठ (ग्वाल्हेर) * महाराणी लक्ष्मीबाई वैद्यकीय महाविद्यालय (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई मध्यवर्ती शेतकी विद्यापीठ (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय उद्यान (अंदमान-निकोबार) * सुभाष चंद्र बोसांच्या इंडियन नॅशनल आर्मीमध्ये राणी लक्ष्मीबाईंच्या नावाने "राणी झाँसी" एक रेजिमेन्ट होती. * १९५७ साली भारत सरकारने छापून प्रसिद्ध केलेल्या दोन पोस्टाच्या तिकिटांवर राणी लक्ष्मीबाईची छबी होती. * राणी लक्ष्मीबाई विद्यालय यवतमाळ (महाराष्ट्र) ==राणी लक्ष्मीबाईच्या नावाचे पुरस्कार== * उत्तर प्रदेश सरकारचा रानी लक्ष्मीबाई पुरस्कार (कुस्तीविद्येत प्रवीण असलेल्या साक्षी मलिक यांना हा पुरस्कार मिळाला आहे.) * भारत सरकारचा राणी लक्ष्मीबाई स्त्री-शक्ती पुरस्कार * मध्यप्रदेश सरकार वीरता दाखविणाऱ्या स्त्रीला ’वीरांगना लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय पुरस्कार प्रदान करते. माउंट एव्हरेस्टवर यशस्वी चढाई करणाऱ्या [[बचेंद्री पाल|बच्छेंद्री पाल]] यांना हा पुरस्कार मिळाला होता. (इ.स. २०१३) {{भारतीय स्वातंत्र्यलढा}} ==हे ही पाहा== *[[राणी वेलू नचियार]] ==संदर्भ== {{DEFAULTSORT:नेवाळकर,लक्ष्मीबाई गंगाधर}} [[वर्ग:भारताचा इतिहास|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:ऐतिहासिक व्यक्ती|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेल्या व्यक्ती]] [[वर्ग:झांसी संस्थान]] [[वर्ग:इ.स. १८३५ मधील जन्म]] [[वर्ग:इ.स. १८५८ मधील मृत्यू]] [[वर्ग:मराठा साम्राज्यातील स्त्रिया]] i40vm3j9glo8zocxj2dmr7w8qbpeapj 2143290 2143289 2022-08-05T10:39:53Z 2405:201:17:A81A:7C07:E693:F805:4CB0 /* विशेष, असली चित्र, युवराज दामोदरराव कथा आणि वंश */ wikitext text/x-wiki {{मुखपृष्ठ सदर लेख उमेदवार}} {{इतिहासलेखन}} {{माहितीचौकट चळवळ चरित्र | नाव = स्वातंत्र्य सौदामिनी स्वातंत्र्यलक्ष्मी श्रीमंत राजमाता सकल सौभाग्य संपन्न वज्रचुडेमंडित पुण्यश्लोक वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब गंगाधरराव नेवाळकर महाराज! | चित्र = rani_of_jhansi.jpg | चित्र रुंदी = | चित्र शीर्षक = झाशीची राणी लक्ष्मीबाई | टोपणनाव = मनिकर्णिका,मनू, बाईसाहेब,छबिली | जन्मदिनांक = [[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स. १८३५]] | जन्मस्थान = [[वाराणसी|काशी]], [[भारत]] | मूळगाव = [[कोट रत्नागिरी]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]] | संबधित नगर = कोट-कोलधे रत्नागिरी, धावडशी-सातारा, पुणे, बिठूर | मृत्युदिनांक = [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]] | मृत्युस्थान = [[ग्वालियर]], [[मध्य प्रदेश]] | चळवळ = [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध]] | संघटना = | पत्रकारिता लेखन = | पुरस्कार = | स्मारके = [[ग्वाल्हेर]] | धर्म = [[हिंदू धर्म|हिंदू]] | वडील नाव = मोरोपंत तांबे | आई नाव = भागीरथीबाई तांबे | पती नाव = [[गंगाधरराव नेवाळकर]] | पत्नी नाव = | अपत्ये = दामोदर, आनंदराव (दत्तकपुत्र) |सावत्र आई=चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई तांबे|सावत्र भाऊ=चिंतामणी मोरोपंत तांबे}} '''महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब गंगाधरराव नेवाळकर''', म्हणजेच ''झाशीची राणी लक्ष्मीबाई'', ([[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स.१८३५]] - [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]]) या एकोणिसाव्या शतकातील [[झाशी]] राज्याच्या राणी होत्या; हिंदुस्थानात इ.स. १८५७ च्या [[ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनी]]विरुद्ध झालेल्या स्वातंत्र्य उठावातील या एक अग्रणी सेनानी होत्या. त्यांच्या शौर्याने त्यांना ‘क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता’ म्हणून जनमानसात अढळ स्थान प्राप्त झाले आहे. जन्मतिथी = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १८९२ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७५७ , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १६१ , कार्तिक मास कृष्ण पक्ष चतुर्दशी, गुरुवार १९ नोव्हेंबर १८३५ रात्रौ ३.४० काशी, वाराणसी, उत्तर भारत अमर हुतात्मा = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १९१५ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७८० , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १८४, जेष्ठ मास शुक्ल पक्ष सप्तमी, गुरुवार १७ जून १८५८ , कोटा की सराय, फुलबाग, ग्वाल्हेर, मध्य भारत गारद/बिरुदावली = स्वातंत्र्यलक्ष्मी बुंदेलखंड धराधरीश्वरी राजराजेश्वरी सिंहासनाधिश्वरी झाशीची राज्ञी श्रीमंत सकल सौभाग्य संपन्न कांक्षीणी वज्रचुडेमंडित राजश्रीयाविराजीत सकलगुणमंडित सकललक्ष्मीअलंकृत पुण्यश्लोक राजमाता वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब नेवाळकर महाराज. दरबारी राजमुद्रा = रानी लक्ष्मीबाई सवंत १९१० राणीचे भक्त रितेश ठाकूर व मनिष अहिरे यांनी रचलेली राजमुद्रा = स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll == बालपण == महाराणी लक्ष्मीबाईंचे मूळ नाव मनिकर्णिका होते. त्यांचे वडील [[मोरोपंत तांबे]] हे पुण्याच्या पेशव्यांच्या आश्रयाला होते. तांबे कुटुंब मूळचे '''रत्‍नागिरी''' जिल्ह्यातील '''कोलधे''' गावचे होते जन्म भागीरथी बाई यांच्या पोटी [[उत्तर प्रदेश|उत्तर प्रदेशातील]] [[काशी]] येथे झाला होता. तांबे हे मुळनिवासी कोलधे ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. व्यवसायानिमित्त पुणे व सातारा येथे स्थायी झाले. तर नेवाळकर हजार मुळनिवासी कोट ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. पेशव्यांनी त्यांना जळगावच्या पारोळा येथील जहागीर दिली. व कालांतराने झाशी संस्थानची सुभेदारी दिली. १८१८ नंतर इंग्रजांशी तह करून नेवाळकरांनी झाशी वंशपरंपरागत घेऊन "महाराजा" ही पदवी धारण केली. == व्यक्तिमत्त्व == धोरणी, चतुर, युद्धशास्त्रनिपुण, शूर आणि थोर कर्तृत्व व नेतृत्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई जन्मतः कोणत्याही राजघराण्यातील नसल्या तरी राजघराण्याशी संबंधित व्यक्तींमध्ये वावरलेल्या, वाढलेल्या होत्या. अश्वपरीक्षेचे सर्व मापदंड माहीत असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई घोडेस्वारी करण्यातही वाकबगार होत्या. त्या काळी पूर्ण हिंदुस्थानात श्रीमंत धोंडोपंत बाजीराव पेशवे व नानासाहेब पेशवे आणि जयाजी शिंदे व महाराणी लक्ष्मीबाई या तिघांशिवाय कोणीही अचूक अश्वपरीक्षा करणारा नव्हता. अष्टपैलू व्यक्तिमत्त्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाईंनी युद्धशास्त्रातही प्रावीण्य मिळविले. बाजीरावांच्या पदरी बाळंभट देवधर नावाचे उत्तम कसरतपटू आणि कुस्तीगीर होते. त्यांनीच मल्लविद्येत पारंगत होण्यासाठी [[मल्लखांब]] नावाचा कसरतीचा वेगळा प्रकार शोधून काढला. मनाची एकाग्रता, विलक्षण चपळता, शरीराचा तोल सांभाळण्याचे पूर्ण कौशल्य, काटकपणा आणि चतुरस्र भान वृद्धिंगत करणाऱ्या मल्लखांब विद्येतही राणी लक्ष्मीबाई तरबेज झाल्या. महाराणी लक्ष्मीबाईंचे वैशिष्ट्य म्हणजे पुरुषप्रधान संस्कृती असणाऱ्या समाजाने एका विधवा राणीला दुर्लक्षित करू नये म्हणून त्यांनी धोरणीपणाने पुरुषी पोषाखात वावरण्याचे ठरवले. [[ १९ मे इ.स. १८४२ ]]मध्ये त्यांचा विवाह [[झांसी संस्थान|झाशी संस्थानाचे]] राजे झाशी नरेश श्रीमंत महाराजाधिराज महाराजा [[गंगाधरराव नेवाळकर]] यांच्याशी झाला. तेव्हा त्यांचे नाव बदलून लक्ष्मी असे ठेवण्यात आले. लग्नानंतर झाशीच्या प्रजाजनांत राणीबद्दल विशेष प्रेम निर्माण झाले. दरबाराचे कामकाज राणीने पाहणे गंगाधररावांस पसंत नसल्याने मिळालेल्या वेळेचा उपयोग राणी लक्ष्मीबाईंनी स्वत्व जपण्यासाठी केला. त्यांनी आपला रोजचा व्यायाम, कसरत, घोडेस्वारी, तलवारबाजी नियमित सुरू ठेवली. महाराज गंगाधरराव नेवाळकर व महाराणी लक्ष्मीबाई यांना मुलगा झाला परंतु तीन महिन्याचा असताना तो मृत्यू पावला. मुलाच्या रूपाने वारस मिळाल्याच्या आनंदात असणारे गंगाधररावही या गोष्टीने दुःखी झाले. त्यांनी वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या आनंदराव मुलाला दत्तक घेऊन त्याचे ''दामोदर'' असे नाव ठेवले. [[ २१ नोव्हेंबर इ.स. १८५३ ]]मध्ये महाराज गंगाधररावांचे निधन झाले. == झाशी संस्थान खालसा == [[ईस्ट इंडिया कंपनी]]द्वारे [[ब्रिटिश भारत|ब्रिटिश सरकार]] [[झाशी संस्थान]] खालसा करणार नाही असे पूर्वीपासून झाशीच्या ब्रिटिशांशी असणाऱ्या मैत्रीपूर्ण संबंधांवरून राणी लक्ष्मीबाईंना वाटत होते. त्यासाठी लक्ष्मीबाई स्वतः ईस्ट इंडिया कंपनीशी पत्रव्यवहार करत होत्या. या पत्रव्यवहारातून त्यांनी कंपनी सरकारचा अन्याय, बेकायदेशीरपणा आणि खोडसाळपणा उघड केला. एका पत्रात त्यांनी ''झाशी संस्थान खालसा केले, तर पूर्ण हिंदुस्थानातील लोकांना हळहळ वाटेल. परिणामी हिंदुस्थानातील लोकांना ब्रिटिशांबद्दल भरवसा, विश्वास वाटेल का?'', अशी शंका व्यक्त करून कंपनीला एक प्रकारचे आव्हान दिले. कंपनी सरकारच्या बेजबाबदार अनैतिक कृत्यांनी व कंपनीच्या अधिकाराला आव्हान देण्याचे धारिष्ट्य करणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई या देशातील पहिल्या काही व्यक्तींमधील एक होत्या. परंतु हिंदुस्थानातील संस्थाने खालसा करण्याचा निर्णय [[गव्हर्नर जनरल डलहौसी]]ने घेतलेलाच असल्याने झाशी संस्थानही खालसा करण्यात आले. [[१३ मार्च]], [[इ.स. १८५४]] रोजी [[झाशी]]च्या जनतेला उद्देशून जाहीरनामा काढण्यात आला. त्यानुसार दत्तक विधान नामंजूर करून झांशी संस्थान ब्रिटिश सरकारांत विलीन करण्यात आले. त्या वेळीच स्वाभिमानी राणीने ''मी माझी झाशी देणार नाही'' असे स्फूर्तिदायक उद्गार काढले. झाशी खालसा झाल्यावर राणी लक्ष्मीबाईंना किल्ला सोडून शहरातील राजवाड्यात राहायला यावे लागले. राणी लक्ष्मीबाईंना पदच्युत झाल्याचा अपमान सहन करीत काही काळ शांत बसावे लागले होते. [[File:Jhansi Fort and city.jpg|thumb|झाशीचा किल्ला]] == इ.स. १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध == इ.स. [[१८५७चा उठाव]] हा संपूर्ण हिंदुस्थानात झाला. त्याप्रमाणे ५ जून, १८५७ला झाशीतही शिपायांचा उद्रेक झाला. केवळ ३५ शिपायांनी इंग्रजांना पळवून लावले. या परिस्थितीत इंग्रजांच्या परवानगीची वाट न पाहता राणी लक्ष्मीबाई किल्ल्यावर राहण्यास गेल्या. पुढे २२ जुलै, इ.स. १८५७ला ब्रिटिशांनी राणींना झाशीची अधिकारसूत्रे हाती घेण्यास सांगितले. राणी पुन्हा राज्यकर्त्या झाल्या होत्या, परंतु अतिशय बिकट परिस्थितीत त्यांच्या हाती राज्यकारभार आला होता. मनुष्यबळ नव्हते आणि खजिनाही रिकामाच होता. प्रजेच्या मनात असुरक्षित भविष्याबद्दल भीती होती. परंतु तरीही लक्ष्मीबाईंनी खंबीरपणाने परिस्थिती हाताळली. जुन्या विश्र्वासातील लोकांना परत बोलावून त्यांना काही अधिकाराची पदे दिली. दिवाण लक्ष्मणरावांना प्रधानमंत्री, तर प्रत्यक्ष वडिलांना - मारोपंत तांब्यांना - खजिनदार केले. लक्ष्मणरावांचा भाऊ, मुलगा तसेच मुन्सफ, भोलानाथ, आणि नामांकित गोलंदाज खुदाबक्ष यांना फौजेचे व शस्त्रास्त्रांच्या जोडणीचे काम दिले. बंडखोर ठाकुरांना धोरणीपणाने आपल्या बाजूस वळविले; राज्याच्या सल्लागार मंडळात सामील करून घेतले. ब्रिटिशांनी निकामी केलेल्या २२ तोफा पुन्हा सुरू करून तोफगोळ्यांची निर्मितीही सुरू केली. इंग्रजांविरुद्ध बंड करणाऱ्या विद्रोही शिपायांना आपल्या सैन्यात सामील करून घेतले. परकीयांविरुद्ध लढण्याची तयारी करीत असतानाच राणींनी प्रजेचा स्वाभिमान, निष्ठा वाढवण्याचा व आनंद जपण्याचा प्रयत्न केला. दानशूर, श्रद्धाळू व दयाळू लक्ष्मीबाईंनी थंडीत कुडकुडणाऱ्या हजार-दीड हजार गरिबांना, साधू-संन्याशांना उबदार कपड्यांचे वाटप केले. स्वतःबरोबर प्रजेच्या श्रद्धा जपणाऱ्या राणीने गोवध बंदी केली. त्यांनी किल्ल्यावर [[रंगपंचमी]]सारखा सण साजरा करून स्त्रियांसाठी हळदी-कुंकवाचे कार्यक्रम केले. अशा प्रकारे प्रशासन, सैन्य व कल्याणकारी कामे यांची चोख व्यवस्था लावून स्वराज्य असल्याचा विश्र्वास राणी लक्ष्मीबाईंनी जनतेत निर्माण केला. प्रजेला मुक्त मनाने आपल्या आवडीच्या गोष्टी करण्यासाठी, त्यांच्या कलेची जोपासना करण्यासाठी त्यांनी प्रयत्न केले. त्यांनी झाशीमध्ये मराठी नाटकांचे प्रयोग घडवून आणले. मराठी भाषिकांसाठी रासक्रीडा, चित्रलेखा, बाणासूर इ. नाटके योजली. स्वतःही नाटकांचा आनंद घेतला. एक स्थिर, सुरक्षित, समृद्ध व सुसंस्कृत राज्य घडवण्याचा प्रयत्न राणी लक्ष्मीबाईंनी केला. यामुळे राणी आणि झाशीतील प्रजा यांच्यातील नाते दृढ झाले. दरम्यान २१ मार्च, इ.स. १८५८ला सकाळीच सर ह्यू रोज आपल्या फौजेसह झाशीजवळ आला. त्याने राणीस निःशस्त्र भेटीस यावे किंवा युद्धास तयार राहावे असे कळविले. ब्रिटिशांनी केलेल्या विश्र्वासघातामुळे, अन्यायामुळे ‘भारतात विदेशी शासन नकोच’ अशा ठाम मताच्या राणींनी भेटीस जाण्याचे नाकारले. त्याच वेळी [[तात्या टोपे]] यांच्याशी संधान बांधून एका बाजूने इंग्रजांवर हल्ला करण्यास सुचविले. उत्तम प्रतीचा सेनानी आणि कर्तबगार राजकारणी असणाऱ्याया ह्यू रोजने झाशीच्या किल्ल्यावर मारा करण्यासाठी आजुबाजूच्या टेकड्यांवर कब्जा मिळविला. त्या टेकड्यांवर तोफा चढवल्या. २-३ दिवस झाशीची बाजू अभेद्य होती. घनगर्ज भवानीशंकर, कडक बिजली या तोफा आपल्या नावाप्रमाणे कार्यरत होत्या. "घौसखान" याने तर तोफेमधून असा मारा केला, की त्यामुळे दोन शिवमंदिरे वाचली. या गोष्टीसाठी आजही [[झाशी]]तील लोक त्याला धन्यवाद देतात. युद्धाच्या ९ व्या दिवशी इंग्रजांनी पश्चिमेकडील तोफ बंद पाडून त्या बाजूच्या तटाला खिंडारे पाडली. ही खिंडारे बुजवण्यासाठी रातोरात काम केले गेले. त्या वेळी चुना, दगड, विटा यांची ने-आण करण्याचे काम स्त्रियांनी केले होते हे विशेष. शेवटी ब्रिटिशांना फितुरांनीच साथ दिली. झांशीमधील शंकर किल्ल्यावरील मोठ्या विहिरीतून संपूर्ण झांशीला पाणी पुरवठा व्हायचा, ती विहीर आणि जिथे दारुगोळा तयार व्हायचा, तो कारखाना, ही दोन ठिकाणे इंग्रजांनी उद्ध्वस्त केली. अशा स्थितीत राणींची आशा पेशव्यांकडून येणाऱ्या मदतीवर होती. त्याप्रमाणे ३१ मार्चला तात्या टोपेंचे सैन्य आले. परंतु इंग्रजांपुढे त्यांचा टिकाव लागला नाही.<ref>{{स्रोत पुस्तक|title=१०१ कर्तुत्वान स्त्रिया|last=कर्वे|first=स्वाती|publisher=उत्कर्ष प्रकाशन|year=२०१४|isbn=978-81-7425-310-1|location=पुणे|pages=३९}}</ref> राणी लक्ष्मीबाईंनी सर्व फौजेला धीर देताना स्वतःच्या बळावरच लढण्याचे आवाहन केले. एवढेच नाही तर ‘रणांगणात तुम्हाला मृत्यू आला, तर तुमच्या विधवांच्या निर्वाहाची व्यवस्था मी करेन’ असे आश्र्वासन दिले. राणीचे डावे-उजवे हात असणारे "खुदाबक्ष आणि घौसखान" इंग्रजांच्या गोळीबारात मृत्युमुखी पडल्यावर मात्र बिकट परिस्थिती निर्माण झाली. ब्रिटिश सैन्य शिड्या लावून शहरात उतरले. शांत, सुंदर शहराची होणारी वाताहत पाहून राणी संतापल्या आणि त्यांनी प्रत्यक्ष रणांगणात उतरण्याचा निर्णय घेतला व तो अंमलात आणला. संतापलेल्या राणीची [[तलवार]] अशी तळपत होती, की समोर येणारा गोरा शिपाई गारदच होत होता. त्यांचे धैर्य, शौर्य, आवेश पाहून ह्यू रोजही थबकला. तरीही एका अनुभवी सरदाराने पुढचा धोका लक्षात घेऊन लक्ष्मीबाईंना परत किल्ल्यावर नेले. सर्व फौजी अधिकाऱ्यांशी लक्ष्मीबाईंनी चर्चा केली आणि निर्णयानुसार रातोरात त्यांनी झाशी सोडले. सतत ११ दिवस राणींनी ब्रिटिशांना झुलवत ठेवले. लढाईचा साक्षीदार ह्यूज रोजनेही म्हटले की ‘राणी लक्ष्मीबाई सर्वोत्कृष्ट सैनिक आणि सर्वाधिक हिंमतवान व्यक्ती होती.’ या पराभवानंतर राणी पेशव्यांबरोबर [[ग्वाल्हेर]]ला गेली. तेथेही स्वस्थ न बसता लक्ष्मीबाईंनी आपल्या सैन्याची कवायत नियमित चालू ठेवली. सैन्यांमध्ये फिरून, सैनिकांची चौकशी करीत, इंग्रजांना रोखण्यासाठी कशा प्रकारे मोर्चे बांधणी करावी याविषयी त्यांनी चर्चा केली. याच वेळी १७ जून इ.स. १८५८ रोजी सकाळीच ब्रिटिश अधिकारी स्मिथ सैन्यासह ग्वाल्हेरच्या अगदी जवळ कोटा की सराय येथे येऊन पोहोचला. त्याने त्वरित हल्ला चढवला. लक्ष्मीबाईंनी रणांगणात धाव घेतली. लक्ष्मीबाई तलवारीचे सपसप वार करीत समोर येणाऱ्या ब्रिटिश सैन्याला कापून काढत होत्या. आवेगाने, विजेसारख्या तळपणाऱ्या राणींकडे पाहून त्यांचे सैन्यही त्वेषाने लढले. इंग्रज अधिकारी स्मिथचे सैन्य मागे हटणारच होते, त्याच वेळी नव्या दमाची एक फौज बाजूच्या टेकडीवरून चालून आली. दोन्हीकडून आलेल्या सैन्यासमोर राणींचा निभाव लागला नाही. परिस्थिती ओळखून त्या काही स्वारांनिशी बाहेर पडल्या. थोडे पुढे जाताच एका ओढ्यापाशी त्यांचा घोडा अडला. नेहमीचा सारंगी नावाची घोडी [[घोडा]] शेवटच्या लढाईत त्यांच्याबरोबर नव्हता. काही केल्या [[घोडा]] ओढा ओलांडत नव्हता. तिथे इंग्रजांशी लढत असताना राणी लक्ष्मीबाई रक्‍तबंबाळ होऊन घोड्यावरून खाली कोसळल्या. त्यांचा डाव्या कुशीतही तलवार घुसली, परंतु पुरुषी वेशात असलेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना इंग्रज ओळखू शकले नाहीत. ते पुढे निघून गेले. घायाळ झालेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना सेवक रामचंद्र देशमुखांनी फुलबाग येथील बाबा गंगादास यांच्या मठात आणले. परंतु त्यांची उपचार करण्याची इच्छा नव्हती. आपला देह क्रूर इंग्रजांच्या हाती लागू नये अशी त्यांची इच्छा होती. फुलबाग येथे बाबा गंगादास यांच्या मठात बांदा के नवाब बहादुर अली दृतीय यांनी मुखाग्नी दिली. झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांनी वयाच्या तेविसाव्या वर्षी मरण स्वीकारले आणि अशाप्रकारे एका शूर राणीला रणांगणात वीरमरण आले. १७ जूनच्या संध्याकाळी विरांगणा राणी लक्ष्मीबाई स्वर्गसिधारी गेल्या. १८ जूनला इंग्रज सरकारने राणी लक्ष्मीबाईंना मृत घोषित केले. आणि म्हणून आज पर्यंत १८ जूनला त्यांची पुण्यतिथी साजरी होते. == विशेष, असली चित्र, युवराज दामोदरराव कथा आणि वंश == ब्रिटिशांनी राणी लक्ष्मीबाईचा उल्लेख `’हिंदुस्थानची जोन ऑफ आर्क' असा केला. क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता ठरलेल्या या राणीवर अनेक काव्ये, [[पोवाडे]] रचले गेले. राणी लक्ष्मीबाईंचे विचार आजच्या काळातही खूप प्रेरणादायी आहेत. राणी लक्ष्मीबाईंच्या ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थानावर इ.स. १९६२ मध्ये त्यांचा अश्वारूढ पुतळा स्थापन करण्यात आला. ते समाधीस्थान पाहिल्यानंतर कविवर्य [[भा. रा. तांबे]] यांनी पुढील यथार्थ ओळी सुचल्या. ``* रे हिंद बांधवा, थांब या स्थळी। अश्रू दोन ढाळी।।<br/> ती पराक्रमाची ज्योत मावळे । इथे झांशिवाली।। * खूब लड़ी मर्दानी वो तो झॉंसी वाली रानी थी। ..कवयित्री : सुभद्रा कुमारी चौहान * स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll लेखक : मनिष अहिरे, रितेश ठाकूर '''राणी लक्ष्मीबाईंचे असली चित्र''' राणी लक्ष्मीबाईंच्या सावत्र आई चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई मोरोपंत तांबे यांच्यानुसार १८५० व १८५७ साली आग्रा येथून एक चित्रकार आलेला त्याने राणी लक्ष्मीबाईंचे काही चित्र काढले. १) १८५० साली महाराजा गंगाधरराव यांच्या आदेशावरून हस्ती दंताच्या फलकावर वधूवेषातील राणी लक्ष्मीबाईंचे चित्र काढले. हे चित्र १८६१ साली इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात ठेवले गेले. कालांतराने ह्या चित्राचे फोटो मागवून राणीचे भाचे गोविंदराव तांबे यांनी महाराष्ट्रीय शैलीत चित्र काढून घेतले. हे चित्र आज ही महाराष्ट्रातील नेवाळकर व तांबे कुटुंबाकडे रत्‍नागिरी येथे आहे.२०२१ व २०२२ साली ह्या चित्राला रंगविण्याचे काम महाराष्ट्र नवनिर्माण सेनेचे पदाधिकारी समाजसेवक राणी झाशी इतिहासकार कुमार रितेशराजे ठाकूर यांनी केले. २) १८५७ साली नोव्हेंबर महिन्यात राणी लक्ष्मीबाईंचे प्रसिद्ध सारंगी नावाच्या सफेद घैडीवर बसलेले चित्र रेखाटले गेले. ते आज इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात आहे. ३) १८६१ साली रतन कछवाहा नावाच्या झाशी राजचित्रकाराणे इंदूरच्या धनाढ्य बलिया सरदार यांच्या सांगण्यावरून एक काल्पनिक चित्र रेखाटले. त्यात राणी लक्ष्मीबाई ह्या ढाल व तलवार हाती घेतलेल्या योद्धा रूपात आहेत. ४) राणी लक्ष्मीबाईंचे सर्वत्र सिंहासनावर बसलेले चित्र पसरवले जाते. खर तर हे चित्र राणी लक्ष्मीबाईंचे नसून मराठा तंजावर संस्थानचे छत्रपती शिवाजी महाराज द्वितीय यांची कन्या राजकुमारी मुक्तांबाबाई राणीसाहेब छत्रपती यांची आहे. मुळचित्र हे इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात उपलब्ध आहे. '''युवराज दामोदरराव नेवाळकर यांची आत्मकथा''' झांशी युवराज श्रीमंत श्री दामोदरराव गंगाधरराव नेवाळकर झाशीच्या महाराणी राणी लक्ष्मीबाई आणि महाराजा गंगाधरराव नेवाळकर यांनी २० नोव्हेंबर १८५८ रोजी आपल्या परिवारातील बंधू वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या आई विना असलेल्या लहान मुलास दत्तक घेतले. त्याचे नाव होते आनंदराव. दत्तक विधान झाल्यावर त्याचे नाव आपल्या मृत बाळाच्या नावावर दामोदरराव असे ठेवले. ह्याच मुलास पाठिशी बांधून महाराणी लक्ष्मीबाई रणांगणात लढल्या. झाशी घराण्याचे मूळ पुरुष हरी रघुनाथराव नेवाळकर ( प्रथम रघुनाथ राव ) यांना दोन पुत्र होते. एक दामोदरपंत आणि दुसरा खंडेराव. दामोदरपंतांचा वंश हा झाशीचा राजवंश झाला. तर खंडेरावांचा वंश पारोळा, जळगाव, महाराष्ट्र येथे जहागिरदार होता. ह्याच पारोळा जहागिरदार कुटुंबातील वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या घरी दामोदररावांचा जन्म झाला. वासुदेवराव आपल्या पत्नीसह पारोळा येथे राहत. ते दरवर्षी दसरा सणानिमित्त आपल्या चुलत बंधू झांशी महाराजा गंगाधरराव नेवाळकर यांच्याकडे झाशीला जात असे. १८४९ साली दसरा सणानिमित्त झांशीला गेले असता तिकडेच शंकरगड महालात त्यांच्या पत्नी प्रसुती झाल्या आणि १५ नोव्हेंबर १८४९ रोजी आनंदरराव मुलाचा जन्म झाला. आणि ते पुन्हा पारोळा आले. पारोळा येथे त्यांच्या पत्नीचे निधन झाले होते. १८५३ साली ते झांशीला आले. ह्याच दरम्यान महाराज गंगाधरराव यांनी पुत्र दत्तक घेण्याचे ठरवले. महाराणी लक्ष्मीबाई आपल्या मृत मुला प्रमाणे आनंदरावास ही खुप स्नेह करीत. आणि म्हणूनच २० नोव्हेंबरला आनंदरावास दत्तक घेतले गेले. व नाव दामोदरराव असे ठेवले. दत्तक पुत्रासंबधी व नेवाळकर आणि इंग्रज यांच्यात झालेल्या जुन्या कराराची आठवण देत महाराजांनी कंपनी सरकारला पत्र लिहिले. मेजर एलिस यांनी दत्तक पुत्राची सर्व कागदपत्रे कंपनी सरकार पर्यंत पोहोचवली. ३१ डिसेंबर १८५३ रोजी ब्रिटिश कंपनी अधिकाराने दत्तक पुत्रास मंजूरी दिली. दत्तकविधीच्या दुसऱ्या दिवशी महाराज गंगाधरराव यांचे २१ नोव्हेंबर १८५३ रोजी दुपारी ३ वाजता निधन झाले. राणी लक्ष्मीबाईंनी दामोदररावाच्या नावे झांशीची सुत्रे हाती घेतली आणि बुंदेलखंड साम्राज्ञी बनून शेतकऱ्यांचा कर माफ करणे, सुखसोयी,आणि रामराज्य स्थापित केले. परंतू इंग्रजांनी गंगाधरराव यांच्या मागणिला विरोध करत नविन पॉलिसी doctrine of laps अंतर्गत झांशी खालसा केले. १५ मार्च १८५४ रोजी राणी किल्ला सोडून राणी महालात राहण्यास गेल्या. १८५७ च्या संग्रामानंतर १० जून १८५७ रोजी राणी लक्ष्मीबाईंचा राज्याभिषेक होऊन सिंहासनाधिश्वरी राजराजेश्वरी बनून पुन्हा झांशीचा कारभार पाहिला. ४ एप्रिल १८५८ रोजी बाईसाहेब झाशी सोडून काल्पीला गेल्या. लोककथेनुसार बाईसाहेबांनी आपल्या दत्तकपुत्रास पाठिशी बांधून सारंगी घोडीवर स्वार होऊन किल्ल्याच्या ३० पिट उंच तटावरून खाली उडी मारली आणि मारत कापत काल्पीला गेल्या. काल्पीला घनघोर युद्ध झाले. पुढे कोंच, काल्पी, गोपाळपूर, मुरार आणि ग्वाल्हेर अश्या भागात लढाई लढल्या. १७ जून १८५८ रोजी सायंकाळी कोटा की सराय येथे जख्मी अवस्थेत असताना राणी लक्ष्मीबाईंनी गंगादास बाबांच्या मठात दामोदररावाला त्यांच्या विश्वासू सेवक रामचंद्र राव देशमुख आणि काशीबाई कुनवीन यांच्याकडे सोपवले. आणि हर हर महादेव घोषणा देत शेवटचा हुंदका देत राणीने प्राण सोडले. राणीच्या शेवटच्या इच्छेप्रमाणे त्यांच्या शरीराला ब्रिटिश हात लावणार नाही ह्याची काळजी घेतली गेली. आणि पवित्र शरिराचे दहन बाबा गंगादासच्या मठात झाले. राणीस मुखाग्नी दामोदर, तात्या टोपे, काशीबाई कुनवीन, रामचंद्रराव, बांदा नवाब यांनी दिले. आणि चिरंतर काळासाठी रणमार्तंड स्वातंत्र्य सौदामिनी अजरामर झाली. आज फुलबागेत त्यांची समाधी आहे. १८ जूनला इंग्रज सरकारने राणी लक्ष्मीबाईंना अधिकृतपणे मृत घोषित केले. म्हणून आज १८ जूनला बलिदान दिन साजरा केला जातो. राणीच्या मृत्यूनंतर राणीचा निळा चंदेरी फेटा, रत्नजडित तलवार, सोन्याचे गोठ आणि मोत्यांची माळ दामोदररावांना देण्यात आली. रामचंद्र राव आणि काशीबाई यांनी दोन वर्षे दामोदरला इंग्रजांपासून वाचवताना बुंदेलखंडमधील चंदेरी, सागर, ललितपूरच्या जंगलात भटकत राहीले. दुर्दैवाने रामचंद्र राव यांचे निधन झाले. दामोदर जेव्हा-जेव्हा राणी लक्ष्मीबाईंसोबत महालक्ष्मी मंदिरात जायचे तेव्हा त्यांच्यासोबत ५०० पठाण अंगरक्षकही असायचे. एकेकाळी राजेशाही थाटात राहणाऱ्या या राजपुत्राला मेजर प्लीकने इंदूरला त्याच्या नातेवाईकांकडे पाठवले. दामोदररावांचे जन्मदाते वासुदेव रावांचे थोरले बंधू काशिनाथ हरिभाऊ नेवाळकर ऊर्फ लालाभाऊ हे १८५२ मध्ये ते झाशीचे तहसीलदार होते. त्यांची पत्नी झाशी सोडून १८७१ मध्ये इंदूरला आली होती. त्या नात्याने दामोदररावांच्या काकू होत्या. यांच्याकडे राणीचा हा दत्तकपुत्र राहत होता. ५ मे १८६० रोजी इंदूरच्या रिचमंड शेक्सपियर या रेजिमेंटने दामोदरचे पालनपोषण मुन्शी पंडित धर्मनारायण काश्मिरी यांच्याकडे सोपवले. दामोदरला इंदूरचे अधिपती होळकर राजांचीही मदत मिळाली. दामोदर यांना केवळ १५० रुपये मासिक पेन्शनची रक्कम देण्यात आली. त्यातूनच त्यांचा उदरनिर्वाह चालत होता. एकेकाळी दामोदर राव हे झाशी संस्थानाचे राजपुत्र होते ज्यांना मासिक ६ लाख रुपये पेन्शन मिळत होती. आज मात्र त्यांची अवस्था बिकट झाली. त्यांचे वडील वासुदेव राव यांच्याकडेही भरपूर संपत्ती होती. जेव्हा राणी झाशीने दामोदररावास दत्तक घेतले तेव्हा इंग्रजांनी त्याच्याकडून ६ लाख रुपये घेतले आणि सांगितले की राजकुमार प्रौढ झाल्यावर हे पैसे दिले जातील. पण हे पैसे त्याला कधीच मिळाले नाहीत. आणि या राजपुत्राला इंग्रजांच्या तुकड्यांवर जगावे लागले. इंदूरमध्येच दामोदररावांचा विवाह वासुदेवराव माटोरकर यांच्या मुलीशी झाला. १८७२ मध्ये त्यांच्या पत्नीचे निधन झाले. त्यानंतर बळवंतराव मोरेश्वर शिरदेर यांच्या मुलीशी त्यांचा पुनर्विवाह झाला. आणि २३ ऑक्टोबर १८७९ रोजी त्यांना लक्ष्मण राव नावाचा मुलगा झाला. दामोदररावांनी त्यांच्या आईच्या अर्थात झाशीच्या राणीच्या स्मरणार्थ त्यांच्या स्मृतीतून एक चित्र बनवले. राणी लक्ष्मीबाई सारंगी घोड्यावर बसल्या आहेत, दामोदररावांना मागे बांधले आहे. दामोदर जिवंत असेपर्यंत या चित्राची पूजा करत असत. ही चित्रे आजही इंदूरमधील राणीच्या झांसीवाले वंशजांकडे आहे. दामोदररावांनी ६ लाख रुपये आणि झाशीसाठी खूप संघर्ष केला पण त्यांना झाशी राज्याचा वारस हक्क आणि ६ लाख रुपये कधीच मिळाले नाहीत. २८ मे १९०६ रोजी राजपुत्र आणि झाशी राज्याचे भावी महाराजा दामोदरराव गंगाधरराव नेवाळकर यांचे वयाच्या ५८ व्या वर्षी वैकुंठवासी झाले. आजही झाशीचे राजघराणे आणि राणीची पिढी इंदूरमध्ये झाशीवाले हे नाव लावून त्यांचे सामान्य जीवन जगत आहे. नेवाळकर मुळ कुटुंब महाराष्ट्रातील रत्नागिरी जिल्ह्यातील त्यांच्या मूळ लांजा तालुक्यात राहतात. हे गाव म्हणजे नेवाळकरांचे माहेरघर! '''राणी लक्ष्मीबाई नेवाळकर वंश''' सदर माहिती प्राप्त रितेशराजे ठाकूर, मुंबई ==झाशीच्या राणीवर लिहिली गेलेली ऐतिहासिक पुस्तके, कादंबऱ्या, काव्ये, चरित्रे, चित्रपट, नाटके== * The Queen of Jhansi (मूळ इंग्रजी. लेखिका [[महाश्वेता देवी]]) हिंदी भाषांतर : सागरी सेनगुप्ता व मंदिरा सेनगुप्ता * खूब लड़ी मर्दानी : झांसी की रानी (हिंदी दूरचित्रवाणी मालिका, २०१९; प्रमुख भूमिका - अनुष्का सेन, विकास माणकताला) * झाशी : १८५७ - लेखक अविनाश वासुदेव पुराणिक * झॉंसीकी रानी : दूरचित्रवाणीवरील मालिका. हिचे १८-८-२००९ ते १९-६-२०११ या काळात ४८० भाग (एपिसोड्‌स) प्रसारित झाले होते. * झाशीची रणचंडी : कादंबरी : लेखक पोपटराव भसे * झाशीची राणी, [[ताराबाई मोडक]], [[माधव जुलियन]] - चरित्रे तीन पुस्तके एकत्रित (ललितकला शुक्ल, १९९६) * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक दा.वि. कुलकर्णी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वि.श्री. जोशी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई’ : लेखक म.स. भावे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखिका प्रतिभा रानडे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वृंदावनलाल वर्मा * झाशीची वाघीण : लेखक [[भास्कर महाजन]] * झाशी राणी लक्ष्मीबाई : हिंदी पु्स्तक. लेखक : रामप्रसाद एन.एस. * झाशीची राणी : झाशी संस्थानच्या महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब ह्यांचे चरित्र : लेखक [[दत्तात्रेय बळवंत पारसनीस]] * मर्दानी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई हिच्या जीवनावरील कादंबरी, लेखक : [[विद्याधर गोखले]] * मर्दानी रणरागिणी ... : आत्मकथा स्वरूपातील ललित पुस्तक, लेखिका मंदा खापरे * मनकर्णिका - दि क्वीन ऑफ झाशी (हिंदी चित्रपट, २०१७, दिग्दर्शक - केतन मेहता). या चित्रपटात [[अतुल कुलकर्णी]] यांनी [[तात्या टोपे]]ंचे काम केले आहे. * स्वोर्ड्‌स ॲन्ड स्केप्टर्स (हाॅलिवूडचा इंग्रजी चित्रपट, २०१८) (लक्ष्मीबाईंच्या भूमिकेत, इंडो-अमेरिकन अभिनेत्री देविका भिसे) (हा चित्रपट मराठी, हिंदी आणि इंग्रजी अशा तीन भाषांमध्ये निघाला आहे.) * वीज म्हणाली धरतीला (नाटक : लेखक [[वि.वा. शिरवाडकर]]) * वीरांगना लक्ष्मीबाई : हिंदी पुस्तक. लेखक : रामाश्रय सविता * समरसौदामिनी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांच्या जीवनावरील हृदयद्रावक कादंबरी, लेखक [[भा.द. खेर]] * [[सोहराब मोदी]] यांनी इ.स. १९५६ मध्ये 'झॉंसी की रानी' नावाचा भव्य हिंदी चित्रपट काढला होता. त्यात झाशीच्या राणीचे काम मोदी यांची पत्‍नी मेहताब हिने केले होते. हा भारतात बनलेला पहिला रंगीत (टेक्निकलर) चित्रपट होता. ==राणी लक्ष्मीबाईंचे पुतळे आणि चौक== * ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थान * नवी दिल्ली येथे 'रानी झांसी रोड आणि देशबंधु गुप्ता मार्ग' यांनी बनलेल्या चौकात. * पुण्यात संभाजी उद्यानाजवळ (जंगली महाराज रोड)पुणे * नागपूर येथे झांशी रानी चौकात बर्डी मार्ग येथे झांशीच्या रानीचा पुतळा आहे. *कोल्हापूर येथील कावळा नाका येथे भव्य पुतळा आहे. *नागपूर येथे राणी झाँसी नावाचे मेट्रो स्थानक *राणी लक्ष्मीबाई चौक नावाचे मुंबईतील शीव/सायन येथील बेस्ट बस स्थानक *झाशीची राणी लक्ष्मीबाई उद्यान, बोरीवली, मुंबई *राणी लक्ष्मीबाई मैदान व भाजी मंडई, मालाड *राणी झांशी कंपाऊंड, ओसीपीएम स्कूल, राहुरी == राणी लक्ष्मीबाईंचे नाव दिलेल्या संस्था== * [[महाराष्ट्र एज्युकेशन सोसायटी]]<nowiki/>ची राणी लक्ष्मीबाई मुलींची सैनिकी शाळा, पिरंगुट (पुणे) * रानी लक्ष्मीबाई शाळा-समूह (लखनौ) * लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय शारीरिक शिक्षण विद्यापीठ (ग्वाल्हेर) * महाराणी लक्ष्मीबाई वैद्यकीय महाविद्यालय (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई मध्यवर्ती शेतकी विद्यापीठ (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय उद्यान (अंदमान-निकोबार) * सुभाष चंद्र बोसांच्या इंडियन नॅशनल आर्मीमध्ये राणी लक्ष्मीबाईंच्या नावाने "राणी झाँसी" एक रेजिमेन्ट होती. * १९५७ साली भारत सरकारने छापून प्रसिद्ध केलेल्या दोन पोस्टाच्या तिकिटांवर राणी लक्ष्मीबाईची छबी होती. * राणी लक्ष्मीबाई विद्यालय यवतमाळ (महाराष्ट्र) ==राणी लक्ष्मीबाईच्या नावाचे पुरस्कार== * उत्तर प्रदेश सरकारचा रानी लक्ष्मीबाई पुरस्कार (कुस्तीविद्येत प्रवीण असलेल्या साक्षी मलिक यांना हा पुरस्कार मिळाला आहे.) * भारत सरकारचा राणी लक्ष्मीबाई स्त्री-शक्ती पुरस्कार * मध्यप्रदेश सरकार वीरता दाखविणाऱ्या स्त्रीला ’वीरांगना लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय पुरस्कार प्रदान करते. माउंट एव्हरेस्टवर यशस्वी चढाई करणाऱ्या [[बचेंद्री पाल|बच्छेंद्री पाल]] यांना हा पुरस्कार मिळाला होता. (इ.स. २०१३) {{भारतीय स्वातंत्र्यलढा}} ==हे ही पाहा== *[[राणी वेलू नचियार]] ==संदर्भ== {{DEFAULTSORT:नेवाळकर,लक्ष्मीबाई गंगाधर}} [[वर्ग:भारताचा इतिहास|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:ऐतिहासिक व्यक्ती|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेल्या व्यक्ती]] [[वर्ग:झांसी संस्थान]] [[वर्ग:इ.स. १८३५ मधील जन्म]] [[वर्ग:इ.स. १८५८ मधील मृत्यू]] [[वर्ग:मराठा साम्राज्यातील स्त्रिया]] lmr4x8m39p5m57qtlkccm6ubn7gz33d 2143291 2143290 2022-08-05T10:40:47Z 2405:201:17:A81A:7C07:E693:F805:4CB0 /* विशेष, असली चित्र, युवराज दामोदरराव कथा आणि वंश */ wikitext text/x-wiki {{मुखपृष्ठ सदर लेख उमेदवार}} {{इतिहासलेखन}} {{माहितीचौकट चळवळ चरित्र | नाव = स्वातंत्र्य सौदामिनी स्वातंत्र्यलक्ष्मी श्रीमंत राजमाता सकल सौभाग्य संपन्न वज्रचुडेमंडित पुण्यश्लोक वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब गंगाधरराव नेवाळकर महाराज! | चित्र = rani_of_jhansi.jpg | चित्र रुंदी = | चित्र शीर्षक = झाशीची राणी लक्ष्मीबाई | टोपणनाव = मनिकर्णिका,मनू, बाईसाहेब,छबिली | जन्मदिनांक = [[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स. १८३५]] | जन्मस्थान = [[वाराणसी|काशी]], [[भारत]] | मूळगाव = [[कोट रत्नागिरी]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]] | संबधित नगर = कोट-कोलधे रत्नागिरी, धावडशी-सातारा, पुणे, बिठूर | मृत्युदिनांक = [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]] | मृत्युस्थान = [[ग्वालियर]], [[मध्य प्रदेश]] | चळवळ = [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध]] | संघटना = | पत्रकारिता लेखन = | पुरस्कार = | स्मारके = [[ग्वाल्हेर]] | धर्म = [[हिंदू धर्म|हिंदू]] | वडील नाव = मोरोपंत तांबे | आई नाव = भागीरथीबाई तांबे | पती नाव = [[गंगाधरराव नेवाळकर]] | पत्नी नाव = | अपत्ये = दामोदर, आनंदराव (दत्तकपुत्र) |सावत्र आई=चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई तांबे|सावत्र भाऊ=चिंतामणी मोरोपंत तांबे}} '''महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब गंगाधरराव नेवाळकर''', म्हणजेच ''झाशीची राणी लक्ष्मीबाई'', ([[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स.१८३५]] - [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]]) या एकोणिसाव्या शतकातील [[झाशी]] राज्याच्या राणी होत्या; हिंदुस्थानात इ.स. १८५७ च्या [[ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनी]]विरुद्ध झालेल्या स्वातंत्र्य उठावातील या एक अग्रणी सेनानी होत्या. त्यांच्या शौर्याने त्यांना ‘क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता’ म्हणून जनमानसात अढळ स्थान प्राप्त झाले आहे. जन्मतिथी = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १८९२ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७५७ , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १६१ , कार्तिक मास कृष्ण पक्ष चतुर्दशी, गुरुवार १९ नोव्हेंबर १८३५ रात्रौ ३.४० काशी, वाराणसी, उत्तर भारत अमर हुतात्मा = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १९१५ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७८० , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १८४, जेष्ठ मास शुक्ल पक्ष सप्तमी, गुरुवार १७ जून १८५८ , कोटा की सराय, फुलबाग, ग्वाल्हेर, मध्य भारत गारद/बिरुदावली = स्वातंत्र्यलक्ष्मी बुंदेलखंड धराधरीश्वरी राजराजेश्वरी सिंहासनाधिश्वरी झाशीची राज्ञी श्रीमंत सकल सौभाग्य संपन्न कांक्षीणी वज्रचुडेमंडित राजश्रीयाविराजीत सकलगुणमंडित सकललक्ष्मीअलंकृत पुण्यश्लोक राजमाता वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब नेवाळकर महाराज. दरबारी राजमुद्रा = रानी लक्ष्मीबाई सवंत १९१० राणीचे भक्त रितेश ठाकूर व मनिष अहिरे यांनी रचलेली राजमुद्रा = स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll == बालपण == महाराणी लक्ष्मीबाईंचे मूळ नाव मनिकर्णिका होते. त्यांचे वडील [[मोरोपंत तांबे]] हे पुण्याच्या पेशव्यांच्या आश्रयाला होते. तांबे कुटुंब मूळचे '''रत्‍नागिरी''' जिल्ह्यातील '''कोलधे''' गावचे होते जन्म भागीरथी बाई यांच्या पोटी [[उत्तर प्रदेश|उत्तर प्रदेशातील]] [[काशी]] येथे झाला होता. तांबे हे मुळनिवासी कोलधे ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. व्यवसायानिमित्त पुणे व सातारा येथे स्थायी झाले. तर नेवाळकर हजार मुळनिवासी कोट ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. पेशव्यांनी त्यांना जळगावच्या पारोळा येथील जहागीर दिली. व कालांतराने झाशी संस्थानची सुभेदारी दिली. १८१८ नंतर इंग्रजांशी तह करून नेवाळकरांनी झाशी वंशपरंपरागत घेऊन "महाराजा" ही पदवी धारण केली. == व्यक्तिमत्त्व == धोरणी, चतुर, युद्धशास्त्रनिपुण, शूर आणि थोर कर्तृत्व व नेतृत्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई जन्मतः कोणत्याही राजघराण्यातील नसल्या तरी राजघराण्याशी संबंधित व्यक्तींमध्ये वावरलेल्या, वाढलेल्या होत्या. अश्वपरीक्षेचे सर्व मापदंड माहीत असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई घोडेस्वारी करण्यातही वाकबगार होत्या. त्या काळी पूर्ण हिंदुस्थानात श्रीमंत धोंडोपंत बाजीराव पेशवे व नानासाहेब पेशवे आणि जयाजी शिंदे व महाराणी लक्ष्मीबाई या तिघांशिवाय कोणीही अचूक अश्वपरीक्षा करणारा नव्हता. अष्टपैलू व्यक्तिमत्त्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाईंनी युद्धशास्त्रातही प्रावीण्य मिळविले. बाजीरावांच्या पदरी बाळंभट देवधर नावाचे उत्तम कसरतपटू आणि कुस्तीगीर होते. त्यांनीच मल्लविद्येत पारंगत होण्यासाठी [[मल्लखांब]] नावाचा कसरतीचा वेगळा प्रकार शोधून काढला. मनाची एकाग्रता, विलक्षण चपळता, शरीराचा तोल सांभाळण्याचे पूर्ण कौशल्य, काटकपणा आणि चतुरस्र भान वृद्धिंगत करणाऱ्या मल्लखांब विद्येतही राणी लक्ष्मीबाई तरबेज झाल्या. महाराणी लक्ष्मीबाईंचे वैशिष्ट्य म्हणजे पुरुषप्रधान संस्कृती असणाऱ्या समाजाने एका विधवा राणीला दुर्लक्षित करू नये म्हणून त्यांनी धोरणीपणाने पुरुषी पोषाखात वावरण्याचे ठरवले. [[ १९ मे इ.स. १८४२ ]]मध्ये त्यांचा विवाह [[झांसी संस्थान|झाशी संस्थानाचे]] राजे झाशी नरेश श्रीमंत महाराजाधिराज महाराजा [[गंगाधरराव नेवाळकर]] यांच्याशी झाला. तेव्हा त्यांचे नाव बदलून लक्ष्मी असे ठेवण्यात आले. लग्नानंतर झाशीच्या प्रजाजनांत राणीबद्दल विशेष प्रेम निर्माण झाले. दरबाराचे कामकाज राणीने पाहणे गंगाधररावांस पसंत नसल्याने मिळालेल्या वेळेचा उपयोग राणी लक्ष्मीबाईंनी स्वत्व जपण्यासाठी केला. त्यांनी आपला रोजचा व्यायाम, कसरत, घोडेस्वारी, तलवारबाजी नियमित सुरू ठेवली. महाराज गंगाधरराव नेवाळकर व महाराणी लक्ष्मीबाई यांना मुलगा झाला परंतु तीन महिन्याचा असताना तो मृत्यू पावला. मुलाच्या रूपाने वारस मिळाल्याच्या आनंदात असणारे गंगाधररावही या गोष्टीने दुःखी झाले. त्यांनी वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या आनंदराव मुलाला दत्तक घेऊन त्याचे ''दामोदर'' असे नाव ठेवले. [[ २१ नोव्हेंबर इ.स. १८५३ ]]मध्ये महाराज गंगाधररावांचे निधन झाले. == झाशी संस्थान खालसा == [[ईस्ट इंडिया कंपनी]]द्वारे [[ब्रिटिश भारत|ब्रिटिश सरकार]] [[झाशी संस्थान]] खालसा करणार नाही असे पूर्वीपासून झाशीच्या ब्रिटिशांशी असणाऱ्या मैत्रीपूर्ण संबंधांवरून राणी लक्ष्मीबाईंना वाटत होते. त्यासाठी लक्ष्मीबाई स्वतः ईस्ट इंडिया कंपनीशी पत्रव्यवहार करत होत्या. या पत्रव्यवहारातून त्यांनी कंपनी सरकारचा अन्याय, बेकायदेशीरपणा आणि खोडसाळपणा उघड केला. एका पत्रात त्यांनी ''झाशी संस्थान खालसा केले, तर पूर्ण हिंदुस्थानातील लोकांना हळहळ वाटेल. परिणामी हिंदुस्थानातील लोकांना ब्रिटिशांबद्दल भरवसा, विश्वास वाटेल का?'', अशी शंका व्यक्त करून कंपनीला एक प्रकारचे आव्हान दिले. कंपनी सरकारच्या बेजबाबदार अनैतिक कृत्यांनी व कंपनीच्या अधिकाराला आव्हान देण्याचे धारिष्ट्य करणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई या देशातील पहिल्या काही व्यक्तींमधील एक होत्या. परंतु हिंदुस्थानातील संस्थाने खालसा करण्याचा निर्णय [[गव्हर्नर जनरल डलहौसी]]ने घेतलेलाच असल्याने झाशी संस्थानही खालसा करण्यात आले. [[१३ मार्च]], [[इ.स. १८५४]] रोजी [[झाशी]]च्या जनतेला उद्देशून जाहीरनामा काढण्यात आला. त्यानुसार दत्तक विधान नामंजूर करून झांशी संस्थान ब्रिटिश सरकारांत विलीन करण्यात आले. त्या वेळीच स्वाभिमानी राणीने ''मी माझी झाशी देणार नाही'' असे स्फूर्तिदायक उद्गार काढले. झाशी खालसा झाल्यावर राणी लक्ष्मीबाईंना किल्ला सोडून शहरातील राजवाड्यात राहायला यावे लागले. राणी लक्ष्मीबाईंना पदच्युत झाल्याचा अपमान सहन करीत काही काळ शांत बसावे लागले होते. [[File:Jhansi Fort and city.jpg|thumb|झाशीचा किल्ला]] == इ.स. १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध == इ.स. [[१८५७चा उठाव]] हा संपूर्ण हिंदुस्थानात झाला. त्याप्रमाणे ५ जून, १८५७ला झाशीतही शिपायांचा उद्रेक झाला. केवळ ३५ शिपायांनी इंग्रजांना पळवून लावले. या परिस्थितीत इंग्रजांच्या परवानगीची वाट न पाहता राणी लक्ष्मीबाई किल्ल्यावर राहण्यास गेल्या. पुढे २२ जुलै, इ.स. १८५७ला ब्रिटिशांनी राणींना झाशीची अधिकारसूत्रे हाती घेण्यास सांगितले. राणी पुन्हा राज्यकर्त्या झाल्या होत्या, परंतु अतिशय बिकट परिस्थितीत त्यांच्या हाती राज्यकारभार आला होता. मनुष्यबळ नव्हते आणि खजिनाही रिकामाच होता. प्रजेच्या मनात असुरक्षित भविष्याबद्दल भीती होती. परंतु तरीही लक्ष्मीबाईंनी खंबीरपणाने परिस्थिती हाताळली. जुन्या विश्र्वासातील लोकांना परत बोलावून त्यांना काही अधिकाराची पदे दिली. दिवाण लक्ष्मणरावांना प्रधानमंत्री, तर प्रत्यक्ष वडिलांना - मारोपंत तांब्यांना - खजिनदार केले. लक्ष्मणरावांचा भाऊ, मुलगा तसेच मुन्सफ, भोलानाथ, आणि नामांकित गोलंदाज खुदाबक्ष यांना फौजेचे व शस्त्रास्त्रांच्या जोडणीचे काम दिले. बंडखोर ठाकुरांना धोरणीपणाने आपल्या बाजूस वळविले; राज्याच्या सल्लागार मंडळात सामील करून घेतले. ब्रिटिशांनी निकामी केलेल्या २२ तोफा पुन्हा सुरू करून तोफगोळ्यांची निर्मितीही सुरू केली. इंग्रजांविरुद्ध बंड करणाऱ्या विद्रोही शिपायांना आपल्या सैन्यात सामील करून घेतले. परकीयांविरुद्ध लढण्याची तयारी करीत असतानाच राणींनी प्रजेचा स्वाभिमान, निष्ठा वाढवण्याचा व आनंद जपण्याचा प्रयत्न केला. दानशूर, श्रद्धाळू व दयाळू लक्ष्मीबाईंनी थंडीत कुडकुडणाऱ्या हजार-दीड हजार गरिबांना, साधू-संन्याशांना उबदार कपड्यांचे वाटप केले. स्वतःबरोबर प्रजेच्या श्रद्धा जपणाऱ्या राणीने गोवध बंदी केली. त्यांनी किल्ल्यावर [[रंगपंचमी]]सारखा सण साजरा करून स्त्रियांसाठी हळदी-कुंकवाचे कार्यक्रम केले. अशा प्रकारे प्रशासन, सैन्य व कल्याणकारी कामे यांची चोख व्यवस्था लावून स्वराज्य असल्याचा विश्र्वास राणी लक्ष्मीबाईंनी जनतेत निर्माण केला. प्रजेला मुक्त मनाने आपल्या आवडीच्या गोष्टी करण्यासाठी, त्यांच्या कलेची जोपासना करण्यासाठी त्यांनी प्रयत्न केले. त्यांनी झाशीमध्ये मराठी नाटकांचे प्रयोग घडवून आणले. मराठी भाषिकांसाठी रासक्रीडा, चित्रलेखा, बाणासूर इ. नाटके योजली. स्वतःही नाटकांचा आनंद घेतला. एक स्थिर, सुरक्षित, समृद्ध व सुसंस्कृत राज्य घडवण्याचा प्रयत्न राणी लक्ष्मीबाईंनी केला. यामुळे राणी आणि झाशीतील प्रजा यांच्यातील नाते दृढ झाले. दरम्यान २१ मार्च, इ.स. १८५८ला सकाळीच सर ह्यू रोज आपल्या फौजेसह झाशीजवळ आला. त्याने राणीस निःशस्त्र भेटीस यावे किंवा युद्धास तयार राहावे असे कळविले. ब्रिटिशांनी केलेल्या विश्र्वासघातामुळे, अन्यायामुळे ‘भारतात विदेशी शासन नकोच’ अशा ठाम मताच्या राणींनी भेटीस जाण्याचे नाकारले. त्याच वेळी [[तात्या टोपे]] यांच्याशी संधान बांधून एका बाजूने इंग्रजांवर हल्ला करण्यास सुचविले. उत्तम प्रतीचा सेनानी आणि कर्तबगार राजकारणी असणाऱ्याया ह्यू रोजने झाशीच्या किल्ल्यावर मारा करण्यासाठी आजुबाजूच्या टेकड्यांवर कब्जा मिळविला. त्या टेकड्यांवर तोफा चढवल्या. २-३ दिवस झाशीची बाजू अभेद्य होती. घनगर्ज भवानीशंकर, कडक बिजली या तोफा आपल्या नावाप्रमाणे कार्यरत होत्या. "घौसखान" याने तर तोफेमधून असा मारा केला, की त्यामुळे दोन शिवमंदिरे वाचली. या गोष्टीसाठी आजही [[झाशी]]तील लोक त्याला धन्यवाद देतात. युद्धाच्या ९ व्या दिवशी इंग्रजांनी पश्चिमेकडील तोफ बंद पाडून त्या बाजूच्या तटाला खिंडारे पाडली. ही खिंडारे बुजवण्यासाठी रातोरात काम केले गेले. त्या वेळी चुना, दगड, विटा यांची ने-आण करण्याचे काम स्त्रियांनी केले होते हे विशेष. शेवटी ब्रिटिशांना फितुरांनीच साथ दिली. झांशीमधील शंकर किल्ल्यावरील मोठ्या विहिरीतून संपूर्ण झांशीला पाणी पुरवठा व्हायचा, ती विहीर आणि जिथे दारुगोळा तयार व्हायचा, तो कारखाना, ही दोन ठिकाणे इंग्रजांनी उद्ध्वस्त केली. अशा स्थितीत राणींची आशा पेशव्यांकडून येणाऱ्या मदतीवर होती. त्याप्रमाणे ३१ मार्चला तात्या टोपेंचे सैन्य आले. परंतु इंग्रजांपुढे त्यांचा टिकाव लागला नाही.<ref>{{स्रोत पुस्तक|title=१०१ कर्तुत्वान स्त्रिया|last=कर्वे|first=स्वाती|publisher=उत्कर्ष प्रकाशन|year=२०१४|isbn=978-81-7425-310-1|location=पुणे|pages=३९}}</ref> राणी लक्ष्मीबाईंनी सर्व फौजेला धीर देताना स्वतःच्या बळावरच लढण्याचे आवाहन केले. एवढेच नाही तर ‘रणांगणात तुम्हाला मृत्यू आला, तर तुमच्या विधवांच्या निर्वाहाची व्यवस्था मी करेन’ असे आश्र्वासन दिले. राणीचे डावे-उजवे हात असणारे "खुदाबक्ष आणि घौसखान" इंग्रजांच्या गोळीबारात मृत्युमुखी पडल्यावर मात्र बिकट परिस्थिती निर्माण झाली. ब्रिटिश सैन्य शिड्या लावून शहरात उतरले. शांत, सुंदर शहराची होणारी वाताहत पाहून राणी संतापल्या आणि त्यांनी प्रत्यक्ष रणांगणात उतरण्याचा निर्णय घेतला व तो अंमलात आणला. संतापलेल्या राणीची [[तलवार]] अशी तळपत होती, की समोर येणारा गोरा शिपाई गारदच होत होता. त्यांचे धैर्य, शौर्य, आवेश पाहून ह्यू रोजही थबकला. तरीही एका अनुभवी सरदाराने पुढचा धोका लक्षात घेऊन लक्ष्मीबाईंना परत किल्ल्यावर नेले. सर्व फौजी अधिकाऱ्यांशी लक्ष्मीबाईंनी चर्चा केली आणि निर्णयानुसार रातोरात त्यांनी झाशी सोडले. सतत ११ दिवस राणींनी ब्रिटिशांना झुलवत ठेवले. लढाईचा साक्षीदार ह्यूज रोजनेही म्हटले की ‘राणी लक्ष्मीबाई सर्वोत्कृष्ट सैनिक आणि सर्वाधिक हिंमतवान व्यक्ती होती.’ या पराभवानंतर राणी पेशव्यांबरोबर [[ग्वाल्हेर]]ला गेली. तेथेही स्वस्थ न बसता लक्ष्मीबाईंनी आपल्या सैन्याची कवायत नियमित चालू ठेवली. सैन्यांमध्ये फिरून, सैनिकांची चौकशी करीत, इंग्रजांना रोखण्यासाठी कशा प्रकारे मोर्चे बांधणी करावी याविषयी त्यांनी चर्चा केली. याच वेळी १७ जून इ.स. १८५८ रोजी सकाळीच ब्रिटिश अधिकारी स्मिथ सैन्यासह ग्वाल्हेरच्या अगदी जवळ कोटा की सराय येथे येऊन पोहोचला. त्याने त्वरित हल्ला चढवला. लक्ष्मीबाईंनी रणांगणात धाव घेतली. लक्ष्मीबाई तलवारीचे सपसप वार करीत समोर येणाऱ्या ब्रिटिश सैन्याला कापून काढत होत्या. आवेगाने, विजेसारख्या तळपणाऱ्या राणींकडे पाहून त्यांचे सैन्यही त्वेषाने लढले. इंग्रज अधिकारी स्मिथचे सैन्य मागे हटणारच होते, त्याच वेळी नव्या दमाची एक फौज बाजूच्या टेकडीवरून चालून आली. दोन्हीकडून आलेल्या सैन्यासमोर राणींचा निभाव लागला नाही. परिस्थिती ओळखून त्या काही स्वारांनिशी बाहेर पडल्या. थोडे पुढे जाताच एका ओढ्यापाशी त्यांचा घोडा अडला. नेहमीचा सारंगी नावाची घोडी [[घोडा]] शेवटच्या लढाईत त्यांच्याबरोबर नव्हता. काही केल्या [[घोडा]] ओढा ओलांडत नव्हता. तिथे इंग्रजांशी लढत असताना राणी लक्ष्मीबाई रक्‍तबंबाळ होऊन घोड्यावरून खाली कोसळल्या. त्यांचा डाव्या कुशीतही तलवार घुसली, परंतु पुरुषी वेशात असलेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना इंग्रज ओळखू शकले नाहीत. ते पुढे निघून गेले. घायाळ झालेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना सेवक रामचंद्र देशमुखांनी फुलबाग येथील बाबा गंगादास यांच्या मठात आणले. परंतु त्यांची उपचार करण्याची इच्छा नव्हती. आपला देह क्रूर इंग्रजांच्या हाती लागू नये अशी त्यांची इच्छा होती. फुलबाग येथे बाबा गंगादास यांच्या मठात बांदा के नवाब बहादुर अली दृतीय यांनी मुखाग्नी दिली. झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांनी वयाच्या तेविसाव्या वर्षी मरण स्वीकारले आणि अशाप्रकारे एका शूर राणीला रणांगणात वीरमरण आले. १७ जूनच्या संध्याकाळी विरांगणा राणी लक्ष्मीबाई स्वर्गसिधारी गेल्या. १८ जूनला इंग्रज सरकारने राणी लक्ष्मीबाईंना मृत घोषित केले. आणि म्हणून आज पर्यंत १८ जूनला त्यांची पुण्यतिथी साजरी होते. == विशेष, असली चित्र, युवराज दामोदरराव कथा आणि वंश == ब्रिटिशांनी राणी लक्ष्मीबाईचा उल्लेख `’हिंदुस्थानची जोन ऑफ आर्क' असा केला. क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता ठरलेल्या या राणीवर अनेक काव्ये, [[पोवाडे]] रचले गेले. राणी लक्ष्मीबाईंचे विचार आजच्या काळातही खूप प्रेरणादायी आहेत. राणी लक्ष्मीबाईंच्या ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थानावर इ.स. १९६२ मध्ये त्यांचा अश्वारूढ पुतळा स्थापन करण्यात आला. ते समाधीस्थान पाहिल्यानंतर कविवर्य [[भा. रा. तांबे]] यांनी पुढील यथार्थ ओळी सुचल्या. ``* रे हिंद बांधवा, थांब या स्थळी। अश्रू दोन ढाळी।।<br/> ती पराक्रमाची ज्योत मावळे । इथे झांशिवाली।। * खूब लड़ी मर्दानी वो तो झॉंसी वाली रानी थी। ..कवयित्री : सुभद्रा कुमारी चौहान * स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll लेखक : मनिष अहिरे,रितेशराजे ठाकूर '''राणी लक्ष्मीबाईंचे असली चित्र''' राणी लक्ष्मीबाईंच्या सावत्र आई चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई मोरोपंत तांबे यांच्यानुसार १८५० व १८५७ साली आग्रा येथून एक चित्रकार आलेला त्याने राणी लक्ष्मीबाईंचे काही चित्र काढले. १) १८५० साली महाराजा गंगाधरराव यांच्या आदेशावरून हस्ती दंताच्या फलकावर वधूवेषातील राणी लक्ष्मीबाईंचे चित्र काढले. हे चित्र १८६१ साली इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात ठेवले गेले. कालांतराने ह्या चित्राचे फोटो मागवून राणीचे भाचे गोविंदराव तांबे यांनी महाराष्ट्रीय शैलीत चित्र काढून घेतले. हे चित्र आज ही महाराष्ट्रातील नेवाळकर व तांबे कुटुंबाकडे रत्‍नागिरी येथे आहे.२०२१ व २०२२ साली ह्या चित्राला रंगविण्याचे काम महाराष्ट्र नवनिर्माण सेनेचे पदाधिकारी समाजसेवक राणी झाशी इतिहासकार कुमार रितेशराजे ठाकूर यांनी केले. २) १८५७ साली नोव्हेंबर महिन्यात राणी लक्ष्मीबाईंचे प्रसिद्ध सारंगी नावाच्या सफेद घैडीवर बसलेले चित्र रेखाटले गेले. ते आज इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात आहे. ३) १८६१ साली रतन कछवाहा नावाच्या झाशी राजचित्रकाराणे इंदूरच्या धनाढ्य बलिया सरदार यांच्या सांगण्यावरून एक काल्पनिक चित्र रेखाटले. त्यात राणी लक्ष्मीबाई ह्या ढाल व तलवार हाती घेतलेल्या योद्धा रूपात आहेत. ४) राणी लक्ष्मीबाईंचे सर्वत्र सिंहासनावर बसलेले चित्र पसरवले जाते. खर तर हे चित्र राणी लक्ष्मीबाईंचे नसून मराठा तंजावर संस्थानचे छत्रपती शिवाजी महाराज द्वितीय यांची कन्या राजकुमारी मुक्तांबाबाई राणीसाहेब छत्रपती यांची आहे. मुळचित्र हे इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात उपलब्ध आहे. '''युवराज दामोदरराव नेवाळकर यांची आत्मकथा''' झांशी युवराज श्रीमंत श्री दामोदरराव गंगाधरराव नेवाळकर झाशीच्या महाराणी राणी लक्ष्मीबाई आणि महाराजा गंगाधरराव नेवाळकर यांनी २० नोव्हेंबर १८५८ रोजी आपल्या परिवारातील बंधू वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या आई विना असलेल्या लहान मुलास दत्तक घेतले. त्याचे नाव होते आनंदराव. दत्तक विधान झाल्यावर त्याचे नाव आपल्या मृत बाळाच्या नावावर दामोदरराव असे ठेवले. ह्याच मुलास पाठिशी बांधून महाराणी लक्ष्मीबाई रणांगणात लढल्या. झाशी घराण्याचे मूळ पुरुष हरी रघुनाथराव नेवाळकर ( प्रथम रघुनाथ राव ) यांना दोन पुत्र होते. एक दामोदरपंत आणि दुसरा खंडेराव. दामोदरपंतांचा वंश हा झाशीचा राजवंश झाला. तर खंडेरावांचा वंश पारोळा, जळगाव, महाराष्ट्र येथे जहागिरदार होता. ह्याच पारोळा जहागिरदार कुटुंबातील वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या घरी दामोदररावांचा जन्म झाला. वासुदेवराव आपल्या पत्नीसह पारोळा येथे राहत. ते दरवर्षी दसरा सणानिमित्त आपल्या चुलत बंधू झांशी महाराजा गंगाधरराव नेवाळकर यांच्याकडे झाशीला जात असे. १८४९ साली दसरा सणानिमित्त झांशीला गेले असता तिकडेच शंकरगड महालात त्यांच्या पत्नी प्रसुती झाल्या आणि १५ नोव्हेंबर १८४९ रोजी आनंदरराव मुलाचा जन्म झाला. आणि ते पुन्हा पारोळा आले. पारोळा येथे त्यांच्या पत्नीचे निधन झाले होते. १८५३ साली ते झांशीला आले. ह्याच दरम्यान महाराज गंगाधरराव यांनी पुत्र दत्तक घेण्याचे ठरवले. महाराणी लक्ष्मीबाई आपल्या मृत मुला प्रमाणे आनंदरावास ही खुप स्नेह करीत. आणि म्हणूनच २० नोव्हेंबरला आनंदरावास दत्तक घेतले गेले. व नाव दामोदरराव असे ठेवले. दत्तक पुत्रासंबधी व नेवाळकर आणि इंग्रज यांच्यात झालेल्या जुन्या कराराची आठवण देत महाराजांनी कंपनी सरकारला पत्र लिहिले. मेजर एलिस यांनी दत्तक पुत्राची सर्व कागदपत्रे कंपनी सरकार पर्यंत पोहोचवली. ३१ डिसेंबर १८५३ रोजी ब्रिटिश कंपनी अधिकाराने दत्तक पुत्रास मंजूरी दिली. दत्तकविधीच्या दुसऱ्या दिवशी महाराज गंगाधरराव यांचे २१ नोव्हेंबर १८५३ रोजी दुपारी ३ वाजता निधन झाले. राणी लक्ष्मीबाईंनी दामोदररावाच्या नावे झांशीची सुत्रे हाती घेतली आणि बुंदेलखंड साम्राज्ञी बनून शेतकऱ्यांचा कर माफ करणे, सुखसोयी,आणि रामराज्य स्थापित केले. परंतू इंग्रजांनी गंगाधरराव यांच्या मागणिला विरोध करत नविन पॉलिसी doctrine of laps अंतर्गत झांशी खालसा केले. १५ मार्च १८५४ रोजी राणी किल्ला सोडून राणी महालात राहण्यास गेल्या. १८५७ च्या संग्रामानंतर १० जून १८५७ रोजी राणी लक्ष्मीबाईंचा राज्याभिषेक होऊन सिंहासनाधिश्वरी राजराजेश्वरी बनून पुन्हा झांशीचा कारभार पाहिला. ४ एप्रिल १८५८ रोजी बाईसाहेब झाशी सोडून काल्पीला गेल्या. लोककथेनुसार बाईसाहेबांनी आपल्या दत्तकपुत्रास पाठिशी बांधून सारंगी घोडीवर स्वार होऊन किल्ल्याच्या ३० पिट उंच तटावरून खाली उडी मारली आणि मारत कापत काल्पीला गेल्या. काल्पीला घनघोर युद्ध झाले. पुढे कोंच, काल्पी, गोपाळपूर, मुरार आणि ग्वाल्हेर अश्या भागात लढाई लढल्या. १७ जून १८५८ रोजी सायंकाळी कोटा की सराय येथे जख्मी अवस्थेत असताना राणी लक्ष्मीबाईंनी गंगादास बाबांच्या मठात दामोदररावाला त्यांच्या विश्वासू सेवक रामचंद्र राव देशमुख आणि काशीबाई कुनवीन यांच्याकडे सोपवले. आणि हर हर महादेव घोषणा देत शेवटचा हुंदका देत राणीने प्राण सोडले. राणीच्या शेवटच्या इच्छेप्रमाणे त्यांच्या शरीराला ब्रिटिश हात लावणार नाही ह्याची काळजी घेतली गेली. आणि पवित्र शरिराचे दहन बाबा गंगादासच्या मठात झाले. राणीस मुखाग्नी दामोदर, तात्या टोपे, काशीबाई कुनवीन, रामचंद्रराव, बांदा नवाब यांनी दिले. आणि चिरंतर काळासाठी रणमार्तंड स्वातंत्र्य सौदामिनी अजरामर झाली. आज फुलबागेत त्यांची समाधी आहे. १८ जूनला इंग्रज सरकारने राणी लक्ष्मीबाईंना अधिकृतपणे मृत घोषित केले. म्हणून आज १८ जूनला बलिदान दिन साजरा केला जातो. राणीच्या मृत्यूनंतर राणीचा निळा चंदेरी फेटा, रत्नजडित तलवार, सोन्याचे गोठ आणि मोत्यांची माळ दामोदररावांना देण्यात आली. रामचंद्र राव आणि काशीबाई यांनी दोन वर्षे दामोदरला इंग्रजांपासून वाचवताना बुंदेलखंडमधील चंदेरी, सागर, ललितपूरच्या जंगलात भटकत राहीले. दुर्दैवाने रामचंद्र राव यांचे निधन झाले. दामोदर जेव्हा-जेव्हा राणी लक्ष्मीबाईंसोबत महालक्ष्मी मंदिरात जायचे तेव्हा त्यांच्यासोबत ५०० पठाण अंगरक्षकही असायचे. एकेकाळी राजेशाही थाटात राहणाऱ्या या राजपुत्राला मेजर प्लीकने इंदूरला त्याच्या नातेवाईकांकडे पाठवले. दामोदररावांचे जन्मदाते वासुदेव रावांचे थोरले बंधू काशिनाथ हरिभाऊ नेवाळकर ऊर्फ लालाभाऊ हे १८५२ मध्ये ते झाशीचे तहसीलदार होते. त्यांची पत्नी झाशी सोडून १८७१ मध्ये इंदूरला आली होती. त्या नात्याने दामोदररावांच्या काकू होत्या. यांच्याकडे राणीचा हा दत्तकपुत्र राहत होता. ५ मे १८६० रोजी इंदूरच्या रिचमंड शेक्सपियर या रेजिमेंटने दामोदरचे पालनपोषण मुन्शी पंडित धर्मनारायण काश्मिरी यांच्याकडे सोपवले. दामोदरला इंदूरचे अधिपती होळकर राजांचीही मदत मिळाली. दामोदर यांना केवळ १५० रुपये मासिक पेन्शनची रक्कम देण्यात आली. त्यातूनच त्यांचा उदरनिर्वाह चालत होता. एकेकाळी दामोदर राव हे झाशी संस्थानाचे राजपुत्र होते ज्यांना मासिक ६ लाख रुपये पेन्शन मिळत होती. आज मात्र त्यांची अवस्था बिकट झाली. त्यांचे वडील वासुदेव राव यांच्याकडेही भरपूर संपत्ती होती. जेव्हा राणी झाशीने दामोदररावास दत्तक घेतले तेव्हा इंग्रजांनी त्याच्याकडून ६ लाख रुपये घेतले आणि सांगितले की राजकुमार प्रौढ झाल्यावर हे पैसे दिले जातील. पण हे पैसे त्याला कधीच मिळाले नाहीत. आणि या राजपुत्राला इंग्रजांच्या तुकड्यांवर जगावे लागले. इंदूरमध्येच दामोदररावांचा विवाह वासुदेवराव माटोरकर यांच्या मुलीशी झाला. १८७२ मध्ये त्यांच्या पत्नीचे निधन झाले. त्यानंतर बळवंतराव मोरेश्वर शिरदेर यांच्या मुलीशी त्यांचा पुनर्विवाह झाला. आणि २३ ऑक्टोबर १८७९ रोजी त्यांना लक्ष्मण राव नावाचा मुलगा झाला. दामोदररावांनी त्यांच्या आईच्या अर्थात झाशीच्या राणीच्या स्मरणार्थ त्यांच्या स्मृतीतून एक चित्र बनवले. राणी लक्ष्मीबाई सारंगी घोड्यावर बसल्या आहेत, दामोदररावांना मागे बांधले आहे. दामोदर जिवंत असेपर्यंत या चित्राची पूजा करत असत. ही चित्रे आजही इंदूरमधील राणीच्या झांसीवाले वंशजांकडे आहे. दामोदररावांनी ६ लाख रुपये आणि झाशीसाठी खूप संघर्ष केला पण त्यांना झाशी राज्याचा वारस हक्क आणि ६ लाख रुपये कधीच मिळाले नाहीत. २८ मे १९०६ रोजी राजपुत्र आणि झाशी राज्याचे भावी महाराजा दामोदरराव गंगाधरराव नेवाळकर यांचे वयाच्या ५८ व्या वर्षी वैकुंठवासी झाले. आजही झाशीचे राजघराणे आणि राणीची पिढी इंदूरमध्ये झाशीवाले हे नाव लावून त्यांचे सामान्य जीवन जगत आहे. नेवाळकर मुळ कुटुंब महाराष्ट्रातील रत्नागिरी जिल्ह्यातील त्यांच्या मूळ लांजा तालुक्यात राहतात. हे गाव म्हणजे नेवाळकरांचे माहेरघर! सदर माहिती प्राप्त रितेशराजे ठाकूर, मुंबई '''राणी लक्ष्मीबाई नेवाळकर वंश''' सदर माहिती प्राप्त रितेशराजे ठाकूर, मुंबई ==झाशीच्या राणीवर लिहिली गेलेली ऐतिहासिक पुस्तके, कादंबऱ्या, काव्ये, चरित्रे, चित्रपट, नाटके== * The Queen of Jhansi (मूळ इंग्रजी. लेखिका [[महाश्वेता देवी]]) हिंदी भाषांतर : सागरी सेनगुप्ता व मंदिरा सेनगुप्ता * खूब लड़ी मर्दानी : झांसी की रानी (हिंदी दूरचित्रवाणी मालिका, २०१९; प्रमुख भूमिका - अनुष्का सेन, विकास माणकताला) * झाशी : १८५७ - लेखक अविनाश वासुदेव पुराणिक * झॉंसीकी रानी : दूरचित्रवाणीवरील मालिका. हिचे १८-८-२००९ ते १९-६-२०११ या काळात ४८० भाग (एपिसोड्‌स) प्रसारित झाले होते. * झाशीची रणचंडी : कादंबरी : लेखक पोपटराव भसे * झाशीची राणी, [[ताराबाई मोडक]], [[माधव जुलियन]] - चरित्रे तीन पुस्तके एकत्रित (ललितकला शुक्ल, १९९६) * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक दा.वि. कुलकर्णी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वि.श्री. जोशी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई’ : लेखक म.स. भावे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखिका प्रतिभा रानडे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वृंदावनलाल वर्मा * झाशीची वाघीण : लेखक [[भास्कर महाजन]] * झाशी राणी लक्ष्मीबाई : हिंदी पु्स्तक. लेखक : रामप्रसाद एन.एस. * झाशीची राणी : झाशी संस्थानच्या महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब ह्यांचे चरित्र : लेखक [[दत्तात्रेय बळवंत पारसनीस]] * मर्दानी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई हिच्या जीवनावरील कादंबरी, लेखक : [[विद्याधर गोखले]] * मर्दानी रणरागिणी ... : आत्मकथा स्वरूपातील ललित पुस्तक, लेखिका मंदा खापरे * मनकर्णिका - दि क्वीन ऑफ झाशी (हिंदी चित्रपट, २०१७, दिग्दर्शक - केतन मेहता). या चित्रपटात [[अतुल कुलकर्णी]] यांनी [[तात्या टोपे]]ंचे काम केले आहे. * स्वोर्ड्‌स ॲन्ड स्केप्टर्स (हाॅलिवूडचा इंग्रजी चित्रपट, २०१८) (लक्ष्मीबाईंच्या भूमिकेत, इंडो-अमेरिकन अभिनेत्री देविका भिसे) (हा चित्रपट मराठी, हिंदी आणि इंग्रजी अशा तीन भाषांमध्ये निघाला आहे.) * वीज म्हणाली धरतीला (नाटक : लेखक [[वि.वा. शिरवाडकर]]) * वीरांगना लक्ष्मीबाई : हिंदी पुस्तक. लेखक : रामाश्रय सविता * समरसौदामिनी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांच्या जीवनावरील हृदयद्रावक कादंबरी, लेखक [[भा.द. खेर]] * [[सोहराब मोदी]] यांनी इ.स. १९५६ मध्ये 'झॉंसी की रानी' नावाचा भव्य हिंदी चित्रपट काढला होता. त्यात झाशीच्या राणीचे काम मोदी यांची पत्‍नी मेहताब हिने केले होते. हा भारतात बनलेला पहिला रंगीत (टेक्निकलर) चित्रपट होता. ==राणी लक्ष्मीबाईंचे पुतळे आणि चौक== * ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थान * नवी दिल्ली येथे 'रानी झांसी रोड आणि देशबंधु गुप्ता मार्ग' यांनी बनलेल्या चौकात. * पुण्यात संभाजी उद्यानाजवळ (जंगली महाराज रोड)पुणे * नागपूर येथे झांशी रानी चौकात बर्डी मार्ग येथे झांशीच्या रानीचा पुतळा आहे. *कोल्हापूर येथील कावळा नाका येथे भव्य पुतळा आहे. *नागपूर येथे राणी झाँसी नावाचे मेट्रो स्थानक *राणी लक्ष्मीबाई चौक नावाचे मुंबईतील शीव/सायन येथील बेस्ट बस स्थानक *झाशीची राणी लक्ष्मीबाई उद्यान, बोरीवली, मुंबई *राणी लक्ष्मीबाई मैदान व भाजी मंडई, मालाड *राणी झांशी कंपाऊंड, ओसीपीएम स्कूल, राहुरी == राणी लक्ष्मीबाईंचे नाव दिलेल्या संस्था== * [[महाराष्ट्र एज्युकेशन सोसायटी]]<nowiki/>ची राणी लक्ष्मीबाई मुलींची सैनिकी शाळा, पिरंगुट (पुणे) * रानी लक्ष्मीबाई शाळा-समूह (लखनौ) * लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय शारीरिक शिक्षण विद्यापीठ (ग्वाल्हेर) * महाराणी लक्ष्मीबाई वैद्यकीय महाविद्यालय (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई मध्यवर्ती शेतकी विद्यापीठ (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय उद्यान (अंदमान-निकोबार) * सुभाष चंद्र बोसांच्या इंडियन नॅशनल आर्मीमध्ये राणी लक्ष्मीबाईंच्या नावाने "राणी झाँसी" एक रेजिमेन्ट होती. * १९५७ साली भारत सरकारने छापून प्रसिद्ध केलेल्या दोन पोस्टाच्या तिकिटांवर राणी लक्ष्मीबाईची छबी होती. * राणी लक्ष्मीबाई विद्यालय यवतमाळ (महाराष्ट्र) ==राणी लक्ष्मीबाईच्या नावाचे पुरस्कार== * उत्तर प्रदेश सरकारचा रानी लक्ष्मीबाई पुरस्कार (कुस्तीविद्येत प्रवीण असलेल्या साक्षी मलिक यांना हा पुरस्कार मिळाला आहे.) * भारत सरकारचा राणी लक्ष्मीबाई स्त्री-शक्ती पुरस्कार * मध्यप्रदेश सरकार वीरता दाखविणाऱ्या स्त्रीला ’वीरांगना लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय पुरस्कार प्रदान करते. माउंट एव्हरेस्टवर यशस्वी चढाई करणाऱ्या [[बचेंद्री पाल|बच्छेंद्री पाल]] यांना हा पुरस्कार मिळाला होता. (इ.स. २०१३) {{भारतीय स्वातंत्र्यलढा}} ==हे ही पाहा== *[[राणी वेलू नचियार]] ==संदर्भ== {{DEFAULTSORT:नेवाळकर,लक्ष्मीबाई गंगाधर}} [[वर्ग:भारताचा इतिहास|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:ऐतिहासिक व्यक्ती|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेल्या व्यक्ती]] [[वर्ग:झांसी संस्थान]] [[वर्ग:इ.स. १८३५ मधील जन्म]] [[वर्ग:इ.स. १८५८ मधील मृत्यू]] [[वर्ग:मराठा साम्राज्यातील स्त्रिया]] 3iuq9khllyfxfw0rqrwjzmem5bou1wi 2143292 2143291 2022-08-05T10:41:12Z 2405:201:17:A81A:7C07:E693:F805:4CB0 /* विशेष, असली चित्र, युवराज दामोदरराव कथा आणि वंश */ wikitext text/x-wiki {{मुखपृष्ठ सदर लेख उमेदवार}} {{इतिहासलेखन}} {{माहितीचौकट चळवळ चरित्र | नाव = स्वातंत्र्य सौदामिनी स्वातंत्र्यलक्ष्मी श्रीमंत राजमाता सकल सौभाग्य संपन्न वज्रचुडेमंडित पुण्यश्लोक वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब गंगाधरराव नेवाळकर महाराज! | चित्र = rani_of_jhansi.jpg | चित्र रुंदी = | चित्र शीर्षक = झाशीची राणी लक्ष्मीबाई | टोपणनाव = मनिकर्णिका,मनू, बाईसाहेब,छबिली | जन्मदिनांक = [[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स. १८३५]] | जन्मस्थान = [[वाराणसी|काशी]], [[भारत]] | मूळगाव = [[कोट रत्नागिरी]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]] | संबधित नगर = कोट-कोलधे रत्नागिरी, धावडशी-सातारा, पुणे, बिठूर | मृत्युदिनांक = [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]] | मृत्युस्थान = [[ग्वालियर]], [[मध्य प्रदेश]] | चळवळ = [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध]] | संघटना = | पत्रकारिता लेखन = | पुरस्कार = | स्मारके = [[ग्वाल्हेर]] | धर्म = [[हिंदू धर्म|हिंदू]] | वडील नाव = मोरोपंत तांबे | आई नाव = भागीरथीबाई तांबे | पती नाव = [[गंगाधरराव नेवाळकर]] | पत्नी नाव = | अपत्ये = दामोदर, आनंदराव (दत्तकपुत्र) |सावत्र आई=चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई तांबे|सावत्र भाऊ=चिंतामणी मोरोपंत तांबे}} '''महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब गंगाधरराव नेवाळकर''', म्हणजेच ''झाशीची राणी लक्ष्मीबाई'', ([[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स.१८३५]] - [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]]) या एकोणिसाव्या शतकातील [[झाशी]] राज्याच्या राणी होत्या; हिंदुस्थानात इ.स. १८५७ च्या [[ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनी]]विरुद्ध झालेल्या स्वातंत्र्य उठावातील या एक अग्रणी सेनानी होत्या. त्यांच्या शौर्याने त्यांना ‘क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता’ म्हणून जनमानसात अढळ स्थान प्राप्त झाले आहे. जन्मतिथी = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १८९२ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७५७ , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १६१ , कार्तिक मास कृष्ण पक्ष चतुर्दशी, गुरुवार १९ नोव्हेंबर १८३५ रात्रौ ३.४० काशी, वाराणसी, उत्तर भारत अमर हुतात्मा = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १९१५ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७८० , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १८४, जेष्ठ मास शुक्ल पक्ष सप्तमी, गुरुवार १७ जून १८५८ , कोटा की सराय, फुलबाग, ग्वाल्हेर, मध्य भारत गारद/बिरुदावली = स्वातंत्र्यलक्ष्मी बुंदेलखंड धराधरीश्वरी राजराजेश्वरी सिंहासनाधिश्वरी झाशीची राज्ञी श्रीमंत सकल सौभाग्य संपन्न कांक्षीणी वज्रचुडेमंडित राजश्रीयाविराजीत सकलगुणमंडित सकललक्ष्मीअलंकृत पुण्यश्लोक राजमाता वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब नेवाळकर महाराज. दरबारी राजमुद्रा = रानी लक्ष्मीबाई सवंत १९१० राणीचे भक्त रितेश ठाकूर व मनिष अहिरे यांनी रचलेली राजमुद्रा = स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll == बालपण == महाराणी लक्ष्मीबाईंचे मूळ नाव मनिकर्णिका होते. त्यांचे वडील [[मोरोपंत तांबे]] हे पुण्याच्या पेशव्यांच्या आश्रयाला होते. तांबे कुटुंब मूळचे '''रत्‍नागिरी''' जिल्ह्यातील '''कोलधे''' गावचे होते जन्म भागीरथी बाई यांच्या पोटी [[उत्तर प्रदेश|उत्तर प्रदेशातील]] [[काशी]] येथे झाला होता. तांबे हे मुळनिवासी कोलधे ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. व्यवसायानिमित्त पुणे व सातारा येथे स्थायी झाले. तर नेवाळकर हजार मुळनिवासी कोट ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. पेशव्यांनी त्यांना जळगावच्या पारोळा येथील जहागीर दिली. व कालांतराने झाशी संस्थानची सुभेदारी दिली. १८१८ नंतर इंग्रजांशी तह करून नेवाळकरांनी झाशी वंशपरंपरागत घेऊन "महाराजा" ही पदवी धारण केली. == व्यक्तिमत्त्व == धोरणी, चतुर, युद्धशास्त्रनिपुण, शूर आणि थोर कर्तृत्व व नेतृत्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई जन्मतः कोणत्याही राजघराण्यातील नसल्या तरी राजघराण्याशी संबंधित व्यक्तींमध्ये वावरलेल्या, वाढलेल्या होत्या. अश्वपरीक्षेचे सर्व मापदंड माहीत असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई घोडेस्वारी करण्यातही वाकबगार होत्या. त्या काळी पूर्ण हिंदुस्थानात श्रीमंत धोंडोपंत बाजीराव पेशवे व नानासाहेब पेशवे आणि जयाजी शिंदे व महाराणी लक्ष्मीबाई या तिघांशिवाय कोणीही अचूक अश्वपरीक्षा करणारा नव्हता. अष्टपैलू व्यक्तिमत्त्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाईंनी युद्धशास्त्रातही प्रावीण्य मिळविले. बाजीरावांच्या पदरी बाळंभट देवधर नावाचे उत्तम कसरतपटू आणि कुस्तीगीर होते. त्यांनीच मल्लविद्येत पारंगत होण्यासाठी [[मल्लखांब]] नावाचा कसरतीचा वेगळा प्रकार शोधून काढला. मनाची एकाग्रता, विलक्षण चपळता, शरीराचा तोल सांभाळण्याचे पूर्ण कौशल्य, काटकपणा आणि चतुरस्र भान वृद्धिंगत करणाऱ्या मल्लखांब विद्येतही राणी लक्ष्मीबाई तरबेज झाल्या. महाराणी लक्ष्मीबाईंचे वैशिष्ट्य म्हणजे पुरुषप्रधान संस्कृती असणाऱ्या समाजाने एका विधवा राणीला दुर्लक्षित करू नये म्हणून त्यांनी धोरणीपणाने पुरुषी पोषाखात वावरण्याचे ठरवले. [[ १९ मे इ.स. १८४२ ]]मध्ये त्यांचा विवाह [[झांसी संस्थान|झाशी संस्थानाचे]] राजे झाशी नरेश श्रीमंत महाराजाधिराज महाराजा [[गंगाधरराव नेवाळकर]] यांच्याशी झाला. तेव्हा त्यांचे नाव बदलून लक्ष्मी असे ठेवण्यात आले. लग्नानंतर झाशीच्या प्रजाजनांत राणीबद्दल विशेष प्रेम निर्माण झाले. दरबाराचे कामकाज राणीने पाहणे गंगाधररावांस पसंत नसल्याने मिळालेल्या वेळेचा उपयोग राणी लक्ष्मीबाईंनी स्वत्व जपण्यासाठी केला. त्यांनी आपला रोजचा व्यायाम, कसरत, घोडेस्वारी, तलवारबाजी नियमित सुरू ठेवली. महाराज गंगाधरराव नेवाळकर व महाराणी लक्ष्मीबाई यांना मुलगा झाला परंतु तीन महिन्याचा असताना तो मृत्यू पावला. मुलाच्या रूपाने वारस मिळाल्याच्या आनंदात असणारे गंगाधररावही या गोष्टीने दुःखी झाले. त्यांनी वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या आनंदराव मुलाला दत्तक घेऊन त्याचे ''दामोदर'' असे नाव ठेवले. [[ २१ नोव्हेंबर इ.स. १८५३ ]]मध्ये महाराज गंगाधररावांचे निधन झाले. == झाशी संस्थान खालसा == [[ईस्ट इंडिया कंपनी]]द्वारे [[ब्रिटिश भारत|ब्रिटिश सरकार]] [[झाशी संस्थान]] खालसा करणार नाही असे पूर्वीपासून झाशीच्या ब्रिटिशांशी असणाऱ्या मैत्रीपूर्ण संबंधांवरून राणी लक्ष्मीबाईंना वाटत होते. त्यासाठी लक्ष्मीबाई स्वतः ईस्ट इंडिया कंपनीशी पत्रव्यवहार करत होत्या. या पत्रव्यवहारातून त्यांनी कंपनी सरकारचा अन्याय, बेकायदेशीरपणा आणि खोडसाळपणा उघड केला. एका पत्रात त्यांनी ''झाशी संस्थान खालसा केले, तर पूर्ण हिंदुस्थानातील लोकांना हळहळ वाटेल. परिणामी हिंदुस्थानातील लोकांना ब्रिटिशांबद्दल भरवसा, विश्वास वाटेल का?'', अशी शंका व्यक्त करून कंपनीला एक प्रकारचे आव्हान दिले. कंपनी सरकारच्या बेजबाबदार अनैतिक कृत्यांनी व कंपनीच्या अधिकाराला आव्हान देण्याचे धारिष्ट्य करणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई या देशातील पहिल्या काही व्यक्तींमधील एक होत्या. परंतु हिंदुस्थानातील संस्थाने खालसा करण्याचा निर्णय [[गव्हर्नर जनरल डलहौसी]]ने घेतलेलाच असल्याने झाशी संस्थानही खालसा करण्यात आले. [[१३ मार्च]], [[इ.स. १८५४]] रोजी [[झाशी]]च्या जनतेला उद्देशून जाहीरनामा काढण्यात आला. त्यानुसार दत्तक विधान नामंजूर करून झांशी संस्थान ब्रिटिश सरकारांत विलीन करण्यात आले. त्या वेळीच स्वाभिमानी राणीने ''मी माझी झाशी देणार नाही'' असे स्फूर्तिदायक उद्गार काढले. झाशी खालसा झाल्यावर राणी लक्ष्मीबाईंना किल्ला सोडून शहरातील राजवाड्यात राहायला यावे लागले. राणी लक्ष्मीबाईंना पदच्युत झाल्याचा अपमान सहन करीत काही काळ शांत बसावे लागले होते. [[File:Jhansi Fort and city.jpg|thumb|झाशीचा किल्ला]] == इ.स. १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध == इ.स. [[१८५७चा उठाव]] हा संपूर्ण हिंदुस्थानात झाला. त्याप्रमाणे ५ जून, १८५७ला झाशीतही शिपायांचा उद्रेक झाला. केवळ ३५ शिपायांनी इंग्रजांना पळवून लावले. या परिस्थितीत इंग्रजांच्या परवानगीची वाट न पाहता राणी लक्ष्मीबाई किल्ल्यावर राहण्यास गेल्या. पुढे २२ जुलै, इ.स. १८५७ला ब्रिटिशांनी राणींना झाशीची अधिकारसूत्रे हाती घेण्यास सांगितले. राणी पुन्हा राज्यकर्त्या झाल्या होत्या, परंतु अतिशय बिकट परिस्थितीत त्यांच्या हाती राज्यकारभार आला होता. मनुष्यबळ नव्हते आणि खजिनाही रिकामाच होता. प्रजेच्या मनात असुरक्षित भविष्याबद्दल भीती होती. परंतु तरीही लक्ष्मीबाईंनी खंबीरपणाने परिस्थिती हाताळली. जुन्या विश्र्वासातील लोकांना परत बोलावून त्यांना काही अधिकाराची पदे दिली. दिवाण लक्ष्मणरावांना प्रधानमंत्री, तर प्रत्यक्ष वडिलांना - मारोपंत तांब्यांना - खजिनदार केले. लक्ष्मणरावांचा भाऊ, मुलगा तसेच मुन्सफ, भोलानाथ, आणि नामांकित गोलंदाज खुदाबक्ष यांना फौजेचे व शस्त्रास्त्रांच्या जोडणीचे काम दिले. बंडखोर ठाकुरांना धोरणीपणाने आपल्या बाजूस वळविले; राज्याच्या सल्लागार मंडळात सामील करून घेतले. ब्रिटिशांनी निकामी केलेल्या २२ तोफा पुन्हा सुरू करून तोफगोळ्यांची निर्मितीही सुरू केली. इंग्रजांविरुद्ध बंड करणाऱ्या विद्रोही शिपायांना आपल्या सैन्यात सामील करून घेतले. परकीयांविरुद्ध लढण्याची तयारी करीत असतानाच राणींनी प्रजेचा स्वाभिमान, निष्ठा वाढवण्याचा व आनंद जपण्याचा प्रयत्न केला. दानशूर, श्रद्धाळू व दयाळू लक्ष्मीबाईंनी थंडीत कुडकुडणाऱ्या हजार-दीड हजार गरिबांना, साधू-संन्याशांना उबदार कपड्यांचे वाटप केले. स्वतःबरोबर प्रजेच्या श्रद्धा जपणाऱ्या राणीने गोवध बंदी केली. त्यांनी किल्ल्यावर [[रंगपंचमी]]सारखा सण साजरा करून स्त्रियांसाठी हळदी-कुंकवाचे कार्यक्रम केले. अशा प्रकारे प्रशासन, सैन्य व कल्याणकारी कामे यांची चोख व्यवस्था लावून स्वराज्य असल्याचा विश्र्वास राणी लक्ष्मीबाईंनी जनतेत निर्माण केला. प्रजेला मुक्त मनाने आपल्या आवडीच्या गोष्टी करण्यासाठी, त्यांच्या कलेची जोपासना करण्यासाठी त्यांनी प्रयत्न केले. त्यांनी झाशीमध्ये मराठी नाटकांचे प्रयोग घडवून आणले. मराठी भाषिकांसाठी रासक्रीडा, चित्रलेखा, बाणासूर इ. नाटके योजली. स्वतःही नाटकांचा आनंद घेतला. एक स्थिर, सुरक्षित, समृद्ध व सुसंस्कृत राज्य घडवण्याचा प्रयत्न राणी लक्ष्मीबाईंनी केला. यामुळे राणी आणि झाशीतील प्रजा यांच्यातील नाते दृढ झाले. दरम्यान २१ मार्च, इ.स. १८५८ला सकाळीच सर ह्यू रोज आपल्या फौजेसह झाशीजवळ आला. त्याने राणीस निःशस्त्र भेटीस यावे किंवा युद्धास तयार राहावे असे कळविले. ब्रिटिशांनी केलेल्या विश्र्वासघातामुळे, अन्यायामुळे ‘भारतात विदेशी शासन नकोच’ अशा ठाम मताच्या राणींनी भेटीस जाण्याचे नाकारले. त्याच वेळी [[तात्या टोपे]] यांच्याशी संधान बांधून एका बाजूने इंग्रजांवर हल्ला करण्यास सुचविले. उत्तम प्रतीचा सेनानी आणि कर्तबगार राजकारणी असणाऱ्याया ह्यू रोजने झाशीच्या किल्ल्यावर मारा करण्यासाठी आजुबाजूच्या टेकड्यांवर कब्जा मिळविला. त्या टेकड्यांवर तोफा चढवल्या. २-३ दिवस झाशीची बाजू अभेद्य होती. घनगर्ज भवानीशंकर, कडक बिजली या तोफा आपल्या नावाप्रमाणे कार्यरत होत्या. "घौसखान" याने तर तोफेमधून असा मारा केला, की त्यामुळे दोन शिवमंदिरे वाचली. या गोष्टीसाठी आजही [[झाशी]]तील लोक त्याला धन्यवाद देतात. युद्धाच्या ९ व्या दिवशी इंग्रजांनी पश्चिमेकडील तोफ बंद पाडून त्या बाजूच्या तटाला खिंडारे पाडली. ही खिंडारे बुजवण्यासाठी रातोरात काम केले गेले. त्या वेळी चुना, दगड, विटा यांची ने-आण करण्याचे काम स्त्रियांनी केले होते हे विशेष. शेवटी ब्रिटिशांना फितुरांनीच साथ दिली. झांशीमधील शंकर किल्ल्यावरील मोठ्या विहिरीतून संपूर्ण झांशीला पाणी पुरवठा व्हायचा, ती विहीर आणि जिथे दारुगोळा तयार व्हायचा, तो कारखाना, ही दोन ठिकाणे इंग्रजांनी उद्ध्वस्त केली. अशा स्थितीत राणींची आशा पेशव्यांकडून येणाऱ्या मदतीवर होती. त्याप्रमाणे ३१ मार्चला तात्या टोपेंचे सैन्य आले. परंतु इंग्रजांपुढे त्यांचा टिकाव लागला नाही.<ref>{{स्रोत पुस्तक|title=१०१ कर्तुत्वान स्त्रिया|last=कर्वे|first=स्वाती|publisher=उत्कर्ष प्रकाशन|year=२०१४|isbn=978-81-7425-310-1|location=पुणे|pages=३९}}</ref> राणी लक्ष्मीबाईंनी सर्व फौजेला धीर देताना स्वतःच्या बळावरच लढण्याचे आवाहन केले. एवढेच नाही तर ‘रणांगणात तुम्हाला मृत्यू आला, तर तुमच्या विधवांच्या निर्वाहाची व्यवस्था मी करेन’ असे आश्र्वासन दिले. राणीचे डावे-उजवे हात असणारे "खुदाबक्ष आणि घौसखान" इंग्रजांच्या गोळीबारात मृत्युमुखी पडल्यावर मात्र बिकट परिस्थिती निर्माण झाली. ब्रिटिश सैन्य शिड्या लावून शहरात उतरले. शांत, सुंदर शहराची होणारी वाताहत पाहून राणी संतापल्या आणि त्यांनी प्रत्यक्ष रणांगणात उतरण्याचा निर्णय घेतला व तो अंमलात आणला. संतापलेल्या राणीची [[तलवार]] अशी तळपत होती, की समोर येणारा गोरा शिपाई गारदच होत होता. त्यांचे धैर्य, शौर्य, आवेश पाहून ह्यू रोजही थबकला. तरीही एका अनुभवी सरदाराने पुढचा धोका लक्षात घेऊन लक्ष्मीबाईंना परत किल्ल्यावर नेले. सर्व फौजी अधिकाऱ्यांशी लक्ष्मीबाईंनी चर्चा केली आणि निर्णयानुसार रातोरात त्यांनी झाशी सोडले. सतत ११ दिवस राणींनी ब्रिटिशांना झुलवत ठेवले. लढाईचा साक्षीदार ह्यूज रोजनेही म्हटले की ‘राणी लक्ष्मीबाई सर्वोत्कृष्ट सैनिक आणि सर्वाधिक हिंमतवान व्यक्ती होती.’ या पराभवानंतर राणी पेशव्यांबरोबर [[ग्वाल्हेर]]ला गेली. तेथेही स्वस्थ न बसता लक्ष्मीबाईंनी आपल्या सैन्याची कवायत नियमित चालू ठेवली. सैन्यांमध्ये फिरून, सैनिकांची चौकशी करीत, इंग्रजांना रोखण्यासाठी कशा प्रकारे मोर्चे बांधणी करावी याविषयी त्यांनी चर्चा केली. याच वेळी १७ जून इ.स. १८५८ रोजी सकाळीच ब्रिटिश अधिकारी स्मिथ सैन्यासह ग्वाल्हेरच्या अगदी जवळ कोटा की सराय येथे येऊन पोहोचला. त्याने त्वरित हल्ला चढवला. लक्ष्मीबाईंनी रणांगणात धाव घेतली. लक्ष्मीबाई तलवारीचे सपसप वार करीत समोर येणाऱ्या ब्रिटिश सैन्याला कापून काढत होत्या. आवेगाने, विजेसारख्या तळपणाऱ्या राणींकडे पाहून त्यांचे सैन्यही त्वेषाने लढले. इंग्रज अधिकारी स्मिथचे सैन्य मागे हटणारच होते, त्याच वेळी नव्या दमाची एक फौज बाजूच्या टेकडीवरून चालून आली. दोन्हीकडून आलेल्या सैन्यासमोर राणींचा निभाव लागला नाही. परिस्थिती ओळखून त्या काही स्वारांनिशी बाहेर पडल्या. थोडे पुढे जाताच एका ओढ्यापाशी त्यांचा घोडा अडला. नेहमीचा सारंगी नावाची घोडी [[घोडा]] शेवटच्या लढाईत त्यांच्याबरोबर नव्हता. काही केल्या [[घोडा]] ओढा ओलांडत नव्हता. तिथे इंग्रजांशी लढत असताना राणी लक्ष्मीबाई रक्‍तबंबाळ होऊन घोड्यावरून खाली कोसळल्या. त्यांचा डाव्या कुशीतही तलवार घुसली, परंतु पुरुषी वेशात असलेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना इंग्रज ओळखू शकले नाहीत. ते पुढे निघून गेले. घायाळ झालेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना सेवक रामचंद्र देशमुखांनी फुलबाग येथील बाबा गंगादास यांच्या मठात आणले. परंतु त्यांची उपचार करण्याची इच्छा नव्हती. आपला देह क्रूर इंग्रजांच्या हाती लागू नये अशी त्यांची इच्छा होती. फुलबाग येथे बाबा गंगादास यांच्या मठात बांदा के नवाब बहादुर अली दृतीय यांनी मुखाग्नी दिली. झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांनी वयाच्या तेविसाव्या वर्षी मरण स्वीकारले आणि अशाप्रकारे एका शूर राणीला रणांगणात वीरमरण आले. १७ जूनच्या संध्याकाळी विरांगणा राणी लक्ष्मीबाई स्वर्गसिधारी गेल्या. १८ जूनला इंग्रज सरकारने राणी लक्ष्मीबाईंना मृत घोषित केले. आणि म्हणून आज पर्यंत १८ जूनला त्यांची पुण्यतिथी साजरी होते. == विशेष, असली चित्र, युवराज दामोदरराव कथा आणि वंश == ब्रिटिशांनी राणी लक्ष्मीबाईचा उल्लेख `’हिंदुस्थानची जोन ऑफ आर्क' असा केला. क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता ठरलेल्या या राणीवर अनेक काव्ये, [[पोवाडे]] रचले गेले. राणी लक्ष्मीबाईंचे विचार आजच्या काळातही खूप प्रेरणादायी आहेत. राणी लक्ष्मीबाईंच्या ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थानावर इ.स. १९६२ मध्ये त्यांचा अश्वारूढ पुतळा स्थापन करण्यात आला. ते समाधीस्थान पाहिल्यानंतर कविवर्य [[भा. रा. तांबे]] यांनी पुढील यथार्थ ओळी सुचल्या. ``* रे हिंद बांधवा, थांब या स्थळी। अश्रू दोन ढाळी।।<br/> ती पराक्रमाची ज्योत मावळे । इथे झांशिवाली।। * खूब लड़ी मर्दानी वो तो झॉंसी वाली रानी थी। ..कवयित्री : सुभद्रा कुमारी चौहान * स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll लेखक : मनिष अहिरे, रितेशराजे ठाकूर '''राणी लक्ष्मीबाईंचे असली चित्र''' राणी लक्ष्मीबाईंच्या सावत्र आई चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई मोरोपंत तांबे यांच्यानुसार १८५० व १८५७ साली आग्रा येथून एक चित्रकार आलेला त्याने राणी लक्ष्मीबाईंचे काही चित्र काढले. १) १८५० साली महाराजा गंगाधरराव यांच्या आदेशावरून हस्ती दंताच्या फलकावर वधूवेषातील राणी लक्ष्मीबाईंचे चित्र काढले. हे चित्र १८६१ साली इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात ठेवले गेले. कालांतराने ह्या चित्राचे फोटो मागवून राणीचे भाचे गोविंदराव तांबे यांनी महाराष्ट्रीय शैलीत चित्र काढून घेतले. हे चित्र आज ही महाराष्ट्रातील नेवाळकर व तांबे कुटुंबाकडे रत्‍नागिरी येथे आहे.२०२१ व २०२२ साली ह्या चित्राला रंगविण्याचे काम महाराष्ट्र नवनिर्माण सेनेचे पदाधिकारी समाजसेवक राणी झाशी इतिहासकार कुमार रितेशराजे ठाकूर यांनी केले. २) १८५७ साली नोव्हेंबर महिन्यात राणी लक्ष्मीबाईंचे प्रसिद्ध सारंगी नावाच्या सफेद घैडीवर बसलेले चित्र रेखाटले गेले. ते आज इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात आहे. ३) १८६१ साली रतन कछवाहा नावाच्या झाशी राजचित्रकाराणे इंदूरच्या धनाढ्य बलिया सरदार यांच्या सांगण्यावरून एक काल्पनिक चित्र रेखाटले. त्यात राणी लक्ष्मीबाई ह्या ढाल व तलवार हाती घेतलेल्या योद्धा रूपात आहेत. ४) राणी लक्ष्मीबाईंचे सर्वत्र सिंहासनावर बसलेले चित्र पसरवले जाते. खर तर हे चित्र राणी लक्ष्मीबाईंचे नसून मराठा तंजावर संस्थानचे छत्रपती शिवाजी महाराज द्वितीय यांची कन्या राजकुमारी मुक्तांबाबाई राणीसाहेब छत्रपती यांची आहे. मुळचित्र हे इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात उपलब्ध आहे. '''युवराज दामोदरराव नेवाळकर यांची आत्मकथा''' झांशी युवराज श्रीमंत श्री दामोदरराव गंगाधरराव नेवाळकर झाशीच्या महाराणी राणी लक्ष्मीबाई आणि महाराजा गंगाधरराव नेवाळकर यांनी २० नोव्हेंबर १८५८ रोजी आपल्या परिवारातील बंधू वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या आई विना असलेल्या लहान मुलास दत्तक घेतले. त्याचे नाव होते आनंदराव. दत्तक विधान झाल्यावर त्याचे नाव आपल्या मृत बाळाच्या नावावर दामोदरराव असे ठेवले. ह्याच मुलास पाठिशी बांधून महाराणी लक्ष्मीबाई रणांगणात लढल्या. झाशी घराण्याचे मूळ पुरुष हरी रघुनाथराव नेवाळकर ( प्रथम रघुनाथ राव ) यांना दोन पुत्र होते. एक दामोदरपंत आणि दुसरा खंडेराव. दामोदरपंतांचा वंश हा झाशीचा राजवंश झाला. तर खंडेरावांचा वंश पारोळा, जळगाव, महाराष्ट्र येथे जहागिरदार होता. ह्याच पारोळा जहागिरदार कुटुंबातील वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या घरी दामोदररावांचा जन्म झाला. वासुदेवराव आपल्या पत्नीसह पारोळा येथे राहत. ते दरवर्षी दसरा सणानिमित्त आपल्या चुलत बंधू झांशी महाराजा गंगाधरराव नेवाळकर यांच्याकडे झाशीला जात असे. १८४९ साली दसरा सणानिमित्त झांशीला गेले असता तिकडेच शंकरगड महालात त्यांच्या पत्नी प्रसुती झाल्या आणि १५ नोव्हेंबर १८४९ रोजी आनंदरराव मुलाचा जन्म झाला. आणि ते पुन्हा पारोळा आले. पारोळा येथे त्यांच्या पत्नीचे निधन झाले होते. १८५३ साली ते झांशीला आले. ह्याच दरम्यान महाराज गंगाधरराव यांनी पुत्र दत्तक घेण्याचे ठरवले. महाराणी लक्ष्मीबाई आपल्या मृत मुला प्रमाणे आनंदरावास ही खुप स्नेह करीत. आणि म्हणूनच २० नोव्हेंबरला आनंदरावास दत्तक घेतले गेले. व नाव दामोदरराव असे ठेवले. दत्तक पुत्रासंबधी व नेवाळकर आणि इंग्रज यांच्यात झालेल्या जुन्या कराराची आठवण देत महाराजांनी कंपनी सरकारला पत्र लिहिले. मेजर एलिस यांनी दत्तक पुत्राची सर्व कागदपत्रे कंपनी सरकार पर्यंत पोहोचवली. ३१ डिसेंबर १८५३ रोजी ब्रिटिश कंपनी अधिकाराने दत्तक पुत्रास मंजूरी दिली. दत्तकविधीच्या दुसऱ्या दिवशी महाराज गंगाधरराव यांचे २१ नोव्हेंबर १८५३ रोजी दुपारी ३ वाजता निधन झाले. राणी लक्ष्मीबाईंनी दामोदररावाच्या नावे झांशीची सुत्रे हाती घेतली आणि बुंदेलखंड साम्राज्ञी बनून शेतकऱ्यांचा कर माफ करणे, सुखसोयी,आणि रामराज्य स्थापित केले. परंतू इंग्रजांनी गंगाधरराव यांच्या मागणिला विरोध करत नविन पॉलिसी doctrine of laps अंतर्गत झांशी खालसा केले. १५ मार्च १८५४ रोजी राणी किल्ला सोडून राणी महालात राहण्यास गेल्या. १८५७ च्या संग्रामानंतर १० जून १८५७ रोजी राणी लक्ष्मीबाईंचा राज्याभिषेक होऊन सिंहासनाधिश्वरी राजराजेश्वरी बनून पुन्हा झांशीचा कारभार पाहिला. ४ एप्रिल १८५८ रोजी बाईसाहेब झाशी सोडून काल्पीला गेल्या. लोककथेनुसार बाईसाहेबांनी आपल्या दत्तकपुत्रास पाठिशी बांधून सारंगी घोडीवर स्वार होऊन किल्ल्याच्या ३० पिट उंच तटावरून खाली उडी मारली आणि मारत कापत काल्पीला गेल्या. काल्पीला घनघोर युद्ध झाले. पुढे कोंच, काल्पी, गोपाळपूर, मुरार आणि ग्वाल्हेर अश्या भागात लढाई लढल्या. १७ जून १८५८ रोजी सायंकाळी कोटा की सराय येथे जख्मी अवस्थेत असताना राणी लक्ष्मीबाईंनी गंगादास बाबांच्या मठात दामोदररावाला त्यांच्या विश्वासू सेवक रामचंद्र राव देशमुख आणि काशीबाई कुनवीन यांच्याकडे सोपवले. आणि हर हर महादेव घोषणा देत शेवटचा हुंदका देत राणीने प्राण सोडले. राणीच्या शेवटच्या इच्छेप्रमाणे त्यांच्या शरीराला ब्रिटिश हात लावणार नाही ह्याची काळजी घेतली गेली. आणि पवित्र शरिराचे दहन बाबा गंगादासच्या मठात झाले. राणीस मुखाग्नी दामोदर, तात्या टोपे, काशीबाई कुनवीन, रामचंद्रराव, बांदा नवाब यांनी दिले. आणि चिरंतर काळासाठी रणमार्तंड स्वातंत्र्य सौदामिनी अजरामर झाली. आज फुलबागेत त्यांची समाधी आहे. १८ जूनला इंग्रज सरकारने राणी लक्ष्मीबाईंना अधिकृतपणे मृत घोषित केले. म्हणून आज १८ जूनला बलिदान दिन साजरा केला जातो. राणीच्या मृत्यूनंतर राणीचा निळा चंदेरी फेटा, रत्नजडित तलवार, सोन्याचे गोठ आणि मोत्यांची माळ दामोदररावांना देण्यात आली. रामचंद्र राव आणि काशीबाई यांनी दोन वर्षे दामोदरला इंग्रजांपासून वाचवताना बुंदेलखंडमधील चंदेरी, सागर, ललितपूरच्या जंगलात भटकत राहीले. दुर्दैवाने रामचंद्र राव यांचे निधन झाले. दामोदर जेव्हा-जेव्हा राणी लक्ष्मीबाईंसोबत महालक्ष्मी मंदिरात जायचे तेव्हा त्यांच्यासोबत ५०० पठाण अंगरक्षकही असायचे. एकेकाळी राजेशाही थाटात राहणाऱ्या या राजपुत्राला मेजर प्लीकने इंदूरला त्याच्या नातेवाईकांकडे पाठवले. दामोदररावांचे जन्मदाते वासुदेव रावांचे थोरले बंधू काशिनाथ हरिभाऊ नेवाळकर ऊर्फ लालाभाऊ हे १८५२ मध्ये ते झाशीचे तहसीलदार होते. त्यांची पत्नी झाशी सोडून १८७१ मध्ये इंदूरला आली होती. त्या नात्याने दामोदररावांच्या काकू होत्या. यांच्याकडे राणीचा हा दत्तकपुत्र राहत होता. ५ मे १८६० रोजी इंदूरच्या रिचमंड शेक्सपियर या रेजिमेंटने दामोदरचे पालनपोषण मुन्शी पंडित धर्मनारायण काश्मिरी यांच्याकडे सोपवले. दामोदरला इंदूरचे अधिपती होळकर राजांचीही मदत मिळाली. दामोदर यांना केवळ १५० रुपये मासिक पेन्शनची रक्कम देण्यात आली. त्यातूनच त्यांचा उदरनिर्वाह चालत होता. एकेकाळी दामोदर राव हे झाशी संस्थानाचे राजपुत्र होते ज्यांना मासिक ६ लाख रुपये पेन्शन मिळत होती. आज मात्र त्यांची अवस्था बिकट झाली. त्यांचे वडील वासुदेव राव यांच्याकडेही भरपूर संपत्ती होती. जेव्हा राणी झाशीने दामोदररावास दत्तक घेतले तेव्हा इंग्रजांनी त्याच्याकडून ६ लाख रुपये घेतले आणि सांगितले की राजकुमार प्रौढ झाल्यावर हे पैसे दिले जातील. पण हे पैसे त्याला कधीच मिळाले नाहीत. आणि या राजपुत्राला इंग्रजांच्या तुकड्यांवर जगावे लागले. इंदूरमध्येच दामोदररावांचा विवाह वासुदेवराव माटोरकर यांच्या मुलीशी झाला. १८७२ मध्ये त्यांच्या पत्नीचे निधन झाले. त्यानंतर बळवंतराव मोरेश्वर शिरदेर यांच्या मुलीशी त्यांचा पुनर्विवाह झाला. आणि २३ ऑक्टोबर १८७९ रोजी त्यांना लक्ष्मण राव नावाचा मुलगा झाला. दामोदररावांनी त्यांच्या आईच्या अर्थात झाशीच्या राणीच्या स्मरणार्थ त्यांच्या स्मृतीतून एक चित्र बनवले. राणी लक्ष्मीबाई सारंगी घोड्यावर बसल्या आहेत, दामोदररावांना मागे बांधले आहे. दामोदर जिवंत असेपर्यंत या चित्राची पूजा करत असत. ही चित्रे आजही इंदूरमधील राणीच्या झांसीवाले वंशजांकडे आहे. दामोदररावांनी ६ लाख रुपये आणि झाशीसाठी खूप संघर्ष केला पण त्यांना झाशी राज्याचा वारस हक्क आणि ६ लाख रुपये कधीच मिळाले नाहीत. २८ मे १९०६ रोजी राजपुत्र आणि झाशी राज्याचे भावी महाराजा दामोदरराव गंगाधरराव नेवाळकर यांचे वयाच्या ५८ व्या वर्षी वैकुंठवासी झाले. आजही झाशीचे राजघराणे आणि राणीची पिढी इंदूरमध्ये झाशीवाले हे नाव लावून त्यांचे सामान्य जीवन जगत आहे. नेवाळकर मुळ कुटुंब महाराष्ट्रातील रत्नागिरी जिल्ह्यातील त्यांच्या मूळ लांजा तालुक्यात राहतात. हे गाव म्हणजे नेवाळकरांचे माहेरघर! सदर माहिती प्राप्त रितेशराजे ठाकूर, मुंबई '''राणी लक्ष्मीबाई नेवाळकर वंश''' सदर माहिती प्राप्त रितेशराजे ठाकूर, मुंबई ==झाशीच्या राणीवर लिहिली गेलेली ऐतिहासिक पुस्तके, कादंबऱ्या, काव्ये, चरित्रे, चित्रपट, नाटके== * The Queen of Jhansi (मूळ इंग्रजी. लेखिका [[महाश्वेता देवी]]) हिंदी भाषांतर : सागरी सेनगुप्ता व मंदिरा सेनगुप्ता * खूब लड़ी मर्दानी : झांसी की रानी (हिंदी दूरचित्रवाणी मालिका, २०१९; प्रमुख भूमिका - अनुष्का सेन, विकास माणकताला) * झाशी : १८५७ - लेखक अविनाश वासुदेव पुराणिक * झॉंसीकी रानी : दूरचित्रवाणीवरील मालिका. हिचे १८-८-२००९ ते १९-६-२०११ या काळात ४८० भाग (एपिसोड्‌स) प्रसारित झाले होते. * झाशीची रणचंडी : कादंबरी : लेखक पोपटराव भसे * झाशीची राणी, [[ताराबाई मोडक]], [[माधव जुलियन]] - चरित्रे तीन पुस्तके एकत्रित (ललितकला शुक्ल, १९९६) * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक दा.वि. कुलकर्णी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वि.श्री. जोशी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई’ : लेखक म.स. भावे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखिका प्रतिभा रानडे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वृंदावनलाल वर्मा * झाशीची वाघीण : लेखक [[भास्कर महाजन]] * झाशी राणी लक्ष्मीबाई : हिंदी पु्स्तक. लेखक : रामप्रसाद एन.एस. * झाशीची राणी : झाशी संस्थानच्या महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब ह्यांचे चरित्र : लेखक [[दत्तात्रेय बळवंत पारसनीस]] * मर्दानी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई हिच्या जीवनावरील कादंबरी, लेखक : [[विद्याधर गोखले]] * मर्दानी रणरागिणी ... : आत्मकथा स्वरूपातील ललित पुस्तक, लेखिका मंदा खापरे * मनकर्णिका - दि क्वीन ऑफ झाशी (हिंदी चित्रपट, २०१७, दिग्दर्शक - केतन मेहता). या चित्रपटात [[अतुल कुलकर्णी]] यांनी [[तात्या टोपे]]ंचे काम केले आहे. * स्वोर्ड्‌स ॲन्ड स्केप्टर्स (हाॅलिवूडचा इंग्रजी चित्रपट, २०१८) (लक्ष्मीबाईंच्या भूमिकेत, इंडो-अमेरिकन अभिनेत्री देविका भिसे) (हा चित्रपट मराठी, हिंदी आणि इंग्रजी अशा तीन भाषांमध्ये निघाला आहे.) * वीज म्हणाली धरतीला (नाटक : लेखक [[वि.वा. शिरवाडकर]]) * वीरांगना लक्ष्मीबाई : हिंदी पुस्तक. लेखक : रामाश्रय सविता * समरसौदामिनी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांच्या जीवनावरील हृदयद्रावक कादंबरी, लेखक [[भा.द. खेर]] * [[सोहराब मोदी]] यांनी इ.स. १९५६ मध्ये 'झॉंसी की रानी' नावाचा भव्य हिंदी चित्रपट काढला होता. त्यात झाशीच्या राणीचे काम मोदी यांची पत्‍नी मेहताब हिने केले होते. हा भारतात बनलेला पहिला रंगीत (टेक्निकलर) चित्रपट होता. ==राणी लक्ष्मीबाईंचे पुतळे आणि चौक== * ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थान * नवी दिल्ली येथे 'रानी झांसी रोड आणि देशबंधु गुप्ता मार्ग' यांनी बनलेल्या चौकात. * पुण्यात संभाजी उद्यानाजवळ (जंगली महाराज रोड)पुणे * नागपूर येथे झांशी रानी चौकात बर्डी मार्ग येथे झांशीच्या रानीचा पुतळा आहे. *कोल्हापूर येथील कावळा नाका येथे भव्य पुतळा आहे. *नागपूर येथे राणी झाँसी नावाचे मेट्रो स्थानक *राणी लक्ष्मीबाई चौक नावाचे मुंबईतील शीव/सायन येथील बेस्ट बस स्थानक *झाशीची राणी लक्ष्मीबाई उद्यान, बोरीवली, मुंबई *राणी लक्ष्मीबाई मैदान व भाजी मंडई, मालाड *राणी झांशी कंपाऊंड, ओसीपीएम स्कूल, राहुरी == राणी लक्ष्मीबाईंचे नाव दिलेल्या संस्था== * [[महाराष्ट्र एज्युकेशन सोसायटी]]<nowiki/>ची राणी लक्ष्मीबाई मुलींची सैनिकी शाळा, पिरंगुट (पुणे) * रानी लक्ष्मीबाई शाळा-समूह (लखनौ) * लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय शारीरिक शिक्षण विद्यापीठ (ग्वाल्हेर) * महाराणी लक्ष्मीबाई वैद्यकीय महाविद्यालय (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई मध्यवर्ती शेतकी विद्यापीठ (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय उद्यान (अंदमान-निकोबार) * सुभाष चंद्र बोसांच्या इंडियन नॅशनल आर्मीमध्ये राणी लक्ष्मीबाईंच्या नावाने "राणी झाँसी" एक रेजिमेन्ट होती. * १९५७ साली भारत सरकारने छापून प्रसिद्ध केलेल्या दोन पोस्टाच्या तिकिटांवर राणी लक्ष्मीबाईची छबी होती. * राणी लक्ष्मीबाई विद्यालय यवतमाळ (महाराष्ट्र) ==राणी लक्ष्मीबाईच्या नावाचे पुरस्कार== * उत्तर प्रदेश सरकारचा रानी लक्ष्मीबाई पुरस्कार (कुस्तीविद्येत प्रवीण असलेल्या साक्षी मलिक यांना हा पुरस्कार मिळाला आहे.) * भारत सरकारचा राणी लक्ष्मीबाई स्त्री-शक्ती पुरस्कार * मध्यप्रदेश सरकार वीरता दाखविणाऱ्या स्त्रीला ’वीरांगना लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय पुरस्कार प्रदान करते. माउंट एव्हरेस्टवर यशस्वी चढाई करणाऱ्या [[बचेंद्री पाल|बच्छेंद्री पाल]] यांना हा पुरस्कार मिळाला होता. (इ.स. २०१३) {{भारतीय स्वातंत्र्यलढा}} ==हे ही पाहा== *[[राणी वेलू नचियार]] ==संदर्भ== {{DEFAULTSORT:नेवाळकर,लक्ष्मीबाई गंगाधर}} [[वर्ग:भारताचा इतिहास|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:ऐतिहासिक व्यक्ती|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेल्या व्यक्ती]] [[वर्ग:झांसी संस्थान]] [[वर्ग:इ.स. १८३५ मधील जन्म]] [[वर्ग:इ.स. १८५८ मधील मृत्यू]] [[वर्ग:मराठा साम्राज्यातील स्त्रिया]] mvtz4ixkft4nzcw7evno063u558jf4k 2143293 2143292 2022-08-05T10:41:37Z 2405:201:17:A81A:7C07:E693:F805:4CB0 wikitext text/x-wiki {{मुखपृष्ठ सदर लेख उमेदवार}} {{इतिहासलेखन}} {{माहितीचौकट चळवळ चरित्र | नाव = स्वातंत्र्य सौदामिनी स्वातंत्र्यलक्ष्मी श्रीमंत राजमाता सकल सौभाग्य संपन्न वज्रचुडेमंडित पुण्यश्लोक वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब गंगाधरराव नेवाळकर महाराज! | चित्र = rani_of_jhansi.jpg | चित्र रुंदी = | चित्र शीर्षक = झाशीची राणी लक्ष्मीबाई | टोपणनाव = मनिकर्णिका,मनू, बाईसाहेब,छबिली | जन्मदिनांक = [[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स. १८३५]] | जन्मस्थान = [[वाराणसी|काशी]], [[भारत]] | मूळगाव = [[कोट रत्नागिरी]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]] | संबधित नगर = कोट-कोलधे रत्नागिरी, धावडशी-सातारा, पुणे, बिठूर | मृत्युदिनांक = [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]] | मृत्युस्थान = [[ग्वालियर]], [[मध्य प्रदेश]] | चळवळ = [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध]] | संघटना = | पत्रकारिता लेखन = | पुरस्कार = | स्मारके = [[ग्वाल्हेर]] | धर्म = [[हिंदू धर्म|हिंदू]] | वडील नाव = मोरोपंत तांबे | आई नाव = भागीरथीबाई तांबे | पती नाव = [[गंगाधरराव नेवाळकर]] | पत्नी नाव = | अपत्ये = दामोदर, आनंदराव (दत्तकपुत्र) |सावत्र आई=चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई तांबे|सावत्र भाऊ=चिंतामणी मोरोपंत तांबे}} '''महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब गंगाधरराव नेवाळकर''', म्हणजेच ''झाशीची राणी लक्ष्मीबाई'', ([[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स.१८३५]] - [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]]) या एकोणिसाव्या शतकातील [[झाशी]] राज्याच्या राणी होत्या; हिंदुस्थानात इ.स. १८५७ च्या [[ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनी]]विरुद्ध झालेल्या स्वातंत्र्य उठावातील या एक अग्रणी सेनानी होत्या. त्यांच्या शौर्याने त्यांना ‘क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता’ म्हणून जनमानसात अढळ स्थान प्राप्त झाले आहे. जन्मतिथी = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १८९२ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७५७ , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १६१ , कार्तिक मास कृष्ण पक्ष चतुर्दशी, गुरुवार १९ नोव्हेंबर १८३५ रात्रौ ३.४० काशी, वाराणसी, उत्तर भारत अमर हुतात्मा = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १९१५ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७८० , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १८४, जेष्ठ मास शुक्ल पक्ष सप्तमी, गुरुवार १७ जून १८५८ , कोटा की सराय, फुलबाग, ग्वाल्हेर, मध्य भारत गारद/बिरुदावली = स्वातंत्र्यलक्ष्मी बुंदेलखंड धराधरीश्वरी राजराजेश्वरी सिंहासनाधिश्वरी झाशीची राज्ञी श्रीमंत सकल सौभाग्य संपन्न कांक्षीणी वज्रचुडेमंडित राजश्रीयाविराजीत सकलगुणमंडित सकललक्ष्मीअलंकृत पुण्यश्लोक राजमाता वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब नेवाळकर महाराज. दरबारी राजमुद्रा = रानी लक्ष्मीबाई सवंत १९१० राणीचे भक्त रितेशराजे ठाकूर व मनिष अहिरे यांनी रचलेली राजमुद्रा = स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll == बालपण == महाराणी लक्ष्मीबाईंचे मूळ नाव मनिकर्णिका होते. त्यांचे वडील [[मोरोपंत तांबे]] हे पुण्याच्या पेशव्यांच्या आश्रयाला होते. तांबे कुटुंब मूळचे '''रत्‍नागिरी''' जिल्ह्यातील '''कोलधे''' गावचे होते जन्म भागीरथी बाई यांच्या पोटी [[उत्तर प्रदेश|उत्तर प्रदेशातील]] [[काशी]] येथे झाला होता. तांबे हे मुळनिवासी कोलधे ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. व्यवसायानिमित्त पुणे व सातारा येथे स्थायी झाले. तर नेवाळकर हजार मुळनिवासी कोट ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. पेशव्यांनी त्यांना जळगावच्या पारोळा येथील जहागीर दिली. व कालांतराने झाशी संस्थानची सुभेदारी दिली. १८१८ नंतर इंग्रजांशी तह करून नेवाळकरांनी झाशी वंशपरंपरागत घेऊन "महाराजा" ही पदवी धारण केली. == व्यक्तिमत्त्व == धोरणी, चतुर, युद्धशास्त्रनिपुण, शूर आणि थोर कर्तृत्व व नेतृत्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई जन्मतः कोणत्याही राजघराण्यातील नसल्या तरी राजघराण्याशी संबंधित व्यक्तींमध्ये वावरलेल्या, वाढलेल्या होत्या. अश्वपरीक्षेचे सर्व मापदंड माहीत असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई घोडेस्वारी करण्यातही वाकबगार होत्या. त्या काळी पूर्ण हिंदुस्थानात श्रीमंत धोंडोपंत बाजीराव पेशवे व नानासाहेब पेशवे आणि जयाजी शिंदे व महाराणी लक्ष्मीबाई या तिघांशिवाय कोणीही अचूक अश्वपरीक्षा करणारा नव्हता. अष्टपैलू व्यक्तिमत्त्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाईंनी युद्धशास्त्रातही प्रावीण्य मिळविले. बाजीरावांच्या पदरी बाळंभट देवधर नावाचे उत्तम कसरतपटू आणि कुस्तीगीर होते. त्यांनीच मल्लविद्येत पारंगत होण्यासाठी [[मल्लखांब]] नावाचा कसरतीचा वेगळा प्रकार शोधून काढला. मनाची एकाग्रता, विलक्षण चपळता, शरीराचा तोल सांभाळण्याचे पूर्ण कौशल्य, काटकपणा आणि चतुरस्र भान वृद्धिंगत करणाऱ्या मल्लखांब विद्येतही राणी लक्ष्मीबाई तरबेज झाल्या. महाराणी लक्ष्मीबाईंचे वैशिष्ट्य म्हणजे पुरुषप्रधान संस्कृती असणाऱ्या समाजाने एका विधवा राणीला दुर्लक्षित करू नये म्हणून त्यांनी धोरणीपणाने पुरुषी पोषाखात वावरण्याचे ठरवले. [[ १९ मे इ.स. १८४२ ]]मध्ये त्यांचा विवाह [[झांसी संस्थान|झाशी संस्थानाचे]] राजे झाशी नरेश श्रीमंत महाराजाधिराज महाराजा [[गंगाधरराव नेवाळकर]] यांच्याशी झाला. तेव्हा त्यांचे नाव बदलून लक्ष्मी असे ठेवण्यात आले. लग्नानंतर झाशीच्या प्रजाजनांत राणीबद्दल विशेष प्रेम निर्माण झाले. दरबाराचे कामकाज राणीने पाहणे गंगाधररावांस पसंत नसल्याने मिळालेल्या वेळेचा उपयोग राणी लक्ष्मीबाईंनी स्वत्व जपण्यासाठी केला. त्यांनी आपला रोजचा व्यायाम, कसरत, घोडेस्वारी, तलवारबाजी नियमित सुरू ठेवली. महाराज गंगाधरराव नेवाळकर व महाराणी लक्ष्मीबाई यांना मुलगा झाला परंतु तीन महिन्याचा असताना तो मृत्यू पावला. मुलाच्या रूपाने वारस मिळाल्याच्या आनंदात असणारे गंगाधररावही या गोष्टीने दुःखी झाले. त्यांनी वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या आनंदराव मुलाला दत्तक घेऊन त्याचे ''दामोदर'' असे नाव ठेवले. [[ २१ नोव्हेंबर इ.स. १८५३ ]]मध्ये महाराज गंगाधररावांचे निधन झाले. == झाशी संस्थान खालसा == [[ईस्ट इंडिया कंपनी]]द्वारे [[ब्रिटिश भारत|ब्रिटिश सरकार]] [[झाशी संस्थान]] खालसा करणार नाही असे पूर्वीपासून झाशीच्या ब्रिटिशांशी असणाऱ्या मैत्रीपूर्ण संबंधांवरून राणी लक्ष्मीबाईंना वाटत होते. त्यासाठी लक्ष्मीबाई स्वतः ईस्ट इंडिया कंपनीशी पत्रव्यवहार करत होत्या. या पत्रव्यवहारातून त्यांनी कंपनी सरकारचा अन्याय, बेकायदेशीरपणा आणि खोडसाळपणा उघड केला. एका पत्रात त्यांनी ''झाशी संस्थान खालसा केले, तर पूर्ण हिंदुस्थानातील लोकांना हळहळ वाटेल. परिणामी हिंदुस्थानातील लोकांना ब्रिटिशांबद्दल भरवसा, विश्वास वाटेल का?'', अशी शंका व्यक्त करून कंपनीला एक प्रकारचे आव्हान दिले. कंपनी सरकारच्या बेजबाबदार अनैतिक कृत्यांनी व कंपनीच्या अधिकाराला आव्हान देण्याचे धारिष्ट्य करणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई या देशातील पहिल्या काही व्यक्तींमधील एक होत्या. परंतु हिंदुस्थानातील संस्थाने खालसा करण्याचा निर्णय [[गव्हर्नर जनरल डलहौसी]]ने घेतलेलाच असल्याने झाशी संस्थानही खालसा करण्यात आले. [[१३ मार्च]], [[इ.स. १८५४]] रोजी [[झाशी]]च्या जनतेला उद्देशून जाहीरनामा काढण्यात आला. त्यानुसार दत्तक विधान नामंजूर करून झांशी संस्थान ब्रिटिश सरकारांत विलीन करण्यात आले. त्या वेळीच स्वाभिमानी राणीने ''मी माझी झाशी देणार नाही'' असे स्फूर्तिदायक उद्गार काढले. झाशी खालसा झाल्यावर राणी लक्ष्मीबाईंना किल्ला सोडून शहरातील राजवाड्यात राहायला यावे लागले. राणी लक्ष्मीबाईंना पदच्युत झाल्याचा अपमान सहन करीत काही काळ शांत बसावे लागले होते. [[File:Jhansi Fort and city.jpg|thumb|झाशीचा किल्ला]] == इ.स. १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध == इ.स. [[१८५७चा उठाव]] हा संपूर्ण हिंदुस्थानात झाला. त्याप्रमाणे ५ जून, १८५७ला झाशीतही शिपायांचा उद्रेक झाला. केवळ ३५ शिपायांनी इंग्रजांना पळवून लावले. या परिस्थितीत इंग्रजांच्या परवानगीची वाट न पाहता राणी लक्ष्मीबाई किल्ल्यावर राहण्यास गेल्या. पुढे २२ जुलै, इ.स. १८५७ला ब्रिटिशांनी राणींना झाशीची अधिकारसूत्रे हाती घेण्यास सांगितले. राणी पुन्हा राज्यकर्त्या झाल्या होत्या, परंतु अतिशय बिकट परिस्थितीत त्यांच्या हाती राज्यकारभार आला होता. मनुष्यबळ नव्हते आणि खजिनाही रिकामाच होता. प्रजेच्या मनात असुरक्षित भविष्याबद्दल भीती होती. परंतु तरीही लक्ष्मीबाईंनी खंबीरपणाने परिस्थिती हाताळली. जुन्या विश्र्वासातील लोकांना परत बोलावून त्यांना काही अधिकाराची पदे दिली. दिवाण लक्ष्मणरावांना प्रधानमंत्री, तर प्रत्यक्ष वडिलांना - मारोपंत तांब्यांना - खजिनदार केले. लक्ष्मणरावांचा भाऊ, मुलगा तसेच मुन्सफ, भोलानाथ, आणि नामांकित गोलंदाज खुदाबक्ष यांना फौजेचे व शस्त्रास्त्रांच्या जोडणीचे काम दिले. बंडखोर ठाकुरांना धोरणीपणाने आपल्या बाजूस वळविले; राज्याच्या सल्लागार मंडळात सामील करून घेतले. ब्रिटिशांनी निकामी केलेल्या २२ तोफा पुन्हा सुरू करून तोफगोळ्यांची निर्मितीही सुरू केली. इंग्रजांविरुद्ध बंड करणाऱ्या विद्रोही शिपायांना आपल्या सैन्यात सामील करून घेतले. परकीयांविरुद्ध लढण्याची तयारी करीत असतानाच राणींनी प्रजेचा स्वाभिमान, निष्ठा वाढवण्याचा व आनंद जपण्याचा प्रयत्न केला. दानशूर, श्रद्धाळू व दयाळू लक्ष्मीबाईंनी थंडीत कुडकुडणाऱ्या हजार-दीड हजार गरिबांना, साधू-संन्याशांना उबदार कपड्यांचे वाटप केले. स्वतःबरोबर प्रजेच्या श्रद्धा जपणाऱ्या राणीने गोवध बंदी केली. त्यांनी किल्ल्यावर [[रंगपंचमी]]सारखा सण साजरा करून स्त्रियांसाठी हळदी-कुंकवाचे कार्यक्रम केले. अशा प्रकारे प्रशासन, सैन्य व कल्याणकारी कामे यांची चोख व्यवस्था लावून स्वराज्य असल्याचा विश्र्वास राणी लक्ष्मीबाईंनी जनतेत निर्माण केला. प्रजेला मुक्त मनाने आपल्या आवडीच्या गोष्टी करण्यासाठी, त्यांच्या कलेची जोपासना करण्यासाठी त्यांनी प्रयत्न केले. त्यांनी झाशीमध्ये मराठी नाटकांचे प्रयोग घडवून आणले. मराठी भाषिकांसाठी रासक्रीडा, चित्रलेखा, बाणासूर इ. नाटके योजली. स्वतःही नाटकांचा आनंद घेतला. एक स्थिर, सुरक्षित, समृद्ध व सुसंस्कृत राज्य घडवण्याचा प्रयत्न राणी लक्ष्मीबाईंनी केला. यामुळे राणी आणि झाशीतील प्रजा यांच्यातील नाते दृढ झाले. दरम्यान २१ मार्च, इ.स. १८५८ला सकाळीच सर ह्यू रोज आपल्या फौजेसह झाशीजवळ आला. त्याने राणीस निःशस्त्र भेटीस यावे किंवा युद्धास तयार राहावे असे कळविले. ब्रिटिशांनी केलेल्या विश्र्वासघातामुळे, अन्यायामुळे ‘भारतात विदेशी शासन नकोच’ अशा ठाम मताच्या राणींनी भेटीस जाण्याचे नाकारले. त्याच वेळी [[तात्या टोपे]] यांच्याशी संधान बांधून एका बाजूने इंग्रजांवर हल्ला करण्यास सुचविले. उत्तम प्रतीचा सेनानी आणि कर्तबगार राजकारणी असणाऱ्याया ह्यू रोजने झाशीच्या किल्ल्यावर मारा करण्यासाठी आजुबाजूच्या टेकड्यांवर कब्जा मिळविला. त्या टेकड्यांवर तोफा चढवल्या. २-३ दिवस झाशीची बाजू अभेद्य होती. घनगर्ज भवानीशंकर, कडक बिजली या तोफा आपल्या नावाप्रमाणे कार्यरत होत्या. "घौसखान" याने तर तोफेमधून असा मारा केला, की त्यामुळे दोन शिवमंदिरे वाचली. या गोष्टीसाठी आजही [[झाशी]]तील लोक त्याला धन्यवाद देतात. युद्धाच्या ९ व्या दिवशी इंग्रजांनी पश्चिमेकडील तोफ बंद पाडून त्या बाजूच्या तटाला खिंडारे पाडली. ही खिंडारे बुजवण्यासाठी रातोरात काम केले गेले. त्या वेळी चुना, दगड, विटा यांची ने-आण करण्याचे काम स्त्रियांनी केले होते हे विशेष. शेवटी ब्रिटिशांना फितुरांनीच साथ दिली. झांशीमधील शंकर किल्ल्यावरील मोठ्या विहिरीतून संपूर्ण झांशीला पाणी पुरवठा व्हायचा, ती विहीर आणि जिथे दारुगोळा तयार व्हायचा, तो कारखाना, ही दोन ठिकाणे इंग्रजांनी उद्ध्वस्त केली. अशा स्थितीत राणींची आशा पेशव्यांकडून येणाऱ्या मदतीवर होती. त्याप्रमाणे ३१ मार्चला तात्या टोपेंचे सैन्य आले. परंतु इंग्रजांपुढे त्यांचा टिकाव लागला नाही.<ref>{{स्रोत पुस्तक|title=१०१ कर्तुत्वान स्त्रिया|last=कर्वे|first=स्वाती|publisher=उत्कर्ष प्रकाशन|year=२०१४|isbn=978-81-7425-310-1|location=पुणे|pages=३९}}</ref> राणी लक्ष्मीबाईंनी सर्व फौजेला धीर देताना स्वतःच्या बळावरच लढण्याचे आवाहन केले. एवढेच नाही तर ‘रणांगणात तुम्हाला मृत्यू आला, तर तुमच्या विधवांच्या निर्वाहाची व्यवस्था मी करेन’ असे आश्र्वासन दिले. राणीचे डावे-उजवे हात असणारे "खुदाबक्ष आणि घौसखान" इंग्रजांच्या गोळीबारात मृत्युमुखी पडल्यावर मात्र बिकट परिस्थिती निर्माण झाली. ब्रिटिश सैन्य शिड्या लावून शहरात उतरले. शांत, सुंदर शहराची होणारी वाताहत पाहून राणी संतापल्या आणि त्यांनी प्रत्यक्ष रणांगणात उतरण्याचा निर्णय घेतला व तो अंमलात आणला. संतापलेल्या राणीची [[तलवार]] अशी तळपत होती, की समोर येणारा गोरा शिपाई गारदच होत होता. त्यांचे धैर्य, शौर्य, आवेश पाहून ह्यू रोजही थबकला. तरीही एका अनुभवी सरदाराने पुढचा धोका लक्षात घेऊन लक्ष्मीबाईंना परत किल्ल्यावर नेले. सर्व फौजी अधिकाऱ्यांशी लक्ष्मीबाईंनी चर्चा केली आणि निर्णयानुसार रातोरात त्यांनी झाशी सोडले. सतत ११ दिवस राणींनी ब्रिटिशांना झुलवत ठेवले. लढाईचा साक्षीदार ह्यूज रोजनेही म्हटले की ‘राणी लक्ष्मीबाई सर्वोत्कृष्ट सैनिक आणि सर्वाधिक हिंमतवान व्यक्ती होती.’ या पराभवानंतर राणी पेशव्यांबरोबर [[ग्वाल्हेर]]ला गेली. तेथेही स्वस्थ न बसता लक्ष्मीबाईंनी आपल्या सैन्याची कवायत नियमित चालू ठेवली. सैन्यांमध्ये फिरून, सैनिकांची चौकशी करीत, इंग्रजांना रोखण्यासाठी कशा प्रकारे मोर्चे बांधणी करावी याविषयी त्यांनी चर्चा केली. याच वेळी १७ जून इ.स. १८५८ रोजी सकाळीच ब्रिटिश अधिकारी स्मिथ सैन्यासह ग्वाल्हेरच्या अगदी जवळ कोटा की सराय येथे येऊन पोहोचला. त्याने त्वरित हल्ला चढवला. लक्ष्मीबाईंनी रणांगणात धाव घेतली. लक्ष्मीबाई तलवारीचे सपसप वार करीत समोर येणाऱ्या ब्रिटिश सैन्याला कापून काढत होत्या. आवेगाने, विजेसारख्या तळपणाऱ्या राणींकडे पाहून त्यांचे सैन्यही त्वेषाने लढले. इंग्रज अधिकारी स्मिथचे सैन्य मागे हटणारच होते, त्याच वेळी नव्या दमाची एक फौज बाजूच्या टेकडीवरून चालून आली. दोन्हीकडून आलेल्या सैन्यासमोर राणींचा निभाव लागला नाही. परिस्थिती ओळखून त्या काही स्वारांनिशी बाहेर पडल्या. थोडे पुढे जाताच एका ओढ्यापाशी त्यांचा घोडा अडला. नेहमीचा सारंगी नावाची घोडी [[घोडा]] शेवटच्या लढाईत त्यांच्याबरोबर नव्हता. काही केल्या [[घोडा]] ओढा ओलांडत नव्हता. तिथे इंग्रजांशी लढत असताना राणी लक्ष्मीबाई रक्‍तबंबाळ होऊन घोड्यावरून खाली कोसळल्या. त्यांचा डाव्या कुशीतही तलवार घुसली, परंतु पुरुषी वेशात असलेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना इंग्रज ओळखू शकले नाहीत. ते पुढे निघून गेले. घायाळ झालेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना सेवक रामचंद्र देशमुखांनी फुलबाग येथील बाबा गंगादास यांच्या मठात आणले. परंतु त्यांची उपचार करण्याची इच्छा नव्हती. आपला देह क्रूर इंग्रजांच्या हाती लागू नये अशी त्यांची इच्छा होती. फुलबाग येथे बाबा गंगादास यांच्या मठात बांदा के नवाब बहादुर अली दृतीय यांनी मुखाग्नी दिली. झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांनी वयाच्या तेविसाव्या वर्षी मरण स्वीकारले आणि अशाप्रकारे एका शूर राणीला रणांगणात वीरमरण आले. १७ जूनच्या संध्याकाळी विरांगणा राणी लक्ष्मीबाई स्वर्गसिधारी गेल्या. १८ जूनला इंग्रज सरकारने राणी लक्ष्मीबाईंना मृत घोषित केले. आणि म्हणून आज पर्यंत १८ जूनला त्यांची पुण्यतिथी साजरी होते. == विशेष, असली चित्र, युवराज दामोदरराव कथा आणि वंश == ब्रिटिशांनी राणी लक्ष्मीबाईचा उल्लेख `’हिंदुस्थानची जोन ऑफ आर्क' असा केला. क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता ठरलेल्या या राणीवर अनेक काव्ये, [[पोवाडे]] रचले गेले. राणी लक्ष्मीबाईंचे विचार आजच्या काळातही खूप प्रेरणादायी आहेत. राणी लक्ष्मीबाईंच्या ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थानावर इ.स. १९६२ मध्ये त्यांचा अश्वारूढ पुतळा स्थापन करण्यात आला. ते समाधीस्थान पाहिल्यानंतर कविवर्य [[भा. रा. तांबे]] यांनी पुढील यथार्थ ओळी सुचल्या. ``* रे हिंद बांधवा, थांब या स्थळी। अश्रू दोन ढाळी।।<br/> ती पराक्रमाची ज्योत मावळे । इथे झांशिवाली।। * खूब लड़ी मर्दानी वो तो झॉंसी वाली रानी थी। ..कवयित्री : सुभद्रा कुमारी चौहान * स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll लेखक : मनिष अहिरे, रितेशराजे ठाकूर '''राणी लक्ष्मीबाईंचे असली चित्र''' राणी लक्ष्मीबाईंच्या सावत्र आई चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई मोरोपंत तांबे यांच्यानुसार १८५० व १८५७ साली आग्रा येथून एक चित्रकार आलेला त्याने राणी लक्ष्मीबाईंचे काही चित्र काढले. १) १८५० साली महाराजा गंगाधरराव यांच्या आदेशावरून हस्ती दंताच्या फलकावर वधूवेषातील राणी लक्ष्मीबाईंचे चित्र काढले. हे चित्र १८६१ साली इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात ठेवले गेले. कालांतराने ह्या चित्राचे फोटो मागवून राणीचे भाचे गोविंदराव तांबे यांनी महाराष्ट्रीय शैलीत चित्र काढून घेतले. हे चित्र आज ही महाराष्ट्रातील नेवाळकर व तांबे कुटुंबाकडे रत्‍नागिरी येथे आहे.२०२१ व २०२२ साली ह्या चित्राला रंगविण्याचे काम महाराष्ट्र नवनिर्माण सेनेचे पदाधिकारी समाजसेवक राणी झाशी इतिहासकार कुमार रितेशराजे ठाकूर यांनी केले. २) १८५७ साली नोव्हेंबर महिन्यात राणी लक्ष्मीबाईंचे प्रसिद्ध सारंगी नावाच्या सफेद घैडीवर बसलेले चित्र रेखाटले गेले. ते आज इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात आहे. ३) १८६१ साली रतन कछवाहा नावाच्या झाशी राजचित्रकाराणे इंदूरच्या धनाढ्य बलिया सरदार यांच्या सांगण्यावरून एक काल्पनिक चित्र रेखाटले. त्यात राणी लक्ष्मीबाई ह्या ढाल व तलवार हाती घेतलेल्या योद्धा रूपात आहेत. ४) राणी लक्ष्मीबाईंचे सर्वत्र सिंहासनावर बसलेले चित्र पसरवले जाते. खर तर हे चित्र राणी लक्ष्मीबाईंचे नसून मराठा तंजावर संस्थानचे छत्रपती शिवाजी महाराज द्वितीय यांची कन्या राजकुमारी मुक्तांबाबाई राणीसाहेब छत्रपती यांची आहे. मुळचित्र हे इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात उपलब्ध आहे. '''युवराज दामोदरराव नेवाळकर यांची आत्मकथा''' झांशी युवराज श्रीमंत श्री दामोदरराव गंगाधरराव नेवाळकर झाशीच्या महाराणी राणी लक्ष्मीबाई आणि महाराजा गंगाधरराव नेवाळकर यांनी २० नोव्हेंबर १८५८ रोजी आपल्या परिवारातील बंधू वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या आई विना असलेल्या लहान मुलास दत्तक घेतले. त्याचे नाव होते आनंदराव. दत्तक विधान झाल्यावर त्याचे नाव आपल्या मृत बाळाच्या नावावर दामोदरराव असे ठेवले. ह्याच मुलास पाठिशी बांधून महाराणी लक्ष्मीबाई रणांगणात लढल्या. झाशी घराण्याचे मूळ पुरुष हरी रघुनाथराव नेवाळकर ( प्रथम रघुनाथ राव ) यांना दोन पुत्र होते. एक दामोदरपंत आणि दुसरा खंडेराव. दामोदरपंतांचा वंश हा झाशीचा राजवंश झाला. तर खंडेरावांचा वंश पारोळा, जळगाव, महाराष्ट्र येथे जहागिरदार होता. ह्याच पारोळा जहागिरदार कुटुंबातील वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या घरी दामोदररावांचा जन्म झाला. वासुदेवराव आपल्या पत्नीसह पारोळा येथे राहत. ते दरवर्षी दसरा सणानिमित्त आपल्या चुलत बंधू झांशी महाराजा गंगाधरराव नेवाळकर यांच्याकडे झाशीला जात असे. १८४९ साली दसरा सणानिमित्त झांशीला गेले असता तिकडेच शंकरगड महालात त्यांच्या पत्नी प्रसुती झाल्या आणि १५ नोव्हेंबर १८४९ रोजी आनंदरराव मुलाचा जन्म झाला. आणि ते पुन्हा पारोळा आले. पारोळा येथे त्यांच्या पत्नीचे निधन झाले होते. १८५३ साली ते झांशीला आले. ह्याच दरम्यान महाराज गंगाधरराव यांनी पुत्र दत्तक घेण्याचे ठरवले. महाराणी लक्ष्मीबाई आपल्या मृत मुला प्रमाणे आनंदरावास ही खुप स्नेह करीत. आणि म्हणूनच २० नोव्हेंबरला आनंदरावास दत्तक घेतले गेले. व नाव दामोदरराव असे ठेवले. दत्तक पुत्रासंबधी व नेवाळकर आणि इंग्रज यांच्यात झालेल्या जुन्या कराराची आठवण देत महाराजांनी कंपनी सरकारला पत्र लिहिले. मेजर एलिस यांनी दत्तक पुत्राची सर्व कागदपत्रे कंपनी सरकार पर्यंत पोहोचवली. ३१ डिसेंबर १८५३ रोजी ब्रिटिश कंपनी अधिकाराने दत्तक पुत्रास मंजूरी दिली. दत्तकविधीच्या दुसऱ्या दिवशी महाराज गंगाधरराव यांचे २१ नोव्हेंबर १८५३ रोजी दुपारी ३ वाजता निधन झाले. राणी लक्ष्मीबाईंनी दामोदररावाच्या नावे झांशीची सुत्रे हाती घेतली आणि बुंदेलखंड साम्राज्ञी बनून शेतकऱ्यांचा कर माफ करणे, सुखसोयी,आणि रामराज्य स्थापित केले. परंतू इंग्रजांनी गंगाधरराव यांच्या मागणिला विरोध करत नविन पॉलिसी doctrine of laps अंतर्गत झांशी खालसा केले. १५ मार्च १८५४ रोजी राणी किल्ला सोडून राणी महालात राहण्यास गेल्या. १८५७ च्या संग्रामानंतर १० जून १८५७ रोजी राणी लक्ष्मीबाईंचा राज्याभिषेक होऊन सिंहासनाधिश्वरी राजराजेश्वरी बनून पुन्हा झांशीचा कारभार पाहिला. ४ एप्रिल १८५८ रोजी बाईसाहेब झाशी सोडून काल्पीला गेल्या. लोककथेनुसार बाईसाहेबांनी आपल्या दत्तकपुत्रास पाठिशी बांधून सारंगी घोडीवर स्वार होऊन किल्ल्याच्या ३० पिट उंच तटावरून खाली उडी मारली आणि मारत कापत काल्पीला गेल्या. काल्पीला घनघोर युद्ध झाले. पुढे कोंच, काल्पी, गोपाळपूर, मुरार आणि ग्वाल्हेर अश्या भागात लढाई लढल्या. १७ जून १८५८ रोजी सायंकाळी कोटा की सराय येथे जख्मी अवस्थेत असताना राणी लक्ष्मीबाईंनी गंगादास बाबांच्या मठात दामोदररावाला त्यांच्या विश्वासू सेवक रामचंद्र राव देशमुख आणि काशीबाई कुनवीन यांच्याकडे सोपवले. आणि हर हर महादेव घोषणा देत शेवटचा हुंदका देत राणीने प्राण सोडले. राणीच्या शेवटच्या इच्छेप्रमाणे त्यांच्या शरीराला ब्रिटिश हात लावणार नाही ह्याची काळजी घेतली गेली. आणि पवित्र शरिराचे दहन बाबा गंगादासच्या मठात झाले. राणीस मुखाग्नी दामोदर, तात्या टोपे, काशीबाई कुनवीन, रामचंद्रराव, बांदा नवाब यांनी दिले. आणि चिरंतर काळासाठी रणमार्तंड स्वातंत्र्य सौदामिनी अजरामर झाली. आज फुलबागेत त्यांची समाधी आहे. १८ जूनला इंग्रज सरकारने राणी लक्ष्मीबाईंना अधिकृतपणे मृत घोषित केले. म्हणून आज १८ जूनला बलिदान दिन साजरा केला जातो. राणीच्या मृत्यूनंतर राणीचा निळा चंदेरी फेटा, रत्नजडित तलवार, सोन्याचे गोठ आणि मोत्यांची माळ दामोदररावांना देण्यात आली. रामचंद्र राव आणि काशीबाई यांनी दोन वर्षे दामोदरला इंग्रजांपासून वाचवताना बुंदेलखंडमधील चंदेरी, सागर, ललितपूरच्या जंगलात भटकत राहीले. दुर्दैवाने रामचंद्र राव यांचे निधन झाले. दामोदर जेव्हा-जेव्हा राणी लक्ष्मीबाईंसोबत महालक्ष्मी मंदिरात जायचे तेव्हा त्यांच्यासोबत ५०० पठाण अंगरक्षकही असायचे. एकेकाळी राजेशाही थाटात राहणाऱ्या या राजपुत्राला मेजर प्लीकने इंदूरला त्याच्या नातेवाईकांकडे पाठवले. दामोदररावांचे जन्मदाते वासुदेव रावांचे थोरले बंधू काशिनाथ हरिभाऊ नेवाळकर ऊर्फ लालाभाऊ हे १८५२ मध्ये ते झाशीचे तहसीलदार होते. त्यांची पत्नी झाशी सोडून १८७१ मध्ये इंदूरला आली होती. त्या नात्याने दामोदररावांच्या काकू होत्या. यांच्याकडे राणीचा हा दत्तकपुत्र राहत होता. ५ मे १८६० रोजी इंदूरच्या रिचमंड शेक्सपियर या रेजिमेंटने दामोदरचे पालनपोषण मुन्शी पंडित धर्मनारायण काश्मिरी यांच्याकडे सोपवले. दामोदरला इंदूरचे अधिपती होळकर राजांचीही मदत मिळाली. दामोदर यांना केवळ १५० रुपये मासिक पेन्शनची रक्कम देण्यात आली. त्यातूनच त्यांचा उदरनिर्वाह चालत होता. एकेकाळी दामोदर राव हे झाशी संस्थानाचे राजपुत्र होते ज्यांना मासिक ६ लाख रुपये पेन्शन मिळत होती. आज मात्र त्यांची अवस्था बिकट झाली. त्यांचे वडील वासुदेव राव यांच्याकडेही भरपूर संपत्ती होती. जेव्हा राणी झाशीने दामोदररावास दत्तक घेतले तेव्हा इंग्रजांनी त्याच्याकडून ६ लाख रुपये घेतले आणि सांगितले की राजकुमार प्रौढ झाल्यावर हे पैसे दिले जातील. पण हे पैसे त्याला कधीच मिळाले नाहीत. आणि या राजपुत्राला इंग्रजांच्या तुकड्यांवर जगावे लागले. इंदूरमध्येच दामोदररावांचा विवाह वासुदेवराव माटोरकर यांच्या मुलीशी झाला. १८७२ मध्ये त्यांच्या पत्नीचे निधन झाले. त्यानंतर बळवंतराव मोरेश्वर शिरदेर यांच्या मुलीशी त्यांचा पुनर्विवाह झाला. आणि २३ ऑक्टोबर १८७९ रोजी त्यांना लक्ष्मण राव नावाचा मुलगा झाला. दामोदररावांनी त्यांच्या आईच्या अर्थात झाशीच्या राणीच्या स्मरणार्थ त्यांच्या स्मृतीतून एक चित्र बनवले. राणी लक्ष्मीबाई सारंगी घोड्यावर बसल्या आहेत, दामोदररावांना मागे बांधले आहे. दामोदर जिवंत असेपर्यंत या चित्राची पूजा करत असत. ही चित्रे आजही इंदूरमधील राणीच्या झांसीवाले वंशजांकडे आहे. दामोदररावांनी ६ लाख रुपये आणि झाशीसाठी खूप संघर्ष केला पण त्यांना झाशी राज्याचा वारस हक्क आणि ६ लाख रुपये कधीच मिळाले नाहीत. २८ मे १९०६ रोजी राजपुत्र आणि झाशी राज्याचे भावी महाराजा दामोदरराव गंगाधरराव नेवाळकर यांचे वयाच्या ५८ व्या वर्षी वैकुंठवासी झाले. आजही झाशीचे राजघराणे आणि राणीची पिढी इंदूरमध्ये झाशीवाले हे नाव लावून त्यांचे सामान्य जीवन जगत आहे. नेवाळकर मुळ कुटुंब महाराष्ट्रातील रत्नागिरी जिल्ह्यातील त्यांच्या मूळ लांजा तालुक्यात राहतात. हे गाव म्हणजे नेवाळकरांचे माहेरघर! सदर माहिती प्राप्त रितेशराजे ठाकूर, मुंबई '''राणी लक्ष्मीबाई नेवाळकर वंश''' सदर माहिती प्राप्त रितेशराजे ठाकूर, मुंबई ==झाशीच्या राणीवर लिहिली गेलेली ऐतिहासिक पुस्तके, कादंबऱ्या, काव्ये, चरित्रे, चित्रपट, नाटके== * The Queen of Jhansi (मूळ इंग्रजी. लेखिका [[महाश्वेता देवी]]) हिंदी भाषांतर : सागरी सेनगुप्ता व मंदिरा सेनगुप्ता * खूब लड़ी मर्दानी : झांसी की रानी (हिंदी दूरचित्रवाणी मालिका, २०१९; प्रमुख भूमिका - अनुष्का सेन, विकास माणकताला) * झाशी : १८५७ - लेखक अविनाश वासुदेव पुराणिक * झॉंसीकी रानी : दूरचित्रवाणीवरील मालिका. हिचे १८-८-२००९ ते १९-६-२०११ या काळात ४८० भाग (एपिसोड्‌स) प्रसारित झाले होते. * झाशीची रणचंडी : कादंबरी : लेखक पोपटराव भसे * झाशीची राणी, [[ताराबाई मोडक]], [[माधव जुलियन]] - चरित्रे तीन पुस्तके एकत्रित (ललितकला शुक्ल, १९९६) * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक दा.वि. कुलकर्णी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वि.श्री. जोशी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई’ : लेखक म.स. भावे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखिका प्रतिभा रानडे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वृंदावनलाल वर्मा * झाशीची वाघीण : लेखक [[भास्कर महाजन]] * झाशी राणी लक्ष्मीबाई : हिंदी पु्स्तक. लेखक : रामप्रसाद एन.एस. * झाशीची राणी : झाशी संस्थानच्या महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब ह्यांचे चरित्र : लेखक [[दत्तात्रेय बळवंत पारसनीस]] * मर्दानी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई हिच्या जीवनावरील कादंबरी, लेखक : [[विद्याधर गोखले]] * मर्दानी रणरागिणी ... : आत्मकथा स्वरूपातील ललित पुस्तक, लेखिका मंदा खापरे * मनकर्णिका - दि क्वीन ऑफ झाशी (हिंदी चित्रपट, २०१७, दिग्दर्शक - केतन मेहता). या चित्रपटात [[अतुल कुलकर्णी]] यांनी [[तात्या टोपे]]ंचे काम केले आहे. * स्वोर्ड्‌स ॲन्ड स्केप्टर्स (हाॅलिवूडचा इंग्रजी चित्रपट, २०१८) (लक्ष्मीबाईंच्या भूमिकेत, इंडो-अमेरिकन अभिनेत्री देविका भिसे) (हा चित्रपट मराठी, हिंदी आणि इंग्रजी अशा तीन भाषांमध्ये निघाला आहे.) * वीज म्हणाली धरतीला (नाटक : लेखक [[वि.वा. शिरवाडकर]]) * वीरांगना लक्ष्मीबाई : हिंदी पुस्तक. लेखक : रामाश्रय सविता * समरसौदामिनी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांच्या जीवनावरील हृदयद्रावक कादंबरी, लेखक [[भा.द. खेर]] * [[सोहराब मोदी]] यांनी इ.स. १९५६ मध्ये 'झॉंसी की रानी' नावाचा भव्य हिंदी चित्रपट काढला होता. त्यात झाशीच्या राणीचे काम मोदी यांची पत्‍नी मेहताब हिने केले होते. हा भारतात बनलेला पहिला रंगीत (टेक्निकलर) चित्रपट होता. ==राणी लक्ष्मीबाईंचे पुतळे आणि चौक== * ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थान * नवी दिल्ली येथे 'रानी झांसी रोड आणि देशबंधु गुप्ता मार्ग' यांनी बनलेल्या चौकात. * पुण्यात संभाजी उद्यानाजवळ (जंगली महाराज रोड)पुणे * नागपूर येथे झांशी रानी चौकात बर्डी मार्ग येथे झांशीच्या रानीचा पुतळा आहे. *कोल्हापूर येथील कावळा नाका येथे भव्य पुतळा आहे. *नागपूर येथे राणी झाँसी नावाचे मेट्रो स्थानक *राणी लक्ष्मीबाई चौक नावाचे मुंबईतील शीव/सायन येथील बेस्ट बस स्थानक *झाशीची राणी लक्ष्मीबाई उद्यान, बोरीवली, मुंबई *राणी लक्ष्मीबाई मैदान व भाजी मंडई, मालाड *राणी झांशी कंपाऊंड, ओसीपीएम स्कूल, राहुरी == राणी लक्ष्मीबाईंचे नाव दिलेल्या संस्था== * [[महाराष्ट्र एज्युकेशन सोसायटी]]<nowiki/>ची राणी लक्ष्मीबाई मुलींची सैनिकी शाळा, पिरंगुट (पुणे) * रानी लक्ष्मीबाई शाळा-समूह (लखनौ) * लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय शारीरिक शिक्षण विद्यापीठ (ग्वाल्हेर) * महाराणी लक्ष्मीबाई वैद्यकीय महाविद्यालय (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई मध्यवर्ती शेतकी विद्यापीठ (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय उद्यान (अंदमान-निकोबार) * सुभाष चंद्र बोसांच्या इंडियन नॅशनल आर्मीमध्ये राणी लक्ष्मीबाईंच्या नावाने "राणी झाँसी" एक रेजिमेन्ट होती. * १९५७ साली भारत सरकारने छापून प्रसिद्ध केलेल्या दोन पोस्टाच्या तिकिटांवर राणी लक्ष्मीबाईची छबी होती. * राणी लक्ष्मीबाई विद्यालय यवतमाळ (महाराष्ट्र) ==राणी लक्ष्मीबाईच्या नावाचे पुरस्कार== * उत्तर प्रदेश सरकारचा रानी लक्ष्मीबाई पुरस्कार (कुस्तीविद्येत प्रवीण असलेल्या साक्षी मलिक यांना हा पुरस्कार मिळाला आहे.) * भारत सरकारचा राणी लक्ष्मीबाई स्त्री-शक्ती पुरस्कार * मध्यप्रदेश सरकार वीरता दाखविणाऱ्या स्त्रीला ’वीरांगना लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय पुरस्कार प्रदान करते. माउंट एव्हरेस्टवर यशस्वी चढाई करणाऱ्या [[बचेंद्री पाल|बच्छेंद्री पाल]] यांना हा पुरस्कार मिळाला होता. (इ.स. २०१३) {{भारतीय स्वातंत्र्यलढा}} ==हे ही पाहा== *[[राणी वेलू नचियार]] ==संदर्भ== {{DEFAULTSORT:नेवाळकर,लक्ष्मीबाई गंगाधर}} [[वर्ग:भारताचा इतिहास|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:ऐतिहासिक व्यक्ती|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेल्या व्यक्ती]] [[वर्ग:झांसी संस्थान]] [[वर्ग:इ.स. १८३५ मधील जन्म]] [[वर्ग:इ.स. १८५८ मधील मृत्यू]] [[वर्ग:मराठा साम्राज्यातील स्त्रिया]] faspqqhmfu7roia9zqbj56s85417m3b 2143311 2143293 2022-08-05T11:17:09Z Khirid Harshad 138639 [[Special:Contributions/2405:201:17:A81A:7C07:E693:F805:4CB0|2405:201:17:A81A:7C07:E693:F805:4CB0]] ([[User talk:2405:201:17:A81A:7C07:E693:F805:4CB0|चर्चा]]) यांनी केलेले बदल [[User:2401:4900:1AFC:EB1D:FBD6:338D:DAD0:4D1A|2401:4900:1AFC:EB1D:FBD6:338D:DAD0:4D1A]] यांच्या आवृत्तीकडे पूर्वपदास नेले. wikitext text/x-wiki {{मुखपृष्ठ सदर लेख उमेदवार}} {{इतिहासलेखन}} {{माहितीचौकट चळवळ चरित्र | नाव = स्वातंत्र्य सौदामिनी स्वातंत्र्यलक्ष्मी श्रीमंत राजमाता सकल सौभाग्य संपन्न वज्रचुडेमंडित पुण्यश्लोक वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब गंगाधरराव नेवाळकर महाराज! | चित्र = rani_of_jhansi.jpg | चित्र रुंदी = | चित्र शीर्षक = झाशीची राणी लक्ष्मीबाई | टोपणनाव = मनिकर्णिका,मनू, बाईसाहेब,छबिली | जन्मदिनांक = [[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स. १८३५]] | जन्मस्थान = [[वाराणसी|काशी]], [[भारत]] | मूळगाव = [[कोट रत्नागिरी]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]] | संबधित नगर = कोट-कोलधे रत्नागिरी, धावडशी-सातारा, पुणे, बिठूर | मृत्युदिनांक = [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]] | मृत्युस्थान = [[ग्वालियर]], [[मध्य प्रदेश]] | चळवळ = [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध]] | संघटना = | पत्रकारिता लेखन = | पुरस्कार = | स्मारके = [[ग्वाल्हेर]] | धर्म = [[हिंदू धर्म|हिंदू]] | वडील नाव = मोरोपंत तांबे | आई नाव = भागीरथीबाई तांबे | पती नाव = [[गंगाधरराव नेवाळकर]] | पत्नी नाव = | अपत्ये = दामोदर, आनंदराव (दत्तकपुत्र) |सावत्र आई=चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई तांबे|सावत्र भाऊ=चिंतामणी मोरोपंत तांबे}} '''महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब गंगाधरराव नेवाळकर''', म्हणजेच ''झाशीची राणी लक्ष्मीबाई'', ([[नोव्हेंबर १९]], [[इ.स.१८३५]] - [[जून १७]], [[इ.स. १८५८]]) या एकोणिसाव्या शतकातील [[झाशी]] राज्याच्या राणी होत्या; हिंदुस्थानात इ.स. १८५७ च्या [[ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनी]]विरुद्ध झालेल्या स्वातंत्र्य उठावातील या एक अग्रणी सेनानी होत्या. त्यांच्या शौर्याने त्यांना ‘क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता’ म्हणून जनमानसात अढळ स्थान प्राप्त झाले आहे. जन्मतिथी = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १८९२ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७५७ , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १६१ , कार्तिक मास कृष्ण पक्ष चतुर्दशी, गुरुवार १९ नोव्हेंबर १८३५ रात्रौ ३.४० काशी, वाराणसी, उत्तर भारत अमर हुतात्मा = श्री चंद्रगुप्त विक्रमादित्य सवंत १९१५ , श्रीनृप शालिवाहन शक १७८० , स्वस्तिश्री राज्याभिषेक शक १८४, जेष्ठ मास शुक्ल पक्ष सप्तमी, गुरुवार १७ जून १८५८ , कोटा की सराय, फुलबाग, ग्वाल्हेर, मध्य भारत गारद/बिरुदावली = स्वातंत्र्यलक्ष्मी बुंदेलखंड धराधरीश्वरी राजराजेश्वरी सिंहासनाधिश्वरी झाशीची राज्ञी श्रीमंत सकल सौभाग्य संपन्न कांक्षीणी वज्रचुडेमंडित राजश्रीयाविराजीत सकलगुणमंडित सकललक्ष्मीअलंकृत पुण्यश्लोक राजमाता वीरांगना महाराज्ञी श्री राज्ञी लक्ष्मीबाई साहेब नेवाळकर महाराज. दरबारी राजमुद्रा = रानी लक्ष्मीबाई सवंत १९१० राणीचे भक्त रितेश ठाकूर व मनिष अहिरे यांनी रचलेली राजमुद्रा = स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll == बालपण == महाराणी लक्ष्मीबाईंचे मूळ नाव मनिकर्णिका होते. त्यांचे वडील [[मोरोपंत तांबे]] हे पुण्याच्या पेशव्यांच्या आश्रयाला होते. तांबे कुटुंब मूळचे '''रत्‍नागिरी''' जिल्ह्यातील '''कोलधे''' गावचे होते जन्म भागीरथी बाई यांच्या पोटी [[उत्तर प्रदेश|उत्तर प्रदेशातील]] [[काशी]] येथे झाला होता. तांबे हे मुळनिवासी कोलधे ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. व्यवसायानिमित्त पुणे व सातारा येथे स्थायी झाले. तर नेवाळकर हजार मुळनिवासी कोट ग्राम, रत्‍नागिरी येथील होते. पेशव्यांनी त्यांना जळगावच्या पारोळा येथील जहागीर दिली. व कालांतराने झाशी संस्थानची सुभेदारी दिली. १८१८ नंतर इंग्रजांशी तह करून नेवाळकरांनी झाशी वंशपरंपरागत घेऊन "महाराजा" ही पदवी धारण केली. == व्यक्तिमत्त्व == धोरणी, चतुर, युद्धशास्त्रनिपुण, शूर आणि थोर कर्तृत्व व नेतृत्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई जन्मतः कोणत्याही राजघराण्यातील नसल्या तरी राजघराण्याशी संबंधित व्यक्तींमध्ये वावरलेल्या, वाढलेल्या होत्या. अश्वपरीक्षेचे सर्व मापदंड माहीत असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई घोडेस्वारी करण्यातही वाकबगार होत्या. त्या काळी पूर्ण हिंदुस्थानात श्रीमंत धोंडोपंत बाजीराव पेशवे व नानासाहेब पेशवे आणि जयाजी शिंदे व महाराणी लक्ष्मीबाई या तिघांशिवाय कोणीही अचूक अश्वपरीक्षा करणारा नव्हता. अष्टपैलू व्यक्तिमत्त्व असणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाईंनी युद्धशास्त्रातही प्रावीण्य मिळविले. बाजीरावांच्या पदरी बाळंभट देवधर नावाचे उत्तम कसरतपटू आणि कुस्तीगीर होते. त्यांनीच मल्लविद्येत पारंगत होण्यासाठी [[मल्लखांब]] नावाचा कसरतीचा वेगळा प्रकार शोधून काढला. मनाची एकाग्रता, विलक्षण चपळता, शरीराचा तोल सांभाळण्याचे पूर्ण कौशल्य, काटकपणा आणि चतुरस्र भान वृद्धिंगत करणाऱ्या मल्लखांब विद्येतही राणी लक्ष्मीबाई तरबेज झाल्या. महाराणी लक्ष्मीबाईंचे वैशिष्ट्य म्हणजे पुरुषप्रधान संस्कृती असणाऱ्या समाजाने एका विधवा राणीला दुर्लक्षित करू नये म्हणून त्यांनी धोरणीपणाने पुरुषी पोषाखात वावरण्याचे ठरवले. [[ १९ मे इ.स. १८४२ ]]मध्ये त्यांचा विवाह [[झांसी संस्थान|झाशी संस्थानाचे]] राजे झाशी नरेश श्रीमंत महाराजाधिराज महाराजा [[गंगाधरराव नेवाळकर]] यांच्याशी झाला. तेव्हा त्यांचे नाव बदलून लक्ष्मी असे ठेवण्यात आले. लग्नानंतर झाशीच्या प्रजाजनांत राणीबद्दल विशेष प्रेम निर्माण झाले. दरबाराचे कामकाज राणीने पाहणे गंगाधररावांस पसंत नसल्याने मिळालेल्या वेळेचा उपयोग राणी लक्ष्मीबाईंनी स्वत्व जपण्यासाठी केला. त्यांनी आपला रोजचा व्यायाम, कसरत, घोडेस्वारी, तलवारबाजी नियमित सुरू ठेवली. महाराज गंगाधरराव नेवाळकर व महाराणी लक्ष्मीबाई यांना मुलगा झाला परंतु तीन महिन्याचा असताना तो मृत्यू पावला. मुलाच्या रूपाने वारस मिळाल्याच्या आनंदात असणारे गंगाधररावही या गोष्टीने दुःखी झाले. त्यांनी वासुदेवराव नेवाळकर यांच्या आनंदराव मुलाला दत्तक घेऊन त्याचे ''दामोदर'' असे नाव ठेवले. [[ २१ नोव्हेंबर इ.स. १८५३ ]]मध्ये महाराज गंगाधररावांचे निधन झाले. == झाशी संस्थान खालसा == [[ईस्ट इंडिया कंपनी]]द्वारे [[ब्रिटिश भारत|ब्रिटिश सरकार]] [[झाशी संस्थान]] खालसा करणार नाही असे पूर्वीपासून झाशीच्या ब्रिटिशांशी असणाऱ्या मैत्रीपूर्ण संबंधांवरून राणी लक्ष्मीबाईंना वाटत होते. त्यासाठी लक्ष्मीबाई स्वतः ईस्ट इंडिया कंपनीशी पत्रव्यवहार करत होत्या. या पत्रव्यवहारातून त्यांनी कंपनी सरकारचा अन्याय, बेकायदेशीरपणा आणि खोडसाळपणा उघड केला. एका पत्रात त्यांनी ''झाशी संस्थान खालसा केले, तर पूर्ण हिंदुस्थानातील लोकांना हळहळ वाटेल. परिणामी हिंदुस्थानातील लोकांना ब्रिटिशांबद्दल भरवसा, विश्वास वाटेल का?'', अशी शंका व्यक्त करून कंपनीला एक प्रकारचे आव्हान दिले. कंपनी सरकारच्या बेजबाबदार अनैतिक कृत्यांनी व कंपनीच्या अधिकाराला आव्हान देण्याचे धारिष्ट्य करणाऱ्या राणी लक्ष्मीबाई या देशातील पहिल्या काही व्यक्तींमधील एक होत्या. परंतु हिंदुस्थानातील संस्थाने खालसा करण्याचा निर्णय [[गव्हर्नर जनरल डलहौसी]]ने घेतलेलाच असल्याने झाशी संस्थानही खालसा करण्यात आले. [[१३ मार्च]], [[इ.स. १८५४]] रोजी [[झाशी]]च्या जनतेला उद्देशून जाहीरनामा काढण्यात आला. त्यानुसार दत्तक विधान नामंजूर करून झांशी संस्थान ब्रिटिश सरकारांत विलीन करण्यात आले. त्या वेळीच स्वाभिमानी राणीने ''मी माझी झाशी देणार नाही'' असे स्फूर्तिदायक उद्गार काढले. झाशी खालसा झाल्यावर राणी लक्ष्मीबाईंना किल्ला सोडून शहरातील राजवाड्यात राहायला यावे लागले. राणी लक्ष्मीबाईंना पदच्युत झाल्याचा अपमान सहन करीत काही काळ शांत बसावे लागले होते. [[File:Jhansi Fort and city.jpg|thumb|झाशीचा किल्ला]] == इ.स. १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध == इ.स. [[१८५७चा उठाव]] हा संपूर्ण हिंदुस्थानात झाला. त्याप्रमाणे ५ जून, १८५७ला झाशीतही शिपायांचा उद्रेक झाला. केवळ ३५ शिपायांनी इंग्रजांना पळवून लावले. या परिस्थितीत इंग्रजांच्या परवानगीची वाट न पाहता राणी लक्ष्मीबाई किल्ल्यावर राहण्यास गेल्या. पुढे २२ जुलै, इ.स. १८५७ला ब्रिटिशांनी राणींना झाशीची अधिकारसूत्रे हाती घेण्यास सांगितले. राणी पुन्हा राज्यकर्त्या झाल्या होत्या, परंतु अतिशय बिकट परिस्थितीत त्यांच्या हाती राज्यकारभार आला होता. मनुष्यबळ नव्हते आणि खजिनाही रिकामाच होता. प्रजेच्या मनात असुरक्षित भविष्याबद्दल भीती होती. परंतु तरीही लक्ष्मीबाईंनी खंबीरपणाने परिस्थिती हाताळली. जुन्या विश्र्वासातील लोकांना परत बोलावून त्यांना काही अधिकाराची पदे दिली. दिवाण लक्ष्मणरावांना प्रधानमंत्री, तर प्रत्यक्ष वडिलांना - मारोपंत तांब्यांना - खजिनदार केले. लक्ष्मणरावांचा भाऊ, मुलगा तसेच मुन्सफ, भोलानाथ, आणि नामांकित गोलंदाज खुदाबक्ष यांना फौजेचे व शस्त्रास्त्रांच्या जोडणीचे काम दिले. बंडखोर ठाकुरांना धोरणीपणाने आपल्या बाजूस वळविले; राज्याच्या सल्लागार मंडळात सामील करून घेतले. ब्रिटिशांनी निकामी केलेल्या २२ तोफा पुन्हा सुरू करून तोफगोळ्यांची निर्मितीही सुरू केली. इंग्रजांविरुद्ध बंड करणाऱ्या विद्रोही शिपायांना आपल्या सैन्यात सामील करून घेतले. परकीयांविरुद्ध लढण्याची तयारी करीत असतानाच राणींनी प्रजेचा स्वाभिमान, निष्ठा वाढवण्याचा व आनंद जपण्याचा प्रयत्न केला. दानशूर, श्रद्धाळू व दयाळू लक्ष्मीबाईंनी थंडीत कुडकुडणाऱ्या हजार-दीड हजार गरिबांना, साधू-संन्याशांना उबदार कपड्यांचे वाटप केले. स्वतःबरोबर प्रजेच्या श्रद्धा जपणाऱ्या राणीने गोवध बंदी केली. त्यांनी किल्ल्यावर [[रंगपंचमी]]सारखा सण साजरा करून स्त्रियांसाठी हळदी-कुंकवाचे कार्यक्रम केले. अशा प्रकारे प्रशासन, सैन्य व कल्याणकारी कामे यांची चोख व्यवस्था लावून स्वराज्य असल्याचा विश्र्वास राणी लक्ष्मीबाईंनी जनतेत निर्माण केला. प्रजेला मुक्त मनाने आपल्या आवडीच्या गोष्टी करण्यासाठी, त्यांच्या कलेची जोपासना करण्यासाठी त्यांनी प्रयत्न केले. त्यांनी झाशीमध्ये मराठी नाटकांचे प्रयोग घडवून आणले. मराठी भाषिकांसाठी रासक्रीडा, चित्रलेखा, बाणासूर इ. नाटके योजली. स्वतःही नाटकांचा आनंद घेतला. एक स्थिर, सुरक्षित, समृद्ध व सुसंस्कृत राज्य घडवण्याचा प्रयत्न राणी लक्ष्मीबाईंनी केला. यामुळे राणी आणि झाशीतील प्रजा यांच्यातील नाते दृढ झाले. दरम्यान २१ मार्च, इ.स. १८५८ला सकाळीच सर ह्यू रोज आपल्या फौजेसह झाशीजवळ आला. त्याने राणीस निःशस्त्र भेटीस यावे किंवा युद्धास तयार राहावे असे कळविले. ब्रिटिशांनी केलेल्या विश्र्वासघातामुळे, अन्यायामुळे ‘भारतात विदेशी शासन नकोच’ अशा ठाम मताच्या राणींनी भेटीस जाण्याचे नाकारले. त्याच वेळी [[तात्या टोपे]] यांच्याशी संधान बांधून एका बाजूने इंग्रजांवर हल्ला करण्यास सुचविले. उत्तम प्रतीचा सेनानी आणि कर्तबगार राजकारणी असणाऱ्याया ह्यू रोजने झाशीच्या किल्ल्यावर मारा करण्यासाठी आजुबाजूच्या टेकड्यांवर कब्जा मिळविला. त्या टेकड्यांवर तोफा चढवल्या. २-३ दिवस झाशीची बाजू अभेद्य होती. घनगर्ज भवानीशंकर, कडक बिजली या तोफा आपल्या नावाप्रमाणे कार्यरत होत्या. "घौसखान" याने तर तोफेमधून असा मारा केला, की त्यामुळे दोन शिवमंदिरे वाचली. या गोष्टीसाठी आजही [[झाशी]]तील लोक त्याला धन्यवाद देतात. युद्धाच्या ९ व्या दिवशी इंग्रजांनी पश्चिमेकडील तोफ बंद पाडून त्या बाजूच्या तटाला खिंडारे पाडली. ही खिंडारे बुजवण्यासाठी रातोरात काम केले गेले. त्या वेळी चुना, दगड, विटा यांची ने-आण करण्याचे काम स्त्रियांनी केले होते हे विशेष. शेवटी ब्रिटिशांना फितुरांनीच साथ दिली. झांशीमधील शंकर किल्ल्यावरील मोठ्या विहिरीतून संपूर्ण झांशीला पाणी पुरवठा व्हायचा, ती विहीर आणि जिथे दारुगोळा तयार व्हायचा, तो कारखाना, ही दोन ठिकाणे इंग्रजांनी उद्ध्वस्त केली. अशा स्थितीत राणींची आशा पेशव्यांकडून येणाऱ्या मदतीवर होती. त्याप्रमाणे ३१ मार्चला तात्या टोपेंचे सैन्य आले. परंतु इंग्रजांपुढे त्यांचा टिकाव लागला नाही.<ref>{{स्रोत पुस्तक|title=१०१ कर्तुत्वान स्त्रिया|last=कर्वे|first=स्वाती|publisher=उत्कर्ष प्रकाशन|year=२०१४|isbn=978-81-7425-310-1|location=पुणे|pages=३९}}</ref> राणी लक्ष्मीबाईंनी सर्व फौजेला धीर देताना स्वतःच्या बळावरच लढण्याचे आवाहन केले. एवढेच नाही तर ‘रणांगणात तुम्हाला मृत्यू आला, तर तुमच्या विधवांच्या निर्वाहाची व्यवस्था मी करेन’ असे आश्र्वासन दिले. राणीचे डावे-उजवे हात असणारे "खुदाबक्ष आणि घौसखान" इंग्रजांच्या गोळीबारात मृत्युमुखी पडल्यावर मात्र बिकट परिस्थिती निर्माण झाली. ब्रिटिश सैन्य शिड्या लावून शहरात उतरले. शांत, सुंदर शहराची होणारी वाताहत पाहून राणी संतापल्या आणि त्यांनी प्रत्यक्ष रणांगणात उतरण्याचा निर्णय घेतला व तो अंमलात आणला. संतापलेल्या राणीची [[तलवार]] अशी तळपत होती, की समोर येणारा गोरा शिपाई गारदच होत होता. त्यांचे धैर्य, शौर्य, आवेश पाहून ह्यू रोजही थबकला. तरीही एका अनुभवी सरदाराने पुढचा धोका लक्षात घेऊन लक्ष्मीबाईंना परत किल्ल्यावर नेले. सर्व फौजी अधिकाऱ्यांशी लक्ष्मीबाईंनी चर्चा केली आणि निर्णयानुसार रातोरात त्यांनी झाशी सोडले. सतत ११ दिवस राणींनी ब्रिटिशांना झुलवत ठेवले. लढाईचा साक्षीदार ह्यूज रोजनेही म्हटले की ‘राणी लक्ष्मीबाई सर्वोत्कृष्ट सैनिक आणि सर्वाधिक हिंमतवान व्यक्ती होती.’ या पराभवानंतर राणी पेशव्यांबरोबर [[ग्वाल्हेर]]ला गेली. तेथेही स्वस्थ न बसता लक्ष्मीबाईंनी आपल्या सैन्याची कवायत नियमित चालू ठेवली. सैन्यांमध्ये फिरून, सैनिकांची चौकशी करीत, इंग्रजांना रोखण्यासाठी कशा प्रकारे मोर्चे बांधणी करावी याविषयी त्यांनी चर्चा केली. याच वेळी १७ जून इ.स. १८५८ रोजी सकाळीच ब्रिटिश अधिकारी स्मिथ सैन्यासह ग्वाल्हेरच्या अगदी जवळ कोटा की सराय येथे येऊन पोहोचला. त्याने त्वरित हल्ला चढवला. लक्ष्मीबाईंनी रणांगणात धाव घेतली. लक्ष्मीबाई तलवारीचे सपसप वार करीत समोर येणाऱ्या ब्रिटिश सैन्याला कापून काढत होत्या. आवेगाने, विजेसारख्या तळपणाऱ्या राणींकडे पाहून त्यांचे सैन्यही त्वेषाने लढले. इंग्रज अधिकारी स्मिथचे सैन्य मागे हटणारच होते, त्याच वेळी नव्या दमाची एक फौज बाजूच्या टेकडीवरून चालून आली. दोन्हीकडून आलेल्या सैन्यासमोर राणींचा निभाव लागला नाही. परिस्थिती ओळखून त्या काही स्वारांनिशी बाहेर पडल्या. थोडे पुढे जाताच एका ओढ्यापाशी त्यांचा घोडा अडला. नेहमीचा सारंगी नावाची घोडी [[घोडा]] शेवटच्या लढाईत त्यांच्याबरोबर नव्हता. काही केल्या [[घोडा]] ओढा ओलांडत नव्हता. तिथे इंग्रजांशी लढत असताना राणी लक्ष्मीबाई रक्‍तबंबाळ होऊन घोड्यावरून खाली कोसळल्या. त्यांचा डाव्या कुशीतही तलवार घुसली, परंतु पुरुषी वेशात असलेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना इंग्रज ओळखू शकले नाहीत. ते पुढे निघून गेले. घायाळ झालेल्या राणी लक्ष्मीबाई यांना सेवक रामचंद्र देशमुखांनी फुलबाग येथील बाबा गंगादास यांच्या मठात आणले. परंतु त्यांची उपचार करण्याची इच्छा नव्हती. आपला देह क्रूर इंग्रजांच्या हाती लागू नये अशी त्यांची इच्छा होती. फुलबाग येथे बाबा गंगादास यांच्या मठात बांदा के नवाब बहादुर अली दृतीय यांनी मुखाग्नी दिली. झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांनी वयाच्या तेविसाव्या वर्षी मरण स्वीकारले आणि अशाप्रकारे एका शूर राणीला रणांगणात वीरमरण आले. १७ जूनच्या संध्याकाळी विरांगणा राणी लक्ष्मीबाई स्वर्गसिधारी गेल्या. १८ जूनला इंग्रज सरकारने राणी लक्ष्मीबाईंना मृत घोषित केले. आणि म्हणून आज पर्यंत १८ जूनला त्यांची पुण्यतिथी साजरी होते. == विशेष, असली चित्र आणि दामोदरराव वंश == ब्रिटिशांनी राणी लक्ष्मीबाईचा उल्लेख `’हिंदुस्थानची जोन ऑफ आर्क' असा केला. क्रांतिकारकांची स्फूर्तिदेवता ठरलेल्या या राणीवर अनेक काव्ये, [[पोवाडे]] रचले गेले. राणी लक्ष्मीबाईंचे विचार आजच्या काळातही खूप प्रेरणादायी आहेत. राणी लक्ष्मीबाईंच्या ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थानावर इ.स. १९६२ मध्ये त्यांचा अश्वारूढ पुतळा स्थापन करण्यात आला. ते समाधीस्थान पाहिल्यानंतर कविवर्य [[भा. रा. तांबे]] यांनी पुढील यथार्थ ओळी सुचल्या. ``* रे हिंद बांधवा, थांब या स्थळी। अश्रू दोन ढाळी।।<br/> ती पराक्रमाची ज्योत मावळे । इथे झांशिवाली।। * खूब लड़ी मर्दानी वो तो झॉंसी वाली रानी थी। ..कवयित्री : सुभद्रा कुमारी चौहान * स्वराज्यरक्षिनी, फिरंगमर्दीनी l राज्ञी लक्ष्मी जयते विरांगणी ll शस्रधारिनी समर भवानी l गंगाधर भार्या झाशी सम्राज्ञीनी ll लेखक : मनिष अहिरे, रितेश ठाकूर '''राणी लक्ष्मीबाईंचे असली चित्र''' राणी लक्ष्मीबाईंच्या सावत्र आई चिमनाबाई खानवलकर उर्फ यमुनाबाई मोरोपंत तांबे यांच्यानुसार १८५० व १८५७ साली आग्रा येथून एक चित्रकार आलेला त्याने राणी लक्ष्मीबाईंचे काही चित्र काढले. १) १८५० साली महाराजा गंगाधरराव यांच्या आदेशावरून हस्ती दंताच्या फलकावर वधूवेषातील राणी लक्ष्मीबाईंचे चित्र काढले. हे चित्र १८६१ साली इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात ठेवले गेले. कालांतराने ह्या चित्राचे फोटो मागवून राणीचे भाचे गोविंदराव तांबे यांनी महाराष्ट्रीय शैलीत चित्र काढून घेतले. हे चित्र आज ही महाराष्ट्रातील नेवाळकर व तांबे कुटुंबाकडे रत्‍नागिरी येथे आहे.२०२१ व २०२२ साली ह्या चित्राला रंगविण्याचे काम महाराष्ट्र नवनिर्माण सेनेचे पदाधिकारी समाजसेवक राणी झाशी इतिहासकार कुमार रितेशराजे ठाकूर यांनी केले. २) १८५७ साली नोव्हेंबर महिन्यात राणी लक्ष्मीबाईंचे प्रसिद्ध सारंगी नावाच्या सफेद घैडीवर बसलेले चित्र रेखाटले गेले. ते आज इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात आहे. ३) १८६१ साली रतन कछवाहा नावाच्या झाशी राजचित्रकाराणे इंदूरच्या धनाढ्य बलिया सरदार यांच्या सांगण्यावरून एक काल्पनिक चित्र रेखाटले. त्यात राणी लक्ष्मीबाई ह्या ढाल व तलवार हाती घेतलेल्या योद्धा रूपात आहेत. ४) राणी लक्ष्मीबाईंचे सर्वत्र सिंहासनावर बसलेले चित्र पसरवले जाते. खर तर हे चित्र राणी लक्ष्मीबाईंचे नसून मराठा तंजावर संस्थानचे छत्रपती शिवाजी महाराज द्वितीय यांची कन्या राजकुमारी मुक्तांबाबाई राणीसाहेब छत्रपती यांची आहे. मुळचित्र हे इंग्लंडच्या व्हिक्टोरिया अलबर्ट संग्रहालयात उपलब्ध आहे. ==झाशीच्या राणीवर लिहिली गेलेली ऐतिहासिक पुस्तके, कादंबऱ्या, काव्ये, चरित्रे, चित्रपट, नाटके== * The Queen of Jhansi (मूळ इंग्रजी. लेखिका [[महाश्वेता देवी]]) हिंदी भाषांतर : सागरी सेनगुप्ता व मंदिरा सेनगुप्ता * खूब लड़ी मर्दानी : झांसी की रानी (हिंदी दूरचित्रवाणी मालिका, २०१९; प्रमुख भूमिका - अनुष्का सेन, विकास माणकताला) * झाशी : १८५७ - लेखक अविनाश वासुदेव पुराणिक * झॉंसीकी रानी : दूरचित्रवाणीवरील मालिका. हिचे १८-८-२००९ ते १९-६-२०११ या काळात ४८० भाग (एपिसोड्‌स) प्रसारित झाले होते. * झाशीची रणचंडी : कादंबरी : लेखक पोपटराव भसे * झाशीची राणी, [[ताराबाई मोडक]], [[माधव जुलियन]] - चरित्रे तीन पुस्तके एकत्रित (ललितकला शुक्ल, १९९६) * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक दा.वि. कुलकर्णी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वि.श्री. जोशी * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई’ : लेखक म.स. भावे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखिका प्रतिभा रानडे * झाशीची राणी लक्ष्मीबाई : लेखक वृंदावनलाल वर्मा * झाशीची वाघीण : लेखक [[भास्कर महाजन]] * झाशी राणी लक्ष्मीबाई : हिंदी पु्स्तक. लेखक : रामप्रसाद एन.एस. * झाशीची राणी : झाशी संस्थानच्या महाराणी लक्ष्मीबाईसाहेब ह्यांचे चरित्र : लेखक [[दत्तात्रेय बळवंत पारसनीस]] * मर्दानी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई हिच्या जीवनावरील कादंबरी, लेखक : [[विद्याधर गोखले]] * मर्दानी रणरागिणी ... : आत्मकथा स्वरूपातील ललित पुस्तक, लेखिका मंदा खापरे * मनकर्णिका - दि क्वीन ऑफ झाशी (हिंदी चित्रपट, २०१७, दिग्दर्शक - केतन मेहता). या चित्रपटात [[अतुल कुलकर्णी]] यांनी [[तात्या टोपे]]ंचे काम केले आहे. * स्वोर्ड्‌स ॲन्ड स्केप्टर्स (हाॅलिवूडचा इंग्रजी चित्रपट, २०१८) (लक्ष्मीबाईंच्या भूमिकेत, इंडो-अमेरिकन अभिनेत्री देविका भिसे) (हा चित्रपट मराठी, हिंदी आणि इंग्रजी अशा तीन भाषांमध्ये निघाला आहे.) * वीज म्हणाली धरतीला (नाटक : लेखक [[वि.वा. शिरवाडकर]]) * वीरांगना लक्ष्मीबाई : हिंदी पुस्तक. लेखक : रामाश्रय सविता * समरसौदामिनी : झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांच्या जीवनावरील हृदयद्रावक कादंबरी, लेखक [[भा.द. खेर]] * [[सोहराब मोदी]] यांनी इ.स. १९५६ मध्ये 'झॉंसी की रानी' नावाचा भव्य हिंदी चित्रपट काढला होता. त्यात झाशीच्या राणीचे काम मोदी यांची पत्‍नी मेहताब हिने केले होते. हा भारतात बनलेला पहिला रंगीत (टेक्निकलर) चित्रपट होता. ==राणी लक्ष्मीबाईंचे पुतळे आणि चौक== * ग्वाल्हेर येथील समाधीस्थान * नवी दिल्ली येथे 'रानी झांसी रोड आणि देशबंधु गुप्ता मार्ग' यांनी बनलेल्या चौकात. * पुण्यात संभाजी उद्यानाजवळ (जंगली महाराज रोड)पुणे * नागपूर येथे झांशी रानी चौकात बर्डी मार्ग येथे झांशीच्या रानीचा पुतळा आहे. *कोल्हापूर येथील कावळा नाका येथे भव्य पुतळा आहे. *नागपूर येथे राणी झाँसी नावाचे मेट्रो स्थानक *राणी लक्ष्मीबाई चौक नावाचे मुंबईतील शीव/सायन येथील बेस्ट बस स्थानक *झाशीची राणी लक्ष्मीबाई उद्यान, बोरीवली, मुंबई *राणी लक्ष्मीबाई मैदान व भाजी मंडई, मालाड *राणी झांशी कंपाऊंड, ओसीपीएम स्कूल, राहुरी == राणी लक्ष्मीबाईंचे नाव दिलेल्या संस्था== * [[महाराष्ट्र एज्युकेशन सोसायटी]]<nowiki/>ची राणी लक्ष्मीबाई मुलींची सैनिकी शाळा, पिरंगुट (पुणे) * रानी लक्ष्मीबाई शाळा-समूह (लखनौ) * लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय शारीरिक शिक्षण विद्यापीठ (ग्वाल्हेर) * महाराणी लक्ष्मीबाई वैद्यकीय महाविद्यालय (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई मध्यवर्ती शेतकी विद्यापीठ (झांशी) * राणी लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय उद्यान (अंदमान-निकोबार) * सुभाष चंद्र बोसांच्या इंडियन नॅशनल आर्मीमध्ये राणी लक्ष्मीबाईंच्या नावाने "राणी झाँसी" एक रेजिमेन्ट होती. * १९५७ साली भारत सरकारने छापून प्रसिद्ध केलेल्या दोन पोस्टाच्या तिकिटांवर राणी लक्ष्मीबाईची छबी होती. * राणी लक्ष्मीबाई विद्यालय यवतमाळ (महाराष्ट्र) ==राणी लक्ष्मीबाईच्या नावाचे पुरस्कार== * उत्तर प्रदेश सरकारचा रानी लक्ष्मीबाई पुरस्कार (कुस्तीविद्येत प्रवीण असलेल्या साक्षी मलिक यांना हा पुरस्कार मिळाला आहे.) * भारत सरकारचा राणी लक्ष्मीबाई स्त्री-शक्ती पुरस्कार * मध्यप्रदेश सरकार वीरता दाखविणाऱ्या स्त्रीला ’वीरांगना लक्ष्मीबाई राष्ट्रीय पुरस्कार प्रदान करते. माउंट एव्हरेस्टवर यशस्वी चढाई करणाऱ्या [[बचेंद्री पाल|बच्छेंद्री पाल]] यांना हा पुरस्कार मिळाला होता. (इ.स. २०१३) {{भारतीय स्वातंत्र्यलढा}} ==हे ही पाहा== *[[राणी वेलू नचियार]] ==संदर्भ== {{DEFAULTSORT:नेवाळकर,लक्ष्मीबाई गंगाधर}} [[वर्ग:भारताचा इतिहास|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:ऐतिहासिक व्यक्ती|लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी]] [[वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेल्या व्यक्ती]] [[वर्ग:झांसी संस्थान]] [[वर्ग:इ.स. १८३५ मधील जन्म]] [[वर्ग:इ.स. १८५८ मधील मृत्यू]] [[वर्ग:मराठा साम्राज्यातील स्त्रिया]] pm75i5r4a125i0apu8anxu4v1ctrxrh 0 30939 2143154 2142836 2022-08-04T12:40:12Z नरेश सावे 88037 wikitext text/x-wiki {{गल्लत|हिंगणघाट|हिंगणगाव|हिंगणी|हिंगोली}} {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार = तालुका |स्थानिक_नाव = हिंगणा |इतर_नाव = |टोपणनाव = |राज्य_नाव = महाराष्ट्र |अक्षांश = 21|अक्षांशमिनिटे = 04|अक्षांशसेकंद =31 |रेखांश= 78|रेखांशमिनिटे= 57|रेखांशसेकंद= 37 |मुळ_नकाशा = <!-- only if default map not wanted --> |शोधक_स्थान = <!-- left/right --> |मुळ_नकाशा_पट्टी = <!-- हो/नाही --> |आतील_नकाशा_चिन्ह = <!-- हो/नाही --> |नकाशा_शीर्षक = |क्षेत्रफळ_एकूण = |क्षेत्रफळ_आकारमान = |क्षेत्रफळ_क्रमांक = |क्षेत्रफळ_एकूण_संदर्भ = |क्षेत्रफळ_मेट्रो = |क्षेत्रफळ_मेट्रो_संदर्भ = |उंची = |उंची_संदर्भ = |समुद्री_किनारा = |हवामान = |वर्षाव = |तापमान_वार्षिक = |तापमान_हिवाळा = |तापमान_उन्हाळा = |मुख्यालय = <!-- फक्त जिल्हांसाठीच--> |मोठे_शहर = |मोठे_मेट्रो = |जवळचे_शहर = |प्रांत = |विभाग = |जिल्हा = <!-- नावे --> |लोकसंख्या_एकूण = |लोकसंख्या_वर्ष = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ = |लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर = |साक्षरता = |साक्षरता_पुरुष = |साक्षरता_स्त्री = |अधिकृत_भाषा = मराठी |नेता_पद_१ = |नेता_नाव_१ = |नेता_पद_२ = |नेता_नाव_२ = |संसदीय_मतदारसंघ = |विधानसभा_मतदारसं = |न्यायक्षेत्र_शीर्षक_१ = [[तहसील]] |न्यायक्षेत्र_नाव_१ = हिंगणा |न्यायक्षेत्र_शीर्षक_२ = [[पंचायत समिती]] |न्यायक्षेत्र_नाव_२ = हिंगणा |न्यायक्षेत्र_शीर्षक_३ = |न्यायक्षेत्र_नाव_३ = |कोरे_शीर्षक_१ = |कोरे_उत्तर_१ = |एसटीडी_कोड = |पिन_कोड = |आरटीओ_कोड = |संकेतस्थळ = |संकेतस्थळ_नाव = |दालन = |तळटिपा = |गुणक_शीर्षक = <!-- हो/नाही --> |स्वयंवर्गीत = <!-- हो/नाही --> }} '''हिंगणा''' हा [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र]] राज्यातील [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्याचा]] एक तालुका आहे. ==तालुक्यातील गावे== #[[आडेगाव (हिंगणा)]] #[[आगरगाव (हिंगणा)]] #[[आजणगाव (हिंगणा)]] #[[आळेसूर (हिंगणा)]] #[[आंबाझरी (हिंगणा)]] #[[आमगाव (हिंगणा)]] #[[आसोळा (हिंगणा)]] #[[भांसोळी]] #[[भानसुळी]] #[[भिवकुंड (हिंगणा)]] #[[बिबी (हिंगणा)]] #[[बिडआजगाव]] #[[बिडबोरगाव]] #[[बिडगणेशपूर]] #[[बिडम्हासळा]] #[[बिडनिलझोडी]] #[[बोरगाव (हिंगणा)]] #[[बोथाळी (हिंगणा)]] #[[चौकी (हिंगणा)]] #[[चिचोळी (हिंगणा)]] #[[चिंचघाट (हिंगणा)]] #[[दाभा (हिंगणा)]] #[[दाताळा (हिंगणा)]] #[[देगमा बुद्रुक]] #[[देगमा खुर्द]] #[[देवळी (हिंगणा)]] #[[देवळीपेठ (हिंगणा)]] #[[देवापूर (हिंगणा)]] #[[धानोळी (हिंगणा)]] #[[ढोकर्डा]] [[डिगडोह]] #[[डोंगरगाव (हिंगणा)]] #[[गंगापूर (हिंगणा)]] #[[गौराळा]] #[[घोडेघाट]] #[[घोगळी (हिंगणा)]] #[[गिडमगड]] #[[गिरोळा]] #[[गोधानी]] #[[गोठणगाव (हिंगणा)]] #[[गुमगाव (हिंगणा)]] #[[हळदगाव (हिंगणा)]] #[[हिंगणा]] #[[इसासणी (हिंगणा)]] #[[इतेवही]] #[[जुनापाणी (हिंगणा)]] #[[जुनेवाणी (हिंगणा)]] #[[काजळी (हिंगणा)]] #[[कान्होळी (हिंगणा)]] #[[कान्होळीबाडा]] #[[काटंगधरा]] #[[कवडास (हिंगणा)]] #[[केरगोंडी]] #[[खडका ((हिंगणा)]] #[[खडकी (हिंगणा)]] #[[खैरी (हिंगणा)]] #[[खैरी बुद्रुक]] #[[खैरी खुर्द]] #[[खायरी खुर्द]] #[[खापा (हिंगणा)]] #[[खापा खुर्द]] #[[खापानिपाणी]] #[[खापरी (हिंगणा)]] #[[खाप्री]] #[[खोरीखापा]] #[[किन्हाळा (हिंगणा)]] #[[किन्ही (हिंगणा)]] #[[किरमाटी]] #[[किरमिती]] #[[कोहाळा (हिंगणा)]] #[[कोकर्डी]] #[[कोटेवाडा]] #[[लाडगाव (हिंगणा)]] #[[लखमापूर (हिंगणा)]] #[[मांडवघोराड]] #[[मांडवा (हिंगणा)]] #[[मांगळी (हिंगणा)]] #[[मंगरूळ (हिंगणा)]] #[[माथाणी]] #[[मौदा (हिंगणा)]] #[[मेणखाट]] #[[मेटाउमरी]] #[[म्हासळा (हिंगणा)]] #[[मोहगाव (हिंगणा)]] #[[मोहगावढोल्या]] #[[मोंढा]] #[[मुरझरी]] #[[नागलवाडी (हिंगणा)]] #[[नंदाखुर्द]] #[[नांदेरा]] #[[नान्ही (हिंगणा)]] #[[नवेगाव (हिंगणा)]] #[[नेरी (हिंगणा)]] #[[निलडोह]] #[[पांजरी]] #[[पेंढारी (हिंगणा)]] #[[पिपारधरा]] #[[पिपरी (हिंगणा)]] [[पिटेसूर]] [[पोही (हिंगणा)]] [[रायपूर (हिंगणा)]] [[सळईधाबा]] [[सळईमेंढा]] [[संगम (हिंगणा)]] [[सातगाव (हिंगणा)]] [[सावळी (हिंगणा)]] [[सावंगी (हिंगणा)]] [[सावरधोटा]] [[शिवमडका]] [[सिंगारदीप]] [[सिंका]] [[सिरुळ]] [[सोंडापार]] [[सुकळी (हिंगणा)]] [[सुमठाणा]] [[टाकळघाट]] [[टाकळी (हिंगणा)]] [[टेंभारी (हिंगणा)]] [[तुरागोंडी]] [[तुर्कमारी]] [[उखळी (हिंगणा)]] [[उमरी (हिंगणा)]] [[वडधामणा]] [[वडगाव (हिंगणा)]] [[वागदरा (हिंगणा)]] [[वळणी (हिंगणा)]] [[वनडोंगरी]] [[वारंगा]] [[वाटेघाट]] [[वायफळ]] [[येरणगाव (हिंगणा)]] [[झिलपी (हिंगणा)]] ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासचे तालुके== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate {{विस्तार}} {{नागपूर जिल्ह्यातील तालुके}} [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील तालुके]] [[वर्ग:महाराष्ट्रातील तालुके]] g8s1ah9ef7iivuq4lnmbxxszor1k1eg 0 30940 2143153 2033295 2022-08-04T12:37:36Z नरेश सावे 88037 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार = तालुका |स्थानिक_नाव = मौदा |इतर_नाव = |टोपणनाव = |राज्य_नाव = महाराष्ट्र |अक्षांश = 21|अक्षांशमिनिटे = 8|अक्षांशसेकंद =44 |रेखांश= 79|रेखांशमिनिटे=23 |रेखांशसेकंद= 56 |मुळ_नकाशा = <!-- only if default map not wanted --> |शोधक_स्थान = <!-- left/right --> |मुळ_नकाशा_पट्टी = <!-- हो/नाही --> |आतील_नकाशा_चिन्ह = <!-- हो/नाही --> |नकाशा_शीर्षक = |क्षेत्रफळ_एकूण = |क्षेत्रफळ_आकारमान = |क्षेत्रफळ_क्रमांक = |क्षेत्रफळ_एकूण_संदर्भ = |क्षेत्रफळ_मेट्रो = |क्षेत्रफळ_मेट्रो_संदर्भ = |उंची = |उंची_संदर्भ = |समुद्री_किनारा = |हवामान = |वर्षाव = |तापमान_वार्षिक = |तापमान_हिवाळा = |तापमान_उन्हाळा = |मुख्यालय = <!-- फक्त जिल्हांसाठीच--> |मोठे_शहर = |मोठे_मेट्रो = |जवळचे_शहर = |प्रांत = |विभाग = |जिल्हा = <!-- नावे --> |लोकसंख्या_एकूण = |लोकसंख्या_वर्ष = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ = |लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर = |साक्षरता = |साक्षरता_पुरुष = |साक्षरता_स्त्री = |अधिकृत_भाषा = मराठी |नेता_पद_१ = |नेता_नाव_१ = |नेता_पद_२ = |नेता_नाव_२ = |संसदीय_मतदारसंघ = |विधानसभा_मतदारसं = |न्यायक्षेत्र_शीर्षक_१ = [[तहसील]] |न्यायक्षेत्र_नाव_१ = मौदा |न्यायक्षेत्र_शीर्षक_२ = [[पंचायत समिती]] |न्यायक्षेत्र_नाव_२ = मौदा |न्यायक्षेत्र_शीर्षक_३ = |न्यायक्षेत्र_नाव_३ = |कोरे_शीर्षक_१ = |कोरे_उत्तर_१ = |एसटीडी_कोड = |पिन_कोड = |आरटीओ_कोड = |संकेतस्थळ = |संकेतस्थळ_नाव = |दालन = |तळटिपा = |गुणक_शीर्षक = <!-- हो/नाही --> |स्वयंवर्गीत = <!-- हो/नाही --> }} '''मौदा''' हा [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र]] राज्यातील [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्याचा]] एक तालुका आहे. ==तालुक्यातील गावे== आडसा आडेगाव ऐसांबा आजणगाव आरोळी आष्टी बाबादेव बार्शी बाटणोर बेरडीपार भामावाडा भांडेवाडी भेंडाळा भोभारा भोवरी बोरगाव बोरी चाचेर चारभा चेहाडी चिचोळी चिखलाबोडी चिरव्हा दहाळी दहेगाव देवमुंढरी धामणगाव धणी धानळा धानोळी धर्मापुरी ढोळमरा दुधळा गंगणेर घोटमुंधरी गोवारी हिंगणा हिवरा इजणी इंदोरा इंदोरी इसापुर कारगाव काथळाबोडी खंडाळा खंडाळागुजर खापरखेडा खरडा खट खिडकी खोपडी किरणापूर कोडामेंढी कोपारा कोराड कोटगाव कुंभापूर कुंभारी लापका महादुळा महालगाव मांगळी मारोडी मथाणी मेटशिवडौली मोहाडी मोहखेडी मोरगाव मौदा मुरमाडी नानादेवी नंदापुरी नांदगाव नरसाळा नवरगाव नवेगाव नेरळा निहारवणी निमखेडा निसटखेडा पांजरा पानमरा पारडी खुर्द पारडीकाळा पावाडदौणा पिंपळगाव पिपरी राहडी राजोळी रेवाराळ साळवा सावगी सावरगाव शिवणी श्रीखंडा सिगोरी सिंगोरी सिरसोळी सुकाळी सुकळी तांडा तारोडी तारसा तोंडळी तोंडळीरिठी तुमाण वाधणा वागबोडी वाघोली वाकेश्वर वांजरा वायगाव विरशी झुल्लर ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासचे तालुके== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate {{विस्तार}} {{नागपूर जिल्ह्यातील तालुके}} [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील तालुके]] [[वर्ग:महाराष्ट्रातील तालुके]] gtr484a4jce7tfm0i0sblxnzp3q13d9 0 30941 2143151 2141662 2022-08-04T12:13:37Z नरेश सावे 88037 wikitext text/x-wiki '''कामठी''' हा [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र]] राज्यातील [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्याचा]] एक तालुका आहे. {{माहितीचौकट भारतीय शहर |नाव=कामठी |जिल्हा_नाव=[[नागपूर जिल्हा|नागपूर]] |राज्य_नाव=[[महाराष्ट्र]] |दूरध्वनी_कोड=07109 }} ==प्रास्ताविक== हे गांव नागपूर-मनसर-वाराणसी या राष्ट्रीय महामार्ग क्रमांक - ७ वर आहे व नागपूर या शहरापासुन सुमारे १७ कि.मि. अंतरावर आहे.तसेच नागपूर - कोलकाता(पुर्वीचे -कलकत्ता)रेल्वे मार्गावरील नागपूरपासुनचे तिसरे स्थानक आहे.येथे जवळच [[ड्रॅगन पॅलेस, कामठी|ड्रॅगन पॅलेस]] हे प्रेक्षणीय स्थळ आहे.येथे विडी कामगार(बिड्या वळणारे कामगार) बरेच आहेत.पुर्वी, या गावाजवळच, ईग्रजांच्या राजवटीत त्यांची छावणी(cantonment)होती. सध्या, येथील [[लस्सी]] व [[रबडी]] प्रसिद्ध आहे. ==तालुक्यातील गावे== #[[आडका]] #[[आजणी (कामठी)]] #[[अंबाडी (कामठी)]] #[[आसळवाडा]] #[[आसोळी (कामठी)]] #[[आवंढी]] #[[बाबुळखेडा (कामठी)]] #[[भामेवाडा]] #[[भिलगाव (कामठी)]] #[[भोवरी (कामठी)]] #[[भुगाव (कामठी)]] #[[बिदबिना]] #[[बिडगाव]] #[[बिणा]] #[[बोरगाव (कामठी)]] #[[चिचोळी (कामठी)]] #[[चिखली (कामठी)]] #[[चिकणा (कामठी)]] #[[धारगाव (कामठी)]] #[[दिघोरी बुद्रुक]] #[[गडा]] #[[गरळा]] #[[घोरपड (कामठी)]] #[[गुमठळा (कामठी)]] #[[गुमठी (कामठी)]] #[[जाखेगाव]] #[[काडोळी (कामठी)]] #[[कापसी बुद्रुक]] #[[कवठा (कामठी)]] #[[केम (कामठी)]] #[[केसोरी]] #[[खैरी (कामठी)]] #[[खापा (कामठी)]] #[[खापरखेडा (कामठी)]] #[[खासळा]] #[[खेडी]] #[[कोराडी]] #[[कुसुंबी (कामठी)]] #[[लिहीगाव]] #[[लोणखैरी]] #[[महादुळा]] #[[महालगाव (कामठी)]] #[[मंगळी]] #[[म्हासळा (कामठी)]] #[[नांदा (कामठी)]] #[[नान्हा]] #[[नेराळा]] #[[नेरी (कामठी)]] #[[निंभा (कामठी)]] #[[निन्हाई]] #[[पळसड]] #[[पांढेरकवडा]] #[[पांढुरणा]] #[[पांजरा (कामठी)]] #[[पारसोडी (कामठी)]] #[[पावनगाव (कामठी)]] #[[पोवरी]] #[[रनाळा]] #[[रानमांगली (कामठी)]] #[[सावळी (कामठी)]] #[[सेलु (कामठी)]] #[[शिरपुर]] #[[शिवणी (कामठी)]] #[[सोनेगाव (कामठी)]] #[[सुरादेवी]] #[[तांदुळवणी (कामठी)]] #[[तारोडी बुद्रुक]] #[[तारोडी खुर्द]] [[टेमसाणा]] [[उमरी (कामठी)]] [[उंडगाव]] [[वादोडा]] [[वारंभा]] [[वारेगाव (कामठी)]] [[येकार्डी]] [[येरखेडा]] [[झारप (कामठी)]] ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासचे तालुके== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate {{नागपूर जिल्ह्यातील तालुके}} [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील तालुके]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] [[वर्ग:महाराष्ट्रातील तालुके]] sa1k2tf2desa28e4qxowm9d105mulpi 0 31964 2143164 2009185 2022-08-04T15:48:11Z 2402:3A80:186E:ACA5:3954:28DA:2EDF:3444 /* उरण तालूक्यातील गावे */ wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार = तालुका |स्थानिक_नाव = उरण |इतर_नाव = |टोपणनाव = |राज्य_नाव = महाराष्ट्र |आकाशदेखावा_शीर्षक = महाराष्ट्रराज्य |अक्षांश = 18|अक्षांशमिनिटे = 52|अक्षांशसेकंद = 33 |रेखांश=72 |रेखांशमिनिटे= 56|रेखांशसेकंद= 10 |मुळ_नकाशा = <!-- only if default map not wanted --> |शोधक_स्थान = <!-- left/right --> |मुळ_नकाशा_पट्टी = <!-- हो/नाही --> |आतील_नकाशा_चिन्ह = <!-- हो/नाही --> |नकाशा_शीर्षक = |क्षेत्रफळ_एकूण = |क्षेत्रफळ_आकारमान = |क्षेत्रफळ_क्रमांक = |क्षेत्रफळ_एकूण_संदर्भ = |क्षेत्रफळ_मेट्रो = |क्षेत्रफळ_मेट्रो_संदर्भ = |उंची = |उंची_संदर्भ = |समुद्री_किनारा = |हवामान = |वर्षाव = |तापमान_वार्षिक = |तापमान_हिवाळा = |तापमान_उन्हाळा = |मुख्यालय = <!-- फक्त जिल्हांसाठीच--> |मोठे_शहर = |मोठे_मेट्रो = |जवळचे_शहर = |प्रांत = |विभाग = |जिल्हा = <!-- नावे --> |लोकसंख्या_एकूण = |लोकसंख्या_वर्ष = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ = |लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर = |साक्षरता = |साक्षरता_पुरुष = |साक्षरता_स्त्री = |अधिकृत_भाषा = मराठी |नेता_पद_१ = |नेता_नाव_१ = |नेता_पद_२ = |नेता_नाव_२ = |संसदीय_मतदारसंघ = |विधानसभा_मतदारसं = |न्यायक्षेत्र_शीर्षक_१ = [[तहसील]] |न्यायक्षेत्र_नाव_१ = उरण तालुका |न्यायक्षेत्र_शीर्षक_२ = [[पंचायत समिती]] |न्यायक्षेत्र_नाव_२ = उरण तालुका |न्यायक्षेत्र_शीर्षक_३ = |न्यायक्षेत्र_नाव_३ = |कोरे_शीर्षक_१ = |कोरे_उत्तर_१ = |एसटीडी_कोड = |पिन_कोड = |आरटीओ_कोड = |संकेतस्थळ = |संकेतस्थळ_नाव = |दालन = |तळटिपा = |गुणक_शीर्षक = <!-- हो/नाही --> |स्वयंवर्गीत = <!-- हो/नाही --> }} {{विस्तार}} '''उरण तालुका''' हा [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र]] राज्यातील [[रायगड जिल्हा|रायगड जिल्ह्याचा]] एक तालुका आहे. ==उरण तालूक्यातील गावे== #[[खोपटे]] #[[चिखली भोम]] #[[चाणजे]] #[[चिरनेर]] #[[चिरले]] #[[डोंगरी]] #[[सोनारी (उरण)]] #[[सागपालेखार]] #[[सारडे]] #[[सावरखार]] #[[आवरे (उरण)]] #[[गोवठणे]] #[[घारापुरी (उरण)]] #[[कुंडेगाव]] #[[कंठवली]] #[[केगाव]] #[[कोप्रोली]] #[[कौली बेलोंडाखार]] #[[कौळीबाधणखार]] #[[करळ]] #[[कळंबुसरे]] #[[काळाधोडा]] #[[धसाखोशी]] #[[नवघर (उरण)]] #[[नवीनशेवा]] #[[नागांव (उरण)]] #[[तळबंदखार]] #[[दिघोडे]] #[[धुतूम]] #[[भेंडखळ]] #[[बोकडवीरा]] #[[पौंडखार]] #[[भोम (उरण)]] #[[बोरी पाखाडी]] #[[बोरी बुद्रूक]] #[[बोरीचा कोठा]] #[[बेलोंडाखार]] #[[पोही (उरण)]] #[[बांधपाडा]] #[[पागोटे (उरण)]] #[[पाणजे]] #[[पिरकोन]] #[[पाले (उरण)]] #[[फुंडे]] #[[पुनाडें]] #[[म्हातवली]] #[[रानसई (उरण)]] #[[रानवड]] #[[मुठेखार]] #[[जसखार]] #[[हनुमान कोळीवाडा]] #[[शेमटीखार]] #[[वेश्वी]] #[[शेवा]] #[[हरिश्चंद्र पिंपळे]] #[[वशेणी]] #[[जासई]] #[[विंधणे]] #[[वालजुई]] #[[जुईपुनाडे]] #[[कडापे]] {{रायगड जिल्ह्यातील तालुके}} [[वर्ग:रायगड जिल्ह्यातील तालुके]] [[वर्ग:महाराष्ट्रातील तालुके]] a1z4rj7vle7tx4qrk5orz3r6b1z95h7 2143194 2143164 2022-08-05T01:22:13Z संतोष गोरे 135680 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार = तालुका |स्थानिक_नाव = उरण |इतर_नाव = |टोपणनाव = |राज्य_नाव = महाराष्ट्र |आकाशदेखावा_शीर्षक = महाराष्ट्रराज्य |अक्षांश = 18|अक्षांशमिनिटे = 52|अक्षांशसेकंद = 33 |रेखांश=72 |रेखांशमिनिटे= 56|रेखांशसेकंद= 10 |मुळ_नकाशा = <!-- only if default map not wanted --> |शोधक_स्थान = <!-- left/right --> |मुळ_नकाशा_पट्टी = <!-- हो/नाही --> |आतील_नकाशा_चिन्ह = <!-- हो/नाही --> |नकाशा_शीर्षक = |क्षेत्रफळ_एकूण = |क्षेत्रफळ_आकारमान = |क्षेत्रफळ_क्रमांक = |क्षेत्रफळ_एकूण_संदर्भ = |क्षेत्रफळ_मेट्रो = |क्षेत्रफळ_मेट्रो_संदर्भ = |उंची = |उंची_संदर्भ = |समुद्री_किनारा = |हवामान = |वर्षाव = |तापमान_वार्षिक = |तापमान_हिवाळा = |तापमान_उन्हाळा = |मुख्यालय = <!-- फक्त जिल्हांसाठीच--> |मोठे_शहर = |मोठे_मेट्रो = |जवळचे_शहर = |प्रांत = |विभाग = |जिल्हा = <!-- नावे --> |लोकसंख्या_एकूण = |लोकसंख्या_वर्ष = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ = |लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर = |साक्षरता = |साक्षरता_पुरुष = |साक्षरता_स्त्री = |अधिकृत_भाषा = मराठी |नेता_पद_१ = |नेता_नाव_१ = |नेता_पद_२ = |नेता_नाव_२ = |संसदीय_मतदारसंघ = |विधानसभा_मतदारसं = |न्यायक्षेत्र_शीर्षक_१ = [[तहसील]] |न्यायक्षेत्र_नाव_१ = उरण तालुका |न्यायक्षेत्र_शीर्षक_२ = [[पंचायत समिती]] |न्यायक्षेत्र_नाव_२ = उरण तालुका |न्यायक्षेत्र_शीर्षक_३ = |न्यायक्षेत्र_नाव_३ = |कोरे_शीर्षक_१ = |कोरे_उत्तर_१ = |एसटीडी_कोड = |पिन_कोड = |आरटीओ_कोड = |संकेतस्थळ = |संकेतस्थळ_नाव = |दालन = |तळटिपा = |गुणक_शीर्षक = <!-- हो/नाही --> |स्वयंवर्गीत = <!-- हो/नाही --> }} {{विस्तार}} '''उरण तालुका''' हा [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र]] राज्यातील [[रायगड जिल्हा|रायगड जिल्ह्याचा]] एक तालुका आहे. ==उरण तालूक्यातील गावे== #[[खोपटे]] #[[चिखली भोम]] #[[चाणजे]] #[[चिरनेर]] #[[चिरले]] #[[डोंगरी]] #[[सोनारी (उरण)]] #[[सागपालेखार]] #[[सारडे]] #[[सावरखार]] #[[आवरे (उरण)]] #[[गोवठणे]] #[[घारापुरी (उरण)]] #[[कुंडेगाव]] #[[कंठवली]] #[[केगाव]] #[[कोप्रोली]] #[[कौली बेलोंडाखार]] #[[कौळीबाधणखार]] #[[करळ]] #[[कळंबुसरे]] #[[काळाधोडा]] #[[धसाखोशी]] #[[नवघर (उरण)]] #[[नवीनशेवा]] #[[नागांव (उरण)]] #[[तळबंदखार]] #[[दिघोडे]] #[[धुतूम]] #[[भेंडखळ]] #[[बोकडवीरा]] #[[पौंडखार]] #[[भोम (उरण)]] #[[बोरी पाखाडी]] #[[बोरी बुद्रूक]] #[[बोरीचा कोठा]] #[[बेलोंडाखार]] #[[पोही (उरण)]] #[[बांधपाडा]] #[[पागोटे (उरण)]] #[[पाणजे]] #[[पिरकोन]] #[[पाले (उरण)]] #[[फुंडे]] #[[पुनाडें]] #[[म्हातवली]] #[[रानसई (उरण)]] #[[रानवड]] #[[मुठेखार]] #[[जसखार]] #[[हनुमान कोळीवाडा]] #[[शेमटीखार]] #[[वेश्वी]] #[[शेवा]] #[[हरिश्चंद्र पिंपळे]] #[[वशेणी]] #[[जासई]] #[[विंधणे]] #[[वालजुई]] #[[जुईपुनाडे]] #[[कडापे (उरण)]] {{रायगड जिल्ह्यातील तालुके}} [[वर्ग:रायगड जिल्ह्यातील तालुके]] [[वर्ग:महाराष्ट्रातील तालुके]] iihyoqt96w561wyrp3aq21evietu25t 0 44656 2143241 2098149 2022-08-05T07:39:03Z 2401:4900:1FE8:E71D:1:1:30A9:E712 /* धर्म */ wikitext text/x-wiki {{पुनर्निर्देशन|तैवान|तैवान बेट|तैवान (बेट)}} {{माहितीचौकट देश |राष्ट्र_प्रचलित_नाव =तैवान |राष्ट्र_अधिकृत_नाव_स्थानिकभाषेमध्ये = 中華民國<br />Republic of China |राष्ट्र_अधिकृत_नाव_मराठीमध्ये = चीनचे प्रजासत्ताक |राष्ट्र_ध्वज = Flag of the Republic of China.svg |राष्ट्र_चिन्ह = National Emblem of the Republic of China.svg |राष्ट्र_ध्वज_नाव = चीनच्या प्रजासत्ताकाचा ध्वज |राष्ट्र_चिन्ह_नाव = चीनच्या प्रजासत्ताकाचे चिन्ह |जागतिक_स्थान_नकाशा = Locator map of the ROC Taiwan.svg |राष्ट्र_नकाशा = Taiwan map.gif |ब्रीद_वाक्य = |राजधानी_शहर = [[ताइपेइ]] |सर्वात_मोठे_शहर = [[ताइपेइ]] |सरकार_प्रकार = अर्ध-अध्यक्षीय [[संविधान]]िक [[प्रजासत्ताक]] |राष्ट्रप्रमुख_नाव = [[त्साय इंग-वेन]] |पंतप्रधान_नाव = |राष्ट्र_गीत = {{lang|zh-hant|《中華民國國歌》}}<br/>[[चीनच्या प्रजासत्ताकाचे राष्ट्रगीत|राष्ट्रगीत]] [[चित्र:National Anthem of the Republic of China.ogg|मध्यवर्ती]] <div style="padding-top:0.5em;">{{lang|zh-hant|《中華民國國旗歌》}}<br/>{{small|''राष्ट्रध्वज गीत''}}</div> [[चित्र:National Banner Song.ogg|मध्यवर्ती]] |स्वातंत्र्यदिवस_दिनांक = १ जानेवारी १९१२ |प्रजासत्ताकदिन_दिनांक = |राष्ट्रीय_भाषा = [[मॅंडेरिन भाषा|मॅंडेरिन]] |इतर_प्रमुख_भाषा = |राष्ट्रीय_चलन = [[न्यू तैवान डॉलर]] |क्षेत्रफळ_क्रमवारी_क्रमांक = १३६ |क्षेत्रफळ_वर्ग_किमी = ३६,१९३ |क्षेत्रफळ_जलव्याप्त_टक्के = १०.३४ |लोकसंख्या_क्रमवारी_क्रमांक = ५० |लोकसंख्या_वर्ष=२००९ |लोकसंख्या_संख्या = २,३३,४०,१३६ |लोकसंख्या_घनता = ६४४ |प्रमाण_वेळ = |यूटीसी_कालविभाग =+०८:०० |आंतरराष्ट्रीय_दूरध्वनी_क्रमांक = ८८६ |आंतरजाल_प्रत्यय = .tw |जीडीपी_क्रमवारी_क्रमांक = |जीडीपी_डॉलरमध्ये = ९०३.४६९ अब्ज |जीडीपी_राष्ट्रीय_चलनामध्ये = |दरडोई_जीडीपी_क्रमवारी_क्रमांक = |दरडोई_जीडीपी_डॉलरमध्ये = ३८,७४९ |माविनि_वर्ष =२०११ |माविनि = {{वाढ}} ०.८८२ |माविनि_क्रमवारी_क्रमांक =२२ वा |माविनि_वर्ग =<span style="color:#090;white-space:nowrap;">अति उच्च</span> }} '''तैवान''' किंवा '''चीनचे प्रजासत्ताक''' हे [[पूर्व आशिया]]मधील एक [[जगातील अमान्य व अंशतः मान्य देशांची यादी|वादग्रस्त सार्वभौम राष्ट्र]] आहे. [[चीनचे जनतेचे प्रजासत्ताक|चीन देशाच्या राज्यकर्त्यांशी]] याचा सार्वभौमत्वाबद्दल वाद सुरू आहे. [[तायवान (बेट)|तैवान]] व नजीकच्या लहान बेटांवर या देशाची सत्ता आहे. == इतिहास == == भूगोल == == समाजव्यवस्था == === धर्म === {{मुख्य|तैवानमधील बौद्ध धर्म}} सुरुवातीला तैवान मधील लोक हे [[निसर्ग]]पूजक होते. इ.स. १६२४ मध्ये सर्वप्रथम [[डच|डचांनी]] मिशनरींद्वारे [[प्रोटेस्टंट ख्रिश्चन धर्म]]ाचा प्रचार सुरू केला. त्यानंतर आलेल्या [[स्पॅनिश]] लोकांनी [[कॅथोलiक ख्रिश्चन धर्म]]ाची स्थानिक लोकांना ओळख करून दिली. त्यानंतर आलेल्या जपानी लोकांनी [[शिंटो]] तर चिनी लोकांनी [[बौद्ध धर्म]] आणि [[ताओ मत]]ाचा प्रचार आणि प्रसार केला. एका सर्वेक्षणानुसार तैवान मध्ये ९३% लोकसंख्या ही एकत्रितपणे [[बौद्ध]] व ताओ धर्मीय आहे. २००६ च्या सरकारी आकड्यांनुसार बौद्ध धर्म हा तैवानचा मुख्य धर्म असून एकूण लोकसंख्येच्या ३५.१% लोक बौद्ध धर्माचे अनुयायी आहेत त * # {{}}र [[ताओ धर्म]] ३३% अनुयायांसह दुसऱ्या क्रमांकावर आहे. यीगींडाओ धर्माचे ३.५% लोक अनुयायी आहेत तर त्यापाठोपाठ अनुक्रमे [[प्रोटेस्टंट]] आणि [[कॅथोलिक]] धर्माचे २.६% आणि १.३% अनुयायी आहेत. == खेळ == * [[चिनी तैपेई]] * [[ऑलिंपिक खेळात चिनी तैपेई]] == बाह्य दुवे == {{कॉमन्स|中華民國|{{लेखनाव}}}} * [http://www.taiwan.gov.tw/mp.asp?mp=999 सरकारी संकेतस्थळ] * {{विकिअ‍ॅटलास|Taiwan|{{लेखनाव}}}} * {{विकिट्रॅव्हल|Taiwan|{{लेखनाव}}}} {{आशियातील देश}} [[वर्ग:पूर्व आशिया]] [[वर्ग:अमान्य देश]] snzccmo89jxtfs7jsomy34m4fcuzwii 0 58141 2143198 2142793 2022-08-05T01:37:12Z संतोष गोरे 135680 wikitext text/x-wiki {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''समीक्षक''' म्हणजे एखाद्या परिस्थितीचे, साहित्यकृतीचे, कलाकृतीचे, संगीताचे तसेच सामाजिक व राजकिय स्थितीचे अवलोकन करून त्यावर कला, साहित्यकृतीचे वास्तविक गुणदोष प्रामाणिकपणे नोंदवणाऱ्यां व्यक्ती होय. [[म. वा. धोंड]] तसेच [[म. द. हातकणंगलेकर|म. द. हातकणंगलेकर, रणधीर शिंदे]] हे [[मराठी]] साहित्यातील ज्येष्ठ समीक्षक आहेत. तसेच लेखक [[अरुण साधू]] हे राजकिय समीक्षक आहेत. त्याच प्रमाणे लेखक [[निळू दामले]] हे आंतरराष्ट्रीय सामाजिक संबंध समीक्षक आहेत, नवीन पिढीत समकालीन साहित्यावलोकन, काव्यप्रदेशातील स्त्री, कवितेची जन्मकथा ह्या समीक्षा लेखनामुळे किरण शिवहर डोंगरदिवे हे दमदार नाव समीक्षण क्षेत्रात आवर्जून घ्यावे लागते. ==समीक्षक== ==हे सुद्धा पहा== * समीक्षा ==बाह्य दुवे== [[वर्ग:साहित्यिक]] [[वर्ग:समीक्षक|*]] 9g5uh9urndu0owly4z6s2lmt6b1vzhe 0 60914 2143179 2098824 2022-08-04T18:25:46Z 2401:4900:5138:73E4:0:0:122D:5058 wikitext text/x-wiki '''पी.टी. उषा''' (IPA: [pilɐːʋuɭːɐgɐɳɖi t̪ekːɐɾɐbɐɾɐmbil uʂɐ]; २७ जून १९६४) या एक निवृत्त भारतीय ट्रॅक आणि फील्ड खेळाडू आहेत.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.bbc.com/marathi/india-51796886|title=पी. टी. उषांनी आंतरराष्ट्रीय पदकांचं शतक कसं केलं पूर्ण? #BBCISWOTY|date=2020-03-09|website=BBC News मराठी|language=mr|access-date=2022-02-27}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.lokmat.com/other-sports/even-today-ptusha-regrets-not-being-able-win-medal-olympics-los-angeles/amp/|title=हुकलेल्या आॅलिम्पिक पदकाचे आजही , पी.टी. उषा - Marathi News - Lokmat.com|last=लोकमत|first=मराठी|date=२०२१|website=लोकमत|url-status=live}}</ref> त्यांचा जन्म केरळमधील [[कुट्टाळी|कुट्टाली]], [[कोझिकोड]] येथे झाला.त्यांचे संपूर्ण नाव पिलावुलकांडी थेक्कापरंबिल उषा असे आहे.१९७९ पासून त्या भारतीय ऍथलेटिक्सशी संबंधित आहेत.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://web.archive.org/web/20170816194148/http://indiabest21.com/indiabest21/pilavullakandi-thekkeparambil-usha/73|title=Pilavullakandi Thekkeparambil Usha|date=2017-08-16|website=web.archive.org|access-date=2022-02-27}}</ref> त्यांना अने,कदा "भारतीय ट्रॅक आणि फील्डची राणी" म्हटले जाते.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://kerala.gov.in/keralcaldec04/p23.pdf|title=Usha School of Athletics: A giant stride forward|last=Archieve|first=Web|date=2008|url-status=live}}</ref>{{विकिडेटा माहितीचौकट}} =जीवन= पी. टी. उषा यांचा जन्म कोयोझोडोड जिल्हा, केरळमधील पयॉली या खेड्यात झाला. १९७६ मध्ये केरळ राज्य सरकारने महिलांसाठी एक स्पोर्टस् स्कूल सुरू केले आणि उषाला प्रतिनिधित्व करण्यासाठी निवडले गेले. == पुरस्कार आणि सन्मान == * भारत सरकारकडून १९८५ मध्ये [[पद्मश्री]] पुरस्कार<ref>{{स्रोत बातमी|url=https://www.thehindu.com/sport/athletics/padma-shri-award-better-late-than-never-says-pt-ushas-coach-om-nambiar/article33668013.ece|title=Padma Shri award {{!}} Better late than never, says P.T. Usha’s coach O.M. Nambiar|date=2021-01-26|others=PTI|location=New Delhi|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> * [[कन्नूर]] विद्यापीठाने २००० मध्ये मानद डॉक्टरेट (D.Litt.) प्रदान केली.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.gktoday.in/question/which-iit-institute-will-confer-honorary-doctorate|title=Which IIT institute will confer honorary doctorate degr - GKToday|website=www.gktoday.in|access-date=2022-02-27}}</ref> * २०१७ मध्ये [[आयआयटी]] [[कानपूर]] द्वारे मानद डॉक्टरेट (D.Sc.) प्रदान करण्यात आली.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://inshorts.com/en/news/iit-kanpur-to-confer-honorary-doctorate-on-pt-usha-1497363764639|title=IIT Kanpur to confer honorary doctorate on PT Usha|website=Inshorts - Stay Informed|language=en|access-date=2022-02-27}}</ref> * कालिकत विद्यापीठाने २०१८' मध्ये मानद डॉक्टरेट (D.Litt.) प्रदान केली.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://timesofindia.indiatimes.com/home/education/news/calicut-university-confers-d-litt-on-mohanlal-p-t-usha/articleshow/62694765.cms|title=toi|last=English|first=Times of India|date=2018|url-status=live}}</ref> * २०१९ मध्ये IAAF वेटरन पिन<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.newindianexpress.com/sport/other/2019/sep/25/pt-usha-conferred-with-iaaf-veteran-pin-award-2038944.html|title=PT Usha conferred with IAAF Veteran Pin Award|website=The New Indian Express|access-date=2022-02-27}}</ref> * बीबीसी इंडियन स्पोर्ट्सवुमन ऑफ द इयर पुरस्कार, २०२०<ref>{{स्रोत बातमी|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-55700784|title=BBC India Sportswoman of the Year contest returns|date=2021-01-18|language=en-GB}}</ref> * [[चित्र:P.T._Usha_receiving_BBC_Indian_Sportswoman_of_the_Year_Award.jpg|इवलेसे|पी.टी. उषा यांना २०२० साली बीबीसीने इंडियन स्पोर्ट्सवुमन ऑफ द इयर अवॉर्ड देऊन सत्कार केला]] = कारकीर्द = १९७६ मध्ये क्रीडा पुरस्कार वितरण समारंभात ओ.एम. नंबियार, एक ॲथलेटिक्स प्रशिक्षक यांनी प्रथम उषाला प्रथम गौरविले. २००० मध्ये रेडिफ डॉट कॉममधील (rediff.com) एका मुलाखतीत त्यांनी सांगितले की, "उषाची पहिली नजर तिच्या भयानक आकार आणि जलद चालण्याच्या शैलीची होती. मला माहित होते की ती एक चांगली धावगती बनू शकते." त्याच वर्षी त्याने तिला प्रशिक्षण देण्यास सुरुवात केली. १९७८ मध्ये कोल्लममध्ये त्यांनी ज्युनियरसाठी आंतरराज्यीय बैठकीत पाच पदके मिळवली, तेव्हा १०० मीटर, २०० मीटर, ६० मीटर अडथळ्यांना आणि उंच उडीत चार सुवर्ण पदक, लांब उडीत चांदी आणि ४*१०० मध्ये कांस्यपदक मिळविले. एम रिले. सालच्या केरळ राज्यातील महाविद्यालयीन मुलाखतीत त्यांनी १४ पदके जिंकली. १९८१ मध्ये बंगळुरू येथे झालेल्या वरिष्ठ आंतरराज्यीय संमेलनात, उषाने १०० मीटरमध्ये ११.८ सेकंद आणि २०० मीटरमध्ये २४.६ सेकंद अशी वेळ नोंदवली आणि दोन्हीमध्ये राष्ट्रीय विक्रम केला. १९८२ च्या नवी दिल्ली आशियाई खेळांमध्ये, तिने १०० मीटर आणि २०० मीटरमध्ये ११.९५ आणि २५.३२ सेकंद अशी रौप्य पदके जिंकली. जमशेदपूर येथील १९८३ ओपन नॅशनल चॅम्पियनशिपमध्ये तिने पुन्हा २३.९ सेकेंडसह २०० मीटरचा राष्ट्रीय विक्रम मोडला आणि ४०० मीटरमध्ये ५३.६ सेकंदांसह एक नवीन राष्ट्रीय विक्रम प्रस्थापित केला. त्याच वर्षी कुवेत सिटी येथे झालेल्या आशियाई चॅम्पियनशिपमध्ये तिने ४०० मीटरमध्ये सुवर्ण जिंकले. == १९८४ लॉस एंजिलिस ऑलिम्पिक == उषा यांची सर्वोत्तम कामगिरी १९८४ च्या [[लॉस एंजेलिस]] ऑलिम्पिकमधील होती. त्यावर्षाच्या [[नवी दिल्ली]] आंतरराज्यीय संमेलनात आणि मुंबई नॅशनल चॅम्पियनशिपमध्ये कामगिरीच्या जोरावर प्रवेश केला. तथापि, मॉस्को वर्ल्ड चॅम्पियनशिपमधील १०० मीटर आणि २०० मीटरमध्ये खराब कामगिरीमुळे त्यांना ४०० मीटर अडथळ्यांच्या शर्यतीत लक्ष केंद्रित करावे लागले. दिल्लीच्या ऑलिंपिक चाचण्यांमध्ये त्यांनी आशियाई चॅम्पियन एम. डी. वलसमाचा पराभव करून खेळांसाठी पात्रता मिळवली.<blockquote>I never wanted to be an Olympian. All I wanted was to keep breaking my own record. I never competed to defeat anybody. —P. T. Usha<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.indiatoday.in/magazine/indiascope/voices/story/20000911-i-never-wanted-to-be-an-olympian-pt-usha-778031-2000-09-11|title=I never wanted to be an Olympian: P.T. Usha|last=September 11|first=india today digital|last2=September 11|first2=2000 ISSUE DATE:|website=India Today|language=en|access-date=2022-02-27|last3=December 10|first3=2000UPDATED:|last4=Ist|first4=2012 13:11}}</ref></blockquote><blockquote>मला कधीच ऑलिम्पियन व्हायचे नव्हते. मला फक्त माझाच विक्रम मोडत राहायचा होता. मी कधीही कोणाचा पराभव करण्यासाठी स्पर्धा केली नाही. - पी. टी. उषा</blockquote>दुसऱ्या ऑलिम्पिकपूर्व चाचण्यांमध्ये त्यांनी अमेरिकेची अव्वल धावपटू जुडी ब्राउनला ५५.७ सेकंदात पराभूत केले.<ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.dnaindia.com/sports/report-olympics-moments-pt-usha-misses-bronze-by-a-whisker-1691533|title=Olympics moments: PT Usha misses bronze by a whisker|website=DNA India|language=en|access-date=2022-02-27}}</ref> अंतिम फेरीत प्रवेश करताना उषा यांनी नवीन [[राष्ट्रकुल खेळ|राष्ट्रकुल]] विक्रम प्रस्थापित केला. अंतिम फेरीत त्या ५५.४२ सेकंदात चौथ्या आल्या. यामध्ये कांस्यपदक विजेत्याच्या एका सेकंदाच्या १/१०० व्या अंतराने त्या मागे पडल्या होत्या.<ref name=":0" /> == संदर्भ == {{DEFAULTSORT:उषा, पी.टी.}} [[वर्ग:धावपटू]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] iurv5v55bdz3hhti5sg8ahh1105evnc 10 64012 2143175 1195465 2022-08-04T17:03:19Z Omega45 127466 wikitext text/x-wiki {| class="toccolours" style="float:right; width:280px; margin-left: 1em; margin-bottom: 1em; " |---- valign="top" align="center" bgcolor="orange" | colspan="2" style="font-size: 120%;color:#fff;"| {{#if:{{{proper_name|}}}|'''{{{proper_name|}}}'''|'''{{PAGENAME}}'''}} |- valign="top" |- | colspan="2" style="text-align:center;" | {{#if:{{{चित्र|}}}|[[चित्र:{{{चित्र|}}}|250px]]}}<br> |- ! नाव: | {{#if:{{{नाव|}}}|{{{नाव|}}}|{{PAGENAME}}}} |- ! {{#if:{{{निर्माता|}}}|निर्माता:|}} | {{#if:{{{निर्माता|}}}|{{{निर्माता|}}}|}} |- ! {{#if:{{{जीर्णोद्धारक|}}}|जीर्णोद्धारक:|}} | {{#if:{{{जीर्णोद्धारक|}}}|{{{जीर्णोद्धारक|}}}|}} |- ! {{#if:{{{निर्माण काल |}}}|निर्माण काल :|}} | {{#if:{{{निर्माण काल |}}}|{{{निर्माण काल |}}}|}} |- ! {{#if:{{{देवता|}}}|देवता: |}} | {{#if:{{{देवता|}}}|{{{देवता|}}}|}} |- ! {{#if:{{{वास्तुकला|}}}|वास्तुकला:|}} | {{#if:{{{वास्तुकला|}}}|{{{वास्तुकला|}}}|}} |- ! स्थान: | {{{स्थान|}}} |- ! {{#if:{{{creator|}}}|सॄष्टिकर्ता:|}} | {{#if:{{{creator|}}}|{{{creator|}}}|}} |- class="note" ! {{#if:{{{date_built|}}}|निर्माण वर्ष:|}} | {{#if:{{{date_built|}}}|{{{date_built|}}}|}} |- ! {{#if:{{{primary_deity|}}}|प्रधान देवता:|}} | {{#if:{{{primary_deity|}}}|{{{primary_deity|}}}|}} |- ! {{#if:{{{architecture|}}}|स्थापत्य:|}} | {{#if:{{{architecture|}}}|{{{architecture|}}}|}} |- ! {{#if:{{{location|}}}|स्थान:|}} | {{#if:{{{location|}}}|<span class="label">{{{location|}}}|}}</span> |- ! {{#if:{{{coordinates|}}}|[[भूगोलीय निर्देशांक प्रणाली|निर्देशांक]]:|}} | {{#if:{{{coordinates|}}}|{{{coordinates|}}}|}} |- | colspan="2" style="font-size: smaller;" | {{{पादटिप्पणी|}}} |} <noinclude> <br><br><br><br><br><br><br><br><br> ==Usage== <pre> {{माहितीचौकट मंदिर |चित्र = |निर्माता= |जीर्णोद्धारक= |नाव = |निर्माण वर्ष= |देवता= |वास्तुकला = |स्थान= }} </pre> </noinclude> <noinclude> [[वर्ग:माहितीचौकट साचे|मंदिर]] </noinclude> bdoyjp9axeuo97kobg9pbinn0sg48l2 0 74156 2143178 2103338 2022-08-04T18:05:42Z गणेश रोमन 147081 wikitext text/x-wiki {{विकिकरण}} '''नारायणगाव''' जुन्नर तालुक्यातील एक मोठ शहर आहे. जुन्नर तालुक्यातील मीना नदी काठावर वसलेल गाव. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=IUEdBQAAQBAJ&pg=PA1&redir_esc=y|title=Comparative Government and Politics: An Introduction|last=Hague|first=Rod|last2=Harrop|first2=Martin|date=2013-05-31|publisher=Palgrave Macmillan|isbn=9781137317865|language=en}}</ref> == राजकारणाची व्याख्या == "आपला [[देश]] किंवा आपले राज्य कसं चाललं पाहिजे? कुठल्या तत्त्वांवर चाललं पाहिजे ? त्याचे आग्रह काय असले पाहिजेत ? राज्य कशासाठी चालवलं पाहिजे?याचा विचार मांडणं, त्या विचारांचा आग्रह धरणं आणि तो पूर्ण करण्यासाठी सत्तेत येणं, सत्तेत येण्यासाठी निवडणुका लढवणं, त्या जिंकणं, त्या जिंकण्यासाठी आपला विचार लोकांना पटवून देणं, व नंतर ते सत्यात उतरवणं" म्हणजे राजकारण<ref>{{जर्नल स्रोत|date=2019-08-23|title=Politics|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Politics&oldid=912169078|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>. <nowiki>''सामाजिक, सांस्कृतिक, भौगोलिक, आर्थिक घटकाच्या प्रभावाने विशिष्ट विचार अंगीकारुन विशिष्ट समाज, समुह, संस्था, भूभाग यावर सत्ता मिळविण्यासाठी व सत्ता, प्रभुत्व कायम ठेवण्यासाठी केलेली कृती म्हणजे राजकारण''</nowiki> == राजकारणाचा दृष्टिकोन == राजकारण फक्त निवडणुकीपुरतं किंवा लढायांपुरतं मर्यादित नाही. राजकारणाला विचार असणं व त्या विचारांना मूल्यांचा आधार असणं व हेतू असणं आवश्यक आहे. राजकारणाला काही श्रद्धा व हेतू असणं आवश्यक आहे.असा विचार प्रत्येक नागरिकाने व राजकारण्यांनी ठेवणं गरजेचं आहे<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=IUEdBQAAQBAJ&pg=PA1&redir_esc=y|title=Comparative Government and Politics: An Introduction|last=Hague|first=Rod|last2=Harrop|first2=Martin|date=2013-05-31|publisher=Palgrave Macmillan|isbn=9781137317865|language=en}}</ref>. आपल्याला काय करायचंय हे आधी निश्चित करायला हवं,आपली दिशा पक्की असायला हवी.आपण सर्व नागरिकांनी सर्वांनी मिळून एक मोठ्या माणुसकीचं व जगात [[शांतता]] नांदेल,प्रत्येक हाताला काम मिळेल,शेतकरी सधन होईल असं काम करणं व ती व्यवस्था निर्माण करणं अत्यंत आवश्यक आहे तेव्हाच अखंड राष्ट्र सुखी झाले असे म्हणता येईल.{{संदर्भ हवा}} राजकारण हे केवळ निवडणुकी पुरता मर्यादित नाही . राज्यशास्त्र हे राजकारणाचा अभ्यास, शक्ती संपादन आणि उपयोगाची तपासणी करतो.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=jK-0NPoMiYoC&pg=PA566&dq=power+corrupts+and+absolute+power+corrupts+absolutely&redir_esc=y&hl=en#v=onepage&q=power%20corrupts%20and%20absolute%20power%20corrupts%20absolutely&f=false|title=Safire's Political Dictionary|last=Safire|first=William|date=2008|publisher=Oxford University Press|isbn=9780195343342|language=en}}</ref> ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} {{विस्तार}} [[वर्ग:राजकारण]] smuua7q2w798uogyn5fytva2newy4k3 2143180 2143178 2022-08-04T18:38:00Z Khirid Harshad 138639 [[Special:Contributions/गणेश रोमन|गणेश रोमन]] ([[User talk:गणेश रोमन|चर्चा]]) यांनी केलेले बदल [[User:KiranBOT II|KiranBOT II]] यांच्या आवृत्तीकडे पूर्वपदास नेले. wikitext text/x-wiki {{विकिकरण}} '''राजकारण''' ही अनेक व्यक्तींनी एकत्रितरीत्या निर्णय घेण्याची प्रक्रिया आहे. प्रत्येक राष्ट्रामध्ये सत्ता मिळवण्यासाठी व देश चालविण्यासाठी अनेक नेते जे निर्णय घेतात व जे काम करतात त्यास राजकारण म्हणतात. राजकारण काही नुसतं निवडणुकांपुरतं मर्यादित नाही.राजकारणाचा अर्थ खूप व्यापक आहे. राजकारणाचा हेतू खूप मोठा आहे. दुर्दैवाने आपण तशा व्यापक अर्थाने त्याच्याकडे पाहत नाही<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=IUEdBQAAQBAJ&pg=PA1&redir_esc=y|title=Comparative Government and Politics: An Introduction|last=Hague|first=Rod|last2=Harrop|first2=Martin|date=2013-05-31|publisher=Palgrave Macmillan|isbn=9781137317865|language=en}}</ref>. == राजकारणाची व्याख्या == "आपला [[देश]] किंवा आपले राज्य कसं चाललं पाहिजे? कुठल्या तत्त्वांवर चाललं पाहिजे ? त्याचे आग्रह काय असले पाहिजेत ? राज्य कशासाठी चालवलं पाहिजे?याचा विचार मांडणं, त्या विचारांचा आग्रह धरणं आणि तो पूर्ण करण्यासाठी सत्तेत येणं, सत्तेत येण्यासाठी निवडणुका लढवणं, त्या जिंकणं, त्या जिंकण्यासाठी आपला विचार लोकांना पटवून देणं, व नंतर ते सत्यात उतरवणं" म्हणजे राजकारण<ref>{{जर्नल स्रोत|date=2019-08-23|title=Politics|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Politics&oldid=912169078|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>. <nowiki>''सामाजिक, सांस्कृतिक, भौगोलिक, आर्थिक घटकाच्या प्रभावाने विशिष्ट विचार अंगीकारुन विशिष्ट समाज, समुह, संस्था, भूभाग यावर सत्ता मिळविण्यासाठी व सत्ता, प्रभुत्व कायम ठेवण्यासाठी केलेली कृती म्हणजे राजकारण''</nowiki> == राजकारणाचा दृष्टिकोन == राजकारण फक्त निवडणुकीपुरतं किंवा लढायांपुरतं मर्यादित नाही. राजकारणाला विचार असणं व त्या विचारांना मूल्यांचा आधार असणं व हेतू असणं आवश्यक आहे. राजकारणाला काही श्रद्धा व हेतू असणं आवश्यक आहे.असा विचार प्रत्येक नागरिकाने व राजकारण्यांनी ठेवणं गरजेचं आहे<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=IUEdBQAAQBAJ&pg=PA1&redir_esc=y|title=Comparative Government and Politics: An Introduction|last=Hague|first=Rod|last2=Harrop|first2=Martin|date=2013-05-31|publisher=Palgrave Macmillan|isbn=9781137317865|language=en}}</ref>. आपल्याला काय करायचंय हे आधी निश्चित करायला हवं,आपली दिशा पक्की असायला हवी.आपण सर्व नागरिकांनी सर्वांनी मिळून एक मोठ्या माणुसकीचं व जगात [[शांतता]] नांदेल,प्रत्येक हाताला काम मिळेल,शेतकरी सधन होईल असं काम करणं व ती व्यवस्था निर्माण करणं अत्यंत आवश्यक आहे तेव्हाच अखंड राष्ट्र सुखी झाले असे म्हणता येईल.{{संदर्भ हवा}} राजकारण हे केवळ निवडणुकी पुरता मर्यादित नाही . राज्यशास्त्र हे राजकारणाचा अभ्यास, शक्ती संपादन आणि उपयोगाची तपासणी करतो.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=jK-0NPoMiYoC&pg=PA566&dq=power+corrupts+and+absolute+power+corrupts+absolutely&redir_esc=y&hl=en#v=onepage&q=power%20corrupts%20and%20absolute%20power%20corrupts%20absolutely&f=false|title=Safire's Political Dictionary|last=Safire|first=William|date=2008|publisher=Oxford University Press|isbn=9780195343342|language=en}}</ref> ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} {{विस्तार}} [[वर्ग:राजकारण]] nlbh906gloif0cuur8ltqzmtiii4yty 0 76840 2143150 2143149 2022-08-04T12:09:58Z नरेश सावे 88037 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार = तालुका |स्थानिक_नाव = उमरेड |इतर_नाव = |टोपणनाव = |राज्य_नाव = महाराष्ट्र |अक्षांश =20 |अक्षांशमिनिटे = 50|अक्षांशसेकंद =50 |रेखांश= 79|रेखांशमिनिटे= 19|रेखांशसेकंद= 15 |मुळ_नकाशा = <!-- only if default map not wanted --> |शोधक_स्थान = <!-- left/right --> |मुळ_नकाशा_पट्टी = <!-- हो/नाही --> |आतील_नकाशा_चिन्ह = <!-- हो/नाही --> |नकाशा_शीर्षक = |क्षेत्रफळ_एकूण = |क्षेत्रफळ_आकारमान = |क्षेत्रफळ_क्रमांक = |क्षेत्रफळ_एकूण_संदर्भ = |क्षेत्रफळ_मेट्रो = |क्षेत्रफळ_मेट्रो_संदर्भ = |उंची = |उंची_संदर्भ = |समुद्री_किनारा = |हवामान = |वर्षाव = |तापमान_वार्षिक = |तापमान_हिवाळा = |तापमान_उन्हाळा = |मुख्यालय = <!-- फक्त जिल्हांसाठीच--> |मोठे_शहर = |मोठे_मेट्रो = |जवळचे_शहर = |प्रांत = |विभाग = |जिल्हा = <!-- नावे --> |लोकसंख्या_एकूण = |लोकसंख्या_वर्ष = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ = |लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर = |साक्षरता = |साक्षरता_पुरुष = |साक्षरता_स्त्री = |अधिकृत_भाषा = मराठी |नेता_पद_१ = |नेता_नाव_१ = |नेता_पद_२ = |नेता_नाव_२ = |संसदीय_मतदारसंघ = |विधानसभा_मतदारसं = |न्यायक्षेत्र_शीर्षक_१ = [[तहसील]] |न्यायक्षेत्र_नाव_१ = उमरेड तालुका |न्यायक्षेत्र_शीर्षक_२ = [[पंचायत समिती]] |न्यायक्षेत्र_नाव_२ = उमरेड तालुका |न्यायक्षेत्र_शीर्षक_३ = |न्यायक्षेत्र_नाव_३ = |कोरे_शीर्षक_१ = |कोरे_उत्तर_१ = |एसटीडी_कोड = |पिन_कोड = |आरटीओ_कोड = |संकेतस्थळ = |संकेतस्थळ_नाव = |दालन = |तळटिपा = |गुणक_शीर्षक = <!-- हो/नाही --> |स्वयंवर्गीत = <!-- हो/नाही --> }} {{इतरउपयोग४|उमरेड तालुका|उमरेड शहर|उमरेड}} '''उमरेड तालुका''' हा [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र]] राज्यातील [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्याचा]] एक तालुका आहे. {{तक्‍ता भारतीय शहर |नाव= |जिल्हा_नाव=[[नागपूर जिल्हा]] |राज्य_नाव=[[महाराष्ट्र]] |चित्र: |चित्रशीर्षक= |चित्ररुंदी= |लोकसंख्या=(शहर) |population_total_cite = |क्षेत्रफळ= |समुद्र सपाटीपासून उंची= मि (१,९४९ फुट) |जनगणना_वर्ष=([[इ.स. २००१|२००१]]) |जवळचे शहर= |लोकसभा= |राज्यसभा= |दूरध्वनी_कोड= |पोस्टल_कोड= |आरटीओ_कोड=MH- |निर्वाचित_प्रमुख_नाव= |निर्वाचित_पद_नाव= |प्रशासकीय_प्रमुख_नाव= |प्रशासकीय_पद_नाव= |संकेतस्थळ_लिंक= }} ==स्थान== उमरेड हे [[नागपूर]] पासून ४८ किमी अंतरावर आहे तर पासून किमी अंतरावर आहे. ==भौगोलिक विविधता== हा एक == नावाचा उगम== ==ऐतिहासिक महत्त्व== ==वैशिष्ट्य== ==तालुक्यातील गावे== अकोला अलगोंदी आंबोली आमगाव आमघाट आपतुर बारेजा बारव्हा बेळा बेळगाव बेलपेठ बेंडोळी भापसी भिवगड भिवापूर बीडमोहणा बोपेश्वर बोरगाव बोरीमाजरा बोरीभाटारी बोथळी ब्राम्ही ब्राम्हणी चंपा चानोडा चारगाव चिचोळी चिखलढोकडा चिमणाझारी दहेगाव दाव्हा दावळीमेट डेणी देवळी धामणगाव धुरखेडा दिघोरी डोंगरगाव दुधा फत्तेपूर फुकेश्वर गणेशपुर गंगापूर गणपावली गावसुत गरमसुर घोटुर्ली गोधानी गोवारी गुलालपूर हळदगाव हाटकावाडा हेवटी हिवारा इब्राहिमपूर जैतापूर जामगड जाम्हळापाणी जुनोणी काचळकुही कच्चीमेट कळमना कळंद्री कानव्हा करंडळा काटरा कवडापूर केसळापूर खैरी खैरी बुद्रुक खापरी खापरीराजा खेडी खुरसापार किन्हाळा कोहळा कोलारमेट कोटगाव कुंभापूर कुंभारी लोहारा माजरी मकरढोकडा मांगळी मनोरी मारजघाट मारमझरी मासळा मासळकुंड मटकाझरी मेंढेपठार मेणखट मेटमंगरुड म्हासळा म्हासेपठार मोहपा मुरादपूर मुरझडी नांदरा नरसाळा नवेगाव निरवा निशाणघाट पाचगाव पांढराबोडी पांढरतळ पांजरेपार पवनी परडगाव पारसोडी पावनी पेंढारी पेंडकापूर पेठमहमदपूर पिंपळखुट पिपरडोळ पिपळा पिपरा पिराया पिटीचुव्हा पुसागोंदी राजुळवाडी राखी रिढोरा सायकी सळई सळई बुद्रुक सळई खुर्द सळईमहालगाव सळईमेंढा सळईराणी सांदीगोंदी सावंगी सायेश्वर सेलोटी सेव शेडेश्वर शिरपूर सिंदीविहरी सिंगापुर सिंगोरी सिरसी सोनेगाव सोनपुरी सुकळीजुनोणी सुकळी सुराबारडी सुरजपूर सुरगाव तांबेखणी तेलकवडसी ठाणा थारा ठोंबरा तिखाडी तिरखुरा उडसा उकडवाडी उमरा उमरेड उमरी उंदरी उटी विरळी वडध वाडंद्रा वाडेगाव वाडगाव वाघोली वानोडा वायगाव वेलसाकरा पाचगांव {| class="wikitable" |- | [[पाचगांव]] || [[मकरढोकळा]] || [[खापरी]] || [[कळमना]] |- | || || || |- | || || || |- | || || || |} == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} {{विस्तार}} {{नागपूर जिल्ह्यातील तालुके}} [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील तालुके]] [[वर्ग:महाराष्ट्रातील तालुके]] b642qnmws8lmc9opalwurenj8eml7e0 0 81083 2143263 2034469 2022-08-05T09:26:38Z 2409:4042:238C:1092:5A59:7C9E:ECF2:6B9E /* साहित्य संमेलनाच्या माजी अध्यक्षांची यादी [१] */आशय जोडला wikitext text/x-wiki {{विस्तार}} [[महादेव गोविंद रानडे|न्यायमूर्ती महादेव गोविंद रानडे]] हे [[इ.स. १८७८]] साली [[पुणे]] येथे झालेल्या पहिल्या [[अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन|अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनां]]चे पहिले अध्यक्ष होते. [[मराठी साहित्य महामंडळ|अ. भा. मराठी साहित्य महामंडळाच्या]] स्थापनेपासून आजपर्यंत महामंडळाने ४२ साहित्य संमेलने घेतली असून घुमान येथे झालेले साहित्य संमेलन हे ४३ वे [[अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन|साहित्य संमेलन]] होते. महामंडळ अस्तित्वात येण्यापूर्वी [[कुसुमावती देशपांडे]] या एकच स्त्री अध्यक्ष झालेल्या होत्या. महामंडळाच्या स्थापनेनंतर [[दुर्गा भागवत]], [[शांता शेळके]], [[विजया राजाध्यक्ष]], [[अरुणा ढेरे]] या चार स्त्रिया संमेलनाध्यक्ष झाल्या आहेत. मराठी साहित्य संमेलनांच्या दहा गाजलेल्या संमेलनाध्यक्षांवर आधारित ’साहित्य दरबारातील दशरत्‍ने’ नावाचे पुस्तक प्राचार्य [[श्याम भुर्के]] यांनी लिहिले आहे. माजी संमेलनाध्यक्षांचा परिचय करून देणारी किमान चार पुस्तके आहेत, त्यांपैकी ही काही : # अरुणा ढेरे व्यक्ती आणि कथनात्मक लेखन (नानासाहेब यादव) # दभि सहवास आणि सन्मान (डॉ. श्यामला मुजुमदार) # संमेलनाध्यक्ष प्रा. रा. ग. जाधव (संपादक - अरुण पारगावकर) #’साहित्य दरबारातील दशरत्‍ने’ (प्राचार्य [[श्याम भुर्के]]) == साहित्य संमेलनाच्या माजी अध्यक्षांची यादी <ref>[http://www.sahityasagarsangli.com/index.php?option=com_content&task=category&sectionid=7&id=52&Itemid=96]</ref> == १. [[इ.स. १८७८]] ([[पुणे]]) [[महादेव गोविंद रानडे|न्यायमूर्ती महादेव गोविंद रानडे]] * [[इ.स. १८७९]] ते [[इ.स. १८८४]] (''संमेलन नाही'') २. [[इ.स. १८८५]] ([[पुणे]]) [[कृष्णशास्त्री राजवाडे]] * [[इ.स. १८८६]] ते [[इ.स. १९०४]] (''संमेलन नाही'') ३. [[इ.स. १९०५]] ([[सातारा]]) [[रघुनाथ पांडुरंग करंदीकर]] ४. [[इ.स. १९०६]] ([[पुणे]]) [[गोविंद वासुदेव कानिटकर]] ५. [[इ.स. १९०७]] ([[पुणे]]) [[विष्णू मोरेश्वर महाजनी]] ६. [[इ.स. १९०८]] ([[पुणे]]) [[चिंतामण विनायक वैद्य]] ७. [[इ.स. १९०९]] ([[वडोदरा|बडोदे]]) [[कान्होबा रामछोडदास कीर्तिकर]] * [[इ.स. १९१०]] (''संमेलन नाही'') * [[इ.स. १९११]] (''संमेलन नाही'') ८. [[इ.स. १९१२]] ([[अकोला|अकोला]]) [[हरी नारायण आपटे]] * [[इ.स. १९१३]] (''संमेलन नाही'') * [[इ.स. १९१४]] (''संमेलन नाही'') ९. [[इ.स. १९१५]] ([[मुंबई]]) [[गंगाधर पटवर्धन]] * [[इ.स. १९१६]] (''संमेलन नाही'') १०. [[इ.स. १९१७]] ([[इंदूर]]) [[गणेश जनार्दन आगाशे]] * [[इ.स. १९१८]] ते [[इ.स. १९२०]] (''संमेलन नाही'') ११. [[इ.स. १९२१]] ([[वडोदरा|बडोदे]]) [[नरसिंह चिंतामण केळकर]] * [[इ.स. १९२२]] ते [[इ.स. १९२५]] (''संमेलन नाही'') १२. [[इ.स. १९२६]] ([[मुंबई]]) [[माधव विनायक किबे]] १३. [[इ.स. १९२७]] ([[पुणे]]) [[श्रीपाद कृष्ण कोल्हटकर]] १४. [[इ.स. १९२८]] ([[ग्वाल्हेर]]) [[माधव श्रीहरी अणे]] १५. [[इ.स. १९२९]] ([[बेळगाव]]) [[शिवराम महादेव परांजपे]] १६. [[इ.स. १९३०]] ([[मडगाव]]) [[वामन मल्हार जोशी]] १७. [[इ.स. १९३१]] ([[हैदराबाद]]) [[श्रीधर वेंकटेश केतकर]] १८. [[इ.स. १९३२]] ([[कोल्हापूर]]) [[सयाजीराव गायकवाड]] १९. [[इ.स. १९३३]] ([[नागपूर]]) [[कृष्णाजी प्रभाकर खाडिलकर]] २०. [[इ.स. १९३४]] ([[वडोदरा|बडोदे]]) [[नारायण गोविंद चापेकर]] २१. [[इ.स. १९३५]] ([[इंदूर]]) [[भवानराव श्रीनिवासराव पंतप्रतिनिधी]] २२. [[इ.स. १९३६]] ([[जळगांव]]) [[माधव जूलियन]] * [[इ.स. १९३७]] (''संमेलन नाही'') २३. [[इ.स. १९३८]] ([[मुंबई]]) [[विनायक दामोदर सावरकर]] २४. [[इ.स. १९३९]] ([[अहमदनगर]]) [[दत्तो वामन पोतदार]] २५. [[इ.स. १९४०]] ([[रत्‍नागिरी]]) [[नारायण सीताराम फडके]] २६. [[इ.स. १९४१]] ([[सोलापूर]]) [[विष्णू सखाराम खांडेकर]] २७. [[इ.स. १९४२]] ([[नाशिक]]) [[प्रल्हाद केशव अत्रे]] २८. [[इ.स. १९४३]] ([[सांगली]]) [[श्रीपाद महादेव माटे]] २९. [[इ.स. १९४४]] ([[धुळे]]) [[भार्गवराम विठ्ठल वरेरकर]] * [[इ.स. १९४५]] (''संमेलन नाही'') ३०. [[इ.स. १९४६]] ([[बेळगाव]]) [[गजानन त्र्यंबक माडखोलकर]] ३१. [[इ.स. १९४७]] ([[हैदराबाद]]) [[नरहर रघुनाथ फाटक|न.र. फाटक]] * [[इ.स. १९४८]] (''संमेलन नाही'') ३२. [[इ.स. १९४९]] ([[पुणे]]) [[शंकर दत्तात्रय जावडेकर]] ३३. [[इ.स. १९५०]] ([[मुंबई]]) [[यशवंत दिनकर पेंढारकर]] ३४. [[इ.स. १९५१]] ([[कारवार]]) [[अनंत काकबा प्रियोळकर]] ३५. [[इ.स. १९५२]] ([[अमळनेर]]) [[कृष्णाजी पांडुरंग कुलकर्णी]] ३६. [[इ.स. १९५३]] ([[अमदाबाद|अमदावाद]]) [[विठ्ठल दत्तात्रय घाटे]] ३७. [[इ.स. १९५४]] ([[दिल्ली]]) [[लक्ष्मणशास्त्री बाळाजी जोशी]] ३८. [[इ.स. १९५५]] ([[पंढरपूर]]) [[शंकर दामोदर पेंडसे]] * [[इ.स. १९५६]] (''संमेलन नाही'') ३९. [[इ.स. १९५७]] ([[औरंगाबाद]]) [[अनंत काणेकर]] ४०. [[इ.स. १९५८]] ([[मालवण]]) [[अनिल|अनिल]] ४१. [[इ.स. १९५९]] ([[मिरज]]) [[श्रीकृष्ण केशव क्षीरसागर]] ४२. [[इ.स. १९६०]] ([[ठाणे]]) [[रामचंद्र श्रीपाद जोग]] ४३. [[इ.स. १९६१]] ([[ग्वाल्हेर]]) [[कुसुमावती देशपांडे]] ४४. [[इ.स. १९६२]] ([[सातारा]]) [[नरहर विष्णू गाडगीळ]] * [[इ.स. १९६३]] (''संमेलन नाही'') ४५. [[इ.स. १९६४]] ([[मडगाव]]) [[कुसुमाग्रज|वि.वा. शिरवाडकर]] ४६. [[इ.स. १९६५]] ([[सातारा]]) [[वामन लक्ष्मण कुलकर्णी]] * [[इ.स. १९६६]] (''संमेलन नाही'') ४७. [[इ.स. १९६७]] ([[भोपाळ]]) [[विष्णू भिकाजी कोलते]] * [[इ.स. १९६८]] (''संमेलन नाही'') ४८. [[इ.स. १९६९]] ([[वर्धा]]) [[पुरुषोत्तम शिवराम रेगे|पु.शि. रेगे]] * [[इ.स. १९७०]] (''संमेलन नाही'') * [[इ.स. १९७१]] (''संमेलन नाही'') * [[इ.स. १९७२]] (''संमेलन नाही'') ४९. [[इ.स. १९७३]] ([[यवतमाळ]]) [[गजानन दिगंबर माडगूळकर]] ५०. [[इ.स. १९७४]] ([[इचलकरंजी]]) [[पुरुषोत्तम लक्ष्मण देशपांडे|पु.ल. देशपांडे]] ५१. [[इ.स. १९७५]] ([[कऱ्हाड]]) [[दुर्गा भागवत]] * [[इ.स. १९७६]] (''संमेलन नाही'') ५२. [[इ.स. १९७७]] ([[पुणे]]) [[पुरुषोत्तम भास्कर भावे|पु.भा. भावे]] * [[इ.स. १९७८]] (''संमेलन नाही'') ५३. [[इ.स. १९७९]] ([[चंद्रपूर]]) [[वामन कृष्ण चोरघडे]] ५४. [[इ.स. १९८०]] ([[बार्शी]]) [[गंगाधर बाळकृष्ण सरदार|गं.बा. सरदार]] ५५. [[इ.स. १९८१(फेब्रुवारी)]] ([[अकोला]]) [[गोपाळ नीळकंठ दांडेकर|गो.नी. दांडेकर]] ५६. [[इ.स. १९८१ (डिसेंबर)]] ([[रायपूर]]) [[गंगाधर गोपाळ गाडगीळ|गंगाधर गाडगीळ]] * [[इ.स. १९८२]] (''संमेलन नाही'') ५७. [[इ.स. १९८३]] ([[अंबेजोगाई]]) [[व्यंकटेश दिगंबर माडगूळकर]] ५८. [[इ.स. १९८४]] ([[जळगांव]]) [[शंकर रामचंद्र खरात]] ५९. [[इ.स. १९८५]] ([[नांदेड]]) [[शंकर बाबाजी पाटील]] ६०. [[इ.स. १९८६]] ([[मुंबई]]) [[विश्राम बेडेकर]] * [[इ.स. १९८७]] (''संमेलन नाही'') ६१. [[इ.स. १९८८]] ([[ठाणे]]) [[वसंत कानेटकर]] ६२. [[इ.स. १९८९]] ([[अमरावती]]) [[केशव जगन्नाथ पुरोहित]] ६३. [[इ.स. १९९०(जानेवारी)]] ([[पुणे]]) [[युसुफखान मोहमदखान पठाण|यू.म. पठाण]] ६४. [[इ.स. १९९०(डिसेंबर)]] ([[रत्‍नागिरी]]) [[मधू मंगेश कर्णिक]] * [[इ.स. १९९१]] (''संमेलन नाही'') ६५. [[इ.स. १९९२]] ([[कोल्हापूर]]) [[रमेश मंत्री]] ६६. [[इ.स. १९९३]] ([[सातारा]]) [[विद्याधर गोखले]] ६७. [[इ.स. १९९४]] ([[पणजी]]) [[राम बाळकृष्ण शेवाळकर|राम शेवाळकर]] ६८. [[इ.स. १९९५]] ([[परभणी]]) [[नारायण गंगाराम सुर्वे|नारायण सुर्वे]] ६९. [[इ.स. १९९६]] ([[आळंदी]]) [[शांता जगन्नाथ शेळके|शांता शेळके]] ७०. [[इ.स. १९९७]] ([[अहमदनगर]]) [[नागनाथ इनामदार|ना.सं इनामदार]] ७१. [[इ.स. १९९८]] (परळी-वैजनाथ) [[दत्ताराम मारुती मिरासदार|द.मा. मिरासदार]] ७२. [[इ.स. १९९९]] ([[मुंबई]]) [[वसंत वामन बापट|वसंत बापट]] ७३. [[इ.स. २०००]] ([[बेळगाव]]) [[यशवंत दिनकर फडके|य.दि. फडके]] ७४. [[इ.स. २००१]] ([[इंदूर]]) [[विजया राजाध्यक्ष]] ७५. [[इ.स. २००२]] ([[पुणे]]) [[राजेंद्र बनहट्टी]] ७६. [[इ.स. २००३]] ([[कऱ्हाड]]) [[सुभाष भेंडे]] ७७. [[इ.स. २००४]] ([[औरंगाबाद]]) [[रा.ग. जाधव]] ७८. [[इ.स. २००५]] ([[नाशिक]]) [[केशव तानाजी मेश्राम|केशव मेश्राम]] ७९. [[इ.स. २००६]] ([[सोलापूर]]) [[मारुती चितमपल्ली]] ८०. [[इ.स. २००७]] ([[नागपूर]]) [[अरुण साधू]] ८१. [[इ.स. २००८]] ([[सांगली]]) [[मधुकर दत्तात्रेय हातकणंगलेकर]] ८२. [[इ.स. २००९]] ([[महाबळेश्वर]]) [[आनंद यादव|हे संमेलन अध्यक्षाविना पार पडले]] ८३. [[इ.स. २०१०]] (मार्च), ([[पुणे]]), [[द.भि. कुलकर्णी]] ८४. [[इ.स. २०१०]] (डिसेंबर), [[ठाणे]], [[उत्तम कांबळे]] * [[इ.स. २०११]] संमेलन नाही ८५. [[इ.स. २०१२]](फेब्रुवारी), [[चंद्रपूर]], [[वसंत आबाजी डहाके]] ८६. [[इ.स. २०१३]] (जानेवारी), [[चिपळूण]], [[नागनाथ कोतापल्ले]], ८७. [[इ.स. २०१४]] (जानेवारी), [[सासवड]], [[फ.मुं. शिंदे]] ८८. [[इ.स. २०१५]] (जानेवारी), घुमान, डॉ. [[सदानंद मोरे]] ८९. [[इ.स. २०१६]] (जानेवारी), पिंपरी, डॉ. [[श्रीपाल सबनीस]] ९०. [[इ.स. २०१७]] (फेब्रुवारी), डोंबिवली, डॉ. [[अक्षयकुमार काळे]] ९१. [[इ.स. २०१८]] (फेब्रुवारी), बडोदे, डाॅ.. [[लक्ष्मीकांत देशमुख]] ९२. [[इ.स. २०१९]] (फेब्रुवारी), यवतमाळ, [[अरुणा ढेरे]] ९३. इ. स. २०२० (जानेवारी), उस्मानाबाद, [[फादर फ्रान्सिस दिब्रिटो]] ९४. इ. स. २०२१ (डिसेंबर), नाशिक, [[जयंत नारळीकर]] ९५. इ. स. २०२२ (एप्रिल), उदगीर, [[भारत सासणे]] ==संदर्भ== <references/> {| class="wikitable" ! ! ! ! |- | | | | |- | | | | |- | | | | |} [[वर्ग:मराठी साहित्य संमेलने]] [[वर्ग:याद्या]] 1iieg9vofjorjrqr9cbhg69y2yii772 2143265 2143263 2022-08-05T09:31:43Z 2409:4042:238C:1092:5A59:7C9E:ECF2:6B9E आशय जोडला wikitext text/x-wiki {{विस्तार}} [[महादेव गोविंद रानडे|न्यायमूर्ती महादेव गोविंद रानडे]] हे [[इ.स. १८७८]] साली [[पुणे]] येथे झालेल्या पहिल्या [[अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन|अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनां]]चे पहिले अध्यक्ष होते. [[मराठी साहित्य महामंडळ|अ. भा. मराठी साहित्य महामंडळाच्या]] स्थापनेपासून आजपर्यंत महामंडळाने ४२ साहित्य संमेलने घेतली असून घुमान येथे झालेले साहित्य संमेलन हे ४३ वे [[अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन|साहित्य संमेलन]] होते. महामंडळ अस्तित्वात येण्यापूर्वी [[कुसुमावती देशपांडे]] या एकच स्त्री अध्यक्ष झालेल्या होत्या. महामंडळाच्या स्थापनेनंतर [[दुर्गा भागवत]], [[शांता शेळके]], [[विजया राजाध्यक्ष]], [[अरुणा ढेरे]] या चार स्त्रिया संमेलनाध्यक्ष झाल्या आहेत. मराठी साहित्य संमेलनांच्या दहा गाजलेल्या संमेलनाध्यक्षांवर आधारित ’साहित्य दरबारातील दशरत्‍ने’ नावाचे पुस्तक प्राचार्य [[श्याम भुर्के]] यांनी लिहिले आहे. माजी संमेलनाध्यक्षांचा परिचय करून देणारी किमान चार पुस्तके आहेत, त्यांपैकी ही काही : # अरुणा ढेरे व्यक्ती आणि कथनात्मक लेखन (नानासाहेब यादव) # दभि सहवास आणि सन्मान (डॉ. श्यामला मुजुमदार) # संमेलनाध्यक्ष प्रा. रा. ग. जाधव (संपादक - अरुण पारगावकर) #’साहित्य दरबारातील दशरत्‍ने’ (प्राचार्य [[श्याम भुर्के]]) == साहित्य संमेलनाच्या माजी अध्यक्षांची यादी <ref>[http://www.sahityasagarsangli.com/index.php?option=com_content&task=category&sectionid=7&id=52&Itemid=96]</ref> == १. [[इ.स. १८७८]] ([[पुणे]]) [[महादेव गोविंद रानडे|न्यायमूर्ती महादेव गोविंद रानडे]] * [[इ.स. १८७९]] ते [[इ.स. १८८४]] (''संमेलन नाही'') २. [[इ.स. १८८५]] ([[पुणे]]) [[कृष्णशास्त्री राजवाडे]] * [[इ.स. १८८६]] ते [[इ.स. १९०४]] (''संमेलन नाही'') ३. [[इ.स. १९०५]] ([[सातारा]]) [[रघुनाथ पांडुरंग करंदीकर]] ४. [[इ.स. १९०६]] ([[पुणे]]) [[गोविंद वासुदेव कानिटकर]] ५. [[इ.स. १९०७]] ([[पुणे]]) [[विष्णू मोरेश्वर महाजनी]] ६. [[इ.स. १९०८]] ([[पुणे]]) [[चिंतामण विनायक वैद्य]] ७. [[इ.स. १९०९]] ([[वडोदरा|बडोदे]]) [[कान्होबा रामछोडदास कीर्तिकर]] * [[इ.स. १९१०]] (''संमेलन नाही'') * [[इ.स. १९११]] (''संमेलन नाही'') ८. [[इ.स. १९१२]] ([[अकोला|अकोला]]) [[हरी नारायण आपटे]] * [[इ.स. १९१३]] (''संमेलन नाही'') * [[इ.स. १९१४]] (''संमेलन नाही'') ९. [[इ.स. १९१५]] ([[मुंबई]]) [[गंगाधर पटवर्धन]] * [[इ.स. १९१६]] (''संमेलन नाही'') १०. [[इ.स. १९१७]] ([[इंदूर]]) [[गणेश जनार्दन आगाशे]] * [[इ.स. १९१८]] ते [[इ.स. १९२०]] (''संमेलन नाही'') ११. [[इ.स. १९२१]] ([[वडोदरा|बडोदे]]) [[नरसिंह चिंतामण केळकर]] * [[इ.स. १९२२]] ते [[इ.स. १९२५]] (''संमेलन नाही'') १२. [[इ.स. १९२६]] ([[मुंबई]]) [[माधव विनायक किबे]] १३. [[इ.स. १९२७]] ([[पुणे]]) [[श्रीपाद कृष्ण कोल्हटकर]] १४. [[इ.स. १९२८]] ([[ग्वाल्हेर]]) [[माधव श्रीहरी अणे]] १५. [[इ.स. १९२९]] ([[बेळगाव]]) [[शिवराम महादेव परांजपे]] १६. [[इ.स. १९३०]] ([[मडगाव]]) [[वामन मल्हार जोशी]] १७. [[इ.स. १९३१]] ([[हैदराबाद]]) [[श्रीधर वेंकटेश केतकर]] १८. [[इ.स. १९३२]] ([[कोल्हापूर]]) [[सयाजीराव गायकवाड]] १९. [[इ.स. १९३३]] ([[नागपूर]]) [[कृष्णाजी प्रभाकर खाडिलकर]] २०. [[इ.स. १९३४]] ([[वडोदरा|बडोदे]]) [[नारायण गोविंद चापेकर]] २१. [[इ.स. १९३५]] ([[इंदूर]]) [[भवानराव श्रीनिवासराव पंतप्रतिनिधी]] २२. [[इ.स. १९३६]] ([[जळगांव]]) [[माधव जूलियन]] * [[इ.स. १९३७]] (''संमेलन नाही'') २३. [[इ.स. १९३८]] ([[मुंबई]]) [[विनायक दामोदर सावरकर]] २४. [[इ.स. १९३९]] ([[अहमदनगर]]) [[दत्तो वामन पोतदार]] २५. [[इ.स. १९४०]] ([[रत्‍नागिरी]]) [[नारायण सीताराम फडके]] २६. [[इ.स. १९४१]] ([[सोलापूर]]) [[विष्णू सखाराम खांडेकर]] २७. [[इ.स. १९४२]] ([[नाशिक]]) [[प्रल्हाद केशव अत्रे]] २८. [[इ.स. १९४३]] ([[सांगली]]) [[श्रीपाद महादेव माटे]] २९. [[इ.स. १९४४]] ([[धुळे]]) [[भार्गवराम विठ्ठल वरेरकर]] * [[इ.स. १९४५]] (''संमेलन नाही'') ३०. [[इ.स. १९४६]] ([[बेळगाव]]) [[गजानन त्र्यंबक माडखोलकर]] ३१. [[इ.स. १९४७]] ([[हैदराबाद]]) [[नरहर रघुनाथ फाटक|न.र. फाटक]] * [[इ.स. १९४८]] (''संमेलन नाही'') ३२. [[इ.स. १९४९]] ([[पुणे]]) [[शंकर दत्तात्रय जावडेकर]] ३३. [[इ.स. १९५०]] ([[मुंबई]]) [[यशवंत दिनकर पेंढारकर]] ३४. [[इ.स. १९५१]] ([[कारवार]]) [[अनंत काकबा प्रियोळकर]] ३५. [[इ.स. १९५२]] ([[अमळनेर]]) [[कृष्णाजी पांडुरंग कुलकर्णी]] ३६. [[इ.स. १९५३]] ([[अमदाबाद|अमदावाद]]) [[विठ्ठल दत्तात्रय घाटे]] ३७. [[इ.स. १९५४]] ([[दिल्ली]]) [[लक्ष्मणशास्त्री बाळाजी जोशी]] ३८. [[इ.स. १९५५]] ([[पंढरपूर]]) [[शंकर दामोदर पेंडसे]] * [[इ.स. १९५६]] (''संमेलन नाही'') ३९. [[इ.स. १९५७]] ([[औरंगाबाद]]) [[अनंत काणेकर]] ४०. [[इ.स. १९५८]] ([[मालवण]]) [[अनिल|अनिल]] ४१. [[इ.स. १९५९]] ([[मिरज]]) [[श्रीकृष्ण केशव क्षीरसागर]] ४२. [[इ.स. १९६०]] ([[ठाणे]]) [[रामचंद्र श्रीपाद जोग]] ४३. [[इ.स. १९६१]] ([[ग्वाल्हेर]]) [[कुसुमावती देशपांडे]] ४४. [[इ.स. १९६२]] ([[सातारा]]) [[नरहर विष्णू गाडगीळ]] * [[इ.स. १९६३]] (''संमेलन नाही'') ४५. [[इ.स. १९६४]] ([[मडगाव]]) [[कुसुमाग्रज|वि.वा. शिरवाडकर]] ४६. [[इ.स. १९६५]] ([[सातारा]]) [[वामन लक्ष्मण कुलकर्णी]] * [[इ.स. १९६६]] (''संमेलन नाही'') ४७. [[इ.स. १९६७]] ([[भोपाळ]]) [[विष्णू भिकाजी कोलते]] * [[इ.स. १९६८]] (''संमेलन नाही'') ४८. [[इ.स. १९६९]] ([[वर्धा]]) [[पुरुषोत्तम शिवराम रेगे|पु.शि. रेगे]] * [[इ.स. १९७०]] (''संमेलन नाही'') * [[इ.स. १९७१]] (''संमेलन नाही'') * [[इ.स. १९७२]] (''संमेलन नाही'') ४९. [[इ.स. १९७३]] ([[यवतमाळ]]) [[गजानन दिगंबर माडगूळकर]] ५०. [[इ.स. १९७४]] ([[इचलकरंजी]]) [[पुरुषोत्तम लक्ष्मण देशपांडे|पु.ल. देशपांडे]] ५१. [[इ.स. १९७५]] ([[कऱ्हाड]]) [[दुर्गा भागवत]] * [[इ.स. १९७६]] (''संमेलन नाही'') ५२. [[इ.स. १९७७]] ([[पुणे]]) [[पुरुषोत्तम भास्कर भावे|पु.भा. भावे]] * [[इ.स. १९७८]] (''संमेलन नाही'') ५३. [[इ.स. १९७९]] ([[चंद्रपूर]]) [[वामन कृष्ण चोरघडे]] ५४. [[इ.स. १९८०]] ([[बार्शी]]) [[गंगाधर बाळकृष्ण सरदार|गं.बा. सरदार]] ५५. [[इ.स. १९८१(फेब्रुवारी)]] ([[अकोला]]) [[गोपाळ नीळकंठ दांडेकर|गो.नी. दांडेकर]] ५६. [[इ.स. १९८१ (डिसेंबर)]] ([[रायपूर]]) [[गंगाधर गोपाळ गाडगीळ|गंगाधर गाडगीळ]] * [[इ.स. १९८२]] (''संमेलन नाही'') ५७. [[इ.स. १९८३]] ([[अंबेजोगाई]]) [[व्यंकटेश दिगंबर माडगूळकर]] ५८. [[इ.स. १९८४]] ([[जळगांव]]) [[शंकर रामचंद्र खरात]] ५९. [[इ.स. १९८५]] ([[नांदेड]]) [[शंकर बाबाजी पाटील]] ६०. [[इ.स. १९८६]] ([[मुंबई]]) [[विश्राम बेडेकर]] * [[इ.स. १९८७]] (''संमेलन नाही'') ६१. [[इ.स. १९८८]] ([[ठाणे]]) [[वसंत कानेटकर]] ६२. [[इ.स. १९८९]] ([[अमरावती]]) [[केशव जगन्नाथ पुरोहित]] ६३. [[इ.स. १९९०(जानेवारी)]] ([[पुणे]]) [[युसुफखान मोहमदखान पठाण|यू.म. पठाण]] ६४. [[इ.स. १९९०(डिसेंबर)]] ([[रत्‍नागिरी]]) [[मधू मंगेश कर्णिक]] * [[इ.स. १९९१]] (''संमेलन नाही'') ६५. [[इ.स. १९९२]] ([[कोल्हापूर]]) [[रमेश मंत्री]] ६६. [[इ.स. १९९३]] ([[सातारा]]) [[विद्याधर गोखले]] ६७. [[इ.स. १९९४]] ([[पणजी]]) [[राम बाळकृष्ण शेवाळकर|राम शेवाळकर]] ६८. [[इ.स. १९९५]] ([[परभणी]]) [[नारायण गंगाराम सुर्वे|नारायण सुर्वे]] ६९. [[इ.स. १९९६]] ([[आळंदी]]) [[शांता जगन्नाथ शेळके|शांता शेळके]] ७०. [[इ.स. १९९७]] ([[अहमदनगर]]) [[नागनाथ इनामदार|ना.सं इनामदार]] ७१. [[इ.स. १९९८]] (परळी-वैजनाथ) [[दत्ताराम मारुती मिरासदार|द.मा. मिरासदार]] ७२. [[इ.स. १९९९]] ([[मुंबई]]) [[वसंत वामन बापट|वसंत बापट]] ७३. [[इ.स. २०००]] ([[बेळगाव]]) [[यशवंत दिनकर फडके|य.दि. फडके]] ७४. [[इ.स. २००१]] ([[इंदूर]]) [[विजया राजाध्यक्ष]] ७५. [[इ.स. २००२]] ([[पुणे]]) [[राजेंद्र बनहट्टी]] ७६. [[इ.स. २००३]] ([[कऱ्हाड]]) [[सुभाष भेंडे]] ७७. [[इ.स. २००४]] ([[औरंगाबाद]]) [[रा.ग. जाधव]] ७८. [[इ.स. २००५]] ([[नाशिक]]) [[केशव तानाजी मेश्राम|केशव मेश्राम]] ७९. [[इ.स. २००६]] ([[सोलापूर]]) [[मारुती चितमपल्ली]] ८०. [[इ.स. २००७]] ([[नागपूर]]) [[अरुण साधू]] ८१. [[इ.स. २००८]] ([[सांगली]]) [[मधुकर दत्तात्रेय हातकणंगलेकर]] ८२. [[इ.स. २००९]] ([[महाबळेश्वर]]) [[आनंद यादव|हे संमेलन अध्यक्षाविना पार पडले]] ८३. [[इ.स. २०१०]] (मार्च), ([[पुणे]]), [[द.भि. कुलकर्णी]] ८४. [[इ.स. २०१०]] (डिसेंबर), [[ठाणे]], [[उत्तम कांबळे]] * [[इ.स. २०११]] संमेलन नाही ८५. [[इ.स. २०१२]](फेब्रुवारी), [[चंद्रपूर]], [[वसंत आबाजी डहाके]] ८६. [[इ.स. २०१३]] (जानेवारी), [[चिपळूण]], [[नागनाथ कोतापल्ले]], ८७. [[इ.स. २०१४]] (जानेवारी), [[सासवड]], [[फ.मुं. शिंदे]] ८८. [[इ.स. २०१५]] (जानेवारी), घुमान, डॉ. [[सदानंद मोरे]] ८९. [[इ.स. २०१६]] (जानेवारी), पिंपरी, डॉ. [[श्रीपाल सबनीस]] ९०. [[इ.स. २०१७]] (फेब्रुवारी), डोंबिवली, डॉ. [[अक्षयकुमार काळे]] ९१. [[इ.स. २०१८]] (फेब्रुवारी), बडोदे, डाॅ.. [[लक्ष्मीकांत देशमुख]] ९२. [[इ.स. २०१९]] (फेब्रुवारी), यवतमाळ, [[अरुणा ढेरे]] ९३. इ. स. २०२० (जानेवारी), उस्मानाबाद, [[फादर फ्रान्सिस दिब्रिटो]] ९४. इ. स. २०२१ (०३,०४,०५ डिसेंबर), नाशिक, [[जयंत नारळीकर]] ९५. इ. स. २०२२ (२२,२३,२४ एप्रिल), [[उदगीर]], [[भारत सासणे]] ==संदर्भ== <references/> {| class="wikitable" ! ! ! ! |- | | | | |- | | | | |- | | | | |} [[वर्ग:मराठी साहित्य संमेलने]] [[वर्ग:याद्या]] 7p354x6lykqr7z1n8195dbg8kxw6lgh 2143268 2143265 2022-08-05T09:40:43Z 2409:4042:238C:1092:5A59:7C9E:ECF2:6B9E /* साहित्य संमेलनाच्या माजी अध्यक्षांची यादी [१] */आशय जोडला wikitext text/x-wiki {{विस्तार}} [[महादेव गोविंद रानडे|न्यायमूर्ती महादेव गोविंद रानडे]] हे [[इ.स. १८७८]] साली [[पुणे]] येथे झालेल्या पहिल्या [[अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन|अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनां]]चे पहिले अध्यक्ष होते. [[मराठी साहित्य महामंडळ|अ. भा. मराठी साहित्य महामंडळाच्या]] स्थापनेपासून आजपर्यंत महामंडळाने ४२ साहित्य संमेलने घेतली असून घुमान येथे झालेले साहित्य संमेलन हे ४३ वे [[अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन|साहित्य संमेलन]] होते. महामंडळ अस्तित्वात येण्यापूर्वी [[कुसुमावती देशपांडे]] या एकच स्त्री अध्यक्ष झालेल्या होत्या. महामंडळाच्या स्थापनेनंतर [[दुर्गा भागवत]], [[शांता शेळके]], [[विजया राजाध्यक्ष]], [[अरुणा ढेरे]] या चार स्त्रिया संमेलनाध्यक्ष झाल्या आहेत. मराठी साहित्य संमेलनांच्या दहा गाजलेल्या संमेलनाध्यक्षांवर आधारित ’साहित्य दरबारातील दशरत्‍ने’ नावाचे पुस्तक प्राचार्य [[श्याम भुर्के]] यांनी लिहिले आहे. माजी संमेलनाध्यक्षांचा परिचय करून देणारी किमान चार पुस्तके आहेत, त्यांपैकी ही काही : # अरुणा ढेरे व्यक्ती आणि कथनात्मक लेखन (नानासाहेब यादव) # दभि सहवास आणि सन्मान (डॉ. श्यामला मुजुमदार) # संमेलनाध्यक्ष प्रा. रा. ग. जाधव (संपादक - अरुण पारगावकर) #’साहित्य दरबारातील दशरत्‍ने’ (प्राचार्य [[श्याम भुर्के]]) == साहित्य संमेलनाच्या माजी अध्यक्षांची यादी <ref>[http://www.sahityasagarsangli.com/index.php?option=com_content&task=category&sectionid=7&id=52&Itemid=96]</ref> == १. [[इ.स. १८७८]] ([[पुणे]]) [[महादेव गोविंद रानडे|न्यायमूर्ती महादेव गोविंद रानडे]] * [[इ.स. १८७९]] ते [[इ.स. १८८४]] (''संमेलन नाही'') २. [[इ.स. १८८५]] ([[पुणे]]) [[कृष्णशास्त्री राजवाडे]] * [[इ.स. १८८६]] ते [[इ.स. १९०४]] (''संमेलन नाही'') ३. [[इ.स. १९०५]] ([[सातारा]]) [[रघुनाथ पांडुरंग करंदीकर]] ४. [[इ.स. १९०६]] ([[पुणे]]) [[गोविंद वासुदेव कानिटकर]] ५. [[इ.स. १९०७]] ([[पुणे]]) [[विष्णू मोरेश्वर महाजनी]] ६. [[इ.स. १९०८]] ([[पुणे]]) [[चिंतामण विनायक वैद्य]] ७. [[इ.स. १९०९]] ([[वडोदरा|बडोदे]]) [[कान्होबा रामछोडदास कीर्तिकर]] * [[इ.स. १९१०]] (''संमेलन नाही'') * [[इ.स. १९११]] (''संमेलन नाही'') ८. [[इ.स. १९१२]] ([[अकोला|अकोला]]) [[हरी नारायण आपटे]] * [[इ.स. १९१३]] (''संमेलन नाही'') * [[इ.स. १९१४]] (''संमेलन नाही'') ९. [[इ.स. १९१५]] ([[मुंबई]]) [[गंगाधर पटवर्धन]] * [[इ.स. १९१६]] (''संमेलन नाही'') १०. [[इ.स. १९१७]] ([[इंदूर]]) [[गणेश जनार्दन आगाशे]] * [[इ.स. १९१८]] ते [[इ.स. १९२०]] (''संमेलन नाही'') ११. [[इ.स. १९२१]] ([[वडोदरा|बडोदे]]) [[नरसिंह चिंतामण केळकर]] * [[इ.स. १९२२]] ते [[इ.स. १९२५]] (''संमेलन नाही'') १२. [[इ.स. १९२६]] ([[मुंबई]]) [[माधव विनायक किबे]] १३. [[इ.स. १९२७]] ([[पुणे]]) [[श्रीपाद कृष्ण कोल्हटकर]] १४. [[इ.स. १९२८]] ([[ग्वाल्हेर]]) [[माधव श्रीहरी अणे]] १५. [[इ.स. १९२९]] ([[बेळगाव]]) [[शिवराम महादेव परांजपे]] १६. [[इ.स. १९३०]] ([[मडगाव]]) [[वामन मल्हार जोशी]] १७. [[इ.स. १९३१]] ([[हैदराबाद]]) [[श्रीधर वेंकटेश केतकर]] १८. [[इ.स. १९३२]] ([[कोल्हापूर]]) [[सयाजीराव गायकवाड]] १९. [[इ.स. १९३३]] ([[नागपूर]]) [[कृष्णाजी प्रभाकर खाडिलकर]] २०. [[इ.स. १९३४]] ([[वडोदरा|बडोदे]]) [[नारायण गोविंद चापेकर]] २१. [[इ.स. १९३५]] ([[इंदूर]]) [[भवानराव श्रीनिवासराव पंतप्रतिनिधी]] २२. [[इ.स. १९३६]] ([[जळगांव]]) [[माधव जूलियन]] * [[इ.स. १९३७]] (''संमेलन नाही'') २३. [[इ.स. १९३८]] ([[मुंबई]]) [[विनायक दामोदर सावरकर]] २४. [[इ.स. १९३९]] ([[अहमदनगर]]) [[दत्तो वामन पोतदार]] २५. [[इ.स. १९४०]] ([[रत्‍नागिरी]]) [[नारायण सीताराम फडके]] २६. [[इ.स. १९४१]] ([[सोलापूर]]) [[विष्णू सखाराम खांडेकर]] २७. [[इ.स. १९४२]] ([[नाशिक]]) [[प्रल्हाद केशव अत्रे]] २८. [[इ.स. १९४३]] ([[सांगली]]) [[श्रीपाद महादेव माटे]] २९. [[इ.स. १९४४]] ([[धुळे]]) [[भार्गवराम विठ्ठल वरेरकर]] * [[इ.स. १९४५]] (''संमेलन नाही'') ३०. [[इ.स. १९४६]] ([[बेळगाव]]) [[गजानन त्र्यंबक माडखोलकर]] ३१. [[इ.स. १९४७]] ([[हैदराबाद]]) [[नरहर रघुनाथ फाटक|न.र. फाटक]] * [[इ.स. १९४८]] (''संमेलन नाही'') ३२. [[इ.स. १९४९]] ([[पुणे]]) [[शंकर दत्तात्रय जावडेकर]] ३३. [[इ.स. १९५०]] ([[मुंबई]]) [[यशवंत दिनकर पेंढारकर]] ३४. [[इ.स. १९५१]] ([[कारवार]]) [[अनंत काकबा प्रियोळकर]] ३५. [[इ.स. १९५२]] ([[अमळनेर]]) [[कृष्णाजी पांडुरंग कुलकर्णी]] ३६. [[इ.स. १९५३]] ([[अमदाबाद|अमदावाद]]) [[विठ्ठल दत्तात्रय घाटे]] ३७. [[इ.स. १९५४]] ([[दिल्ली]]) [[लक्ष्मणशास्त्री बाळाजी जोशी]] ३८. [[इ.स. १९५५]] ([[पंढरपूर]]) [[शंकर दामोदर पेंडसे]] * [[इ.स. १९५६]] (''संमेलन नाही'') ३९. [[इ.स. १९५७]] ([[औरंगाबाद]]) [[अनंत काणेकर]] ४०. [[इ.स. १९५८]] ([[मालवण]]) [[अनिल|अनिल]] ४१. [[इ.स. १९५९]] ([[मिरज]]) [[श्रीकृष्ण केशव क्षीरसागर]] ४२. [[इ.स. १९६०]] ([[ठाणे]]) [[रामचंद्र श्रीपाद जोग]] ४३. [[इ.स. १९६१]] ([[ग्वाल्हेर]]) [[कुसुमावती देशपांडे]] ४४. [[इ.स. १९६२]] ([[सातारा]]) [[नरहर विष्णू गाडगीळ]] * [[इ.स. १९६३]] (''संमेलन नाही'') ४५. [[इ.स. १९६४]] ([[मडगाव]]) [[कुसुमाग्रज|वि.वा. शिरवाडकर]] ४६. [[इ.स. १९६५]] ([[सातारा]]) [[वामन लक्ष्मण कुलकर्णी]] * [[इ.स. १९६६]] (''संमेलन नाही'') ४७. [[इ.स. १९६७]] ([[भोपाळ]]) [[विष्णू भिकाजी कोलते]] * [[इ.स. १९६८]] (''संमेलन नाही'') ४८. [[इ.स. १९६९]] ([[वर्धा]]) [[पुरुषोत्तम शिवराम रेगे|पु.शि. रेगे]] * [[इ.स. १९७०]] (''संमेलन नाही'') * [[इ.स. १९७१]] (''संमेलन नाही'') * [[इ.स. १९७२]] (''संमेलन नाही'') ४९. [[इ.स. १९७३]] ([[यवतमाळ]]) [[गजानन दिगंबर माडगूळकर]] ५०. [[इ.स. १९७४]] ([[इचलकरंजी]]) [[पुरुषोत्तम लक्ष्मण देशपांडे|पु.ल. देशपांडे]] ५१. [[इ.स. १९७५]] ([[कऱ्हाड]]) [[दुर्गा भागवत]] * [[इ.स. १९७६]] (''संमेलन नाही'') ५२. [[इ.स. १९७७]] ([[पुणे]]) [[पुरुषोत्तम भास्कर भावे|पु.भा. भावे]] * [[इ.स. १९७८]] (''संमेलन नाही'') ५३. [[इ.स. १९७९]] ([[चंद्रपूर]]) [[वामन कृष्ण चोरघडे]] ५४. [[इ.स. १९८०]] ([[बार्शी]]) [[गंगाधर बाळकृष्ण सरदार|गं.बा. सरदार]] ५५. [[इ.स. १९८१(फेब्रुवारी)]] ([[अकोला]]) [[गोपाळ नीळकंठ दांडेकर|गो.नी. दांडेकर]] ५६. [[इ.स. १९८१ (डिसेंबर)]] ([[रायपूर]]) [[गंगाधर गोपाळ गाडगीळ|गंगाधर गाडगीळ]] * [[इ.स. १९८२]] (''संमेलन नाही'') ५७. [[इ.स. १९८३]] ([[अंबेजोगाई]]) [[व्यंकटेश दिगंबर माडगूळकर]] ५८. [[इ.स. १९८४]] ([[जळगांव]]) [[शंकर रामचंद्र खरात]] ५९. [[इ.स. १९८५]] ([[नांदेड]]) [[शंकर बाबाजी पाटील]] ६०. [[इ.स. १९८६]] ([[मुंबई]]) [[विश्राम बेडेकर]] * [[इ.स. १९८७]] (''संमेलन नाही'') ६१. [[इ.स. १९८८]] ([[ठाणे]]) [[वसंत कानेटकर]] ६२. [[इ.स. १९८९]] ([[अमरावती]]) [[केशव जगन्नाथ पुरोहित]] ६३. [[इ.स. १९९०(जानेवारी)]] ([[पुणे]]) [[युसुफखान मोहमदखान पठाण|यू.म. पठाण]] ६४. [[इ.स. १९९०(डिसेंबर)]] ([[रत्‍नागिरी]]) [[मधू मंगेश कर्णिक]] * [[इ.स. १९९१]] (''संमेलन नाही'') ६५. [[इ.स. १९९२]] ([[कोल्हापूर]]) [[रमेश मंत्री]] ६६. [[इ.स. १९९३]] ([[सातारा]]) [[विद्याधर गोखले]] ६७. [[इ.स. १९९४]] ([[पणजी]]) [[राम बाळकृष्ण शेवाळकर|राम शेवाळकर]] ६८. [[इ.स. १९९५]] ([[परभणी]]) [[नारायण गंगाराम सुर्वे|नारायण सुर्वे]] ६९. [[इ.स. १९९६]] ([[आळंदी]]) [[शांता जगन्नाथ शेळके|शांता शेळके]] ७०. [[इ.स. १९९७]] ([[अहमदनगर]]) [[नागनाथ इनामदार|ना.सं इनामदार]] ७१. [[इ.स. १९९८]] (परळी-वैजनाथ) [[दत्ताराम मारुती मिरासदार|द.मा. मिरासदार]] ७२. [[इ.स. १९९९]] ([[मुंबई]]) [[वसंत वामन बापट|वसंत बापट]] ७३. [[इ.स. २०००]] ([[बेळगाव]]) [[यशवंत दिनकर फडके|य.दि. फडके]] ७४. [[इ.स. २००१]] ([[इंदूर]]) [[विजया राजाध्यक्ष]] ७५. [[इ.स. २००२]] ([[पुणे]]) [[राजेंद्र बनहट्टी]] ७६. [[इ.स. २००३]] ([[कऱ्हाड]]) [[सुभाष भेंडे]] ७७. [[इ.स. २००४]] ([[औरंगाबाद]]) [[रा.ग. जाधव]] ७८. [[इ.स. २००५]] ([[नाशिक]]) [[केशव तानाजी मेश्राम|केशव मेश्राम]] ७९. [[इ.स. २००६]] ([[सोलापूर]]) [[मारुती चितमपल्ली]] ८०. [[इ.स. २००७]] ([[नागपूर]]) [[अरुण साधू]] ८१. [[इ.स. २००८]] ([[सांगली]]) [[मधुकर दत्तात्रेय हातकणंगलेकर]] ८२. [[इ.स. २००९]] ([[महाबळेश्वर]]) [[आनंद यादव|हे संमेलन अध्यक्षाविना पार पडले]] ८३. [[इ.स. २०१०]] (मार्च), ([[पुणे]]), [[द.भि. कुलकर्णी]] ८४. [[इ.स. २०१०]] (डिसेंबर), [[ठाणे]], [[उत्तम कांबळे]] * [[इ.स. २०११]] संमेलन नाही ८५. [[इ.स. २०१२]](फेब्रुवारी), [[चंद्रपूर]], [[वसंत आबाजी डहाके]] ८६. [[इ.स. २०१३]] (जानेवारी), [[चिपळूण]], [[नागनाथ कोतापल्ले]], ८७. [[इ.स. २०१४]] (जानेवारी), [[सासवड]], [[फ.मुं. शिंदे]] ८८. [[इ.स. २०१५]] (जानेवारी), घुमान, डॉ. [[सदानंद मोरे]] ८९. [[इ.स. २०१६]] (जानेवारी), पिंपरी, डॉ. [[श्रीपाल सबनीस]] ९०. [[इ.स. २०१७]] (फेब्रुवारी), डोंबिवली, डॉ. [[अक्षयकुमार काळे]] ९१. [[इ.स. २०१८]] (फेब्रुवारी), बडोदे, डाॅ.. [[लक्ष्मीकांत देशमुख]] ९२. [[इ.स. २०१९]] (फेब्रुवारी), यवतमाळ, [[अरुणा ढेरे]] ९३. इ. स. २०२० (जानेवारी), उस्मानाबाद, [[फादर फ्रान्सिस दिब्रिटो]] ९४. इ. स. २०२१ (०३,०४,०५ डिसेंबर), नाशिक, [[जयंत नारळीकर]] ९५. [[ इ. स. २०२२]] (२२,२३,२४ एप्रिल), [[उदगीर]], [[भारत सासणे]] ==संदर्भ== <references/> {| class="wikitable" ! ! ! ! |- | | | | |- | | | | |- | | | | |} [[वर्ग:मराठी साहित्य संमेलने]] [[वर्ग:याद्या]] eclafrymiqgw7zdo8atqy8xtjwo0tae 0 94955 2143281 1781737 2022-08-05T10:09:41Z TansaWLS 147102 wikitext text/x-wiki {{विकिकरण}} [[file:Athene blewitti.jpg|right|220px|''' https://mr.vikaspedia.in/education/childrens-corner/91c94893593593f93593f92792493e/92d93e93092493e924940932-93890291591f91794d93093894d924-92a91594d937940-93592892a93f90291793393e''']] '''वनपिंगळा''' (शास्त्रीय नाव: ''Athene blewitti'' ''अथेनी ब्लुइटी'' ; [[इंग्लिश भाषा|इंग्लिश]]: ''Forest Owlet'', ''फॉरेस्ट औलेट'';) हा पक्षी भारतातील [[महाराष्ट्र]], व मध्य प्रदेश या राज्यात खूप मोठ्या प्रमाणात आढळत असे, पण आता विविध कारणास्तव तो दिसेनासा झाला आहे. अलीकडेच पक्षी अभ्यासकांच्या एका टीमने याचा शोध घेतला असता तो [[नंदुरबार]] जिल्ह्यात व मेळघाट अभयारण्यात केवळ २०० ते ३०० एवढ्याच संख्येने आढळला.<ref>{{स्रोत संकेतस्थळ | दुवा = http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-05-19/pune/29559877_1_facial-disc-owlet-forest | title = लाइकली हायब्रिड ऑफ फॉरेस्ट ॲन्ड स्पॉटेड आउलेट्स फाऊंड | प्रकाशक = टाइम्स ऑफ इंडिया | दिनांक = ९ मे, इ.स. २०११ | भाषा = इंग्लिश}}</ref> ==रानपिंगळाचे वर्णन== खर्गला म्हणून संस्कृत या भाषेत ओळखला जाणारा हा पक्षी दिसायला शिंगी डुमासारखा, पण आकाराने मोठा व आखूड शेपटीचा असतो. तो पानगळीच्या आर्द्र जंगलात व ओढ्यानजीकच्या जुन्या आमरायांत आढळतो. पश्‍चिम खानदेश, सूरत, डांग, सातपुड्यापासून पूर्वीय मध्य प्रदेश व ओरिसातील संबलपूर जिल्ह्यात तो दिसतो अशी माहिती मारुती चितमपल्लींच्या पक्षिकोशावरून मिळते, पण आता हा पक्षी संकटात आहे. त्याविषयी माहिती देताना पक्षी अभ्यासक मीनाक्षी शर्मा म्हणाल्या की, तो पिंगळा गटातील अन्य पक्ष्यांप्रमाणे केवळ रात्रीच संचार करीत नाही, तर त्याला दिवसाही दिसते. तो निर्भयपणे इकडे तिकडे जंगलात, माळरानावर, ओढे-नद्यांकाठी फिरतो. पण त्याचा हाच गुण त्याच्या नाशाला कारण ठरत आहे. कारण इतर पिंगळ्यांना जसे अंधाराचे संरक्षण मिळते तसे ते याला मिळत नाही. दिवसाउजेडी तो एखाद्या छोट्या मोठ्या शिकाऱ्याकडून सहजी मारला जातो. तसेच या पक्ष्याच्या मांसाविषयी खवैयांमध्ये बरेच समज-अपसमज आहेत. त्यामुळे बाजारातही त्याला एकेकाळी खूप मागणी होती. आता हा पक्षीच संपत आला आहे. गेल्या अनेक वर्षांच्या पक्षी अभ्यासकांच्या निरीक्षणात हा पक्षी सापडल्याची नोंद नाही, पण १९९७ साली प्रथमच तो दिसला. त्यामुळे आशा पल्लवित झालेले पक्षीप्रेमी आता तो वाचविण्यासाठी आटोकाट प्रयत्न करीत आहेत. ==राज्यपक्षी म्हणून शिफारस== महाराष्ट्रातील पक्षीप्रेमींनी, पक्षी अभ्यासकांनी व मुंबई नॅचरल हिस्ट्री सोसायटीने रानपिंगळा किंवा ‘फॉरेस्ट आउलेट' या पक्ष्याला महाराष्ट्राचा राज्यपक्षी करावा अशी शिफारस केली आहे. याआधी राज्यपक्षी म्हणून हरियाल या पक्ष्याला मान्यता दिली गेली होती. आता या रानपिंगळ्याचे नाव पुढे आले आहे.<ref>{{स्रोत संकेतस्थळ | दुवा = http://www.indianexpress.com/news/Protecting-the-forest-owlet/796625/ | title = प्रोटेक्टिंग द फॉरेस्ट औलेट | भाषा = इंग्लिश}}</ref> हा पक्षी घुबड, पिंगळा गटातील आहे. रानपिंगळा दिसायला फारसा आकर्षक नसतो. मोर, पोपट, बगळा, करकोचा यासारखा तर नाहीच नाही. खरे तर मोरासारखा सुंदर व डौलदार पक्ष्याला पक्ष्यांचा राजा म्हणून आपण वर्षानुवर्षे ओळखतो, पण मग हरियालपाठोपाठ हे नाव पुढे आले आहे. यामागे त्या पक्ष्याला संरक्षण देऊन त्याची संख्या वाढवणे हा मुख्य उद्देश आहे; कारण हा पक्षी आता फारच दुर्मिळ होत चालला आहे. असेआल आह्ले पक्षी पृथ्वीतलावरूनच नाहीसा होईल व तो पुन्हा मिळवण्यासाठी एक तारांगण जाऊन दुसरे यावे लागेल. राजपक्ष्याचा याला दर्जा दिल्यास या पक्ष्याचा आणखी शोध घेणे, त्यावर अभ्यास करणे व वाचवण्यासाठी संरक्षण देणे शक्य होईल. म्हणून राजपक्ष्याच्या मान्यतेची मागणी झाली आहे. == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} {{विस्तार}} [[वर्ग:घुबड]] qpquxng5q71m4itl1zgymys2yi5zo2b 2143283 2143281 2022-08-05T10:10:33Z TansaWLS 147102 /* वनपिंगळाचे वर्णन */ wikitext text/x-wiki {{विकिकरण}} [[file:Athene blewitti.jpg|right|220px|''' https://mr.vikaspedia.in/education/childrens-corner/91c94893593593f93593f92792493e/92d93e93092493e924940932-93890291591f91794d93093894d924-92a91594d937940-93592892a93f90291793393e''']] '''वनपिंगळा''' (शास्त्रीय नाव: ''Athene blewitti'' ''अथेनी ब्लुइटी'' ; [[इंग्लिश भाषा|इंग्लिश]]: ''Forest Owlet'', ''फॉरेस्ट औलेट'';) हा पक्षी भारतातील [[महाराष्ट्र]], व मध्य प्रदेश या राज्यात खूप मोठ्या प्रमाणात आढळत असे, पण आता विविध कारणास्तव तो दिसेनासा झाला आहे. अलीकडेच पक्षी अभ्यासकांच्या एका टीमने याचा शोध घेतला असता तो [[नंदुरबार]] जिल्ह्यात व मेळघाट अभयारण्यात केवळ २०० ते ३०० एवढ्याच संख्येने आढळला.<ref>{{स्रोत संकेतस्थळ | दुवा = http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-05-19/pune/29559877_1_facial-disc-owlet-forest | title = लाइकली हायब्रिड ऑफ फॉरेस्ट ॲन्ड स्पॉटेड आउलेट्स फाऊंड | प्रकाशक = टाइम्स ऑफ इंडिया | दिनांक = ९ मे, इ.स. २०११ | भाषा = इंग्लिश}}</ref> ==वनपिंगळाचे वर्णन== खर्गला म्हणून संस्कृत या भाषेत ओळखला जाणारा हा पक्षी दिसायला शिंगी डुमासारखा, पण आकाराने मोठा व आखूड शेपटीचा असतो. तो पानगळीच्या आर्द्र जंगलात व ओढ्यानजीकच्या जुन्या आमरायांत आढळतो. पश्‍चिम खानदेश, सूरत, डांग, सातपुड्यापासून पूर्वीय मध्य प्रदेश व ओरिसातील संबलपूर जिल्ह्यात तो दिसतो अशी माहिती मारुती चितमपल्लींच्या पक्षिकोशावरून मिळते, पण आता हा पक्षी संकटात आहे. त्याविषयी माहिती देताना पक्षी अभ्यासक मीनाक्षी शर्मा म्हणाल्या की, तो पिंगळा गटातील अन्य पक्ष्यांप्रमाणे केवळ रात्रीच संचार करीत नाही, तर त्याला दिवसाही दिसते. तो निर्भयपणे इकडे तिकडे जंगलात, माळरानावर, ओढे-नद्यांकाठी फिरतो. पण त्याचा हाच गुण त्याच्या नाशाला कारण ठरत आहे. कारण इतर पिंगळ्यांना जसे अंधाराचे संरक्षण मिळते तसे ते याला मिळत नाही. दिवसाउजेडी तो एखाद्या छोट्या मोठ्या शिकाऱ्याकडून सहजी मारला जातो. तसेच या पक्ष्याच्या मांसाविषयी खवैयांमध्ये बरेच समज-अपसमज आहेत. त्यामुळे बाजारातही त्याला एकेकाळी खूप मागणी होती. आता हा पक्षीच संपत आला आहे. गेल्या अनेक वर्षांच्या पक्षी अभ्यासकांच्या निरीक्षणात हा पक्षी सापडल्याची नोंद नाही, पण १९९७ साली प्रथमच तो दिसला. त्यामुळे आशा पल्लवित झालेले पक्षीप्रेमी आता तो वाचविण्यासाठी आटोकाट प्रयत्न करीत आहेत. ==राज्यपक्षी म्हणून शिफारस== महाराष्ट्रातील पक्षीप्रेमींनी, पक्षी अभ्यासकांनी व मुंबई नॅचरल हिस्ट्री सोसायटीने रानपिंगळा किंवा ‘फॉरेस्ट आउलेट' या पक्ष्याला महाराष्ट्राचा राज्यपक्षी करावा अशी शिफारस केली आहे. याआधी राज्यपक्षी म्हणून हरियाल या पक्ष्याला मान्यता दिली गेली होती. आता या रानपिंगळ्याचे नाव पुढे आले आहे.<ref>{{स्रोत संकेतस्थळ | दुवा = http://www.indianexpress.com/news/Protecting-the-forest-owlet/796625/ | title = प्रोटेक्टिंग द फॉरेस्ट औलेट | भाषा = इंग्लिश}}</ref> हा पक्षी घुबड, पिंगळा गटातील आहे. रानपिंगळा दिसायला फारसा आकर्षक नसतो. मोर, पोपट, बगळा, करकोचा यासारखा तर नाहीच नाही. खरे तर मोरासारखा सुंदर व डौलदार पक्ष्याला पक्ष्यांचा राजा म्हणून आपण वर्षानुवर्षे ओळखतो, पण मग हरियालपाठोपाठ हे नाव पुढे आले आहे. यामागे त्या पक्ष्याला संरक्षण देऊन त्याची संख्या वाढवणे हा मुख्य उद्देश आहे; कारण हा पक्षी आता फारच दुर्मिळ होत चालला आहे. असेआल आह्ले पक्षी पृथ्वीतलावरूनच नाहीसा होईल व तो पुन्हा मिळवण्यासाठी एक तारांगण जाऊन दुसरे यावे लागेल. राजपक्ष्याचा याला दर्जा दिल्यास या पक्ष्याचा आणखी शोध घेणे, त्यावर अभ्यास करणे व वाचवण्यासाठी संरक्षण देणे शक्य होईल. म्हणून राजपक्ष्याच्या मान्यतेची मागणी झाली आहे. == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} {{विस्तार}} [[वर्ग:घुबड]] b1cfrm4f6u7jlt1ie0gcwodau42213a 2143284 2143283 2022-08-05T10:12:11Z TansaWLS 147102 /* संदर्भ */ wikitext text/x-wiki {{विकिकरण}} [[file:Athene blewitti.jpg|right|220px|''' https://mr.vikaspedia.in/education/childrens-corner/91c94893593593f93593f92792493e/92d93e93092493e924940932-93890291591f91794d93093894d924-92a91594d937940-93592892a93f90291793393e''']] '''वनपिंगळा''' (शास्त्रीय नाव: ''Athene blewitti'' ''अथेनी ब्लुइटी'' ; [[इंग्लिश भाषा|इंग्लिश]]: ''Forest Owlet'', ''फॉरेस्ट औलेट'';) हा पक्षी भारतातील [[महाराष्ट्र]], व मध्य प्रदेश या राज्यात खूप मोठ्या प्रमाणात आढळत असे, पण आता विविध कारणास्तव तो दिसेनासा झाला आहे. अलीकडेच पक्षी अभ्यासकांच्या एका टीमने याचा शोध घेतला असता तो [[नंदुरबार]] जिल्ह्यात व मेळघाट अभयारण्यात केवळ २०० ते ३०० एवढ्याच संख्येने आढळला.<ref>{{स्रोत संकेतस्थळ | दुवा = http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-05-19/pune/29559877_1_facial-disc-owlet-forest | title = लाइकली हायब्रिड ऑफ फॉरेस्ट ॲन्ड स्पॉटेड आउलेट्स फाऊंड | प्रकाशक = टाइम्स ऑफ इंडिया | दिनांक = ९ मे, इ.स. २०११ | भाषा = इंग्लिश}}</ref> ==वनपिंगळाचे वर्णन== खर्गला म्हणून संस्कृत या भाषेत ओळखला जाणारा हा पक्षी दिसायला शिंगी डुमासारखा, पण आकाराने मोठा व आखूड शेपटीचा असतो. तो पानगळीच्या आर्द्र जंगलात व ओढ्यानजीकच्या जुन्या आमरायांत आढळतो. पश्‍चिम खानदेश, सूरत, डांग, सातपुड्यापासून पूर्वीय मध्य प्रदेश व ओरिसातील संबलपूर जिल्ह्यात तो दिसतो अशी माहिती मारुती चितमपल्लींच्या पक्षिकोशावरून मिळते, पण आता हा पक्षी संकटात आहे. त्याविषयी माहिती देताना पक्षी अभ्यासक मीनाक्षी शर्मा म्हणाल्या की, तो पिंगळा गटातील अन्य पक्ष्यांप्रमाणे केवळ रात्रीच संचार करीत नाही, तर त्याला दिवसाही दिसते. तो निर्भयपणे इकडे तिकडे जंगलात, माळरानावर, ओढे-नद्यांकाठी फिरतो. पण त्याचा हाच गुण त्याच्या नाशाला कारण ठरत आहे. कारण इतर पिंगळ्यांना जसे अंधाराचे संरक्षण मिळते तसे ते याला मिळत नाही. दिवसाउजेडी तो एखाद्या छोट्या मोठ्या शिकाऱ्याकडून सहजी मारला जातो. तसेच या पक्ष्याच्या मांसाविषयी खवैयांमध्ये बरेच समज-अपसमज आहेत. त्यामुळे बाजारातही त्याला एकेकाळी खूप मागणी होती. आता हा पक्षीच संपत आला आहे. गेल्या अनेक वर्षांच्या पक्षी अभ्यासकांच्या निरीक्षणात हा पक्षी सापडल्याची नोंद नाही, पण १९९७ साली प्रथमच तो दिसला. त्यामुळे आशा पल्लवित झालेले पक्षीप्रेमी आता तो वाचविण्यासाठी आटोकाट प्रयत्न करीत आहेत. ==राज्यपक्षी म्हणून शिफारस== महाराष्ट्रातील पक्षीप्रेमींनी, पक्षी अभ्यासकांनी व मुंबई नॅचरल हिस्ट्री सोसायटीने रानपिंगळा किंवा ‘फॉरेस्ट आउलेट' या पक्ष्याला महाराष्ट्राचा राज्यपक्षी करावा अशी शिफारस केली आहे. याआधी राज्यपक्षी म्हणून हरियाल या पक्ष्याला मान्यता दिली गेली होती. आता या रानपिंगळ्याचे नाव पुढे आले आहे.<ref>{{स्रोत संकेतस्थळ | दुवा = http://www.indianexpress.com/news/Protecting-the-forest-owlet/796625/ | title = प्रोटेक्टिंग द फॉरेस्ट औलेट | भाषा = इंग्लिश}}</ref> हा पक्षी घुबड, पिंगळा गटातील आहे. रानपिंगळा दिसायला फारसा आकर्षक नसतो. मोर, पोपट, बगळा, करकोचा यासारखा तर नाहीच नाही. खरे तर मोरासारखा सुंदर व डौलदार पक्ष्याला पक्ष्यांचा राजा म्हणून आपण वर्षानुवर्षे ओळखतो, पण मग हरियालपाठोपाठ हे नाव पुढे आले आहे. यामागे त्या पक्ष्याला संरक्षण देऊन त्याची संख्या वाढवणे हा मुख्य उद्देश आहे; कारण हा पक्षी आता फारच दुर्मिळ होत चालला आहे. असेआल आह्ले पक्षी पृथ्वीतलावरूनच नाहीसा होईल व तो पुन्हा मिळवण्यासाठी एक तारांगण जाऊन दुसरे यावे लागेल. राजपक्ष्याचा याला दर्जा दिल्यास या पक्ष्याचा आणखी शोध घेणे, त्यावर अभ्यास करणे व वाचवण्यासाठी संरक्षण देणे शक्य होईल. म्हणून राजपक्ष्याच्या मान्यतेची मागणी झाली आहे. == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} https://mr.vikaspedia.in/education/childrens-corner/91c94893593593f93593f92792493e/92d93e93092493e924940932-93890291591f91794d93093894d924-92a91594d937940-93592892a93f90291793393e {{विस्तार}} [[वर्ग:घुबड]] 9itpnnxmb6g3zaz82bin16g8b5ugyx2 2143298 2143284 2022-08-05T11:07:42Z TansaWLS 147102 वन पिंगळा wikitext text/x-wiki वनपिंगळा{{विकिकरण}} [[file:Athene blewitti.jpg|right|220px|''' https://mr.vikaspedia.in/education/childrens-corner/91c94893593593f93593f92792493e/92d93e93092493e924940932-93890291591f91794d93093894d924-92a91594d937940-93592892a93f90291793393e''']] '''वनपिंगळा''' (शास्त्रीय नाव: ''Athene blewitti'' ''अथेनी ब्लुइटी'' ; [[इंग्लिश भाषा|इंग्लिश]]: ''Forest Owlet'', ''फॉरेस्ट औलेट'';) हा पक्षी भारतातील [[महाराष्ट्र]], व मध्य प्रदेश या राज्यात खूप मोठ्या प्रमाणात आढळत असे, पण आता विविध कारणास्तव तो दिसेनासा झाला आहे. अलीकडेच पक्षी अभ्यासकांच्या एका टीमने याचा शोध घेतला असता तो [[नंदुरबार]] जिल्ह्यात व मेळघाट अभयारण्यात केवळ २०० ते ३०० एवढ्याच संख्येने आढळला.<ref>{{स्रोत संकेतस्थळ | दुवा = http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-05-19/pune/29559877_1_facial-disc-owlet-forest | title = लाइकली हायब्रिड ऑफ फॉरेस्ट ॲन्ड स्पॉटेड आउलेट्स फाऊंड | प्रकाशक = टाइम्स ऑफ इंडिया | दिनांक = ९ मे, इ.स. २०११ | भाषा = इंग्लिश}}</ref> ==वनपिंगळाचे वर्णन== खर्गला म्हणून संस्कृत या भाषेत ओळखला जाणारा हा पक्षी दिसायला शिंगी डुमासारखा, पण आकाराने मोठा व आखूड शेपटीचा असतो. तो पानगळीच्या आर्द्र जंगलात व ओढ्यानजीकच्या जुन्या आमरायांत आढळतो. पश्‍चिम खानदेश, सूरत, डांग, सातपुड्यापासून पूर्वीय मध्य प्रदेश व ओरिसातील संबलपूर जिल्ह्यात तो दिसतो अशी माहिती मारुती चितमपल्लींच्या पक्षिकोशावरून मिळते, पण आता हा पक्षी संकटात आहे. त्याविषयी माहिती देताना पक्षी अभ्यासक मीनाक्षी शर्मा म्हणाल्या की, तो पिंगळा गटातील अन्य पक्ष्यांप्रमाणे केवळ रात्रीच संचार करीत नाही, तर त्याला दिवसाही दिसते. तो निर्भयपणे इकडे तिकडे जंगलात, माळरानावर, ओढे-नद्यांकाठी फिरतो. पण त्याचा हाच गुण त्याच्या नाशाला कारण ठरत आहे. कारण इतर पिंगळ्यांना जसे अंधाराचे संरक्षण मिळते तसे ते याला मिळत नाही. दिवसाउजेडी तो एखाद्या छोट्या मोठ्या शिकाऱ्याकडून सहजी मारला जातो. तसेच या पक्ष्याच्या मांसाविषयी खवैयांमध्ये बरेच समज-अपसमज आहेत. त्यामुळे बाजारातही त्याला एकेकाळी खूप मागणी होती. आता हा पक्षीच संपत आला आहे. गेल्या अनेक वर्षांच्या पक्षी अभ्यासकांच्या निरीक्षणात हा पक्षी सापडल्याची नोंद नाही, पण १९९७ साली प्रथमच तो दिसला. त्यामुळे आशा पल्लवित झालेले पक्षीप्रेमी आता तो वाचविण्यासाठी आटोकाट प्रयत्न करीत आहेत. ==राज्यपक्षी म्हणून शिफारस== महाराष्ट्रातील पक्षीप्रेमींनी, पक्षी अभ्यासकांनी व मुंबई नॅचरल हिस्ट्री सोसायटीने रानपिंगळा किंवा ‘फॉरेस्ट आउलेट' या पक्ष्याला महाराष्ट्राचा राज्यपक्षी करावा अशी शिफारस केली आहे. याआधी राज्यपक्षी म्हणून हरियाल या पक्ष्याला मान्यता दिली गेली होती. आता या रानपिंगळ्याचे नाव पुढे आले आहे.<ref>{{स्रोत संकेतस्थळ | दुवा = http://www.indianexpress.com/news/Protecting-the-forest-owlet/796625/ | title = प्रोटेक्टिंग द फॉरेस्ट औलेट | भाषा = इंग्लिश}}</ref> हा पक्षी घुबड, पिंगळा गटातील आहे. रानपिंगळा दिसायला फारसा आकर्षक नसतो. मोर, पोपट, बगळा, करकोचा यासारखा तर नाहीच नाही. खरे तर मोरासारखा सुंदर व डौलदार पक्ष्याला पक्ष्यांचा राजा म्हणून आपण वर्षानुवर्षे ओळखतो, पण मग हरियालपाठोपाठ हे नाव पुढे आले आहे. यामागे त्या पक्ष्याला संरक्षण देऊन त्याची संख्या वाढवणे हा मुख्य उद्देश आहे; कारण हा पक्षी आता फारच दुर्मिळ होत चालला आहे. असेआल आह्ले पक्षी पृथ्वीतलावरूनच नाहीसा होईल व तो पुन्हा मिळवण्यासाठी एक तारांगण जाऊन दुसरे यावे लागेल. राजपक्ष्याचा याला दर्जा दिल्यास या पक्ष्याचा आणखी शोध घेणे, त्यावर अभ्यास करणे व वाचवण्यासाठी संरक्षण देणे शक्य होईल. म्हणून राजपक्ष्याच्या मान्यतेची मागणी झाली आहे. == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} https://mr.vikaspedia.in/education/childrens-corner/91c94893593593f93593f92792493e/92d93e93092493e924940932-93890291591f91794d93093894d924-92a91594d937940-93592892a93f90291793393e {{विस्तार}} [[वर्ग:घुबड]] hoeb4um4smiv9xpvwtu2p8oi600jrgg 2143312 2143298 2022-08-05T11:18:05Z TansaWLS 147102 wikitext text/x-wiki वनपिंगळा{{विकिकरण}} [[file:Athene blewitti.jpg|right|220px|''' https://mr.vikaspedia.in/education/childrens-corner/91c94893593593f93593f92792493e/92d93e93092493e924940932-93890291591f91794d93093894d924-92a91594d937940-93592892a93f90291793393e''']] '''वनपिंगळा''' (शास्त्रीय नाव: ''Athene blewitti'' ''अथेनी ब्लुइटी'' ; [[इंग्लिश भाषा|इंग्लिश]]: ''Forest Owlet'', ''फॉरेस्ट औलेट'';) हा पक्षी भारतातील [[महाराष्ट्र]], व मध्य प्रदेश या राज्यात खूप मोठ्या प्रमाणात आढळत असे, पण आता विविध कारणास्तव तो दिसेनासा झाला आहे. अलीकडेच पक्षी अभ्यासकांच्या एका टीमने याचा शोध घेतला असता तो [[नंदुरबार]] जिल्ह्यात व मेळघाट अभयारण्यात केवळ २०० ते ३०० एवढ्याच संख्येने आढळला.<ref>{{स्रोत संकेतस्थळ | दुवा = http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-05-19/pune/29559877_1_facial-disc-owlet-forest | title = लाइकली हायब्रिड ऑफ फॉरेस्ट ॲन्ड स्पॉटेड आउलेट्स फाऊंड | प्रकाशक = टाइम्स ऑफ इंडिया | दिनांक = ९ मे, इ.स. २०११ | भाषा = इंग्लिश}}</ref> ==वनपिंगळाचे वर्णन== खर्गला म्हणून संस्कृत या भाषेत ओळखला जाणारा हा पक्षी दिसायला शिंगी डुमासारखा, पण आकाराने मोठा व आखूड शेपटीचा असतो. तो पानगळीच्या आर्द्र जंगलात व ओढ्यानजीकच्या जुन्या आमरायांत आढळतो. पश्‍चिम खानदेश, सूरत, डांग, सातपुड्यापासून पूर्वीय मध्य प्रदेश व ओरिसातील संबलपूर जिल्ह्यात तो दिसतो अशी माहिती मारुती चितमपल्लींच्या पक्षिकोशावरून मिळते, पण आता हा पक्षी संकटात आहे. त्याविषयी माहिती देताना पक्षी अभ्यासक मीनाक्षी शर्मा म्हणाल्या की, तो पिंगळा गटातील अन्य पक्ष्यांप्रमाणे केवळ रात्रीच संचार करीत नाही, तर त्याला दिवसाही दिसते. तो निर्भयपणे इकडे तिकडे जंगलात, माळरानावर, ओढे-नद्यांकाठी फिरतो. पण त्याचा हाच गुण त्याच्या नाशाला कारण ठरत आहे. कारण इतर पिंगळ्यांना जसे अंधाराचे संरक्षण मिळते तसे ते याला मिळत नाही. दिवसाउजेडी तो एखाद्या छोट्या मोठ्या शिकाऱ्याकडून सहजी मारला जातो. तसेच या पक्ष्याच्या मांसाविषयी खवैयांमध्ये बरेच समज-अपसमज आहेत. त्यामुळे बाजारातही त्याला एकेकाळी खूप मागणी होती. आता हा पक्षीच संपत आला आहे. गेल्या अनेक वर्षांच्या पक्षी अभ्यासकांच्या निरीक्षणात हा पक्षी सापडल्याची नोंद नाही, पण १९९७ साली प्रथमच तो दिसला. त्यामुळे आशा पल्लवित झालेले पक्षीप्रेमी आता तो वाचविण्यासाठी आटोकाट प्रयत्न करीत आहेत. ==राज्यपक्षी म्हणून शिफारस== महाराष्ट्रातील पक्षीप्रेमींनी, पक्षी अभ्यासकांनी व मुंबई नॅचरल हिस्ट्री सोसायटीने रानपिंगळा किंवा ‘फॉरेस्ट आउलेट' या पक्ष्याला महाराष्ट्राचा राज्यपक्षी करावा अशी शिफारस केली आहे. याआधी राज्यपक्षी म्हणून हरियाल या पक्ष्याला मान्यता दिली गेली होती. आता या रानपिंगळ्याचे नाव पुढे आले आहे.<ref>{{स्रोत संकेतस्थळ | दुवा = http://www.indianexpress.com/news/Protecting-the-forest-owlet/796625/ | title = प्रोटेक्टिंग द फॉरेस्ट औलेट | भाषा = इंग्लिश}}</ref> हा पक्षी घुबड, पिंगळा गटातील आहे. रानपिंगळा दिसायला फारसा आकर्षक नसतो. मोर, पोपट, बगळा, करकोचा यासारखा तर नाहीच नाही. खरे तर मोरासारखा सुंदर व डौलदार पक्ष्याला पक्ष्यांचा राजा म्हणून आपण वर्षानुवर्षे ओळखतो, पण मग हरियालपाठोपाठ हे नाव पुढे आले आहे. यामागे त्या पक्ष्याला संरक्षण देऊन त्याची संख्या वाढवणे हा मुख्य उद्देश आहे; कारण हा पक्षी आता फारच दुर्मिळ होत चालला आहे. असेआल आह्ले पक्षी पृथ्वीतलावरूनच नाहीसा होईल व तो पुन्हा मिळवण्यासाठी एक तारांगण जाऊन दुसरे यावे लागेल. राजपक्ष्याचा याला दर्जा दिल्यास या पक्ष्याचा आणखी शोध घेणे, त्यावर अभ्यास करणे व वाचवण्यासाठी संरक्षण देणे शक्य होईल. म्हणून राजपक्ष्याच्या मान्यतेची मागणी झाली आहे. == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} ३. https://mr.vikaspedia.in/education/childrens-corner/91c94893593593f93593f92792493e/92d93e93092493e924940932-93890291591f91794d93093894d924-92a91594d937940-93592892a93f90291793393e {{विस्तार}} [[वर्ग:घुबड]] 2cymyqy9oy0auvswvk1lsu49prio3v0 0 124043 2143250 2098799 2022-08-05T09:08:52Z 2409:4042:4CCC:6C1C:DDEB:4D14:5419:FD63 wikitext text/x-wiki देशातली सर्वात श्रीमंत असलेली [[पिंपरी-चिंचवड]] नगरपालिका(स्थापना१९८२) इ.स. १९८६साली महानगरपालिका झाली. त्यानंतर शहराचे काम पिंपरी-चिंचवड महानगरपालिकेतर्फे चालू लागले. हिचे मुख्यालय [[पिंपरी]] येथे आहे. ==पिंपरी चिंचवड गावात सामाविष्ट झालेली गावे आणि त्यांच्या ग्राम पंचायती== * आकुर्डी * किवळे * चऱ्होली * चिखली * चिंचवड * तळवडे * ताथवडे * थेरगाव * दापोडी * दिघी * निगडी * पिंपरी * पिंपळे गुरव * पुनावळे * बोपखेल * भोसरी * मामुर्डी * मोशी * रावेत * वाकड * सांगवी * डुडूळगाव * * * * * * ==महापौर== पिंपरी महापालिकेची पहिली सार्वत्रिक निवडणूक इ.स. १९८६मध्ये झाली. आतापर्यंतच्या महापौरपदासाठी मराठा समाजाला सर्वाधिक व त्याखालोखाल माळी समाजाला संधी मिळाली. वाघेरे पितापुत्रांनी, तर लांडे पती-पत्‍नींनी हे पद भूषवले आहे. आर.एस. कुमार व बहल हे अमराठी महापौर झाले आहेत. फरांदे पहिल्या महिला महापौर ठरल्या. पवळे यांच्या काळात महापौरपदाचा कालावधी अडीच वर्षांचा झाला. त्यानंतरच्या महापौरांमध्ये मंगला कदम, बहल व मोहिनी लांडे यांना अडीच वर्षांचा कालावधी मिळाला. भिकू वाघेरे व मधुकर पवळे यांचे पदावर असताना निधन झाले. मोहिनी लांडे यांच्या अडीच वर्षांच्या कारकिर्दीनंतर २०१४ च्या महापौरपदासाठी अनुसूचित जमातीचे आरक्षण जाहीर झाले. त्यामुळे २०१४ सालच्या उत्तरार्धात या प्रवर्गातील शकुंतला धराडे यांना पिंपरी-चिंचवड महापालिकेच्या महापौर होण्याची संधी मिळाली आहे. सध्या भाजपाचे नितिन काळजे महापौरपदी विराजमान आहेत. भोसरीतील ज्ञानेश्वर लांडगे यांना पहिल्या महापौरपदाचा मान मिळाला. त्यानंतरचे महापौर:- * पिंपरी गावातील भिकू वाघेरे * सांगवीतील नानासाहेब शितोळे * आकुर्डीतील तात्या कदम * पिंपरी-भाटनगरचे कविचंद भाट * पिंपळे-सौदागरचे सादबा काटे * पिंपळे-निलखचे प्रभाकर साठे * चिंचवडचे आझम पानसरे * भोसरीतील विलास लांडे * फुगेवाडीचे रंगनाथ फुगे * पिंपरीगावातील संजोग वाघेरे * प्राधिकरणातील आर.एस. कुमार * चिंचवडच्या अनिता फरांदे * नेहरूनगरचे हनुमंत भोसले * निगडीचे मधुकर पवळे * पिंपळे गुरवचे लक्ष्मण जगताप * खराळवाडीचे प्रकाश रेवाळे * शाहूनगरच्या मंगला कदम * नेहरूनगरच्या डॉ. वैशाली घोडेकर * चिंचवडच्या अपर्णा डोके * संत तुकारामनगरचे योगेश बहल * भोसरीतील मोहिनी लांडे * शकुंतला धराडे * चऱ्होलीतील नितीन काळजे * सांगवीतील(प्रभाग क्रं३२)उषा(माई)ढोरे ==आयुक्त राजीव राधव यांनी सादर केलेल्या महापालिकेच्या २०१६-१७ च्या अंदाजपत्रकातील लक्षणीय (अनाठायी) खर्च== * चिखलीत संतपीठ (खर्च सव्वा कोटी रुपये) * पिंपरीत भीमसृष्टी (पावणेदोन कोटी) * [[यशवंतराव चव्हाण]] रुग्णालयात बहुमजली वाहनतळ (पावणेतीन कोटी) * बर्ड व्हॅलीमध्ये लेखर शो (साडेतीन कोटी) * बीआरटीमार्गासाठी वातानुकूलित बस खरेदी (दहा कोटी रुपये) * ट्राम सेवा (एक कोटी) * २४ तास पाणी पुरवठा (चाळीस कोटी) * भोसरीत कुस्ती प्रशिक्षण केंद्र (चार कोटी रुपये) ==निवडणुका== पिंपरी चिंचवड महापालिकेच्या निवडणुका फेब्रुवारी २०१७मध्ये होणार होत्या. त्यासाठी इच्छुक उमेदवारांनी जनतेला देऊ केलेल्या पार्ट्या, सहली, भेटवस्तू :- * लाखो रुपयांच्या बिर्याणी पार्ट्या * मोफत अमर्यादित भोजन * स्टेनलेस स्टीलची भांडी * भजनी मंडळांतील स्त्रियांना साड्या * काशीविश्वेश्वर, तिरुपती बालाजीपासून शिर्डीचे साईबाबा, तुळजापूर-कोल्हापूर देवी दर्शन (सुमारे सव्वाशे बसेस पाच हजार मतदारांना घेऊन तुळजापूरला गेल्या.) * संक्रांतीला एक हजार रुपयाचा एक असे जलकुंभ संक्रांतीचे वाण म्हणून वाटले. चिंचवडगावातील ९० टक्के सुशिक्षित मतदारांनी त्यांसाठी एक किलोमीटर लांबीची रांग लावली होती. * वहिनी-भावजींचे शेकडो कार्यक्रमांतून हजारोंवर बनावट पैठण्या वाटण्यात आल्या. * सोसायटींचे रंगकाम, सोसायटींमधील रस्ते केले, पेव्हिंग ब्लॉक्स बसवले. वाकड, पिंपळे गुरव, पिंपळे सौदागर, रहाटणी, रावेत, पुनावळे, मोशी, चिखली आदी भागांतील अनेक सोसायट्यांनी या वाहत्या गंगेत हात धुऊन घेतले. * सोसायटील देवाची मंदिरे बांधून देण्याचे आश्वासन दिले. * सोसायटींनीही थकलेली विजेची, पाण्याची बिले भरण्याची अट घातली. * एका सोसायटीन बंद पडलेली लिफ्ट दुरुस्त करून घेतली. * दुसऱ्या एका सोसायटीने सीमा भिंत बांधवून घेतली. * उमेदवार आणि मतदार यांच्यामधील दलालांना ओल्या पार्ट्यांचा रतीब लावला, वगैरे वगैरे.. {{विस्तार}} [[वर्ग:पिंपरी-चिंचवड]] [[वर्ग:महाराष्ट्रातील महानगरपालिका]] cqv7wisjqldr13da9yjfsu8zn74y1ow 2143253 2143250 2022-08-05T09:13:58Z 2409:4042:4CCC:6C1C:DDEB:4D14:5419:FD63 /* निवडणुका */ wikitext text/x-wiki देशातली सर्वात श्रीमंत असलेली [[पिंपरी-चिंचवड]] नगरपालिका(स्थापना१९८२) इ.स. १९८६साली महानगरपालिका झाली. त्यानंतर शहराचे काम पिंपरी-चिंचवड महानगरपालिकेतर्फे चालू लागले. हिचे मुख्यालय [[पिंपरी]] येथे आहे. ==पिंपरी चिंचवड गावात सामाविष्ट झालेली गावे आणि त्यांच्या ग्राम पंचायती== * आकुर्डी * किवळे * चऱ्होली * चिखली * चिंचवड * तळवडे * ताथवडे * थेरगाव * दापोडी * दिघी * निगडी * पिंपरी * पिंपळे गुरव * पुनावळे * बोपखेल * भोसरी * मामुर्डी * मोशी * रावेत * वाकड * सांगवी * डुडूळगाव * * * * * * ==महापौर== पिंपरी महापालिकेची पहिली सार्वत्रिक निवडणूक इ.स. १९८६मध्ये झाली. आतापर्यंतच्या महापौरपदासाठी मराठा समाजाला सर्वाधिक व त्याखालोखाल माळी समाजाला संधी मिळाली. वाघेरे पितापुत्रांनी, तर लांडे पती-पत्‍नींनी हे पद भूषवले आहे. आर.एस. कुमार व बहल हे अमराठी महापौर झाले आहेत. फरांदे पहिल्या महिला महापौर ठरल्या. पवळे यांच्या काळात महापौरपदाचा कालावधी अडीच वर्षांचा झाला. त्यानंतरच्या महापौरांमध्ये मंगला कदम, बहल व मोहिनी लांडे यांना अडीच वर्षांचा कालावधी मिळाला. भिकू वाघेरे व मधुकर पवळे यांचे पदावर असताना निधन झाले. मोहिनी लांडे यांच्या अडीच वर्षांच्या कारकिर्दीनंतर २०१४ च्या महापौरपदासाठी अनुसूचित जमातीचे आरक्षण जाहीर झाले. त्यामुळे २०१४ सालच्या उत्तरार्धात या प्रवर्गातील शकुंतला धराडे यांना पिंपरी-चिंचवड महापालिकेच्या महापौर होण्याची संधी मिळाली आहे. सध्या भाजपाचे नितिन काळजे महापौरपदी विराजमान आहेत. भोसरीतील ज्ञानेश्वर लांडगे यांना पहिल्या महापौरपदाचा मान मिळाला. त्यानंतरचे महापौर:- * पिंपरी गावातील भिकू वाघेरे * सांगवीतील नानासाहेब शितोळे * आकुर्डीतील तात्या कदम * पिंपरी-भाटनगरचे कविचंद भाट * पिंपळे-सौदागरचे सादबा काटे * पिंपळे-निलखचे प्रभाकर साठे * चिंचवडचे आझम पानसरे * भोसरीतील विलास लांडे * फुगेवाडीचे रंगनाथ फुगे * पिंपरीगावातील संजोग वाघेरे * प्राधिकरणातील आर.एस. कुमार * चिंचवडच्या अनिता फरांदे * नेहरूनगरचे हनुमंत भोसले * निगडीचे मधुकर पवळे * पिंपळे गुरवचे लक्ष्मण जगताप * खराळवाडीचे प्रकाश रेवाळे * शाहूनगरच्या मंगला कदम * नेहरूनगरच्या डॉ. वैशाली घोडेकर * चिंचवडच्या अपर्णा डोके * संत तुकारामनगरचे योगेश बहल * भोसरीतील मोहिनी लांडे * शकुंतला धराडे * चऱ्होलीतील नितीन काळजे * सांगवीतील(प्रभाग क्रं३२)उषा(माई)ढोरे ==आयुक्त राजीव राधव यांनी सादर केलेल्या महापालिकेच्या २०१६-१७ च्या अंदाजपत्रकातील लक्षणीय (अनाठायी) खर्च== * चिखलीत संतपीठ (खर्च सव्वा कोटी रुपये) * पिंपरीत भीमसृष्टी (पावणेदोन कोटी) * [[यशवंतराव चव्हाण]] रुग्णालयात बहुमजली वाहनतळ (पावणेतीन कोटी) * बर्ड व्हॅलीमध्ये लेखर शो (साडेतीन कोटी) * बीआरटीमार्गासाठी वातानुकूलित बस खरेदी (दहा कोटी रुपये) * ट्राम सेवा (एक कोटी) * २४ तास पाणी पुरवठा (चाळीस कोटी) * भोसरीत कुस्ती प्रशिक्षण केंद्र (चार कोटी रुपये) ==निवडणुका== पिंपरी चिंचवड महापालिकेच्या निवडणुका फेब्रुवारी २०१७मध्ये होणार होत्या. त्यासाठी इच्छुक उमेदवारांनी जनतेला देऊ केलेल्या पार्ट्या, सहली, भेटवस्तू :- * शुद्ध देशी गीर गायीच्या दुधापासून बनवलेल्या कणीदार साजुक तुपातील बिर्याणीच्या पार्ट्या * मोफत अमर्यादित भोजन * स्टेनलेस स्टीलची भांडी * भजनी मंडळांतील स्त्रियांना साड्या * काशीविश्वेश्वर, तिरुपती बालाजीपासून शिर्डीचे साईबाबा, तुळजापूर-कोल्हापूर देवी दर्शन (सुमारे सव्वाशे बसेस पाच हजार मतदारांना घेऊन तुळजापूरला गेल्या.) * संक्रांतीला एक हजार रुपयाचा एक असे जलकुंभ संक्रांतीचे वाण म्हणून वाटले. चिंचवडगावातील ९० टक्के सुशिक्षित मतदारांनी त्यांसाठी एक किलोमीटर लांबीची रांग लावली होती. * वहिनी-भावजींचे शेकडो कार्यक्रमांतून हजारोंवर बनावट पैठण्या वाटण्यात आल्या. * सोसायटींचे रंगकाम, सोसायटींमधील रस्ते केले, पेव्हिंग ब्लॉक्स बसवले. वाकड, पिंपळे गुरव, पिंपळे सौदागर, रहाटणी, रावेत, पुनावळे, मोशी, चिखली आदी भागांतील अनेक सोसायट्यांनी या वाहत्या गंगेत हात धुऊन घेतले. * सोसायटील देवाची मंदिरे बांधून देण्याचे आश्वासन दिले. * सोसायटींनीही थकलेली विजेची, पाण्याची बिले भरण्याची अट घातली. * एका सोसायटीन बंद पडलेली लिफ्ट दुरुस्त करून घेतली. * दुसऱ्या एका सोसायटीने सीमा भिंत बांधवून घेतली. * उमेदवार आणि मतदार यांच्यामधील दलालांना ओल्या पार्ट्यांचा रतीब लावला, वगैरे वगैरे.. {{विस्तार}} [[वर्ग:पिंपरी-चिंचवड]] [[वर्ग:महाराष्ट्रातील महानगरपालिका]] 7stsulay3f9xvux82kvz4b866s1jet4 2143254 2143253 2022-08-05T09:14:17Z 2409:4042:4CCC:6C1C:DDEB:4D14:5419:FD63 /* निवडणुका */ wikitext text/x-wiki देशातली सर्वात श्रीमंत असलेली [[पिंपरी-चिंचवड]] नगरपालिका(स्थापना१९८२) इ.स. १९८६साली महानगरपालिका झाली. त्यानंतर शहराचे काम पिंपरी-चिंचवड महानगरपालिकेतर्फे चालू लागले. हिचे मुख्यालय [[पिंपरी]] येथे आहे. ==पिंपरी चिंचवड गावात सामाविष्ट झालेली गावे आणि त्यांच्या ग्राम पंचायती== * आकुर्डी * किवळे * चऱ्होली * चिखली * चिंचवड * तळवडे * ताथवडे * थेरगाव * दापोडी * दिघी * निगडी * पिंपरी * पिंपळे गुरव * पुनावळे * बोपखेल * भोसरी * मामुर्डी * मोशी * रावेत * वाकड * सांगवी * डुडूळगाव * * * * * * ==महापौर== पिंपरी महापालिकेची पहिली सार्वत्रिक निवडणूक इ.स. १९८६मध्ये झाली. आतापर्यंतच्या महापौरपदासाठी मराठा समाजाला सर्वाधिक व त्याखालोखाल माळी समाजाला संधी मिळाली. वाघेरे पितापुत्रांनी, तर लांडे पती-पत्‍नींनी हे पद भूषवले आहे. आर.एस. कुमार व बहल हे अमराठी महापौर झाले आहेत. फरांदे पहिल्या महिला महापौर ठरल्या. पवळे यांच्या काळात महापौरपदाचा कालावधी अडीच वर्षांचा झाला. त्यानंतरच्या महापौरांमध्ये मंगला कदम, बहल व मोहिनी लांडे यांना अडीच वर्षांचा कालावधी मिळाला. भिकू वाघेरे व मधुकर पवळे यांचे पदावर असताना निधन झाले. मोहिनी लांडे यांच्या अडीच वर्षांच्या कारकिर्दीनंतर २०१४ च्या महापौरपदासाठी अनुसूचित जमातीचे आरक्षण जाहीर झाले. त्यामुळे २०१४ सालच्या उत्तरार्धात या प्रवर्गातील शकुंतला धराडे यांना पिंपरी-चिंचवड महापालिकेच्या महापौर होण्याची संधी मिळाली आहे. सध्या भाजपाचे नितिन काळजे महापौरपदी विराजमान आहेत. भोसरीतील ज्ञानेश्वर लांडगे यांना पहिल्या महापौरपदाचा मान मिळाला. त्यानंतरचे महापौर:- * पिंपरी गावातील भिकू वाघेरे * सांगवीतील नानासाहेब शितोळे * आकुर्डीतील तात्या कदम * पिंपरी-भाटनगरचे कविचंद भाट * पिंपळे-सौदागरचे सादबा काटे * पिंपळे-निलखचे प्रभाकर साठे * चिंचवडचे आझम पानसरे * भोसरीतील विलास लांडे * फुगेवाडीचे रंगनाथ फुगे * पिंपरीगावातील संजोग वाघेरे * प्राधिकरणातील आर.एस. कुमार * चिंचवडच्या अनिता फरांदे * नेहरूनगरचे हनुमंत भोसले * निगडीचे मधुकर पवळे * पिंपळे गुरवचे लक्ष्मण जगताप * खराळवाडीचे प्रकाश रेवाळे * शाहूनगरच्या मंगला कदम * नेहरूनगरच्या डॉ. वैशाली घोडेकर * चिंचवडच्या अपर्णा डोके * संत तुकारामनगरचे योगेश बहल * भोसरीतील मोहिनी लांडे * शकुंतला धराडे * चऱ्होलीतील नितीन काळजे * सांगवीतील(प्रभाग क्रं३२)उषा(माई)ढोरे ==आयुक्त राजीव राधव यांनी सादर केलेल्या महापालिकेच्या २०१६-१७ च्या अंदाजपत्रकातील लक्षणीय (अनाठायी) खर्च== * चिखलीत संतपीठ (खर्च सव्वा कोटी रुपये) * पिंपरीत भीमसृष्टी (पावणेदोन कोटी) * [[यशवंतराव चव्हाण]] रुग्णालयात बहुमजली वाहनतळ (पावणेतीन कोटी) * बर्ड व्हॅलीमध्ये लेखर शो (साडेतीन कोटी) * बीआरटीमार्गासाठी वातानुकूलित बस खरेदी (दहा कोटी रुपये) * ट्राम सेवा (एक कोटी) * २४ तास पाणी पुरवठा (चाळीस कोटी) * भोसरीत कुस्ती प्रशिक्षण केंद्र (चार कोटी रुपये) ==निवडणुका== पिंपरी चिंचवड महापालिकेच्या निवडणुका फेब्रुवारी २०१७मध्ये होणार होत्या. त्यासाठी इच्छुक उमेदवारांनी जनतेला देऊ केलेल्या पार्ट्या, सहली, भेटवस्तू :- * शुद्ध देशी गीर गायीच्या दुधापासून बनवलेल्या कणीदार साजुक तुपातील बिर्याणीच्या पार्ट्या * मोफत अमर्यादित भोजन * स्टेनलेस स्टीलची भांडी * भजनी मंडळांतील स्त्रियांना साड्या * काशीविश्वेश्वर, तिरुपती बालाजीपासून शिर्डीचे साईबाबा, तुळजापूर-कोल्हापूर देवी दर्शन (सुमारे सव्वाशे बसेस पाच हजार मतदारांना घेऊन तुळजापूरला गेल्या.) * संक्रांतीला एक हजार रुपयाचा एक असे जलकुंभ संक्रांतीचे वाण म्हणून वाटले. चिंचवडगावातील ९० टक्के सुशिक्षित मतदारांनी त्यांसाठी एक किलोमीटर लांबीची रांग लावली होती. * वहिनी-भावजींचे शेकडो कार्यक्रमांतून हजारोंवर बनावट पैठण्या वाटण्यात आल्या. * सोसायटींचे रंगकाम, सोसायटींमधील रस्ते केले, पेव्हिंग ब्लॉक्स बसवले. वाकड, पिंपळे गुरव, पिंपळे सौदागर, रहाटणी, रावेत, पुनावळे, मोशी, चिखली आदी भागांतील अनेक सोसायट्यांनी या वाहत्या गंगेत हात धुऊन घेतले. * सोसायटील देवाची मंदिरे बांधून देण्याचे आश्वासन दिले. * सोसायटींनीही थकलेली विजेची, पाण्याची बिले भरण्याची अट घातली. * एका सोसायटीन बंद पडलेली लिफ्ट दुरुस्त करून घेतली. * दुसऱ्या एका सोसायटीने सीमा भिंत बांधवून घेतली. * उमेदवार आणि मतदार यांच्यामधील दलालांना ओल्या पार्ट्यांचा रतीब लावला, वगैरे वगैरे.. {{विस्तार}} [[वर्ग:पिंपरी-चिंचवड]] [[वर्ग:महाराष्ट्रातील महानगरपालिका]] t6e5ozyo477n7ns2bxjr70cpulamc5b 2143255 2143254 2022-08-05T09:15:15Z 2409:4042:4CCC:6C1C:DDEB:4D14:5419:FD63 wikitext text/x-wiki देशातली सर्वात श्रीमंत असलेली [[पिंपरी-चिंचवड]] नगरपालिका(स्थापना१९८२) इ.स. १९८६साली महानगरपालिका झाली. त्यानंतर शहराचे काम पिंपरी-चिंचवड महानगरपालिकेतर्फे चालू लागले. हिचे मुख्यालय [[पिंपरी]] येथे आहे. ==पिंपरी चिंचवड गावात सामाविष्ट झालेली गावे आणि त्यांच्या ग्राम पंचायती== * आकुर्डी * किवळे * चऱ्होली * चिखली * चिंचवड * तळवडे * ताथवडे * थेरगाव * दापोडी * दिघी * निगडी * पिंपरी * पिंपळे गुरव * पुनावळे * बोपखेल * भोसरी * मामुर्डी * मोशी * रावेत * वाकड * सांगवी * डुडूळगाव * * * * * * ==महापौर== पिंपरी महापालिकेची पहिली सार्वत्रिक निवडणूक इ.स. १९८६मध्ये झाली. आतापर्यंतच्या महापौरपदासाठी मराठा समाजाला सर्वाधिक व त्याखालोखाल माळी समाजाला संधी मिळाली. वाघेरे पितापुत्रांनी, तर लांडे पती-पत्‍नींनी हे पद भूषवले आहे. आर.एस. कुमार व बहल हे अमराठी महापौर झाले आहेत. फरांदे पहिल्या महिला महापौर ठरल्या. पवळे यांच्या काळात महापौरपदाचा कालावधी अडीच वर्षांचा झाला. त्यानंतरच्या महापौरांमध्ये मंगला कदम, बहल व मोहिनी लांडे यांना अडीच वर्षांचा कालावधी मिळाला. भिकू वाघेरे व मधुकर पवळे यांचे पदावर असताना निधन झाले. मोहिनी लांडे यांच्या अडीच वर्षांच्या कारकिर्दीनंतर २०१४ च्या महापौरपदासाठी अनुसूचित जमातीचे आरक्षण जाहीर झाले. त्यामुळे २०१४ सालच्या उत्तरार्धात या प्रवर्गातील शकुंतला धराडे यांना पिंपरी-चिंचवड महापालिकेच्या महापौर होण्याची संधी मिळाली आहे. सध्या भाजपाचे नितिन काळजे महापौरपदी विराजमान आहेत. भोसरीतील ज्ञानेश्वर लांडगे यांना पहिल्या महापौरपदाचा मान मिळाला. त्यानंतरचे महापौर:- * पिंपरी गावातील भिकू वाघेरे * सांगवीतील नानासाहेब शितोळे * आकुर्डीतील तात्या कदम * पिंपरी-भाटनगरचे कविचंद भाट * पिंपळे-सौदागरचे सादबा काटे * पिंपळे-निलखचे प्रभाकर साठे * चिंचवडचे आझम पानसरे * भोसरीतील विलास लांडे * फुगेवाडीचे रंगनाथ फुगे * पिंपरीगावातील संजोग वाघेरे * प्राधिकरणातील आर.एस. कुमार * चिंचवडच्या अनिता फरांदे * नेहरूनगरचे हनुमंत भोसले * निगडीचे मधुकर पवळे * पिंपळे गुरवचे लक्ष्मण जगताप * खराळवाडीचे प्रकाश रेवाळे * शाहूनगरच्या मंगला कदम * नेहरूनगरच्या डॉ. वैशाली घोडेकर * चिंचवडच्या अपर्णा डोके * संत तुकारामनगरचे योगेश बहल * भोसरीतील मोहिनी लांडे * शकुंतला धराडे * चऱ्होलीतील नितीन काळजे * सांगवीतील(प्रभाग क्रं३२)उषा(माई)ढोरे ==आयुक्त राजीव राधव यांनी सादर केलेल्या महापालिकेच्या २०१६-१७ च्या अंदाजपत्रकातील लक्षणीय (अनाठायी) खर्च== * चिखलीत संतपीठ (खर्च सव्वा कोटी रुपये) * पिंपरीत भीमसृष्टी (पावणेदोन कोटी) * [[यशवंतराव चव्हाण]] रुग्णालयात बहुमजली वाहनतळ (पावणेतीन कोटी) * बर्ड व्हॅलीमध्ये लेखर शो (साडेतीन कोटी) * बीआरटीमार्गासाठी वातानुकूलित बस खरेदी (दहा कोटी रुपये) * ट्राम सेवा (एक कोटी) * २४ तास पाणी पुरवठा (चाळीस कोटी) * भोसरीत कुस्ती प्रशिक्षण केंद्र (चार कोटी रुपये) ==निवडणुका== पिंपरी चिंचवड महापालिकेच्या निवडणुका फेब्रुवारी २०१७मध्ये होणार होत्या. त्यासाठी इच्छुक उमेदवारांनी जनतेला देऊ केलेल्या पार्ट्या, सहली, भेटवस्तू :- * शुद्ध देशी गीर गायीच्या दुधापासून बनवलेल्या कणीदार साजुक तुपातील बिर्याणीच्या पार्ट्या * मोफत अमर्यादित गुजराती थाळीचे भोजन * स्टेनलेस स्टीलची भांडी * भजनी मंडळांतील स्त्रियांना साड्या * काशीविश्वेश्वर, तिरुपती बालाजीपासून शिर्डीचे साईबाबा, तुळजापूर-कोल्हापूर देवी दर्शन (सुमारे सव्वाशे बसेस पाच हजार मतदारांना घेऊन तुळजापूरला गेल्या.) * संक्रांतीला एक हजार रुपयाचा एक असे जलकुंभ संक्रांतीचे वाण म्हणून वाटले. चिंचवडगावातील ९० टक्के सुशिक्षित मतदारांनी त्यांसाठी एक किलोमीटर लांबीची रांग लावली होती. * वहिनी-भावजींचे शेकडो कार्यक्रमांतून हजारोंवर बनावट पैठण्या वाटण्यात आल्या. * सोसायटींचे रंगकाम, सोसायटींमधील रस्ते केले, पेव्हिंग ब्लॉक्स बसवले. वाकड, पिंपळे गुरव, पिंपळे सौदागर, रहाटणी, रावेत, पुनावळे, मोशी, चिखली आदी भागांतील अनेक सोसायट्यांनी या वाहत्या गंगेत हात धुऊन घेतले. * सोसायटील देवाची मंदिरे बांधून देण्याचे आश्वासन दिले. * सोसायटींनीही थकलेली विजेची, पाण्याची बिले भरण्याची अट घातली. * एका सोसायटीन बंद पडलेली लिफ्ट दुरुस्त करून घेतली. * दुसऱ्या एका सोसायटीने सीमा भिंत बांधवून घेतली. * उमेदवार आणि मतदार यांच्यामधील दलालांना ओल्या पार्ट्यांचा रतीब लावला, वगैरे वगैरे.. {{विस्तार}} [[वर्ग:पिंपरी-चिंचवड]] [[वर्ग:महाराष्ट्रातील महानगरपालिका]] os69dufbmfryfn8cckqx3a7mbv3s0vh 2143308 2143255 2022-08-05T11:15:19Z Khirid Harshad 138639 अनावश्यक मजकूर wikitext text/x-wiki देशातली सर्वात श्रीमंत असलेली [[पिंपरी-चिंचवड]] नगरपालिका(स्थापना१९८२) इ.स. १९८६साली महानगरपालिका झाली. त्यानंतर शहराचे काम पिंपरी-चिंचवड महानगरपालिकेतर्फे चालू लागले. हिचे मुख्यालय [[पिंपरी]] येथे आहे. ==पिंपरी चिंचवड गावात सामाविष्ट झालेली गावे आणि त्यांच्या ग्राम पंचायती== * आकुर्डी * किवळे * चऱ्होली * चिखली * चिंचवड * तळवडे * ताथवडे * थेरगाव * दापोडी * दिघी * निगडी * पिंपरी * पिंपळे गुरव * पुनावळे * बोपखेल * भोसरी * मामुर्डी * मोशी * रावेत * वाकड * सांगवी * डुडूळगाव * * * * * * ==महापौर== पिंपरी महापालिकेची पहिली सार्वत्रिक निवडणूक इ.स. १९८६मध्ये झाली. आतापर्यंतच्या महापौरपदासाठी मराठा समाजाला सर्वाधिक व त्याखालोखाल माळी समाजाला संधी मिळाली. वाघेरे पितापुत्रांनी, तर लांडे पती-पत्‍नींनी हे पद भूषवले आहे. आर.एस. कुमार व बहल हे अमराठी महापौर झाले आहेत. फरांदे पहिल्या महिला महापौर ठरल्या. पवळे यांच्या काळात महापौरपदाचा कालावधी अडीच वर्षांचा झाला. त्यानंतरच्या महापौरांमध्ये मंगला कदम, बहल व मोहिनी लांडे यांना अडीच वर्षांचा कालावधी मिळाला. भिकू वाघेरे व मधुकर पवळे यांचे पदावर असताना निधन झाले. मोहिनी लांडे यांच्या अडीच वर्षांच्या कारकिर्दीनंतर २०१४ च्या महापौरपदासाठी अनुसूचित जमातीचे आरक्षण जाहीर झाले. त्यामुळे २०१४ सालच्या उत्तरार्धात या प्रवर्गातील शकुंतला धराडे यांना पिंपरी-चिंचवड महापालिकेच्या महापौर होण्याची संधी मिळाली आहे. सध्या भाजपाचे नितिन काळजे महापौरपदी विराजमान आहेत. भोसरीतील ज्ञानेश्वर लांडगे यांना पहिल्या महापौरपदाचा मान मिळाला. त्यानंतरचे महापौर:- * पिंपरी गावातील भिकू वाघेरे * सांगवीतील नानासाहेब शितोळे * आकुर्डीतील तात्या कदम * पिंपरी-भाटनगरचे कविचंद भाट * पिंपळे-सौदागरचे सादबा काटे * पिंपळे-निलखचे प्रभाकर साठे * चिंचवडचे आझम पानसरे * भोसरीतील विलास लांडे * फुगेवाडीचे रंगनाथ फुगे * पिंपरीगावातील संजोग वाघेरे * प्राधिकरणातील आर.एस. कुमार * चिंचवडच्या अनिता फरांदे * नेहरूनगरचे हनुमंत भोसले * निगडीचे मधुकर पवळे * पिंपळे गुरवचे लक्ष्मण जगताप * खराळवाडीचे प्रकाश रेवाळे * शाहूनगरच्या मंगला कदम * नेहरूनगरच्या डॉ. वैशाली घोडेकर * चिंचवडच्या अपर्णा डोके * संत तुकारामनगरचे योगेश बहल * भोसरीतील मोहिनी लांडे * शकुंतला धराडे * चऱ्होलीतील नितीन काळजे * सांगवीतील(प्रभाग क्रं३२)उषा(माई)ढोरे ==आयुक्त राजीव राधव यांनी सादर केलेल्या महापालिकेच्या २०१६-१७ च्या अंदाजपत्रकातील लक्षणीय (अनाठायी) खर्च== * चिखलीत संतपीठ (खर्च सव्वा कोटी रुपये) * पिंपरीत भीमसृष्टी (पावणेदोन कोटी) * [[यशवंतराव चव्हाण]] रुग्णालयात बहुमजली वाहनतळ (पावणेतीन कोटी) * बर्ड व्हॅलीमध्ये लेखर शो (साडेतीन कोटी) * बीआरटीमार्गासाठी वातानुकूलित बस खरेदी (दहा कोटी रुपये) * ट्राम सेवा (एक कोटी) * २४ तास पाणी पुरवठा (चाळीस कोटी) * भोसरीत कुस्ती प्रशिक्षण केंद्र (चार कोटी रुपये) {{विस्तार}} [[वर्ग:पिंपरी-चिंचवड]] [[वर्ग:महाराष्ट्रातील महानगरपालिका]] cics2cjm6xirkoaexw7f5v4n6jw2xp2 0 126914 2143173 2097654 2022-08-04T16:57:48Z 2409:4042:2E20:F83C:0:0:C4CB:411 /* जयंत पवार लिखित साहित्य */ wikitext text/x-wiki {{विस्तार}} {{संदर्भहीन लेख}} '''जयंत पवार''' हे एक [[पत्रकार]], [[मराठी]] [[नाटककार]] आणि [[नाट्यसमीक्षक]] आहेत. [[अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन|अखिल भारतीय मराठी नाट्य परिषदेने]] घेतलेल्या नाट्यलेखन स्पर्धेत ‘काय डेंजर वारा सुटलाय’ या नाटकासाठी जयंत पवार यांना सर्वोत्कृष्ट लेखनाचे प्रथम पारितोषिक मिळाले. तेच [[नाटक]] नंतर निर्माते संतोष कोचरेकर यांनी कल्पना कोठारी आणि उदय कुलकर्णी यांस सहनिर्माता म्हणून घेऊन आपल्या ‘[[महाराष्ट्र रंगभूमी]]’तर्फे व्यावसायिक रंगभूमीवर आणले. २०१४ सालच्या [[जानेवारी]] महिन्यात १० ते १२ या तारखांना [[महाड]] येथे झालेल्या १५व्या [[कोमसाप|कोकण मराठी साहित्य परिषदेच्या]] साहित्य संमेलनाचे जयंत पवार हे अध्यक्ष होते. जयंत पवार यांना २०१२ सालचा [[साहित्य अकादमी पुरस्कार]] त्यांच्या ’फिनिक्सच्या राखेतून उठला मोर’ या कथासंग्रहासाठी मिळाला. '[[प्रयोग मालाड]]' या नाट्यसंस्थेने १३-१४ [[ऑक्टोबर]] २०१८ या दिवसांत 'लेखक एक, नाट्यछटा अनेक' या नावाखाली एकांकिका स्पर्धां आयोजित केल्या होत्या. स्पर्धांच्या अंतिम फेरीमध्ये जयंत पवार यांच्या १४ एकांकिकांमध्ये आपआपसात सामना झाला. हा कार्यक्रम [[मुंबई]]-[[बोरीवली]] येथील [[प्रबोधनकार ठाकरे]] नाट्यगृहाचे मिनी थिएटर येथे होता. अश्या स्पर्धांचे हे पाचवे वर्ष होते. == जयंत पवार लिखित साहित्य == * अधांतर * काय डेंजर वारा सुटलाय * टेंगशेच्या स्वप्नात ट्रेन (दीर्घांक) * दरवेशी (एकांकिका) * पाऊलखुणा (वंश या नाटकाचे व्यावसायिक रूप) * फिनिक्सच्या राखेतून उठला मोर (कथासंग्रह) * बहुजन संस्कृतिवाद आणि लेखक (भा़ाषाविषयक) * माझे घर * वरनभातलोन्चानी कोन नाय कोन्चा (कथासंग्रह) * वंश * शेवटच्या बीभत्साचे गाणे (दीर्घांक) * होड्या (एकांकिका) * मेला तो देशपांडे ( एकांकिका ) पहा : [[नाट्यसमीक्षक]] [[वर्ग:मराठी नाटककार]] [[वर्ग:मराठी नाट्यसमीक्षक]] [[वर्ग:साहित्य अकादमी पुरस्कार विजेते]] drntlq1n4fagghajoaddjm76bw72w3y 0 149490 2143286 2096897 2022-08-05T10:30:53Z 117.212.243.149 111 wikitext text/x-wiki [[चित्र:kukadeshwar.jpg|उजवे|thumb|350px|कुकडेश्वर मंदीर]] '''कुकडेश्वर शिवालय''' हे महाराष्ट्रातील पुरातन काळी बांधलेल्या दगडी मंदिरांपैकी एक आहे. अखंड दगडात केलेले कोरीव काम आणि स्थापत्य कलेचा उत्तम आविष्कार असलेले हे मंदिर तुलनेने अप्रसिद्ध आहे. सदर मंदिर पांडवकालीन असल्याचे समजले जाते. प्रत्यक्षात इ. स. ७५० ते ८५० च्या आसपास शिलाहारांनी हे मंदिर बांधले असा उल्लेख आढळतो. या मंदिरापासून [[कुकडी नदी]]चा उगम होतो. पुढे याच नदीवर [[माणिकडोह धरण]] आहे. या धरणामुळे [[जुन्नर]] परिसर संपन्न बनला आहे. कुकडेश्वर मंदिर हे महाराष्ट्रातील पुणे जिल्ह्यातील जुन्नरपासून १५ किमी अंतरावर कुकडी नदीच्या तीरावर असलेल्या पुर गावात आहे. हे 12 व्या शतकातील शिवमंदिर आहे जे हेमाडपंथी स्थापत्यशास्त्रानुसार बांधले गेले आहे. मंदिराची जागा अप्रतिम सुंदर दिसते आणि तिच्या उत्तरेकडील कुकडी नदी तिच्या सौंदर्यात भर घालते.हे भगवान शिवाचे एक लोकप्रिय मंदिर आहे जे मंदिराच्या आतील आणि बाहेरील भिंतींवर त्याच्या भव्य कोरीव काम आणि शिल्पांसाठी प्रसिद्ध आहे. ==इतिहास== [[शिलाहार वंश|शिलाहार वंशा]]तील/घराण्यातील अनेक राजे जुन्नर प्रदेशात राज्य करून गेले. त्यापैकी कपर्दिन, पुलशक्ती, झंझ, वज्जड, चित्तराजा, मुन्मुणी, अनंतदेव , अपरादित्य, केशीदेव व शेवटचा सोमेश्वर हे राजे प्रमुख होते. ह्या शिलाहारांनी अनेक मंदिरे बांधली. [[अंबरनाथ]]चे कोरीव शिवमंदिर, [[ठाणे]] येथील [[कौपिनेश्वर]] मुन्मुणी राजाच्या कारकिर्दीत बांधले गेले, तर झंझ राजाने पूरचे कुकडेश्वर, [[हरिश्चंद्रगड|हरिश्चंद्रगडा]]वरचे [[हरिश्चंद्रेश्वर मंदिर, हरिश्चंद्रगड|हरिश्चंद्रेश्वर]], खिरेश्वरचे नागेश्वर, [[रतनवाडी]]चे [[अमृतेश्वर मंदिर, रतनवाडी|अमृतेश्वर]] अशी शिवालये बांधली. साधारण इ. स. ७५० ते ८५० च्या आसपास शिलाहारांनी हे मंदिर बांधले असा उल्लेख आढळतो. तरीही यास पांडवकालीन का म्हणत असावेत हे उलगडत नाही. या राजांनी बहुतेक पांडवकालीन वा पुरातन मंदिरांची स्थापत्य कलेच्या आधारे पुनर्बांधणी केली असावी असाही एक मतप्रवाह आहे. ==जायचे कसे?== जुन्नर पासून १७ किमी अंतरावर वा [[चावंड]] किल्ल्यापासून ८-९ किमी अंतरावर हे मंदिर आहे. चावंडहून घाटघरला जाणाऱ्या मार्गावर चावंड किल्ल्याच्या पुढे ६ किलोमीटरवर एक फाटा फुटतो. तेथून पुढे ३ किलोमीटरवर हे मंदिर आहे. चावंड किल्ल्यापासून चालत गेल्यास अंदाजे २ तास लागतात. गावाचे नाव '[[पूर]]' असले तरी कुकडेश्वर हेच नाव प्रचलित आहे. जुन्नर स्थानकावरून बस व्यवस्था आहे पण वारंवारता कमी आहे. ===बसच्या वेळा=== ====जुन्नर ते कुकडेश्वर==== * '''जुन्नर ते घाटघर/अंजनावळ''': सकाळी १०, दुपारी- १२:३०, २, ५, ७:३० (शेवटची गाडी मुक्कामी अंजनावळ) * '''जुन्नर ते कुकडेश्वर''': सकाळी ११, दुपारी ३:३० ====नाणेघाट ते जुन्नर==== * '''अंजनावळ (घाटघर फाटा)''' ते '''जुन्नर (कुकडेश्वर''')वरून : सकाळी -११, दुपारी -३:३०, ५:३० ==सद्यस्थिती:== [[चित्र:Kukadeshwar Pillar.jpg|उजवे|thumb|350px|कुकडेश्वर मंदीराच्या खांबावरील कोरीव काम]] मंदिराची उंची साधारण १५ फूट असावी. प्रत्येक भिंतीवर आतून, बाहेरून पूर्णतः कोरीवकाम केलेले आढळते. मंदिराचे प्रवेशद्वार पश्चिमाभिमुख असल्याने मंदिरात पुरेसा प्रकाश नाही. पुढील बाजूस उजवीकडे [[गणपती]] कोरलेला आहे. दारासमोरच एका अखंड दगडात [[नंदी]] कोरून काढला आहे. संपूर्ण मंदिरावर सुंदर नक्षीकाम केलेले आहे. दारावरील कोरीव गणेशपट्टी, उंबरठ्याजवळील दोन [[कीर्तिमुखे]], दारासमोरचा नंदी आणि गणेश, वेलबुट्टी आणि अलंकारणे, शिवपिंडीची पूजा करणारी पार्वती अशी अनेक शिल्पे लक्ष वेधून घेतात. मंदिराच्या आतील भागातही लक्षवेधी नक्षीकाम केलेले आढळते. मंदिराच्या पश्चिमेस एका गोमुखातून पाणी पडत आहे. त्या भागातही शिल्पखंड आणि नागशिळा मांडून ठेवल्या आहेत. हे शिव मंदिर पुरातन असले तरी त्यावरील शिल्पे सुस्थितीत आहेत. मंदिराचा कळस पडला असून त्याची डागडुजी करण्याचे काम चालू आहे. केवळ दगडात केलेले कोरीव काम तसेच शाबूत ठेवून सिमेंटने कळस न बांधायचा निर्णय झाला आहे. त्यानुसार मोठे दगड येथे आणून त्यावर कोरीव काम करून कळस उभारण्यात येणार आहे. या खर्चिक कामासाठी सरकारी निधी मंजूर झाला आहे. ===प्रवेशद्वारावरील शिल्पे=== मंदिरासमोरच दगडात खोदून तयार केलेला नंदी आहे. याच्या डाव्या बाजूस अजून एक छोटेसे मंदिर आहे. त्याच्या दर्शनी भागावर वृद्ध स्त्रियांची शिल्पे आहेत.मंदिराला आधार देणारे खांब पूर्णतः नक्षीकाम केलेले होते. येथे सर्वात वरती गणपती कोरलेला दिसतो आहे. खांबाच्या इतर दोन्ही बाजूस सारखेच शिल्प आहे. त्याखाली ढोल वाजवतानाच्या व्यक्तीप्रतिमांचे शिल्प आहे. त्याखाली तोरणासदृश्य नक्षीकाम आहे. त्याच्या पुढच्याच/समोरच्या खांबावर कोरलेले एक नृत्यशिल्प आहे. गावातील वृद्धांकडून मंदिराचा इतिहास तपशिलात ऐकावयास मिळू शकतो. ==राहायची व्यवस्था== गावातील काही ग्रामस्थांकडे जेवणाची व्यवस्था होऊ शकते. रात्रीच्या निवासासाठी मंदिरासमोर पुजारी रहातात त्या घरासमोर समोर मोठी ओसरी आहे. रात्री १५-२० लोक तेथे झोपू शकतात. ==इतर पुरवणी माहिती== * महाराष्ट्र सरकारने या शिवालयाला तीर्थक्षेत्राचा दर्जा दिल्याने त्याचे विकासकाम हाती घेणे शक्य झाले आहे. * कुकडेश्वर मंदिर हे 'क- वर्गीय' मंदिर असून त्या मंदिरामागील डोंगरामधून कुकडी नदीचा उगम आहे. गावातील लोकांकडून मिळालेल्या माहितीनुसार, 'पूर' गावातील डोंगर व दाऱ्या घाटातील डोंगरामध्ये शिखरावर कुकडी नदीचा उगम असून त्यानंतर तेथून नदीचा प्रवाह लुप्त झालेला आहे. तो लुप्त झालेला प्रवाह कुकडेश्वर मंदिरापासून चालू होतो. जेथे प्रवाह चालू होतो (नदीचा नव्याने उगम होतो) तेथे छोटेसे मंदिर बांधले आहे. कितीही पाणी टंचाई आली तरी येथे बारमाही पाणी असते. * पुढे कुकडी नदीवरच माणिकडोह धरण बांधलेले आहे. * कुकडेश्वर मंदिरापासून पुढे डोंगर चढून गेल्यास थेट दाऱ्या घाटात पोहोचता येते. तेथूनच [[दुर्ग ढाकोबा]]ला जाता येते. * ५ दिवस हाताशी असतील तर माणिकडोहला प्रदक्षिणा मारता येते. तो मार्ग असा : जुन्नर [[Image:Flecha tesela.svg|15px|link=|alt=→]] चावंड [[Image:Flecha tesela.svg|15px|link=|alt=→]] कुकडेश्वर [[Image:Flecha tesela.svg|15px|link=|alt=→]] जीवधन[[Image:Flecha tesela.svg|15px|link=|alt=→]] नानाचा अंगठा [[Image:Flecha tesela.svg|15px|link=|alt=→]] नाणेघाट [[Image:Flecha tesela.svg|15px|link=|alt=→]] निमगिरी [[Image:Flecha tesela.svg|15px|link=|alt=→]] हडसर [[Image:Flecha tesela.svg|15px|link=|alt=→]] माणिकडोह वाघ्र प्रकल्प [[Image:Flecha tesela.svg|15px|link=|alt=→]] शिवनेरी [[Image:Flecha tesela.svg|15px|link=|alt=→]] जुन्नर == बाह्य दुवे == * ऐसी अक्षरे: [http://www.aisiakshare.com/node/2424 जीर्णनगरी मुशाफिरी : पांडवकालीन कुकडेश्वर मंदिर] [[वर्ग:मंदिरे]] [[वर्ग:जुन्नर तालुका]] cw10nl5616zvcfaur8bw7o4rzpedn7m 0 178636 2143296 1342115 2022-08-05T10:47:24Z 117.212.243.149 full information about temple and development plan wikitext text/x-wiki नरसिंगपूर-नीरा हे गाव पुणें जिल्ह्यातील इंदापूरच्या आग्नेयेस १२ मैलांवर [[भीमा नदी|भीमा]] व [[नीरा नदी|नीरेच्या]] संगमावर आहे. येथें श्री लक्ष्मीनरसिंहाचें देवालय आहे. विंचूरकरांनीं हें देवालय शके १६७८ मध्ये बांधिलें. वैशाख शुद्ध चतुर्दशीपासून येथें दोन दिवस जत्रा भरते. ऐतिहासिक तीर्थक्षेत्र श्री क्षेत्र निरा नरसिंहपूर स्थान आग्नेय दिशेस असून पुणे जिल्ह्या चे ते शेवटचे टोक आहे. क्षेत्राच्या एका बाजूने निरा नदी तर दुसऱ्या बाजूने भीमा नदी आणि तिसऱ्या बाजूस या उभयतांचा संगम. तीन बाजूने पाणी व एका बाजूस जमीन असे हे रमणीय स्थान आहे. नीरा-भीमा संगमाचा परिसर एकेकाळी अतिशय निसर्गरम्य होता. ऋषी, तपस्वी व योगी यांच्या निवासाचे हे स्थान होते. कारण श्रीनृसिंहाचे चिरस्थायी वास्तव्य या ठिकाणीच होते. भक्त प्रल्हाद अनन्यिसाधारण भक्तिभावाने नृसिंहांच्या ‘वालुकामय मूर्तीची’ पूजा करत असे, हीच वाळूची नृसिंहाची मूर्ती आज या ठिकाणी गाभाऱ्यात दृष्टीस पडते. दोन्ही नद्यांच्याह पाण्यात भव्य मंदिराची उभारणी करण्यात आली आहे. यावर उंच शिखर बांधण्यात आले आहे. नृसिंह गाभाऱ्याच्या उजव्या बाजूस लक्ष्मी मंदिर दिसून येते. काही सभामंडप, विस्तीर्ण ओवऱ्या आणि भव्य प्रवेशद्वारे पूर्व व पश्चिम दिशांना बांधण्यात आली आहेत. निरा आणि भीमा नदीच्या संगमावर असलेला गोलाकृती प्रचंड घाटाचे बांधकाम शके १५२७ मध्ये त्रिमलापाळ दाधजी मुधोजी यांनी केले आहे. घाटामध्ये शिल्प सौंदर्य लक्षणीय आहे. घाटाच्या पायऱ्यात बसविलेल्या मोठ्या दगडातून हत्तीचे शिल्प घडविले आहेत. संगमात स्नान करून संगम घाट चढत असताना हत्ती आपली सोंड वर करून भक्ताला अभिवादन करून स्वागत करतात. हत्ती व सिंह यांची जोडी लक्ष वेधते शिवाय मगरीची पाच शिल्पेा आहेत. समर्थ रामदास, संत तुकाराम, संत नामदेव व इतर संतांनी या ठिकाणी काही काळ वास्तव्य करून याची महती अभंग व श्लोकाद्वारे केली आहे. श्री क्षेत्र निरा नरसिंहपूर या क्षेत्राची मुंबई इलाख्याच्या गॅझेटिअरमध्ये (पान 261, व्हॉनल्यूंम अठरा, भाग-3 (1885) नोंद घेण्यात आलेली आहे. श्रीलक्ष्मी-नृसिंह देवस्थानाला पौराणिक आणि ऐतिहासिक महत्त्व असून महाराष्ट्र, कर्नाटक व आंध्र प्रदेशातील लाखो भाविकांचे हे श्रद्धास्थान आहे. प्रत्येक वर्षी वैशाख महिन्यात श्रीनृसिंह जयंती नवरात्र उत्सव भक्तिभावाने साजरा होतो. ‘नृसिंह जयंती’च्या दिवशी भव्य सोहळा संपन्न होतो. याप्रसंगी हजारो भाविक उपस्थित राहतात व आपल्या दैवतापुढे नतमस्तक होतात. या ऐतिहासिक क्षेत्राचे महत्त्व ओळखून शासनाने सन 2001 मध्ये या क्षेत्रास राज्य संरक्षिहत स्मारक म्हणून घोषीत केले आहे. या राज्यसंरक्षिनत स्मारकासाठी शासनाने २६० कोटी ८६ लाख रुपयांचा विकास आराखडा मंजूर केलेला आहे. विकास आराखड्यानुसार भक्त व पर्यटक निवास बांधकाम, सार्वजनिक सोयी सुविधा, माणकेश्वरवाडा संरक्षण भिंतीचे संवर्धन व बांधकाम, घन कचरा व्यवस्थापन, विद्युतीकरण, पथदिवे, विद्युत जनित्र, रस्त्यांचे रुंदीकरण व पथ सुशोभिकरण, बुडीत बंधारा बांधणे, जलक्रीडा प्रकाराकरीता धक्के व तराफे बांधणे, दळणवळण सोयीसुविधा इत्यादी कामे प्रस्तावित आहेत. यातील मंदिर परिसराचा पर्यटनाचा विकास करणे, मंदिर-नगारखाना, राज्यसंरक्षिेत स्मारक व विंचूरकरवाडा जनत/दुरुस्ती व सुमारे 800 मीटर लांबीचा पूर्वेकडील भिमा नदी व दक्षिणेकडील निरा नदीवरील संगम घाटाची पुरातत्वीय शास्त्र संकेतानुसार जतन, दुरुस्ती इत्यादी कामे सुरु आहेत. श्री क्षेत्र निरा नरसिंहपूर मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांचे कुलदैवत आहे. ज्यावेळी मुख्यमंत्री या भागात दौऱ्यावर येत असतात ते आवर्जुन कुलदैवताच्या दर्शनासाठी येत असतात. या भेटीत ते येथील विकास कामांची पाहणी करुन आवश्यक निर्देश संबंधित यंत्रणांना देत असतात. त्यानुसार संबंधित यंत्रणांचाही या परिसराच्या तीर्थक्षेत्र विकास आराखड्यानुसार कामे दर्जेदार व वेळेत पुर्ण करण्याचा कटाक्ष असतो. राज्य शासन श्री क्षेत्र निरा नरसिंहपूर तीर्थक्षेत्र पर्यटन स्थळ म्हणून विकसीत करत आहे. पर्यटनाला चालना देऊन राज्याचे उत्पन्न वाढविणे. रोजगाराच्या संधी उपलब्ध करणे व भाविकांना सर्व सोयी-सुविधा उपलब्ध व्हाव्यात असा उद्देश आहे. आगामी काळात श्री क्षेत्र निरा नरसिंहपूर पर्यटन स्थळ म्हणून विकसीत होऊन राज्याच्या विकासात व नावलौकिकात निश्चितच भर घालणारे तीर्थस्थळ पर्यटनस्थल ठरेल..आणि ते पर्यटकांनाही भेटीनंतर नक्कीच अविस्मरणीय वाटेल, हा विश्र्वास आहे. लेखक: शरद नलवडे माहिती स्रोत: महान्युज [[वर्ग:पुणे जिल्ह्यातील गावे]] d8ig4t2fb59x5p3tou0mbj17zuyv1ag 2143313 2143296 2022-08-05T11:18:42Z Khirid Harshad 138639 [[Special:Contributions/117.212.243.149|117.212.243.149]] ([[User talk:117.212.243.149|चर्चा]]) यांनी केलेले बदल [[User:ज|ज]] यांच्या आवृत्तीकडे पूर्वपदास नेले. wikitext text/x-wiki नरसिंगपूर-नीरा हे गाव पुणें जिल्ह्यातील इंदापूरच्या आग्नेयेस १२ मैलांवर [[भीमा नदी|भीमा]] व [[नीरा नदी|नीरेच्या]] संगमावर आहे. येथें श्री लक्ष्मीनरसिंहाचें देवालय आहे. विंचूरकरांनीं हें देवालय शके १६७८ मध्ये बांधिलें. वैशाख शुद्ध चतुर्दशीपासून येथें दोन दिवस जत्रा भरते. [[वर्ग:पुणे जिल्ह्यातील गावे]] nx51iuc4lcw4b25wdbeidgesi3qsqq8 0 195575 2143225 2142278 2022-08-05T06:27:39Z 1.38.221.242 /* गवळी लोकांतील आडनावे व गावे */ wikitext text/x-wiki [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्रा]]<nowiki/>तील '''हिंदु गवळी समाज''' हा प्रामुख्याने उत्तर कोकणात रहाणारा समाज आहे. मुंबई, ठाणे, रायगड, रत्‍नागिरी भागात गवळी समाजाची लोकसंख्या मोठी आहे. महाराष्ट्रात त्यांच्या व्यवसायावरून त्यांना गवळी असे म्हटले गेले असले, तरी त्यांचा महाराष्ट्रातील प्रमुख व्यवसाय हा भात शेतीच आहे. [[File:Agrees, or Salt Cultivators of Salsette (9842277595).jpg|thumb|Agrees, or Salt Cultivators of Salsette ]] कोकणपट्टीतील भूमीपुत्र गवळी, कुणबी, आगरी या शेतकरी जातींचा पारंपरिक पोशाख. '''पुरुष:- कमरेला रुमाल किंवा लंगोटी, अंगात बंडी, डोईला टोपी किंवा पागोटे.''' '''स्त्रिया:- गुढग्यापर्यंत येणारे मांडकास पद्धतीने नेसलेले नऊवारी लुगडे.''' कमरेला रुमाल नेसलेला, खांद्यावर घोंगडी, विशेष प्रसंगी धोतीर (धोतर) नेसल्यास ढोपरापर्यंतच, डोक्याला गवारीटोपी, पागोटे, पगडी किंवा मुंडासे, कानात वाळ्या-भिकबाळी, गळ्यात गोफ, पायात जाड करकरीत वहाणा, कमरेवर आकडी आणि कोयती सदोनीत अडकवलेली असा पुरुषांचा भारी रुबाब. स्त्रियांमध्ये नाकात मोठीनथ, कानात कुड्या कानपट्ट्या बुगडया, हातात पाटल्या गोठ, गळ्यात गळसरी-गाठवण-पुतळीहार, पायात जोडव्या तोडे, कपाळावर गोल मोठे ठसठशीत कुंकू किंवा कुंकवाची जाडसर आडवी चिरी, डोईवर वेणी किंवा सुवासिक रानफुले खोचलेली यासारख्या सौंदर्यालंकारासोबतच ढोपरापर्यंतच लुगडे नेसण्याची पद्धत प्रचलित. त्याला 'मांडकास नेसणे’ असेही म्हणतात. गौरी गणपती, शिमगा-होळी हे मुख्य सण. पुरुषांचा '''बाल्याचा नाच''' आणि स्त्रियांचा '''फेऱ्यांचा नाच''' हे नृत्यप्रकार. तांदळाची भाकरी, भात, मळ्यातल्या भाज्या, सुकीमासळी हे नियमित अन्न. भाताची खीर, चामट्या, पानगे, उकडीचा शेंगा-दिवे, नेवऱ्या, मुगवऱ्या, फेण्या पापड्या, तांदळाची बोरं, गोडाचेवडे (पोल्या) हे गवळ्यांचे सणासुदीचे पारंपरिक खाद्य. एकेकाळी भाता सोबत नाचणी, वरी, हारीक ही धान्ये आणि कडधान्ये, भाजीपाला पिकवणारा भूमीपूत्र समाज. ==स्थान== मुंबई, पालघर, ठाणे, रायगड, रत्‍नागिरी, सिंधुदुर्ग, कोल्हापूर या जिल्ह्यांत गवळी समाजाची मोठी लोकसंख्या आहे. याशिवाय पुणे, सोलापूर, धाराशिव (उस्मानाबाद), जालना, अहमदनगर, लातूर, धुळे,नाशिक, हिंगोली,परभणी, अमरावती,बुलडाणा,जळगाव,अकोला इत्यादी जिल्ह्यांत देखील गवळी समाज आहे. ==इतिहास== मूळ सोमवंशी क्षत्रिय हिंदू-गवळी जमातीच्या उपजाती वेगवेगळ्या असल्या, तरी श्रीकृष्ण हा त्यांचा महापुरुष आहे. श्रीकृष्ण यदु कुलातील होता. त्यांची वसाहत मथुरेच्या प्रदेशातहोती. पुढे यदुवंशातील यादव यमुनेच्या काठी येऊन राहू लागले. त्यांनी शेती आणि गोपालन सुरू केले. तत्कालीन राजकारणामध्येही त्यांना महत्त्वाचे स्थान मिळाले. महाभारत कालखंडामध्ये त्यांनी मानाचे स्थान मिळवले होते. श्रीकृष्णाच्या काळात अंधक, कुकर, दाशीह, भोज, भौम, यादव आणि वृष्णी असे सात सोमवंशीय (चंद्रवंश) राजे राज्य कारभार करत होते. या सर्व राज्यांमध्ये यादवकुळ प्रबळ आणि बलवान होते. त्या काळामध्ये काही विध्वंसक वृत्तीच्या व्यक्ती होत्या. त्यांनी समाजावर जुलूम सुरू केला होता. त्यांमध्ये कंस, कौरव, जरासंध आणि शिशुपाल इत्यादी होते. जरासंधाच्या त्रासाला कंटाळून अंधक, यादव आणि वृष्णी हे वंश मथुरेलगतचा परिसर सोडून सौराष्ट्रात गेले. प्रबळ असलेले राजे मथुरेतच राहिले, तर अन्य राजे आणि लोक स्थलांतरित झाले. श्रीकृष्णांच्या निधनानंतर यादवकुळातील राजे आपापसात भांडू लागले आणि त्यांतून यादवी माजली त्यात यादवकुळाचा भयंकर संहार झाला. त्यातून काही यादव सौराष्ट्रातून निघून समुद्रमार्गे व भूमार्गे महाराष्ट्राच्या दिशेने आले आणि येथील लोकसंस्कृतीशी समरस झाले. त्यापैकी प्रमुख जमातीची ओळख आणि सद्यस्थिती अशी आहे. :- ही प्राचीन कृषिप्रधान जमात सर्व भारतात परसली तसेच हजारो वर्षांपूर्वी महाराष्ट्राच्या वसई आणि दाभोळ या बंदरांवर आणि तिथून उर्वरित कोकणात पसरली अनेक वर्षे या परिसरात वास्तव्य केल्यानंतर ही जमात येथील संस्कृतीशी समरस झाली. महाराष्ट्रात कोकणातील ठाणे, रायगड आणि रत्‍नागिरी या जिल्ह्यांमध्ये बहुसंख्येने असलेली ही जात प्रामुख्याने खाडीकिनारी व नदीकिनारी भागातील भातशेतीच्या तसेच डोंगरी भातशेतीच्या प्रदेशात वास्तव्य करून आहे. प्राचिन काळापासून गवळी हे कोकणातले मूळ रहिवासी आहेत. कोकणाचा ज्ञात इतिहास इ.स. पूर्व २५० अर्थात मौर्य/अशोकाच्या काळापर्यंत जातो. प्राचीन काळात कोकणच्या किनारपट्टीवर अनेक बंदरे भरभराटीला आली होती. आफ्रिका, भूमध्यसमुद्रापासून ते रोमन साम्राज्यापर्यंतचे व्यापारी येथून समुद्रमार्गाने भारतात येत होते. कोकण विभागावर शिलाहार, मौर्य, शक, राष्ट्रकुट, सातवाहन, वाकाटक, बहमनी सुलतान, आदिलशाही, मुघल, सिद्दी, '''मराठेशाही''' आणि त्यानंतर स्वातंत्र्यापर्यंत ब्रिटिशांची राजवट होती. डच, पोर्तुगिज आणि ब्रिटिशांच्या कोकण किनारपट्टीवर वसाहती होत्या. स्वातंत्र्यापर्यंत कोकणावर ब्रिटिशांचे राज्य असले, तरीही सावंतवाडी, मुरुड-जंजिरा, जव्हार अशी संस्थानेही येथे होती कोकणचा प्रदेश हा जास्तकरून शिलाहारांच्या ताब्यात होता. त्यांची राजधानी स्थानक म्हणजे ठाणे येथे होती. इ.स.च्या १३व्या शतकाच्या प्रारंभी देवगिरीच्या यादवांनी कोकणचा ताबा मिळवला होता. देवगिरीचा पाडाव झाला त्या वेळीही ठाणे यादवांच्या आधिपत्याखाली होते. देवगिरीच्या पराभवानंतर रामदेवराय यांचा दुसरा मुलगा बिंबराज (भीमदेव) यादव कोकणात आला. कोकणात राहणारे हे यादव शुद्ध क्षत्रिय त्यांच्या पिढीजात धंद्यावरून त्यांना ” गवळी ” हे नामाभिधान पडून त्यांची वेगळीच जात निर्माण झाली. कोकणातील यादव गवळी ही जी अलग अशी जात दिसून येते त्याचे मुख्य कारण हेच कि त्यांनी क्षात्रवृत्ती किंचित बाजूला ठेवली व साधारण शेतकऱ्यांप्रमाणे राहू लागले. शेती व गोपालन हा मुख्य धंदा आणि यादवी युद्धामुळे कायमची भरलेली धडकी यामुळे त्यांनी दुर्गम अशा अपरांत म्हणजेच कोकण प्रांतात वसाहती करण्यास सुरुवात केली. परंतु मूळ पिंड हा क्षात्रवृत्तीचा असल्या मुळे ते ज्या ठिकाणी वसाहत करून राहिले त्या त्या ठिकाणी आपले वर्चस्व स्थापिले. यादवकुळी गवळी समाज गुलामी वृत्तीने केव्हाच राहिला नाही किंवा दास्य वृत्ती स्वीकारून इतरांची सेवा केली नाही. इतकेच नव्हे तर कोकणपट्ट्यात बरेच ठिकाणी या लोकांनी स्वतःची गावे वसवून त्या त्या गावचे ते वतनदार, पाटील, खोत बनले. त्यांची प्रामुख्याने उदाहरणे म्हणजे दापोली तालुक्यातील वाकवली गावचे धुमाळ खोत, खेड त्यालुक्यातील आंबवली गावचे यादव खोत, दापोली तालुक्यातील पीचडोली गावचे चोगले खोत, मंडणगड पेठ्यातील पाटगावचे दिवेकर खोत, महाड तालुक्यातील डोंगरोळी गावचे महाडिक खोत, सुधागड तालुक्यातील खवली गावचे चिले खोत वैगरेची उदाहरणे देता येतील. हजारो पिढ्या गेल्यानंतर मुळात भरलेली धडकी पुढे पुढे प्रत्येक पिढीत कमी कमी होत जाऊन शेवटी नाहीशी झाली आणि मुळची संस्कृती उच्च असल्यामुळे व जातिवंत क्षत्रियाचे रक्त नसानसात खेळत असल्या मुळे काही लोकांनी पुढे पुढे मराठेशाही सरकारात, इंग्रजलष्करात नोकऱ्या करून आपले नाव कमाविले. कित्येकांनी पोलिसात नोकऱ्या केल्या. कित्येक गुजरात मध्ये वडोदर्यातील गायक्वाडीत नोकरीस गेले. काही कोल्हापुरात गेले. कित्येक पुणे आणि सातारा प्रांतात स्थायिक झाले. सामान्य गवळी कुटुंबातील '''रावसाहेब रावबहादूर डॉक्टर विश्राम रामजी घोले'''' पुण्यात सर्जन झाले. त्यांची ऐन तारुण्याची वर्षे १८५७ च्या युद्धात सैनिकांची शुश्रुषा करण्यात गेली. युद्धोत्तर काळात त्यांचे जीवन एक निष्णात शल्यविशारद, सेवाभावी गृहस्थ, उदारमतवादी समाजसुधारक म्हणून गेले. मूळचे दापोली तालुक्यातील विश्राम रामजींचे घोले घराणे हे एका काळी अंजनवेल (गोपाळगड) गडाचे किल्लेदार होते. खेड तालुक्यातील भरणे गावचे महाडिक सुभेदार होते. दापोली तालुक्यातील काते प्रसिद्ध डॉक्टर झाले. व त्यांचेच वंशज आज कोल्हापुरात डॉक्टर आहेत. महाडचे बाळू गवळी चिले हे ब्रिटीश सैन्यात हवालदार होते. व त्यांनी अफगाणिस्थानच्या लढाईत फार मोठा पराक्रम केला म्हणून त्यांना दोन चांद व रेशमी शाल इनाम मिळाली. माणगावचे कै. विठ्ठलराव कृष्णाजी खेडेकर हे एक उत्तम समाजसुधारक, शिक्षक व लेखक होऊन गेले. गवळी जमातीतील ते पहिले शिक्षक होत. 'विठोबा मास्तर' म्हणून ते प्रसिद्ध होते. विठ्ठलराव हे भाननगर संस्थानचे दिवाण सुद्धा राहिले होते. त्यांनी '''महाराष्ट्रीय दाभोळी यादव''' समाजाचा इतिहास लिहिला होता. '''श्रीकृष्ण आणि गोपाल''' या त्यांच्या हस्तलिखित ग्रंथाचा उपयोग करून त्यांचे चिरंजीव डॉ. रघुनाथराव यांनी '''दि डिव्हाइन हेरिटेज ऑफ यादवाज्''' हा ग्रंथ लिहिला. 'श्रीकृष्ण आणि गोपाल' या ग्रंथाच्या आधारे त्यांनी इंग्रजी प्रत टंकलिखित स्वरूपात तयार केली. त्याचे हिंदीमध्ये '''यादव-हरिवंश''' या नावाने ग्रंथ अनुवादित करण्यात आला. कै. रघुनाथराव खेडेकर हे शल्यविशारद होते. शिवाय ते वेदांत निपुण असल्यामुळे त्यांना शंकराचार्यांनी वेदांतभूषण अशी पदवी दिली होती. कर्जत तालुक्यातील कै . नानासाहेब घाटवळ हे त्यांच्या उपजत गुण, धाडसी वृत्ती व तीक्ष्ण बुद्धी यामुळे सध्या शिपायापासून डेप्युटी सुप्रीन्तेन्दंत ऑफ पोलीस या मोठ्या हुद्या पर्यंत वाढत गेले. पोलीस खात्यात त्यांच्या सारखा अधिकारी फारच विरळा. त्यांचे धाकटे बंधू गजानन घाटवळ यांनी ” यादव शिक्षण प्रसारक मंडळी ” या नावाची संस्था काढली. असो अशा किती तरी प्रसिद्ध व्यक्तीची माहिती सांगण्यासारखी आहे. संस्कृती आणि आनुवंशिक संस्कार याच्या उपजत सहाय्यामुळे यादवांच्या वंशजांनी आज निरनिराळ्या क्षेत्रात, विद्येत, व्यापारात, धर्मकार्यात प्रवेश केला आणि त्यात यश मिळवले. कुणबी, आगरी, कराडी, वाडवळ, कुणबी-मराठा या गवळ्यांशी साधर्म्य असलेल्या जाती कोकणात आहेत. त्यापैकी कुणबी, आगरी व गवळी हे भातशेती करू लागले. मीठ पिकवण्याचा अधिकार आगरी या जातीकडेच होता. वसई, सोपारा, ठाणे, नागोठाणे, चौल, अलिबाग, दाभोळ परिसरांत त्यांनी वसाहती केल्या होत्या. रायगड जिल्ह्यातील कुंडलिका नदीकाठी वसलेले चौल हे एक बंदर आहे. सोपारे-चेऊल हे बंदरही त्यावेळी प्रसिद्ध होते. बिंबराजाच्या पूर्वी कोकणामध्ये यादवांच्या वसाहती होत्या. ​छत्रपती शिवाजी महाराजांचा हिंदवी स्वराज्याच्या काळात व नंतरचा मराठेशाही कालखंडात गवळी, कुणबी, आगरी, कोळी समाजाने सहभाग व सहकार्य केले होते. आजही राजधानी रायगड किल्ल्याच्या आजूबाजूला गवळी समाजाची अनेक गावे आहेत. == गवळी समाजाबद्दल == भातशेती व गोपालनाच्या व्यवसायावरून '''‘गवळी’''' हे नाव पडलेले आहे तरी मुख्य व्यवसाय हा भातशेतीच आहे. ही जात ठाणे, रायगड, रत्‍नागिरी जिल्ह्यात मोठ्या प्रमाणावर आहे. भातशेतीच्या व गोपालनाच्या धंद्यावरून ही एक स्वतंत्र जात झालेली आहे. यांमध्ये आगरातले गवळी (कोकणातले गवळी) आणि घाटावरचे गवळी असे पोटभेद असून त्या पोटभेदांतील लोकांच्या चालीरीती, बोलीभाषा वेगवेगळ्या आहेत. गवळ्यांच्या पुष्कळ चालीरीती आगरी व कुणब्यांप्रमाणें आहेत. आडनांव एक असलेल्या लोकांमध्यें विवाहसंबंध होत नाहींत. पुनर्विवाह व घटस्फोट या दोन्ही चाली गवळ्यांमध्ये रूढ आहेत. पूर्वीचा काळी स्त्रिया पांढरे शुभ्र उपरणे किंवा धोतर अंगाभोवती शाली प्रमाणे पांघरून घेत असत. जवळपास दोन तृतीयांश गवळी शाकाहारी आणि सोबतच मांसाहारी असून मुख्य अन्न तांदळाची भाकरी, भात, सुकी मासळी,हे आहे. सद्यस्थितीला गवळी समाजात नोकरी, उद्योग, विविध व्यवसायांमधून आर्थिक सुबत्ता दिसून येते. हा समाज आता सामाजिक, आर्थिक, भौगोलिक स्तरांनुसार विभागला गेला आहे. घरातील वडिलधाऱ्या व्यक्ती जुनी बोलीभाषा बोलतात. कोकणातील गवळी समाजाची बोली ही आगरी बोलीशी मिळती जुळती आहे. काळानुरूप समाजाचा पेहरावही बदलला आहे. पूर्वी कंबरेला रुमाल, अंगात बंडी, डोक्‍यावर टोपी असायची. तर लग्न समारंभाला हाफपॅन्ट, कोट, धोतिर (धोतर), टोपी आणि महिला नऊवारी साडी नेसायच्या. तर "आठवार मुली" (लग्न न झालेल्या) "परकर पोलका" घालीत. लग्न समारंभातील हळदीच्या गाण्यांनी आणि अन्य पारंपरिक गाण्यांनी समारंभ अविस्मरणीय व्हायचा. आता त्याचे स्वरूप बदलल्याचे जाणवते. ही गाणी आता ऐकायला मिळत नाहीत. समाजातील बहुतेक मंडळी उच्चशिक्षित, वारकरी आणि आध्यात्मिक बैठकीला जाणारी असल्याने पारंपरिक बोली भाषा विस्मरणात गेली आहे. पूर्वी कुटुंबात आईला "आये" किंवा "बय", आजीला "आजीस" किंवा "म्हातारी बय" आणि बहिणीला "बाय' असे संबोधण्यात येत होते. तसेच वडिलधाऱ्या मंडळींना "बाबास", "काकास", "दादास" म्हणण्याची पद्धत होती. तर लहान मुलांना "बाला' म्हणून हाक मारले जायचे. 'च्या भना', 'वाटोला झाला' ही शिवी-वजा विशेषणे सर्रास वापरली जात. मात्र आता त्याच्यावर काहीसे निर्बंध आल्याचे जाणवते. किंवा ही वाक्‍ये विस्मरणात गेली. गवळी माणसाचा कणखर आणि काहीसा राकटपणा त्यांच्या बोलीभाषेतून जाणवतो. तर गवळी मंडळींची देहबोलीही त्यांच्या बोलीभाषेशी साधर्म्य साधणारी आहे. या समाजाचे वैशिष्ट्य आणि बोलीभाषा काळानुरूप बदलत आहेत. == समाजाची दैवते == गवळी समाजाचे मुख्य दैवत बाळकृष्ण व भैरी (काळभैरव) हे होय. यांच्या कुलदेवतांमध्ये भैरी, खंडोबा, जोगेश्वरी, भवानी, एकविरा, सालबाई, मोठ्याबाया (सातआसरा), चेडोबा (रक्षकवीर) या मुख्य देवता आहेत. खंडोबा, भैरी (काळ भैरव), भवानी, एकविरा आई, वेताळ, जल आसरा बाया व इतर ग्राम देवता ह्यांना गवळी समाज आपले रक्षक व मार्गदर्शक देवता मानत आलाय. गवळी बांधवांच्या गावात मधोमध देऊळ असते. गावदेवी, हनुमान, राधाकृष्ण, विठ्ठलरुक्मिणी, राम, गणपती, शंकर, दत्त यांची ही देवळे असतात. गावदेवी, खंडोबा, भैरी, भवानी, जोगेश्वरी, सालबाई, मोठ्याबाया, जागेवाला, म्हसोबा, वेताळ, चेडा ही समाजाची मुख्य दैवते. अलीकडे एकवीरा हेही दैवत मानले जात आहे. बहुतेकांच्या घरी गणपती येतो. गौरीगणपती, होळी, लग्नसमारंभ यांत गवळी बांधव नाचतात. समाजात कुलदैवताला घरचा देव बोलले जाते. भावकीतील, घराण्यातील एका कुटुंबात घराण्याच्या कुलस्वामीचा देव्हारा पुजला जातो. लग्नाच्या वेळी हा देव आणून त्याची लग्नघरात स्थापना केली जाते. लग्नानंतर कोंबड्या, बकऱ्याचा मान देऊन देव उठवला जातो. वर्षातून एकदा प्रत्येक कुटुंबाने कुलस्वामी कुलस्वामिनीच्या भेटीला जायची रीत आहे. कुलदेवाचा देव्हारा असणाऱ्या घरातील गौरी मानाची असते. गणेशोत्सवात कुलस्वामीचा देव्हारा असलेल्या घरातील गौरीगणपतीच्या दर्शनासाठी जातात. कुलदेवतांचे वर्षातून गौरीपूजन, घटस्थापना, नवरात्र-अष्टमी, महानवमी, चैतावली असे समारंभ केले जातात. समाजातील पाटील व इतर काही घराण्यांचा अपवाद सोडला तर बाकीच्या सर्व घराण्यांतील कुलदेवतांचा गोंधळ हा दर तीन वर्षांनी होतो. हल्ली घाटावरील लोकांप्रमाणे गवळ्यांमध्ये सुद्धा वर्षातून एकदा जेजुरीला किंवा तीर्थक्षेत्राला जायचा प्रघात पडला आहे. == समाजाच्या रिती == गवळ्यांमध्ये लग्न समारंभ तांदूळ, हळद, लग्न असा तीन दिवस असतो. लग्नासाठी बसवलेले देव हे घराण्याच्या रितीप्रमाणे कोंबड्या किंवा बकऱ्याचा मानपान देऊन उठवले जातात. देवक हे आंबा किंवा उंबराच्या झाडाचे असते. मांडवात एका खांबाला आंब्याची, उंबराची फांदी बांधून तिची पूजा केली जाते. त्याला मुहूर्तमेढ किंवा उंबरमेढ म्हणतात. लग्नासाठी बसवलेले देव उठवल्यावर हळदउतरणी हा विधी होतो. लग्नाच्या आदल्या दिवशीचा हळदीचा कार्यक्रम. या दिवशी वर व वधूला घरात हळद दळून लावतात. याच दिवशी ग्रामदेवता, कुलस्वामी आणि घरच्या देवांना (कुटुंबात पुजत असलेल्या देवांना) मान देण्यात येतो. गवळी समाजात प्रत्येक कुटुंबांचा एक देव्हारा असतो. आणि त्याची पूजा करणारा (भगत) हे मान देतो. समाजात लग्न समारंभासाठी सूप, टोपली, रोवळी, उखळ, मुसळ, जाता, पाटा, वरवंटा, माल्टा (दगडी दिवा), नामनदिवा (लमाणदिवा), पितळीपराती, मडके, कोयती, कुराड, कनाकोंडा, बिनभरडलेला भात या ग्राम्यसंस्कृती व शेतकरी संस्कृतीशी घट्ट नाते असणाऱ्या वस्तूंचे महत्त्व खूप आहे. या वस्तूंचा उपलब्धते शिवाय विधी पूर्ण होणे अशक्य आहे. देवता पूजण्या शिवाय तांदूळ धुवणे, तांदूळ दळणे, पोल्या तळणे, हळद वाटणे, घाणा भरणे, घाणा कुटणे इत्यादी अनेक विधी करवली आणि नवरानवरीचा हातून करून घेतल्या जातात. यात वरमाया करवल्यांचा मोठामान असतो. हळदी समारंभाचा दिवशी रुईच्या फुलांचा मुंडावळ्या वधू वरांस बांधल्या जातात. पूर्वीचा काळी लग्नासाठी तांदूळ, लाह्या, खोबरे, चणे इत्यादी जिनसा भिजत घालून घरचा घरी मुंडावळ्या ओवल्या जात असत. हल्ली मण्यांचा मुंडावळ्या बांधल्या जातात. लग्नसमारंभात हळदुल्या कट्यारीला अनन्यसाधारण महत्त्व असून लग्नसोहोळा पूर्णपणे पारपडून वरात घरी भरून होईपर्यंत वधूवर नेहमी कट्यार आपल्या जवळ बाळगून असतात. त्याचप्रमाणे वर लग्नघरातून निघाल्यावर्ती नवरदेवावर्ती धरण्यात येणारा '''सतिर''' (छत्री) लग्न लागल्यावरतीच मिटण्यात येतो. समाजाची क्षात्रधर्मी पार्श्वभूमी यातून दिसून येते. कोकण प्रांतातील गवळी, कुणबी, आगरी लोकांमध्ये सण चालीरीती लग्नसमारंभ यात साम्यता आढळते. तरीही गवळी, कुणबी, आगरी-कोळी समाजात परस्परात लग्न समारंभ होत नाहीत. या समाजात स्त्रियांसुद्धा पुरुषांसोबत शेतीला आणि व्यवसायाला हातभार लावतात. आज महाराष्ट्रात भेडसावत असलेल्या हुंडापद्धतीच्या विपरीत गवळी समाजात हुंडापद्धत पूर्वीपासून अस्तित्वात नाही. समाजात लग्नसमारंभात स्त्रियांना अग्रमान असतो. मुख्यत्वे सवाष्ण आणि विधवा असा भेद कमी केला जातो. बऱ्याच विधिमंध्ये विधवा महिला देखील सहभागी होऊ शकतात. लग्नसोहोळ्यात विधींची माहीतगार असणारी विधींची गीते (धवळे) गाणारी व्यक्ती ही विधवा स्त्री असेल तरी चालते. तिचा मार्गदर्शनाखाली आणि सूचनेनुसार संपूर्ण लग्नसमारंभ पार पडतो. यातून समाजातली मातृसत्ताक पद्धतीची झलक आपल्याला दिसून येईल. तसेच सध्या चालत आलेल्या पद्धतीनुसार मामाच्या (आईचा भाऊ) मुलीशी लग्न करण्याची पद्धत आहे. पूर्वी गवळी समाजात केवळ आपल्याच विभागातील गावांमध्ये सोयरीक करण्याची पद्धत होती. काळाने हे सर्व विभाग एक मेकात मिसळून गेले. समाजात जन्मविधी, नामकरण, साखरपुडा, लग्नसमारंभाच्या आधीचे तांदुळ, उटणे, हळद वैगरे मंगलविधी, देवक हे समाजातील जेष्ठ व्यक्ती व स्रीयां मार्फत केले जातात. परंतु लग्नाच्या व उत्तरकार्याच्या वेळी ब्राह्मणच असावा लागतो. कुणबी,आगरी समाजाप्रमाणे गवळ्यांमध्ये सुद्धा पूर्वीपासूनच विधवा विवाहाला मान्यता आहे. कुणबी, आडमराठे किंवा मराठेकुणबी, आगरी ह्या जाती गवळी सदृश असल्या तरी भिन्न आहेत. पूर्वीचा मुंबई इलाख्यांत (Bombay Presidency) सध्याचा कोकण आणि मध्य महाराष्ट्रात गवळी जातींत कोकणातले व घाटावरचे या पोटभेदांखेरीज पोटजाती नाहीत. विवाहादि संस्कार ब्राम्हणच करतात. जातीचे बहुतेक सर्व प्रश्न जातीतच गोतगंगे (गोतसभा) मार्फत सोडवले जात, मात्र क्वचित् महत्त्वाच्या धार्मिक प्रश्नांवर ब्राह्मणांचे मत घेण्यात येत असे. गेल्या तीनचारशे वर्षात जातीचे स्थलांतर मुळीच झालेले नाही. इंग्रजी राज्यापूर्वी जातीचा आचार चालीरीतीस अनुसरून होता, असे ज्ञातीच्या मंडळीचे म्हणणे आहे. त्यानंतर काही बाबतीत सुधारणेच्या दृष्टीने फरक पडत चालला आहे. ==गवळी लोकांतील आडनावे व गावे== (आपटा, कांबा, वडवली, सावरोली, बेलोशी, खोपोली, माणगाव, डोंगरोली, तळा, म्हसळा, महाड, नागोठणे, इंदापूर, तारने, बामणघर, साखरी, पाली, वाघिवली, रोहा, घोसाळे, कोलाड,मंडणगड, चिपळूण, चरई) '''मुंबई, ठाणे, रायगड, रत्‍नागिरी जिल्हा:-''' आवासकर, आईनकर, कोटकर, कोदेरे , काटेकर, काते, कासार, किलजे, कांबळे, कोंडेरे, काटले, कापदुले, कलांबकर, केलस्कर, टोपरे, केसरकर, खताते, खरपुडे, खेडेकर, खवलेकर, गवळी, गायकर, गोरीवले, गोपाळे, घाटवळ, घोले, चाचे, चिले, चोगले, चौकेकर, टावरे, ठसाळ, ठाणके, डायरे, डाकरे, डिगे, ढगे, तरेकर, तटकरे, तळकर, तिसकर, तांबडे, दर्गे, दुर्गवळी, दळवी, दिवेकर, दुखले, दुर्गावळे, दिघीकर, दाभोळकर, धुमाळ, नटे, नारिंगकर, पाटील, साबळे, पंदेरे, पवार, पागार, पगडे, पाटगे, पाटे, बांडागळे, बाठे, बिरवटकर, बिरवाडकर, बोबडे, बोरे, भुरण, भालेकर, भेरले, भेसरे, भोजने, मांदाडकर, महागावकर, महाडीक, माटे, मिरगळ, मोडशिंग, सारंगे, साईकर, यादव, राईन, रायगवळी, रिकामे, लटके, लाड, लेपकर, वरणकर, वरेकर, वाजे, शिवकर, शिंदे, करंजकर, शिळीमकर. देखनाळे,बहिरट,बिडकर,कलागते,मिसा,किन्होळकर,गार्वे,वैराळकर, इंगोले,डाकवे,देवर्षी, हुच्चे, परळकर,अलंकर, अवधूत, कविस्कर,नागापुरे, मेहेतर, पायकर, परलकर, औरंगे, घुले, साठे, हिरणवाळे, खडके, येवले, हेकडे, भाकरे, शेळके, शनवारे, चावंडे, काळे, गायन, सुडस्कर, बावस्कर, निखाडे, तोटे, भक्ते, आलोकर, घाटोळ, पाटणकर, घुमारे,आसोले katale, चौधरी, लंगोटे, यमगवळी, खोपेकर ,पुलाते ,भालेराव ,ढोकणे,अवसरे, फुके,काष्टे,भाकरे ,डाखोरे,साखरे ,पारध ,देव्हारे ,मंदाडे झित्रे,लोहंबरे,कवरके,देसाई देशमुख,दादगाये, नाथ ई. ==गवळी लोकांची जुन्या पिढीतील नावे== *'''पुरुषांचीः-''' कान्हा, काळू, केरू, गोमा, गोंदया, गौरु, गणू, गंग्या, जानू, धर्मा, तानु, दोरक्या, दामु, धाकटू, धोंडू, पदू, पंड्या, पोशा, बारक्या, बाळा, बेंडू, बंडया, बेमट्या, सुडक्या, सोनू, चांगो, भिकू, भिमा, महादू, लखु, राघो, रामा, येशा, वालकू, विठू इ. समाजातील धनवान किंवा प्रतिष्ठित लोक प्रतिष्टेसाठी नंतर मूळ नावात बदल करून नावापुढे '''जी''' किंवा '''राव''' लावत असत. उदा. गोमा:- गोमाजी, धर्मा:- धर्माजी, बाबू:- बाबुराव. *'''बायकांचीं:-''' कुंदा, काळी, गुणी, गंगा, चंद्री, जनी, ठकू, तानी, दोरकी, देऊ, धाकटी, धोंडी, नामी, पंडी, पिटी, पारबती, बाया, बारकी, भागु, भिमा, भिकी, महाली, मंदा, राजी, रोंगी, विठा, शांती, सखू, सोनी, हिरा, येस्वदा, येशी इ. लग्नानंतर मुलींचा नावापुढे '''बाई''' लावले जात असे. उदा. गंगी:- गंगुबाई, जनी:- जनाबाई, तानी:- तानुबाई. ==संदर्भ== *http://ketkarnyankosh.com *http://www.gawalisamaj.org [[वर्ग:हिंदू धर्मामधील जाती]] [[वर्ग:महाराष्ट्रामधील जाती]] [[वर्ग:मराठी समाज]] opt82o3l23fbfd4w7y0l4x1892o7jwo 0 199681 2143185 2104138 2022-08-04T19:15:32Z 2401:4900:5609:D1CA:AD0B:9D2B:C8C7:5888 Buddha Dhamma wikitext text/x-wiki {{हे सुद्धा पहा|दीक्षाभूमी (चंद्रपूर)}} {{माहितीचौकट इमारत |नाव = '''दीक्षाभूमी''' |चित्र = Deekshabhoomi - panoramio.jpg |चित्र रुंदी = 200px |चित्रवर्णन = दीक्षाभूमी स्तूप |इमारतीची उंची = |ठिकाण = [[नागपूर]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]] |latd = | latm = | lats = |longd = | longm = | longs = |बांधकाम सुरुवात = जुलै १९७८ |बांधकाम पूर्ण = १८ डिसेंबर २००१ |इमारतीचा प्रकार = धार्मिक व ऐतिहासिक स्मारक |वास्तुशास्त्रीय = १२० फूट उंचीचा [[स्तूप]] |छत = |वरचा मजला = |एकूण मजले = |प्रकाशमार्ग = |मूल्य = |क्षेत्रफळ = |वास्तुविशारद = शे डान मल, शशी शर्मा |रचनात्मक अभियंता = |कंत्राटदार = |विकासक = |मालकी = |व्यवस्थापन = |references = }} {{बौद्ध तीर्थस्थळे}} '''दीक्षाभूमी''' हे भारतीय बौद्धांचे विशेषतः आंबेडकरवादी बौद्ध धर्मीयांचे एक महत्त्वाचे केंद्र आहे. हे स्थळ [[महाराष्ट्र]]ाची उपराजधानी असलेल्या [[नागपूर]] [[शहर]]ात आहे. या ठिकाणी [[डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर]] यांनी [[१४ ऑक्टोबर]] [[इ.स. १९५६]] रोजी बौद्ध धम्माची दीक्षा घेतली आणि आपल्या अनुयायांनाही [[बौद्ध धम्म]]ाची [[दीक्षा]] दिली होती.<ref>{{स्रोत बातमी|url=http://m.lokmat.com/nagpur/panchyala-flag-sajali-dikshitabhoomi/|title=पंचशील ध्वजांनी सजली दीक्षाभूमी|date=2017-09-29|work=Lokmat|access-date=2018-05-17|language=mr}}</ref> त्यामुळे या भूमीला ‘दीक्षाभूमी’ म्हटले गेले. काही कालावधीनंतर येथे एक भव्य [[स्तूप]] उभारला गेला. दीक्षाभूमीच्या या भव्य बौद्ध [[स्तूप]]ाप्रमाणे आकारामुळे याला 'धम्मचक्र स्तूप' असेही म्हटले जाते. दीक्षाभूमीला वर्षभर बौद्ध अनुयायी व पर्यटक भेट देत असतात मात्र [[विजयादशमी|अशोक विजयादशमी]] किंवा १४ ऑक्टोबर रोजी यांच्या संखेत लक्षणिय वाढ होऊन लक्षावधी लोक येथे आलेले असतात.<ref>{{स्रोत बातमी|url=https://m.timesofindia.com/city/nagpur/dhamma-chakra-pravartan-din/articleshow/60881803.cms|title=Drones and 1000 cops for the safety of 5 lakh visitors - Times of India|work=The Times of India|access-date=2018-05-17}}</ref> भारतातील व विदेशातील, मुख्यत्वे [[जपान]], [[थायलंड]] आणि [[श्रीलंका]] येथील अनेक अनुयायी व प्रसिद्ध व्यक्ती या स्थळास भेट असतात. महाराष्ट्र शासनाच्या पर्यटन विभागाने दीक्षाभूमीला 'अ' वर्ग पर्यटन स्थळ म्हणून घोषित केले आहे.<ref>{{स्रोत बातमी|url=https://www.loksatta.com/nagpur-news/maharashtra-govt-approves-grade-a-status-to-deekshabhoomi-at-nagpur-1212251/|title=नागपूरची दीक्षाभूमी आता ‘अ’ वर्ग पर्यटनस्थळ|date=2016-03-08|work=Loksatta|access-date=2018-05-17|language=mr-IN}}</ref><ref>{{स्रोत बातमी|url=http://m.lokmat.com/topics/diksha-bhoomi-nagpur/|title=Latest Diksha Bhoomi Nagpur News in Marathi {{!}} Diksha Bhoomi Nagpur Live Updates in Marathi {{!}} दीक्षाभूमी बातम्या at Lokmat.com|work=http://www.lokmat.com|access-date=2018-05-17}}</ref><ref>{{स्रोत बातमी|url=https://m.bhaskar.com/maharashtra/mumbai/news/MH-MUM-OMC-deeksha-bhoomi-class-a-tourist-spot-declared-5269136-PHO.html|title=दीक्षा भूमि ‘अ’ वर्ग का पर्यटन स्थल घोषित ब्यूरो|work=dainikbhaskar|access-date=2018-05-17|language=hi}}</ref> ‘डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर स्मारक समिती’चे अध्यक्ष व भारतीय बौद्ध [[भिक्खू]] [[सुरई ससाई]] यांनी म्हटले आहे की, “दीक्षाभूमी ही जागतिक भूमी आहे. तिचे पावित्र्य जगात आहे. बाबासाहेबांच्या स्वप्नातील धम्म संस्कार केंद्र तयार करण्याच्या दिशेने प्रयत्न केले जातील.” भारताचे राष्ट्रपती [[रामनाथ कोविंद]] यांनी दीक्षाभूमीला 'मानवतेचे प्रेरणास्थान' म्हटले आहे.<ref>{{स्रोत बातमी|url=https://m.patrika.com/chhindwara-news/president-ram-nath-kovind-arrives-in-diksha-bhumi-1840361/|title=President Ram Nath Kovind arrives in Diksha bhumi, Chhindwara News in Hindi – इस स्थान पर पहुंचने के बाद राष्ट्रपति बोले मैं धन्य हो गया, जानें खूबी|work=www.patrika.com|access-date=2018-05-17|language=hi-IN}}</ref> ‘डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी पवित्र दीक्षाभूमीवर समता तसेच सामाजिक क्रांतीची मुहूर्तमेढ रोवली आणि त्यामुळेच संपूर्ण समाज प्रगतीपथावर अग्रेसर होऊ शकला. ही दीक्षाभूमी अवघ्या विश्वासाठी त्याग, शांती आणि मानवतेची प्रेरणा देणारी आहे. येथे येऊन मी धन्य झालो आहे’, अशा शब्दांत [[भारताचे राष्ट्रपती]] [[रामनाथ कोविंद]] यांनी दीक्षाभूमीला भेट दिल्यानंतर त्याबद्दल कृतज्ञता व्यक्त केलेली आहे.<ref>https://m.maharashtratimes.com/maharashtra/nagpur-vidarbha-news/nagpur/nagpur-president-kovind-visited-to-deekshabhoomi/articleshow/60800159.cms</ref><ref>{{स्रोत बातमी|url=http://m.lokmat.com/nagpur/president-ramnath-kovind-today-nagpur/|title=दीक्षाभूमी संपूर्ण विश्वाला त्याग, शांती व मानवतेची प्रेरणा देते -  रामनाथ कोविंद|date=2017-09-22|work=Lokmat|access-date=2018-05-17|language=mr}}</ref> == इतिहास == [[File:Dr. B. R. Ambedkar giving 22 vows after renouncing Hinduism at Deekshabhoomi, Nagpur.jpg|thumb|हिंदू धर्माच्या त्याग करतांना दीक्षाभूमी, नागपूर येथे २२ प्रतिज्ञा देताना डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर, १४ ऑक्टो. १९५६]] [[सम्राट अशोक]]ांनी इसवी सन पूर्व तिसऱ्या [[कलिंग युद्ध]]ानंतर बौद्ध धम्माची दीक्षा घेतली आणि इतिहासात हा दिवस [[विजयादशमी|अशोक विजयादशमी]] म्हणून गणना गेला. विसाव्या शतकात [[१४ ऑक्टोबर]] [[इ.स. १९५६|१९५६]] रोजी याच अशोक विजयादशमीच्या दिवशी [[बोधिसत्त्व]] [[बाबासाहेब आंबेडकर|डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी]] येथे सपत्निक बौद्ध धम्माची दीक्षा घेतली व आपल्या ५,००,०००० अनुयायांना दीक्षा दिली. दुसऱ्या दिवशी १५ ऑक्टोबर रोजी बाबासाहेबांनी सोहळ्याला उशिरा आलेल्या उर्वरित ३,००,००० अनुयायांना धम्म [[दीक्षा]] दिली. बाबासाहेबांनी आपल्या या अनुयायांना धम्मदीक्षेपूर्वी स्वतःच्या [[बावीस प्रतिज्ञा]] दिल्या. एकाच वेळी व शांततामय मार्गांनी घडून आलेले बौद्ध धर्मांतर जगाच्या इतिहासातील सर्वात मोठे सामूहिक धर्मांतर आहे. बाबासाहेबांनी दीक्षा घेतल्यानंतर याला स्थानाला महत्त्व प्राप्त झाले, एक प्रमुख बौद्ध क्षेत्र म्हणूनही या स्थानानाची ओळख बनली. दरवर्षी येथे बरेच बौद्ध लोक बुद्ध, बाबासाहेब व दीक्षा अभिवादन करण्यासाठी येऊ लागले. इथे एक भव्य स्तूप निर्माण केला गेला, बावीस प्रतिज्ञांचा स्तंभही अभारला गेला. येथे [[बोधिवृक्ष]] लावला गेला व बौद्ध भिक्खू भिक्खूणींच्या निवासासाठी बाजूला एक [[विहार]] बांधला गेला. == रचना == [[चित्र:Inner side of Deeksha Bhoomi - Bodhisattva Dr. Babasaheb Ambedkar ashes urn after cremation in front of lord Buddha.jpg|thumb|right|300px|दीक्षाभूमीतील आतील बाजू – बुद्ध मूर्तींसमोर बोधीसत्त्व डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा अस्थीकलश]] दीक्षाभूमी हा एक मोठा [[स्तूप]] आहे. दीक्षाभूमीचा विस्तार मोठा आहे, कलेचा एक उत्तम नमुना आपल्याला इथे पहायला मिळतो. दीक्षाभूमीच्या बांधकामासाठी ५००० लोकांनी अहोरात्र परिश्रम घेतले आहेत. दीक्षाभूमीच्या बांधकामासाठी धौलपूर इथून आणलेल्या मार्बल आणि ग्रेनाईटचा वापर केलेला आहे. दीक्षाभूमीचा डोम हा १२० फूट उंचीचा आहे. == धमचक्र प्रवर्तन दिन == {{मुख्य|धम्मचक्र प्रवर्तन दिन}} [[चित्र:Dikshabhoomi on 'Dhamma Chakra Pravartan Din' (Mass Conversion Ceremony Day) and 14 October.jpg|इवलेसे|[[धम्मचक्र प्रवर्तन दिन]] - मोठ्या संख्येने होणारी धम्म परिवर्तने]] दीक्षाभूमी येथे दरवर्षी १४ ऑक्टोबर हा दिवस भारतीय बौद्ध अनुयायी [[धम्मचक्र प्रवर्तन दिन]] म्हणून उत्साहाने साजरा करतात.त्यावेळी येथे १५ ते २० लाख बौद्ध जमा होतात आणि बाबासाहेबांना आणि गौतम बुद्धांना अभिवादन करतात. भारतातील, विषेशतः महाराष्ट्रातील मुख्य राजकीय नेते सणात सहभागी होतात; जर्मनी, थायलंड, जपान, म्यानमार, श्रीलंका इत्यादी देशांतील बौद्ध उपासक, भिक्खूही उपस्थित राहतात.<ref>{{स्रोत बातमी|url=http://www.thehindu.com/news/national/dalits-throng-nagpur-on-dhammachakra-pravartan-din/article6469961.ece|title=Dalits throng Nagpur on Dhammachakra Pravartan Din|last=Dahat|first=Pavan|date=2014-10-04|work=The Hindu|access-date=2018-05-17|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref><ref>{{स्रोत बातमी|url=https://www.loksatta.com/nagpur-news/dhamma-chakra-pravartan-din-celebration-dikshabhumi-1153220/|title=दीक्षाभूमीवर आज धम्मचक्र प्रवर्तन दिन सोहळा|date=2015-10-22|work=Loksatta|access-date=2018-05-17|language=mr-IN}}</ref> ==मान्यवरांच्या भेटी== भारतातील आणि जगातील अनेक प्रसिद्ध व्यक्तींना दीक्षाभूमीस भेटी देऊन बुद्ध व बाबासाहेबांना अभिवादन केले आहे. यात [[दलाई लामा]], [[भारताचे पंतप्रधान]] [[नरेंद्र मोदी]], [[भारताचे राष्ट्रपती]], [[रामनाथ कोविंद]], श्रीलंकेचे माजी राष्ट्राध्यक्ष [[महिंद राजपक्ष|महिंद राजपक्षे]], श्रीलंकन क्रिकेटपटू [[दिनेश चंदिमल]],<ref>https://www.nagpurinfo.com/news/general-news/sri-lankan-captain-dinesh-chandimal-visited-deekshabhoomi</ref> [[बाबा रामदेव]], [[अजय देवगण]], [[अमित शहा]] इ. राष्ट्रीय व आंतरराष्ट्रीय व्यक्ती आहेत. == चित्र दालन == <gallery> File:Inner side of Deeksha Bhoomi – Bodhisattva Dr. Babasaheb ambedkar's ashes urn after cremation in front of lord Buddha.jpg|स्तूपातील आतील भाग File:Lord Buddha's statue in Deeksha Bhoomi, Nagpur, Maharashtra.jpg|भगवान बुद्धांचा पुतळा, दीक्षाभूमी, नागपूर File:Bodisattva Dr. Babasaheb Ambedkar's statue in Deeksha Bhoomi, Nagpur.jpg|बोधिसत्व डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा अर्धपुतळा File:Sculpture of Bodhisattva Dr. Babasaheb Ambedkar presenting the Constitution of India to Dr. Rajendra Prasad.jpg|दीक्षाभूमी येथील शिल्प, ज्यामध्ये घटनाकार बाबासाहेब आंबेडकर भारतीय संविधानाला राजेंद्र प्रसादांना सुपूर्द करताना दिसत आहे File:Maha Bodhi Tree (Knowledge Tree) in Deeksha Bhoomi, Nagpur, Maharashtra.jpg|दीक्षाभूमीतील महाबोधीवृक्ष File:Lord Buddha's statue in Deeksha Bhoomi, Nagpur.jpg|बुद्ध मुर्ती File:Buddhist Vihar Bhikkhus Nivas in Deeksha Bhoomi, Nagpur.jpg|बौद्ध विहार, भिक्खूंचे निवास स्थान Bodhi Tree at Deekshabhoom Nagpur.jpg|दीक्षाभूमी मधील [[बोधिवृक्ष|महाबोधिवृक्ष]] Buddha at Diksha Bhumi (4603237703).jpg|दीक्षाभूमी मधील बुद्ध मुर्ती Buddha Vihar at Deekshabhoomi, Nagpur - panoramio.jpg|दीक्षाभूमी मधील बौद्ध विहार Deekshabhoomi entrance - panoramio.jpg|दीक्षाभूमी Deekshabhoomi, A different view - panoramio.jpg|दीक्षाभूमी Deekshabhumi Nagpur.jpg|दीक्षाभूमी Diksha Bhumi.jpg|दीक्षाभूमी </gallery> ==हे सुद्धा पहा == * [[डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या नावावर असलेल्या गोष्टींची यादी]] * [[डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर संबंधित लेखांची सूची]] * [[चैत्यभूमी]] * [[मराठी बौद्ध]] * [[धम्मचक्र प्रवर्तन दिन]] * [[नवयान बौद्ध धर्म]] * [[महाराष्ट्रामधील बौद्ध धर्म]] ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} == बाह्य दुवे== {{कॉमन्स वर्ग|Deekshabhoomi|दीक्षाभूमी}} {{बाबासाहेब आंबेडकर}} [[वर्ग:महाराष्ट्रातील बौद्ध विहारे]] [[वर्ग:डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर]] [[वर्ग:भारतातील स्तूप]] [[वर्ग:नागपूर]] [[वर्ग:महाराष्ट्रातील तीर्थक्षेत्रे]] [[वर्ग:महाराष्ट्रातील पर्यटनस्थळे]] [[वर्ग:नवयान]] [[वर्ग:लाल दुवे असणारे लेख]] lllkxu1j5xu2ddqvjqo199hb1n6hwpk 2143195 2143185 2022-08-05T01:22:47Z संतोष गोरे 135680 [[Special:Contributions/2401:4900:5609:D1CA:AD0B:9D2B:C8C7:5888|2401:4900:5609:D1CA:AD0B:9D2B:C8C7:5888]] ([[User talk:2401:4900:5609:D1CA:AD0B:9D2B:C8C7:5888|चर्चा]]) यांनी केलेले बदल [[User:KiranBOT II|KiranBOT II]] यांच्या आवृत्तीकडे पूर्वपदास नेले. wikitext text/x-wiki {{हे सुद्धा पहा|दीक्षाभूमी (चंद्रपूर)}} {{माहितीचौकट इमारत |नाव = '''दीक्षाभूमी''' |चित्र = Deekshabhoomi - panoramio.jpg |चित्र रुंदी = 200px |चित्रवर्णन = दीक्षाभूमी स्तूप |इमारतीची उंची = |ठिकाण = [[नागपूर]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]] |latd = | latm = | lats = |longd = | longm = | longs = |बांधकाम सुरुवात = जुलै १९७८ |बांधकाम पूर्ण = १८ डिसेंबर २००१ |इमारतीचा प्रकार = धार्मिक व ऐतिहासिक स्मारक |वास्तुशास्त्रीय = १२० फूट उंचीचा [[स्तूप]] |छत = |वरचा मजला = |एकूण मजले = |प्रकाशमार्ग = |मूल्य = |क्षेत्रफळ = |वास्तुविशारद = शे डान मल, शशी शर्मा |रचनात्मक अभियंता = |कंत्राटदार = |विकासक = |मालकी = |व्यवस्थापन = |references = }} {{बौद्ध तीर्थस्थळे}} '''दीक्षाभूमी''' हे भारतीय बौद्धांचे विशेषतः आंबेडकरवादी बौद्ध धर्मीयांचे एक महत्त्वाचे केंद्र आहे. हे स्थळ [[महाराष्ट्र]]ाची उपराजधानी असलेल्या [[नागपूर]] [[शहर]]ात आहे. या ठिकाणी [[डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर]] यांनी [[१४ ऑक्टोबर]] [[इ.स. १९५६]] रोजी बौद्ध धम्माची दीक्षा घेतली आणि आपल्या अनुयायांनाही [[नवयान]] [[बौद्ध धम्म]]ाची [[दीक्षा]] दिली होती.<ref>{{स्रोत बातमी|url=http://m.lokmat.com/nagpur/panchyala-flag-sajali-dikshitabhoomi/|title=पंचशील ध्वजांनी सजली दीक्षाभूमी|date=2017-09-29|work=Lokmat|access-date=2018-05-17|language=mr}}</ref> त्यामुळे या भूमीला ‘दीक्षाभूमी’ म्हटले गेले. काही कालावधीनंतर येथे एक भव्य [[स्तूप]] उभारला गेला. दीक्षाभूमीच्या या भव्य बौद्ध [[स्तूप]]ाप्रमाणे आकारामुळे याला 'धम्मचक्र स्तूप' असेही म्हटले जाते. दीक्षाभूमीला वर्षभर बौद्ध अनुयायी व पर्यटक भेट देत असतात मात्र [[विजयादशमी|अशोक विजयादशमी]] किंवा १४ ऑक्टोबर रोजी यांच्या संखेत लक्षणिय वाढ होऊन लक्षावधी लोक येथे आलेले असतात.<ref>{{स्रोत बातमी|url=https://m.timesofindia.com/city/nagpur/dhamma-chakra-pravartan-din/articleshow/60881803.cms|title=Drones and 1000 cops for the safety of 5 lakh visitors - Times of India|work=The Times of India|access-date=2018-05-17}}</ref> भारतातील व विदेशातील, मुख्यत्वे [[जपान]], [[थायलंड]] आणि [[श्रीलंका]] येथील अनेक अनुयायी व प्रसिद्ध व्यक्ती या स्थळास भेट असतात. महाराष्ट्र शासनाच्या पर्यटन विभागाने दीक्षाभूमीला 'अ' वर्ग पर्यटन स्थळ म्हणून घोषित केले आहे.<ref>{{स्रोत बातमी|url=https://www.loksatta.com/nagpur-news/maharashtra-govt-approves-grade-a-status-to-deekshabhoomi-at-nagpur-1212251/|title=नागपूरची दीक्षाभूमी आता ‘अ’ वर्ग पर्यटनस्थळ|date=2016-03-08|work=Loksatta|access-date=2018-05-17|language=mr-IN}}</ref><ref>{{स्रोत बातमी|url=http://m.lokmat.com/topics/diksha-bhoomi-nagpur/|title=Latest Diksha Bhoomi Nagpur News in Marathi {{!}} Diksha Bhoomi Nagpur Live Updates in Marathi {{!}} दीक्षाभूमी बातम्या at Lokmat.com|work=http://www.lokmat.com|access-date=2018-05-17}}</ref><ref>{{स्रोत बातमी|url=https://m.bhaskar.com/maharashtra/mumbai/news/MH-MUM-OMC-deeksha-bhoomi-class-a-tourist-spot-declared-5269136-PHO.html|title=दीक्षा भूमि ‘अ’ वर्ग का पर्यटन स्थल घोषित ब्यूरो|work=dainikbhaskar|access-date=2018-05-17|language=hi}}</ref> ‘डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर स्मारक समिती’चे अध्यक्ष व भारतीय बौद्ध [[भिक्खू]] [[सुरई ससाई]] यांनी म्हटले आहे की, “दीक्षाभूमी ही जागतिक भूमी आहे. तिचे पावित्र्य जगात आहे. बाबासाहेबांच्या स्वप्नातील धम्म संस्कार केंद्र तयार करण्याच्या दिशेने प्रयत्न केले जातील.” भारताचे राष्ट्रपती [[रामनाथ कोविंद]] यांनी दीक्षाभूमीला 'मानवतेचे प्रेरणास्थान' म्हटले आहे.<ref>{{स्रोत बातमी|url=https://m.patrika.com/chhindwara-news/president-ram-nath-kovind-arrives-in-diksha-bhumi-1840361/|title=President Ram Nath Kovind arrives in Diksha bhumi, Chhindwara News in Hindi – इस स्थान पर पहुंचने के बाद राष्ट्रपति बोले मैं धन्य हो गया, जानें खूबी|work=www.patrika.com|access-date=2018-05-17|language=hi-IN}}</ref> ‘डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी पवित्र दीक्षाभूमीवर समता तसेच सामाजिक क्रांतीची मुहूर्तमेढ रोवली आणि त्यामुळेच संपूर्ण समाज प्रगतीपथावर अग्रेसर होऊ शकला. ही दीक्षाभूमी अवघ्या विश्वासाठी त्याग, शांती आणि मानवतेची प्रेरणा देणारी आहे. येथे येऊन मी धन्य झालो आहे’, अशा शब्दांत [[भारताचे राष्ट्रपती]] [[रामनाथ कोविंद]] यांनी दीक्षाभूमीला भेट दिल्यानंतर त्याबद्दल कृतज्ञता व्यक्त केलेली आहे.<ref>https://m.maharashtratimes.com/maharashtra/nagpur-vidarbha-news/nagpur/nagpur-president-kovind-visited-to-deekshabhoomi/articleshow/60800159.cms</ref><ref>{{स्रोत बातमी|url=http://m.lokmat.com/nagpur/president-ramnath-kovind-today-nagpur/|title=दीक्षाभूमी संपूर्ण विश्वाला त्याग, शांती व मानवतेची प्रेरणा देते -  रामनाथ कोविंद|date=2017-09-22|work=Lokmat|access-date=2018-05-17|language=mr}}</ref> == इतिहास == [[File:Dr. B. R. Ambedkar giving 22 vows after renouncing Hinduism at Deekshabhoomi, Nagpur.jpg|thumb|हिंदू धर्माच्या त्याग करतांना दीक्षाभूमी, नागपूर येथे २२ प्रतिज्ञा देताना डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर, १४ ऑक्टो. १९५६]] [[सम्राट अशोक]]ांनी इसवी सन पूर्व तिसऱ्या [[कलिंग युद्ध]]ानंतर बौद्ध धम्माची दीक्षा घेतली आणि इतिहासात हा दिवस [[विजयादशमी|अशोक विजयादशमी]] म्हणून गणना गेला. विसाव्या शतकात [[१४ ऑक्टोबर]] [[इ.स. १९५६|१९५६]] रोजी याच अशोक विजयादशमीच्या दिवशी [[बोधिसत्त्व]] [[बाबासाहेब आंबेडकर|डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी]] येथे सपत्निक बौद्ध धम्माची दीक्षा घेतली व आपल्या ५,००,०००० अनुयायांना दीक्षा दिली. दुसऱ्या दिवशी १५ ऑक्टोबर रोजी बाबासाहेबांनी सोहळ्याला उशिरा आलेल्या उर्वरित ३,००,००० अनुयायांना धम्म [[दीक्षा]] दिली. बाबासाहेबांनी आपल्या या अनुयायांना धम्मदीक्षेपूर्वी स्वतःच्या [[बावीस प्रतिज्ञा]] दिल्या. एकाच वेळी व शांततामय मार्गांनी घडून आलेले बौद्ध धर्मांतर जगाच्या इतिहासातील सर्वात मोठे सामूहिक धर्मांतर आहे. बाबासाहेबांनी दीक्षा घेतल्यानंतर याला स्थानाला महत्त्व प्राप्त झाले, एक प्रमुख बौद्ध क्षेत्र म्हणूनही या स्थानानाची ओळख बनली. दरवर्षी येथे बरेच बौद्ध लोक बुद्ध, बाबासाहेब व दीक्षा अभिवादन करण्यासाठी येऊ लागले. इथे एक भव्य स्तूप निर्माण केला गेला, बावीस प्रतिज्ञांचा स्तंभही अभारला गेला. येथे [[बोधिवृक्ष]] लावला गेला व बौद्ध भिक्खू भिक्खूणींच्या निवासासाठी बाजूला एक [[विहार]] बांधला गेला. == रचना == [[चित्र:Inner side of Deeksha Bhoomi - Bodhisattva Dr. Babasaheb Ambedkar ashes urn after cremation in front of lord Buddha.jpg|thumb|right|300px|दीक्षाभूमीतील आतील बाजू – बुद्ध मूर्तींसमोर बोधीसत्त्व डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा अस्थीकलश]] दीक्षाभूमी हा एक मोठा [[स्तूप]] आहे. दीक्षाभूमीचा विस्तार मोठा आहे, कलेचा एक उत्तम नमुना आपल्याला इथे पहायला मिळतो. दीक्षाभूमीच्या बांधकामासाठी ५००० लोकांनी अहोरात्र परिश्रम घेतले आहेत. दीक्षाभूमीच्या बांधकामासाठी धौलपूर इथून आणलेल्या मार्बल आणि ग्रेनाईटचा वापर केलेला आहे. दीक्षाभूमीचा डोम हा १२० फूट उंचीचा आहे. == धमचक्र प्रवर्तन दिन == {{मुख्य|धम्मचक्र प्रवर्तन दिन}} [[चित्र:Dikshabhoomi on 'Dhamma Chakra Pravartan Din' (Mass Conversion Ceremony Day) and 14 October.jpg|इवलेसे|[[धम्मचक्र प्रवर्तन दिन]] - मोठ्या संख्येने होणारी धम्म परिवर्तने]] दीक्षाभूमी येथे दरवर्षी १४ ऑक्टोबर हा दिवस भारतीय बौद्ध अनुयायी [[धम्मचक्र प्रवर्तन दिन]] म्हणून उत्साहाने साजरा करतात.त्यावेळी येथे १५ ते २० लाख बौद्ध जमा होतात आणि बाबासाहेबांना आणि गौतम बुद्धांना अभिवादन करतात. भारतातील, विषेशतः महाराष्ट्रातील मुख्य राजकीय नेते सणात सहभागी होतात; जर्मनी, थायलंड, जपान, म्यानमार, श्रीलंका इत्यादी देशांतील बौद्ध उपासक, भिक्खूही उपस्थित राहतात.<ref>{{स्रोत बातमी|url=http://www.thehindu.com/news/national/dalits-throng-nagpur-on-dhammachakra-pravartan-din/article6469961.ece|title=Dalits throng Nagpur on Dhammachakra Pravartan Din|last=Dahat|first=Pavan|date=2014-10-04|work=The Hindu|access-date=2018-05-17|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref><ref>{{स्रोत बातमी|url=https://www.loksatta.com/nagpur-news/dhamma-chakra-pravartan-din-celebration-dikshabhumi-1153220/|title=दीक्षाभूमीवर आज धम्मचक्र प्रवर्तन दिन सोहळा|date=2015-10-22|work=Loksatta|access-date=2018-05-17|language=mr-IN}}</ref> ==मान्यवरांच्या भेटी== भारतातील आणि जगातील अनेक प्रसिद्ध व्यक्तींना दीक्षाभूमीस भेटी देऊन बुद्ध व बाबासाहेबांना अभिवादन केले आहे. यात [[दलाई लामा]], [[भारताचे पंतप्रधान]] [[नरेंद्र मोदी]], [[भारताचे राष्ट्रपती]], [[रामनाथ कोविंद]], श्रीलंकेचे माजी राष्ट्राध्यक्ष [[महिंद राजपक्ष|महिंद राजपक्षे]], श्रीलंकन क्रिकेटपटू [[दिनेश चंदिमल]],<ref>https://www.nagpurinfo.com/news/general-news/sri-lankan-captain-dinesh-chandimal-visited-deekshabhoomi</ref> [[बाबा रामदेव]], [[अजय देवगण]], [[अमित शहा]] इ. राष्ट्रीय व आंतरराष्ट्रीय व्यक्ती आहेत. == चित्र दालन == <gallery> File:Inner side of Deeksha Bhoomi – Bodhisattva Dr. Babasaheb ambedkar's ashes urn after cremation in front of lord Buddha.jpg|स्तूपातील आतील भाग File:Lord Buddha's statue in Deeksha Bhoomi, Nagpur, Maharashtra.jpg|भगवान बुद्धांचा पुतळा, दीक्षाभूमी, नागपूर File:Bodisattva Dr. Babasaheb Ambedkar's statue in Deeksha Bhoomi, Nagpur.jpg|बोधिसत्व डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा अर्धपुतळा File:Sculpture of Bodhisattva Dr. Babasaheb Ambedkar presenting the Constitution of India to Dr. Rajendra Prasad.jpg|दीक्षाभूमी येथील शिल्प, ज्यामध्ये घटनाकार बाबासाहेब आंबेडकर भारतीय संविधानाला राजेंद्र प्रसादांना सुपूर्द करताना दिसत आहे File:Maha Bodhi Tree (Knowledge Tree) in Deeksha Bhoomi, Nagpur, Maharashtra.jpg|दीक्षाभूमीतील महाबोधीवृक्ष File:Lord Buddha's statue in Deeksha Bhoomi, Nagpur.jpg|बुद्ध मुर्ती File:Buddhist Vihar Bhikkhus Nivas in Deeksha Bhoomi, Nagpur.jpg|बौद्ध विहार, भिक्खूंचे निवास स्थान Bodhi Tree at Deekshabhoom Nagpur.jpg|दीक्षाभूमी मधील [[बोधिवृक्ष|महाबोधिवृक्ष]] Buddha at Diksha Bhumi (4603237703).jpg|दीक्षाभूमी मधील बुद्ध मुर्ती Buddha Vihar at Deekshabhoomi, Nagpur - panoramio.jpg|दीक्षाभूमी मधील बौद्ध विहार Deekshabhoomi entrance - panoramio.jpg|दीक्षाभूमी Deekshabhoomi, A different view - panoramio.jpg|दीक्षाभूमी Deekshabhumi Nagpur.jpg|दीक्षाभूमी Diksha Bhumi.jpg|दीक्षाभूमी </gallery> ==हे सुद्धा पहा == * [[डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या नावावर असलेल्या गोष्टींची यादी]] * [[डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर संबंधित लेखांची सूची]] * [[चैत्यभूमी]] * [[मराठी बौद्ध]] * [[धम्मचक्र प्रवर्तन दिन]] * [[नवयान बौद्ध धर्म]] * [[महाराष्ट्रामधील बौद्ध धर्म]] ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} == बाह्य दुवे== {{कॉमन्स वर्ग|Deekshabhoomi|दीक्षाभूमी}} {{बाबासाहेब आंबेडकर}} [[वर्ग:महाराष्ट्रातील बौद्ध विहारे]] [[वर्ग:डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर]] [[वर्ग:भारतातील स्तूप]] [[वर्ग:नागपूर]] [[वर्ग:महाराष्ट्रातील तीर्थक्षेत्रे]] [[वर्ग:महाराष्ट्रातील पर्यटनस्थळे]] [[वर्ग:नवयान]] [[वर्ग:लाल दुवे असणारे लेख]] 62rz2u9x13yejaf3ldq9yupt7eoi312 0 218366 2143161 1778247 2022-08-04T14:55:47Z Ganesh591 62733 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट क्रिकेट दौरा | series_name = बांगलादेश क्रिकेट संघाचा दक्षिण आफ्रिका दौरा, २०१७–१८ | team1_image = Flag of South Africa.svg | team1_name = दक्षिण आफ्रिका | team2_image = Flag of Bangladesh.svg | team2_name = बांगलादेश | from_date = २१ सप्टेंबर | to_date = २९ ऑक्टोबर २०१७ | team1_captain = [[फाफ डू प्लेसी]] | team2_captain = [[मुशफिकुर रहिम]] <small>(कसोटी)</small><br>[[मशरफे मोर्तझा]] <small>(ए.दि.)</small> | no_of_tests = 2 | team1_tests_won = 2 | team2_tests_won = ० | team1_tests_most_runs = [[डीन एल्गार]] (३३०) | team2_tests_most_runs = [[महमुद्दुला]] (१२२) | team1_tests_most_wickets = [[कागिसो रबाडा]] (१५) | team2_tests_most_wickets = [[मोमिनूल हक]] (३)<br>[[सुबाशिष रॉय]] (३)<br>[[मुस्तफिजुर रहमान]] (३) | player_of_test_series = [[डीन एल्गार]] (द) | no_of_ODIs = 3 | team1_ODIs_won = 3 | team2_ODIs_won = 0 | team1_ODIs_most_runs = [[क्विंटन डी कॉक]] (२८७) | team2_ODIs_most_runs = [[मुशफिकुर रहीम]] (१७८) | team1_ODIs_most_wickets = [[इम्रान ताहीर]] (६) | team2_ODIs_most_wickets = [[रुबेल होसेन]] (५) | player_of_ODI_series = [[क्विंटन डी कॉक]] (द) | no_of_twenty20s = 2 | team1_twenty20s_won = 2 | team2_twenty20s_won = 0 | team1_twenty20s_most_runs = [[डेव्हिड मिलर]] (१२६) | team2_twenty20s_most_runs = [[सौम्य सरकार]] (९१) | team1_twenty20s_most_wickets = [[ॲंडिल फेहलुक्वायो]] (३) <br/> [[आरोन फंगिसो]] (३) <br/> [[रॉबर्ट फ्रेलिंक]] (३) <br/> [[बुरान हेंड्रीक्स]] (३) | team2_twenty20s_most_wickets = [[शकिब अल हसन]] (३) | player_of_twenty20_series = [[डेव्हिड मिलर]] (द) }} बांगलादेश क्रिकेट संघाने सप्टेंबर आणि ऑक्टोबर २०१७ मध्ये दोन कसोटी, तीन एकदिवसीय आणि दोन टी२० सामन्यांसाठी दक्षिण आफ्रिकेचा दौरा केला.<ref name="Fixtures">{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://icc-live.s3.amazonaws.com/cms/media/about_docs/547c2a4d42a86-Copy%20of%20Copy%20of%20FTP%202015%20to%202019%20as%20at%20Nov%202014.pdf |title=भविष्यातील दौरे | भाषा=इंग्रजी | अ‍ॅक्सेसदिनांक=१५ नोव्हेंबर २०१७ |कृती=आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट समिती}}</ref> नऊ वर्षांनंतर बांगलादेश हा दक्षिण आफ्रिकेचा पहिलाच दौरा होता.<ref name="9years">{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://www.espncricinfo.com/southafrica/content/story/1074605.html |title=ब्लूमफॉंटेन, पोचेफस्ट्रुममध्ये बांगलादेश कसोटी सामने | भाषा=इंग्रजी | अ‍ॅक्सेसदिनांक=१५ नोव्हेंबर २०१७|कृती=इएसपीएन क्रिकइन्फो}}</ref> या मालिकेपूर्वी [[फाफ डू प्लेसी]] याची दक्षिण आफ्रिकेच्या एकदिवसीय संघाचा कर्णधार म्हणून [[ए.बी. डी व्हिलियर्स]]ऐवजी दक्षिण आफ्रिकेचा कर्णधार म्हणून निवड करण्यात आली, आणि अशाप्रकारे तो दक्षिण आफ्रिकेचा तिन्ही प्रकारांमध्ये कर्णधार झाला.<ref name="FafAB1">{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/20671190/faf-du-plessis-lead-south-africa-all-formats |title=सर्व प्रकारांमध्ये डू प्लेसी करणार दक्षिण आफ्रिकेचे नेतृत्व | भाषा=इंग्रजी | अ‍ॅक्सेसदिनांक=१५ नोव्हेंबर २०१७|कृती=इएसपीएन क्रिकइन्फो}}</ref><ref name="FafAB2">{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://cricket.co.za/news/20678/Faf-du-Plessis-to-lead-Proteas-in-all-three-formats |title= सर्व प्रकारांमध्ये डू प्लेसी करणार दक्षिण आफ्रिकेचे नेतृत्व | भाषा=इंग्रजी | अ‍ॅक्सेसदिनांक=१५ नोव्हेंबर २०१७|कृती=क्रिकेट दक्षिण आफ्रिका }}</ref> दक्षिण आफ्रिकेने कसोटी मालिका २–०,<ref name="TestBBC">{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://www.bbc.co.uk/sport/cricket/41544768|title=दक्षिण आफ्रिकेच्या बांगलादेशविरुद्धच्या २-० मालिकाविजयात कागिसो रबाडा चमकला | भाषा=इंग्रजी | अ‍ॅक्सेसदिनांक=१५ नोव्हेंबर २०१७ |कृती=बीबीसी स्पोर्ट }}</ref> एकदिवसीय मालिका ३–०<ref name="ODIww">{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://www.espncricinfo.com/series/10904/report/1075506/South-Africa-vs-Bangladesh-3rd-ODI-bangladesh-in-south-africa-odi-series |title=डू प्लेसीस इन्ज्युरी मार्स साऊथ आफ्रिका क्लेमिंग व्हाईटवॉश |भाषा=इंग्रजी | अ‍ॅक्सेसदिनांक=१५ नोव्हेंबर २०१७ |कृती=इएसपीएन क्रिकइन्फो}}</ref> अणि टी२० मालिका २–० ने जिंकली.<ref name="T20Iww">{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://www.sport24.co.za/Cricket/Proteas/tigers-crumble-before-proteas-onslaught-20171029 |title=टायगर्स क्रम्बल बिफोर साऊथ आफ्रिका ऑन्स्लॉट |भाषा=इंग्रजी | अ‍ॅक्सेसदिनांक=१५ नोव्हेंबर २०१७ |कृती=स्पोर्ट्स२४}}</ref> ==टी२०आ मालिका== ===पहिला टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = २६ ऑक्टोबर २०१७ | time = १८:०० | night = yes | team1 = {{cr-rt|SA}} | team2 = {{cr|BAN}} | score1 = १९५/४ (२० षटके) | runs1 = [[क्विंटन डी कॉक]] ५९ (४४) | wickets1 = [[मेहेदी हसन]] २/३१ (४ षटके) | score2 = १७५/९ (२० षटके) | runs2 = [[सौम्य सरकार]] ४७ (३१) | wickets2 = आंदिले फेहलुकवायो २/२५ (४ षटके) | result = दक्षिण आफ्रिकेने २० धावांनी विजय मिळवला | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1075507.html धावफलक] | venue = मंगांग ओव्हल, ब्लोमफॉन्टेन | umpires = [[शॉन जॉर्ज]] (दक्षिण आफ्रिका) आणि एड्रियन होल्डस्टॉक (दक्षिण आफ्रिका) | motm = [[एबी डिव्हिलियर्स]] (दक्षिण आफ्रिका) | toss = दक्षिण आफ्रिकेने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = रॉबर्ट फ्रायलिंक (दक्षिण आफ्रिका) ने त्याचे टी२०आ पदार्पण केले. }} ===दुसरा टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = २९ ऑक्टोबर २०१७ | time = १४:३० | daynight = | team1 = {{cr-rt|SA}} | team2 = {{cr|BAN}} | score1 = २२४/४ (२० षटके) | runs1 = [[डेव्हिड मिलर]] १०१[[नाबाद|*]] (३६) | wickets1 = [[शाकिब अल हसन]] २/२२ (४ षटके) | score2 = १४१ (१८.३ षटके) | runs2 = [[सौम्य सरकार]] ४४ (२७) | wickets2 = [[जेपी ड्युमिनी]] २/२३ (४ षटके) | result = दक्षिण आफ्रिकेचा ८३ धावांनी विजय झाला | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1075508.html धावफलक] | venue = सेनवेस पार्क, [[पोचेफस्ट्रूम]] | umpires = [[शॉन जॉर्ज]] (दक्षिण आफ्रिका) आणि [[बोंगानी जेले]] (दक्षिण आफ्रिका) | motm = [[डेव्हिड मिलर]] (दक्षिण आफ्रिका) | toss = बांगलादेशने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = या ठिकाणी पहिला टी२०आ सामना झाला आणि दक्षिण आफ्रिकेसाठी हा १००वा टी२०आ होता.<ref name="FirstT20I">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/series/10904/preview/1075508/ |title=The final chance for Bangladesh to impress on tour|access-date=29 October 2017|work=ESPN Cricinfo}}</ref><ref name="100thT20I">{{cite web|url=https://cricket.co.za/news/21863/Proteas-have-chance-to-make-history-in-final-T20I |title=Proteas have chance to make history in final T20I |access-date=19 May 2021 |work=Cricket South Africa}}</ref> * डेव्हिड मिलरने (दक्षिण आफ्रिका) टी२०आ मधले पहिले शतक झळकावले, जे टी२०आ मधील सर्वात जलद शतक होते (३५ चेंडू).<ref name="Miller35">{{cite web |url=http://www.sport24.co.za/Cricket/Proteas/666661-its-miller-time-20171029 |title=Miller smashes fastest ever T20 ton |access-date=29 October 2017 |work=Sports24}}</ref> * डेव्हिड मिलरनेही एका षटकात ३१ धावा केल्या, टी२०आ मधील एका षटकातील पाचव्या सर्वोच्च धावा.<ref name="Miller31">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/21210010/david-miller-canes-31-mohammad-saifuddin-over |title=Miller canes 31 off Saifuddin over |access-date=29 October 2017 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> }} ==संदर्भ आणि नोंदी== {{संदर्भयादी|group="n"}} {{संदर्भयादी|3}} ==बाह्यदुवे== * [http://www.espncricinfo.com/ci/content/series/1075478.html मालिका मुख्यपान - इएसपीएन क्रिकइन्फो] {{आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट, २०१७-१८}} [[वर्ग:इ.स. २०१७ मधील खेळ]] [[वर्ग:इ.स. २०१७ मधील क्रिकेट]] [[वर्ग:बांगलादेश क्रिकेट संघाचे दक्षिण आफ्रिका दौरे|२०१७]] [[वर्ग:आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट संघाचे दक्षिण आफ्रिका दौरे|बांगलादेश]] [[वर्ग:बांगलादेश क्रिकेट संघाचे परदेशी दौरे|दक्षिण आफ्रिका]] mgd6p70ezmimvaxxcyhydqtifrz8iff 2143181 2143161 2022-08-04T18:38:44Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[बांगलादेश क्रिकेट संघाचा दक्षिण आफ्रिका दौरा, २०१७–१८]] वरुन [[बांगलादेश क्रिकेट संघाचा दक्षिण आफ्रिका दौरा, २०१७-१८]] ला हलविला wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट क्रिकेट दौरा | series_name = बांगलादेश क्रिकेट संघाचा दक्षिण आफ्रिका दौरा, २०१७–१८ | team1_image = Flag of South Africa.svg | team1_name = दक्षिण आफ्रिका | team2_image = Flag of Bangladesh.svg | team2_name = बांगलादेश | from_date = २१ सप्टेंबर | to_date = २९ ऑक्टोबर २०१७ | team1_captain = [[फाफ डू प्लेसी]] | team2_captain = [[मुशफिकुर रहिम]] <small>(कसोटी)</small><br>[[मशरफे मोर्तझा]] <small>(ए.दि.)</small> | no_of_tests = 2 | team1_tests_won = 2 | team2_tests_won = ० | team1_tests_most_runs = [[डीन एल्गार]] (३३०) | team2_tests_most_runs = [[महमुद्दुला]] (१२२) | team1_tests_most_wickets = [[कागिसो रबाडा]] (१५) | team2_tests_most_wickets = [[मोमिनूल हक]] (३)<br>[[सुबाशिष रॉय]] (३)<br>[[मुस्तफिजुर रहमान]] (३) | player_of_test_series = [[डीन एल्गार]] (द) | no_of_ODIs = 3 | team1_ODIs_won = 3 | team2_ODIs_won = 0 | team1_ODIs_most_runs = [[क्विंटन डी कॉक]] (२८७) | team2_ODIs_most_runs = [[मुशफिकुर रहीम]] (१७८) | team1_ODIs_most_wickets = [[इम्रान ताहीर]] (६) | team2_ODIs_most_wickets = [[रुबेल होसेन]] (५) | player_of_ODI_series = [[क्विंटन डी कॉक]] (द) | no_of_twenty20s = 2 | team1_twenty20s_won = 2 | team2_twenty20s_won = 0 | team1_twenty20s_most_runs = [[डेव्हिड मिलर]] (१२६) | team2_twenty20s_most_runs = [[सौम्य सरकार]] (९१) | team1_twenty20s_most_wickets = [[ॲंडिल फेहलुक्वायो]] (३) <br/> [[आरोन फंगिसो]] (३) <br/> [[रॉबर्ट फ्रेलिंक]] (३) <br/> [[बुरान हेंड्रीक्स]] (३) | team2_twenty20s_most_wickets = [[शकिब अल हसन]] (३) | player_of_twenty20_series = [[डेव्हिड मिलर]] (द) }} बांगलादेश क्रिकेट संघाने सप्टेंबर आणि ऑक्टोबर २०१७ मध्ये दोन कसोटी, तीन एकदिवसीय आणि दोन टी२० सामन्यांसाठी दक्षिण आफ्रिकेचा दौरा केला.<ref name="Fixtures">{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://icc-live.s3.amazonaws.com/cms/media/about_docs/547c2a4d42a86-Copy%20of%20Copy%20of%20FTP%202015%20to%202019%20as%20at%20Nov%202014.pdf |title=भविष्यातील दौरे | भाषा=इंग्रजी | अ‍ॅक्सेसदिनांक=१५ नोव्हेंबर २०१७ |कृती=आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट समिती}}</ref> नऊ वर्षांनंतर बांगलादेश हा दक्षिण आफ्रिकेचा पहिलाच दौरा होता.<ref name="9years">{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://www.espncricinfo.com/southafrica/content/story/1074605.html |title=ब्लूमफॉंटेन, पोचेफस्ट्रुममध्ये बांगलादेश कसोटी सामने | भाषा=इंग्रजी | अ‍ॅक्सेसदिनांक=१५ नोव्हेंबर २०१७|कृती=इएसपीएन क्रिकइन्फो}}</ref> या मालिकेपूर्वी [[फाफ डू प्लेसी]] याची दक्षिण आफ्रिकेच्या एकदिवसीय संघाचा कर्णधार म्हणून [[ए.बी. डी व्हिलियर्स]]ऐवजी दक्षिण आफ्रिकेचा कर्णधार म्हणून निवड करण्यात आली, आणि अशाप्रकारे तो दक्षिण आफ्रिकेचा तिन्ही प्रकारांमध्ये कर्णधार झाला.<ref name="FafAB1">{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/20671190/faf-du-plessis-lead-south-africa-all-formats |title=सर्व प्रकारांमध्ये डू प्लेसी करणार दक्षिण आफ्रिकेचे नेतृत्व | भाषा=इंग्रजी | अ‍ॅक्सेसदिनांक=१५ नोव्हेंबर २०१७|कृती=इएसपीएन क्रिकइन्फो}}</ref><ref name="FafAB2">{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://cricket.co.za/news/20678/Faf-du-Plessis-to-lead-Proteas-in-all-three-formats |title= सर्व प्रकारांमध्ये डू प्लेसी करणार दक्षिण आफ्रिकेचे नेतृत्व | भाषा=इंग्रजी | अ‍ॅक्सेसदिनांक=१५ नोव्हेंबर २०१७|कृती=क्रिकेट दक्षिण आफ्रिका }}</ref> दक्षिण आफ्रिकेने कसोटी मालिका २–०,<ref name="TestBBC">{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://www.bbc.co.uk/sport/cricket/41544768|title=दक्षिण आफ्रिकेच्या बांगलादेशविरुद्धच्या २-० मालिकाविजयात कागिसो रबाडा चमकला | भाषा=इंग्रजी | अ‍ॅक्सेसदिनांक=१५ नोव्हेंबर २०१७ |कृती=बीबीसी स्पोर्ट }}</ref> एकदिवसीय मालिका ३–०<ref name="ODIww">{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://www.espncricinfo.com/series/10904/report/1075506/South-Africa-vs-Bangladesh-3rd-ODI-bangladesh-in-south-africa-odi-series |title=डू प्लेसीस इन्ज्युरी मार्स साऊथ आफ्रिका क्लेमिंग व्हाईटवॉश |भाषा=इंग्रजी | अ‍ॅक्सेसदिनांक=१५ नोव्हेंबर २०१७ |कृती=इएसपीएन क्रिकइन्फो}}</ref> अणि टी२० मालिका २–० ने जिंकली.<ref name="T20Iww">{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://www.sport24.co.za/Cricket/Proteas/tigers-crumble-before-proteas-onslaught-20171029 |title=टायगर्स क्रम्बल बिफोर साऊथ आफ्रिका ऑन्स्लॉट |भाषा=इंग्रजी | अ‍ॅक्सेसदिनांक=१५ नोव्हेंबर २०१७ |कृती=स्पोर्ट्स२४}}</ref> ==टी२०आ मालिका== ===पहिला टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = २६ ऑक्टोबर २०१७ | time = १८:०० | night = yes | team1 = {{cr-rt|SA}} | team2 = {{cr|BAN}} | score1 = १९५/४ (२० षटके) | runs1 = [[क्विंटन डी कॉक]] ५९ (४४) | wickets1 = [[मेहेदी हसन]] २/३१ (४ षटके) | score2 = १७५/९ (२० षटके) | runs2 = [[सौम्य सरकार]] ४७ (३१) | wickets2 = आंदिले फेहलुकवायो २/२५ (४ षटके) | result = दक्षिण आफ्रिकेने २० धावांनी विजय मिळवला | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1075507.html धावफलक] | venue = मंगांग ओव्हल, ब्लोमफॉन्टेन | umpires = [[शॉन जॉर्ज]] (दक्षिण आफ्रिका) आणि एड्रियन होल्डस्टॉक (दक्षिण आफ्रिका) | motm = [[एबी डिव्हिलियर्स]] (दक्षिण आफ्रिका) | toss = दक्षिण आफ्रिकेने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = रॉबर्ट फ्रायलिंक (दक्षिण आफ्रिका) ने त्याचे टी२०आ पदार्पण केले. }} ===दुसरा टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = २९ ऑक्टोबर २०१७ | time = १४:३० | daynight = | team1 = {{cr-rt|SA}} | team2 = {{cr|BAN}} | score1 = २२४/४ (२० षटके) | runs1 = [[डेव्हिड मिलर]] १०१[[नाबाद|*]] (३६) | wickets1 = [[शाकिब अल हसन]] २/२२ (४ षटके) | score2 = १४१ (१८.३ षटके) | runs2 = [[सौम्य सरकार]] ४४ (२७) | wickets2 = [[जेपी ड्युमिनी]] २/२३ (४ षटके) | result = दक्षिण आफ्रिकेचा ८३ धावांनी विजय झाला | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1075508.html धावफलक] | venue = सेनवेस पार्क, [[पोचेफस्ट्रूम]] | umpires = [[शॉन जॉर्ज]] (दक्षिण आफ्रिका) आणि [[बोंगानी जेले]] (दक्षिण आफ्रिका) | motm = [[डेव्हिड मिलर]] (दक्षिण आफ्रिका) | toss = बांगलादेशने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = या ठिकाणी पहिला टी२०आ सामना झाला आणि दक्षिण आफ्रिकेसाठी हा १००वा टी२०आ होता.<ref name="FirstT20I">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/series/10904/preview/1075508/ |title=The final chance for Bangladesh to impress on tour|access-date=29 October 2017|work=ESPN Cricinfo}}</ref><ref name="100thT20I">{{cite web|url=https://cricket.co.za/news/21863/Proteas-have-chance-to-make-history-in-final-T20I |title=Proteas have chance to make history in final T20I |access-date=19 May 2021 |work=Cricket South Africa}}</ref> * डेव्हिड मिलरने (दक्षिण आफ्रिका) टी२०आ मधले पहिले शतक झळकावले, जे टी२०आ मधील सर्वात जलद शतक होते (३५ चेंडू).<ref name="Miller35">{{cite web |url=http://www.sport24.co.za/Cricket/Proteas/666661-its-miller-time-20171029 |title=Miller smashes fastest ever T20 ton |access-date=29 October 2017 |work=Sports24}}</ref> * डेव्हिड मिलरनेही एका षटकात ३१ धावा केल्या, टी२०आ मधील एका षटकातील पाचव्या सर्वोच्च धावा.<ref name="Miller31">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/21210010/david-miller-canes-31-mohammad-saifuddin-over |title=Miller canes 31 off Saifuddin over |access-date=29 October 2017 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> }} ==संदर्भ आणि नोंदी== {{संदर्भयादी|group="n"}} {{संदर्भयादी|3}} ==बाह्यदुवे== * [http://www.espncricinfo.com/ci/content/series/1075478.html मालिका मुख्यपान - इएसपीएन क्रिकइन्फो] {{आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट, २०१७-१८}} [[वर्ग:इ.स. २०१७ मधील खेळ]] [[वर्ग:इ.स. २०१७ मधील क्रिकेट]] [[वर्ग:बांगलादेश क्रिकेट संघाचे दक्षिण आफ्रिका दौरे|२०१७]] [[वर्ग:आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट संघाचे दक्षिण आफ्रिका दौरे|बांगलादेश]] [[वर्ग:बांगलादेश क्रिकेट संघाचे परदेशी दौरे|दक्षिण आफ्रिका]] mgd6p70ezmimvaxxcyhydqtifrz8iff 0 218775 2143244 2113006 2022-08-05T08:28:50Z Ganesh591 62733 /* अंतिम सामना */ wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट क्रिकेट मालिका |मालिका= २०१८ निदाहास चषक |image= |caption= लोगो |दिनांक= ६-१८ मार्च २०१८ |स्थळ= {{flagicon|SL}} [[श्रीलंका]] |निकाल = |मालिकावीर = |संघ१ = {{cr|SL}} |संघ२= {{cr|BAN}} |संघ३= {{cr|IND}} |संघनायक१= [[दिनेश चंदिमल]]<br>[[थिसारा परेरा]] | संघनायक२= [[महमुद्दुला]] | संघनायक३= [[रोहित शर्मा]] |धावा१= |धावा२= |धावा३= |बळी१= |बळी२= |बळी३= }} '''२०१८ निदाहास चषक''' ही एक क्रिकेट स्पर्धा मार्च २०१८ मध्ये श्रीलंकेत होणार आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/21451566/sl-host-india-bangladesh-t20i-tri-series-march-2018|title=श्रीलंका, भारत आणि बांग्लादेश खेळणार टी२० त्रिकोणी मालिकेत}}</ref> टी२० असणाऱ्या ह्या त्रिकोणी मालिकेत भारत, श्रीलंका आणि बांग्लादेश हे देश सहभागी होतील. श्रीलंकेला स्वातंत्र्य मिळून ७० वर्ष झाले, त्याचे औचित्य साधत श्रीलंका क्रिकेट बार्डाने ही स्पर्धा भरविली आहे. स्पर्धेतले सर्व सामने [[रणसिंगे प्रेमदासा मैदान]], [[कोलंबो]]त होतील. भारताचे नेतृत्व [[रोहित शर्मा]]कडे सोपविण्यात आले. मालिकेतील पहिला सामना श्रीलंकेत १० दिवसांची आणीबाणी जाहीर केल्यामुळे पोलिसांच्या कडक बंदोबस्तात खेळवण्यात आला. == संघ == {| class="wikitable" style="text-align:center; margin:auto" |- ! {{cr|BAN}} ! {{cr|IND}} ! {{cr|SL}} |- style="vertical-align:top" | * <s>[[शाकिब अल हसन]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)|क]])</s> * [[महमुद्दुला]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)|क]]) * [[मुशफिकुर रहिम]] ([[यष्टिरक्षक|य]]) * [[लिटन दास]] * [[तास्किन अहमद]] * [[आरिफुल हक]] * [[मेहेदी हसन]] * [[नुरुल हसन]] * [[अबू हैदर]] * [[रूबेल होसेन]] * [[तमीम इक्बाल]] * [[नजमूल इस्लाम]] * [[अबू जायेद]] * [[इमरुल केस]] * [[मुस्तफिझुर रहमान]] * [[शब्बीर रहमान]] * [[सौम्य सरकार]] | * [[रोहित शर्मा]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)|क]]) * [[शिखर धवन]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)|उप.क.]]) * [[रिषभ पंत]] ([[यष्टिरक्षक|य]]) * [[दिनेश कार्तिक]] ([[यष्टिरक्षक|२रा य]]) * [[जयदेव उनाडकट]] * [[मनीष पांडे]] * [[सुरेश रैना]] * [[दिपक हुडा]] * [[युझवेंद्र चहल]] * [[अक्षर पटेल]] * [[विजय शंकर]] * [[लोकेश राहुल]] * [[मोहम्मद सिराज]] * [[वॉशिंग्टन सुंदर]] * [[शार्दुल ठाकूर]] | * [[दिनेश चंदिमल]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)|क]]) * [[सुरंगा लकमल]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)|उप.क.]]) * [[धनुष्का गुणथिलका]] ([[यष्टिरक्षक|य]]) * [[अमिला अपोन्सो]] * [[दुश्मंत चमीरा]] * [[अकिला धनंजया]] * [[धनंजय डी सिल्वा]] * [[जिवन मेंडीस]] * [[कुशल मेंडिस]] * [[कुसल परेरा]] * [[थिसारा परेरा]] * [[नुवान प्रदीप]] * [[दासून शनाका]] * [[उपुल थरंगा]] * [[इसुरू उदाना]] |} [[अँजेलो डेव्हिस मॅथ्यूस|अँजेलो मॅथ्यूज]] दुखापतग्रस्त झाल्यामुळे [[दिनेश चंदिमल]]कडे श्रीलंकेच्या कर्णधारपदाची धुरा सोपविण्यात आली. मालिका सुरू होण्याआधी [[शाकिब अल हसन]] दुखापतीमुळे बाहेर पडला. त्याच्याजागी [[लिटन दास]]ला संघात घेतले तर [[महमुद्दुला]]कडे [[बांग्लादेश]]च्या कर्णधारपदाची सुत्रे देण्यात आली. == गुणफलक == {{२०१८ निदाहास चषक}} == साखळी सामने == === १ली टी२० === {{ माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ६ मार्च २०१८ | time = १९:०० | daynight = Y | संघ१ = {{cr-rt|IND}} | धावसंख्या१ = १७४/५ (२० षटके) | धावसंख्या२ = १७५/५ (१८.३ षटके) | संघ२ = {{cr|SL}} | धावा१ = [[शिखर धवन]] ९० (४९) | बळी१ = [[दुश्मंत चमीरा]] २/३३ (४ षटके) | धावा२ = [[कुसल परेरा]] ६६ (३७) | बळी२ = [[वॉशिंग्टन सुंदर]] २/२८ (४ षटके) | निकाल = {{cr|SL}} ५ गडी आणि ९ चेंडू राखून विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1133817.html धावफलक] | स्थळ = [[रणसिंगे प्रेमदासा मैदान]], [[कोलंबो]] | पंच = [[रनमोरे मार्टिनेझ]] (श्री) आणि [[रवींद्र विमलासिरी]] (श्री) | सामनावीर = [[कुसल परेरा]] (श्रीलंका) | toss = श्रीलंका, गोलंदाजी | टीपा = आंतरराष्ट्रीय टी२० पदार्पण : [[विजय शंकर]] (भा) *''श्रीलंकेचा घरच्या मैदानावरचा टी२०त भारताविरूद्धचा पहिला विजय होय. *''गुण : श्रीलंका - '''२''', भारत - '''०'''. }} ---- ===२री टी२०=== {{ माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ८ मार्च २०१८ | time = १९:०० | daynight = Y | संघ१ = {{cr-rt|BAN}} | धावसंख्या१ = १३९/८ (२० षटके) | धावसंख्या२ = १४०/४ (१८.४ षटके) | संघ२ = {{cr|IND}} | धावा१ = [[लिटन दास]] ३४ (३०) | बळी१ = [[जयदेव उनाडकट]] ३/३८ (४ षटके) | धावा२ = [[शिखर धवन]] ५५ (४३) | बळी२ = [[रूबेल होसेन]] २/२४ (३.४ षटके) | निकाल = {{cr|IND}} ३ गडी आणि ८ चेंडू राखून विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1133818.html धावफलक] | स्थळ = [[रणसिंगे प्रेमदासा मैदान]], [[कोलंबो]] | पंच = [[लायडन हानीबल]] (श्री) आणि [[रनमोरे मार्टिनेझ]] (श्री) | सामनावीर = [[विजय शंकर]] (भारत) | toss = भारत, गोलंदाजी | टीपा = गुण : भारत - '''२''', बांग्लादेश - '''०'''. }} ---- ===३री टी२०=== {{ माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = १० मार्च २०१८ | time = १९:०० | daynight = Y | संघ१ = {{cr-rt|SL}} | धावसंख्या१ = २१४/६ (२० षटके) | धावसंख्या२ = २१५/५ (१९.४ षटके) | संघ२ = {{cr|BAN}} | धावा१ = [[कुशल परेरा]] ७४ (४८) | बळी१ = [[मुस्तफिझुर रहमान]] ३/४८ (४ षटके) | धावा२ = [[मुशफिकुर रहिम]] ७२[[नाबाद|*]] (३५) | बळी२ = [[नुवान प्रदीप]] २/३७ (४ षटके) | निकाल = {{cr|BAN}} ५ गडी आणि २ चेंडू राखून विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1133819.html धावफलक] | स्थळ = [[रणसिंगे प्रेमदासा मैदान]], [[कोलंबो]] | पंच = [[रनमोरे मार्टिनेझ]] (श्री) आणि [[रवींद्र विमलासिरी]] (श्री) | सामनावीर = [[मुशफिकुर रहिम]] (बांग्लादेश) | toss = बांग्लादेश, गोलंदाजी | टीपा = टी२०त बांग्लादेशच्या सर्वाधीक धावा. *''हा श्रीलंकेचा ५०वा टी२० पराभव, असा विक्रम करणारा श्रीलंका पहिलाच संघ. *''बांग्लादेशची टी२०तील सर्वाधीक यशस्वी पाठलाग. *''गुण : बांग्लादेश - '''२''', श्रीलंका - '''०'''. }} ---- ===४थी टी२०=== {{ माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = १२ मार्च २०१८ | time = १९:०० | daynight = Y | संघ१ = {{cr-rt|SL}} | धावसंख्या१ = १५२/९ (१९ षटके) | धावसंख्या२ = १५३/४ (१७.३ षटके) | संघ२ = {{cr|IND}} | धावा१ = [[कुशल मेंडिस]] ५५ (३८) | बळी१ = [[शार्दुल ठाकूर]] ४/२७ (४ षटके) | धावा२ = [[मनीष पांडे]] ४२[[नाबाद|*]] (३१) | बळी२ = [[अकिला धनंजया]] २/१९ (४ षटके) | निकाल = {{cr|IND}} ६ गडी आणि ९ चेंडू राखून विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1133820.html धावफलक] | स्थळ = [[रणसिंगे प्रेमदासा मैदान]], [[कोलंबो]] | पंच = [[लायडन हानीबल]] (श्री) आणि [[रवींद्र विमलासिरी]] (श्री) | सामनावीर = [[शार्दुल ठाकूर]] (भारत) | toss = भारत, गोलंदाजी | टीपा = पावसामुळे सामना प्रत्येकी १९ षटकांचा करण्यात आला. *''[[लोकेश राहुल]] (भा) टी२०त स्वयंचीत होणारा भारताचा पहिलाच फलंदाज ठरला. }} ---- ===५वी टी२०=== {{ माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = १४ मार्च २०१८ | time = १९:०० | daynight = Y | संघ१ = {{cr-rt|IND}} | धावसंख्या१ = १७६/३ (२० षटके) | धावसंख्या२ = १५९/६ (२० षटके) | संघ२ = {{cr|BAN}} | धावा१ = [[रोहित शर्मा]] ८९ (६१) | बळी१ = [[रूबेल होसेन]] २/२७ (४ षटके) | धावा२ = [[मुशफिकुर रहिम]] ७२[[नाबाद|*]] (५५) | बळी२ = [[वॉशिंग्टन सुंदर]] ३/२२ (४ षटके) | निकाल = {{cr|IND}} १७ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1133821.html धावफलक] | स्थळ = [[रणसिंगे प्रेमदासा मैदान]], [[कोलंबो]] | पंच = [[रनमोरे मार्टिनेझ]] (श्री) आणि [[रवींद्र विमलासिरी]] (श्री) | सामनावीर = [[रोहित शर्मा]] (भारत) | toss = बांग्लादेश, गोलंदाजी | notes = }} ---- ===६वी टी२०=== {{ माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = १६ मार्च २०१८ | time = १९:०० | daynight = Y | संघ१ = {{cr-rt|SL}} | धावसंख्या१ = १५९/७ (२० षटके) | धावसंख्या२ = १६०/८ (१९.५ षटके) | संघ२ = {{cr|BAN}} | धावा१ = [[कुशल परेरा]] ६१ (४०) | बळी१ = [[मुस्तफिझुर रहमान]] २/३९ (४ षटके) | धावा२ = [[तमिम इक्बाल]] ५० (४२) | बळी२ = [[अकिला धनंजया]] २/३७ (४ षटके) | निकाल = {{cr|BAN}} २ गडी आणि १ चेंडू राखून विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1133822.html धावफलक] | स्थळ = [[रणसिंगे प्रेमदासा मैदान]], [[कोलंबो]] | पंच = [[रूचिरा पलयीगुरूगे]] (श्री) आणि [[रवींद्र विमलासिरी]] (श्री) | सामनावीर = [[महमुद्दुला]] (बांग्लादेश) | toss = बांग्लादेश, गोलंदाजी | notes = }} ---- == अंतिम सामना == {{Single-innings cricket match | date = १८ मार्च २०१८ | time = १९:०० | night = Yes | team1 = {{cr-rt|BAN}} | team2 = {{cr|IND}} | score1 = १६६/८ (२० षटके) | runs1 = [[सब्बीर रहमान]] ७७ (५०) | wickets1 = [[युझवेंद्र चहल]] ३/१८ (४ षटके) | score2 = १६८/६ (२० षटके) | runs2 = [[रोहित शर्मा]] ५६ (४२) | wickets2 = [[रुबेल हुसेन]] २/३५ (४ षटके) | result = भारताने ४ गडी राखून विजय मिळवला | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1133823.html धावफलक] | venue = [[रणसिंगे प्रेमदासा मैदान]], [[कोलंबो]] | umpires = [[रुचिरा पल्लियागुरुगे]] (श्रीलंका) आणि रवींद्र विमलासिरी (श्रीलंका) | motm = [[दिनेश कार्तिक]] (भारत) | toss = भारताने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = रोहित शर्मा (भारत) टी२० मध्ये ७,००० धावा करणारा दहावा फलंदाज ठरला.<ref name="Rohit7k">{{cite web|url=https://www.crictracker.com/nidahas-trophy-2018-final-bangladesh-vs-india-statistical-highlights/ |title=Nidahas Trophy 2018, Final, Bangladesh vs India – Statistical Highlights |access-date=19 March 2018 |work=CricTracker}}</ref> * भारताने टी२०आ फायनलमध्ये कोणत्याही संघासाठी सर्वाधिक धावांचा यशस्वी पाठलाग केला.<ref name="Final"/><ref name="Rohit7k"/> }} ---- == हे सुद्धा पहा == * [[बांगलादेश त्रिकोणी मालिका, २०१७–१८]] * [[ट्रान्स-टास्मॅन तिरंगी मालिका, २०१७–१८]] * [[१९९८ निदाहास चषक]] {{आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट, २०़१७-१८}} == संदर्भ आणि नोंदी == {{DEFAULTSORT:निदाहास चषक, २०१८}} [[वर्ग:आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट स्पर्धा]] [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] [[वर्ग:श्रीलंका क्रिकेट]] 8wud6oh86pau527hhko63ip8ylx7r6t 0 220395 2143294 2092927 2022-08-05T10:42:18Z CommonsDelinker 685 मूळ स्रोतातून हे चित्र काढले गेल्यामुळे मराठी विकिपीडियावरुनही ते काढण्यात येत आहे. wikitext text/x-wiki '''अजोय कुमार घोष''' ({{Lang-bn|অজয়কুমার ঘোষ}}) (जन्म : २० फेब्रुवारी १९०९ मृत्यू ; जानेवारी १९६२) हा भारतीय स्वातंत्र्य आंदोलनातला एक क्रांतिकारक होता.<ref>[http://www.mainstreamweekly.net/article1843.html] : Ajoy Ghosh : The creative Marxist</ref>) <ref>[https://openlibrary.org/books/OL2508703M] : Ajoy Kumar Ghosh and communist movement in India</ref> == सुरुवातीचे जीवन == घोषचा जन्म पश्चिम बंगालमधील येथील वर्धमान जिल्ह्यातील मिहिजाम ह्या गावी झाला. पुढे त्याचे वडील शचीन्द्रनाथ ह्यांच्याबरोबर तो कानपूरला राहायला गेला.<ref name="Subodh C. Sengupta 2002 p. 5">Vol - I, Subodh C. Sengupta & Anjali Basu (2002). Sansad Bangali Charitavidhan (Bengali). Kolkata: Sahitya Sansad. p. 5. ISBN 81-85626-65-0.</ref> == राजनैतिक जीवन == १९२६ साली अलाहाबाद विद्यापीठात प्रवेश घेण्याअगोदर अजयकुमार घोष हा [[भगतसिंग]] व [[बटुकेश्वर दत्त]] ह्यांना भेटला होता. नंतर तो हिंदुस्थान सोशालिस्ट रिपब्लिकन आर्मीचा सदस्य झाला. त्याला १९२९ च्या लाहोर कट खटल्यात अटक करण्यात आली व तुरुंगवासही झाला. पण पुराव्याअभावी त्याला सोडण्यात आले. १९३१ साली घोषला पुन्हा अटक झाली व तो तुरुंगात श्रीनिवास सरदेसाई ह्याच्या संपर्कात आला. तुरुंगातून बाहेर पडल्यावर तो भारतीय कम्युनिस्ट पक्षाचा सदस्य झाला.<ref name="Subodh C. Sengupta 2002 p. 5"/> १९३४ साली तो पक्षाच्या केंद्रीय समितीमध्ये व १९३६मध्ये पक्षाच्या पॉलिट ब्युरोमध्ये नेमला गेला. १९३८ साली तो पक्षाच्या 'नॅशनल फ्रन्ट' ह्या नावाच्या मुखपत्राच्या संपादकीय समितीमध्ये दाखल झाला. अजयकुमार घोष हा १९५१ पासून ते १९६२ साली त्याच्या म्रुृत्यूपर्यंत तो भारतीय कम्यनिस्ट पक्षाचा (भाकपचा) राष्ट्रीय अध्यक्ष होता. १९६२ च्या भारत-चीन युद्ध सुरू असताना तो भाकपचा अध्यक्ष होता. युद्धाच्या वेळेस य्याने कम्युनिस्ट चीनच्या बाजूचा नव्हता, तर त्याने भारताच्या बाजूचे समर्थन केले. १९६४ च्या भारतीय कम्यनिस्ट पक्ष व मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष यांच्या फुटीच्याअगोदर, तो भाकपच्या मध्यस्त भागाचा सदस्य होता. ==संदर्भ== [[वर्ग:इ.स. १९०९ मधील जन्म]] [[वर्ग:इ.स. १९६२ मधील मृत्यू]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] gfazfdy2csbetdv041xhan8flqzrmwt 0 230731 2143279 2051849 2022-08-05T10:05:35Z Ganesh591 62733 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tour | series_name = दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाचा श्रीलंका दौरा, २०१८ | team1_image = Flag of Sri Lanka.svg | team1_name = श्रीलंका | team2_image = Flag of South Africa.svg | team2_name = दक्षिण आफ्रिका | from_date = ७ जुलै | to_date = १४ ऑगस्ट २०१८ | team1_captain = [[सुरंगा लकमल]] <small>(कसोटी)</small><br>[[अँजेलो मॅथ्यूज]] <small>(वनडे आणि टी२०आ)</small> | team2_captain = [[फाफ डु प्लेसिस]] <small>(कसोटी आणि वनडे)</small><ref name="Faf" group="nb">शेवटच्या दोन एकदिवसीय सामन्यांसाठी क्विंटन डी कॉकने दक्षिण आफ्रिकेचे नेतृत्व केले.</ref><br>[[जेपी ड्युमिनी]] <small>(टी२०आ)</small> | no_of_tests = 2 | team1_tests_won = 2 | team2_tests_won = 0 | team1_tests_most_runs = [[दिमुथ करुणारत्ने]] (३५६) | team2_tests_most_runs = [[फाफ डु प्लेसिस]] (१०५) | team1_tests_most_wickets = [[दिलरुवान परेरा]] (१६) | team2_tests_most_wickets = [[केशव महाराज]] (१६) | player_of_test_series = [[दिमुथ करुणारत्ने]] (श्रीलंका) | no_of_ODIs = 5 | team1_ODIs_won = 2 | team2_ODIs_won = 3 | team1_ODIs_most_runs = [[अँजेलो मॅथ्यूज]] (२३५) | team2_ODIs_most_runs = [[जेपी ड्युमिनी]] (२२७) | team1_ODIs_most_wickets = [[अकिला धनंजया]] (१४) | team2_ODIs_most_wickets = लुंगी एनगिडि (१०) | player_of_ODI_series = [[जेपी ड्युमिनी]] (दक्षिण आफ्रिका) | no_of_twenty20s = 1 | team1_twenty20s_won = 1 | team2_twenty20s_won = 0 | team1_twenty20s_most_runs = [[दिनेश चांदीमल]] (३६) | team2_twenty20s_most_runs = [[क्विंटन डी कॉक]] (२०) | team1_twenty20s_most_wickets = [[लक्षन संदाकन]] (३) | team2_twenty20s_most_wickets = जूनियर डाला (२)<br>[[कागिसो रबाडा]] (२)<br>[[तबरेझ शम्सी]] (२) | player_of_twenty20_series = }} दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाने जुलै आणि ऑगस्ट २०१८ मध्ये दोन कसोटी, पाच एकदिवसीय सामने (वनडे) आणि एक ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय (टी२०आ) सामना खेळण्यासाठी श्रीलंकेचा दौरा केला.<ref name="Fixtures">{{cite web |url=http://icc-live.s3.amazonaws.com/cms/media/about_docs/547c2a4d42a86-Copy%20of%20Copy%20of%20FTP%202015%20to%202019%20as%20at%20Nov%202014.pdf |title=Future Tours Programme |access-date=24 August 2017 |work=International Cricket Council}}</ref><ref name="CSA">{{cite web |url=http://cricket.co.za/news/24339/CSA-SLC-announce-itinerary-for-Proteas-tour-to-Sri-Lanka |title=CSA, SLC announce itinerary for Proteas tour to Sri Lanka |access-date=4 April 2018 |work=Cricket South Africa}}</ref><ref name="Sport24">{{cite web |url=https://www.sport24.co.za/Cricket/Proteas/fixtures-confirmed-for-proteas-tour-to-sri-lanka-20180404 |title=Fixtures confirmed for Proteas' tour to Sri Lanka |access-date=4 April 2018 |work=Sport24}}</ref> मुळात, हा दौरा तीन कसोटी सामन्यांसाठी होता, परंतु तिसरा सामना वगळण्यात आला आणि त्याऐवजी वनडे आणि टी२०आ सामने खेळवण्यात आले.<ref name="changes">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/srilanka/content/story/1142473.html |title=SA to play ODI series, one-off T20I instead of third SL Test |access-date=4 April 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> 2019 क्रिकेट विश्वचषकाची तयारी म्हणून अतिरिक्त एकदिवसीय सामने वापरले गेले.<ref name="prep">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/656144 |title=South Africa to play two Tests in Sri Lanka |access-date=4 April 2018 |work=International Cricket Council}}</ref> दौऱ्याच्या अगोदर, श्रीलंका क्रिकेट (एसएलसी) ने दिनेश चंडिमलची कसोटी संघाचा कर्णधार म्हणून नियुक्ती केली. तथापि, जून २०१८ मध्ये सेंट लुसिया येथे वेस्ट इंडिजविरुद्धच्या दुसऱ्या कसोटीदरम्यान चेंडूशी छेडछाड केल्याच्या कथित भूमिकेसाठी चंडीमलला शिस्तभंगाच्या आरोपांना सामोरे जावे लागले.<ref name="Chandimal1">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/24004337/dinesh-chandimal-picked-south-africa-tests-pending-icc-hearing |title=Chandimal picked for South Africa Tests pending ICC hearing |work=ESPN Cricinfo |access-date=5 July 2018}}</ref> पहिली कसोटी सुरू होण्यापूर्वी त्याची सुनावणी झाली, त्यात तो दोषी आढळला. त्याच्या जागी सुरंगा लकमलच्या नेतृत्वाखाली त्याला दोन सामन्यांची बंदी घालण्यात आली.<ref name="Chandimal2">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/24069701/chandimal-hathurusinghe-gurusinha-opt-south-africa-tests |title=Chandimal, Hathurusingha out of SA Tests |work=ESPN Cricinfo |access-date=11 July 2018}}</ref><ref name="Lakmal">{{cite web|url=http://www.srilankacricket.lk/news/suranga-lakmal-to-captain-the-test-series |title=Suranga Lakmal to Captain the Test series |work=Sri Lanka Cricket |access-date=12 July 2018}}</ref> पहिल्या कसोटीच्या समाप्तीनंतर, स्वतंत्र न्यायिक आयुक्तांनी चंडीमलला आणखी आठ निलंबनाचे गुण दिले, म्हणजे त्याला मालिकेतील पहिल्या चार एकदिवसीय सामन्यांसाठीही निलंबित करण्यात आले.<ref name="4ODIs">{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/786223 |title=Sri Lanka captain, coach and manager suspended for four ODIs along with two Tests |work=International Cricket Council |access-date=16 July 2018}}</ref> श्रीलंकेने कसोटी मालिका २-० ने जिंकली.<ref name="TestRes">{{cite web|url=https://www.nzherald.co.nz/sport/news/article.cfm?c_id=4&objectid=12093971 |title=Sri Lanka wins 2nd test by 199 runs against South Africa |work=New Zealand Herald |access-date=23 July 2018}}</ref> एकदिवसीय मालिकेदरम्यान, दक्षिण आफ्रिकेचा कर्णधार, फाफ डु प्लेसिस, तिसऱ्या सामन्यात दुखापतग्रस्त झाला आणि तो एकट्या टी२०आ सामन्यासह उर्वरित दौऱ्यातून बाहेर पडला.<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/24301270/injured-faf-du-plessis-sri-lanka-tour |title=Injured du Plessis out of Sri Lanka tour |work=ESPN Cricinfo |access-date=6 August 2018}}</ref> मालिकेतील शेवटच्या दोन एकदिवसीय सामन्यांसाठी क्विंटन डी कॉकची दक्षिण आफ्रिकेच्या कर्णधारपदी निवड करण्यात आली होती.<ref name="QdKJP">{{cite web|url=http://cricket.co.za/news/25522/De-Kock-and-Duminy-to-lead-Proteas-in-Fafs-absence |title=De Kock and Duminy to lead Proteas in Faf’s absence |work=Cricket South Africa |access-date=7 August 2018}}</ref> टी२०आ सामन्यासाठी जेपी ड्युमिनीला संघाचा कर्णधार म्हणूनही नियुक्त करण्यात आले आहे.<ref name="QdKJP"/> दक्षिण आफ्रिकेने एकदिवसीय मालिका ३-२ ने जिंकली.<ref name="ODIres">{{cite web|url=https://indianexpress.com/article/sports/cricket/sri-lanka-vs-south-africa-live-cricket-score-5th-odi-5303023/ |title=Sri Lanka vs South Africa, 5th ODI: Sri Lanka beat South Africa by 178 runs |work=The Indian Express |access-date=12 August 2018}}</ref> श्रीलंकेने एकमेव टी२०आ सामना तीन गडी राखून जिंकला.<ref name="T20Ires">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/series/18629/report/1142589/sri-lanka-vs-south-africa-only-t20i-sa-in-sl-2018 |title=Dinesh Chandimal guides Sri Lanka home in low-scoring thriller |work=ESPN Cricinfo |access-date=14 August 2018}}</ref> == सराव सामने == === दोन दिवसीय सराव सामना : श्रीलंका अध्यक्षीय एकादश वि. दक्षिण आफ्रिका === {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ७-८ जुलै २०१८ | संघ१ = {{cr-rt|SL|name=श्रीलंका अध्यक्षीय एकादश}} | संघ२ = {{cr|SA}} | धावसंख्या१ = २८७ (७८.२ षटके) | धावा१ = [[ॲंजेलो डेव्हिस मॅथ्यूस|ॲंजेलो मॅथ्यूज]] ९२ (१२४) | बळी१ = [[तब्रैझ शाम्सी]] ५/४५ (१३.२ षटके) | धावसंख्या२ = ३३८ (७३.५ षटके) | धावा२ = [[फाफ डू प्लेसी]] ७९ (८५) | बळी२ = [[वनिंदु हसरंगा]] ३/७२ (१४ षटके) | धावसंख्या३ = | धावा३ = | बळी३ = | धावसंख्या४ = | धावा४ = | बळी४ = | निकाल = सामना अनिर्णित | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142580.html धावफलक] | स्थळ = [[पी सारा ओव्हल]], [[कोलंबो]] | पंच = [[दीपल गुणावरद्ने]] (श्री) आणि [[प्रगीथ रामबुकवेल्ला]] (श्री) | motm = | toss = श्रीलंका अध्यक्षीय एकादश, फलंदाजी | rain = | टिपा = प्रत्येकी १५ खेळाडू. (११ फलंदाज, ११ क्षेत्ररक्षक) }} === लिस्ट-अ सराव सामना : श्रीलंका अध्यक्षीय एकादश वि. दक्षिण आफ्रिका === {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = २६ जुलै २०१८ | time = ०९:१५ | संघ१ = {{cr|SA}} | संघ२ = {{cr|SL|name=श्रीलंका अध्यक्षीय एकादश}} | धावसंख्या१ = २९३ (४९.४ षटके) | धावा१ = [[फाफ डू प्लेसी]] ७१ (६०) | बळी१ = [[प्रभात जयसुरिया]] २/४६ (१० षटके) | धावसंख्या२ = २३० (४४.१ षटके) | धावा२ = [[इसुरू उदाना]] ५३ (५२) | बळी२ = [[विल्ल्म मल्डर]] ३/१२ (४.१ षटके) | निकाल = {{cr|SA}} ६३ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142583.html धावफलक] | स्थळ = [[पी सारा ओव्हल]], [[कोलंबो]] | पंच = [[लायडन हानीबल]] (श्री) आणि [[रवींद्र विमलासिरी]] (श्री) | motm = | toss = दक्षिण आफ्रिका, फलंदाजी | rain = | टिपा = प्रत्येकी १५ खेळाडू. (११ फलंदाज, ११ क्षेत्ररक्षक) }} == कसोटी मालिका == === १ली कसोटी === {{माहितीचौकट कसोटी सामने | तारीख = १२-१६ जुलै २०१८<ref name="Days" group="n">प्रत्येक कसोटी पाच दिवसांची असली तरी पहिल्या कसोटीचा निकाल तिसऱ्या दिवशी व दुसऱ्या कसोटीचा निकाल चौथ्या दिवशी लागला.</ref> | संघ१ = {{cr-rt|SL}} | संघ२ = {{cr|RSA}} | धावसंख्या१ = २८७ (७८.४ षटके) | धावा१ = [[दिमुथ करुणारत्ने]] १५८[[नाबाद|*]] (२२२) | बळी१ = [[कागिसो रबाडा]] ४/५० (१४ षटके) | धावसंख्या२ = १२६ (५४.३ षटके) | धावा२ = [[फाफ डू प्लेसी]] ४९ (८८) | बळी२ = [[दिलरुवान परेरा]] ४/४६ (२३ षटके) | धावसंख्या३ = १९० (५७.४ षटके) | धावा३ = [[दिमुथ करुणारत्ने]] ६० (८०) | बळी३ = [[केशव महाराज]] ४/५८ (२० षटके) | धावसंख्या४ = ७३ (२८.५ षटके) | धावा४ = [[व्हर्नॉन फिलान्डर]] २२[[नाबाद|*]] (३८) | बळी४ = [[दिलरुवान परेरा]] ६/३२ (१४ षटके) | निकाल = {{cr|SL}} २७८ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142581.html धावफलक] | स्थळ = [[गाली आंतरराष्ट्रीय मैदान]], [[गाली, श्रीलंका|गाली]] | पंच = [[पॉल रायफेल]] (ऑ) आणि [[रॉड टकर]] (ऑ) | toss = श्रीलंका, फलंदाजी | पाऊस = | सामनावीर = [[दिमुथ करुणारत्ने]] (श्रीलंका) | टिपा = [[डीन एल्गार]] (द.अ.) आणि [[दिमुथ करुणारत्ने]] (श्री) यांचा ५०वा कसोटी सामना.<ref name="50th">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.crictracker.com/sri-lanka-vs-south-africa-2018-test-series-statistical-preview/ |title=श्रीलंका वि दक्षिण अफ्रिका २०१८, कसोटी मालिका – सांख्यिकी पूर्वावलोकन|प्रकाशक=क्रिकट्रॅकर |दिनांक=१२ जुलै २०१८}}</ref> *''[[कुशल मेंडिस]]ने (श्री) २,००० कसोटी धावा पूर्ण केल्या.<ref name="2000th">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.espncricinfo.com/series/18629/report/1142581/day/1/sri-lanka-vs-south-africa-1st-test-sa-sl-2018 |title=हेरथ, करुणारत्ने यांची कडवी झुंज |प्रकाशक=ई.एस.पी.एन क्रिकईन्फो |दिनांक=१२ जुलै २०१८}}</ref> *''[[दिमुथ करुणारत्ने]] (श्री) आंतरराष्ट्रीय कसोटीत बॅट कॅरी करणारा श्रीलंकेचा ४था फलंदाज ठरला.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.cricketcountry.com/articles/dimuth-karunaratne-becomes-the-4th-sri-lankan-to-carry-the-bat-through-a-completed-innings-725900 |title=दिमुथ करुणारत्ने बॅट कॅरी करणारा श्रीलंकेचा ४था फलंदाज ठरला|प्रकाशक=क्रिकेट कंट्री |दिनांक=१२ जुलै २०१८}}</ref> *''दक्षिण आफ्रिकेच्या पहिल्या डावाची धावसंख्या श्रीलंकेतील कसोटीतील सर्वात निचांकी धावसंख्या ठरली.<ref name="SA126">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.skysports.com/live-scores/cricket/sri-lanka-v-south-africa/21420/11436038/article |title= श्रीलंकेनी दक्षिण अफ्रिकेला पहिल्या डावात १२६ धावांत गुंडाळले|प्रकाशक=स्काय स्पोर्ट्स |दिनांक=१३ जुलै २०१८}}</ref> *''[[कागिसो रबाडा]] (द.अ.) कसोटीत १५० बळी घेणारा सर्वात तरुण खेळाडू बनला.<ref name="KG150">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.crictracker.com/kagiso-rabada-becomes-youngest-to-claim-150-test-wickets/ |title=१५० कसोटी बळी घेणारा रबाडा ठरला सर्वात तरुण खेळाडू |प्रकाशक=क्रिकट्रॅकर |दिनांक=१४ जुलै २०१८}}</ref> *''[[डेल स्टेन]] (द.अ.) दक्षिण आफ्रिकेतर्फे कसोटीत संयुक्त-सर्वोच्च बळी घेणारा गोलंदाज ठरला. (४२१)<ref name="Steyn421">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.sport24.co.za/Cricket/Proteas/steyn-ties-pollock-atop-all-time-sa-wicket-taker-list-20180714 |title= स्टेन ने केली पोलॉकची बरोबरी |प्रकाशक=स्पोर्ट्स२४ |दिनांक=१४ जुलै २०१८}}</ref> *''दक्षिण आफ्रिकेची दुसऱ्या डावातील धावसंख्या क्रिकेट मध्ये पुन्ह: प्रवेशानंतरची सर्वात निचांकी धावसंख्या होय, तसेच कसोटीतील सर्वात निचांकी धावसंख्या..<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.cricket.com.au/news/match-report/sri-lanka-south-africa-first-test-day-three-highlights-watch-live-scores-herath-perera/2018-07-14 |title=श्रीलंका २७८ धावांनी विजयी, अफ्रिकेला ७३ धावांत चिरडले |प्रकाशक=क्रिकेट ऑस्ट्रेलिया |दिनांक=१४ जुलै २०१८}}</ref> }} === २री कसोटी === {{माहितीचौकट कसोटी सामने | तारीख = २०-२४ जुलै २०१८<ref name="Days" group="n"/> | daynight = | संघ१ = {{cr-rt|SL}} | संघ२ = {{cr|SA}} | धावसंख्या१ = ३३८ (१०४.१ षटके) | धावा१ = [[धनंजय डी सिल्वा]] ६० (१०९) | बळी१ = [[केशव महाराज]] ९/१२९ (४१.१ षटके) | धावसंख्या२ = १२४ (३४.५ षटके) | धावा२ = [[फाफ डू प्लेसी]] ४८ (५१) | बळी२ = [[अकिला धनंजय]] ५/५२ (१३ षटके) | धावसंख्या३ = २७५/५घो (८१ षटके) | धावा३ = [[दिमुथ करुणारत्ने]] ८५ (१३६) | बळी३ = [[केशव महाराज]] ३/१५४ (४० षटके) | धावसंख्या४ = २९० (८६.५ षटके) | धावा४ = [[थेउनिस डि ब्रुइन]] १०१ (२३२) | बळी४ = [[रंगना हेराथ]] ६/९८ (३२.५ षटके) | निकाल = {{cr|SL}} १९९ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142582.html धावफलक] | स्थळ = [[सिंहलीज क्रिकेट मैदान]], [[कोलंबो]] | पंच = [[नायजेल लॉंग]] (इं) आणि [[रॉड टकर]] (ऑ) | motm = [[दिमुथ करुणारत्ने]] (श्रीलंका) | toss = श्रीलंका, फलंदाजी | rain = | टिपा = [[ॲंजेलो डेव्हिस मॅथ्यूस]] (श्री) कसोटीत ५,००० धावा पूर्ण करणारा श्रीलंकेचा नववा फलंदाज ठरला.<ref name="5000th">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.espncricinfo.com/series/18629/report/1142582/day/1/sri-lanka-vs-south-africa-2nd-test-sa-sl-2018 |title=महाराजच्या ८ बळींमुळे श्रीलंकेची धडपड |प्रकाशक=ई.एस.पी.एन क्रिकईन्फो |दिनांक=२० जुलै २०१८}}</ref> *''[[हाशिम आमला]] (द.आ.) कसोटीत ९,००० धावा पूर्ण करणारा दक्षिण आफ्रिकेचा तिसरा फलंदाज ठरला.<ref name="Amla9k">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://cricketaddictor.com/cricket/hashim-amla-becomes-third-south-african-to-reach-9000-test-runs/ |title=हाशिम आमला ठरला दक्षिण आफ्रिकेचा ९००० कसोटी धावा करणारा तिसरा फलंदाज|प्रकाशक=क्रिकेट ॲडिक्टर|दिनांक=२१ जुलै २०१८}}</ref> *''[[केशव महाराज]]चे (द.आ.) कसोटीत प्रथमच दहा बळी.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/24154462/south-africa-second-best|title=केशव महाराजचा धडाका, दुसऱ्या कसोटीत घेतले दहा बळी|प्रकाशक=ई.एस.पी.एन क्रिकईन्फो|दिनांक=२२ जुलै २०१८}}</ref> *''[[क्विंटन डी कॉक]] (द.आ.) कसोटीमध्ये कमी सामन्यांमध्ये १५० बळी जलदगतीने घेणारा यष्टीरक्षक ठरला.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://cricketaddictor.com/cricket/quinton-de-kock-fastest-to-150-dismissals-in-test-cricket/|title=क्विंटन डी कॉक १५० कसोटी बळी जलदगतीने घेणारा यष्टीरक्षक बनला|प्रकाशक=क्रिकेट ॲडिक्टर|दिनांक=२२ जुलै २०१८}}</ref> *''[[थेउनिस डि ब्रुइन]]ने (द.आ.) पहिले कसोटी शतक ठोकले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.sport24.co.za/Cricket/Proteas/proteas-crash-to-series-defeat-despite-de-bruyns-ton-20180723|title=डि ब्रुइनचे शतक व्यर्थ, दक्षिण आफ्रिका भारतीय उपखंडात चारीमुंड्या चित|प्रकाशक=स्पोर्ट्स२४|दिनांक=२३ जुलै २०१८}}</ref> }} == एकदिवसीय मालिका == === १ला एकदिवसीय सामना === {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = २९ जुलै २०१८ | time = १०:०० | संघ१ = {{cr-rt|SL}} | संघ२ = {{cr|SA}} | धावसंख्या१ = १९३ (३४.३ षटके) | धावा१ = [[कुशल परेरा]] ८१ (७२) | बळी१ = [[तब्रैझ शाम्सी]] ४/३३ (८.३ षटके) | धावसंख्या२ = १९६/५ (३१ षटके) | धावा२ = [[ज्यॉं-पॉल डुमिनी]] ५३[[नाबाद|*]] (३२) | बळी२ = [[अकिला धनंजय]] ३/५० (१० षटके) | निकाल = {{cr|SA}} ५ गडी आणि ११४ चेंडू राखून विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142584.html धावफलक] | स्थळ = [[रणगीरी डंबुला आंतरराष्ट्रीय मैदान]], [[डंबुला]] | पंच = [[नायजेल लॉंग]] (इं) आणि [[रूचिरा पल्लियागुरूगे]] (श्री) | motm = [[तब्रैझ शाम्सी]] (दक्षिण आफ्रिका) | toss = श्रीलंका, फलंदाजी | rain = | टिपा = [[ॲंजेलो डेव्हिस मॅथ्यूस]] (श्री) कर्णधार म्हणून १००व्या एकदिवसीय सामन्यात खेळला.<ref name="AM100">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.espncricinfo.com/series/18629/report/1142584/sri-lanka-vs-south-africa-1st-odi-sa-in-sl-2018 |title=अफ्रिकेने पहिला सामना जिंकत एकदिवसीय मालिकेत घेतली आघाडी |प्रकाशक=ई.एस.पी.एन क्रिकईन्फो |दिनांक=२९ जुलै २०१८}}</ref> }} === २रा एकदिवसीय सामना === {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = १ ऑगस्ट २०१८ | time = ०२:३० | daynight = Y | संघ१ = {{cr-rt|SL}} | संघ२ = {{cr|SA}} | धावसंख्या१ = २४४/८ (५० षटके) | धावा१ = [[ॲंजेलो डेव्हिस मॅथ्यूस]] ७९[[नाबाद|*]] (१११) | बळी१ = [[ॲंडिल फेहलुक्वायो]] ३/४५ (९ षटके) | धावसंख्या२ = २४६/६ (४२.५ षटके) | धावा२ = [[क्विंटन डी कॉक]] ८७ (७८) | बळी२ = [[अकिला धनंजय]] ३/६० (१० षटके) | निकाल = {{cr|SA}} ४ गडी आणि ४३ चेंडू राखून विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142585.html धावफलक] | स्थळ = [[रणगीरी डंबुला आंतरराष्ट्रीय मैदान]], [[डंबुला]] | पंच = [[रनमोरे मार्टिनेझ]] (श्री) आणि [[पॉल रायफेल]] (ऑ) | motm = [[क्विंटन डी कॉक]] (दक्षिण आफ्रिका) | toss = श्रीलंका, फलंदाजी | rain = | टिपा = आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय पदार्पण : [[प्रभात जयसुर्या]] आणि [[कसुन रजिता]] (श्री) *''[[कागिसो रबाडा]]चा (द.आ.) ५०वा आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/24243565/i-responsibility-see-leader-kagiso-rabada |title=रबाडाचा ५०वा आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना, "मी जवाबदारी घेतो परंतु मी कर्णधार नाही"- रबाडा|प्रकाशक=ई.एस.पी.एन क्रिकईन्फो |दिनांक=१ ऑगस्ट २०१८}}</ref> }} === ३रा एकदिवसीय सामना === {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ५ ऑगस्ट २०१८ | time = ०२:३० | daynight = Y | संघ१ = {{cr-rt|SA}} | संघ२ = {{cr|SL}} | धावसंख्या१ = ३६३/७ (५० षटके) | धावा१ = [[रीझा हेन्ड्रीक्स]] १०२ (८९) | बळी१ = [[थिसारा परेरा]] ४/७५ (१० षटके) | धावसंख्या२ = २८५ (४५.२ षटके) | धावा२ = [[धनंजय डी सिल्वा]] ८४ (६६) | बळी२ = [[लुंगी न्गिदी]] ४/५७ (८.२ षटके) | निकाल = {{cr|SA}} ७८ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142586.html धावफलक] | स्थळ = [[मुथिया मुरलीधरन आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट मैदान|पाल्लेकेले आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट मैदान]], [[कॅन्डी]] | पंच = [[नायजेल लॉंग]] (इं) आणि [[रविंद्र विमलासिरी]] (श्री) | motm = [[रीझा हेन्ड्रीक्स]] (दक्षिण आफ्रिका) | toss = श्रीलंका, गोलंदाजी | rain = | टिपा = आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय पदार्पण : [[रीझा हेन्ड्रीक्स]] (द.आ.) *''[[रीझा हेन्ड्रीक्स]] (द.आ.) आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय पदार्पणात शतक ठोकणारा दक्षिण आफ्रिकेचा तिसरा तर जगातला १४वा फलंदाज ठरला. *''दक्षिण अफ्रिकेची आंतरराष्ट्रीय एकदावसीय सामन्यात श्रीलंकेतील सर्वोच्च धावसंख्या. }} === ४था एकदिवसीय सामना === {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ८ ऑगस्ट २०१८ | time = १४:३० | daynight = Y | संघ१ = {{cr-rt|SL}} | संघ२ = {{cr|SA}} | धावसंख्या१ = ३०६/७ (३९ षटके) | धावा१ = [[दासून शनाका]] ६५ (३४) | बळी१ = [[ज्यॉं-पॉल डुमिनी]] २/३५ (६ षटके) | धावसंख्या२ = १८७/९ (२१ षटके) | धावा२ = [[हाशिम आमला]] ४० (२३) | बळी२ = [[सुरंगा लकमल]] ३/४६ (५ षटके) | निकाल = {{cr|SL}} ३ धावांनी विजयी ([[डकवर्थ-लुईस पद्धत|ड/लु]]) | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142587.html धावफलक] | स्थळ = [[मुथिया मुरलीधरन आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट मैदान|पाल्लेकेले आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट मैदान]], [[कॅन्डी]] | पंच = [[लायडन हानीबल]] (श्री) आणि [[पॉल रायफेल]] (ऑ) | motm = [[दासून शनाका]] (श्रीलंका) | toss = दक्षिण आफ्रिका, गोलंदाजी | पाऊस = पावसामुळे सामना प्रत्येकी ३९ षटकांचा करण्यात आला | टिपा = आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय पदार्पण : [[ज्युनिअर डाला]] (द.आ.) *''[[क्विंटन डी कॉक]]ने (द.आ.) एकदिवसीय सामन्यात दक्षिण आफ्रिकेचे प्रथमच नेतृत्व केले, तर त्याचे ४००० एकदिवसीय धावा पूर्ण. *''[[ॲंजेलो डेव्हिस मॅथ्यूस]]चा (श्री) २००वा आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना. *''[[कुशल परेरा]]चे (श्री) २००० एकदिवसीय धावा. }} === ५वा एकदिवसीय सामना === {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = १२ ऑगस्ट २०१८ | time = १४:३० | daynight = Y | संघ१ = {{cr-rt|SL}} | संघ२ = {{cr|SA}} | धावसंख्या१ = २९९/८ (५० षटके) | धावा१ = [[ॲंजेलो डेव्हिस मॅथ्यूस]] ९७[[नाबाद|*]] (९७) | बळी१ = [[विल्लम मल्डर]] २/५९ (८ षटके) | धावसंख्या२ = १२१ (२४ षटके) | धावा२ = [[क्विंटन डी कॉक]] ५४ (५७) | बळी२ = [[अकिला धनंजय]] ६/२९ (९ षटके) | निकाल = {{cr|SL}} १७८ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142588.html धावफलक] | स्थळ = [[रणसिंगे प्रेमदासा मैदान]], [[कोलंबो]] | पंच = [[नायजेल लॉंग]] (इं) आणि [[रूचिरा पल्लियागुरूगे]] (श्री) | motm = [[अकिला धनंजय]] (श्रीलंका) | toss = श्रीलंका, फलंदाजी | पाऊस = | टिपा = एकदिवसीय सामन्यांत दक्षिण आफ्रिकेची श्रीलंकेविरूद्धची निचांकी धावसंख्या. }} == नोट्स == {{संदर्भयादी|group=n}} == संदर्भ आणि नोंदी == {{संदर्भयादी}} == बाह्य दुवे == * [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/series/1142575.html ई.एस.पी.एन क्रिकईन्फो वर मालिका पान] {{आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट, २०१८}} [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] [[वर्ग:दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाचे श्रीलंका दौरे]] c9ia2fht06alcrlr8gekefoeskemv1p 2143282 2143279 2022-08-05T10:10:04Z Ganesh591 62733 /* एकदिवसीय मालिका */ wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tour | series_name = दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाचा श्रीलंका दौरा, २०१८ | team1_image = Flag of Sri Lanka.svg | team1_name = श्रीलंका | team2_image = Flag of South Africa.svg | team2_name = दक्षिण आफ्रिका | from_date = ७ जुलै | to_date = १४ ऑगस्ट २०१८ | team1_captain = [[सुरंगा लकमल]] <small>(कसोटी)</small><br>[[अँजेलो मॅथ्यूज]] <small>(वनडे आणि टी२०आ)</small> | team2_captain = [[फाफ डु प्लेसिस]] <small>(कसोटी आणि वनडे)</small><ref name="Faf" group="nb">शेवटच्या दोन एकदिवसीय सामन्यांसाठी क्विंटन डी कॉकने दक्षिण आफ्रिकेचे नेतृत्व केले.</ref><br>[[जेपी ड्युमिनी]] <small>(टी२०आ)</small> | no_of_tests = 2 | team1_tests_won = 2 | team2_tests_won = 0 | team1_tests_most_runs = [[दिमुथ करुणारत्ने]] (३५६) | team2_tests_most_runs = [[फाफ डु प्लेसिस]] (१०५) | team1_tests_most_wickets = [[दिलरुवान परेरा]] (१६) | team2_tests_most_wickets = [[केशव महाराज]] (१६) | player_of_test_series = [[दिमुथ करुणारत्ने]] (श्रीलंका) | no_of_ODIs = 5 | team1_ODIs_won = 2 | team2_ODIs_won = 3 | team1_ODIs_most_runs = [[अँजेलो मॅथ्यूज]] (२३५) | team2_ODIs_most_runs = [[जेपी ड्युमिनी]] (२२७) | team1_ODIs_most_wickets = [[अकिला धनंजया]] (१४) | team2_ODIs_most_wickets = लुंगी एनगिडि (१०) | player_of_ODI_series = [[जेपी ड्युमिनी]] (दक्षिण आफ्रिका) | no_of_twenty20s = 1 | team1_twenty20s_won = 1 | team2_twenty20s_won = 0 | team1_twenty20s_most_runs = [[दिनेश चांदीमल]] (३६) | team2_twenty20s_most_runs = [[क्विंटन डी कॉक]] (२०) | team1_twenty20s_most_wickets = [[लक्षन संदाकन]] (३) | team2_twenty20s_most_wickets = जूनियर डाला (२)<br>[[कागिसो रबाडा]] (२)<br>[[तबरेझ शम्सी]] (२) | player_of_twenty20_series = }} दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाने जुलै आणि ऑगस्ट २०१८ मध्ये दोन कसोटी, पाच एकदिवसीय सामने (वनडे) आणि एक ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय (टी२०आ) सामना खेळण्यासाठी श्रीलंकेचा दौरा केला.<ref name="Fixtures">{{cite web |url=http://icc-live.s3.amazonaws.com/cms/media/about_docs/547c2a4d42a86-Copy%20of%20Copy%20of%20FTP%202015%20to%202019%20as%20at%20Nov%202014.pdf |title=Future Tours Programme |access-date=24 August 2017 |work=International Cricket Council}}</ref><ref name="CSA">{{cite web |url=http://cricket.co.za/news/24339/CSA-SLC-announce-itinerary-for-Proteas-tour-to-Sri-Lanka |title=CSA, SLC announce itinerary for Proteas tour to Sri Lanka |access-date=4 April 2018 |work=Cricket South Africa}}</ref><ref name="Sport24">{{cite web |url=https://www.sport24.co.za/Cricket/Proteas/fixtures-confirmed-for-proteas-tour-to-sri-lanka-20180404 |title=Fixtures confirmed for Proteas' tour to Sri Lanka |access-date=4 April 2018 |work=Sport24}}</ref> मुळात, हा दौरा तीन कसोटी सामन्यांसाठी होता, परंतु तिसरा सामना वगळण्यात आला आणि त्याऐवजी वनडे आणि टी२०आ सामने खेळवण्यात आले.<ref name="changes">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/srilanka/content/story/1142473.html |title=SA to play ODI series, one-off T20I instead of third SL Test |access-date=4 April 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> 2019 क्रिकेट विश्वचषकाची तयारी म्हणून अतिरिक्त एकदिवसीय सामने वापरले गेले.<ref name="prep">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/656144 |title=South Africa to play two Tests in Sri Lanka |access-date=4 April 2018 |work=International Cricket Council}}</ref> दौऱ्याच्या अगोदर, श्रीलंका क्रिकेट (एसएलसी) ने दिनेश चंडिमलची कसोटी संघाचा कर्णधार म्हणून नियुक्ती केली. तथापि, जून २०१८ मध्ये सेंट लुसिया येथे वेस्ट इंडिजविरुद्धच्या दुसऱ्या कसोटीदरम्यान चेंडूशी छेडछाड केल्याच्या कथित भूमिकेसाठी चंडीमलला शिस्तभंगाच्या आरोपांना सामोरे जावे लागले.<ref name="Chandimal1">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/24004337/dinesh-chandimal-picked-south-africa-tests-pending-icc-hearing |title=Chandimal picked for South Africa Tests pending ICC hearing |work=ESPN Cricinfo |access-date=5 July 2018}}</ref> पहिली कसोटी सुरू होण्यापूर्वी त्याची सुनावणी झाली, त्यात तो दोषी आढळला. त्याच्या जागी सुरंगा लकमलच्या नेतृत्वाखाली त्याला दोन सामन्यांची बंदी घालण्यात आली.<ref name="Chandimal2">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/24069701/chandimal-hathurusinghe-gurusinha-opt-south-africa-tests |title=Chandimal, Hathurusingha out of SA Tests |work=ESPN Cricinfo |access-date=11 July 2018}}</ref><ref name="Lakmal">{{cite web|url=http://www.srilankacricket.lk/news/suranga-lakmal-to-captain-the-test-series |title=Suranga Lakmal to Captain the Test series |work=Sri Lanka Cricket |access-date=12 July 2018}}</ref> पहिल्या कसोटीच्या समाप्तीनंतर, स्वतंत्र न्यायिक आयुक्तांनी चंडीमलला आणखी आठ निलंबनाचे गुण दिले, म्हणजे त्याला मालिकेतील पहिल्या चार एकदिवसीय सामन्यांसाठीही निलंबित करण्यात आले.<ref name="4ODIs">{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/786223 |title=Sri Lanka captain, coach and manager suspended for four ODIs along with two Tests |work=International Cricket Council |access-date=16 July 2018}}</ref> श्रीलंकेने कसोटी मालिका २-० ने जिंकली.<ref name="TestRes">{{cite web|url=https://www.nzherald.co.nz/sport/news/article.cfm?c_id=4&objectid=12093971 |title=Sri Lanka wins 2nd test by 199 runs against South Africa |work=New Zealand Herald |access-date=23 July 2018}}</ref> एकदिवसीय मालिकेदरम्यान, दक्षिण आफ्रिकेचा कर्णधार, फाफ डु प्लेसिस, तिसऱ्या सामन्यात दुखापतग्रस्त झाला आणि तो एकट्या टी२०आ सामन्यासह उर्वरित दौऱ्यातून बाहेर पडला.<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/24301270/injured-faf-du-plessis-sri-lanka-tour |title=Injured du Plessis out of Sri Lanka tour |work=ESPN Cricinfo |access-date=6 August 2018}}</ref> मालिकेतील शेवटच्या दोन एकदिवसीय सामन्यांसाठी क्विंटन डी कॉकची दक्षिण आफ्रिकेच्या कर्णधारपदी निवड करण्यात आली होती.<ref name="QdKJP">{{cite web|url=http://cricket.co.za/news/25522/De-Kock-and-Duminy-to-lead-Proteas-in-Fafs-absence |title=De Kock and Duminy to lead Proteas in Faf’s absence |work=Cricket South Africa |access-date=7 August 2018}}</ref> टी२०आ सामन्यासाठी जेपी ड्युमिनीला संघाचा कर्णधार म्हणूनही नियुक्त करण्यात आले आहे.<ref name="QdKJP"/> दक्षिण आफ्रिकेने एकदिवसीय मालिका ३-२ ने जिंकली.<ref name="ODIres">{{cite web|url=https://indianexpress.com/article/sports/cricket/sri-lanka-vs-south-africa-live-cricket-score-5th-odi-5303023/ |title=Sri Lanka vs South Africa, 5th ODI: Sri Lanka beat South Africa by 178 runs |work=The Indian Express |access-date=12 August 2018}}</ref> श्रीलंकेने एकमेव टी२०आ सामना तीन गडी राखून जिंकला.<ref name="T20Ires">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/series/18629/report/1142589/sri-lanka-vs-south-africa-only-t20i-sa-in-sl-2018 |title=Dinesh Chandimal guides Sri Lanka home in low-scoring thriller |work=ESPN Cricinfo |access-date=14 August 2018}}</ref> == सराव सामने == === दोन दिवसीय सराव सामना : श्रीलंका अध्यक्षीय एकादश वि. दक्षिण आफ्रिका === {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ७-८ जुलै २०१८ | संघ१ = {{cr-rt|SL|name=श्रीलंका अध्यक्षीय एकादश}} | संघ२ = {{cr|SA}} | धावसंख्या१ = २८७ (७८.२ षटके) | धावा१ = [[ॲंजेलो डेव्हिस मॅथ्यूस|ॲंजेलो मॅथ्यूज]] ९२ (१२४) | बळी१ = [[तब्रैझ शाम्सी]] ५/४५ (१३.२ षटके) | धावसंख्या२ = ३३८ (७३.५ षटके) | धावा२ = [[फाफ डू प्लेसी]] ७९ (८५) | बळी२ = [[वनिंदु हसरंगा]] ३/७२ (१४ षटके) | धावसंख्या३ = | धावा३ = | बळी३ = | धावसंख्या४ = | धावा४ = | बळी४ = | निकाल = सामना अनिर्णित | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142580.html धावफलक] | स्थळ = [[पी सारा ओव्हल]], [[कोलंबो]] | पंच = [[दीपल गुणावरद्ने]] (श्री) आणि [[प्रगीथ रामबुकवेल्ला]] (श्री) | motm = | toss = श्रीलंका अध्यक्षीय एकादश, फलंदाजी | rain = | टिपा = प्रत्येकी १५ खेळाडू. (११ फलंदाज, ११ क्षेत्ररक्षक) }} === लिस्ट-अ सराव सामना : श्रीलंका अध्यक्षीय एकादश वि. दक्षिण आफ्रिका === {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = २६ जुलै २०१८ | time = ०९:१५ | संघ१ = {{cr|SA}} | संघ२ = {{cr|SL|name=श्रीलंका अध्यक्षीय एकादश}} | धावसंख्या१ = २९३ (४९.४ षटके) | धावा१ = [[फाफ डू प्लेसी]] ७१ (६०) | बळी१ = [[प्रभात जयसुरिया]] २/४६ (१० षटके) | धावसंख्या२ = २३० (४४.१ षटके) | धावा२ = [[इसुरू उदाना]] ५३ (५२) | बळी२ = [[विल्ल्म मल्डर]] ३/१२ (४.१ षटके) | निकाल = {{cr|SA}} ६३ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142583.html धावफलक] | स्थळ = [[पी सारा ओव्हल]], [[कोलंबो]] | पंच = [[लायडन हानीबल]] (श्री) आणि [[रवींद्र विमलासिरी]] (श्री) | motm = | toss = दक्षिण आफ्रिका, फलंदाजी | rain = | टिपा = प्रत्येकी १५ खेळाडू. (११ फलंदाज, ११ क्षेत्ररक्षक) }} == कसोटी मालिका == === १ली कसोटी === {{माहितीचौकट कसोटी सामने | तारीख = १२-१६ जुलै २०१८<ref name="Days" group="n">प्रत्येक कसोटी पाच दिवसांची असली तरी पहिल्या कसोटीचा निकाल तिसऱ्या दिवशी व दुसऱ्या कसोटीचा निकाल चौथ्या दिवशी लागला.</ref> | संघ१ = {{cr-rt|SL}} | संघ२ = {{cr|RSA}} | धावसंख्या१ = २८७ (७८.४ षटके) | धावा१ = [[दिमुथ करुणारत्ने]] १५८[[नाबाद|*]] (२२२) | बळी१ = [[कागिसो रबाडा]] ४/५० (१४ षटके) | धावसंख्या२ = १२६ (५४.३ षटके) | धावा२ = [[फाफ डू प्लेसी]] ४९ (८८) | बळी२ = [[दिलरुवान परेरा]] ४/४६ (२३ षटके) | धावसंख्या३ = १९० (५७.४ षटके) | धावा३ = [[दिमुथ करुणारत्ने]] ६० (८०) | बळी३ = [[केशव महाराज]] ४/५८ (२० षटके) | धावसंख्या४ = ७३ (२८.५ षटके) | धावा४ = [[व्हर्नॉन फिलान्डर]] २२[[नाबाद|*]] (३८) | बळी४ = [[दिलरुवान परेरा]] ६/३२ (१४ षटके) | निकाल = {{cr|SL}} २७८ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142581.html धावफलक] | स्थळ = [[गाली आंतरराष्ट्रीय मैदान]], [[गाली, श्रीलंका|गाली]] | पंच = [[पॉल रायफेल]] (ऑ) आणि [[रॉड टकर]] (ऑ) | toss = श्रीलंका, फलंदाजी | पाऊस = | सामनावीर = [[दिमुथ करुणारत्ने]] (श्रीलंका) | टिपा = [[डीन एल्गार]] (द.अ.) आणि [[दिमुथ करुणारत्ने]] (श्री) यांचा ५०वा कसोटी सामना.<ref name="50th">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.crictracker.com/sri-lanka-vs-south-africa-2018-test-series-statistical-preview/ |title=श्रीलंका वि दक्षिण अफ्रिका २०१८, कसोटी मालिका – सांख्यिकी पूर्वावलोकन|प्रकाशक=क्रिकट्रॅकर |दिनांक=१२ जुलै २०१८}}</ref> *''[[कुशल मेंडिस]]ने (श्री) २,००० कसोटी धावा पूर्ण केल्या.<ref name="2000th">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.espncricinfo.com/series/18629/report/1142581/day/1/sri-lanka-vs-south-africa-1st-test-sa-sl-2018 |title=हेरथ, करुणारत्ने यांची कडवी झुंज |प्रकाशक=ई.एस.पी.एन क्रिकईन्फो |दिनांक=१२ जुलै २०१८}}</ref> *''[[दिमुथ करुणारत्ने]] (श्री) आंतरराष्ट्रीय कसोटीत बॅट कॅरी करणारा श्रीलंकेचा ४था फलंदाज ठरला.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.cricketcountry.com/articles/dimuth-karunaratne-becomes-the-4th-sri-lankan-to-carry-the-bat-through-a-completed-innings-725900 |title=दिमुथ करुणारत्ने बॅट कॅरी करणारा श्रीलंकेचा ४था फलंदाज ठरला|प्रकाशक=क्रिकेट कंट्री |दिनांक=१२ जुलै २०१८}}</ref> *''दक्षिण आफ्रिकेच्या पहिल्या डावाची धावसंख्या श्रीलंकेतील कसोटीतील सर्वात निचांकी धावसंख्या ठरली.<ref name="SA126">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.skysports.com/live-scores/cricket/sri-lanka-v-south-africa/21420/11436038/article |title= श्रीलंकेनी दक्षिण अफ्रिकेला पहिल्या डावात १२६ धावांत गुंडाळले|प्रकाशक=स्काय स्पोर्ट्स |दिनांक=१३ जुलै २०१८}}</ref> *''[[कागिसो रबाडा]] (द.अ.) कसोटीत १५० बळी घेणारा सर्वात तरुण खेळाडू बनला.<ref name="KG150">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.crictracker.com/kagiso-rabada-becomes-youngest-to-claim-150-test-wickets/ |title=१५० कसोटी बळी घेणारा रबाडा ठरला सर्वात तरुण खेळाडू |प्रकाशक=क्रिकट्रॅकर |दिनांक=१४ जुलै २०१८}}</ref> *''[[डेल स्टेन]] (द.अ.) दक्षिण आफ्रिकेतर्फे कसोटीत संयुक्त-सर्वोच्च बळी घेणारा गोलंदाज ठरला. (४२१)<ref name="Steyn421">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.sport24.co.za/Cricket/Proteas/steyn-ties-pollock-atop-all-time-sa-wicket-taker-list-20180714 |title= स्टेन ने केली पोलॉकची बरोबरी |प्रकाशक=स्पोर्ट्स२४ |दिनांक=१४ जुलै २०१८}}</ref> *''दक्षिण आफ्रिकेची दुसऱ्या डावातील धावसंख्या क्रिकेट मध्ये पुन्ह: प्रवेशानंतरची सर्वात निचांकी धावसंख्या होय, तसेच कसोटीतील सर्वात निचांकी धावसंख्या..<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.cricket.com.au/news/match-report/sri-lanka-south-africa-first-test-day-three-highlights-watch-live-scores-herath-perera/2018-07-14 |title=श्रीलंका २७८ धावांनी विजयी, अफ्रिकेला ७३ धावांत चिरडले |प्रकाशक=क्रिकेट ऑस्ट्रेलिया |दिनांक=१४ जुलै २०१८}}</ref> }} === २री कसोटी === {{माहितीचौकट कसोटी सामने | तारीख = २०-२४ जुलै २०१८<ref name="Days" group="n"/> | daynight = | संघ१ = {{cr-rt|SL}} | संघ२ = {{cr|SA}} | धावसंख्या१ = ३३८ (१०४.१ षटके) | धावा१ = [[धनंजय डी सिल्वा]] ६० (१०९) | बळी१ = [[केशव महाराज]] ९/१२९ (४१.१ षटके) | धावसंख्या२ = १२४ (३४.५ षटके) | धावा२ = [[फाफ डू प्लेसी]] ४८ (५१) | बळी२ = [[अकिला धनंजय]] ५/५२ (१३ षटके) | धावसंख्या३ = २७५/५घो (८१ षटके) | धावा३ = [[दिमुथ करुणारत्ने]] ८५ (१३६) | बळी३ = [[केशव महाराज]] ३/१५४ (४० षटके) | धावसंख्या४ = २९० (८६.५ षटके) | धावा४ = [[थेउनिस डि ब्रुइन]] १०१ (२३२) | बळी४ = [[रंगना हेराथ]] ६/९८ (३२.५ षटके) | निकाल = {{cr|SL}} १९९ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142582.html धावफलक] | स्थळ = [[सिंहलीज क्रिकेट मैदान]], [[कोलंबो]] | पंच = [[नायजेल लॉंग]] (इं) आणि [[रॉड टकर]] (ऑ) | motm = [[दिमुथ करुणारत्ने]] (श्रीलंका) | toss = श्रीलंका, फलंदाजी | rain = | टिपा = [[ॲंजेलो डेव्हिस मॅथ्यूस]] (श्री) कसोटीत ५,००० धावा पूर्ण करणारा श्रीलंकेचा नववा फलंदाज ठरला.<ref name="5000th">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.espncricinfo.com/series/18629/report/1142582/day/1/sri-lanka-vs-south-africa-2nd-test-sa-sl-2018 |title=महाराजच्या ८ बळींमुळे श्रीलंकेची धडपड |प्रकाशक=ई.एस.पी.एन क्रिकईन्फो |दिनांक=२० जुलै २०१८}}</ref> *''[[हाशिम आमला]] (द.आ.) कसोटीत ९,००० धावा पूर्ण करणारा दक्षिण आफ्रिकेचा तिसरा फलंदाज ठरला.<ref name="Amla9k">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://cricketaddictor.com/cricket/hashim-amla-becomes-third-south-african-to-reach-9000-test-runs/ |title=हाशिम आमला ठरला दक्षिण आफ्रिकेचा ९००० कसोटी धावा करणारा तिसरा फलंदाज|प्रकाशक=क्रिकेट ॲडिक्टर|दिनांक=२१ जुलै २०१८}}</ref> *''[[केशव महाराज]]चे (द.आ.) कसोटीत प्रथमच दहा बळी.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/24154462/south-africa-second-best|title=केशव महाराजचा धडाका, दुसऱ्या कसोटीत घेतले दहा बळी|प्रकाशक=ई.एस.पी.एन क्रिकईन्फो|दिनांक=२२ जुलै २०१८}}</ref> *''[[क्विंटन डी कॉक]] (द.आ.) कसोटीमध्ये कमी सामन्यांमध्ये १५० बळी जलदगतीने घेणारा यष्टीरक्षक ठरला.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://cricketaddictor.com/cricket/quinton-de-kock-fastest-to-150-dismissals-in-test-cricket/|title=क्विंटन डी कॉक १५० कसोटी बळी जलदगतीने घेणारा यष्टीरक्षक बनला|प्रकाशक=क्रिकेट ॲडिक्टर|दिनांक=२२ जुलै २०१८}}</ref> *''[[थेउनिस डि ब्रुइन]]ने (द.आ.) पहिले कसोटी शतक ठोकले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.sport24.co.za/Cricket/Proteas/proteas-crash-to-series-defeat-despite-de-bruyns-ton-20180723|title=डि ब्रुइनचे शतक व्यर्थ, दक्षिण आफ्रिका भारतीय उपखंडात चारीमुंड्या चित|प्रकाशक=स्पोर्ट्स२४|दिनांक=२३ जुलै २०१८}}</ref> }} == एकदिवसीय मालिका == === १ला एकदिवसीय सामना === {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = २९ जुलै २०१८ | time = १०:०० | संघ१ = {{cr-rt|SL}} | संघ२ = {{cr|SA}} | धावसंख्या१ = १९३ (३४.३ षटके) | धावा१ = [[कुशल परेरा]] ८१ (७२) | बळी१ = [[तब्रैझ शाम्सी]] ४/३३ (८.३ षटके) | धावसंख्या२ = १९६/५ (३१ षटके) | धावा२ = [[ज्यॉं-पॉल डुमिनी]] ५३[[नाबाद|*]] (३२) | बळी२ = [[अकिला धनंजय]] ३/५० (१० षटके) | निकाल = {{cr|SA}} ५ गडी आणि ११४ चेंडू राखून विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142584.html धावफलक] | स्थळ = [[रणगीरी डंबुला आंतरराष्ट्रीय मैदान]], [[डंबुला]] | पंच = [[नायजेल लॉंग]] (इं) आणि [[रूचिरा पल्लियागुरूगे]] (श्री) | motm = [[तब्रैझ शाम्सी]] (दक्षिण आफ्रिका) | toss = श्रीलंका, फलंदाजी | rain = | टिपा = [[ॲंजेलो डेव्हिस मॅथ्यूस]] (श्री) कर्णधार म्हणून १००व्या एकदिवसीय सामन्यात खेळला.<ref name="AM100">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.espncricinfo.com/series/18629/report/1142584/sri-lanka-vs-south-africa-1st-odi-sa-in-sl-2018 |title=अफ्रिकेने पहिला सामना जिंकत एकदिवसीय मालिकेत घेतली आघाडी |प्रकाशक=ई.एस.पी.एन क्रिकईन्फो |दिनांक=२९ जुलै २०१८}}</ref> }} === २रा एकदिवसीय सामना === {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = १ ऑगस्ट २०१८ | time = ०२:३० | daynight = Y | संघ१ = {{cr-rt|SL}} | संघ२ = {{cr|SA}} | धावसंख्या१ = २४४/८ (५० षटके) | धावा१ = [[ॲंजेलो डेव्हिस मॅथ्यूस]] ७९[[नाबाद|*]] (१११) | बळी१ = [[ॲंडिल फेहलुक्वायो]] ३/४५ (९ षटके) | धावसंख्या२ = २४६/६ (४२.५ षटके) | धावा२ = [[क्विंटन डी कॉक]] ८७ (७८) | बळी२ = [[अकिला धनंजय]] ३/६० (१० षटके) | निकाल = {{cr|SA}} ४ गडी आणि ४३ चेंडू राखून विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142585.html धावफलक] | स्थळ = [[रणगीरी डंबुला आंतरराष्ट्रीय मैदान]], [[डंबुला]] | पंच = [[रनमोरे मार्टिनेझ]] (श्री) आणि [[पॉल रायफेल]] (ऑ) | motm = [[क्विंटन डी कॉक]] (दक्षिण आफ्रिका) | toss = श्रीलंका, फलंदाजी | rain = | टिपा = आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय पदार्पण : [[प्रभात जयसुर्या]] आणि [[कसुन रजिता]] (श्री) *''[[कागिसो रबाडा]]चा (द.आ.) ५०वा आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/24243565/i-responsibility-see-leader-kagiso-rabada |title=रबाडाचा ५०वा आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना, "मी जवाबदारी घेतो परंतु मी कर्णधार नाही"- रबाडा|प्रकाशक=ई.एस.पी.एन क्रिकईन्फो |दिनांक=१ ऑगस्ट २०१८}}</ref> }} === ३रा एकदिवसीय सामना === {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ५ ऑगस्ट २०१८ | time = ०२:३० | daynight = Y | संघ१ = {{cr-rt|SA}} | संघ२ = {{cr|SL}} | धावसंख्या१ = ३६३/७ (५० षटके) | धावा१ = [[रीझा हेन्ड्रीक्स]] १०२ (८९) | बळी१ = [[थिसारा परेरा]] ४/७५ (१० षटके) | धावसंख्या२ = २८५ (४५.२ षटके) | धावा२ = [[धनंजय डी सिल्वा]] ८४ (६६) | बळी२ = [[लुंगी न्गिदी]] ४/५७ (८.२ षटके) | निकाल = {{cr|SA}} ७८ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142586.html धावफलक] | स्थळ = [[मुथिया मुरलीधरन आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट मैदान|पाल्लेकेले आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट मैदान]], [[कॅन्डी]] | पंच = [[नायजेल लॉंग]] (इं) आणि [[रविंद्र विमलासिरी]] (श्री) | motm = [[रीझा हेन्ड्रीक्स]] (दक्षिण आफ्रिका) | toss = श्रीलंका, गोलंदाजी | rain = | टिपा = आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय पदार्पण : [[रीझा हेन्ड्रीक्स]] (द.आ.) *''[[रीझा हेन्ड्रीक्स]] (द.आ.) आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय पदार्पणात शतक ठोकणारा दक्षिण आफ्रिकेचा तिसरा तर जगातला १४वा फलंदाज ठरला. *''दक्षिण अफ्रिकेची आंतरराष्ट्रीय एकदावसीय सामन्यात श्रीलंकेतील सर्वोच्च धावसंख्या. }} === ४था एकदिवसीय सामना === {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ८ ऑगस्ट २०१८ | time = १४:३० | daynight = Y | संघ१ = {{cr-rt|SL}} | संघ२ = {{cr|SA}} | धावसंख्या१ = ३०६/७ (३९ षटके) | धावा१ = [[दासून शनाका]] ६५ (३४) | बळी१ = [[ज्यॉं-पॉल डुमिनी]] २/३५ (६ षटके) | धावसंख्या२ = १८७/९ (२१ षटके) | धावा२ = [[हाशिम आमला]] ४० (२३) | बळी२ = [[सुरंगा लकमल]] ३/४६ (५ षटके) | निकाल = {{cr|SL}} ३ धावांनी विजयी ([[डकवर्थ-लुईस पद्धत|ड/लु]]) | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142587.html धावफलक] | स्थळ = [[मुथिया मुरलीधरन आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट मैदान|पाल्लेकेले आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट मैदान]], [[कॅन्डी]] | पंच = [[लायडन हानीबल]] (श्री) आणि [[पॉल रायफेल]] (ऑ) | motm = [[दासून शनाका]] (श्रीलंका) | toss = दक्षिण आफ्रिका, गोलंदाजी | पाऊस = पावसामुळे सामना प्रत्येकी ३९ षटकांचा करण्यात आला | टिपा = आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय पदार्पण : [[ज्युनिअर डाला]] (द.आ.) *''[[क्विंटन डी कॉक]]ने (द.आ.) एकदिवसीय सामन्यात दक्षिण आफ्रिकेचे प्रथमच नेतृत्व केले, तर त्याचे ४००० एकदिवसीय धावा पूर्ण. *''[[ॲंजेलो डेव्हिस मॅथ्यूस]]चा (श्री) २००वा आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना. *''[[कुशल परेरा]]चे (श्री) २००० एकदिवसीय धावा. }} === ५वा एकदिवसीय सामना === {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = १२ ऑगस्ट २०१८ | time = १४:३० | daynight = Y | संघ१ = {{cr-rt|SL}} | संघ२ = {{cr|SA}} | धावसंख्या१ = २९९/८ (५० षटके) | धावा१ = [[ॲंजेलो डेव्हिस मॅथ्यूस]] ९७[[नाबाद|*]] (९७) | बळी१ = [[विल्लम मल्डर]] २/५९ (८ षटके) | धावसंख्या२ = १२१ (२४ षटके) | धावा२ = [[क्विंटन डी कॉक]] ५४ (५७) | बळी२ = [[अकिला धनंजय]] ६/२९ (९ षटके) | निकाल = {{cr|SL}} १७८ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142588.html धावफलक] | स्थळ = [[रणसिंगे प्रेमदासा मैदान]], [[कोलंबो]] | पंच = [[नायजेल लॉंग]] (इं) आणि [[रूचिरा पल्लियागुरूगे]] (श्री) | motm = [[अकिला धनंजय]] (श्रीलंका) | toss = श्रीलंका, फलंदाजी | पाऊस = | टिपा = एकदिवसीय सामन्यांत दक्षिण आफ्रिकेची श्रीलंकेविरूद्धची निचांकी धावसंख्या. }} ==टी२०आ मालिका== ===एकमेव टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = १४ ऑगस्ट २०१८ | time = १९:०० | night = Yes | team1 = {{cr-rt|SA}} | team2 = {{cr|SL}} | score1 = ९८ (१६.४ षटके) | runs1 = [[क्विंटन डी कॉक]] २० (११) | wickets1 = [[लक्षन संदाकन]] ३/१९ (४ षटके) | score2 = ९९/७ (१६ षटके) | runs2 = [[दिनेश चांदीमल]] ३६[[नाबाद|*]] (३३) | wickets2 = जूनियर दाला २/२२ (४ षटके) | result = श्रीलंकाने ३ गडी राखून विजय मिळवला | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142589.html धावफलक] | venue = आर प्रेमदासा स्टेडियम, [[कोलंबो]] | umpires = रॅनमोर मार्टिनेझ (श्रीलंका) आणि रुचिरा पल्लीगुरुगे (श्रीलंका) | motm = [[धनंजया डी सिल्वा]] (श्रीलंका) | toss = दक्षिण आफ्रिकेने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = दक्षिण आफ्रिकेची टी२०आ मध्ये ही सर्वात कमी धावसंख्या होती.<ref name="SA98">{{cite web|url=https://www.thesouthafrican.com/sl-vs-sa-proteas-record-low/ |title=SL vs SA: Proteas sink to record low in one-off T20 against Sri Lanka |work=The South African |access-date=14 August 2018}}</ref> }} == नोट्स == {{संदर्भयादी|group=n}} == संदर्भ आणि नोंदी == {{संदर्भयादी}} == बाह्य दुवे == * [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/series/1142575.html ई.एस.पी.एन क्रिकईन्फो वर मालिका पान] {{आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट, २०१८}} [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] [[वर्ग:दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाचे श्रीलंका दौरे]] p6gtd7y0shnvjsq2f3x7pa9u2uns40d 2143309 2143282 2022-08-05T11:16:16Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघांचा श्रीलंका दौरा, २०१८]] वरुन [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाचा श्रीलंका दौरा, २०१८]] ला हलविला wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tour | series_name = दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाचा श्रीलंका दौरा, २०१८ | team1_image = Flag of Sri Lanka.svg | team1_name = श्रीलंका | team2_image = Flag of South Africa.svg | team2_name = दक्षिण आफ्रिका | from_date = ७ जुलै | to_date = १४ ऑगस्ट २०१८ | team1_captain = [[सुरंगा लकमल]] <small>(कसोटी)</small><br>[[अँजेलो मॅथ्यूज]] <small>(वनडे आणि टी२०आ)</small> | team2_captain = [[फाफ डु प्लेसिस]] <small>(कसोटी आणि वनडे)</small><ref name="Faf" group="nb">शेवटच्या दोन एकदिवसीय सामन्यांसाठी क्विंटन डी कॉकने दक्षिण आफ्रिकेचे नेतृत्व केले.</ref><br>[[जेपी ड्युमिनी]] <small>(टी२०आ)</small> | no_of_tests = 2 | team1_tests_won = 2 | team2_tests_won = 0 | team1_tests_most_runs = [[दिमुथ करुणारत्ने]] (३५६) | team2_tests_most_runs = [[फाफ डु प्लेसिस]] (१०५) | team1_tests_most_wickets = [[दिलरुवान परेरा]] (१६) | team2_tests_most_wickets = [[केशव महाराज]] (१६) | player_of_test_series = [[दिमुथ करुणारत्ने]] (श्रीलंका) | no_of_ODIs = 5 | team1_ODIs_won = 2 | team2_ODIs_won = 3 | team1_ODIs_most_runs = [[अँजेलो मॅथ्यूज]] (२३५) | team2_ODIs_most_runs = [[जेपी ड्युमिनी]] (२२७) | team1_ODIs_most_wickets = [[अकिला धनंजया]] (१४) | team2_ODIs_most_wickets = लुंगी एनगिडि (१०) | player_of_ODI_series = [[जेपी ड्युमिनी]] (दक्षिण आफ्रिका) | no_of_twenty20s = 1 | team1_twenty20s_won = 1 | team2_twenty20s_won = 0 | team1_twenty20s_most_runs = [[दिनेश चांदीमल]] (३६) | team2_twenty20s_most_runs = [[क्विंटन डी कॉक]] (२०) | team1_twenty20s_most_wickets = [[लक्षन संदाकन]] (३) | team2_twenty20s_most_wickets = जूनियर डाला (२)<br>[[कागिसो रबाडा]] (२)<br>[[तबरेझ शम्सी]] (२) | player_of_twenty20_series = }} दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाने जुलै आणि ऑगस्ट २०१८ मध्ये दोन कसोटी, पाच एकदिवसीय सामने (वनडे) आणि एक ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय (टी२०आ) सामना खेळण्यासाठी श्रीलंकेचा दौरा केला.<ref name="Fixtures">{{cite web |url=http://icc-live.s3.amazonaws.com/cms/media/about_docs/547c2a4d42a86-Copy%20of%20Copy%20of%20FTP%202015%20to%202019%20as%20at%20Nov%202014.pdf |title=Future Tours Programme |access-date=24 August 2017 |work=International Cricket Council}}</ref><ref name="CSA">{{cite web |url=http://cricket.co.za/news/24339/CSA-SLC-announce-itinerary-for-Proteas-tour-to-Sri-Lanka |title=CSA, SLC announce itinerary for Proteas tour to Sri Lanka |access-date=4 April 2018 |work=Cricket South Africa}}</ref><ref name="Sport24">{{cite web |url=https://www.sport24.co.za/Cricket/Proteas/fixtures-confirmed-for-proteas-tour-to-sri-lanka-20180404 |title=Fixtures confirmed for Proteas' tour to Sri Lanka |access-date=4 April 2018 |work=Sport24}}</ref> मुळात, हा दौरा तीन कसोटी सामन्यांसाठी होता, परंतु तिसरा सामना वगळण्यात आला आणि त्याऐवजी वनडे आणि टी२०आ सामने खेळवण्यात आले.<ref name="changes">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/srilanka/content/story/1142473.html |title=SA to play ODI series, one-off T20I instead of third SL Test |access-date=4 April 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> 2019 क्रिकेट विश्वचषकाची तयारी म्हणून अतिरिक्त एकदिवसीय सामने वापरले गेले.<ref name="prep">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/656144 |title=South Africa to play two Tests in Sri Lanka |access-date=4 April 2018 |work=International Cricket Council}}</ref> दौऱ्याच्या अगोदर, श्रीलंका क्रिकेट (एसएलसी) ने दिनेश चंडिमलची कसोटी संघाचा कर्णधार म्हणून नियुक्ती केली. तथापि, जून २०१८ मध्ये सेंट लुसिया येथे वेस्ट इंडिजविरुद्धच्या दुसऱ्या कसोटीदरम्यान चेंडूशी छेडछाड केल्याच्या कथित भूमिकेसाठी चंडीमलला शिस्तभंगाच्या आरोपांना सामोरे जावे लागले.<ref name="Chandimal1">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/24004337/dinesh-chandimal-picked-south-africa-tests-pending-icc-hearing |title=Chandimal picked for South Africa Tests pending ICC hearing |work=ESPN Cricinfo |access-date=5 July 2018}}</ref> पहिली कसोटी सुरू होण्यापूर्वी त्याची सुनावणी झाली, त्यात तो दोषी आढळला. त्याच्या जागी सुरंगा लकमलच्या नेतृत्वाखाली त्याला दोन सामन्यांची बंदी घालण्यात आली.<ref name="Chandimal2">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/24069701/chandimal-hathurusinghe-gurusinha-opt-south-africa-tests |title=Chandimal, Hathurusingha out of SA Tests |work=ESPN Cricinfo |access-date=11 July 2018}}</ref><ref name="Lakmal">{{cite web|url=http://www.srilankacricket.lk/news/suranga-lakmal-to-captain-the-test-series |title=Suranga Lakmal to Captain the Test series |work=Sri Lanka Cricket |access-date=12 July 2018}}</ref> पहिल्या कसोटीच्या समाप्तीनंतर, स्वतंत्र न्यायिक आयुक्तांनी चंडीमलला आणखी आठ निलंबनाचे गुण दिले, म्हणजे त्याला मालिकेतील पहिल्या चार एकदिवसीय सामन्यांसाठीही निलंबित करण्यात आले.<ref name="4ODIs">{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/786223 |title=Sri Lanka captain, coach and manager suspended for four ODIs along with two Tests |work=International Cricket Council |access-date=16 July 2018}}</ref> श्रीलंकेने कसोटी मालिका २-० ने जिंकली.<ref name="TestRes">{{cite web|url=https://www.nzherald.co.nz/sport/news/article.cfm?c_id=4&objectid=12093971 |title=Sri Lanka wins 2nd test by 199 runs against South Africa |work=New Zealand Herald |access-date=23 July 2018}}</ref> एकदिवसीय मालिकेदरम्यान, दक्षिण आफ्रिकेचा कर्णधार, फाफ डु प्लेसिस, तिसऱ्या सामन्यात दुखापतग्रस्त झाला आणि तो एकट्या टी२०आ सामन्यासह उर्वरित दौऱ्यातून बाहेर पडला.<ref>{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/24301270/injured-faf-du-plessis-sri-lanka-tour |title=Injured du Plessis out of Sri Lanka tour |work=ESPN Cricinfo |access-date=6 August 2018}}</ref> मालिकेतील शेवटच्या दोन एकदिवसीय सामन्यांसाठी क्विंटन डी कॉकची दक्षिण आफ्रिकेच्या कर्णधारपदी निवड करण्यात आली होती.<ref name="QdKJP">{{cite web|url=http://cricket.co.za/news/25522/De-Kock-and-Duminy-to-lead-Proteas-in-Fafs-absence |title=De Kock and Duminy to lead Proteas in Faf’s absence |work=Cricket South Africa |access-date=7 August 2018}}</ref> टी२०आ सामन्यासाठी जेपी ड्युमिनीला संघाचा कर्णधार म्हणूनही नियुक्त करण्यात आले आहे.<ref name="QdKJP"/> दक्षिण आफ्रिकेने एकदिवसीय मालिका ३-२ ने जिंकली.<ref name="ODIres">{{cite web|url=https://indianexpress.com/article/sports/cricket/sri-lanka-vs-south-africa-live-cricket-score-5th-odi-5303023/ |title=Sri Lanka vs South Africa, 5th ODI: Sri Lanka beat South Africa by 178 runs |work=The Indian Express |access-date=12 August 2018}}</ref> श्रीलंकेने एकमेव टी२०आ सामना तीन गडी राखून जिंकला.<ref name="T20Ires">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/series/18629/report/1142589/sri-lanka-vs-south-africa-only-t20i-sa-in-sl-2018 |title=Dinesh Chandimal guides Sri Lanka home in low-scoring thriller |work=ESPN Cricinfo |access-date=14 August 2018}}</ref> == सराव सामने == === दोन दिवसीय सराव सामना : श्रीलंका अध्यक्षीय एकादश वि. दक्षिण आफ्रिका === {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ७-८ जुलै २०१८ | संघ१ = {{cr-rt|SL|name=श्रीलंका अध्यक्षीय एकादश}} | संघ२ = {{cr|SA}} | धावसंख्या१ = २८७ (७८.२ षटके) | धावा१ = [[ॲंजेलो डेव्हिस मॅथ्यूस|ॲंजेलो मॅथ्यूज]] ९२ (१२४) | बळी१ = [[तब्रैझ शाम्सी]] ५/४५ (१३.२ षटके) | धावसंख्या२ = ३३८ (७३.५ षटके) | धावा२ = [[फाफ डू प्लेसी]] ७९ (८५) | बळी२ = [[वनिंदु हसरंगा]] ३/७२ (१४ षटके) | धावसंख्या३ = | धावा३ = | बळी३ = | धावसंख्या४ = | धावा४ = | बळी४ = | निकाल = सामना अनिर्णित | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142580.html धावफलक] | स्थळ = [[पी सारा ओव्हल]], [[कोलंबो]] | पंच = [[दीपल गुणावरद्ने]] (श्री) आणि [[प्रगीथ रामबुकवेल्ला]] (श्री) | motm = | toss = श्रीलंका अध्यक्षीय एकादश, फलंदाजी | rain = | टिपा = प्रत्येकी १५ खेळाडू. (११ फलंदाज, ११ क्षेत्ररक्षक) }} === लिस्ट-अ सराव सामना : श्रीलंका अध्यक्षीय एकादश वि. दक्षिण आफ्रिका === {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = २६ जुलै २०१८ | time = ०९:१५ | संघ१ = {{cr|SA}} | संघ२ = {{cr|SL|name=श्रीलंका अध्यक्षीय एकादश}} | धावसंख्या१ = २९३ (४९.४ षटके) | धावा१ = [[फाफ डू प्लेसी]] ७१ (६०) | बळी१ = [[प्रभात जयसुरिया]] २/४६ (१० षटके) | धावसंख्या२ = २३० (४४.१ षटके) | धावा२ = [[इसुरू उदाना]] ५३ (५२) | बळी२ = [[विल्ल्म मल्डर]] ३/१२ (४.१ षटके) | निकाल = {{cr|SA}} ६३ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142583.html धावफलक] | स्थळ = [[पी सारा ओव्हल]], [[कोलंबो]] | पंच = [[लायडन हानीबल]] (श्री) आणि [[रवींद्र विमलासिरी]] (श्री) | motm = | toss = दक्षिण आफ्रिका, फलंदाजी | rain = | टिपा = प्रत्येकी १५ खेळाडू. (११ फलंदाज, ११ क्षेत्ररक्षक) }} == कसोटी मालिका == === १ली कसोटी === {{माहितीचौकट कसोटी सामने | तारीख = १२-१६ जुलै २०१८<ref name="Days" group="n">प्रत्येक कसोटी पाच दिवसांची असली तरी पहिल्या कसोटीचा निकाल तिसऱ्या दिवशी व दुसऱ्या कसोटीचा निकाल चौथ्या दिवशी लागला.</ref> | संघ१ = {{cr-rt|SL}} | संघ२ = {{cr|RSA}} | धावसंख्या१ = २८७ (७८.४ षटके) | धावा१ = [[दिमुथ करुणारत्ने]] १५८[[नाबाद|*]] (२२२) | बळी१ = [[कागिसो रबाडा]] ४/५० (१४ षटके) | धावसंख्या२ = १२६ (५४.३ षटके) | धावा२ = [[फाफ डू प्लेसी]] ४९ (८८) | बळी२ = [[दिलरुवान परेरा]] ४/४६ (२३ षटके) | धावसंख्या३ = १९० (५७.४ षटके) | धावा३ = [[दिमुथ करुणारत्ने]] ६० (८०) | बळी३ = [[केशव महाराज]] ४/५८ (२० षटके) | धावसंख्या४ = ७३ (२८.५ षटके) | धावा४ = [[व्हर्नॉन फिलान्डर]] २२[[नाबाद|*]] (३८) | बळी४ = [[दिलरुवान परेरा]] ६/३२ (१४ षटके) | निकाल = {{cr|SL}} २७८ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142581.html धावफलक] | स्थळ = [[गाली आंतरराष्ट्रीय मैदान]], [[गाली, श्रीलंका|गाली]] | पंच = [[पॉल रायफेल]] (ऑ) आणि [[रॉड टकर]] (ऑ) | toss = श्रीलंका, फलंदाजी | पाऊस = | सामनावीर = [[दिमुथ करुणारत्ने]] (श्रीलंका) | टिपा = [[डीन एल्गार]] (द.अ.) आणि [[दिमुथ करुणारत्ने]] (श्री) यांचा ५०वा कसोटी सामना.<ref name="50th">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.crictracker.com/sri-lanka-vs-south-africa-2018-test-series-statistical-preview/ |title=श्रीलंका वि दक्षिण अफ्रिका २०१८, कसोटी मालिका – सांख्यिकी पूर्वावलोकन|प्रकाशक=क्रिकट्रॅकर |दिनांक=१२ जुलै २०१८}}</ref> *''[[कुशल मेंडिस]]ने (श्री) २,००० कसोटी धावा पूर्ण केल्या.<ref name="2000th">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.espncricinfo.com/series/18629/report/1142581/day/1/sri-lanka-vs-south-africa-1st-test-sa-sl-2018 |title=हेरथ, करुणारत्ने यांची कडवी झुंज |प्रकाशक=ई.एस.पी.एन क्रिकईन्फो |दिनांक=१२ जुलै २०१८}}</ref> *''[[दिमुथ करुणारत्ने]] (श्री) आंतरराष्ट्रीय कसोटीत बॅट कॅरी करणारा श्रीलंकेचा ४था फलंदाज ठरला.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.cricketcountry.com/articles/dimuth-karunaratne-becomes-the-4th-sri-lankan-to-carry-the-bat-through-a-completed-innings-725900 |title=दिमुथ करुणारत्ने बॅट कॅरी करणारा श्रीलंकेचा ४था फलंदाज ठरला|प्रकाशक=क्रिकेट कंट्री |दिनांक=१२ जुलै २०१८}}</ref> *''दक्षिण आफ्रिकेच्या पहिल्या डावाची धावसंख्या श्रीलंकेतील कसोटीतील सर्वात निचांकी धावसंख्या ठरली.<ref name="SA126">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.skysports.com/live-scores/cricket/sri-lanka-v-south-africa/21420/11436038/article |title= श्रीलंकेनी दक्षिण अफ्रिकेला पहिल्या डावात १२६ धावांत गुंडाळले|प्रकाशक=स्काय स्पोर्ट्स |दिनांक=१३ जुलै २०१८}}</ref> *''[[कागिसो रबाडा]] (द.अ.) कसोटीत १५० बळी घेणारा सर्वात तरुण खेळाडू बनला.<ref name="KG150">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.crictracker.com/kagiso-rabada-becomes-youngest-to-claim-150-test-wickets/ |title=१५० कसोटी बळी घेणारा रबाडा ठरला सर्वात तरुण खेळाडू |प्रकाशक=क्रिकट्रॅकर |दिनांक=१४ जुलै २०१८}}</ref> *''[[डेल स्टेन]] (द.अ.) दक्षिण आफ्रिकेतर्फे कसोटीत संयुक्त-सर्वोच्च बळी घेणारा गोलंदाज ठरला. (४२१)<ref name="Steyn421">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.sport24.co.za/Cricket/Proteas/steyn-ties-pollock-atop-all-time-sa-wicket-taker-list-20180714 |title= स्टेन ने केली पोलॉकची बरोबरी |प्रकाशक=स्पोर्ट्स२४ |दिनांक=१४ जुलै २०१८}}</ref> *''दक्षिण आफ्रिकेची दुसऱ्या डावातील धावसंख्या क्रिकेट मध्ये पुन्ह: प्रवेशानंतरची सर्वात निचांकी धावसंख्या होय, तसेच कसोटीतील सर्वात निचांकी धावसंख्या..<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.cricket.com.au/news/match-report/sri-lanka-south-africa-first-test-day-three-highlights-watch-live-scores-herath-perera/2018-07-14 |title=श्रीलंका २७८ धावांनी विजयी, अफ्रिकेला ७३ धावांत चिरडले |प्रकाशक=क्रिकेट ऑस्ट्रेलिया |दिनांक=१४ जुलै २०१८}}</ref> }} === २री कसोटी === {{माहितीचौकट कसोटी सामने | तारीख = २०-२४ जुलै २०१८<ref name="Days" group="n"/> | daynight = | संघ१ = {{cr-rt|SL}} | संघ२ = {{cr|SA}} | धावसंख्या१ = ३३८ (१०४.१ षटके) | धावा१ = [[धनंजय डी सिल्वा]] ६० (१०९) | बळी१ = [[केशव महाराज]] ९/१२९ (४१.१ षटके) | धावसंख्या२ = १२४ (३४.५ षटके) | धावा२ = [[फाफ डू प्लेसी]] ४८ (५१) | बळी२ = [[अकिला धनंजय]] ५/५२ (१३ षटके) | धावसंख्या३ = २७५/५घो (८१ षटके) | धावा३ = [[दिमुथ करुणारत्ने]] ८५ (१३६) | बळी३ = [[केशव महाराज]] ३/१५४ (४० षटके) | धावसंख्या४ = २९० (८६.५ षटके) | धावा४ = [[थेउनिस डि ब्रुइन]] १०१ (२३२) | बळी४ = [[रंगना हेराथ]] ६/९८ (३२.५ षटके) | निकाल = {{cr|SL}} १९९ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142582.html धावफलक] | स्थळ = [[सिंहलीज क्रिकेट मैदान]], [[कोलंबो]] | पंच = [[नायजेल लॉंग]] (इं) आणि [[रॉड टकर]] (ऑ) | motm = [[दिमुथ करुणारत्ने]] (श्रीलंका) | toss = श्रीलंका, फलंदाजी | rain = | टिपा = [[ॲंजेलो डेव्हिस मॅथ्यूस]] (श्री) कसोटीत ५,००० धावा पूर्ण करणारा श्रीलंकेचा नववा फलंदाज ठरला.<ref name="5000th">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.espncricinfo.com/series/18629/report/1142582/day/1/sri-lanka-vs-south-africa-2nd-test-sa-sl-2018 |title=महाराजच्या ८ बळींमुळे श्रीलंकेची धडपड |प्रकाशक=ई.एस.पी.एन क्रिकईन्फो |दिनांक=२० जुलै २०१८}}</ref> *''[[हाशिम आमला]] (द.आ.) कसोटीत ९,००० धावा पूर्ण करणारा दक्षिण आफ्रिकेचा तिसरा फलंदाज ठरला.<ref name="Amla9k">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://cricketaddictor.com/cricket/hashim-amla-becomes-third-south-african-to-reach-9000-test-runs/ |title=हाशिम आमला ठरला दक्षिण आफ्रिकेचा ९००० कसोटी धावा करणारा तिसरा फलंदाज|प्रकाशक=क्रिकेट ॲडिक्टर|दिनांक=२१ जुलै २०१८}}</ref> *''[[केशव महाराज]]चे (द.आ.) कसोटीत प्रथमच दहा बळी.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/24154462/south-africa-second-best|title=केशव महाराजचा धडाका, दुसऱ्या कसोटीत घेतले दहा बळी|प्रकाशक=ई.एस.पी.एन क्रिकईन्फो|दिनांक=२२ जुलै २०१८}}</ref> *''[[क्विंटन डी कॉक]] (द.आ.) कसोटीमध्ये कमी सामन्यांमध्ये १५० बळी जलदगतीने घेणारा यष्टीरक्षक ठरला.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://cricketaddictor.com/cricket/quinton-de-kock-fastest-to-150-dismissals-in-test-cricket/|title=क्विंटन डी कॉक १५० कसोटी बळी जलदगतीने घेणारा यष्टीरक्षक बनला|प्रकाशक=क्रिकेट ॲडिक्टर|दिनांक=२२ जुलै २०१८}}</ref> *''[[थेउनिस डि ब्रुइन]]ने (द.आ.) पहिले कसोटी शतक ठोकले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.sport24.co.za/Cricket/Proteas/proteas-crash-to-series-defeat-despite-de-bruyns-ton-20180723|title=डि ब्रुइनचे शतक व्यर्थ, दक्षिण आफ्रिका भारतीय उपखंडात चारीमुंड्या चित|प्रकाशक=स्पोर्ट्स२४|दिनांक=२३ जुलै २०१८}}</ref> }} == एकदिवसीय मालिका == === १ला एकदिवसीय सामना === {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = २९ जुलै २०१८ | time = १०:०० | संघ१ = {{cr-rt|SL}} | संघ२ = {{cr|SA}} | धावसंख्या१ = १९३ (३४.३ षटके) | धावा१ = [[कुशल परेरा]] ८१ (७२) | बळी१ = [[तब्रैझ शाम्सी]] ४/३३ (८.३ षटके) | धावसंख्या२ = १९६/५ (३१ षटके) | धावा२ = [[ज्यॉं-पॉल डुमिनी]] ५३[[नाबाद|*]] (३२) | बळी२ = [[अकिला धनंजय]] ३/५० (१० षटके) | निकाल = {{cr|SA}} ५ गडी आणि ११४ चेंडू राखून विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142584.html धावफलक] | स्थळ = [[रणगीरी डंबुला आंतरराष्ट्रीय मैदान]], [[डंबुला]] | पंच = [[नायजेल लॉंग]] (इं) आणि [[रूचिरा पल्लियागुरूगे]] (श्री) | motm = [[तब्रैझ शाम्सी]] (दक्षिण आफ्रिका) | toss = श्रीलंका, फलंदाजी | rain = | टिपा = [[ॲंजेलो डेव्हिस मॅथ्यूस]] (श्री) कर्णधार म्हणून १००व्या एकदिवसीय सामन्यात खेळला.<ref name="AM100">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.espncricinfo.com/series/18629/report/1142584/sri-lanka-vs-south-africa-1st-odi-sa-in-sl-2018 |title=अफ्रिकेने पहिला सामना जिंकत एकदिवसीय मालिकेत घेतली आघाडी |प्रकाशक=ई.एस.पी.एन क्रिकईन्फो |दिनांक=२९ जुलै २०१८}}</ref> }} === २रा एकदिवसीय सामना === {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = १ ऑगस्ट २०१८ | time = ०२:३० | daynight = Y | संघ१ = {{cr-rt|SL}} | संघ२ = {{cr|SA}} | धावसंख्या१ = २४४/८ (५० षटके) | धावा१ = [[ॲंजेलो डेव्हिस मॅथ्यूस]] ७९[[नाबाद|*]] (१११) | बळी१ = [[ॲंडिल फेहलुक्वायो]] ३/४५ (९ षटके) | धावसंख्या२ = २४६/६ (४२.५ षटके) | धावा२ = [[क्विंटन डी कॉक]] ८७ (७८) | बळी२ = [[अकिला धनंजय]] ३/६० (१० षटके) | निकाल = {{cr|SA}} ४ गडी आणि ४३ चेंडू राखून विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142585.html धावफलक] | स्थळ = [[रणगीरी डंबुला आंतरराष्ट्रीय मैदान]], [[डंबुला]] | पंच = [[रनमोरे मार्टिनेझ]] (श्री) आणि [[पॉल रायफेल]] (ऑ) | motm = [[क्विंटन डी कॉक]] (दक्षिण आफ्रिका) | toss = श्रीलंका, फलंदाजी | rain = | टिपा = आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय पदार्पण : [[प्रभात जयसुर्या]] आणि [[कसुन रजिता]] (श्री) *''[[कागिसो रबाडा]]चा (द.आ.) ५०वा आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/24243565/i-responsibility-see-leader-kagiso-rabada |title=रबाडाचा ५०वा आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना, "मी जवाबदारी घेतो परंतु मी कर्णधार नाही"- रबाडा|प्रकाशक=ई.एस.पी.एन क्रिकईन्फो |दिनांक=१ ऑगस्ट २०१८}}</ref> }} === ३रा एकदिवसीय सामना === {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ५ ऑगस्ट २०१८ | time = ०२:३० | daynight = Y | संघ१ = {{cr-rt|SA}} | संघ२ = {{cr|SL}} | धावसंख्या१ = ३६३/७ (५० षटके) | धावा१ = [[रीझा हेन्ड्रीक्स]] १०२ (८९) | बळी१ = [[थिसारा परेरा]] ४/७५ (१० षटके) | धावसंख्या२ = २८५ (४५.२ षटके) | धावा२ = [[धनंजय डी सिल्वा]] ८४ (६६) | बळी२ = [[लुंगी न्गिदी]] ४/५७ (८.२ षटके) | निकाल = {{cr|SA}} ७८ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142586.html धावफलक] | स्थळ = [[मुथिया मुरलीधरन आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट मैदान|पाल्लेकेले आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट मैदान]], [[कॅन्डी]] | पंच = [[नायजेल लॉंग]] (इं) आणि [[रविंद्र विमलासिरी]] (श्री) | motm = [[रीझा हेन्ड्रीक्स]] (दक्षिण आफ्रिका) | toss = श्रीलंका, गोलंदाजी | rain = | टिपा = आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय पदार्पण : [[रीझा हेन्ड्रीक्स]] (द.आ.) *''[[रीझा हेन्ड्रीक्स]] (द.आ.) आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय पदार्पणात शतक ठोकणारा दक्षिण आफ्रिकेचा तिसरा तर जगातला १४वा फलंदाज ठरला. *''दक्षिण अफ्रिकेची आंतरराष्ट्रीय एकदावसीय सामन्यात श्रीलंकेतील सर्वोच्च धावसंख्या. }} === ४था एकदिवसीय सामना === {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ८ ऑगस्ट २०१८ | time = १४:३० | daynight = Y | संघ१ = {{cr-rt|SL}} | संघ२ = {{cr|SA}} | धावसंख्या१ = ३०६/७ (३९ षटके) | धावा१ = [[दासून शनाका]] ६५ (३४) | बळी१ = [[ज्यॉं-पॉल डुमिनी]] २/३५ (६ षटके) | धावसंख्या२ = १८७/९ (२१ षटके) | धावा२ = [[हाशिम आमला]] ४० (२३) | बळी२ = [[सुरंगा लकमल]] ३/४६ (५ षटके) | निकाल = {{cr|SL}} ३ धावांनी विजयी ([[डकवर्थ-लुईस पद्धत|ड/लु]]) | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142587.html धावफलक] | स्थळ = [[मुथिया मुरलीधरन आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट मैदान|पाल्लेकेले आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट मैदान]], [[कॅन्डी]] | पंच = [[लायडन हानीबल]] (श्री) आणि [[पॉल रायफेल]] (ऑ) | motm = [[दासून शनाका]] (श्रीलंका) | toss = दक्षिण आफ्रिका, गोलंदाजी | पाऊस = पावसामुळे सामना प्रत्येकी ३९ षटकांचा करण्यात आला | टिपा = आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय पदार्पण : [[ज्युनिअर डाला]] (द.आ.) *''[[क्विंटन डी कॉक]]ने (द.आ.) एकदिवसीय सामन्यात दक्षिण आफ्रिकेचे प्रथमच नेतृत्व केले, तर त्याचे ४००० एकदिवसीय धावा पूर्ण. *''[[ॲंजेलो डेव्हिस मॅथ्यूस]]चा (श्री) २००वा आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना. *''[[कुशल परेरा]]चे (श्री) २००० एकदिवसीय धावा. }} === ५वा एकदिवसीय सामना === {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = १२ ऑगस्ट २०१८ | time = १४:३० | daynight = Y | संघ१ = {{cr-rt|SL}} | संघ२ = {{cr|SA}} | धावसंख्या१ = २९९/८ (५० षटके) | धावा१ = [[ॲंजेलो डेव्हिस मॅथ्यूस]] ९७[[नाबाद|*]] (९७) | बळी१ = [[विल्लम मल्डर]] २/५९ (८ षटके) | धावसंख्या२ = १२१ (२४ षटके) | धावा२ = [[क्विंटन डी कॉक]] ५४ (५७) | बळी२ = [[अकिला धनंजय]] ६/२९ (९ षटके) | निकाल = {{cr|SL}} १७८ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142588.html धावफलक] | स्थळ = [[रणसिंगे प्रेमदासा मैदान]], [[कोलंबो]] | पंच = [[नायजेल लॉंग]] (इं) आणि [[रूचिरा पल्लियागुरूगे]] (श्री) | motm = [[अकिला धनंजय]] (श्रीलंका) | toss = श्रीलंका, फलंदाजी | पाऊस = | टिपा = एकदिवसीय सामन्यांत दक्षिण आफ्रिकेची श्रीलंकेविरूद्धची निचांकी धावसंख्या. }} ==टी२०आ मालिका== ===एकमेव टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = १४ ऑगस्ट २०१८ | time = १९:०० | night = Yes | team1 = {{cr-rt|SA}} | team2 = {{cr|SL}} | score1 = ९८ (१६.४ षटके) | runs1 = [[क्विंटन डी कॉक]] २० (११) | wickets1 = [[लक्षन संदाकन]] ३/१९ (४ षटके) | score2 = ९९/७ (१६ षटके) | runs2 = [[दिनेश चांदीमल]] ३६[[नाबाद|*]] (३३) | wickets2 = जूनियर दाला २/२२ (४ षटके) | result = श्रीलंकाने ३ गडी राखून विजय मिळवला | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1142589.html धावफलक] | venue = आर प्रेमदासा स्टेडियम, [[कोलंबो]] | umpires = रॅनमोर मार्टिनेझ (श्रीलंका) आणि रुचिरा पल्लीगुरुगे (श्रीलंका) | motm = [[धनंजया डी सिल्वा]] (श्रीलंका) | toss = दक्षिण आफ्रिकेने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = दक्षिण आफ्रिकेची टी२०आ मध्ये ही सर्वात कमी धावसंख्या होती.<ref name="SA98">{{cite web|url=https://www.thesouthafrican.com/sl-vs-sa-proteas-record-low/ |title=SL vs SA: Proteas sink to record low in one-off T20 against Sri Lanka |work=The South African |access-date=14 August 2018}}</ref> }} == नोट्स == {{संदर्भयादी|group=n}} == संदर्भ आणि नोंदी == {{संदर्भयादी}} == बाह्य दुवे == * [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/series/1142575.html ई.एस.पी.एन क्रिकईन्फो वर मालिका पान] {{आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट, २०१८}} [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] [[वर्ग:दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाचे श्रीलंका दौरे]] p6gtd7y0shnvjsq2f3x7pa9u2uns40d 2 255157 2143220 2142785 2022-08-05T04:40:55Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki <table align="right" cellpadding="2" style="border:1px solid #000000;background-color:#ffffff;"> <tr><td>{{User mr}}</tr></td> <tr><td>{{UsersSpeak|mr|Marathi|'''मराठी'''}}</tr></td> <tr><td>{{द्रुतमाघारकार}}</tr></td> <tr><td>{{१००० संपादने}}</tr></td> <tr><td>{{सदस्य विकिप्रकल्प चित्रपट}}</tr></td> <tr><td>{{सदस्य विकिप्रकल्प भौतिकशास्त्र}}</tr></td> <tr><td>{{सदस्य विकिप्रकल्प भारतातील राजकारण}}</td></tr> <tr><td>{{विकी लव्ह्‌ज वुमन दक्षिण आशिया २०२१}}</td></tr> <tr><td>{{साचा:स्त्रीवाद आणि लोकसाहित्य २०२२/आयोजक आणि परीक्षक}}</td></tr> <tr><td>{{सदस्य मिशन ६६,६६६}}</tr></td> <tr><td>{{सदस्य महाराष्ट्र}}</tr></td> <tr><td>{{सकोबो|en|इंग्रजी लिहु ,वाचु व|'''इंग्रजी'''}}</tr></td> <tr><td>{{सदस्यचौकट पुणेकर}}</tr></td> <tr><td>{{सदस्यचौकट हॉटकॅट}}</tr></td> </table>नमस्कार मी पुण्यातील संगणक शास्त्राचा विद्यार्थी आहे. मी मराठी विकिपीडियावर माझ्या ज्ञानाचे योगदान देण्यासाठी येथे आहे.मी मराठी विकिपीडियावरील अलीकडील बदलांचे पुनरावलोकनकर्ता आहे. मदतनीस आणि जाणकार लेख तयार करुन मराठी विकिपीडिया अधिक माहितीपूर्ण बनविणे हे माझे उद्दीष्ट आहे. == माझ्या आवडीचे विषय आहेत == * भौतिकशास्त्र * जिवंत लोकांची चरित्रे * तंत्रज्ञान * गणित * विज्ञान * चित्रपटांबद्दल लेख == माझे प्रकल्प == [[विकिपीडिया:विकिप्रकल्प चित्रपट]] [[विकिपीडिया:विकिप्रकल्प भौतिकशास्त्र]] == मी तयार केलेली साचे == [[साचा:सदस्य विकिप्रकल्प चित्रपट|सदस्य विकिप्रकल्प चित्रपट]] [[साचा:सदस्य विकिप्रकल्प भौतिकशास्त्र|सदस्य विकिप्रकल्प भौतिकशास्त्र]] [[साचा:माहितीचौकट फुटबॉल खेळाडू|माहितीचौकट फुटबॉल खेळाडू]] [[साचा:माहितीचौकट कॅमेरा|माहितीचौकट कॅमेरा]] [[साचा:१००० संपादने| १००० संपादने ]] [[साचा:माहितीचौकट यूट्यूब चॅनल|माहितीचौकट यूट्यूब चॅनल]] [[साचा:विकिब्रेक|विकिब्रेक]] [[साचा:परीक्षा|परीक्षा]] [[साचा:विकी लव्ह्‌ज वुमन दक्षिण आशिया २०२१|विकी लव्ह्‌ज वुमन दक्षिण आशिया २०२१]] [[साचा:स्त्रीवाद आणि लोकसाहित्य २०२२|स्त्रीवाद आणि लोकसाहित्य २०२२]] == विकिपीडिया आशियाई महिना २०२० लेख == [[हाँगकाँग डिझनी लँड]] [[दुबई फ्रेम]] [[जॅकी चॅन]] [[दुबई संग्रहालय]] == लेख तयार केले == <div style="height: 300px; overflow:auto; border: 1.5px solid #242424; width: 700px; background: transparent; padding: 4px; text-align: left;"> {{refbegin|3}} [[परिपत्रक गती]] [[आदिती पोहनकर]] [[वस्तुमान केंद्र]] [[अनुज सैनी]] [[मार्कस पॅटरसन]] [[सिद्धार्थ चांदेकर]] [[व्हेंटिलेटर (२०१६ चित्रपट)]] [[दिमित्री होगन]] [[विक्की कौशल]] [[भाग्यश्री शिंदे]] [[माधव देवचके]] [[भारतीय डिजिटल पार्टी]] [[अभिषेक अर्चना श्रीवास्तव]] [[द फॅमिली मॅन (दूरचित्रवाणी मालिका)]] [[लय भारी (चित्रपट)]] [[अलोन्झो वेगा]] [[सिद्धांत चतुर्वेदी]] [[कोटा फॅक्टरी (वेब मालिका)]] [[सॅक्रेड गेम्स (दूरचित्रवाणी मालिका)]] [[बेताल (वेब ​​मालिका)]] [[शिव ठाकरे]] [[एबी आणि सीडी (चित्रपट)]] [[हिरकणी (चित्रपट)]] [[छिछोरे (चित्रपट)]] [[भारतीय माहिती तंत्रज्ञान संस्था, पुणे]] [[फिबोनाची श्रेणी]] [[अवनी बी सोनी]] [[भयभीत (चित्रपट)]] [[आनंदी गोपाळ (चित्रपट)]] [[गुंजन सक्सेना: द कारगिल गर्ल]] [[बाघी ३ (चित्रपट)]] [[मलंग (चित्रपट)]] [[मंदार राव देसाई]] [[इरादा पक्का (चित्रपट)]] [[मुंबई पुणे मुंबई ३ (चित्रपट)]] [[सुरेश वरपुडकर]] [[सुरेश देशमुख]] [[फिल हीथ]] [[महदी परसाफर]] [[कच्चा लिंबू (चित्रपट)]] [[कमल किशोर मिश्रा]] [[बाबाजानी दुराणी]] [[मनीष बसीर]] [[डब्बू रत्नानी]] [[मिर्झापूर (दूरचित्रवाणी मालिका)]] [[अभिषेक बॅनर्जी (अभिनेता)]] [[अँपियरचा सर्किट नियम]] [[तारा सुतारिया]] [[शुभम सिंह धंदा]] [[नितीश राणा]] [[लक्ष्मी (चित्रपट)]] [[शरद केळकर]] [[आयफोन १२]] [[मोहित मित्रा]] [[दुबई फ्रेम]] [[हाँगकाँग डिझनी लँड]] [[जॅकी चॅन]] [[दुबई संग्रहालय]] [[मिस इंडिया (चित्रपट)]] [[अमर पटनायक]] [[लुडो (चित्रपट)]] [[प्रतीक गांधी]] [[जॉब्स (चित्रपट)]] [[वन रूम किचन (चित्रपट)]] [[चिंटू २ (चित्रपट)]] [[दर्शन बुधरानी]] [[सुधाकर बोकडे]] [[योगेश टिळेकर]] [[हॉटेल मुंबई (चित्रपट)]] [[तानी (चित्रपट)]] [[मिसमॅच्ड (मालिका)]] [[शेमलेस (दूरचित्रवाणी मालिका)]] [[बैजनाथ मंदिर]] [[अ‍ॅलिफॅटिक संयुग]] [[अनिल कुमार (खेळाडू)]] [[संत कुमार]] [[अक्रिती काकर]] [[अरुण आलाट]] [[विश्वास गांगुर्डे]] [[मीत पालन]] [[ऑरोर पॅरिएन्टे]] [[एके व्हर्सेस एके (चित्रपट)]] [[कूली नंबर १‎]] [[घराबाहेर]] [[कीथ बॅरिश]] [[डेव्हिड धवन]] [[धुरळा (चित्रपट)]] [[लता भगवान करे (चित्रपट)]] [[बिनधास्त (चित्रपट)]] [[कैरी (चित्रपट)]] [[आई थोर तुझे उपकार]] [[काल (मराठी चित्रपट)]] [[निक मॅककँडलेस]] [[अल्बर्ट बर्गर]] [[निर्मला मच्छिंद्र कांबळे]] [[८३ (चित्रपट)]] [[नेबर्स (चित्रपट)]] [[मिस यू मिस (चित्रपट)]] [[वेगळी वाट (चित्रपट)]] [[चोरीचा मामला]] [[प्रियदर्शन जाधव]] [[द व्हाइट टायगर (चित्रपट)]] [[आदर्श गौरव]] [[अपूर्वा सोनी‎]] [[त्रिभंगा (चित्रपट)]] [[कागज (चित्रपट)]] [[बलिदान (चित्रपट)]] [[कुलदीपक (चित्रपट)]] [[विजय कुमार सिन्हा]] [[राहुल मिश्रा]] [[नक्षराजसिंह सिसोडीया]] [[मुंबई सागा]] [[विक्की वेलिंगकर (चित्रपट)]] [[वन्स मोर (चित्रपट)]] [[अवनी पांचाल]] [[ओजल नलावडी]] [[पुनीत कौर]] [[बारायण]] [[मंत्र (चित्रपट)]] [[शिकारी (चित्रपट)]] [[लग्न मुबारक‎]] [[अस्ताद काळे]] [[रणांगण (चित्रपट)]] [[महासत्ता २०३५ (चित्रपट)]] [[वाघेऱ्या]] [[मॉम]] [[अस्मिता देशमुख]] [[छत्रपती शिवाजी (चित्रपट)]] [[ओ माय घोस्ट]] [[कमिल मिस्झल]] [[सतीश मोटलिंग]] [[रुही]] [[द बिग बुल]] [[अद्वैत दादरकर]] [[राधे (हिंदी चित्रपट)]] [[पीटर (मराठी चित्रपट)]] [[निखिल राऊत]] [[पार्कर एगर्टन]] [[गंगूबाई काठियावाडी (चित्रपट)]] [[फ्री हिट डांका]] [[टिम बार्नेस]] [[कौशल जोशी]] [[सिद्धार्थ शुक्ला]] [[समांतर (दूरचित्रवाणी मालिका)‎]] [[हरीश शंकर]] [[लंडन विद्यापीठ]] [[सिडनहॅम कॉलेज ऑफ कॉमर्स]] [[हिंदू कॉलनी]] [[लिसीप्रिया कांगुजम‎]] [[झीशान खान]] [[अरुण कृष्णमूर्ती‎]] [[तौक्ते चक्रीवादळ]] [[वरुण आदित्य]] [[तपन शेठ]] [[अल्मा मॅटरस‎]] [[एकनाथ गीते]] [[यतींदर सिंग]] [[बाळूमामाच्या नावानं चांगभलं]] [[बोनस ‎(मराठी चित्रपट)]] [[रिक विल्यम]] [[पंकज जहाँ]] [[अंकित सिवाच]] [[सहज सिंह]] [[खेळ आयुष्याचा]] [[ग्रहण (वेब मालिका)]] [[विंडोज ११]] [[श्रबानी देवधर]] [[चांद मोहम्मद]] [[फ्लाइट]] [[द पॉवर]] [[मॅन्युअल दि गेरोनिमो]] [[लुडविग गुट्टमॅन]] [[नितेंद्रसिंग रावत]] [[आशिष रॉय]] [[हस्ले इंडिया]] [[आशिष चौधरी (क्रिकेट खेळाडू)]] [[डायना दीया]] [[बॉनहॅम्स]] [[फिलिप्स‎]] [[अल्तुराश आर्ट]] [[बिग बॉस ओटीटी‎]] [[मिलिंद गाबा]] [[ती परत आलीये]] [[वैदेही - शतजन्माचे आपुले नाते]] [[सायना (चित्रपट)]] [[झोंबिवली]] [[बेफाम (चित्रपट)]] [[शेरशाह (चित्रपट)]] [[बेल बॉटम (हिंदी चित्रपट)]] [[मैदान (हिंदी चित्रपट)]] [[राहुल मित्रा]] [[शिवानी रावत]] [[लैंगिक समानता]] [[पवनदीप राजन]] [[कनका राजन]] [[सावित्री साहनी]] [[सिमरन बहादूर]] [[पूर्णिमा राऊ]] [[शालू निगम]] [[तेजस्विनी अनंत कुमार]] [[पदला भुदेवी]] [[सुचेता दलाल]] [[सुभाष शिंदे]] [[विक्रम गायकवाड]] [[रेश्मा माने]] [[पूजा गेहलोत]] [[एन्जी किवान]] [[अंबिका पिल्लई]] [[सीमा तबस्सुम]] [[काशिका कपूर]] [[बी प्राक]] [[रश्मी शेट्टी]] [[अमर गुप्ता ]] [[ईस्ट कोस्ट पार्क]] [[धमाका (२०२१ चित्रपट)]] [[द मीडियम (२०२१ चित्रपट)]] [[क्षमा चंदन]] [[अमृत ​​कौर]] [[विमला देवी शर्मा]] [[यश ब्रह्मभट्ट]] [[अशोक दिलवाली]] [[स्नेहल ब्रह्मभट्ट]] [[शिवानी वर्मा‎]] [[हरपाल सिंग सोखी]] [[नताशा गांधी]] [[नीता मेहता]] [[जेक सितलानी]] [[क्रेड]] [[चंदीगड करे आशिकी]] [[दुती चंद]] [[नुपूर पाटील]] [[शार्क टँक इंडिया]] [[अनुपम मित्तल]] [[मुखपृष्ठ/चाचणी]] [[ऑल ऑफ अस आर डेड]] [[पुलियट्टम]] [[लुथांग]] [[लुक्सॉन्ग बाका]] [[कोळी नृत्य]] [[जागरण गोंधळ]] [[रॉकेट बॉईज]] [[कमल दिगिया]] [[राहुल पांडे]] [[देशराज पटैरिया]] [[अरविंद वेगडा]] [[अनुभा भोंसले]] [[मिहिर बोस]] [[गिरीश प्रभुणे]] [[श्रीकांत त्यागी]] [[जयदीप सिंग]] [[निस्था चक्रवर्ती]] [[फैझल शकशीर]] [[ट्रॉय जोन्स]] [[मिहिका कुशवाह]] [[जर्सी (चित्रपट)]] [[दस्वी (चित्रपट)]] [[के.जी.एफ. २]] [[भूल भुलैया २]] [[रनवे ३४]] [[हिरोपंती २]] [[निमृत अहलुवालिया]] [[इशिता राज शर्मा]] [[प्रिया पारमिता पॉल]] [[नॅली पिमेंटेल]] [[हुआन व्हियोरो]] [[अशोक दवे]] [[प्रणव पंड्या]] [[गोपाल गोस्वामी]] [[जुगजुग जीयो (चित्रपट)]] [[अनुपम नाथ]] [[विक्रम कचेर]] [[अनिरुद्ध काला]] [[इंदिरा शर्मा]] [[इरा दत्ता]] [[तारिक खान]] [[वीर दास]] [[सत्या व्यास]] [[करिश्मा मेहता]] [[महेश तोष्णीवाल]] [[शिव खेरा]] [[सुब्रत दत्ता]] [[राजेंद्र सिंग पहल]] [[गणपत (चित्रपट)]] [[खनक बुधिराजा]] {{refend}} </div> == वगळलेले लेख == [[पुष्करएवा पोलिना]] [[द वायरल फीवर (यूट्यूब चॅनेल)]] [[महेश राऊत]] [[वेरोनिका वाणीज]] [[डेवोन ट्रू]] [[दिव्या जैन]] [[आदित्य कुमार शर्मा]] [[मनमीत सिंग गुप्ता]] [[दिलर खरकिया]] [[तनुज केवलरमणी]] == लेख विस्तृत == [[आयुष्मान खुराणा]] [[त्रिकोणमिती]] [[भुईमूग]] [[नशीबवान (चित्रपट)]] [[विश्वकर्मा विद्यापीठ]] [[बकेट लिस्ट (मराठी चित्रपट)]] [[सोसायटी चहा]] [[सुंदर पिचई]] [[कट्यार काळजात घुसली (चित्रपट)]] [[हरिश्‍चंद्राची फॅक्टरी]] [[जोगवा (चित्रपट)]] [[भारतीय तंत्रज्ञान संस्था चेन्नई]] [[हिंदुस्तान टाइम्स]] [[भुवन बाम]] [[देवमाणूस]] [[अमोल मिटकरी]] [[तुला पाहते रे]] [[अमित त्रिवेदी]] [[मेघा धाडे]] [[फुलपाखरू (दूरचित्रवाणी मालिका)]] [[रूपाली भोसले]] [[अनिल शिरोळे]] [[राम शिरोमणी वर्मा]] [[गिरीश चंद्र]] [[डॉक्टर डॉक्टर (चित्रपट)]] == प्रलंबित कामे == [[वैतरणा नदी (पौराणिक)]] [[बैजनाथ मंदिर]] [[महेश राऊत]] du7lsj52mzzsasekulcja61sjfc1xnw 0 256228 2143270 2141827 2022-08-05T09:53:05Z Omega45 127466 wikitext text/x-wiki [[भारताचे राष्ट्रपती]] हे भारताचे राज्यप्रमुख आणि [[भारतीय सशस्त्र सेना]] दलांचे सर्वोच्च कमांडर असतात. राष्ट्रपतींचा उल्लेख भारताचा प्रथम नागरिक म्हणून केला जातो. जरी [[भारतीय संविधान]]ाने या अधिकारांचे अधिकार सोपविले असले तरी हे पद मुख्यत्वे औपचारिक असते आणि कार्यकारी अधिकार पंतप्रधानांच्या अधिकारानुसार असतात. लोकसभा आणि राज्यसभेचे निवडलेले सदस्य आणि विधानसभेचे सदस्य, राज्य विधानसभेचे सदस्य यांच्यासमवेत निवडणूक गण पद्धतीद्वारे राष्ट्रपती निवडले जातात. भारतीय राज्यघटनेच्या अनुच्छेद, ५६, भाग ५ नुसार राष्ट्रपती पाच वर्षांच्या कारकिर्दीवर राहू शकतात. ज्या प्रकरणात राष्ट्रपती पदाचा कार्यकाळ लवकर किंवा राष्ट्रपतींच्या अनुपस्थितीत संपुष्टात आला असेल तेथे उपराष्ट्रपती पदाची सूत्रे स्वीकारतील. भाग ५ च्या ७० कलमानुसार, जेथे हे शक्य नाही तेथे किंवा इतर कोणत्याही अनपेक्षित आपत्कालीन परिस्थितीत राष्ट्रपतींची कामे कशी पार पाडायची हे संसद निर्णय घेऊ शकते. {{Pie chart | caption=उमेदवारीच्या पक्षाद्वारे राष्ट्रपतींचे प्रतिनिधित्व | other = | label1 = स्वतंत्र | value1 = 29.6| color1 = lightblue | label2 = भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस | value2 = 41.2| color2 = #D0F0C0 | label3 = भारतीय जनता पार्टी | value3 = 5.8| color3 = orange | label4 = जनता पार्टी | value4 = 5.8| color4 = #E2725B | label5 = कार्यवाहक | value5 = 17.6| color5 = wheat }} १९५० मध्ये भारतीय राज्यघटना लागू झाल्यावर भारत प्रजासत्ताक म्हणून घोषित करण्यात आला तेव्हापासून आजपर्यंत १५ राष्ट्रपती झाले. या पंधरा व्यतिरिक्त तीन कार्यवाह राष्ट्रपती अल्पावधीसाठी पदावर राहिले आहेत. [[झाकीर हुसेन]] यांचे पदावर निधन झाल्यानंतर १९६९ मध्ये वराहगिरी व्यंकटा गिरी हे कार्यवाहक राष्ट्रपती झाले. काही महिन्यांनंतर गिरी यांची राष्ट्रपतिपदी निवड झाली. राष्ट्रपती आणि कार्यवाहक राष्ट्रपती या नात्याने ते एकमेव एकमेव व्यक्ती राहिले आहेत. भारताचे पहिले राष्ट्रपती राजेंद्र प्रसाद हे दोन वेळा पदावर राहणारे एकमेव राष्ट्रपती आहेत. [[File:Presidents by state of birth.png|thumb|राष्ट्रपतींच्या जन्मानुसार राज्य]] निवडून येण्यापूर्वी ७ राष्ट्रपती एका राजकीय पक्षाचे सदस्य होते. यापैकी सहा भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे सक्रिय कार्यकर्ते होते. जनता पक्षाचे एक सदस्य नीलम संजीव रेड्डी होते, जे नंतर राष्ट्रपती झाले. झाकीर हुसेन आणि फखरुद्दीन अली अहमद या दोन राष्ट्रपतींचा कार्यालयात मृत्यू झाला आहे. नवीन राष्ट्रपती निवडून येईपर्यंत त्यांचे उपराष्ट्रपती कार्यवाहक राष्ट्रपती म्हणून काम करीत असत. झाकीर हुसेन यांच्या निधनानंतर नवीन राष्ट्रपती व्ही. व्ही. गिरी यांची निवड होईपर्यंत दोन कार्यकारी राष्ट्रपती पदाची सूत्रे सांभाळली. जेव्हा गिरी यांनी राष्ट्रपती पदाच्या निवडणुकीत भाग घेण्यासाठी राजीनामा दिला तेव्हा त्यांच्यानंतर मोहम्मद हिदायतुल्ला यांनी कार्यकारी राष्ट्रपती म्हणून कार्य केले. २००७ मध्ये निवडल्या गेलेल्या या बाराव्या राष्ट्रपती प्रतिभा पाटील या पदावर काम करणाऱ्या पहिल्या महिला आहेत. २५ जुलै २०२२ रोजी, [[द्रौपदी मुर्मू]] यांनी भारताच्या १५ व्या राष्ट्रपती म्हणून पदाची सूत्रे स्वीकारली. ==राष्ट्रपतींची यादी== भारतीय राष्ट्रपतीपदाची निवडणूक जिंकल्यानंतर निवडलेल्या राष्ट्रपतींच्या आधारे ही यादी क्रमांकित आहे. कार्यवाह अध्यक्ष म्हणून काम केलेले वराहगिरी वेंकट गिरी, मोहम्मद हिदायतुल्ला आणि बसप्पा डानप्पा जट्टी यांच्या कार्यकाळात या पदाची नोंद केलेली नाही. भारताचे अध्यक्ष कोणत्याही राजकीय पक्षाचे प्रतिनिधित्व करत नाहीत. तक्त्यामध्ये वापरलेले रंग खालीलप्रमाणे दर्शवितात: ;रंगाचे वर्णन {{legend|wheat|भारताचे कार्यवाहक राष्ट्रपती|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend|lightblue|राष्ट्रपती हे अपक्ष उमेदवार आहेत|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend|#D0F0C0|राष्ट्रपती हे [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]] चे उमेदवार आहेत|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend|orange|राष्ट्रपती भारतीय जनता पक्षाचे उमेदवार आहेत|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend|#E2725B|राष्ट्रपती जनता पक्षाचे उमेदवार आहेत|border=1px solid #AAAAAA}} {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" width="98%";margin-top:0.5em;" |- ! scope="col" |अ.क्र. ! scope="col" width=17%|नाव<br />(जन्म-मृत्यू) ! scope="col" class="unsortable"|चित्र ! scope="col" | निवडले गेले ! scope="col" | मतदान टक्केवारी ! scope="col" | पदग्रहण ! scope="col" | पदमुक्त ! scope="col" | सत्र ! scope="col" | पहीले पद ! scope="col" | उपराष्ट्रपती ! scope="col" | पक्ष ! scope="col" | नियुक्ती [[भारताचे सरन्यायाधीश]] ! scope="col" | टिप्पणी |- | rowspan=3|१. | scope="row" rowspan=3| डॉ. राजेंद्र प्रसाद (१८८४-१९६३) | rowspan=3|[[File:Rajendra Prasad (Indian President), signed image for Walter Nash (NZ Prime Minister), 1958 (16017609534).jpg|146x146px|alt=Dr. Rajendra Prasad]] | १९५० | सभेद्वारे एकमताने निवड झाली. | २६ जानेवारी १९५० | १३ मे १९६२ | rowspan=3|१२ वर्ष १०७ दिवस | rowspan=3|संविधान सभेचे अध्यक्ष | rowspan=3|सर्वपल्ली राधाकृष्णन |rowspan=3 style="background:#D0F0C0;"|&nbsp; भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस | संविधान सभा | align:"left" rowspan=3|<small>बिहारमधील प्रसाद हे स्वतंत्र भारताचे पहिले अध्यक्ष आणि सर्वात प्रदीर्घ काळ काम करणारे राष्ट्रपती होते, आणि पदांवर दोन किंवा त्याहून अधिक काळ सेवा देणारे एकमेव राष्ट्रपती होते. भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीच्या वेळी ते स्वातंत्र्यसैनिक देखील होते. |- |[[१९५२ची भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक|१९५२]] | ८३.८% |१३ मे १९५२ |१३ मे १९५७ |[[एम. पतंजली शास्त्री]] |- |[[१९५७ची भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक|१९५७]] |९८.९% |१३ मे १९५७ |१३ मे १९६२ |[[सुधी रंजन दास]] |- | २. | सर्वपल्ली राधाकृष्णन (१८८८-१९७५) | [[File:Photograph of Sarvepalli Radhakrishnan presented to First Lady Jacqueline Kennedy in 1962.jpg|156x156px|alt=Dr. Sarvapalli Radhakrishnan]] | १९६२ | ९८.२% | १३ मे १९६२ | १३ मे १९६७ | ५ वर्ष | उपराष्ट्रपती | झाकीर हुसेन | style="background:lightblue;"|&nbsp; स्वतंत्र | भुवनेश्वर प्रसाद सिन्हा | राधाकृष्णन एक प्रख्यात तत्त्ववेत्ता आणि लेखक होते आणि आंध्र विद्यापीठ आणि बनारस हिंदू विद्यापीठाचे कुलगुरू देखील होते. राष्ट्रपती होण्यापूर्वी १९५४ मध्ये त्यांना भारतरत्न पुरस्कार मिळाला. ते दक्षिण भारतातील पहिले राष्ट्रपती होते. |- | ३. |[[झाकीर हुसेन]]^{{{Dagger|alt=Died in office}}}<br />{{small|(१८९७–१९६९)}} |[[File:DR. ZAKIR HUSAIN - PICTORIAL BIOGRAPHY 0005.jpg|alt=Zakir Hussain|pus|160x160px]] | १९६७ | ५६.२% | १३ मे १९६७ | ३ मे १९६९ | १ वर्ष ३५५ दिवस | उपराष्ट्रपती | वराह गिरी व्यंकट गिरी |style="background:lightblue;"|&nbsp; स्वतंत्र | कैलास नाथ वांचू | हुसेन अलिगड मुस्लिम विद्यापीठाचे कुलगुरू आणि पद्मविभूषण आणि भारतरत्न यांचा प्राप्तकर्ता होते. ते कार्यालयातच मरण पावले. ते सर्वात कमी काळ सेवा देणारे राष्ट्रपती देखील होते. ते पहिले मुस्लिम राष्ट्रपती देखील होते. |- | - | वराह गिरी व्यंकट गिरी^*^{[[File:Invertedcross1.jpg|5px|alt=Did not complete assigned term]]}<br />{{small|(१८९४–१९८०)}} | [[File:V.V.Giri.jpg|134x134px|alt=Varahgiri Venkata Giri]] | - | - | ३ मे १९६९ | २० जुलै १९६९ | ७८ दिवस | उपराष्ट्रपती | - |style="background:Wheat;"|&nbsp; कार्यवाहक | - | १९६७ मध्ये त्यांची भारताचे उपराष्ट्रपती म्हणून निवड झाली. राष्ट्रपती झाकीर हुसेन यांच्या निधनानंतर, गिरी यांना कार्यवाहक राष्ट्रपती म्हणून नियुक्त केले गेले. राष्ट्रपतीपदाच्या निवडणुकीत भाग घेण्यासाठी काही महिन्यांनंतर त्यांनी राजीनामा दिला. |- | - | मोहमद हिदयातुल्लाह^* <br />{{small|(१९०५–१९९२)}} | [[File:Justice M. Hidayatullah.jpg|nirbing|150x150px]] | - | - | २० जुलै १९६९ | २४ ऑगस्ट १९६९ | ३५ दिवस | सर न्यायाधीश | - |style="background:Wheat;"|&nbsp; कार्यवाहक | - | हिदायतुल्लाह यांनी मुख्य न्यायाधीश म्हणून काम पाहिले आणि ते ब्रिटीश साम्राज्याच्या ऑर्डरचा प्राप्तकर्ता देखील होते. गिरी यांची भारताचे राष्ट्रपती होईपर्यंत कार्यवाह राष्ट्रपती म्हणून त्यांनी काम पाहिले. |- | ४. | वराह गिरी व्यंकट गिरी | [[File:V.V.Giri.jpg|134x134px|alt=Varahgiri Venkata Giri]] | १९६९ | ५०.८% | २४ ऑगस्ट १९६९ | २४ ऑगस्ट १९७४ | ५ वर्ष | हंगामी राष्ट्रपती | गोपाळ स्वरूप पाठक |style="background:lightblue;"|&nbsp; स्वतंत्र | मोहोमद हिदायातुल्लाह | कार्यवाहक राष्ट्रपती आणि भारताचे राष्ट्रपती या दोघांनीही काम केलेले गिरी हे पहिलेच लोक होते. ते भारतरत्न प्राप्तकर्ता होते, आणि त्यांनी कामगार आणि रोजगार मंत्री आणि सिलोन (श्रीलंका) मध्ये उच्चायुक्त म्हणून काम पाहिले. |- | ५. | [[फक्रूद्दीन अली अहमद]]^{{{Dagger|alt=Died in office}}}<br />{{small|(१९०५–१९७७)}} | [[File:Fakhruddin Ali Ahmed 1977 stamp of India.jpg|134x134px|]] | १९७४ | ७९.९% | २४ ऑगस्ट १९७४ | ११ फेब्रुवारी १९७७ | २ वर्ष १७१ दिवस | अन्न आणि कृषी मंत्री | [[गोपाळ स्वरूप पाठक]] (१९७४) ---- [[बसप्पा धनप्पा जत्ती]] (१९७४-१९७७) |style="background:#D0F0C0;"|&nbsp; भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस | ऐ. एन. रे | राष्ट्रपतीपदी निवड होण्यापूर्वी अहमद यांनी मंत्री म्हणून काम पाहिले. त्यांचे कार्यकाळ संपेपर्यंत १९७७ मध्ये त्यांचे निधन झाले आणि ते या पदावर मरण पावले गेलेले दुसरे भारतीय राष्ट्रपती होते. आणीबाणीच्या काळात ते राष्ट्रपती होते. |- | - | [[बसप्पा धनाप्पा जत्ती]]^* <br />{{small|(१९१२–२००२)}} | | - | - | ११ फेब्रुवारी १९७७ | २५ जुलै १९७७ | १६४ दिवस | उपराष्ट्रपती | - |style="background:Wheat;"|&nbsp; कार्यवाहक | - | जत्ती अहमद यांच्या कार्यकाळात भारताचे उपराष्ट्रपती होते आणि अहमद यांच्या निधनानंतर कार्यवाह राष्ट्रपती म्हणून शपथ घेतली. यापूर्वी त्यांनी म्हैसूर राज्याचे मुख्यमंत्री म्हणून काम पाहिले. |- | ६. | नीलम संजीव रेड्डी (१९१३-१९९६) | [[File:NeelamSanjeevaReddy.jpg|100px]] | १९७७ | बिनविरोध निवड | २५ जुलै १९७७ | २५ जुलै १९८२ | ५ वर्ष | लोकसभेचे सभापती |[[बसप्पा धनाप्पा जत्ती]] (१९७७-१९७९) ---- [[मोहंमद हिदायतुल्लाह]] (१९७९-१९८२) |style="background:#E2725B;"|&nbsp; जनता पक्ष | मिर्झा हमिदुल्लाह बेग | रेड्डी आंध्र प्रदेशचे पहिले मुख्यमंत्री होते. आंध्र प्रदेशातून निवडून येणारे रेड्डी जनता पक्षाचे एकमेव खासदार होते. २६ मार्च १९७७ रोजी ते एकमताने लोकसभेचे अध्यक्ष म्हणून निवडले गेले आणि १३ जुलै १९७७ रोजी ते सहावे राष्ट्रपती होण्यासाठी हे पद सोडले. |- | ७. | झैल सिंघ (१९१६-१९८४) | [[File:Giani Zail Singh 1995 stamp of India.jpg|134x134px]] | १९८२ | ७२.७% | २५ जुलै १९८२ | २५ जुलै १९८७ | ५ वर्ष | गृह मंत्री | [[मोहंमद हिदायतुल्लाह]] (१९८२-१९८४) ---- [[रामस्वामी वेंकटरामन]] (१९८४-१९७७) |style="background:#D0F0C0;"|&nbsp; भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस | वाय. व्ही. चंद्रचूड | मार्च १९७२ मध्ये सिंग यांनी पंजाबचे मुख्यमंत्रीपद स्वीकारले आणि १९८०मध्ये ते केंद्रीय गृहमंत्री झाले. १९८३ ते १९८६ पर्यंत ते अ-संरेखित चळवळीचे (एनएएम) सरचिटणीस होते. |- | ८. | रामस्वामी वेंकरमण (१९१०-२००९) |[[File:R Venkataraman.jpg|100px]] | १९८७ | ७२.२% | २५ जुलै १९८७ | २५ जुलै १९९२ | ५ वर्ष | उपराष्ट्रपती | शंकर दयाळ शर्मा |style="background:#D0F0C0;"|&nbsp; भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस | रघुनाथ स्वरूप पाठक | १९४२ मध्ये व्यंकटारामन यांना भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत भाग घेतल्याबद्दल ब्रिटिशांनी तुरुंगात टाकले. त्यांच्या सुटकेनंतर ते १९५० मध्ये काँग्रेस पक्षाचे सदस्य म्हणून स्वतंत्र भारताच्या तात्पुरत्या संसदेसाठी निवडले गेले आणि शेवटी केंद्र सरकारमध्ये ते रुजू झाले, तिथे त्यांनी प्रथम वित्त व उद्योग मंत्री आणि नंतर संरक्षणमंत्री म्हणून काम पाहिले. |- | ९. | शंकर दयाळ शर्मा (१९१८-१९९९) | [[File:Shankar Dayal Sharma 36.jpg|100px]] | १९९२ | ६५.८% | २५ जुलै १९९२ | २५ जुलै १९९७ | ५ वर्ष | उपराष्ट्रपती | कोचेरील रामन नारायणन |style="background:#D0F0C0;"|&nbsp; भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस | मधुकर हिरालाल कानिया | शर्मा हे मध्य प्रदेशचे मुख्यमंत्री आणि भारतीय संचार मंत्री होते. आंध्र प्रदेश, पंजाब आणि महाराष्ट्रचे राज्यपाल म्हणूनही त्यांनी काम पाहिले. |- | १०. | कोचेरिल रामन नारायणन (१९२१- २००५) | [[File:President Clinton with Indian president K. R. Narayanan (cropped).jpg|100px]] | १९९७ | ९२.८% | २५ जुलै १९९७ | २५ जुलै २००२ | ५ | उपराष्ट्रपती | कृष्ण कांत |style="background:lightblue;"|&nbsp; स्वतंत्र | जे. एस. वर्मा | नारायणन यांनी थायलंड, तुर्की, चीन आणि अमेरिकेत भारताचे राजदूत म्हणून काम पाहिले. त्यांना विज्ञान आणि कायदा विषयात डॉक्टरेट मिळाली आणि अनेक विद्यापीठांत कुलगुरूही होते. ते जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठाचे कुलगुरू देखील होते. ते पहिले दलित राष्ट्रपती होते. |- | ११. | अवूल पाकिर जैनुलब्दिन अब्दुल कलाम (१९३१-२०१५) | [[File:A. P. J. Abdul Kalam in 2008.jpg|100px]] | २००२ | ८९.५% | २५ जुलै २००२ | २५ जुलै २००७ | ५ वर्ष | पंतप्रधानांचे मुख्य वैज्ञानिक सल्लागार | [[कृष्ण कांत]] (२००२) ---- [[भैरव सिंघ शेखावत]] (२००२-२००७) |style="background:lightblue;"|&nbsp; स्वतंत्र | भूपिंदर नाथ किरपाल | कलाम हे शिक्षक आणि अभियंता होते ज्यांनी भारताच्या बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्र आणि अण्वस्त्र कार्यक्रमांच्या विकासात अग्रणी भूमिका बजावली. त्यांना भारतरत्नही मिळाला. ते "पीपल्स प्रेसिडेंट" म्हणून प्रसिद्ध होते. |- | १२. | [[प्रतिभा पाटील]] (१९३४-) | [[File:Pratibha Patil 2012-02-27.jpg|100px]] | २००७ | ६५.८% | २५ जुलै २००७ | २५ जुलै २०१२ | ५ वर्ष | राजस्थानच्या राज्यपाल | मोहमद हामिद अन्सारी |style="background:#D0F0C0;"|&nbsp; भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस | के. जी. बालकृष्णन | पाटील भारताच्या राष्ट्रपती होणाऱ्या पहिल्या महिला होत्या. त्या राजस्थानच्या पहिल्या महिला राज्यपाल होत्या. |- | १३. | [[प्रणब मुखर्जी]] (१९३५-) | [[File:Secretary Tim Geithner and Finance Minister Pranab Mukherjee 2010 crop.jpg|100px]] | २०१२ | ६९.३% | २५ जुलै २०१२ | २५ जुलै २०१७ | ५ वर्ष | अर्थ मंत्री | मोहमद हामिद अन्सारी |style="background:#D0F0C0;"|&nbsp; भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस | एस.एच. कपाडिया | मुखर्जी यांनी अर्थमंत्री, परराष्ट्र मंत्री, संरक्षण मंत्री आणि नियोजन आयोगाचे उपाध्यक्ष अशी भारत सरकारच्या कॅबिनेट मंत्रालयात विविध पदे भूषवली. |- | १४. | [[रामनाथ कोविंद]] (१९४५-) | [[File:Ram Nath Kovind official portrait.jpg|100px]] | २०१७ | ६५.६% | २५ जुलै २०१७ | २५ जुलै २०२२ | ५ वर्ष | [[बिहारचे राज्यपाल]] | वेंकैया नायडू |style="background:orange;"|&nbsp; भारतीय जनता पक्ष | जगदीश सिंघ खेहर | कोविंद हे २०१५ ते २०१७ पर्यंत बिहारचे राज्यपाल आणि १९९९ ते २००६ पर्यंत खासदार होते. ते दुसरे दलित अध्यक्ष (के.आर. नारायणन नंतर) आहेत आणि ते भारतीय जनता पक्षाचे पहिले राष्ट्रपती आहेत आणि ते तारुण्यापासून राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे सक्रिय सदस्य आहेत. |- | १५. | [[द्रौपदी मुर्मू]] (१९५८-) | [[File:Droupadi Murmu official portrait.jpg|100px]] | [[भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, २०२२|२०२२]] | ६४.०३% | २५ जुलै २०२२ | पदस्थ | | झारखंडच्या राज्यपाल | [[वेंकैया नायडू]] |style="background:orange;"|&nbsp; भारतीय जनता पक्ष | [[एन.व्ही. रमणा]] | मुर्मू ह्या बिहारच्या राज्यपाल आणि ओडिसा विधानसभेच्या सदस्या तसेच ओडिसा सरकारमध्ये वाणिज्य मंत्री राहिलेल्या आहेत. त्या भारताच्या पहिल्या आदिवासी राष्ट्रपती आणि दुसऱ्या महिला राष्ट्रपती आहेत. राजकारणात येण्यापूर्वी त्या शिक्षिका होत्या. त्यांच्यावर [[बाबासाहेब आंबेडकर]], [[महात्मा गांधी]] आणि [[जवाहरलाल नेहरू]] यांचा प्रभाव आहे. |} ;इतर चिन्हे ^{{{Dagger|alt=कार्यकाळात निधन झालेले}}}- कार्यकाळात निधन झालेले <br /> ^{[[File:Invertedcross1.jpg|5px|alt=नेमलेली मुदत पूर्ण झाली नाही]]}- नेमलेली मुदत पूर्ण झाली नाही<br/> ^*- कार्यवाहक राष्ट्रपती ; ==कालरेषा== <timeline> ImageSize = width:800 height:auto barincrement:20 PlotArea = top:10 bottom:50 right:130 left:20 AlignBars = late DateFormat = dd/mm/yyyy Period = from:01/01/1950 till:01/01/2026 TimeAxis = orientation:horizontal ScaleMajor = unit:year increment:10 start:1950 Colors = id:inc value:pink legend: भा.रा.काॅं. id:bjp value:orange legend:भा.ज.प. id:jp value:blue legend: ज.प. id:pres value:green legend: अपक्ष Legend = columns:2 left:150 top:24 columnwidth:100 TextData = pos:(20,27) textcolor:black fontsize:M text:"Presiden:" BarData = barset:PM PlotData= width:5 align:left fontsize:S shift:(5,-4) anchor:till barset:PM from: 26/01/1950 till: 13/05/1962 color:pres text:"[[Rajendra Prasad]]" fontsize:10 from: 13/05/1962 till: 13/05/1967 color:pres text:"[[Sarvepalli Radhakrishnan]]" fontsize:10 from: 13/05/1967 till: 03/05/1969 color:pres text:"[[Zakir Hussain]]" fontsize:10 from: 03/05/1969 till: 20/07/1969 color:bjp text:"[[Varahagiri Venkata Giri]]" fontsize:10 from: 20/07/1969 till: 24/08/1969 color:bjp text:"[[Muhammad Hidayatullah]]" fontsize:10 from: 24/08/1969 till: 24/08/1974 color:pres text:"[[Varahagiri Venkata Giri]]" fontsize:10 from: 24/08/1974 till: 11/02/1977 color:pres text:"[[Fakhruddin Ali Ahmed]]" fontsize:10 from: 11/02/1977 till: 25/07/1977 color:bjp text:"[[Basappa Danappa Jatti]]" fontsize:10 from: 25/07/1977 till: 25/07/1982 color:pres text:"[[Neelam Sanjiva Reddy]]" fontsize:10 from: 25/07/1982 till: 25/07/1987 color:pres text:"[[Giani Zail Singh]]" fontsize:10 from: 25/07/1987 till: 25/07/1992 color:pres text:"[[Ramaswamy Venkataraman]]" fontsize:10 from: 25/07/1992 till: 25/07/1997 color:pres text:"[[Shankar Dayal Sharma]]" fontsize:10 from: 25/07/1997 till: 25/07/2002 color:pres text:"[[Kocheril Raman Narayanan]]" fontsize:10 from: 25/07/2002 till: 25/07/2007 color:pres text:"[[A. P. J. Abdul Kalam]]" fontsize:10 from: 25/07/2007 till: 25/07/2012 color:pres text:"[[Pratibha Patil]]" fontsize:10 from: 25/07/2012 till:25/07/2017 color:pres text:"[[Pranab Mukherjee]]" fontsize:10 from: 25/07/2017 till:25/07/2022 color:pres text:"[[Ram Nath Kovind]]" fontsize:10 from: 25/07/2022 till:01/01/2026 color:bjp text:"[[Dropardi Murmu]]" fontsize:10 </timeline> ==हे सुद्धा पहा== * [[भारताचे राष्ट्रपती]] * [[भारताचे उपराष्ट्रपती]] * [[भारताच्या उपराष्ट्रपतींची यादी]] * [[भारताच्या पंतप्रधानांची यादी]] * [[भारताच्या उपपंतप्रधानांची यादी]] * [[भारत राज्यांच्या प्रमुखांची यादी]] * [[महाराष्ट्राच्या मुख्यमंत्र्यांची यादी]] * [[महाराष्ट्राच्या उपमुख्यमंत्र्यांची यादी]] ==संदर्भ== ===सामान्य=== {{refbegin}} * {{cite web|url = http://presidentofindia.nic.in/formerpresidents.html|title = Former Presidents|publisher=President’s Secretariat|accessdate = 29 November 2008}} * {{cite web|url = http://www.eci.gov.in/miscellaneous_statistics/presidents_1952.asp|title = List of Presidents/Vice Presidents|publisher=Election Commission of India|accessdate = 29 November 2008}} {{refend}} jzzmebi2otbs9f3fbn0sdnpueg4p4wo 0 263290 2143192 1839340 2022-08-05T01:21:36Z संतोष गोरे 135680 संतोष गोरे ने लेख [[कपाटे]] वरुन [[कडापे (उरण)]] ला हलविला: अचूक नाव wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''कपाटे''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उरण | जिल्हा = [[रायगड जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} ''' कपाटे''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] मध्य कोकणातील [[रायगड जिल्हा|रायगड जिल्ह्यातील]] [[उरण तालुका|उरण तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== पावसाळ्यात येथे भरपूर प्रमाणात पाऊस पडतो आणि हवामान समशीतोष्ण राहते. हिवाळ्यात येथील हवामान थंड असते व सकाळी धुके पडते. उन्हाळ्यात हवामान उष्ण असते. ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #.https://villageinfo.in/ #.https://www.census2011.co.in/ #.http://tourism.gov.in/ #.https://www.incredibleindia.org/ #.https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #.https://www.mapsofindia.com/ [[वर्ग:उरण तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:रायगड जिल्ह्यातील गावे]] b03kq8ydoo5a3yx9b1ueaq0vlg28pi2 0 266586 2143163 1984555 2022-08-04T15:21:06Z 2409:4081:711:71B5:7860:3A28:C312:28A Pin code edit wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''लिंगा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=नेर | जिल्हा = [[यवतमाळ जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = [445201] | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} ''' लिंगा''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[यवतमाळ जिल्हा|यवतमाळ जिल्ह्यातील]] [[नेर]] तालुक्यातील एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== येथील हवामान उष्ण व कोरडे असून उन्हाळ्यात अतिउष्ण तर हिवाळ्यात अतिथंड असते.पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो. ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ [[वर्ग:नेर तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:यवतमाळ जिल्ह्यातील गावे]] doxk4w3tpsb92wksg57hesw0d61tqt8 3 286003 2143205 2142837 2022-08-05T02:51:41Z संतोष गोरे 135680 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=संतोष गोरे}} -- [[सदस्य:साहाय्य चमू|साहाय्य चमू]] ([[सदस्य चर्चा:साहाय्य चमू|चर्चा]]) १२:३५, ७ जुलै २०२१ (IST) ==खडीकोळवण== माझा "खडीकोळवण" मधील अधिक मजकूर delet झाला. माहीती मिळेल का? [[TimeNow999]] ::खडीकोळवण हा संपूर्ण लेख विकिपीडियास अनुसरून नव्हता, त्यात बदल करण्यात आले आहेत. आपण ग्राम दैवत ची माहिती टाकली, ती संपादित करून ठेवण्यात आली आहे; उडवली नाही. उलट अशा माहितीसाठी संदर्भ जोडावा लागतो, जो तुम्ही जोडला नाही. असो. काव्य पद्धतीची भाषा तसेच अज्ञात व्यक्तीचे नाव जोडून दिलेले व्यक्तीमहत्व काढण्यात आले आहे. :::[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) २०:३२, १२ जून २०२१ (IST) साहेब मी आपला आभारी आहे, नवीन आहे, पुढे नक्कीच सुधारणा होणारच, उत्पात असा काही नाही. गैरसमज नसावा. मला वाटला दुसरे कोणती तरी मजकूर delet केला..क्षमा असावी [[TimeNow999]] :साहेब मला काही चुकले तर block करू नका. मार्गदर्शन करा. हिच विनंती [[TimeNow999]] :नमस्कार मला काही मजकूर नवा updt करायचा असेल तर तो करू शकतो का? कृपया मार्गदर्शन करावे [[TimeNow999]] ::{{साद|TimeNow999}}, नमस्कार, मराठी विकिपीडिया मुक्त ज्ञानकोश आहे. आपण '''सकारात्मक''' आणि '''विधायक''' लिखाण सर्वत्र करू शकता, नवीन पान निर्मिती करू शकता, कुठे काही अडचण निर्माण झाल्यास मदत मागू शकता. --:[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) १९:५०, १४ जून २०२१ (IST) नमस्कार सरजी, मी खडीकोळवण लेख पूर्णपणे काढून टाकला आहे. पुन्हा सच्चेबद्द लिखाण करूनच येथे माहीतीसाठी पाठविणार......लेख delet केल्यामुळे क्षमस्व [[TimeNow999]] {{साद|TimeNow999}} '''कोणत्याही पानात मोठ्या प्रमाणात काटछाट किंवा फेरबदल करणे''' हे फक्त विशिष्ट संपादक करू शकतात. तेव्हा कृपया लेख न उडवता पुनर्लिखाण करावे. गरज पडल्यास [[सदस्य:TimeNow999/धुळपाटी/खडीकोळवण]] येथे कच्चे लिखाण करून पाहिजे तितके संपादने करावीत. आणि मग त्यातील उत्तम असे वेगवेगळे परिच्छेद एक एक करून [[खडीकोळवण]] या लेखात जोडावेत. :[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) १९:५४, १५ जून २०२१ (IST) ==अंतर दुवा== <nowiki>:मला काही पाने इंग्रजी विकिपीडियाशी जोडण्यासाठी सुचवायची आहेत.</nowiki> :होय सांगा ना! ::[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) १३:४२, १९ मे २०२१ (IST) आतापर्यंतची सर्व पाने जोडल्याबद्दल खूप धन्यवाद! [[फुलांची वनस्पती]] हे पान [[फुलझाडे]] येथे स्थानांतरित केले आहे. तर त्याचा दुवा पण स्थानांतरित करावा. :[[गायत्री दातार]] {{झाले}}, कृपया [[उदय सबनीस]] लेखाचा विस्तार करावा. तुम्ही बरीचशी छोटी पाने निर्माण केली आहेत. विनंती आहे की, पूर्वतयारी करून किमान १,००० बाईट्स, साचा आणि दोन ते तीन परिच्छेद असलेले लेख तयार करावेत. ::[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;"> 💬</span>]] ) २२:०६, १४ ऑक्टोबर २०२१ (IST) <nowiki>:ठीक आहे, धन्यवाद.</nowiki> :फुलपाखरू आणि देवयानी ही दोन पाने enwiki वर सापडली नाहीत. ::[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) १४:११, १९ मे २०२१ (IST) <nowiki>:रंग माझा वेगळाचे पान चुकीच्या इंग्रजी पानाशी जोडण्यात आले आहे. ते Rang Maza Vegla नसून Rang Majha Vegla असे आहे.</nowiki> :रंग माझा वेगळा दुरुस्त केले, पण enwiki वर जीव झाला येडापिसा सापडत नाहीये. ::[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) <nowiki>:Phulpakharu (TV series), Devyani... Ekka Raja Rani, Jeev Zala Yeda Pisa अशी पाने आहेत.</nowiki> :ते दिसायला वेळ लागतो. आज संध्याकाळी परत मेसेज करा. अजून काही पान असतील तर कृपया मेसेज टाकून ठेवणे. तसेच प्रत्येक मेसेज टाकताना किंवा रिप्लाय देताना खाली '''<nowiki>:~~~~ </nowiki>''' असे टाकणे. ::[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) <nowiki>:ओके चालेल.</nowiki> :ओके चालेल नंतर '''<nowiki>:~~~~ </nowiki>''' असे टाकावे. त्यात nowiki वगैरे लिहू नका आणि हो, तुमचे काम चांगले आहे. Sign up/login म्हणजे सनोंद प्रवेश करून काम करा, अजून सोपे जाईल. ::[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) १४:५२, १९ मे २०२१ (IST) :नमस्कार, कृपया नवीन पानांची यादी देणे थांबवा. विकिपीडियावर बहुतेक सदस्य हे निस्वार्थपणे काम करत असतात. त्यात त्यांचा कोणताही स्वार्थ नसतो किंवा विकिपीडिया त्यांना पगार देत नसते. आपल्या व्यस्त जीवनातून वेळ काढून येथे योगदान देणे चालू असते. मला मराठी विकिपीडियाने द्रूतमाघारकार म्हणून नेमलेले आहे. वेळेत वेळ काढून सामान्य किंवा नवख्या सदस्यांच्या हातून होणाऱ्या चुका आणि होणारा उपद्रव शोधून तो दुरुस्त करणे हे माझं काम आहे. मराठी विकिपीडियावर सध्या +७४,००० पाने आहेत. जर फक्त दुवे जोडत बसलो तर प्रमुख जिम्मेदारीचे काम बाजूला पडेल. तेव्हा विनंती आहे की, सध्या झाले तेव्हढे काम पुरेसे आहे. ::[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) ०८:३२, २० मे २०२१ (IST) <nowiki>:नमस्कार. मला तुम्हाला त्रास देण्याचा हेतू नव्हता. मी फक्त मदत म्हणून या पानांची यादी येथे नमूद करत होतो. परंतु, आता मी येथे नवीन पानांची यादी देणार नाही क्षमस्व.</nowiki> नमस्कार, कृपया संपादने जपून करावीत. यापूर्वी पण आपणास सावध केल्या गेले होते. तुमच्या चुकीच्या संपादनामुळे अनेक पानांवरील साचात बिघाड होतोय. त्यामुळे दुरुस्तीचे काम वाढतेय. तसेच आपण सनोंद संपादने करत नाहीयेत, त्यामुळे क्लिष्टता वाढतेय. ::[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) ०७:०५, २१ मे २०२१ (IST) कृपया [[महाराष्ट्रातील सर्वाधिक आकर्षक पुरुष (चित्रपट)]] तसेच [[पीयूष रानडे]] सारखी उपयुक्त माहिती नसलेली पाने दुरुस्त करावीत. अन्यथा ही व अशी इतर पाने काढली जातील याची नोंद घ्यावी. :[[सदस्य:संतोष गोरे|संतोष गोरे]] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|चर्चा]]) ०६:५८, ११ जुलै २०२१ (IST) कृपया प्रथम [[उदय सबनीस]] लेखात थोडा बहुत मजकूर जोडावा. [[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;"> 💬</span>]] ) २०:५८, ९ ऑक्टोबर २०२१ (IST) == व्हॅलेंटाईन अभिवादन == {| style="background-color: #ff6947; border: 4px solid #DC143C;" |rowspan="2" style="vertical-align: middle; padding: 1px;" | [[File:Wikilove2 new.png|211px]] |style="font-size: x-large; padding: 2px 2px 0 2px; height: 1.5em;" | '''व्हॅलेंटाईन अभिवादन!!!''' |- |style="vertical-align: middle; padding: 3px;" | ---- '''नमस्कार Goresm, [[प्रेम]] हे अंत: भाषा आहे आणि रोख्यांची दोन आत्म्यांच्या जोडणारा आणि आणते की दोन अंत: करणात एकत्र भावना आहे. [[विकिपीडिया]] पातळी प्रेम घेऊन, एकमेकांना [[व्हॅलेन्टाईन्स डे]]च्या शुभेच्छा बनवू करून विकिप्रेम पसरु,पूर्वी तो कोण असेल ज्याच्या सोबत आपले मतभेद झाला असेल, एक चांगला मित्र, किंवा फक्त काही यादृच्छिक व्यक्ती.<br /> पूर्वसंध्येला आपण मनापासून व उबदार प्रेम पाठवत आहे <br> संपादनास शुभेच्छा,<br> [[सदस्य:Tiven2240|'''<span style="background color: black; color: orange">टाय</span><span style="color: blue">वीन</span>'''<span style="color: green">२२४०</span>]]^{[[सदस्य चर्चा:Tiven2240|<span style="color: maroon">माझ्याशी बोला</span>]]} ०८:२८, १४ फेब्रुवारी २०१८ (IST) <center><span style="color: white"> '''<nowiki>{{subst:व्हॅलेंटाईन अभिवादन}} </nowiki>'''</span> असे ज्या सदस्यास संदेश द्यावयाचा आहे, त्या सदस्याच्या चर्चापानावर जोडून हा शुभेच्छा संदेश त्यांचेपर्यंत पोचवा.''</center>{{clear}}</div> |} ==वंजारी== {{साद|Goresm}} नमस्कार, आपण Tiven2240 च्या चर्चापानावर [[वंजारी]] लेखाबद्दल उपस्थित केलेल्या प्रश्नांना अनुसरून: [https://mr.m.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:MobileDiff/1591201 1] [https://mr.m.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:MobileDiff/1591203 2] हे वंशज विभागातील मजकूर अनामिक सदस्याने हटवले आहे. (हटवलेला मजकूर – '''''आणि रेणुका माता, माहूरगड हे होत. वंजारी समाजाची उत्पत्ती ही [[रेणुका]] मातेच्या सन्तानीं पासून झाली असे मानल्या जाते. रेणुका मात आणि [[जमदग्नी]] ऋषी यांना पाच पुत्र होते, ते अनुक्रमे असे, १) वशूमंत २) वस्तू ३) सूशौन ४) विश्ववस्तू. ५) [[परशूराम]] हे होत. वशुमंतापासून कमण्डूक ऋषी. त्याच्यापासून अनुक्रमे १)रघुपती, २)अधिपती, ३)कानुपती आणि ४)सुभानुपती हे जन्मले. यातील रघुपती पासून १)रावजीन, अधिपती पासून २)लाडजीन, कानिपती पासून ३)मथुरजन आणि सुभानुपती पासून ४)भूसार्जीन अशा '''क्रमवार चार शाखांची''' उत्पत्ती झाली.आज या चारही शाखा एक आहे व वंजारी म्हणून परिचित आहे.''''' याच मजकूराबाबत आपण बोलत आहात का? याशिवाय पुढील मजकूर नकल-डकव (कॉपीपेस्ट) सापडला असल्याने त्याला कॉपीव्हायोचा साचा जोडला आहे, त्यामुळे तो झाकला गेला आहे आणि तो मोबाईल दृष्यातून दिसत नाही. डेक्सटॉप दृष्यातून तो तुम्ही पाहू शकता. (मजकूर – '''''अनेक वंजारी स्वत:ला राजपूत कुळीतील राणाप्रतापाचे वंशज समजतात. राजस्थानातून औरंगजेबाच्या वेळी ते दक्षिणेस आले असावेत असेही मानले जाते. त्यांच्यात अनेक उपजमांतीचे लोक आहेत. बिहार व ओरिसा या राज्यांत त्यांना आदिवासी म्हणून मान्यता मिळाली नाही. इतरत्र त्यांना अनुसूचित जमातींत समाविष्ट केले आहे. तर महाराष्ट्र्र राज्यात त्यांना भटक्या विमुक्त जातीचा दर्जा दिलेला आहे. आंध्र प्रदेशात ते सुगाळी, दिल्लीत शिरकिवन, राजस्थान व केरळात गवरिया व गूजरातमध्ये चारण म्हणून ओळखले जातात. लोदी घराण्यातील सिकंदरशाह याने १५०२ मध्ये धोलपूरवर स्वारी केली, तेव्हा वंजारी बंजारांचा प्रथम उल्लेख केलेला आढळतो. थोडक्यात विविध प्रांतीय लोक असल्याने सर्व पोटभेद पडले असले तरी समस्या समान आहेत. वंजारी समाजही पुरातन काळी मातृसत्ताक पद्धती पाळनाराच होता. महाराष्ट्रातील वंजा-यांची श्रद्धास्थाने म्हणजे जेजुरीचा खंडोबा आणि माहूरची रेणुका.''''' ). काही बदल अपेक्षित आहे? अनामिक सदस्याने हटवलेला मजकूर पूर्ववत चढवला जाऊ शकतो, मात्र तो कॉपीपेस्ट नसावा. कृपया प्रतिक्रिया द्या. --[[User:संदेश हिवाळे|'''<span style="background color: black; color: orange">संदेश</span><span style="color: blue"> हिवाळे</span>'''<span style="color: green"></span>]]^{[[User talk:संदेश हिवाळे|<span style="color: maroon">चर्चा</span>]]} २०:२७, ४ मे २०१८ (IST) नमस्कार, बहुतांश वेळा लेखन हे काॅपि पेस्ट असते यात काही वादच नाही. परंतु मी "आणि रेणुका माता, माहूरगड हे होत. वंजारी समाजाची उत्पत्ती ही रेणुका मातेच्या सन्तानीं पासून झाली असे मानल्या जाते. रेणुका मात आणि जमदग्नी ऋषी यांना पाच पुत्र होते, ते अनुक्रमे असे, १) वशूमंत २) वस्तू ३) सूशौन ४) विश्ववस्तू. ५) परशूराम हे होत. वशुमंतापासून कमण्डूक ऋषी. त्याच्यापासून अनुक्रमे १)रघुपती, २)अधिपती, ३)कानुपती आणि ४)सुभानुपती हे जन्मले. यातील रघुपती पासून १)रावजीन, अधिपती पासून २)लाडजीन, कानिपती पासून ३)मथुरजन आणि सुभानुपती पासून ४)भूसार्जीन अशा क्रमवार चार शाखांची उत्पत्ती झाली.आज या चारही शाखा एक आहे व वंजारी म्हणून परिचित आहे. [१].) ' या बद्दल बोलत आहे. वरील माहिती मी माझ्या शब्दात लिहिलेली आहे. काॅपि पेस्ट नाही. 🙏 धन्यवाद '''उत्पत्ती''' विभाग बनवून त्यामध्ये वरील मजकूरात काहीसा बदल करून मी हा मजकूर लेखात घातला आहे. आपण त्यात आवश्यक ते बदल करावेत, विनंती. आपल्यासाठी दोन विनम्र सूचना: # कुठे संदेश टाकल्यावर त्याखाली आपली ''''सही''' अवश्य वापरावी. # आपले सदस्य पान बनवून घ्या. ([https://mr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF:Goresm&action=edit&redlink=1 येथे]) --[[User:संदेश हिवाळे|'''<span style="background color: black; color: orange">संदेश</span><span style="color: blue"> हिवाळे</span>'''<span style="color: green"></span>]]^{[[User talk:संदेश हिवाळे|<span style="color: maroon">चर्चा</span>]]} २३:३१, ५ मे २०१८ (IST) == आपले सदस्यपान == :मुक्त ज्ञान निर्मितीसाठी आपले अभिनंदन व शुभेच्छा!<br> विकिपीडियावर लाल दुवा म्हणजे रिकामे पान. तुमचे नाव लाल दुव्यात दिसते आहे? मग तर त्यावर क्लिक करून ते उघडा, आणि लिहा स्वत:विषयी आपल्या सदस्य पानावर! आपला परिचय उदा.कामाचे क्षेत्र,आवडीचे विषय,अभ्यासाचे विषय,छंद इ. तसेच कोणत्या विषयांवर लिहायला आवडेल, फोटो संग्रह टाकायला आवडेल हे अवश्य लिहा. इतर विकी प्रकल्प -विकिस्रोत,विक्शनरी,विकिबुक्स इ.- यामध्ये रुची आहे का ते नोंदवावे.<br> खाजगी माहिती जसे की फोन क्र.,ईमेल देण्याचे टाळावे.<br> या गोष्टी करून पहा -<br> #सदस्य पान तयार करणे - स्वत:ची थोडक्यात माहिती लिहिणे, आवड,छंद, कौशल्ये इ.<br> ::या पानावर संपादन करताना - परिच्छेद, शब्द ठळक/तिरपा करणे, बिंदी व अनुक्रमित यादी, दुवा देणे, संदर्भ देणे इ. मुलभूत गोष्टी समजून घेणे. #आपल्याला आवडणाऱ्या कोणत्याही लेखाचे नाव 'शोधा' खिडकीत टाकून लेख उघडणे. लेखात किमान एक-दोन वाक्याची योग्य ती भर घालणे. अशा १० लेखांत भर घालणे. अलीकडील बदल मध्ये 'आपण १० संपादनांचा टप्पा ओलांडला, अभिनंदन!' असा संदेश दिसेपर्यंत संपादने करणे. याचा उद्देश लेखाची रचना, भाषा, व इतर विकिपीडिया पद्धती जाणणे असाही आहे. #'माझ्या पसंती' मध्ये संपादनांची संख्या पाहणे. 'माझे योगदान' मध्ये आपण काय कृती केली ती पाहणे. अलीकडील बदल मध्ये नोंदी पाहणे. # विकिपीडिया प्रशिक्षणाचे व्हिडीओ पुढील लिंकवर आहेत - [https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Marathi_Wikipedia_Tutorials Marathi Wikipedia Tutorials] पुढील लेखनाला शुभेच्छा!<br> --[[सदस्य:सुबोध कुलकर्णी|सुबोध कुलकर्णी]] ([[सदस्य चर्चा:सुबोध कुलकर्णी|चर्चा]]) ०९:२८, ७ जुलै २०१८ (IST) == We sent you an e-mail == Hello {{PAGENAME}}, Really sorry for the inconvenience. This is a gentle note to request that you check your email. We sent you a message titled "The Community Insights survey is coming!". If you have questions, email surveys@wikimedia.org. You can [[:m:Special:Diff/20479077|see my explanation here]]. [[सदस्य:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[सदस्य चर्चा:MediaWiki message delivery|चर्चा]]) ००:२३, २६ सप्टेंबर २०२० (IST) <!-- सदस्य:Samuel (WMF)@metawiki ने https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Samuel_(WMF)/Community_Insights_survey/other-languages&oldid=20479295 वरील यादी वापरुन संदेश पाठविला. --> Hello {{PAGENAME}}, नमस्कार ! आपण विष्णू सहस्रनाम लेखात संपूर्ण १००० नावे इंग्रजी भाषेत तक्ता घातला आहे. मराठी विकिवर याचा उपयोग नाही. आपण कृपया त्याचा अनुवाद करून सहकार्य करावे. धन्यवाद ! --[[सदस्य:आर्या जोशी|आर्या जोशी]] ([[सदस्य चर्चा:आर्या जोशी|चर्चा]]) ११:५३, ३० ऑक्टोबर २०२० (IST) {{साद|आर्या जोशी}} नमस्कार, सुप्रभात. आपलं अंशतः बरोबर आहे. सदरील तक्ता enwiki वरून घेतलाय, घेताना त्यात काही बदल केलेत. व्यवसाय आणि इतर कार्यामुळे ताबडतोब भाषांतर शक्य नाही. माझा प्रयत्न चालू राहील अपूर्ण भाषांतर पूर्ण करण्याचा. कृपया अडचण समजून घ्यावी. आणि आठवण करून दिल्या बद्दल धन्यवाद, नक्कीच अजून वेळ देण्याचा प्रयत्न करेन. [[सदस्य:Goresm|संतोष गोरे]] ([[सदस्य चर्चा:Goresm|चर्चा]]) ०८:२६, ३१ ऑक्टोबर २०२० (IST) Hello {{PAGENAME}} ठीक आहे. धन्यवाद--[[सदस्य:आर्या जोशी|आर्या जोशी]] ([[सदस्य चर्चा:आर्या जोशी|चर्चा]]) ०९:२९, १ नोव्हेंबर २०२० (IST) == लेखन == संतोष दादा, आपण चांगले काम करत आहेत! धन्यवाद! मी आपल्या [[कांकरेज गाय]] या लेखात काही आवश्यक बदल केले आहेत. कृपया ते पाहावे व पुढील लेखनात वापरावे. आपण जे विकिपीडियावर लिहीत आहेत त्याला विश्वसनीय स्रोत देने गरजेचे आहे. लेखात चित्र असले की त्याचा स्वरूप बदलून जाते आणि लेख अजून वाचायला आवडते. काहीही अडचणी असल्यास मला साद द्यावे किव्हा चर्चापानावर संदेश टाकावे. धन्यवाद --[[सदस्य:Tiven2240|Tiven2240]] ([[सदस्य चर्चा:Tiven2240|चर्चा]]) ०८:०१, २६ डिसेंबर २०२० (IST) {{साद|Tiven2240}}धन्यवाद भाऊ. निश्चितच तुमची मदत आवश्यक आहे. मला अजून खूप काही शिकणे बाकी आहे. सध्या फक्त नवीन पान करणे चालू आहे. फोटो आणि इतर माहिती निश्चितच परत टाकल्या जाईल. [[सदस्य:Goresm|संतोष गोरे]] ([[सदस्य चर्चा:Goresm|चर्चा]]) ०८:३१, २६ डिसेंबर २०२० (IST) :विकिपीडियावर सद्या ६.७२ कोटी चित्र आहे. आपण त्यांना लेखात जोडू शकता. [[:c:special:search|इथे शोध घ्यावी]]. चित्र जोडण्यासाठी ''''<nowiki>[[चित्र:फाईल नाव|thumb|चित्र माहिती]]</nowiki>''' असे वापरावे. अधिक माहिती [[:en:Wikipedia:Uploading images|इथे पाहता येईल]]--[[सदस्य:Tiven2240|Tiven2240]] ([[सदस्य चर्चा:Tiven2240|चर्चा]]) ०८:५३, २६ डिसेंबर २०२० (IST) ==पान पुनर्निर्देशित करणे== नमस्कार, पाने पुनर्निर्देशित करण्याबाबतची मी तुमची काही संपादने पाहिली. एखादे पान/लेख दुसरीकडे पुनर्निर्देशित करत असताना त्या (पुनर्निर्देशित केले आहे ते) पानावरील इतर संपूर्ण मजकूर काढावा लागतो व ते पान रिकामे करावे लागते. संदर्भ म्हणून माझी अलीकडील संपादने बघावीत, धन्यवाद. --[[User:Sandesh9822|'''<span style="background color: black; color: orange">संदेश</span><span style="color: blue"> हिवाळे</span>'''<span style="color: green"></span>]]^{[[User talk:Sandesh9822|<span style="color: maroon">चर्चा</span>]]} {{साद|sandesh9822}} नमस्कार, होय माहीत आहे. परंतु पूर्वीच्या पानावर काही उपयुक्त माहिती असू शकते. म्हणून मी ती माहिती सहसा उडवत नाही. पुन्हा वेळ काढून त्यातील योग्य माहिती नवीन पानात टाकता यावी हा हेतू. असो. :[[सदस्य:Goresm|'''<span style="background color: black; color: blue">संतोष</span><span style="color: blue"> गोरे</span>''']] २३:३४, ३ जानेवारी २०२१ (IST) ::तुमचा हेतू योग्य आहे, फक्त यासाठी प्रक्रिया दुसरी वापरावी. पूर्वीच्या पानावर (उपयुक्त) माहिती उचलून ती नवीन पानाच्या चर्चापानावर टाकावी. नंतर वेळेनुसार तेथील योग्य माहिती नवीन पानात टाकावी. ही एक योग्य प्रकिया आहे. अशा प्रकारच्या माहितीला अभय नातू यास "इतरत्र सापडला मजकूर" म्हणत संबंधित लेखाच्या चर्चापानावर टाकत असतात. --[[User:Sandesh9822|'''<span style="background color: black; color: orange">संदेश</span><span style="color: blue"> हिवाळे</span>'''<span style="color: green"></span>]]^{[[User talk:Sandesh9822|<span style="color: maroon">चर्चा</span>]]} २३:४९, ३ जानेवारी २०२१ (IST) ==क्रांतिवीर वसंतराव नाईक== जन्म वसंतराव नाईक यांचा जन्म नांदगाव तालुक्यातील वेहेळगाव येथील श्रीमंत कुटुंबात १३ डिसेंबर १९१२ ला झाला. स्वातंत्र्यआंदोलनातील सहभाग स्वातंत्र्यप्राप्तीसाठी त्यांनी अनेक आंदोलनात सहभाग घेतला.सायमन कमिशनला विरोध करीत- म.गांधीजींच्या नेतृत्वाखाली मिठाच्या सत्याग्रहात भाग घेतला. प्रसंगी तुरुंगवास भोगला. भूमिगत राहून त्यांनी इंग्रजांना सळो कि पळो करून सोडले. मनमाड नगरपालिकेचे सर्वात तरुण अध्यक्ष म्हणून राहण्याचा त्यांना बहुमान मिळाला. बिहार येथे झालेल्या भूकंपात डॉ.राजेंद्र प्रसाद यांच्या नेतृत्वाखाली त्यांनी आपले स्वतंत्र पथक तयार करून भूकंपग्रस्तांना मदत केली.  १९४२ च्या ‘चले जाव’ आंदोलनात भूमिगत राहून त्यांनी इंग्रजांच्या विरोधात लढा पुकारला. सरकारकडून वसंतरावांना पकडण्यासाठी दहा हजाराचे बक्षीस जाहीर केले गेले. मात्र जनतेत विलक्षण लोकप्रिय असलेल्या वसंतरावांना या काळात अनेक कुटुंबांनी आश्रय देऊन पोटच्या मुलाप्रमाणे सांभाळले. वसंतराव भूमिगत असतांना सरकारकडून त्यांच्या कुटुंबियांचा अतोनात छळ करण्यात आला. त्यांची मालमत्ता जप्तकेली गेली. मात्र वसंतरावांचे देशप्रेम व समर्पण यामुळे लिलावात कुणीही भाग घेतला नाही. आईचे निधन याच काळात भूमिगत असतानाचा आईचे दु:खद निधन झाले. घराभोवती असलेला पोलीस पहारा चुकवीत स्रीच्या वेषात वसंतरावांनी आईचे अंत्यदर्शन घेतले. निवडणुकीतील सहभाग देशाला स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर १९५२ साली झालेल्या पहिल्या सार्वत्रिक निवडणूकीत ते  विजयी झाले. पुढे १९६२ व १९६७ असे दोन वेळेस ते  नाशिक मधून निवडणूक लढवून विजयी झाले. महाराष्ट्र राज्य मार्ग परिवहन महामंडळाचे ते तह्यात सदस्य होते. मृत्यू १४ डिसेंबर १९६८ रोजी भुसावळ येथे वीज कामगारांच्या मेळाव्यात भाषण करीत असतांना ह्दय विकाराच्या तीव्र धक्क्याने त्यांचे दु:खद निधन झाले. नाशिक मध्ये गोदाकाठी साश्रू नयनांनी त्यांच्यावर अपार प्रेम करणाऱ्या त्यांच्या जनतेने या लोकनायकास अखेरचा निरोप दिला. चिरंतन स्मृती आपल्या लाडक्या नेत्याच्या वियोगाचे दु:ख हलके करण्यासाठी व क्रांतिवीरांच्या कार्याची चिरंतन स्मृती राहावी हा उद्दात्त हेतू बाळगून नाशिक जिल्ह्यातील वंजारी समाजाच्या जेष्ठ धुरिणांनी त्यांच्या नावाने १९६९ मध्ये क्रांतिवीर वसंतराव  नारायणराव नाईक एज्युकेशन सोसायटी या संस्थेची स्थापना केली. [[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे 💬</span>''']] ००:५३, १७ जानेवारी २०२१ (IST) == विष्णुसहस्रनाम == हजारो पुनर्नावासह विष्णुसहस्रनाम भगवान विष्णूचे हे एक महत्त्वाचे स्थान आहे. हे हिंदू धर्मातील सर्वात पवित्र आणि लोकप्रिय स्तोत्र आहे. विष्णू सहस्रनाम ही महाभारतात उपलब्ध असलेली सर्वात लोकप्रिय आवृत्ती आहे. पद्म पुराण किंवा मत्स्य पुराणात आणखी एक आवृत्ती उपलब्ध आहे. प्रत्येक नाव विष्णूचे असंख्य गुण दर्शवितो. अनेक हिंदू कुटुंबे पूजेच्या वेळी ते पाठ करतात. असे मानले जाते की ते ऐकणे किंवा वाचणे मानवी इच्छा पूर्ण करते. अनुशासनपर्व (महाभारत) धडा 9 ते 14, आजोबा कुरुक्षेत्र भीष्म युधिष्ठिर शिकवण देण्यात आली होती. [[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे 💬</span>''']] ०९:५४, ९ फेब्रुवारी २०२१ (IST) == वर्ग:लातूर निवासी == नमस्कार, तुमचे नुकतेच [[:वर्ग:लातूर निवासी]] हे पान पाहिले. मला वाटते की मराठी विकिपीडियावरील लेखांसाठी "वर्ग:लातूर जिल्ह्यातील व्यक्ती"/ "वर्ग:लातूर जिल्ह्यातील लोक" असा वर्ग अधिक समर्पक ठरेल. कारण लातूर शहरातील व लातूर जिल्ह्यातील व्यक्तींचा यात समावेश होऊ शकेल. अशाप्रकारे वर्ग महाराष्ट्रातील प्रत्येक जिल्ह्यासाठी असावे. --[[User:Sandesh9822|'''<span style="background color: black; color: orange">संदेश</span><span style="color: blue"> हिवाळे</span>'''<span style="color: green"></span>]]^{[[User talk:Sandesh9822|<span style="color: maroon">चर्चा</span>]]} १०:४२, ४ मार्च २०२१ (IST) {{साद|Sandesh9822}}, नमस्कार, कल्पना चांगली आहे. परंतु आपल्याला माहीत असेल, की हा वर्ग मी निर्माण केला नाही. अभिषेक सौदागर च्या सदस्य पानावर जी रहिवाशी चौकट आहे, त्यामुळे तो त्या नावाने विकिपीडियावर स्वयंचलित पद्धतीने तयार झालाय. मी फक्त त्यात साचेबद्ध मजकूर टाकलाय. आणि बहुतांश गावच्या सदस्यांच्या पानावर हा वर्ग लाल रंगात तयार आहे. मला वाटतं त्यात योग्य ती दुरुस्ती तुम्ही करू शकता. ::[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) १३:४१, ४ मार्च २०२१ (IST) == Wikimedia Foundation Community Board seats: Call for feedback meeting == The Wikimedia Foundation Board of Trustees is organizing a [[:m:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Community Board seats/Ranked voting system|call for feedback about community selection processes]] between February 1 and March 14. While the Wikimedia Foundation and the movement have grown about five times in the past ten years, the Board’s structure and processes have remained basically the same. As the Board is designed today, we have a problem of capacity, performance, and lack of representation of the movement’s diversity. Direct elections tend to favor candidates from the leading language communities, regardless of how relevant their skills and experience might be in serving as a Board member, or contributing to the ability of the Board to perform its specific responsibilities. It is also a fact that the current processes have favored volunteers from North America and Western Europe. As a matter of fact, there had only been one member who served on the Board, from South Asia, in more than fifteen years of history. In the upcoming months, we need to renew three community seats and appoint three more community members in the new seats. This call for feedback is to see what processes can we all collaboratively design to promote and choose candidates that represent our movement and are prepared with the experience, skills, and insight to perform as trustees? In this regard, it would be good to have a community discussion to discuss the proposed ideas and share our thoughts, give feedback and contribute to the process. To discuss this, you are invited to a community meeting that is being organized on March 12 from 8 pm to 10 pm, and the meeting link to join is https://meet.google.com/umc-attq-kdt. You can add this meeting to your Google Calendar by [https://calendar.google.com/event?action=TEMPLATE&tmeid=MDNqcjRwaWxtZThnMXBodjJkYzZvam9sdXQga2N2ZWxhZ2EtY3RyQHdpa2ltZWRpYS5vcmc&tmsrc=kcvelaga-ctr%40wikimedia.org clicking here]. Please ping me if you have any questions. Thank you. --[[User:KCVelaga (WMF)]], १६:००, ८ मार्च २०२१ (IST) <!-- सदस्य:KCVelaga (WMF)@metawiki ने https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:KCVelaga_(WMF)/Targets/Temp&oldid=21198421 वरील यादी वापरुन संदेश पाठविला. --> == Namaste , I need your assistance. == [[घोडसगाव]] article of of our WP is wrongly connected to the the another Ghodasgaon of Dhule district in Eng WP. घोडसगाव - article is about a village in Jalgaon district. These two villages have same name but they're from different districts of North Maharashtra. You solve this problem [[सदस्य:Research Voltas|Research Voltas]] ([[सदस्य चर्चा:Research Voltas|चर्चा]]) १०:४९, १६ मार्च २०२१ (IST) होय, दुरुस्ती केलीय. बहुतांश वेळा दिसायला वेळ लागत असतो. आत्ता दिसत आहे. कृपया तपासून पहा. ::[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) ११:०७, १६ मार्च २०२१ (IST) == खिल्लार गाय == धन्यवाद सर, मी सर्व नियमांचे पालन करून इथून पुढे सर्व माहिती खिल्लार गाय या पानावर टाकेल. पण कृपया खिल्लार गाय या पानाचे नाव फक्त खिल्लार ठेवावे ही विनंती. कारण खिल्लार गाय या पानात खिल्लार बैल, आणि त्याच्याशी निगडीत माहिती टाकायची आहे. त्यामुळे आपण त्या पानाचे नाव फक्त खिल्लार या नावाने करण्यास परवानगी द्यावी. मला खिल्लार महाराष्ट्राची शान या नावाने, नवीन विकिपीडिया पेज चालू करायचे आहे. कि ज्यामध्ये खिल्लार या गोवंशाची सर्व माहिती असेल. :[[सदस्य:Khillarmaharashtrachishaan|Khillarmaharashtrachishaan]] ::{{साद|Khillarmaharashtrachishaan}}, लेख नावापुढे गाय शब्द लिहिणे विविध कारणाने आवश्यक आहे. #इंग्रजीत तीन शब्द आहेत, cow, bull आणि cattle. तेथे लेख नाव Khillari Cattle असे आहे. हे योग्य आणि सर्व समावेशक नाव आहे. पण मराठीत तसे नाव ठेवायचे असेल तर खिल्लारी ढोर किंवा खिल्लारी गुरे असे ठेवावे लागेल. पण मराठीत हे शब्दशः भाषांतर थोडे विचित्र ठरते. # गाईच्या नुसत्या प्रकारचे एकेरी नाव जसे की खिल्लार, देवणी, हरियाना, ओंगल, असे ठेवल्यास ते गावाचे, व्यक्तीचे किंवा इतर कशाचे तरी नाव होऊ शकते. यामुळे तसे लेख नाव ठेवणे शक्य नाही # मराठी माणूस बोलताना 'मला शेतीसाठी चांगले बैल पाहिजेत त्यासाठी मी कोणती गाय घेऊ असे म्हणतो. निव्वळ बैल घेणे ही सध्याची चुकीची आणि मारक संकल्पना आहे. शेती ही शेण, गोमूत्र, दूध, दही, तूप आणि पशु प्रजोत्पादन अशा दृष्टीने करावी लागते. म्हणून शेतकरी गायी पासून सुरुवात करतात. तुम्ही 'खिल्लारी गोवंशात' प्रावीन्य मिळवले त्यामुळे तुमच्या नजरेत प्रथम बैल/वळू बसतो. सबब तुम्हाला लेख नाव अयोग्य वाटले. पण आपल्याला सर्व समावेशक नाव निवडावे लागते. आपल्या कोणत्याही शंका आणि सूचनांचे स्वागत आहे. इतर सूचना- #कृपया लक्षात घेणे कोणत्याही लिखाणात संदर्भ द्यावा लागतो, जसा मी आज खिल्लारी गाय लेखात दिला. तसा संदर्भ कृपया नियमित देणे. चुकल्यास आपण दुरुस्ती करूया. # गाणे/कविता लिहिणे (तुमचे जरी असले तरी) प्रताधिकार भंग (कॉपी राईट भंग) मध्ये मोडते, तेव्हा ते लिहू नये. #कुठेही संदेश (मेसेज) दिल्यावर नेहमी त्या खाली <nowiki>~~~~</nowiki> असे सलग चार चिन्ह टाकणे. याला सही म्हणतात. ::[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) २२:२१, २५ मे २०२१ (IST) == Mangal Pandey Date of Birth == Hi! You reverted my edits but see the article Mangal Pandey. One source has been cited to say Date of birth is 31 Jan 1830 in 1st line and the tab, while another source has been cited to say 19 July in 2nd para (the 1st subsection) [[सदस्य:Seomelono|Seomelono]] ([[सदस्य चर्चा:Seomelono|चर्चा]]) ०८:२९, २१ जुलै २०२१ (IST) {{साद|Seomelono}}, thanks for indicating the error. Some new corrections are made now. :[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;"> 💬</span>]] ) १५:२९, २१ जुलै २०२१ (IST) == [Wikimedia Foundation elections 2021] Candidates meet with South Asia + ESEAP communities == Hello, As you may already know, the [[:m:Wikimedia_Foundation_elections/2021|2021 Wikimedia Foundation Board of Trustees elections]] are from 4 August 2021 to 17 August 2021. Members of the Wikimedia community have the opportunity to elect four candidates to a three-year term. After a three-week-long Call for Candidates, there are [[:m:Template:WMF elections candidate/2021/candidates gallery|20 candidates for the 2021 election]]. An <u>event for community members to know and interact with the candidates</u> is being organized. During the event, the candidates will briefly introduce themselves and then answer questions from community members. The event details are as follows: *Date: 31 July 2021 (Saturday) *Timings: [https://zonestamp.toolforge.org/1627727412 check in your local time] :*Bangladesh: 4:30 pm to 7:00 pm :*India & Sri Lanka: 4:00 pm to 6:30 pm :*Nepal: 4:15 pm to 6:45 pm :*Pakistan & Maldives: 3:30 pm to 6:00 pm * Live interpretation is being provided in Hindi. *'''Please register using [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSflJge3dFia9ejDG57OOwAHDq9yqnTdVD0HWEsRBhS4PrLGIg/viewform?usp=sf_link this form] For more details, please visit the event page at [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021/Meetings/South Asia + ESEAP|Wikimedia Foundation elections/2021/Meetings/South Asia + ESEAP]]. Hope that you are able to join us, [[:m:User:KCVelaga (WMF)|KCVelaga (WMF)]], १२:०४, २३ जुलै २०२१ (IST) <!-- सदस्य:KCVelaga (WMF)@metawiki ने https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:KCVelaga_(WMF)/Targets/Temp&oldid=21774789 वरील यादी वापरुन संदेश पाठविला. --> == मेघश्री दळवी पान == नमस्कार. https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%87%E0%A4%98%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%80_%E0%A4%A6%E0%A4%B3%E0%A4%B5%E0%A5%80 या पृष्ठावरील अनेक बाह्य दुवे काढून टाकण्यात आले आहेत. त्याचं कारण समजू शकेल का? :नमस्कार अनामिक, विकिपीडिया वर लेख लिहिताना संदर्भ आवश्यक असतात. संदर्भ म्हणजे लेखातील मजकूरास एक प्रकारचा दुजोरा. संदर्भ आणि बाह्य दुवे हे लेखातील माहितीस आणि ठराविक माजकुरास समर्थन देत असतात; ना की त्या व्यक्तीचे सर्व लेख भाषणे इत्यादीचे सर्व दुव्यांची यादी. तसेच सोशल मीडिया चे दुवे विकिपीडियावर देता येत नाहीत. :'''प्रातिनिधिक संग्रहात सामाविष्ट झालेल्या कथा''' आणि '''प्रकाशित साहित्य''' या मथळ्याखाली सर्व दुवे चुकीचे असून ते इतर साइट्स ला दिशा दर्शवत आहेत. कृपया ते दुवे हटवून योग्य संदर्भ देणे. अन्यथा नाइलाजाने दोन्ही परिच्छेद उडवावे लागतील. :काही अडचण असल्यास संपर्क साधावा. :[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;"> 💬</span>]] ) १०:५२, १० ऑगस्ट २०२१ (IST) :नमस्कार. '''प्रातिनिधिक संग्रहात सामाविष्ट झालेल्या कथा''' आणि '''प्रकाशित साहित्य''' यासाठी प्रकाशित पुस्तकं / साहित्य उपलब्ध असलेल्या लिंक्स दिलेल्या आहेत. तिथे कोणत्या प्रकारचे संदर्भ अपेक्षित आहेत? : कृपया हे पहा - [[मेघश्री दळवी#प्रकाशित साहित्य]] येथे '''Time Will Tell''' चा दुवा जोडला आहे. तसा प्रत्येक दुवा दुरुस्त करावा. कृपया या व्यतिरिक्त अजून कुठल्याही संकेतस्थळावरील (वेबसाईटवरील) दुवा आपण अशा प्रकारे देऊ शकता. :[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;"> 💬</span>]] ) ०८:३०, १२ ऑगस्ट २०२१ (IST) :धन्यवाद. त्याप्रमाणे बदल करून घेत आहे. == विकिमीडिया फाउंडेशन 2021 बोर्ड ऑफ ट्रस्टीजच्या निवडणुकीत आठवणीने मतदान करा == नमस्कार {{PAGENAME}}, आपण विकिमीडिया फाउंडेशन 2021 बोर्ड ऑफ ट्रस्टीजच्या निवडणुकीत मतदान करण्यास पात्र असल्याने आपल्याला हा मेल मिळाला आहे. निवडणूक 18 ऑगस्ट, 2021 रोजी सुरू झाली आणि 31 ऑगस्ट, 2021 रोजी संपेल. विकिमीडिया फाउंडेशन मराठी विकिपीडियासारख्या प्रकल्पांचे संचालन करते आणि त्याचे नेतृत्व बोर्ड ऑफ ट्रस्टीजद्वारे केले जाते. हा बोर्ड ही विकिमीडिया फाउंडेशनची निर्णय घेणारी संस्था आहे. [[:m:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Overview|बोर्ड ऑफ ट्रस्टीजबद्दल अधिक जाणून घ्या]]. या वर्षी सामूहिक मतदानाद्वारे चार पदांसाठी निवडणूक होणार आहे. या पदांसाठी जगभरातून एकोणीस उमेदवार निवडणूक लढवत आहेत. [[:m:Wikimedia_Foundation_elections/2021/Candidates#Candidate_Table|2021च्या बोर्ड ऑफ ट्रस्टीजविषयी अधिक जाणून घ्या]] समूहांच्या सुमारे 70,000 सदस्यांना मतदान करण्यास निमंत्रित करण्यात आले आहे. त्यात आपणही आहात! मतदान फक्त 31 ऑगस्ट रोजी 23:59 UTC (जागतिक प्रमाणवेळ) पर्यंतच सुरू राहील. * [[:mr:विशेष:सुरक्षीतकौल/vote/Wikimedia_Foundation_Board_Elections_2021|'''मराठी विकिपीडियाच्या सेक्युअरपोलवर जाऊन मतदान करा''']]. आपण याआधीच मतदान केले असल्यास, मतदान केल्याबद्दल आभार. कृपया हा मेल दुर्लक्षित करा. लोक त्यांची कितीही खाती असली, तरी फक्त एकदाच मतदान करू शकतात. [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021|या निवडणुकीविषयी अधिक माहिती वाचा]]. धन्यवाद, [[सदस्य:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[सदस्य चर्चा:MediaWiki message delivery|चर्चा]]) १८:०३, २५ ऑगस्ट २०२१ (IST) <!-- सदस्य:KCVelaga (WMF)@metawiki ने https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:KCVelaga_(WMF)/Targets/Temp&oldid=21933963 वरील यादी वापरुन संदेश पाठविला. --> == विकिमीडिया फाउंडेशन 2021 बोर्ड ऑफ ट्रस्टीजच्या निवडणुकीत आठवणीने मतदान करा == नमस्कार {{PAGENAME}}, आपण विकिमीडिया फाउंडेशन 2021 बोर्ड ऑफ ट्रस्टीजच्या निवडणुकीत मतदान करण्यास पात्र असल्याने आपल्याला हा मेल मिळाला आहे. निवडणूक 18 ऑगस्ट, 2021 रोजी सुरू झाली आणि 31 ऑगस्ट, 2021 रोजी संपेल. विकिमीडिया फाउंडेशन मराठी विकिपीडियासारख्या प्रकल्पांचे संचालन करते आणि त्याचे नेतृत्व बोर्ड ऑफ ट्रस्टीजद्वारे केले जाते. हा बोर्ड ही विकिमीडिया फाउंडेशनची निर्णय घेणारी संस्था आहे. [[:m:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Overview|बोर्ड ऑफ ट्रस्टीजबद्दल अधिक जाणून घ्या]]. या वर्षी सामूहिक मतदानाद्वारे चार पदांसाठी निवडणूक होणार आहे. या पदांसाठी जगभरातून एकोणीस उमेदवार निवडणूक लढवत आहेत. [[:m:Wikimedia_Foundation_elections/2021/Candidates#Candidate_Table|2021च्या बोर्ड ऑफ ट्रस्टीजविषयी अधिक जाणून घ्या]] समूहांच्या सुमारे 70,000 सदस्यांना मतदान करण्यास निमंत्रित करण्यात आले आहे. त्यात आपणही आहात! मतदान फक्त 31 ऑगस्ट रोजी 23:59 UTC (जागतिक प्रमाणवेळ) पर्यंतच सुरू राहील. * [[:mr:विशेष:सुरक्षीतकौल/vote/Wikimedia_Foundation_Board_Elections_2021|'''मराठी विकिपीडियाच्या सेक्युअरपोलवर जाऊन मतदान करा''']]. आपण याआधीच मतदान केले असल्यास, मतदान केल्याबद्दल आभार. कृपया हा मेल दुर्लक्षित करा. लोक त्यांची कितीही खाती असली, तरी फक्त एकदाच मतदान करू शकतात. [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021|या निवडणुकीविषयी अधिक माहिती वाचा]]. धन्यवाद, [[सदस्य:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[सदस्य चर्चा:MediaWiki message delivery|चर्चा]]) १८:०३, २५ ऑगस्ट २०२१ (IST) <!-- सदस्य:KCVelaga (WMF)@metawiki ने https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:KCVelaga_(WMF)/Targets/Temp&oldid=21933963 वरील यादी वापरुन संदेश पाठविला. --> == Bhagwan Baba dob == Hi Santosh, Any reason that you're firm on babas date of birth. I see you roller back dob edit. My last name is Sanap & we are closely related to bhagwan baba. So I am pretty much sure that his dob is Aug 28. Can you plz share your sources for dob? Would be great if you can rollback the rollback. [[सदस्य:Logik004|Logik004]] ([[सदस्य चर्चा:Logik004|चर्चा]]) १९:४३, २७ ऑगस्ट २०२१ (IST) नमस्कार, भगवान बाबांची इंग्रजी तारखेनुसार जयंती २९ जुलै रोजी येते. तर मराठी तिथीनुसार श्रावण कृष्ण पंचमी ला येते. इ. स. २०२१ साली श्रावण कृष्ण पंचमी ही २७ ऑगस्ट रोजी आलीय. दरवर्षी श्रावण कृष्ण पंचमी ही वेगवेगळ्या तारखेस येत असते. अधिक माहितीसाठी [https://www.bhagwangad.in/p/blog-page_14.html?m=1 येथे टिचकी देणे] -[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;"> 💬</span>]] ) २०:३६, २७ ऑगस्ट २०२१ (IST) == https://www.wikidata.org/wiki/Q4748684 == Rename the name in Marati wikipidea page. Coimbatore is not needed == विकी लव्हज् वुमन २०२१ == [[File:Wiki Loves Women South Asia-mr.png|right|frameless]] प्रिय विकिसदस्य, '''[[विकिपीडिया:विकी लव्ह्‌ज वुमन दक्षिण आशिया २०२१|विकी लव्हज् वुमन दक्षिण आशिया]]''' ही विकीमेडियन्स द्वारा स्थापन केलेली एक वार्षिक स्पर्धा आहे. हा आंतरराष्ट्रीय विकी लव्हज् वुमन स्पर्धेचा एक भाग आहे. हे मुख्यत्वे महिला आणि महिला संबंधित विषयांवरील लेखांवर लक्ष केंद्रित करते. अनेक आशियाई व भारतीय विकिपीडिया समुदायांनी यात भाग घेतला आहे. आणि आमची अशी इच्छा आहे की आपण मराठी विकिपीडियावर आपले योगदान द्यावे. प्रकल्प पृष्ठ [[विकिपीडिया:विकी लव्ह्‌ज वुमन दक्षिण आशिया २०२१|येथे]] उपलब्ध आहे. आपण ही स्पर्धा जिंकल्यास आपण '''पोस्टकार्ड, बार्नस्टार, तसेच $१२ USD ते $२५० USD पर्यंतचे बक्षीस''' आमच्याकडून जिंकू शकता. अधिक माहितीसाठी प्रकल्प पृष्ठ तपासा. [[विकिपीडिया:विकी लव्ह्‌ज वुमन दक्षिण आशिया २०२१/ नोंदणी|येथे]] आपली नोंदणी करा. आणि [https://fountain.toolforge.org/editathons/wlwsa2021-mr हा दुवा] वापरून आपला लेख सादर करा. जर तुम्हाला कोणत्या मदतीची आवश्यकता असेल तर स्थानिक आयोजक [[सदस्य:Sandesh9822|संदेश हिवाळे]] किंवा [[सदस्य:Rockpeterson|Rockpeterson]] यांना संपर्क करावा. धन्यवाद. --[[सदस्य:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[सदस्य चर्चा:MediaWiki message delivery|चर्चा]]) ११:००, १६ सप्टेंबर २०२१ (IST) <!-- सदस्य:Tiven2240@metawiki ने https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlw&oldid=22025036 वरील यादी वापरुन संदेश पाठविला. --> == हिंदी भाषेतील लिखाण == {{साद|Niranjan2209}} नमस्कार, कृपया मराठी विकिपीडियावर जर कुठे मराठी व्यतिरिक्त इतर भाषेत मजकूर लिहिलेला असेल तर तेथे <nowiki>{{भाषांतर}}</nowiki> असा साचा लावावा. :- [[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;"> 💬</span>]] ) ०७:०८, २९ सप्टेंबर २०२१ (IST) == नेक्सटजेनडिजिहब अकॅडेमी उल्लेखनीयता स्थापित करण्याबाबत संदर्भ == नमस्कार, मी सध्या [[नेक्सटजेनडिजिहब अकॅडेमी]] पानाचे लेखन करत आहे. आणि आपण त्या विषयी विश्वकोशीय उल्लेखनीयता/दखलपात्रतेबद्दल साशंकता आहे हा साचा पानावर चढविला आहे. तरी खाली काही भारतातिल तसेच जागतिक स्तरावरील संदर्भ देत आहे ज्याची आपणास उल्लेखनीयता तपासण्यास मदत होऊ शकते काही संदर्भ: * https://www.aninews.in/news/business/business/nextgendigihub-academy-a-digital-marketing-hub-for-budding-aspirants-in-the-rural20210326164231/ * https://www.dnaindia.com/technology/report-nextgendigihub-lends-a-hand-in-developing-rural-india-digitally-2885687 * https://www.deccanherald.com/brandspot/pr-spot/nextgendigihub-founder-tushar-rayate-bridging-the-digital-divide-with-his-rural-digital-marketing-institute-974144.html * https://www.mid-day.com/lifestyle/infotainment/article/tushar-rayate-transforming-the-rural-atmosphere-with-nextgendigihub-23168794 * https://www.mynation.com/india-news/tushar-rayate-the-mind-behind-rural-digital-marketing-platform-nextgendigihub-qs0ito * https://www.deccanchronicle.com/in-focus/280421/tushar-rayate-manifests-digital-marketing-classes-in-rural-areas-via-n.html * https://www.hindustantimes.com/brand-post/tushar-rayate-leads-the-world-of-digital-marketing-with-nextgendigihub-101620386235808.html * https://www.mynation.com/business/establishing-nextgendigihub-tushar-rayate-emerges-as-a-digipreneur-qwj863 ==विकी लव्ह्‌ज वुमन दक्षिण आशिया स्पर्धेचा निकाल== संतोष गोरे नमस्कार, [[विकिपीडिया:विकी लव्ह्‌ज वुमन दक्षिण आशिया २०२१|विकी लव्ह्ज वुमन दक्षिण आशिया २०२१]] साठी तुमच्या योगदानाबद्दल धन्यवाद. तुम्ही स्पर्धेत '''द्वितीय क्रमांक''' पटकावला आहे. आम्ही सर्व मराठी विकिपीडिया समुदायाच्या वतीने तुमचे अभिनंदन करतो. विकी लव्ह्ज वुमन दक्षिण आशियाच्या नंतरच्या आवृत्तीसाठी आम्ही तुम्हाला पुढच्या वर्षी पाहण्यासाठी उत्सुक आहोत. धन्यवाद. --[[User:Sandesh9822|'''<span style="background color: black; color: orange">संदेश</span><span style="color: blue"> हिवाळे</span>'''<span style="color: green"></span>]]^{[[User talk:Sandesh9822|<span style="color: maroon">चर्चा</span>]]} २१:१०, १ ऑक्टोबर २०२१ (IST) == विकिपीडिया आशियाई महिना २०२१== {{WAM |header = विकिपीडिया आशियाई महिना <div style="margin-right:1em; float:right;">[[चित्र:Wikipedia Asian Month Logo.svg|330px|center]]</div> |subheader ='''विकिपीडिया आशियाई महिना''' |body = |footer = {{clear}} }} [[विकिपीडिया:विकिपीडिया आशियाई महिना २०२१|विकिपीडिया आशियाई महिने २०२१]] मध्ये तुमचा दुसरा क्रमांक आला , अभिनंदन. तुम्ही मराठी विकिपीडियावर लेख लिहून तसेच तांत्रिकदृष्ट्याही योगदान देत आहात. तुमच्या भविष्यातील स्पर्धांसाठी तुम्हाला शुभेच्छा [[सदस्य:Rockpeterson|Rockpeterson]] ([[सदस्य चर्चा:Rockpeterson|चर्चा]]) २०:१४, ५ डिसेंबर २०२१ (IST) == मोहनलाल == मोहनलाल या लेखामध्ये मी लिहिलेलं माहिती सर्व चुकीचं आहे कृपया ते सर्व माहिती हटवण्यात यावे... ते माहिती मी सर्व हटवलेले होतं तुम्ही ते सर्व माहिती तुम्ही पुन्हा पूर्वपदावर आणून ठेवलेला आहे 😁 [[सदस्य:Cinzia007|Cinzia007]] ([[सदस्य चर्चा:Cinzia007|चर्चा]]) २२:४५, २८ डिसेंबर २०२१ (IST) == वर्ग == नमस्कार, दोन प्रश्न आहेत. लेख लिहल्यावर वर्ग कसा जोडावा? मी मोबाईलवरून लिहतो. प्रयत्न केला बराच, पण माहिती नाही मिळाली. आणि दुसरा प्रश्न, माझे लेख गुगलवर सर्च केल्यावर दिसत नाही. दिसण्यासाठी काय करावे. धन्यवाद [[सदस्य:अमर राऊत|अमर राऊत]] ([[सदस्य चर्चा:अमर राऊत|चर्चा]]) १५:१८, ३१ डिसेंबर २०२१ (IST) नमस्कार, वर्ग हा लेखाच्या शेवटी टाईप करून जोडावा. बहुतेक वर्ग हे पूर्वीच निर्माण केलेले आहेत. जर अस्तित्वात नसेल तर निर्माण करावा. विकिपीडियावर उपलब्ध असलेला वर्ग हा शोध खिडकीत 'वर्ग:मराठी लेखक' असे शोधून काढू शकता. वर्ग जोडण्याचा दुसरा पर्याय हा हॉट कॅट नावाने ओळखला जातो. हे तुम्हाला नंतर अनुभवाने समजून येईल. अजून दुसरी काही अडचण असल्यास मेसेज करावा. [[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) २१:४४, ३१ डिसेंबर २०२१ (IST) == आठ चिरंजीवी == तुम्ही चर्चा न करताच अख्खा लेख का उडवता आहात? मी इंग्रजी विकिपीडियाच्या आधारे लेख तयार केला होता. त्यासाठी बराच वेळही जातो. "चिरंजीवी" नेमके सात आहेत की आठ, हा वादाचा मुद्दा असू शकतो. पण तुम्ही उपयुक्त माहितीसुद्धा वगळत आहात. [[सदस्य:अमर राऊत|अमर राऊत]] ([[सदस्य चर्चा:अमर राऊत|चर्चा]]) ०९:२४, २३ जानेवारी २०२२ (IST) {{साद|अमर राऊत}} आपल्याला झालेल्या त्रासा बद्दल क्षमा असावी. काही खुलासे करतो, - '''सप्त चिरंजीव''' आणि '''अष्टचिरंजीव''' या नावाची याच विषयावर दोन पूर्वीचीच पाने असताना आपण '''आठ चिरंजीव''' नावाचे तिसरे पान बनवले होते. कारण काही समजले नाही. कृपया आपण त्या जुन्या पानात दुरुस्ती करायला हवी होती. कोणतेही पान बनवताना कष्ट हे पडत असतात यात काही वाद नाही. मी स्वतः निर्माण केलेले काही पाने यापूर्वी असेच मी स्वतः विलय केले आहेत. यामुळे असेही काही नाही की तुम्हाला आणि स्वतःला वेगळा न्याय लावत आहे. तसेच तुमच्या म्हणण्यानुसार जो मजकूर मी उडवला आहे त्यातील काही भाग इतर पानात पूर्वीच आहे व काही भाग नवीन पानात जोडला आहे. त्यामुळे उपयुक्त माहिती वाया गेली असे मला वाटत नाही. त्याव्यतिरिक्त जर आपल्याला '''आठ चिरंजीव''' या पानावरील मजकूर हवा असेल तर तो त्या पानाच्या इतिहासात मिळून जाईल काळजी नसावी. तो आपण तेथून उचलून इतरत्र पेस्ट करू शकता. सध्या मी विकिपीडियावर नियमित नाहीये, जर मला एखादे नोटिफिकेशन आले किंवा कुणी ई-मेल केला तर गरजे पुरते पाहून योग्य वाटल्यास काम करून जातो अन्यथा नाही. यामुळे चर्चा करू शकलो नाही.-[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) १२:३५, २३ जानेवारी २०२२ (IST) काही हरकत नाही सर. तुमचं मार्गदर्शन नेहमी मिळतं.त्यासाठी धन्यवाद. अष्टचिरंजीव हे पान पूर्वी होते, हे मला माहिती नव्हते. कारण "अष्टचिरंजीव" हा शब्दच मला माहित नव्हता. सप्तचिरंजीव लेख मी पाहिला होता. पण त्यात खूपच त्रोटक माहिती आढळली. त्यामुळे इतरत्र माहिती गोळा करून "चिरंजीवी" नावाचा नवा लेख मी तयार केला होता. [[सदस्य:अमर राऊत|अमर राऊत]] ([[सदस्य चर्चा:अमर राऊत|चर्चा]]) १२:४१, २३ जानेवारी २०२२ (IST) == स्त्रीवाद आणि लोकसाहित्य २०२२ == प्रिय विकिसदस्य, '''[[विकिपीडिया:स्त्रीवाद आणि लोकसाहित्य २०२२|स्त्रीवाद आणि लोकसाहित्य २०२२]]''' ही विकीमेडियन्स द्वारा स्थापन केलेली एक वार्षिक स्पर्धा आहे. [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|विकी लव्हस फॉल्कलोर]] ची थीम लिंगभेद कमी करणे आणि लोकांवर लक्ष केंद्रित करणे यावर आधारित आहे. अनेक आशियाई व भारतीय विकिपीडिया समुदायांनी यात भाग घेतला आहे आणि आमची अशी इच्छा आहे की आपण मराठी विकिपीडियावर आपले योगदान द्यावे.योगदानाचा मुख्य हेतू लिंग अंतर कमी करण्यात थेट प्रभाव पाडेल. ही स्पर्धा आज २ फेब्रुवारी २०२२ रोजी सुरू झाली असून ३१ मार्च २०२२ रोजी समाप्त होईल. स्पर्धेतील विजेत्याला तयार केलेल्या पृष्ठांच्या संख्येच्या आधारे घोषित केले जाईल, पहिल्या विजेत्याला ३०० USD, द्वितीय विजेत्याला आणि तीसऱ्या विजेत्याला अनुक्रमे २०० USD आणि १०० USD दिले जातील. सहभाग किंवा योगदान करताना येणाऱ्या कोणत्याही समस्यांबाबत कोणत्याही मदतीसाठी, ज्युरी सदस्यांच्या [[सदस्य:Rockpeterson|Rockpeterson]] किंवा [[सदस्य:Sandesh9822|Sandesh9822]] यांच्या चर्चा पानावर संदेश लिहा. कृपया या पृष्ठावरील [[विकिपीडिया:स्त्रीवाद आणि लोकसाहित्य २०२२#नियम|स्त्रीवाद आणि लोकसाहित्य २०२२]] सर्व सूचना आणि नियम वाचा. या पेजवरून [[विकिपीडिया:स्त्रीवाद आणि लोकसाहित्य २०२२/नोंदणी|स्त्रीवाद आणि लोकसाहित्य २०२२/नोंदणी]] या स्पर्धेत सहभागी व्हा. आपण योगदानामध्ये सहभागी झाल्यास आपल्या मुख्य पृष्ठावर हा [[साचा:स्त्रीवाद आणि लोकसाहित्य २०२२|साचा]] वापरा. येथून [https://fountain.toolforge.org/editathons/fnf2022 हा दुवा] तुम्ही तयार केलेला लेख सादर करावा. --[[सदस्य:Rockpeterson|Rockpeterson]] ([[सदस्य चर्चा:Rockpeterson|चर्चा]]) ११:०१, ३ फेब्रुवारी २०२२ (IST) <!-- सदस्य:Tiven2240@metawiki ने https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlw&oldid=22748073 वरील यादी वापरुन संदेश पाठविला. --> == Wikipedia Asian Month 2021 Postcard == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Dear Participants, Congratulations! It's Wikipedia Asian Month's honor to have you all participated in Wikipedia Asian Month 2021, the seventh Wikipedia Asian Month. Your achievements were fabulous, and all the articles you created make the world can know more about Asia in different languages! Here we, the Wikipedia Asian Month International team, would like to say thank you for your contribution also cheer for you that you are eligible for the postcard of Wikipedia Asian Month 2021. Please kindly fill [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSck2FFBSatWmQYubvyCSWDEAvYzplfL_ZNDvr8j5hWU2bmNww/viewform the form], let the postcard can send to you asap! :This form will be closed at March 15. Cheers! Thank you and best regards, [[:m:Wikipedia_Asian_Month_2021/Team#International_Team|Wikipedia Asian Month International Team]], 2022.02 </div> </div> <!-- सदस्य:Reke@metawiki ने https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Asian_Month_Winners&oldid=22878389 वरील यादी वापरुन संदेश पाठविला. --> ==सहकार्य कराल ह्यात शंका नाही== नमस्कार, आपण मराठी विकिपीडियावर उत्तम योगदान देत आहेत. जसे कि आपण जाणता मराठी विकिपीडियावर "महिला संपादनेथॉन" ह्या उपक्रमाचे ९ वे आवर्तन सुरु आहे आणि ह्याचा मूळ उद्देश महिला संपादकांची मराठी विकिपीडियावरील योगदानात भागेदारी वाढवणे असा आहे. अश्या उपक्रमांमध्ये बरेचदा नव्या अथवा जुन्या संपादकाचा समावेश असतो. त्या मुळे अश्या उपक्रम दरम्यान लेख लिहीत असलेल्या कोणत्याही लेखात इतर त्यातल्या त्यात जाणकार संपादकाने उपक्रमा दरम्यान सम्पादन करू नये असा संकेत आहे.उपक्रम संपल्या नंतर आपण यथायोग्य लेखांचे उपचार करू शकता. तेव्हा कुपया उपक्रम संपे पर्यात आपण कोणत्याही चालू कामात संपादन करणे टाळावे ज्याने लेख लिहिण्या साठी आलेल्या महिला अचानक मजकूर गायब होणे अथवा मजकूर बदलणे अश्या प्रसंगांना सामोरे जाण्याचे प्रसंग टाळणे श्यक्य होईल. आपण हे संकेत पळून सहकार्य कराल ह्यात शंका नाही कदाचित आपणा कडून चुकून काम चालू असलेल्या लेखात संपादन घडले असावे. भविष्यात काळजी घ्यावी. धन्यवाद [[सदस्य:Manasviraut|Manasviraut]] ([[सदस्य चर्चा:Manasviraut|चर्चा]]) २१:३७, ९ मार्च २०२२ (IST) :{{साद|Manasviraut}}, नमस्कार, होय निश्चितच... सहसा मी अथवा इतर जाणकार कुणाचेही संपादन लगेच दुरुस्ती करत नाहीत. परंतु मी जी नुकतीच संपादने उलटवली आहेत, त्यातील एका सदस्याने मराठी विकिपीडियावरील एका लेखातील मजकूर जसाच्या तसा उचलून नावात थोडा बदल करून दुसरे पान बनवले होते. असा १००% इथल्या इथे मजकूर उचलणे मला तरी योग्य वाटले नाही. :तसेच सदरील व्यक्ती ने गेल्या दोन तीन वर्षांत तयार केलेली पाने ही https://vishwakosh.marathi.gov.in येथून जशीच्या तशी उचलली आहेत. त्यातील काही जुनी पाने रिकामे केली असून, इतर पाने नकल डकव असून ती अजून रिकामी केली नाहीत. व्यक्ती जुनीच आहे, नवीन नाही, तेव्हा कृपया आपण 'विचारपूर्वक निर्णय घ्यावा' आणि तसे मला कळवावे.-[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) २१:५९, ९ मार्च २०२२ (IST) :{{साद|Manasviraut}} :''त्यात जाणकार संपादकाने उपक्रमा दरम्यान सम्पादन करू नये असा संकेत आहे.'' :असा संकेत कधीपासून आहे? गेल्या १६-१७ वर्षांत असा संकेत असल्याचे ऐकीवात नाही. किंबहुना असा उपक्रम घडल्यावर अनेकदा जो कमी प्रतीच्या मजकूराचा ढिगारा पसरतो तो स्वच्छ करताना नाकी नऊ येतात. अशा वेळी उपक्रमात भाग घेणारी (जुनी सुद्धा) लोकं पसार झालेली असतात. :''उपक्रम संपल्या नंतर आपण यथायोग्य लेखांचे उपचार करू शकता.'' :ही जबाबदारी उपक्रमात भाग घेणाऱ्यांनी घेणे अपेक्षित आहे. :उपक्रम चालू असताना शक्यतो लेखांमध्ये बदल करू नयेत अशी विनंती केल्यास व उपक्रम संपल्यावर उपक्रमातील लेखांची स्वच्छता करण्यास मदत करण्याची तयारी (हमी वगैरे नको, नुसती तयारी चालेल) दर्शविल्यास काही काळासाठी अशा लेखांकडे दुर्लक्ष करता येईल. :सरसकट असे दुर्लक्ष करणे हे मराठी विकिपीडियाला हानीकारक आहे. :अशा उपक्रमांद्वारेच नव्हे तर इतरही वेळी तुमचे योगदान मिळो अशा आशेसह. :[[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) ०९:५२, ११ मार्च २०२२ (IST) :: नमस्कार, सर्वप्रथम [[विकिपीडिया:महिला संपादनेथॉन- २०२२|महिला संपादनेथॉन- २०२२]] च्या यशाबद्दल आयोजक आणि सहभागी झालेल्या सदस्यांचे अभिनंदन. या कार्यशाळेत संपादित लेखात दुरुस्ती करणे, वर्ग जोडणे, आंतरविकि दुवे जोडणे, विकिडेटा कलमाशी लेख जोडणे व इतर कामे आयोजक पार पाडतील ही अपेक्षा आहे.-[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) ०८:१३, १६ मार्च २०२२ (IST) == आभार == तुम्ही बार्नस्टार देऊन केलेल्या गौरवाबद्दल मी आपला आभारी आहे. मी इथे येऊन तीनच महिने झाले आहेत. मराठी विकिपीडिया आणि पर्यायाने मराठी भाषा समृद्ध करण्यासाठी आपलाही खारीचा वाटा असावा, म्हणून योगदान देत असतो. त्यात तुमचं मला अगदी पहिल्या दिवसापासून मार्गदर्शन मिळत आहे, भविष्यातही मिळेल असा विश्वास आहे. आपले मनापासून आभार! [[सदस्य:अमर राऊत|अमर राऊत]] ([[सदस्य चर्चा:अमर राऊत|चर्चा]]) २०:२४, २४ एप्रिल २०२२ (IST) :{{साद|अमर राऊत}}, नमस्कार,[[विकिपीडिया:स्त्रीवाद आणि लोकसाहित्य २०२२|स्त्रीवाद आणि लोकसाहित्य २०२२]] मध्ये आपण द्वितीय क्रमांक पटकावला होता. यात सहभागी सदस्यांना प्रोत्साहनपर विकिपीडिया ने काही बक्षिसे घोषित केली होती. अपेक्षा आहे की आपण योग्य प्रकारे फॉर्म भरला आहे. [[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) ०९:४२, २४ मे २०२२ (IST) ::@[[सदस्य:संतोष गोरे|संतोष गोरे]], नमस्कार, व्यस्त असल्याने अलीकडे विकिपीडियावर सक्रिय नाही. त्यामुळे फॉर्मबद्दल लवकर समजलं नाही. आठवण करून दिल्याबद्दल धन्यवाद. [[सदस्य:अमर राऊत|अमर राऊत]] ([[सदस्य चर्चा:अमर राऊत|चर्चा]]) १०:३९, २४ मे २०२२ (IST) == धन्यवाद == {{साद|संतोष गोरे}}, तुम्ही येथे काम करण्यास सुरुवात केल्यापासून ज्या प्रकारे येथील संकेत, नियम समजून घेतले व भरघोस काम करीत आहात त्याबद्दल तुमचे कौतुक आणि अभिनंदन. याशिवाय इतर सदस्यांना तुम्ही ज्याप्रकारे मदत करता हे विशेष महत्वाचे आहे. इतरांची उचकवले असतानाही त्यांच्याशी सामंजस्याने संवाद साधता याचे इतरांना उत्तम उदाहरण आहे. तुमच्याकडून मराठी विकिपीडियाची उत्तरोत्तर अशीच सेवा घडो ही आशा व विनंती. पुन्हा एकदा धन्यवाद! [[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) ०८:२८, ११ मे २०२२ (IST) :[[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]], कौतुकाची थाप दिल्याबद्दल धन्यवाद. विकिपीडियावर जे शिकायला मिळाले तेच मी दिले. यात काही विशेष नाही. या उलट तुम्ही स्वतः, [[सदस्य:ज|ज]], [[सदस्य:Tiven2240|टायविन]] आणि [[सदस्य:Sandesh9822|संदेश हिवाळे]] यांच्या कडून मला खूप काही शिकायला मिळाले. सबब तुम्हा सर्वांचे आभार! [[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) १०:५३, ११ मे २०२२ (IST) == आंतरविकी दुव्यांची अदलाबदल == [[:en:Paush Purnima]] आणि [[:tt:Пауш Пурнима]] ही पाने [[पौष पौर्णिमा]]ला जोडावीत. [[सदस्य:Khirid Harshad|Khirid Harshad]] ([[सदस्य चर्चा:Khirid Harshad|चर्चा]]) १६:२३, १४ मे २०२२ (IST) :नमस्कार, मला वाटतं मराठी विकिपीडियावर एकाच तिथीचे दोन वेगवेगळे पान निर्माण झाले आहेत. त्यामुळे हे एकत्रित करावेत. [[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] कृपया योग्य मार्गदर्शन करावे ही विनंती. [[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) १७:२३, १४ मे २०२२ (IST) ::{{साद|संतोष गोरे|Khirid Harshad}} ::संकेतानुसार [[पौष पौर्णिमा]] लेख ठेवून त्यात या तिथीला साजरे केले जाणारे सण व उत्सव या विभागात शाकंभरी पौर्णिमेबद्दलची माहिती लिहावी. ::जर अशा सण व उत्सवांबद्दलची माहिती मोठी असेल तर वेगळा लेख करावा, उदा. -- [[आश्विन अमावास्या]]/[[दिवाळी]], [[श्रावण पौर्णिमा]]/[[रक्षाबंधन]], इ. ::[[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) १८:०८, १४ मे २०२२ (IST) खालील पानांचे आंतरविकी दुरुस्त करावे. # [[शिशिर]] → [[:en:Shishir]] # [[हिवाळा]] → [[:en:Winter]] # [[शरद]] → [[:en:Autumn]] # [[ग्रीष्म]] → [[:en:Grishma]] [[सदस्य:Khirid Harshad|Khirid Harshad]] ([[सदस्य चर्चा:Khirid Harshad|चर्चा]]) २०:५१, १९ मे २०२२ (IST) :{{झाले}}-[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) ०९:४३, २४ मे २०२२ (IST) == इ-मेल संपर्क == नमस्कार, तुमच्याशी इ-मेल वर संपर्क साधता येईल का? धन्यवाद. [[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) ०७:२०, १६ मे २०२२ (IST) :{{साद|अभय नातू}}, नमस्कार, नुकताच मी आपल्याला एक ई-मेल केला आहे. [[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) ०७:२३, १६ मे २०२२ (IST) नमस्कार, तुमच्याशी इ-मेल वर संपर्क साधता येईल का? कृपया आपली मेल आय डी द्या सर नाहीतर मला मेल करा. Muzzammils48@gmail.con धन्यवाद. [[सदस्य:Muzzammils41|Muzzammils41]] ([[सदस्य चर्चा:Muzzammils41|चर्चा]]) २३:०३, २७ जून २०२२ (IST) == Feminism and Folklore 2022 - Local prize winners == <div style="border:8px brown ridge;padding:6px;> [[File:Feminism and Folklore 2022 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''{{int:please-translate}}'' Congratulations for winning a local prize in '''[[:m:Feminism and Folklore 2022/Project Page|Feminism and Folklore 2022]]''' writing competition. Thank you for your contribution and documenting your local folk culture on Wikipedia. Please fill in your preferences before 15th of June 2022 to receive your prize. Requesting you to fill [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLScK5HgvVaLph_r_afctwShUuYVtXNwaN24HUSEYnzUUho8d-Q/viewform?usp=sf_link this form] before the deadline to avoid disappointments. Feel free to [[:m:Feminism and Folklore 2022/Contact Us|contact us]] if you need any assistance or further queries. Best wishes, [[:m:Feminism and Folklore 2022|FNF 2022 International Team]] ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div></div> [[सदस्य:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[सदस्य चर्चा:MediaWiki message delivery|चर्चा]]) १३:२०, २२ मे २०२२ (IST) <!-- सदस्य:Tiven2240@metawiki ने https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/fnf&oldid=23312270 वरील यादी वापरुन संदेश पाठविला. --> == Questions about edits made to Anjali Soman's wiki page == Hello, i am helping create and edit Anjali Soman's Wikipedia page. Some of the links to reviews of her books were removed, and we are not sure why. Can you help clarify? Thanks, Bakul Soman. [[विशेष:योगदान/98.122.153.179|98.122.153.179]] ००:०८, २१ जून २०२२ (IST) नमस्कार, [[चर्चा:अंजली सोमण]] येथे पुढील चर्चा करूया.-[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) १२:३४, २१ जून २०२२ (IST) == ई-मेल आय डी मिळण्याबाबत == कृपया आपला ई-मेल आयडी मिळेल का सर जर इथे पाठवता येत नसेल तर मला आपण मेल करा Muzzammils48@gmail.com [[सदस्य:Muzzammils41|Muzzammils41]] ([[सदस्य चर्चा:Muzzammils41|चर्चा]]) २३:०६, २७ जून २०२२ (IST) :नमस्कार, तुमचे सध्या जे विकिपीडियावर प्रोफाइल आहे, त्याला सदस्य पान/user profile असे म्हणतात. यावरून तुम्ही कोणत्याही लेखात संपादने करू शकतात. राहिला प्रश्न तुमच्यावरील पान किंवा लेखाचा, तर त्यासाठी काही अटी आहेत. #तुमच्यावरील लेखाची निर्मिती तुम्ही स्वतः करू शकत नाहीत. #विकिपीडियाचा फेसबुक किंवा इतर सोशल मीडिया प्रमाणे वापर करता येत नाही. #तसेच लेख उल्लेखनीय असला पाहिजे. -[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) १०:०६, ५ जुलै २०२२ (IST) == खालील लेख वगळावेत == * [[अर्चना राणाजगजितसिंह पाटील]] ह्या केवळ भाजपचे आमदार राणाजगजितसिंह पाटील यांच्या पत्नी आहेत. लोकप्रिय नाहियेत, राजकारणात सक्रीय सहभाग नसतो. * [[सरोवर हॉटेल्स आणि रिझॉर्ट्‌स|सरोवर हॉटेल्स आणि रिझॉर्ट्स]] ही जाहिरात आहे, लोकप्रिय समुह नाहिये. वर्तमान पत्रांमध्ये दखल दिसत नाहिये * [[मयूर जोशी]] लोकप्रिय नाहिये. वर्तमान पत्रांमध्ये दखल दिसत नाहिये. लेख विश्वकोश उल्लेखनीय नाहिये. * [[सुदर्शन रापतवार]] Ashutoshrapatwar1 यांनी हा लेख लिहिला आहे.वर्तमान पत्रांमध्ये दखल दिसत नाहिये. लेख विश्वकोश उल्लेखनीय नाहिये. हे लेख तपासून त्वरीत वगळावे.--[[सदस्य:Omega45|Omega45]] ([[सदस्य चर्चा:Omega45|चर्चा]]) २३:५१, २६ जुलै २०२२ (IST) ==शुभेच्छा== माझ्या शुभेच्छा कृपया स्वीकाराव्यात. --[[सदस्य:V.narsikar|वि. नरसीकर]] , [[सदस्य चर्चा:V.narsikar|(चर्चा)]] २१:५८, २७ जुलै २०२२ (IST) :न की पेक्षा आपले मार्गदर्शन असावे ही विनंती. [[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) २१:५९, २७ जुलै २०२२ (IST) == संजय सुशील भोसले == [[संजय सुशील भोसले]] हे २०१९ च्या निवडणुकींमध्ये मुंबईतील सर्वात श्रीमंत उमेदवार होते. हे एक उत्तम व्यापारी आहेत त्याचसोबत समाजसेवा हि करतात. आपणास हि विनंती होती कि कृपया आपण संदर्भ तपासून साचा काढून टाकावा. [[सदस्य:Sumedhdmankar|Sumedhdmankar]] ([[सदस्य चर्चा:Sumedhdmankar|चर्चा]]) १६:२७, ३ ऑगस्ट २०२२ (IST) :{{साद|Sumedhdmankar}}, नमस्कार, आपला लेख [[संजय सुशील भोसले]] हा विकिपिडिया च्या [[विपी: उल्लेखनीयता|उल्लेखनीयता]] चा निकशास पात्र ठरत नाहीये. ::संजय सुशील भोसले यांची [[संजय सुशील भोसले#सामाजिक कारकीर्द|सामाजिक कारकीर्द]] यात योग्य ते संदर्भ हवे आहेत. त्याच सोबत त्यांनी राबवलेली चळवळ, आंदोलन, तसेच काही पुस्तके लिहिली असतील, याशिवाय शासकीय/निम शासकीय संस्थेकडून त्यांच्या कार्याची दखल घेत दिला गेलेला पुरस्कार यापैकी काही असेल तर ते जोडणे आवश्यक आहे. '''मुंबईतील सर्वात श्रीमंत उमेदवार, उत्तम व्यापार आणि समाजसेवा हि करतात''' असे ''' चर्चा पानावर ''' केवळ लिहून लेख उल्लेखनीय ठरत नाही. कृपया अजून काही उपयुक्त माहिती असेल तर ती लेखात भरावी. आपल्या पुढील लेखनास शुभेच्छा. [[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) ०८:२१, ५ ऑगस्ट २०२२ (IST) g3fjexgmrm6tkrud0o0w7wkrs54v5fk 2143210 2143205 2022-08-05T03:59:22Z Sumedhdmankar 127571 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=संतोष गोरे}} -- [[सदस्य:साहाय्य चमू|साहाय्य चमू]] ([[सदस्य चर्चा:साहाय्य चमू|चर्चा]]) १२:३५, ७ जुलै २०२१ (IST) ==खडीकोळवण== माझा "खडीकोळवण" मधील अधिक मजकूर delet झाला. माहीती मिळेल का? [[TimeNow999]] ::खडीकोळवण हा संपूर्ण लेख विकिपीडियास अनुसरून नव्हता, त्यात बदल करण्यात आले आहेत. आपण ग्राम दैवत ची माहिती टाकली, ती संपादित करून ठेवण्यात आली आहे; उडवली नाही. उलट अशा माहितीसाठी संदर्भ जोडावा लागतो, जो तुम्ही जोडला नाही. असो. काव्य पद्धतीची भाषा तसेच अज्ञात व्यक्तीचे नाव जोडून दिलेले व्यक्तीमहत्व काढण्यात आले आहे. :::[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) २०:३२, १२ जून २०२१ (IST) साहेब मी आपला आभारी आहे, नवीन आहे, पुढे नक्कीच सुधारणा होणारच, उत्पात असा काही नाही. गैरसमज नसावा. मला वाटला दुसरे कोणती तरी मजकूर delet केला..क्षमा असावी [[TimeNow999]] :साहेब मला काही चुकले तर block करू नका. मार्गदर्शन करा. हिच विनंती [[TimeNow999]] :नमस्कार मला काही मजकूर नवा updt करायचा असेल तर तो करू शकतो का? कृपया मार्गदर्शन करावे [[TimeNow999]] ::{{साद|TimeNow999}}, नमस्कार, मराठी विकिपीडिया मुक्त ज्ञानकोश आहे. आपण '''सकारात्मक''' आणि '''विधायक''' लिखाण सर्वत्र करू शकता, नवीन पान निर्मिती करू शकता, कुठे काही अडचण निर्माण झाल्यास मदत मागू शकता. --:[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) १९:५०, १४ जून २०२१ (IST) नमस्कार सरजी, मी खडीकोळवण लेख पूर्णपणे काढून टाकला आहे. पुन्हा सच्चेबद्द लिखाण करूनच येथे माहीतीसाठी पाठविणार......लेख delet केल्यामुळे क्षमस्व [[TimeNow999]] {{साद|TimeNow999}} '''कोणत्याही पानात मोठ्या प्रमाणात काटछाट किंवा फेरबदल करणे''' हे फक्त विशिष्ट संपादक करू शकतात. तेव्हा कृपया लेख न उडवता पुनर्लिखाण करावे. गरज पडल्यास [[सदस्य:TimeNow999/धुळपाटी/खडीकोळवण]] येथे कच्चे लिखाण करून पाहिजे तितके संपादने करावीत. आणि मग त्यातील उत्तम असे वेगवेगळे परिच्छेद एक एक करून [[खडीकोळवण]] या लेखात जोडावेत. :[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) १९:५४, १५ जून २०२१ (IST) ==अंतर दुवा== <nowiki>:मला काही पाने इंग्रजी विकिपीडियाशी जोडण्यासाठी सुचवायची आहेत.</nowiki> :होय सांगा ना! ::[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) १३:४२, १९ मे २०२१ (IST) आतापर्यंतची सर्व पाने जोडल्याबद्दल खूप धन्यवाद! [[फुलांची वनस्पती]] हे पान [[फुलझाडे]] येथे स्थानांतरित केले आहे. तर त्याचा दुवा पण स्थानांतरित करावा. :[[गायत्री दातार]] {{झाले}}, कृपया [[उदय सबनीस]] लेखाचा विस्तार करावा. तुम्ही बरीचशी छोटी पाने निर्माण केली आहेत. विनंती आहे की, पूर्वतयारी करून किमान १,००० बाईट्स, साचा आणि दोन ते तीन परिच्छेद असलेले लेख तयार करावेत. ::[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;"> 💬</span>]] ) २२:०६, १४ ऑक्टोबर २०२१ (IST) <nowiki>:ठीक आहे, धन्यवाद.</nowiki> :फुलपाखरू आणि देवयानी ही दोन पाने enwiki वर सापडली नाहीत. ::[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) १४:११, १९ मे २०२१ (IST) <nowiki>:रंग माझा वेगळाचे पान चुकीच्या इंग्रजी पानाशी जोडण्यात आले आहे. ते Rang Maza Vegla नसून Rang Majha Vegla असे आहे.</nowiki> :रंग माझा वेगळा दुरुस्त केले, पण enwiki वर जीव झाला येडापिसा सापडत नाहीये. ::[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) <nowiki>:Phulpakharu (TV series), Devyani... Ekka Raja Rani, Jeev Zala Yeda Pisa अशी पाने आहेत.</nowiki> :ते दिसायला वेळ लागतो. आज संध्याकाळी परत मेसेज करा. अजून काही पान असतील तर कृपया मेसेज टाकून ठेवणे. तसेच प्रत्येक मेसेज टाकताना किंवा रिप्लाय देताना खाली '''<nowiki>:~~~~ </nowiki>''' असे टाकणे. ::[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) <nowiki>:ओके चालेल.</nowiki> :ओके चालेल नंतर '''<nowiki>:~~~~ </nowiki>''' असे टाकावे. त्यात nowiki वगैरे लिहू नका आणि हो, तुमचे काम चांगले आहे. Sign up/login म्हणजे सनोंद प्रवेश करून काम करा, अजून सोपे जाईल. ::[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) १४:५२, १९ मे २०२१ (IST) :नमस्कार, कृपया नवीन पानांची यादी देणे थांबवा. विकिपीडियावर बहुतेक सदस्य हे निस्वार्थपणे काम करत असतात. त्यात त्यांचा कोणताही स्वार्थ नसतो किंवा विकिपीडिया त्यांना पगार देत नसते. आपल्या व्यस्त जीवनातून वेळ काढून येथे योगदान देणे चालू असते. मला मराठी विकिपीडियाने द्रूतमाघारकार म्हणून नेमलेले आहे. वेळेत वेळ काढून सामान्य किंवा नवख्या सदस्यांच्या हातून होणाऱ्या चुका आणि होणारा उपद्रव शोधून तो दुरुस्त करणे हे माझं काम आहे. मराठी विकिपीडियावर सध्या +७४,००० पाने आहेत. जर फक्त दुवे जोडत बसलो तर प्रमुख जिम्मेदारीचे काम बाजूला पडेल. तेव्हा विनंती आहे की, सध्या झाले तेव्हढे काम पुरेसे आहे. ::[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) ०८:३२, २० मे २०२१ (IST) <nowiki>:नमस्कार. मला तुम्हाला त्रास देण्याचा हेतू नव्हता. मी फक्त मदत म्हणून या पानांची यादी येथे नमूद करत होतो. परंतु, आता मी येथे नवीन पानांची यादी देणार नाही क्षमस्व.</nowiki> नमस्कार, कृपया संपादने जपून करावीत. यापूर्वी पण आपणास सावध केल्या गेले होते. तुमच्या चुकीच्या संपादनामुळे अनेक पानांवरील साचात बिघाड होतोय. त्यामुळे दुरुस्तीचे काम वाढतेय. तसेच आपण सनोंद संपादने करत नाहीयेत, त्यामुळे क्लिष्टता वाढतेय. ::[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) ०७:०५, २१ मे २०२१ (IST) कृपया [[महाराष्ट्रातील सर्वाधिक आकर्षक पुरुष (चित्रपट)]] तसेच [[पीयूष रानडे]] सारखी उपयुक्त माहिती नसलेली पाने दुरुस्त करावीत. अन्यथा ही व अशी इतर पाने काढली जातील याची नोंद घ्यावी. :[[सदस्य:संतोष गोरे|संतोष गोरे]] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|चर्चा]]) ०६:५८, ११ जुलै २०२१ (IST) कृपया प्रथम [[उदय सबनीस]] लेखात थोडा बहुत मजकूर जोडावा. [[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;"> 💬</span>]] ) २०:५८, ९ ऑक्टोबर २०२१ (IST) == व्हॅलेंटाईन अभिवादन == {| style="background-color: #ff6947; border: 4px solid #DC143C;" |rowspan="2" style="vertical-align: middle; padding: 1px;" | [[File:Wikilove2 new.png|211px]] |style="font-size: x-large; padding: 2px 2px 0 2px; height: 1.5em;" | '''व्हॅलेंटाईन अभिवादन!!!''' |- |style="vertical-align: middle; padding: 3px;" | ---- '''नमस्कार Goresm, [[प्रेम]] हे अंत: भाषा आहे आणि रोख्यांची दोन आत्म्यांच्या जोडणारा आणि आणते की दोन अंत: करणात एकत्र भावना आहे. [[विकिपीडिया]] पातळी प्रेम घेऊन, एकमेकांना [[व्हॅलेन्टाईन्स डे]]च्या शुभेच्छा बनवू करून विकिप्रेम पसरु,पूर्वी तो कोण असेल ज्याच्या सोबत आपले मतभेद झाला असेल, एक चांगला मित्र, किंवा फक्त काही यादृच्छिक व्यक्ती.<br /> पूर्वसंध्येला आपण मनापासून व उबदार प्रेम पाठवत आहे <br> संपादनास शुभेच्छा,<br> [[सदस्य:Tiven2240|'''<span style="background color: black; color: orange">टाय</span><span style="color: blue">वीन</span>'''<span style="color: green">२२४०</span>]]^{[[सदस्य चर्चा:Tiven2240|<span style="color: maroon">माझ्याशी बोला</span>]]} ०८:२८, १४ फेब्रुवारी २०१८ (IST) <center><span style="color: white"> '''<nowiki>{{subst:व्हॅलेंटाईन अभिवादन}} </nowiki>'''</span> असे ज्या सदस्यास संदेश द्यावयाचा आहे, त्या सदस्याच्या चर्चापानावर जोडून हा शुभेच्छा संदेश त्यांचेपर्यंत पोचवा.''</center>{{clear}}</div> |} ==वंजारी== {{साद|Goresm}} नमस्कार, आपण Tiven2240 च्या चर्चापानावर [[वंजारी]] लेखाबद्दल उपस्थित केलेल्या प्रश्नांना अनुसरून: [https://mr.m.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:MobileDiff/1591201 1] [https://mr.m.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:MobileDiff/1591203 2] हे वंशज विभागातील मजकूर अनामिक सदस्याने हटवले आहे. (हटवलेला मजकूर – '''''आणि रेणुका माता, माहूरगड हे होत. वंजारी समाजाची उत्पत्ती ही [[रेणुका]] मातेच्या सन्तानीं पासून झाली असे मानल्या जाते. रेणुका मात आणि [[जमदग्नी]] ऋषी यांना पाच पुत्र होते, ते अनुक्रमे असे, १) वशूमंत २) वस्तू ३) सूशौन ४) विश्ववस्तू. ५) [[परशूराम]] हे होत. वशुमंतापासून कमण्डूक ऋषी. त्याच्यापासून अनुक्रमे १)रघुपती, २)अधिपती, ३)कानुपती आणि ४)सुभानुपती हे जन्मले. यातील रघुपती पासून १)रावजीन, अधिपती पासून २)लाडजीन, कानिपती पासून ३)मथुरजन आणि सुभानुपती पासून ४)भूसार्जीन अशा '''क्रमवार चार शाखांची''' उत्पत्ती झाली.आज या चारही शाखा एक आहे व वंजारी म्हणून परिचित आहे.''''' याच मजकूराबाबत आपण बोलत आहात का? याशिवाय पुढील मजकूर नकल-डकव (कॉपीपेस्ट) सापडला असल्याने त्याला कॉपीव्हायोचा साचा जोडला आहे, त्यामुळे तो झाकला गेला आहे आणि तो मोबाईल दृष्यातून दिसत नाही. डेक्सटॉप दृष्यातून तो तुम्ही पाहू शकता. (मजकूर – '''''अनेक वंजारी स्वत:ला राजपूत कुळीतील राणाप्रतापाचे वंशज समजतात. राजस्थानातून औरंगजेबाच्या वेळी ते दक्षिणेस आले असावेत असेही मानले जाते. त्यांच्यात अनेक उपजमांतीचे लोक आहेत. बिहार व ओरिसा या राज्यांत त्यांना आदिवासी म्हणून मान्यता मिळाली नाही. इतरत्र त्यांना अनुसूचित जमातींत समाविष्ट केले आहे. तर महाराष्ट्र्र राज्यात त्यांना भटक्या विमुक्त जातीचा दर्जा दिलेला आहे. आंध्र प्रदेशात ते सुगाळी, दिल्लीत शिरकिवन, राजस्थान व केरळात गवरिया व गूजरातमध्ये चारण म्हणून ओळखले जातात. लोदी घराण्यातील सिकंदरशाह याने १५०२ मध्ये धोलपूरवर स्वारी केली, तेव्हा वंजारी बंजारांचा प्रथम उल्लेख केलेला आढळतो. थोडक्यात विविध प्रांतीय लोक असल्याने सर्व पोटभेद पडले असले तरी समस्या समान आहेत. वंजारी समाजही पुरातन काळी मातृसत्ताक पद्धती पाळनाराच होता. महाराष्ट्रातील वंजा-यांची श्रद्धास्थाने म्हणजे जेजुरीचा खंडोबा आणि माहूरची रेणुका.''''' ). काही बदल अपेक्षित आहे? अनामिक सदस्याने हटवलेला मजकूर पूर्ववत चढवला जाऊ शकतो, मात्र तो कॉपीपेस्ट नसावा. कृपया प्रतिक्रिया द्या. --[[User:संदेश हिवाळे|'''<span style="background color: black; color: orange">संदेश</span><span style="color: blue"> हिवाळे</span>'''<span style="color: green"></span>]]^{[[User talk:संदेश हिवाळे|<span style="color: maroon">चर्चा</span>]]} २०:२७, ४ मे २०१८ (IST) नमस्कार, बहुतांश वेळा लेखन हे काॅपि पेस्ट असते यात काही वादच नाही. परंतु मी "आणि रेणुका माता, माहूरगड हे होत. वंजारी समाजाची उत्पत्ती ही रेणुका मातेच्या सन्तानीं पासून झाली असे मानल्या जाते. रेणुका मात आणि जमदग्नी ऋषी यांना पाच पुत्र होते, ते अनुक्रमे असे, १) वशूमंत २) वस्तू ३) सूशौन ४) विश्ववस्तू. ५) परशूराम हे होत. वशुमंतापासून कमण्डूक ऋषी. त्याच्यापासून अनुक्रमे १)रघुपती, २)अधिपती, ३)कानुपती आणि ४)सुभानुपती हे जन्मले. यातील रघुपती पासून १)रावजीन, अधिपती पासून २)लाडजीन, कानिपती पासून ३)मथुरजन आणि सुभानुपती पासून ४)भूसार्जीन अशा क्रमवार चार शाखांची उत्पत्ती झाली.आज या चारही शाखा एक आहे व वंजारी म्हणून परिचित आहे. [१].) ' या बद्दल बोलत आहे. वरील माहिती मी माझ्या शब्दात लिहिलेली आहे. काॅपि पेस्ट नाही. 🙏 धन्यवाद '''उत्पत्ती''' विभाग बनवून त्यामध्ये वरील मजकूरात काहीसा बदल करून मी हा मजकूर लेखात घातला आहे. आपण त्यात आवश्यक ते बदल करावेत, विनंती. आपल्यासाठी दोन विनम्र सूचना: # कुठे संदेश टाकल्यावर त्याखाली आपली ''''सही''' अवश्य वापरावी. # आपले सदस्य पान बनवून घ्या. ([https://mr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF:Goresm&action=edit&redlink=1 येथे]) --[[User:संदेश हिवाळे|'''<span style="background color: black; color: orange">संदेश</span><span style="color: blue"> हिवाळे</span>'''<span style="color: green"></span>]]^{[[User talk:संदेश हिवाळे|<span style="color: maroon">चर्चा</span>]]} २३:३१, ५ मे २०१८ (IST) == आपले सदस्यपान == :मुक्त ज्ञान निर्मितीसाठी आपले अभिनंदन व शुभेच्छा!<br> विकिपीडियावर लाल दुवा म्हणजे रिकामे पान. तुमचे नाव लाल दुव्यात दिसते आहे? मग तर त्यावर क्लिक करून ते उघडा, आणि लिहा स्वत:विषयी आपल्या सदस्य पानावर! आपला परिचय उदा.कामाचे क्षेत्र,आवडीचे विषय,अभ्यासाचे विषय,छंद इ. तसेच कोणत्या विषयांवर लिहायला आवडेल, फोटो संग्रह टाकायला आवडेल हे अवश्य लिहा. इतर विकी प्रकल्प -विकिस्रोत,विक्शनरी,विकिबुक्स इ.- यामध्ये रुची आहे का ते नोंदवावे.<br> खाजगी माहिती जसे की फोन क्र.,ईमेल देण्याचे टाळावे.<br> या गोष्टी करून पहा -<br> #सदस्य पान तयार करणे - स्वत:ची थोडक्यात माहिती लिहिणे, आवड,छंद, कौशल्ये इ.<br> ::या पानावर संपादन करताना - परिच्छेद, शब्द ठळक/तिरपा करणे, बिंदी व अनुक्रमित यादी, दुवा देणे, संदर्भ देणे इ. मुलभूत गोष्टी समजून घेणे. #आपल्याला आवडणाऱ्या कोणत्याही लेखाचे नाव 'शोधा' खिडकीत टाकून लेख उघडणे. लेखात किमान एक-दोन वाक्याची योग्य ती भर घालणे. अशा १० लेखांत भर घालणे. अलीकडील बदल मध्ये 'आपण १० संपादनांचा टप्पा ओलांडला, अभिनंदन!' असा संदेश दिसेपर्यंत संपादने करणे. याचा उद्देश लेखाची रचना, भाषा, व इतर विकिपीडिया पद्धती जाणणे असाही आहे. #'माझ्या पसंती' मध्ये संपादनांची संख्या पाहणे. 'माझे योगदान' मध्ये आपण काय कृती केली ती पाहणे. अलीकडील बदल मध्ये नोंदी पाहणे. # विकिपीडिया प्रशिक्षणाचे व्हिडीओ पुढील लिंकवर आहेत - [https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Marathi_Wikipedia_Tutorials Marathi Wikipedia Tutorials] पुढील लेखनाला शुभेच्छा!<br> --[[सदस्य:सुबोध कुलकर्णी|सुबोध कुलकर्णी]] ([[सदस्य चर्चा:सुबोध कुलकर्णी|चर्चा]]) ०९:२८, ७ जुलै २०१८ (IST) == We sent you an e-mail == Hello {{PAGENAME}}, Really sorry for the inconvenience. This is a gentle note to request that you check your email. We sent you a message titled "The Community Insights survey is coming!". If you have questions, email surveys@wikimedia.org. You can [[:m:Special:Diff/20479077|see my explanation here]]. [[सदस्य:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[सदस्य चर्चा:MediaWiki message delivery|चर्चा]]) ००:२३, २६ सप्टेंबर २०२० (IST) <!-- सदस्य:Samuel (WMF)@metawiki ने https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Samuel_(WMF)/Community_Insights_survey/other-languages&oldid=20479295 वरील यादी वापरुन संदेश पाठविला. --> Hello {{PAGENAME}}, नमस्कार ! आपण विष्णू सहस्रनाम लेखात संपूर्ण १००० नावे इंग्रजी भाषेत तक्ता घातला आहे. मराठी विकिवर याचा उपयोग नाही. आपण कृपया त्याचा अनुवाद करून सहकार्य करावे. धन्यवाद ! --[[सदस्य:आर्या जोशी|आर्या जोशी]] ([[सदस्य चर्चा:आर्या जोशी|चर्चा]]) ११:५३, ३० ऑक्टोबर २०२० (IST) {{साद|आर्या जोशी}} नमस्कार, सुप्रभात. आपलं अंशतः बरोबर आहे. सदरील तक्ता enwiki वरून घेतलाय, घेताना त्यात काही बदल केलेत. व्यवसाय आणि इतर कार्यामुळे ताबडतोब भाषांतर शक्य नाही. माझा प्रयत्न चालू राहील अपूर्ण भाषांतर पूर्ण करण्याचा. कृपया अडचण समजून घ्यावी. आणि आठवण करून दिल्या बद्दल धन्यवाद, नक्कीच अजून वेळ देण्याचा प्रयत्न करेन. [[सदस्य:Goresm|संतोष गोरे]] ([[सदस्य चर्चा:Goresm|चर्चा]]) ०८:२६, ३१ ऑक्टोबर २०२० (IST) Hello {{PAGENAME}} ठीक आहे. धन्यवाद--[[सदस्य:आर्या जोशी|आर्या जोशी]] ([[सदस्य चर्चा:आर्या जोशी|चर्चा]]) ०९:२९, १ नोव्हेंबर २०२० (IST) == लेखन == संतोष दादा, आपण चांगले काम करत आहेत! धन्यवाद! मी आपल्या [[कांकरेज गाय]] या लेखात काही आवश्यक बदल केले आहेत. कृपया ते पाहावे व पुढील लेखनात वापरावे. आपण जे विकिपीडियावर लिहीत आहेत त्याला विश्वसनीय स्रोत देने गरजेचे आहे. लेखात चित्र असले की त्याचा स्वरूप बदलून जाते आणि लेख अजून वाचायला आवडते. काहीही अडचणी असल्यास मला साद द्यावे किव्हा चर्चापानावर संदेश टाकावे. धन्यवाद --[[सदस्य:Tiven2240|Tiven2240]] ([[सदस्य चर्चा:Tiven2240|चर्चा]]) ०८:०१, २६ डिसेंबर २०२० (IST) {{साद|Tiven2240}}धन्यवाद भाऊ. निश्चितच तुमची मदत आवश्यक आहे. मला अजून खूप काही शिकणे बाकी आहे. सध्या फक्त नवीन पान करणे चालू आहे. फोटो आणि इतर माहिती निश्चितच परत टाकल्या जाईल. [[सदस्य:Goresm|संतोष गोरे]] ([[सदस्य चर्चा:Goresm|चर्चा]]) ०८:३१, २६ डिसेंबर २०२० (IST) :विकिपीडियावर सद्या ६.७२ कोटी चित्र आहे. आपण त्यांना लेखात जोडू शकता. [[:c:special:search|इथे शोध घ्यावी]]. चित्र जोडण्यासाठी ''''<nowiki>[[चित्र:फाईल नाव|thumb|चित्र माहिती]]</nowiki>''' असे वापरावे. अधिक माहिती [[:en:Wikipedia:Uploading images|इथे पाहता येईल]]--[[सदस्य:Tiven2240|Tiven2240]] ([[सदस्य चर्चा:Tiven2240|चर्चा]]) ०८:५३, २६ डिसेंबर २०२० (IST) ==पान पुनर्निर्देशित करणे== नमस्कार, पाने पुनर्निर्देशित करण्याबाबतची मी तुमची काही संपादने पाहिली. एखादे पान/लेख दुसरीकडे पुनर्निर्देशित करत असताना त्या (पुनर्निर्देशित केले आहे ते) पानावरील इतर संपूर्ण मजकूर काढावा लागतो व ते पान रिकामे करावे लागते. संदर्भ म्हणून माझी अलीकडील संपादने बघावीत, धन्यवाद. --[[User:Sandesh9822|'''<span style="background color: black; color: orange">संदेश</span><span style="color: blue"> हिवाळे</span>'''<span style="color: green"></span>]]^{[[User talk:Sandesh9822|<span style="color: maroon">चर्चा</span>]]} {{साद|sandesh9822}} नमस्कार, होय माहीत आहे. परंतु पूर्वीच्या पानावर काही उपयुक्त माहिती असू शकते. म्हणून मी ती माहिती सहसा उडवत नाही. पुन्हा वेळ काढून त्यातील योग्य माहिती नवीन पानात टाकता यावी हा हेतू. असो. :[[सदस्य:Goresm|'''<span style="background color: black; color: blue">संतोष</span><span style="color: blue"> गोरे</span>''']] २३:३४, ३ जानेवारी २०२१ (IST) ::तुमचा हेतू योग्य आहे, फक्त यासाठी प्रक्रिया दुसरी वापरावी. पूर्वीच्या पानावर (उपयुक्त) माहिती उचलून ती नवीन पानाच्या चर्चापानावर टाकावी. नंतर वेळेनुसार तेथील योग्य माहिती नवीन पानात टाकावी. ही एक योग्य प्रकिया आहे. अशा प्रकारच्या माहितीला अभय नातू यास "इतरत्र सापडला मजकूर" म्हणत संबंधित लेखाच्या चर्चापानावर टाकत असतात. --[[User:Sandesh9822|'''<span style="background color: black; color: orange">संदेश</span><span style="color: blue"> हिवाळे</span>'''<span style="color: green"></span>]]^{[[User talk:Sandesh9822|<span style="color: maroon">चर्चा</span>]]} २३:४९, ३ जानेवारी २०२१ (IST) ==क्रांतिवीर वसंतराव नाईक== जन्म वसंतराव नाईक यांचा जन्म नांदगाव तालुक्यातील वेहेळगाव येथील श्रीमंत कुटुंबात १३ डिसेंबर १९१२ ला झाला. स्वातंत्र्यआंदोलनातील सहभाग स्वातंत्र्यप्राप्तीसाठी त्यांनी अनेक आंदोलनात सहभाग घेतला.सायमन कमिशनला विरोध करीत- म.गांधीजींच्या नेतृत्वाखाली मिठाच्या सत्याग्रहात भाग घेतला. प्रसंगी तुरुंगवास भोगला. भूमिगत राहून त्यांनी इंग्रजांना सळो कि पळो करून सोडले. मनमाड नगरपालिकेचे सर्वात तरुण अध्यक्ष म्हणून राहण्याचा त्यांना बहुमान मिळाला. बिहार येथे झालेल्या भूकंपात डॉ.राजेंद्र प्रसाद यांच्या नेतृत्वाखाली त्यांनी आपले स्वतंत्र पथक तयार करून भूकंपग्रस्तांना मदत केली.  १९४२ च्या ‘चले जाव’ आंदोलनात भूमिगत राहून त्यांनी इंग्रजांच्या विरोधात लढा पुकारला. सरकारकडून वसंतरावांना पकडण्यासाठी दहा हजाराचे बक्षीस जाहीर केले गेले. मात्र जनतेत विलक्षण लोकप्रिय असलेल्या वसंतरावांना या काळात अनेक कुटुंबांनी आश्रय देऊन पोटच्या मुलाप्रमाणे सांभाळले. वसंतराव भूमिगत असतांना सरकारकडून त्यांच्या कुटुंबियांचा अतोनात छळ करण्यात आला. त्यांची मालमत्ता जप्तकेली गेली. मात्र वसंतरावांचे देशप्रेम व समर्पण यामुळे लिलावात कुणीही भाग घेतला नाही. आईचे निधन याच काळात भूमिगत असतानाचा आईचे दु:खद निधन झाले. घराभोवती असलेला पोलीस पहारा चुकवीत स्रीच्या वेषात वसंतरावांनी आईचे अंत्यदर्शन घेतले. निवडणुकीतील सहभाग देशाला स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर १९५२ साली झालेल्या पहिल्या सार्वत्रिक निवडणूकीत ते  विजयी झाले. पुढे १९६२ व १९६७ असे दोन वेळेस ते  नाशिक मधून निवडणूक लढवून विजयी झाले. महाराष्ट्र राज्य मार्ग परिवहन महामंडळाचे ते तह्यात सदस्य होते. मृत्यू १४ डिसेंबर १९६८ रोजी भुसावळ येथे वीज कामगारांच्या मेळाव्यात भाषण करीत असतांना ह्दय विकाराच्या तीव्र धक्क्याने त्यांचे दु:खद निधन झाले. नाशिक मध्ये गोदाकाठी साश्रू नयनांनी त्यांच्यावर अपार प्रेम करणाऱ्या त्यांच्या जनतेने या लोकनायकास अखेरचा निरोप दिला. चिरंतन स्मृती आपल्या लाडक्या नेत्याच्या वियोगाचे दु:ख हलके करण्यासाठी व क्रांतिवीरांच्या कार्याची चिरंतन स्मृती राहावी हा उद्दात्त हेतू बाळगून नाशिक जिल्ह्यातील वंजारी समाजाच्या जेष्ठ धुरिणांनी त्यांच्या नावाने १९६९ मध्ये क्रांतिवीर वसंतराव  नारायणराव नाईक एज्युकेशन सोसायटी या संस्थेची स्थापना केली. [[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे 💬</span>''']] ००:५३, १७ जानेवारी २०२१ (IST) == विष्णुसहस्रनाम == हजारो पुनर्नावासह विष्णुसहस्रनाम भगवान विष्णूचे हे एक महत्त्वाचे स्थान आहे. हे हिंदू धर्मातील सर्वात पवित्र आणि लोकप्रिय स्तोत्र आहे. विष्णू सहस्रनाम ही महाभारतात उपलब्ध असलेली सर्वात लोकप्रिय आवृत्ती आहे. पद्म पुराण किंवा मत्स्य पुराणात आणखी एक आवृत्ती उपलब्ध आहे. प्रत्येक नाव विष्णूचे असंख्य गुण दर्शवितो. अनेक हिंदू कुटुंबे पूजेच्या वेळी ते पाठ करतात. असे मानले जाते की ते ऐकणे किंवा वाचणे मानवी इच्छा पूर्ण करते. अनुशासनपर्व (महाभारत) धडा 9 ते 14, आजोबा कुरुक्षेत्र भीष्म युधिष्ठिर शिकवण देण्यात आली होती. [[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे 💬</span>''']] ०९:५४, ९ फेब्रुवारी २०२१ (IST) == वर्ग:लातूर निवासी == नमस्कार, तुमचे नुकतेच [[:वर्ग:लातूर निवासी]] हे पान पाहिले. मला वाटते की मराठी विकिपीडियावरील लेखांसाठी "वर्ग:लातूर जिल्ह्यातील व्यक्ती"/ "वर्ग:लातूर जिल्ह्यातील लोक" असा वर्ग अधिक समर्पक ठरेल. कारण लातूर शहरातील व लातूर जिल्ह्यातील व्यक्तींचा यात समावेश होऊ शकेल. अशाप्रकारे वर्ग महाराष्ट्रातील प्रत्येक जिल्ह्यासाठी असावे. --[[User:Sandesh9822|'''<span style="background color: black; color: orange">संदेश</span><span style="color: blue"> हिवाळे</span>'''<span style="color: green"></span>]]^{[[User talk:Sandesh9822|<span style="color: maroon">चर्चा</span>]]} १०:४२, ४ मार्च २०२१ (IST) {{साद|Sandesh9822}}, नमस्कार, कल्पना चांगली आहे. परंतु आपल्याला माहीत असेल, की हा वर्ग मी निर्माण केला नाही. अभिषेक सौदागर च्या सदस्य पानावर जी रहिवाशी चौकट आहे, त्यामुळे तो त्या नावाने विकिपीडियावर स्वयंचलित पद्धतीने तयार झालाय. मी फक्त त्यात साचेबद्ध मजकूर टाकलाय. आणि बहुतांश गावच्या सदस्यांच्या पानावर हा वर्ग लाल रंगात तयार आहे. मला वाटतं त्यात योग्य ती दुरुस्ती तुम्ही करू शकता. ::[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) १३:४१, ४ मार्च २०२१ (IST) == Wikimedia Foundation Community Board seats: Call for feedback meeting == The Wikimedia Foundation Board of Trustees is organizing a [[:m:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Community Board seats/Ranked voting system|call for feedback about community selection processes]] between February 1 and March 14. While the Wikimedia Foundation and the movement have grown about five times in the past ten years, the Board’s structure and processes have remained basically the same. As the Board is designed today, we have a problem of capacity, performance, and lack of representation of the movement’s diversity. Direct elections tend to favor candidates from the leading language communities, regardless of how relevant their skills and experience might be in serving as a Board member, or contributing to the ability of the Board to perform its specific responsibilities. It is also a fact that the current processes have favored volunteers from North America and Western Europe. As a matter of fact, there had only been one member who served on the Board, from South Asia, in more than fifteen years of history. In the upcoming months, we need to renew three community seats and appoint three more community members in the new seats. This call for feedback is to see what processes can we all collaboratively design to promote and choose candidates that represent our movement and are prepared with the experience, skills, and insight to perform as trustees? In this regard, it would be good to have a community discussion to discuss the proposed ideas and share our thoughts, give feedback and contribute to the process. To discuss this, you are invited to a community meeting that is being organized on March 12 from 8 pm to 10 pm, and the meeting link to join is https://meet.google.com/umc-attq-kdt. You can add this meeting to your Google Calendar by [https://calendar.google.com/event?action=TEMPLATE&tmeid=MDNqcjRwaWxtZThnMXBodjJkYzZvam9sdXQga2N2ZWxhZ2EtY3RyQHdpa2ltZWRpYS5vcmc&tmsrc=kcvelaga-ctr%40wikimedia.org clicking here]. Please ping me if you have any questions. Thank you. --[[User:KCVelaga (WMF)]], १६:००, ८ मार्च २०२१ (IST) <!-- सदस्य:KCVelaga (WMF)@metawiki ने https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:KCVelaga_(WMF)/Targets/Temp&oldid=21198421 वरील यादी वापरुन संदेश पाठविला. --> == Namaste , I need your assistance. == [[घोडसगाव]] article of of our WP is wrongly connected to the the another Ghodasgaon of Dhule district in Eng WP. घोडसगाव - article is about a village in Jalgaon district. These two villages have same name but they're from different districts of North Maharashtra. You solve this problem [[सदस्य:Research Voltas|Research Voltas]] ([[सदस्य चर्चा:Research Voltas|चर्चा]]) १०:४९, १६ मार्च २०२१ (IST) होय, दुरुस्ती केलीय. बहुतांश वेळा दिसायला वेळ लागत असतो. आत्ता दिसत आहे. कृपया तपासून पहा. ::[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) ११:०७, १६ मार्च २०२१ (IST) == खिल्लार गाय == धन्यवाद सर, मी सर्व नियमांचे पालन करून इथून पुढे सर्व माहिती खिल्लार गाय या पानावर टाकेल. पण कृपया खिल्लार गाय या पानाचे नाव फक्त खिल्लार ठेवावे ही विनंती. कारण खिल्लार गाय या पानात खिल्लार बैल, आणि त्याच्याशी निगडीत माहिती टाकायची आहे. त्यामुळे आपण त्या पानाचे नाव फक्त खिल्लार या नावाने करण्यास परवानगी द्यावी. मला खिल्लार महाराष्ट्राची शान या नावाने, नवीन विकिपीडिया पेज चालू करायचे आहे. कि ज्यामध्ये खिल्लार या गोवंशाची सर्व माहिती असेल. :[[सदस्य:Khillarmaharashtrachishaan|Khillarmaharashtrachishaan]] ::{{साद|Khillarmaharashtrachishaan}}, लेख नावापुढे गाय शब्द लिहिणे विविध कारणाने आवश्यक आहे. #इंग्रजीत तीन शब्द आहेत, cow, bull आणि cattle. तेथे लेख नाव Khillari Cattle असे आहे. हे योग्य आणि सर्व समावेशक नाव आहे. पण मराठीत तसे नाव ठेवायचे असेल तर खिल्लारी ढोर किंवा खिल्लारी गुरे असे ठेवावे लागेल. पण मराठीत हे शब्दशः भाषांतर थोडे विचित्र ठरते. # गाईच्या नुसत्या प्रकारचे एकेरी नाव जसे की खिल्लार, देवणी, हरियाना, ओंगल, असे ठेवल्यास ते गावाचे, व्यक्तीचे किंवा इतर कशाचे तरी नाव होऊ शकते. यामुळे तसे लेख नाव ठेवणे शक्य नाही # मराठी माणूस बोलताना 'मला शेतीसाठी चांगले बैल पाहिजेत त्यासाठी मी कोणती गाय घेऊ असे म्हणतो. निव्वळ बैल घेणे ही सध्याची चुकीची आणि मारक संकल्पना आहे. शेती ही शेण, गोमूत्र, दूध, दही, तूप आणि पशु प्रजोत्पादन अशा दृष्टीने करावी लागते. म्हणून शेतकरी गायी पासून सुरुवात करतात. तुम्ही 'खिल्लारी गोवंशात' प्रावीन्य मिळवले त्यामुळे तुमच्या नजरेत प्रथम बैल/वळू बसतो. सबब तुम्हाला लेख नाव अयोग्य वाटले. पण आपल्याला सर्व समावेशक नाव निवडावे लागते. आपल्या कोणत्याही शंका आणि सूचनांचे स्वागत आहे. इतर सूचना- #कृपया लक्षात घेणे कोणत्याही लिखाणात संदर्भ द्यावा लागतो, जसा मी आज खिल्लारी गाय लेखात दिला. तसा संदर्भ कृपया नियमित देणे. चुकल्यास आपण दुरुस्ती करूया. # गाणे/कविता लिहिणे (तुमचे जरी असले तरी) प्रताधिकार भंग (कॉपी राईट भंग) मध्ये मोडते, तेव्हा ते लिहू नये. #कुठेही संदेश (मेसेज) दिल्यावर नेहमी त्या खाली <nowiki>~~~~</nowiki> असे सलग चार चिन्ह टाकणे. याला सही म्हणतात. ::[[सदस्य:Goresm|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[User talk:Goresm|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;">💬</span>]] ) २२:२१, २५ मे २०२१ (IST) == Mangal Pandey Date of Birth == Hi! You reverted my edits but see the article Mangal Pandey. One source has been cited to say Date of birth is 31 Jan 1830 in 1st line and the tab, while another source has been cited to say 19 July in 2nd para (the 1st subsection) [[सदस्य:Seomelono|Seomelono]] ([[सदस्य चर्चा:Seomelono|चर्चा]]) ०८:२९, २१ जुलै २०२१ (IST) {{साद|Seomelono}}, thanks for indicating the error. Some new corrections are made now. :[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;"> 💬</span>]] ) १५:२९, २१ जुलै २०२१ (IST) == [Wikimedia Foundation elections 2021] Candidates meet with South Asia + ESEAP communities == Hello, As you may already know, the [[:m:Wikimedia_Foundation_elections/2021|2021 Wikimedia Foundation Board of Trustees elections]] are from 4 August 2021 to 17 August 2021. Members of the Wikimedia community have the opportunity to elect four candidates to a three-year term. After a three-week-long Call for Candidates, there are [[:m:Template:WMF elections candidate/2021/candidates gallery|20 candidates for the 2021 election]]. An <u>event for community members to know and interact with the candidates</u> is being organized. During the event, the candidates will briefly introduce themselves and then answer questions from community members. The event details are as follows: *Date: 31 July 2021 (Saturday) *Timings: [https://zonestamp.toolforge.org/1627727412 check in your local time] :*Bangladesh: 4:30 pm to 7:00 pm :*India & Sri Lanka: 4:00 pm to 6:30 pm :*Nepal: 4:15 pm to 6:45 pm :*Pakistan & Maldives: 3:30 pm to 6:00 pm * Live interpretation is being provided in Hindi. *'''Please register using [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSflJge3dFia9ejDG57OOwAHDq9yqnTdVD0HWEsRBhS4PrLGIg/viewform?usp=sf_link this form] For more details, please visit the event page at [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021/Meetings/South Asia + ESEAP|Wikimedia Foundation elections/2021/Meetings/South Asia + ESEAP]]. Hope that you are able to join us, [[:m:User:KCVelaga (WMF)|KCVelaga (WMF)]], १२:०४, २३ जुलै २०२१ (IST) <!-- सदस्य:KCVelaga (WMF)@metawiki ने https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:KCVelaga_(WMF)/Targets/Temp&oldid=21774789 वरील यादी वापरुन संदेश पाठविला. --> == मेघश्री दळवी पान == नमस्कार. https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%87%E0%A4%98%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%80_%E0%A4%A6%E0%A4%B3%E0%A4%B5%E0%A5%80 या पृष्ठावरील अनेक बाह्य दुवे काढून टाकण्यात आले आहेत. त्याचं कारण समजू शकेल का? :नमस्कार अनामिक, विकिपीडिया वर लेख लिहिताना संदर्भ आवश्यक असतात. संदर्भ म्हणजे लेखातील मजकूरास एक प्रकारचा दुजोरा. संदर्भ आणि बाह्य दुवे हे लेखातील माहितीस आणि ठराविक माजकुरास समर्थन देत असतात; ना की त्या व्यक्तीचे सर्व लेख भाषणे इत्यादीचे सर्व दुव्यांची यादी. तसेच सोशल मीडिया चे दुवे विकिपीडियावर देता येत नाहीत. :'''प्रातिनिधिक संग्रहात सामाविष्ट झालेल्या कथा''' आणि '''प्रकाशित साहित्य''' या मथळ्याखाली सर्व दुवे चुकीचे असून ते इतर साइट्स ला दिशा दर्शवत आहेत. कृपया ते दुवे हटवून योग्य संदर्भ देणे. अन्यथा नाइलाजाने दोन्ही परिच्छेद उडवावे लागतील. :काही अडचण असल्यास संपर्क साधावा. :[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;"> 💬</span>]] ) १०:५२, १० ऑगस्ट २०२१ (IST) :नमस्कार. '''प्रातिनिधिक संग्रहात सामाविष्ट झालेल्या कथा''' आणि '''प्रकाशित साहित्य''' यासाठी प्रकाशित पुस्तकं / साहित्य उपलब्ध असलेल्या लिंक्स दिलेल्या आहेत. तिथे कोणत्या प्रकारचे संदर्भ अपेक्षित आहेत? : कृपया हे पहा - [[मेघश्री दळवी#प्रकाशित साहित्य]] येथे '''Time Will Tell''' चा दुवा जोडला आहे. तसा प्रत्येक दुवा दुरुस्त करावा. कृपया या व्यतिरिक्त अजून कुठल्याही संकेतस्थळावरील (वेबसाईटवरील) दुवा आपण अशा प्रकारे देऊ शकता. :[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;"> 💬</span>]] ) ०८:३०, १२ ऑगस्ट २०२१ (IST) :धन्यवाद. त्याप्रमाणे बदल करून घेत आहे. == विकिमीडिया फाउंडेशन 2021 बोर्ड ऑफ ट्रस्टीजच्या निवडणुकीत आठवणीने मतदान करा == नमस्कार {{PAGENAME}}, आपण विकिमीडिया फाउंडेशन 2021 बोर्ड ऑफ ट्रस्टीजच्या निवडणुकीत मतदान करण्यास पात्र असल्याने आपल्याला हा मेल मिळाला आहे. निवडणूक 18 ऑगस्ट, 2021 रोजी सुरू झाली आणि 31 ऑगस्ट, 2021 रोजी संपेल. विकिमीडिया फाउंडेशन मराठी विकिपीडियासारख्या प्रकल्पांचे संचालन करते आणि त्याचे नेतृत्व बोर्ड ऑफ ट्रस्टीजद्वारे केले जाते. हा बोर्ड ही विकिमीडिया फाउंडेशनची निर्णय घेणारी संस्था आहे. [[:m:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Overview|बोर्ड ऑफ ट्रस्टीजबद्दल अधिक जाणून घ्या]]. या वर्षी सामूहिक मतदानाद्वारे चार पदांसाठी निवडणूक होणार आहे. या पदांसाठी जगभरातून एकोणीस उमेदवार निवडणूक लढवत आहेत. [[:m:Wikimedia_Foundation_elections/2021/Candidates#Candidate_Table|2021च्या बोर्ड ऑफ ट्रस्टीजविषयी अधिक जाणून घ्या]] समूहांच्या सुमारे 70,000 सदस्यांना मतदान करण्यास निमंत्रित करण्यात आले आहे. त्यात आपणही आहात! मतदान फक्त 31 ऑगस्ट रोजी 23:59 UTC (जागतिक प्रमाणवेळ) पर्यंतच सुरू राहील. * [[:mr:विशेष:सुरक्षीतकौल/vote/Wikimedia_Foundation_Board_Elections_2021|'''मराठी विकिपीडियाच्या सेक्युअरपोलवर जाऊन मतदान करा''']]. आपण याआधीच मतदान केले असल्यास, मतदान केल्याबद्दल आभार. कृपया हा मेल दुर्लक्षित करा. लोक त्यांची कितीही खाती असली, तरी फक्त एकदाच मतदान करू शकतात. [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021|या निवडणुकीविषयी अधिक माहिती वाचा]]. धन्यवाद, [[सदस्य:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[सदस्य चर्चा:MediaWiki message delivery|चर्चा]]) १८:०३, २५ ऑगस्ट २०२१ (IST) <!-- सदस्य:KCVelaga (WMF)@metawiki ने https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:KCVelaga_(WMF)/Targets/Temp&oldid=21933963 वरील यादी वापरुन संदेश पाठविला. --> == विकिमीडिया फाउंडेशन 2021 बोर्ड ऑफ ट्रस्टीजच्या निवडणुकीत आठवणीने मतदान करा == नमस्कार {{PAGENAME}}, आपण विकिमीडिया फाउंडेशन 2021 बोर्ड ऑफ ट्रस्टीजच्या निवडणुकीत मतदान करण्यास पात्र असल्याने आपल्याला हा मेल मिळाला आहे. निवडणूक 18 ऑगस्ट, 2021 रोजी सुरू झाली आणि 31 ऑगस्ट, 2021 रोजी संपेल. विकिमीडिया फाउंडेशन मराठी विकिपीडियासारख्या प्रकल्पांचे संचालन करते आणि त्याचे नेतृत्व बोर्ड ऑफ ट्रस्टीजद्वारे केले जाते. हा बोर्ड ही विकिमीडिया फाउंडेशनची निर्णय घेणारी संस्था आहे. [[:m:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Overview|बोर्ड ऑफ ट्रस्टीजबद्दल अधिक जाणून घ्या]]. या वर्षी सामूहिक मतदानाद्वारे चार पदांसाठी निवडणूक होणार आहे. या पदांसाठी जगभरातून एकोणीस उमेदवार निवडणूक लढवत आहेत. [[:m:Wikimedia_Foundation_elections/2021/Candidates#Candidate_Table|2021च्या बोर्ड ऑफ ट्रस्टीजविषयी अधिक जाणून घ्या]] समूहांच्या सुमारे 70,000 सदस्यांना मतदान करण्यास निमंत्रित करण्यात आले आहे. त्यात आपणही आहात! मतदान फक्त 31 ऑगस्ट रोजी 23:59 UTC (जागतिक प्रमाणवेळ) पर्यंतच सुरू राहील. * [[:mr:विशेष:सुरक्षीतकौल/vote/Wikimedia_Foundation_Board_Elections_2021|'''मराठी विकिपीडियाच्या सेक्युअरपोलवर जाऊन मतदान करा''']]. आपण याआधीच मतदान केले असल्यास, मतदान केल्याबद्दल आभार. कृपया हा मेल दुर्लक्षित करा. लोक त्यांची कितीही खाती असली, तरी फक्त एकदाच मतदान करू शकतात. [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021|या निवडणुकीविषयी अधिक माहिती वाचा]]. धन्यवाद, [[सदस्य:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[सदस्य चर्चा:MediaWiki message delivery|चर्चा]]) १८:०३, २५ ऑगस्ट २०२१ (IST) <!-- सदस्य:KCVelaga (WMF)@metawiki ने https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:KCVelaga_(WMF)/Targets/Temp&oldid=21933963 वरील यादी वापरुन संदेश पाठविला. --> == Bhagwan Baba dob == Hi Santosh, Any reason that you're firm on babas date of birth. I see you roller back dob edit. My last name is Sanap & we are closely related to bhagwan baba. So I am pretty much sure that his dob is Aug 28. Can you plz share your sources for dob? Would be great if you can rollback the rollback. [[सदस्य:Logik004|Logik004]] ([[सदस्य चर्चा:Logik004|चर्चा]]) १९:४३, २७ ऑगस्ट २०२१ (IST) नमस्कार, भगवान बाबांची इंग्रजी तारखेनुसार जयंती २९ जुलै रोजी येते. तर मराठी तिथीनुसार श्रावण कृष्ण पंचमी ला येते. इ. स. २०२१ साली श्रावण कृष्ण पंचमी ही २७ ऑगस्ट रोजी आलीय. दरवर्षी श्रावण कृष्ण पंचमी ही वेगवेगळ्या तारखेस येत असते. अधिक माहितीसाठी [https://www.bhagwangad.in/p/blog-page_14.html?m=1 येथे टिचकी देणे] -[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;"> 💬</span>]] ) २०:३६, २७ ऑगस्ट २०२१ (IST) == https://www.wikidata.org/wiki/Q4748684 == Rename the name in Marati wikipidea page. Coimbatore is not needed == विकी लव्हज् वुमन २०२१ == [[File:Wiki Loves Women South Asia-mr.png|right|frameless]] प्रिय विकिसदस्य, '''[[विकिपीडिया:विकी लव्ह्‌ज वुमन दक्षिण आशिया २०२१|विकी लव्हज् वुमन दक्षिण आशिया]]''' ही विकीमेडियन्स द्वारा स्थापन केलेली एक वार्षिक स्पर्धा आहे. हा आंतरराष्ट्रीय विकी लव्हज् वुमन स्पर्धेचा एक भाग आहे. हे मुख्यत्वे महिला आणि महिला संबंधित विषयांवरील लेखांवर लक्ष केंद्रित करते. अनेक आशियाई व भारतीय विकिपीडिया समुदायांनी यात भाग घेतला आहे. आणि आमची अशी इच्छा आहे की आपण मराठी विकिपीडियावर आपले योगदान द्यावे. प्रकल्प पृष्ठ [[विकिपीडिया:विकी लव्ह्‌ज वुमन दक्षिण आशिया २०२१|येथे]] उपलब्ध आहे. आपण ही स्पर्धा जिंकल्यास आपण '''पोस्टकार्ड, बार्नस्टार, तसेच $१२ USD ते $२५० USD पर्यंतचे बक्षीस''' आमच्याकडून जिंकू शकता. अधिक माहितीसाठी प्रकल्प पृष्ठ तपासा. [[विकिपीडिया:विकी लव्ह्‌ज वुमन दक्षिण आशिया २०२१/ नोंदणी|येथे]] आपली नोंदणी करा. आणि [https://fountain.toolforge.org/editathons/wlwsa2021-mr हा दुवा] वापरून आपला लेख सादर करा. जर तुम्हाला कोणत्या मदतीची आवश्यकता असेल तर स्थानिक आयोजक [[सदस्य:Sandesh9822|संदेश हिवाळे]] किंवा [[सदस्य:Rockpeterson|Rockpeterson]] यांना संपर्क करावा. धन्यवाद. --[[सदस्य:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[सदस्य चर्चा:MediaWiki message delivery|चर्चा]]) ११:००, १६ सप्टेंबर २०२१ (IST) <!-- सदस्य:Tiven2240@metawiki ने https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlw&oldid=22025036 वरील यादी वापरुन संदेश पाठविला. --> == हिंदी भाषेतील लिखाण == {{साद|Niranjan2209}} नमस्कार, कृपया मराठी विकिपीडियावर जर कुठे मराठी व्यतिरिक्त इतर भाषेत मजकूर लिहिलेला असेल तर तेथे <nowiki>{{भाषांतर}}</nowiki> असा साचा लावावा. :- [[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;"> 💬</span>]] ) ०७:०८, २९ सप्टेंबर २०२१ (IST) == नेक्सटजेनडिजिहब अकॅडेमी उल्लेखनीयता स्थापित करण्याबाबत संदर्भ == नमस्कार, मी सध्या [[नेक्सटजेनडिजिहब अकॅडेमी]] पानाचे लेखन करत आहे. आणि आपण त्या विषयी विश्वकोशीय उल्लेखनीयता/दखलपात्रतेबद्दल साशंकता आहे हा साचा पानावर चढविला आहे. तरी खाली काही भारतातिल तसेच जागतिक स्तरावरील संदर्भ देत आहे ज्याची आपणास उल्लेखनीयता तपासण्यास मदत होऊ शकते काही संदर्भ: * https://www.aninews.in/news/business/business/nextgendigihub-academy-a-digital-marketing-hub-for-budding-aspirants-in-the-rural20210326164231/ * https://www.dnaindia.com/technology/report-nextgendigihub-lends-a-hand-in-developing-rural-india-digitally-2885687 * https://www.deccanherald.com/brandspot/pr-spot/nextgendigihub-founder-tushar-rayate-bridging-the-digital-divide-with-his-rural-digital-marketing-institute-974144.html * https://www.mid-day.com/lifestyle/infotainment/article/tushar-rayate-transforming-the-rural-atmosphere-with-nextgendigihub-23168794 * https://www.mynation.com/india-news/tushar-rayate-the-mind-behind-rural-digital-marketing-platform-nextgendigihub-qs0ito * https://www.deccanchronicle.com/in-focus/280421/tushar-rayate-manifests-digital-marketing-classes-in-rural-areas-via-n.html * https://www.hindustantimes.com/brand-post/tushar-rayate-leads-the-world-of-digital-marketing-with-nextgendigihub-101620386235808.html * https://www.mynation.com/business/establishing-nextgendigihub-tushar-rayate-emerges-as-a-digipreneur-qwj863 ==विकी लव्ह्‌ज वुमन दक्षिण आशिया स्पर्धेचा निकाल== संतोष गोरे नमस्कार, [[विकिपीडिया:विकी लव्ह्‌ज वुमन दक्षिण आशिया २०२१|विकी लव्ह्ज वुमन दक्षिण आशिया २०२१]] साठी तुमच्या योगदानाबद्दल धन्यवाद. तुम्ही स्पर्धेत '''द्वितीय क्रमांक''' पटकावला आहे. आम्ही सर्व मराठी विकिपीडिया समुदायाच्या वतीने तुमचे अभिनंदन करतो. विकी लव्ह्ज वुमन दक्षिण आशियाच्या नंतरच्या आवृत्तीसाठी आम्ही तुम्हाला पुढच्या वर्षी पाहण्यासाठी उत्सुक आहोत. धन्यवाद. --[[User:Sandesh9822|'''<span style="background color: black; color: orange">संदेश</span><span style="color: blue"> हिवाळे</span>'''<span style="color: green"></span>]]^{[[User talk:Sandesh9822|<span style="color: maroon">चर्चा</span>]]} २१:१०, १ ऑक्टोबर २०२१ (IST) == विकिपीडिया आशियाई महिना २०२१== {{WAM |header = विकिपीडिया आशियाई महिना <div style="margin-right:1em; float:right;">[[चित्र:Wikipedia Asian Month Logo.svg|330px|center]]</div> |subheader ='''विकिपीडिया आशियाई महिना''' |body = |footer = {{clear}} }} [[विकिपीडिया:विकिपीडिया आशियाई महिना २०२१|विकिपीडिया आशियाई महिने २०२१]] मध्ये तुमचा दुसरा क्रमांक आला , अभिनंदन. तुम्ही मराठी विकिपीडियावर लेख लिहून तसेच तांत्रिकदृष्ट्याही योगदान देत आहात. तुमच्या भविष्यातील स्पर्धांसाठी तुम्हाला शुभेच्छा [[सदस्य:Rockpeterson|Rockpeterson]] ([[सदस्य चर्चा:Rockpeterson|चर्चा]]) २०:१४, ५ डिसेंबर २०२१ (IST) == मोहनलाल == मोहनलाल या लेखामध्ये मी लिहिलेलं माहिती सर्व चुकीचं आहे कृपया ते सर्व माहिती हटवण्यात यावे... ते माहिती मी सर्व हटवलेले होतं तुम्ही ते सर्व माहिती तुम्ही पुन्हा पूर्वपदावर आणून ठेवलेला आहे 😁 [[सदस्य:Cinzia007|Cinzia007]] ([[सदस्य चर्चा:Cinzia007|चर्चा]]) २२:४५, २८ डिसेंबर २०२१ (IST) == वर्ग == नमस्कार, दोन प्रश्न आहेत. लेख लिहल्यावर वर्ग कसा जोडावा? मी मोबाईलवरून लिहतो. प्रयत्न केला बराच, पण माहिती नाही मिळाली. आणि दुसरा प्रश्न, माझे लेख गुगलवर सर्च केल्यावर दिसत नाही. दिसण्यासाठी काय करावे. धन्यवाद [[सदस्य:अमर राऊत|अमर राऊत]] ([[सदस्य चर्चा:अमर राऊत|चर्चा]]) १५:१८, ३१ डिसेंबर २०२१ (IST) नमस्कार, वर्ग हा लेखाच्या शेवटी टाईप करून जोडावा. बहुतेक वर्ग हे पूर्वीच निर्माण केलेले आहेत. जर अस्तित्वात नसेल तर निर्माण करावा. विकिपीडियावर उपलब्ध असलेला वर्ग हा शोध खिडकीत 'वर्ग:मराठी लेखक' असे शोधून काढू शकता. वर्ग जोडण्याचा दुसरा पर्याय हा हॉट कॅट नावाने ओळखला जातो. हे तुम्हाला नंतर अनुभवाने समजून येईल. अजून दुसरी काही अडचण असल्यास मेसेज करावा. [[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) २१:४४, ३१ डिसेंबर २०२१ (IST) == आठ चिरंजीवी == तुम्ही चर्चा न करताच अख्खा लेख का उडवता आहात? मी इंग्रजी विकिपीडियाच्या आधारे लेख तयार केला होता. त्यासाठी बराच वेळही जातो. "चिरंजीवी" नेमके सात आहेत की आठ, हा वादाचा मुद्दा असू शकतो. पण तुम्ही उपयुक्त माहितीसुद्धा वगळत आहात. [[सदस्य:अमर राऊत|अमर राऊत]] ([[सदस्य चर्चा:अमर राऊत|चर्चा]]) ०९:२४, २३ जानेवारी २०२२ (IST) {{साद|अमर राऊत}} आपल्याला झालेल्या त्रासा बद्दल क्षमा असावी. काही खुलासे करतो, - '''सप्त चिरंजीव''' आणि '''अष्टचिरंजीव''' या नावाची याच विषयावर दोन पूर्वीचीच पाने असताना आपण '''आठ चिरंजीव''' नावाचे तिसरे पान बनवले होते. कारण काही समजले नाही. कृपया आपण त्या जुन्या पानात दुरुस्ती करायला हवी होती. कोणतेही पान बनवताना कष्ट हे पडत असतात यात काही वाद नाही. मी स्वतः निर्माण केलेले काही पाने यापूर्वी असेच मी स्वतः विलय केले आहेत. यामुळे असेही काही नाही की तुम्हाला आणि स्वतःला वेगळा न्याय लावत आहे. तसेच तुमच्या म्हणण्यानुसार जो मजकूर मी उडवला आहे त्यातील काही भाग इतर पानात पूर्वीच आहे व काही भाग नवीन पानात जोडला आहे. त्यामुळे उपयुक्त माहिती वाया गेली असे मला वाटत नाही. त्याव्यतिरिक्त जर आपल्याला '''आठ चिरंजीव''' या पानावरील मजकूर हवा असेल तर तो त्या पानाच्या इतिहासात मिळून जाईल काळजी नसावी. तो आपण तेथून उचलून इतरत्र पेस्ट करू शकता. सध्या मी विकिपीडियावर नियमित नाहीये, जर मला एखादे नोटिफिकेशन आले किंवा कुणी ई-मेल केला तर गरजे पुरते पाहून योग्य वाटल्यास काम करून जातो अन्यथा नाही. यामुळे चर्चा करू शकलो नाही.-[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) १२:३५, २३ जानेवारी २०२२ (IST) काही हरकत नाही सर. तुमचं मार्गदर्शन नेहमी मिळतं.त्यासाठी धन्यवाद. अष्टचिरंजीव हे पान पूर्वी होते, हे मला माहिती नव्हते. कारण "अष्टचिरंजीव" हा शब्दच मला माहित नव्हता. सप्तचिरंजीव लेख मी पाहिला होता. पण त्यात खूपच त्रोटक माहिती आढळली. त्यामुळे इतरत्र माहिती गोळा करून "चिरंजीवी" नावाचा नवा लेख मी तयार केला होता. [[सदस्य:अमर राऊत|अमर राऊत]] ([[सदस्य चर्चा:अमर राऊत|चर्चा]]) १२:४१, २३ जानेवारी २०२२ (IST) == स्त्रीवाद आणि लोकसाहित्य २०२२ == प्रिय विकिसदस्य, '''[[विकिपीडिया:स्त्रीवाद आणि लोकसाहित्य २०२२|स्त्रीवाद आणि लोकसाहित्य २०२२]]''' ही विकीमेडियन्स द्वारा स्थापन केलेली एक वार्षिक स्पर्धा आहे. [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|विकी लव्हस फॉल्कलोर]] ची थीम लिंगभेद कमी करणे आणि लोकांवर लक्ष केंद्रित करणे यावर आधारित आहे. अनेक आशियाई व भारतीय विकिपीडिया समुदायांनी यात भाग घेतला आहे आणि आमची अशी इच्छा आहे की आपण मराठी विकिपीडियावर आपले योगदान द्यावे.योगदानाचा मुख्य हेतू लिंग अंतर कमी करण्यात थेट प्रभाव पाडेल. ही स्पर्धा आज २ फेब्रुवारी २०२२ रोजी सुरू झाली असून ३१ मार्च २०२२ रोजी समाप्त होईल. स्पर्धेतील विजेत्याला तयार केलेल्या पृष्ठांच्या संख्येच्या आधारे घोषित केले जाईल, पहिल्या विजेत्याला ३०० USD, द्वितीय विजेत्याला आणि तीसऱ्या विजेत्याला अनुक्रमे २०० USD आणि १०० USD दिले जातील. सहभाग किंवा योगदान करताना येणाऱ्या कोणत्याही समस्यांबाबत कोणत्याही मदतीसाठी, ज्युरी सदस्यांच्या [[सदस्य:Rockpeterson|Rockpeterson]] किंवा [[सदस्य:Sandesh9822|Sandesh9822]] यांच्या चर्चा पानावर संदेश लिहा. कृपया या पृष्ठावरील [[विकिपीडिया:स्त्रीवाद आणि लोकसाहित्य २०२२#नियम|स्त्रीवाद आणि लोकसाहित्य २०२२]] सर्व सूचना आणि नियम वाचा. या पेजवरून [[विकिपीडिया:स्त्रीवाद आणि लोकसाहित्य २०२२/नोंदणी|स्त्रीवाद आणि लोकसाहित्य २०२२/नोंदणी]] या स्पर्धेत सहभागी व्हा. आपण योगदानामध्ये सहभागी झाल्यास आपल्या मुख्य पृष्ठावर हा [[साचा:स्त्रीवाद आणि लोकसाहित्य २०२२|साचा]] वापरा. येथून [https://fountain.toolforge.org/editathons/fnf2022 हा दुवा] तुम्ही तयार केलेला लेख सादर करावा. --[[सदस्य:Rockpeterson|Rockpeterson]] ([[सदस्य चर्चा:Rockpeterson|चर्चा]]) ११:०१, ३ फेब्रुवारी २०२२ (IST) <!-- सदस्य:Tiven2240@metawiki ने https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlw&oldid=22748073 वरील यादी वापरुन संदेश पाठविला. --> == Wikipedia Asian Month 2021 Postcard == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Dear Participants, Congratulations! It's Wikipedia Asian Month's honor to have you all participated in Wikipedia Asian Month 2021, the seventh Wikipedia Asian Month. Your achievements were fabulous, and all the articles you created make the world can know more about Asia in different languages! Here we, the Wikipedia Asian Month International team, would like to say thank you for your contribution also cheer for you that you are eligible for the postcard of Wikipedia Asian Month 2021. Please kindly fill [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSck2FFBSatWmQYubvyCSWDEAvYzplfL_ZNDvr8j5hWU2bmNww/viewform the form], let the postcard can send to you asap! :This form will be closed at March 15. Cheers! Thank you and best regards, [[:m:Wikipedia_Asian_Month_2021/Team#International_Team|Wikipedia Asian Month International Team]], 2022.02 </div> </div> <!-- सदस्य:Reke@metawiki ने https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Asian_Month_Winners&oldid=22878389 वरील यादी वापरुन संदेश पाठविला. --> ==सहकार्य कराल ह्यात शंका नाही== नमस्कार, आपण मराठी विकिपीडियावर उत्तम योगदान देत आहेत. जसे कि आपण जाणता मराठी विकिपीडियावर "महिला संपादनेथॉन" ह्या उपक्रमाचे ९ वे आवर्तन सुरु आहे आणि ह्याचा मूळ उद्देश महिला संपादकांची मराठी विकिपीडियावरील योगदानात भागेदारी वाढवणे असा आहे. अश्या उपक्रमांमध्ये बरेचदा नव्या अथवा जुन्या संपादकाचा समावेश असतो. त्या मुळे अश्या उपक्रम दरम्यान लेख लिहीत असलेल्या कोणत्याही लेखात इतर त्यातल्या त्यात जाणकार संपादकाने उपक्रमा दरम्यान सम्पादन करू नये असा संकेत आहे.उपक्रम संपल्या नंतर आपण यथायोग्य लेखांचे उपचार करू शकता. तेव्हा कुपया उपक्रम संपे पर्यात आपण कोणत्याही चालू कामात संपादन करणे टाळावे ज्याने लेख लिहिण्या साठी आलेल्या महिला अचानक मजकूर गायब होणे अथवा मजकूर बदलणे अश्या प्रसंगांना सामोरे जाण्याचे प्रसंग टाळणे श्यक्य होईल. आपण हे संकेत पळून सहकार्य कराल ह्यात शंका नाही कदाचित आपणा कडून चुकून काम चालू असलेल्या लेखात संपादन घडले असावे. भविष्यात काळजी घ्यावी. धन्यवाद [[सदस्य:Manasviraut|Manasviraut]] ([[सदस्य चर्चा:Manasviraut|चर्चा]]) २१:३७, ९ मार्च २०२२ (IST) :{{साद|Manasviraut}}, नमस्कार, होय निश्चितच... सहसा मी अथवा इतर जाणकार कुणाचेही संपादन लगेच दुरुस्ती करत नाहीत. परंतु मी जी नुकतीच संपादने उलटवली आहेत, त्यातील एका सदस्याने मराठी विकिपीडियावरील एका लेखातील मजकूर जसाच्या तसा उचलून नावात थोडा बदल करून दुसरे पान बनवले होते. असा १००% इथल्या इथे मजकूर उचलणे मला तरी योग्य वाटले नाही. :तसेच सदरील व्यक्ती ने गेल्या दोन तीन वर्षांत तयार केलेली पाने ही https://vishwakosh.marathi.gov.in येथून जशीच्या तशी उचलली आहेत. त्यातील काही जुनी पाने रिकामे केली असून, इतर पाने नकल डकव असून ती अजून रिकामी केली नाहीत. व्यक्ती जुनीच आहे, नवीन नाही, तेव्हा कृपया आपण 'विचारपूर्वक निर्णय घ्यावा' आणि तसे मला कळवावे.-[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) २१:५९, ९ मार्च २०२२ (IST) :{{साद|Manasviraut}} :''त्यात जाणकार संपादकाने उपक्रमा दरम्यान सम्पादन करू नये असा संकेत आहे.'' :असा संकेत कधीपासून आहे? गेल्या १६-१७ वर्षांत असा संकेत असल्याचे ऐकीवात नाही. किंबहुना असा उपक्रम घडल्यावर अनेकदा जो कमी प्रतीच्या मजकूराचा ढिगारा पसरतो तो स्वच्छ करताना नाकी नऊ येतात. अशा वेळी उपक्रमात भाग घेणारी (जुनी सुद्धा) लोकं पसार झालेली असतात. :''उपक्रम संपल्या नंतर आपण यथायोग्य लेखांचे उपचार करू शकता.'' :ही जबाबदारी उपक्रमात भाग घेणाऱ्यांनी घेणे अपेक्षित आहे. :उपक्रम चालू असताना शक्यतो लेखांमध्ये बदल करू नयेत अशी विनंती केल्यास व उपक्रम संपल्यावर उपक्रमातील लेखांची स्वच्छता करण्यास मदत करण्याची तयारी (हमी वगैरे नको, नुसती तयारी चालेल) दर्शविल्यास काही काळासाठी अशा लेखांकडे दुर्लक्ष करता येईल. :सरसकट असे दुर्लक्ष करणे हे मराठी विकिपीडियाला हानीकारक आहे. :अशा उपक्रमांद्वारेच नव्हे तर इतरही वेळी तुमचे योगदान मिळो अशा आशेसह. :[[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) ०९:५२, ११ मार्च २०२२ (IST) :: नमस्कार, सर्वप्रथम [[विकिपीडिया:महिला संपादनेथॉन- २०२२|महिला संपादनेथॉन- २०२२]] च्या यशाबद्दल आयोजक आणि सहभागी झालेल्या सदस्यांचे अभिनंदन. या कार्यशाळेत संपादित लेखात दुरुस्ती करणे, वर्ग जोडणे, आंतरविकि दुवे जोडणे, विकिडेटा कलमाशी लेख जोडणे व इतर कामे आयोजक पार पाडतील ही अपेक्षा आहे.-[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) ०८:१३, १६ मार्च २०२२ (IST) == आभार == तुम्ही बार्नस्टार देऊन केलेल्या गौरवाबद्दल मी आपला आभारी आहे. मी इथे येऊन तीनच महिने झाले आहेत. मराठी विकिपीडिया आणि पर्यायाने मराठी भाषा समृद्ध करण्यासाठी आपलाही खारीचा वाटा असावा, म्हणून योगदान देत असतो. त्यात तुमचं मला अगदी पहिल्या दिवसापासून मार्गदर्शन मिळत आहे, भविष्यातही मिळेल असा विश्वास आहे. आपले मनापासून आभार! [[सदस्य:अमर राऊत|अमर राऊत]] ([[सदस्य चर्चा:अमर राऊत|चर्चा]]) २०:२४, २४ एप्रिल २०२२ (IST) :{{साद|अमर राऊत}}, नमस्कार,[[विकिपीडिया:स्त्रीवाद आणि लोकसाहित्य २०२२|स्त्रीवाद आणि लोकसाहित्य २०२२]] मध्ये आपण द्वितीय क्रमांक पटकावला होता. यात सहभागी सदस्यांना प्रोत्साहनपर विकिपीडिया ने काही बक्षिसे घोषित केली होती. अपेक्षा आहे की आपण योग्य प्रकारे फॉर्म भरला आहे. [[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) ०९:४२, २४ मे २०२२ (IST) ::@[[सदस्य:संतोष गोरे|संतोष गोरे]], नमस्कार, व्यस्त असल्याने अलीकडे विकिपीडियावर सक्रिय नाही. त्यामुळे फॉर्मबद्दल लवकर समजलं नाही. आठवण करून दिल्याबद्दल धन्यवाद. [[सदस्य:अमर राऊत|अमर राऊत]] ([[सदस्य चर्चा:अमर राऊत|चर्चा]]) १०:३९, २४ मे २०२२ (IST) == धन्यवाद == {{साद|संतोष गोरे}}, तुम्ही येथे काम करण्यास सुरुवात केल्यापासून ज्या प्रकारे येथील संकेत, नियम समजून घेतले व भरघोस काम करीत आहात त्याबद्दल तुमचे कौतुक आणि अभिनंदन. याशिवाय इतर सदस्यांना तुम्ही ज्याप्रकारे मदत करता हे विशेष महत्वाचे आहे. इतरांची उचकवले असतानाही त्यांच्याशी सामंजस्याने संवाद साधता याचे इतरांना उत्तम उदाहरण आहे. तुमच्याकडून मराठी विकिपीडियाची उत्तरोत्तर अशीच सेवा घडो ही आशा व विनंती. पुन्हा एकदा धन्यवाद! [[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) ०८:२८, ११ मे २०२२ (IST) :[[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]], कौतुकाची थाप दिल्याबद्दल धन्यवाद. विकिपीडियावर जे शिकायला मिळाले तेच मी दिले. यात काही विशेष नाही. या उलट तुम्ही स्वतः, [[सदस्य:ज|ज]], [[सदस्य:Tiven2240|टायविन]] आणि [[सदस्य:Sandesh9822|संदेश हिवाळे]] यांच्या कडून मला खूप काही शिकायला मिळाले. सबब तुम्हा सर्वांचे आभार! [[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) १०:५३, ११ मे २०२२ (IST) == आंतरविकी दुव्यांची अदलाबदल == [[:en:Paush Purnima]] आणि [[:tt:Пауш Пурнима]] ही पाने [[पौष पौर्णिमा]]ला जोडावीत. [[सदस्य:Khirid Harshad|Khirid Harshad]] ([[सदस्य चर्चा:Khirid Harshad|चर्चा]]) १६:२३, १४ मे २०२२ (IST) :नमस्कार, मला वाटतं मराठी विकिपीडियावर एकाच तिथीचे दोन वेगवेगळे पान निर्माण झाले आहेत. त्यामुळे हे एकत्रित करावेत. [[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] कृपया योग्य मार्गदर्शन करावे ही विनंती. [[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) १७:२३, १४ मे २०२२ (IST) ::{{साद|संतोष गोरे|Khirid Harshad}} ::संकेतानुसार [[पौष पौर्णिमा]] लेख ठेवून त्यात या तिथीला साजरे केले जाणारे सण व उत्सव या विभागात शाकंभरी पौर्णिमेबद्दलची माहिती लिहावी. ::जर अशा सण व उत्सवांबद्दलची माहिती मोठी असेल तर वेगळा लेख करावा, उदा. -- [[आश्विन अमावास्या]]/[[दिवाळी]], [[श्रावण पौर्णिमा]]/[[रक्षाबंधन]], इ. ::[[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) १८:०८, १४ मे २०२२ (IST) खालील पानांचे आंतरविकी दुरुस्त करावे. # [[शिशिर]] → [[:en:Shishir]] # [[हिवाळा]] → [[:en:Winter]] # [[शरद]] → [[:en:Autumn]] # [[ग्रीष्म]] → [[:en:Grishma]] [[सदस्य:Khirid Harshad|Khirid Harshad]] ([[सदस्य चर्चा:Khirid Harshad|चर्चा]]) २०:५१, १९ मे २०२२ (IST) :{{झाले}}-[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) ०९:४३, २४ मे २०२२ (IST) == इ-मेल संपर्क == नमस्कार, तुमच्याशी इ-मेल वर संपर्क साधता येईल का? धन्यवाद. [[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) ०७:२०, १६ मे २०२२ (IST) :{{साद|अभय नातू}}, नमस्कार, नुकताच मी आपल्याला एक ई-मेल केला आहे. [[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) ०७:२३, १६ मे २०२२ (IST) नमस्कार, तुमच्याशी इ-मेल वर संपर्क साधता येईल का? कृपया आपली मेल आय डी द्या सर नाहीतर मला मेल करा. Muzzammils48@gmail.con धन्यवाद. [[सदस्य:Muzzammils41|Muzzammils41]] ([[सदस्य चर्चा:Muzzammils41|चर्चा]]) २३:०३, २७ जून २०२२ (IST) == Feminism and Folklore 2022 - Local prize winners == <div style="border:8px brown ridge;padding:6px;> [[File:Feminism and Folklore 2022 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''{{int:please-translate}}'' Congratulations for winning a local prize in '''[[:m:Feminism and Folklore 2022/Project Page|Feminism and Folklore 2022]]''' writing competition. Thank you for your contribution and documenting your local folk culture on Wikipedia. Please fill in your preferences before 15th of June 2022 to receive your prize. Requesting you to fill [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLScK5HgvVaLph_r_afctwShUuYVtXNwaN24HUSEYnzUUho8d-Q/viewform?usp=sf_link this form] before the deadline to avoid disappointments. Feel free to [[:m:Feminism and Folklore 2022/Contact Us|contact us]] if you need any assistance or further queries. Best wishes, [[:m:Feminism and Folklore 2022|FNF 2022 International Team]] ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div></div> [[सदस्य:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[सदस्य चर्चा:MediaWiki message delivery|चर्चा]]) १३:२०, २२ मे २०२२ (IST) <!-- सदस्य:Tiven2240@metawiki ने https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/fnf&oldid=23312270 वरील यादी वापरुन संदेश पाठविला. --> == Questions about edits made to Anjali Soman's wiki page == Hello, i am helping create and edit Anjali Soman's Wikipedia page. Some of the links to reviews of her books were removed, and we are not sure why. Can you help clarify? Thanks, Bakul Soman. [[विशेष:योगदान/98.122.153.179|98.122.153.179]] ००:०८, २१ जून २०२२ (IST) नमस्कार, [[चर्चा:अंजली सोमण]] येथे पुढील चर्चा करूया.-[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) १२:३४, २१ जून २०२२ (IST) == ई-मेल आय डी मिळण्याबाबत == कृपया आपला ई-मेल आयडी मिळेल का सर जर इथे पाठवता येत नसेल तर मला आपण मेल करा Muzzammils48@gmail.com [[सदस्य:Muzzammils41|Muzzammils41]] ([[सदस्य चर्चा:Muzzammils41|चर्चा]]) २३:०६, २७ जून २०२२ (IST) :नमस्कार, तुमचे सध्या जे विकिपीडियावर प्रोफाइल आहे, त्याला सदस्य पान/user profile असे म्हणतात. यावरून तुम्ही कोणत्याही लेखात संपादने करू शकतात. राहिला प्रश्न तुमच्यावरील पान किंवा लेखाचा, तर त्यासाठी काही अटी आहेत. #तुमच्यावरील लेखाची निर्मिती तुम्ही स्वतः करू शकत नाहीत. #विकिपीडियाचा फेसबुक किंवा इतर सोशल मीडिया प्रमाणे वापर करता येत नाही. #तसेच लेख उल्लेखनीय असला पाहिजे. -[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) १०:०६, ५ जुलै २०२२ (IST) == खालील लेख वगळावेत == * [[अर्चना राणाजगजितसिंह पाटील]] ह्या केवळ भाजपचे आमदार राणाजगजितसिंह पाटील यांच्या पत्नी आहेत. लोकप्रिय नाहियेत, राजकारणात सक्रीय सहभाग नसतो. * [[सरोवर हॉटेल्स आणि रिझॉर्ट्‌स|सरोवर हॉटेल्स आणि रिझॉर्ट्स]] ही जाहिरात आहे, लोकप्रिय समुह नाहिये. वर्तमान पत्रांमध्ये दखल दिसत नाहिये * [[मयूर जोशी]] लोकप्रिय नाहिये. वर्तमान पत्रांमध्ये दखल दिसत नाहिये. लेख विश्वकोश उल्लेखनीय नाहिये. * [[सुदर्शन रापतवार]] Ashutoshrapatwar1 यांनी हा लेख लिहिला आहे.वर्तमान पत्रांमध्ये दखल दिसत नाहिये. लेख विश्वकोश उल्लेखनीय नाहिये. हे लेख तपासून त्वरीत वगळावे.--[[सदस्य:Omega45|Omega45]] ([[सदस्य चर्चा:Omega45|चर्चा]]) २३:५१, २६ जुलै २०२२ (IST) ==शुभेच्छा== माझ्या शुभेच्छा कृपया स्वीकाराव्यात. --[[सदस्य:V.narsikar|वि. नरसीकर]] , [[सदस्य चर्चा:V.narsikar|(चर्चा)]] २१:५८, २७ जुलै २०२२ (IST) :न की पेक्षा आपले मार्गदर्शन असावे ही विनंती. [[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) २१:५९, २७ जुलै २०२२ (IST) == संजय सुशील भोसले == [[संजय सुशील भोसले]] हे २०१९ च्या निवडणुकींमध्ये मुंबईतील सर्वात श्रीमंत उमेदवार होते. हे एक उत्तम व्यापारी आहेत त्याचसोबत समाजसेवा हि करतात. आपणास हि विनंती होती कि कृपया आपण संदर्भ तपासून साचा काढून टाकावा. [[सदस्य:Sumedhdmankar|Sumedhdmankar]] ([[सदस्य चर्चा:Sumedhdmankar|चर्चा]]) १६:२७, ३ ऑगस्ट २०२२ (IST) :{{साद|Sumedhdmankar}}, नमस्कार, आपला लेख [[संजय सुशील भोसले]] हा विकिपिडिया च्या [[विपी: उल्लेखनीयता|उल्लेखनीयता]] चा निकशास पात्र ठरत नाहीये. ::संजय सुशील भोसले यांची [[संजय सुशील भोसले#सामाजिक कारकीर्द|सामाजिक कारकीर्द]] यात योग्य ते संदर्भ हवे आहेत. त्याच सोबत त्यांनी राबवलेली चळवळ, आंदोलन, तसेच काही पुस्तके लिहिली असतील, याशिवाय शासकीय/निम शासकीय संस्थेकडून त्यांच्या कार्याची दखल घेत दिला गेलेला पुरस्कार यापैकी काही असेल तर ते जोडणे आवश्यक आहे. '''मुंबईतील सर्वात श्रीमंत उमेदवार, उत्तम व्यापार आणि समाजसेवा हि करतात''' असे ''' चर्चा पानावर ''' केवळ लिहून लेख उल्लेखनीय ठरत नाही. कृपया अजून काही उपयुक्त माहिती असेल तर ती लेखात भरावी. आपल्या पुढील लेखनास शुभेच्छा. [[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) ०८:२१, ५ ऑगस्ट २०२२ (IST) सगळी माहिती संदर्भासहित थोड्याच दिवसात लीहण्यात येईल. कृपया लेखाला अपात्र ठरउ नये. हीच विनंती, धन्यवाद [[सदस्य:Sumedhdmankar|Sumedhdmankar]] ([[सदस्य चर्चा:Sumedhdmankar|चर्चा]]) ०९:२९, ५ ऑगस्ट २०२२ (IST) ncwyoy63av9litgdeid2fhodz2gyugm 2 296701 2143200 2140924 2022-08-05T01:42:26Z Usernamekiran 29153 /* नियम ८.१ */ + corrected entries wikitext text/x-wiki * KiranBOT II हा पूर्णपणे स्वयंचलित bot आहे. हा Wikimedia Toolforge server वर install करण्यात आलेला आहे. * जर KiranBOT II ने एखाद्या पानामध्ये अनपेक्षित बदल केला तर मला माझ्या चर्चा पानावर कळवावे. ([[सदस्य चर्चा:Usernamekiran]]) # जर तुम्हाला काही शब्द बदलायचे असतील तर त्याबद्दल [[सदस्य चर्चा:KiranBOT II/typos]] वर चर्चा करणे योग्य राहील. # The following list is used for repairing typos, and inaccuracies in the articles (only mainspace). It is done by using my bot account [[user:KiranBOT II|KiranBOT II]]. # The section "pending" contains the words that '''have not been included''' in the source-code of the bot. __TOC__ = शुद्धलेखन = ==parameters== * <code><nowiki><nowiki></nowiki></code> व <code><nowiki></nowiki></nowiki></code> मधील मजकूर bot बदलत नाही. उदा: <nowiki><nowiki></nowiki>बदलण्यात न येणारा मजकूर.<nowiki></nowiki></nowiki> (nowiki टॅग्स योग्यरितीने वापरले असता ते दिसत नसतात. इथे उदाहरणासाठी दाखवण्यात आले आहेत.) * KiranBOT II does not make corrections inside: *# ref tags: <code><nowiki><ref>संदर्भ</ref></nowiki></code> *# comments: comment <code><nowiki> <!-- comment/टिप्पणी --></nowiki></code> *# any hyperlink, eg external links *starting from April 3, the bot makes changes inside wikilinks, categories, and image syntax. ==गट १== # कृ्ष्ण → कृष्ण # मारुती चे → मारुतीचे # फेब्रवारी → फेब्रुवारी # आक्टोबर → ऑक्टोबर # ळ्याात → ळ्यात # सोअर्सफोर्ज → सोर्सफोर्ज # अॅनिमेटेड → अ‍ॅनिमेटेड # अॅनिमेशन → अ‍ॅनिमेशन # अनिमेशन → अ‍ॅनिमेशन # बॅंक → बँक # अधिसू्चना → अधिसूचना # जुलैै → जुलै # पृृष्ठ → पृष्ठ # नृृत्य → नृत्य # तंटामु्क्त → तंटामुक्त # अमरापूूर → अमरापूर # गाैरव → गौरव # बद्दलुन → बदलून # बदलुन → बदलून # सांगकाम्याद्वारेसफाई → सांगकाम्याद्वारे सफाई # चीत्रकाम्या → चित्रकाम्या # व्दार → द्वार # ध्द → द्ध # उधृत → उद्धृत # लवकर जीवन → प्रारंभिक जीवन ==गट २== # उन्हाळयात → उन्हाळ्यात # एकुण → एकूण # एअरलाइन्स → एरलाइन्स #: एरलाइन्स → एअरलाइन्स ''(बहुतेक लेखांच्या नावामध्ये "एरलाइन्स" असल्यामुळे "एअरलाईन्स" असा बदल केला असता निळ्या दुव्यांचे लाल दुवे होतात.)'' #: प्रामाणिकरण → प्रमाणीकरण # भाषातील → भाषांतील # विवीध → विविध # _विष्णु _ → _विष्णू_ # णार्य → णाऱ्य ==वेलांटी== # प्राथमीक → प्राथमिक # एकत्रीत → एकत्रित # स्थानांतरीत → स्थानांतरित # अनिर्णीत → अनिर्णित # अनीर्णित → अनिर्णित # अनीर्णीत → अनिर्णित # _आणी_ → _आणि_ #: _नी_ → _नि_ शब्द तात्पुरता काढला ==योग्य दीर्घ वेलांटी== # आंतरराष्ट्रीयिकरण → आंतरराष्ट्रीयीकरण # आधुनिकरण → आधुनिकीकरण # आधुनिकिकरण → आधुनिकीकरण # इस्लामिकरण → इस्लामीकरण # उदारिकरण → उदारीकरण # एकत्रिकरण → एकत्रीकरण # एकात्मिकरण → एकात्मीकरण # एकिकरण → एकीकरण # उद्योगिकरण → उद्योगीकरण # औद्योगिकरण → उद्योगीकरण # औद्योगीकरण → उद्योगीकरण # औद्योगिकिकरण → औद्यौगिकीकरण # खच्चिकरण → खच्चीकरण # खासगिकरण → खासगीकरण # चित्रिकरण → चित्रीकरण # जागतिकरण → जगतीकरण # जागतिकिकरण → जागतिकीकरण # द्रविकरण → द्रवीकरण # ध्रुविकरण → ध्रुवीकरण # नविनिकरण → नवीनीकरण # नविनीकरण → नवीनीकरण # नवीनिकरण → नवीनीकरण # नगरिकरण → नगरीकरण # नागरिकरण → नागरीकरण # नागरिकिकरण → नागरिकीकरण # निर्जंतुकिकरण → निर्जंतुकीकरण # निर्बिजीकरण → निर्बीजीकरण # निर्बीजिकरण → निर्बीजीकरण # निश्चितिकरण → निश्चितीकरण # निश्चीतीकरण → निश्चितीकरण # निःसंदिग्धिकरण → निःसंदिग्धीकरण # नुतनिकरण → नूतनीकरण # नुतनीकरण → नूतनीकरण # न्यायाधिकरण → न्यायाधीकरण # प्रमाणिकरण → प्रमाणीकरण # प्रस्तुतिकरण → प्रस्तुतीकरण # प्रस्तूतीकरण → प्रस्तुतीकरण # प्राधीकरण → प्राधिकरण # प्रामाणिकरण → प्रमाणीकरण # प्रामाणिकिकरण → प्रामाणिकीकरण # बाष्पिकरण → बाष्पीकरण # यांत्रिकिकरण → यांत्रिकीकरण # राष्ट्रियीकरण → राष्ट्रीयीकरण # राष्ट्रीयिकरण → राष्ट्रीयीकरण # रुंदिकरण → रुंदीकरण # लसिकरण → लसीकरण # लासिकरण → लसीकरण # वर्गिकरण → वर्गीकरण # विकीकरण → विकिकरण # विकेंद्रिकरण → विकेंद्रीकरण # विद्युतिकरण → विद्युतीकरण # विभक्तिकरण → विभक्तीकरण # विलगिकरण → विलगीकरण # विलिनिकरण → विलीनीकरण # विलिनीकरण → विलीनीकरण # विस्तारिकरण → विस्तारीकरण # व्यवसायिकरण → व्यवसायीकरण # व्यावसायिकरण → व्यवसायीकरण # शुद्धिकरण → शुद्धीकरण # सक्षमिकरण → सक्षमीकरण # संदर्भिकरण → संदर्भीकरण # सबलिकरण → सबलीकरण # समानिकरण → समानीकरण # समिकरण → समीकरण # सर्वत्रिकरण → सर्वत्रीकरण # सशक्तिकरण → सशक्तीकरण # सादरिकरण → सादरीकरण # सार्वत्रिकरण → सर्वत्रीकरण # सार्वत्रिकिकरण → सार्वत्रिकीकरण # सुलभिकरण → सुलभीकरण # सुशोभिकरण → सुशोभीकरण # सुसूत्रिकरण → सुसूत्रीकरण # सैद्धांतिकरण → सैद्धांतीकरण # स्थानिकिकरण → स्थानिकीकरण # स्थिरिकरण → स्थिरीकरण # स्पष्टिकरण → स्पष्टीकरण ==उकार== # करुन → करून # _सुरु_ → _सुरू_ # सुरवात → सुरुवात # सुरूआत → सुरुवात # सुरुआत → सुरुवात # सुरूवात → सुरुवात # रुन_ → रून_ # कॅथरून → कॅथरुन # सुखाऊन → सुखावून ==गुरूचा उकार== # गुरु_ → गुरू_ # गुरूकुल → गुरुकुल # गुरूकृप → गुरुकृप # गुरूगीत → गुरुगीत # गुरूगृह → गुरुगृह # गुरूग्रंथ → गुरुग्रंथ # गुरूचरित्र → गुरुचरित्र # गुरूजी → गुरुजी # गुरूत्व → गुरुत्व # गुरूदक्षिण → गुरुदक्षिण # गुरूदत्त → गुरुदत्त # गुरूदेव → गुरुदेव # गुरूद्वार → गुरुद्वार # गुरूनाथ → गुरुनाथ # गुरूनानक → गुरुनानक # गुरूपत्‍नी → गुरुपत्‍नी # गुरूपद → गुरुपद # गुरूपरंपर → गुरुपरंपर # गुरूपौर्णिम → गुरुपौर्णिम # गुरूप्रसाद → गुरुप्रसाद # गुरूमंत्र → गुरुमंत्र # गुरूमहिम → गुरुमहिम # गुरूमाउली → गुरुमाउली # गुरूवार → गुरुवार # गुरूशिष्य → गुरुशिष्य # गुरूसिन्हा → गुरुसिन्हा # राजगुरूनगर → राजगुरुनगर # कुलगुरूपद → कुलगुरुपद # गुरूकिल्ली → गुरुकिल्ली # गुरूकुंज → गुरुकुंज # गुरूग्राम → गुरुग्राम # गुरूदास → गुरुदास # गुरूपुष्य → गुरुपुष्य # गुरूबंधू → गुरुबंधू # गुरूभक्त → गुरुभक्त # गुरूमुख → गुरुमुख # गुरूराज → गुरुराज # गुरूवर्य → गुरुवर्य # गुरूस्थान → गुरुस्थान # गुरूवायुर → गुरुवायुर # गुरूवायूर → गुरुवायूर # गुरूजन → गुरुजन ==नियम ५.२== # _परंतू_ → _परंतु_ # _यथामती_ → _यथामति_ # _तथापी_ → _तथापि_ # _अद्यापी_ → _अद्यापि_ # _इती_ → _इति_ # _कदापी_ → _कदापि_ # _किंतू_ → _किंतु_ # _प्रभृती_ → _प्रभृति_ # _यथाशक्ती_ → _यथाशक्ति_ # _यद्यपी_ → _यद्यपि_ # _संप्रती_ → _संप्रति_ ==नियम ८.१== * This entire section is currently running at 3:30pm IST. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] ०७:१२, ५ ऑगस्ट २०२२ (IST) # _कीटा → _किटा # _कीसा → _किसा # _कूटा → _कुटा # _कूडा → _कुडा # _कूला → _कुला # _कूळा → _कुळा ==नियम ८.६== # _रकम_ → _रक्कम_ # _रक्कमे → _रकमे # _अकल_ → _अक्कल_ # _अक्कले → _अकले # _कुक्कूट_ → _कुक्कुट_ # _कुक्कुटा → _कुकुटा # _चकर_ → _चक्कर_ # _चक्करे → _चकरे # _टकर_ → _टक्कर_ # _टक्करे → _टकरे # _टक्करा → _टकरा # _टकल_ → _टक्कल_ # _टक्कले → _टकले # _टक्कला → _टकला # _डूक्कर_ → _डुक्कर_ # _डुक्करा → _डुकरा # _दूक्कल_ → _दुक्कल_ # _दुक्कला → _दुकला # _दुक्कले → _दुकले # _शकल_ → _शक्कल_ # _शक्कले → _शकले # _छपर_ → _छप्पर_ # _छप्परा → _छपरा # _छप्परे → _छपरे # _शप्पथे → _शपथे # _शप्पथा → _शपथा # _चप्पले → _चपले # _चप्पला → _चपला # _तीप्पट_ → _तिप्पट_ # _तिप्पटी → _तिपटी # _थपड_ → _थप्पड_ # _थप्पडा → _थपडा # _थप्पडे → _थपडे # _दूप्पट_ → _दुप्पट_ # _दुप्पटी → _दुपटी ==नियम ८.९== # देवून → देऊन # येवून → येऊन # नेवून → नेऊन # ठेऊन → ठेवून # ठेउन → ठेवून # _खावून_ → _खाऊन_ # _गावून_ → _गाऊन_ # घेवून → घेऊन # धुवून → धुऊन # पिवून → पिऊन # भिवून → भिऊन # चाऊन → चावून # जेऊन → जेवून # रोऊन → रोवून # धाऊन → धावून # येवून → येऊन # _जावून_ → _जाऊन_ # रागाऊन → रागावून # समजाऊन → समजावून # बजाऊन → बजावून ==नियम ११== # _खरिखरि_ → _खरीखरी_ # _हळुहळु_ → _हळूहळू_ # _दुडूदुडू_ → _दुडुदुडु_ # _रुणूझुणू_ → _रुणुझुणु_ # _लुटूलुटू_ → _लुटुलुटु_ ==नियम १७== # _इत्यादि_ → _ इत्यादी_ # _हि_ → _ही_ # _अन_ → _अन्_ ==दोन शब्दांमधील जागा== # _च_ → च_ # _ला_ → ला_ # _चा_ → चा_ # _ची_ → ची_ # _चे_ → चे_ # _च्या_ → च्या_ # _स_ → स_ # _त_ → त_ # _हून_ → हून_ # _ना_ → ना_ # _नो_ → नो_ #: _नी_ → नी_ शब्द तात्पुरता काढला ==शहराचे अचूक नाव== # न्यू झीलॅंड → न्यू झीलंड # न्यूझीलंड → न्यू झीलंड # न्यूयॉर्क → न्यू यॉर्क # सोव्हियेत → सोव्हिएत # _केनिया → _केन्या # इंडीझ → इंडीज # इंडिज → इंडीज ==योग्य रकार== # र्‍य → ऱ्य # र्‍ह → ऱ्ह # किनार्याची → किनाऱ्याची # कुर्ह → कुऱ्ह # गार्ह → गाऱ्ह # गिर्ह → गिऱ्ह # गुर्ह → गुऱ्ह # गेर्ह → गेऱ्ह # गोर्ह → गोऱ्ह # चर्ह → चऱ्ह # तर्ह → तऱ्ह # नर्हे → नऱ्हे # नोर्डर्ह → नोर्डऱ्ह # बर्ह → बऱ्ह # बिर्ह → बिऱ्ह # बुर्ह → बुऱ्ह # र्हस्व → ऱ्हस्व # र्हाइन → ऱ्हाइन # र्हाईन → ऱ्हाईन # र्हास → ऱ्हास # र्हाड → ऱ्होड # र्होन → ऱ्होन # वर्ह → वऱ्ह # कादंबर्य → कादंबऱ्य # किनार्य → किनाऱ्य # कोपर्या → कोपऱ्या # खर्या → खऱ्या # खोर्य → खोऱ्य # झर्य → झऱ्य # दौर्य → दौऱ्य # धिकार्य → धिकाऱ्य # नवर्य → नवऱ्य # पांढर्या → पांढऱ्या # पायर्या → पायऱ्या # फेर्या → फेऱ्या # बर्या → बऱ्या # वार्य → वाऱ्य # शेतकर्य → शेतकऱ्य # सार्य → साऱ्य # अपुर्य → अपुऱ्य # इशार्य → इशाऱ्य # उतार्य → उताऱ्य # कचर्य → कचऱ्य # कर्मचार्य → कर्मचाऱ्य # कष्टकर्य → कष्टकऱ्य # कॅमेर्य → कॅमेऱ्य # गाभार्य → गाभाऱ्य # गावकर्य → गावकऱ्य # गोर्य → गोऱ्य # चेहर्य → चेहऱ्य # जबाबदार्य → जबाबदाऱ्य # तार्य → ताऱ्य # नोकर्य → नोकऱ्य # पिंजर्य → पिंजऱ्य # व्यापार्य → व्यापाऱ्य # सातार्य → साताऱ्य # सर्य → सऱ्य ==लेखनभेद == # रत्नागिरी → रत्‍नागिरी # रत्नागीरी → रत्‍नागिरी # रत्‍नागीरी → रत्‍नागिरी ==योग्य त्व== # तत्व → तत्त्व # तात्विक → तात्त्विक # सत्व → सत्त्व # सात्विक → सात्त्विक # महत्व → महत्त्व # व्यक्तिमत्व → व्यक्तिमत्त्व # अस्तित्त्व → अस्तित्व # नेतृत्त्व → नेतृत्व # सदस्यत्त्व → सदस्यत्व # हिंदुत्त्व → हिंदुत्व # प्रभुत्त्व → प्रभुत्व # प्रभूत्व → प्रभुत्व # मुख्यत्त्व → मुख्यत्व * "बोधिसत्त्व → बोधिसत्व" असा बदल वरील बदल झाल्यावर करण्यात येणार आहे. * योग्य त्व ची, व बोधिसत्व ची दुरुस्ती पूर्ण झाली. सध्या हि task inactive आहे. == पररूप संधी - इक प्रत्यय == '''थोडक्यात नियम''': पहिल्या तत्सम शब्दाच्या पहिल्या अक्षराची वृद्धी होते आणि दुसऱ्या (पर) शब्दाचा स्वर येतो.<br />उदाहरण: नगर + इक = नागर + इक = नागरिक # अंतरीक → आंतरिक # अत्याधीक → अत्याधिक # अधिकाधीक → अधिकाधिक # अधीक → अधिक # अध्यात्मीक → आध्यात्मिक # अनामीक → अनामिक # अनुनासीक → अनुनासिक # अनौपचारीक → अनौपचारिक # अलंकारीक → अलंकारिक # आण्वीक → आण्विक # आंतरीक → आंतरिक # आधुनीक → आधुनिक # आध्यात्मीक → आध्यात्मिक # आयुर्वेदीक → आयुर्वेदिक # आर्थीक → आर्थिक # इस्लामीक → इस्लामिक # ऐच्छीक → ऐच्छिक # ऐतिहासीक → ऐतिहासिक # ऐतीहासीक → ऐतिहासिक # ऐहीक → ऐहिक # औद्योगीक → औद्योगिक # औपचारीक → औपचारिक # औष्णीक → औष्णिक # कायीक → कायिक # काल्पनीक → काल्पनिक # कौटुंबीक → कौटुंबिक # चमत्कारीक → चमत्कारिक # जागतीक → जागतिक # जैवीक → जैविक # तात्कालीक → तात्कालिक # तांत्रीक → तांत्रिक # तात्वीक → तात्त्विक # तार्कीक → तार्किक # तौलनीक → तौलनिक # दैवीक → दैविक # दैहीक → दैहिक # धार्मीक → धार्मिक # नागरीक → नागरिक # नावीक → नाविक # नैतीक → नैतिक # नैसर्गीक → नैसर्गिक # न्यायीक → न्यायिक # परीवारीक → पारिवारिक # पारंपरीक → पारंपरिक # पारंपारीक → पारंपारिक # पारितोषीक → पारितोषिक # पारिवारीक → पारिवारिक # पैराणीक → पौराणिक # पौराणीक → पौराणिक # पौष्टीक → पौष्टिक #: प्रमाणीक → प्रामाणिक # प्राकृतीक → प्राकृतिक # प्रांतीक → प्रांतिक # प्राथमीक → प्राथमिक # प्रादेशीक → प्रादेशिक #: प्रामाणीक → प्रामाणिक # प्रायोगीक → प्रायोगिक # प्रारंभीक → प्रारंभिक # प्रासंगीक → प्रासंगिक # बौद्धीक → बौद्धिक # भावनीक → भावनिक # भावीक → भाविक # भाषीक → भाषिक # भौगोलीक → भौगोलिक # भौमितीक → भौमितिक # माध्यमीक → माध्यमिक # मानसीक → मानसिक # मार्मीक → मार्मिक # मासीक → मासिक # मौखीक → मौखिक # यांत्रीक → यांत्रिक # यौगीक → यौगिक # रसायनीक → रासायनिक # राजसीक → राजसिक # लिपीक → लिपिक # लैंगीक → लैंगिक # लौकीक → लौकिक # वयैक्तीक → वैयक्तिक # वय्यक्तीक → वैयक्तिक # वार्षीक → वार्षिक # वास्तवीक → वास्तविक # वैकल्पीक → वैकल्पिक # वैचारीक → वैचारिक # वैज्ञानीक → वैज्ञानिक # वैदीक → वैदिक # वैधानीक → वैधानिक # वैमानीक → वैमानिक # वैयक्तीक → वैयक्तिक # वैवाहीक → वैवाहिक # वैश्वीक → वैश्विक # व्याकरणीक → व्याकरणिक #: व्यावसायीक → व्यावसायिक # व्यावहारीक → व्यावहारिक # शाब्दीक → शाब्दिक # शारिरीक → शारीरिक # शारीरीक → शारीरिक # शैक्षणीक → शैक्षणिक # शैक्षीणीक → शैक्षणिक # संगीतीक → सांगीतिक # सपत्नीक → सपत्निक # समूदायीक → सामुदायिक # सयुक्तीक → सयुक्तिक # संयुक्तीक → संयुक्तिक # सयूक्तीक → सयुक्तिक # सर्वाधीक → सर्वाधिक # संविधानीक → सांविधानिक # संसारीक → सांसारिक # संस्कृतीक → सांस्कृतिक # संस्थानीक → संस्थानिक # सांकेतीक → सांकेतिक # सांख्यीक → सांख्यिक # सांगितीक → सांगीतिक # सांगीतीक → सांगीतिक # सात्वीक → सात्विक # साप्ताहीक → साप्ताहिक # सामाजीक → सामाजिक # सामायीक → सामायिक # सामुदायीक → सामुदायिक # सामुहीक → सामूहिक # सामूहीक → सामूहिक # सार्वजनीक → सार्वजनिक # सार्वत्रीक → सार्वत्रिक # सांसारीक → सांसारिक # सांस्कृतीक → सांस्कृतिक # साहित्यीक → साहित्यिक # सिद्धांतीक → सैद्धांतिक # स्थानीक → स्थानिक # स्थायीक → स्थायिक # स्फटीक → स्फटिक # स्वभावीक → स्वाभाविक # स्वाभावीक → स्वाभाविक # स्वस्तीक → स्वस्तिक # हार्दीक → हार्दिक ==इंग्रजी colon चा मराठी विसर्ग== # विशेषत: → विशेषतः # अक्षरश: → अक्षरशः # अंत: → अंतः # अध: → अधः # इत: → इतः # इतस्तत: → इतस्ततः # पूर्णत: → पूर्णतः # उ: → उः # उं: → उंः # उच्चै: → उच्चैः # उभयत: → उभयतः # उष: → उषः #: क: → कः # चतु: → चतुः # छंद: → छंदः # छि: → छिः # छु: → छुः # तप: → तपः # तेज: → तेजः # थु: → थुः # दु: → दुः # नि: → निः # परिणामत: → परिणामतः # पुन: → पुनः # पुर: → पुरः # प्रात: → प्रातः # बहि: → बहिः # बहुश: → बहुशः #: मन: → मनः #: य: → यः # यश: → यशः # रज: → रजः # वक्ष: → वक्षः # वस्तुत: → वस्तुतः # व्यक्तिश: → व्यक्तिशः # शब्दश: → शब्दशः # संपूर्णत: → संपूर्णतः # सद्य: → सद्यः # स्वत: → स्वतः # स्वभावत: → स्वभावतः # हु: → हुः # अंतिमत: → अंतिमतः # अंशत: → अंशतः ==मराठी विसर्गाचा इंग्रजी colon== # जर्मनः → जर्मन: # रोमनः → रोमन: # ट्रेकः → ट्रेक: # प्रशिक्षकः → प्रशिक्षक: # लेखकः → लेखक: # प्रकाशकः → प्रकाशक: # व्यवस्थापकः → व्यवस्थापक: # नाणेफेकः → नाणेफेक: # संपादकः → संपादक: # दिनांकः → दिनांक: # आयोजकः → आयोजक: # दिग्दर्शकः → दिग्दर्शक: # स्थानकः → स्थानक: # क्रमांकः → क्रमांक: # आहेः → आहे: # आहेतः → आहेत: # लेखनावः → लेखनाव: # सामनाः → सामना: # तमिळः → तमिळ: # शकतातः → शकतात: # खालीलप्रमाणेः → खालीलप्रमाणे: ==अंक व शब्दामधील जागा== # _नि_ → नी_ # ०चे → ० चे # १चे → १ चे # २चे → २ चे # ३चे → ३ चे # ४चे → ४ चे # ५चे → ५ चे # ६चे → ६ चे # ७चे → ७ चे # ८चे → ८ चे # ९चे → ९ चे # ०च्या → ० च्या # १च्या → १ च्या # २च्या → २ च्या # ३च्या → ३ च्या # ४च्या → ४ च्या # ५च्या → ५ च्या # ६च्या → ६ च्या # ७च्या → ७ च्या # ८च्या → ८ च्या # ९च्या → ९ च्या ==pending== ===जोडाक्षरे - स्वर=== # अॅ → ॲ # अ‍ॅ → ॲ # अॉ → ऑ # ('ाा', 'ा'), # ('िि', 'ि'), # ('ीी', 'ी'), # <s> ाा → ा </s> # <s> िि → ि </s> # <s> ीी → ी </s> # <s> अॅ → ॲ </s> # <s> अॉ → ऑ </s> 9w1bzk1zpc22cu5affkl4b39l0arv3n 2143201 2143200 2022-08-05T01:42:41Z Usernamekiran 29153 /* नियम ८.१ */ rm entire wikitext text/x-wiki * KiranBOT II हा पूर्णपणे स्वयंचलित bot आहे. हा Wikimedia Toolforge server वर install करण्यात आलेला आहे. * जर KiranBOT II ने एखाद्या पानामध्ये अनपेक्षित बदल केला तर मला माझ्या चर्चा पानावर कळवावे. ([[सदस्य चर्चा:Usernamekiran]]) # जर तुम्हाला काही शब्द बदलायचे असतील तर त्याबद्दल [[सदस्य चर्चा:KiranBOT II/typos]] वर चर्चा करणे योग्य राहील. # The following list is used for repairing typos, and inaccuracies in the articles (only mainspace). It is done by using my bot account [[user:KiranBOT II|KiranBOT II]]. # The section "pending" contains the words that '''have not been included''' in the source-code of the bot. __TOC__ = शुद्धलेखन = ==parameters== * <code><nowiki><nowiki></nowiki></code> व <code><nowiki></nowiki></nowiki></code> मधील मजकूर bot बदलत नाही. उदा: <nowiki><nowiki></nowiki>बदलण्यात न येणारा मजकूर.<nowiki></nowiki></nowiki> (nowiki टॅग्स योग्यरितीने वापरले असता ते दिसत नसतात. इथे उदाहरणासाठी दाखवण्यात आले आहेत.) * KiranBOT II does not make corrections inside: *# ref tags: <code><nowiki><ref>संदर्भ</ref></nowiki></code> *# comments: comment <code><nowiki> <!-- comment/टिप्पणी --></nowiki></code> *# any hyperlink, eg external links *starting from April 3, the bot makes changes inside wikilinks, categories, and image syntax. ==गट १== # कृ्ष्ण → कृष्ण # मारुती चे → मारुतीचे # फेब्रवारी → फेब्रुवारी # आक्टोबर → ऑक्टोबर # ळ्याात → ळ्यात # सोअर्सफोर्ज → सोर्सफोर्ज # अॅनिमेटेड → अ‍ॅनिमेटेड # अॅनिमेशन → अ‍ॅनिमेशन # अनिमेशन → अ‍ॅनिमेशन # बॅंक → बँक # अधिसू्चना → अधिसूचना # जुलैै → जुलै # पृृष्ठ → पृष्ठ # नृृत्य → नृत्य # तंटामु्क्त → तंटामुक्त # अमरापूूर → अमरापूर # गाैरव → गौरव # बद्दलुन → बदलून # बदलुन → बदलून # सांगकाम्याद्वारेसफाई → सांगकाम्याद्वारे सफाई # चीत्रकाम्या → चित्रकाम्या # व्दार → द्वार # ध्द → द्ध # उधृत → उद्धृत # लवकर जीवन → प्रारंभिक जीवन ==गट २== # उन्हाळयात → उन्हाळ्यात # एकुण → एकूण # एअरलाइन्स → एरलाइन्स #: एरलाइन्स → एअरलाइन्स ''(बहुतेक लेखांच्या नावामध्ये "एरलाइन्स" असल्यामुळे "एअरलाईन्स" असा बदल केला असता निळ्या दुव्यांचे लाल दुवे होतात.)'' #: प्रामाणिकरण → प्रमाणीकरण # भाषातील → भाषांतील # विवीध → विविध # _विष्णु _ → _विष्णू_ # णार्य → णाऱ्य ==वेलांटी== # प्राथमीक → प्राथमिक # एकत्रीत → एकत्रित # स्थानांतरीत → स्थानांतरित # अनिर्णीत → अनिर्णित # अनीर्णित → अनिर्णित # अनीर्णीत → अनिर्णित # _आणी_ → _आणि_ #: _नी_ → _नि_ शब्द तात्पुरता काढला ==योग्य दीर्घ वेलांटी== # आंतरराष्ट्रीयिकरण → आंतरराष्ट्रीयीकरण # आधुनिकरण → आधुनिकीकरण # आधुनिकिकरण → आधुनिकीकरण # इस्लामिकरण → इस्लामीकरण # उदारिकरण → उदारीकरण # एकत्रिकरण → एकत्रीकरण # एकात्मिकरण → एकात्मीकरण # एकिकरण → एकीकरण # उद्योगिकरण → उद्योगीकरण # औद्योगिकरण → उद्योगीकरण # औद्योगीकरण → उद्योगीकरण # औद्योगिकिकरण → औद्यौगिकीकरण # खच्चिकरण → खच्चीकरण # खासगिकरण → खासगीकरण # चित्रिकरण → चित्रीकरण # जागतिकरण → जगतीकरण # जागतिकिकरण → जागतिकीकरण # द्रविकरण → द्रवीकरण # ध्रुविकरण → ध्रुवीकरण # नविनिकरण → नवीनीकरण # नविनीकरण → नवीनीकरण # नवीनिकरण → नवीनीकरण # नगरिकरण → नगरीकरण # नागरिकरण → नागरीकरण # नागरिकिकरण → नागरिकीकरण # निर्जंतुकिकरण → निर्जंतुकीकरण # निर्बिजीकरण → निर्बीजीकरण # निर्बीजिकरण → निर्बीजीकरण # निश्चितिकरण → निश्चितीकरण # निश्चीतीकरण → निश्चितीकरण # निःसंदिग्धिकरण → निःसंदिग्धीकरण # नुतनिकरण → नूतनीकरण # नुतनीकरण → नूतनीकरण # न्यायाधिकरण → न्यायाधीकरण # प्रमाणिकरण → प्रमाणीकरण # प्रस्तुतिकरण → प्रस्तुतीकरण # प्रस्तूतीकरण → प्रस्तुतीकरण # प्राधीकरण → प्राधिकरण # प्रामाणिकरण → प्रमाणीकरण # प्रामाणिकिकरण → प्रामाणिकीकरण # बाष्पिकरण → बाष्पीकरण # यांत्रिकिकरण → यांत्रिकीकरण # राष्ट्रियीकरण → राष्ट्रीयीकरण # राष्ट्रीयिकरण → राष्ट्रीयीकरण # रुंदिकरण → रुंदीकरण # लसिकरण → लसीकरण # लासिकरण → लसीकरण # वर्गिकरण → वर्गीकरण # विकीकरण → विकिकरण # विकेंद्रिकरण → विकेंद्रीकरण # विद्युतिकरण → विद्युतीकरण # विभक्तिकरण → विभक्तीकरण # विलगिकरण → विलगीकरण # विलिनिकरण → विलीनीकरण # विलिनीकरण → विलीनीकरण # विस्तारिकरण → विस्तारीकरण # व्यवसायिकरण → व्यवसायीकरण # व्यावसायिकरण → व्यवसायीकरण # शुद्धिकरण → शुद्धीकरण # सक्षमिकरण → सक्षमीकरण # संदर्भिकरण → संदर्भीकरण # सबलिकरण → सबलीकरण # समानिकरण → समानीकरण # समिकरण → समीकरण # सर्वत्रिकरण → सर्वत्रीकरण # सशक्तिकरण → सशक्तीकरण # सादरिकरण → सादरीकरण # सार्वत्रिकरण → सर्वत्रीकरण # सार्वत्रिकिकरण → सार्वत्रिकीकरण # सुलभिकरण → सुलभीकरण # सुशोभिकरण → सुशोभीकरण # सुसूत्रिकरण → सुसूत्रीकरण # सैद्धांतिकरण → सैद्धांतीकरण # स्थानिकिकरण → स्थानिकीकरण # स्थिरिकरण → स्थिरीकरण # स्पष्टिकरण → स्पष्टीकरण ==उकार== # करुन → करून # _सुरु_ → _सुरू_ # सुरवात → सुरुवात # सुरूआत → सुरुवात # सुरुआत → सुरुवात # सुरूवात → सुरुवात # रुन_ → रून_ # कॅथरून → कॅथरुन # सुखाऊन → सुखावून ==गुरूचा उकार== # गुरु_ → गुरू_ # गुरूकुल → गुरुकुल # गुरूकृप → गुरुकृप # गुरूगीत → गुरुगीत # गुरूगृह → गुरुगृह # गुरूग्रंथ → गुरुग्रंथ # गुरूचरित्र → गुरुचरित्र # गुरूजी → गुरुजी # गुरूत्व → गुरुत्व # गुरूदक्षिण → गुरुदक्षिण # गुरूदत्त → गुरुदत्त # गुरूदेव → गुरुदेव # गुरूद्वार → गुरुद्वार # गुरूनाथ → गुरुनाथ # गुरूनानक → गुरुनानक # गुरूपत्‍नी → गुरुपत्‍नी # गुरूपद → गुरुपद # गुरूपरंपर → गुरुपरंपर # गुरूपौर्णिम → गुरुपौर्णिम # गुरूप्रसाद → गुरुप्रसाद # गुरूमंत्र → गुरुमंत्र # गुरूमहिम → गुरुमहिम # गुरूमाउली → गुरुमाउली # गुरूवार → गुरुवार # गुरूशिष्य → गुरुशिष्य # गुरूसिन्हा → गुरुसिन्हा # राजगुरूनगर → राजगुरुनगर # कुलगुरूपद → कुलगुरुपद # गुरूकिल्ली → गुरुकिल्ली # गुरूकुंज → गुरुकुंज # गुरूग्राम → गुरुग्राम # गुरूदास → गुरुदास # गुरूपुष्य → गुरुपुष्य # गुरूबंधू → गुरुबंधू # गुरूभक्त → गुरुभक्त # गुरूमुख → गुरुमुख # गुरूराज → गुरुराज # गुरूवर्य → गुरुवर्य # गुरूस्थान → गुरुस्थान # गुरूवायुर → गुरुवायुर # गुरूवायूर → गुरुवायूर # गुरूजन → गुरुजन ==नियम ५.२== # _परंतू_ → _परंतु_ # _यथामती_ → _यथामति_ # _तथापी_ → _तथापि_ # _अद्यापी_ → _अद्यापि_ # _इती_ → _इति_ # _कदापी_ → _कदापि_ # _किंतू_ → _किंतु_ # _प्रभृती_ → _प्रभृति_ # _यथाशक्ती_ → _यथाशक्ति_ # _यद्यपी_ → _यद्यपि_ # _संप्रती_ → _संप्रति_ ==नियम ८.१== * This section is currently running at 3:30pm IST. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] ०७:१२, ५ ऑगस्ट २०२२ (IST) # _कीटा → _किटा # _कीसा → _किसा # _कूटा → _कुटा # _कूडा → _कुडा # _कूला → _कुला # _कूळा → _कुळा ==नियम ८.६== # _रकम_ → _रक्कम_ # _रक्कमे → _रकमे # _अकल_ → _अक्कल_ # _अक्कले → _अकले # _कुक्कूट_ → _कुक्कुट_ # _कुक्कुटा → _कुकुटा # _चकर_ → _चक्कर_ # _चक्करे → _चकरे # _टकर_ → _टक्कर_ # _टक्करे → _टकरे # _टक्करा → _टकरा # _टकल_ → _टक्कल_ # _टक्कले → _टकले # _टक्कला → _टकला # _डूक्कर_ → _डुक्कर_ # _डुक्करा → _डुकरा # _दूक्कल_ → _दुक्कल_ # _दुक्कला → _दुकला # _दुक्कले → _दुकले # _शकल_ → _शक्कल_ # _शक्कले → _शकले # _छपर_ → _छप्पर_ # _छप्परा → _छपरा # _छप्परे → _छपरे # _शप्पथे → _शपथे # _शप्पथा → _शपथा # _चप्पले → _चपले # _चप्पला → _चपला # _तीप्पट_ → _तिप्पट_ # _तिप्पटी → _तिपटी # _थपड_ → _थप्पड_ # _थप्पडा → _थपडा # _थप्पडे → _थपडे # _दूप्पट_ → _दुप्पट_ # _दुप्पटी → _दुपटी ==नियम ८.९== # देवून → देऊन # येवून → येऊन # नेवून → नेऊन # ठेऊन → ठेवून # ठेउन → ठेवून # _खावून_ → _खाऊन_ # _गावून_ → _गाऊन_ # घेवून → घेऊन # धुवून → धुऊन # पिवून → पिऊन # भिवून → भिऊन # चाऊन → चावून # जेऊन → जेवून # रोऊन → रोवून # धाऊन → धावून # येवून → येऊन # _जावून_ → _जाऊन_ # रागाऊन → रागावून # समजाऊन → समजावून # बजाऊन → बजावून ==नियम ११== # _खरिखरि_ → _खरीखरी_ # _हळुहळु_ → _हळूहळू_ # _दुडूदुडू_ → _दुडुदुडु_ # _रुणूझुणू_ → _रुणुझुणु_ # _लुटूलुटू_ → _लुटुलुटु_ ==नियम १७== # _इत्यादि_ → _ इत्यादी_ # _हि_ → _ही_ # _अन_ → _अन्_ ==दोन शब्दांमधील जागा== # _च_ → च_ # _ला_ → ला_ # _चा_ → चा_ # _ची_ → ची_ # _चे_ → चे_ # _च्या_ → च्या_ # _स_ → स_ # _त_ → त_ # _हून_ → हून_ # _ना_ → ना_ # _नो_ → नो_ #: _नी_ → नी_ शब्द तात्पुरता काढला ==शहराचे अचूक नाव== # न्यू झीलॅंड → न्यू झीलंड # न्यूझीलंड → न्यू झीलंड # न्यूयॉर्क → न्यू यॉर्क # सोव्हियेत → सोव्हिएत # _केनिया → _केन्या # इंडीझ → इंडीज # इंडिज → इंडीज ==योग्य रकार== # र्‍य → ऱ्य # र्‍ह → ऱ्ह # किनार्याची → किनाऱ्याची # कुर्ह → कुऱ्ह # गार्ह → गाऱ्ह # गिर्ह → गिऱ्ह # गुर्ह → गुऱ्ह # गेर्ह → गेऱ्ह # गोर्ह → गोऱ्ह # चर्ह → चऱ्ह # तर्ह → तऱ्ह # नर्हे → नऱ्हे # नोर्डर्ह → नोर्डऱ्ह # बर्ह → बऱ्ह # बिर्ह → बिऱ्ह # बुर्ह → बुऱ्ह # र्हस्व → ऱ्हस्व # र्हाइन → ऱ्हाइन # र्हाईन → ऱ्हाईन # र्हास → ऱ्हास # र्हाड → ऱ्होड # र्होन → ऱ्होन # वर्ह → वऱ्ह # कादंबर्य → कादंबऱ्य # किनार्य → किनाऱ्य # कोपर्या → कोपऱ्या # खर्या → खऱ्या # खोर्य → खोऱ्य # झर्य → झऱ्य # दौर्य → दौऱ्य # धिकार्य → धिकाऱ्य # नवर्य → नवऱ्य # पांढर्या → पांढऱ्या # पायर्या → पायऱ्या # फेर्या → फेऱ्या # बर्या → बऱ्या # वार्य → वाऱ्य # शेतकर्य → शेतकऱ्य # सार्य → साऱ्य # अपुर्य → अपुऱ्य # इशार्य → इशाऱ्य # उतार्य → उताऱ्य # कचर्य → कचऱ्य # कर्मचार्य → कर्मचाऱ्य # कष्टकर्य → कष्टकऱ्य # कॅमेर्य → कॅमेऱ्य # गाभार्य → गाभाऱ्य # गावकर्य → गावकऱ्य # गोर्य → गोऱ्य # चेहर्य → चेहऱ्य # जबाबदार्य → जबाबदाऱ्य # तार्य → ताऱ्य # नोकर्य → नोकऱ्य # पिंजर्य → पिंजऱ्य # व्यापार्य → व्यापाऱ्य # सातार्य → साताऱ्य # सर्य → सऱ्य ==लेखनभेद == # रत्नागिरी → रत्‍नागिरी # रत्नागीरी → रत्‍नागिरी # रत्‍नागीरी → रत्‍नागिरी ==योग्य त्व== # तत्व → तत्त्व # तात्विक → तात्त्विक # सत्व → सत्त्व # सात्विक → सात्त्विक # महत्व → महत्त्व # व्यक्तिमत्व → व्यक्तिमत्त्व # अस्तित्त्व → अस्तित्व # नेतृत्त्व → नेतृत्व # सदस्यत्त्व → सदस्यत्व # हिंदुत्त्व → हिंदुत्व # प्रभुत्त्व → प्रभुत्व # प्रभूत्व → प्रभुत्व # मुख्यत्त्व → मुख्यत्व * "बोधिसत्त्व → बोधिसत्व" असा बदल वरील बदल झाल्यावर करण्यात येणार आहे. * योग्य त्व ची, व बोधिसत्व ची दुरुस्ती पूर्ण झाली. सध्या हि task inactive आहे. == पररूप संधी - इक प्रत्यय == '''थोडक्यात नियम''': पहिल्या तत्सम शब्दाच्या पहिल्या अक्षराची वृद्धी होते आणि दुसऱ्या (पर) शब्दाचा स्वर येतो.<br />उदाहरण: नगर + इक = नागर + इक = नागरिक # अंतरीक → आंतरिक # अत्याधीक → अत्याधिक # अधिकाधीक → अधिकाधिक # अधीक → अधिक # अध्यात्मीक → आध्यात्मिक # अनामीक → अनामिक # अनुनासीक → अनुनासिक # अनौपचारीक → अनौपचारिक # अलंकारीक → अलंकारिक # आण्वीक → आण्विक # आंतरीक → आंतरिक # आधुनीक → आधुनिक # आध्यात्मीक → आध्यात्मिक # आयुर्वेदीक → आयुर्वेदिक # आर्थीक → आर्थिक # इस्लामीक → इस्लामिक # ऐच्छीक → ऐच्छिक # ऐतिहासीक → ऐतिहासिक # ऐतीहासीक → ऐतिहासिक # ऐहीक → ऐहिक # औद्योगीक → औद्योगिक # औपचारीक → औपचारिक # औष्णीक → औष्णिक # कायीक → कायिक # काल्पनीक → काल्पनिक # कौटुंबीक → कौटुंबिक # चमत्कारीक → चमत्कारिक # जागतीक → जागतिक # जैवीक → जैविक # तात्कालीक → तात्कालिक # तांत्रीक → तांत्रिक # तात्वीक → तात्त्विक # तार्कीक → तार्किक # तौलनीक → तौलनिक # दैवीक → दैविक # दैहीक → दैहिक # धार्मीक → धार्मिक # नागरीक → नागरिक # नावीक → नाविक # नैतीक → नैतिक # नैसर्गीक → नैसर्गिक # न्यायीक → न्यायिक # परीवारीक → पारिवारिक # पारंपरीक → पारंपरिक # पारंपारीक → पारंपारिक # पारितोषीक → पारितोषिक # पारिवारीक → पारिवारिक # पैराणीक → पौराणिक # पौराणीक → पौराणिक # पौष्टीक → पौष्टिक #: प्रमाणीक → प्रामाणिक # प्राकृतीक → प्राकृतिक # प्रांतीक → प्रांतिक # प्राथमीक → प्राथमिक # प्रादेशीक → प्रादेशिक #: प्रामाणीक → प्रामाणिक # प्रायोगीक → प्रायोगिक # प्रारंभीक → प्रारंभिक # प्रासंगीक → प्रासंगिक # बौद्धीक → बौद्धिक # भावनीक → भावनिक # भावीक → भाविक # भाषीक → भाषिक # भौगोलीक → भौगोलिक # भौमितीक → भौमितिक # माध्यमीक → माध्यमिक # मानसीक → मानसिक # मार्मीक → मार्मिक # मासीक → मासिक # मौखीक → मौखिक # यांत्रीक → यांत्रिक # यौगीक → यौगिक # रसायनीक → रासायनिक # राजसीक → राजसिक # लिपीक → लिपिक # लैंगीक → लैंगिक # लौकीक → लौकिक # वयैक्तीक → वैयक्तिक # वय्यक्तीक → वैयक्तिक # वार्षीक → वार्षिक # वास्तवीक → वास्तविक # वैकल्पीक → वैकल्पिक # वैचारीक → वैचारिक # वैज्ञानीक → वैज्ञानिक # वैदीक → वैदिक # वैधानीक → वैधानिक # वैमानीक → वैमानिक # वैयक्तीक → वैयक्तिक # वैवाहीक → वैवाहिक # वैश्वीक → वैश्विक # व्याकरणीक → व्याकरणिक #: व्यावसायीक → व्यावसायिक # व्यावहारीक → व्यावहारिक # शाब्दीक → शाब्दिक # शारिरीक → शारीरिक # शारीरीक → शारीरिक # शैक्षणीक → शैक्षणिक # शैक्षीणीक → शैक्षणिक # संगीतीक → सांगीतिक # सपत्नीक → सपत्निक # समूदायीक → सामुदायिक # सयुक्तीक → सयुक्तिक # संयुक्तीक → संयुक्तिक # सयूक्तीक → सयुक्तिक # सर्वाधीक → सर्वाधिक # संविधानीक → सांविधानिक # संसारीक → सांसारिक # संस्कृतीक → सांस्कृतिक # संस्थानीक → संस्थानिक # सांकेतीक → सांकेतिक # सांख्यीक → सांख्यिक # सांगितीक → सांगीतिक # सांगीतीक → सांगीतिक # सात्वीक → सात्विक # साप्ताहीक → साप्ताहिक # सामाजीक → सामाजिक # सामायीक → सामायिक # सामुदायीक → सामुदायिक # सामुहीक → सामूहिक # सामूहीक → सामूहिक # सार्वजनीक → सार्वजनिक # सार्वत्रीक → सार्वत्रिक # सांसारीक → सांसारिक # सांस्कृतीक → सांस्कृतिक # साहित्यीक → साहित्यिक # सिद्धांतीक → सैद्धांतिक # स्थानीक → स्थानिक # स्थायीक → स्थायिक # स्फटीक → स्फटिक # स्वभावीक → स्वाभाविक # स्वाभावीक → स्वाभाविक # स्वस्तीक → स्वस्तिक # हार्दीक → हार्दिक ==इंग्रजी colon चा मराठी विसर्ग== # विशेषत: → विशेषतः # अक्षरश: → अक्षरशः # अंत: → अंतः # अध: → अधः # इत: → इतः # इतस्तत: → इतस्ततः # पूर्णत: → पूर्णतः # उ: → उः # उं: → उंः # उच्चै: → उच्चैः # उभयत: → उभयतः # उष: → उषः #: क: → कः # चतु: → चतुः # छंद: → छंदः # छि: → छिः # छु: → छुः # तप: → तपः # तेज: → तेजः # थु: → थुः # दु: → दुः # नि: → निः # परिणामत: → परिणामतः # पुन: → पुनः # पुर: → पुरः # प्रात: → प्रातः # बहि: → बहिः # बहुश: → बहुशः #: मन: → मनः #: य: → यः # यश: → यशः # रज: → रजः # वक्ष: → वक्षः # वस्तुत: → वस्तुतः # व्यक्तिश: → व्यक्तिशः # शब्दश: → शब्दशः # संपूर्णत: → संपूर्णतः # सद्य: → सद्यः # स्वत: → स्वतः # स्वभावत: → स्वभावतः # हु: → हुः # अंतिमत: → अंतिमतः # अंशत: → अंशतः ==मराठी विसर्गाचा इंग्रजी colon== # जर्मनः → जर्मन: # रोमनः → रोमन: # ट्रेकः → ट्रेक: # प्रशिक्षकः → प्रशिक्षक: # लेखकः → लेखक: # प्रकाशकः → प्रकाशक: # व्यवस्थापकः → व्यवस्थापक: # नाणेफेकः → नाणेफेक: # संपादकः → संपादक: # दिनांकः → दिनांक: # आयोजकः → आयोजक: # दिग्दर्शकः → दिग्दर्शक: # स्थानकः → स्थानक: # क्रमांकः → क्रमांक: # आहेः → आहे: # आहेतः → आहेत: # लेखनावः → लेखनाव: # सामनाः → सामना: # तमिळः → तमिळ: # शकतातः → शकतात: # खालीलप्रमाणेः → खालीलप्रमाणे: ==अंक व शब्दामधील जागा== # _नि_ → नी_ # ०चे → ० चे # १चे → १ चे # २चे → २ चे # ३चे → ३ चे # ४चे → ४ चे # ५चे → ५ चे # ६चे → ६ चे # ७चे → ७ चे # ८चे → ८ चे # ९चे → ९ चे # ०च्या → ० च्या # १च्या → १ च्या # २च्या → २ च्या # ३च्या → ३ च्या # ४च्या → ४ च्या # ५च्या → ५ च्या # ६च्या → ६ च्या # ७च्या → ७ च्या # ८च्या → ८ च्या # ९च्या → ९ च्या ==pending== ===जोडाक्षरे - स्वर=== # अॅ → ॲ # अ‍ॅ → ॲ # अॉ → ऑ # ('ाा', 'ा'), # ('िि', 'ि'), # ('ीी', 'ी'), # <s> ाा → ा </s> # <s> िि → ि </s> # <s> ीी → ी </s> # <s> अॅ → ॲ </s> # <s> अॉ → ऑ </s> b9dr2grc4lh3n2hicuivs5miqaha6hh 3 299540 2143189 2143025 2022-08-05T01:13:16Z Usernamekiran 29153 undo archive [[Special:Contributions/Usernamekiran|Usernamekiran]] ([[User talk:Usernamekiran|चर्चा]])यांची आवृत्ती 2142989 परतवली. wikitext text/x-wiki {{जुन्या चर्चा चौकट|search=yes| <center>[[सदस्य चर्चा:KiranBOT II/typos/Archive 1|१]]</center>}} ==झिरो विड्थ नॉन जॉईनर 200c काढून टाकावा== स्तोत्रम्‌ - या शब्दात झिरो विड्थ नॉन जॉईनर \u200c अगदी शेवटी "म" चा पाय मोडण्यासाठी वापरला आहे. तो बरोबर आहे. रिझॉर्ट्\u200cस - या शब्दात तो "स" च्या आधी येतो, तो चुकीचा आहे. कारण झिरो विड्थ नॉन जॉईनर न वापरता देखील तो शब्द तसाच दिसेलः रिझॉर्ट्स म्हणजेच झिरो विड्थ नॉन जॉईनर नंतर स्पेस, एंटर मार्क किंवा दंड चिन्ह । आले तर ठीक, नाही तर झिरो विड्थ जॉईनरचा उपयोग नाही तो काढून टाकावा. मला वाटते त्यासाठी रेग्युलर एक्स्प्रेशन वापरावे लागेल. टंकभेद की लेखनभेद [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ११:४१, ९ फेब्रुवारी २०२२ (IST) ==कॉंग्रेस शब्दाची फोड== काँग्रेस > कॉंग्रेस ( क + ा + ँ > क + ॉ + ं ) कॉम्रेड या शब्दातील 'कॉ' तर लॉजिक शब्दातील 'लॉ' ही दोन-दोन बाईटची (ल + ॉ / क + ॉ) अक्षरे आहेत. ती तीन बाईटमध्ये (क + ा + ऍ) अशी लिहू नयेत. वर दिलेल्या 'कॉंग्रेस' या शब्दामध्ये दोन्ही बाजूंना तीन बाईट आहेत. सर्व टंकात पहिला शब्द अगदी बरोबर दिसतो. तर काही टंकात दुसरा शब्द नीट दिसत नाही. पण तसे असले तरी देखील दुसरा पर्यायच बरोबर ठरवावा कारण तसे पाहिले तर 'कॉ' वर अनुस्वार म्हणजेच 'कॉं' असा क्रम बरोबर आहे. शब्द नीट वाचता येणे हा एकच निकष ठेवला तर मात्र पहिला शब्द बरोबर आहे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १३:२१, २० फेब्रुवारी २०२२ (IST) ==Corrections as per Rule 8.1== उपान्त्यी दीर्घ ई किंवा ऊ असलेल्या मराठी शब्दांचा उपान्त्य ई-कार किंवा ऊ-कार उभयवचनी सामान्यरूपांच्या वेळी ऱ्हस्व लिहावा. [[शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम_८.१|शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम_८.१]] पोलीसा > पोलिसा "पोलिस " > "पोलीस " (note the space at the end of the word) More info: http://shabdasampada.blogspot.com/2022/03/blog-post.html [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ११:४९, २० मार्च २०२२ (IST) :{{ping|Shantanuo}} मला नुकताच ह्यासारखा एक अनुभव केनिया → केन्या बदल करतांना आला ([[special:diff/2048160]]). तिथे "हर्केनिया" चे "हर्केन्या" असा बदल झाला. लक्ष देऊन बघितल्यास असे दिसते कि (तांत्रिक दृष्ट्या, व्याकरणाप्रमाणे नाही) "हर्केनिया" हा "ह+र + ्+केनिया " असा लिहिल्या जातो. त्याचप्रमाणे "पोलिसा" हा शब्द "पोलिस+अ" असा लिहिला जातो. मराठी मध्ये regular expressions कसे वापरावे किंवा ते खरंच काम करतील किंवा नाही, याची मला खात्री नाही. भरपूर ठिकाणी आपण " केनिया "→ " केन्या " असे रूपांतर करू शकतो. (space at the both end). ह्याव्यतिरिक्त दुसरा काही उपाय अजून तरी सुचत नाहीये. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १८:१०, २१ मार्च २०२२ (IST) :: आपण " केनिया "→ " केन्या " असे रूपांतर करू शकतो. (space at the both end). तसे केले तर केनियाची सामान्यरूपे तशीच राहतील. म्हणजे “भारताने केनियाला हरविले” हे वाक्य "भारताने केन्याला हरविले” असे होणार नाही. पण "भारताविरुद्ध केनिया विजयी” हे वाक्य "भारताविरुद्ध केन्या विजयी” असे बदलले जाईल. असे केले की काही ठिकाणी "केनिया” तर काही ठिकाणी "केन्या” दिसेल - त्याने गोंधळात अधिक वाढ होईल व ते प्रमाण लेखनाच्या दृष्टीने देखील चुकीचे ठरेल. करायचे तर '''सर्व ठिकाणी''' केनियाचे केन्या करा नाहीतर ते तसेच ठेवा. केनिया बदलताना हर्केनिया चे हर्केन्या झाले ही अपवादात्मक चूक होती. त्यासाठी हवे तर "हर्केन्या - हर्केनिया" अशी एक रिव्हर्स एंट्री टाका. अशी दोन-चार पानेच आहेत. या व्यतिरिक्त इतर काही अपवादात्मक शब्द वापरलेले गेलेले नाहीत. त्यामुळे पोलीसा > पोलिसा हा बदल देखील निश्चिंतपणे करू शकता. [[https://shantanuo.livejournal.com/103367.html या पानावर]] दिलेल्या लिनक्स कमांडने आपण ही खात्री करून घेऊ शकता. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ११:२०, २२ मार्च २०२२ (IST) :::{{ping|Shantanuo}} मी हर्केनिया लेखावर {{tl|nobots}} साचा टाकला, व लेखाला माझ्या watchlist मध्ये टाकले. हा मला सगळ्यात साधा पर्याय वाटला. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] ००:३४, २५ मार्च २०२२ (IST) :::: केनिया या शब्दाच्या आधी स्पेस टाकली तर याची गरजच नाही. कारण हर्केनिया हा शब्द केनिया या शब्दाशी न जुळल्यामुळे तो बदललाच जाणार नाही. “\ केनिया” > “\ केन्या” असा बदल करण्यासाठी बहुतेक स्पेस एस्केप \ करावी लागेल. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०८:५६, २७ मार्च २०२२ (IST) : पोलीसा → पोलिसा ही नोंद झालेली दिसत आहे पण त्याच्याबरोबरच _पोलिस_ > _पोलीस_ अशीही नोंद पाहिजे. म्हणजे नुसता पोलीस शब्द दीर्घ पण त्याची सर्व सामान्यरूपे मात्र ऱ्हस्व होतात. असे आणखी काही शब्द कोशात आहेत ते शोधून जसे मिळतील तसे येथे http://mr.shoutwiki.com/wiki/Non_dict_pages देत आहे. हे शब्द विकीवर वापरले गेले आहेत की नाही मला माहीत नाही तरी देखील देऊन ठेवत आहे कारण त्यावर कधीतरी एक लेख लिहीता येईल! [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १३:४२, ३ एप्रिल २०२२ (IST) :: नजरचुकीमुळे राहून गेलं. एक-दोन दिवसात टाकतो. लेख असो किंवा नसो, भविष्यासाठी सर्व दुरुस्त्या आधीच टाकून ठेवलेल्या बऱ्या. :-D —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १०:१२, ४ एप्रिल २०२२ (IST) या नियमानुसार "खूनाचा" हा शब्द खुनाचा असा पाहिजे तर "गरीबांना" हा शब्द गरिबांना असा पाहिजे. त्यासाठी खूना खुना गरीबा गरिबा अशा दोन नोंदी कराव्या लागतील. यात गंमत अशी आहे की मूळ शब्द दीर्घच पाहिजे म्हणून _खुन_ _खून_ _गरीब_ _गरीब_ अशाही दोन नोंदी लागतील. या नियमात बसणारे आणखी बरेच शब्द आहेत जे वर दिलेल्या पानावर उपलब्ध आहेत. प्रश्न असा आहे इतकी मोठी यादी बॉटला झेपणार आहे का? काही अनपेक्षित चुका झाल्यास त्या कशा सुधारणार? [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १८:४१, ४ एप्रिल २०२२ (IST) ::चुकांबद्दल बोलायचे झाले तर, मी काही दिवसांपूर्वीच [[विकिपीडिया:धूळपाटी/KiranBOT II]] हे पान तयार केले. आपण तिथे काहीपण प्रयोग करू शकतो. खात्री झाल्यावरच लेख नामविश्वात संपादने सुरु करता येतील. तुमच्या यादीत सध्या ३५८ entries आहेत, तर आपल्या source code मध्ये जवळपास १६४ आहेत. मला वाटते एकच मोठी file/यादी करण्यापेक्षा वेगळ्या-वेगळ्या files करणे सोयीस्कर जाईल. पण दुसऱ्या (defualt व्यतिरिक्त) file ला कॉल कसा करावा हे मला माहित नाही, ते मी लवकरच बघतो. मी लवकरच तुम्हाला ह्याच पानावर bot ची तांत्रिक माहिती देईल (आज रात्री किंवा उद्या). जर वेगळ्या files शक्य नसतील तर त्याच एका file मधे वेग-वेगळे sections करावे लागतील. वर _गरीब_ च्या दोन्ही entries सारख्याच झाल्यात. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १९:००, ५ एप्रिल २०२२ (IST) "नोएल टाटा" या लेखात ४ एप्रिल रोजी '''कारकिर्दीची''' हा शब्द बदलून '''कारकीर्दीची''' असा केला आहे. माझ्यामते हे चूक असून खालील बदल करावेत. _कारकिर्द_ > _कारकीर्द_ कारकीर्दी > कारकिर्दी संदर्भः विकिपीडिया:चावडी/इतर_चर्चा/जुनी_चर्चा_७#सांगकाम्याने_केलेले_बदल [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:१४, ६ एप्रिल २०२२ (IST) ==टिपा की टीपा?== क्रिकेटवरील लेखांच्या सोर्स कोडमध्ये टीपा व टिपा असे दोन शब्द वापरलेले दिसत आहेत. उदा. भारतीय_क्रिकेट_संघाचा_ऑस्ट्रेलिया_दौरा,_२०२०-२१ या लेखात... टिपा = सामन्याला प्रथम-श्रेणी दर्जा देण्यात आला. टीपा = [[२०२०-२२ आयसीसी क्रिकेट विश्वचषक सुपर लीग|विश्वचषक सुपर लीग गुण]] : ऑस्ट्रेलिया‌ - १०, भारत- ० अर्थात हे शब्द सोर्स कोडमध्ये असल्यामुळे वाचकांना काहीच फरक पडत नाही. पण या दोनपैकी एक शब्द नक्की केल्यास स्क्रीप्ट वगैरे लिहिणाऱ्यांना ते सोयीचे होईल असे मला वाटते. व्याकरणाप्रमाणे पहिला टिपा बरोबर आहे. येथे ते टीप या शब्दाचे बहुवचन असेल असे गृहीत धरले आहे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १३:०६, ५ एप्रिल २०२२ (IST) == Corrections as per Rule 5.1 == मराठीतील तत्सम इ-कारान्त आणि उ-कारान्त शब्द दीर्घान्त लिहावेत. इतर शब्दांच्या अंती येणारा इकार व उकार दीर्घ लिहावा. [[शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम५.१|शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम५.१]] व्यक्तिनामे, ग्रंथनामे, शीर्षके व सुटे ऱ्हस्वान्त तत्सम शब्द मराठीत दीर्घान्त लिहावेत. [[शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम_५.३|शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम५.३]] खाली दिलेल्या रेग्युलर एक्स्प्रेशनमध्ये थोडी जरी गफलत झाली तरी विकीचे भरून न येणारे नुकसान होईल हे लक्षात घ्या. ि(\ |\n|\?|\!|\-|\[|\]|\(|\)|\/|$) > ी ु(\ |\n|\?|\!|\-|\[|\]|\(|\)|\/|$) > ू '''Even a minor change in the regex mentioned above may ruin wiki.''' You have been warned. :: आणि, नि (rule 5.4), प्रति, तथापि (rule 5.2) हे शब्द नियमाप्रमाणे ऱ्हस्वच आहेत. ते बॉटद्वारे दीर्घ करता येणार नाहीत. हि हा शब्द आपण रूल १७ प्रमाणे दीर्घ केलाच आहे. तसेच बहुतांश संस्कृत शब्द ऱ्हस्वान्त असतात उदा. कटपयादि, नेति, नास्ति तर बहुतांश इंग्रजी शब्द देखील ऱ्हस्वान्त लिहिले जातात. वास्तविक मराठीच्या नियमाप्रमाणे ते दीर्घान्त लिहिणे आवश्यक आहे पण हा नियम लोकांच्या गळी उतरवणे अशक्य आहे. त्यामुळे दि, व्हि, बि, लि, हे व इतर ऱ्हस्व शब्द मान्य करण्यावाचून गत्यंतर नाही. तात्पर्य - रेग्युलर एक्स्प्रेशन वापरून ऱ्हस्वान्त शब्द दीर्घान्त करणे शक्य नाही. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ११:१०, १८ एप्रिल २०२२ (IST) ==(प्रस्तावित) नियम १९== विभक्ती प्रत्यय शब्दाच्या सामान्यरूपाला जोडून लिहावे. (हिंदीसारखे) वेगवेगळे लिहू नये. उदा. "मारुती चा" असे न लिहिता "मारुतीचा" असे अखंड लिहावे. असा काही नियम अस्तित्वात नाही. पण हल्ली मोठ्या प्रमाणावर असे लेखन दिसत असल्यामुळे खाली दिलेले बदल करावेत. #"_च_" > "च_" #"_ला_" > "ला_" #"_चा_" > "चा_" #"_ची_" > "ची_" #"_चे_" > "चे_" #"_च्या_" > "च्या_" #"_स_" > "स_" #"_त_" > "त_" #"_हून_" > "हून_" #"_ना_" > "ना_" #"_नो_" > "नो_" ह्याचा अर्थ असा की "चा" हा शब्द सुटा / एकटा आढळला तर त्याच्या आधीची स्पेस काढून आधीच्या शब्दाशी जोडून घ्यावा. "ही", "ने" आणि "शी" हे प्रत्यय सुटे शब्द म्हणूनही वापरले जातात त्यामुळे वरील यादीत घेतलेले नाहीत. "ही" हा शब्द तर बऱ्याचदा येतो. पण "ने" (नेणे चे आज्ञार्थी रूप) आणि "शी" (मराठी हगी या अर्थाने आणि इंग्रजी she मराठीत लिहिताना) फार कमी वेळा वापरले गेले आहेत, तेव्हा ते शब्द देखील घ्यावेत असे मला वाटते. "_ने_" > "ने_" "_शी_" > "शी_" "बाळ" सारख्या क्वचित दोन-चार पानांवर अनपेक्षित बदल झाले तर त्याचा बाऊ न करता ती पाने सुधारून घ्यावीत. इतर शेकडो पाने बॉटद्वारे बदलली जाणार आहेत हा लाभ मोठा आहे. आणखी एक नोंद "_नी_" > "नी_" अशी करता आली असती. पण नियम ५.४ मध्ये देखील तो शब्द असून तिथे आपण तो ऱ्हस्व करणार आहोत ('_नी_' > '_नि_'). "मुलां नी खेळा" या वाक्यात शब्द जोडून "मुलांनी" असा झाला पहिजे तर "मुले नी मुली" यात तो ऱ्हस्व झाला पाहिजे "मुले नि मुली" असा. माझ्यामते ५.४ मधील नियमानुसार न चालता ह्या नियमानुसार हा शब्द चालवावा. कारण विकीवर [ [ मधु लिमये| मधु लिमयें] ] नी आवाज उठविला अशा संदर्भात "नी" वापरलेला दिसतो. सर्वांना हा युक्तिवाद मान्य असेल तर खालील नोंद ठेवावी. नाहीतर दोन्हीकडील नोंदी काढून टाकाव्या. "_नी_" > "नी_" [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १२:४७, १० एप्रिल २०२२ (IST) :{{ping|Shantanuo}} "मुले नि मुली" अशा ठिकाणी वेलांटी दीर्घ सुद्धा होईल, आणि "मुलेनी" असं रूपांतर होईल. bot ची संपादने डिफॉल्ट "अलीकडचे बदल" मध्ये दिसत नाहीत. आणि तसेही मराठी विकिपीडिया वर खऱ्या अर्थाने सक्रिय असणारे संपादक खूप कमी आहेत. जर एखादी चूक आपल्या नजरेतून राहून गेली, तर महिनो न महिने ती तशीच राहण्याची दाट शक्यता आहे. पण मी पूर्वी म्हटल्याप्रमाणे स्क्रिप्ट मध्ये नवीन शब्द टाकला नाही तर ५ ते १० बदल मुश्किलीने होतात. जर आपण एकच जास्त खात्री नसणारा शब्द टाकला, तर edits खूप कमी होतील, व आपल्याला प्रत्येक एडिट वैयक्तिकरित्या पडताळून बघता येतील. दोन्हीकडील दोन्ही म्हणजे कुठल्या? —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:१२, १३ एप्रिल २०२२ (IST) ::: "मुले नि मुली" चे "मुलेनी मुली” असे रुपांतर कसे होईल ते मला समजले नाही. आपण धूळपाटीवर हे करून दाखवू शकता का? बॉटचे बदल तपासण्यासाठी देखील मॅनपॉवर नाही अशी स्थिती असेल तर लेख प्रत्यक्ष एडिट करून शुद्धलेखन तपासण्याएवढी मॅनपॉवर मराठी विकीवर येण्यास किती काळ लागेल? बॉटने प्रमाणलेखन सुधारणे हा एकच मार्ग मला सध्यातरी दिसत आहे. इतर सदस्यांनी काहीच प्रतिक्रिया व्यक्त केली नाही तर त्यांचा पाठिंबा आहे असे गृहीत धरता येते. wikipedia हा work in progress प्रोजेक्ट असून १००% परफेक्शनचा आग्रह न धरणे हा त्याचा पाया आहे! ::: माझ्यामते रेग्युलर एक्स्प्रेशनवाले एक/दोन अक्षरी लहान नवीन शब्द (म्हणजे स्पेस _ असलेले) सध्या घेऊ नयेत. कारण त्यात जोखीम जास्त असते. (त्यात ह्या विभागातील शब्द देखील येतात. ते तात्पुरते स्थगित ठेवावे), पण इतर मोठे शब्द जसे शारिरीक > शारीरिक किंवा नागरीक > नागरिक अवश्य बदलावेत कारण त्यात अनपेक्षित चुका होण्याचे प्रमाण नगण्य असते. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:१९, १४ एप्रिल २०२२ (IST) :::: "तुझं नि माझं" हे शब्द "तुझंनी माझं" असे बदलले गेले आहेत. ते सुधारावेत. "तुझंनी" > "तुझं नि" ही नोंद स्क्रिप्टमध्ये करावी. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १४:५४, २० मे २०२२ (IST) ==इंग्रजी कोलनचा मराठी कोलन== बेसिक्स, भाग २ (स्टार ट्रेकःव्हॉयेजर मालिका) या लेखातील इंग्रजी कोलन बदलून देवनागरी विसर्ग झाला. मी दिलेल्या यादीत ट्रेक: असा काही शब्द नाही, पण कः असा शब्द आहे. तो "क" शब्दाच्या सुरुवातीला असला तरच हा बदल अपेक्षित आहे. म्हणून रेग्युलर एक्स्प्रेशन वापरावे ... #^क: → कः #^नि: → निः #^य: → यः #^हु: → हुः जर regex चालत नसेल तर पुढील शब्दाचे पहिले अक्षर वापरावे. #क:प > कःप #नि:प > निःप #नि:क्ष > निःक्ष #नि:श > निःश #नि:श्व > निःश्व #नि:स > निःस #य:क > यःक #सद्य:स्थिती > सद्यःस्थिती ही माझ्याकडून घडलेली अनपेक्षित चूक असून मी नक्कीच अधिक काळजी घेईन. :( [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:४३, ११ एप्रिल २०२२ (IST) :अशी चूक होण्याची शंका मला आधीच आली होती, पण शक्यता खूप कमी वाटली होती. तशा शक्यता बऱ्याच आहेत. उदा: "हायड्रोक्लोरिक ऍसिडचे उपयोग पुढील प्रमाणे:" "आहेत:" "होते:" "उदा:"{{pb}}मी सध्यापुरता colon section डिसेबल केलाय. सर्व शक्यता/possibilities चे regex तयार केल्यानंतर पुन्हा सुरु करता येईल. पण कधी कधी वाटते कि कोलन विसर्गामध्ये बदलण्याची मोठी आवश्यकता नाहीये. म्हणजे, ती उकार किंवा वेलांटीसारखी द्रुश्य चूक नाहीये. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २१:०४, ११ एप्रिल २०२२ (IST) तुम्ही दिलेल्या उदाहरणांपैकी कोणताच कोलन विसर्गात बदलला जाणार नाही. कारण "णे:", "ते:", "दा:" असे शब्द आपल्या स्क्रिप्टमध्ये कुठे आहेत? "त:" ने शेवट होणारे बरेच शब्द असले तरी त्यातला कोणताच शब्द "आहेत:" बरोबर न जुळल्यामुळे तो देखील बदलला जाणार नाही. हवे तर तुम्ही ते शब्द धूळपाटीवर ठेवून पाहू शकता. आपण सर्व कोलन विसर्गात बदललेले नाहीत. गुगलमध्ये शोधताना विसर्गासहित "दुःशासन site:mr.wikipedia.org" असा शोध घेतला तर अगदी योग्य पाने दिसतील, पण कोलनवाल्या "दु:शासन site:mr.wikipedia.org" शोधात "शासन" शब्दाशी संबंधित पाने देखील दिसतील. विकीवरील लिखाण ओपन सोर्स लायसन्सखाली उपलब्ध असल्यामुळे ते विविध प्रकारे वापरले जाते. युनिकोडचे (आणि शुद्धलेखनाचे) सर्व नियम पाळले गेले तर त्याची विश्वासार्हता वाढेल. म्हणून हे महत्त्वाचे आहे. जुन्या चुका सुधारताना नव्या चुका होऊ नयेत ही अपेक्षा बरोबर आहे. पण बॉटने झालेल्या चुका शोधणे आणि सुधारणे शक्य आणि सोपे असते कारण त्यात एक पॅटर्न असतो. "मन: → मनः" ही नोंद करताना मला मनःकामना, मनःचक्षू, मनःपूत, मनःपूर्वक, मनःशक्ती, मनःशांती, मनःसंतोष, मनःस्थिती, मनःस्फूर्ती असे शब्द अपेक्षित होते. कॅमेरामनः ही शक्यता आता दिसल्यावर लक्षात आली ! मन शब्दाच्या आधी स्पेस दिली असती तर ही नोंद अशी दिसली असती. "_मन:" > "_मनः" आता मन शब्दाने सुरू होणारे शब्दच फक्त बदलले जातील. पण "य: → यः" यात स्पेस वापरता येणार नाही कारण मग सद्य:स्थिती हा शब्द बदलला जाणार नाही. यःकश्चित हा शब्द यःकश्‍चित असाही लिहिला जातो. म्हणून या बाबतीत खाली दिलेल्या दोन नोंदी वापरता येतील. य:क > यःक य:स > यःस विसर्गाचा पूर्ण सेक्शन सुधारून खाली देत आहे. स्पेससाठी _ वापरला आहे तर काही ठिकाणी विसर्गानंतर एक अक्षर वाढविले आहे. # विशेषत: → विशेषतः # अक्षरश: → अक्षरशः # "_अंत:" → "_अंतः" # "_अध:" → "_अधः" # इत:पर → इतःपर # इतस्तत: → इतस्ततः # पूर्णत: → पूर्णतः # "_उ:" → "_उः" # "_उं:" → "_उंः" # "_उच्चै:" → "_उच्चैः" # उभयत: → उभयतः # "_उष:" → "_उषः" # "_क:प" → "_कःप" # "_चतु:" → "_चतुः" # "_छंद:" → "_छंदः" # "_छि:_" → "_छिः_" # "_छु:_" → "_छुः_" # "_तप:" → "_तपः" # "_तेज:" → "_तेजः" # "_थु:_" → "_थुः_" # दु:ख → दुःख # दु:श → दुःश # दु:स → दुःस # "_नि:" → "_निः" # परिणामत: → परिणामतः # "_पुन:" → "_पुनः" # पुर:स → पुरःस # "_प्रात:" → "_प्रातः" # "_बहि:" → "_बहिः" # बहुश: → बहुशः # "_मन:" → "_मनः" # य:क → यःक # य:स → यःस # यश: → यशः # "_रज:" → "_रजः" # "_वक्ष:स" → "_वक्षःस" # वस्तुत: → वस्तुतः # व्यक्तिश: → व्यक्तिशः # शब्दश: → शब्दशः # संपूर्णत: → संपूर्णतः # "_सद्य:क" → "_सद्यःक" # "_सद्य:स" → "_सद्यःस" # "_स्वत:" → "_स्वतः" # स्वभावत: → स्वभावतः # "_हु:_" → "_हुः_" # अंतिमत: → अंतिमतः # अंशत: → अंशतः [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:३०, १२ एप्रिल २०२२ (IST) :{{ping|Shantanuo}} माझ्याकडून तो गैरसमज झाला, हे मला काल रात्री लक्षात आले होते, मी आत्ता ते म्हणणार होतो, पण वर तुम्हीच ते बोलून दाखवले. झालेल्या गोंदळाबद्दल व गैरसोयीबद्दल क्षमस्व. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २१:२०, १२ एप्रिल २०२२ (IST) बॉटकडून होणाऱ्या चुकांत एक विशिष्ट पॅटर्न असतो व तो शोधणे सहज शक्य असते. उदाहरणार्थ, कॅमेरामनः या शब्दात झालेला चुकीचा बदल लक्षात आल्यावर मी grep "मन:" backup.txt अशी कमांड देऊन इतर शब्द (जर्मन/ रोमन) शोधले. तसेच कः या शब्दातील नको असलेले बदल पुढे देत आहे. # जर्मनः > जर्मन: # रोमनः > रोमन: # ट्रेकः > ट्रेक: # प्रशिक्षकः > प्रशिक्षक: # लेखकः > लेखक: # प्रकाशकः > प्रकाशक: # व्यवस्थापकः > व्यवस्थापक: # नाणेफेकः > नाणेफेक: # संपादकः > संपादक: # दिनांकः > दिनांक: # आयोजकः > आयोजक: # दिग्दर्शकः > दिग्दर्शक: # स्थानकः > स्थानक: # क्रमांकः > क्रमांक: एक नवीन सेक्शन "corrections” नावाचा तयार करून त्यात हे शब्द ठेवावेत. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:४४, १५ एप्रिल २०२२ (IST) :: क, मन याचबरोबर य या अक्षरानंतर कोलन आलेले बरेच शब्द आहेत. उदा. सदस्य: :: बॉटद्वारे झालेले बदल पुन्हा पूर्वपदावर आणण्यासाठी खाली दिलेल्या फक्त दोन नोंदी "corrections" विभागात ठेवाव्यात. :: # कः > क: :: # यः > य: :: त्याव्यतिरिक्त मन शब्दाच्या खालील दोन नोंदी घ्याव्या लागतील कारण त्यातही पाच - दहा पाने आहेत. :: # जर्मनः > जर्मन: :: # रोमनः > रोमन: :: ह्या चार सुधारणा सोडल्या तर बाकी सर्व बदल बरोबर आहेत याची मी बॅकअपमधून खात्री करून घेतली आहे. अर्थात हे काम मला या आधी देखील करता आले असते. पण अशा विविध शक्यतांची पुरेशी कल्पना नव्हती आणि (अति) आत्मविश्वास ही दोन कारणे या चुकीमागे आहेत. 'य' वरून यःकश्चित आणि 'क' वरून कःपदार्थ हे दोनच विसर्गवाले शब्द कोशात मिळाले. विकीवर हे दोन शब्द दोन-तीन वेळाच वापरले गेले आहेत. त्यामुळे या दोन नोंदींची मुळात गरज नव्हती असे आता वाटते. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:५७, १६ एप्रिल २०२२ (IST) वर दिलेली विसर्गाची सुधारित यादी वापरात आहे की जुनी यादीच अजून चालू आहे? खाली दिलेले शब्द देखील घ्यावेत असे मला वाटते. #अंतत: > अंततः #जन्मत: > जन्मतः #तत्त्वत: > तत्त्वतः #निसर्गत: > निसर्गतः #प्रथमत: > प्रथमतः #प्रात: > प्रातः #बाह्यत: > बाह्यतः #मुख्यत: > मुख्यतः #मूलत: > मूलतः #मूळत: > मूळतः #विशेषत: > विशेषतः #संभाव्यत: > संभाव्यतः #सर्वसाधारणत: > सर्वसाधारणतः #साधारणत: > साधारणतः #सामान्यत: > सामान्यतः अंततः, बाह्यतः यासारखे शब्द फार क्वचित वापरले गेले आहेत. हे मला माहीत आहे आणि तरी देखील या यादीत ते शब्द ठेवले आहेत कारण पुढे भविष्यात ते शब्द येऊ शकतात, त्यावेळी हाच अभ्यास परत करायला नको! [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १३:१७, १६ मे २०२२ (IST) 'मुलतः' आणि 'व्यक्तीशः' या दोन शब्दात सुधारणा करता येतील तर एक शब्द 'क्रमशः' टाकावा लागेल. #क्रमश: > क्रमशः #मुलत: > मूलतः #मुलतः > मूलतः #व्यक्तीश: > व्यक्तिशः #व्यक्तीशः > व्यक्तिशः मला जसजसे शब्द मिळत आहेत तसे मी लिहून ठेवत आहे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १४:२८, १६ मे २०२२ (IST) खाली दिलेल्या शब्दांमध्ये विसर्ग नव्हे तर इंग्रजी कोलन दिला गेला पाहिजे. #आहेः > आहे: #आहेतः > आहेत: #लेखनावः > लेखनाव: #सामनाः > सामना: #तमिळः > तमिळ: #शकतातः > शकतात: #खालीलप्रमाणेः > खालीलप्रमाणे: दोन्ही शब्द सारखे दिसत असले तरी ते वेगळे आहेत. कः > क: असा बदल केला नसेल तर तो देखील करता येईल. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १४:५८, १६ मे २०२२ (IST) ::विसर्गाचा section बऱ्याच दिवसांपूर्वी disable केला होता, तो अजूनही disabledच आहे. अजून एक म्हणजे, काही लेखांमध्ये "विकिपीडिया:अबक" असा मजकूर होता. एका लेखामध्ये मला redlink सापडली होती, कोलन टाकला असता लिंक दुरुस्त झाली. तुमच्या मताशी मी सहमत आहे. आत्ता चुका कमी असतील, किंवा नसतीलही तरी माझ्या मते आपण पूर्ण संभाव्य चुका स्क्रिप्ट मध्ये टाकून ठेवायला पाहिजे. असंही bot दररोज ज्या ५ ते १० चुका दुरुस्त करतो त्या चुका प्रत्येक दिवशी नव्यानेच झाल्येल्या असतात. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २३:२६, १६ मे २०२२ (IST) == तत्त्व आणि नेतृत्व == तत्त्व आणि महत्त्व अशा शब्दात दोन 'त' आहेत. पण नेतृत्व आणि हिंदुत्व अशा शब्दात एकच 'त' आहे. खाली दिलेले चुकीचे शब्द वारंवार वापरले जातात. ते बॉटनेच बदलावे लागतील. # तत्व > तत्त्व # तात्विक > तात्त्विक # सत्व > सत्त्व # सात्विक > सात्त्विक # महत्व > महत्त्व # व्यक्तिमत्व > व्यक्तिमत्त्व # अस्तित्त्व > अस्तित्व # नेतृत्त्व > नेतृत्व # सदस्यत्त्व > सदस्यत्व # हिंदुत्त्व > हिंदुत्व # प्रभुत्त्व > प्रभुत्व # प्रभूत्व > प्रभुत्व # मुख्यत्त्व > मुख्यत्व सत्व शब्द बदलून सत्त्व असा झाला की खाली दिलेले दोन शब्द पुन्हा बदलून पूर्वपदावर आणावे लागतील. कारण बुद्ध धर्माशी संबंधित लेखात ते तसेच लिहावे लागतील. बोधिसत्त्व > बोधिसत्व बोधीसत्व > बोधिसत्व [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १३:१७, ११ एप्रिल २०२२ (IST) : _सत्व_ > _सत्त्व_ ही नोंद असेल तर बोधिसत्व बदलणे टळेल. आपण असंही सात्विक > सात्त्विक घेतच आहोत. सत्व ला space न देण्याचं काही इतर कारण आहे का? —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:१९, १३ एप्रिल २०२२ (IST) :: हो आहे. त्यामुळे जीवनसत्त्व, सत्त्वशील, सत्त्वपरीक्षा असे शब्द देखील मॅच होतील. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:४४, १४ एप्रिल २०२२ (IST) :::added —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १५:४०, १९ एप्रिल २०२२ (IST) == पररूप संधी - इक प्रत्यय == नगर + इक = नागर + इक = नागरिक पहिल्या तत्सम शब्दाच्या पहिल्या अक्षराची वृद्धी होते आणि दुसऱ्या (पर) शब्दाचा स्वर येतो. wrong > correct # अंतरीक > आंतरिक # अत्याधीक > अत्याधिक # अधिकाधीक > अधिकाधिक # अधीक > अधिक # अध्यात्मीक > आध्यात्मिक # अनामीक > अनामिक # अनुनासीक > अनुनासिक # अनौपचारीक > अनौपचारिक # अलंकारीक > अलंकारिक # आण्वीक > आण्विक # आंतरीक > आंतरिक # आधुनीक > आधुनिक # आध्यात्मीक > आध्यात्मिक # आयुर्वेदीक > आयुर्वेदिक # आर्थीक > आर्थिक # इस्लामीक > इस्लामिक # ऐच्छीक > ऐच्छिक # ऐतिहासीक > ऐतिहासिक # ऐतीहासीक > ऐतिहासिक # ऐहीक > ऐहिक # औद्योगीक > औद्योगिक # औपचारीक > औपचारिक # औष्णीक > औष्णिक # कायीक > कायिक # काल्पनीक > काल्पनिक # कौटुंबीक > कौटुंबिक # चमत्कारीक > चमत्कारिक # जागतीक > जागतिक # जैवीक > जैविक # तात्कालीक > तात्कालिक # तांत्रीक > तांत्रिक # तात्वीक > तात्त्विक # तार्कीक > तार्किक # तौलनीक > तौलनिक # दैवीक > दैविक # दैहीक > दैहिक # धार्मीक > धार्मिक # नागरीक > नागरिक # नावीक > नाविक # नैतीक > नैतिक #: नैतीक > नैतिक # नैसर्गीक > नैसर्गिक # न्यायीक > न्यायिक # परीवारीक > पारिवारिक # पारंपरीक > पारंपरिक # पारंपारीक > पारंपारिक # पारितोषीक > पारितोषिक # पारिवारीक > पारिवारिक # पैराणीक > पौराणिक # पौराणीक > पौराणिक # पौष्टीक > पौष्टिक # प्रमाणीक > प्रामाणिक # प्राकृतीक > प्राकृतिक # प्रांतीक > प्रांतिक # प्राथमीक > प्राथमिक # प्रादेशीक > प्रादेशिक # प्रामाणीक > प्रामाणिक # प्रायोगीक > प्रायोगिक # प्रारंभीक > प्रारंभिक # प्रासंगीक > प्रासंगिक # बौद्धीक > बौद्धिक # भावनीक > भावनिक # भावीक > भाविक # भाषीक > भाषिक # भौगोलीक > भौगोलिक # भौमितीक > भौमितिक # माध्यमीक > माध्यमिक # मानसीक > मानसिक # मार्मीक > मार्मिक # मासीक > मासिक # मौखीक > मौखिक # यांत्रीक > यांत्रिक # यौगीक > यौगिक # रसायनीक > रासायनिक # राजसीक > राजसिक # लिपीक > लिपिक # लैंगीक > लैंगिक # लौकीक > लौकिक # वयैक्तीक > वैयक्तिक # वय्यक्तीक > वैयक्तिक # वार्षीक > वार्षिक # वास्तवीक > वास्तविक # वैकल्पीक > वैकल्पिक # वैचारीक > वैचारिक # वैज्ञानीक > वैज्ञानिक # वैदीक > वैदिक # वैधानीक > वैधानिक # वैमानीक > वैमानिक # वैयक्तीक > वैयक्तिक # वैवाहीक > वैवाहिक # वैश्वीक > वैश्विक # व्याकरणीक > व्याकरणिक # व्यावसायीक > व्यावसायिक # व्यावहारीक > व्यावहारिक # शाब्दीक > शाब्दिक # शारिरीक > शारीरिक # शारीरीक > शारीरिक # शैक्षणीक > शैक्षणिक # शैक्षीणीक > शैक्षणिक # संगीतीक > सांगीतिक # सपत्नीक > सपत्निक # समूदायीक > सामुदायिक # सयुक्तीक > सयुक्तिक # संयुक्तीक > संयुक्तिक # सयूक्तीक > सयुक्तिक # सर्वाधीक > सर्वाधिक # संविधानीक > सांविधानिक # संसारीक > सांसारिक # संस्कृतीक > सांस्कृतिक # संस्थानीक > संस्थानिक # सांकेतीक > सांकेतिक # सांख्यीक > सांख्यिक # सांगितीक > सांगीतिक # सांगीतीक > सांगीतिक # सात्वीक > सात्विक # साप्ताहीक > साप्ताहिक # सामाजीक > सामाजिक # सामायीक > सामायिक # सामुदायीक > सामुदायिक # सामुहीक > सामूहिक # सामूहीक > सामूहिक # सार्वजनीक > सार्वजनिक # सार्वत्रीक > सार्वत्रिक # सांसारीक > सांसारिक # सांस्कृतीक > सांस्कृतिक # साहित्यीक > साहित्यिक # सिद्धांतीक > सैद्धांतिक # स्थानीक > स्थानिक # स्थायीक > स्थायिक # स्फटीक > स्फटिक # स्वभावीक > स्वाभाविक # स्वाभावीक > स्वाभाविक # स्वस्तीक > स्वस्तिक # हार्दीक > हार्दिक [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १४:३२, १३ एप्रिल २०२२ (IST) :एकदाच भरपूर edits होऊ नयेत म्हणून मी ४० शब्द add केले. मला वर "नैतीक > नैतिक" अशा सारख्या दोन entries दिसत आहेत. त्यामध्ये काही फरक आहे का? माझ्या browser वर दोन्ही सारख्याच दिसत आहेत. मी सध्यापुरती फक्त पहिली entry घेतली. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] ००:३०, २१ एप्रिल २०२२ (IST) :: तो शब्द नजरचुकीने दोन वेळा टाईप झाला. सुधारून घेतल्याबद्दल धन्यवाद. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ११:४३, २१ एप्रिल २०२२ (IST) ::: मला वाटते "corrections" विभागात खालील तीन नोंदी घ्याव्या लागतील. ::: # प्रामाणिकरण > प्रमाणीकरण ::: # प्रमाणिकरण > प्रमाणीकरण ::: # प्रामाणिकिकरण > प्रामाणिकीकरण ::: [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:१५, ३० एप्रिल २०२२ (IST) == corrections as per Rule 8.9 == शक्यतो सर्व शब्दांच्या आधी आणि नंतर स्पेस द्यावी. खाली दिलेल्या दोन शब्दात ती आवश्यक आहे. _गावून_ → _गाऊन_ _जावून_ → _जाऊन_ रागावून, समजावून, बजावून हे तीन शब्द अनुक्रमे रागाऊन, समजाऊन आणि बजाऊन असे चुकीचे बदलले जातील. उदाहरणार्थ १७ एप्रीलचा हा फरक पहा. सुबोध_जावडेकर&diff=prev&oldid=2091524 अशी पाने दोन-चारच असली तरी व्याकरणाचे नियम पाळायला हवे. 8.9 सेक्शनमध्ये किंवा "corrections" विभागात हे तीन शब्द घ्यावेत. # रागाऊन > रागावून # समजाऊन > समजावून # बजाऊन > बजावून [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:१०, १७ एप्रिल २०२२ (IST) : सध्या हे तीन शब्द चुका दुरुस्ती section मध्ये आहेत. मी उद्या ते ८.९ मध्ये हलवतो. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १६:११, १९ एप्रिल २०२२ (IST) : विषयाला सोडून एक मुद्दा: जर कोणाला चुकीचं संपादन/चूक लक्षात नाही आली तर ते तसंच राहून जाण्याची शक्यता आहे. दुसरा मुद्दा असा कि जर कोणाला लक्षात आली आणि आपल्याला न कळवता त्यांनी चूक दुरुस्त केली तर bot नंतरच्या run मध्ये तीच चूक पुन्हा करेल. त्यामुळे आपल्याकडून झालेल्या चुका/अनपेक्षित बदल आपल्याला लक्षात येणे, व इतर संपादकांनीही आपल्याला आपल्या व इतर चुका लक्षात आणून देणे, ह्या दोन्ही गोष्टी खूप महत्वाच्या आहेत. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १६:११, १९ एप्रिल २०२२ (IST) == corrections as per दोन शब्दांमधील जागा == जास्तीची स्पेस काढून टाकल्यानंतर काही वर्ग विस्कळित झाले आहेत. उदाहरण म्हणून हे पान पहा. इ.स._१७११&diff=prev&oldid=2079984 यातील एक वर्ग "वर्ग:इ.स.च्या १७१० च्या दशकातील वर्षे" बदलून "वर्ग:इ.स.च्या १७१०च्या दशकातील वर्षे" असा झाला. आणि हा नवीन वर्ग अस्तित्त्वात नाही. म्हणून खालील नोंदी "corrections" विभागात टाकाव्यात. # ०चे > ० चे # १चे > १ चे # २चे > २ चे # ३चे > ३ चे # ४चे > ४ चे # ५चे > ५ चे # ६चे > ६ चे # ७चे > ७ चे # ८चे > ८ चे # ९चे > ९ चे # ०च्या > ० च्या # १च्या > १ च्या # २च्या > २ च्या # ३च्या > ३ च्या # ४च्या > ४ च्या # ५च्या > ५ च्या # ६च्या > ६ च्या # ७च्या > ७ च्या # ८च्या > ८ च्या # ९च्या > ९ च्या [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १५:२९, १७ एप्रिल २०२२ (IST) :त्यासोबतच "[[कल हो ना हो]]" ह्यासारखे बरेच शब्द बदलल्या गेले आहेत (कल होना हो). मला वाटते हि दुरुस्ती तात्पुरती थांबवावी, व त्यातील मोजक्या शब्दांची १०० एडिट्सची लिमिट लावून दुरुस्ती करावी. त्यामुळे कुठे काय चुकत आहे ते कळेल. पण बदल झालेले शब्द शोधणे/दुरुस्त करणे थोडे अवघड वाटत आहे. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १८:३४, १७ एप्रिल २०२२ (IST) ::वरील सर्व, व Rule 8.9 मधील ५ entries टाकल्या. एकाच वेळेस अनेक विभागांत व अनेक नियमांबद्दल चर्चा करण्यापेक्षा, मला वाटते आपण एका वेळेस एकच नियम एकाच चर्चा विभागात tackle करावा. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:३४, १७ एप्रिल २०२२ (IST) ::: "ही दुरुस्ती तात्पुरती थांबवावी, व त्यातील मोजक्या शब्दांची १०० एडिट्सची लिमिट लावून दुरुस्ती करावी." या सूचनेशी पूर्ण सहमत आहे. "पण बदल झालेले शब्द शोधणे/दुरुस्त करणे थोडे अवघड वाटत आहे" ही अडचण खरी आहे. पुढचा बॅकअप येईपर्यंत म्हणजे पुढच्या महिन्यापर्यंत यात काहीही करता येणार नाही. "एकाच वेळेस अनेक विभागांत व अनेक नियमांबद्दल चर्चा करण्यापेक्षा, मला वाटते आपण एका वेळेस एकच नियम एकाच चर्चा विभागात tackle करावा.” ही अपेक्षा नीट कळली नाही. मला जसजसे इश्युज् मिळाले तसतसे लिहीत गेलो. वेगळी पद्धत फॉलो करावी असे वाटत असेल तर इ-मेल करून नीट समजावून द्यावे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:३५, १८ एप्रिल २०२२ (IST) "कल होना हो" सारखे आणखी काही हिंदी शब्द खाली देत आहे. ते "corrections" या विभागात ठेवावे. बहुतेक हिंदी चित्रपटांची नावे यात दिसत आहेत. #होना > हो ना #कहोना > कहो ना #अलविदाना > अलविदा ना #जानेना > जाने ना #तुमना > तुम ना #जिंदगीना > जिंदगी ना #कभीना > कभी ना #कुछना > कुछ ना काही मराठी शब्द देखील पूर्वपदावर आणावे लागतील. #आहेना > आहे ना #नाहीना > नाही ना #काहीना > काही ना #कोणत्याना > कोणत्या ना #नफाना > नफा ना #कधीना > कधी ना #एकना > एक ना ही वाटते तेवढी गंभीर चूक नसावी. बॉटची आणखी एखादी चूक दाखविलीत तर मी त्या पॅटर्नचे इतर शब्द देऊ शकेन. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:५७, १९ एप्रिल २०२२ (IST) :चूक तेवढी गंभीर नाहीये, पण काही दुवे तुटल्या गेले आहेत. ([[कल हो ना हो]] - [[कल होना हो]]). [[−१ (संख्या)]] या लेखावरील bot ची दोन संपादने. पहिल्या संपादनात आपण सगळ्या जागा काढल्या, तर दुसऱ्या दुसऱ्या संपादनामध्ये "√−१ला" ह्यामधील जागा निघाली नाही. आपल्याला १ चे, २००० च्या, १ ला, व तत्सम pattern/variation चा विचार करावा लागेल. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १६:०७, १९ एप्रिल २०२२ (IST) वर दिलेल्या शब्दांमध्ये स्पेस टाकावी. उदा... # _होना_ > _हो_ना_ # _कहोना_ > _कहो_ना_ ला हा प्रत्यय आधीच्या शब्दाला जोडून घेताना काही चुका झाल्या आहेत. उदाहणार्थ फ्रान्सचे_प्रदेश या लेखात "पेई दा ला लोआर" हे बदलून "पेई दाला लोआर" असे झाले आहे. यासाठी... # _दाला_ > _दा_ला_ # _देला_ > _दे_ला_ # _डीला_ > _डी_ला_ # _डेला_ > _डे_ला_ # _झोजीला_ > _झोजी_ला_ # _आंदोराला_ > _आंदोरा_ला_ प्रत्येक शब्दाची पाच-दहा पाने तरी चुकीने बदलली गेली असावीत असा माझा अंदाज आहे. पण या सुधारणा लगेच करू नयेत. ह्या खरोखर बॉटच्या चुका आहेत याची मी पुढच्या बॅकअपमधून खात्री करून घेईन. पुढच्या महिन्यात या विषयावर माझा काहीच प्रतिसाद आला नाही तरी या सुधारणा अवश्य कराव्यात. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १५:३७, २० एप्रिल २०२२ (IST) "दोन शब्दांमधील जागा" या विभागात दोन नोंदी वाढवाव्यात असे मला वाटते. # _. > . # _, > , पूर्णविराम, किंवा स्वल्पविराम देण्यापूर्वी स्पेस देण्याची गरज नाही . असा पूर्णविराम किंवा , असा स्वल्पविराम दिला जात नाही तर तो आधीच्या शब्दाला जोडून, असा लिहिला जातो. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:०१, २८ एप्रिल २०२२ (IST) == Corrections as per Rule योग्य रकार == बऱ्याचदा हा शब्द बर्याचदा तर तऱ्हेने हा शब्द तर्हेने असा लिहिला जातो. याचे कारण ऱ्य आणि ऱ्ह काढणे खरोखरच फार कठीण आहे. असे शब्द बदलण्यासाठी "योग्य रकार” या विभागात खालील शब्द जमा करा. तुम्ही तिथे किनार्याची → किनाऱ्याची अशी नोंद केलीच आहे. पण खालील यादीत तीच नोंद मी किनार्य >किनाऱ्य अशी केली त्यामुळे किनार्याचे → किनाऱ्याचे, किनार्याला → किनाऱ्याला अशा वेगवेगळ्या नोंदी करायची गरज नाही. अनपेक्षित शब्द मॅच होण्याचा आत्तापर्यंतच्या भीतिदायक अनुभवामुळे आपण एका वेळेला केवळ पाच-दहा शब्दच स्क्रीप्टमध्ये टाकू आणि शिवाय १०० ची लिमिट ठेवू. # कुर्ह > कुऱ्ह # गार्ह > गाऱ्ह # गिर्ह > गिऱ्ह # गुर्ह > गुऱ्ह # गेर्ह > गेऱ्ह # गोर्ह > गोऱ्ह # चर्ह > चऱ्ह # तर्ह > तऱ्ह # नर्हे > नऱ्हे # नोर्डर्ह > नोर्डऱ्ह # बर्ह > बऱ्ह # बिर्ह > बिऱ्ह # बुर्ह > बुऱ्ह # र्हस्व > ऱ्हस्व # र्हाइन > ऱ्हाइन # र्हाईन > ऱ्हाईन # र्हास > ऱ्हास # र्हाड > ऱ्होड # र्होन > ऱ्होन # वर्ह > वऱ्ह # कादंबर्य > कादंबऱ्य # किनार्य > किनाऱ्य # कोपर्या > कोपऱ्या # खर्या > खऱ्या # खोर्य > खोऱ्य # झर्य > झऱ्य # दौर्य > दौऱ्य # धिकार्य > धिकाऱ्य # नवर्य > नवऱ्य # पांढर्या > पांढऱ्या # पायर्या > पायऱ्या # फेर्या > फेऱ्या # बर्या > बऱ्या # वार्य > वाऱ्य # शेतकर्य > शेतकऱ्य # सार्य > साऱ्य # अपुर्य > अपुऱ्य # इशार्य > इशाऱ्य # उतार्य > उताऱ्य # कचर्य > कचऱ्य # कर्मचार्य > कर्मचाऱ्य # कष्टकर्य > कष्टकऱ्य # कॅमेर्य > कॅमेऱ्य # गाभार्य > गाभाऱ्य # गावकर्य > गावकऱ्य # गोर्य > गोऱ्य # चेहर्य > चेहऱ्य # जबाबदार्य > जबाबदाऱ्य # तार्य > ताऱ्य # नोकर्य > नोकऱ्य # पिंजर्य > पिंजऱ्य # व्यापार्य > व्यापाऱ्य # सातार्य > साताऱ्य # सर्य > सऱ्य बरेच शब्द मॅच होण्याची शक्यता असल्याने वेगळी नोंद. # णार्य > णाऱ्य [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १८:५६, १८ एप्रिल २०२२ (IST) वरील यादी न वापरता खाली दिलेली यादी वापरावी. # तर्ह > तऱ्ह # बर्हाणपूर > बऱ्हाणपूर # बुर्हाणपूर > बुऱ्हाणपूर # कर्हाड > कऱ्हाड # कुर्हाड > कुऱ्हाड # र्हास > ऱ्हास # वर्हाड > वऱ्हाड # कादंबर्या > कादंबऱ्या # किनार्या > किनाऱ्या # कोपर्या > कोपऱ्या # खर्या > खऱ्या # खोर्या > खोऱ्या # दौर्या > दौऱ्या # धिकार्या > धिकाऱ्या # नवर्या > नवऱ्या # पांढर्या > पांढऱ्या # पायर्या > पायऱ्या # फेर्या > फेऱ्या # बर्या > बऱ्या # वार्या > वाऱ्या # शेतकर्या > शेतकऱ्या # सार्या > साऱ्या # अपुर्या > अपुऱ्या # उतार्या > उताऱ्या # कचर्या > कचऱ्या # कर्मचार्या > कर्मचाऱ्या # कॅमेर्या > कॅमेऱ्या # गाभार्या > गाभाऱ्या # गावकर्या > गावकऱ्या # गोर्या > गोऱ्या # चेहर्या > चेहऱ्या # जबाबदार्या > जबाबदाऱ्या # तार्या > ताऱ्या # नोकर्या > नोकऱ्या # पिंजर्या > पिंजऱ्या # व्यापार्या > व्यापाऱ्या # सर्या > सऱ्या बरेच शब्द मॅच होण्याची शक्यता असल्याने वेगळी नोंद. णार्य > णाऱ्य [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:००, १७ मे २०२२ (IST) ==बॉटचा शब्दक्रम== बॉट एकामागून एक अशा प्रकारे शब्द बदलत जातो का? तसे असेल तर सत्व या शब्दाच्या नंतर जर बोधिसत्त्व हा शब्द घेतला तर त्या एका शब्दासाठी वेगळा वर्ग ठेवावा लागणार नाही. प्रथम बोधिसत्व हा शब्द बोधिसत्त्व असा होईल आणि लगेच पुन्हा बोधिसत्व असा बदलला जाईल. #सत्व → सत्त्व #बोधिसत्त्व → बोधिसत्व मी स्वतः कधी बॉट चालवून पाहिलेला नाही. त्यामुळे ही कल्पना व्यवहार्य आहे का ते माहीत नाही. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:२८, २५ एप्रिल २०२२ (IST) :{{ping|Shantanuo}} थोडक्यात सांगायचे तर bot "read - find - replace - save - next page" ह्या क्रमात काम करतो. त्यामुळे तुम्ही सुचवल्याप्रमाणे बदल होणार नाहीत. याचे उदाहरण खालील "प्रमाणीकरण" विभागात योगायोगाने आलेच आहे. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १७:२१, ३० एप्रिल २०२२ (IST) ==प्रमाणीकरण== नमस्कार. सध्या स्क्रिप्ट मध्ये वेगवेगळ्या ठिकाणी पुढील तीन entries आहेत: # प्रामाणिकरण → प्रमाणीकरण # प्रमाणीक → प्रामाणिक # प्रामाणीक → प्रामाणिक नुसते शब्द बघितले, तर ते योग्य आहेत. पण त्यामुळे बरेच अनैच्छिक/अवांछित बदल झालेत. त्यापैकी काही [https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%AB%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%80&action=history बदल इथे] बघता येतील (२८, २९, व ३० तारखेची एकूण ४ संपादने). केवळ शब्दाच्या शेवटी स्पेस टाकून दुरुस्ती होणार नाही, कारण "प्रामाणिकता", "प्रामाणिकपणे", अशे काही शब्द असतीलच. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १७:२१, ३० एप्रिल २०२२ (IST) :: स्क्रिप्टमध्ये प्रमाणीक → प्रामाणिक अशी नोंद आहे त्यामुळे प्रमाणीकरण हा शब्द (चुकीने) प्रामाणिकरण असा बदलला गेला. त्यासाठी आता दोन मार्ग आहेत. एकतर प्रमाणीक → प्रामाणिक ही नोंद स्क्रिप्टमधून काढून टाका. किंवा / आणि प्रामाणिकरण > प्रमाणीकरण अशी एकच नोंद घेऊन स्क्रिप्ट पुन्हा चालवा. असा प्रकार आपण बोधिसत्व शब्दाच्या वेळी केला होता. सत्व शब्द सगळीकडे सत्त्व असा बदलून घेतला त्यानंतर बोधिसत्त्व सुधारून परत बोधिसत्व केला. अशा अपवादात्मक सुधारणा कराव्या लागतील. त्याला इलाज नाही. विकीवरील शुद्धलेखन हा खूप जुना आणि आनुवंशिक म्हणता येईल असा आजार आहे. त्यावरील उपचार दीर्घकाळ चालणारे आहेत. पेशंटची कंडिशन पाहून औषधात बदल होऊ शकतील. वैद्य चुकाही करू शकेल. आपण आत्तापर्यंत जे सहकार्य केलेत ते पुढेही कराल असा विश्वास वाटतो. पण मला माझ्या मूळ प्रश्नाचे समाधानकारक उत्तर मिळालेले नाही. जर मी स्क्रिप्टमध्ये खाली दिलेल्या दोनच नोंदी त्याच क्रमाने घेतल्या. :: # प्रमाणीक → प्रामाणिक :: # प्रामाणिकरण → प्रमाणीकरण :: आणि माझ्या लेखात जर फक्त एकच शब्द ठेवला "प्रमाणीकरण" तर तो तसाच राहील का? याचे होय किंवा नाही असे एका शब्दात उत्तर द्यावे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:४०, २ मे २०२२ (IST) :::{{ping|Shantanuo}} धन्यवाद, मी जोपर्यंत सक्रिय आहे, तोपर्यंत माझी वागणूक अशीच राहील :-) मी वरच्या "बॉटचा शब्दक्रम" मध्ये तुम्हाला उत्तर दिले होते, पण बहुधा त्याकडे तुमचे लक्ष गेले नसेल. तुमच्या प्रश्नाचे अगदी थोडक्यात उत्तर:<br />"प्रमाणीक → प्रामाणिक" मुळे प्रामाणिकरण असा बदल होईल. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १०:४८, ३ मे २०२२ (IST) :::: पण त्यानंतर असणार्‍या "प्रामाणिकरण → प्रमाणीकरण" या नोंदीमुळे तो परत मूळपदावर म्हणजे प्रमाणीकरण असा होणार नाही का? धूळपाटीवर खात्री करून घ्या असे सुचविणे म्हणजे लहान तोंडी मोठा घास घेतल्यासारखे होईल. तुमचा बॉटचा अनुभव खूप मोठा आहे हे मला माहीत आहे पण या बाबतीत मला तुमचे म्हणणे चुकीचे वाटत आहे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १२:०२, ३ मे २०२२ (IST) :::: तुम्ही म्हणता आहात ते बहुतेक बरोबर असावे. कारण एकदा का शब्द मॅच झाला की तो प्रोग्राम लूपमधून बाहेर पडल्यामुळे पुढचा शब्द जुळण्याचा प्रश्नच उद्भवत नाही. चूक दुरूस्तीचे बोधिसत्त्व → बोधिसत्व आणि प्रामाणिकरण → प्रमाणीकरण हे शब्द स्वतंत्रपणे चालवावे लागतील. त्याच बरोबर सत्व > सत्त्व तसेच प्रमाणीक → प्रामाणिक ही नोंद रोज चालवण्याच्या स्क्रिप्टमधून काढून टाकावी लागेल. म्हणजे आपल्याला एकूण तीन स्क्रिप्ट्स ठेवाव्या लागतील. एक रोज चालविण्याची यादी, दुसरी कधीतरी म्हणजे २ – ३ महिन्यातून एकदा चालविण्याची यादी आणि या यादीमुळे झालेले अवांछित बदल दुरुस्त करणारी तिसरी यादी. :) [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:०६, ५ मे २०२२ (IST) :::::दोघांच्या खात्रीसाठी आपण एकदा प्रयोग करून बघू. computers म्हणूनच नाही, सगळ्याच बाबतीत शंकेचं सुरक्षितपणे निरसन होत असेल तर ते करणं कधीही चांगलच. मी काही दिवस गावाला जातोय. परत आलो कि प्रयोग करून बघतो. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:३३, ५ मे २०२२ (IST) *{{ping|Shantanuo}} नमस्कार. तुमची शंका अगदी बरोबर होती. पानावर फक्त "प्रमाणीकरण" शब्द, आणि तुम्ही सांगितल्याप्रमाणे दोन entries ठेवल्या असता काहीच changes झाले नाहीत. पण "प्रामाणिकरण → प्रमाणीकरण" हि एन्ट्री काढली असता "प्रमाणीकरण" → "प्रामाणिकरण" असा बदल झाला. जवळपास ४ वर्षांपूर्वी अगदी ह्याच विषयावर इंग्रजी विकिपीडियावर चर्चा झाली होती, तेव्हा AWB (bot व non-bot AWB), आणि python bot ह्या दोघांचा "read - find - replace - save - exit/next page" असा क्रम होता. त्यानंतर कधीतरी बदल झाला असावा. तेव्हा bot आधी पूर्ण पान read करायचा. read process पूर्ण झाल्यावर जेवढ्या strings match झाल्या त्या बदलल्या जायच्या, एकदा read - replace झाल्यानंतर page save व्हायचे. माझ्यामुळे झालेल्या तसदीबद्दल क्षमस्व. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २३:११, ११ मे २०२२ (IST) ::: तसे असेल तर फारच उत्तम. खाली दिलेले शब्द त्याच क्रमाने स्क्रिप्टमध्ये टाकायला हरकत नाही. ::: # प्रमाणीक → प्रामाणिक ::: # प्रामाणिकरण → प्रमाणीकरण ::: # सत्व → सत्त्व ::: # बोधिसत्त्व → बोधिसत्व ::: अवांछित शब्द बदलण्यासाठी वेगळी स्क्रिप्ट नको. आणखी एक प्रयोग करून पहायचा असेल तर त्या दोन नोंदी उलट क्रमाने स्क्रिप्टमध्ये ठेवून जर ती स्क्रिप्ट रोज चालवली तर शब्द बदलून प्रामाणिकरण असा चुकीचा शब्द मिळेल. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:०३, १२ मे २०२२ (IST) :::: {{ping|Shantanuo}} नमस्कार. मी वरील चार entries "experiement" section मध्ये टाकल्या आहेत. experiment section फक्त [[विकिपीडिया:धूळपाटी/KiranBOT II]] वर दुपारी २:३५ वाजता रन होतो. तुम्हाला जितक्या entries/शब्दांसोबत प्रयोग करायचे आहेत, ते कळवा, व मी त्या entries experiments section टाकतो. मी धुळपाटीवर दुसरे महायुद्ध, क्रिकेट, आणि महाराष्ट्राची अर्थव्यवस्था असे तीन लेख टाकले आहेत, त्यांमध्ये वेग-वेगळ्या प्रकारचे भरपूर शब्द आहेत. जर तुम्हाला काही टाकायचे असतील तर "blank section" नावाच्या section मध्ये टाकू शकता. पान खूप मोठे झाले आहे, त्यामुळे एक section edit करायला सोपे जाईल. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:४६, १५ मे २०२२ (IST) ::::: मला फक्त एकच प्रयोग करून हवा आहे. मी जर खाली दिलेल्या दोन नोंदी स्क्रिप्टमध्ये त्याच क्रमाने टाकल्या आणि लेखात फक्त एकच शब्द "प्रमाणीकरण" ठेवला तर तो शब्द तसाच राहील का? याचे "हो" किंवा "नाही" असे एका शब्दात उत्तर हवे आहे. ही स्क्रिप्ट चार-पाच दिवस रोज चालवून शब्दात काही बदल होत आहे का ते पहायचे आहे. तुमचे काम थोडे वाढवत आहे. पण तुम्हीच म्हटल्याप्रमाणे "सगळ्याच बाबतीत शंकेचं सुरक्षितपणे निरसन होत असेल तर ते करणं कधीही चांगलच." ::::: # प्रामाणिकरण → प्रमाणीकरण ::::: # प्रमाणीक → प्रामाणिक ::::: माझ्यामते याचे उत्तर "नाही" असे येईल. पहिल्याच दिवशी "प्रमाणीकरण" चे "प्रामाणिकरण" होईल आणि नंतर दुसर्‍या/ तिसर्‍या दिवशी काही बदल न होता तो तसाच "प्रामाणिकरण" असा राहील. मग हे निश्चित होईल की स्क्रिप्टमध्ये नोंदी करताना त्यांचा क्रम निर्णायक ठरतो. नोंदीचा क्रम बदलला की त्यांचा परिणाम बदलू शकतो. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०८:५७, १६ मे २०२२ (IST) :::::: {{ping|Shantanuo}} काम/प्रयोग कितीही वाढले तरी माझी काहीच हरकत नाही :-) experiment स्क्रिप्ट धुळपाटीवर रोज दुपारी २:३५ वाजता run होते. १६ तारखेला काही बदल झाले नाही. experiment स्क्रिप्ट मध्ये काही entries टाकायच्या किंवा बदलायच्या असतील तर मला कळवा. किंवा experiment स्क्रिप्ट ची संपादनाची वेळ वाढवायची असेल तर तेही जमते. स्क्रिप्ट सध्या cron मधून run/initiate होते. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:०७, १६ मे २०२२ (IST) ::::::: १६ तारखेला काही बदल झाले नाही असे आपण लिहिले आहे. पण तेव्हा शब्दांचा क्रम काय होता? पर्याय १ की पर्याय २? ::::::: पर्याय १ः ::::::: # प्रमाणीक → प्रामाणिक ::::::: # प्रामाणिकरण → प्रमाणीकरण ::::::: पर्याय २ः ::::::: # प्रामाणिकरण → प्रमाणीकरण ::::::: # प्रमाणीक → प्रामाणिक ::::::: कोणताही पर्याय वापरला तरी शब्द बदलत नाही असे आपल्याला म्हणायचे आहे का? [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:०७, १७ मे २०२२ (IST) :::::::: hypothesis: पर्याय १ वापरला तर एकाच दिवसात तर पर्याय २ वापरला तर दोन दिवसात योग्य शब्द बौद्धिक मिळेल. :::::::: पर्याय १ः :::::::: ध्द > द्ध :::::::: बौद्धीक > बौद्धिक :::::::: पर्याय २ः :::::::: बौद्धीक > बौद्धिक :::::::: ध्द > द्ध :::::::: लेखातील शब्दः बौध्दीक :::::::: माझा अंदाज बरोबर आहे का ते पाहून प्रतिसाद द्यावा. कोणत्या शब्दांमुळे गोंधळ होऊ शकतो ते या पायथॉन स्क्रिप्टमध्ये दिसू शकेल. https://github.com/shantanuo/spell_check/blob/master/substring_match_final.ipynb [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:५०, १८ मे २०२२ (IST) ::::::::: experiment/धूळपाटी स्क्रिप्ट मध्ये सध्या पुढील क्रम आहे: ::::::::# प्रमाणीक → प्रामाणिक ::::::::# प्रामाणिकरण → प्रमाणीकरण ::::::::# सत्व → सत्त्व ::::::::# बोधिसत्त्व → बोधिसत्व :::::::::—usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १२:३३, १८ मे २०२२ (IST) :::::::::: प्रमाण या मूळ शब्दाला इक प्रत्यय लागून "प्रामाणिक" तर त्याशिवाय "प्रमाणीकरण" असाही शब्द बनतो. त्यासारखे इतर काही शब्द शोधले. उदा. मूळ शब्द "उद्योग" असा असला तर त्यापासून "उद्योगीकरण", "औद्योगिक" (पररूप संधी-इक) आणि "औद्यौगिकीकरण" असे तीन नवे शब्द बनतील. त्या नियमात बसणारे हे आणखी काही शब्द घ्यावेत. http://mr.shoutwiki.com/wiki/Non_dict_pages_4 [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १२:१३, २७ मे २०२२ (IST) * मी योग्य रकारातील पहिल्या पाच entries स्क्रिप्ट मध्ये टाकल्या (गेर्ह > गेऱ्ह पर्यंत). —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:५३, १५ मे २०२२ (IST) :: कृपया त्या पाच एंट्री काढून टाकाव्यात. मी नवीन लिस्ट दिली आहे ती वापरावी. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १४:२१, १८ मे २०२२ (IST) :::{{re|Shantanuo}} vij naslyamule saddhya computer band aahe. 2:30 purvi light parat yetach mi navin list script madhe takto, light nahi aali tar ratri takto. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १४:२६, १८ मे २०२२ (IST) == corrections as per गट १, गट २, वेलांटी and उकार == नेहमी चुकणारे शब्द मी येथे लिहून ठेवले आहेत... http://mr.shoutwiki.com/wiki/Non_dict_pages_2 त्यातील योग्य वाटतील ते शब्द गट १ आणि गट २ साठी निवडून घ्यावेत. यातील काही शब्द विकीवर फार कमी वेळा वापरलेले गेले आहेत. तरीदेखील मी या यादीत ते शब्द ठेवत आहे कारण त्या निमित्ताने शुद्धलेखनाचे डॉक्युमेंटेशन होईल. :) [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १३:१८, ५ मे २०२२ (IST) बॉटने "वरुन" हा शब्द "वरून" असा दीर्घ केला आहे. माझ्या मते "रुन " > "रून " (note the space) अशी नोंद स्क्रिप्टमध्ये करावी. म्हणजे इतर शब्द जसे धरुन, भरुन हे देखील सुधारले जातील. आणि मग "करुन" आणि "वापरुन" या दोन शब्दांसाठी वेगळी नोंद करण्याची आवश्यकता राहणार नाही. यातून अनपेक्षित बदल होणार नाहीत याची मी बॅकअपमधून खात्री करून घेतली आहे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:३९, ३ जून २०२२ (IST) : "रुन " > "रून " केले. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] ०१:१२, ५ जून २०२२ (IST) ==नेमकी स्क्रिप्ट== आपण जी स्क्रिप्ट वापरत आहात ती नेमकी येथे आहे तीच आहे का त्यात काही बदल झाले आहेत? सदस्य:KiranBOT_II/typos उदाहरणार्थ "णार्य → णाऱ्य" ही नोंद "गट २" या विभागात दिसत आहे. पण ती वास्तविक "योग्य रकार" या विभागात हवी. तसेच "योग्य रकार" या यादीतील काही नोंदी चुकलेल्या आहेत. उदा. गार्ह → गाऱ्ह अशी नोंद मी सुचविली पण त्यामुळे काही अनपेक्षित बदल झाले (उदा. उपयोगार्ह). त्यानंतर ती यादी मी सुधारून दिली, पण ती नवीन यादी वापरलेली दिसत नाही. तुम्ही वापरत असलेल्या पायथॉन स्क्रिप्टमध्ये थोडादेखील बदल केल्यास ती स्क्रिप्ट (कोणत्याही कमेंटशिवाय) "जशी च्या तशी" कुठेतरी प्रसिद्ध करणे आवश्यक आहे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:०२, २० मे २०२२ (IST) :{{ping|Shantanuo}} मी थोड्याच वेळात [[user:KiranBOT II/script]] इथे स्क्रिप्ट प्रकाशित करतो. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] ०९:४९, २० मे २०२२ (IST) :वरील पानावर जी स्क्रिप्ट ती जशास तशी server आहे. आणि "list of fixes" नावानी जी यादी आहे, त्याप्रमाणे edits होतात. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] ११:२८, २० मे २०२२ (IST) :: इतकं सिस्टिमॅटिक काम मराठी विकीवर मी कधीच पाहिलेलं नाही. चार सूचना आहेत त्यांचा विचार व्हावा. :: १) तुमच्या स्क्रिप्टमध्ये खालील नोंदी आहेत त्या काढून टाका किंवा कमेंट करा. :: #(' नि ', 'नी '), :: #('क:', 'कः'), :: #('य:', 'यः'), :: २) "इंग्रजी कोलनचा मराठी कोलन" ह्या चर्चेत काही सूचना केलेल्या आहेत त्यांचा समावेश व्हावा. :: ३) कोणताही सेक्शन डिसेबल ठेवण्यात काही अर्थ नाही. कारण तो एकदा तरी विकीवर रन झाला आहे. सर्व सेक्शन एनेबल करा. :: ४) योग्य रकार fix14 यात आता फक्त ४० नोंदी आहेत. # 57 entries नव्हे. तसेच खालील चार आकडे सुधारून घ्यावेत. :: #fix9 20 (not 16) :: #fix14 40 (not 3) :: #fix18 84 (not 41) :: #fix19 21 (not 24) :: [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १४:४०, २० मे २०२२ (IST) :: ५) मूळ लेखातील [[सदस्य:KiranBOT_II/typos#जोडाक्षरे_-_स्वर|जोडाक्षरे - स्वर]] हा विभाग स्क्रिप्टमध्ये कुठे आहे? तो वगळण्याचे कारण काय असावे? मला त्यात आणखी एक नोंद हवी आहे. :: ाॅ > ॉ :: "समाजशास्त्र" या लेखात "हॅरी जाॅन्सन यांनी सांगितलेले स्वरूप पुढीलप्रमाणे " यातील जॉ हे अक्षर काही ब्राउझरमधून तुटल्यासारखे दिसते. डॉक्टर याचे लघुरुप डॉ. हे खूप ठिकाणी डाॅ. असे तुटक दिसते. तुम्हाला जर दोन्ही अक्षरे सारखीच दिसत असतील तर हाच मजकूर नोटपॅडमध्ये कॉपी-पेस्ट करून पाहू शकता. हा मुद्दा विशेष महत्त्वाचा नाही असे जर तुमचे मत असेल तर या विनंतीकडे लक्ष देऊ नये. :: तसेच खालील नोंददेखील हवी आहे. :: अा > आ :: आे > ओ :: आै > औ :: आॅ > ऑ :: ाे > ो :: ाी > ी :: चावडीवरील "जुनी_चर्चा_७#लेखाचे_शीर्षक_बदलण्याबाबत" या चर्चेत या बदलाचे महत्त्व सांगितले गेले आहे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:५१, २२ मे २०२२ (IST) :::{{ping|Shantanuo}} नमस्कार. तुम्ही सुचवल्याप्रमाणे मी चुका सुधरवल्या आहेत. तसेच "णार्य → णाऱ्य" हि entry "योग्य रकार" मध्ये हलवली. काही अनपेक्षित बदल घडल्यास तपासायला सोपे जावे, या हिशोबाने मी ती एन्ट्री वेगळी ठेवली होती (section २० मध्ये). तसेच मी विसर्ग/कोलन संदर्भात मूळ लेखामध्ये (/typos) दोन नवीन विभाग तयार केलेत. स्क्रिप्ट मध्ये केलेले [https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF:KiranBOT_II/script&diff=prev&oldid=2113530 बदल इथे बघता येतील,] त्यामधील केवळ edit summary मी नंतर update केली.<p>जोडाक्षरे/स्वर सोबत मी एडिट्स जतन न करता काही प्रयोग करून बघिलते होते, मला भरपूर अनपेक्षित बदल घडण्याची शंका आली होती. "काही दिवसांनंतर पुन्हा प्रयत्न करून बघू" असा विचार केला, नंतर कधी त्यासाठी वेळ भेटला नाही. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २३:१३, २२ मे २०२२ (IST) :::: अनपेक्षित बदलांची नुसती शंका जरी आली तरी त्या नोंदी स्क्रिप्टमध्ये न घेण्याचा आपला निर्णय योग्य होता. कारण नंतर बदल शोधणे आणि परत फिरवणे कठीण होऊन बसते. पण त्याचबरोबर अशी शंका येण्यासारखे शब्द इथे कळवणे किंवा ब्लॉगवर वगैरे लिहून ठेवणे आवश्यक आहे. त्यामुळे इतरांचा वेळ वाचेल. बऱ्याच लोकांच्या मते हे बदल नाही केले तरी चालण्यासारखे आहे. कारण त्यामुळे वाचकांना काहीच फरक पडत नाही. पण युनिकोडच्या मानकांचे पालन करणे (सहज शक्य असल्यामुळे) लाँग टर्मसाठी उपयुक्त आहे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:०८, २३ मे २०२२ (IST) *{{ping|Shantanuo}} "इंग्रजी colon चा मराठी विसर्ग", व "मराठी विसर्गाचा इंग्रजी colon" हे सेक्शन मी नजर ठेवण्यासाठी वेग-वेगळ्या टास्क मध्ये टाकले होते. "मन: → मनः" ह्या एन्ट्रीमुळे "जर्मनः" ला विसर्ग व कोलन लागण्याचा लूप सुरु झाला होता. त्यामुळे मी सध्यापुरतं "मन: → मनः" (कोलन तो विसर्ग) हि एन्ट्री comment out केली आहे. तसेच, वरील संभाषणानुसार प्रमाणिक/प्रामाणिक वाल्या तीन एंट्रीएस comment out केल्या, व "पररूप संधी - इक प्रत्यय" मध्ये नवीन एंट्रीएस टाकून तो section सुरु केला. त्यानुसार मी [[सदस्य:KiranBOT II/typos/script]] update केली (पान स्थानांतरित केले) . —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १३:३३, २६ मे २०२२ (IST) :: ठीक आहे. "मन: → मनः" (कोलन तो विसर्ग) ही एन्ट्री comment out करायला सांगायचे मी विसरलो. माझी चूक सुधरवून घेतल्याबद्दल धन्यवाद. पण जर्मनः → जर्मन: म्हणजे (विसर्ग तो कोलन) ही नोंद कमेंट करण्याचे कारण कळले नाही. जर्मन शब्दाला संस्कृतसारखा विसर्ग लागत नाही. आणि मन चा कोलन तो विसर्ग बदल झाल्यानंतर जर जर्मन आणि रोमन या दोन नोंदी असतील तर चिंता करण्याचे कारण नाही कारण ती नोंद परत जर्मन: (कोलन) अशी झाली असती. हवे तर धूळपाटीवर खात्री करून घेऊ शकता. जर माझी समजण्यात काही गडबड होत असेल तरी प्रतिसाद देण्याची गरज नाही. पुढच्या महिन्याचा बॅक-अप आला की माझा मी समजावून घेईन. ती पद्धत मला जास्त सोयीची वाटते. :: दुसरी गोष्ट म्हणजे आपण आपल्या सदस्य पानावर "काही वैयक्तिक कारणांमुळे, मी ऑफलाईन आहे. मला खात्री नाही की मी परत कधी येईन." असा संदेश का लावला आहे? काही महाभाग कुंभकर्णासारखे दीर्घ काळानंतर जागे होऊन विकीवर येतात, त्यांचेही स्वागतच होते. कोणी कारण विचारत नाही. तुम्ही तुमच्या सोयीनुसार जितके योगदान देऊ शकाल ते मौल्यवान आहे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १४:४४, २६ मे २०२२ (IST) ::: "जर्मनः → जर्मन:" entry पुन्हा सुरु केली, गडबडीत comment out झाली होती. तुम्ही "व्यावसायिकरण > व्यावसायीकरण" असा बदल केल्याचे लक्षात आले. "व्यावसायीक > व्यावसायिक" entry मध्ये space टाकायची का? —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १६:४४, २७ मे २०२२ (IST) :::: वास्तविक "व्यावसायिकरण" आणि "व्यावसायीकरण" हे दोन्ही शब्द चुकीचे असून खरा शब्द "व्यवसायीकरण" असा आहे. "व्यवसाय" शब्दापासून पररूप संधीचा इक प्रत्यय लागून "व्यावसायिक" असा शब्द बनेल तर त्यापुढे "व्यावसायिकीकरण" असाही शब्द बनविता येईल. बॉटला भारी पडणार नसेल तर ही आणखी एक अशा शब्दांची यादी. http://mr.shoutwiki.com/wiki/Non_dict_pages_4 [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०८:५६, २८ मे २०२२ (IST) ==नवीन यादी== {{ping|Shantanuo}} http://mr.shoutwiki.com/wiki/Non_dict_pages_4 हि यादी कोणत्या नियमात/section मध्ये बसेल? —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] ०१:२०, ५ जून २०२२ (IST) :: “करण” नावाचा स्वतंत्र विभाग बनवून एकदा रन होऊ द्या. मग डेली क्रॉन साठी "पररूप संधी इक प्रत्यय" या विभागात जमा करून घ्यावा कारण हे शब्द कोणी रोज वापरत नाही. दुसरी गोष्ट म्हणजे हे शब्द कुणाला तरी दाखवून घ्या. माझ्याकडे मराठी भाषेची कसलीही डिग्री नाही! मी मला जमेल तितका अभ्यास करून शब्द सुचवीत आहे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:२३, ५ जून २०२२ (IST) :::{{ping|Shantanuo}} मी "एअरलाइन्स → एरलाइन्स" अशी एन्ट्री टाकली. आधीच्या एन्ट्रीमुळे बरेच लाल दुवे तयार झाले होते. व वरील यादी "योग्य दीर्घ वेलांटी" ह्या वेगळ्या विभागात टाकली. मी सर्व विभाग/fixes एकाच run मध्ये टाकलेत. जेव्हा कधी आपण नवीन शब्दांची यादी वाढवूत तेव्हा ती दुसऱ्या run मध्ये टाकता येतील, व २-३ दिवसानंतर नवीन यादी पहिल्या run मध्ये हलवता येईल. जेव्हा RAM किंवा दुसरी एखादी अडचण आली, तेव्हा अडचणीनुसार उपाय शोधता येईल. अजून एखादी नवीन यादी आहे का? —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:२०, १० जून २०२२ (IST) :::: खाली दिलेल्या दोन याद्या सुधारून झाल्या का? :::: Corrections as per Rule 8.1 :::: http://mr.shoutwiki.com/wiki/Non_dict_pages :::: corrections as per गट १, गट २, वेलांटी and उकार :::: http://mr.shoutwiki.com/wiki/Non_dict_pages_2 :::: [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:४९, ११ जून २०२२ (IST) ::: रुन_ > रून_ हि एन्ट्री सुद्धा comment out केली. "कॅथरुन" व इतर काही शब्द अनपेक्षितपणे बदलल्या गेलीत. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:३०, १० जून २०२२ (IST) :::: रुन_ > रून_ हि एन्ट्री सुद्धा comment out केली. "कॅथरुन" व इतर काही शब्द अनपेक्षितपणे बदलल्या गेलीत. ते माझ्यादेखील लक्षात आले होते. त्यासाठीच मी नियमाखाली त्याचे अपवाद सुधारण्याची सूचना केली होती. उदाहरणार्थः :::: रुन_ > रून_ :::: कॅथरून > कॅथरुन :::: ही सूचना तुम्ही स्वीकारली की नाही याची कल्पना नाही. कदाचित पुरेशा प्रमाणात चाचण्या झाल्या नसतील. माझ्यामते एखाद-दुसऱ्या इंग्रजी शब्दासाठी एक चांगला रूल काढून टाकणे योग्य नाही. पण तुमचा निर्णय अंतिम राहील. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:०३, ११ जून २०२२ (IST) ::::: माझं मत अंतिम निर्णय ठरवणे (कधीच) योग्य राहणार नाही. तुम्ही केलेले बदल मला दिसले होते, bot नी ते दुसऱ्या दिवशी उलटवले असते. त्यामुळे ती स्ट्रिंग मी तात्पुरती डिसेबल केली, ती पुन्हा सुरु करता येईलच. दुसरी अडचण अशी आहे कि आपण जरी योग्य शब्द टाकत असलो, तरी बरेच लेखं हे चुकीच्या शीर्षकाखाली तयार झाले होते/आहेत. त्यामुळे लाल दुवे तयार होण्याची शक्यता आहे. हे मी ह्यापूर्वी बरेचदा पाहिले होते, व काही दिवसांपूर्वी पुन्हा "एरलाईन्स" सोबत झाले होते. काही दिवसानंतर मी meta व इंग्रजी विकिपीडियावर चौकशी करतो कि लाल दुवे कसे शोधावेत. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १७:२७, ११ जून २०२२ (IST) ::::: Non dict pages 2 कोणत्या नियमात/विभागात टाकावी? तसेच मला "करूया", "खात्री", "निव्वळ", "संयुक्तिक", व "सर्दी" ह्या शब्दांबद्दल खात्री नाही. तुम्ही म्हटल्याप्रमाणे आपण यादी तयार करू, तुमच्या अनुभवावर मला विश्वास आहे. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १७:३३, ११ जून २०२२ (IST) :::::: हे सर्व शब्द मी अरुण फडके यांच्या "शुद्धलेखन ठेवा खिशात" या मोबाईल ॲप मधून घेतले आहेत. करूया > करू या / खात्री > खातरी / निव्वळ > निवळ / संयुक्तिक > सयुक्तिक / सर्दी > सरदी प्रत्येक शब्दापुढे त्यांनी स्पष्टीकरण देखील दिले आहे म्हणजे ही काही "प्रिंटींग मिस्टेक" नव्हे किंवा "सॉफ्टवेअर बग" देखील नाही. आपण जन्मभर जे शब्द वापरले ते चुकीचे होते हे समजल्यावर मला धक्काच बसला होता. तुम्हाला जर खात्री / खातरी असे दोन्ही शब्द ठेवायचे असतील तर तसेही करता येईल. कारण हे शब्द आता रूढ झाले आहेत. :::::: प्रथम हे सर्व शब्द एकदम रन करून घ्या. म्हणजे अनपेक्षित बदल झाले तर सुधारता येतील. त्यानंतर हे शब्द वेलांटी, उकार, रकार, गट १ असे विभागून टाकावे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:३०, १२ जून २०२२ (IST) :::::: rule 8.1 मधील पहिल्या ४३ एंट्रीस second run मध्ये घेतल्या. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १८:५४, ११ जून २०२२ (IST) :::::::{{ping|Shantanuo}} नमस्कार. ८.१ मध्ये मी अजून ४१ एंट्रीएस वाढवल्यात. रोज ४२ एंट्रीएस वाढवत जातो. अजून एक म्हणजे, bot चे दोन्ही run आता धूळपाटीवरसुद्धा काम करतील. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] ००:१७, १३ जून २०२२ (IST) ::::::::: ह्या वेळी बरेच शब्द चुकलेले आहेत. बॉटचे काम काही काळापुरते थांबवा. खाली दिलेल्या शब्दात मी "कि" अशी पहिली काढायला सांगितलेली मला आठवत नाही. हे बदल नक्की कोणत्या रूलनुसार झाले ते सांगू शकाल का? ::::::::: वाहतुकीसाठी वाहतुकिसाठी (नोएडा 2122556) ::::::::: वाहतूकीसाठी वाहतूकिसाठी (एर अरेबिया 2122242) ::::::::: निवडणुकीसाठी निवडणुकिसाठी (एकनाथ शिंदे 2122235) ::::::::: फसवणुकीसाठी फसवणुकिसाठी (एलिझाबेथ होम्स 2122245) ::::::::: कारागीरांनी कारागिरांनी (टिपूचा वाघ 2122446) ::::::::: अमीराती अमिराती (एन्जी किवान 2122241) ::::::::: [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ११:१९, १३ जून २०२२ (IST) ::::::::::: खाली दिलेले रूल स्क्रिप्टमधून काढून टाका. "कीसा > किसा" या रूलमुळे वरील गोंधळ झाला. ::::::::::: कीटा किटा ::::::::::: कीसा किसा ::::::::::: कूटा कुटा ::::::::::: कूडा कुडा ::::::::::: कूला कुला ::::::::::: कूळा कुळा ::::::::::: कूशा कुशा ::::::::::: correction ची शब्दयादी लवकरच तयार करून देतो. तोवर स्क्रिप्ट थांबविण्याची गरज नाही. फक्त २ अक्षरी (लहान) शब्द घेऊ नका. त्यामुळे अनपेक्षित शब्द मॅच होतात. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ११:३२, १३ जून २०२२ (IST) ::::::::::::: प्रत्येक शब्दाच्या सुरुवातीला स्पेस दिली तर अनपेक्षित शब्द बदलण्याचे प्रमाण शून्यावर येईल. उदा. "_कीसा > _किसा" [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ११:४१, १३ जून २०२२ (IST) ::::::::::::: १) खाली दिलेले दोन बदल केले की आजच्या बहुतेक सर्व चुका दुरुस्त होतील. ::::::::::::: लागवडि > लागवडी ::::::::::::: किसाठी > कीसाठी ::::::::::::: २) स्क्रिप्टमध्ये स्पेस देताना १/२ चुका झाल्या आहेत. उदा. किटा, कुटा या शब्दांच्या आधी स्पेस दिली गेल्यामुळे दत्तात्रेय या लेखातील "चित्रकूटाजवळील" शब्द बदलून "चित्र कुटाजवळील" असा झाला आहे. असे आणखी काही शब्द... ::::::::::::: दिनकर नीलकंठ देशपांडे (2122505) "कंदीला आला" > "कंदिलाआला" ::::::::::::: "जिंजरब्रेड (नाताळ)" (2122422) बिस्कीटांसाठी बिस् किटांसाठी ::::::::::::: गुर्जर-प्रतिहार (2122371) राष्ट्रकूटाच्या राष्ट्र कुटाच्या ::::::::::::: क्रिकेट विश्वचषक, २००३ त्रिकूटापुढे त्रि कुटापुढे ::::::::::::: [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १३:०६, १३ जून २०२२ (IST) ::::::::::::::: वर दिलेल्या दोन सुधारणा झालेल्या दिसत नाहीत. या चुकांना आपण दोघेच जबाबदार आहोत तेव्हा त्या सुधारायची जबाबदारी आपल्या दोघांवरच आहे. आपण हा भाग विसरून गेलो तर त्या चुका तशाच राहतील. निदान क्रमांक १ मध्ये दिलेले दोन बदल तर सहज शक्य आहेत असे मला वाटते. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०८:५१, १७ जून २०२२ (IST) :::::::::::::::: {{ping|Shantanuo}} पुढील entries टाकू का? —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १४:५५, १७ जून २०२२ (IST) :::::::::::::::: _लागवडि > _लागवडी :::::::::::::::: किसाठी > कीसाठी :::::::::::::::: _राष्ट्र कुट > _राष्ट्रकूट :::::::::::::::: _त्रि कुट > _त्रिकूट :::::::::::::::::: माझ्यामते हे शब्द असे पाहिजेत. तुम्हाला पटले नाही तर बदल करण्याआधी तपासून / विचारून पहा. आणि एक-एक बदल करा म्हणजे नवीन काही समस्या येणार नाही. ::::::::::::::::::लागवडि > लागवडी ::::::::::::::::::किसाठी > कीसाठी ::::::::::::::::::राष्ट्र कुटा > राष्ट्रकूटा ::::::::::::::::::त्रि कुटा > त्रिकूटा ::::::::::::::::::चित्र कुटा > चित्रकूटा ::::::::::::::::::ति किटा > तिकीटा :::::::::::::::::: अरुण फडके यांच्या मोबाईल ॲपप्रमाणे "त्रिकूटाचे" हा शब्द बरोबर आहे. तर त्यांच्याच "मराठी लेखन कोश" या पुस्तकाप्रमाणे "त्रिकुटाचे" हा शब्द बरोबर आहे. सध्या मोबाईल ॲपनुसार "त्रिकूटाचे" असा शब्द होईल असे पहा. कोणी जर त्रिकुटाचे शब्द बरोबर आहे असे सिद्ध केले तर पुन्हा क्रॉन लिहून बदल करता येतील. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:४९, १८ जून २०२२ (IST) ::::::::::::::::::: {{ping|Shantanuo}} हो. सध्या एका वेळेस दोन शब्द घेऊ. आत्ता "लागवडि > लागवडी" व "किसाठी > कीसाठी" हे दोन घेतले आहेत. "trikut" लिहिले असता गूगल ट्रान्सलेट आधी "त्रिकुट" व नंतर "त्रिकूट" दाखवते. "त्रिकूटा" असा बदल होईल अशी entry टाकतो. अजून एक म्हणजे, "मिरवणुकिसाठी" बरोबर कि "मिरवणुकीसाठी"? —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २३:३६, १८ जून २०२२ (IST) ::::::::::::::::::::: "मिरवणुकीसाठी" बरोबर. मूळ शब्द "मिरवणूक" त्याचे सामान्यरूप "मिरवणुकी". यात णु पहिला झाला. मग त्याला प्रत्यय वगैरे जोडून "मिरवणुकीचा / मिरवणुकीसाठी" असे शब्द बनले. सामान्यरूप बनविताना शेवटच्या अक्षराला पहिला इ किंवा पहिला उ लावता येत नाही. या नियमाला एकाक्षरी शब्दांचा अपवाद, जी, ती, ही, तू. यावरून जिला, तिला, हिला, तुला असे शब्द बनतात. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:२०, १९ जून २०२२ (IST) ::::::::::::::::::::: दोन्ही शब्दांच्या आजच्या करेक्शन्स अगदी योग्य प्रकारे झाल्या आहेत. धन्यवाद. चूक मान्य करणे, कारण शोधणे आणि दुरुस्त करणे हे विकीवरच नव्हे तर इतरत्रही दुर्मीळ झालेले गूण तुमच्यात दिसत आहेत. काही ठिकाणी "मिरवणूकीसाठी" असे चुकीचे लिहिले गेले आहे. ते "मिरवणुकीसाठी" असे पाहिजे. त्यासाठी 'ूकीसाठी' > 'ुकीसाठी' असा रूल स्क्रिप्टमध्ये टाकता येईल. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०८:५४, २० जून २०२२ (IST) ::::::::::::::::::::::{{ping|Shantanuo}} एक घोळ झाला. मी "शुद्धलेखनाचा नियम ८.१" section डिसेबल केला होता, पण सर्वर वर फाईल अपडेट करायचं राहून गेलं. त्यामुळे अडीच वाजता चुकीचे बदल पुन्हा झाले, तर ४:३० वाजता ते पुन्हा दुरुस्त झाले. नवीन चुका काही झाल्या नाही, पण निरर्थक बदल परत-परत झाले. :::::::::::::::::::::: अजून एक, "त्रिकुट" योग्य कि "त्रिकूट"? तुम्ही वर वेग-वेगळ्या कंमेंट्स मध्ये दोन्ही बरोबर म्हटले त्यामुळे मी थोडा गोंधळलो. :::::::::::::::::::::: सध्या "वाहतुकिसाठी > वाहतुकीसाठी" असा बदल होतोय. ते बरोबर आहे का? माझ्या मते बरोबर आहे, पण मला खातरी नाही. जर बरोबर असेल तर दुरुस्तीच्या पुढील दोन एंट्रीस वाढवता येतील. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २०:२०, २० जून २०२२ (IST) :::::::::::::::::::::: बिना अक्षराचा उकार घेणे थोडेसे धोकादायक वाटते. त्यासोबत आधी धुळपाटीवर प्रयोग करून घेतलेले बरे राहील. :::::::::::::::::::::::: "त्रिकूट" तसेच "त्रिकूटाचे" योग्य. "वाहतुकिसाठी > वाहतुकीसाठी" बरोबर. बिना अक्षराचा स्वर घेणे थोडेसे धोकादायक आहे हे बरोबर पण आपण फक्त स्वर घेणार नसून त्यासोबत व्यंजन देखील घेत आहोत. त्यामुळे त्यात काही धोका नाही. पण आपल्या दोघांनाही थोड्या विश्रांतीची गरज आहे असे मला वाटते. आपण काही दिवस नवीन काम न वाढवता झालेल्या कामावर लक्ष ठेवू. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०८:५२, २१ जून २०२२ (IST) {{od|27}} चालते. तोपर्यंत मी व्याकरण संदर्भातील लेखांवर काम करतो. दोन-तीन दिवसांपूर्वीच मी [[:वर्ग:मराठी व्याकरण]] व त्यातील काही पोटवर्गातील जवळपास १२० लेखांवर {{tl|nobots}} साचा लावला (हे आपण आधीच करायला पाहिजे होतं). काही दिवस मी ह्या लेखांवर काम करतो, bot नी जर तिथे काही अनपेक्षित बदल केले असतील तर ते उलटवतो, तसेच या कारणानी माझा व्याकरणाचा अभ्यास सुद्धा होईल. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:३४, २१ जून २०२२ (IST) === नवीन यादी भाग २ === : bot inactive केला. झालेल्या चुका एक-दोन तासात बघून सांगतो. माझ्याकडून सुद्धा script मध्ये काही चुका झाल्या होत्या. त्यामुळेच हे झाले असावे. जिथे space नको होती अशा काही शब्दांमध्ये space आली होती. काल रात्री मी स्क्रिप्टमधील त्या चुका सुधरवल्या होत्या (पण bot रन झाल्यानंतर). —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १५:१२, १३ जून २०२२ (IST) :: "भारतीय स्वातंत्र्य कार्यकर्त्यांची यादी" लेखामध्ये "त्रिकूटाचे" > "त्रि कुटाचे" असा बदल झाला होता. हा सगळा गोंधळ काही ठिकाणी माझ्यामुळे राहिलेल्या space मुळे झालाय. notepad मध्ये मराठी टाईप केले असता फॉन्ट बारीक होतो, त्यामुळे मला space लक्षात नाही आली. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १९:४७, १३ जून २०२२ (IST) ::: {{ping|Shantanuo}} सध्या स्क्रिप्ट मध्ये पुढील (दुरुस्त केल्यानंतरच्या) एन्ट्रीज आहेत. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २०:०५, १३ जून २०२२ (IST) <syntaxhighlight lang="python"> ('अंथरूणा', 'अंथरुणा'), (' अंथरुण ', ' अंथरूण '), ('अपशकूना', 'अपशकुना'), (' अपशकुन ', ' अपशकून '), ('अपीला', 'अपिला'), (' अपिल ', ' अपील '), ('अमीरा', 'अमिरा'), (' अमिर ', ' अमीर '), ('अशीला', 'अशिला'), (' अशिल ', ' अशील '), ('असूडा', 'असुडा'), (' असुड ', ' असूड '), ('वडीला', 'वडिला'), (' वडिल ', ' वडील '), ('कंजूसा ', 'कंजुसा'), (' कंजुस ', ' कंजूस '), ('कंदीला ', 'कंदिला'), (' कंदिल ', ' कंदील '), ('काँक्रीटा', 'काँक्रिटा'), (' काँक्रिट ', ' काँक्रीट '), ('कारकूना', 'कारकुना'), (' कारकुन ', ' कारकून '), ('कारखानीसा', 'कारखानिसा'), (' कारखानिस ', ' कारखानीस '), ('कारागीरा', 'कारागिरा'), (' कारागिर ', ' कारागीर '), (' वीटा', ' विटा'), (' वीटे', ' विटे'), (' विट ', ' वीट '), ('कीटा', 'किटा'), (' किट ', ' कीट '), ('कीसा', 'किसा'), (' किस ', ' कीस '), ('कूटा', 'कुटा'), (' कुट ', ' कूट '), ('कूडा', 'कुडा'), (' कुड ', ' कूड '), ('कूला', 'कुला'), (' कुल ', ' कूल '), ('कुलूपा ', 'कुलुपा'), (' कुलुप ', ' कुलूप '), ('कूळा', 'कुळा'), (' कुळ ', ' कूळ '), </syntaxhighlight> :: ही यादी ५० टक्केच बरोबर आहे. म्हणजे (' किस ', ' कीस '), ही नोंद बरोबर आहे. पण ('कीसा', 'किसा'), ही नोंद चुकीची आहे. त्यात शब्दाच्या सुरुवातीला स्पेस पाहिजे. ('_कीसा', '_किसा'), नाहीतर "वाहतुकीसाठी” असे शब्द मॅच होतील. सगळ्यात सुरक्षित मार्ग म्हणजे दोन अक्षरी शब्द घेऊच नका. म्हणजे कीस, वीट असे शब्द स्क्रिप्टमध्ये नसले तरी चालतील. मी स्पेल चेकर बनविण्याच्या दृष्टीने ही एक परिपूर्ण यादी बनविली आहे. :: दुसरी गोष्ट म्हणजे तुम्ही github.com ही साईट वापरता का? git हे स्क्रिप्टच्या विविध आवृत्त्या साठवून ठेवण्यासाठी जगभर वापरले जाणारे टूल आहे. तुम्ही तिकडे एक रिपोझिटरी तयार करून त्यात तुमची स्क्रिप्ट सेव्ह करत गेलात तर स्क्रिप्टमध्ये कधी काय बदल झाले याचा मागोवा घेणे सोपे जाईल. तुमची स्क्रिप्ट (जुनी आणि नवी) जिटहबवर उपलब्ध असती तर कोणती स्पेस चुकली आहे ते मी लगेच सांगू शकलो असतो. नवीन बदल काय झाले आहेत ते त्यात फार छान रितीने समजते. विकीवरील "विविध आवृत्यांमधील फरक” सारखीच ती सुविधा आहे. तुमची स्क्रिप्ट रन करण्यापूर्वी विकीवर किंवा जिटहबवर टाकून मला (किंवा इतर कोणालाही) दाखवून घ्यावी म्हणजे अशा चुका टाळता येतील. कदाचित संजय गोरे हे सदस्य आपल्याला मदत करायला तयार होतील. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:३४, १४ जून २०२२ (IST) ==फेर पडताळणी== तसं बघितलं तर माझाही मराठी व्याकरणाचा सखोल अभ्यास नाही. दहावी पर्यंत शाळेत होतं तेवढंच. वाचन भरपूर आहे, पण व्याकरण/शुद्धलेखनाचा अभ्यास जास्त नाही. आपण जे काम करतोय, त्यासंदर्भात आपल्याला कुठे माहिती मिळू शकेल का? एखादं पुस्तक किंवा वेबसाईट? किंवा एखादी संस्था? —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:२०, १० जून २०२२ (IST) :: मी अरुण फडके यांचे "शुद्धलेखन ठेवा खिशात" हे मोबाईल ॲप व "मराठी लेखन कोश" हे पुस्तक प्रामुख्याने वापरतो. त्यातून अपेक्षित माहिती मिळाली नाही तर क्वचित इतर काही कोष देखील वापरतो. :: "ज" आणि अभय नातू हे दोन तज्ज्ञ विकीचे सदस्य आहेत. त्यातील "ज" यांनी त्यांचे लिखाण काही कारणाने थांबविले आहे तर अभय नातू यांच्याबरोबरचा संवाद मी माझ्या बाजूने थांबविला आहे. मराठीचे इतर कोणी जाणकार माझ्या माहितीत नाहीत. असले तरी ते अशा चर्चा वाचत नसावेत किंवा त्यांना अशा चर्चेत रस वाटत नसावा. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:४९, ११ जून २०२२ (IST) ==नियम ८.१ चर्चा== {{ping|Shantanuo}} नमस्कार. कसे आहात?<br />१०-१० entries करत "नियम ८.१" मधील चुका दुरुस्त करणे सुरु करायचं का? —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १२:३१, २५ जुलै २०२२ (IST) :: वानिवडे या लेखातील "सुखावून" हा शब्द "सुखाऊन" असा बदलला आहे. हा बदल चुकीचा आहे. त्यासाठी स्क्रिप्टमध्ये ('खावून', 'खाऊन'), या नोंदीत स्पेस द्यावी लागेल. अशी... (' खावून ', ' खाऊन '), अशा चुकांचे प्रमाण अगदी नगण्य आहे आणि अशा चुका क्षम्य आहेत हे मला माहीत असले तरी अशा चुका पाहिल्या की माझा आत्मविश्वास कमी होतो. त्यासाठी आणखी एखादा स्वयंसेवक बॉटचे बदल तपासण्यासाठी पुढे येतो का त्याची वाट पाहूया. तो मिळाला की पुढे जाता येईल असे मला वाटते. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १४:४७, २५ जुलै २०२२ (IST) ::: आपण ह्या शब्दांचा गट पूर्वी run केला होता. त्यामुळे आपण रोज ५ ते १० शब्द वाढवत गेलो तर बदल खूप कमी होतील. bot चे प्रत्येक संपादन मी रोज पडताळून बघू शकतो. जेव्हा कधी एखादा अनपेक्षित बदल दिसला तेव्हा आपण तो दुरुस्त करू शकतो. उदाहरणार्थ "सुखाऊन". 'खावून' मध्ये space व"सुखाऊन" > "सुखावून" अशी नवीन entry टाकली असता पुर्विच्यासुद्धा चुका दुरुस्त होतील. एकाच झटक्यात १००% accuracy येणे जवळपास अशक्य आहे. पण दुरुस्त करता येतानासुद्धा होणाऱ्या चुकणाची भीती बाळगून आपण काम थांबवणे बरोबर नाही. आपण प्रयत्न करत राहिलो तर चुका होण्याची शक्यता नाकारता येत नाही, पण झालेल्या चुका दुरुस्त केल्या तर आपला end result १००% चुकहीन होईल. <p>तसेच आपण सर्व संपादकांना विनंती करू शकतो कि ते ज्या लेखावर काम करतात, त्यातील चुका (मग त्या bot च्या असो किंवा नसो) आपल्याला कळवाव्या. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २०:२२, २६ जुलै २०२२ (IST) :::: तुमचा मुद्दा बरोबर आहे. दहा दहा एंट्रीज टाकू शकता. फक्त रोज नवीन नोंदी न करता दोन-चार दिवसांनी नोंदी वाढवा, म्हणजे मला देखील वेळ होईल तसे चुका शोधायला बरे पडेल! :) [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १३:०२, २७ जुलै २०२२ (IST) ::::: हो. वेळ मिळाला तसं काम करत राहू, म्हणजे २-३ दिवसांत एक update होत राहील. मध्यंतरी मी शुद्धलेखनासाठी काही संदर्भ सापडतो का ते बघतो. मला व्याकरणासंदर्भात एक (MPSC साठीचे) पुस्तक भेटले आहे, पण मला त्याच्या योग्यतेबद्दल शंका आहे. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:५०, २७ जुलै २०२२ (IST) :::::: नवीन शब्द टाकले का स्क्रिप्टमध्ये? किरण बॉटच्या लॉगमध्ये जुन्याच चुका दुरुस्त होताना दिसत आहेत. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १३:४५, ३ ऑगस्ट २०२२ (IST) ::::::: सध्यापुरते फक्त "सुखाऊन → सुखावून" व "_खावून_ → _खाऊन_" हे दोन शब्द टाकले होते. नवीन शब्द टाकल्यावर मी ते "typos" पानावर, आणि github वर update करतोय. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २१:२५, ३ ऑगस्ट २०२२ (IST) :::::::: [[#नवीन यादी भाग २]] मध्ये मी चुकीची स्क्रिप्ट टाकली होती. ती तुम्ही दुरुस्त करून देऊ शकता का? आपण विश्रांतीसाठी थांबलो होतो त्याच्या आधीसुद्धा माझ्या बाजूने बरेच खंड पडले होते, तेव्हापासूनच माझी लिंक तुटली होती. जर पुन्हा एकदा सुरुवात झाली तर परत काम करणे सोपे जाईल. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २१:३१, ३ ऑगस्ट २०२२ (IST) ::::::::: ती यादी बरोबर आहे. फक्त दोन अक्षरी शब्दांच्या आधी स्पेस पाहिजे. ही अशी... ::::::::: (' कीटा', ' किटा'), ::::::::: (' कीसा', ' किसा'), ::::::::: (' कूटा', ' कुटा'), ::::::::: (' कूडा', ' कुडा'), ::::::::: (' कूला', ' कुला'), ::::::::: (' कूळा', ' कुळा'), ::::::::: [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:०८, ४ ऑगस्ट २०२२ (IST) 4wyj1ixflovrqfj2thb14h8wzjo4gbk 2143191 2143189 2022-08-05T01:14:36Z Usernamekiran 29153 [[User:Usernamekiran/OneClickArchiver|OneClickArchiver]] "फेर पडताळणी" to [[सदस्य चर्चा:KiranBOT II/typos/Archive 1]] wikitext text/x-wiki {{जुन्या चर्चा चौकट|search=yes| <center>[[सदस्य चर्चा:KiranBOT II/typos/Archive 1|१]]</center>}} ==झिरो विड्थ नॉन जॉईनर 200c काढून टाकावा== स्तोत्रम्‌ - या शब्दात झिरो विड्थ नॉन जॉईनर \u200c अगदी शेवटी "म" चा पाय मोडण्यासाठी वापरला आहे. तो बरोबर आहे. रिझॉर्ट्\u200cस - या शब्दात तो "स" च्या आधी येतो, तो चुकीचा आहे. कारण झिरो विड्थ नॉन जॉईनर न वापरता देखील तो शब्द तसाच दिसेलः रिझॉर्ट्स म्हणजेच झिरो विड्थ नॉन जॉईनर नंतर स्पेस, एंटर मार्क किंवा दंड चिन्ह । आले तर ठीक, नाही तर झिरो विड्थ जॉईनरचा उपयोग नाही तो काढून टाकावा. मला वाटते त्यासाठी रेग्युलर एक्स्प्रेशन वापरावे लागेल. टंकभेद की लेखनभेद [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ११:४१, ९ फेब्रुवारी २०२२ (IST) ==कॉंग्रेस शब्दाची फोड== काँग्रेस > कॉंग्रेस ( क + ा + ँ > क + ॉ + ं ) कॉम्रेड या शब्दातील 'कॉ' तर लॉजिक शब्दातील 'लॉ' ही दोन-दोन बाईटची (ल + ॉ / क + ॉ) अक्षरे आहेत. ती तीन बाईटमध्ये (क + ा + ऍ) अशी लिहू नयेत. वर दिलेल्या 'कॉंग्रेस' या शब्दामध्ये दोन्ही बाजूंना तीन बाईट आहेत. सर्व टंकात पहिला शब्द अगदी बरोबर दिसतो. तर काही टंकात दुसरा शब्द नीट दिसत नाही. पण तसे असले तरी देखील दुसरा पर्यायच बरोबर ठरवावा कारण तसे पाहिले तर 'कॉ' वर अनुस्वार म्हणजेच 'कॉं' असा क्रम बरोबर आहे. शब्द नीट वाचता येणे हा एकच निकष ठेवला तर मात्र पहिला शब्द बरोबर आहे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १३:२१, २० फेब्रुवारी २०२२ (IST) ==Corrections as per Rule 8.1== उपान्त्यी दीर्घ ई किंवा ऊ असलेल्या मराठी शब्दांचा उपान्त्य ई-कार किंवा ऊ-कार उभयवचनी सामान्यरूपांच्या वेळी ऱ्हस्व लिहावा. [[शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम_८.१|शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम_८.१]] पोलीसा > पोलिसा "पोलिस " > "पोलीस " (note the space at the end of the word) More info: http://shabdasampada.blogspot.com/2022/03/blog-post.html [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ११:४९, २० मार्च २०२२ (IST) :{{ping|Shantanuo}} मला नुकताच ह्यासारखा एक अनुभव केनिया → केन्या बदल करतांना आला ([[special:diff/2048160]]). तिथे "हर्केनिया" चे "हर्केन्या" असा बदल झाला. लक्ष देऊन बघितल्यास असे दिसते कि (तांत्रिक दृष्ट्या, व्याकरणाप्रमाणे नाही) "हर्केनिया" हा "ह+र + ्+केनिया " असा लिहिल्या जातो. त्याचप्रमाणे "पोलिसा" हा शब्द "पोलिस+अ" असा लिहिला जातो. मराठी मध्ये regular expressions कसे वापरावे किंवा ते खरंच काम करतील किंवा नाही, याची मला खात्री नाही. भरपूर ठिकाणी आपण " केनिया "→ " केन्या " असे रूपांतर करू शकतो. (space at the both end). ह्याव्यतिरिक्त दुसरा काही उपाय अजून तरी सुचत नाहीये. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १८:१०, २१ मार्च २०२२ (IST) :: आपण " केनिया "→ " केन्या " असे रूपांतर करू शकतो. (space at the both end). तसे केले तर केनियाची सामान्यरूपे तशीच राहतील. म्हणजे “भारताने केनियाला हरविले” हे वाक्य "भारताने केन्याला हरविले” असे होणार नाही. पण "भारताविरुद्ध केनिया विजयी” हे वाक्य "भारताविरुद्ध केन्या विजयी” असे बदलले जाईल. असे केले की काही ठिकाणी "केनिया” तर काही ठिकाणी "केन्या” दिसेल - त्याने गोंधळात अधिक वाढ होईल व ते प्रमाण लेखनाच्या दृष्टीने देखील चुकीचे ठरेल. करायचे तर '''सर्व ठिकाणी''' केनियाचे केन्या करा नाहीतर ते तसेच ठेवा. केनिया बदलताना हर्केनिया चे हर्केन्या झाले ही अपवादात्मक चूक होती. त्यासाठी हवे तर "हर्केन्या - हर्केनिया" अशी एक रिव्हर्स एंट्री टाका. अशी दोन-चार पानेच आहेत. या व्यतिरिक्त इतर काही अपवादात्मक शब्द वापरलेले गेलेले नाहीत. त्यामुळे पोलीसा > पोलिसा हा बदल देखील निश्चिंतपणे करू शकता. [[https://shantanuo.livejournal.com/103367.html या पानावर]] दिलेल्या लिनक्स कमांडने आपण ही खात्री करून घेऊ शकता. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ११:२०, २२ मार्च २०२२ (IST) :::{{ping|Shantanuo}} मी हर्केनिया लेखावर {{tl|nobots}} साचा टाकला, व लेखाला माझ्या watchlist मध्ये टाकले. हा मला सगळ्यात साधा पर्याय वाटला. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] ००:३४, २५ मार्च २०२२ (IST) :::: केनिया या शब्दाच्या आधी स्पेस टाकली तर याची गरजच नाही. कारण हर्केनिया हा शब्द केनिया या शब्दाशी न जुळल्यामुळे तो बदललाच जाणार नाही. “\ केनिया” > “\ केन्या” असा बदल करण्यासाठी बहुतेक स्पेस एस्केप \ करावी लागेल. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०८:५६, २७ मार्च २०२२ (IST) : पोलीसा → पोलिसा ही नोंद झालेली दिसत आहे पण त्याच्याबरोबरच _पोलिस_ > _पोलीस_ अशीही नोंद पाहिजे. म्हणजे नुसता पोलीस शब्द दीर्घ पण त्याची सर्व सामान्यरूपे मात्र ऱ्हस्व होतात. असे आणखी काही शब्द कोशात आहेत ते शोधून जसे मिळतील तसे येथे http://mr.shoutwiki.com/wiki/Non_dict_pages देत आहे. हे शब्द विकीवर वापरले गेले आहेत की नाही मला माहीत नाही तरी देखील देऊन ठेवत आहे कारण त्यावर कधीतरी एक लेख लिहीता येईल! [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १३:४२, ३ एप्रिल २०२२ (IST) :: नजरचुकीमुळे राहून गेलं. एक-दोन दिवसात टाकतो. लेख असो किंवा नसो, भविष्यासाठी सर्व दुरुस्त्या आधीच टाकून ठेवलेल्या बऱ्या. :-D —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १०:१२, ४ एप्रिल २०२२ (IST) या नियमानुसार "खूनाचा" हा शब्द खुनाचा असा पाहिजे तर "गरीबांना" हा शब्द गरिबांना असा पाहिजे. त्यासाठी खूना खुना गरीबा गरिबा अशा दोन नोंदी कराव्या लागतील. यात गंमत अशी आहे की मूळ शब्द दीर्घच पाहिजे म्हणून _खुन_ _खून_ _गरीब_ _गरीब_ अशाही दोन नोंदी लागतील. या नियमात बसणारे आणखी बरेच शब्द आहेत जे वर दिलेल्या पानावर उपलब्ध आहेत. प्रश्न असा आहे इतकी मोठी यादी बॉटला झेपणार आहे का? काही अनपेक्षित चुका झाल्यास त्या कशा सुधारणार? [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १८:४१, ४ एप्रिल २०२२ (IST) ::चुकांबद्दल बोलायचे झाले तर, मी काही दिवसांपूर्वीच [[विकिपीडिया:धूळपाटी/KiranBOT II]] हे पान तयार केले. आपण तिथे काहीपण प्रयोग करू शकतो. खात्री झाल्यावरच लेख नामविश्वात संपादने सुरु करता येतील. तुमच्या यादीत सध्या ३५८ entries आहेत, तर आपल्या source code मध्ये जवळपास १६४ आहेत. मला वाटते एकच मोठी file/यादी करण्यापेक्षा वेगळ्या-वेगळ्या files करणे सोयीस्कर जाईल. पण दुसऱ्या (defualt व्यतिरिक्त) file ला कॉल कसा करावा हे मला माहित नाही, ते मी लवकरच बघतो. मी लवकरच तुम्हाला ह्याच पानावर bot ची तांत्रिक माहिती देईल (आज रात्री किंवा उद्या). जर वेगळ्या files शक्य नसतील तर त्याच एका file मधे वेग-वेगळे sections करावे लागतील. वर _गरीब_ च्या दोन्ही entries सारख्याच झाल्यात. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १९:००, ५ एप्रिल २०२२ (IST) "नोएल टाटा" या लेखात ४ एप्रिल रोजी '''कारकिर्दीची''' हा शब्द बदलून '''कारकीर्दीची''' असा केला आहे. माझ्यामते हे चूक असून खालील बदल करावेत. _कारकिर्द_ > _कारकीर्द_ कारकीर्दी > कारकिर्दी संदर्भः विकिपीडिया:चावडी/इतर_चर्चा/जुनी_चर्चा_७#सांगकाम्याने_केलेले_बदल [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:१४, ६ एप्रिल २०२२ (IST) ==टिपा की टीपा?== क्रिकेटवरील लेखांच्या सोर्स कोडमध्ये टीपा व टिपा असे दोन शब्द वापरलेले दिसत आहेत. उदा. भारतीय_क्रिकेट_संघाचा_ऑस्ट्रेलिया_दौरा,_२०२०-२१ या लेखात... टिपा = सामन्याला प्रथम-श्रेणी दर्जा देण्यात आला. टीपा = [[२०२०-२२ आयसीसी क्रिकेट विश्वचषक सुपर लीग|विश्वचषक सुपर लीग गुण]] : ऑस्ट्रेलिया‌ - १०, भारत- ० अर्थात हे शब्द सोर्स कोडमध्ये असल्यामुळे वाचकांना काहीच फरक पडत नाही. पण या दोनपैकी एक शब्द नक्की केल्यास स्क्रीप्ट वगैरे लिहिणाऱ्यांना ते सोयीचे होईल असे मला वाटते. व्याकरणाप्रमाणे पहिला टिपा बरोबर आहे. येथे ते टीप या शब्दाचे बहुवचन असेल असे गृहीत धरले आहे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १३:०६, ५ एप्रिल २०२२ (IST) == Corrections as per Rule 5.1 == मराठीतील तत्सम इ-कारान्त आणि उ-कारान्त शब्द दीर्घान्त लिहावेत. इतर शब्दांच्या अंती येणारा इकार व उकार दीर्घ लिहावा. [[शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम५.१|शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम५.१]] व्यक्तिनामे, ग्रंथनामे, शीर्षके व सुटे ऱ्हस्वान्त तत्सम शब्द मराठीत दीर्घान्त लिहावेत. [[शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम_५.३|शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम५.३]] खाली दिलेल्या रेग्युलर एक्स्प्रेशनमध्ये थोडी जरी गफलत झाली तरी विकीचे भरून न येणारे नुकसान होईल हे लक्षात घ्या. ि(\ |\n|\?|\!|\-|\[|\]|\(|\)|\/|$) > ी ु(\ |\n|\?|\!|\-|\[|\]|\(|\)|\/|$) > ू '''Even a minor change in the regex mentioned above may ruin wiki.''' You have been warned. :: आणि, नि (rule 5.4), प्रति, तथापि (rule 5.2) हे शब्द नियमाप्रमाणे ऱ्हस्वच आहेत. ते बॉटद्वारे दीर्घ करता येणार नाहीत. हि हा शब्द आपण रूल १७ प्रमाणे दीर्घ केलाच आहे. तसेच बहुतांश संस्कृत शब्द ऱ्हस्वान्त असतात उदा. कटपयादि, नेति, नास्ति तर बहुतांश इंग्रजी शब्द देखील ऱ्हस्वान्त लिहिले जातात. वास्तविक मराठीच्या नियमाप्रमाणे ते दीर्घान्त लिहिणे आवश्यक आहे पण हा नियम लोकांच्या गळी उतरवणे अशक्य आहे. त्यामुळे दि, व्हि, बि, लि, हे व इतर ऱ्हस्व शब्द मान्य करण्यावाचून गत्यंतर नाही. तात्पर्य - रेग्युलर एक्स्प्रेशन वापरून ऱ्हस्वान्त शब्द दीर्घान्त करणे शक्य नाही. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ११:१०, १८ एप्रिल २०२२ (IST) ==(प्रस्तावित) नियम १९== विभक्ती प्रत्यय शब्दाच्या सामान्यरूपाला जोडून लिहावे. (हिंदीसारखे) वेगवेगळे लिहू नये. उदा. "मारुती चा" असे न लिहिता "मारुतीचा" असे अखंड लिहावे. असा काही नियम अस्तित्वात नाही. पण हल्ली मोठ्या प्रमाणावर असे लेखन दिसत असल्यामुळे खाली दिलेले बदल करावेत. #"_च_" > "च_" #"_ला_" > "ला_" #"_चा_" > "चा_" #"_ची_" > "ची_" #"_चे_" > "चे_" #"_च्या_" > "च्या_" #"_स_" > "स_" #"_त_" > "त_" #"_हून_" > "हून_" #"_ना_" > "ना_" #"_नो_" > "नो_" ह्याचा अर्थ असा की "चा" हा शब्द सुटा / एकटा आढळला तर त्याच्या आधीची स्पेस काढून आधीच्या शब्दाशी जोडून घ्यावा. "ही", "ने" आणि "शी" हे प्रत्यय सुटे शब्द म्हणूनही वापरले जातात त्यामुळे वरील यादीत घेतलेले नाहीत. "ही" हा शब्द तर बऱ्याचदा येतो. पण "ने" (नेणे चे आज्ञार्थी रूप) आणि "शी" (मराठी हगी या अर्थाने आणि इंग्रजी she मराठीत लिहिताना) फार कमी वेळा वापरले गेले आहेत, तेव्हा ते शब्द देखील घ्यावेत असे मला वाटते. "_ने_" > "ने_" "_शी_" > "शी_" "बाळ" सारख्या क्वचित दोन-चार पानांवर अनपेक्षित बदल झाले तर त्याचा बाऊ न करता ती पाने सुधारून घ्यावीत. इतर शेकडो पाने बॉटद्वारे बदलली जाणार आहेत हा लाभ मोठा आहे. आणखी एक नोंद "_नी_" > "नी_" अशी करता आली असती. पण नियम ५.४ मध्ये देखील तो शब्द असून तिथे आपण तो ऱ्हस्व करणार आहोत ('_नी_' > '_नि_'). "मुलां नी खेळा" या वाक्यात शब्द जोडून "मुलांनी" असा झाला पहिजे तर "मुले नी मुली" यात तो ऱ्हस्व झाला पाहिजे "मुले नि मुली" असा. माझ्यामते ५.४ मधील नियमानुसार न चालता ह्या नियमानुसार हा शब्द चालवावा. कारण विकीवर [ [ मधु लिमये| मधु लिमयें] ] नी आवाज उठविला अशा संदर्भात "नी" वापरलेला दिसतो. सर्वांना हा युक्तिवाद मान्य असेल तर खालील नोंद ठेवावी. नाहीतर दोन्हीकडील नोंदी काढून टाकाव्या. "_नी_" > "नी_" [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १२:४७, १० एप्रिल २०२२ (IST) :{{ping|Shantanuo}} "मुले नि मुली" अशा ठिकाणी वेलांटी दीर्घ सुद्धा होईल, आणि "मुलेनी" असं रूपांतर होईल. bot ची संपादने डिफॉल्ट "अलीकडचे बदल" मध्ये दिसत नाहीत. आणि तसेही मराठी विकिपीडिया वर खऱ्या अर्थाने सक्रिय असणारे संपादक खूप कमी आहेत. जर एखादी चूक आपल्या नजरेतून राहून गेली, तर महिनो न महिने ती तशीच राहण्याची दाट शक्यता आहे. पण मी पूर्वी म्हटल्याप्रमाणे स्क्रिप्ट मध्ये नवीन शब्द टाकला नाही तर ५ ते १० बदल मुश्किलीने होतात. जर आपण एकच जास्त खात्री नसणारा शब्द टाकला, तर edits खूप कमी होतील, व आपल्याला प्रत्येक एडिट वैयक्तिकरित्या पडताळून बघता येतील. दोन्हीकडील दोन्ही म्हणजे कुठल्या? —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:१२, १३ एप्रिल २०२२ (IST) ::: "मुले नि मुली" चे "मुलेनी मुली” असे रुपांतर कसे होईल ते मला समजले नाही. आपण धूळपाटीवर हे करून दाखवू शकता का? बॉटचे बदल तपासण्यासाठी देखील मॅनपॉवर नाही अशी स्थिती असेल तर लेख प्रत्यक्ष एडिट करून शुद्धलेखन तपासण्याएवढी मॅनपॉवर मराठी विकीवर येण्यास किती काळ लागेल? बॉटने प्रमाणलेखन सुधारणे हा एकच मार्ग मला सध्यातरी दिसत आहे. इतर सदस्यांनी काहीच प्रतिक्रिया व्यक्त केली नाही तर त्यांचा पाठिंबा आहे असे गृहीत धरता येते. wikipedia हा work in progress प्रोजेक्ट असून १००% परफेक्शनचा आग्रह न धरणे हा त्याचा पाया आहे! ::: माझ्यामते रेग्युलर एक्स्प्रेशनवाले एक/दोन अक्षरी लहान नवीन शब्द (म्हणजे स्पेस _ असलेले) सध्या घेऊ नयेत. कारण त्यात जोखीम जास्त असते. (त्यात ह्या विभागातील शब्द देखील येतात. ते तात्पुरते स्थगित ठेवावे), पण इतर मोठे शब्द जसे शारिरीक > शारीरिक किंवा नागरीक > नागरिक अवश्य बदलावेत कारण त्यात अनपेक्षित चुका होण्याचे प्रमाण नगण्य असते. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:१९, १४ एप्रिल २०२२ (IST) :::: "तुझं नि माझं" हे शब्द "तुझंनी माझं" असे बदलले गेले आहेत. ते सुधारावेत. "तुझंनी" > "तुझं नि" ही नोंद स्क्रिप्टमध्ये करावी. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १४:५४, २० मे २०२२ (IST) ==इंग्रजी कोलनचा मराठी कोलन== बेसिक्स, भाग २ (स्टार ट्रेकःव्हॉयेजर मालिका) या लेखातील इंग्रजी कोलन बदलून देवनागरी विसर्ग झाला. मी दिलेल्या यादीत ट्रेक: असा काही शब्द नाही, पण कः असा शब्द आहे. तो "क" शब्दाच्या सुरुवातीला असला तरच हा बदल अपेक्षित आहे. म्हणून रेग्युलर एक्स्प्रेशन वापरावे ... #^क: → कः #^नि: → निः #^य: → यः #^हु: → हुः जर regex चालत नसेल तर पुढील शब्दाचे पहिले अक्षर वापरावे. #क:प > कःप #नि:प > निःप #नि:क्ष > निःक्ष #नि:श > निःश #नि:श्व > निःश्व #नि:स > निःस #य:क > यःक #सद्य:स्थिती > सद्यःस्थिती ही माझ्याकडून घडलेली अनपेक्षित चूक असून मी नक्कीच अधिक काळजी घेईन. :( [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:४३, ११ एप्रिल २०२२ (IST) :अशी चूक होण्याची शंका मला आधीच आली होती, पण शक्यता खूप कमी वाटली होती. तशा शक्यता बऱ्याच आहेत. उदा: "हायड्रोक्लोरिक ऍसिडचे उपयोग पुढील प्रमाणे:" "आहेत:" "होते:" "उदा:"{{pb}}मी सध्यापुरता colon section डिसेबल केलाय. सर्व शक्यता/possibilities चे regex तयार केल्यानंतर पुन्हा सुरु करता येईल. पण कधी कधी वाटते कि कोलन विसर्गामध्ये बदलण्याची मोठी आवश्यकता नाहीये. म्हणजे, ती उकार किंवा वेलांटीसारखी द्रुश्य चूक नाहीये. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २१:०४, ११ एप्रिल २०२२ (IST) तुम्ही दिलेल्या उदाहरणांपैकी कोणताच कोलन विसर्गात बदलला जाणार नाही. कारण "णे:", "ते:", "दा:" असे शब्द आपल्या स्क्रिप्टमध्ये कुठे आहेत? "त:" ने शेवट होणारे बरेच शब्द असले तरी त्यातला कोणताच शब्द "आहेत:" बरोबर न जुळल्यामुळे तो देखील बदलला जाणार नाही. हवे तर तुम्ही ते शब्द धूळपाटीवर ठेवून पाहू शकता. आपण सर्व कोलन विसर्गात बदललेले नाहीत. गुगलमध्ये शोधताना विसर्गासहित "दुःशासन site:mr.wikipedia.org" असा शोध घेतला तर अगदी योग्य पाने दिसतील, पण कोलनवाल्या "दु:शासन site:mr.wikipedia.org" शोधात "शासन" शब्दाशी संबंधित पाने देखील दिसतील. विकीवरील लिखाण ओपन सोर्स लायसन्सखाली उपलब्ध असल्यामुळे ते विविध प्रकारे वापरले जाते. युनिकोडचे (आणि शुद्धलेखनाचे) सर्व नियम पाळले गेले तर त्याची विश्वासार्हता वाढेल. म्हणून हे महत्त्वाचे आहे. जुन्या चुका सुधारताना नव्या चुका होऊ नयेत ही अपेक्षा बरोबर आहे. पण बॉटने झालेल्या चुका शोधणे आणि सुधारणे शक्य आणि सोपे असते कारण त्यात एक पॅटर्न असतो. "मन: → मनः" ही नोंद करताना मला मनःकामना, मनःचक्षू, मनःपूत, मनःपूर्वक, मनःशक्ती, मनःशांती, मनःसंतोष, मनःस्थिती, मनःस्फूर्ती असे शब्द अपेक्षित होते. कॅमेरामनः ही शक्यता आता दिसल्यावर लक्षात आली ! मन शब्दाच्या आधी स्पेस दिली असती तर ही नोंद अशी दिसली असती. "_मन:" > "_मनः" आता मन शब्दाने सुरू होणारे शब्दच फक्त बदलले जातील. पण "य: → यः" यात स्पेस वापरता येणार नाही कारण मग सद्य:स्थिती हा शब्द बदलला जाणार नाही. यःकश्चित हा शब्द यःकश्‍चित असाही लिहिला जातो. म्हणून या बाबतीत खाली दिलेल्या दोन नोंदी वापरता येतील. य:क > यःक य:स > यःस विसर्गाचा पूर्ण सेक्शन सुधारून खाली देत आहे. स्पेससाठी _ वापरला आहे तर काही ठिकाणी विसर्गानंतर एक अक्षर वाढविले आहे. # विशेषत: → विशेषतः # अक्षरश: → अक्षरशः # "_अंत:" → "_अंतः" # "_अध:" → "_अधः" # इत:पर → इतःपर # इतस्तत: → इतस्ततः # पूर्णत: → पूर्णतः # "_उ:" → "_उः" # "_उं:" → "_उंः" # "_उच्चै:" → "_उच्चैः" # उभयत: → उभयतः # "_उष:" → "_उषः" # "_क:प" → "_कःप" # "_चतु:" → "_चतुः" # "_छंद:" → "_छंदः" # "_छि:_" → "_छिः_" # "_छु:_" → "_छुः_" # "_तप:" → "_तपः" # "_तेज:" → "_तेजः" # "_थु:_" → "_थुः_" # दु:ख → दुःख # दु:श → दुःश # दु:स → दुःस # "_नि:" → "_निः" # परिणामत: → परिणामतः # "_पुन:" → "_पुनः" # पुर:स → पुरःस # "_प्रात:" → "_प्रातः" # "_बहि:" → "_बहिः" # बहुश: → बहुशः # "_मन:" → "_मनः" # य:क → यःक # य:स → यःस # यश: → यशः # "_रज:" → "_रजः" # "_वक्ष:स" → "_वक्षःस" # वस्तुत: → वस्तुतः # व्यक्तिश: → व्यक्तिशः # शब्दश: → शब्दशः # संपूर्णत: → संपूर्णतः # "_सद्य:क" → "_सद्यःक" # "_सद्य:स" → "_सद्यःस" # "_स्वत:" → "_स्वतः" # स्वभावत: → स्वभावतः # "_हु:_" → "_हुः_" # अंतिमत: → अंतिमतः # अंशत: → अंशतः [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:३०, १२ एप्रिल २०२२ (IST) :{{ping|Shantanuo}} माझ्याकडून तो गैरसमज झाला, हे मला काल रात्री लक्षात आले होते, मी आत्ता ते म्हणणार होतो, पण वर तुम्हीच ते बोलून दाखवले. झालेल्या गोंदळाबद्दल व गैरसोयीबद्दल क्षमस्व. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २१:२०, १२ एप्रिल २०२२ (IST) बॉटकडून होणाऱ्या चुकांत एक विशिष्ट पॅटर्न असतो व तो शोधणे सहज शक्य असते. उदाहरणार्थ, कॅमेरामनः या शब्दात झालेला चुकीचा बदल लक्षात आल्यावर मी grep "मन:" backup.txt अशी कमांड देऊन इतर शब्द (जर्मन/ रोमन) शोधले. तसेच कः या शब्दातील नको असलेले बदल पुढे देत आहे. # जर्मनः > जर्मन: # रोमनः > रोमन: # ट्रेकः > ट्रेक: # प्रशिक्षकः > प्रशिक्षक: # लेखकः > लेखक: # प्रकाशकः > प्रकाशक: # व्यवस्थापकः > व्यवस्थापक: # नाणेफेकः > नाणेफेक: # संपादकः > संपादक: # दिनांकः > दिनांक: # आयोजकः > आयोजक: # दिग्दर्शकः > दिग्दर्शक: # स्थानकः > स्थानक: # क्रमांकः > क्रमांक: एक नवीन सेक्शन "corrections” नावाचा तयार करून त्यात हे शब्द ठेवावेत. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:४४, १५ एप्रिल २०२२ (IST) :: क, मन याचबरोबर य या अक्षरानंतर कोलन आलेले बरेच शब्द आहेत. उदा. सदस्य: :: बॉटद्वारे झालेले बदल पुन्हा पूर्वपदावर आणण्यासाठी खाली दिलेल्या फक्त दोन नोंदी "corrections" विभागात ठेवाव्यात. :: # कः > क: :: # यः > य: :: त्याव्यतिरिक्त मन शब्दाच्या खालील दोन नोंदी घ्याव्या लागतील कारण त्यातही पाच - दहा पाने आहेत. :: # जर्मनः > जर्मन: :: # रोमनः > रोमन: :: ह्या चार सुधारणा सोडल्या तर बाकी सर्व बदल बरोबर आहेत याची मी बॅकअपमधून खात्री करून घेतली आहे. अर्थात हे काम मला या आधी देखील करता आले असते. पण अशा विविध शक्यतांची पुरेशी कल्पना नव्हती आणि (अति) आत्मविश्वास ही दोन कारणे या चुकीमागे आहेत. 'य' वरून यःकश्चित आणि 'क' वरून कःपदार्थ हे दोनच विसर्गवाले शब्द कोशात मिळाले. विकीवर हे दोन शब्द दोन-तीन वेळाच वापरले गेले आहेत. त्यामुळे या दोन नोंदींची मुळात गरज नव्हती असे आता वाटते. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:५७, १६ एप्रिल २०२२ (IST) वर दिलेली विसर्गाची सुधारित यादी वापरात आहे की जुनी यादीच अजून चालू आहे? खाली दिलेले शब्द देखील घ्यावेत असे मला वाटते. #अंतत: > अंततः #जन्मत: > जन्मतः #तत्त्वत: > तत्त्वतः #निसर्गत: > निसर्गतः #प्रथमत: > प्रथमतः #प्रात: > प्रातः #बाह्यत: > बाह्यतः #मुख्यत: > मुख्यतः #मूलत: > मूलतः #मूळत: > मूळतः #विशेषत: > विशेषतः #संभाव्यत: > संभाव्यतः #सर्वसाधारणत: > सर्वसाधारणतः #साधारणत: > साधारणतः #सामान्यत: > सामान्यतः अंततः, बाह्यतः यासारखे शब्द फार क्वचित वापरले गेले आहेत. हे मला माहीत आहे आणि तरी देखील या यादीत ते शब्द ठेवले आहेत कारण पुढे भविष्यात ते शब्द येऊ शकतात, त्यावेळी हाच अभ्यास परत करायला नको! [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १३:१७, १६ मे २०२२ (IST) 'मुलतः' आणि 'व्यक्तीशः' या दोन शब्दात सुधारणा करता येतील तर एक शब्द 'क्रमशः' टाकावा लागेल. #क्रमश: > क्रमशः #मुलत: > मूलतः #मुलतः > मूलतः #व्यक्तीश: > व्यक्तिशः #व्यक्तीशः > व्यक्तिशः मला जसजसे शब्द मिळत आहेत तसे मी लिहून ठेवत आहे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १४:२८, १६ मे २०२२ (IST) खाली दिलेल्या शब्दांमध्ये विसर्ग नव्हे तर इंग्रजी कोलन दिला गेला पाहिजे. #आहेः > आहे: #आहेतः > आहेत: #लेखनावः > लेखनाव: #सामनाः > सामना: #तमिळः > तमिळ: #शकतातः > शकतात: #खालीलप्रमाणेः > खालीलप्रमाणे: दोन्ही शब्द सारखे दिसत असले तरी ते वेगळे आहेत. कः > क: असा बदल केला नसेल तर तो देखील करता येईल. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १४:५८, १६ मे २०२२ (IST) ::विसर्गाचा section बऱ्याच दिवसांपूर्वी disable केला होता, तो अजूनही disabledच आहे. अजून एक म्हणजे, काही लेखांमध्ये "विकिपीडिया:अबक" असा मजकूर होता. एका लेखामध्ये मला redlink सापडली होती, कोलन टाकला असता लिंक दुरुस्त झाली. तुमच्या मताशी मी सहमत आहे. आत्ता चुका कमी असतील, किंवा नसतीलही तरी माझ्या मते आपण पूर्ण संभाव्य चुका स्क्रिप्ट मध्ये टाकून ठेवायला पाहिजे. असंही bot दररोज ज्या ५ ते १० चुका दुरुस्त करतो त्या चुका प्रत्येक दिवशी नव्यानेच झाल्येल्या असतात. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २३:२६, १६ मे २०२२ (IST) == तत्त्व आणि नेतृत्व == तत्त्व आणि महत्त्व अशा शब्दात दोन 'त' आहेत. पण नेतृत्व आणि हिंदुत्व अशा शब्दात एकच 'त' आहे. खाली दिलेले चुकीचे शब्द वारंवार वापरले जातात. ते बॉटनेच बदलावे लागतील. # तत्व > तत्त्व # तात्विक > तात्त्विक # सत्व > सत्त्व # सात्विक > सात्त्विक # महत्व > महत्त्व # व्यक्तिमत्व > व्यक्तिमत्त्व # अस्तित्त्व > अस्तित्व # नेतृत्त्व > नेतृत्व # सदस्यत्त्व > सदस्यत्व # हिंदुत्त्व > हिंदुत्व # प्रभुत्त्व > प्रभुत्व # प्रभूत्व > प्रभुत्व # मुख्यत्त्व > मुख्यत्व सत्व शब्द बदलून सत्त्व असा झाला की खाली दिलेले दोन शब्द पुन्हा बदलून पूर्वपदावर आणावे लागतील. कारण बुद्ध धर्माशी संबंधित लेखात ते तसेच लिहावे लागतील. बोधिसत्त्व > बोधिसत्व बोधीसत्व > बोधिसत्व [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १३:१७, ११ एप्रिल २०२२ (IST) : _सत्व_ > _सत्त्व_ ही नोंद असेल तर बोधिसत्व बदलणे टळेल. आपण असंही सात्विक > सात्त्विक घेतच आहोत. सत्व ला space न देण्याचं काही इतर कारण आहे का? —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:१९, १३ एप्रिल २०२२ (IST) :: हो आहे. त्यामुळे जीवनसत्त्व, सत्त्वशील, सत्त्वपरीक्षा असे शब्द देखील मॅच होतील. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:४४, १४ एप्रिल २०२२ (IST) :::added —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १५:४०, १९ एप्रिल २०२२ (IST) == पररूप संधी - इक प्रत्यय == नगर + इक = नागर + इक = नागरिक पहिल्या तत्सम शब्दाच्या पहिल्या अक्षराची वृद्धी होते आणि दुसऱ्या (पर) शब्दाचा स्वर येतो. wrong > correct # अंतरीक > आंतरिक # अत्याधीक > अत्याधिक # अधिकाधीक > अधिकाधिक # अधीक > अधिक # अध्यात्मीक > आध्यात्मिक # अनामीक > अनामिक # अनुनासीक > अनुनासिक # अनौपचारीक > अनौपचारिक # अलंकारीक > अलंकारिक # आण्वीक > आण्विक # आंतरीक > आंतरिक # आधुनीक > आधुनिक # आध्यात्मीक > आध्यात्मिक # आयुर्वेदीक > आयुर्वेदिक # आर्थीक > आर्थिक # इस्लामीक > इस्लामिक # ऐच्छीक > ऐच्छिक # ऐतिहासीक > ऐतिहासिक # ऐतीहासीक > ऐतिहासिक # ऐहीक > ऐहिक # औद्योगीक > औद्योगिक # औपचारीक > औपचारिक # औष्णीक > औष्णिक # कायीक > कायिक # काल्पनीक > काल्पनिक # कौटुंबीक > कौटुंबिक # चमत्कारीक > चमत्कारिक # जागतीक > जागतिक # जैवीक > जैविक # तात्कालीक > तात्कालिक # तांत्रीक > तांत्रिक # तात्वीक > तात्त्विक # तार्कीक > तार्किक # तौलनीक > तौलनिक # दैवीक > दैविक # दैहीक > दैहिक # धार्मीक > धार्मिक # नागरीक > नागरिक # नावीक > नाविक # नैतीक > नैतिक #: नैतीक > नैतिक # नैसर्गीक > नैसर्गिक # न्यायीक > न्यायिक # परीवारीक > पारिवारिक # पारंपरीक > पारंपरिक # पारंपारीक > पारंपारिक # पारितोषीक > पारितोषिक # पारिवारीक > पारिवारिक # पैराणीक > पौराणिक # पौराणीक > पौराणिक # पौष्टीक > पौष्टिक # प्रमाणीक > प्रामाणिक # प्राकृतीक > प्राकृतिक # प्रांतीक > प्रांतिक # प्राथमीक > प्राथमिक # प्रादेशीक > प्रादेशिक # प्रामाणीक > प्रामाणिक # प्रायोगीक > प्रायोगिक # प्रारंभीक > प्रारंभिक # प्रासंगीक > प्रासंगिक # बौद्धीक > बौद्धिक # भावनीक > भावनिक # भावीक > भाविक # भाषीक > भाषिक # भौगोलीक > भौगोलिक # भौमितीक > भौमितिक # माध्यमीक > माध्यमिक # मानसीक > मानसिक # मार्मीक > मार्मिक # मासीक > मासिक # मौखीक > मौखिक # यांत्रीक > यांत्रिक # यौगीक > यौगिक # रसायनीक > रासायनिक # राजसीक > राजसिक # लिपीक > लिपिक # लैंगीक > लैंगिक # लौकीक > लौकिक # वयैक्तीक > वैयक्तिक # वय्यक्तीक > वैयक्तिक # वार्षीक > वार्षिक # वास्तवीक > वास्तविक # वैकल्पीक > वैकल्पिक # वैचारीक > वैचारिक # वैज्ञानीक > वैज्ञानिक # वैदीक > वैदिक # वैधानीक > वैधानिक # वैमानीक > वैमानिक # वैयक्तीक > वैयक्तिक # वैवाहीक > वैवाहिक # वैश्वीक > वैश्विक # व्याकरणीक > व्याकरणिक # व्यावसायीक > व्यावसायिक # व्यावहारीक > व्यावहारिक # शाब्दीक > शाब्दिक # शारिरीक > शारीरिक # शारीरीक > शारीरिक # शैक्षणीक > शैक्षणिक # शैक्षीणीक > शैक्षणिक # संगीतीक > सांगीतिक # सपत्नीक > सपत्निक # समूदायीक > सामुदायिक # सयुक्तीक > सयुक्तिक # संयुक्तीक > संयुक्तिक # सयूक्तीक > सयुक्तिक # सर्वाधीक > सर्वाधिक # संविधानीक > सांविधानिक # संसारीक > सांसारिक # संस्कृतीक > सांस्कृतिक # संस्थानीक > संस्थानिक # सांकेतीक > सांकेतिक # सांख्यीक > सांख्यिक # सांगितीक > सांगीतिक # सांगीतीक > सांगीतिक # सात्वीक > सात्विक # साप्ताहीक > साप्ताहिक # सामाजीक > सामाजिक # सामायीक > सामायिक # सामुदायीक > सामुदायिक # सामुहीक > सामूहिक # सामूहीक > सामूहिक # सार्वजनीक > सार्वजनिक # सार्वत्रीक > सार्वत्रिक # सांसारीक > सांसारिक # सांस्कृतीक > सांस्कृतिक # साहित्यीक > साहित्यिक # सिद्धांतीक > सैद्धांतिक # स्थानीक > स्थानिक # स्थायीक > स्थायिक # स्फटीक > स्फटिक # स्वभावीक > स्वाभाविक # स्वाभावीक > स्वाभाविक # स्वस्तीक > स्वस्तिक # हार्दीक > हार्दिक [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १४:३२, १३ एप्रिल २०२२ (IST) :एकदाच भरपूर edits होऊ नयेत म्हणून मी ४० शब्द add केले. मला वर "नैतीक > नैतिक" अशा सारख्या दोन entries दिसत आहेत. त्यामध्ये काही फरक आहे का? माझ्या browser वर दोन्ही सारख्याच दिसत आहेत. मी सध्यापुरती फक्त पहिली entry घेतली. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] ००:३०, २१ एप्रिल २०२२ (IST) :: तो शब्द नजरचुकीने दोन वेळा टाईप झाला. सुधारून घेतल्याबद्दल धन्यवाद. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ११:४३, २१ एप्रिल २०२२ (IST) ::: मला वाटते "corrections" विभागात खालील तीन नोंदी घ्याव्या लागतील. ::: # प्रामाणिकरण > प्रमाणीकरण ::: # प्रमाणिकरण > प्रमाणीकरण ::: # प्रामाणिकिकरण > प्रामाणिकीकरण ::: [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:१५, ३० एप्रिल २०२२ (IST) == corrections as per Rule 8.9 == शक्यतो सर्व शब्दांच्या आधी आणि नंतर स्पेस द्यावी. खाली दिलेल्या दोन शब्दात ती आवश्यक आहे. _गावून_ → _गाऊन_ _जावून_ → _जाऊन_ रागावून, समजावून, बजावून हे तीन शब्द अनुक्रमे रागाऊन, समजाऊन आणि बजाऊन असे चुकीचे बदलले जातील. उदाहरणार्थ १७ एप्रीलचा हा फरक पहा. सुबोध_जावडेकर&diff=prev&oldid=2091524 अशी पाने दोन-चारच असली तरी व्याकरणाचे नियम पाळायला हवे. 8.9 सेक्शनमध्ये किंवा "corrections" विभागात हे तीन शब्द घ्यावेत. # रागाऊन > रागावून # समजाऊन > समजावून # बजाऊन > बजावून [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:१०, १७ एप्रिल २०२२ (IST) : सध्या हे तीन शब्द चुका दुरुस्ती section मध्ये आहेत. मी उद्या ते ८.९ मध्ये हलवतो. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १६:११, १९ एप्रिल २०२२ (IST) : विषयाला सोडून एक मुद्दा: जर कोणाला चुकीचं संपादन/चूक लक्षात नाही आली तर ते तसंच राहून जाण्याची शक्यता आहे. दुसरा मुद्दा असा कि जर कोणाला लक्षात आली आणि आपल्याला न कळवता त्यांनी चूक दुरुस्त केली तर bot नंतरच्या run मध्ये तीच चूक पुन्हा करेल. त्यामुळे आपल्याकडून झालेल्या चुका/अनपेक्षित बदल आपल्याला लक्षात येणे, व इतर संपादकांनीही आपल्याला आपल्या व इतर चुका लक्षात आणून देणे, ह्या दोन्ही गोष्टी खूप महत्वाच्या आहेत. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १६:११, १९ एप्रिल २०२२ (IST) == corrections as per दोन शब्दांमधील जागा == जास्तीची स्पेस काढून टाकल्यानंतर काही वर्ग विस्कळित झाले आहेत. उदाहरण म्हणून हे पान पहा. इ.स._१७११&diff=prev&oldid=2079984 यातील एक वर्ग "वर्ग:इ.स.च्या १७१० च्या दशकातील वर्षे" बदलून "वर्ग:इ.स.च्या १७१०च्या दशकातील वर्षे" असा झाला. आणि हा नवीन वर्ग अस्तित्त्वात नाही. म्हणून खालील नोंदी "corrections" विभागात टाकाव्यात. # ०चे > ० चे # १चे > १ चे # २चे > २ चे # ३चे > ३ चे # ४चे > ४ चे # ५चे > ५ चे # ६चे > ६ चे # ७चे > ७ चे # ८चे > ८ चे # ९चे > ९ चे # ०च्या > ० च्या # १च्या > १ च्या # २च्या > २ च्या # ३च्या > ३ च्या # ४च्या > ४ च्या # ५च्या > ५ च्या # ६च्या > ६ च्या # ७च्या > ७ च्या # ८च्या > ८ च्या # ९च्या > ९ च्या [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १५:२९, १७ एप्रिल २०२२ (IST) :त्यासोबतच "[[कल हो ना हो]]" ह्यासारखे बरेच शब्द बदलल्या गेले आहेत (कल होना हो). मला वाटते हि दुरुस्ती तात्पुरती थांबवावी, व त्यातील मोजक्या शब्दांची १०० एडिट्सची लिमिट लावून दुरुस्ती करावी. त्यामुळे कुठे काय चुकत आहे ते कळेल. पण बदल झालेले शब्द शोधणे/दुरुस्त करणे थोडे अवघड वाटत आहे. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १८:३४, १७ एप्रिल २०२२ (IST) ::वरील सर्व, व Rule 8.9 मधील ५ entries टाकल्या. एकाच वेळेस अनेक विभागांत व अनेक नियमांबद्दल चर्चा करण्यापेक्षा, मला वाटते आपण एका वेळेस एकच नियम एकाच चर्चा विभागात tackle करावा. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:३४, १७ एप्रिल २०२२ (IST) ::: "ही दुरुस्ती तात्पुरती थांबवावी, व त्यातील मोजक्या शब्दांची १०० एडिट्सची लिमिट लावून दुरुस्ती करावी." या सूचनेशी पूर्ण सहमत आहे. "पण बदल झालेले शब्द शोधणे/दुरुस्त करणे थोडे अवघड वाटत आहे" ही अडचण खरी आहे. पुढचा बॅकअप येईपर्यंत म्हणजे पुढच्या महिन्यापर्यंत यात काहीही करता येणार नाही. "एकाच वेळेस अनेक विभागांत व अनेक नियमांबद्दल चर्चा करण्यापेक्षा, मला वाटते आपण एका वेळेस एकच नियम एकाच चर्चा विभागात tackle करावा.” ही अपेक्षा नीट कळली नाही. मला जसजसे इश्युज् मिळाले तसतसे लिहीत गेलो. वेगळी पद्धत फॉलो करावी असे वाटत असेल तर इ-मेल करून नीट समजावून द्यावे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:३५, १८ एप्रिल २०२२ (IST) "कल होना हो" सारखे आणखी काही हिंदी शब्द खाली देत आहे. ते "corrections" या विभागात ठेवावे. बहुतेक हिंदी चित्रपटांची नावे यात दिसत आहेत. #होना > हो ना #कहोना > कहो ना #अलविदाना > अलविदा ना #जानेना > जाने ना #तुमना > तुम ना #जिंदगीना > जिंदगी ना #कभीना > कभी ना #कुछना > कुछ ना काही मराठी शब्द देखील पूर्वपदावर आणावे लागतील. #आहेना > आहे ना #नाहीना > नाही ना #काहीना > काही ना #कोणत्याना > कोणत्या ना #नफाना > नफा ना #कधीना > कधी ना #एकना > एक ना ही वाटते तेवढी गंभीर चूक नसावी. बॉटची आणखी एखादी चूक दाखविलीत तर मी त्या पॅटर्नचे इतर शब्द देऊ शकेन. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:५७, १९ एप्रिल २०२२ (IST) :चूक तेवढी गंभीर नाहीये, पण काही दुवे तुटल्या गेले आहेत. ([[कल हो ना हो]] - [[कल होना हो]]). [[−१ (संख्या)]] या लेखावरील bot ची दोन संपादने. पहिल्या संपादनात आपण सगळ्या जागा काढल्या, तर दुसऱ्या दुसऱ्या संपादनामध्ये "√−१ला" ह्यामधील जागा निघाली नाही. आपल्याला १ चे, २००० च्या, १ ला, व तत्सम pattern/variation चा विचार करावा लागेल. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १६:०७, १९ एप्रिल २०२२ (IST) वर दिलेल्या शब्दांमध्ये स्पेस टाकावी. उदा... # _होना_ > _हो_ना_ # _कहोना_ > _कहो_ना_ ला हा प्रत्यय आधीच्या शब्दाला जोडून घेताना काही चुका झाल्या आहेत. उदाहणार्थ फ्रान्सचे_प्रदेश या लेखात "पेई दा ला लोआर" हे बदलून "पेई दाला लोआर" असे झाले आहे. यासाठी... # _दाला_ > _दा_ला_ # _देला_ > _दे_ला_ # _डीला_ > _डी_ला_ # _डेला_ > _डे_ला_ # _झोजीला_ > _झोजी_ला_ # _आंदोराला_ > _आंदोरा_ला_ प्रत्येक शब्दाची पाच-दहा पाने तरी चुकीने बदलली गेली असावीत असा माझा अंदाज आहे. पण या सुधारणा लगेच करू नयेत. ह्या खरोखर बॉटच्या चुका आहेत याची मी पुढच्या बॅकअपमधून खात्री करून घेईन. पुढच्या महिन्यात या विषयावर माझा काहीच प्रतिसाद आला नाही तरी या सुधारणा अवश्य कराव्यात. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १५:३७, २० एप्रिल २०२२ (IST) "दोन शब्दांमधील जागा" या विभागात दोन नोंदी वाढवाव्यात असे मला वाटते. # _. > . # _, > , पूर्णविराम, किंवा स्वल्पविराम देण्यापूर्वी स्पेस देण्याची गरज नाही . असा पूर्णविराम किंवा , असा स्वल्पविराम दिला जात नाही तर तो आधीच्या शब्दाला जोडून, असा लिहिला जातो. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:०१, २८ एप्रिल २०२२ (IST) == Corrections as per Rule योग्य रकार == बऱ्याचदा हा शब्द बर्याचदा तर तऱ्हेने हा शब्द तर्हेने असा लिहिला जातो. याचे कारण ऱ्य आणि ऱ्ह काढणे खरोखरच फार कठीण आहे. असे शब्द बदलण्यासाठी "योग्य रकार” या विभागात खालील शब्द जमा करा. तुम्ही तिथे किनार्याची → किनाऱ्याची अशी नोंद केलीच आहे. पण खालील यादीत तीच नोंद मी किनार्य >किनाऱ्य अशी केली त्यामुळे किनार्याचे → किनाऱ्याचे, किनार्याला → किनाऱ्याला अशा वेगवेगळ्या नोंदी करायची गरज नाही. अनपेक्षित शब्द मॅच होण्याचा आत्तापर्यंतच्या भीतिदायक अनुभवामुळे आपण एका वेळेला केवळ पाच-दहा शब्दच स्क्रीप्टमध्ये टाकू आणि शिवाय १०० ची लिमिट ठेवू. # कुर्ह > कुऱ्ह # गार्ह > गाऱ्ह # गिर्ह > गिऱ्ह # गुर्ह > गुऱ्ह # गेर्ह > गेऱ्ह # गोर्ह > गोऱ्ह # चर्ह > चऱ्ह # तर्ह > तऱ्ह # नर्हे > नऱ्हे # नोर्डर्ह > नोर्डऱ्ह # बर्ह > बऱ्ह # बिर्ह > बिऱ्ह # बुर्ह > बुऱ्ह # र्हस्व > ऱ्हस्व # र्हाइन > ऱ्हाइन # र्हाईन > ऱ्हाईन # र्हास > ऱ्हास # र्हाड > ऱ्होड # र्होन > ऱ्होन # वर्ह > वऱ्ह # कादंबर्य > कादंबऱ्य # किनार्य > किनाऱ्य # कोपर्या > कोपऱ्या # खर्या > खऱ्या # खोर्य > खोऱ्य # झर्य > झऱ्य # दौर्य > दौऱ्य # धिकार्य > धिकाऱ्य # नवर्य > नवऱ्य # पांढर्या > पांढऱ्या # पायर्या > पायऱ्या # फेर्या > फेऱ्या # बर्या > बऱ्या # वार्य > वाऱ्य # शेतकर्य > शेतकऱ्य # सार्य > साऱ्य # अपुर्य > अपुऱ्य # इशार्य > इशाऱ्य # उतार्य > उताऱ्य # कचर्य > कचऱ्य # कर्मचार्य > कर्मचाऱ्य # कष्टकर्य > कष्टकऱ्य # कॅमेर्य > कॅमेऱ्य # गाभार्य > गाभाऱ्य # गावकर्य > गावकऱ्य # गोर्य > गोऱ्य # चेहर्य > चेहऱ्य # जबाबदार्य > जबाबदाऱ्य # तार्य > ताऱ्य # नोकर्य > नोकऱ्य # पिंजर्य > पिंजऱ्य # व्यापार्य > व्यापाऱ्य # सातार्य > साताऱ्य # सर्य > सऱ्य बरेच शब्द मॅच होण्याची शक्यता असल्याने वेगळी नोंद. # णार्य > णाऱ्य [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १८:५६, १८ एप्रिल २०२२ (IST) वरील यादी न वापरता खाली दिलेली यादी वापरावी. # तर्ह > तऱ्ह # बर्हाणपूर > बऱ्हाणपूर # बुर्हाणपूर > बुऱ्हाणपूर # कर्हाड > कऱ्हाड # कुर्हाड > कुऱ्हाड # र्हास > ऱ्हास # वर्हाड > वऱ्हाड # कादंबर्या > कादंबऱ्या # किनार्या > किनाऱ्या # कोपर्या > कोपऱ्या # खर्या > खऱ्या # खोर्या > खोऱ्या # दौर्या > दौऱ्या # धिकार्या > धिकाऱ्या # नवर्या > नवऱ्या # पांढर्या > पांढऱ्या # पायर्या > पायऱ्या # फेर्या > फेऱ्या # बर्या > बऱ्या # वार्या > वाऱ्या # शेतकर्या > शेतकऱ्या # सार्या > साऱ्या # अपुर्या > अपुऱ्या # उतार्या > उताऱ्या # कचर्या > कचऱ्या # कर्मचार्या > कर्मचाऱ्या # कॅमेर्या > कॅमेऱ्या # गाभार्या > गाभाऱ्या # गावकर्या > गावकऱ्या # गोर्या > गोऱ्या # चेहर्या > चेहऱ्या # जबाबदार्या > जबाबदाऱ्या # तार्या > ताऱ्या # नोकर्या > नोकऱ्या # पिंजर्या > पिंजऱ्या # व्यापार्या > व्यापाऱ्या # सर्या > सऱ्या बरेच शब्द मॅच होण्याची शक्यता असल्याने वेगळी नोंद. णार्य > णाऱ्य [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:००, १७ मे २०२२ (IST) ==बॉटचा शब्दक्रम== बॉट एकामागून एक अशा प्रकारे शब्द बदलत जातो का? तसे असेल तर सत्व या शब्दाच्या नंतर जर बोधिसत्त्व हा शब्द घेतला तर त्या एका शब्दासाठी वेगळा वर्ग ठेवावा लागणार नाही. प्रथम बोधिसत्व हा शब्द बोधिसत्त्व असा होईल आणि लगेच पुन्हा बोधिसत्व असा बदलला जाईल. #सत्व → सत्त्व #बोधिसत्त्व → बोधिसत्व मी स्वतः कधी बॉट चालवून पाहिलेला नाही. त्यामुळे ही कल्पना व्यवहार्य आहे का ते माहीत नाही. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:२८, २५ एप्रिल २०२२ (IST) :{{ping|Shantanuo}} थोडक्यात सांगायचे तर bot "read - find - replace - save - next page" ह्या क्रमात काम करतो. त्यामुळे तुम्ही सुचवल्याप्रमाणे बदल होणार नाहीत. याचे उदाहरण खालील "प्रमाणीकरण" विभागात योगायोगाने आलेच आहे. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १७:२१, ३० एप्रिल २०२२ (IST) ==प्रमाणीकरण== नमस्कार. सध्या स्क्रिप्ट मध्ये वेगवेगळ्या ठिकाणी पुढील तीन entries आहेत: # प्रामाणिकरण → प्रमाणीकरण # प्रमाणीक → प्रामाणिक # प्रामाणीक → प्रामाणिक नुसते शब्द बघितले, तर ते योग्य आहेत. पण त्यामुळे बरेच अनैच्छिक/अवांछित बदल झालेत. त्यापैकी काही [https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%AB%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%80&action=history बदल इथे] बघता येतील (२८, २९, व ३० तारखेची एकूण ४ संपादने). केवळ शब्दाच्या शेवटी स्पेस टाकून दुरुस्ती होणार नाही, कारण "प्रामाणिकता", "प्रामाणिकपणे", अशे काही शब्द असतीलच. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १७:२१, ३० एप्रिल २०२२ (IST) :: स्क्रिप्टमध्ये प्रमाणीक → प्रामाणिक अशी नोंद आहे त्यामुळे प्रमाणीकरण हा शब्द (चुकीने) प्रामाणिकरण असा बदलला गेला. त्यासाठी आता दोन मार्ग आहेत. एकतर प्रमाणीक → प्रामाणिक ही नोंद स्क्रिप्टमधून काढून टाका. किंवा / आणि प्रामाणिकरण > प्रमाणीकरण अशी एकच नोंद घेऊन स्क्रिप्ट पुन्हा चालवा. असा प्रकार आपण बोधिसत्व शब्दाच्या वेळी केला होता. सत्व शब्द सगळीकडे सत्त्व असा बदलून घेतला त्यानंतर बोधिसत्त्व सुधारून परत बोधिसत्व केला. अशा अपवादात्मक सुधारणा कराव्या लागतील. त्याला इलाज नाही. विकीवरील शुद्धलेखन हा खूप जुना आणि आनुवंशिक म्हणता येईल असा आजार आहे. त्यावरील उपचार दीर्घकाळ चालणारे आहेत. पेशंटची कंडिशन पाहून औषधात बदल होऊ शकतील. वैद्य चुकाही करू शकेल. आपण आत्तापर्यंत जे सहकार्य केलेत ते पुढेही कराल असा विश्वास वाटतो. पण मला माझ्या मूळ प्रश्नाचे समाधानकारक उत्तर मिळालेले नाही. जर मी स्क्रिप्टमध्ये खाली दिलेल्या दोनच नोंदी त्याच क्रमाने घेतल्या. :: # प्रमाणीक → प्रामाणिक :: # प्रामाणिकरण → प्रमाणीकरण :: आणि माझ्या लेखात जर फक्त एकच शब्द ठेवला "प्रमाणीकरण" तर तो तसाच राहील का? याचे होय किंवा नाही असे एका शब्दात उत्तर द्यावे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:४०, २ मे २०२२ (IST) :::{{ping|Shantanuo}} धन्यवाद, मी जोपर्यंत सक्रिय आहे, तोपर्यंत माझी वागणूक अशीच राहील :-) मी वरच्या "बॉटचा शब्दक्रम" मध्ये तुम्हाला उत्तर दिले होते, पण बहुधा त्याकडे तुमचे लक्ष गेले नसेल. तुमच्या प्रश्नाचे अगदी थोडक्यात उत्तर:<br />"प्रमाणीक → प्रामाणिक" मुळे प्रामाणिकरण असा बदल होईल. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १०:४८, ३ मे २०२२ (IST) :::: पण त्यानंतर असणार्‍या "प्रामाणिकरण → प्रमाणीकरण" या नोंदीमुळे तो परत मूळपदावर म्हणजे प्रमाणीकरण असा होणार नाही का? धूळपाटीवर खात्री करून घ्या असे सुचविणे म्हणजे लहान तोंडी मोठा घास घेतल्यासारखे होईल. तुमचा बॉटचा अनुभव खूप मोठा आहे हे मला माहीत आहे पण या बाबतीत मला तुमचे म्हणणे चुकीचे वाटत आहे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १२:०२, ३ मे २०२२ (IST) :::: तुम्ही म्हणता आहात ते बहुतेक बरोबर असावे. कारण एकदा का शब्द मॅच झाला की तो प्रोग्राम लूपमधून बाहेर पडल्यामुळे पुढचा शब्द जुळण्याचा प्रश्नच उद्भवत नाही. चूक दुरूस्तीचे बोधिसत्त्व → बोधिसत्व आणि प्रामाणिकरण → प्रमाणीकरण हे शब्द स्वतंत्रपणे चालवावे लागतील. त्याच बरोबर सत्व > सत्त्व तसेच प्रमाणीक → प्रामाणिक ही नोंद रोज चालवण्याच्या स्क्रिप्टमधून काढून टाकावी लागेल. म्हणजे आपल्याला एकूण तीन स्क्रिप्ट्स ठेवाव्या लागतील. एक रोज चालविण्याची यादी, दुसरी कधीतरी म्हणजे २ – ३ महिन्यातून एकदा चालविण्याची यादी आणि या यादीमुळे झालेले अवांछित बदल दुरुस्त करणारी तिसरी यादी. :) [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:०६, ५ मे २०२२ (IST) :::::दोघांच्या खात्रीसाठी आपण एकदा प्रयोग करून बघू. computers म्हणूनच नाही, सगळ्याच बाबतीत शंकेचं सुरक्षितपणे निरसन होत असेल तर ते करणं कधीही चांगलच. मी काही दिवस गावाला जातोय. परत आलो कि प्रयोग करून बघतो. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:३३, ५ मे २०२२ (IST) *{{ping|Shantanuo}} नमस्कार. तुमची शंका अगदी बरोबर होती. पानावर फक्त "प्रमाणीकरण" शब्द, आणि तुम्ही सांगितल्याप्रमाणे दोन entries ठेवल्या असता काहीच changes झाले नाहीत. पण "प्रामाणिकरण → प्रमाणीकरण" हि एन्ट्री काढली असता "प्रमाणीकरण" → "प्रामाणिकरण" असा बदल झाला. जवळपास ४ वर्षांपूर्वी अगदी ह्याच विषयावर इंग्रजी विकिपीडियावर चर्चा झाली होती, तेव्हा AWB (bot व non-bot AWB), आणि python bot ह्या दोघांचा "read - find - replace - save - exit/next page" असा क्रम होता. त्यानंतर कधीतरी बदल झाला असावा. तेव्हा bot आधी पूर्ण पान read करायचा. read process पूर्ण झाल्यावर जेवढ्या strings match झाल्या त्या बदलल्या जायच्या, एकदा read - replace झाल्यानंतर page save व्हायचे. माझ्यामुळे झालेल्या तसदीबद्दल क्षमस्व. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २३:११, ११ मे २०२२ (IST) ::: तसे असेल तर फारच उत्तम. खाली दिलेले शब्द त्याच क्रमाने स्क्रिप्टमध्ये टाकायला हरकत नाही. ::: # प्रमाणीक → प्रामाणिक ::: # प्रामाणिकरण → प्रमाणीकरण ::: # सत्व → सत्त्व ::: # बोधिसत्त्व → बोधिसत्व ::: अवांछित शब्द बदलण्यासाठी वेगळी स्क्रिप्ट नको. आणखी एक प्रयोग करून पहायचा असेल तर त्या दोन नोंदी उलट क्रमाने स्क्रिप्टमध्ये ठेवून जर ती स्क्रिप्ट रोज चालवली तर शब्द बदलून प्रामाणिकरण असा चुकीचा शब्द मिळेल. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:०३, १२ मे २०२२ (IST) :::: {{ping|Shantanuo}} नमस्कार. मी वरील चार entries "experiement" section मध्ये टाकल्या आहेत. experiment section फक्त [[विकिपीडिया:धूळपाटी/KiranBOT II]] वर दुपारी २:३५ वाजता रन होतो. तुम्हाला जितक्या entries/शब्दांसोबत प्रयोग करायचे आहेत, ते कळवा, व मी त्या entries experiments section टाकतो. मी धुळपाटीवर दुसरे महायुद्ध, क्रिकेट, आणि महाराष्ट्राची अर्थव्यवस्था असे तीन लेख टाकले आहेत, त्यांमध्ये वेग-वेगळ्या प्रकारचे भरपूर शब्द आहेत. जर तुम्हाला काही टाकायचे असतील तर "blank section" नावाच्या section मध्ये टाकू शकता. पान खूप मोठे झाले आहे, त्यामुळे एक section edit करायला सोपे जाईल. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:४६, १५ मे २०२२ (IST) ::::: मला फक्त एकच प्रयोग करून हवा आहे. मी जर खाली दिलेल्या दोन नोंदी स्क्रिप्टमध्ये त्याच क्रमाने टाकल्या आणि लेखात फक्त एकच शब्द "प्रमाणीकरण" ठेवला तर तो शब्द तसाच राहील का? याचे "हो" किंवा "नाही" असे एका शब्दात उत्तर हवे आहे. ही स्क्रिप्ट चार-पाच दिवस रोज चालवून शब्दात काही बदल होत आहे का ते पहायचे आहे. तुमचे काम थोडे वाढवत आहे. पण तुम्हीच म्हटल्याप्रमाणे "सगळ्याच बाबतीत शंकेचं सुरक्षितपणे निरसन होत असेल तर ते करणं कधीही चांगलच." ::::: # प्रामाणिकरण → प्रमाणीकरण ::::: # प्रमाणीक → प्रामाणिक ::::: माझ्यामते याचे उत्तर "नाही" असे येईल. पहिल्याच दिवशी "प्रमाणीकरण" चे "प्रामाणिकरण" होईल आणि नंतर दुसर्‍या/ तिसर्‍या दिवशी काही बदल न होता तो तसाच "प्रामाणिकरण" असा राहील. मग हे निश्चित होईल की स्क्रिप्टमध्ये नोंदी करताना त्यांचा क्रम निर्णायक ठरतो. नोंदीचा क्रम बदलला की त्यांचा परिणाम बदलू शकतो. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०८:५७, १६ मे २०२२ (IST) :::::: {{ping|Shantanuo}} काम/प्रयोग कितीही वाढले तरी माझी काहीच हरकत नाही :-) experiment स्क्रिप्ट धुळपाटीवर रोज दुपारी २:३५ वाजता run होते. १६ तारखेला काही बदल झाले नाही. experiment स्क्रिप्ट मध्ये काही entries टाकायच्या किंवा बदलायच्या असतील तर मला कळवा. किंवा experiment स्क्रिप्ट ची संपादनाची वेळ वाढवायची असेल तर तेही जमते. स्क्रिप्ट सध्या cron मधून run/initiate होते. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:०७, १६ मे २०२२ (IST) ::::::: १६ तारखेला काही बदल झाले नाही असे आपण लिहिले आहे. पण तेव्हा शब्दांचा क्रम काय होता? पर्याय १ की पर्याय २? ::::::: पर्याय १ः ::::::: # प्रमाणीक → प्रामाणिक ::::::: # प्रामाणिकरण → प्रमाणीकरण ::::::: पर्याय २ः ::::::: # प्रामाणिकरण → प्रमाणीकरण ::::::: # प्रमाणीक → प्रामाणिक ::::::: कोणताही पर्याय वापरला तरी शब्द बदलत नाही असे आपल्याला म्हणायचे आहे का? [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:०७, १७ मे २०२२ (IST) :::::::: hypothesis: पर्याय १ वापरला तर एकाच दिवसात तर पर्याय २ वापरला तर दोन दिवसात योग्य शब्द बौद्धिक मिळेल. :::::::: पर्याय १ः :::::::: ध्द > द्ध :::::::: बौद्धीक > बौद्धिक :::::::: पर्याय २ः :::::::: बौद्धीक > बौद्धिक :::::::: ध्द > द्ध :::::::: लेखातील शब्दः बौध्दीक :::::::: माझा अंदाज बरोबर आहे का ते पाहून प्रतिसाद द्यावा. कोणत्या शब्दांमुळे गोंधळ होऊ शकतो ते या पायथॉन स्क्रिप्टमध्ये दिसू शकेल. https://github.com/shantanuo/spell_check/blob/master/substring_match_final.ipynb [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:५०, १८ मे २०२२ (IST) ::::::::: experiment/धूळपाटी स्क्रिप्ट मध्ये सध्या पुढील क्रम आहे: ::::::::# प्रमाणीक → प्रामाणिक ::::::::# प्रामाणिकरण → प्रमाणीकरण ::::::::# सत्व → सत्त्व ::::::::# बोधिसत्त्व → बोधिसत्व :::::::::—usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १२:३३, १८ मे २०२२ (IST) :::::::::: प्रमाण या मूळ शब्दाला इक प्रत्यय लागून "प्रामाणिक" तर त्याशिवाय "प्रमाणीकरण" असाही शब्द बनतो. त्यासारखे इतर काही शब्द शोधले. उदा. मूळ शब्द "उद्योग" असा असला तर त्यापासून "उद्योगीकरण", "औद्योगिक" (पररूप संधी-इक) आणि "औद्यौगिकीकरण" असे तीन नवे शब्द बनतील. त्या नियमात बसणारे हे आणखी काही शब्द घ्यावेत. http://mr.shoutwiki.com/wiki/Non_dict_pages_4 [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १२:१३, २७ मे २०२२ (IST) * मी योग्य रकारातील पहिल्या पाच entries स्क्रिप्ट मध्ये टाकल्या (गेर्ह > गेऱ्ह पर्यंत). —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:५३, १५ मे २०२२ (IST) :: कृपया त्या पाच एंट्री काढून टाकाव्यात. मी नवीन लिस्ट दिली आहे ती वापरावी. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १४:२१, १८ मे २०२२ (IST) :::{{re|Shantanuo}} vij naslyamule saddhya computer band aahe. 2:30 purvi light parat yetach mi navin list script madhe takto, light nahi aali tar ratri takto. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १४:२६, १८ मे २०२२ (IST) == corrections as per गट १, गट २, वेलांटी and उकार == नेहमी चुकणारे शब्द मी येथे लिहून ठेवले आहेत... http://mr.shoutwiki.com/wiki/Non_dict_pages_2 त्यातील योग्य वाटतील ते शब्द गट १ आणि गट २ साठी निवडून घ्यावेत. यातील काही शब्द विकीवर फार कमी वेळा वापरलेले गेले आहेत. तरीदेखील मी या यादीत ते शब्द ठेवत आहे कारण त्या निमित्ताने शुद्धलेखनाचे डॉक्युमेंटेशन होईल. :) [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १३:१८, ५ मे २०२२ (IST) बॉटने "वरुन" हा शब्द "वरून" असा दीर्घ केला आहे. माझ्या मते "रुन " > "रून " (note the space) अशी नोंद स्क्रिप्टमध्ये करावी. म्हणजे इतर शब्द जसे धरुन, भरुन हे देखील सुधारले जातील. आणि मग "करुन" आणि "वापरुन" या दोन शब्दांसाठी वेगळी नोंद करण्याची आवश्यकता राहणार नाही. यातून अनपेक्षित बदल होणार नाहीत याची मी बॅकअपमधून खात्री करून घेतली आहे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:३९, ३ जून २०२२ (IST) : "रुन " > "रून " केले. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] ०१:१२, ५ जून २०२२ (IST) ==नेमकी स्क्रिप्ट== आपण जी स्क्रिप्ट वापरत आहात ती नेमकी येथे आहे तीच आहे का त्यात काही बदल झाले आहेत? सदस्य:KiranBOT_II/typos उदाहरणार्थ "णार्य → णाऱ्य" ही नोंद "गट २" या विभागात दिसत आहे. पण ती वास्तविक "योग्य रकार" या विभागात हवी. तसेच "योग्य रकार" या यादीतील काही नोंदी चुकलेल्या आहेत. उदा. गार्ह → गाऱ्ह अशी नोंद मी सुचविली पण त्यामुळे काही अनपेक्षित बदल झाले (उदा. उपयोगार्ह). त्यानंतर ती यादी मी सुधारून दिली, पण ती नवीन यादी वापरलेली दिसत नाही. तुम्ही वापरत असलेल्या पायथॉन स्क्रिप्टमध्ये थोडादेखील बदल केल्यास ती स्क्रिप्ट (कोणत्याही कमेंटशिवाय) "जशी च्या तशी" कुठेतरी प्रसिद्ध करणे आवश्यक आहे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:०२, २० मे २०२२ (IST) :{{ping|Shantanuo}} मी थोड्याच वेळात [[user:KiranBOT II/script]] इथे स्क्रिप्ट प्रकाशित करतो. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] ०९:४९, २० मे २०२२ (IST) :वरील पानावर जी स्क्रिप्ट ती जशास तशी server आहे. आणि "list of fixes" नावानी जी यादी आहे, त्याप्रमाणे edits होतात. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] ११:२८, २० मे २०२२ (IST) :: इतकं सिस्टिमॅटिक काम मराठी विकीवर मी कधीच पाहिलेलं नाही. चार सूचना आहेत त्यांचा विचार व्हावा. :: १) तुमच्या स्क्रिप्टमध्ये खालील नोंदी आहेत त्या काढून टाका किंवा कमेंट करा. :: #(' नि ', 'नी '), :: #('क:', 'कः'), :: #('य:', 'यः'), :: २) "इंग्रजी कोलनचा मराठी कोलन" ह्या चर्चेत काही सूचना केलेल्या आहेत त्यांचा समावेश व्हावा. :: ३) कोणताही सेक्शन डिसेबल ठेवण्यात काही अर्थ नाही. कारण तो एकदा तरी विकीवर रन झाला आहे. सर्व सेक्शन एनेबल करा. :: ४) योग्य रकार fix14 यात आता फक्त ४० नोंदी आहेत. # 57 entries नव्हे. तसेच खालील चार आकडे सुधारून घ्यावेत. :: #fix9 20 (not 16) :: #fix14 40 (not 3) :: #fix18 84 (not 41) :: #fix19 21 (not 24) :: [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १४:४०, २० मे २०२२ (IST) :: ५) मूळ लेखातील [[सदस्य:KiranBOT_II/typos#जोडाक्षरे_-_स्वर|जोडाक्षरे - स्वर]] हा विभाग स्क्रिप्टमध्ये कुठे आहे? तो वगळण्याचे कारण काय असावे? मला त्यात आणखी एक नोंद हवी आहे. :: ाॅ > ॉ :: "समाजशास्त्र" या लेखात "हॅरी जाॅन्सन यांनी सांगितलेले स्वरूप पुढीलप्रमाणे " यातील जॉ हे अक्षर काही ब्राउझरमधून तुटल्यासारखे दिसते. डॉक्टर याचे लघुरुप डॉ. हे खूप ठिकाणी डाॅ. असे तुटक दिसते. तुम्हाला जर दोन्ही अक्षरे सारखीच दिसत असतील तर हाच मजकूर नोटपॅडमध्ये कॉपी-पेस्ट करून पाहू शकता. हा मुद्दा विशेष महत्त्वाचा नाही असे जर तुमचे मत असेल तर या विनंतीकडे लक्ष देऊ नये. :: तसेच खालील नोंददेखील हवी आहे. :: अा > आ :: आे > ओ :: आै > औ :: आॅ > ऑ :: ाे > ो :: ाी > ी :: चावडीवरील "जुनी_चर्चा_७#लेखाचे_शीर्षक_बदलण्याबाबत" या चर्चेत या बदलाचे महत्त्व सांगितले गेले आहे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:५१, २२ मे २०२२ (IST) :::{{ping|Shantanuo}} नमस्कार. तुम्ही सुचवल्याप्रमाणे मी चुका सुधरवल्या आहेत. तसेच "णार्य → णाऱ्य" हि entry "योग्य रकार" मध्ये हलवली. काही अनपेक्षित बदल घडल्यास तपासायला सोपे जावे, या हिशोबाने मी ती एन्ट्री वेगळी ठेवली होती (section २० मध्ये). तसेच मी विसर्ग/कोलन संदर्भात मूळ लेखामध्ये (/typos) दोन नवीन विभाग तयार केलेत. स्क्रिप्ट मध्ये केलेले [https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF:KiranBOT_II/script&diff=prev&oldid=2113530 बदल इथे बघता येतील,] त्यामधील केवळ edit summary मी नंतर update केली.<p>जोडाक्षरे/स्वर सोबत मी एडिट्स जतन न करता काही प्रयोग करून बघिलते होते, मला भरपूर अनपेक्षित बदल घडण्याची शंका आली होती. "काही दिवसांनंतर पुन्हा प्रयत्न करून बघू" असा विचार केला, नंतर कधी त्यासाठी वेळ भेटला नाही. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २३:१३, २२ मे २०२२ (IST) :::: अनपेक्षित बदलांची नुसती शंका जरी आली तरी त्या नोंदी स्क्रिप्टमध्ये न घेण्याचा आपला निर्णय योग्य होता. कारण नंतर बदल शोधणे आणि परत फिरवणे कठीण होऊन बसते. पण त्याचबरोबर अशी शंका येण्यासारखे शब्द इथे कळवणे किंवा ब्लॉगवर वगैरे लिहून ठेवणे आवश्यक आहे. त्यामुळे इतरांचा वेळ वाचेल. बऱ्याच लोकांच्या मते हे बदल नाही केले तरी चालण्यासारखे आहे. कारण त्यामुळे वाचकांना काहीच फरक पडत नाही. पण युनिकोडच्या मानकांचे पालन करणे (सहज शक्य असल्यामुळे) लाँग टर्मसाठी उपयुक्त आहे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:०८, २३ मे २०२२ (IST) *{{ping|Shantanuo}} "इंग्रजी colon चा मराठी विसर्ग", व "मराठी विसर्गाचा इंग्रजी colon" हे सेक्शन मी नजर ठेवण्यासाठी वेग-वेगळ्या टास्क मध्ये टाकले होते. "मन: → मनः" ह्या एन्ट्रीमुळे "जर्मनः" ला विसर्ग व कोलन लागण्याचा लूप सुरु झाला होता. त्यामुळे मी सध्यापुरतं "मन: → मनः" (कोलन तो विसर्ग) हि एन्ट्री comment out केली आहे. तसेच, वरील संभाषणानुसार प्रमाणिक/प्रामाणिक वाल्या तीन एंट्रीएस comment out केल्या, व "पररूप संधी - इक प्रत्यय" मध्ये नवीन एंट्रीएस टाकून तो section सुरु केला. त्यानुसार मी [[सदस्य:KiranBOT II/typos/script]] update केली (पान स्थानांतरित केले) . —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १३:३३, २६ मे २०२२ (IST) :: ठीक आहे. "मन: → मनः" (कोलन तो विसर्ग) ही एन्ट्री comment out करायला सांगायचे मी विसरलो. माझी चूक सुधरवून घेतल्याबद्दल धन्यवाद. पण जर्मनः → जर्मन: म्हणजे (विसर्ग तो कोलन) ही नोंद कमेंट करण्याचे कारण कळले नाही. जर्मन शब्दाला संस्कृतसारखा विसर्ग लागत नाही. आणि मन चा कोलन तो विसर्ग बदल झाल्यानंतर जर जर्मन आणि रोमन या दोन नोंदी असतील तर चिंता करण्याचे कारण नाही कारण ती नोंद परत जर्मन: (कोलन) अशी झाली असती. हवे तर धूळपाटीवर खात्री करून घेऊ शकता. जर माझी समजण्यात काही गडबड होत असेल तरी प्रतिसाद देण्याची गरज नाही. पुढच्या महिन्याचा बॅक-अप आला की माझा मी समजावून घेईन. ती पद्धत मला जास्त सोयीची वाटते. :: दुसरी गोष्ट म्हणजे आपण आपल्या सदस्य पानावर "काही वैयक्तिक कारणांमुळे, मी ऑफलाईन आहे. मला खात्री नाही की मी परत कधी येईन." असा संदेश का लावला आहे? काही महाभाग कुंभकर्णासारखे दीर्घ काळानंतर जागे होऊन विकीवर येतात, त्यांचेही स्वागतच होते. कोणी कारण विचारत नाही. तुम्ही तुमच्या सोयीनुसार जितके योगदान देऊ शकाल ते मौल्यवान आहे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १४:४४, २६ मे २०२२ (IST) ::: "जर्मनः → जर्मन:" entry पुन्हा सुरु केली, गडबडीत comment out झाली होती. तुम्ही "व्यावसायिकरण > व्यावसायीकरण" असा बदल केल्याचे लक्षात आले. "व्यावसायीक > व्यावसायिक" entry मध्ये space टाकायची का? —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १६:४४, २७ मे २०२२ (IST) :::: वास्तविक "व्यावसायिकरण" आणि "व्यावसायीकरण" हे दोन्ही शब्द चुकीचे असून खरा शब्द "व्यवसायीकरण" असा आहे. "व्यवसाय" शब्दापासून पररूप संधीचा इक प्रत्यय लागून "व्यावसायिक" असा शब्द बनेल तर त्यापुढे "व्यावसायिकीकरण" असाही शब्द बनविता येईल. बॉटला भारी पडणार नसेल तर ही आणखी एक अशा शब्दांची यादी. http://mr.shoutwiki.com/wiki/Non_dict_pages_4 [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०८:५६, २८ मे २०२२ (IST) ==नवीन यादी== {{ping|Shantanuo}} http://mr.shoutwiki.com/wiki/Non_dict_pages_4 हि यादी कोणत्या नियमात/section मध्ये बसेल? —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] ०१:२०, ५ जून २०२२ (IST) :: “करण” नावाचा स्वतंत्र विभाग बनवून एकदा रन होऊ द्या. मग डेली क्रॉन साठी "पररूप संधी इक प्रत्यय" या विभागात जमा करून घ्यावा कारण हे शब्द कोणी रोज वापरत नाही. दुसरी गोष्ट म्हणजे हे शब्द कुणाला तरी दाखवून घ्या. माझ्याकडे मराठी भाषेची कसलीही डिग्री नाही! मी मला जमेल तितका अभ्यास करून शब्द सुचवीत आहे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:२३, ५ जून २०२२ (IST) :::{{ping|Shantanuo}} मी "एअरलाइन्स → एरलाइन्स" अशी एन्ट्री टाकली. आधीच्या एन्ट्रीमुळे बरेच लाल दुवे तयार झाले होते. व वरील यादी "योग्य दीर्घ वेलांटी" ह्या वेगळ्या विभागात टाकली. मी सर्व विभाग/fixes एकाच run मध्ये टाकलेत. जेव्हा कधी आपण नवीन शब्दांची यादी वाढवूत तेव्हा ती दुसऱ्या run मध्ये टाकता येतील, व २-३ दिवसानंतर नवीन यादी पहिल्या run मध्ये हलवता येईल. जेव्हा RAM किंवा दुसरी एखादी अडचण आली, तेव्हा अडचणीनुसार उपाय शोधता येईल. अजून एखादी नवीन यादी आहे का? —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:२०, १० जून २०२२ (IST) :::: खाली दिलेल्या दोन याद्या सुधारून झाल्या का? :::: Corrections as per Rule 8.1 :::: http://mr.shoutwiki.com/wiki/Non_dict_pages :::: corrections as per गट १, गट २, वेलांटी and उकार :::: http://mr.shoutwiki.com/wiki/Non_dict_pages_2 :::: [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:४९, ११ जून २०२२ (IST) ::: रुन_ > रून_ हि एन्ट्री सुद्धा comment out केली. "कॅथरुन" व इतर काही शब्द अनपेक्षितपणे बदलल्या गेलीत. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:३०, १० जून २०२२ (IST) :::: रुन_ > रून_ हि एन्ट्री सुद्धा comment out केली. "कॅथरुन" व इतर काही शब्द अनपेक्षितपणे बदलल्या गेलीत. ते माझ्यादेखील लक्षात आले होते. त्यासाठीच मी नियमाखाली त्याचे अपवाद सुधारण्याची सूचना केली होती. उदाहरणार्थः :::: रुन_ > रून_ :::: कॅथरून > कॅथरुन :::: ही सूचना तुम्ही स्वीकारली की नाही याची कल्पना नाही. कदाचित पुरेशा प्रमाणात चाचण्या झाल्या नसतील. माझ्यामते एखाद-दुसऱ्या इंग्रजी शब्दासाठी एक चांगला रूल काढून टाकणे योग्य नाही. पण तुमचा निर्णय अंतिम राहील. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:०३, ११ जून २०२२ (IST) ::::: माझं मत अंतिम निर्णय ठरवणे (कधीच) योग्य राहणार नाही. तुम्ही केलेले बदल मला दिसले होते, bot नी ते दुसऱ्या दिवशी उलटवले असते. त्यामुळे ती स्ट्रिंग मी तात्पुरती डिसेबल केली, ती पुन्हा सुरु करता येईलच. दुसरी अडचण अशी आहे कि आपण जरी योग्य शब्द टाकत असलो, तरी बरेच लेखं हे चुकीच्या शीर्षकाखाली तयार झाले होते/आहेत. त्यामुळे लाल दुवे तयार होण्याची शक्यता आहे. हे मी ह्यापूर्वी बरेचदा पाहिले होते, व काही दिवसांपूर्वी पुन्हा "एरलाईन्स" सोबत झाले होते. काही दिवसानंतर मी meta व इंग्रजी विकिपीडियावर चौकशी करतो कि लाल दुवे कसे शोधावेत. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १७:२७, ११ जून २०२२ (IST) ::::: Non dict pages 2 कोणत्या नियमात/विभागात टाकावी? तसेच मला "करूया", "खात्री", "निव्वळ", "संयुक्तिक", व "सर्दी" ह्या शब्दांबद्दल खात्री नाही. तुम्ही म्हटल्याप्रमाणे आपण यादी तयार करू, तुमच्या अनुभवावर मला विश्वास आहे. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १७:३३, ११ जून २०२२ (IST) :::::: हे सर्व शब्द मी अरुण फडके यांच्या "शुद्धलेखन ठेवा खिशात" या मोबाईल ॲप मधून घेतले आहेत. करूया > करू या / खात्री > खातरी / निव्वळ > निवळ / संयुक्तिक > सयुक्तिक / सर्दी > सरदी प्रत्येक शब्दापुढे त्यांनी स्पष्टीकरण देखील दिले आहे म्हणजे ही काही "प्रिंटींग मिस्टेक" नव्हे किंवा "सॉफ्टवेअर बग" देखील नाही. आपण जन्मभर जे शब्द वापरले ते चुकीचे होते हे समजल्यावर मला धक्काच बसला होता. तुम्हाला जर खात्री / खातरी असे दोन्ही शब्द ठेवायचे असतील तर तसेही करता येईल. कारण हे शब्द आता रूढ झाले आहेत. :::::: प्रथम हे सर्व शब्द एकदम रन करून घ्या. म्हणजे अनपेक्षित बदल झाले तर सुधारता येतील. त्यानंतर हे शब्द वेलांटी, उकार, रकार, गट १ असे विभागून टाकावे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:३०, १२ जून २०२२ (IST) :::::: rule 8.1 मधील पहिल्या ४३ एंट्रीस second run मध्ये घेतल्या. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १८:५४, ११ जून २०२२ (IST) :::::::{{ping|Shantanuo}} नमस्कार. ८.१ मध्ये मी अजून ४१ एंट्रीएस वाढवल्यात. रोज ४२ एंट्रीएस वाढवत जातो. अजून एक म्हणजे, bot चे दोन्ही run आता धूळपाटीवरसुद्धा काम करतील. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] ००:१७, १३ जून २०२२ (IST) ::::::::: ह्या वेळी बरेच शब्द चुकलेले आहेत. बॉटचे काम काही काळापुरते थांबवा. खाली दिलेल्या शब्दात मी "कि" अशी पहिली काढायला सांगितलेली मला आठवत नाही. हे बदल नक्की कोणत्या रूलनुसार झाले ते सांगू शकाल का? ::::::::: वाहतुकीसाठी वाहतुकिसाठी (नोएडा 2122556) ::::::::: वाहतूकीसाठी वाहतूकिसाठी (एर अरेबिया 2122242) ::::::::: निवडणुकीसाठी निवडणुकिसाठी (एकनाथ शिंदे 2122235) ::::::::: फसवणुकीसाठी फसवणुकिसाठी (एलिझाबेथ होम्स 2122245) ::::::::: कारागीरांनी कारागिरांनी (टिपूचा वाघ 2122446) ::::::::: अमीराती अमिराती (एन्जी किवान 2122241) ::::::::: [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ११:१९, १३ जून २०२२ (IST) ::::::::::: खाली दिलेले रूल स्क्रिप्टमधून काढून टाका. "कीसा > किसा" या रूलमुळे वरील गोंधळ झाला. ::::::::::: कीटा किटा ::::::::::: कीसा किसा ::::::::::: कूटा कुटा ::::::::::: कूडा कुडा ::::::::::: कूला कुला ::::::::::: कूळा कुळा ::::::::::: कूशा कुशा ::::::::::: correction ची शब्दयादी लवकरच तयार करून देतो. तोवर स्क्रिप्ट थांबविण्याची गरज नाही. फक्त २ अक्षरी (लहान) शब्द घेऊ नका. त्यामुळे अनपेक्षित शब्द मॅच होतात. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ११:३२, १३ जून २०२२ (IST) ::::::::::::: प्रत्येक शब्दाच्या सुरुवातीला स्पेस दिली तर अनपेक्षित शब्द बदलण्याचे प्रमाण शून्यावर येईल. उदा. "_कीसा > _किसा" [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ११:४१, १३ जून २०२२ (IST) ::::::::::::: १) खाली दिलेले दोन बदल केले की आजच्या बहुतेक सर्व चुका दुरुस्त होतील. ::::::::::::: लागवडि > लागवडी ::::::::::::: किसाठी > कीसाठी ::::::::::::: २) स्क्रिप्टमध्ये स्पेस देताना १/२ चुका झाल्या आहेत. उदा. किटा, कुटा या शब्दांच्या आधी स्पेस दिली गेल्यामुळे दत्तात्रेय या लेखातील "चित्रकूटाजवळील" शब्द बदलून "चित्र कुटाजवळील" असा झाला आहे. असे आणखी काही शब्द... ::::::::::::: दिनकर नीलकंठ देशपांडे (2122505) "कंदीला आला" > "कंदिलाआला" ::::::::::::: "जिंजरब्रेड (नाताळ)" (2122422) बिस्कीटांसाठी बिस् किटांसाठी ::::::::::::: गुर्जर-प्रतिहार (2122371) राष्ट्रकूटाच्या राष्ट्र कुटाच्या ::::::::::::: क्रिकेट विश्वचषक, २००३ त्रिकूटापुढे त्रि कुटापुढे ::::::::::::: [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १३:०६, १३ जून २०२२ (IST) ::::::::::::::: वर दिलेल्या दोन सुधारणा झालेल्या दिसत नाहीत. या चुकांना आपण दोघेच जबाबदार आहोत तेव्हा त्या सुधारायची जबाबदारी आपल्या दोघांवरच आहे. आपण हा भाग विसरून गेलो तर त्या चुका तशाच राहतील. निदान क्रमांक १ मध्ये दिलेले दोन बदल तर सहज शक्य आहेत असे मला वाटते. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०८:५१, १७ जून २०२२ (IST) :::::::::::::::: {{ping|Shantanuo}} पुढील entries टाकू का? —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १४:५५, १७ जून २०२२ (IST) :::::::::::::::: _लागवडि > _लागवडी :::::::::::::::: किसाठी > कीसाठी :::::::::::::::: _राष्ट्र कुट > _राष्ट्रकूट :::::::::::::::: _त्रि कुट > _त्रिकूट :::::::::::::::::: माझ्यामते हे शब्द असे पाहिजेत. तुम्हाला पटले नाही तर बदल करण्याआधी तपासून / विचारून पहा. आणि एक-एक बदल करा म्हणजे नवीन काही समस्या येणार नाही. ::::::::::::::::::लागवडि > लागवडी ::::::::::::::::::किसाठी > कीसाठी ::::::::::::::::::राष्ट्र कुटा > राष्ट्रकूटा ::::::::::::::::::त्रि कुटा > त्रिकूटा ::::::::::::::::::चित्र कुटा > चित्रकूटा ::::::::::::::::::ति किटा > तिकीटा :::::::::::::::::: अरुण फडके यांच्या मोबाईल ॲपप्रमाणे "त्रिकूटाचे" हा शब्द बरोबर आहे. तर त्यांच्याच "मराठी लेखन कोश" या पुस्तकाप्रमाणे "त्रिकुटाचे" हा शब्द बरोबर आहे. सध्या मोबाईल ॲपनुसार "त्रिकूटाचे" असा शब्द होईल असे पहा. कोणी जर त्रिकुटाचे शब्द बरोबर आहे असे सिद्ध केले तर पुन्हा क्रॉन लिहून बदल करता येतील. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:४९, १८ जून २०२२ (IST) ::::::::::::::::::: {{ping|Shantanuo}} हो. सध्या एका वेळेस दोन शब्द घेऊ. आत्ता "लागवडि > लागवडी" व "किसाठी > कीसाठी" हे दोन घेतले आहेत. "trikut" लिहिले असता गूगल ट्रान्सलेट आधी "त्रिकुट" व नंतर "त्रिकूट" दाखवते. "त्रिकूटा" असा बदल होईल अशी entry टाकतो. अजून एक म्हणजे, "मिरवणुकिसाठी" बरोबर कि "मिरवणुकीसाठी"? —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २३:३६, १८ जून २०२२ (IST) ::::::::::::::::::::: "मिरवणुकीसाठी" बरोबर. मूळ शब्द "मिरवणूक" त्याचे सामान्यरूप "मिरवणुकी". यात णु पहिला झाला. मग त्याला प्रत्यय वगैरे जोडून "मिरवणुकीचा / मिरवणुकीसाठी" असे शब्द बनले. सामान्यरूप बनविताना शेवटच्या अक्षराला पहिला इ किंवा पहिला उ लावता येत नाही. या नियमाला एकाक्षरी शब्दांचा अपवाद, जी, ती, ही, तू. यावरून जिला, तिला, हिला, तुला असे शब्द बनतात. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:२०, १९ जून २०२२ (IST) ::::::::::::::::::::: दोन्ही शब्दांच्या आजच्या करेक्शन्स अगदी योग्य प्रकारे झाल्या आहेत. धन्यवाद. चूक मान्य करणे, कारण शोधणे आणि दुरुस्त करणे हे विकीवरच नव्हे तर इतरत्रही दुर्मीळ झालेले गूण तुमच्यात दिसत आहेत. काही ठिकाणी "मिरवणूकीसाठी" असे चुकीचे लिहिले गेले आहे. ते "मिरवणुकीसाठी" असे पाहिजे. त्यासाठी 'ूकीसाठी' > 'ुकीसाठी' असा रूल स्क्रिप्टमध्ये टाकता येईल. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०८:५४, २० जून २०२२ (IST) ::::::::::::::::::::::{{ping|Shantanuo}} एक घोळ झाला. मी "शुद्धलेखनाचा नियम ८.१" section डिसेबल केला होता, पण सर्वर वर फाईल अपडेट करायचं राहून गेलं. त्यामुळे अडीच वाजता चुकीचे बदल पुन्हा झाले, तर ४:३० वाजता ते पुन्हा दुरुस्त झाले. नवीन चुका काही झाल्या नाही, पण निरर्थक बदल परत-परत झाले. :::::::::::::::::::::: अजून एक, "त्रिकुट" योग्य कि "त्रिकूट"? तुम्ही वर वेग-वेगळ्या कंमेंट्स मध्ये दोन्ही बरोबर म्हटले त्यामुळे मी थोडा गोंधळलो. :::::::::::::::::::::: सध्या "वाहतुकिसाठी > वाहतुकीसाठी" असा बदल होतोय. ते बरोबर आहे का? माझ्या मते बरोबर आहे, पण मला खातरी नाही. जर बरोबर असेल तर दुरुस्तीच्या पुढील दोन एंट्रीस वाढवता येतील. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २०:२०, २० जून २०२२ (IST) :::::::::::::::::::::: बिना अक्षराचा उकार घेणे थोडेसे धोकादायक वाटते. त्यासोबत आधी धुळपाटीवर प्रयोग करून घेतलेले बरे राहील. :::::::::::::::::::::::: "त्रिकूट" तसेच "त्रिकूटाचे" योग्य. "वाहतुकिसाठी > वाहतुकीसाठी" बरोबर. बिना अक्षराचा स्वर घेणे थोडेसे धोकादायक आहे हे बरोबर पण आपण फक्त स्वर घेणार नसून त्यासोबत व्यंजन देखील घेत आहोत. त्यामुळे त्यात काही धोका नाही. पण आपल्या दोघांनाही थोड्या विश्रांतीची गरज आहे असे मला वाटते. आपण काही दिवस नवीन काम न वाढवता झालेल्या कामावर लक्ष ठेवू. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०८:५२, २१ जून २०२२ (IST) {{od|27}} चालते. तोपर्यंत मी व्याकरण संदर्भातील लेखांवर काम करतो. दोन-तीन दिवसांपूर्वीच मी [[:वर्ग:मराठी व्याकरण]] व त्यातील काही पोटवर्गातील जवळपास १२० लेखांवर {{tl|nobots}} साचा लावला (हे आपण आधीच करायला पाहिजे होतं). काही दिवस मी ह्या लेखांवर काम करतो, bot नी जर तिथे काही अनपेक्षित बदल केले असतील तर ते उलटवतो, तसेच या कारणानी माझा व्याकरणाचा अभ्यास सुद्धा होईल. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:३४, २१ जून २०२२ (IST) === नवीन यादी भाग २ === : bot inactive केला. झालेल्या चुका एक-दोन तासात बघून सांगतो. माझ्याकडून सुद्धा script मध्ये काही चुका झाल्या होत्या. त्यामुळेच हे झाले असावे. जिथे space नको होती अशा काही शब्दांमध्ये space आली होती. काल रात्री मी स्क्रिप्टमधील त्या चुका सुधरवल्या होत्या (पण bot रन झाल्यानंतर). —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १५:१२, १३ जून २०२२ (IST) :: "भारतीय स्वातंत्र्य कार्यकर्त्यांची यादी" लेखामध्ये "त्रिकूटाचे" > "त्रि कुटाचे" असा बदल झाला होता. हा सगळा गोंधळ काही ठिकाणी माझ्यामुळे राहिलेल्या space मुळे झालाय. notepad मध्ये मराठी टाईप केले असता फॉन्ट बारीक होतो, त्यामुळे मला space लक्षात नाही आली. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १९:४७, १३ जून २०२२ (IST) ::: {{ping|Shantanuo}} सध्या स्क्रिप्ट मध्ये पुढील (दुरुस्त केल्यानंतरच्या) एन्ट्रीज आहेत. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २०:०५, १३ जून २०२२ (IST) <syntaxhighlight lang="python"> ('अंथरूणा', 'अंथरुणा'), (' अंथरुण ', ' अंथरूण '), ('अपशकूना', 'अपशकुना'), (' अपशकुन ', ' अपशकून '), ('अपीला', 'अपिला'), (' अपिल ', ' अपील '), ('अमीरा', 'अमिरा'), (' अमिर ', ' अमीर '), ('अशीला', 'अशिला'), (' अशिल ', ' अशील '), ('असूडा', 'असुडा'), (' असुड ', ' असूड '), ('वडीला', 'वडिला'), (' वडिल ', ' वडील '), ('कंजूसा ', 'कंजुसा'), (' कंजुस ', ' कंजूस '), ('कंदीला ', 'कंदिला'), (' कंदिल ', ' कंदील '), ('काँक्रीटा', 'काँक्रिटा'), (' काँक्रिट ', ' काँक्रीट '), ('कारकूना', 'कारकुना'), (' कारकुन ', ' कारकून '), ('कारखानीसा', 'कारखानिसा'), (' कारखानिस ', ' कारखानीस '), ('कारागीरा', 'कारागिरा'), (' कारागिर ', ' कारागीर '), (' वीटा', ' विटा'), (' वीटे', ' विटे'), (' विट ', ' वीट '), ('कीटा', 'किटा'), (' किट ', ' कीट '), ('कीसा', 'किसा'), (' किस ', ' कीस '), ('कूटा', 'कुटा'), (' कुट ', ' कूट '), ('कूडा', 'कुडा'), (' कुड ', ' कूड '), ('कूला', 'कुला'), (' कुल ', ' कूल '), ('कुलूपा ', 'कुलुपा'), (' कुलुप ', ' कुलूप '), ('कूळा', 'कुळा'), (' कुळ ', ' कूळ '), </syntaxhighlight> :: ही यादी ५० टक्केच बरोबर आहे. म्हणजे (' किस ', ' कीस '), ही नोंद बरोबर आहे. पण ('कीसा', 'किसा'), ही नोंद चुकीची आहे. त्यात शब्दाच्या सुरुवातीला स्पेस पाहिजे. ('_कीसा', '_किसा'), नाहीतर "वाहतुकीसाठी” असे शब्द मॅच होतील. सगळ्यात सुरक्षित मार्ग म्हणजे दोन अक्षरी शब्द घेऊच नका. म्हणजे कीस, वीट असे शब्द स्क्रिप्टमध्ये नसले तरी चालतील. मी स्पेल चेकर बनविण्याच्या दृष्टीने ही एक परिपूर्ण यादी बनविली आहे. :: दुसरी गोष्ट म्हणजे तुम्ही github.com ही साईट वापरता का? git हे स्क्रिप्टच्या विविध आवृत्त्या साठवून ठेवण्यासाठी जगभर वापरले जाणारे टूल आहे. तुम्ही तिकडे एक रिपोझिटरी तयार करून त्यात तुमची स्क्रिप्ट सेव्ह करत गेलात तर स्क्रिप्टमध्ये कधी काय बदल झाले याचा मागोवा घेणे सोपे जाईल. तुमची स्क्रिप्ट (जुनी आणि नवी) जिटहबवर उपलब्ध असती तर कोणती स्पेस चुकली आहे ते मी लगेच सांगू शकलो असतो. नवीन बदल काय झाले आहेत ते त्यात फार छान रितीने समजते. विकीवरील "विविध आवृत्यांमधील फरक” सारखीच ती सुविधा आहे. तुमची स्क्रिप्ट रन करण्यापूर्वी विकीवर किंवा जिटहबवर टाकून मला (किंवा इतर कोणालाही) दाखवून घ्यावी म्हणजे अशा चुका टाळता येतील. कदाचित संजय गोरे हे सदस्य आपल्याला मदत करायला तयार होतील. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:३४, १४ जून २०२२ (IST) ==नियम ८.१ चर्चा== {{ping|Shantanuo}} नमस्कार. कसे आहात?<br />१०-१० entries करत "नियम ८.१" मधील चुका दुरुस्त करणे सुरु करायचं का? —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १२:३१, २५ जुलै २०२२ (IST) :: वानिवडे या लेखातील "सुखावून" हा शब्द "सुखाऊन" असा बदलला आहे. हा बदल चुकीचा आहे. त्यासाठी स्क्रिप्टमध्ये ('खावून', 'खाऊन'), या नोंदीत स्पेस द्यावी लागेल. अशी... (' खावून ', ' खाऊन '), अशा चुकांचे प्रमाण अगदी नगण्य आहे आणि अशा चुका क्षम्य आहेत हे मला माहीत असले तरी अशा चुका पाहिल्या की माझा आत्मविश्वास कमी होतो. त्यासाठी आणखी एखादा स्वयंसेवक बॉटचे बदल तपासण्यासाठी पुढे येतो का त्याची वाट पाहूया. तो मिळाला की पुढे जाता येईल असे मला वाटते. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १४:४७, २५ जुलै २०२२ (IST) ::: आपण ह्या शब्दांचा गट पूर्वी run केला होता. त्यामुळे आपण रोज ५ ते १० शब्द वाढवत गेलो तर बदल खूप कमी होतील. bot चे प्रत्येक संपादन मी रोज पडताळून बघू शकतो. जेव्हा कधी एखादा अनपेक्षित बदल दिसला तेव्हा आपण तो दुरुस्त करू शकतो. उदाहरणार्थ "सुखाऊन". 'खावून' मध्ये space व"सुखाऊन" > "सुखावून" अशी नवीन entry टाकली असता पुर्विच्यासुद्धा चुका दुरुस्त होतील. एकाच झटक्यात १००% accuracy येणे जवळपास अशक्य आहे. पण दुरुस्त करता येतानासुद्धा होणाऱ्या चुकणाची भीती बाळगून आपण काम थांबवणे बरोबर नाही. आपण प्रयत्न करत राहिलो तर चुका होण्याची शक्यता नाकारता येत नाही, पण झालेल्या चुका दुरुस्त केल्या तर आपला end result १००% चुकहीन होईल. <p>तसेच आपण सर्व संपादकांना विनंती करू शकतो कि ते ज्या लेखावर काम करतात, त्यातील चुका (मग त्या bot च्या असो किंवा नसो) आपल्याला कळवाव्या. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २०:२२, २६ जुलै २०२२ (IST) :::: तुमचा मुद्दा बरोबर आहे. दहा दहा एंट्रीज टाकू शकता. फक्त रोज नवीन नोंदी न करता दोन-चार दिवसांनी नोंदी वाढवा, म्हणजे मला देखील वेळ होईल तसे चुका शोधायला बरे पडेल! :) [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १३:०२, २७ जुलै २०२२ (IST) ::::: हो. वेळ मिळाला तसं काम करत राहू, म्हणजे २-३ दिवसांत एक update होत राहील. मध्यंतरी मी शुद्धलेखनासाठी काही संदर्भ सापडतो का ते बघतो. मला व्याकरणासंदर्भात एक (MPSC साठीचे) पुस्तक भेटले आहे, पण मला त्याच्या योग्यतेबद्दल शंका आहे. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:५०, २७ जुलै २०२२ (IST) :::::: नवीन शब्द टाकले का स्क्रिप्टमध्ये? किरण बॉटच्या लॉगमध्ये जुन्याच चुका दुरुस्त होताना दिसत आहेत. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १३:४५, ३ ऑगस्ट २०२२ (IST) ::::::: सध्यापुरते फक्त "सुखाऊन → सुखावून" व "_खावून_ → _खाऊन_" हे दोन शब्द टाकले होते. नवीन शब्द टाकल्यावर मी ते "typos" पानावर, आणि github वर update करतोय. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २१:२५, ३ ऑगस्ट २०२२ (IST) :::::::: [[#नवीन यादी भाग २]] मध्ये मी चुकीची स्क्रिप्ट टाकली होती. ती तुम्ही दुरुस्त करून देऊ शकता का? आपण विश्रांतीसाठी थांबलो होतो त्याच्या आधीसुद्धा माझ्या बाजूने बरेच खंड पडले होते, तेव्हापासूनच माझी लिंक तुटली होती. जर पुन्हा एकदा सुरुवात झाली तर परत काम करणे सोपे जाईल. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २१:३१, ३ ऑगस्ट २०२२ (IST) ::::::::: ती यादी बरोबर आहे. फक्त दोन अक्षरी शब्दांच्या आधी स्पेस पाहिजे. ही अशी... ::::::::: (' कीटा', ' किटा'), ::::::::: (' कीसा', ' किसा'), ::::::::: (' कूटा', ' कुटा'), ::::::::: (' कूडा', ' कुडा'), ::::::::: (' कूला', ' कुला'), ::::::::: (' कूळा', ' कुळा'), ::::::::: [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:०८, ४ ऑगस्ट २०२२ (IST) sy64ynw0amue8dqr3gfx2s87n75hs54 0 303945 2143295 2107201 2022-08-05T10:45:51Z CommonsDelinker 685 मूळ स्रोतातून हे चित्र काढले गेल्यामुळे मराठी विकिपीडियावरुनही ते काढण्यात येत आहे. wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट व्यक्ती|नाव=फातिह बिरोल|Img=|प्रशिक्षणसंस्था=इस्तंबूल टेक्निकल युनिव्हर्सिटी, व्हिएन्ना युनिव्हर्सिटी ऑफ टेक्नॉलॉजी.|जन्म_दिनांक=२२ मार्च १९५८|जन्म_स्थान=अंकारा}} '''फातिह बिरोल''' (जन्म २२ मार्च १९५८ , [[अंकारा]] येथे) हे तुर्की अर्थशास्त्रज्ञ आणि ऊर्जा तज्ञ आहेत, त्यांनी १ सप्टेंबर २०१५ पासून आंतरराष्ट्रीय ऊर्जा एजन्सी (IEA) चे कार्यकारी संचालक म्हणून काम केले आहे. IEA चा प्रभारी असताना, त्यांनी पॅरिस-आधारित आंतरराष्ट्रीय संस्थेचे आधुनिकीकरण करण्यासाठी अनेक पावले उचलली <ref>{{स्रोत बातमी|url=https://www.thehindu.com/business/Industry/india-inks-mou-with-international-energy-agency-for-global-energy-security-sustainability/article33676836.ece|title=India inks MoU with International Energy Agency for global energy security, sustainability|date=2021-01-27|work=[[The Hindu]]|access-date=2021-01-27}}</ref>, ज्यात भारत आणि चीन सारख्या उदयोन्मुख अर्थव्यवस्थांशी संबंध मजबूत करणे आणि स्वच्छ [[नियोजित-ऊर्जा-संक्रमण|ऊर्जा संक्रमण]] आणि [[कार्बन तटस्थता|निव्वळ शून्य]] उत्सर्जनापर्यंत पोहोचण्यासाठी आंतरराष्ट्रीय प्रयत्नांवर काम करणे समाविष्ट आहे. . बिरोल २०२१ मध्ये जगातील सर्वात प्रभावशाली व्यक्तींच्या टाइम १०० च्या यादीत होते, <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://time.com/collection/100-most-influential-people-2021/6095810/fatih-birol/|title=Fatih Birol: The 100 Most Influential People of 2021|date=September 15, 2021|publisher=[[TIME]]}}</ref> ''फोर्ब्स'' मासिकाने जगातील ऊर्जा क्षेत्रातील सर्वात प्रभावशाली व्यक्तींमध्ये त्यांचे नाव दिले आहे <ref>{{स्रोत बातमी|url=https://www.forbes.com/2009/11/09/boone-pickens-oil-leadership-power-09-energy_slide.html|title=T. Boone Pickens Picks The World's Seven Most Powerful In Energy|date=November 11, 2009|work=[[Forbes]]|access-date=November 11, 2009}}</ref> आणि फायनान्शियल टाइम्सने २०१७ मध्ये त्यांना ऊर्जा व्यक्तिमत्व म्हणून ओळखले आहे. वर्ष. बिरोल हे वर्ल्ड इकॉनॉमिक फोरम (दावोस) ऊर्जा सल्लागार मंडळाचे अध्यक्ष आहेत. ते प्रिंट आणि इलेक्ट्रॉनिक मीडियामध्ये वारंवार योगदान देणारे आहेत आणि दरवर्षी मोठ्या आंतरराष्ट्रीय शिखर परिषद आणि परिषदांमध्ये असंख्य भाषणे देतात. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Climate-commitments-are-not-enough-,-says-Birol|title=Climate commitments are 'not enough', says Birol|date=April 22, 2021|publisher=[[World Nuclear News]]}}</ref> == करिअरची सुरुवात == १९९५ मध्ये कनिष्ठ विश्लेषक म्हणून IEA मध्ये सामील होण्यापूर्वी, बिरोल यांनी [[व्हियेना|व्हिएन्ना]] येथील ऑर्गनायझेशन ऑफ द पेट्रोलियम एक्सपोर्टिंग कंट्रीज ( [[ओपेक|OPEC]] ) येथे काम केले. IEA मध्ये वर्षानुवर्षे, बिरोल यांनी चीफ इकॉनॉमिस्टच्या नोकरीपर्यंत काम केले, ही भूमिका ज्यामध्ये ते २०१५ मध्ये कार्यकारी संचालक बनण्यापूर्वी IEA च्या जवळून पाहिलेल्या वर्ल्ड एनर्जी आउटलुक अहवालाचे प्रभारी होते. एक तुर्की नागरिक, बिरोल यांचा जन्म अंकारा येथे १९५८ मध्ये झाला. त्यांनी इस्तंबूल टेक्निकल युनिव्हर्सिटीमधून पॉवर इंजिनीअरिंगमध्ये बीएस्सीची पदवी मिळवली . त्यांनी व्हिएन्ना टेक्निकल युनिव्हर्सिटीमधून ऊर्जा अर्थशास्त्रात एमएससी आणि पीएचडी प्राप्त केली. २०१३ मध्ये, बिरोल यांना इंपिरियल कॉलेज लंडनने डॉक्टरेट ऑफ सायन्स सन्मानाने सन्मानित केले.२०१३ मध्ये त्याला फुटबॉल क्लब गलातासारे एस.केचे आजीवन सदस्य बनवून त्यांचा सन्मान करण्यात आला . == इतर उपक्रम == * आफ्रिका युरोप फाउंडेशन (AEF), आफ्रिका-युरोप संबंधांवरील व्यक्तींच्या उच्च-स्तरीय गटाचे सदस्य (२०२० पासून) <ref>[https://www.friendsofeurope.org/initiatives/eu-africa-high-level-group/ High-Level Group of Personalities on Africa-Europe Relations] Africa Europe Foundation (AEF).</ref> == संदर्भ == {{संदर्भयादी|2}} == बाह्य दुवे == * [https://www.iea.org/about/leadership फातिह बिरोल यांचे चरित्र] * [http://www.iea.org/ आंतरराष्ट्रीय ऊर्जा एजन्सी] * [https://www.iea.org/topics/world-energy-outlook जागतिक ऊर्जा आउटलुक] [[वर्ग:हयात व्यक्ती]] [[वर्ग:इ.स. १९५८ मधील जन्म]] [[वर्ग:तुर्कीचे अर्थशास्त्रज्ञ]] orz6mjqhi7pihf8fc82114xz7dx3ezn 4 304113 2143186 2141171 2022-08-05T00:15:16Z Community Tech bot 109654 अहवाल अद्ययावत केला. wikitext text/x-wiki अत्याधिक काळ संपादने न झालेली ५०० पाने (पुनर्निर्देशन, व निःसंदिग्धीकरण पाने सोडून). -- [[सदस्य:Community Tech bot|Community Tech bot]] ([[सदस्य चर्चा:Community Tech bot|चर्चा]]) <onlyinclude>०५:४५, ५ ऑगस्ट २०२२ (IST)</onlyinclude> {| class="wikitable sortable" |- ! लेख ! शेवटचे संपादन ! संपादनांची संख्या |- | [[बाभळी (बंधारा)]] | 2008-04-12 07:37:21 | 6 |- | [[मूत्रवहसंस्था]] | 2008-05-23 09:19:13 | 3 |- | [[फुले (आडनाव)]] | 2008-11-07 09:24:07 | 2 |- | [[हळबे]] | 2008-11-20 16:31:10 | 1 |- | [[सातवळेकर]] | 2008-11-20 16:33:40 | 1 |- | [[पिंगे]] | 2008-11-23 11:22:21 | 1 |- | [[पाडगावकर]] | 2008-11-23 11:27:05 | 1 |- | [[प्रभुणे]] | 2008-11-23 11:31:07 | 1 |- | [[आगरकर]] | 2008-11-23 12:34:06 | 1 |- | [[धोंड (आडनाव)]] | 2008-11-24 04:44:20 | 1 |- | [[वाड]] | 2008-11-24 04:53:09 | 1 |- | [[बेलवलकर]] | 2008-12-10 15:26:44 | 1 |- | [[गजानन नारायणराव जाधव]] | 2009-01-23 07:53:24 | 2 |- | [[चक्की]] | 2009-01-24 05:01:47 | 2 |- | [[मथुरा दूध]] | 2009-02-05 17:25:46 | 3 |- | [[गोंद्या मारतंय तंगड (चित्रपट)]] | 2009-03-01 00:00:42 | 2 |- | [[डावजेकर]] | 2009-04-06 10:38:59 | 1 |- | [[ढसाळ]] | 2009-04-06 10:47:43 | 1 |- | [[वाटवे]] | 2009-04-06 11:45:40 | 2 |- | [[माझा नाटकी संसार]] | 2009-04-11 09:44:44 | 1 |- | [[स्टुडिओ (मराठी पुस्तक)]] | 2009-04-11 10:28:58 | 1 |- | [[खैरे]] | 2009-04-13 08:04:28 | 1 |- | [[वरेरकर]] | 2009-04-13 08:13:37 | 1 |- | [[शंकरशेट]] | 2009-04-13 13:30:58 | 1 |- | [[कहाते]] | 2009-04-14 09:37:50 | 1 |- | [[शेलार]] | 2009-05-02 11:29:15 | 1 |- | [[धोत्रे]] | 2009-05-02 11:47:02 | 1 |- | [[शिरधनकर]] | 2009-05-02 15:34:25 | 1 |- | [[पर्व (मराठी कादंबरी)]] | 2009-05-07 09:38:33 | 2 |- | [[शेवाळकर]] | 2009-05-08 07:06:43 | 1 |- | [[सुदाम्याचे पोहे]] | 2009-06-30 05:29:35 | 1 |- | [[यावल अभयारण्य]] | 2009-08-03 11:33:05 | 2 |- | [[नायगाव अभयारण्य]] | 2009-08-04 10:04:33 | 1 |- | [[ज्ञानगंगा अभयारण्य]] | 2009-08-05 08:25:06 | 2 |- | [[नरनाळा अभयारण्य]] | 2009-08-05 08:49:06 | 1 |- | [[भामरागड अभयारण्य]] | 2009-08-05 08:58:25 | 1 |- | [[देवडोह]] | 2009-09-01 16:49:12 | 2 |- | [[व्रणरोपक]] | 2009-09-04 07:15:33 | 2 |- | [[रक्तवर्धक]] | 2009-09-04 11:05:39 | 1 |- | [[अग्निवंशी क्षत्रिय]] | 2009-09-22 15:51:13 | 1 |- | [[परुळेकर]] | 2009-10-05 00:37:52 | 1 |- | [[केचे]] | 2009-10-05 00:50:43 | 1 |- | [[ढेरे]] | 2009-10-05 04:14:22 | 1 |- | [[शहाणे]] | 2009-10-05 04:36:22 | 1 |- | [[काणेकर]] | 2009-10-05 04:41:00 | 1 |- | [[महाराष्ट्र राज्य मराठी वृत्तपत्र लेखक संघ]] | 2009-10-15 06:33:59 | 6 |- | [[मिठाई]] | 2009-10-21 15:53:55 | 1 |- | [[पूर्वज]] | 2009-10-21 16:36:27 | 2 |- | [[यशवंतराव चव्हाण प्रतिष्ठान]] | 2009-10-22 17:46:35 | 3 |- | [[जेजुरी (पुस्तक)]] | 2009-11-15 14:13:11 | 5 |- | [[नंदू साटम]] | 2009-11-29 16:05:03 | 1 |- | [[संचमान लिंबू]] | 2009-12-01 09:12:49 | 3 |- | [[चिमुलकर]] | 2009-12-10 06:55:42 | 1 |- | [[गोंधळेकर]] | 2009-12-10 07:06:10 | 1 |- | [[धोपेश्वरकर]] | 2009-12-10 07:12:33 | 1 |- | [[सखाराम गटणे]] | 2009-12-13 06:34:45 | 6 |- | [[राजू नायक]] | 2009-12-22 14:23:07 | 2 |- | [[विक्रमोर्वशीय]] | 2010-01-02 16:06:22 | 6 |- | [[कानिफनाथ गड]] | 2010-01-17 17:00:15 | 4 |- | [[सिरियस ब्लॅक]] | 2010-01-19 01:41:41 | 3 |- | [[अश्मारोहण]] | 2010-01-23 16:23:11 | 4 |- | [[गिरमीट]] | 2010-01-25 14:00:09 | 1 |- | [[पानदान]] | 2010-01-27 09:37:12 | 1 |- | [[धनैषणा]] | 2010-02-03 06:26:14 | 1 |- | [[परलोकैषणा]] | 2010-02-03 06:27:11 | 1 |- | [[बळवली]] | 2010-02-06 02:55:31 | 3 |- | [[माने]] | 2010-02-07 21:24:44 | 1 |- | [[प्रशिक्षण]] | 2010-02-12 16:51:40 | 2 |- | [[राज्य सरकारी कर्मचारी]] | 2010-02-13 03:38:00 | 2 |- | [[तंतु-काच]] | 2010-02-22 22:56:20 | 3 |- | [[थत्ते]] | 2010-02-24 06:23:31 | 2 |- | [[आठवले]] | 2010-02-24 07:24:55 | 1 |- | [[धूपपात्र]] | 2010-02-24 08:55:41 | 1 |- | [[सहाण]] | 2010-02-24 09:23:03 | 1 |- | [[जमीनीचे आम्लिकरण]] | 2010-02-25 09:05:27 | 1 |- | [[फाळके स्मारक]] | 2010-03-01 14:57:10 | 5 |- | [[देवनाळ]] | 2010-03-21 12:57:42 | 1 |- | [[म्युचुअल फंडाचे प्रकार]] | 2010-03-22 03:04:47 | 1 |- | [[देवनवरी]] | 2010-04-24 08:02:45 | 1 |- | [[महाडिक]] | 2010-05-07 20:32:15 | 4 |- | [[महाराष्ट्रातील घरगुती शीतपेये]] | 2010-05-08 09:35:24 | 3 |- | [[बांधवगढ राष्ट्रीय उद्यान]] | 2010-05-11 01:52:14 | 4 |- | [[फाळके]] | 2010-05-15 16:56:50 | 1 |- | [[नाट्यछटा]] | 2010-05-29 15:37:56 | 2 |- | [[चिंधी]] | 2010-06-01 09:50:15 | 1 |- | [[२०१० फिफा विश्वचषक मानांकन]] | 2010-06-19 20:29:23 | 3 |- | [[जगशांती प्रकाशन]] | 2010-06-20 15:57:17 | 4 |- | [[सौदी रियाल]] | 2010-06-22 21:53:00 | 4 |- | [[मराठी भाषेचा इतिहास (पुस्तक)]] | 2010-06-30 10:54:11 | 2 |- | [[अडगुलं मडगुलं (पुस्तक)]] | 2010-06-30 10:54:18 | 3 |- | [[मराठी भाषेचे मूळ (पुस्तक)]] | 2010-06-30 10:54:47 | 3 |- | [[लेखसंग्रह]] | 2010-07-01 15:16:19 | 3 |- | [[खडक आणि पाणी]] | 2010-07-12 15:54:15 | 2 |- | [[मेणा]] | 2010-07-18 05:51:57 | 1 |- | [[लॉरेन्स बर्कली राष्ट्रीय प्रयोगशाळा]] | 2010-07-31 11:32:56 | 2 |- | [[निर्माता]] | 2010-08-02 06:53:18 | 3 |- | [[कांत]] | 2010-08-03 18:49:53 | 2 |- | [[काबुलीवाला (बंगाली चित्रपट)]] | 2010-08-05 16:52:41 | 6 |- | [[जोहर]] | 2010-08-12 13:45:11 | 2 |- | [[फजर]] | 2010-08-12 15:13:38 | 3 |- | [[धापेवाडा]] | 2010-08-20 08:40:29 | 3 |- | [[बोरू]] | 2010-08-26 15:26:37 | 3 |- | [[परकर]] | 2010-08-27 15:40:32 | 2 |- | [[राहुरी खुर्द]] | 2010-08-27 17:00:05 | 2 |- | [[सौकारपेट]] | 2010-09-02 15:46:09 | 4 |- | [[गहुला]] | 2010-09-19 21:16:55 | 2 |- | [[ऑफिस सूटांची यादी]] | 2010-09-22 08:39:43 | 3 |- | [[जागतिक वसुंधरा दिन]] | 2010-09-27 10:45:43 | 4 |- | [[राजव्यवहारकोष]] | 2010-09-28 13:50:37 | 6 |- | [[विलंबित लय]] | 2010-09-29 09:41:01 | 3 |- | [[रुमा]] | 2010-11-07 03:16:23 | 4 |- | [[सनद (काव्यसंग्रह)]] | 2010-11-21 08:30:36 | 6 |- | [[स्पर्शाची पालवी]] | 2010-12-15 22:16:34 | 3 |- | [[६४ स्टुडियो]] | 2010-12-24 07:29:01 | 1 |- | [[डोळके]] | 2010-12-30 15:18:11 | 2 |- | [[पीतांबर]] | 2011-01-02 08:19:13 | 2 |- | [[नेल्लै बोलीभाषा]] | 2011-01-08 04:09:34 | 4 |- | [[प्रेमा देसम]] | 2011-01-08 04:14:56 | 4 |- | [[इलन्कै बोलीभाषा]] | 2011-01-08 04:44:05 | 3 |- | [[राणीनं डाव जिंकला (चित्रपट)]] | 2011-01-08 15:42:05 | 7 |- | [[इरसाल कार्टी (चित्रपट)]] | 2011-01-08 15:46:05 | 7 |- | [[व्हाया दार्जिलिंग (२००८ चित्रपट)]] | 2011-01-08 15:53:44 | 3 |- | [[नवरे सगळे गाढव (चित्रपट)]] | 2011-01-08 16:09:22 | 10 |- | [[तू सुखकर्ता (चित्रपट)]] | 2011-01-08 16:09:39 | 6 |- | [[अण्णा वडगावकर]] | 2011-01-13 12:07:56 | 5 |- | [[देवता (चित्रपट)]] | 2011-01-13 17:13:43 | 8 |- | [[वैराट पॉइंट, चिखलदरा]] | 2011-01-19 14:16:46 | 3 |- | [[तमिळ (नाव)]] | 2011-01-21 18:35:46 | 6 |- | [[तो आणि ती]] | 2011-01-22 11:17:28 | 3 |- | [[गेलिक फुटबॉल]] | 2011-01-24 02:51:05 | 6 |- | [[सहोदर]] | 2011-01-31 01:50:10 | 4 |- | [[विमला पाटील]] | 2011-02-04 16:48:43 | 2 |- | [[कंबर]] | 2011-02-07 16:18:46 | 4 |- | [[आंबेरी-मालवण]] | 2011-02-09 17:39:57 | 9 |- | [[पोसरी नदी]] | 2011-02-14 12:25:09 | 1 |- | [[मुखपृष्ठकार]] | 2011-02-25 05:19:47 | 2 |- | [[दुसरा कुमारगुप्त]] | 2011-03-11 15:56:01 | 3 |- | [[राग मधमाद सारंग]] | 2011-03-14 02:38:40 | 8 |- | [[राग लंकादहन सारंग]] | 2011-03-14 03:00:37 | 4 |- | [[राग बडहंस सारंग]] | 2011-03-14 03:01:57 | 4 |- | [[तांबडा]] | 2011-03-14 13:00:00 | 6 |- | [[धर्मशाळा]] | 2011-03-17 18:38:05 | 2 |- | [[राजीव आगाशे]] | 2011-03-20 15:02:38 | 5 |- | [[माणूस नावाचे बेट]] | 2011-03-21 01:41:59 | 4 |- | [[बोरगाव खुर्द]] | 2011-03-21 03:38:01 | 2 |- | [[शिजविणे]] | 2011-03-24 08:44:03 | 10 |- | [[घड्याळजी]] | 2011-03-25 08:00:01 | 1 |- | [[श्रावणी शनिवार]] | 2011-03-25 18:19:16 | 1 |- | [[तांबोळी]] | 2011-03-27 12:12:54 | 2 |- | [[मोहटा देवी]] | 2011-03-28 17:28:22 | 6 |- | [[अस्थिशस्त्रक्रिया]] | 2011-03-29 17:24:55 | 2 |- | [[इंदूरकर]] | 2011-04-03 20:19:51 | 2 |- | [[घाटे]] | 2011-04-09 09:20:10 | 2 |- | [[नई तालीम]] | 2011-04-09 18:26:49 | 3 |- | [[टूमूकुमाके राष्ट्रीय उद्यान]] | 2011-04-10 07:02:04 | 2 |- | [[सांगवी हवेली]] | 2011-04-12 15:13:31 | 2 |- | [[केळी सांगवी]] | 2011-04-12 16:37:02 | 2 |- | [[गुणवंतराय आचार्य]] | 2011-04-18 05:13:16 | 2 |- | [[दबावगट]] | 2011-04-18 05:19:00 | 4 |- | [[तारळा नदी]] | 2011-04-18 05:54:55 | 4 |- | [[नेस वाडिया महाविद्यालय]] | 2011-04-18 06:44:47 | 3 |- | [[फडकर]] | 2011-04-18 06:48:25 | 3 |- | [[नरहरीपेटा]] | 2011-04-18 10:29:19 | 2 |- | [[वाक्रो]] | 2011-04-18 10:29:49 | 2 |- | [[माउंट म्यॉरी चर्च, वांद्रे]] | 2011-04-18 12:01:51 | 4 |- | [[पचन]] | 2011-04-18 12:35:06 | 3 |- | [[बंदिवान मी या संसारी (चित्रपट)]] | 2011-04-18 13:48:32 | 15 |- | [[दक्षिण महाराष्ट्र]] | 2011-04-18 14:28:51 | 5 |- | [[पुरचुंडी (पुस्तक)]] | 2011-04-20 20:59:52 | 4 |- | [[मराठी वाङमयाचा (गाळीव) इतिहास]] | 2011-04-20 21:01:06 | 6 |- | [[सान्त गणित]] | 2011-04-24 03:35:14 | 6 |- | [[चौरी]] | 2011-04-27 15:19:26 | 6 |- | [[सराफी बाजार]] | 2011-04-30 04:09:54 | 3 |- | [[दंताळी]] | 2011-05-03 12:23:20 | 2 |- | [[जेम्स पॉटर]] | 2011-05-05 19:51:10 | 8 |- | [[मुंबई विभाग]] | 2011-05-07 14:20:11 | 5 |- | [[झींगा]] | 2011-05-12 15:30:43 | 4 |- | [[राखाडी]] | 2011-05-15 09:11:41 | 3 |- | [[सह्याद्री (पुस्तक)]] | 2011-05-24 18:20:13 | 6 |- | [[राग सुहा कानडा]] | 2011-05-26 03:46:59 | 4 |- | [[इडलीपात्र]] | 2011-06-01 15:13:02 | 4 |- | [[चतुःशृंगी]] | 2011-06-07 02:45:48 | 7 |- | [[चिंचखेडे]] | 2011-06-08 21:55:57 | 4 |- | [[प्रोग्रेसिव्ह ड्रॅमॅटिक असोसिएशन]] | 2011-06-12 03:38:03 | 4 |- | [[सत्यकथा (मासिक)]] | 2011-06-14 15:23:05 | 6 |- | [[साप्ताहिक सकाळ]] | 2011-06-14 15:28:04 | 2 |- | [[प्राचीन भाषा]] | 2011-06-16 03:47:02 | 8 |- | [[विरुद्ध कोन]] | 2011-06-17 02:02:03 | 1 |- | [[विशालकोन]] | 2011-06-17 02:30:33 | 1 |- | [[प्रविशालकोन]] | 2011-06-17 03:44:25 | 3 |- | [[लघुकोन]] | 2011-06-17 03:45:00 | 6 |- | [[कोज्या]] | 2011-06-17 04:12:46 | 6 |- | [[कोटिकोन]] | 2011-06-17 05:10:17 | 5 |- | [[अनुपूरक कोन]] | 2011-06-17 05:20:21 | 2 |- | [[चित्र]] | 2011-06-19 15:31:23 | 4 |- | [[पं. बाळकृष्णबुवा संगीत साधना मंडळ]] | 2011-06-19 15:39:37 | 3 |- | [[पिशीमावशी आणि तिची भुतावळ]] | 2011-06-21 14:56:01 | 4 |- | [[शा.श. १७५८]] | 2011-06-22 16:40:32 | 5 |- | [[शा.श. १८२२]] | 2011-06-22 16:43:07 | 2 |- | [[शा.श. १२१२]] | 2011-06-22 17:04:33 | 1 |- | [[तिल्लारी धरण]] | 2011-06-23 17:09:37 | 5 |- | [[बोरी धरण]] | 2011-06-23 17:09:59 | 4 |- | [[वाघड धरण]] | 2011-06-23 17:10:27 | 4 |- | [[राग रायसा कानडा]] | 2011-06-24 17:08:22 | 4 |- | [[सुग्रण]] | 2011-06-30 17:58:01 | 2 |- | [[मेकेलेन]] | 2011-07-06 15:44:06 | 3 |- | [[आंबटी]] | 2011-07-17 17:04:20 | 4 |- | [[मार्कंडेय नदी]] | 2011-07-20 15:36:12 | 3 |- | [[डवरणी]] | 2011-07-21 03:59:14 | 2 |- | [[इंदिरा गांधी राष्ट्रीय उड्डाण ॲकॅडमी]] | 2011-07-22 01:05:21 | 9 |- | [[गोवित्री नदी]] | 2011-07-22 14:09:36 | 6 |- | [[एकलहरे]] | 2011-07-27 08:31:17 | 2 |- | [[छपारा]] | 2011-08-02 18:30:15 | 5 |- | [[श्रावणी मंगळवार]] | 2011-08-03 09:27:49 | 2 |- | [[श्रावणी रविवार]] | 2011-08-03 09:29:56 | 5 |- | [[शाकव्रत]] | 2011-08-03 15:14:44 | 1 |- | [[चांद्रव्रत]] | 2011-08-03 15:40:53 | 1 |- | [[भागाई वाडी]] | 2011-08-13 12:58:40 | 8 |- | [[शोभिवंत वनस्पती]] | 2011-08-13 16:24:20 | 2 |- | [[पुरंदर]] | 2011-08-15 13:53:37 | 9 |- | [[सॅटर्डे क्लब]] | 2011-08-16 06:48:00 | 7 |- | [[मराठा (इंग्लिश वृत्तपत्र)]] | 2011-08-17 15:00:16 | 12 |- | [[दारुक]] | 2011-08-21 16:02:31 | 7 |- | [[विकिसोर्स]] | 2011-08-27 16:38:51 | 1 |- | [[मंगेशकर]] | 2011-08-28 06:21:33 | 2 |- | [[कुंभार (कीटक)]] | 2011-08-28 09:43:55 | 1 |- | [[सौराष्ट्रातील जिल्हे]] | 2011-09-05 15:18:34 | 6 |- | [[पाध्ये]] | 2011-09-11 19:15:07 | 2 |- | [[अपूर्णांक संख्या]] | 2011-09-13 07:49:00 | 6 |- | [[इ.स.पू. ३११४]] | 2011-09-13 10:39:23 | 6 |- | [[एकबटना]] | 2011-09-14 09:45:47 | 3 |- | [[राग काफी कानडा]] | 2011-09-15 09:32:44 | 5 |- | [[कियाड]] | 2011-09-15 14:53:09 | 2 |- | [[कुलुआ डोंगर]] | 2011-09-15 15:20:26 | 4 |- | [[कॅसाब्लांका (चित्रपट)]] | 2011-09-15 15:42:36 | 5 |- | [[गुणवा]] | 2011-09-17 08:14:55 | 4 |- | [[प्रक्षेपक स्थान]] | 2011-09-17 11:26:53 | 1 |- | [[प्रक्षेपक यान]] | 2011-09-17 11:27:10 | 2 |- | [[वार (माप)]] | 2011-09-17 12:09:34 | 1 |- | [[घटम]] | 2011-09-17 12:37:23 | 4 |- | [[के. अर्जुनन]] | 2011-09-17 16:20:51 | 3 |- | [[जगदंबा]] | 2011-09-18 08:10:17 | 7 |- | [[जलधि]] | 2011-09-18 08:42:17 | 4 |- | [[हुबळीकर]] | 2011-09-18 15:49:28 | 4 |- | [[जांभळा]] | 2011-09-19 21:28:14 | 4 |- | [[पारवा]] | 2011-09-19 21:30:33 | 3 |- | [[तिळाचे तेल]] | 2011-09-20 07:03:09 | 3 |- | [[तुळसगांव]] | 2011-09-20 07:07:54 | 5 |- | [[धन संख्या]] | 2011-09-20 09:04:44 | 5 |- | [[श्रीरामपूर उपविभाग]] | 2011-09-20 09:20:44 | 3 |- | [[राग नायकी कानडा]] | 2011-09-20 13:36:17 | 5 |- | [[पद्य]] | 2011-09-20 15:34:58 | 3 |- | [[परवाना राजवट]] | 2011-09-20 15:36:54 | 2 |- | [[पाम्माकुले]] | 2011-09-21 08:50:45 | 2 |- | [[पुणे शहराची जैवविविधता]] | 2011-09-21 14:16:21 | 3 |- | [[पुरुषोत्तम वालावलकर]] | 2011-09-21 14:25:01 | 2 |- | [[पुत्र]] | 2011-09-21 14:27:56 | 5 |- | [[शृंगाररस]] | 2011-09-22 15:05:15 | 3 |- | [[जहांगीर हॉस्पिटल, पुणे]] | 2011-09-25 12:18:16 | 3 |- | [[तुणतुणे]] | 2011-09-29 14:23:02 | 4 |- | [[दादामहाराज सातारकर]] | 2011-10-01 12:19:50 | 2 |- | [[रानवा]] | 2011-10-01 14:36:20 | 3 |- | [[नक्कल (लोककला)]] | 2011-10-03 15:40:01 | 2 |- | [[नकलाकार]] | 2011-10-03 15:43:12 | 4 |- | [[द लास्ट लीयर (२००८ चित्रपट)]] | 2011-10-03 16:37:33 | 5 |- | [[बनस्तारी]] | 2011-10-04 14:22:01 | 4 |- | [[क्रिकेट यष्टी]] | 2011-10-05 03:33:35 | 6 |- | [[सहअभिनेत्री]] | 2011-10-05 04:32:33 | 2 |- | [[प्रयोगशाळा]] | 2011-10-05 05:01:41 | 3 |- | [[स्निग्धता]] | 2011-10-05 06:15:52 | 2 |- | [[मिलॉर्ड]] | 2011-10-06 20:26:06 | 4 |- | [[बेळगांव तालुका]] | 2011-10-08 02:48:18 | 7 |- | [[नायिका (चित्रपट पात्र)]] | 2011-10-10 10:51:04 | 3 |- | [[शालू]] | 2011-10-10 13:06:41 | 2 |- | [[जिनी विजली]] | 2011-10-11 11:18:22 | 8 |- | [[पलारुवी धबधबा]] | 2011-10-16 17:11:40 | 6 |- | [[सॅमसंग एसजीएच बी२२०]] | 2011-10-16 20:42:41 | 11 |- | [[बैलहोंगल तालुका]] | 2011-10-19 12:38:36 | 5 |- | [[गोकाक तालुका]] | 2011-10-21 16:37:08 | 5 |- | [[नागकेशर]] | 2011-10-22 01:06:10 | 5 |- | [[भारतीय इतिहासातील सहा सोनेरी पाने]] | 2011-10-28 06:51:11 | 5 |- | [[गडदर्शन (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:04:21 | 1 |- | [[गड आणि कोट (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:04:37 | 1 |- | [[राजगड (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:04:46 | 1 |- | [[इये महाराष्ट्र देशी (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:05:15 | 1 |- | [[चला जरा भटकायला (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:05:19 | 1 |- | [[साद सह्याद्रीची, भटकंती किल्ल्यांची (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:05:23 | 1 |- | [[सोबत दुर्गांची (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:05:51 | 1 |- | [[मैत्री सागरदुर्गांची (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:05:55 | 1 |- | [[दुर्गांच्या देशात (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:06:00 | 1 |- | [[गडांचा राजा - राजगड (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:06:27 | 1 |- | [[शिवतीर्थाच्या आख्यायिका (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:10:00 | 1 |- | [[महाराष्ट्र स्थलदर्शन (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:10:05 | 1 |- | [[महाराष्ट्र निसर्गदर्शन (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:10:08 | 1 |- | [[कोकणचा मानबिंदू – सिंधुदुर्ग (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:10:17 | 1 |- | [[एव्हरेस्ट - राजा हिमशिखरांचा (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:12:25 | 1 |- | [[आडवाटेवरचा महाराष्ट्र (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:14:20 | 1 |- | [[अथातो दुर्गजिज्ञासा (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:15:23 | 1 |- | [[लोणार (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:15:35 | 1 |- | [[हिमाईच्या कुशीत (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:16:27 | 1 |- | [[किल्ले पाहू या (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:16:51 | 1 |- | [[पर्वणी सूर्यग्रहणाची (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:17:34 | 1 |- | [[भटकंतीतून विज्ञान (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:18:02 | 1 |- | [[लोणार - एक वैज्ञानिक चमत्कार (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:18:38 | 1 |- | [[सिंहगड (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:20:27 | 1 |- | [[कोकणातील पर्यटन (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:20:54 | 1 |- | [[विज्ञानाची नवलतीर्थे (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:24:54 | 1 |- | [[योद्धा जनरल झोरावरसिंग (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:29:25 | 1 |- | [[सफर दिवेआगरची.... निसर्गराज श्रीवर्धन परिसराची (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:30:24 | 1 |- | [[प्रतापगड परिसरातील परिसरदर्शन (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:33:07 | 1 |- | [[प्रतापसूर्य बाजीराव (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:33:47 | 1 |- | [[सहली मौजेच्या, पावसाळ्यात भिजायच्या (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:34:32 | 1 |- | [[भटकंती, रायगड जिल्ह्याची (पुस्तक)]] | 2011-10-28 07:35:54 | 1 |- | [[इतिहास घडवणार्‍या वनस्पती (पुस्तक)]] | 2011-10-28 12:23:39 | 3 |- | [[छांदोग्योपनिषद्]] | 2011-10-29 04:46:11 | 3 |- | [[बृहदारण्यकोपनिषद]] | 2011-10-29 05:03:40 | 10 |- | [[गोष्टी शिवकालाच्या (पुस्तक)]] | 2011-10-29 05:16:31 | 1 |- | [[शुक्ल पक्ष]] | 2011-10-29 06:59:27 | 13 |- | [[प्रलंबपादासन]] | 2011-10-30 01:01:10 | 2 |- | [[विद्युत विसंवाहक]] | 2011-10-31 16:32:32 | 5 |- | [[नाथ (गोरक्षनाथ मंदिर)]] | 2011-11-01 17:28:35 | 2 |- | [[देव पावला (चित्रपट)]] | 2011-11-13 03:48:38 | 3 |- | [[नवरा बायको (चित्रपट)]] | 2011-11-13 03:48:41 | 3 |- | [[पुढचे पाऊल (चित्रपट)]] | 2011-11-13 03:48:47 | 3 |- | [[वर पाहिजे (चित्रपट)]] | 2011-11-13 03:48:56 | 3 |- | [[झंग जिल्हा]] | 2011-11-15 11:40:11 | 4 |- | [[कल (मानसिक)]] | 2011-11-18 13:28:19 | 2 |- | [[जर्मनीचे राष्ट्रगीत]] | 2011-11-19 15:21:02 | 5 |- | [[जावेद अख्तर (क्रिकेट पंच)]] | 2011-11-23 02:13:39 | 4 |- | [[कुबेर (बल्गेरियन राज्यकर्ता)]] | 2011-11-24 05:48:38 | 4 |- | [[चेकमेट (चित्रपट)]] | 2011-11-30 07:07:38 | 10 |- | [[फत्तर आणि फुलें]] | 2011-12-06 22:14:48 | 5 |- | [[पूर्णोत्संग]] | 2011-12-07 18:02:07 | 1 |- | [[वेदिश्री]] | 2011-12-07 18:02:27 | 1 |- | [[स्वाती सातवाहन]] | 2011-12-07 18:04:39 | 1 |- | [[पुलुमावी चौथा]] | 2011-12-07 18:08:51 | 1 |- | [[स्कंदस्तंभि]] | 2011-12-07 18:21:59 | 3 |- | [[स्कंदस्वाती]] | 2011-12-07 18:26:03 | 2 |- | [[स्वातिकर्ण]] | 2011-12-07 18:28:41 | 2 |- | [[गाठी]] | 2011-12-14 16:33:04 | 2 |- | [[मत्स्य]] | 2011-12-20 17:15:53 | 3 |- | [[आर्थिक विकासदर]] | 2011-12-20 19:26:50 | 3 |- | [[शा.श. १११०]] | 2011-12-21 14:43:04 | 1 |- | [[शा.श. १६३७]] | 2011-12-21 15:14:38 | 1 |- | [[शा.श. १७१२]] | 2011-12-21 15:18:18 | 1 |- | [[तळणी]] | 2011-12-21 19:21:44 | 2 |- | [[वसंत गवाणकर]] | 2011-12-21 22:55:26 | 8 |- | [[अकोल्मीझ्टली]] | 2011-12-22 15:08:00 | 3 |- | [[गोगावले]] | 2011-12-22 16:05:29 | 3 |- | [[शा.श. १६६६]] | 2011-12-22 16:16:33 | 3 |- | [[शा.श. १७४१]] | 2011-12-22 16:16:35 | 4 |- | [[सय्यद बंडा]] | 2011-12-22 16:54:29 | 6 |- | [[माल्थस]] | 2011-12-22 19:15:28 | 2 |- | [[राष्ट्रीय तंत्रज्ञान दिवस]] | 2011-12-23 00:08:41 | 3 |- | [[गुजरात दिन]] | 2011-12-23 00:51:25 | 3 |- | [[सोमरस]] | 2011-12-23 02:44:50 | 6 |- | [[अत्रे]] | 2011-12-23 02:54:36 | 2 |- | [[राग कौसी कानडा]] | 2011-12-23 02:55:12 | 7 |- | [[अविनाश पाटील (तबलावादक)]] | 2011-12-23 02:57:48 | 5 |- | [[आदिती कैकिणी उपाध्या]] | 2011-12-23 03:01:02 | 3 |- | [[दिल अपना और प्रीत पराई (चित्रपट)]] | 2011-12-23 03:32:55 | 3 |- | [[न्याय व्यवहार कोश]] | 2011-12-24 03:52:58 | 2 |- | [[शेठ दगडुराम कटारिया प्रशाला]] | 2011-12-24 15:44:21 | 5 |- | [[यम (अष्टांगयोग)]] | 2011-12-25 13:13:26 | 6 |- | [[पंच द्रविड]] | 2011-12-25 14:03:21 | 4 |- | [[गंगाधर वासुदेव चिपळोणकर]] | 2011-12-25 14:19:36 | 7 |- | [[बालमोहन नाटक मंडळी]] | 2011-12-25 14:21:01 | 2 |- | [[गरवारे]] | 2011-12-25 14:46:11 | 2 |- | [[विंडोज सर्व्हर]] | 2011-12-25 16:26:49 | 3 |- | [[शा.श. १९९८]] | 2011-12-25 16:29:31 | 2 |- | [[महाकवी कालिदास कलामंदिर]] | 2011-12-25 17:06:07 | 6 |- | [[ऋषिकेश कामेरकर]] | 2011-12-25 18:17:00 | 7 |- | [[प्रीमियर हॉकी लीग २००७, संघ]] | 2011-12-25 21:14:00 | 5 |- | [[ग्रामदैवत]] | 2011-12-25 21:54:17 | 5 |- | [[पिपरिया]] | 2011-12-25 23:50:15 | 4 |- | [[इ.स. २००० मधील चित्रपट]] | 2011-12-26 10:45:02 | 11 |- | [[वर्षा]] | 2011-12-26 12:18:10 | 8 |- | [[महिला २०-२० विश्व अजिंक्यपद स्पर्धा, २००९]] | 2011-12-26 14:07:39 | 3 |- | [[दशपदी]] | 2011-12-26 16:24:35 | 3 |- | [[हेमंत]] | 2011-12-26 21:11:10 | 7 |- | [[जगदीश ठाकोर]] | 2011-12-27 11:16:21 | 5 |- | [[विक्रमभाई अर्जनभाई मादम आहिर]] | 2011-12-27 11:16:51 | 5 |- | [[चार दिवस सासूचे (चित्रपट)]] | 2011-12-27 11:33:56 | 6 |- | [[शरीरशास्त्र]] | 2011-12-27 11:37:00 | 10 |- | [[बुध (ज्योतिष)]] | 2011-12-27 12:30:13 | 5 |- | [[नेपच्यून (ज्योतिष)]] | 2011-12-27 12:30:16 | 5 |- | [[प्लुटो (ज्योतिष)]] | 2011-12-27 12:30:22 | 4 |- | [[फळझाडे]] | 2011-12-27 12:31:43 | 7 |- | [[बटान]] | 2011-12-27 19:43:11 | 3 |- | [[लोकसाहित्याची रुपरेषा (पुस्तक)]] | 2011-12-27 22:09:56 | 5 |- | [[ओळख किल्ल्यांची - भाग १ (पुस्तक)]] | 2011-12-27 22:14:25 | 2 |- | [[ओळख किल्ल्यांची - भाग २ (पुस्तक)]] | 2011-12-27 22:16:24 | 3 |- | [[ओळख किल्ल्यांची - भाग ३ (पुस्तक)]] | 2011-12-27 22:16:56 | 2 |- | [[शिवनेरी - नाणेघाट- हरिश्चंद्रगड व परिसर (पुस्तक)]] | 2011-12-27 22:22:19 | 2 |- | [[पेंढारकर]] | 2011-12-27 23:03:36 | 4 |- | [[गडसंच (पुस्तक)]] | 2011-12-27 23:17:04 | 3 |- | [[पुरंदरच्या बुरुजावरुन (पुस्तक)]] | 2011-12-27 23:17:07 | 3 |- | [[झालाच पाहिजे!]] | 2011-12-27 23:39:18 | 7 |- | [[धर्मपुत्र (चित्रपट)]] | 2011-12-28 00:20:53 | 3 |- | [[गुलबर्गा विभाग]] | 2011-12-28 00:30:53 | 2 |- | [[दिनेश मोंगिया]] | 2011-12-30 01:03:59 | 16 |- | [[रितींदरसिंग सोधी]] | 2011-12-30 01:04:20 | 17 |- | [[मनिंदरसिंग]] | 2011-12-30 01:05:09 | 15 |- | [[फारूख इंजिनीयर]] | 2011-12-30 01:05:39 | 17 |- | [[मनोज प्रभाकर]] | 2011-12-30 01:06:35 | 15 |- | [[वामन कुमार]] | 2011-12-30 01:07:57 | 13 |- | [[रुस्तमजी जमशेदजी]] | 2011-12-30 01:09:03 | 12 |- | [[रंगा सोहोनी]] | 2011-12-30 01:10:39 | 10 |- | [[निरोद चौधरी]] | 2011-12-30 01:11:37 | 10 |- | [[शुटे बॅनर्जी]] | 2011-12-30 01:11:43 | 10 |- | [[माधव मंत्री]] | 2011-12-30 01:12:01 | 11 |- | [[हिरालाल गायकवाड]] | 2011-12-30 01:12:12 | 12 |- | [[न्यालचंद शाह]] | 2011-12-30 01:12:18 | 10 |- | [[विजय राजिंदरनाथ]] | 2011-12-30 01:12:35 | 11 |- | [[चंद्रशेखर गडकरी]] | 2011-12-30 01:12:53 | 10 |- | [[पनानमल पंजाबी]] | 2011-12-30 01:13:06 | 10 |- | [[गुंडीबैल सुंदरम]] | 2011-12-30 01:13:47 | 10 |- | [[चंद्रकांत पाटणकर]] | 2011-12-30 01:13:53 | 11 |- | [[वसंत रांजणे]] | 2011-12-30 01:14:11 | 11 |- | [[रामनाथ केणी]] | 2011-12-30 01:14:17 | 13 |- | [[अरविंद आपटे]] | 2011-12-30 01:14:39 | 12 |- | [[वेनटप्पा मुदियाह]] | 2011-12-30 01:14:50 | 11 |- | [[बुधि कुंदरन]] | 2011-12-30 01:15:12 | 12 |- | [[ए.जी. मिल्खासिंघ]] | 2011-12-30 01:15:18 | 10 |- | [[राजिंदर पाल]] | 2011-12-30 01:15:36 | 10 |- | [[उत्पल चटर्जी]] | 2011-12-30 01:16:36 | 12 |- | [[जयंतीलाल केणिया]] | 2011-12-30 01:17:06 | 10 |- | [[रामनाथ परकार]] | 2011-12-30 01:17:12 | 10 |- | [[यजुर्वेन्द्रसिंग]] | 2011-12-30 01:17:51 | 11 |- | [[मडिरेड्डी नरसिंहराव]] | 2011-12-30 01:17:56 | 11 |- | [[दिलीप दोशी]] | 2011-12-30 01:18:13 | 14 |- | [[प्रणब रॉय]] | 2011-12-30 01:18:36 | 11 |- | [[राकेश शुक्ल]] | 2011-12-30 01:18:53 | 11 |- | [[टी.ए. शेखर]] | 2011-12-30 01:19:00 | 12 |- | [[लक्ष्मण शिवरामकृष्णन]] | 2011-12-30 01:19:06 | 12 |- | [[रघुराम भट]] | 2011-12-30 01:19:12 | 10 |- | [[चंद्रकांत पंडित]] | 2011-12-30 01:19:36 | 11 |- | [[एम. वेंकटरामन]] | 2011-12-30 01:20:10 | 15 |- | [[डेव्हिड जॉन्सन]] | 2011-12-30 01:24:37 | 12 |- | [[सरदिंदू मुखर्जी]] | 2011-12-30 01:25:24 | 11 |- | [[मनो]] | 2012-01-07 15:39:35 | 6 |- | [[विनय मांडके]] | 2012-01-07 15:41:31 | 4 |- | [[शब्बीर कपूर]] | 2012-01-07 15:41:46 | 3 |- | [[मोहन सीताराम द्रविड]] | 2012-01-07 17:49:47 | 14 |- | [[धैर्यशील शिरोळे]] | 2012-01-08 15:39:50 | 4 |- | [[राय (गेर नृत्य)]] | 2012-01-08 16:58:54 | 4 |- | [[नस्ती उठाठेव]] | 2012-01-14 07:11:37 | 6 |- | [[नंदादेवी राष्ट्रीय उद्यान]] | 2012-01-14 19:37:42 | 3 |- | [[भारनियमन]] | 2012-01-17 16:26:59 | 2 |- | [[स्वरुप आनंद]] | 2012-01-22 04:50:45 | 10 |- | [[सायुज्यता]] | 2012-01-22 10:56:21 | 5 |- | [[इ.स. २३६४ (स्टार ट्रेक कथानकातील वर्ष)]] | 2012-01-22 11:56:34 | 2 |- | [[इ.स. २२६९ (स्टार ट्रेक कथानकातील वर्ष)]] | 2012-01-22 11:56:36 | 2 |- | [[इ.स. २०६४ (स्टार ट्रेक कथानकातील वर्ष)]] | 2012-01-22 11:56:38 | 2 |- | [[इ.स. २३५१ (स्टार ट्रेक कथानकातील वर्ष)]] | 2012-01-22 12:01:50 | 2 |- | [[इ.स. २३७८ (स्टार ट्रेक कथानकातील वर्ष)]] | 2012-01-22 12:01:53 | 2 |- | [[इ.स. २३७२ (स्टार ट्रेक कथानकातील वर्ष)]] | 2012-01-22 12:01:55 | 2 |- | [[इ.स. २३७१ (स्टार ट्रेक कथानकातील वर्ष)]] | 2012-01-22 12:01:57 | 3 |- | [[इ.स. २३७३ (स्टार ट्रेक कथानकातील वर्ष)]] | 2012-01-22 12:01:59 | 2 |- | [[इ.स. २३७४ (स्टार ट्रेक कथानकातील वर्ष)]] | 2012-01-22 12:02:01 | 2 |- | [[गोपाळ गोविंद फाटक]] | 2012-01-22 19:02:34 | 3 |- | [[साष्टांग नमस्कार (नाटक)]] | 2012-01-23 15:14:40 | 7 |- | [[गुराब]] | 2012-01-24 23:02:49 | 2 |- | [[कडू]] | 2012-01-27 15:02:01 | 7 |- | [[तिठा]] | 2012-01-28 15:52:40 | 5 |- | [[मेहफूज (युफोरिया)]] | 2012-01-28 19:23:50 | 8 |- | [[जनगणना]] | 2012-01-30 19:33:46 | 3 |- | [[अनुवंशशास्त्र]] | 2012-01-30 19:36:55 | 5 |- | [[विश्वनाथ नागेशकर]] | 2012-02-01 14:26:27 | 8 |- | [[सुदर्शन रंगमंच]] | 2012-02-01 14:26:37 | 5 |- | [[विनायक चतुर्थी]] | 2012-02-02 08:38:54 | 2 |- | [[बुद्धिप्रामाण्यवाद]] | 2012-02-02 19:31:40 | 5 |- | [[विनायक रामचंद्र आठवले]] | 2012-02-08 10:40:54 | 6 |- | [[कोटणीस]] | 2012-02-10 04:46:11 | 2 |- | [[कार्लोवित्झचा तह]] | 2012-02-15 15:10:52 | 7 |- | [[जनाना]] | 2012-02-18 09:14:09 | 2 |- | [[संलग्न कोन]] | 2012-02-21 20:11:24 | 2 |- | [[सेनादत्त पेठ, पुणे]] | 2012-03-05 11:08:29 | 5 |- | [[विलयबिंदू]] | 2012-03-16 11:20:10 | 2 |- | [[गोल]] | 2012-03-17 20:58:34 | 4 |- | [[तिळे]] | 2012-03-19 21:25:42 | 5 |- | [[निर्जीव]] | 2012-03-23 12:30:15 | 3 |- | [[षड्दर्शने]] | 2012-03-25 10:25:02 | 3 |- | [[कुशाचे राज्य]] | 2012-03-25 11:13:04 | 5 |- | [[सिंबायोसिस]] | 2012-03-26 20:33:05 | 5 |- | [[कथासंग्रह]] | 2012-03-27 11:06:34 | 4 |- | [[पठार नदी]] | 2012-04-08 09:01:00 | 1 |- | [[मून नदी]] | 2012-04-08 09:01:28 | 1 |- | [[वान नदी]] | 2012-04-08 09:01:36 | 1 |- | [[सिपना नदी]] | 2012-04-08 09:08:03 | 1 |- | [[शहानूर नदी]] | 2012-04-08 09:10:03 | 2 |- | [[सॅप एच.आर.]] | 2012-04-08 11:40:57 | 7 |- | [[पुणंद नदी]] | 2012-04-13 02:07:24 | 5 |- | [[पिंपलाद नदी]] | 2012-04-13 02:07:36 | 6 |- | [[पार नदी]] | 2012-04-13 02:07:59 | 5 |- | [[नार नदी]] | 2012-04-13 02:08:30 | 5 |- | [[धामण नदी]] | 2012-04-13 02:08:49 | 5 |- | [[तांबडी नदी]] | 2012-04-13 02:09:11 | 5 |- | [[वोटकी नदी]] | 2012-04-13 02:12:45 | 2 |- | [[वैनत नदी]] | 2012-04-13 02:12:54 | 2 |} 80te08ttlrtllrbozg3wwz0nk2vv1k3 0 304128 2143158 2142784 2022-08-04T14:12:51Z Omega45 127466 wikitext text/x-wiki '''बृहदीश्वर मंदिर''' ([[तमिळ भाषा|तमिळ]] - पेरुवुदैयार कोविल பெருவுடையார் கோயில்) स्थानिक पातळीवर थंजई पेरिया कोविल म्हणून ओळखले जाते, हे [[तंजावूर|तंजावर]], [[तमिळनाडू]] मध्ये [[कावेरी नदी]]<nowiki/>च्या दक्षिण तीरावर स्थित [[शिव|भगवान शिवाला]] समर्पित [[द्रविड संस्कृती|द्रविडी]]<nowiki/>यन शैलीतील [[हिंदू]] मंदिर आहे. मंदिरास राजराजेश्वरम देखील म्हटले जाते. हे मंदिर जगातील सर्वात मोठ्या हिंदू मंदिरांपैकी एक आहे. विकसित तमिळ वास्तुकलेचे हे अनुकरणीय उदाहरण आहे, मंदिरास दक्षिणेचा [[मेरू पर्वत|मेरू]] असेही म्हणतात. हे मंदिर चोळ राजा [[पहिला राजराज चोळ|राजराजा पहिला]] याने इ.स. १००३ ते १०१० या दरम्यान बांधले. या मंदिरासोबतच [[चोळ साम्राज्य|चोळ वंशाच्या]] काळातील गंगाईकोंडा चोलापुरम मंदिर आणि ऐरावतेश्वर मंदिर हे [[जागतिक वारसा स्थान|युनेस्को]] (UNESCO) च्या जागतिक वारसा स्थळाचा एक भाग आहे ज्याला "[[चोळ राजांची मंदिरे|ग्रेट लिव्हिंग चोला टेंपल्स]]" म्हणून ओळखले जाते. ११व्या शतकातील या मंदिराची मूळ स्मारके खंदकाभोवती बांधण्यात आली होती. त्यात गोपुरम्, मुख्य मंदिर, त्याचा भव्य बुरुज, शिलालेख, भित्तिचित्रे आणि शिल्पे प्रामुख्याने [[शैव पंथ|शैव पंथाशी]] संबंधित आहेत, परंतु हिंदू धर्मातील [[वैष्णव पंथ|वैष्णव]] आणि शक्ती परंपरांचा देखील समावेश आहे. मंदिराचे इतिहासात नुकसान झाले होते त्यामुळे काही कलाकृती आता गायब आहेत. त्यानंतरच्या काळात मंदिरामध्ये अतिरिक्त मंडप आणि स्मारके जोडली गेली. हे मंदिर सध्या १६व्या शतकानंतर बांधण्यात आलेल्या तटबंदीच्या मध्यभागी उभे आहे. ग्रॅनाइट वापरून बांधलेले मंदिराचे शिखर (विमान) हे दक्षिण भारतामध्ये सर्वात उंच आहे. मंदिरातील [[शिव|शिवलिंग]] भारतातील सर्वात मोठ्या शिवलिंगांपैकी एक आहे आणि मंदिरामध्ये भव्य असा कॉलोनेड कॉरिडॉर{{मराठी शब्द सुचवा}} आहे. मंदिर त्याच्या उत्कृष्ट शिल्पकलेसाठी आणि ११व्या शतकातील पितळच्या [[नटराज|नटराजा]]<nowiki/>च्या मुर्तीसाठी देखील प्रसिद्ध आहे. मंदिराच्या संकुलात [[नंदी]], [[पार्वती]], [[कार्तिकेय]], [[गणेश]], चंडेश्वर, [[वाराही]], तिरुवरूरचे थियागराजर व इतर देवांचीही मंदिरे आहेत. हे मंदिर तामिळनाडूमधील सर्वात जास्त भेट दिलेल्या पर्यटक आकर्षणांपैकी एक आहे. == नामकरण == [[पहिला राजराज चोळ|राजराजा चोळ]], ज्याने हे मंदीर बांधले, त्याने मंदीरास राजराजेश्वरम असे म्हटले, शब्दशः "राजराजाचे सर्वशक्तिमान मंदिर". बृहन्नायकी मंदिरातील नंतरच्या शिलालेखात मंदिराच्या देवतेला पेरिया उदैया नायनार असे संबोधले आहे, जे बृहदेश्वर आणि पेरुवुदैयार कोविल या आधुनिक नावांचे उगमस्थान असल्याचे म्हटले जाते. बृहदेश्वर (IAST: Bṛihádīśvara) हा शब्द बृहत (अर्थ "मोठा, महान, उदात्त, विशाल") आणि ईश्वर या दोन [[संस्‍कृत भाषा|संस्कृत]] शब्दांनी बनलेला आहे. == स्थान == बृहदेश्वर मंदिर हे [[चेन्नई]]<nowiki/>च्या नैऋत्येस सुमारे ३५० किलोमीटर अंतरावर [[तंजावर]] शहरात आहे. तंजावर हे शहर शहर [[भारतीय रेल्वे]], तामिळनाडू बस सेवा आणि [[राष्ट्रीय महामार्ग ६७]], 45C, 226 आणि 226 Extn द्वारे मोठ्या शहरांशी जोडलेले आहे. नियमित सेवा असलेले सर्वात जवळचे विमानतळ [[तिरुचिरापल्ली आंतरराष्ट्रीय विमानतळ]] (IATA: TRZ), सुमारे ५५ किलोमीटर अंतरावर आहे. == इतिहास == == वर्णन == == प्रशासन == सध्या मंदीराच्या प्रशासनाची व व्यवस्थापनाची जबाबदारी [[तंजावूर मराठा राज्य|तंजावर मराठा]] राजघराण्याचे प्रमुख बाबाजी भोंसले यांच्याकडे आहे. ते देवस्थानचे वंशपरंपरागत विश्वस्त आहेत, या विश्वस्त मंडळाद्वारे बृहदीश्‍वर मंदिरासह ८८ [[चोळ राजांची मंदिरे|चोळ मंदिरांचे]] व्यवस्थापन केले जाते. बाबाजी भोंसले हे चोळ घराण्यातील किंवा [[तमिळ लोक|तमिळ वंशा]]<nowiki/>चे नसल्यामुळे त्यांचे हे अधिकार रद्द करण्यासाठी तमिळ गटाने [[तमिळनाडू]] सरकारकडे याचिका केली आहे. आंदोलकांपैकी काहींच्या मते, बाबाजी भोंसले हे तंजावरच्या मराठा राजांचे कायदेशीर वारस देखील नाहीत असेही म्हटले जाते. == चित्रदालन == मंदिरात अनेक शिल्पे, आराम आणि भित्तीचित्रे आहेत:<ref name="Sivaramamurti1977p288">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=WKgQAQAAMAAJ|title=L'Art en Inde|author=C. Sivaramamurti|publisher=H. N. Abrams|year=1977|isbn=978-0-8109-0630-3|pages=287–288, 427}}</ref> <gallery mode="packed" heights="150"> File:Brihadisvara Temple, Thanjavur, Tamil Nadu, India.jpg|बृहदेश्वर मंदिर File:An elephant relief on the Brihadisvara Temple, Thanjavur.jpg|मंदिरातील पायऱ्यावरील हत्तीचे शिलप File:Big temple 064.jpg|भिक्षाटन भगवान शिव File:Big temple 100.jpg|स्त्री आणि पुरुष तत्त्वे अविभाज्य आहेत याचे प्रतीक असलेले [[अर्धनारीश्वर]]ाचे शिल्प.<ref>{{cite encyclopedia|url=https://www.britannica.com/topic/Ardhanarishvara|title=Ardhanārīśvara|year=2011|encyclopedia=Encyclopædia Britannica|access-date=27 December 2017}}</ref> File:Le temple de Brihadishwara (Tanjore, Inde) (13908795928).jpg|मुख्य मंदीरावरील [[गणपती|गणेश]] मुर्ती. File:Brihadeeswarar Temple 04.jpg|मंदीरातील स्वतंत्र गणपतीचे मंदीर File:MyTanjoreTripPic19.JPG|अंगणाच्या उत्तर भागात असलेले [[कार्तिकेय|सुब्रह्मण्‍यार]] देवस्थान. मुरुगन, कार्तिकेय किंवा स्कंद यानावाने देखील ओळखले जाते. File:Chandeshvara shrine at the Brihadisvara Temple.jpg|[[चंडेश्वरा]]चे मंदिर. चंडेश्वर हे योगी आणि [[नायनार]] संत होते. File:1010 CE Brihadishwara Temple, Hindu god Shiva, built by Rajaraja I, Thanjavur Tamil Nadu India (8).jpg|[[नृसिंह]] अवतारातील भगवान [[विष्णू]] File:1010 CE Brihadishwara Shiva Temple, yogini, built by Rajaraja I, Thanjavur Tamil Nadu India.jpg|[[लक्ष्मी]]ची मूर्ती, File:Tanjore Paintings - Big temple 01.JPG|[[गजलक्ष्मी|गजलक्ष्मी]]चे भित्तिचित्र, वैष्णव संस्कृती दर्शवणारे शिल्प File:Big temple 061.jpg|शैव मंदीरात असलेले भगवान विष्णूंचे शिल्प File:1010 CE Brihadishwara Shiva Temple, wall relief, built by Rajaraja I, Thanjavur Tamil Nadu India.jpg|[[योग]] आणि ध्यान मुद्रेतील मुर्ती; मंदीरात अनेक संताचे शिल्प कोरलेले आहेत. File:Brihadeeswarar Temple 3407.jpg|[[गवळणी|गवळण]]ींचे वस्त्र घेउन झाडावर बसलेला बाल [[कृष्ण]] File:Nandi Brihadeeswara.jpg|नंदी File:Sculpture2 Brihadeeswara.jpg|शिल्पाकृती File:Sculpture3 Brihadeeswara.jpg|विमानाच्या बाह्य भिंतीचीवरील शिल्पकला File:Relief Staircase, Brihadeeswara.jpg|पायऱ्यावरील नक्षीकाम File:Relief detail, Brihadeeswara.jpg|मंदिरातील नक्षीकाम File:Relief detail 2 Brihadeeswara.jpg|मंदिरातील नक्षीकाम File:Entrance Brihadeeswara.jpg|प्रवेश File:Thanjavur Big Temple View.jpg|मंदीराच्या विमानाचे दृश्य File:Left side view Brihadeeswara.jpg|डाव्या बाजुचे दृश्य File:The Big Temple - Thanjavur.jpg|रात्रीचे दृश्य File:PeriyaKoil June 2016.jpg|मंदीर परिसरातील सकाळचे वातावरण File:A yoga and meditation relief.jpg|[[योग]] आणि ध्यान मुद्रेतील मुर्ती File:Ta-scr.jpg|बृहदीश्वर मंदिरातील तमिळ शिलालेख </gallery> == हे देखील पहा == == बाह्य दुवे == == संदर्भ आणि नोंदी == {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:तंजावर]] 4tttawlv3tyinwv5w0scoi3zc3xpztn 2143176 2143158 2022-08-04T17:08:24Z Omega45 127466 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट मंदिर |चित्र = Side_profile,_Brihadeeswara.jpg |निर्माता= [[पहिला राजराज चोळ|राजराजा पहिला]] |जीर्णोद्धारक= |नाव = |निर्माण वर्ष=इ.स. १००३ ते १०१० |देवता= [[शिव|भगवान शिव]] |वास्तुकला = द्रविड शैली |स्थान=[[तंजावूर|तंजावर]], [[तमिळनाडू]] }} '''बृहदीश्वर मंदिर''' ([[तमिळ भाषा|तमिळ]] - पेरुवुदैयार कोविल பெருவுடையார் கோயில்) स्थानिक पातळीवर थंजई पेरिया कोविल म्हणून ओळखले जाते, हे [[तंजावूर|तंजावर]], [[तमिळनाडू]] मध्ये [[कावेरी नदी]]<nowiki/>च्या दक्षिण तीरावर स्थित [[शिव|भगवान शिवाला]] समर्पित [[द्रविड संस्कृती|द्रविडी]]<nowiki/>यन शैलीतील [[हिंदू]] मंदिर आहे. मंदिरास राजराजेश्वरम देखील म्हटले जाते. हे मंदिर जगातील सर्वात मोठ्या हिंदू मंदिरांपैकी एक आहे. विकसित तमिळ वास्तुकलेचे हे अनुकरणीय उदाहरण आहे, मंदिरास दक्षिणेचा [[मेरू पर्वत|मेरू]] असेही म्हणतात. हे मंदिर चोळ राजा [[पहिला राजराज चोळ|राजराजा पहिला]] याने इ.स. १००३ ते १०१० या दरम्यान बांधले. या मंदिरासोबतच [[चोळ साम्राज्य|चोळ वंशाच्या]] काळातील गंगाईकोंडा चोलापुरम मंदिर आणि ऐरावतेश्वर मंदिर हे [[जागतिक वारसा स्थान|युनेस्को]] (UNESCO) च्या जागतिक वारसा स्थळाचा एक भाग आहे ज्याला "[[चोळ राजांची मंदिरे|ग्रेट लिव्हिंग चोला टेंपल्स]]" म्हणून ओळखले जाते. ११व्या शतकातील या मंदिराची मूळ स्मारके खंदकाभोवती बांधण्यात आली होती. त्यात गोपुरम्, मुख्य मंदिर, त्याचा भव्य बुरुज, शिलालेख, भित्तिचित्रे आणि शिल्पे प्रामुख्याने [[शैव पंथ|शैव पंथाशी]] संबंधित आहेत, परंतु हिंदू धर्मातील [[वैष्णव पंथ|वैष्णव]] आणि शक्ती परंपरांचा देखील समावेश आहे. मंदिराचे इतिहासात नुकसान झाले होते त्यामुळे काही कलाकृती आता गायब आहेत. त्यानंतरच्या काळात मंदिरामध्ये अतिरिक्त मंडप आणि स्मारके जोडली गेली. हे मंदिर सध्या १६व्या शतकानंतर बांधण्यात आलेल्या तटबंदीच्या मध्यभागी उभे आहे. ग्रॅनाइट वापरून बांधलेले मंदिराचे शिखर (विमान) हे दक्षिण भारतामध्ये सर्वात उंच आहे. मंदिरातील [[शिव|शिवलिंग]] भारतातील सर्वात मोठ्या शिवलिंगांपैकी एक आहे आणि मंदिरामध्ये भव्य असा कॉलोनेड कॉरिडॉर{{मराठी शब्द सुचवा}} आहे. मंदिर त्याच्या उत्कृष्ट शिल्पकलेसाठी आणि ११व्या शतकातील पितळच्या [[नटराज|नटराजा]]<nowiki/>च्या मुर्तीसाठी देखील प्रसिद्ध आहे. मंदिराच्या संकुलात [[नंदी]], [[पार्वती]], [[कार्तिकेय]], [[गणेश]], चंडेश्वर, [[वाराही]], तिरुवरूरचे थियागराजर व इतर देवांचीही मंदिरे आहेत. हे मंदिर तामिळनाडूमधील सर्वात जास्त भेट दिलेल्या पर्यटक आकर्षणांपैकी एक आहे. == नामकरण == [[पहिला राजराज चोळ|राजराजा चोळ]], ज्याने हे मंदीर बांधले, त्याने मंदीरास राजराजेश्वरम असे म्हटले, शब्दशः "राजराजाचे सर्वशक्तिमान मंदिर". बृहन्नायकी मंदिरातील नंतरच्या शिलालेखात मंदिराच्या देवतेला पेरिया उदैया नायनार असे संबोधले आहे, जे बृहदेश्वर आणि पेरुवुदैयार कोविल या आधुनिक नावांचे उगमस्थान असल्याचे म्हटले जाते. बृहदेश्वर (IAST: Bṛihádīśvara) हा शब्द बृहत (अर्थ "मोठा, महान, उदात्त, विशाल") आणि ईश्वर या दोन [[संस्‍कृत भाषा|संस्कृत]] शब्दांनी बनलेला आहे. == स्थान == बृहदेश्वर मंदिर हे [[चेन्नई]]<nowiki/>च्या नैऋत्येस सुमारे ३५० किलोमीटर अंतरावर [[तंजावर]] शहरात आहे. तंजावर हे शहर शहर [[भारतीय रेल्वे]], तामिळनाडू बस सेवा आणि [[राष्ट्रीय महामार्ग ६७]], 45C, 226 आणि 226 Extn द्वारे मोठ्या शहरांशी जोडलेले आहे. नियमित सेवा असलेले सर्वात जवळचे विमानतळ [[तिरुचिरापल्ली आंतरराष्ट्रीय विमानतळ]] (IATA: TRZ), सुमारे ५५ किलोमीटर अंतरावर आहे. == इतिहास == == वर्णन == == प्रशासन == सध्या मंदीराच्या प्रशासनाची व व्यवस्थापनाची जबाबदारी [[तंजावूर मराठा राज्य|तंजावर मराठा]] राजघराण्याचे प्रमुख बाबाजी भोंसले यांच्याकडे आहे. ते देवस्थानचे वंशपरंपरागत विश्वस्त आहेत, या विश्वस्त मंडळाद्वारे बृहदीश्‍वर मंदिरासह ८८ [[चोळ राजांची मंदिरे|चोळ मंदिरांचे]] व्यवस्थापन केले जाते. बाबाजी भोंसले हे चोळ घराण्यातील किंवा [[तमिळ लोक|तमिळ वंशा]]<nowiki/>चे नसल्यामुळे त्यांचे हे अधिकार रद्द करण्यासाठी तमिळ गटाने [[तमिळनाडू]] सरकारकडे याचिका केली आहे. आंदोलकांपैकी काहींच्या मते, बाबाजी भोंसले हे तंजावरच्या मराठा राजांचे कायदेशीर वारस देखील नाहीत असेही म्हटले जाते. == चित्रदालन == मंदिरात अनेक शिल्पे, आराम आणि भित्तीचित्रे आहेत:<ref name="Sivaramamurti1977p288">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=WKgQAQAAMAAJ|title=L'Art en Inde|author=C. Sivaramamurti|publisher=H. N. Abrams|year=1977|isbn=978-0-8109-0630-3|pages=287–288, 427}}</ref> <gallery mode="packed" heights="150"> File:Brihadisvara Temple, Thanjavur, Tamil Nadu, India.jpg|बृहदेश्वर मंदिर File:An elephant relief on the Brihadisvara Temple, Thanjavur.jpg|मंदिरातील पायऱ्यावरील हत्तीचे शिलप File:Big temple 064.jpg|भिक्षाटन भगवान शिव File:Big temple 100.jpg|स्त्री आणि पुरुष तत्त्वे अविभाज्य आहेत याचे प्रतीक असलेले [[अर्धनारीश्वर]]ाचे शिल्प.<ref>{{cite encyclopedia|url=https://www.britannica.com/topic/Ardhanarishvara|title=Ardhanārīśvara|year=2011|encyclopedia=Encyclopædia Britannica|access-date=27 December 2017}}</ref> File:Le temple de Brihadishwara (Tanjore, Inde) (13908795928).jpg|मुख्य मंदीरावरील [[गणपती|गणेश]] मुर्ती. File:Brihadeeswarar Temple 04.jpg|मंदीरातील स्वतंत्र गणपतीचे मंदीर File:MyTanjoreTripPic19.JPG|अंगणाच्या उत्तर भागात असलेले [[कार्तिकेय|सुब्रह्मण्‍यार]] देवस्थान. मुरुगन, कार्तिकेय किंवा स्कंद यानावाने देखील ओळखले जाते. File:Chandeshvara shrine at the Brihadisvara Temple.jpg|[[चंडेश्वरा]]चे मंदिर. चंडेश्वर हे योगी आणि [[नायनार]] संत होते. File:1010 CE Brihadishwara Temple, Hindu god Shiva, built by Rajaraja I, Thanjavur Tamil Nadu India (8).jpg|[[नृसिंह]] अवतारातील भगवान [[विष्णू]] File:1010 CE Brihadishwara Shiva Temple, yogini, built by Rajaraja I, Thanjavur Tamil Nadu India.jpg|[[लक्ष्मी]]ची मूर्ती, File:Tanjore Paintings - Big temple 01.JPG|[[गजलक्ष्मी|गजलक्ष्मी]]चे भित्तिचित्र, वैष्णव संस्कृती दर्शवणारे शिल्प File:Big temple 061.jpg|शैव मंदीरात असलेले भगवान विष्णूंचे शिल्प File:1010 CE Brihadishwara Shiva Temple, wall relief, built by Rajaraja I, Thanjavur Tamil Nadu India.jpg|[[योग]] आणि ध्यान मुद्रेतील मुर्ती; मंदीरात अनेक संताचे शिल्प कोरलेले आहेत. File:Brihadeeswarar Temple 3407.jpg|[[गवळणी|गवळण]]ींचे वस्त्र घेउन झाडावर बसलेला बाल [[कृष्ण]] File:Nandi Brihadeeswara.jpg|नंदी File:Sculpture2 Brihadeeswara.jpg|शिल्पाकृती File:Sculpture3 Brihadeeswara.jpg|विमानाच्या बाह्य भिंतीचीवरील शिल्पकला File:Relief Staircase, Brihadeeswara.jpg|पायऱ्यावरील नक्षीकाम File:Relief detail, Brihadeeswara.jpg|मंदिरातील नक्षीकाम File:Relief detail 2 Brihadeeswara.jpg|मंदिरातील नक्षीकाम File:Entrance Brihadeeswara.jpg|प्रवेश File:Thanjavur Big Temple View.jpg|मंदीराच्या विमानाचे दृश्य File:Left side view Brihadeeswara.jpg|डाव्या बाजुचे दृश्य File:The Big Temple - Thanjavur.jpg|रात्रीचे दृश्य File:PeriyaKoil June 2016.jpg|मंदीर परिसरातील सकाळचे वातावरण File:A yoga and meditation relief.jpg|[[योग]] आणि ध्यान मुद्रेतील मुर्ती File:Ta-scr.jpg|बृहदीश्वर मंदिरातील तमिळ शिलालेख </gallery> == हे देखील पहा == == बाह्य दुवे == == संदर्भ आणि नोंदी == {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:तंजावर]] qdzzx85f4m48pe8zrb9d2axjykbx5v2 2 306130 2143188 2119736 2022-08-05T01:11:54Z Usernamekiran 29153 commented line 93 - subpages javascript text/javascript /** * Derived from Technical 13's version [1] of Equazcion's OneClickArchiver [2] * [1] < https://en.wikipedia.org/wiki/User:Technical_13/Scripts/OneClickArchiver.js > * [2] < https://en.wikipedia.org/wiki/User:Equazcion/OneClickArchiver.js > * Imported to Marathi wikipediea from < https://en.wikipedia.org/wiki/User:Evad37/OneClickArchiver.js > by usernamekiran. */ // <nowiki> mw.loader.using(['mediawiki.util', 'mediawiki.api'], function() { var config = mw.config.get([ 'debug', 'wgAction', 'wgArticleId', 'wgCategories', 'wgMonthNames', 'wgNamespaceNumber', 'wgPageName', 'wgRelevantUserName' ]); $( document ).ready( function () { if ( ( $( '#ca-addsection' ).length > 0 || $.inArray( 'Non-talk pages that are automatically signed', config.wgCategories ) >= 0 ) && config.wgAction === 'view' && $.inArray( 'Pages that should not be manually archived', config.wgCategories ) === -1 ) { var OCAstate = mw.user.options.get( 'userjs-OCA-enabled', 'true' ); var pageid = config.wgArticleId; var errorLog = { errorCount: 0 }; new mw.Api().get( { action: 'query', prop: [ 'revisions', 'info' ], rvsection: 0, rvprop: 'content', pageids: pageid, indexpageids: 1, rawcontinue: '' } ).done( function ( response0 ) { var thisMonthNum, thisMonthFullName, monthNamesShort, thisMonthShortName, thisYear, archiveNum; var content0 = response0.query.pages[ pageid ].revisions[ 0 ][ '*' ]; /* archiveme */// Find out if there is already an {{Archive me}} request, and if it is between 1-2 months old if ( config.wgNamespaceNumber === 3 ) { thisMonthNum = new Date().getMonth(); thisMonthFullName = config.wgMonthNames[ thisMonthNum + 1 ]; monthNamesShort = [ "", "Jan", "Feb", "Mar", "Apr", "May", "Jun", "Jul", "Aug", "Sep", "Oct", "Nov", "Dec" ]; thisMonthShortName = monthNamesShort[ thisMonthNum + 1 ]; thisYear = new Date().getFullYear(); var nowOcto = parseInt( ( ( thisYear * 12 ) + thisMonthNum + 1 ), 10 ); var archiveme = content0.match( /\{\{Archive ?me(\| *date *= *(January|February|March|April|May|June|July|August|September|October|November|December) ([\d]{4}))?\}\}/i ); if ( archiveme === null || archiveme === undefined ) { errorLog.errorCount++; errorLog.archiveme = '{{Archiveme}} not found.'; } else { /* Archive me found - how old is it? */ var archivemeMonth = archiveme[ 2 ]; var archivemeMonthNum = 0; if ( typeof archivemeMonth === 'number' ) { archivemeMonthNum = parseInt( archivemeMonth, 10 ); } else { for ( var i in config.wgMonthNames ) { if ( archivemeMonth === config.wgMonthNames[ i ] ) { archivemeMonthNum = parseInt( i, 10 ); } else if ( archivemeMonth === monthNamesShort[ i ] ) { archivemeMonthNum = parseInt( i, 10 ); } } } var archivemeYear = parseInt( archiveme[ 3 ], 10 ); var archivemeOcto = parseInt( ( ( archivemeYear * 12 ) + archivemeMonthNum ), 10 ); var archivemeSafe = parseInt( ( nowOcto - 2 ), 10 ); archiveme = archiveme[ 0 ]; } } /* counter */// Get the counter value var counterRegEx = new RegExp( '\\| *counter *= *(\\d+)' ); var counter = counterRegEx.exec( content0 ); if ( counter === null || counter === undefined ) { counter = 1; errorLog.errorCount++; errorLog.counter = counter; } else { counter = counter[ 1 ]; archiveNum = counter; } /* archiveName */// Get the archiveName value var archiveNameRegEx = /\| *archive *= *(.*\%\(counter\)d.*) *(-->)?/; var archiveName = archiveNameRegEx.exec( content0 ); var rootBase = config.wgPageName // .replace( /\/.*/g, '' )// Chop off the subpages .replace( /_/g, ' ' );// Replace underscores with spaces if ( archiveName === null || archiveName === undefined ) { archiveName = rootBase + '/Archive ' + counter; errorLog.errorCount++; errorLog.archiveName = archiveName; } else { archiveName = archiveName[ 1 ] .replace( /\| *archive *= */, '' ) .replace( /\%\(year\)d/g, thisYear ) .replace( /\%\(month\)d/g, thisMonthNum ) .replace( /\%\(monthname\)s/g, thisMonthFullName ) .replace( /\%\(monthnameshort\)s/g, thisMonthShortName ) .replace( /\%\(counter\)d/g, archiveNum ); var archiveBase = archiveName .replace( /\/.*/, '' )// Chop off the subpages .replace( /_/g, ' ' );// Replace underscores with spaces var archiveSub = archiveName .replace( /_/g, ' ' )// Replace underscores with spaces .replace( archiveBase, '' );// Chop off the base pagename if ( archiveBase != rootBase ) { errorLog.errorCount++; errorLog.archiveName = 'Archive name mismatch:<br /><br />Found: ' + archiveName; errorLog.archiveName += '<br />Expected: ' + rootBase.replace( '_', ' ' ) + archiveSub + '<br /><br />'; } } /* archivepagesize */// Get the size of the destination archive from the API new mw.Api().get( { action: 'query', prop: 'revisions',rvlimit: 1, rvprop: [ 'size', 'content' ], titles: archiveName, list: 'usercontribs', uclimit: 1, ucprop: 'timestamp', ucuser: ( ( config.wgRelevantUserName ) ? config.wgRelevantUserName : 'Example' ), rawcontinue: '', } ).done( function ( archivePageData ) { var archivePageSize = 0; if ( archivePageData.query.pages[ -1 ] === undefined ) { for ( var a in archivePageData.query.pages ) { archivePageSize = parseInt( archivePageData.query.pages[ a ].revisions[ 0 ].size, 10 ); archiveName = archivePageData.query.pages[ a ].title; } } else { archivePageSize = -1; archiveName = archivePageData.query.pages[ archivePageSize ].title; errorLog.errorCount++; errorLog.archivePageSize = -1; errorLog.archiveName = '<a class="new" href="' + mw.util.getUrl( archiveName, { action: 'edit', redlink: '1' } ) + '" title="' + archiveName + '">' + archiveName + '</a>'; } /* maxarchivesize */// Get the defined max archive size from template var maxArchiveSizeRegEx = new RegExp( '\\| *maxarchivesize *= *(\\d+K?)' ); var maxArchiveSize = maxArchiveSizeRegEx.exec( content0 ); if ( maxArchiveSize === null || maxArchiveSize[ 1 ] === undefined ) { maxArchiveSize = parseInt( 153600, 10 ); errorLog.errorCount++; errorLog.maxArchiveSize = maxArchiveSize; } else if ( maxArchiveSize[ 1 ].slice( -1 ) === "K" && $.isNumeric( maxArchiveSize[ 1 ].slice( 0, maxArchiveSize[ 1 ].length-1 ) ) ) { maxArchiveSize = parseInt( maxArchiveSize[ 1 ].slice( 0, maxArchiveSize[ 1 ].length - 1 ), 10 ) * 1024; } else if ( $.isNumeric( maxArchiveSize[ 1 ].slice() ) ) { maxArchiveSize = parseInt( maxArchiveSize[ 1 ].slice(), 10 ); } /* pslimit */// If maxArchiveSize is defined, and archivePageSize >= maxArchiveSize increment counter and redfine page name. if ( !errorLog.maxArchiveSize && archivePageSize >= maxArchiveSize ) { counter++; archiveName = archiveNameRegEx.exec( content0 ); archiveName = archiveName[ 1 ] .replace( /\| *archive *= */, '' ) .replace( /\%\(year\)d/g, thisYear ) .replace( /\%\(month\)d/g, thisMonthNum ) .replace( /\%\(monthname\)s/g, thisMonthFullName ) .replace( /\%\(monthnameshort\)s/g, thisMonthShortName ) .replace( /\%\(counter\)d/g, counter ); var oldCounter = counterRegEx.exec( content0 ); var newCounter = '|counter=1'; if ( oldCounter !== null && oldCounter !== undefined ) { newCounter = oldCounter[ 0 ].replace( oldCounter[ 1 ], counter ); oldCounter = oldCounter[ 0 ]; } else { errorLog.errorCount++; errorLog.newCounter = newCounter; } } /* archiveheader */// Get the defined archive header to place on archive page if it doesn't exist var archiveHeaderRegEx = new RegExp( '\\| *archiveheader *= *(\{\{[^\r\n]*\}\})' ); var archiveHeader = archiveHeaderRegEx.exec( content0 ); if ( archiveHeader === null || archiveHeader === undefined ) { archiveHeader = "{{Aan}}"; errorLog.errorCount++; errorLog.archiveHeader = archiveHeader; } else { archiveHeader = archiveHeader[ 1 ]; } /* headerlevel */// Get the headerlevel value or default to '2' var headerLevelRegEx = new RegExp( '\\| *headerlevel *= *(\\d+)' ); var headerLevel = headerLevelRegEx.exec( content0 ); if ( headerLevel === null || headerLevel === undefined ) { headerLevel = 2; errorLog.errorCount++; errorLog.headerLevel = headerLevel; } else { headerLevel = parseInt( headerLevel[ 1 ] ); } /* debug */// Table to report the values found. if ( config.debug === true ) { var OCAreport = '<table style="width: 100%;" border="1"><tr><th style="font-variant: small-caps; font-size: 20px;">config</th><th style="font-variant: small-caps; font-size: 20px;">value</th></tr>'; OCAreport += '<tr><td>Counter</td><td style="text-align: center;'; if ( errorLog.counter ) { OCAreport += ' background-color: #FFEEEE;">' + errorLog.counter; } else { OCAreport += '">' + counter; } OCAreport += '</td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align: center;">Archive name</td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align: center;'; if ( errorLog.archiveName ) { OCAreport += ' background-color: #FFEEEE;">' + errorLog.archiveName; } else { OCAreport += '">' + archiveName; } OCAreport += '</td></tr><tr><td>Header Level</td><td style="text-align: center;'; if ( errorLog.headerLevel ) { OCAreport += ' background-color: #FFEEEE;">' + errorLog.headerLevel; } else { OCAreport += '">' + headerLevel; } OCAreport += '</td></tr><tr><td>Archive header</td><td style="text-align: center;'; if ( errorLog.archiveHeader ) { OCAreport += ' background-color: #FFEEEE;">' + errorLog.archiveHeader; } else { OCAreport += '">' + archiveHeader; } OCAreport += '</td></tr><tr><td>Max<br />archive size</td><td style="text-align: center;'; if ( errorLog.maxArchiveSize ) { OCAreport += ' background-color: #FFEEEE;">' + errorLog.maxArchiveSize; } else { OCAreport += '">' + maxArchiveSize; } OCAreport += '</td></tr><tr><td>Current<br />archive size</td><td style="text-align: center;'; if ( errorLog.archivePageSize ) { OCAreport += ' background-color: #FFEEEE;">' + archivePageSize; } else if ( archivePageSize >= maxArchiveSize ) { OCAreport += ' background-color: #FFEEEE;">' + archivePageSize; } else { OCAreport += '">' + archivePageSize; } if ( !errorLog.archiveme && archiveme !== undefined ) { OCAreport += '</td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align: center;'; if ( ( nowOcto - archivemeOcto ) <= 1 ) { OCAreport += '">Asked to archive '; } if ( ( nowOcto - archivemeOcto ) === 0 ) { OCAreport += 'this month'; } else if ( ( nowOcto - archivemeOcto ) === 1 ) { OCAreport += 'last month'; } else { OCAreport += ' background-color: #FFEEEE;">Asked to archive ' + ( nowOcto - archivemeOcto ) + ' months ago'; } } if ( errorLog.archiveme || archiveme !== undefined ) { OCAreport += '</td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align: center;'; } if ( errorLog.archiveme ) { OCAreport += ' background-color: #FFEEEE;">' + errorLog.archiveme; } else if ( archiveme !== undefined ) { OCAreport += '">' + archiveme; } OCAreport += '</td></tr><tr><td colspan="2" style="font-size: larger; text-align: center;"><a href="/wiki/User:Technical_13/Scripts/OneClickArchiver" title="User:Technical 13/Scripts/OneClickArchiver">Documentation</a></td></tr></table>'; mw.notify( $( OCAreport ), { title: 'OneClickArchiver report!', tag: 'OCA', autoHide: false } ); } var OCAerror = '<p>The following errors detected:<br />'; if ( errorLog.counter ) { OCAerror += '<b style="font-size: larger; color: #FF0000;">&bull;</b>&nbsp;Unable to find <b>|counter=</b><br />&nbsp; &nbsp; &nbsp;Default value: <b>1</b><br />'; } if ( errorLog.archiveName && errorLog.archiveName.search( 'defaulted to' ) !== -1 ) { OCAerror += '<b style="font-size: larger; color: #FF0000;">&bull;</b>&nbsp;Unable to find <b>|archive=</b><br />&nbsp; &nbsp; &nbsp;Default value: <b>' + archiveName + '</b><br />'; } if ( errorLog.archiveName && errorLog.archiveName.search( 'mismatch' ) !== -1 ) { OCAerror += '<b style="font-size: larger; color: #FF0000;">&bull;</b>&nbsp;Archive name mismatch detected.<br />'; } if ( errorLog.headerLevel ) { OCAerror += '&nbsp; Unable to find <b>|headerlevel=</b><br />&nbsp; &nbsp; &nbsp;Default value: <b>2</b><br />'; } if ( errorLog.archiveHeader ) { OCAerror += '&nbsp; Unable to find <b>|archiveheader=</b><br />&nbsp; &nbsp; &nbsp;Default value: <b>"{{Aan}}"</b><br />'; } if ( errorLog.maxArchiveSize ) { OCAerror += '&nbsp; Unable to find <b>|maxarchivesize=</b><br />&nbsp; &nbsp; &nbsp;Default value: <b>153600</b><br />'; } if ( errorLog.counter || errorLog.archiveName ) { OCAerror += '<br /><b style="font-size: larger; color: #FF0000;">&bull;</b>&nbsp;Causing the script to abort.<br />'; } OCAerror += '<br /><span style="font-size: larger;">Please, see <a href="/wiki/User:Technical_13/Scripts/OneClickArchiver" title="User:Technical 13/Scripts/OneClickArchiver">the documentation</a> for details.</span></p>'; var archiverReport = mw.util.addPortletLink( 'p-cactions', '#archiverNoLink', '|Archive', 'pt-OCA-report', 'Report for why there are no |Archive links on this page', null, null ); $( archiverReport ).click( function ( e ) { e.preventDefault(); mw.notify( $( OCAerror ), { title: 'OneClickArchiver errors!', tag: 'OCAerr', autoHide: false } ); } ); if ( config.wgNamespaceNumber === 3 && ( errorLog.counter || errorLog.archiveName ) && config.debug === true && errorLog.archiveme ) { if ( confirm( 'Click [OK] to post {{Archiveme|{{SUBST:DATE}}}} to the top of the page and abort or\n\t[Cancel] to attempt running with default values.' ) === true ) { new mw.Api().postWithToken( 'edit', { action: 'edit', section: 0, pageid: pageid, text: '{{Archiveme|{{SUBST:DATE}}}}\n' + content0, summary: '{{[[Template:Archiveme|Archiveme]]}} posted with [[User:Usernamekiran/OneClickArchiver|OneClickArchiver]].' } ).done( function () { alert( 'Request for user to set up archiving posted.' ); location.reload(); } ); } } else if ( config.wgNamespaceNumber === 3 && archivemeOcto >= archivemeSafe ) { /* Archive me request was made, give the user a chance to comply */ } else if ( config.wgNamespaceNumber === 3 && ( errorLog.counter || errorLog.archiveName ) && config.debug === true && confirm( '{{Archiveme}} found on the top of the page:\n\n\t Click [OK] abort or\n\t[Cancel] to attempt running with default values.' ) === true ) { /* User aborted script */ } else { $( 'h' + headerLevel + ' span.mw-headline' ).each( function() { var sectionName = $( this ).text(); var editSectionUrl = $( this ).parent().find('.mw-editsection a').not('.mw-editsection-visualeditor').first().attr( 'href' ); var sectionReg = /&section=(.*)/; var sectionRaw = sectionReg.exec( editSectionUrl ); if ( sectionRaw != null && sectionRaw[ 1 ].indexOf( 'T' ) < 0 ) { var sectionNumber = parseInt( sectionRaw[ 1 ] ); if ( $( this ).parent().prop( 'tagName' ) === 'H' + headerLevel ) { $( this ).parent( 'h' + headerLevel ).append( ' <div style="font-size: 0.6em; font-weight: bold; float: right;"> | <a id="' + sectionNumber + '" href="#archiverLink" class="archiverLink">' + 'Archive' + '</a></div>' ); $(this).parent('h' + headerLevel).find('a.archiverLink').attr('title', 'Archive to: "'+archiveName+'"'); $( this ).parent( 'h' + headerLevel ).find( 'a.archiverLink' ).click( function() { var mHeaders = '<span style="color: #444444;">Retrieving headers...</span>'; var mSection = 'retrieving section content...'; var mPosting = '<span style="color: #004400">Content retrieved,</span> performing edits...'; var mPosted = '<span style="color: #008800">Archive appended...</span>'; var mCleared = '<span style="color: #008800">Section cleared...</span>'; var mReloading = '<span style="color: #000088">All done! </span><a href="#archiverLink" onClick="javascript:location.reload();" title="Reload page">Reloading</a>...'; $( 'body' ).append( '<div class="overlay" style="background-color: #000000; opacity: 0.4; position: fixed; top: 0px; left: 0px; width: 100%; height: 100%; z-index: 500;"></div>' ); $( 'body' ).prepend( '<div class="arcProg" style="font-weight: bold; box-shadow: 7px 7px 5px #000000; font-size: 0.9em; line-height: 1.5em; z-index: 501; opacity: 1; position: fixed; width: 50%; left: 25%; top: 30%; background: #F7F7F7; border: #222222 ridge 1px; padding: 20px;"></div>' ); $( '.arcProg' ).append( '<div>' + mHeaders + '</div>' ); $( '.arcProg' ).append( '<div>' + 'Archive name <span style="font-weight: normal; color: #003366;">' + archiveName + '</span> <span style="color: darkgreen;">found</span>, ' + mSection + ' (' + archivePageSize + 'b)</div>' ); new mw.Api().get( { action: 'query', pageids: pageid, rvsection: sectionNumber, prop: [ 'revisions', 'info' ], rvprop: 'content', indexpageids: 1, rawcontinue: '' } ).done( function ( responseSection ) { var sectionContent = responseSection.query.pages[ pageid ].revisions[ 0 ][ '*' ]; $( '.arcProg' ).append( '<div>' + mPosting + '</div>' ); var dnau = sectionContent.match( /<!-- \[\[User:DoNotArchiveUntil\]\] ([\d]{2}):([\d]{2}), ([\d]{1,2}) (January|February|March|April|May|June|July|August|September|October|November|December) ([\d]{4}) \(UTC\) -->/ ); var dnauDate; if ( dnau === null || dnau === undefined ) { dnauDate = Date.now(); dnau = null; } else { dnau = dnau[ 1 ] + ':' + dnau[ 2 ] + ' ' + dnau[ 3 ] + ' ' + dnau[ 4 ] + ' ' + dnau[ 5 ]; dnauDate = new Date( dnau ); dnauDate = dnauDate.valueOf(); } if ( dnauDate > Date.now() ) { $( '.arcProg' ).remove(); $( '.overlay' ).remove(); var dnauAbortMsg = '<p>This section has been marked \"Do Not Archive Until\" ' + dnau + ', so archiving was aborted.<br /><br /><span style="font-size: larger;">Please, see <a href="/wiki/User:Technical_13/Scripts/OneClickArchiver" title="User:Technical 13/Scripts/OneClickArchiver">the documentation</a> for details.</span></p>'; mw.notify( $( dnauAbortMsg ), { title: 'OneClickArchiver aborted!', tag: 'OCAdnau', autoHide: false } ); } else { var archiveAction = 'adding section'; if ( archivePageSize <= 0 || ( archivePageSize >= maxArchiveSize && !errorLog.maxArchiveSize ) ) { sectionContent = archiveHeader + '\n\n' + sectionContent; archiveAction = 'creating'; mPosted = '<span style="color: #008800">Archive created...</span>'; } else { sectionContent = '\n\n{{Clear}}\n' + sectionContent; } if ( dnau != null ) { sectionContent = sectionContent.replace( /<!-- \[\[User:DoNotArchiveUntil\]\] ([\d]{2}):([\d]{2}), ([\d]{1,2}) (January|February|March|April|May|June|July|August|September|October|November|December) ([\d]{4}) \(UTC\) -->/g, '' ); } new mw.Api().postWithToken( 'edit', { action: 'edit', title: archiveName, appendtext: sectionContent, summary: '/* '+sectionName+' */ archived using [[User:Usernamekiran/OneClickArchiver|OneClickArchiver]])' } ).done( function () { $( '.arcProg' ).append( '<div class="archiverPosted">' + mPosted + '</div>' ); new mw.Api().postWithToken( 'edit', { action: 'edit', section: sectionNumber, pageid: pageid, text: '', summary: '[[User:Usernamekiran/OneClickArchiver|OneClickArchiver]] "' + sectionName + '" to [[' + archiveName + ']]' } ).done( function () { $( '.arcProg' ).append( '<div class="archiverCleared">' + mCleared + '</div>' ); if ( archivePageSize >= maxArchiveSize && !errorLog.maxArchiveSize ) { var mUpdated = '<span style="color: #008800">Counter updated...</span>'; new mw.Api().postWithToken( 'edit', { action: 'edit', section: 0, pageid: pageid, text: content0.replace( oldCounter, newCounter ), summary: '[[User:Usernamekiran/OneClickArchiver|OneClickArchiver]] updated counter.' } ).done( function () { $( '.arcProg' ).append( '<div class="archiverPosted">' + mUpdated + '</div>' ); $( '.arcProg' ).append( '<div>' + mReloading + '</div>' ); location.reload(); } ); } else { $( '.arcProg' ).append( '<div>' + mReloading + '</div>' ); location.reload(); } } ); } ); } } ); } ); } } } ); } } ); } ); var linkTextD = '1CA is on', linkDescD = 'Disable OneClickArchiver'; var linkTextE = '1CA is off', linkDescE = 'Enable OneClickArchiver'; var linkText = linkTextD, linkDesc = linkDescD; if ( OCAstate === 'false' ) { linkText = linkTextE; linkDesc = linkDescE; $( 'div.archiverDiv, li#pt-OCA-report' ).css( 'display', 'none' ); } var archiverToggle = mw.util.addPortletLink( 'p-cactions', '#archiverLink', linkText, 'pt-OCA', linkDesc, 'o', null ); $( archiverToggle ).click( function ( e ) { e.preventDefault(); /* Toggle the archiveLinks */ $( 'div.archiverDiv' ).css( 'display', function ( _i, val ) { return val === 'none' ? '' : 'none'; }); /* Toggle the toggle link */ $( 'li#pt-OCA a' ).html( function ( _i, val ) { return val === linkTextD ? linkTextE : linkTextD; }); /* Toggle the toggle description */ $( 'li#pt-OCA a' ).attr( 'title', function ( _i, val ) { return val === linkDescD ? linkDescE : linkDescD; }); /* Toggle the error report link */ if ( ( errorLog.counter || errorLog.archiveName ) ) { $( 'li#pt-OCA-report' ).css( 'display', function ( _i, val ) { return val === 'none' ? '' : 'none'; }); } /* Toggle default state */ new mw.Api().postWithToken( 'options', { action: 'options', optionname: 'userjs-OCA-enabled', optionvalue: OCAstate === 'true' ? 'false' : 'true' } ).done( function() { var resultMsg = 'OneClickArchiver is now ' + ( OCAstate === 'true' ? 'disabled' : 'enabled' ) + ' by default.'; mw.notify(resultMsg); OCAstate = OCAstate === 'true' ? 'false' : 'true'; } ); } ); } } ); }); // </nowiki> d74zux83xr8ccyth41qofh9uoridzct 3 306132 2143190 2142983 2022-08-05T01:14:35Z Usernamekiran 29153 /* फेर पडताळणी */ archived using [[User:Usernamekiran/OneClickArchiver|OneClickArchiver]]) wikitext text/x-wiki <center><big>[[सदस्य चर्चा:KiranBOT II/typos]] येथील जुनी चर्चा</big></center> <center><big>खालील चर्चा बंद करण्यात आल्या आहेत. <span style="color:red">'''कृपया त्यात बदल करू नका.'''</span> यानंतरच्या टिप्पण्या योग्य चर्चा पानावर कराव्यात.</big></center> == उभे अथवा आडवे जोडाक्षर == रत्‍नागिरी > आडवे जोडाक्षर रत्नागिरी > उभे जोडाक्षर यातील नेमके कोणते बरोबर आहे? <nowiki>दोन्ही पद्धतीने लिहिणे शक्य असले तरी माझ्या मते एकच पद्धत ठेवावी. रत्‍नागिरी असे लिहायला कठीण वाटले तरी वाचायला सोपे जाते म्हणून ते ठेवावे असे मला वाटते. ~~~~</nowiki> [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:४९, ९ फेब्रुवारी २०२२ (IST) :रत्‍नागिरी source code madhe टाकले. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १७:००, २ एप्रिल २०२२ (IST) == अनिर्णीत / अनिर्णित == अनिर्णीत > अनिर्णित (जाणकारांचा निर्णय अपेक्षित) अनिर्णित > अनिर्णीत | माझ्या मते असा बदल करणे योग्य आहे. ह्रस्व शब्द चूक असून तो दीर्घ असावा. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०८:२०, २ मार्च २०२२ (IST) :''अनिर्णित'' असे शुद्धलेखन बरोबर आहे. :[[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) ०७:०५, २७ मार्च २०२२ (IST) :: निर्णयाबद्दल धन्यवाद. मी अरूण फडके यांच्या मराठी लेखन कोश या पुस्तकाचा आधार घेतला होता. त्यात तो दीर्घ आहे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:०८, २७ मार्च २०२२ (IST) == नेहमी चुकणारे शब्द == खाली दिलेल्या शब्दातील जे योग्य वाटतील ते स्वीकारून बॉटद्वारे बदलावे. # आक्टोबर > ऑक्टोबर # उन्हाळयात > उन्हाळ्यात # एकुण > एकूण # एरलाइन्स > <s>एअरलाइन्स</s> # करुन > करून # किनार्याची > किनाऱ्याची # गुरु > गुरू -- अपवादाने गुरु हा शब्द बरोबर आहे. गुरे/गुरं या बहुवचनी शब्दाचे एकवचन गुरु होय. # चीत्रकाम्या > चित्रकाम्या # ठेउन > ठेवून # प्रामाणिकरण > प्रमाणीकरण # फेब्रवारी > फेब्रुवारी # बद्दलुन > बदलून # भाषातील > भाषांतील # वरुन > वरून (?) # वापरु > वापरू # वापरुन > <s>वापरून</s> # विवीध > विविध # विशेषत: > विशेषतः # विष्णु > विष्णू -- संस्कृतोद्भव (तसेच इतर भाषांतील थेट आणलेले शब्द व विशेषनामे) त्या त्या भाषांतील शुद्धलेखनासह स्वीकारावी. मराठीत रूढ असलेले शब्द, उदा - पॅरिस, याला अपवाद आहेत # सांगकाम्याद्वारेसफाई > सांगकाम्याद्वारे सफाई # सुरवात > सुरुवात # सुरु > सुरू # सोव्हियेत > <s>सोव्हिएत</s> # स्थानांतरीत > स्थानांतरित :<small>—unigned comment added by [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]]</small> :: सगळे शब्द source code मध्ये टाकले. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १७:००, २ एप्रिल २०२२ (IST) # "''गुरे/गुरं या बहुवचनी शब्दाचे एकवचन गुरु होय.''” हे बरोबर आहे. पण त्या अर्थाने गुरु हा शब्द वापरलेले विकीवरील एखादे पान कोणी दाखवू शकतो का? # "''विष्णु > विष्णू -- संस्कृतोद्भव (तसेच इतर भाषांतील थेट आणलेले शब्द व विशेषनामे) त्या त्या भाषांतील शुद्धलेखनासह स्वीकारावी. मराठीत रूढ असलेले शब्द, उदा - पॅरिस, याला अपवाद आहेत.''" विष्णू हा शब्द मराठीत रूढ असलेला शब्द आहे की नाही? तो शब्द संस्कृतोद्भव आहे हे नक्की. आता तो संस्कृतातील शुद्धलेखनासह स्वीकारावा म्हणजे नक्की काय करायचे? सगळीकडे पहिला णु हवा असेल तर बॉटद्वारे विष्णू - विष्णु असा बदल करणे अवघड नाही. पण हा नियम मला विकीवरील "शुद्धलेखनाचे नियम” या लेखात वाचायला मिळाला नाही. # एअरलाइन्स > एरलाइन्स / हार्डवेअर > हार्डवेर असा बदल बॉटद्वारे करणे सहज शक्य आहे. पण माझ्यामते विकीबाहेरील एखाद्या अभ्यासकाने त्याला दुजोरा द्यावा. # "विकिपीडियावरुन" यासारखे खूप शब्द आहेत जे दीर्घ पाहिजेत. उदा. नावावरुन स्थानकावरुन वसईवरुन विमानतळावरुन रस्त्यावरुन उंचीवरुन सांगण्यावरुन पदावरुन शब्दावरुन सीमेवरुन रुळांवरुन उंचावरुन इत्यादी. # वापरुन हा शब्द काही लेखात तसेच साच्यात वापरलेला आहे. उदा. साचा:जुलै२००८ तो दीर्घ पाहिजे. तसेच प्रत्येक पानाच्या शेवटी जे वाक्य आहे " ''हे संकेतस्थळ वापरुन आपण याच्या वापरण्याच्या अटी आणि गोपनीयता धोरणांचे पालन करण्यास आपली सहमती देत आहात.'' ” त्यातील वापरुन हा शब्द देखील दीर्घ पाहिजे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ११:२५, २७ मार्च २०२२ (IST) *{{ping|Shantanuo|अभय नातू}} "_विष्णु_ > _विष्णू_", व "विष्णू > विष्णु" आणि "गुरु_ → गुरू_" व "गुरू > गुरु" असे बदल केले तर? _ म्हणजे स्पेस. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २१:१६, २७ मार्च २०२२ (IST) ::: नाही तसे करता येणार नाही. कारण आपल्याला "गुरुचे" हा शब्द "गुरूचे" असा बदलून हवा आहे. ती सोय त्यात नाही. दुसरी गोष्ट म्हणजे तुम्ही गुरूकुल, गुरूकृप असे ५ – ६ शब्दच स्वीकारले आहेत. पूर्वपदावरील गुरुचे सर्व शब्द (सुमारे २७ – वाढ होण्याची शक्यता) घ्यायचा विचार नसेल तर बरेच बदल मॅन्युअली करण्याची तयारी ठेवा, तसेच चुकांची जबाबदारी स्वीकारा. उदाहरणार्थ [[गुरुत्वाकर्षण|गुरुत्वाकर्षण]] हा लेख पहा. यात शीर्षक योग्य दिसत असले तरी लेखात सगळीकडे चुकीचा रू दिसत आहे. हा बदल माझ्याच गुरु - गुरू सूचनेमुळे झालेला आहे हे खरे, पण त्यानंतर मी गुरूत्व शब्द गुरुत्व असा बदलण्यास सांगितले होते. ते न ऐकल्यामुळे मला आता अशा लेखांची यादी करून त्या लेखांवर काम करावे लागेल. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:२८, २८ मार्च २०२२ (IST) :> "''गुरे/गुरं या बहुवचनी शब्दाचे एकवचन गुरु होय.''” हे बरोबर आहे. पण त्या अर्थाने गुरु हा शब्द वापरलेले विकीवरील एखादे पान कोणी दाखवू शकतो का? :पान असले/नसले तरीही शुद्धलेखनात मुद्दाम चुका करू नयेत. :> एअरलाइन्स > एरलाइन्स / हार्डवेअर > हार्डवेर असा बदल बॉटद्वारे करणे सहज शक्य आहे. पण माझ्यामते विकीबाहेरील एखाद्या अभ्यासकाने त्याला दुजोरा द्यावा. :देवनागरीमध्ये दीर्घ ए उच्चार नाही (जसा कानडीमध्ये आहे.) तरी नसलेले स्वर घालण्यापेक्षा असलेल्या स्वरांचा वाचकालाच उलगडा करू द्यावा. :> "विकिपीडियावरुन" यासारखे खूप शब्द आहेत जे दीर्घ पाहिजेत. उदा. नावावरुन स्थानकावरुन वसईवरुन विमानतळावरुन रस्त्यावरुन उंचीवरुन सांगण्यावरुन पदावरुन शब्दावरुन सीमेवरुन रुळांवरुन उंचावरुन इत्यादी. :मराठीत उपांत्य स्वर सहसा ऱ्हस्व असतो. :[[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) ०७:२१, २९ मार्च २०२२ (IST) :: मी केलेल्या सूचना पूर्ण न स्वीकारता अर्धवट / मोडतोड करून स्वीकारल्या गेल्या तर त्यामुळे विकीला फायदा होण्याऐवजी नुकसान होईल. गुरु शब्द पूर्वपदावर येणाऱ्या लेखांची माझ्याकडे यादी आहे. ते लेख दुरुस्त करून मी थांबतो. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:००, २९ मार्च २०२२ (IST) == इंग्रजी विसर्ग बदलून देवनागरी करणे == change the english colon to devanagari colon in these words. The words look same but are totally different! :) # अंत: > अंतः # अक्षरश: > अक्षरशः # अध: > अधः # इत: > इतः # इतस्तत: > इतस्ततः # उ: > उः # उं: > उंः # उच्चै: > उच्चैः # उभयत: > उभयतः # उष: > उषः # क: > कः # चतु: > चतुः # छंद: > छंदः # छि: > छिः # छु: > छुः # तप: > तपः # तेज: > तेजः # थु: > थुः # दु: > दुः # नि: > निः # परिणामत: > परिणामतः # पुन: > पुनः # पुर: > पुरः # प्रात: > प्रातः # बहि: > बहिः # बहुश: > बहुशः # मन: > मनः # य: > यः # यश: > यशः # रज: > रजः # वक्ष: > वक्षः # वस्तुत: > वस्तुतः # विशेषत: > विशेषतः # व्यक्तिश: > व्यक्तिशः # शब्दश: > शब्दशः # संपूर्णत: > संपूर्णतः # सद्य: > सद्यः # स्वत: > स्वतः # स्वभावत: > स्वभावतः # हु: > हुः # अंतिमत: > अंतिमतः # अंशत: > अंशतः # तप: > तपः # पूर्णत: > पूर्णतः :<small>—unigned comment added by [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]]</small> :: सगळे शब्द source code मध्ये टाकले. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १७:००, २ एप्रिल २०२२ (IST) == काही आवश्यक बदल == A) ११ व १२ क्रमांकाचा शब्द चूक असून तो ऱ्हस्व पाहिजे सुरुवात असा. 11 सुरूआत → सुरूवात → सुरुवात 12 सुरुआत → सुरूवात → सुरुवात B) २२ क्रमांकाचा ठेवून हा शब्द बरोबर आहे कारण मूळ क्रियापद ठेवणे असे असेल तर व चा ऊ होणार नाही. 22 ठेवून → ठेऊन → ठेवून C) ४३ व ४४ क्रमांकाचे शब्द सर्व पानांवर बदललेले आहेत का? 43 र्‍य > ऱ्य (र + ् + \u200D + य) > (ऱ + ् + य) 44 र्‍ह > ऱ्ह (र + ् + \u200d + ह) > (ऱ + ् + ह) उदाहरणार्थ कोहिमाची_लढाई आणि कोल्हापूर या दोन पानांवर 'सहकार्‍यांचा' असा जो चुकीचा शब्द आहे तो 'सहकाऱ्यांचा' असा बदललेला नाही. असे आणखी बरेच शब्द आहेत ज्यात युनिकोड 200D आहे तो काढून नुक्ताधारी र टाकायला हवा. युनिकोडच्या नियमाप्रमाणे ऱ्य आणि ऱ्ह साठी जॉईनर न वापरता नुक्ताधारी र वापरायचा आहे. बऱ्याच लोकांच्या मते हे चूक असले तरी युनिकोडचा नियमच तसा आहे. तो पाळायला हवा असे मला वाटते. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:१६, ४ मार्च २०२२ (IST) ==Corrections as per Rule 5.5== समासाचे पूर्वपद तत्सम ऱ्हस्वान्त असेल तर ते ऱ्हस्वान्तच लिहावे. [[शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम_५.५|शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम_५.५]] गुरु आणि विष्णु हे शब्द "तत्सम ऱ्हस्वान्त" असल्याने पूर्वपदावर आल्यास ऱ्हस्वान्तच लिहावे लागतात. तिथे दीर्घ करून चालणार नाही. उदा. विष्णुनारायण, विष्णुसहस्रनाम यातील ष्णु दीर्घ नाही. तसेच राजगुरुनगर, गुरुचरित्र, गुरुजी, गुरुदेव यातील रु दीर्घ नाही. परंतु ''कुलगुरुचे'' हा शब्द ''कुलगुरूचे'' असा दीर्घ हवा. कारण गुरू शब्द त्यात पूर्वपदावर नाही. पण ''कुलगुरुपदाचे'' हा शब्द ''कुलगुरूपदाचे'' असा दीर्घ नको. कारण त्यात गुरु शब्द पूर्वपदावर आहे. अशा अतरंगी नियमामुळे हे दोन शब्द बॉटद्वारे बदलणे कठीण आहे. खाली दिलेला बदल करून देखील काही शब्द मॅन्युअली बदलावे लागतील. * "गुरु " → "गुरू " (note the space) * "विष्णु " → "विष्णू " (note the space) * "सुरु " → "सुरू " (note the space) नाहीतर सुरुवात, सुरुंग, नसुरुद्दीन असे शब्द तसेच तसुरुमारू, त्सुरुगाका असे परभाषेतले शब्दही बदलले जातील. तसे होऊ नये म्हणून स्पेस वापरावी. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:५८, २४ मार्च २०२२ (IST) :: केले. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १७:००, २ एप्रिल २०२२ (IST) == पूर्वपदावरील गुरु पहिला हवा, दीर्घ नको == खाली दिलेल्या शब्दांमध्ये गुरू हा शब्द गुरु असा असायला हवा कारण तो शब्द पूर्वपदी आहे. # गुरूकुल > गुरुकुल # गुरूकृप > गुरुकृप # गुरूगीत > गुरुगीत # गुरूगृह > गुरुगृह # गुरूग्रंथ > गुरुग्रंथ # गुरूचरित्र > गुरुचरित्र # गुरूजी > गुरुजी # गुरूत्व > गुरुत्व # गुरूदक्षिण > गुरुदक्षिण # गुरूदत्त > गुरुदत्त # गुरूदेव > गुरुदेव # गुरूद्वार > गुरुद्वार # गुरूनाथ > गुरुनाथ # गुरूनानक > गुरुनानक # गुरूपत्‍नी > गुरुपत्‍नी # गुरूपद > गुरुपद # गुरूपरंपर > गुरुपरंपर # गुरूपौर्णिम > गुरुपौर्णिम # गुरूप्रसाद > गुरुप्रसाद # गुरूमंत्र > गुरुमंत्र # गुरूमहिम > गुरुमहिम # गुरूमाउली > गुरुमाउली # गुरूवार > गुरुवार # गुरूशिष्य > गुरुशिष्य # गुरूसिन्हा > गुरुसिन्हा # राजगुरूनगर > राजगुरुनगर # कुलगुरूपद > कुलगुरुपद [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:३८, २५ मार्च २०२२ (IST) :{{ping|Shantanuo}} मी फक्त "गुरू → गुरु" असा बदल केला असता सगळेच शब्द बदलले [[special:diff/2057043]]. आपल्याला बहुतेक regular expressions वापरावे लागतील. पण python सोबत regular expressions कशे वापरावे त्याची मला कल्पना नाही, किंवा ते मराठी सोबत खरंच काम करतील का ह्याचीही मला खात्री नाहीये. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] ००:०९, २६ मार्च २०२२ (IST) : पण जेव्हा मी "पोलीसा → पोलीस" असा बदल केला, तेव्हा "पोलीस" ह्या शब्दाला काहीच नाही झाले [[special:diff/2057063]]. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] ००:२७, २६ मार्च २०२२ (IST) : कुलगुरूपद > कुलगुरुपद असा बदल केला असता तेव्हा फक्त एकच शब्द बदलला. इतर शब्दांना काहीच झाले नाही. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] ००:३०, २६ मार्च २०२२ (IST) :: वरील सगळे शब्द source code मध्ये टाकले. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १७:००, २ एप्रिल २०२२ (IST) आपल्याला र्‍हस्व गुरु हा शब्द दीर्घांत म्हणजे गुरू असा करायचा आहे. तो फक्त अशाच शब्दात करायचा आहे की ज्यात 'गुरु’ शब्दाच्या अगदी शेवटी येईल. शब्दाच्या नंतर आपण स्पेस देतो. म्हणून "गुरु " (गुरु + स्पेस) हा शब्द "गुरू " (गुरू + स्पेस) असा बदलायचा आहे. ह्यात गोंधळ होण्यासारखे काय आहे? पायथॉनमधे हे शक्य नाही असे जर आपल्याला म्हणायचे असेल तर मी स्क्रिप्ट पाहिल्यावरच त्यावर बोलू शकेन. (माझा इ-मेल shantanu dot oak at gmail.com) आपण गृहीत धरूया की पायथॉनमध्ये स्पेस चालत नाही आणि म्हणून "गुरु” हा पहिल्या रुकाराचा शब्द सर्व ठिकाणी "गुरू” असा दुसऱ्या रूकाराचा होईल. तसे झाले तरी चालेल. मी वर दिलेले २७ शब्द पुन्हा बॉटद्वारे बदलले की काम झाले. आपण नंतर म्हटले आहे की… "पोलीसा → पोलीस" असा बदल केला, तेव्हा "पोलीस" ह्या शब्दाला काहीच नाही झाले, कुलगुरूपद > कुलगुरुपद असा बदल केला असता तेव्हा फक्त एकच शब्द बदलला. इतर शब्दांना काहीच झाले नाही. हेच तर अपेक्षित आहे! इथे आपण फक्त "गुरू” नव्हे तर पूर्ण "कुलगुरूपद” अशी स्ट्रींग बदलत आहोत. हा सहा अक्षरी शब्द असणारी जर दोन-चारच पाने असतील तर तितकीच बदलली जातील. माझ्या ४ मार्चच्या पोस्टमध्ये मी सुरूवात हा शब्द सुरुवात असा र्‍हस्व हवा असे म्हटले होते. ते बहुधा नजरचुकीने राहून गेले असेल. कृपया खाली दिलेले शब्द स्वीकारावेत. * सुरूआत सुरुवात * सुरुआत सुरुवात * सुरूवात सुरुवात [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:४०, २६ मार्च २०२२ (IST) गुरूकृपा > गुरुकृपा ही नोंद गुरूकृप > गुरुकृप अशी केली कारण त्यामुळे ''गुरूकृपेचा'' हा शब्द ''गुरुकृपेचा'' असा बदलून मिळेल. इतरही आकारान्‍त शब्द अकारान्‍त केले. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १२:२९, २७ मार्च २०२२ (IST) या शब्दातही गुरु शब्द पहिला हवा कारण तो पहिल्या पदावर आहे. # गुरूकिल्ली > गुरुकिल्ली # गुरूकुंज > गुरुकुंज # गुरूग्राम > गुरुग्राम # गुरूदास > गुरुदास # गुरूपुष्य > गुरुपुष्य # गुरूबंधू > गुरुबंधू # गुरूभक्त > गुरुभक्त # गुरूमुख > गुरुमुख # गुरूराज > गुरुराज # गुरूवर्य > गुरुवर्य # गुरूस्थान > गुरुस्थान # गुरूवायुर > गुरुवायुर # गुरूवायूर > गुरुवायूर हे शब्द विकीवर कमी प्रमाणात वापरात असल्यामुळे दोन-चार पानांवरच मिळतील. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १३:०४, २८ मार्च २०२२ (IST) :: वरील सगळे शब्द source code मध्ये टाकले. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १७:००, २ एप्रिल २०२२ (IST) ==Corrections as per Rule 8.9== धातूला 'ऊ' किंवा 'ऊन' प्रत्यय लावताना धातूच्या शेवटी 'व' असेल तरच 'वू' आणि 'वून' अशी रूपे होतात.पण धातूच्या शेवटी 'व' नसेल तर 'ऊ' किंवा 'ऊन' अशी रूपे होतात [[शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम_८.९|शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम_८.९]] # खावून > खाऊन # गावून > गाऊन # घेवून > घेऊन # देवून > देऊन # धुवून > धुऊन # पिवून > पिऊन # भिवून > भिऊन # चाऊन > चावून # जेऊन > जेवून # ठेऊन > ठेवून # रोऊन > रोवून # धाऊन > धावून यातील महत्त्वाचे शब्द स्वीकारावेत. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ११:१९, २६ मार्च २०२२ (IST) :: वरील सगळे शब्द source code मध्ये टाकले. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १७:००, २ एप्रिल २०२२ (IST) ::: या यादीत हे दोन शब्द देखील टाकावे लागतील. ::: येवून > येऊन ::: जावून > जाऊन ::: [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १३:४५, १३ एप्रिल २०२२ (IST) == नवीन सुरुवात == {{ping|Shantanuo}} तुमचा काहीतरी गैरसमज झालेला दिसतोय. माझ्या वागण्यामुळे/बोलण्यामुळे तुम्हाला राग आला किंवा वाईट वाटले असेल तर त्यासाठी मी माफी मागतो. मी चुकांची जबाबदारी स्वीकारायला तयार आहे :-) पण चुका होऊ नये म्हणून मी एकदाच भरपूर entries वाढवण्याऐवजी एक-एक एन्ट्री वाढवत होतो. आणि काही entries नजरचुकीमुळे राहिल्या होत्या (सुरुवात संदर्भात), व अजून काही. कृपया राग मानून घेऊ नका.{{pb}}मी थोड्याच वेळात तुम्ही सांगितलेले सर्व शब्द source code मध्ये टाकतो. संपादनांमध्ये किंवा माझ्या वागण्या/बोलण्यात जर काही चुका आढळल्या तर कृपया मोकळ्या मनानी मला सांगा, मी त्या दुरुस्त करेन :-) —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २०:०५, २९ मार्च २०२२ (IST) : माझा रोख तुमच्यावर नसून अभय नातू यांच्याकडे होता. मार्च महिन्याच्या सुरुवातीपासून चालू असलेल्या चर्चेची २७ मार्चपर्यंत काहीही दखल घेतली नाही. बरं प्रतिसाद काय तर "मराठीत उपांत्य स्वर सहसा ऱ्हस्व असतो.” याचा अर्थ काय समजायचा? म्हणजे त्यांना “विकिपीडियावरून > विकिपीडियावरुन" असा बदल करून हवा आहे का? मराठीच्या नियमात ते बसेल का? “गुरे/गुरं या बहुवचनी शब्दाचे एकवचन गुरु होय.” हे ही बरोबर. मग "गुरुचे पाय धरा” असे काही वाक्य विकीवर आढळल्यास "जनावराचे पाय धरा” अशा अर्थाने असेल असे समजून सोडून द्यायचे का? : त्यांचा अभ्यास, अनुभव आणि विकीवरील योगदान अतुलनीय आहे. तर काम करण्याची पद्धत अनाकलनीय आहे. मी त्यांच्या कार्यपद्धतीवर फार पूर्वीपासून नाराज आहे आणि हे त्यांनाही माहीत आहे. :) [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:५३, ३० मार्च २०२२ (IST) == Corrections as per Rule 5.2 == {{atop}} 'परंतु, यथामति, तथापि', ही तत्सम अव्यये ऱ्हस्वान्त लिहावीत. [[शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम५.२|शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम५.२]] _परंतू_ > _परंतु_ _यथामती_ > _यथामति_ _तथापी_ > _तथापि_ _अद्यापी_ > _अद्यापि_ _इती_ > _इति_ _कदापी_ > _कदापि_ _किंतू_ > _किंतु_ _प्रभृती_ > _प्रभृति_ _यथाशक्ती_ > _यथाशक्ति_ _यद्यपी_ > _यद्यपि_ _संप्रती_ > _संप्रति_ :added. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १५:१०, १९ एप्रिल २०२२ (IST) {{abot}} {{Clear}} == Corrections as per Rule 5.4 == {{atop}} 'आणि' व 'नि' ही मराठीतील दोन अव्यये ऱ्हस्वान्त लिहावीत. [[शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम_५.४|शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम५.४]] _आणी_ > _आणि_ _नी_ > _नि_ [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:१९, ८ एप्रिल २०२२ (IST) :added in वेलांटी setion. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १६:३९, १५ एप्रिल २०२२ (IST) {{abot}} {{Clear}} == Corrections as per Rule 8.6 == {{atop}} तीन अक्षरी शब्दातील मधले अक्षर 'क' चे किंवा 'प' चे द्वित्व असेल तर उभयवचनी सामान्यरूपाच्या वेळी हे द्वित्व नाहीसे होते. [[शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम_८.६|शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम८.६]] # _रकम_ > _रक्कम_ # _रक्कमे > _रकमे # _अकल_ > _अक्कल_ # _अक्कले > _अकले # _कुक्कूट_ > _कुक्कुट_ # _कुक्कुटा > _कुकुटा # _चकर_ > _चक्कर_ # _चक्करे > _चकरे # _टकर_ > _टक्कर_ # _टक्करे > _टकरे # _टक्करा > _टकरा # _टकल_ > _टक्कल_ # _टक्कले > _टकले # _टक्कला > _टकला # _डूक्कर_ > _डुक्कर_ # _डुक्करा > _डुकरा # _दूक्कल_ > _दुक्कल_ # _दुक्कला > _दुकला # _दुक्कले > _दुकले # _शकल_ > _शक्कल_ # _शक्कले > _शकले # _छपर_ > _छप्पर_ # _छप्परा > _छपरा # _छप्परे > _छपरे # _शप्पथे > _शपथे # _शप्पथा > _शपथा # _चप्पले > _चपले # _चप्पला > _चपला # _तीप्पट_ > _तिप्पट_ # _तिप्पटी > _तिपटी # _थपड_ > _थप्पड_ # _थप्पडा > _थपडा # _थप्पडे > _थपडे # _दूप्पट_ > _दुप्पट_ # _दुप्पटी > _दुपटी या नियमात बसणारे शब्द फार नाहीत, जे आहेत ते देखील विशेष वापरात नाहीत. पण तरीदेखील या विषयाशी संबंधित आहे व इतर संकेतस्थळांना उपयोग व्हावा म्हणून ही यादी दिली आहे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:२१, ९ एप्रिल २०२२ (IST) :added in नियम ८.६ section. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १६:३९, १५ एप्रिल २०२२ (IST) {{abot}} {{Clear}} == Corrections as per Rule 17 == {{atop}} 'इत्यादी' व 'ही' हे शब्द दीर्घांन्त लिहावेत . 'अन्' हा शब्द व्यंजनान्त लिहावा. [[शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम_१७|शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम१७]] _इत्यादि_ > _इत्यादी_ _हि_ > _ही_ _अन_ > _अन्_ [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:५०, ९ एप्रिल २०२२ (IST) :added in नियम १७ section. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १६:३९, १५ एप्रिल २०२२ (IST) {{abot}} {{Clear}} == Corrections as per Rule 11 == {{atop}} पुनरुक्त शब्दांतील दुसरा व चौथा हे स्वर मूळ घटक शब्दांमध्ये ते दीर्घ असल्याने ते दीर्घ लिहावेत, परंतु पुनरुक्त शब्द नादानुकारी असतील तर ते उच्चाराप्रमाणे ऱ्हस्व लिहावेत. [[शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम_११|शुद्धलेखनाचे_नियम#नियम११]] # _खरिखरि_ > _खरीखरी_ # _हळुहळु_ > _हळूहळू_ # _दुडूदुडू_ > _दुडुदुडु # _रुणूझुणू_ > _रुणुझुणु_ # _लुटूलुटू_ > _लुटुलुटु_ [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ११:३४, ९ एप्रिल २०२२ (IST) :added in नियम ११ section. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १६:३९, १५ एप्रिल २०२२ (IST) {{abot}} {{Clear}} ==गुरु_ → गुरू_== {{ping|Shantanuo}} गुरु_ → गुरू_ हा बदल होत नाहीये. पण विष्णु_ → विष्णू_हा बदल होतोय. मी _गुरु_ → _गुरू_ असा प्रयत्न सुद्धा केला, पण काहीच झाले नाही. कोणतीच string काहीच बदल करत नाहीये. विष्णु बदलत आहे, पण गुरु नाही. तुमच्या मते काय कारण असावं? programming च्या दृष्टीने सगळं व्यवस्थित आहे, पण मला वाटते मराठी character set किंवा wikimedia च कारण असावं. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १०:०७, ४ एप्रिल २०२२ (IST) :ऱ्हस्व गुरुचे दीर्घ गुरू अपेक्षेप्रमाणे होत आहे. उदाहरणार्थ २९ मार्चला "चला हवा येऊ द्या" या लेखात बॉटने तीन ठिकाणी सोम-गुरु हा शब्द सोम-गुरू असा बदललेला दिसत आहे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:४३, ४ एप्रिल २०२२ (IST) ::{{ping|Shantanuo}} प्रॉब्लेम लक्षात आला. मी test घेण्यासाठी [[special:permalink/2073658]] हि आवृत्ती वापरली होती. तिथे पहिल्या गुरु च्या शेवटी <code><nowiki>]</nowiki></code> होते, तर दुसऱ्या गुरु च्या शेवटी काहीच नव्हते, white space सुद्धा नाही. त्यामुळे काहीच बदल होत नव्हते. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १६:१०, ४ एप्रिल २०२२ (IST) ::: त्या टेस्टमध्ये तुम्ही रेग्युलर एक्स्प्रेशन वापरून पहा. \ गुरु$ गुरूच्या आधीची स्पेस एस्केप केली आणि शब्दाच्या शेवटी डॉलर $ चिन्ह टाकले तर त्या दोनपैकी एक गुरु जाळ्यात येईल. :) [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १८:१३, ४ एप्रिल २०२२ (IST) :::: मला regex चा खूप कमी अनुभव आहे,जवळपास नसल्यातच जमा आहे. मी एक-दोन दिवसांपूर्वीच ऑनलाइन हा प्रश्न विचारला होता. तिथे मला एकच प्रतिसाद मिळाला: <pre flow> 'replacements': [ ('गुरु_ ', 'गुरू_'), ], </pre> ऐवजी ( _ = space) पुढील regex वापरून बघावा असा. <pre flow> 'replacements': [ ('(?<=[^\w]|^)गुरु(?=[^\w]|$)', 'गुरू'), ], </pre> ::::* शब्द केवळ गुरु ::::* preceded by any character that's not a word character <code><nowiki>[^\w]</nowiki></code>, or the start of the line <code><nowiki>^</nowiki></code> ::::* followed by any character that's not a word character <code><nowiki>[^\w]</nowiki></code>, or the end of the line <code><nowiki>$</nowiki></code> :::हे चालेल का? मला वाटते कि हे regex मराठी अक्षराला सुद्धा अक्षर ग्राह्य धरणार नाही, कारण ते इंग्रजी नाही. मी लवकरच प्रयोग करून बघेल. :::आपल्याला 'गुरु_ ' शिवाय काहीतरी दुसरा उपाय शोधावा लागेल. कारण गुरू जरी वाक्याच्या शेवटी येणारा शब्द नसला, तरी इतर शब्द वाक्याच्या शेवटी, किंवा एखाद्या चिन्हाच्या आधी येऊ शकतात (उदा. <code><nowiki>: / ) - ? </nowiki></code>) "चला हवा येऊ द्या" या लेखावर सुद्धा तसे पहिले तर बुध/गुरु/शुक्र असायला पाहिजे होते, योगायोगाने तिथे space होती. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १६:२०, ५ एप्रिल २०२२ (IST) ::::{{ping|Shantanuo}} "look behind requires fixed width pattern" asa error yetoy. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १६:३७, ५ एप्रिल २०२२ (IST) ::::::: गुरु(\ |\?|\!|\-|\[|\]|\(|\)|\/|$) [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:२०, ६ एप्रिल २०२२ (IST) {{Clear}} ==migration== {{ping|Shantanuo}} Currently I am on stretch grid. It is being migrated. I will move to buster grid. [[:wikitech:News/Toolforge Stretch deprecation]] मला वाटते जोपर्यंत migration व्यवस्थितरीत्या पूर्ण होत नाही, तोपर्यंत आपण जोखीम असलेले संपादने/regex टाळावीत. मी दोन वेग-वेगळे crontabs तयार केले होते, एक पूर्ण लेख नामविश्वासाठी, तर दुसरा केवळ [[विकिपीडिया:धूळपाटी/KiranBOT II]] साठी. आपल्याला तिथे काहीपण प्रयोग करता आले असते. migration successful झाल्याचं confirmation मिळेपर्यंत जसं आहे तसं चालवता येईल. जोखीमवाले प्रयोग करता येतील की नाही हे आज crontab सोबत काही प्रयोग करून उद्या कळवतो. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २१:२५, ८ एप्रिल २०२२ (IST) : धूळपाटीवर प्रयोग करण्याची आपली सूचना चांगली आहे. पण काही वेळा सर्व शक्यता विचारात घेता येत नाहीत. एस. क्यु. एल. मध्ये limit 100 असे लिहून मर्यादित रिझल्ट पाहता येतात. तसे बॉटला "फक्त १०० पाने बदलून दे" असे काही सांगता येते का? म्हणजे काही चूक झाली तर ती १०० पाने पूर्वपदावर आणणे सोपे होईल. :) [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ११:०७, ११ एप्रिल २०२२ (IST) {{Clear}} ==sections== {{ping|Shantanuo}} मी माझ्या computer वर sections प्रमाणे नवीन फाईल तयार केली. त्याचे माहितीपत्रक [[सदस्य:KiranBOT II/sandbox]] वर आहे. नवीन फाईल वापरून मी सगळे बदल करून बघितले, मला काहीच अडचण जाणवली नाही. तुम्हाला काही शंका/प्रश्न/आक्षेप नसेल तर मी ती फाईल server वर अपलोड करेल. त्या file करवी केलेले बदल [https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF:KiranBOT/sandbox&action=history इथे] आहेत. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २०:५१, ११ एप्रिल २०२२ (IST) बरेच मुद्दे आहेतः # यातील बरेचसे शब्द मीच सुचविलेले होते पण त्या चुका इथले सदस्य नेहमी करत नाहीत. उदा. बद्दलुन → बदलून ही नोंद तेव्हा आवश्यक होती. रोजच्या स्क्रिप्टमध्ये अशा शब्दांना स्थान नसावे. # गट १ , गट २ अशी नावे दिली तर वर्गवारीचा मूळ उद्देशच असफल होईल. "जुने शब्द" किंवा "बॅकअपमधून" अशी नावे दिली तर त्या शब्दांचे मूळ कळेल. # _नी_ हा शब्द "वेलांटी" आणि "दोन शब्दांमधील जागा" या दोन्ही विभागात कसा? # 'सोव्हियेत', > 'सोव्हिएत' ही नोंद मी सुचविली होती. पण मला यावर अधिक अभ्यासाची गरज वाटते आहे. तो शब्द स्क्रिप्टमधून काढावा किंवा "शहराचे अचूक नाव" या विभागात ठेवावा. # "तत्त्व आणि नेतृत्व" या विभागातील शब्द कुठे आहेत? ते शब्द नेहमीच्या वापरातील आहेत. # "गुरूचा उकार" या विभागात पहिली नोंद "गुरु_ → गुरू_" अशी असेल तर इतर शब्दांची गरज नाही. जर "गुरु → गुरू" अशी नोंद असेल तरच पूर्वपदावरील गुरु शब्द ऱ्हस्व करावा लागतो. कारण त्यात सर्व ठिकाणचा गुरु बदलला जातो. # "नियम ८.१" खाली आणखी बरेच शब्द येणार आहेत. स्क्रिप्टची लिमिट काय आहे? की ते शब्द वेगळ्या फाईलमध्ये ठेवणार आहात? [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १२:०६, १२ एप्रिल २०२२ (IST) :: १ आपण स्क्रिप्ट मध्ये जेव्हा एखादा नवीन शब्द टाकतो तेव्हाच botची संपादने जास्त होतात. नाहीतर दहापेक्षा जास्त संपादने होत नाहीत. मला वाटते जेवढ्या संभावित चुका आहेत, तेवढ्या सगळ्या स्क्रिप्ट मध्ये नेहमीसाठीच राहू द्याव्यात. :: ७ व २: स्क्रिप्टला code च्या lines, find-replace च्या entries, किंवा तत्सम काही लिमिट नाहीये. स्क्रिप्ट/program server ची किती RAM/processor वापरतोय त्यावर लिमिटेशन आहे. एकाच वेळेस पूर्ण स्क्रिप्ट run करण्याऐवजी section नुसार रन केली तर server चे resources जास्त वापरल्या जाणार नाहीत, असा माझा हेतू होता. जर sections तयार करायचेच आहेत तर व्याकरणाच्या नियमांनुसार केले असता आपल्याला प्रत्येक section व्यवस्थित अशी edit summary सुद्धा देता येईल असा मी विचार केला. जे शब्द नियमात बसत नव्हते असे शब्द मी गट १ व २ मध्ये टाकले. जे शब्द नियमात बसत नव्हते असे शब्द मी गट १ व २ मध्ये टाकले. [[special:diff/2076943|उदाहरणार्थ हा बदल]]. जर शहराचे नाव बदलण्यात आले, तर edit summary "शुद्धलेखन — शहराचे अचूक नाव" अशी, व "शहराचे अचूक नाव" याला सदस्य:KiranBOT_II मधल्या योग्य त्या section ची लिंक असेल (नंतर सदस्य:KiranBOT_II/typos#शहराचे_अचूक_नाव). :: ३: "नी" हा शब्द फक्त "दोन शब्दांमधील जागा" इथे पाहिजे, तिथे टाकतो. नजरचुकीमुळे आला. :: ४: खात्री होईपर्यंत सोव्हिएत हा शब्द स्क्रिप्टमधून काढतो. खात्री झाल्यावर "शहराचे अचूक नाव" मध्ये टाकू. :: ५: मी आधी फक्त तुम्ही पाठवलेल्या "updated" file मधील शब्द टाकले. दुसरे काही राहिलेत, ते लवकरच टाकेल. :: ६: तुमचं बरोबर आहे. "गुरु_ → गुरू_" व "गुरु → गुरू" ह्या दोघांचीच गरज आहे. "उकार" ह्या section मध्ये टाकू का? :: ७: पुन्हा, पण किंचित वेगळं: स्क्रिप्ट run झाल्यावर विकिपीडियाच्या सगळ्याच लेखांमध्ये (सध्या जवळपास ८४,०००) search (व edit) करण्यास एक ते दीड तास लागतो. जर नियम ८.१ चा section खूप मोठा होत असेल तर तो section स्वतंत्रपणे run करत. म्हणजे सध्यातरी ७ sections ९:३० वाजता, ८ सेकशन्स ११:३० वाजता, व सोळावा म्हणजे ८.१ चा section रात्री दीड वाजता run करता येईल. सध्या आपण संपूर्ण स्क्रिप्ट एकदाच run करतोय, तरी काही अडचण आली नाहीये. म्हणजे ८.१ चा section कितीही मोठा झाला तरी अडचण लागलीच येणार नाही. जेव्हा अडचण येईल, तेव्हा अडचणीच्या अनुषंगाने उपाय करता येईल. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:३७, १२ एप्रिल २०२२ (IST) ::: स्पष्टीकरणाबद्दल धन्यवाद. मला सर्व मुद्दे समजले. फक्त 'गुरु’ शब्दाचे तुम्ही काय करणार हा मुद्दा समजला नाही. जर "गुरु_ → गुरू_" ही नोंद घेणार असाल तर "उकार" विभागात ठेवता येईल. पण "गुरु → गुरू" ही नोंद देखील घेतली तर गुरुवार शब्द बदलून गुरूवार असा दीर्घ होईल. अशा वेळेला पूर्वपदावरील सर्व शब्द घ्यावे लागतील. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:३५, १३ एप्रिल २०२२ (IST) ::::मला "गुरु_ → गुरू_" व "गुरू → गुरु" असे म्हणायचे होते. जर गुरु एखाद्या शब्दानंतर आला तर त्याचा उकार कोणता असतो? उदा: महागुरू कि महागुरु? जर एखाद्या व्यक्तीचे टोपण नाव नाव+गुरु असे असेल तर? उदा: भारत कुलकर्णी धानोरकर उर्फ भारतगुरू कि भारतगुरु? —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:२७, १३ एप्रिल २०२२ (IST) ::::: गुरू मधला रू शब्दाच्या शेवटी (स्पेसच्या आधी) आला तर तो दीर्घ आणि शब्दाच्या अधेमधे आला तर ऱ्हस्व. म्हणून महागुरू, भारतगुरू, विश्वगुरू हे सर्व दीर्घ, पण गुरुवार, गुरुपद, गुरुदेव यात मात्र रु पहिला आहे. गुरू शब्द शेवटी आला तरी त्यानंतर स्पेसच येईल असे काही जरुरी नाही. स्वल्पविराम, प्रश्नचिन्ह असे काहीही त्यानंतर येऊ शकते. म्हणून ::::: गुरु_ > गुरू_ ::::: गुरु$ > गुरू$ ::::: गुरु? > गुरू? ::::: गुरु! > गुरू! ::::: गुरु. > गुरू. ::::: $ हे चिन्ह गुरु शब्द लेखाच्या अगदी शेवटी आला तर मॅच होईल. हे एक महत्त्वाचे रेग्युलर एक्स्प्रेशन आहे. स्वल्पविराम, पूर्णविराम काही वेळा एस्केप करावे लागतात. \, किंवा \. असे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:३६, १४ एप्रिल २०२२ (IST) ::: "नी" हा शब्द फक्त "दोन शब्दांमधील जागा" इथे पाहिजे, तिथे टाकतो. नजरचुकीमुळे आला. असे आपण म्हटले आहे. पण मग खूप ठिकाणी नी बदलून नि असा कसा झाला? उदा. वंगारी_मथाई&diff=prev&oldid=2089953 ठीक आहे. आता तो _नि_ > नी_ असा बदलून दोन शब्दांमधील जागा भरून काढू शकता ! ही नोंद "corrections" विभागात केली तर बॉटच्या चुका दुरुस्त केल्याची नोंद राहील. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १२:१३, १७ एप्रिल २०२२ (IST) {{Clear}} ==योग्य रकार== नमस्कार. "उपयोगार्ह" योग्य कि "उपयोगाऱ्ह"? [[special:diff/2111435]]. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २१:२०, १६ मे २०२२ (IST) :माझ्या मते उपयोगार्ह हे योग्य आहे. फोड=उपयोग+अर्ह [[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) २२:५२, १६ मे २०२२ (IST) :: Yes, you are correct. I have updated the list. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:०१, १७ मे २०२२ (IST) {{Clear}} ==नवीन bot== {{ping|Shantanuo}} नमस्कार. मी हे बऱ्याच दिवसांपूर्वी सुचवणार होतो, पण राहून गेलं. आपल्या दोघांचा online येण्याच्या वेळा वेगळ्या असल्यामुळे, व इतर कारणांमुळे आपल्याला म्हणावं तसे प्रयोग करता येत नाहीयेत. जर तुम्ही bot सुरु केला, तर तुम्हाला प्रयोग करणे खूप सोपे जाईल, आणि म्हणावं तेवढे/तसे प्रयोग करता येतील. AWB tool वापरायला खूप सोपे आहे, आणि [[:en:Wikipedia:AutoWikiBrowser/User_manual]] वर पूर्ण manual उपलब्ध आहे, आणि मला त्याचा खूप अनुभव आहे. bot flag मिळाला तर डेस्कटॉप वर python bot इन्स्टॉल करता येतो, आणि तुम्हाला python बद्दल आधीच भरपूर अनुभव आहे. दोन्ही bot साठी एकदाच परवानगी व एकच नवीन खाते लागेल. फक्त तुमच्या userspace व धुळपाटीवर प्रयोग करण्यासाठी bot फ्लॅग सहजतेने मिळेल, आणि वेगवेगळे व भरपूर प्रयोग करणेसुद्धा सुकर होईल. तुमच काय मत आहे? —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २३:११, १८ मे २०२२ (IST) :: मला बॉटचा (किंवा इतर कोणताच) विशेषाधिकार नको आहे. त्याला कारणे बरीच आहेत. त्यातील काही निवडक कारणे खाली देत आहे. :: 1) मला सध्या वेळ असला तरी पुढे अजिबात वेळ मिळणार नाही. तसेच माझा सहभाग फक्त शुद्धलेखन या एकाच विषयाशी संबंधित आहे. :: 2) मी फक्त विकीपुरता विचार न करता पूर्ण मराठी भाषेच्या संदर्भात विचार / सूचना करतो. विकीच्या तत्त्वांशी एकनिष्ठ राहणे मला जमणार नाही. :: 3) तुम्ही केलेल्या मार्गदर्शनामुळे आणि प्रोत्साहनामुळे मी काही काम करू शकलो. मॅनॅजमेंटमधील इतर कोणाशीही माझे जराही पटत नाही. :: [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:२५, १९ मे २०२२ (IST) ::: मला वाटते मी तुमचे विचार थोड्याफार प्रमाणात समजू शकतो, आणि थोड्याफार प्रमाणात सहमत सुद्धा आहे. थोडक्यात सांगायचे तर, तुम्ही आणि मी आणि इतर कोणीही wikipedia शी बांधील नाही. हा bot तयार करण्यामागे हेसुद्धा एक कारण आहे - यदा कदाचित भविष्यात जर माझी येथील सक्रियता कमी झाली किंवा पूर्णपणे थांबली तरी ह्या bot ची संपादने व शुद्धलेखन अवितरतपणे चालावी अशी माझी अपेक्षा आहे. ::: तुम्ही यादी सुचवण्यापूर्वी माझी यादी खूप बालिश [https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF:KiranBOT_II/typos&oldid=2019068 व अविकसित होती.] केवळ तुमच्या मदतीमुळे व प्रोत्साहनामुळे ती आजच्या स्वरूपात आली आहे. जर मला तुमचे मार्गदर्शन असेच मिळत राहिले तर मला वाटते ह्या यादीमध्ये जवळपास सगळ्याच संभाव्य चुका समाविष्ट होतील. ::: जर तुम्ही AWB आणि/किंवा python bot वापरून केवळ तुमच्या userspace मध्ये ([[user:Shantanuo/sandbox]]) किंवा [[विकिपीडिया:धूळपाटी/KiranBOT II]] वर फक्त शुद्धलेखन संदर्भात प्रयोग केले असता कोणाला काही आक्षेप किंवा अडचण असेल असे मला वाटत नाही. सगळ्यात महत्वाचा फायदा म्हणजे तुम्हाला हवं तेव्हा, हवे तसे व हवे तितके प्रयोग करून बघता येतील. मला वाटते तुम्ही AWB तरी वापरून बघावं. शेवटी निर्णय तुमचाच आहे. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] १०:१५, २० मे २०२२ (IST) {{Clear}} == टंकभेद की लेखनभेद == [[File:Tank to lekhan.png|thumb|change tank to lekhan]] "अधिक माहिती" या दुव्यावर क्लिक केली की "typos#टंकभेद” या दुव्यावर नेले जाते. पण तो दुवा अस्तित्त्वात नाही. त्याबदली “typos#लेखनभेद" येथे नेले गेले पाहिजे. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) १०:४७, ३१ मे २०२२ (IST) :केले. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] ००:२५, ५ जून २०२२ (IST) {{Clear}} == एअरलाइन्स सुधारणेविषयी == गट २ मधील "एरलाइन्स → एअरलाइन्स" ही नोंद कमेंट करावी. वास्तविक "एअरलाइन्स" हाच शब्द सर्वानुमते बरोबर असला तरी दोन बॉट्सच्या माध्यमातून "एडिट वॉर" होऊ देऊ नये. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ११:११, ३१ मे २०२२ (IST) :केले. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] ००:२६, ५ जून २०२२ (IST) {{Clear}} ==github== {{ping|Shantanuo}} Hello. I created "mediawiki-bots" repository, and created replacebot.py with the correct version. I was updating a similar file in the past, but later I deleted it. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:०१, १५ जून २०२२ (IST) :github वरील तुमच्या मदतीसाठी खूप खूप आभार. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] ००:०४, १८ जून २०२२ (IST) {{Clear}} ==फेर पडताळणी== तसं बघितलं तर माझाही मराठी व्याकरणाचा सखोल अभ्यास नाही. दहावी पर्यंत शाळेत होतं तेवढंच. वाचन भरपूर आहे, पण व्याकरण/शुद्धलेखनाचा अभ्यास जास्त नाही. आपण जे काम करतोय, त्यासंदर्भात आपल्याला कुठे माहिती मिळू शकेल का? एखादं पुस्तक किंवा वेबसाईट? किंवा एखादी संस्था? —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] २२:२०, १० जून २०२२ (IST) :: मी अरुण फडके यांचे "शुद्धलेखन ठेवा खिशात" हे मोबाईल ॲप व "मराठी लेखन कोश" हे पुस्तक प्रामुख्याने वापरतो. त्यातून अपेक्षित माहिती मिळाली नाही तर क्वचित इतर काही कोष देखील वापरतो. :: "ज" आणि अभय नातू हे दोन तज्ज्ञ विकीचे सदस्य आहेत. त्यातील "ज" यांनी त्यांचे लिखाण काही कारणाने थांबविले आहे तर अभय नातू यांच्याबरोबरचा संवाद मी माझ्या बाजूने थांबविला आहे. मराठीचे इतर कोणी जाणकार माझ्या माहितीत नाहीत. असले तरी ते अशा चर्चा वाचत नसावेत किंवा त्यांना अशा चर्चेत रस वाटत नसावा. [[सदस्य:Shantanuo|Shantanuo]] ([[सदस्य चर्चा:Shantanuo|चर्चा]]) ०९:४९, ११ जून २०२२ (IST) 6dsrgk63ul3noymrw9x5ra10qno21gk 0 309180 2143202 2142604 2022-08-05T02:35:53Z अमर राऊत 140696 दुरुस्ती wikitext text/x-wiki '''विनोदकार ('''[[इंग्रजी|इंग्रजी:]] '''कॉमेडियन''' किंवा '''कॉमिक''') ही अशी व्यक्ती असते जी प्रेक्षकांना हसवून त्यांचे मनोरंजन करण्याचा प्रयत्न करते. यासाठी ते विनोदी किंवा गमतीशीर परिस्थितींद्वारे हसवण्याचा प्रयत्न करतात, किंवा मूर्खपणाचे वागतात (स्लॅपस्टिक प्रमाणे) किंवा प्रॉप कॉमेडी यांचा आधार घेतात. जो विनोदकार प्रेक्षकांना थेट संबोधित करतो त्याला [[स्टँड-अप कॉमेडी|स्टँड-अप कॉमेडियन]] म्हणतात. एड विन यांना दिलेली एक लोकप्रिय म्हण दोन संज्ञांमध्ये फरक करण्याचा प्रयत्न करते:<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://web.archive.org/web/20080316092036/http://www.bartleby.com/63/93/8993.html|title=8993. Ed Wynn. Simpson’s Contemporary Quotations. 1988|date=2008-03-16|website=web.archive.org|access-date=2022-07-30}}</ref> "''एक कॉमिक मजेदार गोष्टी सांगतो; विनोदकार विनोदी गोष्टी सांगतो''." विनोदाचे किती श्रेय शाब्दिक आशयाला दिले जाऊ शकते आणि अभिनय आणि व्यक्तिरेखेला किती दिले जाऊ शकते यामधील फरक हे दर्शवते. १९८० पासून, कॉमेडीची एक नवीन लाट, ज्याला पर्यायी कॉमेडी म्हणतात, त्याच्या अधिक ऑफबीट आणि प्रायोगिक शैलीने लोकप्रियता वाढली आहे. यामध्ये सामान्यतः अधिक अनुभवात्मक किंवा निरीक्षणात्मक अहवाल (उदा., अॅलेक्सी सायले, डॅनियल तोश, माल्कम हार्डी) यांचा समावेश होतो. जोपर्यंत सामग्रीचा संबंध आहे, टॉमी टियरनन, डेस बिशप, केव्हिन हार्ट आणि डॉन फ्रेंच यांसारखे विनोदी कलाकार त्यांच्या पार्श्‍वभूमीवर स्वतःची मजा करण्यासाठी चित्र काढतात, तर जॉन स्टीवर्ट आणि बेन एल्टन यांसारख्या इतरांची राजकीय आणि सांस्कृतिक भूमिका अतिशय मजबूत आहे. मॉन्ट्रियलमधील जस्ट फॉर लाफ्स फेस्टिव्हल, एडिनबर्ग फ्रिंज आणि ऑस्ट्रेलियातील मेलबर्न कॉमेडी फेस्टिव्हल यांसारख्या प्रसिद्ध कॉमेडी हबला फेरफटका मारताना अनेक कॉमिक्स एक पंथ साधतात. अनेकदा कॉमिकची कारकीर्द लक्षणीयरीत्या प्रगती करते जेव्हा ते एडिनबर्ग कॉमेडी अवॉर्ड (पूर्वीचे पेरियर कॉमेडी अवॉर्ड) सारखे उल्लेखनीय विनोदी पुरस्कार जिंकतात. कॉमिक्स कधीकधी मनोरंजनाच्या इतर क्षेत्रांमध्ये प्रवेश करतात, जसे की चित्रपट आणि टेलिव्हिजन, जिथे ते अधिक व्यापकपणे ओळखले जातात (उदा. एडी इझार्ड, ली इव्हान्स). कॉमिकचे स्टँड-अप यश नेहमीच चित्रपटाच्या गंभीर किंवा बॉक्स ऑफिस यशाशी संबंधित नसते. == संदर्भ == i4qvqt3qcro849uqyg5kirymyy1plho 2143203 2143202 2022-08-05T02:40:17Z अमर राऊत 140696 दुरुस्ती wikitext text/x-wiki '''विनोदकार ('''[[इंग्रजी|इंग्रजी:]] '''कॉमेडियन''' किंवा '''कॉमिक''') ही अशी व्यक्ती असते जी प्रेक्षकांना हसवून त्यांचे मनोरंजन करण्याचा प्रयत्न करते. यासाठी ते विनोदी किंवा गमतीशीर परिस्थितींद्वारे हसवण्याचा प्रयत्न करतात, किंवा मूर्खपणाचे वागतात (स्लॅपस्टिक प्रमाणे) किंवा प्रॉप कॉमेडी यांचा आधार घेतात. जो विनोदकार प्रेक्षकांना थेट संबोधित करतो त्याला [[स्टँड-अप कॉमेडी|स्टँड-अप कॉमेडियन]] म्हणतात. एड विन यांचे एक लोकप्रिय वाक्य दोन संज्ञांमध्ये फरक सांगते:<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://web.archive.org/web/20080316092036/http://www.bartleby.com/63/93/8993.html|title=8993. Ed Wynn. Simpson’s Contemporary Quotations. 1988|date=2008-03-16|website=web.archive.org|access-date=2022-07-30}}</ref> "''एक कॉमिक मजेदार गोष्टी सांगतो; विनोदकार विनोदी गोष्टी सांगतो''." विनोदाचे किती श्रेय शाब्दिक आशयाला दिले जाऊ शकते आणि अभिनय आणि व्यक्तिरेखेला किती दिले जाऊ शकते यामधील फरक हे दर्शवते. १९८० पासून कॉमेडीची एक नवीन लाट, ज्याला पर्यायी कॉमेडी (इंग्रजी: alternative comedy) म्हणतात, अधिक ऑफबीट आणि प्रायोगिक शैलीमुळे या प्रकारच्या विनोदाची लोकप्रियता वाढली आहे. यामध्ये सामान्यतः अधिक अनुभवात्मक किंवा निरीक्षणात्मक अहवाल (उदा., अॅलेक्सी सायले, डॅनियल तोश, माल्कम हार्डी) यांचा समावेश होतो. जोपर्यंत सामग्रीचा संबंध आहे, टॉमी टियरनन, डेस बिशप, केव्हिन हार्ट आणि डॉन फ्रेंच यांसारखे विनोदी कलाकार त्यांच्या पार्श्‍वभूमीवर स्वतःची मजा करण्यासाठी ओळखले जातात, तर जॉन स्टीवर्ट आणि बेन एल्टन यांसारखे विनोद निर्माण करण्यासाठी राजकीय आणि सांस्कृतिक भूमिका घेतात. मॉन्ट्रियलमधील जस्ट फॉर लाफ्स फेस्टिव्हल, एडिनबर्ग फ्रिंज आणि ऑस्ट्रेलियातील मेलबर्न कॉमेडी फेस्टिव्हल यांसारख्या प्रसिद्ध कॉमेडी हबला फेरफटका मारताना अनेक कॉमिक्स एक पंथ साधतात. अनेकदा कॉमिकची कारकीर्द लक्षणीयरीत्या प्रगती करते जेव्हा ते एडिनबर्ग कॉमेडी अवॉर्ड (पूर्वीचे पेरियर कॉमेडी अवॉर्ड) सारखे उल्लेखनीय विनोदी पुरस्कार जिंकतात. कॉमिक्स कधीकधी मनोरंजनाच्या इतर क्षेत्रांमध्ये प्रवेश करतात, जसे की चित्रपट आणि टेलिव्हिजन, जिथे ते अधिक व्यापकपणे ओळखले जातात (उदा. एडी इझार्ड, ली इव्हान्स). कॉमिकचे स्टँड-अप यश नेहमीच चित्रपटाच्या गंभीर किंवा बॉक्स ऑफिस यशाशी संबंधित नसते. == संदर्भ == tlwxtqrf4tljywiaw9rxayjb0ii102f 2143209 2143203 2022-08-05T03:27:40Z अमर राऊत 140696 माहितीचौकट जोडली wikitext text/x-wiki {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''विनोदकार ('''[[इंग्रजी|इंग्रजी:]] '''कॉमेडियन''' किंवा '''कॉमिक''') ही अशी व्यक्ती असते जी प्रेक्षकांना हसवून त्यांचे मनोरंजन करण्याचा प्रयत्न करते. यासाठी ते विनोदी किंवा गमतीशीर परिस्थितींद्वारे हसवण्याचा प्रयत्न करतात, किंवा मूर्खपणाचे वागतात (स्लॅपस्टिक प्रमाणे) किंवा प्रॉप कॉमेडी यांचा आधार घेतात. जो विनोदकार प्रेक्षकांना थेट संबोधित करतो त्याला [[स्टँड-अप कॉमेडी|स्टँड-अप कॉमेडियन]] म्हणतात. एड विन यांचे एक लोकप्रिय वाक्य दोन संज्ञांमध्ये फरक सांगते:<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://web.archive.org/web/20080316092036/http://www.bartleby.com/63/93/8993.html|title=8993. Ed Wynn. Simpson’s Contemporary Quotations. 1988|date=2008-03-16|website=web.archive.org|access-date=2022-07-30}}</ref> "''एक कॉमिक मजेदार गोष्टी सांगतो; विनोदकार विनोदी गोष्टी सांगतो''." विनोदाचे किती श्रेय शाब्दिक आशयाला दिले जाऊ शकते आणि अभिनय आणि व्यक्तिरेखेला किती दिले जाऊ शकते यामधील फरक हे दर्शवते. १९८० पासून कॉमेडीची एक नवीन लाट, ज्याला पर्यायी कॉमेडी (इंग्रजी: alternative comedy) म्हणतात, अधिक ऑफबीट आणि प्रायोगिक शैलीमुळे या प्रकारच्या विनोदाची लोकप्रियता वाढली आहे. यामध्ये सामान्यतः अधिक अनुभवात्मक किंवा निरीक्षणात्मक अहवाल (उदा., अॅलेक्सी सायले, डॅनियल तोश, माल्कम हार्डी) यांचा समावेश होतो. जोपर्यंत सामग्रीचा संबंध आहे, टॉमी टियरनन, डेस बिशप, केव्हिन हार्ट आणि डॉन फ्रेंच यांसारखे विनोदी कलाकार त्यांच्या पार्श्‍वभूमीवर स्वतःची मजा करण्यासाठी ओळखले जातात, तर जॉन स्टीवर्ट आणि बेन एल्टन यांसारखे विनोद निर्माण करण्यासाठी राजकीय आणि सांस्कृतिक भूमिका घेतात. मॉन्ट्रियलमधील जस्ट फॉर लाफ्स फेस्टिव्हल, एडिनबर्ग फ्रिंज आणि ऑस्ट्रेलियातील मेलबर्न कॉमेडी फेस्टिव्हल यांसारख्या प्रसिद्ध कॉमेडी हबला फेरफटका मारताना अनेक कॉमिक्स एक पंथ साधतात. अनेकदा कॉमिकची कारकीर्द लक्षणीयरीत्या प्रगती करते जेव्हा ते एडिनबर्ग कॉमेडी अवॉर्ड (पूर्वीचे पेरियर कॉमेडी अवॉर्ड) सारखे उल्लेखनीय विनोदी पुरस्कार जिंकतात. कॉमिक्स कधीकधी मनोरंजनाच्या इतर क्षेत्रांमध्ये प्रवेश करतात, जसे की चित्रपट आणि टेलिव्हिजन, जिथे ते अधिक व्यापकपणे ओळखले जातात (उदा. एडी इझार्ड, ली इव्हान्स). कॉमिकचे स्टँड-अप यश नेहमीच चित्रपटाच्या गंभीर किंवा बॉक्स ऑफिस यशाशी संबंधित नसते. == संदर्भ == 6cis26wd911t7qimzvh71jeengmvqxt 2143212 2143209 2022-08-05T04:09:39Z अमर राऊत 140696 दुरुस्ती + भर घातली wikitext text/x-wiki {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''विनोदकार ('''[[इंग्रजी|इंग्रजी:]] '''कॉमेडियन''' किंवा '''कॉमिक''') ही अशी व्यक्ती असते जी प्रेक्षकांना हसवून त्यांचे मनोरंजन करण्याचा प्रयत्न करते. यासाठी ते विनोदी किंवा गमतीशीर परिस्थितींद्वारे हसवण्याचा प्रयत्न करतात, किंवा मूर्खपणाचे वागतात (स्लॅपस्टिक प्रमाणे) किंवा प्रॉप कॉमेडी यांचा आधार घेतात. जो विनोदकार प्रेक्षकांना थेट संबोधित करतो त्याला [[स्टँड-अप कॉमेडी|स्टँड-अप कॉमेडियन]] म्हणतात. एड विन यांचे एक लोकप्रिय वाक्य दोन संज्ञांमध्ये फरक सांगते:<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://web.archive.org/web/20080316092036/http://www.bartleby.com/63/93/8993.html|title=8993. Ed Wynn. Simpson’s Contemporary Quotations. 1988|date=2008-03-16|website=web.archive.org|access-date=2022-07-30}}</ref> "''एक कॉमिक मजेदार गोष्टी सांगतो; विनोदकार विनोदी गोष्टी सांगतो''." विनोदाचे किती श्रेय शाब्दिक आशयाला दिले जाऊ शकते आणि अभिनय आणि व्यक्तिरेखेला किती दिले जाऊ शकते यामधील फरक हे दर्शवते. १९८० पासून कॉमेडीची एक नवीन लाट, ज्याला पर्यायी कॉमेडी (इंग्रजी: alternative comedy) म्हणतात, अधिक ऑफबीट आणि प्रायोगिक शैलीमुळे या प्रकारच्या विनोदाची लोकप्रियता वाढली आहे. यामध्ये सामान्यतः अधिक अनुभवात्मक किंवा निरीक्षणात्मक अहवाल (उदा., अॅलेक्सी सायले, डॅनियल तोश, माल्कम हार्डी) यांचा समावेश होतो. जोपर्यंत सामग्रीचा संबंध आहे, टॉमी टियरनन, डेस बिशप, केव्हिन हार्ट आणि डॉन फ्रेंच यांसारखे विनोदी कलाकार त्यांच्या पार्श्‍वभूमीवर स्वतःची मजा करण्यासाठी ओळखले जातात, तर जॉन स्टीवर्ट आणि बेन एल्टन यांसारखे विनोद निर्माण करण्यासाठी राजकीय आणि सांस्कृतिक भूमिका घेतात. प्रसिद्ध कॉमेडी हब जसे की, मॉन्ट्रियलमधील जस्ट फॉर लाफ्स फेस्टिव्हल, एडिनबर्ग फ्रिंज आणि ऑस्ट्रेलियातील मेलबर्न कॉमेडी फेस्टिव्हल येथे कार्यक्रम करून अनेक विनोदकार एक पंथ ( इंग्रजी: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Cult_following cult following]) साधतात. एडिनबर्ग कॉमेडी अवॉर्ड (पूर्वीचे पेरियर कॉमेडी अवॉर्ड) सारखे उल्लेखनीय विनोदी पुरस्कार जिंकल्यानंतर अनेकदा विनोदकाराची कारकीर्द लक्षणीयरीत्या प्रगती करते. विनोदकार कधीकधी मनोरंजनाच्या इतर क्षेत्रांमध्ये प्रवेश करतात, जसे की चित्रपट आणि टेलिव्हिजन, जिथे ते अधिक व्यापकपणे ओळखले जातात (उदा. एडी इझार्ड, ली इव्हान्स). कॉमिकचे स्टँड-अप यश नेहमीच चित्रपटाच्या समीक्षणात्मक किंवा बॉक्स ऑफिस यशाशी संबंधित नसते. == संदर्भ == 0qzaltxqlj0zo6ruyeyjrgn01mh6fih 2143213 2143212 2022-08-05T04:10:41Z अमर राऊत 140696 चित्र जोडले wikitext text/x-wiki [[चित्र:Laurel_&_Hardy_reading_The_New_Movie.jpg|इवलेसे|लॉरेल आणि हार्डी]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''विनोदकार ('''[[इंग्रजी|इंग्रजी:]] '''कॉमेडियन''' किंवा '''कॉमिक''') ही अशी व्यक्ती असते जी प्रेक्षकांना हसवून त्यांचे मनोरंजन करण्याचा प्रयत्न करते. यासाठी ते विनोदी किंवा गमतीशीर परिस्थितींद्वारे हसवण्याचा प्रयत्न करतात, किंवा मूर्खपणाचे वागतात (स्लॅपस्टिक प्रमाणे) किंवा प्रॉप कॉमेडी यांचा आधार घेतात. जो विनोदकार प्रेक्षकांना थेट संबोधित करतो त्याला [[स्टँड-अप कॉमेडी|स्टँड-अप कॉमेडियन]] म्हणतात. एड विन यांचे एक लोकप्रिय वाक्य दोन संज्ञांमध्ये फरक सांगते:<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://web.archive.org/web/20080316092036/http://www.bartleby.com/63/93/8993.html|title=8993. Ed Wynn. Simpson’s Contemporary Quotations. 1988|date=2008-03-16|website=web.archive.org|access-date=2022-07-30}}</ref> "''एक कॉमिक मजेदार गोष्टी सांगतो; विनोदकार विनोदी गोष्टी सांगतो''." विनोदाचे किती श्रेय शाब्दिक आशयाला दिले जाऊ शकते आणि अभिनय आणि व्यक्तिरेखेला किती दिले जाऊ शकते यामधील फरक हे दर्शवते. १९८० पासून कॉमेडीची एक नवीन लाट, ज्याला पर्यायी कॉमेडी (इंग्रजी: alternative comedy) म्हणतात, अधिक ऑफबीट आणि प्रायोगिक शैलीमुळे या प्रकारच्या विनोदाची लोकप्रियता वाढली आहे. यामध्ये सामान्यतः अधिक अनुभवात्मक किंवा निरीक्षणात्मक अहवाल (उदा., अॅलेक्सी सायले, डॅनियल तोश, माल्कम हार्डी) यांचा समावेश होतो. जोपर्यंत सामग्रीचा संबंध आहे, टॉमी टियरनन, डेस बिशप, केव्हिन हार्ट आणि डॉन फ्रेंच यांसारखे विनोदी कलाकार त्यांच्या पार्श्‍वभूमीवर स्वतःची मजा करण्यासाठी ओळखले जातात, तर जॉन स्टीवर्ट आणि बेन एल्टन यांसारखे विनोद निर्माण करण्यासाठी राजकीय आणि सांस्कृतिक भूमिका घेतात. प्रसिद्ध कॉमेडी हब जसे की, मॉन्ट्रियलमधील जस्ट फॉर लाफ्स फेस्टिव्हल, एडिनबर्ग फ्रिंज आणि ऑस्ट्रेलियातील मेलबर्न कॉमेडी फेस्टिव्हल येथे कार्यक्रम करून अनेक विनोदकार एक पंथ ( इंग्रजी: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Cult_following cult following]) साधतात. एडिनबर्ग कॉमेडी अवॉर्ड (पूर्वीचे पेरियर कॉमेडी अवॉर्ड) सारखे उल्लेखनीय विनोदी पुरस्कार जिंकल्यानंतर अनेकदा विनोदकाराची कारकीर्द लक्षणीयरीत्या प्रगती करते. विनोदकार कधीकधी मनोरंजनाच्या इतर क्षेत्रांमध्ये प्रवेश करतात, जसे की चित्रपट आणि टेलिव्हिजन, जिथे ते अधिक व्यापकपणे ओळखले जातात (उदा. एडी इझार्ड, ली इव्हान्स). कॉमिकचे स्टँड-अप यश नेहमीच चित्रपटाच्या समीक्षणात्मक किंवा बॉक्स ऑफिस यशाशी संबंधित नसते. == संदर्भ == 0tlzen5wwwp9rbad34w77rq1xhgy177 2143214 2143213 2022-08-05T04:13:30Z अमर राऊत 140696 भर घातली wikitext text/x-wiki [[चित्र:Laurel_&_Hardy_reading_The_New_Movie.jpg|इवलेसे|[[लॉरेल आणि हार्डी]] ही जोडी अमेरिकन सिनेमाच्या सुरुवातीच्या क्लासिकल हॉलीवूड युगातील सर्वात प्रसिद्ध विनोदी जोडींपैकी एक होती.]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''विनोदकार ('''[[इंग्रजी|इंग्रजी:]] '''कॉमेडियन''' किंवा '''कॉमिक''') ही अशी व्यक्ती असते जी प्रेक्षकांना हसवून त्यांचे मनोरंजन करण्याचा प्रयत्न करते. यासाठी ते विनोदी किंवा गमतीशीर परिस्थितींद्वारे हसवण्याचा प्रयत्न करतात, किंवा मूर्खपणाचे वागतात (स्लॅपस्टिक प्रमाणे) किंवा प्रॉप कॉमेडी यांचा आधार घेतात. जो विनोदकार प्रेक्षकांना थेट संबोधित करतो त्याला [[स्टँड-अप कॉमेडी|स्टँड-अप कॉमेडियन]] म्हणतात. एड विन यांचे एक लोकप्रिय वाक्य दोन संज्ञांमध्ये फरक सांगते:<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://web.archive.org/web/20080316092036/http://www.bartleby.com/63/93/8993.html|title=8993. Ed Wynn. Simpson’s Contemporary Quotations. 1988|date=2008-03-16|website=web.archive.org|access-date=2022-07-30}}</ref> "''एक कॉमिक मजेदार गोष्टी सांगतो; विनोदकार विनोदी गोष्टी सांगतो''." विनोदाचे किती श्रेय शाब्दिक आशयाला दिले जाऊ शकते आणि अभिनय आणि व्यक्तिरेखेला किती दिले जाऊ शकते यामधील फरक हे दर्शवते. १९८० पासून कॉमेडीची एक नवीन लाट, ज्याला पर्यायी कॉमेडी (इंग्रजी: alternative comedy) म्हणतात, अधिक ऑफबीट आणि प्रायोगिक शैलीमुळे या प्रकारच्या विनोदाची लोकप्रियता वाढली आहे. यामध्ये सामान्यतः अधिक अनुभवात्मक किंवा निरीक्षणात्मक अहवाल (उदा., अॅलेक्सी सायले, डॅनियल तोश, माल्कम हार्डी) यांचा समावेश होतो. जोपर्यंत सामग्रीचा संबंध आहे, टॉमी टियरनन, डेस बिशप, केव्हिन हार्ट आणि डॉन फ्रेंच यांसारखे विनोदी कलाकार त्यांच्या पार्श्‍वभूमीवर स्वतःची मजा करण्यासाठी ओळखले जातात, तर जॉन स्टीवर्ट आणि बेन एल्टन यांसारखे विनोद निर्माण करण्यासाठी राजकीय आणि सांस्कृतिक भूमिका घेतात. प्रसिद्ध कॉमेडी हब जसे की, मॉन्ट्रियलमधील जस्ट फॉर लाफ्स फेस्टिव्हल, एडिनबर्ग फ्रिंज आणि ऑस्ट्रेलियातील मेलबर्न कॉमेडी फेस्टिव्हल येथे कार्यक्रम करून अनेक विनोदकार एक पंथ ( इंग्रजी: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Cult_following cult following]) साधतात. एडिनबर्ग कॉमेडी अवॉर्ड (पूर्वीचे पेरियर कॉमेडी अवॉर्ड) सारखे उल्लेखनीय विनोदी पुरस्कार जिंकल्यानंतर अनेकदा विनोदकाराची कारकीर्द लक्षणीयरीत्या प्रगती करते. विनोदकार कधीकधी मनोरंजनाच्या इतर क्षेत्रांमध्ये प्रवेश करतात, जसे की चित्रपट आणि टेलिव्हिजन, जिथे ते अधिक व्यापकपणे ओळखले जातात (उदा. एडी इझार्ड, ली इव्हान्स). कॉमिकचे स्टँड-अप यश नेहमीच चित्रपटाच्या समीक्षणात्मक किंवा बॉक्स ऑफिस यशाशी संबंधित नसते. == संदर्भ == 8gkeu2ksutrfk8e9b4srhdvxle7n8aq 2143215 2143214 2022-08-05T04:22:18Z अमर राऊत 140696 wikitext text/x-wiki [[चित्र:Laurel_&_Hardy_reading_The_New_Movie.jpg|इवलेसे|[[लॉरेल आणि हार्डी]] ही जोडी अमेरिकन सिनेमाच्या सुरुवातीच्या क्लासिकल हॉलीवूड युगातील सर्वात प्रसिद्ध विनोदी जोडींपैकी एक होती.]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''विनोदकार ('''[[इंग्रजी|इंग्रजी:]] '''कॉमेडियन''' किंवा '''कॉमिक''') ही अशी व्यक्ती असते जी प्रेक्षकांना हसवून त्यांचे मनोरंजन करण्याचा प्रयत्न करते. यासाठी ते विनोदी किंवा गमतीशीर परिस्थितींद्वारे हसवण्याचा प्रयत्न करतात, किंवा मूर्खपणाचे वागतात (स्लॅपस्टिक प्रमाणे) किंवा प्रॉप कॉमेडी यांचा आधार घेतात. जो विनोदकार प्रेक्षकांना थेट संबोधित करतो त्याला [[स्टँड-अप कॉमेडी|स्टँड-अप कॉमेडियन]] म्हणतात. एड विन यांचे एक लोकप्रिय वाक्य दोन संज्ञांमध्ये फरक सांगते:<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://web.archive.org/web/20080316092036/http://www.bartleby.com/63/93/8993.html|title=8993. Ed Wynn. Simpson’s Contemporary Quotations. 1988|date=2008-03-16|website=web.archive.org|access-date=2022-07-30}}</ref><blockquote>एक कॉमिक मजेदार गोष्टी सांगतो; विनोदकार विनोदी गोष्टी सांगतो. </blockquote>विनोदाचे किती श्रेय शाब्दिक आशयाला दिले जाऊ शकते आणि अभिनय आणि व्यक्तिरेखेला किती दिले जाऊ शकते यामधील फरक हे दर्शवते. १९८० पासून कॉमेडीची एक नवीन लाट, ज्याला पर्यायी कॉमेडी (इंग्रजी: alternative comedy) म्हणतात, अधिक ऑफबीट आणि प्रायोगिक शैलीमुळे या प्रकारच्या विनोदाची लोकप्रियता वाढली आहे. यामध्ये सामान्यतः अधिक अनुभवात्मक किंवा निरीक्षणात्मक अहवाल (उदा., अॅलेक्सी सायले, डॅनियल तोश, माल्कम हार्डी) यांचा समावेश होतो. जोपर्यंत सामग्रीचा संबंध आहे, टॉमी टियरनन, डेस बिशप, केव्हिन हार्ट आणि डॉन फ्रेंच यांसारखे विनोदी कलाकार त्यांच्या पार्श्‍वभूमीवर स्वतःची मजा करण्यासाठी ओळखले जातात, तर जॉन स्टीवर्ट आणि बेन एल्टन यांसारखे विनोद निर्माण करण्यासाठी राजकीय आणि सांस्कृतिक भूमिका घेतात. प्रसिद्ध कॉमेडी हब जसे की, मॉन्ट्रियलमधील जस्ट फॉर लाफ्स फेस्टिव्हल, एडिनबर्ग फ्रिंज आणि ऑस्ट्रेलियातील मेलबर्न कॉमेडी फेस्टिव्हल येथे कार्यक्रम करून अनेक विनोदकार एक पंथ ( इंग्रजी: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Cult_following cult following]) साधतात. एडिनबर्ग कॉमेडी अवॉर्ड (पूर्वीचे पेरियर कॉमेडी अवॉर्ड) सारखे उल्लेखनीय विनोदी पुरस्कार जिंकल्यानंतर अनेकदा विनोदकाराची कारकीर्द लक्षणीयरीत्या प्रगती करते. विनोदकार कधीकधी मनोरंजनाच्या इतर क्षेत्रांमध्ये प्रवेश करतात, जसे की चित्रपट आणि टेलिव्हिजन, जिथे ते अधिक व्यापकपणे ओळखले जातात (उदा. एडी इझार्ड, ली इव्हान्स). कॉमिकचे स्टँड-अप यश नेहमीच चित्रपटाच्या समीक्षणात्मक किंवा बॉक्स ऑफिस यशाशी संबंधित नसते. == संदर्भ == ro0d5d26ebd68yo9rnifs9iypdlhd8v 2143216 2143215 2022-08-05T04:23:02Z अमर राऊत 140696 wikitext text/x-wiki [[चित्र:Laurel_&_Hardy_reading_The_New_Movie.jpg|इवलेसे|[[लॉरेल आणि हार्डी]] ही जोडी अमेरिकन सिनेमाच्या सुरुवातीच्या क्लासिकल हॉलीवूड युगातील सर्वात प्रसिद्ध विनोदी जोडींपैकी एक होती.]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''विनोदकार ('''[[इंग्रजी|इंग्रजी:]] '''कॉमेडियन''' किंवा '''कॉमिक''') ही अशी व्यक्ती असते जी प्रेक्षकांना हसवून त्यांचे मनोरंजन करण्याचा प्रयत्न करते. यासाठी ते विनोदी किंवा गमतीशीर परिस्थितींद्वारे हसवण्याचा प्रयत्न करतात, किंवा मूर्खपणाचे वागतात (स्लॅपस्टिक प्रमाणे) किंवा प्रॉप कॉमेडी यांचा आधार घेतात. जो विनोदकार प्रेक्षकांना थेट संबोधित करतो त्याला [[स्टँड-अप कॉमेडी|स्टँड-अप कॉमेडियन]] म्हणतात. एड विन यांचे एक लोकप्रिय वाक्य दोन संज्ञांमध्ये फरक सांगते:<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://web.archive.org/web/20080316092036/http://www.bartleby.com/63/93/8993.html|title=8993. Ed Wynn. Simpson’s Contemporary Quotations. 1988|date=2008-03-16|website=web.archive.org|access-date=2022-07-30}}</ref><blockquote>एक कॉमिक मजेशीर गोष्टी सांगतो; विनोदकार विनोदी गोष्टी सांगतो. </blockquote>विनोदाचे किती श्रेय शाब्दिक आशयाला दिले जाऊ शकते आणि अभिनय आणि व्यक्तिरेखेला किती दिले जाऊ शकते यामधील फरक हे दर्शवते. १९८० पासून कॉमेडीची एक नवीन लाट, ज्याला पर्यायी कॉमेडी (इंग्रजी: alternative comedy) म्हणतात, अधिक ऑफबीट आणि प्रायोगिक शैलीमुळे या प्रकारच्या विनोदाची लोकप्रियता वाढली आहे. यामध्ये सामान्यतः अधिक अनुभवात्मक किंवा निरीक्षणात्मक अहवाल (उदा., अॅलेक्सी सायले, डॅनियल तोश, माल्कम हार्डी) यांचा समावेश होतो. जोपर्यंत सामग्रीचा संबंध आहे, टॉमी टियरनन, डेस बिशप, केव्हिन हार्ट आणि डॉन फ्रेंच यांसारखे विनोदी कलाकार त्यांच्या पार्श्‍वभूमीवर स्वतःची मजा करण्यासाठी ओळखले जातात, तर जॉन स्टीवर्ट आणि बेन एल्टन यांसारखे विनोद निर्माण करण्यासाठी राजकीय आणि सांस्कृतिक भूमिका घेतात. प्रसिद्ध कॉमेडी हब जसे की, मॉन्ट्रियलमधील जस्ट फॉर लाफ्स फेस्टिव्हल, एडिनबर्ग फ्रिंज आणि ऑस्ट्रेलियातील मेलबर्न कॉमेडी फेस्टिव्हल येथे कार्यक्रम करून अनेक विनोदकार एक पंथ ( इंग्रजी: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Cult_following cult following]) साधतात. एडिनबर्ग कॉमेडी अवॉर्ड (पूर्वीचे पेरियर कॉमेडी अवॉर्ड) सारखे उल्लेखनीय विनोदी पुरस्कार जिंकल्यानंतर अनेकदा विनोदकाराची कारकीर्द लक्षणीयरीत्या प्रगती करते. विनोदकार कधीकधी मनोरंजनाच्या इतर क्षेत्रांमध्ये प्रवेश करतात, जसे की चित्रपट आणि टेलिव्हिजन, जिथे ते अधिक व्यापकपणे ओळखले जातात (उदा. एडी इझार्ड, ली इव्हान्स). कॉमिकचे स्टँड-अप यश नेहमीच चित्रपटाच्या समीक्षणात्मक किंवा बॉक्स ऑफिस यशाशी संबंधित नसते. == संदर्भ == rfzc3y4nqfhnhkorejb4tb1elemzqxv 2143217 2143216 2022-08-05T04:28:47Z अमर राऊत 140696 चित्र जोडले wikitext text/x-wiki [[चित्र:Laurel_&_Hardy_reading_The_New_Movie.jpg|इवलेसे|[[लॉरेल आणि हार्डी]] ही जोडी अमेरिकन सिनेमाच्या सुरुवातीच्या क्लासिकल हॉलीवूड युगातील सर्वात प्रसिद्ध विनोदी जोडींपैकी एक होती.]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''विनोदकार ('''[[इंग्रजी|इंग्रजी:]] '''कॉमेडियन''' किंवा '''कॉमिक''') ही अशी व्यक्ती असते जी प्रेक्षकांना हसवून त्यांचे मनोरंजन करण्याचा प्रयत्न करते. यासाठी ते विनोदी किंवा गमतीशीर परिस्थितींद्वारे हसवण्याचा प्रयत्न करतात, किंवा मूर्खपणाचे वागतात (स्लॅपस्टिक प्रमाणे) किंवा प्रॉप कॉमेडी यांचा आधार घेतात. जो विनोदकार प्रेक्षकांना थेट संबोधित करतो त्याला [[स्टँड-अप कॉमेडी|स्टँड-अप कॉमेडियन]] म्हणतात. एड विन यांचे एक लोकप्रिय वाक्य दोन संज्ञांमध्ये फरक सांगते:<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://web.archive.org/web/20080316092036/http://www.bartleby.com/63/93/8993.html|title=8993. Ed Wynn. Simpson’s Contemporary Quotations. 1988|date=2008-03-16|website=web.archive.org|access-date=2022-07-30}}</ref><blockquote>एक कॉमिक मजेशीर गोष्टी सांगतो; विनोदकार विनोदी गोष्टी सांगतो. </blockquote>विनोदाचे किती श्रेय शाब्दिक आशयाला दिले जाऊ शकते आणि अभिनय आणि व्यक्तिरेखेला किती दिले जाऊ शकते यामधील फरक हे दर्शवते. [[चित्र:Chaplin_The_Champion.jpg|इवलेसे|चार्ली चॅप्लिन]] १९८० पासून कॉमेडीची एक नवीन लाट, ज्याला पर्यायी कॉमेडी (इंग्रजी: alternative comedy) म्हणतात, अधिक ऑफबीट आणि प्रायोगिक शैलीमुळे या प्रकारच्या विनोदाची लोकप्रियता वाढली आहे. यामध्ये सामान्यतः अधिक अनुभवात्मक किंवा निरीक्षणात्मक अहवाल (उदा., अॅलेक्सी सायले, डॅनियल तोश, माल्कम हार्डी) यांचा समावेश होतो. जोपर्यंत सामग्रीचा संबंध आहे, टॉमी टियरनन, डेस बिशप, केव्हिन हार्ट आणि डॉन फ्रेंच यांसारखे विनोदी कलाकार त्यांच्या पार्श्‍वभूमीवर स्वतःची मजा करण्यासाठी ओळखले जातात, तर जॉन स्टीवर्ट आणि बेन एल्टन यांसारखे विनोद निर्माण करण्यासाठी राजकीय आणि सांस्कृतिक भूमिका घेतात. प्रसिद्ध कॉमेडी हब जसे की, मॉन्ट्रियलमधील जस्ट फॉर लाफ्स फेस्टिव्हल, एडिनबर्ग फ्रिंज आणि ऑस्ट्रेलियातील मेलबर्न कॉमेडी फेस्टिव्हल येथे कार्यक्रम करून अनेक विनोदकार एक पंथ ( इंग्रजी: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Cult_following cult following]) साधतात. एडिनबर्ग कॉमेडी अवॉर्ड (पूर्वीचे पेरियर कॉमेडी अवॉर्ड) सारखे उल्लेखनीय विनोदी पुरस्कार जिंकल्यानंतर अनेकदा विनोदकाराची कारकीर्द लक्षणीयरीत्या प्रगती करते. विनोदकार कधीकधी मनोरंजनाच्या इतर क्षेत्रांमध्ये प्रवेश करतात, जसे की चित्रपट आणि टेलिव्हिजन, जिथे ते अधिक व्यापकपणे ओळखले जातात (उदा. एडी इझार्ड, ली इव्हान्स). कॉमिकचे स्टँड-अप यश नेहमीच चित्रपटाच्या समीक्षणात्मक किंवा बॉक्स ऑफिस यशाशी संबंधित नसते. == संदर्भ == rs5e2sjv91fqtjz0tinl33isa8rantx 2143218 2143217 2022-08-05T04:29:53Z अमर राऊत 140696 चित्र जोडले wikitext text/x-wiki [[चित्र:Laurel_&_Hardy_reading_The_New_Movie.jpg|इवलेसे|[[लॉरेल आणि हार्डी]] ही जोडी अमेरिकन सिनेमाच्या सुरुवातीच्या क्लासिकल हॉलीवूड युगातील सर्वात प्रसिद्ध विनोदी जोडींपैकी एक होती.]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''विनोदकार ('''[[इंग्रजी|इंग्रजी:]] '''कॉमेडियन''' किंवा '''कॉमिक''') ही अशी व्यक्ती असते जी प्रेक्षकांना हसवून त्यांचे मनोरंजन करण्याचा प्रयत्न करते. यासाठी ते विनोदी किंवा गमतीशीर परिस्थितींद्वारे हसवण्याचा प्रयत्न करतात, किंवा मूर्खपणाचे वागतात (स्लॅपस्टिक प्रमाणे) किंवा प्रॉप कॉमेडी यांचा आधार घेतात. जो विनोदकार प्रेक्षकांना थेट संबोधित करतो त्याला [[स्टँड-अप कॉमेडी|स्टँड-अप कॉमेडियन]] म्हणतात. एड विन यांचे एक लोकप्रिय वाक्य दोन संज्ञांमध्ये फरक सांगते:<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://web.archive.org/web/20080316092036/http://www.bartleby.com/63/93/8993.html|title=8993. Ed Wynn. Simpson’s Contemporary Quotations. 1988|date=2008-03-16|website=web.archive.org|access-date=2022-07-30}}</ref><blockquote>एक कॉमिक मजेशीर गोष्टी सांगतो; विनोदकार विनोदी गोष्टी सांगतो. </blockquote>विनोदाचे किती श्रेय शाब्दिक आशयाला दिले जाऊ शकते आणि अभिनय आणि व्यक्तिरेखेला किती दिले जाऊ शकते यामधील फरक हे दर्शवते. [[चित्र:Chaplin_The_Champion.jpg|इवलेसे|चार्ली चॅप्लिन]] १९८० पासून कॉमेडीची एक नवीन लाट, ज्याला पर्यायी कॉमेडी (इंग्रजी: alternative comedy) म्हणतात, अधिक ऑफबीट आणि प्रायोगिक शैलीमुळे या प्रकारच्या विनोदाची लोकप्रियता वाढली आहे. यामध्ये सामान्यतः अधिक अनुभवात्मक किंवा निरीक्षणात्मक अहवाल (उदा., अॅलेक्सी सायले, डॅनियल तोश, माल्कम हार्डी) यांचा समावेश होतो. जोपर्यंत सामग्रीचा संबंध आहे, टॉमी टियरनन, डेस बिशप, केव्हिन हार्ट आणि डॉन फ्रेंच यांसारखे विनोदी कलाकार त्यांच्या पार्श्‍वभूमीवर स्वतःची मजा करण्यासाठी ओळखले जातात, तर जॉन स्टीवर्ट आणि बेन एल्टन यांसारखे विनोद निर्माण करण्यासाठी राजकीय आणि सांस्कृतिक भूमिका घेतात. प्रसिद्ध कॉमेडी हब जसे की, मॉन्ट्रियलमधील जस्ट फॉर लाफ्स फेस्टिव्हल, एडिनबर्ग फ्रिंज आणि ऑस्ट्रेलियातील मेलबर्न कॉमेडी फेस्टिव्हल येथे कार्यक्रम करून अनेक विनोदकार एक पंथ ( इंग्रजी: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Cult_following cult following]) साधतात. एडिनबर्ग कॉमेडी अवॉर्ड (पूर्वीचे पेरियर कॉमेडी अवॉर्ड) सारखे उल्लेखनीय विनोदी पुरस्कार जिंकल्यानंतर अनेकदा विनोदकाराची कारकीर्द लक्षणीयरीत्या प्रगती करते. विनोदकार कधीकधी मनोरंजनाच्या इतर क्षेत्रांमध्ये प्रवेश करतात, जसे की चित्रपट आणि टेलिव्हिजन, जिथे ते अधिक व्यापकपणे ओळखले जातात (उदा. एडी इझार्ड, ली इव्हान्स). कॉमिकचे स्टँड-अप यश नेहमीच चित्रपटाच्या समीक्षणात्मक किंवा बॉक्स ऑफिस यशाशी संबंधित नसते. [[चित्र:Kevin_Hart_(15356751923).jpg|इवलेसे|केविन हार्ट]] == संदर्भ == etne4owxoke4e445wiks5eja2shejb3 2143219 2143218 2022-08-05T04:32:47Z अमर राऊत 140696 भर घातली wikitext text/x-wiki [[चित्र:Laurel_&_Hardy_reading_The_New_Movie.jpg|इवलेसे|[[लॉरेल आणि हार्डी]] ही जोडी अमेरिकन सिनेमाच्या सुरुवातीच्या क्लासिकल हॉलीवूड युगातील सर्वात प्रसिद्ध विनोदी जोडींपैकी एक होती.]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''विनोदकार ('''[[इंग्रजी|इंग्रजी:]] '''कॉमेडियन''' किंवा '''कॉमिक''') ही अशी व्यक्ती असते जी प्रेक्षकांना हसवून त्यांचे मनोरंजन करण्याचा प्रयत्न करते. यासाठी ते विनोदी किंवा गमतीशीर परिस्थितींद्वारे हसवण्याचा प्रयत्न करतात, किंवा मूर्खपणाचे वागतात (स्लॅपस्टिक प्रमाणे) किंवा प्रॉप कॉमेडी यांचा आधार घेतात. जो विनोदकार प्रेक्षकांना थेट संबोधित करतो त्याला [[स्टँड-अप कॉमेडी|स्टँड-अप कॉमेडियन]] म्हणतात. एड विन यांचे एक लोकप्रिय वाक्य दोन संज्ञांमध्ये फरक सांगते:<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://web.archive.org/web/20080316092036/http://www.bartleby.com/63/93/8993.html|title=8993. Ed Wynn. Simpson’s Contemporary Quotations. 1988|date=2008-03-16|website=web.archive.org|access-date=2022-07-30}}</ref><blockquote>एक कॉमिक मजेशीर गोष्टी सांगतो; विनोदकार विनोदी गोष्टी सांगतो. </blockquote>विनोदाचे किती श्रेय शाब्दिक आशयाला दिले जाऊ शकते आणि अभिनय आणि व्यक्तिरेखेला किती दिले जाऊ शकते यामधील फरक हे दर्शवते. [[चित्र:Chaplin_The_Champion.jpg|इवलेसे|चार्ली चॅप्लिन]] १९८० पासून कॉमेडीची एक नवीन लाट, ज्याला पर्यायी कॉमेडी (इंग्रजी: alternative comedy) म्हणतात, अधिक ऑफबीट आणि प्रायोगिक शैलीमुळे या प्रकारच्या विनोदाची लोकप्रियता वाढली आहे. यामध्ये सामान्यतः अधिक अनुभवात्मक किंवा निरीक्षणात्मक अहवाल (उदा., अॅलेक्सी सायले, डॅनियल तोश, माल्कम हार्डी) यांचा समावेश होतो. जोपर्यंत सामग्रीचा संबंध आहे, टॉमी टियरनन, डेस बिशप, केव्हिन हार्ट आणि डॉन फ्रेंच यांसारखे विनोदी कलाकार त्यांच्या पार्श्‍वभूमीवर स्वतःची मजा करण्यासाठी ओळखले जातात, तर जॉन स्टीवर्ट आणि बेन एल्टन यांसारखे विनोद निर्माण करण्यासाठी राजकीय आणि सांस्कृतिक भूमिका घेतात. प्रसिद्ध कॉमेडी हब जसे की, मॉन्ट्रियलमधील जस्ट फॉर लाफ्स फेस्टिव्हल, एडिनबर्ग फ्रिंज आणि ऑस्ट्रेलियातील मेलबर्न कॉमेडी फेस्टिव्हल येथे कार्यक्रम करून अनेक विनोदकार एक पंथ ( इंग्रजी: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Cult_following cult following]) साधतात. एडिनबर्ग कॉमेडी अवॉर्ड (पूर्वीचे पेरियर कॉमेडी अवॉर्ड) सारखे उल्लेखनीय विनोदी पुरस्कार जिंकल्यानंतर अनेकदा विनोदकाराची कारकीर्द लक्षणीयरीत्या प्रगती करते. विनोदकार कधीकधी मनोरंजनाच्या इतर क्षेत्रांमध्ये प्रवेश करतात, जसे की चित्रपट आणि टेलिव्हिजन, जिथे ते अधिक व्यापकपणे ओळखले जातात (उदा. एडी इझार्ड, ली इव्हान्स). कॉमिकचे स्टँड-अप यश नेहमीच चित्रपटाच्या समीक्षणात्मक किंवा बॉक्स ऑफिस यशाशी संबंधित नसते. == सर्वाधिक कमाई करणारे विनोदकार == फोर्ब्स मासिक जगातील सर्वात आर्थिकदृष्ट्या यशस्वी कॉमेडियन्सची वार्षिक यादी प्रकाशित करते, त्याचप्रमाणे त्यांच्या सेलिब्रिटी 100 यादीतही. त्यांच्या डेटा स्रोतांमध्ये निल्सन मीडिया रिसर्च, पोलस्टार, बॉक्स ऑफिस मोजो आणि IMDb यांचा समावेश होतो.[16] 2006 ते 2015 पर्यंत जेरी सेनफेल्डने या यादीत अव्वल स्थान पटकावले होते, ज्याने 2016 मध्ये केविन हार्टकडून विजेतेपद गमावले होते.[17] त्या वर्षी, आठ सर्वाधिक मानधन घेणारे कॉमेडियन युनायटेड स्टेट्सचे होते, ज्यात एमी शूमर यांचा समावेश होता, जी पहिल्या दहामध्ये समाविष्ट होणारी पहिली महिला ठरली.[18] 2016 मधील टॉप टेन खालीलप्रमाणे आहेत:[a] रँक नेम वार्षिक कमाई (USD) राष्ट्रीयत्व वय उल्लेखनीय कामे 1 केविन हार्ट $87.5 दशलक्ष युनायटेड [[चित्र:Kevin_Hart_(15356751923).jpg|इवलेसे|केविन हार्ट]] == संदर्भ == gwhmz8kw9muvjrhbuxhi7a1wrfh08ig 2143221 2143219 2022-08-05T05:19:57Z अमर राऊत 140696 दुरुस्ती wikitext text/x-wiki [[चित्र:Laurel_&_Hardy_reading_The_New_Movie.jpg|इवलेसे|[[लॉरेल आणि हार्डी]] ही जोडी अमेरिकन सिनेमाच्या सुरुवातीच्या क्लासिकल हॉलीवूड युगातील सर्वात प्रसिद्ध विनोदी जोडींपैकी एक होती.]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''विनोदकार ('''[[इंग्रजी|इंग्रजी:]] '''कॉमेडियन''' किंवा '''कॉमिक''') ही अशी व्यक्ती असते जी प्रेक्षकांना हसवून त्यांचे मनोरंजन करण्याचा प्रयत्न करते. यासाठी ते विनोदी किंवा गमतीशीर परिस्थितींद्वारे हसवण्याचा प्रयत्न करतात, किंवा मूर्खपणाचे वागतात (स्लॅपस्टिक प्रमाणे) किंवा प्रॉप कॉमेडी यांचा आधार घेतात. जो विनोदकार प्रेक्षकांना थेट संबोधित करतो त्याला [[स्टँड-अप कॉमेडी|स्टँड-अप कॉमेडियन]] म्हणतात. एड विन यांचे एक लोकप्रिय वाक्य दोन संज्ञांमध्ये फरक सांगते:<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://web.archive.org/web/20080316092036/http://www.bartleby.com/63/93/8993.html|title=8993. Ed Wynn. Simpson’s Contemporary Quotations. 1988|date=2008-03-16|website=web.archive.org|access-date=2022-07-30}}</ref><blockquote>एक कॉमिक मजेशीर गोष्टी सांगतो; विनोदकार विनोदी गोष्टी सांगतो. </blockquote>विनोदाचे किती श्रेय शाब्दिक आशयाला दिले जाऊ शकते आणि अभिनय आणि व्यक्तिरेखेला किती दिले जाऊ शकते यामधील फरक हे दर्शवते. [[चित्र:Chaplin_The_Champion.jpg|इवलेसे|चार्ली चॅप्लिन]] १९८० पासून कॉमेडीची एक नवीन लाट, ज्याला पर्यायी कॉमेडी (इंग्रजी: alternative comedy) म्हणतात, अधिक ऑफबीट आणि प्रायोगिक शैलीमुळे या प्रकारच्या विनोदाची लोकप्रियता वाढली आहे. यामध्ये सामान्यतः अधिक अनुभवात्मक किंवा निरीक्षणात्मक अहवाल (उदा., अॅलेक्सी सायले, डॅनियल तोश, माल्कम हार्डी) यांचा समावेश होतो. जोपर्यंत सामग्रीचा संबंध आहे, टॉमी टियरनन, डेस बिशप, केव्हिन हार्ट आणि डॉन फ्रेंच यांसारखे विनोदी कलाकार त्यांच्या पार्श्‍वभूमीवर स्वतःची मजा करण्यासाठी ओळखले जातात, तर जॉन स्टीवर्ट आणि बेन एल्टन यांसारखे विनोद निर्माण करण्यासाठी राजकीय आणि सांस्कृतिक भूमिका घेतात. प्रसिद्ध कॉमेडी हब जसे की, मॉन्ट्रियलमधील जस्ट फॉर लाफ्स फेस्टिव्हल, एडिनबर्ग फ्रिंज आणि ऑस्ट्रेलियातील मेलबर्न कॉमेडी फेस्टिव्हल येथे कार्यक्रम करून अनेक विनोदकार एक पंथ ( इंग्रजी: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Cult_following cult following]) साधतात. एडिनबर्ग कॉमेडी अवॉर्ड (पूर्वीचे पेरियर कॉमेडी अवॉर्ड) सारखे उल्लेखनीय विनोदी पुरस्कार जिंकल्यानंतर अनेकदा विनोदकाराची कारकीर्द लक्षणीयरीत्या प्रगती करते. विनोदकार कधीकधी मनोरंजनाच्या इतर क्षेत्रांमध्ये प्रवेश करतात, जसे की चित्रपट आणि टेलिव्हिजन, जिथे ते अधिक व्यापकपणे ओळखले जातात (उदा. एडी इझार्ड, ली इव्हान्स). कॉमिकचे स्टँड-अप यश नेहमीच चित्रपटाच्या समीक्षणात्मक किंवा बॉक्स ऑफिस यशाशी संबंधित नसते. == सर्वाधिक कमाई करणारे विनोदकार == फोर्ब्स मासिक जगातील सर्वात आर्थिकदृष्ट्या यशस्वी कॉमेडियन्सची वार्षिक यादी प्रकाशित करते, त्याचप्रमाणे त्यांच्या सेलिब्रिटी १०० यादीतही. त्यांच्या डेटा स्रोतांमध्ये निल्सन मीडिया रिसर्च, पोलस्टार, बॉक्स ऑफिस मोजो आणि IMDb यांचा समावेश होतो. २००६ ते २०१५ पर्यंत जेरी सेनफेल्डने या यादीत अव्वल स्थान पटकावले होते, ज्याने २०१६ मध्ये केविन हार्टकडून विजेतेपद गमावले होते. त्या वर्षी, आठ सर्वाधिक मानधन घेणारे कॉमेडियन युनायटेड स्टेट्सचे होते, ज्यात एमी शूमर यांचा समावेश होता, जी पहिल्या दहामध्ये समाविष्ट होणारी पहिली महिला ठरली. २०१६ मधील टॉप टेन खालीलप्रमाणे आहेत: [[चित्र:Kevin_Hart_(15356751923).jpg|इवलेसे|केविन हार्ट]] == संदर्भ == ia9pzeuo49w1z0fdp1zruia9pmq8v5i 2143227 2143221 2022-08-05T06:49:48Z अमर राऊत 140696 नवीन भर घातली wikitext text/x-wiki [[चित्र:Laurel_&_Hardy_reading_The_New_Movie.jpg|इवलेसे|[[लॉरेल आणि हार्डी]] ही जोडी अमेरिकन सिनेमाच्या सुरुवातीच्या क्लासिकल हॉलीवूड युगातील सर्वात प्रसिद्ध विनोदी जोडींपैकी एक होती.]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''विनोदकार ('''[[इंग्रजी|इंग्रजी:]] '''कॉमेडियन''' किंवा '''कॉमिक''') ही अशी व्यक्ती असते जी प्रेक्षकांना हसवून त्यांचे मनोरंजन करण्याचा प्रयत्न करते. यासाठी ते विनोदी किंवा गमतीशीर परिस्थितींद्वारे हसवण्याचा प्रयत्न करतात, किंवा मूर्खपणाचे वागतात (स्लॅपस्टिक प्रमाणे) किंवा प्रॉप कॉमेडी यांचा आधार घेतात. जो विनोदकार प्रेक्षकांना थेट संबोधित करतो त्याला [[स्टँड-अप कॉमेडी|स्टँड-अप कॉमेडियन]] म्हणतात. एड विन यांचे एक लोकप्रिय वाक्य दोन संज्ञांमध्ये फरक सांगते:<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://web.archive.org/web/20080316092036/http://www.bartleby.com/63/93/8993.html|title=8993. Ed Wynn. Simpson’s Contemporary Quotations. 1988|date=2008-03-16|website=web.archive.org|access-date=2022-07-30}}</ref><blockquote>एक कॉमिक मजेशीर गोष्टी सांगतो; विनोदकार विनोदी गोष्टी सांगतो. </blockquote>विनोदाचे किती श्रेय शाब्दिक आशयाला दिले जाऊ शकते आणि अभिनय आणि व्यक्तिरेखेला किती दिले जाऊ शकते यामधील फरक हे दर्शवते. [[चित्र:Chaplin_The_Champion.jpg|इवलेसे|चार्ली चॅप्लिन]] १९८० पासून कॉमेडीची एक नवीन लाट, ज्याला पर्यायी कॉमेडी (इंग्रजी: alternative comedy) म्हणतात, अधिक ऑफबीट आणि प्रायोगिक शैलीमुळे या प्रकारच्या विनोदाची लोकप्रियता वाढली आहे. यामध्ये सामान्यतः अधिक अनुभवात्मक किंवा निरीक्षणात्मक अहवाल (उदा., अॅलेक्सी सायले, डॅनियल तोश, माल्कम हार्डी) यांचा समावेश होतो. जोपर्यंत सामग्रीचा संबंध आहे, टॉमी टियरनन, डेस बिशप, केव्हिन हार्ट आणि डॉन फ्रेंच यांसारखे विनोदी कलाकार त्यांच्या पार्श्‍वभूमीवर स्वतःची मजा करण्यासाठी ओळखले जातात, तर जॉन स्टीवर्ट आणि बेन एल्टन यांसारखे विनोद निर्माण करण्यासाठी राजकीय आणि सांस्कृतिक भूमिका घेतात. प्रसिद्ध कॉमेडी हब जसे की, मॉन्ट्रियलमधील जस्ट फॉर लाफ्स फेस्टिव्हल, एडिनबर्ग फ्रिंज आणि ऑस्ट्रेलियातील मेलबर्न कॉमेडी फेस्टिव्हल येथे कार्यक्रम करून अनेक विनोदकार एक पंथ ( इंग्रजी: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Cult_following cult following]) साधतात. एडिनबर्ग कॉमेडी अवॉर्ड (पूर्वीचे पेरियर कॉमेडी अवॉर्ड) सारखे उल्लेखनीय विनोदी पुरस्कार जिंकल्यानंतर अनेकदा विनोदकाराची कारकीर्द लक्षणीयरीत्या प्रगती करते. विनोदकार कधीकधी मनोरंजनाच्या इतर क्षेत्रांमध्ये प्रवेश करतात, जसे की चित्रपट आणि टेलिव्हिजन, जिथे ते अधिक व्यापकपणे ओळखले जातात (उदा. एडी इझार्ड, ली इव्हान्स). कॉमिकचे स्टँड-अप यश नेहमीच चित्रपटाच्या समीक्षणात्मक किंवा बॉक्स ऑफिस यशाशी संबंधित नसते. == सर्वाधिक कमाई करणारे विनोदकार == {| class="wikitable sortable" !Rank !Name !Annual earnings ([[United States dollar|USD]]) ![[Citizenship|Nationality]] !Age !Notable works |- |1 |[[Kevin Hart]] |$87.5 million | rowspan="8" |United States |38 |''[[Kevin Hart: Let Me Explain]]'', ''[[Ride Along (film)|Ride Along]]'', ''[[The Secret Life of Pets]]'' |- |2 |[[Jerry Seinfeld]] |$43.5 million |63 |''[[Seinfeld]]'', ''[[The Marriage Ref (U.S. TV series)|The Marriage Ref]]'', ''[[I'm Telling You for the Last Time]]'' |- |3 |[[Terry Fator]] |$21 million |52 |''[[America's Got Talent]]'' |- |4 |[[Amy Schumer]] |$17 million |36 |''[[Trainwreck (film)|Trainwreck]]'', ''[[Inside Amy Schumer]]'', ''[[2015 MTV Movie Awards]]'' |- |5 |[[Jeff Dunham]] |$13.5 million |55 |''[[Jeff Dunham: Spark of Insanity|Spark of Insanity]]'', ''[[Jeff Dunham: Arguing with Myself|Arguing with Myself]]'', ''[[Jeff Dunham's Very Special Christmas Special]]'' |- |6 |[[Dave Chappelle]] |$60 million |44 |''[[Dave Chappelle's Block Party]]'', ''[[Half Baked]]'', ''[[Chappelle's Show]]'' |- |7 |[[Jim Gaffigan]] |$12.5 million |51 |''[[Jim Gaffigan: Mr. Universe]]'', ''[[The Jim Gaffigan Show]]'', ''[[It's Kind of a Funny Story (film)|It's Kind of a Funny Story]]'' |- |8 |[[Gabriel Iglesias]] |$9.5 million |41 |''[[Hot and Fluffy]]'', ''[[The Fluffy Movie]]'', ''[[Gabriel Iglesias Presents Stand Up Revolution]]'' |- |9 |[[Russell Peters]] |$9 million |Canada |47 |''[[Red, White and Brown]]'', ''[[Outsourced (album)|Outsourced]]'', ''[[Breakaway (2011 film)|Breakaway]]'' |- |10 |[[John Bishop]] |$7 million |United Kingdom |51 |''[[John Bishop's Britain]]'', ''[[The John Bishop Show]]'', ''[[Panto!]]'' |} फोर्ब्स मासिक जगातील सर्वात आर्थिकदृष्ट्या यशस्वी कॉमेडियन्सची वार्षिक यादी प्रकाशित करते, त्याचप्रमाणे त्यांच्या सेलिब्रिटी १०० यादीतही <ref>{{cite web|url=https://www.forbes.com/pictures/gjdm45ekfm/the-worlds-highest-paid/#78817008281c|title=The World's Highest-Paid Comedians 2016|author=Forbes|date=27 September 2016|website=Forbes.com|access-date=18 January 2017}}</ref> <ref>{{cite web|url=https://www.forbes.com/sites/maddieberg/2016/09/27/the-highest-paid-comedians-2016-kevin-hart-out-jokes-jerry-seinfeld-with-87-5-million-payday/#33790ddd1a62|title=The Highest-Paid Comedians 2016: Kevin Hart Dethrones Jerry Seinfeld As Cash King Of Comedy With $87.5 Million Payday|author=Berg, Madeline|date=27 September 2016|website=Forbes.com|access-date=18 January 2017}}</ref> त्यांच्या डेटा स्रोतांमध्ये निल्सन मीडिया रिसर्च, पोलस्टार, बॉक्स ऑफिस मोजो आणि IMDb यांचा समावेश होतो. २००६ ते २०१५ पर्यंत जेरी सेनफेल्डने या यादीत अव्वल स्थान पटकावले होते, ज्याने २०१६ मध्ये केविन हार्टकडून विजेतेपद गमावले होते. त्या वर्षी, आठ सर्वाधिक मानधन घेणारे कॉमेडियन युनायटेड स्टेट्सचे होते, ज्यात एमी शूमर यांचा समावेश होता, जी पहिल्या दहामध्ये समाविष्ट होणारी पहिली महिला ठरली. २०१६ मधील टॉप टेन खालीलप्रमाणे आहेत:ten.<ref>{{cite web|url=http://www.vanityfair.com/hollywood/2016/09/forbes-highest-paid-comedians-amy-schumer|title=Amy Schumer Is the First Woman to Land on Forbes' Highest-Paid Comedians List~|author=Desta, Yohana|date=27 September 2016|website=Forbes.com|access-date=18 January 2017}}</ref> The top ten of 2016 are as follows: {{efn|The ''Forbes'' 2016 list appears to exclude people often regarded as comedians who are better known for other professions, despite having earned more than some in the list's top ten, including actors [[Adam Sandler]] and [[Melissa McCarthy]], and [[late-night talk show]] hosts [[Stephen Colbert]] and [[Jimmy Fallon]].}}[[चित्र:Kevin_Hart_(15356751923).jpg|इवलेसे|केविन हार्ट]] == संदर्भ == 91g1ykzclmg9772r7q10btzd0spis0f 2143231 2143227 2022-08-05T07:10:44Z अमर राऊत 140696 दुरुस्ती wikitext text/x-wiki [[चित्र:Laurel_&_Hardy_reading_The_New_Movie.jpg|इवलेसे|[[लॉरेल आणि हार्डी]] ही जोडी अमेरिकन सिनेमाच्या सुरुवातीच्या क्लासिकल हॉलीवूड युगातील सर्वात प्रसिद्ध विनोदी जोडींपैकी एक होती.]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''विनोदकार ('''[[इंग्रजी|इंग्रजी:]] '''कॉमेडियन''' किंवा '''कॉमिक''') ही अशी व्यक्ती असते जी प्रेक्षकांना हसवून त्यांचे मनोरंजन करण्याचा प्रयत्न करते. यासाठी ते विनोदी किंवा गमतीशीर परिस्थितींद्वारे हसवण्याचा प्रयत्न करतात, किंवा मूर्खपणाचे वागतात (स्लॅपस्टिक प्रमाणे) किंवा प्रॉप कॉमेडी यांचा आधार घेतात. जो विनोदकार प्रेक्षकांना थेट संबोधित करतो त्याला [[स्टँड-अप कॉमेडी|स्टँड-अप कॉमेडियन]] म्हणतात. एड विन यांचे एक लोकप्रिय वाक्य दोन संज्ञांमध्ये फरक सांगते:<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://web.archive.org/web/20080316092036/http://www.bartleby.com/63/93/8993.html|title=8993. Ed Wynn. Simpson’s Contemporary Quotations. 1988|date=2008-03-16|website=web.archive.org|access-date=2022-07-30}}</ref><blockquote>एक कॉमिक मजेशीर गोष्टी सांगतो; विनोदकार विनोदी गोष्टी सांगतो. </blockquote>विनोदाचे किती श्रेय शाब्दिक आशयाला दिले जाऊ शकते आणि अभिनय आणि व्यक्तिरेखेला किती दिले जाऊ शकते यामधील फरक हे दर्शवते. [[चित्र:Chaplin_The_Champion.jpg|इवलेसे|चार्ली चॅप्लिन]] १९८० पासून कॉमेडीची एक नवीन लाट, ज्याला पर्यायी कॉमेडी (इंग्रजी: alternative comedy) म्हणतात, अधिक ऑफबीट आणि प्रायोगिक शैलीमुळे या प्रकारच्या विनोदाची लोकप्रियता वाढली आहे. यामध्ये सामान्यतः अधिक अनुभवात्मक किंवा निरीक्षणात्मक अहवाल (उदा., अॅलेक्सी सायले, डॅनियल तोश, माल्कम हार्डी) यांचा समावेश होतो. जोपर्यंत सामग्रीचा संबंध आहे, टॉमी टियरनन, डेस बिशप, केव्हिन हार्ट आणि डॉन फ्रेंच यांसारखे विनोदी कलाकार त्यांच्या पार्श्‍वभूमीवर स्वतःची मजा करण्यासाठी ओळखले जातात, तर जॉन स्टीवर्ट आणि बेन एल्टन यांसारखे विनोद निर्माण करण्यासाठी राजकीय आणि सांस्कृतिक भूमिका घेतात. प्रसिद्ध कॉमेडी हब जसे की, मॉन्ट्रियलमधील जस्ट फॉर लाफ्स फेस्टिव्हल, एडिनबर्ग फ्रिंज आणि ऑस्ट्रेलियातील मेलबर्न कॉमेडी फेस्टिव्हल येथे कार्यक्रम करून अनेक विनोदकार एक पंथ ( इंग्रजी: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Cult_following cult following]) साधतात. एडिनबर्ग कॉमेडी अवॉर्ड (पूर्वीचे पेरियर कॉमेडी अवॉर्ड) सारखे उल्लेखनीय विनोदी पुरस्कार जिंकल्यानंतर अनेकदा विनोदकाराची कारकीर्द लक्षणीयरीत्या प्रगती करते. विनोदकार कधीकधी मनोरंजनाच्या इतर क्षेत्रांमध्ये प्रवेश करतात, जसे की चित्रपट आणि टेलिव्हिजन, जिथे ते अधिक व्यापकपणे ओळखले जातात (उदा. एडी इझार्ड, ली इव्हान्स). कॉमिकचे स्टँड-अप यश नेहमीच चित्रपटाच्या समीक्षणात्मक किंवा बॉक्स ऑफिस यशाशी संबंधित नसते. == सर्वाधिक कमाई करणारे विनोदकार == {| class="wikitable sortable" !रँक !नाव !वार्षिक उत्पन्न (अमेरिकेत डॉलर्समध्य) !नागरिकत्व !वय !उल्लेखनीय कामे |- |1 |केविन हार्ट |$87.5 million | rowspan="8" |अमेरिका |38 |''Kevin Hart: Let Me Explain'', ''Ride Along (film)'', ''The Secret Life of Pets'' |- |2 |जेरी सेनफेल्ड |$43.5 million |63 |''Seinfeld'', ''The Marriage Ref (U.S. TV series)'', ''I'm Telling You for the Last Time'' |- |3 |टेरी फेटर |$21 million |52 |''America's Got Talent'' |- |4 |एमी स्कुमर |$17 million |36 |''Trainwreck (film)'', ''Inside Amy Schumer'', ''2015 MTV Movie Awards'' |- |5 |जेफ दुन्हम |$13.5 million |55 |''Jeff Dunham: Spark of Insanity'', ''Jeff Dunham: Arguing with Myself'', ''Jeff Dunham's Very Special Christmas Special'' |- |6 |Dave Chappelle |$60 million |44 |''Dave Chappelle's Block Party'', ''Half Baked'', ''Chappelle's Show'' |- |7 |Jim Gaffigan |$12.5 million |51 |''[[Jim Gaffigan: Mr. Universe]]'', ''[[The Jim Gaffigan Show]]'', ''[[It's Kind of a Funny Story (film)|It's Kind of a Funny Story]]'' |- |8 |Gabriel Iglesias |$9.5 million |41 |''[[Hot and Fluffy]]'', ''[[The Fluffy Movie]]'', ''[[Gabriel Iglesias Presents Stand Up Revolution]]'' |- |9 |Russell Peters |$9 million |Canada |47 |''Red, White and Brown'', ''Outsourced'', ''Breakaway'' |- |10 |John Bishop |$7 million |United Kingdom |51 |''[[John Bishop's Britain]]'', ''[[The John Bishop Show]]'', ''[[Panto!]]'' |} फोर्ब्स मासिक जगातील सर्वात आर्थिकदृष्ट्या यशस्वी कॉमेडियन्सची वार्षिक यादी प्रकाशित करते, त्याचप्रमाणे त्यांच्या सेलिब्रिटी १०० यादीतही <ref>{{cite web|url=https://www.forbes.com/pictures/gjdm45ekfm/the-worlds-highest-paid/#78817008281c|title=The World's Highest-Paid Comedians 2016|author=Forbes|date=27 September 2016|website=Forbes.com|access-date=18 January 2017}}</ref> <ref>{{cite web|url=https://www.forbes.com/sites/maddieberg/2016/09/27/the-highest-paid-comedians-2016-kevin-hart-out-jokes-jerry-seinfeld-with-87-5-million-payday/#33790ddd1a62|title=The Highest-Paid Comedians 2016: Kevin Hart Dethrones Jerry Seinfeld As Cash King Of Comedy With $87.5 Million Payday|author=Berg, Madeline|date=27 September 2016|website=Forbes.com|access-date=18 January 2017}}</ref> त्यांच्या डेटा स्रोतांमध्ये निल्सन मीडिया रिसर्च, पोलस्टार, बॉक्स ऑफिस मोजो आणि IMDb यांचा समावेश होतो. २००६ ते २०१५ पर्यंत जेरी सेनफेल्डने या यादीत अव्वल स्थान पटकावले होते, ज्याने २०१६ मध्ये केविन हार्टकडून विजेतेपद गमावले होते. त्या वर्षी, आठ सर्वाधिक मानधन घेणारे कॉमेडियन युनायटेड स्टेट्सचे होते, ज्यात एमी शूमर यांचा समावेश होता, जी पहिल्या दहामध्ये समाविष्ट होणारी पहिली महिला ठरली. २०१६ मधील टॉप टेन खालीलप्रमाणे आहेत:ten.<ref>{{cite web|url=http://www.vanityfair.com/hollywood/2016/09/forbes-highest-paid-comedians-amy-schumer|title=Amy Schumer Is the First Woman to Land on Forbes' Highest-Paid Comedians List~|author=Desta, Yohana|date=27 September 2016|website=Forbes.com|access-date=18 January 2017}}</ref> The top ten of 2016 are as follows: {{efn|The ''Forbes'' 2016 list appears to exclude people often regarded as comedians who are better known for other professions, despite having earned more than some in the list's top ten, including actors [[Adam Sandler]] and [[Melissa McCarthy]], and [[late-night talk show]] hosts [[Stephen Colbert]] and [[Jimmy Fallon]].}}[[चित्र:Kevin_Hart_(15356751923).jpg|इवलेसे|केविन हार्ट]] == संदर्भ == <references /> jnyp32fz6fj34g6zg04kt57avf3gcfb 2143232 2143231 2022-08-05T07:12:07Z अमर राऊत 140696 दुरुस्ती wikitext text/x-wiki [[चित्र:Laurel_&_Hardy_reading_The_New_Movie.jpg|इवलेसे|[[लॉरेल आणि हार्डी]] ही जोडी अमेरिकन सिनेमाच्या सुरुवातीच्या क्लासिकल हॉलीवूड युगातील सर्वात प्रसिद्ध विनोदी जोडींपैकी एक होती.]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''विनोदकार ('''[[इंग्रजी|इंग्रजी:]] '''कॉमेडियन''' किंवा '''कॉमिक''') ही अशी व्यक्ती असते जी प्रेक्षकांना हसवून त्यांचे मनोरंजन करण्याचा प्रयत्न करते. यासाठी ते विनोदी किंवा गमतीशीर परिस्थितींद्वारे हसवण्याचा प्रयत्न करतात, किंवा मूर्खपणाचे वागतात (स्लॅपस्टिक प्रमाणे) किंवा प्रॉप कॉमेडी यांचा आधार घेतात. जो विनोदकार प्रेक्षकांना थेट संबोधित करतो त्याला [[स्टँड-अप कॉमेडी|स्टँड-अप कॉमेडियन]] म्हणतात. एड विन यांचे एक लोकप्रिय वाक्य दोन संज्ञांमध्ये फरक सांगते:<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://web.archive.org/web/20080316092036/http://www.bartleby.com/63/93/8993.html|title=8993. Ed Wynn. Simpson’s Contemporary Quotations. 1988|date=2008-03-16|website=web.archive.org|access-date=2022-07-30}}</ref><blockquote>एक कॉमिक मजेशीर गोष्टी सांगतो; विनोदकार विनोदी गोष्टी सांगतो. </blockquote>विनोदाचे किती श्रेय शाब्दिक आशयाला दिले जाऊ शकते आणि अभिनय आणि व्यक्तिरेखेला किती दिले जाऊ शकते यामधील फरक हे दर्शवते. [[चित्र:Chaplin_The_Champion.jpg|इवलेसे|चार्ली चॅप्लिन]] १९८० पासून कॉमेडीची एक नवीन लाट, ज्याला पर्यायी कॉमेडी (इंग्रजी: alternative comedy) म्हणतात, अधिक ऑफबीट आणि प्रायोगिक शैलीमुळे या प्रकारच्या विनोदाची लोकप्रियता वाढली आहे. यामध्ये सामान्यतः अधिक अनुभवात्मक किंवा निरीक्षणात्मक अहवाल (उदा., अॅलेक्सी सायले, डॅनियल तोश, माल्कम हार्डी) यांचा समावेश होतो. जोपर्यंत सामग्रीचा संबंध आहे, टॉमी टियरनन, डेस बिशप, केव्हिन हार्ट आणि डॉन फ्रेंच यांसारखे विनोदी कलाकार त्यांच्या पार्श्‍वभूमीवर स्वतःची मजा करण्यासाठी ओळखले जातात, तर जॉन स्टीवर्ट आणि बेन एल्टन यांसारखे विनोद निर्माण करण्यासाठी राजकीय आणि सांस्कृतिक भूमिका घेतात. प्रसिद्ध कॉमेडी हब जसे की, मॉन्ट्रियलमधील जस्ट फॉर लाफ्स फेस्टिव्हल, एडिनबर्ग फ्रिंज आणि ऑस्ट्रेलियातील मेलबर्न कॉमेडी फेस्टिव्हल येथे कार्यक्रम करून अनेक विनोदकार एक पंथ ( इंग्रजी: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Cult_following cult following]) साधतात. एडिनबर्ग कॉमेडी अवॉर्ड (पूर्वीचे पेरियर कॉमेडी अवॉर्ड) सारखे उल्लेखनीय विनोदी पुरस्कार जिंकल्यानंतर अनेकदा विनोदकाराची कारकीर्द लक्षणीयरीत्या प्रगती करते. विनोदकार कधीकधी मनोरंजनाच्या इतर क्षेत्रांमध्ये प्रवेश करतात, जसे की चित्रपट आणि टेलिव्हिजन, जिथे ते अधिक व्यापकपणे ओळखले जातात (उदा. एडी इझार्ड, ली इव्हान्स). कॉमिकचे स्टँड-अप यश नेहमीच चित्रपटाच्या समीक्षणात्मक किंवा बॉक्स ऑफिस यशाशी संबंधित नसते. == सर्वाधिक कमाई करणारे विनोदकार == {| class="wikitable sortable" !रँक !नाव !वार्षिक उत्पन्न (अमेरिकेन डॉलर्समध्य) !नागरिकत्व !वय !उल्लेखनीय कामे |- |1 |केविन हार्ट |$87.5 million | rowspan="8" |अमेरिका |38 |''Kevin Hart: Let Me Explain'', ''Ride Along (film)'', ''The Secret Life of Pets'' |- |2 |जेरी सेनफेल्ड |$43.5 million |63 |''Seinfeld'', ''The Marriage Ref (U.S. TV series)'', ''I'm Telling You for the Last Time'' |- |3 |टेरी फेटर |$21 million |52 |''America's Got Talent'' |- |4 |एमी स्कुमर |$17 million |36 |''Trainwreck (film)'', ''Inside Amy Schumer'', ''2015 MTV Movie Awards'' |- |5 |जेफ दुन्हम |$13.5 million |55 |''Jeff Dunham: Spark of Insanity'', ''Jeff Dunham: Arguing with Myself'', ''Jeff Dunham's Very Special Christmas Special'' |- |6 |Dave Chappelle |$60 million |44 |''Dave Chappelle's Block Party'', ''Half Baked'', ''Chappelle's Show'' |- |7 |Jim Gaffigan |$12.5 million |51 |''Jim Gaffigan: Mr. Universe'', ''The Jim Gaffigan Show'', ''It's Kind of a Funny Story'' |- |8 |Gabriel Iglesias |$9.5 million |41 |''Hot and Fluffy'', ''The Fluffy Movie'', ''Gabriel Iglesias Presents Stand Up Revolution'' |- |9 |Russell Peters |$9 million |Canada |47 |''Red, White and Brown'', ''Outsourced'', ''Breakaway'' |- |10 |John Bishop |$7 million |United Kingdom |51 |''John Bishop's Britain'', ''The John Bishop Show'', ''Panto!'' |} फोर्ब्स मासिक जगातील सर्वात आर्थिकदृष्ट्या यशस्वी कॉमेडियन्सची वार्षिक यादी प्रकाशित करते, त्याचप्रमाणे त्यांच्या सेलिब्रिटी १०० यादीतही <ref>{{cite web|url=https://www.forbes.com/pictures/gjdm45ekfm/the-worlds-highest-paid/#78817008281c|title=The World's Highest-Paid Comedians 2016|author=Forbes|date=27 September 2016|website=Forbes.com|access-date=18 January 2017}}</ref> <ref>{{cite web|url=https://www.forbes.com/sites/maddieberg/2016/09/27/the-highest-paid-comedians-2016-kevin-hart-out-jokes-jerry-seinfeld-with-87-5-million-payday/#33790ddd1a62|title=The Highest-Paid Comedians 2016: Kevin Hart Dethrones Jerry Seinfeld As Cash King Of Comedy With $87.5 Million Payday|author=Berg, Madeline|date=27 September 2016|website=Forbes.com|access-date=18 January 2017}}</ref> त्यांच्या डेटा स्रोतांमध्ये निल्सन मीडिया रिसर्च, पोलस्टार, बॉक्स ऑफिस मोजो आणि IMDb यांचा समावेश होतो. २००६ ते २०१५ पर्यंत जेरी सेनफेल्डने या यादीत अव्वल स्थान पटकावले होते, ज्याने २०१६ मध्ये केविन हार्टकडून विजेतेपद गमावले होते. त्या वर्षी, आठ सर्वाधिक मानधन घेणारे कॉमेडियन युनायटेड स्टेट्सचे होते, ज्यात एमी शूमर यांचा समावेश होता, जी पहिल्या दहामध्ये समाविष्ट होणारी पहिली महिला ठरली. २०१६ मधील टॉप टेन खालीलप्रमाणे आहेत:ten.<ref>{{cite web|url=http://www.vanityfair.com/hollywood/2016/09/forbes-highest-paid-comedians-amy-schumer|title=Amy Schumer Is the First Woman to Land on Forbes' Highest-Paid Comedians List~|author=Desta, Yohana|date=27 September 2016|website=Forbes.com|access-date=18 January 2017}}</ref> The top ten of 2016 are as follows: {{efn|The ''Forbes'' 2016 list appears to exclude people often regarded as comedians who are better known for other professions, despite having earned more than some in the list's top ten, including actors [[Adam Sandler]] and [[Melissa McCarthy]], and [[late-night talk show]] hosts [[Stephen Colbert]] and [[Jimmy Fallon]].}}[[चित्र:Kevin_Hart_(15356751923).jpg|इवलेसे|केविन हार्ट]] == संदर्भ == <references /> 1ymcjre9rqmfe88qumid2wjg7ktd0hy 2143233 2143232 2022-08-05T07:14:25Z अमर राऊत 140696 दुरुस्ती wikitext text/x-wiki [[चित्र:Laurel_&_Hardy_reading_The_New_Movie.jpg|इवलेसे|[[लॉरेल आणि हार्डी]] ही जोडी अमेरिकन सिनेमाच्या सुरुवातीच्या क्लासिकल हॉलीवूड युगातील सर्वात प्रसिद्ध विनोदी जोडींपैकी एक होती.]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''विनोदकार ('''[[इंग्रजी|इंग्रजी:]] '''कॉमेडियन''' किंवा '''कॉमिक''') ही अशी व्यक्ती असते जी प्रेक्षकांना हसवून त्यांचे मनोरंजन करण्याचा प्रयत्न करते. यासाठी ते विनोदी किंवा गमतीशीर परिस्थितींद्वारे हसवण्याचा प्रयत्न करतात, किंवा मूर्खपणाचे वागतात (स्लॅपस्टिक प्रमाणे) किंवा प्रॉप कॉमेडी यांचा आधार घेतात. जो विनोदकार प्रेक्षकांना थेट संबोधित करतो त्याला [[स्टँड-अप कॉमेडी|स्टँड-अप कॉमेडियन]] म्हणतात. एड विन यांचे एक लोकप्रिय वाक्य दोन संज्ञांमध्ये फरक सांगते:<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://web.archive.org/web/20080316092036/http://www.bartleby.com/63/93/8993.html|title=8993. Ed Wynn. Simpson’s Contemporary Quotations. 1988|date=2008-03-16|website=web.archive.org|access-date=2022-07-30}}</ref><blockquote>एक कॉमिक मजेशीर गोष्टी सांगतो; विनोदकार विनोदी गोष्टी सांगतो. </blockquote>विनोदाचे किती श्रेय शाब्दिक आशयाला दिले जाऊ शकते आणि अभिनय आणि व्यक्तिरेखेला किती दिले जाऊ शकते यामधील फरक हे दर्शवते. [[चित्र:Chaplin_The_Champion.jpg|इवलेसे|चार्ली चॅप्लिन]] १९८० पासून कॉमेडीची एक नवीन लाट, ज्याला पर्यायी कॉमेडी (इंग्रजी: alternative comedy) म्हणतात, अधिक ऑफबीट आणि प्रायोगिक शैलीमुळे या प्रकारच्या विनोदाची लोकप्रियता वाढली आहे. यामध्ये सामान्यतः अधिक अनुभवात्मक किंवा निरीक्षणात्मक अहवाल (उदा., अॅलेक्सी सायले, डॅनियल तोश, माल्कम हार्डी) यांचा समावेश होतो. जोपर्यंत सामग्रीचा संबंध आहे, टॉमी टियरनन, डेस बिशप, केव्हिन हार्ट आणि डॉन फ्रेंच यांसारखे विनोदी कलाकार त्यांच्या पार्श्‍वभूमीवर स्वतःची मजा करण्यासाठी ओळखले जातात, तर जॉन स्टीवर्ट आणि बेन एल्टन यांसारखे विनोद निर्माण करण्यासाठी राजकीय आणि सांस्कृतिक भूमिका घेतात. प्रसिद्ध कॉमेडी हब जसे की, मॉन्ट्रियलमधील जस्ट फॉर लाफ्स फेस्टिव्हल, एडिनबर्ग फ्रिंज आणि ऑस्ट्रेलियातील मेलबर्न कॉमेडी फेस्टिव्हल येथे कार्यक्रम करून अनेक विनोदकार एक पंथ ( इंग्रजी: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Cult_following cult following]) साधतात. एडिनबर्ग कॉमेडी अवॉर्ड (पूर्वीचे पेरियर कॉमेडी अवॉर्ड) सारखे उल्लेखनीय विनोदी पुरस्कार जिंकल्यानंतर अनेकदा विनोदकाराची कारकीर्द लक्षणीयरीत्या प्रगती करते. विनोदकार कधीकधी मनोरंजनाच्या इतर क्षेत्रांमध्ये प्रवेश करतात, जसे की चित्रपट आणि टेलिव्हिजन, जिथे ते अधिक व्यापकपणे ओळखले जातात (उदा. एडी इझार्ड, ली इव्हान्स). कॉमिकचे स्टँड-अप यश नेहमीच चित्रपटाच्या समीक्षणात्मक किंवा बॉक्स ऑफिस यशाशी संबंधित नसते. == सर्वाधिक कमाई करणारे विनोदकार == [[चित्र:Kevin_Hart_(15356751923).jpg|इवलेसे|केविन हार्ट]] फोर्ब्स मासिक जगातील सर्वात आर्थिकदृष्ट्या यशस्वी कॉमेडियन्सची वार्षिक यादी प्रकाशित करते, त्याचप्रमाणे त्यांच्या सेलिब्रिटी १०० यादीतही <ref>{{cite web|url=https://www.forbes.com/pictures/gjdm45ekfm/the-worlds-highest-paid/#78817008281c|title=The World's Highest-Paid Comedians 2016|author=Forbes|date=27 September 2016|website=Forbes.com|access-date=18 January 2017}}</ref> <ref>{{cite web|url=https://www.forbes.com/sites/maddieberg/2016/09/27/the-highest-paid-comedians-2016-kevin-hart-out-jokes-jerry-seinfeld-with-87-5-million-payday/#33790ddd1a62|title=The Highest-Paid Comedians 2016: Kevin Hart Dethrones Jerry Seinfeld As Cash King Of Comedy With $87.5 Million Payday|author=Berg, Madeline|date=27 September 2016|website=Forbes.com|access-date=18 January 2017}}</ref> त्यांच्या डेटा स्रोतांमध्ये निल्सन मीडिया रिसर्च, पोलस्टार, बॉक्स ऑफिस मोजो आणि IMDb यांचा समावेश होतो. २००६ ते २०१५ पर्यंत जेरी सेनफेल्डने या यादीत अव्वल स्थान पटकावले होते, ज्याने २०१६ मध्ये केविन हार्टकडून विजेतेपद गमावले होते. त्या वर्षी, आठ सर्वाधिक मानधन घेणारे कॉमेडियन युनायटेड स्टेट्सचे होते, ज्यात एमी शूमर यांचा समावेश होता, जी पहिल्या दहामध्ये समाविष्ट होणारी पहिली महिला ठरली. २०१६ मधील टॉप टेन खालीलप्रमाणे आहेत:<ref>{{cite web|url=http://www.vanityfair.com/hollywood/2016/09/forbes-highest-paid-comedians-amy-schumer|title=Amy Schumer Is the First Woman to Land on Forbes' Highest-Paid Comedians List~|author=Desta, Yohana|date=27 September 2016|website=Forbes.com|access-date=18 January 2017}}</ref> {| class="wikitable sortable" !रँक !नाव !वार्षिक उत्पन्न (अमेरिकन डॉलर्समध्य) !नागरिकत्व !वय !उल्लेखनीय कामे |- |1 |केविन हार्ट |$87.5 million | rowspan="8" |अमेरिका |38 |''Kevin Hart: Let Me Explain'', ''Ride Along (film)'', ''The Secret Life of Pets'' |- |2 |जेरी सेनफेल्ड |$43.5 million |63 |''Seinfeld'', ''The Marriage Ref (U.S. TV series)'', ''I'm Telling You for the Last Time'' |- |3 |टेरी फेटर |$21 million |52 |''America's Got Talent'' |- |4 |एमी स्कुमर |$17 million |36 |''Trainwreck (film)'', ''Inside Amy Schumer'', ''2015 MTV Movie Awards'' |- |5 |जेफ दुन्हम |$13.5 million |55 |''Jeff Dunham: Spark of Insanity'', ''Jeff Dunham: Arguing with Myself'', ''Jeff Dunham's Very Special Christmas Special'' |- |6 |Dave Chappelle |$60 million |44 |''Dave Chappelle's Block Party'', ''Half Baked'', ''Chappelle's Show'' |- |7 |Jim Gaffigan |$12.5 million |51 |''Jim Gaffigan: Mr. Universe'', ''The Jim Gaffigan Show'', ''It's Kind of a Funny Story'' |- |8 |Gabriel Iglesias |$9.5 million |41 |''Hot and Fluffy'', ''The Fluffy Movie'', ''Gabriel Iglesias Presents Stand Up Revolution'' |- |9 |Russell Peters |$9 million |Canada |47 |''Red, White and Brown'', ''Outsourced'', ''Breakaway'' |- |10 |John Bishop |$7 million |United Kingdom |51 |''John Bishop's Britain'', ''The John Bishop Show'', ''Panto!'' |} == संदर्भ == <references /> frij8g46qowqjgo27tl4tgtw3uqnott 2143235 2143233 2022-08-05T07:19:27Z अमर राऊत 140696 दुरुस्ती wikitext text/x-wiki [[चित्र:Laurel_&_Hardy_reading_The_New_Movie.jpg|इवलेसे|[[लॉरेल आणि हार्डी]] ही जोडी अमेरिकन सिनेमाच्या सुरुवातीच्या क्लासिकल हॉलीवूड युगातील सर्वात प्रसिद्ध विनोदी जोडींपैकी एक होती.]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''विनोदकार ('''[[इंग्रजी|इंग्रजी:]] '''कॉमेडियन''' किंवा '''कॉमिक''') ही अशी व्यक्ती असते जी प्रेक्षकांना हसवून त्यांचे मनोरंजन करण्याचा प्रयत्न करते. यासाठी ते विनोदी किंवा गमतीशीर परिस्थितींद्वारे हसवण्याचा प्रयत्न करतात, किंवा मूर्खपणाचे वागतात (स्लॅपस्टिक प्रमाणे) किंवा प्रॉप कॉमेडी यांचा आधार घेतात. जो विनोदकार प्रेक्षकांना थेट संबोधित करतो त्याला [[स्टँड-अप कॉमेडी|स्टँड-अप कॉमेडियन]] म्हणतात. एड विन यांचे एक लोकप्रिय वाक्य दोन संज्ञांमध्ये फरक सांगते:<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://web.archive.org/web/20080316092036/http://www.bartleby.com/63/93/8993.html|title=8993. Ed Wynn. Simpson’s Contemporary Quotations. 1988|date=2008-03-16|website=web.archive.org|access-date=2022-07-30}}</ref><blockquote>एक कॉमिक मजेशीर गोष्टी सांगतो; विनोदकार विनोदी गोष्टी सांगतो. </blockquote>विनोदाचे किती श्रेय शाब्दिक आशयाला दिले जाऊ शकते आणि अभिनय आणि व्यक्तिरेखेला किती दिले जाऊ शकते यामधील फरक हे दर्शवते. [[चित्र:Chaplin_The_Champion.jpg|इवलेसे|चार्ली चॅप्लिन]] १९८० पासून कॉमेडीची एक नवीन लाट, ज्याला पर्यायी कॉमेडी (इंग्रजी: alternative comedy) म्हणतात, अधिक ऑफबीट आणि प्रायोगिक शैलीमुळे या प्रकारच्या विनोदाची लोकप्रियता वाढली आहे. यामध्ये सामान्यतः अधिक अनुभवात्मक किंवा निरीक्षणात्मक अहवाल (उदा., अॅलेक्सी सायले, डॅनियल तोश, माल्कम हार्डी) यांचा समावेश होतो. जोपर्यंत सामग्रीचा संबंध आहे, टॉमी टियरनन, डेस बिशप, केव्हिन हार्ट आणि डॉन फ्रेंच यांसारखे विनोदी कलाकार त्यांच्या पार्श्‍वभूमीवर स्वतःची मजा करण्यासाठी ओळखले जातात, तर जॉन स्टीवर्ट आणि बेन एल्टन यांसारखे विनोद निर्माण करण्यासाठी राजकीय आणि सांस्कृतिक भूमिका घेतात. प्रसिद्ध कॉमेडी हब जसे की, मॉन्ट्रियलमधील जस्ट फॉर लाफ्स फेस्टिव्हल, एडिनबर्ग फ्रिंज आणि ऑस्ट्रेलियातील मेलबर्न कॉमेडी फेस्टिव्हल येथे कार्यक्रम करून अनेक विनोदकार एक पंथ ( इंग्रजी: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Cult_following cult following]) साधतात. एडिनबर्ग कॉमेडी अवॉर्ड (पूर्वीचे पेरियर कॉमेडी अवॉर्ड) सारखे उल्लेखनीय विनोदी पुरस्कार जिंकल्यानंतर अनेकदा विनोदकाराची कारकीर्द लक्षणीयरीत्या प्रगती करते. विनोदकार कधीकधी मनोरंजनाच्या इतर क्षेत्रांमध्ये प्रवेश करतात, जसे की चित्रपट आणि टेलिव्हिजन, जिथे ते अधिक व्यापकपणे ओळखले जातात (उदा. एडी इझार्ड, ली इव्हान्स). कॉमिकचे स्टँड-अप यश नेहमीच चित्रपटाच्या समीक्षणात्मक किंवा बॉक्स ऑफिस यशाशी संबंधित नसते. == सर्वाधिक कमाई करणारे विनोदकार == [[चित्र:Kevin_Hart_(15356751923).jpg|इवलेसे|केविन हार्ट]] [[फोर्ब्स|फोर्ब्स मासिक]] जगातील सर्वात आर्थिकदृष्ट्या यशस्वी कॉमेडियन्सची वार्षिक यादी प्रकाशित करते. <ref>{{cite web|url=https://www.forbes.com/pictures/gjdm45ekfm/the-worlds-highest-paid/#78817008281c|title=The World's Highest-Paid Comedians 2016|author=Forbes|date=27 September 2016|website=Forbes.com|access-date=18 January 2017}}</ref> <ref>{{cite web|url=https://www.forbes.com/sites/maddieberg/2016/09/27/the-highest-paid-comedians-2016-kevin-hart-out-jokes-jerry-seinfeld-with-87-5-million-payday/#33790ddd1a62|title=The Highest-Paid Comedians 2016: Kevin Hart Dethrones Jerry Seinfeld As Cash King Of Comedy With $87.5 Million Payday|author=Berg, Madeline|date=27 September 2016|website=Forbes.com|access-date=18 January 2017}}</ref> त्यांच्या माहितीच्या स्रोतांमध्ये निल्सन मीडिया रिसर्च, पोलस्टार, बॉक्स ऑफिस मोजो आणि IMDb या माध्यमांचा समावेश होतो. २००६ ते २०१५ पर्यंत जेरी सेनफेल्डने या यादीत अव्वल स्थान पटकावले होते. २०१६ मध्ये केविन हार्टने विजेतेपद पटकावले. त्या वर्षी आठ सर्वाधिक मानधन घेणारे कॉमेडियन [[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने|अमेरिके]]<nowiki/>चे होते, ज्यात एमी शूमर हिचा समावेश होता, जी अव्वल दहामध्ये समाविष्ट होणारी पहिली महिला ठरली. २०१६ मधील शीर्ष १० खालीलप्रमाणे आहेत:<ref>{{cite web|url=http://www.vanityfair.com/hollywood/2016/09/forbes-highest-paid-comedians-amy-schumer|title=Amy Schumer Is the First Woman to Land on Forbes' Highest-Paid Comedians List~|author=Desta, Yohana|date=27 September 2016|website=Forbes.com|access-date=18 January 2017}}</ref> {| class="wikitable sortable" !रँक !नाव !वार्षिक उत्पन्न (अमेरिकन डॉलर्समध्य) !नागरिकत्व !वय !उल्लेखनीय कामे |- |१ |केविन हार्ट |$87.5 million | rowspan="8" |अमेरिका |38 |''Kevin Hart: Let Me Explain'', ''Ride Along (film)'', ''The Secret Life of Pets'' |- |२ |जेरी सेनफेल्ड |$43.5 million |63 |''Seinfeld'', ''The Marriage Ref (U.S. TV series)'', ''I'm Telling You for the Last Time'' |- |३ |टेरी फेटर |$21 million |52 |''America's Got Talent'' |- |४ |एमी स्कुमर |$17 million |36 |''Trainwreck (film)'', ''Inside Amy Schumer'', ''2015 MTV Movie Awards'' |- |५ |जेफ दुन्हम |$13.5 million |55 |''Jeff Dunham: Spark of Insanity'', ''Jeff Dunham: Arguing with Myself'', ''Jeff Dunham's Very Special Christmas Special'' |- |६ |Dave Chappelle |$60 million |44 |''Dave Chappelle's Block Party'', ''Half Baked'', ''Chappelle's Show'' |- |७ |Jim Gaffigan |$12.5 million |51 |''Jim Gaffigan: Mr. Universe'', ''The Jim Gaffigan Show'', ''It's Kind of a Funny Story'' |- |८ |Gabriel Iglesias |$9.5 million |41 |''Hot and Fluffy'', ''The Fluffy Movie'', ''Gabriel Iglesias Presents Stand Up Revolution'' |- |९ |Russell Peters |$9 million |कॅनडा |47 |''Red, White and Brown'', ''Outsourced'', ''Breakaway'' |- |१० |John Bishop |$7 million |युनायटेड किंग्डम |51 |''John Bishop's Britain'', ''The John Bishop Show'', ''Panto!'' |} == संदर्भ == <references /> hjo6rchij3fhvwz3503ct4hbwszd209 0 309399 2143199 2142938 2022-08-05T01:38:57Z संतोष गोरे 135680 wikitext text/x-wiki {{उल्लेखनीयता}} {{माहितीचौकट व्यक्ती | चौकट_रुंदी = | नाव = संजय सुशील भोसले | टोपणनावे = | चित्र = संजय सुशील भोसले.jpg | चित्र_आकारमान = | चित्रशीर्षक = संजय सुशील भोसले | चित्रशीर्षक_पर्याय = | जन्मनाव = | जन्म_दिनांक = २५ सप्टेंबर १९६७ | जन्म_स्थान = नाशिक, महाराष्ट्र | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | मृत्यू_कारण = | कलेवर_सापडलेले_स्थान = | चिरविश्रांतिस्थान = | चिरविश्रांतिस्थान_अक्षांश_रेखांश = | निवासस्थान = मुंबई | राष्ट्रीयत्व = भारतीय | टोपणनावे = | वांशिकत्व = | नागरिकत्व = | शिक्षण = BAMS-II | प्रशिक्षणसंस्था = सायन आयर्वेुदिक मेडिकल कॉलेज मुंबई विद्यापीठ | पेशा = [[उद्योजक]], समाजसेवक व [[राजकारणी]] | कारकीर्द_काळ = | मालक = | प्रसिद्ध_कामे = | मूळ_गाव = | पगार = | निव्वळ_मालमत्ता = | उंची = | वजन = | ख्याती = | पदवी_हुद्दा = | कार्यकाळ = | पूर्ववर्ती = | परवर्ती = | राजकीय_पक्ष = [[वंचित बहुजन आघाडी]] | विरोधक = | संचालकमंडळ = | धर्म = | जोडीदार = डॉ. कल्पना | अपत्ये = १ मुलगा, १ मुलगी | वडील = सुशील सुदामराव भोसले | आई = कौशल्या सुशील भोसले | नातेवाईक = | पुरस्कार = | स्वाक्षरी = | स्वाक्षरीशीर्षक_पर्याय = | संकेतस्थळ = | तळटिपा = | संकीर्ण = }} '''संजय सुशील भोसले''' (जन्म: २५ सप्टेंबर, १९६७) हे [[मुंबई|मुंबई महाराष्ट्रातील]] एक [[उद्योजक]], समाज सेवक व [[राजकारणी]] आहेत. यांनी सायन आयुर्वेदिक मेडिकल कॉलेज मुंबई विद्यापीठातून १९९२ मध्ये BAMS-II चे [[शिक्षण]] पूर्ण केले. संजय सुशील भोसले यांनी २०१९ साली [[वंचित बहुजन आघाडी]] पक्षातून [[लोकसभा]] [[निवडणूक]] लढवली होती.<ref> https://www.amarujala.com/election/lok-sabha-elections/maharashtra/candidates/sanjay-sushil-bhosale-vanchit-bahujan-aaghadi-2019-mumbai-south-central-30-maharashtra </ref> <ref> https://myneta.info/loksabha2019/candidate.php?candidate_id=9977 </ref> ==जन्म आणि सुरुवातीचे जीवन== संजय सुशील भोसले यांचा जन्म २५ सप्टेंबर, १९६७ रोजी भोसले कुटुंबात झाला होता. ते सुशील भोसले आणि त्यांची पत्नी कौशल्य भोसले यांचे पुत्र आहेत. संजय सुशील भोसले यांनी आपले शिक्षण न्यू इंग्लिश स्कूल, कुर्ला मधून केले. पुढे मुंबईतील सायन आयुर्वेदिक मेडिकल कॉलेज मुंबई विद्यापीठातून १९९२ मध्ये BAMS-II ची पदवी मिळवली. ==सामाजिक कारकीर्द== * लातूर मध्ये १९९३ साली आलेल्या [[भूकंप|भूकंपादरम्यान]] संजय सुशील भोसले यांनी लोकांना अन्न, वस्त्र व दवाईचा वाटप केला होता.{{संदर्भ}} * संजय सुशील भोसले यांनी [[अनुसूचित जाती आणि अनुसूचित जमाती|अनुसूचित जाती, अनुसूचित जमाती]] आणि [[आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटक|आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल]] घटकातील 5 विद्यार्थ्यांसाठी दरवर्षी शिष्यवृत्ती चा उपक्रम सुरू केली.{{संदर्भ}} * संजय सुशील भोसले यांनी स्त्रिया आणि मुलांवरील अत्याचार, जातीय भेदभाव आणि पर्यावरण आणि सार्वजनिक सुविधा, भ्रष्टाचार आणि सार्वजनिक सेवांच्या वितरणात जबाबदारीचा अभाव यासारख्या विविध अस्पष्ट सामाजिक आजार आणि वाईट गोष्टींकडे देशाचे लक्ष वेधले पाहिजे यासाठी ग्रामीण आणि शहरी भागात तरुणांना त्यांची कर्तव्ये आणि कर्तव्ये यांची आठवण करून देण्यासाठी विशेषतः अनुसूचित जाती आणि अनुसूचित जमाती, अल्पसंख्याक आणि गरीब आणि दलितांसाठी अनेक परिसंवाद आणि चर्चासत्रे आयोजित केली.{{संदर्भ}} * संजय सुशील भोसले हे संपूर्ण महाराष्ट्रात वैद्यकीय शिबिरे, क्रीडा स्पर्धा (इनडोअर-आउटडोअर) आयोजित करतात.{{संदर्भ}} ==राजकीय कारकीर्द== संजय सुशील भोसले यांनी [[वंचित बहुजन आघाडी]] पक्षातर्फे [[दक्षिण मध्य मुंबई लोकसभा मतदारसंघ|दक्षिण व मध्य मुंबई लोकसभा मतदारसंघातून]] २०१९ ची [[निवडणूक]] लढवली. ते या निवडणुकीत ६३,२५६ मतांसह तिसऱ्या क्रमांकाचे उमेदवार होते. विजयी उमेदवार [[राहुल शेवाळे]] यांना ४,२३,७४३ मते मिळाली होती. <ref> https://www.amarujala.com/election/lok-sabha-elections/maharashtra/candidates/sanjay-sushil-bhosale-vanchit-bahujan-aaghadi-2019-mumbai-south-central-30-maharashtra </ref> <ref> https://myneta.info/loksabha2019/candidate.php?candidate_id=9977 </ref> निवडणुकीत पराजयानंतर संजय सुशील भोसले [[वंचित बहुजन आघाडी]] मध्ये सक्रिय नेता म्हणून काम करत आहेत आणि पक्षात अनेक राजकीय रणनीती आणि नियोजनात मदत केली आहे. ==कौटुंबिक माहिती== संजय सुशील भोसले यांच्या पत्नीचे नाव डॉ. कल्पना आहे आणि यांना एक मुलगा व एक मुलगी आहे. [[वर्ग:मराठी राजकारणी]] [[वर्ग:वंचित बहुजन आघाडीतील राजकारणी]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] ix9wvwdt5mh8e9vpxokeeekg32n50pm 2143207 2143199 2022-08-05T03:11:49Z Sandesh9822 66586 wikitext text/x-wiki {{उल्लेखनीयता}} {{माहितीचौकट व्यक्ती | चौकट_रुंदी = | नाव = संजय सुशील भोसले | टोपणनावे = | चित्र = संजय सुशील भोसले.jpg | चित्र_आकारमान = | चित्रशीर्षक = संजय सुशील भोसले | चित्रशीर्षक_पर्याय = | जन्मनाव = | जन्म_दिनांक = २५ सप्टेंबर १९६७ | जन्म_स्थान = नाशिक, महाराष्ट्र | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | मृत्यू_कारण = | कलेवर_सापडलेले_स्थान = | चिरविश्रांतिस्थान = | चिरविश्रांतिस्थान_अक्षांश_रेखांश = | निवासस्थान = मुंबई | राष्ट्रीयत्व = भारतीय | टोपणनावे = | वांशिकत्व = | नागरिकत्व = | शिक्षण = BAMS-II | प्रशिक्षणसंस्था = सायन आयर्वेुदिक मेडिकल कॉलेज मुंबई विद्यापीठ | पेशा = [[उद्योजक]], समाजसेवक व [[राजकारणी]] | कारकीर्द_काळ = | मालक = | प्रसिद्ध_कामे = | मूळ_गाव = | पगार = | निव्वळ_मालमत्ता = | उंची = | वजन = | ख्याती = | पदवी_हुद्दा = | कार्यकाळ = | पूर्ववर्ती = | परवर्ती = | राजकीय_पक्ष = [[वंचित बहुजन आघाडी]] | विरोधक = | संचालकमंडळ = | धर्म = | जोडीदार = डॉ. कल्पना | अपत्ये = १ मुलगा, १ मुलगी | वडील = सुशील सुदामराव भोसले | आई = कौशल्या सुशील भोसले | नातेवाईक = | पुरस्कार = | स्वाक्षरी = | स्वाक्षरीशीर्षक_पर्याय = | संकेतस्थळ = | तळटिपा = | संकीर्ण = }} '''संजय सुशील भोसले''' (जन्म: २५ सप्टेंबर, १९६७) हे [[मुंबई|मुंबई महाराष्ट्रातील]] एक [[उद्योजक]], समाज सेवक व [[राजकारणी]] आहेत. यांनी सायन आयुर्वेदिक मेडिकल कॉलेज मुंबई विद्यापीठातून १९९२ मध्ये BAMS-II चे [[शिक्षण]] पूर्ण केले. संजय सुशील भोसले यांनी २०१९ साली [[वंचित बहुजन आघाडी]] पक्षातून [[लोकसभा]] [[निवडणूक]] लढवली होती.<ref> https://www.amarujala.com/election/lok-sabha-elections/maharashtra/candidates/sanjay-sushil-bhosale-vanchit-bahujan-aaghadi-2019-mumbai-south-central-30-maharashtra </ref> <ref> https://myneta.info/loksabha2019/candidate.php?candidate_id=9977 </ref> ==जन्म आणि सुरुवातीचे जीवन== संजय सुशील भोसले यांचा जन्म २५ सप्टेंबर, १९६७ रोजी भोसले कुटुंबात झाला होता. ते सुशील भोसले आणि त्यांची पत्नी कौशल्य भोसले यांचे पुत्र आहेत. संजय सुशील भोसले यांनी आपले शिक्षण न्यू इंग्लिश स्कूल, कुर्ला मधून केले. पुढे मुंबईतील सायन आयुर्वेदिक मेडिकल कॉलेज मुंबई विद्यापीठातून १९९२ मध्ये BAMS-II ची पदवी मिळवली. ==सामाजिक कारकीर्द== * लातूर मध्ये १९९३ साली आलेल्या [[भूकंप|भूकंपादरम्यान]] संजय सुशील भोसले यांनी लोकांना अन्न, वस्त्र व दवाईचा वाटप केला होता.{{संदर्भ}} * संजय सुशील भोसले यांनी [[अनुसूचित जाती आणि अनुसूचित जमाती|अनुसूचित जाती, अनुसूचित जमाती]] आणि [[आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटक|आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल]] घटकातील 5 विद्यार्थ्यांसाठी दरवर्षी शिष्यवृत्ती चा उपक्रम सुरू केली.{{संदर्भ}} * संजय सुशील भोसले यांनी स्त्रिया आणि मुलांवरील अत्याचार, जातीय भेदभाव आणि पर्यावरण आणि सार्वजनिक सुविधा, भ्रष्टाचार आणि सार्वजनिक सेवांच्या वितरणात जबाबदारीचा अभाव यासारख्या विविध अस्पष्ट सामाजिक आजार आणि वाईट गोष्टींकडे देशाचे लक्ष वेधले पाहिजे यासाठी ग्रामीण आणि शहरी भागात तरुणांना त्यांची कर्तव्ये आणि कर्तव्ये यांची आठवण करून देण्यासाठी विशेषतः अनुसूचित जाती आणि अनुसूचित जमाती, अल्पसंख्याक आणि गरीब आणि दलितांसाठी अनेक परिसंवाद आणि चर्चासत्रे आयोजित केली.{{संदर्भ}} * संजय सुशील भोसले हे संपूर्ण महाराष्ट्रात वैद्यकीय शिबिरे, क्रीडा स्पर्धा (इनडोअर-आउटडोअर) आयोजित करतात.{{संदर्भ}} ==राजकीय कारकीर्द== संजय सुशील भोसले यांनी [[वंचित बहुजन आघाडी]] पक्षातर्फे [[दक्षिण मध्य मुंबई लोकसभा मतदारसंघ|दक्षिण व मध्य मुंबई लोकसभा मतदारसंघातून]] २०१९ ची [[निवडणूक]] लढवली. ते या निवडणुकीत ६३,२५६ मतांसह तिसऱ्या क्रमांकाचे उमेदवार होते. विजयी उमेदवार [[राहुल शेवाळे]] यांना ४,२३,७४३ मते मिळाली होती. <ref> https://www.amarujala.com/election/lok-sabha-elections/maharashtra/candidates/sanjay-sushil-bhosale-vanchit-bahujan-aaghadi-2019-mumbai-south-central-30-maharashtra </ref> <ref> https://myneta.info/loksabha2019/candidate.php?candidate_id=9977 </ref> निवडणुकीत पराजयानंतर संजय सुशील भोसले [[वंचित बहुजन आघाडी]] मध्ये सक्रिय नेता म्हणून काम करत आहेत आणि पक्षात अनेक राजकीय रणनीती आणि नियोजनात मदत केली आहे. ==कौटुंबिक माहिती== संजय सुशील भोसले यांच्या पत्नीचे नाव डॉ. कल्पना आहे आणि यांना एक मुलगा व एक मुलगी आहे. ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:मराठी राजकारणी]] [[वर्ग:वंचित बहुजन आघाडीतील राजकारणी]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] phyznp8vu6ywvouc5g3fndb7j4ar6op 2143208 2143207 2022-08-05T03:12:38Z Sandesh9822 66586 wikitext text/x-wiki {{उल्लेखनीयता}} {{माहितीचौकट व्यक्ती | चौकट_रुंदी = | नाव = संजय सुशील भोसले | टोपणनावे = | चित्र = संजय सुशील भोसले.jpg | चित्र_आकारमान = | चित्रशीर्षक = संजय सुशील भोसले | चित्रशीर्षक_पर्याय = | जन्मनाव = | जन्म_दिनांक = २५ सप्टेंबर १९६७ | जन्म_स्थान = नाशिक, महाराष्ट्र | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | मृत्यू_कारण = | कलेवर_सापडलेले_स्थान = | चिरविश्रांतिस्थान = | चिरविश्रांतिस्थान_अक्षांश_रेखांश = | निवासस्थान = मुंबई | राष्ट्रीयत्व = भारतीय | टोपणनावे = | वांशिकत्व = | नागरिकत्व = | शिक्षण = BAMS-II | प्रशिक्षणसंस्था = सायन आयर्वेुदिक मेडिकल कॉलेज मुंबई विद्यापीठ | पेशा = [[उद्योजक]], समाजसेवक व [[राजकारणी]] | कारकीर्द_काळ = | मालक = | प्रसिद्ध_कामे = | मूळ_गाव = | पगार = | निव्वळ_मालमत्ता = | उंची = | वजन = | ख्याती = | पदवी_हुद्दा = | कार्यकाळ = | पूर्ववर्ती = | परवर्ती = | राजकीय_पक्ष = [[वंचित बहुजन आघाडी]] | विरोधक = | संचालकमंडळ = | धर्म = | जोडीदार = डॉ. कल्पना | अपत्ये = १ मुलगा, १ मुलगी | वडील = सुशील सुदामराव भोसले | आई = कौशल्या सुशील भोसले | नातेवाईक = | पुरस्कार = | स्वाक्षरी = | स्वाक्षरीशीर्षक_पर्याय = | संकेतस्थळ = | तळटिपा = | संकीर्ण = }} '''संजय सुशील भोसले''' (जन्म: २५ सप्टेंबर, १९६७) हे [[मुंबई|मुंबई महाराष्ट्रातील]] एक [[उद्योजक]], समाज सेवक व [[राजकारणी]] आहेत. यांनी सायन आयुर्वेदिक मेडिकल कॉलेज मुंबई विद्यापीठातून १९९२ मध्ये BAMS-II चे [[शिक्षण]] पूर्ण केले. संजय सुशील भोसले यांनी २०१९ साली [[वंचित बहुजन आघाडी]] पक्षातून [[लोकसभा]] [[निवडणूक]] लढवली होती.<ref> https://www.amarujala.com/election/lok-sabha-elections/maharashtra/candidates/sanjay-sushil-bhosale-vanchit-bahujan-aaghadi-2019-mumbai-south-central-30-maharashtra </ref><ref> https://myneta.info/loksabha2019/candidate.php?candidate_id=9977 </ref> ==जन्म आणि सुरुवातीचे जीवन== संजय सुशील भोसले यांचा जन्म २५ सप्टेंबर, १९६७ रोजी भोसले कुटुंबात झाला होता. ते सुशील भोसले आणि त्यांची पत्नी कौशल्य भोसले यांचे पुत्र आहेत. संजय सुशील भोसले यांनी आपले शिक्षण न्यू इंग्लिश स्कूल, कुर्ला मधून केले. पुढे मुंबईतील सायन आयुर्वेदिक मेडिकल कॉलेज मुंबई विद्यापीठातून १९९२ मध्ये BAMS-II ची पदवी मिळवली. ==सामाजिक कारकीर्द== * लातूर मध्ये १९९३ साली आलेल्या [[भूकंप|भूकंपादरम्यान]] संजय सुशील भोसले यांनी लोकांना अन्न, वस्त्र व दवाईचा वाटप केला होता.{{संदर्भ}} * संजय सुशील भोसले यांनी [[अनुसूचित जाती आणि अनुसूचित जमाती|अनुसूचित जाती, अनुसूचित जमाती]] आणि [[आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटक|आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल]] घटकातील 5 विद्यार्थ्यांसाठी दरवर्षी शिष्यवृत्ती चा उपक्रम सुरू केली.{{संदर्भ}} * संजय सुशील भोसले यांनी स्त्रिया आणि मुलांवरील अत्याचार, जातीय भेदभाव आणि पर्यावरण आणि सार्वजनिक सुविधा, भ्रष्टाचार आणि सार्वजनिक सेवांच्या वितरणात जबाबदारीचा अभाव यासारख्या विविध अस्पष्ट सामाजिक आजार आणि वाईट गोष्टींकडे देशाचे लक्ष वेधले पाहिजे यासाठी ग्रामीण आणि शहरी भागात तरुणांना त्यांची कर्तव्ये आणि कर्तव्ये यांची आठवण करून देण्यासाठी विशेषतः अनुसूचित जाती आणि अनुसूचित जमाती, अल्पसंख्याक आणि गरीब आणि दलितांसाठी अनेक परिसंवाद आणि चर्चासत्रे आयोजित केली.{{संदर्भ}} * संजय सुशील भोसले हे संपूर्ण महाराष्ट्रात वैद्यकीय शिबिरे, क्रीडा स्पर्धा (इनडोअर-आउटडोअर) आयोजित करतात.{{संदर्भ}} ==राजकीय कारकीर्द== संजय सुशील भोसले यांनी [[वंचित बहुजन आघाडी]] पक्षातर्फे [[दक्षिण मध्य मुंबई लोकसभा मतदारसंघ|दक्षिण व मध्य मुंबई लोकसभा मतदारसंघातून]] २०१९ ची [[निवडणूक]] लढवली. ते या निवडणुकीत ६३,२५६ मतांसह तिसऱ्या क्रमांकाचे उमेदवार होते. विजयी उमेदवार [[राहुल शेवाळे]] यांना ४,२३,७४३ मते मिळाली होती. <ref> https://www.amarujala.com/election/lok-sabha-elections/maharashtra/candidates/sanjay-sushil-bhosale-vanchit-bahujan-aaghadi-2019-mumbai-south-central-30-maharashtra </ref> <ref> https://myneta.info/loksabha2019/candidate.php?candidate_id=9977 </ref> निवडणुकीत पराजयानंतर संजय सुशील भोसले [[वंचित बहुजन आघाडी]] मध्ये सक्रिय नेता म्हणून काम करत आहेत आणि पक्षात अनेक राजकीय रणनीती आणि नियोजनात मदत केली आहे. ==कौटुंबिक माहिती== संजय सुशील भोसले यांच्या पत्नीचे नाव डॉ. कल्पना आहे आणि यांना एक मुलगा व एक मुलगी आहे. ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:मराठी राजकारणी]] [[वर्ग:वंचित बहुजन आघाडीतील राजकारणी]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] oc1nedosdtr8ft69ce2d66yews1dz6x 0 309521 2143165 2143131 2022-08-04T15:50:00Z अमर राऊत 140696 दुरुस्ती wikitext text/x-wiki '''कलर्स टीव्ही''' ही [[वायकॉम१८]] च्या मालकीची एक भारतीय सामान्य मनोरंजन वाहिनी आहे. वाहिनीच्या कार्यक्रमांमध्ये कौटुंबिक नाटके, विनोदी, युवा-केंद्रित रिअॅलिटी शो, गुन्हेगारीवरील कार्यक्रम आणि टेलिव्हिजन चित्रपट यांचा समावेश होतो.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://archive.ph/nx2W3|title=Colors TV Official WebSite, Colors TV Shows Time Schedule, Serial Lis…|date=2013-01-02|website=archive.ph|access-date=2022-08-04}}</ref> == इतिहास == ही वाहिनी २१ जुलै २००८ रोजी तत्कालीन मुख्य कार्यकारी अधिकारी राजेश कामत यांच्या नेतृत्वाखाली व्हायकॉम१८ द्वारे लॉन्च करण्यात आली होती. == प्रतिसाद == एका वर्षापेक्षा कमी कालावधीत, बालिका वधू, उत्तरन, बिग बॉस, फिअर फॅक्टर: खतरों के खिलाडी, ससुराल सिमर का, उडान यांसारख्या मालिकांनी चॅनलला दशकभर जुने मार्केट-लीडर स्टारप्लस साप्ताहिक ग्रॉस रेटिंग पॉइंट्स (GRPs) मध्ये पार करण्यास मदत केली. [४][५] प्रोग्रामिंग सुधारणे मुख्य लेख: कलर्स टीव्हीद्वारे प्रसारित केलेल्या कार्यक्रमांची यादी रंग HD सुधारणे कलर्स एचडी 24 ऑक्टोबर 2011 रोजी भारत आणि नेपाळमधील विविध एमएसओ आणि डीटीएच ऑपरेटर्सद्वारे जोडण्यात आले होते ज्यात डिश होम (नेपाळ), एशियानेट डिजिटल टीव्ही, डिशटीव्ही, एअरटेल डिजिटल टीव्ही,[6] व्हिडिओकॉन डी2एच आणि टाटा प्ले यांचा समावेश आहे.[7] हॅथवे डिजिटल केबल कलर्स एचडी देखील प्रदान करते. == संदर्भ == 7drnmj1qljbc2d9ihc8hnqydl9vy1qh 2143166 2143165 2022-08-04T15:50:57Z अमर राऊत 140696 दुरुस्ती wikitext text/x-wiki '''कलर्स टीव्ही''' ही [[वायकॉम१८]] च्या मालकीची एक भारतीय सामान्य मनोरंजन वाहिनी आहे. वाहिनीच्या कार्यक्रमांमध्ये कौटुंबिक नाटके, विनोदी, युवा-केंद्रित रिअॅलिटी शो, गुन्हेगारीवरील कार्यक्रम आणि टेलिव्हिजन चित्रपट यांचा समावेश होतो.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://archive.ph/nx2W3|title=Colors TV Official WebSite, Colors TV Shows Time Schedule, Serial Lis…|date=2013-01-02|website=archive.ph|access-date=2022-08-04}}</ref> == इतिहास == ही वाहिनी २१ जुलै २००८ रोजी तत्कालीन मुख्य कार्यकारी अधिकारी राजेश कामत यांच्या नेतृत्वाखाली व्हायकॉम१८ द्वारे लॉन्च करण्यात आली होती. == प्रतिसाद == एका वर्षापेक्षा कमी कालावधीत बालिका वधू, उत्तरन, बिग बॉस, फिअर फॅक्टर: खतरों के खिलाडी, ससुराल सिमर का, उडान यांसारख्या मालिकांनी चॅनलला दशकभर जुने मार्केट-लीडर स्टारप्लस साप्ताहिक ग्रॉस रेटिंग पॉइंट्स (GRPs) मध्ये पार करण्यास मदत केली. रंग HD सुधारणे कलर्स एचडी 24 ऑक्टोबर 2011 रोजी भारत आणि नेपाळमधील विविध एमएसओ आणि डीटीएच ऑपरेटर्सद्वारे जोडण्यात आले होते ज्यात डिश होम (नेपाळ), एशियानेट डिजिटल टीव्ही, डिशटीव्ही, एअरटेल डिजिटल टीव्ही,[6] व्हिडिओकॉन डी2एच आणि टाटा प्ले यांचा समावेश आहे.[7] हॅथवे डिजिटल केबल कलर्स एचडी देखील प्रदान करते. == संदर्भ == lyrcpatl7o1pds3281pplbiu7zd5ctt 2143167 2143166 2022-08-04T15:53:02Z अमर राऊत 140696 दुरुस्ती wikitext text/x-wiki '''कलर्स टीव्ही''' ही [[वायकॉम१८]] च्या मालकीची एक भारतीय सामान्य मनोरंजन वाहिनी आहे. वाहिनीच्या कार्यक्रमांमध्ये कौटुंबिक नाटके, विनोदी, युवा-केंद्रित रिअॅलिटी शो, गुन्हेगारीवरील कार्यक्रम आणि टेलिव्हिजन चित्रपट यांचा समावेश होतो.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://archive.ph/nx2W3|title=Colors TV Official WebSite, Colors TV Shows Time Schedule, Serial Lis…|date=2013-01-02|website=archive.ph|access-date=2022-08-04}}</ref> == इतिहास == ही वाहिनी २१ जुलै २००८ रोजी तत्कालीन मुख्य कार्यकारी अधिकारी राजेश कामत यांच्या नेतृत्वाखाली व्हायकॉम१८ द्वारे लॉन्च करण्यात आली होती. == प्रतिसाद == एका वर्षापेक्षा कमी कालावधीत बालिका वधू, उत्तरन, बिग बॉस, फिअर फॅक्टर: खतरों के खिलाडी, ससुराल सिमर का, उडान यांसारख्या मालिकांनी चॅनलला दशकभर जुना मार्केट-लीडर स्टार प्लसच्या साप्ताहिक ग्रॉस रेटिंग पॉइंट्स (GRPs) मध्ये पुढे जाण्यात मदत केली. == कलर्स एचडी == कलर्स एचडी २४ ऑक्टोबर २०११ रोजी भारत आणि नेपाळमधील विविध एमएसओ आणि डीटीएच ऑपरेटर्सद्वारे जोडण्यात आले होते ज्यात डिश होम (नेपाळ), एशियानेट डिजिटल टीव्ही, डिशटीव्ही, एअरटेल डिजिटल टीव्ही, व्हिडिओकॉन डी2एच आणि टाटा प्ले यांचा समावेश आहे. हॅथवे डिजिटल केबल कलर्स एचडी देखील प्रदान करते. == संदर्भ == nlfl47tcqsqtoh07li0t80bpwto0ojf 2143168 2143167 2022-08-04T15:53:39Z अमर राऊत 140696 माहितीचौकट जोडली wikitext text/x-wiki {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''कलर्स टीव्ही''' ही [[वायकॉम१८]] च्या मालकीची एक भारतीय सामान्य मनोरंजन वाहिनी आहे. वाहिनीच्या कार्यक्रमांमध्ये कौटुंबिक नाटके, विनोदी, युवा-केंद्रित रिअॅलिटी शो, गुन्हेगारीवरील कार्यक्रम आणि टेलिव्हिजन चित्रपट यांचा समावेश होतो.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://archive.ph/nx2W3|title=Colors TV Official WebSite, Colors TV Shows Time Schedule, Serial Lis…|date=2013-01-02|website=archive.ph|access-date=2022-08-04}}</ref> == इतिहास == ही वाहिनी २१ जुलै २००८ रोजी तत्कालीन मुख्य कार्यकारी अधिकारी राजेश कामत यांच्या नेतृत्वाखाली व्हायकॉम१८ द्वारे लॉन्च करण्यात आली होती. == प्रतिसाद == एका वर्षापेक्षा कमी कालावधीत बालिका वधू, उत्तरन, बिग बॉस, फिअर फॅक्टर: खतरों के खिलाडी, ससुराल सिमर का, उडान यांसारख्या मालिकांनी चॅनलला दशकभर जुना मार्केट-लीडर स्टार प्लसच्या साप्ताहिक ग्रॉस रेटिंग पॉइंट्स (GRPs) मध्ये पुढे जाण्यात मदत केली. == कलर्स एचडी == कलर्स एचडी २४ ऑक्टोबर २०११ रोजी भारत आणि नेपाळमधील विविध एमएसओ आणि डीटीएच ऑपरेटर्सद्वारे जोडण्यात आले होते ज्यात डिश होम (नेपाळ), एशियानेट डिजिटल टीव्ही, डिशटीव्ही, एअरटेल डिजिटल टीव्ही, व्हिडिओकॉन डी2एच आणि टाटा प्ले यांचा समावेश आहे. हॅथवे डिजिटल केबल कलर्स एचडी देखील प्रदान करते. == संदर्भ == htpq7zo5vgcw7et11xvsvwrp8eo9qd6 2143169 2143168 2022-08-04T15:54:45Z अमर राऊत 140696 चित्र जोडले wikitext text/x-wiki [[चित्र:Colors_TV_logo.svg|इवलेसे|कलर्स टीव्ही]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''कलर्स टीव्ही''' ही [[वायकॉम१८]] च्या मालकीची एक भारतीय सामान्य मनोरंजन वाहिनी आहे. वाहिनीच्या कार्यक्रमांमध्ये कौटुंबिक नाटके, विनोदी, युवा-केंद्रित रिअॅलिटी शो, गुन्हेगारीवरील कार्यक्रम आणि टेलिव्हिजन चित्रपट यांचा समावेश होतो.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://archive.ph/nx2W3|title=Colors TV Official WebSite, Colors TV Shows Time Schedule, Serial Lis…|date=2013-01-02|website=archive.ph|access-date=2022-08-04}}</ref> == इतिहास == ही वाहिनी २१ जुलै २००८ रोजी तत्कालीन मुख्य कार्यकारी अधिकारी राजेश कामत यांच्या नेतृत्वाखाली व्हायकॉम१८ द्वारे लॉन्च करण्यात आली होती. == प्रतिसाद == एका वर्षापेक्षा कमी कालावधीत बालिका वधू, उत्तरन, बिग बॉस, फिअर फॅक्टर: खतरों के खिलाडी, ससुराल सिमर का, उडान यांसारख्या मालिकांनी चॅनलला दशकभर जुना मार्केट-लीडर स्टार प्लसच्या साप्ताहिक ग्रॉस रेटिंग पॉइंट्स (GRPs) मध्ये पुढे जाण्यात मदत केली. == कलर्स एचडी == कलर्स एचडी २४ ऑक्टोबर २०११ रोजी भारत आणि नेपाळमधील विविध एमएसओ आणि डीटीएच ऑपरेटर्सद्वारे जोडण्यात आले होते ज्यात डिश होम (नेपाळ), एशियानेट डिजिटल टीव्ही, डिशटीव्ही, एअरटेल डिजिटल टीव्ही, व्हिडिओकॉन डी2एच आणि टाटा प्ले यांचा समावेश आहे. हॅथवे डिजिटल केबल कलर्स एचडी देखील प्रदान करते. == संदर्भ == 0nluops89wiz6jcchlwpret257mzjef 2143170 2143169 2022-08-04T15:56:50Z अमर राऊत 140696 दुरुस्ती wikitext text/x-wiki [[चित्र:Colors_TV_logo.svg|इवलेसे|कलर्स टीव्ही]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''कलर्स टीव्ही''' ही एक भारतीय सामान्य मनोरंजन वाहिनी असून [[वायकॉम१८]]<nowiki/>कडे याची मालकी आहे. वाहिनीच्या कार्यक्रमांमध्ये कौटुंबिक नाटके, विनोदी, युवा-केंद्रित रिअॅलिटी शो, गुन्हेगारीवरील कार्यक्रम आणि टेलिव्हिजन चित्रपट यांचा समावेश होतो.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://archive.ph/nx2W3|title=Colors TV Official WebSite, Colors TV Shows Time Schedule, Serial Lis…|date=2013-01-02|website=archive.ph|access-date=2022-08-04}}</ref> == इतिहास == ही वाहिनी २१ जुलै २००८ रोजी तत्कालीन मुख्य कार्यकारी अधिकारी राजेश कामत यांच्या नेतृत्वाखाली व्हायकॉम१८ द्वारे लॉन्च करण्यात आली होती. == प्रतिसाद == एका वर्षापेक्षा कमी कालावधीत बालिका वधू, उत्तरन, बिग बॉस, फिअर फॅक्टर: खतरों के खिलाडी, ससुराल सिमर का, उडान यांसारख्या मालिकांनी चॅनलला दशकभर जुना मार्केट-लीडर स्टार प्लसच्या साप्ताहिक ग्रॉस रेटिंग पॉइंट्स (GRPs) मध्ये पुढे जाण्यात मदत केली. == कलर्स एचडी == कलर्स एचडी २४ ऑक्टोबर २०११ रोजी भारत आणि नेपाळमधील विविध एमएसओ आणि डीटीएच ऑपरेटर्सद्वारे जोडण्यात आले होते ज्यात डिश होम (नेपाळ), एशियानेट डिजिटल टीव्ही, डिशटीव्ही, एअरटेल डिजिटल टीव्ही, व्हिडिओकॉन डी2एच आणि टाटा प्ले यांचा समावेश आहे. हॅथवे डिजिटल केबल कलर्स एचडी देखील प्रदान करते. == संदर्भ == 4adqa1jk0nxi8o7x14acgabey9mtpps 2143171 2143170 2022-08-04T16:18:05Z अमर राऊत 140696 दुरुस्ती + भर घातली wikitext text/x-wiki [[चित्र:Colors_TV_logo.svg|इवलेसे|कलर्स टीव्ही]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''कलर्स टीव्ही''' ही एक भारतीय सामान्य मनोरंजन वाहिनी असून [[वायकॉम१८]]<nowiki/>कडे याची मालकी आहे. वाहिनीच्या कार्यक्रमांमध्ये कौटुंबिक नाटके, विनोदी, युवा-केंद्रित रिअॅलिटी शो, गुन्हेगारीवरील कार्यक्रम आणि टेलिव्हिजन चित्रपट यांचा समावेश होतो.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://archive.ph/nx2W3|title=Colors TV Official WebSite, Colors TV Shows Time Schedule, Serial Lis…|date=2013-01-02|website=archive.ph|access-date=2022-08-04}}</ref> == इतिहास == ही वाहिनी २१ जुलै २००८ रोजी तत्कालीन मुख्य कार्यकारी अधिकारी राजेश कामत यांच्या नेतृत्वाखाली व्हायकॉम१८ द्वारे लॉन्च करण्यात आली होती. == प्रतिसाद == एका वर्षापेक्षा कमी कालावधीत बालिका वधू, उत्तरन, बिग बॉस, फिअर फॅक्टर: खतरों के खिलाडी, ससुराल सिमर का, उडान यांसारख्या मालिकांनी चॅनलला दशकभर जुना मार्केट-लीडर स्टार प्लसच्या साप्ताहिक ग्रॉस रेटिंग पॉइंट्स (GRPs) मध्ये पुढे जाण्यात मदत केली. == कलर्स एचडी == कलर्स एचडी वाहिनी २४ ऑक्टोबर २०११ रोजी [[भारत]] आणि [[नेपाळ]]<nowiki/>मधील विविध एमएसओ आणि डीटीएच ऑपरेटर्सद्वारे जोडण्यात आली, ज्यात डिश होम (नेपाळ), एशियानेट डिजिटल टीव्ही, डिशटीव्ही, एअरटेल डिजिटल टीव्ही, व्हिडिओकॉन डी2एच आणि टाटा प्ले यांचा समावेश आहे. हॅथवे डिजिटल केबल देखील कलर्स एचडी प्रदान करते. == संदर्भ == 2zn7dcl4kqd6vfxnncvhysatyfbu69k 0 309525 2143159 2143147 2022-08-04T14:12:56Z Ganesh591 62733 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tour | series_name = पापुआ न्यू गिनी क्रिकेट संघाचा संयुक्त अरब अमिराती दौरा, २०१६-१७ | team1_image = Flag of United Arab Emirates.svg | team1_name = संयुक्त अरब अमिराती | team2_image = Flag of Papua New Guinea.svg | team2_name = पापुआ न्यू गिनी | from_date = ३१ मार्च | to_date = १४ एप्रिल २०१७ | team1_captain = [[रोहन मुस्तफा]] | team2_captain = असद वाला | no_of_ODIs = 3 | team1_ODIs_won = 2 | team2_ODIs_won = 1 | team1_ODIs_most_runs = [[रोहन मुस्तफा]] (१८५) | team2_ODIs_most_runs = वाणी मोरया (१२०) | team1_ODIs_most_wickets = इम्रान हैदर (८) | team2_ODIs_most_wickets = असद वाला (६) | player_of_ODI_series = | no_of_twenty20s = 3 | team1_twenty20s_won = 3 | team2_twenty20s_won = 0 | team1_twenty20s_most_runs = शैमन अन्वर (१५७) | team2_twenty20s_most_runs = [[सेसे बाउ]] (६९) | team1_twenty20s_most_wickets = मोहम्मद नावेद (७) | team2_twenty20s_most_wickets = नॉर्मन वानुआ (६) | player_of_twenty20_series = }} पापुआ न्यू गिनी राष्ट्रीय क्रिकेट संघाने मार्च आणि एप्रिल २०१७ मध्ये तीन एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय (वनडे), तीन ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय (टी२०आ) आणि एक प्रथम श्रेणी सामना खेळण्यासाठी संयुक्त अरब अमिरातीचा दौरा केला.<ref name="fixtures">{{cite web|url=http://www.cricketpng.com/pageitem.aspx?id=124526&id2=1&eID=35609&entityID=35609 |title=HEBOU PNG Barramundis Squad announced for UAE Tour |publisher=Cricket PNG |accessdate=19 March 2017}}</ref> तीन पैकी दोन एकदिवसीय सामने २०१५-१७ आयसीसी वर्ल्ड क्रिकेट लीग चॅम्पियनशिपचा भाग होते आणि प्रथम श्रेणी सामना २०१५-१७ आयसीसी इंटरकॉन्टिनेंटल कप स्पर्धेचा भाग होता.<ref name="fixtures2">{{cite web|url=http://www.radionz.co.nz/international/pacific-news/326827/sport-png-cricketers-in-for-the-long-haul |title=Sport: PNG cricketers in for the long haul |publisher=Radio New Zealand |accessdate=19 March 2017}}</ref> आंतरराष्ट्रीय सामन्यांपूर्वी, पापुआ न्यू गिनी इंग्लिश संघ मिडलसेक्स काउंटी क्रिकेट क्लब आणि यॉर्कशायर काउंटी क्रिकेट क्लब यांच्याविरुद्ध सराव सामने खेळले.<ref name="fixtures"/><ref name="Yorkshire">{{cite web|url=https://yorkshireccc.com/news/view/5441/an-over-of-news |title=An Over of News |publisher=Yorkshire CCC |accessdate=19 March 2017}}</ref> मालिकेतील अंतिम सामना १०३ धावांनी जिंकून संयुक्त अरब अमिरातीने वनडे मालिका २-१ ने जिंकली.<ref name="ODI-series">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/wcl-championship-2015-17/content/story/1090004.html |title=Mustafa's rare feat seals series for UAE |publisher=ESPN Cricinfo |accessdate=4 April 2017}}</ref> यूएई ने इंटरकॉन्टिनेंटल चषक सामना ९ विकेट्सच्या फरकाने जिंकला, २०१३ नंतर प्रथम श्रेणी सामन्यातील त्यांचा पहिला विजय.<ref name="FC">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/icc-intercontinental-cup-2015-17/content/story/1091608.html |title=Naveed, Haider fire UAE to long-awaited win |publisher=ESPN Cricinfo |accessdate=10 April 2017}}</ref> यूएई ने टी२०आ मालिका ३-० ने जिंकली.<ref name="T20I-series">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/uae/content/story/1092158.html |title=Anwar 117, bowlers set up 3-0 whitewash for UAE |publisher=ESPN Cricinfo |accessdate=14 April 2017}}</ref> ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:पापुआ न्यू गिनी क्रिकेट संघाचे संयुक्त अरब अमिराती दौरे]] [[वर्ग:इ.स. २०१७ मधील क्रिकेट]] 1dpe710qj6x42odd3hpdukvu25mcf59 2143160 2143159 2022-08-04T14:33:10Z Ganesh591 62733 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tour | series_name = पापुआ न्यू गिनी क्रिकेट संघाचा संयुक्त अरब अमिराती दौरा, २०१६-१७ | team1_image = Flag of United Arab Emirates.svg | team1_name = संयुक्त अरब अमिराती | team2_image = Flag of Papua New Guinea.svg | team2_name = पापुआ न्यू गिनी | from_date = ३१ मार्च | to_date = १४ एप्रिल २०१७ | team1_captain = [[रोहन मुस्तफा]] | team2_captain = असद वाला | no_of_ODIs = 3 | team1_ODIs_won = 2 | team2_ODIs_won = 1 | team1_ODIs_most_runs = [[रोहन मुस्तफा]] (१८५) | team2_ODIs_most_runs = वाणी मोरया (१२०) | team1_ODIs_most_wickets = इम्रान हैदर (८) | team2_ODIs_most_wickets = असद वाला (६) | player_of_ODI_series = | no_of_twenty20s = 3 | team1_twenty20s_won = 3 | team2_twenty20s_won = 0 | team1_twenty20s_most_runs = शैमन अन्वर (१५७) | team2_twenty20s_most_runs = [[सेसे बाउ]] (६९) | team1_twenty20s_most_wickets = मोहम्मद नावेद (७) | team2_twenty20s_most_wickets = नॉर्मन वानुआ (६) | player_of_twenty20_series = }} पापुआ न्यू गिनी राष्ट्रीय क्रिकेट संघाने मार्च आणि एप्रिल २०१७ मध्ये तीन एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय (वनडे), तीन ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय (टी२०आ) आणि एक प्रथम श्रेणी सामना खेळण्यासाठी संयुक्त अरब अमिरातीचा दौरा केला.<ref name="fixtures">{{cite web|url=http://www.cricketpng.com/pageitem.aspx?id=124526&id2=1&eID=35609&entityID=35609 |title=HEBOU PNG Barramundis Squad announced for UAE Tour |publisher=Cricket PNG |accessdate=19 March 2017}}</ref> तीन पैकी दोन एकदिवसीय सामने २०१५-१७ आयसीसी वर्ल्ड क्रिकेट लीग चॅम्पियनशिपचा भाग होते आणि प्रथम श्रेणी सामना २०१५-१७ आयसीसी इंटरकॉन्टिनेंटल कप स्पर्धेचा भाग होता.<ref name="fixtures2">{{cite web|url=http://www.radionz.co.nz/international/pacific-news/326827/sport-png-cricketers-in-for-the-long-haul |title=Sport: PNG cricketers in for the long haul |publisher=Radio New Zealand |accessdate=19 March 2017}}</ref> आंतरराष्ट्रीय सामन्यांपूर्वी, पापुआ न्यू गिनी इंग्लिश संघ मिडलसेक्स काउंटी क्रिकेट क्लब आणि यॉर्कशायर काउंटी क्रिकेट क्लब यांच्याविरुद्ध सराव सामने खेळले.<ref name="fixtures"/><ref name="Yorkshire">{{cite web|url=https://yorkshireccc.com/news/view/5441/an-over-of-news |title=An Over of News |publisher=Yorkshire CCC |accessdate=19 March 2017}}</ref> मालिकेतील अंतिम सामना १०३ धावांनी जिंकून संयुक्त अरब अमिरातीने वनडे मालिका २-१ ने जिंकली.<ref name="ODI-series">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/wcl-championship-2015-17/content/story/1090004.html |title=Mustafa's rare feat seals series for UAE |publisher=ESPN Cricinfo |accessdate=4 April 2017}}</ref> यूएई ने इंटरकॉन्टिनेंटल चषक सामना ९ विकेट्सच्या फरकाने जिंकला, २०१३ नंतर प्रथम श्रेणी सामन्यातील त्यांचा पहिला विजय.<ref name="FC">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/icc-intercontinental-cup-2015-17/content/story/1091608.html |title=Naveed, Haider fire UAE to long-awaited win |publisher=ESPN Cricinfo |accessdate=10 April 2017}}</ref> यूएई ने टी२०आ मालिका ३-० ने जिंकली.<ref name="T20I-series">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/uae/content/story/1092158.html |title=Anwar 117, bowlers set up 3-0 whitewash for UAE |publisher=ESPN Cricinfo |accessdate=14 April 2017}}</ref> ==टी२०आ मालिका== ===पहिला टी२०आ=== {{Limited overs matches | date = १२ एप्रिल २०१७ | time = | daynight = | team1 = {{cr-rt|PNG}} | team2 = {{cr|UAE}} | score1 = १०२ (१८.२ षटके) | runs1 = माहुर दै ३१ (२७) | wickets1 = अमजद जावेद ३/१२ (४ षटके) | score2 = १०८/५ (१५.१ षटके) | runs2 = शैमन अन्वर ३९ (२५) | wickets2 = जॉन रेवा २/१८ (३.१ षटके) | result = संयुक्त अरब अमिराती ५ गडी राखून विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1089202.html धावफलक] | venue = [[शेख झायेद क्रिकेट स्टेडियम]], [[अबू धाबी]] | umpires = अकबर अली (यूएई) आणि शोजाब रझा (पाकिस्तान) | motm = | toss = संयुक्त अरब अमिरातीने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = आले नाओ (पीएनजी) आणि सुलतान अहमद (यूएई) या दोघांनीही टी२०आ पदार्पण केले. }} ===दुसरा टी२०आ=== {{Limited overs matches | date = १४ एप्रिल २०१७ | time = | daynight = | team1 = {{cr-rt|UAE}} | team2 = {{cr|PNG}} | score1 = १८०/३ (२० षटके) | runs1 = शैमन अन्वर ११७[[नाबाद|*]] (६८) | wickets1 = नॉर्मन वानुआ २/४१ (३ षटके) | score2 = १५० (२० षटके) | runs2 = जॅक वारे ३८ (३६) | wickets2 = मोहम्मद नावेद ३/१८ (४ षटके) | result = संयुक्त अरब अमिराती ३० धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1089203.html धावफलक] | venue = [[शेख झायेद क्रिकेट स्टेडियम]], [[अबू धाबी]] | umpires = अकबर अली (यूएई) आणि शोजाब रझा (पाकिस्तान) | motm = | toss = पापुआ न्यू गिनीने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = शैमन अन्वर (यूएई) ने टी२०आ मध्ये पहिले शतक झळकावले आणि असे करणारा त्याच्या देशाचा पहिला खेळाडू ठरला.<ref name="Anwar">{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/news/369162 |title=Anwar 117* secures series win for UAE |publisher=International Cricket Council |accessdate=14 April 2017}}</ref> }} ===तिसरा टी२०आ=== {{Limited overs matches | date = १४ एप्रिल २०१७ | time = | daynight = Yes | team1 = {{cr-rt|PNG}} | team2 = {{cr|UAE}} | score1 = १२८/५ (२० षटके) | runs1 = [[लेगा सियाका]] ३१ (३६) | wickets1 = [[रोहन मुस्तफा]] २/२७ (४ षटके) | score2 = १३०/५ (१९.१ षटके) | runs2 = मुहम्मद उस्मान ५८ (४९) | wickets2 = नॉर्मन वानुआ ३/३५ (४ षटके) | result = संयुक्त अरब अमिराती ५ गडी राखून विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1089243.html धावफलक] | venue = [[शेख झायेद क्रिकेट स्टेडियम]], [[अबू धाबी]] | umpires = अकबर अली (यूएई) आणि शोजाब रझा (पाकिस्तान) | motm = | toss = पापुआ न्यू गिनीने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = डोगोडो बौ (पीएनजी), अदनान मुफ्ती आणि लक्ष्मण श्रीकुमार (यूएई) या सर्वांनी त्यांचे टी२०आ पदार्पण केले. }} ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:पापुआ न्यू गिनी क्रिकेट संघाचे संयुक्त अरब अमिराती दौरे]] [[वर्ग:इ.स. २०१७ मधील क्रिकेट]] 2lrl5gqegmk2rjjvr97lw06bayf6itl 3 309527 2143162 2022-08-04T15:17:00Z साहाय्य चमू 25365 नविन सदस्याच्या चर्चापानावर [[Template:Welcome|स्वागत संदेश]] टाकला wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Suhas k. nakte}} -- [[सदस्य:साहाय्य चमू|साहाय्य चमू]] ([[सदस्य चर्चा:साहाय्य चमू|चर्चा]]) २०:४७, ४ ऑगस्ट २०२२ (IST) ljro3yxhlq9e3r6vefpewsry6cbfp5t 3 309528 2143174 2022-08-04T16:58:01Z साहाय्य चमू 25365 नविन सदस्याच्या चर्चापानावर [[Template:Welcome|स्वागत संदेश]] टाकला wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Abhay baban awate}} -- [[सदस्य:साहाय्य चमू|साहाय्य चमू]] ([[सदस्य चर्चा:साहाय्य चमू|चर्चा]]) २२:२८, ४ ऑगस्ट २०२२ (IST) cjzbvapupv62pnak8u91n9u29mewsjc 3 309529 2143177 2022-08-04T17:50:25Z साहाय्य चमू 25365 नविन सदस्याच्या चर्चापानावर [[Template:Welcome|स्वागत संदेश]] टाकला wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=गणेश रोमन}} -- [[सदस्य:साहाय्य चमू|साहाय्य चमू]] ([[सदस्य चर्चा:साहाय्य चमू|चर्चा]]) २३:२०, ४ ऑगस्ट २०२२ (IST) 3w4ktv008k336ropmfa78611gre569k 0 309530 2143182 2022-08-04T18:38:44Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[बांगलादेश क्रिकेट संघाचा दक्षिण आफ्रिका दौरा, २०१७–१८]] वरुन [[बांगलादेश क्रिकेट संघाचा दक्षिण आफ्रिका दौरा, २०१७-१८]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[बांगलादेश क्रिकेट संघाचा दक्षिण आफ्रिका दौरा, २०१७-१८]] m26ygx3vbffeudksvgjnay8xmolkbx5 3 309531 2143184 2022-08-04T18:47:47Z साहाय्य चमू 25365 नविन सदस्याच्या चर्चापानावर [[Template:Welcome|स्वागत संदेश]] टाकला wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Bhima Nangare}} -- [[सदस्य:साहाय्य चमू|साहाय्य चमू]] ([[सदस्य चर्चा:साहाय्य चमू|चर्चा]]) ००:१७, ५ ऑगस्ट २०२२ (IST) nyytt8q4cj7rwgvpa4hrrwo0bwqqnti 3 309532 2143187 2022-08-05T01:10:52Z साहाय्य चमू 25365 नविन सदस्याच्या चर्चापानावर [[Template:Welcome|स्वागत संदेश]] टाकला wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Darshanmarakale}} -- [[सदस्य:साहाय्य चमू|साहाय्य चमू]] ([[सदस्य चर्चा:साहाय्य चमू|चर्चा]]) ०६:४०, ५ ऑगस्ट २०२२ (IST) d91856p98aglue1gwmh1u6b563mlc1a 0 309533 2143193 2022-08-05T01:21:36Z संतोष गोरे 135680 संतोष गोरे ने लेख [[कपाटे]] वरुन [[कडापे (उरण)]] ला हलविला: अचूक नाव wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[कडापे (उरण)]] 0r6p26z856z22j0iws6c2qg7wvll3s0 3 309534 2143211 2022-08-05T04:02:41Z साहाय्य चमू 25365 नविन सदस्याच्या चर्चापानावर [[Template:Welcome|स्वागत संदेश]] टाकला wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=दिनेश मोहन माने}} -- [[सदस्य:साहाय्य चमू|साहाय्य चमू]] ([[सदस्य चर्चा:साहाय्य चमू|चर्चा]]) ०९:३२, ५ ऑगस्ट २०२२ (IST) eqhsjqnly8kut6ao818q8jph2oqouxo 3 309535 2143222 2022-08-05T05:50:03Z साहाय्य चमू 25365 नविन सदस्याच्या चर्चापानावर [[Template:Welcome|स्वागत संदेश]] टाकला wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Yuvraj shrimantrav Pawar}} -- [[सदस्य:साहाय्य चमू|साहाय्य चमू]] ([[सदस्य चर्चा:साहाय्य चमू|चर्चा]]) ११:२०, ५ ऑगस्ट २०२२ (IST) gqdhb2127w10oqkurwmdc7tbwo687f8 0 309536 2143223 2022-08-05T06:08:32Z Ganesh591 62733 नवीन पान: पाकिस्तान क्रिकेट संघाने जानेवारी 2018 मध्ये पाच एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय (ODI) आणि तीन ट्वेंटी20 आंतरराष्ट्रीय (T20I) सामने खेळण्यासाठी न्यूझीलंडचा दौरा केला. ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} वर्... wikitext text/x-wiki पाकिस्तान क्रिकेट संघाने जानेवारी 2018 मध्ये पाच एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय (ODI) आणि तीन ट्वेंटी20 आंतरराष्ट्रीय (T20I) सामने खेळण्यासाठी न्यूझीलंडचा दौरा केला. ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:पाकिस्तान क्रिकेट संघाचे न्यूझीलंड दौरे]] [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] azbssford4lyny52v715v1aj0dyfotk 2143224 2143223 2022-08-05T06:16:31Z Ganesh591 62733 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tour | series_name = पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यूझीलंड दौरा, २०१७-१८ | team1_image = Flag of New Zealand.svg | team1_name = न्यूझीलंड | team2_image = Flag of Pakistan.svg | team2_name = पाकिस्तान | from_date = ३ जानेवारी | to_date = २८ जानेवारी २०१८ | team1_captain = [[केन विल्यमसन]]<ref name="Kane" group="n">केन विल्यमसनच्या जागी टीम साऊदीने न्यूझीलंडच्या पहिल्या टी२०आ सामन्यासाठी कर्णधार म्हणून नियुक्ती केली.</ref> | team2_captain = [[सर्फराज अहमद]] | no_of_ODIs = 5 | team1_ODIs_won = 5 | team2_ODIs_won = 0 | team1_ODIs_most_runs = [[मार्टिन गप्टिल]] (३१०) | team2_ODIs_most_runs = फखर जमान (१५०) | team1_ODIs_most_wickets = [[ट्रेंट बोल्ट]] (९) | team2_ODIs_most_wickets = रुम्मन रईस (८) | player_of_ODI_series = [[मार्टिन गप्टिल]] (न्यूझीलंड) | no_of_twenty20s = 3 | team1_twenty20s_won = 1 | team2_twenty20s_won = 2 | team1_twenty20s_most_runs = [[मार्टिन गप्टिल]] (८७) | team2_twenty20s_most_runs = [[बाबर आझम]] (१०९) | team1_twenty20s_most_wickets = [[मिचेल सँटनर]] (४)<br>सेठ रान्स (४) | team2_twenty20s_most_wickets = शादाब खान (५) | player_of_twenty20_series = [[मोहम्मद अमीर]] (पाकिस्तान) }} पाकिस्तान क्रिकेट संघाने जानेवारी २०१८ मध्ये पाच एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय (वनडे) आणि तीन ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय (टी२०आ) सामने खेळण्यासाठी न्यूझीलंडचा दौरा केला.<ref name="Fixtures">{{cite web |url=http://icc-live.s3.amazonaws.com/cms/media/about_docs/547c2a4d42a86-Copy%20of%20Copy%20of%20FTP%202015%20to%202019%20as%20at%20Nov%202014.pdf |title=Future Tours Programme |access-date=16 January 2016 |work=International Cricket Council}}</ref><ref name="CI">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/newzealand/content/story/1114249.html |title=NZC drop West Indies Test with eye to the future |access-date=2 August 2017 |work=ESPN Cricinfo}}</ref><ref name="CB">{{cite web |url=http://www.cricbuzz.com/cricket-news/96199/new-zealand-cricket-team-limit-windies-tests-to-two |title=New Zealand Cricket limit Windies Tests to two |access-date=2 August 2017 |work=CricBuzz}}</ref> न्यूझीलंडने एकदिवसीय मालिका ५-० ने जिंकली, त्यांचा दुसरा ५-० द्विपक्षीय मालिका विजय, २००० मध्ये वेस्ट इंडिजविरुद्ध पहिला विजय.<ref name=ODIresult>{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/series/17948/report/1115806/|title=NZ overcome late surge to seal 5-0 sweep |access-date=19 January 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref><ref name=WI>{{cite web |url=https://www.stuff.co.nz/sport/cricket/100726445/black-caps-hold-off-late-pakistan-charge-to-complete-first-50-sweep-since-2000 |title=Black Caps hold off late Pakistan charge to complete first 5-0 sweep since 2000 |access-date=19 January 2018 |work=Stuff}}</ref> पाकिस्तानने टी२०आ मालिका २-१ ने जिंकली. हा पाकिस्तानचा न्यूझीलंडमधील पहिला टी२०आ मालिका विजय होता आणि परिणामी, पाकिस्तान आयसीसी टी२०आ चॅम्पियनशिप क्रमवारीत अव्वल स्थानी पोहोचला.<ref name=first>{{cite web |url=https://www.stuff.co.nz/sport/cricket/100964561/black-caps-stumble-to-defeat-as-pakistan-win-twenty20-series |title=Black Caps stumble to defeat as Pakistan win Twenty20 series |access-date=28 January 2018 |work=Stuff}}</ref><ref name=No1>{{cite web |url=https://www.supersport.com/cricket/new-zealand-v-pakistan-201718/news/180128/Pakistan_end_tour_on_a_high |title=Pakistan end tour on a high |access-date=28 January 2018 |work=SuperSport}}</ref> ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:पाकिस्तान क्रिकेट संघाचे न्यूझीलंड दौरे]] [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] e41i7zc445cf42h4s52hll4nvb1bdyv 2143226 2143224 2022-08-05T06:29:44Z Ganesh591 62733 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tour | series_name = पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यूझीलंड दौरा, २०१७-१८ | team1_image = Flag of New Zealand.svg | team1_name = न्यूझीलंड | team2_image = Flag of Pakistan.svg | team2_name = पाकिस्तान | from_date = ३ जानेवारी | to_date = २८ जानेवारी २०१८ | team1_captain = [[केन विल्यमसन]]<ref name="Kane" group="n">केन विल्यमसनच्या जागी टीम साऊदीने न्यूझीलंडच्या पहिल्या टी२०आ सामन्यासाठी कर्णधार म्हणून नियुक्ती केली.</ref> | team2_captain = [[सर्फराज अहमद]] | no_of_ODIs = 5 | team1_ODIs_won = 5 | team2_ODIs_won = 0 | team1_ODIs_most_runs = [[मार्टिन गप्टिल]] (३१०) | team2_ODIs_most_runs = फखर जमान (१५०) | team1_ODIs_most_wickets = [[ट्रेंट बोल्ट]] (९) | team2_ODIs_most_wickets = रुम्मन रईस (८) | player_of_ODI_series = [[मार्टिन गप्टिल]] (न्यूझीलंड) | no_of_twenty20s = 3 | team1_twenty20s_won = 1 | team2_twenty20s_won = 2 | team1_twenty20s_most_runs = [[मार्टिन गप्टिल]] (८७) | team2_twenty20s_most_runs = [[बाबर आझम]] (१०९) | team1_twenty20s_most_wickets = [[मिचेल सँटनर]] (४)<br>सेठ रान्स (४) | team2_twenty20s_most_wickets = शादाब खान (५) | player_of_twenty20_series = [[मोहम्मद अमीर]] (पाकिस्तान) }} पाकिस्तान क्रिकेट संघाने जानेवारी २०१८ मध्ये पाच एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय (वनडे) आणि तीन ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय (टी२०आ) सामने खेळण्यासाठी न्यूझीलंडचा दौरा केला.<ref name="Fixtures">{{cite web |url=http://icc-live.s3.amazonaws.com/cms/media/about_docs/547c2a4d42a86-Copy%20of%20Copy%20of%20FTP%202015%20to%202019%20as%20at%20Nov%202014.pdf |title=Future Tours Programme |access-date=16 January 2016 |work=International Cricket Council}}</ref><ref name="CI">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/newzealand/content/story/1114249.html |title=NZC drop West Indies Test with eye to the future |access-date=2 August 2017 |work=ESPN Cricinfo}}</ref><ref name="CB">{{cite web |url=http://www.cricbuzz.com/cricket-news/96199/new-zealand-cricket-team-limit-windies-tests-to-two |title=New Zealand Cricket limit Windies Tests to two |access-date=2 August 2017 |work=CricBuzz}}</ref> न्यूझीलंडने एकदिवसीय मालिका ५-० ने जिंकली, त्यांचा दुसरा ५-० द्विपक्षीय मालिका विजय, २००० मध्ये वेस्ट इंडिजविरुद्ध पहिला विजय.<ref name=ODIresult>{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/series/17948/report/1115806/|title=NZ overcome late surge to seal 5-0 sweep |access-date=19 January 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref><ref name=WI>{{cite web |url=https://www.stuff.co.nz/sport/cricket/100726445/black-caps-hold-off-late-pakistan-charge-to-complete-first-50-sweep-since-2000 |title=Black Caps hold off late Pakistan charge to complete first 5-0 sweep since 2000 |access-date=19 January 2018 |work=Stuff}}</ref> पाकिस्तानने टी२०आ मालिका २-१ ने जिंकली. हा पाकिस्तानचा न्यूझीलंडमधील पहिला टी२०आ मालिका विजय होता आणि परिणामी, पाकिस्तान आयसीसी टी२०आ चॅम्पियनशिप क्रमवारीत अव्वल स्थानी पोहोचला.<ref name=first>{{cite web |url=https://www.stuff.co.nz/sport/cricket/100964561/black-caps-stumble-to-defeat-as-pakistan-win-twenty20-series |title=Black Caps stumble to defeat as Pakistan win Twenty20 series |access-date=28 January 2018 |work=Stuff}}</ref><ref name=No1>{{cite web |url=https://www.supersport.com/cricket/new-zealand-v-pakistan-201718/news/180128/Pakistan_end_tour_on_a_high |title=Pakistan end tour on a high |access-date=28 January 2018 |work=SuperSport}}</ref> ==टी२०आ मालिका== ===पहिला टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = २२ जानेवारी २०१८ | time = १६:०० | daynight = Yes | team1 = {{cr-rt|PAK}} | team2 = {{cr|NZ}} | score1 = १०५ (१९.४ षटके) | runs1 = [[बाबर आझम]] ४१ (४१) | wickets1 = [[टिम साउथी]] ३/१३ (४ षटके) | score2 = १०६/३ (१५.५ षटके) | runs2 = कॉलिन मुनरो ४९[[नाबाद|*]] (४३) | wickets2 = रुम्मन रईस २/२४ (४ षटके) | result = न्यूझीलंडने ७ गडी राखून विजय मिळवला | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1115807.html धावफलक] | venue = वेलिंग्टन प्रादेशिक स्टेडियम, [[वेलिंग्टन]] | umpires = [[वेन नाइट्स]] (न्यूझीलंड) आणि [[ख्रिस ब्राउन]] (न्यूझीलंड) | motm = कॉलिन मुनरो (न्यूझीलंड) | toss = न्यूझीलंडने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = }} ===दुसरा टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = २५ जानेवारी २०१८ | time = १९:०० | night = Yes | team1 = {{cr-rt|PAK}} | team2 = {{cr|NZ}} | score1 = २०१/४ (२० षटके) | runs1 = [[बाबर आझम]] ५०[[नाबाद|*]] (२९) | wickets1 = बेन व्हीलर २/३६ (४ षटके) | score2 = १५३ (१८.३ षटके) | runs2 = [[मिचेल सँटनर]] ३७ (२८) | wickets2 = [[फहीम अश्रफ]] ३/२२ (३.३ षटके) | result = पाकिस्तानने ४८ धावांनी विजय मिळवला | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1115808.html धावफलक] | venue = [[ईडन पार्क]], [[ऑकलंड]] | umpires = [[ख्रिस ब्राउन]] (न्यूझीलंड) आणि [[शॉन हेग]] (न्यूझीलंड) | motm = फखर जमान (पाकिस्तान) | toss = पाकिस्तानने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = जानेवारी २०१६ पासून सर्व फॉरमॅटमधील चौदा सामन्यांमध्ये पाकिस्तानचा न्यूझीलंडविरुद्धचा हा पहिला विजय होता.<ref name=Fourteen>{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/series/17948/report/1115808/ |title=Fakhar, Babar fifties keep series alive |access-date=25 January 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> }} ===तिसरा टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = २८ जानेवारी २०१८ | time = १९:०० | night = Yes | team1 = {{cr-rt|PAK}} | team2 = {{cr|NZ}} | score1 = १८१/६ (२० षटके) | runs1 = फखर जमान ४६ (३६) | wickets1 = [[मिचेल सँटनर]] २/२४ (४ षटके) | score2 = १६३/६ (२० षटके) | runs2 = [[मार्टिन गप्टिल]] ५९ (४३) | wickets2 = शादाब खान २/१९ (४ षटके) | result = पाकिस्तान १८ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1115809.html धावफलक] | venue = [[बे ओव्हल]], माउंट मौनगानुई | umpires = [[शॉन हेग]] (न्यूझीलंड) आणि [[वेन नाइट्स]] (न्यूझीलंड) | motm = शादाब खान (पाकिस्तान) | toss = पाकिस्तानने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = }} ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:पाकिस्तान क्रिकेट संघाचे न्यूझीलंड दौरे]] [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] 66w2pm99kgf2tcfu8r4900seskg70ad 2143251 2143226 2022-08-05T09:09:15Z KiranBOT II 140753 शुद्धलेखन — शहराचे अचूक नाव ([[सदस्य:KiranBOT II/typos#शहराचे अचूक नाव|अधिक माहिती]]) wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tour | series_name = पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यूझीलंड दौरा, २०१७-१८ | team1_image = Flag of New Zealand.svg | team1_name = न्यूझीलंड | team2_image = Flag of Pakistan.svg | team2_name = पाकिस्तान | from_date = ३ जानेवारी | to_date = २८ जानेवारी २०१८ | team1_captain = [[केन विल्यमसन]]<ref name="Kane" group="n">केन विल्यमसनच्या जागी टीम साऊदीने न्यूझीलंडच्या पहिल्या टी२०आ सामन्यासाठी कर्णधार म्हणून नियुक्ती केली.</ref> | team2_captain = [[सर्फराज अहमद]] | no_of_ODIs = 5 | team1_ODIs_won = 5 | team2_ODIs_won = 0 | team1_ODIs_most_runs = [[मार्टिन गप्टिल]] (३१०) | team2_ODIs_most_runs = फखर जमान (१५०) | team1_ODIs_most_wickets = [[ट्रेंट बोल्ट]] (९) | team2_ODIs_most_wickets = रुम्मन रईस (८) | player_of_ODI_series = [[मार्टिन गप्टिल]] (न्यूझीलंड) | no_of_twenty20s = 3 | team1_twenty20s_won = 1 | team2_twenty20s_won = 2 | team1_twenty20s_most_runs = [[मार्टिन गप्टिल]] (८७) | team2_twenty20s_most_runs = [[बाबर आझम]] (१०९) | team1_twenty20s_most_wickets = [[मिचेल सँटनर]] (४)<br>सेठ रान्स (४) | team2_twenty20s_most_wickets = शादाब खान (५) | player_of_twenty20_series = [[मोहम्मद अमीर]] (पाकिस्तान) }} पाकिस्तान क्रिकेट संघाने जानेवारी २०१८ मध्ये पाच एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय (वनडे) आणि तीन ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय (टी२०आ) सामने खेळण्यासाठी न्यू झीलंडचा दौरा केला.<ref name="Fixtures">{{cite web |url=http://icc-live.s3.amazonaws.com/cms/media/about_docs/547c2a4d42a86-Copy%20of%20Copy%20of%20FTP%202015%20to%202019%20as%20at%20Nov%202014.pdf |title=Future Tours Programme |access-date=16 January 2016 |work=International Cricket Council}}</ref><ref name="CI">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/newzealand/content/story/1114249.html |title=NZC drop West Indies Test with eye to the future |access-date=2 August 2017 |work=ESPN Cricinfo}}</ref><ref name="CB">{{cite web |url=http://www.cricbuzz.com/cricket-news/96199/new-zealand-cricket-team-limit-windies-tests-to-two |title=New Zealand Cricket limit Windies Tests to two |access-date=2 August 2017 |work=CricBuzz}}</ref> न्यू झीलंडने एकदिवसीय मालिका ५-० ने जिंकली, त्यांचा दुसरा ५-० द्विपक्षीय मालिका विजय, २००० मध्ये वेस्ट इंडीजविरुद्ध पहिला विजय.<ref name=ODIresult>{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/series/17948/report/1115806/|title=NZ overcome late surge to seal 5-0 sweep |access-date=19 January 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref><ref name=WI>{{cite web |url=https://www.stuff.co.nz/sport/cricket/100726445/black-caps-hold-off-late-pakistan-charge-to-complete-first-50-sweep-since-2000 |title=Black Caps hold off late Pakistan charge to complete first 5-0 sweep since 2000 |access-date=19 January 2018 |work=Stuff}}</ref> पाकिस्तानने टी२०आ मालिका २-१ ने जिंकली. हा पाकिस्तानचा न्यू झीलंडमधील पहिला टी२०आ मालिका विजय होता आणि परिणामी, पाकिस्तान आयसीसी टी२०आ चॅम्पियनशिप क्रमवारीत अव्वल स्थानी पोहोचला.<ref name=first>{{cite web |url=https://www.stuff.co.nz/sport/cricket/100964561/black-caps-stumble-to-defeat-as-pakistan-win-twenty20-series |title=Black Caps stumble to defeat as Pakistan win Twenty20 series |access-date=28 January 2018 |work=Stuff}}</ref><ref name=No1>{{cite web |url=https://www.supersport.com/cricket/new-zealand-v-pakistan-201718/news/180128/Pakistan_end_tour_on_a_high |title=Pakistan end tour on a high |access-date=28 January 2018 |work=SuperSport}}</ref> ==टी२०आ मालिका== ===पहिला टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = २२ जानेवारी २०१८ | time = १६:०० | daynight = Yes | team1 = {{cr-rt|PAK}} | team2 = {{cr|NZ}} | score1 = १०५ (१९.४ षटके) | runs1 = [[बाबर आझम]] ४१ (४१) | wickets1 = [[टिम साउथी]] ३/१३ (४ षटके) | score2 = १०६/३ (१५.५ षटके) | runs2 = कॉलिन मुनरो ४९[[नाबाद|*]] (४३) | wickets2 = रुम्मन रईस २/२४ (४ षटके) | result = न्यूझीलंडने ७ गडी राखून विजय मिळवला | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1115807.html धावफलक] | venue = वेलिंग्टन प्रादेशिक स्टेडियम, [[वेलिंग्टन]] | umpires = [[वेन नाइट्स]] (न्यूझीलंड) आणि [[ख्रिस ब्राउन]] (न्यूझीलंड) | motm = कॉलिन मुनरो (न्यूझीलंड) | toss = न्यूझीलंडने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = }} ===दुसरा टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = २५ जानेवारी २०१८ | time = १९:०० | night = Yes | team1 = {{cr-rt|PAK}} | team2 = {{cr|NZ}} | score1 = २०१/४ (२० षटके) | runs1 = [[बाबर आझम]] ५०[[नाबाद|*]] (२९) | wickets1 = बेन व्हीलर २/३६ (४ षटके) | score2 = १५३ (१८.३ षटके) | runs2 = [[मिचेल सँटनर]] ३७ (२८) | wickets2 = [[फहीम अश्रफ]] ३/२२ (३.३ षटके) | result = पाकिस्तानने ४८ धावांनी विजय मिळवला | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1115808.html धावफलक] | venue = [[ईडन पार्क]], [[ऑकलंड]] | umpires = [[ख्रिस ब्राउन]] (न्यूझीलंड) आणि [[शॉन हेग]] (न्यूझीलंड) | motm = फखर जमान (पाकिस्तान) | toss = पाकिस्तानने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = जानेवारी २०१६ पासून सर्व फॉरमॅटमधील चौदा सामन्यांमध्ये पाकिस्तानचा न्यूझीलंडविरुद्धचा हा पहिला विजय होता.<ref name=Fourteen>{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/series/17948/report/1115808/ |title=Fakhar, Babar fifties keep series alive |access-date=25 January 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> }} ===तिसरा टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = २८ जानेवारी २०१८ | time = १९:०० | night = Yes | team1 = {{cr-rt|PAK}} | team2 = {{cr|NZ}} | score1 = १८१/६ (२० षटके) | runs1 = फखर जमान ४६ (३६) | wickets1 = [[मिचेल सँटनर]] २/२४ (४ षटके) | score2 = १६३/६ (२० षटके) | runs2 = [[मार्टिन गप्टिल]] ५९ (४३) | wickets2 = शादाब खान २/१९ (४ षटके) | result = पाकिस्तान १८ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1115809.html धावफलक] | venue = [[बे ओव्हल]], माउंट मौनगानुई | umpires = [[शॉन हेग]] (न्यूझीलंड) आणि [[वेन नाइट्स]] (न्यूझीलंड) | motm = शादाब खान (पाकिस्तान) | toss = पाकिस्तानने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = }} ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:पाकिस्तान क्रिकेट संघाचे न्यू झीलंड दौरे]] [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] htf6rsxiu3d3pjjdne70oz8kfgabtrw 2143299 2143251 2022-08-05T11:10:11Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यूझीलंड दौरा, २०१७-१८]] वरुन [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१७-१८]] ला हलविला wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tour | series_name = पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यूझीलंड दौरा, २०१७-१८ | team1_image = Flag of New Zealand.svg | team1_name = न्यूझीलंड | team2_image = Flag of Pakistan.svg | team2_name = पाकिस्तान | from_date = ३ जानेवारी | to_date = २८ जानेवारी २०१८ | team1_captain = [[केन विल्यमसन]]<ref name="Kane" group="n">केन विल्यमसनच्या जागी टीम साऊदीने न्यूझीलंडच्या पहिल्या टी२०आ सामन्यासाठी कर्णधार म्हणून नियुक्ती केली.</ref> | team2_captain = [[सर्फराज अहमद]] | no_of_ODIs = 5 | team1_ODIs_won = 5 | team2_ODIs_won = 0 | team1_ODIs_most_runs = [[मार्टिन गप्टिल]] (३१०) | team2_ODIs_most_runs = फखर जमान (१५०) | team1_ODIs_most_wickets = [[ट्रेंट बोल्ट]] (९) | team2_ODIs_most_wickets = रुम्मन रईस (८) | player_of_ODI_series = [[मार्टिन गप्टिल]] (न्यूझीलंड) | no_of_twenty20s = 3 | team1_twenty20s_won = 1 | team2_twenty20s_won = 2 | team1_twenty20s_most_runs = [[मार्टिन गप्टिल]] (८७) | team2_twenty20s_most_runs = [[बाबर आझम]] (१०९) | team1_twenty20s_most_wickets = [[मिचेल सँटनर]] (४)<br>सेठ रान्स (४) | team2_twenty20s_most_wickets = शादाब खान (५) | player_of_twenty20_series = [[मोहम्मद अमीर]] (पाकिस्तान) }} पाकिस्तान क्रिकेट संघाने जानेवारी २०१८ मध्ये पाच एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय (वनडे) आणि तीन ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय (टी२०आ) सामने खेळण्यासाठी न्यू झीलंडचा दौरा केला.<ref name="Fixtures">{{cite web |url=http://icc-live.s3.amazonaws.com/cms/media/about_docs/547c2a4d42a86-Copy%20of%20Copy%20of%20FTP%202015%20to%202019%20as%20at%20Nov%202014.pdf |title=Future Tours Programme |access-date=16 January 2016 |work=International Cricket Council}}</ref><ref name="CI">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/newzealand/content/story/1114249.html |title=NZC drop West Indies Test with eye to the future |access-date=2 August 2017 |work=ESPN Cricinfo}}</ref><ref name="CB">{{cite web |url=http://www.cricbuzz.com/cricket-news/96199/new-zealand-cricket-team-limit-windies-tests-to-two |title=New Zealand Cricket limit Windies Tests to two |access-date=2 August 2017 |work=CricBuzz}}</ref> न्यू झीलंडने एकदिवसीय मालिका ५-० ने जिंकली, त्यांचा दुसरा ५-० द्विपक्षीय मालिका विजय, २००० मध्ये वेस्ट इंडीजविरुद्ध पहिला विजय.<ref name=ODIresult>{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/series/17948/report/1115806/|title=NZ overcome late surge to seal 5-0 sweep |access-date=19 January 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref><ref name=WI>{{cite web |url=https://www.stuff.co.nz/sport/cricket/100726445/black-caps-hold-off-late-pakistan-charge-to-complete-first-50-sweep-since-2000 |title=Black Caps hold off late Pakistan charge to complete first 5-0 sweep since 2000 |access-date=19 January 2018 |work=Stuff}}</ref> पाकिस्तानने टी२०आ मालिका २-१ ने जिंकली. हा पाकिस्तानचा न्यू झीलंडमधील पहिला टी२०आ मालिका विजय होता आणि परिणामी, पाकिस्तान आयसीसी टी२०आ चॅम्पियनशिप क्रमवारीत अव्वल स्थानी पोहोचला.<ref name=first>{{cite web |url=https://www.stuff.co.nz/sport/cricket/100964561/black-caps-stumble-to-defeat-as-pakistan-win-twenty20-series |title=Black Caps stumble to defeat as Pakistan win Twenty20 series |access-date=28 January 2018 |work=Stuff}}</ref><ref name=No1>{{cite web |url=https://www.supersport.com/cricket/new-zealand-v-pakistan-201718/news/180128/Pakistan_end_tour_on_a_high |title=Pakistan end tour on a high |access-date=28 January 2018 |work=SuperSport}}</ref> ==टी२०आ मालिका== ===पहिला टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = २२ जानेवारी २०१८ | time = १६:०० | daynight = Yes | team1 = {{cr-rt|PAK}} | team2 = {{cr|NZ}} | score1 = १०५ (१९.४ षटके) | runs1 = [[बाबर आझम]] ४१ (४१) | wickets1 = [[टिम साउथी]] ३/१३ (४ षटके) | score2 = १०६/३ (१५.५ षटके) | runs2 = कॉलिन मुनरो ४९[[नाबाद|*]] (४३) | wickets2 = रुम्मन रईस २/२४ (४ षटके) | result = न्यूझीलंडने ७ गडी राखून विजय मिळवला | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1115807.html धावफलक] | venue = वेलिंग्टन प्रादेशिक स्टेडियम, [[वेलिंग्टन]] | umpires = [[वेन नाइट्स]] (न्यूझीलंड) आणि [[ख्रिस ब्राउन]] (न्यूझीलंड) | motm = कॉलिन मुनरो (न्यूझीलंड) | toss = न्यूझीलंडने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = }} ===दुसरा टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = २५ जानेवारी २०१८ | time = १९:०० | night = Yes | team1 = {{cr-rt|PAK}} | team2 = {{cr|NZ}} | score1 = २०१/४ (२० षटके) | runs1 = [[बाबर आझम]] ५०[[नाबाद|*]] (२९) | wickets1 = बेन व्हीलर २/३६ (४ षटके) | score2 = १५३ (१८.३ षटके) | runs2 = [[मिचेल सँटनर]] ३७ (२८) | wickets2 = [[फहीम अश्रफ]] ३/२२ (३.३ षटके) | result = पाकिस्तानने ४८ धावांनी विजय मिळवला | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1115808.html धावफलक] | venue = [[ईडन पार्क]], [[ऑकलंड]] | umpires = [[ख्रिस ब्राउन]] (न्यूझीलंड) आणि [[शॉन हेग]] (न्यूझीलंड) | motm = फखर जमान (पाकिस्तान) | toss = पाकिस्तानने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = जानेवारी २०१६ पासून सर्व फॉरमॅटमधील चौदा सामन्यांमध्ये पाकिस्तानचा न्यूझीलंडविरुद्धचा हा पहिला विजय होता.<ref name=Fourteen>{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/series/17948/report/1115808/ |title=Fakhar, Babar fifties keep series alive |access-date=25 January 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> }} ===तिसरा टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = २८ जानेवारी २०१८ | time = १९:०० | night = Yes | team1 = {{cr-rt|PAK}} | team2 = {{cr|NZ}} | score1 = १८१/६ (२० षटके) | runs1 = फखर जमान ४६ (३६) | wickets1 = [[मिचेल सँटनर]] २/२४ (४ षटके) | score2 = १६३/६ (२० षटके) | runs2 = [[मार्टिन गप्टिल]] ५९ (४३) | wickets2 = शादाब खान २/१९ (४ षटके) | result = पाकिस्तान १८ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1115809.html धावफलक] | venue = [[बे ओव्हल]], माउंट मौनगानुई | umpires = [[शॉन हेग]] (न्यूझीलंड) आणि [[वेन नाइट्स]] (न्यूझीलंड) | motm = शादाब खान (पाकिस्तान) | toss = पाकिस्तानने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = }} ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:पाकिस्तान क्रिकेट संघाचे न्यू झीलंड दौरे]] [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] htf6rsxiu3d3pjjdne70oz8kfgabtrw 0 309537 2143228 2022-08-05T06:50:56Z Ganesh591 62733 नवीन पान: झिम्बाब्वे क्रिकेट संघाने फेब्रुवारी २०१८ मध्ये अफगाणिस्तान क्रिकेट संघासोबत दोन ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय सामने (T20I) आणि पाच एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय (ODI) सामने खेळण्यासाठी संयुक... wikitext text/x-wiki झिम्बाब्वे क्रिकेट संघाने फेब्रुवारी २०१८ मध्ये अफगाणिस्तान क्रिकेट संघासोबत दोन ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय सामने (T20I) आणि पाच एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय (ODI) सामने खेळण्यासाठी संयुक्त अरब अमिरातीचा दौरा केला. ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:झिम्बाब्वे क्रिकेट संघाचे अफगाणिस्तान दौरे]] [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] 184l3p5j7ygq5av9mny22oh2xk20fa9 2143230 2143228 2022-08-05T07:04:12Z Ganesh591 62733 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tour | series_name = अफगाणिस्तान विरुद्ध झिम्बाब्वे क्रिकेट संघाचा संयुक्त अरब अमिराती दौरा, २०१७-१८ | team1_image = Flag of Afghanistan (2013–2021).svg | team1_name = अफगाणिस्तान | team2_image = Flag of Zimbabwe.svg | team2_name = झिम्बाब्वे | from_date = ५ | to_date = १९ फेब्रुवारी २०१८ | team1_captain = [[असगर स्तानिकझाई]] | team2_captain = [[ग्रॅम क्रेमर]] | no_of_ODIs = 5 | team1_ODIs_won = 4 | team2_ODIs_won = 1 | team1_ODIs_most_runs = [[रहमत शाह]] (२७२) | team2_ODIs_most_runs = [[ब्रेंडन टेलर]] (२०७) | team1_ODIs_most_wickets = राशिद खान (१६) | team2_ODIs_most_wickets = [[ग्रॅम क्रेमर]] (९) | player_of_ODI_series = राशिद खान (अफगाणिस्तान) | no_of_twenty20s = 2 | team1_twenty20s_won = 2 | team2_twenty20s_won = 0 | team1_twenty20s_most_runs = [[मोहम्मद नबी]] (८५) | team2_twenty20s_most_runs = हॅमिल्टन मसाकादझा (४७) | team1_twenty20s_most_wickets = राशिद खान (५) | team2_twenty20s_most_wickets = [[तेंडाई चतारा]] (४)<br>ब्लेसींग मुजरबानी (४) | player_of_twenty20_series = }} झिम्बाब्वे क्रिकेट संघाने फेब्रुवारी २०१८ मध्ये अफगाणिस्तान क्रिकेट संघासोबत दोन ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय (टी२०आ) आणि पाच एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय (वनडे) सामने खेळण्यासाठी संयुक्त अरब अमिरातीचा दौरा केला.<ref name="TOI">{{cite web |url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/cricket/news/afghanistan-to-play-ireland-zimbabwe-in-sharjah/articleshow/61174226.cms |title=Afghanistan to play Ireland, Zimbabwe in Sharjah |access-date=25 October 2017 |work=Times of India}}</ref><ref name="CI">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/21433760/afghanistan-zimbabwe-play-limited-overs-series-february-2018 |title=Afghanistan, Zimbabwe to play limited-overs series in February 2018 |access-date=16 November 2017 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> जून २०१७ मध्ये आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषदेने कसोटी दर्जा बहाल केल्यानंतर अफगाणिस्तानच्या पहिल्या कसोटी सामन्याचा त्यात समावेश असेल असे प्रारंभिक अहवालात सुचवले होते,<ref name="CITest">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/21150832/heath-streak-urges-more-elite-cricket-zimbabwe |title=Streak urges more elite cricket for Zimbabwe |access-date=25 October 2017 |work=ESPN Cricinfo}}</ref><ref name=status>{{cite web |url=https://www.bbc.co.uk/sport/cricket/40364481 |title=Ireland & Afghanistan awarded Test status by International Cricket Council |author=<!--Not stated--> |date=22 June 2017 |website=BBC News |access-date=22 June 2017 }}</ref> परंतु त्याऐवजी या दौर्‍यात फक्त मर्यादित षटकांच्या सामन्यांचा समावेश होता. झिम्बाब्वे क्रिकेटच्या एका अधिकाऱ्याने सांगितले की, दोन्ही बाजू अजूनही कसोटी सामना खेळण्यासाठी बोलणी करत आहेत, परंतु ते २०१८ क्रिकेट विश्वचषक पात्रता फेरीनंतर कधीतरी होईल.<ref name="CI"/> अफगाणिस्तानने टी२०आ मालिका २-० ने जिंकली, आयसीसी टी२०आ चॅम्पियनशिपमध्ये श्रीलंकेपेक्षा आठव्या स्थानावर पोहोचले.<ref name="T20Ires">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/617822 |title=Afghanistan beat Zimbabwe to go eighth in the ICC T20I Team Rankings |publisher=International Cricket Council |access-date=6 February 2018}}</ref> अफगाणिस्तानने एकदिवसीय मालिका ४-१ ने जिंकली.<ref name="ODIIres">{{cite web |url=http://www.cricket365.com/reports-previews/zimbabwe-falter-despite-afghan-collapse/ |title=Zimbabwe falter despite Afghan collapse |publisher=Cricket365 |access-date=19 February 2018}}</ref> ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:झिम्बाब्वे क्रिकेट संघाचे अफगाणिस्तान दौरे]] [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] ot9v0kfjpm7anf9hza7xp33vx4dwakc 2143234 2143230 2022-08-05T07:16:47Z Ganesh591 62733 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tour | series_name = अफगाणिस्तान विरुद्ध झिम्बाब्वे क्रिकेट संघाचा संयुक्त अरब अमिराती दौरा, २०१७-१८ | team1_image = Flag of Afghanistan (2013–2021).svg | team1_name = अफगाणिस्तान | team2_image = Flag of Zimbabwe.svg | team2_name = झिम्बाब्वे | from_date = ५ | to_date = १९ फेब्रुवारी २०१८ | team1_captain = [[असगर स्तानिकझाई]] | team2_captain = [[ग्रॅम क्रेमर]] | no_of_ODIs = 5 | team1_ODIs_won = 4 | team2_ODIs_won = 1 | team1_ODIs_most_runs = [[रहमत शाह]] (२७२) | team2_ODIs_most_runs = [[ब्रेंडन टेलर]] (२०७) | team1_ODIs_most_wickets = राशिद खान (१६) | team2_ODIs_most_wickets = [[ग्रॅम क्रेमर]] (९) | player_of_ODI_series = राशिद खान (अफगाणिस्तान) | no_of_twenty20s = 2 | team1_twenty20s_won = 2 | team2_twenty20s_won = 0 | team1_twenty20s_most_runs = [[मोहम्मद नबी]] (८५) | team2_twenty20s_most_runs = हॅमिल्टन मसाकादझा (४७) | team1_twenty20s_most_wickets = राशिद खान (५) | team2_twenty20s_most_wickets = [[तेंडाई चतारा]] (४)<br>ब्लेसींग मुजरबानी (४) | player_of_twenty20_series = }} झिम्बाब्वे क्रिकेट संघाने फेब्रुवारी २०१८ मध्ये अफगाणिस्तान क्रिकेट संघासोबत दोन ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय (टी२०आ) आणि पाच एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय (वनडे) सामने खेळण्यासाठी संयुक्त अरब अमिरातीचा दौरा केला.<ref name="TOI">{{cite web |url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/cricket/news/afghanistan-to-play-ireland-zimbabwe-in-sharjah/articleshow/61174226.cms |title=Afghanistan to play Ireland, Zimbabwe in Sharjah |access-date=25 October 2017 |work=Times of India}}</ref><ref name="CI">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/21433760/afghanistan-zimbabwe-play-limited-overs-series-february-2018 |title=Afghanistan, Zimbabwe to play limited-overs series in February 2018 |access-date=16 November 2017 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> जून २०१७ मध्ये आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषदेने कसोटी दर्जा बहाल केल्यानंतर अफगाणिस्तानच्या पहिल्या कसोटी सामन्याचा त्यात समावेश असेल असे प्रारंभिक अहवालात सुचवले होते,<ref name="CITest">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/21150832/heath-streak-urges-more-elite-cricket-zimbabwe |title=Streak urges more elite cricket for Zimbabwe |access-date=25 October 2017 |work=ESPN Cricinfo}}</ref><ref name=status>{{cite web |url=https://www.bbc.co.uk/sport/cricket/40364481 |title=Ireland & Afghanistan awarded Test status by International Cricket Council |author=<!--Not stated--> |date=22 June 2017 |website=BBC News |access-date=22 June 2017 }}</ref> परंतु त्याऐवजी या दौर्‍यात फक्त मर्यादित षटकांच्या सामन्यांचा समावेश होता. झिम्बाब्वे क्रिकेटच्या एका अधिकाऱ्याने सांगितले की, दोन्ही बाजू अजूनही कसोटी सामना खेळण्यासाठी बोलणी करत आहेत, परंतु ते २०१८ क्रिकेट विश्वचषक पात्रता फेरीनंतर कधीतरी होईल.<ref name="CI"/> अफगाणिस्तानने टी२०आ मालिका २-० ने जिंकली, आयसीसी टी२०आ चॅम्पियनशिपमध्ये श्रीलंकेपेक्षा आठव्या स्थानावर पोहोचले.<ref name="T20Ires">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/617822 |title=Afghanistan beat Zimbabwe to go eighth in the ICC T20I Team Rankings |publisher=International Cricket Council |access-date=6 February 2018}}</ref> अफगाणिस्तानने एकदिवसीय मालिका ४-१ ने जिंकली.<ref name="ODIIres">{{cite web |url=http://www.cricket365.com/reports-previews/zimbabwe-falter-despite-afghan-collapse/ |title=Zimbabwe falter despite Afghan collapse |publisher=Cricket365 |access-date=19 February 2018}}</ref> ==टी२०आ मालिका== ===पहिला टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = ५ फेब्रुवारी २०१८ | time = १९:०० | night = Yes | team1 = {{cr-rt|ZIM}} | team2 = {{cr|AFG|२०१३}} | score1 = १२०/९ (२० षटके) | runs1 = [[सॉलोमन मिरे]] ३४ (२१) | wickets1 = राशिद खान ३/१९ (४ षटके) | score2 = १२१/५ (१४.४ षटके) | runs2 = [[मोहम्मद नबी]] ४०[[नाबाद|*]] (२७) | wickets2 = ब्लेसिंग मुजरबानी २/३६ (४ षटके) | result = अफगाणिस्तानने ५ गडी राखून विजय मिळवला | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1134031.html धावफलक] | venue = शारजाह क्रिकेट स्टेडियम, [[शारजाह]] | umpires = अहमद शाह दुर्रानी (अफगाणिस्तान) आणि [[बिस्मिल्लाह जान शिनवारी]] (अफगाणिस्तान) | motm = [[मोहम्मद नबी]] (अफगाणिस्तान) | toss = अफगाणिस्तानने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = मुजीब उर रहमान (अफगाणिस्तान), रायन बर्ल, सोलोमन मिरे आणि ब्लेसिंग मुझाराबानी (झिम्बाब्वे) या सर्वांनी त्यांचे टी२०आ पदार्पण केले. }} ===दुसरा टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = ६ फेब्रुवारी २०१८ | time = १९:०० | night = Yes | team1 = {{cr-rt|AFG|२०१३}} | team2 = {{cr|ZIM}} | score1 = १५८/९ (२० षटके) | runs1 = [[मोहम्मद नबी]] ४५ (२६) | wickets1 = [[तेंडाई चतारा]] ३/२० (४ षटके) | score2 = १४१/५ (२० षटके) | runs2 = [[सिकंदर रझा]] ४० (२६) | wickets2 = [[मुजीब उर रहमान]] २/२१ (४ षटके) | result = अफगाणिस्तान १७ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1134032.html धावफलक] | venue = शारजाह क्रिकेट स्टेडियम, [[शारजाह]] | umpires = इझातुल्ला साफी (अफगाणिस्तान) आणि अहमद शाह दुर्रानी (अफगाणिस्तान) | motm = [[मोहम्मद नबी]] (अफगाणिस्तान) | toss = झिम्बाब्वेने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = }} ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:झिम्बाब्वे क्रिकेट संघाचे अफगाणिस्तान दौरे]] [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] 3wjkurwkm9qj1nh2js5tp37ydkn59kc 2143249 2143234 2022-08-05T09:00:44Z KiranBOT II 140753 शुद्धलेखन — योग्य रकार ([[सदस्य:KiranBOT II/typos#योग्य रकार|अधिक माहिती]]) wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tour | series_name = अफगाणिस्तान विरुद्ध झिम्बाब्वे क्रिकेट संघाचा संयुक्त अरब अमिराती दौरा, २०१७-१८ | team1_image = Flag of Afghanistan (2013–2021).svg | team1_name = अफगाणिस्तान | team2_image = Flag of Zimbabwe.svg | team2_name = झिम्बाब्वे | from_date = ५ | to_date = १९ फेब्रुवारी २०१८ | team1_captain = [[असगर स्तानिकझाई]] | team2_captain = [[ग्रॅम क्रेमर]] | no_of_ODIs = 5 | team1_ODIs_won = 4 | team2_ODIs_won = 1 | team1_ODIs_most_runs = [[रहमत शाह]] (२७२) | team2_ODIs_most_runs = [[ब्रेंडन टेलर]] (२०७) | team1_ODIs_most_wickets = राशिद खान (१६) | team2_ODIs_most_wickets = [[ग्रॅम क्रेमर]] (९) | player_of_ODI_series = राशिद खान (अफगाणिस्तान) | no_of_twenty20s = 2 | team1_twenty20s_won = 2 | team2_twenty20s_won = 0 | team1_twenty20s_most_runs = [[मोहम्मद नबी]] (८५) | team2_twenty20s_most_runs = हॅमिल्टन मसाकादझा (४७) | team1_twenty20s_most_wickets = राशिद खान (५) | team2_twenty20s_most_wickets = [[तेंडाई चतारा]] (४)<br>ब्लेसींग मुजरबानी (४) | player_of_twenty20_series = }} झिम्बाब्वे क्रिकेट संघाने फेब्रुवारी २०१८ मध्ये अफगाणिस्तान क्रिकेट संघासोबत दोन ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय (टी२०आ) आणि पाच एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय (वनडे) सामने खेळण्यासाठी संयुक्त अरब अमिरातीचा दौरा केला.<ref name="TOI">{{cite web |url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/cricket/news/afghanistan-to-play-ireland-zimbabwe-in-sharjah/articleshow/61174226.cms |title=Afghanistan to play Ireland, Zimbabwe in Sharjah |access-date=25 October 2017 |work=Times of India}}</ref><ref name="CI">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/21433760/afghanistan-zimbabwe-play-limited-overs-series-february-2018 |title=Afghanistan, Zimbabwe to play limited-overs series in February 2018 |access-date=16 November 2017 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> जून २०१७ मध्ये आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषदेने कसोटी दर्जा बहाल केल्यानंतर अफगाणिस्तानच्या पहिल्या कसोटी सामन्याचा त्यात समावेश असेल असे प्रारंभिक अहवालात सुचवले होते,<ref name="CITest">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/21150832/heath-streak-urges-more-elite-cricket-zimbabwe |title=Streak urges more elite cricket for Zimbabwe |access-date=25 October 2017 |work=ESPN Cricinfo}}</ref><ref name=status>{{cite web |url=https://www.bbc.co.uk/sport/cricket/40364481 |title=Ireland & Afghanistan awarded Test status by International Cricket Council |author=<!--Not stated--> |date=22 June 2017 |website=BBC News |access-date=22 June 2017 }}</ref> परंतु त्याऐवजी या दौऱ्यात फक्त मर्यादित षटकांच्या सामन्यांचा समावेश होता. झिम्बाब्वे क्रिकेटच्या एका अधिकाऱ्याने सांगितले की, दोन्ही बाजू अजूनही कसोटी सामना खेळण्यासाठी बोलणी करत आहेत, परंतु ते २०१८ क्रिकेट विश्वचषक पात्रता फेरीनंतर कधीतरी होईल.<ref name="CI"/> अफगाणिस्तानने टी२०आ मालिका २-० ने जिंकली, आयसीसी टी२०आ चॅम्पियनशिपमध्ये श्रीलंकेपेक्षा आठव्या स्थानावर पोहोचले.<ref name="T20Ires">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/617822 |title=Afghanistan beat Zimbabwe to go eighth in the ICC T20I Team Rankings |publisher=International Cricket Council |access-date=6 February 2018}}</ref> अफगाणिस्तानने एकदिवसीय मालिका ४-१ ने जिंकली.<ref name="ODIIres">{{cite web |url=http://www.cricket365.com/reports-previews/zimbabwe-falter-despite-afghan-collapse/ |title=Zimbabwe falter despite Afghan collapse |publisher=Cricket365 |access-date=19 February 2018}}</ref> ==टी२०आ मालिका== ===पहिला टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = ५ फेब्रुवारी २०१८ | time = १९:०० | night = Yes | team1 = {{cr-rt|ZIM}} | team2 = {{cr|AFG|२०१३}} | score1 = १२०/९ (२० षटके) | runs1 = [[सॉलोमन मिरे]] ३४ (२१) | wickets1 = राशिद खान ३/१९ (४ षटके) | score2 = १२१/५ (१४.४ षटके) | runs2 = [[मोहम्मद नबी]] ४०[[नाबाद|*]] (२७) | wickets2 = ब्लेसिंग मुजरबानी २/३६ (४ षटके) | result = अफगाणिस्तानने ५ गडी राखून विजय मिळवला | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1134031.html धावफलक] | venue = शारजाह क्रिकेट स्टेडियम, [[शारजाह]] | umpires = अहमद शाह दुर्रानी (अफगाणिस्तान) आणि [[बिस्मिल्लाह जान शिनवारी]] (अफगाणिस्तान) | motm = [[मोहम्मद नबी]] (अफगाणिस्तान) | toss = अफगाणिस्तानने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = मुजीब उर रहमान (अफगाणिस्तान), रायन बर्ल, सोलोमन मिरे आणि ब्लेसिंग मुझाराबानी (झिम्बाब्वे) या सर्वांनी त्यांचे टी२०आ पदार्पण केले. }} ===दुसरा टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = ६ फेब्रुवारी २०१८ | time = १९:०० | night = Yes | team1 = {{cr-rt|AFG|२०१३}} | team2 = {{cr|ZIM}} | score1 = १५८/९ (२० षटके) | runs1 = [[मोहम्मद नबी]] ४५ (२६) | wickets1 = [[तेंडाई चतारा]] ३/२० (४ षटके) | score2 = १४१/५ (२० षटके) | runs2 = [[सिकंदर रझा]] ४० (२६) | wickets2 = [[मुजीब उर रहमान]] २/२१ (४ षटके) | result = अफगाणिस्तान १७ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1134032.html धावफलक] | venue = शारजाह क्रिकेट स्टेडियम, [[शारजाह]] | umpires = इझातुल्ला साफी (अफगाणिस्तान) आणि अहमद शाह दुर्रानी (अफगाणिस्तान) | motm = [[मोहम्मद नबी]] (अफगाणिस्तान) | toss = झिम्बाब्वेने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = }} ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:झिम्बाब्वे क्रिकेट संघाचे अफगाणिस्तान दौरे]] [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] swwhaz8rgr6xapkhmdhas2mzgrus6tl 2143301 2143249 2022-08-05T11:11:30Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[अफगाणिस्तान विरुद्ध झिम्बाब्वे क्रिकेट संघाचा संयुक्त अरब अमिराती दौरा, २०१७-१८]] वरुन [[झिम्बाब्वे क्रिकेट संघाचा अफगाणिस्तान दौरा (संयुक्त अरब अमिरातीमध्ये), २०१७-१८]] ला हलविला wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tour | series_name = अफगाणिस्तान विरुद्ध झिम्बाब्वे क्रिकेट संघाचा संयुक्त अरब अमिराती दौरा, २०१७-१८ | team1_image = Flag of Afghanistan (2013–2021).svg | team1_name = अफगाणिस्तान | team2_image = Flag of Zimbabwe.svg | team2_name = झिम्बाब्वे | from_date = ५ | to_date = १९ फेब्रुवारी २०१८ | team1_captain = [[असगर स्तानिकझाई]] | team2_captain = [[ग्रॅम क्रेमर]] | no_of_ODIs = 5 | team1_ODIs_won = 4 | team2_ODIs_won = 1 | team1_ODIs_most_runs = [[रहमत शाह]] (२७२) | team2_ODIs_most_runs = [[ब्रेंडन टेलर]] (२०७) | team1_ODIs_most_wickets = राशिद खान (१६) | team2_ODIs_most_wickets = [[ग्रॅम क्रेमर]] (९) | player_of_ODI_series = राशिद खान (अफगाणिस्तान) | no_of_twenty20s = 2 | team1_twenty20s_won = 2 | team2_twenty20s_won = 0 | team1_twenty20s_most_runs = [[मोहम्मद नबी]] (८५) | team2_twenty20s_most_runs = हॅमिल्टन मसाकादझा (४७) | team1_twenty20s_most_wickets = राशिद खान (५) | team2_twenty20s_most_wickets = [[तेंडाई चतारा]] (४)<br>ब्लेसींग मुजरबानी (४) | player_of_twenty20_series = }} झिम्बाब्वे क्रिकेट संघाने फेब्रुवारी २०१८ मध्ये अफगाणिस्तान क्रिकेट संघासोबत दोन ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय (टी२०आ) आणि पाच एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय (वनडे) सामने खेळण्यासाठी संयुक्त अरब अमिरातीचा दौरा केला.<ref name="TOI">{{cite web |url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/cricket/news/afghanistan-to-play-ireland-zimbabwe-in-sharjah/articleshow/61174226.cms |title=Afghanistan to play Ireland, Zimbabwe in Sharjah |access-date=25 October 2017 |work=Times of India}}</ref><ref name="CI">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/21433760/afghanistan-zimbabwe-play-limited-overs-series-february-2018 |title=Afghanistan, Zimbabwe to play limited-overs series in February 2018 |access-date=16 November 2017 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> जून २०१७ मध्ये आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषदेने कसोटी दर्जा बहाल केल्यानंतर अफगाणिस्तानच्या पहिल्या कसोटी सामन्याचा त्यात समावेश असेल असे प्रारंभिक अहवालात सुचवले होते,<ref name="CITest">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/21150832/heath-streak-urges-more-elite-cricket-zimbabwe |title=Streak urges more elite cricket for Zimbabwe |access-date=25 October 2017 |work=ESPN Cricinfo}}</ref><ref name=status>{{cite web |url=https://www.bbc.co.uk/sport/cricket/40364481 |title=Ireland & Afghanistan awarded Test status by International Cricket Council |author=<!--Not stated--> |date=22 June 2017 |website=BBC News |access-date=22 June 2017 }}</ref> परंतु त्याऐवजी या दौऱ्यात फक्त मर्यादित षटकांच्या सामन्यांचा समावेश होता. झिम्बाब्वे क्रिकेटच्या एका अधिकाऱ्याने सांगितले की, दोन्ही बाजू अजूनही कसोटी सामना खेळण्यासाठी बोलणी करत आहेत, परंतु ते २०१८ क्रिकेट विश्वचषक पात्रता फेरीनंतर कधीतरी होईल.<ref name="CI"/> अफगाणिस्तानने टी२०आ मालिका २-० ने जिंकली, आयसीसी टी२०आ चॅम्पियनशिपमध्ये श्रीलंकेपेक्षा आठव्या स्थानावर पोहोचले.<ref name="T20Ires">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/617822 |title=Afghanistan beat Zimbabwe to go eighth in the ICC T20I Team Rankings |publisher=International Cricket Council |access-date=6 February 2018}}</ref> अफगाणिस्तानने एकदिवसीय मालिका ४-१ ने जिंकली.<ref name="ODIIres">{{cite web |url=http://www.cricket365.com/reports-previews/zimbabwe-falter-despite-afghan-collapse/ |title=Zimbabwe falter despite Afghan collapse |publisher=Cricket365 |access-date=19 February 2018}}</ref> ==टी२०आ मालिका== ===पहिला टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = ५ फेब्रुवारी २०१८ | time = १९:०० | night = Yes | team1 = {{cr-rt|ZIM}} | team2 = {{cr|AFG|२०१३}} | score1 = १२०/९ (२० षटके) | runs1 = [[सॉलोमन मिरे]] ३४ (२१) | wickets1 = राशिद खान ३/१९ (४ षटके) | score2 = १२१/५ (१४.४ षटके) | runs2 = [[मोहम्मद नबी]] ४०[[नाबाद|*]] (२७) | wickets2 = ब्लेसिंग मुजरबानी २/३६ (४ षटके) | result = अफगाणिस्तानने ५ गडी राखून विजय मिळवला | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1134031.html धावफलक] | venue = शारजाह क्रिकेट स्टेडियम, [[शारजाह]] | umpires = अहमद शाह दुर्रानी (अफगाणिस्तान) आणि [[बिस्मिल्लाह जान शिनवारी]] (अफगाणिस्तान) | motm = [[मोहम्मद नबी]] (अफगाणिस्तान) | toss = अफगाणिस्तानने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = मुजीब उर रहमान (अफगाणिस्तान), रायन बर्ल, सोलोमन मिरे आणि ब्लेसिंग मुझाराबानी (झिम्बाब्वे) या सर्वांनी त्यांचे टी२०आ पदार्पण केले. }} ===दुसरा टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = ६ फेब्रुवारी २०१८ | time = १९:०० | night = Yes | team1 = {{cr-rt|AFG|२०१३}} | team2 = {{cr|ZIM}} | score1 = १५८/९ (२० षटके) | runs1 = [[मोहम्मद नबी]] ४५ (२६) | wickets1 = [[तेंडाई चतारा]] ३/२० (४ षटके) | score2 = १४१/५ (२० षटके) | runs2 = [[सिकंदर रझा]] ४० (२६) | wickets2 = [[मुजीब उर रहमान]] २/२१ (४ षटके) | result = अफगाणिस्तान १७ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1134032.html धावफलक] | venue = शारजाह क्रिकेट स्टेडियम, [[शारजाह]] | umpires = इझातुल्ला साफी (अफगाणिस्तान) आणि अहमद शाह दुर्रानी (अफगाणिस्तान) | motm = [[मोहम्मद नबी]] (अफगाणिस्तान) | toss = झिम्बाब्वेने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = }} ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:झिम्बाब्वे क्रिकेट संघाचे अफगाणिस्तान दौरे]] [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] swwhaz8rgr6xapkhmdhas2mzgrus6tl 3 309538 2143229 2022-08-05T07:00:19Z साहाय्य चमू 25365 नविन सदस्याच्या चर्चापानावर [[Template:Welcome|स्वागत संदेश]] टाकला wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=स्वाती भालचंद्र पारकर}} -- [[सदस्य:साहाय्य चमू|साहाय्य चमू]] ([[सदस्य चर्चा:साहाय्य चमू|चर्चा]]) १२:३०, ५ ऑगस्ट २०२२ (IST) sxy361mv69j33yrhhsuoj77pbtjjysg 0 309539 2143236 2022-08-05T07:21:07Z Ganesh591 62733 नवीन पान: श्रीलंका क्रिकेट संघाने जानेवारी आणि फेब्रुवारी 2018 मध्ये दोन कसोटी आणि दोन ट्वेंटी20 आंतरराष्ट्रीय (T20I) सामने खेळण्यासाठी बांगलादेशचा दौरा केला. ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} वर्ग:श्री... wikitext text/x-wiki श्रीलंका क्रिकेट संघाने जानेवारी आणि फेब्रुवारी 2018 मध्ये दोन कसोटी आणि दोन ट्वेंटी20 आंतरराष्ट्रीय (T20I) सामने खेळण्यासाठी बांगलादेशचा दौरा केला. ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:श्रीलंका क्रिकेट संघाचे बांगलादेश दौरे]] [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] gque41vfxxk9ejhun0nlkq1o368rypu 2143237 2143236 2022-08-05T07:27:20Z Ganesh591 62733 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tour | series_name = Sri Lankan cricket team in Bangladesh in 2017–18 | team1_image = Flag of Bangladesh.svg | team1_name = Bangladesh | team2_image = Flag of Sri Lanka.svg | team2_name = Sri Lanka | from_date = 31 January | to_date = 18 February 2018 | team1_captain = [[Mahmudullah]] | team2_captain = [[Dinesh Chandimal]] | no_of_tests = 2 | team1_tests_won = 0 | team2_tests_won = 1 | team1_tests_most_runs = [[Mominul Haque]] (314) | team2_tests_most_runs = [[Kusal Mendis]] (271) | team1_tests_most_wickets = [[Taijul Islam]] (12) | team2_tests_most_wickets = [[Rangana Herath]] (9) | player_of_test_series = [[Roshen Silva]] (SL) | no_of_twenty20s = 2 | team1_twenty20s_won = 0 | team2_twenty20s_won = 2 | team1_twenty20s_most_runs = [[Mahmudullah]] (84) | team2_twenty20s_most_runs = [[Kusal Mendis]] (123) | team1_twenty20s_most_wickets = [[Nazmul Islam]] (2) | team2_twenty20s_most_wickets = [[Danushka Gunathilaka]] (3)<br>[[Jeevan Mendis]] (3) | player_of_twenty20_series = [[Kusal Mendis]] (SL) }} श्रीलंका क्रिकेट संघाने जानेवारी आणि फेब्रुवारी २०१८ मध्ये दोन कसोटी आणि दोन ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय (टी२०आ) सामने खेळण्यासाठी बांगलादेशचा दौरा केला.<ref name="Fixtures">{{cite web |url=http://icc-live.s3.amazonaws.com/cms/media/about_docs/547c2a4d42a86-Copy%20of%20Copy%20of%20FTP%202015%20to%202019%20as%20at%20Nov%202014.pdf |title=Future Tours Programme |access-date=16 January 2016 |work=International Cricket Council}}</ref><ref name="ND">{{cite web |url=https://www.newsday.co.zw/2017/12/bangladesh-sl-zim-series-confirmed/ |title=Bangladesh, SL, Zim series confirmed |access-date=10 December 2017 |work=News Day}}</ref> दौऱ्यापूर्वी, दोन्ही संघ झिम्बाब्वेसह तिरंगी मालिकेत खेळले.<ref name="SBNC">{{cite web |url=http://www.tigercricket.com.bd/2017/12/14/itinerary-for-tri-nation-ban-sl-zim-odi-series-test-series-ban-sl-and-t20i-series-ban-sl/ |title=Itinerary for Tri-Nation (BAN-SL-ZIM) ODI Series, Test Series (BAN – SL) and T20i Series (BAN – SL) |access-date=14 December 2017|work=Bangladesh Cricket Board}}</ref><ref name="CiDates">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/bangladesh/content/story/1129518.html |title=Bangladesh to host first tri-series since 2010 |access-date=14 December 2017|work=ESPN Cricinfo}}</ref> डिसेंबर २०१७ मध्ये, मुशफिकुर रहीमच्या जागी बांगलादेशच्या कसोटी संघाचा नवा कर्णधार म्हणून शाकिब अल हसनची नियुक्ती करण्यात आली.<ref name="newcap">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/bangladesh/content/story/1129104.html |title=Shakib named new Bangladesh Test captain |access-date=10 December 2017 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> तथापि, कसोटी मालिकेपूर्वी, २०१७-१८ बांगलादेश तिरंगी मालिकेच्या अंतिम सामन्यात शकीबच्या हाताला दुखापत झाली, पहिल्या कसोटीसाठी महमुदुल्लाहला बांगलादेशचा कर्णधार म्हणून नियुक्त केले गेले.<ref name="Mahmudullah">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/22231597/finger-injury-rules-shakib-first-sri-lanka-test |title=Finger injury rules Shakib out of first Sri Lanka Test |access-date=27 January 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> महमुदुल्लाची कर्णधार म्हणून ही पहिलीच कसोटी होती आणि कसोटीत बांगलादेशचे नेतृत्व करणारा तो दहावा खेळाडू ठरला.<ref name="Mahmudullah1">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/605545 |title=In-form Sri Lanka look to upset hosts Bangladesh |access-date=30 January 2018 |work=International Cricket Council}}</ref><ref name="Mahmudullah2">{{cite web |url=http://www.bdcrictime.com/2018/01/didnt-want-it-this-way-but-excited-mahmudullah/|title=Didn't want it this way but excited: Mahmudullah |access-date=30 January 2018 |work=BDCrictime}}</ref> दुस-या कसोटीसाठी महमुदुल्लाहने बांगलादेशचे कर्णधारपदही भूषवले होते, कारण शकीब अजूनही दुखापतीतून सावरत होता.<ref name="Ban2ndTest">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/bangladesh/content/story/1135665.html |title=Sunzamul dropped, Sabbir returns for second Test |access-date=4 February 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> पहिला सामना अनिर्णित राहिल्यानंतर श्रीलंकेने कसोटी मालिका १-० ने जिंकली.<ref name="TestRes">{{cite web |url=https://www.sport24.co.za/Cricket/dananjaya-claims-5-as-sl-thrash-bangladesh-20180210 |title=Dananjaya claims 5 as SL thrash Bangladesh |access-date=10 February 2018 |work=Sport24}}</ref> शाकिब अल हसनला देखील टी२०आ मालिकेतून वगळण्यात आले होते, त्याच्या जागी महमुदुल्लाहला पुन्हा एकदा कर्णधार म्हणून नियुक्त करण्यात आले होते.<ref name="T20I-capt">{{cite web |url=http://www.bdcrictime.com/2018/02/bangladesh-named-unchanged-squad-for-second-t20i/|title=Bangladesh named unchanged squad for second T20I|access-date=16 February 2018 |work=BD Crictime}}</ref><ref name="T20I-capt1">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/623215 |title=Nazmul Hossain Apu replaces Shakib Al Hasan in squad for first T20I |access-date=13 February 2018 |work=Sport24}}</ref> श्रीलंकेने टी२०आ मालिका २-० ने जिंकली.<ref name="T20IRes">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/624712 |title=Mendis stars as Sri Lanka stroll to series win |access-date=18 February 2018 |work=International Cricket Council}}</ref> ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:श्रीलंका क्रिकेट संघाचे बांगलादेश दौरे]] [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] 2wxa76jw63nze5isspyq3yv4wup2ioc 2143242 2143237 2022-08-05T08:01:52Z Ganesh591 62733 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tour | series_name = श्रीलंका क्रिकेट संघाचा बांगलादेश दौरा, २०१७-१८ | team1_image = Flag of Bangladesh.svg | team1_name = बांगलादेश | team2_image = Flag of Sri Lanka.svg | team2_name = श्रीलंका | from_date = ३१ जानेवारी | to_date = १८ फेब्रुवारी २०१८ | team1_captain = [[महमुदुल्ला]] | team2_captain = दिनेश चंडिमल | no_of_tests = 2 | team1_tests_won = 0 | team2_tests_won = 1 | team1_tests_most_runs = [[मोमिनुल हक]] (३१४) | team2_tests_most_runs = [[कुसल मेंडिस]] (२७१) | team1_tests_most_wickets = [[तैजुल इस्लाम]] (१२) | team2_tests_most_wickets = [[रंगना हेराथ]] (९) | player_of_test_series = [[रोशन सिल्वा]] (श्रीलंका) | no_of_twenty20s = 2 | team1_twenty20s_won = 0 | team2_twenty20s_won = 2 | team1_twenty20s_most_runs = [[महमुदुल्ला]] (८४) | team2_twenty20s_most_runs = [[कुसल मेंडिस]] (१२३) | team1_twenty20s_most_wickets = नजमुल इस्लाम (२) | team2_twenty20s_most_wickets = दानुष्का गुणथिलका (३)<br>[[जीवन मेंडिस]] (३) | player_of_twenty20_series = [[कुसल मेंडिस]] (श्रीलंका) }} श्रीलंका क्रिकेट संघाने जानेवारी आणि फेब्रुवारी २०१८ मध्ये दोन कसोटी आणि दोन ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय (टी२०आ) सामने खेळण्यासाठी बांगलादेशचा दौरा केला.<ref name="Fixtures">{{cite web |url=http://icc-live.s3.amazonaws.com/cms/media/about_docs/547c2a4d42a86-Copy%20of%20Copy%20of%20FTP%202015%20to%202019%20as%20at%20Nov%202014.pdf |title=Future Tours Programme |access-date=16 January 2016 |work=International Cricket Council}}</ref><ref name="ND">{{cite web |url=https://www.newsday.co.zw/2017/12/bangladesh-sl-zim-series-confirmed/ |title=Bangladesh, SL, Zim series confirmed |access-date=10 December 2017 |work=News Day}}</ref> दौऱ्यापूर्वी, दोन्ही संघ झिम्बाब्वेसह तिरंगी मालिकेत खेळले.<ref name="SBNC">{{cite web |url=http://www.tigercricket.com.bd/2017/12/14/itinerary-for-tri-nation-ban-sl-zim-odi-series-test-series-ban-sl-and-t20i-series-ban-sl/ |title=Itinerary for Tri-Nation (BAN-SL-ZIM) ODI Series, Test Series (BAN – SL) and T20i Series (BAN – SL) |access-date=14 December 2017|work=Bangladesh Cricket Board}}</ref><ref name="CiDates">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/bangladesh/content/story/1129518.html |title=Bangladesh to host first tri-series since 2010 |access-date=14 December 2017|work=ESPN Cricinfo}}</ref> डिसेंबर २०१७ मध्ये, मुशफिकुर रहीमच्या जागी बांगलादेशच्या कसोटी संघाचा नवा कर्णधार म्हणून शाकिब अल हसनची नियुक्ती करण्यात आली.<ref name="newcap">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/bangladesh/content/story/1129104.html |title=Shakib named new Bangladesh Test captain |access-date=10 December 2017 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> तथापि, कसोटी मालिकेपूर्वी, २०१७-१८ बांगलादेश तिरंगी मालिकेच्या अंतिम सामन्यात शकीबच्या हाताला दुखापत झाली, पहिल्या कसोटीसाठी महमुदुल्लाहला बांगलादेशचा कर्णधार म्हणून नियुक्त केले गेले.<ref name="Mahmudullah">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/22231597/finger-injury-rules-shakib-first-sri-lanka-test |title=Finger injury rules Shakib out of first Sri Lanka Test |access-date=27 January 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> महमुदुल्लाची कर्णधार म्हणून ही पहिलीच कसोटी होती आणि कसोटीत बांगलादेशचे नेतृत्व करणारा तो दहावा खेळाडू ठरला.<ref name="Mahmudullah1">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/605545 |title=In-form Sri Lanka look to upset hosts Bangladesh |access-date=30 January 2018 |work=International Cricket Council}}</ref><ref name="Mahmudullah2">{{cite web |url=http://www.bdcrictime.com/2018/01/didnt-want-it-this-way-but-excited-mahmudullah/|title=Didn't want it this way but excited: Mahmudullah |access-date=30 January 2018 |work=BDCrictime}}</ref> दुस-या कसोटीसाठी महमुदुल्लाहने बांगलादेशचे कर्णधारपदही भूषवले होते, कारण शकीब अजूनही दुखापतीतून सावरत होता.<ref name="Ban2ndTest">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/bangladesh/content/story/1135665.html |title=Sunzamul dropped, Sabbir returns for second Test |access-date=4 February 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> पहिला सामना अनिर्णित राहिल्यानंतर श्रीलंकेने कसोटी मालिका १-० ने जिंकली.<ref name="TestRes">{{cite web |url=https://www.sport24.co.za/Cricket/dananjaya-claims-5-as-sl-thrash-bangladesh-20180210 |title=Dananjaya claims 5 as SL thrash Bangladesh |access-date=10 February 2018 |work=Sport24}}</ref> शाकिब अल हसनला देखील टी२०आ मालिकेतून वगळण्यात आले होते, त्याच्या जागी महमुदुल्लाहला पुन्हा एकदा कर्णधार म्हणून नियुक्त करण्यात आले होते.<ref name="T20I-capt">{{cite web |url=http://www.bdcrictime.com/2018/02/bangladesh-named-unchanged-squad-for-second-t20i/|title=Bangladesh named unchanged squad for second T20I|access-date=16 February 2018 |work=BD Crictime}}</ref><ref name="T20I-capt1">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/623215 |title=Nazmul Hossain Apu replaces Shakib Al Hasan in squad for first T20I |access-date=13 February 2018 |work=Sport24}}</ref> श्रीलंकेने टी२०आ मालिका २-० ने जिंकली.<ref name="T20IRes">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/624712 |title=Mendis stars as Sri Lanka stroll to series win |access-date=18 February 2018 |work=International Cricket Council}}</ref> ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:श्रीलंका क्रिकेट संघाचे बांगलादेश दौरे]] [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] 2oflwyjaqpjtiv6npf8d66dqmzyolwa 2143243 2143242 2022-08-05T08:11:48Z Ganesh591 62733 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tour | series_name = श्रीलंका क्रिकेट संघाचा बांगलादेश दौरा, २०१७-१८ | team1_image = Flag of Bangladesh.svg | team1_name = बांगलादेश | team2_image = Flag of Sri Lanka.svg | team2_name = श्रीलंका | from_date = ३१ जानेवारी | to_date = १८ फेब्रुवारी २०१८ | team1_captain = [[महमुदुल्ला]] | team2_captain = दिनेश चंडिमल | no_of_tests = 2 | team1_tests_won = 0 | team2_tests_won = 1 | team1_tests_most_runs = [[मोमिनुल हक]] (३१४) | team2_tests_most_runs = [[कुसल मेंडिस]] (२७१) | team1_tests_most_wickets = [[तैजुल इस्लाम]] (१२) | team2_tests_most_wickets = [[रंगना हेराथ]] (९) | player_of_test_series = [[रोशन सिल्वा]] (श्रीलंका) | no_of_twenty20s = 2 | team1_twenty20s_won = 0 | team2_twenty20s_won = 2 | team1_twenty20s_most_runs = [[महमुदुल्ला]] (८४) | team2_twenty20s_most_runs = [[कुसल मेंडिस]] (१२३) | team1_twenty20s_most_wickets = नजमुल इस्लाम (२) | team2_twenty20s_most_wickets = दानुष्का गुणथिलका (३)<br>[[जीवन मेंडिस]] (३) | player_of_twenty20_series = [[कुसल मेंडिस]] (श्रीलंका) }} श्रीलंका क्रिकेट संघाने जानेवारी आणि फेब्रुवारी २०१८ मध्ये दोन कसोटी आणि दोन ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय (टी२०आ) सामने खेळण्यासाठी बांगलादेशचा दौरा केला.<ref name="Fixtures">{{cite web |url=http://icc-live.s3.amazonaws.com/cms/media/about_docs/547c2a4d42a86-Copy%20of%20Copy%20of%20FTP%202015%20to%202019%20as%20at%20Nov%202014.pdf |title=Future Tours Programme |access-date=16 January 2016 |work=International Cricket Council}}</ref><ref name="ND">{{cite web |url=https://www.newsday.co.zw/2017/12/bangladesh-sl-zim-series-confirmed/ |title=Bangladesh, SL, Zim series confirmed |access-date=10 December 2017 |work=News Day}}</ref> दौऱ्यापूर्वी, दोन्ही संघ झिम्बाब्वेसह तिरंगी मालिकेत खेळले.<ref name="SBNC">{{cite web |url=http://www.tigercricket.com.bd/2017/12/14/itinerary-for-tri-nation-ban-sl-zim-odi-series-test-series-ban-sl-and-t20i-series-ban-sl/ |title=Itinerary for Tri-Nation (BAN-SL-ZIM) ODI Series, Test Series (BAN – SL) and T20i Series (BAN – SL) |access-date=14 December 2017|work=Bangladesh Cricket Board}}</ref><ref name="CiDates">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/bangladesh/content/story/1129518.html |title=Bangladesh to host first tri-series since 2010 |access-date=14 December 2017|work=ESPN Cricinfo}}</ref> डिसेंबर २०१७ मध्ये, मुशफिकुर रहीमच्या जागी बांगलादेशच्या कसोटी संघाचा नवा कर्णधार म्हणून शाकिब अल हसनची नियुक्ती करण्यात आली.<ref name="newcap">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/bangladesh/content/story/1129104.html |title=Shakib named new Bangladesh Test captain |access-date=10 December 2017 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> तथापि, कसोटी मालिकेपूर्वी, २०१७-१८ बांगलादेश तिरंगी मालिकेच्या अंतिम सामन्यात शकीबच्या हाताला दुखापत झाली, पहिल्या कसोटीसाठी महमुदुल्लाहला बांगलादेशचा कर्णधार म्हणून नियुक्त केले गेले.<ref name="Mahmudullah">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/22231597/finger-injury-rules-shakib-first-sri-lanka-test |title=Finger injury rules Shakib out of first Sri Lanka Test |access-date=27 January 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> महमुदुल्लाची कर्णधार म्हणून ही पहिलीच कसोटी होती आणि कसोटीत बांगलादेशचे नेतृत्व करणारा तो दहावा खेळाडू ठरला.<ref name="Mahmudullah1">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/605545 |title=In-form Sri Lanka look to upset hosts Bangladesh |access-date=30 January 2018 |work=International Cricket Council}}</ref><ref name="Mahmudullah2">{{cite web |url=http://www.bdcrictime.com/2018/01/didnt-want-it-this-way-but-excited-mahmudullah/|title=Didn't want it this way but excited: Mahmudullah |access-date=30 January 2018 |work=BDCrictime}}</ref> दुस-या कसोटीसाठी महमुदुल्लाहने बांगलादेशचे कर्णधारपदही भूषवले होते, कारण शकीब अजूनही दुखापतीतून सावरत होता.<ref name="Ban2ndTest">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/bangladesh/content/story/1135665.html |title=Sunzamul dropped, Sabbir returns for second Test |access-date=4 February 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> पहिला सामना अनिर्णित राहिल्यानंतर श्रीलंकेने कसोटी मालिका १-० ने जिंकली.<ref name="TestRes">{{cite web |url=https://www.sport24.co.za/Cricket/dananjaya-claims-5-as-sl-thrash-bangladesh-20180210 |title=Dananjaya claims 5 as SL thrash Bangladesh |access-date=10 February 2018 |work=Sport24}}</ref> शाकिब अल हसनला देखील टी२०आ मालिकेतून वगळण्यात आले होते, त्याच्या जागी महमुदुल्लाहला पुन्हा एकदा कर्णधार म्हणून नियुक्त करण्यात आले होते.<ref name="T20I-capt">{{cite web |url=http://www.bdcrictime.com/2018/02/bangladesh-named-unchanged-squad-for-second-t20i/|title=Bangladesh named unchanged squad for second T20I|access-date=16 February 2018 |work=BD Crictime}}</ref><ref name="T20I-capt1">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/623215 |title=Nazmul Hossain Apu replaces Shakib Al Hasan in squad for first T20I |access-date=13 February 2018 |work=Sport24}}</ref> श्रीलंकेने टी२०आ मालिका २-० ने जिंकली.<ref name="T20IRes">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/624712 |title=Mendis stars as Sri Lanka stroll to series win |access-date=18 February 2018 |work=International Cricket Council}}</ref> ==टी२०आ मालिका== ===पहिला टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = १५ फेब्रुवारी २०१८ | time = १७:०० | night = Yes | team1 = {{cr-rt|BAN}} | team2 = {{cr|SL}} | score1 = १९३/५ (२० षटके) | runs1 = [[मुशफिकर रहीम]] ६६[[नाबाद|*]] (४४) | wickets1 = [[जीवन मेंडिस]] २/२१ (३ षटके) | score2 = १९४/४ (१६.४ षटके) | runs2 = [[कुसल मेंडिस]] ५३ (२७) | wickets2 = नजमुल इस्लाम २/२५ (४ षटके) | result = श्रीलंकाने ६ गडी राखून विजय मिळवला | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1130746.html धावफलक] | venue = शेर-ए-बांगला राष्ट्रीय क्रिकेट स्टेडियम, [[ढाका]] | umpires = [[अनिसुर रहमान]] (बांगलादेश) आणि शरफुद्दौला (बांगलादेश) | motm = [[कुसल मेंडिस]] (श्रीलंका) | toss = बांगलादेशने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = आरिफुल हक, झाकीर हसन, अफिफ हुसैन, नझमुल इस्लाम (बांगलादेश) आणि शेहान मदुशंका (श्रीलंका) या सर्वांनी त्यांचे टी२०आ पदार्पण केले. * महमुदुल्लाहने बांगलादेशचे प्रथमच टी२०आ मध्ये कर्णधारपद भूषवले.<ref name="MahmudullahT20Ic">{{cite web |url=https://www.hindustantimes.com/cricket/mahmudullah-named-bangladesh-cricket-team-captain-for-first-t20-against-sri-lanka/story-B2O4qgQfbT6BH8tkQoG6uL.html |title=Mahmudullah named Bangladesh cricket team captain for first T20 against Sri Lanka |access-date=15 February 2018 |work=Hindustan Times}}</ref> * बांगलादेशची टी२०आ मध्ये ही सर्वोच्च धावसंख्या होती.<ref name="1stT20I">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/series/18527/report/1130746/ |title=Kusal Mendis, Thisara Perera overpower Bangladesh |access-date=15 February 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> * टी२०आ मध्ये श्रीलंकेचा हा सर्वाधिक यशस्वी धावांचा पाठलाग होता.<ref name="1stT20ICC">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/623859 |title=Mendis brilliance underscores record-breaking Sri Lanka chase |access-date=15 February 2018 |work=International Cricket Council}}</ref> }} ===दुसरा टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = १८ फेब्रुवारी २०१८ | time = १७:०० | night = Yes | team1 = {{cr-rt|SL}} | team2 = {{cr|BAN}} | score1 = २१०/४ (२० षटके) | runs1 = [[कुसल मेंडिस]] ७० (४२) | wickets1 = [[सौम्य सरकार]] १/२५ (२ षटके) | score2 = १३५ (१८.४ षटके) | runs2 = [[महमुदुल्ला]] ४१ (३१) | wickets2 = शेहान मधुशंका २/२३ (२.१ षटके) | result = श्रीलंकेचा ७५ धावांनी विजय झाला | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1130747.html धावफलक] | venue = [[सिलहट आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट स्टेडियम]], [[सिलहट]] | umpires = [[मसुदुर रहमान]] (बांगलादेश) आणि शरफुद्दौला (बांगलादेश) | motm = [[कुसल मेंडिस]] (श्रीलंका) | toss = बांगलादेशने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = महेदी हसन, अबू जायद (बांगलादेश) आणि अमिला अपॉन्सो (श्रीलंका) या तिघांनीही त्यांचे टी२०आ पदार्पण केले. }} ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:श्रीलंका क्रिकेट संघाचे बांगलादेश दौरे]] [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] fmyz4sk7r5jludrpcmmqazy8jwjpyin 0 309540 2143238 2022-08-05T07:27:46Z अमर राऊत 140696 नवीन पान: '''एटी&टी इंक.''' ही एक अमेरिकन बहुराष्ट्रीय दूरसंचार कंपनी आहे. कंपनीचे मुख्यालय डाउनटाउन डॅलस, [[टेक्सास]] येथे असून कमाईच्या बाबतीत ही जगातील सर्वात मोठी दूरसंचार कंपनी आहे. तसेच अम... wikitext text/x-wiki '''एटी&टी इंक.''' ही एक अमेरिकन बहुराष्ट्रीय दूरसंचार कंपनी आहे. कंपनीचे मुख्यालय डाउनटाउन डॅलस, [[टेक्सास]] येथे असून कमाईच्या बाबतीत ही जगातील सर्वात मोठी दूरसंचार कंपनी आहे. तसेच अमेरिकेमधील मोबाइल टेलिफोन सेवा देणारी ही तिसरी सर्वात मोठी कंपनी आहे. २०२२ पर्यंत $१६८.८ अब्ज कमाईसह AT&T सर्वात मोठ्या युनायटेड स्टेट्स कॉर्पोरेशनच्या फॉर्च्यून 500 रँकिंगमध्ये 13 व्या क्रमांकावर होते. 20 व्या शतकाच्या बहुतेक काळात, युनायटेड स्टेट्समध्ये फोन सेवेवर AT&T ची मक्तेदारी होती. 1878 मध्ये सेंट लुईस येथे स्थापन झालेल्या अमेरिकन डिस्ट्रिक्ट टेलिग्राफ कंपनीच्या रूपात कंपनीने आपला इतिहास सुरू केला.[10] अर्कान्सास, कॅन्सस, ओक्लाहोमा आणि टेक्सासमध्ये सेवांचा विस्तार केल्यानंतर, विलीनीकरणाच्या मालिकेद्वारे, ती 1920 मध्ये साउथवेस्टर्न बेल टेलिफोन कंपनी बनली, जी तेव्हा अमेरिकन टेलिफोन आणि टेलिग्राफ कंपनीची उपकंपनी होती.[11] नंतरचे 1877 मध्ये अलेक्झांडर ग्रॅहम बेल यांनी स्थापन केलेल्या मूळ बेल टेलिफोन कंपनीचे उत्तराधिकारी होते.[12][13] अमेरिकन बेल टेलिफोन कंपनीने 1885 मध्ये अमेरिकन टेलिफोन आणि टेलिग्राफ कंपनी (AT&T) उपकंपनी स्थापन केली.[14] 1899 मध्ये, अमेरिकन बेल टेलिफोन कंपनीने आपली मालमत्ता तिच्या उपकंपनीला विकल्यानंतर AT&T ही मूळ कंपनी बनली.[15] 1994 मध्ये कंपनीचे AT&T Corp. म्हणून पुनर्ब्रँडिंग करण्यात आले.[16] 1982 युनायटेड स्टेट्स विरुद्ध. AT&T अविश्वास खटल्याचा परिणाम AT&T च्या ("मा बेल") स्थानिक ऑपरेटिंग उपकंपन्या[17] च्या विनियोगात झाला ज्यांना सात[18] प्रादेशिक बेल ऑपरेटिंग कंपनीज (RBOCs) मध्ये गटबद्ध केले गेले, ज्यांना सामान्यतः "बेबी बेल्स" म्हणून संबोधले जाते. ", परिणामी सात स्वतंत्र कंपन्या,[18] साउथवेस्टर्न बेल कॉर्पोरेशन (SBC) सह.[19] नंतरचे नाव बदलून 1995 मध्ये SBC कम्युनिकेशन्स इंक असे ठेवले.[20] 2005 मध्ये, SBC ने त्याचे पूर्वीचे पालक AT&T Corp. विकत घेतले आणि विलीन झालेल्या घटकाने स्वतःचे नाव AT&T Inc. देऊन आणि त्याचा इतिहास वापरून, त्याच्या प्रतिष्ठित लोगोची आवृत्ती आणि 30 डिसेंबर 2005 रोजी लॉन्च केलेल्या स्टॉक-ट्रेडिंग चिन्हासह त्याचे ब्रँडिंग स्वीकारले. [२१] AT&T Inc. ने 2006 मध्ये बेलसाउथ कॉर्पोरेशन विकत घेतले, ही शेवटची स्वतंत्र बेबी बेल कंपनी आहे, ज्याने त्याचा पूर्वीचा संयुक्त उपक्रम सिंगुलर वायरलेस बनवला (ज्याने 2004 मध्ये AT&T वायरलेस विकत घेतले होते) पूर्ण मालकीचे आणि AT&T मोबिलिटी म्हणून त्याचे पुनर्ब्रँडिंग केले. AT&T Inc. ने 2016 मध्ये टाइम वॉर्नर देखील विकत घेतले,[22][23] 12 जून, 2018[24] रोजी प्रस्तावित विलीनीकरणाची पुष्टी केली आणि AT&T ला टाइम वॉर्नरचा सर्वात मोठा आणि नियंत्रित भागधारक बनवण्याचा आणि 2018 मध्ये वॉर्नरमीडिया म्हणून त्याचे पुनर्ब्रँडिंग करण्याच्या उद्देशाने कंपनीने नंतर 2022 मध्ये WarnerMedia मधील आपली इक्विटी हिस्सेदारी काढून घेतली आणि Discovery, Inc. मध्ये विलीन करून वॉर्नर ब्रदर्स डिस्कव्हरी तयार केली आणि स्वतःची मीडिया शाखा काढून घेतली. सध्याच्या AT&T ने पूर्वीच्या बेल सिस्टीमचा बराचसा भाग पुनर्संचयित केला आहे आणि त्यात मूळ AT&T कॉर्पोरेशनसह सातपैकी चार "बेबी बेल्स" समाविष्ट आहेत, ज्यात लांब-अंतर विभागाचा समावेश आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://money.cnn.com/2014/05/20/technology/att-merger-history/index.html|title=How AT&T got busted up and pieced back together|last=Pagliery|first=Jose|date=2014-05-20|website=CNNMoney|access-date=2022-08-05}}</ref> == संदर्भ == 3t056lz6ijtu7im1m62hztwin9r136s 2143239 2143238 2022-08-05T07:29:18Z अमर राऊत 140696 चित्र जोडले wikitext text/x-wiki [[चित्र:AT&THQDallas.jpg|इवलेसे|कंपनीचे मुख्यालय]] '''एटी&टी इंक.''' ही एक अमेरिकन बहुराष्ट्रीय दूरसंचार कंपनी आहे. कंपनीचे मुख्यालय डाउनटाउन डॅलस, [[टेक्सास]] येथे असून कमाईच्या बाबतीत ही जगातील सर्वात मोठी दूरसंचार कंपनी आहे. तसेच अमेरिकेमधील मोबाइल टेलिफोन सेवा देणारी ही तिसरी सर्वात मोठी कंपनी आहे. २०२२ पर्यंत $१६८.८ अब्ज कमाईसह AT&T सर्वात मोठ्या युनायटेड स्टेट्स कॉर्पोरेशनच्या फॉर्च्यून 500 रँकिंगमध्ये 13 व्या क्रमांकावर होते. 20 व्या शतकाच्या बहुतेक काळात, युनायटेड स्टेट्समध्ये फोन सेवेवर AT&T ची मक्तेदारी होती. 1878 मध्ये सेंट लुईस येथे स्थापन झालेल्या अमेरिकन डिस्ट्रिक्ट टेलिग्राफ कंपनीच्या रूपात कंपनीने आपला इतिहास सुरू केला.[10] अर्कान्सास, कॅन्सस, ओक्लाहोमा आणि टेक्सासमध्ये सेवांचा विस्तार केल्यानंतर, विलीनीकरणाच्या मालिकेद्वारे, ती 1920 मध्ये साउथवेस्टर्न बेल टेलिफोन कंपनी बनली, जी तेव्हा अमेरिकन टेलिफोन आणि टेलिग्राफ कंपनीची उपकंपनी होती.[11] नंतरचे 1877 मध्ये अलेक्झांडर ग्रॅहम बेल यांनी स्थापन केलेल्या मूळ बेल टेलिफोन कंपनीचे उत्तराधिकारी होते.[12][13] अमेरिकन बेल टेलिफोन कंपनीने 1885 मध्ये अमेरिकन टेलिफोन आणि टेलिग्राफ कंपनी (AT&T) उपकंपनी स्थापन केली.[14] 1899 मध्ये, अमेरिकन बेल टेलिफोन कंपनीने आपली मालमत्ता तिच्या उपकंपनीला विकल्यानंतर AT&T ही मूळ कंपनी बनली.[15] 1994 मध्ये कंपनीचे AT&T Corp. म्हणून पुनर्ब्रँडिंग करण्यात आले.[16] 1982 युनायटेड स्टेट्स विरुद्ध. AT&T अविश्वास खटल्याचा परिणाम AT&T च्या ("मा बेल") स्थानिक ऑपरेटिंग उपकंपन्या[17] च्या विनियोगात झाला ज्यांना सात[18] प्रादेशिक बेल ऑपरेटिंग कंपनीज (RBOCs) मध्ये गटबद्ध केले गेले, ज्यांना सामान्यतः "बेबी बेल्स" म्हणून संबोधले जाते. ", परिणामी सात स्वतंत्र कंपन्या,[18] साउथवेस्टर्न बेल कॉर्पोरेशन (SBC) सह.[19] नंतरचे नाव बदलून 1995 मध्ये SBC कम्युनिकेशन्स इंक असे ठेवले.[20] 2005 मध्ये, SBC ने त्याचे पूर्वीचे पालक AT&T Corp. विकत घेतले आणि विलीन झालेल्या घटकाने स्वतःचे नाव AT&T Inc. देऊन आणि त्याचा इतिहास वापरून, त्याच्या प्रतिष्ठित लोगोची आवृत्ती आणि 30 डिसेंबर 2005 रोजी लॉन्च केलेल्या स्टॉक-ट्रेडिंग चिन्हासह त्याचे ब्रँडिंग स्वीकारले. [२१] AT&T Inc. ने 2006 मध्ये बेलसाउथ कॉर्पोरेशन विकत घेतले, ही शेवटची स्वतंत्र बेबी बेल कंपनी आहे, ज्याने त्याचा पूर्वीचा संयुक्त उपक्रम सिंगुलर वायरलेस बनवला (ज्याने 2004 मध्ये AT&T वायरलेस विकत घेतले होते) पूर्ण मालकीचे आणि AT&T मोबिलिटी म्हणून त्याचे पुनर्ब्रँडिंग केले. AT&T Inc. ने 2016 मध्ये टाइम वॉर्नर देखील विकत घेतले,[22][23] 12 जून, 2018[24] रोजी प्रस्तावित विलीनीकरणाची पुष्टी केली आणि AT&T ला टाइम वॉर्नरचा सर्वात मोठा आणि नियंत्रित भागधारक बनवण्याचा आणि 2018 मध्ये वॉर्नरमीडिया म्हणून त्याचे पुनर्ब्रँडिंग करण्याच्या उद्देशाने कंपनीने नंतर 2022 मध्ये WarnerMedia मधील आपली इक्विटी हिस्सेदारी काढून घेतली आणि Discovery, Inc. मध्ये विलीन करून वॉर्नर ब्रदर्स डिस्कव्हरी तयार केली आणि स्वतःची मीडिया शाखा काढून घेतली. सध्याच्या AT&T ने पूर्वीच्या बेल सिस्टीमचा बराचसा भाग पुनर्संचयित केला आहे आणि त्यात मूळ AT&T कॉर्पोरेशनसह सातपैकी चार "बेबी बेल्स" समाविष्ट आहेत, ज्यात लांब-अंतर विभागाचा समावेश आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://money.cnn.com/2014/05/20/technology/att-merger-history/index.html|title=How AT&T got busted up and pieced back together|last=Pagliery|first=Jose|date=2014-05-20|website=CNNMoney|access-date=2022-08-05}}</ref> == संदर्भ == ge4wyz5qniwys2zfkukm1u6hi0rmmzj 2143240 2143239 2022-08-05T07:30:10Z अमर राऊत 140696 चित्र जोडले wikitext text/x-wiki [[चित्र:AT&T_logo_2016.svg|इवलेसे|२०१६ पासूनचा लोगो]] [[चित्र:AT&THQDallas.jpg|इवलेसे|कंपनीचे मुख्यालय]] '''एटी&टी इंक.''' ही एक अमेरिकन बहुराष्ट्रीय दूरसंचार कंपनी आहे. कंपनीचे मुख्यालय डाउनटाउन डॅलस, [[टेक्सास]] येथे असून कमाईच्या बाबतीत ही जगातील सर्वात मोठी दूरसंचार कंपनी आहे. तसेच अमेरिकेमधील मोबाइल टेलिफोन सेवा देणारी ही तिसरी सर्वात मोठी कंपनी आहे. २०२२ पर्यंत $१६८.८ अब्ज कमाईसह AT&T सर्वात मोठ्या युनायटेड स्टेट्स कॉर्पोरेशनच्या फॉर्च्यून 500 रँकिंगमध्ये 13 व्या क्रमांकावर होते. 20 व्या शतकाच्या बहुतेक काळात, युनायटेड स्टेट्समध्ये फोन सेवेवर AT&T ची मक्तेदारी होती. 1878 मध्ये सेंट लुईस येथे स्थापन झालेल्या अमेरिकन डिस्ट्रिक्ट टेलिग्राफ कंपनीच्या रूपात कंपनीने आपला इतिहास सुरू केला.[10] अर्कान्सास, कॅन्सस, ओक्लाहोमा आणि टेक्सासमध्ये सेवांचा विस्तार केल्यानंतर, विलीनीकरणाच्या मालिकेद्वारे, ती 1920 मध्ये साउथवेस्टर्न बेल टेलिफोन कंपनी बनली, जी तेव्हा अमेरिकन टेलिफोन आणि टेलिग्राफ कंपनीची उपकंपनी होती.[11] नंतरचे 1877 मध्ये अलेक्झांडर ग्रॅहम बेल यांनी स्थापन केलेल्या मूळ बेल टेलिफोन कंपनीचे उत्तराधिकारी होते.[12][13] अमेरिकन बेल टेलिफोन कंपनीने 1885 मध्ये अमेरिकन टेलिफोन आणि टेलिग्राफ कंपनी (AT&T) उपकंपनी स्थापन केली.[14] 1899 मध्ये, अमेरिकन बेल टेलिफोन कंपनीने आपली मालमत्ता तिच्या उपकंपनीला विकल्यानंतर AT&T ही मूळ कंपनी बनली.[15] 1994 मध्ये कंपनीचे AT&T Corp. म्हणून पुनर्ब्रँडिंग करण्यात आले.[16] 1982 युनायटेड स्टेट्स विरुद्ध. AT&T अविश्वास खटल्याचा परिणाम AT&T च्या ("मा बेल") स्थानिक ऑपरेटिंग उपकंपन्या[17] च्या विनियोगात झाला ज्यांना सात[18] प्रादेशिक बेल ऑपरेटिंग कंपनीज (RBOCs) मध्ये गटबद्ध केले गेले, ज्यांना सामान्यतः "बेबी बेल्स" म्हणून संबोधले जाते. ", परिणामी सात स्वतंत्र कंपन्या,[18] साउथवेस्टर्न बेल कॉर्पोरेशन (SBC) सह.[19] नंतरचे नाव बदलून 1995 मध्ये SBC कम्युनिकेशन्स इंक असे ठेवले.[20] 2005 मध्ये, SBC ने त्याचे पूर्वीचे पालक AT&T Corp. विकत घेतले आणि विलीन झालेल्या घटकाने स्वतःचे नाव AT&T Inc. देऊन आणि त्याचा इतिहास वापरून, त्याच्या प्रतिष्ठित लोगोची आवृत्ती आणि 30 डिसेंबर 2005 रोजी लॉन्च केलेल्या स्टॉक-ट्रेडिंग चिन्हासह त्याचे ब्रँडिंग स्वीकारले. [२१] AT&T Inc. ने 2006 मध्ये बेलसाउथ कॉर्पोरेशन विकत घेतले, ही शेवटची स्वतंत्र बेबी बेल कंपनी आहे, ज्याने त्याचा पूर्वीचा संयुक्त उपक्रम सिंगुलर वायरलेस बनवला (ज्याने 2004 मध्ये AT&T वायरलेस विकत घेतले होते) पूर्ण मालकीचे आणि AT&T मोबिलिटी म्हणून त्याचे पुनर्ब्रँडिंग केले. AT&T Inc. ने 2016 मध्ये टाइम वॉर्नर देखील विकत घेतले,[22][23] 12 जून, 2018[24] रोजी प्रस्तावित विलीनीकरणाची पुष्टी केली आणि AT&T ला टाइम वॉर्नरचा सर्वात मोठा आणि नियंत्रित भागधारक बनवण्याचा आणि 2018 मध्ये वॉर्नरमीडिया म्हणून त्याचे पुनर्ब्रँडिंग करण्याच्या उद्देशाने कंपनीने नंतर 2022 मध्ये WarnerMedia मधील आपली इक्विटी हिस्सेदारी काढून घेतली आणि Discovery, Inc. मध्ये विलीन करून वॉर्नर ब्रदर्स डिस्कव्हरी तयार केली आणि स्वतःची मीडिया शाखा काढून घेतली. सध्याच्या AT&T ने पूर्वीच्या बेल सिस्टीमचा बराचसा भाग पुनर्संचयित केला आहे आणि त्यात मूळ AT&T कॉर्पोरेशनसह सातपैकी चार "बेबी बेल्स" समाविष्ट आहेत, ज्यात लांब-अंतर विभागाचा समावेश आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://money.cnn.com/2014/05/20/technology/att-merger-history/index.html|title=How AT&T got busted up and pieced back together|last=Pagliery|first=Jose|date=2014-05-20|website=CNNMoney|access-date=2022-08-05}}</ref> == संदर्भ == 5k116a4vl84cyariqrdlqtufsax62ts 2143269 2143240 2022-08-05T09:50:56Z अमर राऊत 140696 दुरुस्ती wikitext text/x-wiki [[चित्र:AT&T_logo_2016.svg|इवलेसे|२०१६ पासूनचा लोगो]] [[चित्र:AT&THQDallas.jpg|इवलेसे|कंपनीचे मुख्यालय]] '''एटी&टी इंक.''' ही एक अमेरिकन बहुराष्ट्रीय दूरसंचार कंपनी आहे. कंपनीचे मुख्यालय डाउनटाउन डॅलस, [[टेक्सास]] येथे असून कमाईच्या बाबतीत ही जगातील सर्वात मोठी दूरसंचार कंपनी आहे. तसेच अमेरिकेमधील मोबाइल टेलिफोन सेवा देणारी ही तिसरी सर्वात मोठी कंपनी आहे. २०२२ पर्यंत $१६८.८ अब्ज कमाईसह AT&T सर्वात मोठ्या युनायटेड स्टेट्स कॉर्पोरेशनच्या फॉर्च्यून 500 रँकिंगमध्ये 13 व्या क्रमांकावर होते. २० व्या शतकामध्ये बराच काळ अमेरिकेध्ये फोन सेवेवर AT&T ची मक्तेदारी होती. १८७८ मध्ये सेंट लुईस येथे स्थापन झालेल्या अमेरिकन डिस्ट्रिक्ट टेलिग्राफ कंपनीच्या रूपात कंपनीने आपला इतिहास सुरू केला. अर्कान्सास, कॅन्सस, ओक्लाहोमा आणि टेक्सासमध्ये सेवांचा विस्तार केल्यानंतर, विलीनीकरणाच्या मालिकेद्वारे, ती १९२० मध्ये साउथवेस्टर्न बेल टेलिफोन कंपनी बनली, जी तेव्हा अमेरिकन टेलिफोन आणि टेलिग्राफ कंपनीची उपकंपनी होती; ही कंपनी १८७७ मध्ये अलेक्झांडर ग्रॅहम बेल यांनी स्थापन केलेल्या मूळ बेल टेलिफोन कंपनीची उत्तराधिकारी होती. अमेरिकन बेल टेलिफोन कंपनीने 1885 मध्ये अमेरिकन टेलिफोन आणि टेलिग्राफ कंपनी (AT&T) उपकंपनी स्थापन केली.[14] 1899 मध्ये, अमेरिकन बेल टेलिफोन कंपनीने आपली मालमत्ता तिच्या उपकंपनीला विकल्यानंतर AT&T ही मूळ कंपनी बनली.[15] 1994 मध्ये कंपनीचे AT&T Corp. म्हणून पुनर्ब्रँडिंग करण्यात आले.[16] 1982 युनायटेड स्टेट्स विरुद्ध. AT&T अविश्वास खटल्याचा परिणाम AT&T च्या ("मा बेल") स्थानिक ऑपरेटिंग उपकंपन्या[17] च्या विनियोगात झाला ज्यांना सात[18] प्रादेशिक बेल ऑपरेटिंग कंपनीज (RBOCs) मध्ये गटबद्ध केले गेले, ज्यांना सामान्यतः "बेबी बेल्स" म्हणून संबोधले जाते. ", परिणामी सात स्वतंत्र कंपन्या,[18] साउथवेस्टर्न बेल कॉर्पोरेशन (SBC) सह.[19] नंतरचे नाव बदलून 1995 मध्ये SBC कम्युनिकेशन्स इंक असे ठेवले.[20] 2005 मध्ये, SBC ने त्याचे पूर्वीचे पालक AT&T Corp. विकत घेतले आणि विलीन झालेल्या घटकाने स्वतःचे नाव AT&T Inc. देऊन आणि त्याचा इतिहास वापरून, त्याच्या प्रतिष्ठित लोगोची आवृत्ती आणि 30 डिसेंबर 2005 रोजी लॉन्च केलेल्या स्टॉक-ट्रेडिंग चिन्हासह त्याचे ब्रँडिंग स्वीकारले. [२१] AT&T Inc. ने 2006 मध्ये बेलसाउथ कॉर्पोरेशन विकत घेतले, ही शेवटची स्वतंत्र बेबी बेल कंपनी आहे, ज्याने त्याचा पूर्वीचा संयुक्त उपक्रम सिंगुलर वायरलेस बनवला (ज्याने 2004 मध्ये AT&T वायरलेस विकत घेतले होते) पूर्ण मालकीचे आणि AT&T मोबिलिटी म्हणून त्याचे पुनर्ब्रँडिंग केले. AT&T Inc. ने 2016 मध्ये टाइम वॉर्नर देखील विकत घेतले,[22][23] 12 जून, 2018[24] रोजी प्रस्तावित विलीनीकरणाची पुष्टी केली आणि AT&T ला टाइम वॉर्नरचा सर्वात मोठा आणि नियंत्रित भागधारक बनवण्याचा आणि 2018 मध्ये वॉर्नरमीडिया म्हणून त्याचे पुनर्ब्रँडिंग करण्याच्या उद्देशाने कंपनीने नंतर 2022 मध्ये WarnerMedia मधील आपली इक्विटी हिस्सेदारी काढून घेतली आणि Discovery, Inc. मध्ये विलीन करून वॉर्नर ब्रदर्स डिस्कव्हरी तयार केली आणि स्वतःची मीडिया शाखा काढून घेतली. सध्याच्या AT&T ने पूर्वीच्या बेल सिस्टीमचा बराचसा भाग पुनर्संचयित केला आहे आणि त्यात मूळ AT&T कॉर्पोरेशनसह सातपैकी चार "बेबी बेल्स" समाविष्ट आहेत, ज्यात लांब-अंतर विभागाचा समावेश आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://money.cnn.com/2014/05/20/technology/att-merger-history/index.html|title=How AT&T got busted up and pieced back together|last=Pagliery|first=Jose|date=2014-05-20|website=CNNMoney|access-date=2022-08-05}}</ref> == संदर्भ == ddn1t20fmn3al0leeup0l3l0b9dv7us 2143271 2143269 2022-08-05T09:53:50Z अमर राऊत 140696 दुरुस्ती wikitext text/x-wiki [[चित्र:AT&T_logo_2016.svg|इवलेसे|२०१६ पासूनचा लोगो]] [[चित्र:AT&THQDallas.jpg|इवलेसे|कंपनीचे मुख्यालय]] '''एटी&टी इंक.''' ही एक अमेरिकन बहुराष्ट्रीय दूरसंचार कंपनी आहे. कंपनीचे मुख्यालय डाउनटाउन डॅलस, [[टेक्सास]] येथे असून कमाईच्या बाबतीत ही जगातील सर्वात मोठी दूरसंचार कंपनी आहे. तसेच अमेरिकेमधील मोबाइल टेलिफोन सेवा देणारी ही तिसरी सर्वात मोठी कंपनी आहे. २०२२ पर्यंत $१६८.८ अब्ज कमाईसह ही कंपनी सर्वात मोठ्या अमेरिकन कॉर्पोरेशनच्या फॉर्च्यून ५०० रँकिंगमध्ये १३ व्या क्रमांकावर होती. २० व्या शतकामध्ये बराच काळ अमेरिकेध्ये फोन सेवेवर AT&T ची मक्तेदारी होती. १८७८ मध्ये सेंट लुईस येथे स्थापन झालेल्या अमेरिकन डिस्ट्रिक्ट टेलिग्राफ कंपनीच्या रूपात कंपनीने आपला इतिहास सुरू केला. अर्कान्सास, कॅन्सस, ओक्लाहोमा आणि टेक्सासमध्ये सेवांचा विस्तार केल्यानंतर, विलीनीकरणाच्या मालिकेद्वारे, ती १९२० मध्ये साउथवेस्टर्न बेल टेलिफोन कंपनी बनली, जी तेव्हा अमेरिकन टेलिफोन आणि टेलिग्राफ कंपनीची उपकंपनी होती; ही कंपनी १८७७ मध्ये अलेक्झांडर ग्रॅहम बेल यांनी स्थापन केलेल्या मूळ बेल टेलिफोन कंपनीची उत्तराधिकारी होती. अमेरिकन बेल टेलिफोन कंपनीने १८८५ मध्ये अमेरिकन टेलिफोन आणि टेलिग्राफ कंपनी (AT&T) उपकंपनी स्थापन केली. १८९९ मध्ये अमेरिकन बेल टेलिफोन कंपनीने आपली मालमत्ता तिच्या उपकंपनीला विकल्यानंतर AT&T ही मूळ कंपनी बनली. १९९४ मध्ये कंपनीचे AT&T Corp. म्हणून पुनर्ब्रँडिंग करण्यात आले. १९८२ युनायटेड स्टेट्स विरुद्ध. AT&T अविश्वास खटल्याचा परिणाम AT&T च्या ("मा बेल") स्थानिक ऑपरेटिंग उपकंपन्या च्या विनियोगात झाला ज्यांना सात प्रादेशिक बेल ऑपरेटिंग कंपनीज (RBOCs) मध्ये गटबद्ध केले गेले, ज्यांना सामान्यतः "बेबी बेल्स" म्हणून संबोधले जाते. ", परिणामी सात स्वतंत्र कंपन्या, साउथवेस्टर्न बेल कॉर्पोरेशन (SBC) सह. नंतरचे नाव बदलून १९९५ मध्ये SBC कम्युनिकेशन्स इंक असे ठेवले. २००५ मध्ये SBC ने त्याचे पूर्वीचे पालक AT&T Corp. विकत घेतले आणि विलीन झालेल्या घटकाने स्वतःचे नाव AT&T Inc. देऊन आणि त्याचा इतिहास वापरून, त्याच्या प्रतिष्ठित लोगोची आवृत्ती आणि ३० डिसेंबर २००५ रोजी लॉन्च केलेल्या स्टॉक-ट्रेडिंग चिन्हासह त्याचे ब्रँडिंग स्वीकारले. AT&T Inc. ने २००६ मध्ये बेलसाउथ कॉर्पोरेशन विकत घेतले, ही शेवटची स्वतंत्र बेबी बेल कंपनी आहे, ज्याने त्याचा पूर्वीचा संयुक्त उपक्रम सिंगुलर वायरलेस बनवला (ज्याने २००४ मध्ये AT&T वायरलेस विकत घेतले होते) पूर्ण मालकीचे आणि AT&T मोबिलिटी म्हणून त्याचे पुनर्ब्रँडिंग केले. AT&T Inc. ने २०१६ मध्ये टाइम वॉर्नर देखील विकत घेतले, १२ जून, २०१८ रोजी प्रस्तावित विलीनीकरणाची पुष्टी केली आणि AT&T ला टाइम वॉर्नरचा सर्वात मोठा आणि नियंत्रित भागधारक बनवण्याचा आणि २०१८ मध्ये वॉर्नरमीडिया म्हणून त्याचे पुनर्ब्रँडिंग करण्याच्या उद्देशाने कंपनीने नंतर २०२२ मध्ये WarnerMedia मधील आपली इक्विटी हिस्सेदारी काढून घेतली आणि Discovery, Inc. मध्ये विलीन करून वॉर्नर ब्रदर्स डिस्कव्हरी तयार केली आणि स्वतःची मीडिया शाखा काढून घेतली. सध्याच्या AT&T ने पूर्वीच्या बेल सिस्टीमचा बराचसा भाग पुनर्संचयित केला आहे आणि त्यात मूळ AT&T कॉर्पोरेशनसह सातपैकी चार "बेबी बेल्स" समाविष्ट आहेत, ज्यात लांब-अंतर विभागाचा समावेश आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://money.cnn.com/2014/05/20/technology/att-merger-history/index.html|title=How AT&T got busted up and pieced back together|last=Pagliery|first=Jose|date=2014-05-20|website=CNNMoney|access-date=2022-08-05}}</ref> == संदर्भ == k5mqqjrfnbyt5zjad1f7aapkoggrbf2 2143304 2143271 2022-08-05T11:12:24Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[एटी&टी]] वरुन [[एटीअँडटी]] ला हलविला wikitext text/x-wiki [[चित्र:AT&T_logo_2016.svg|इवलेसे|२०१६ पासूनचा लोगो]] [[चित्र:AT&THQDallas.jpg|इवलेसे|कंपनीचे मुख्यालय]] '''एटी&टी इंक.''' ही एक अमेरिकन बहुराष्ट्रीय दूरसंचार कंपनी आहे. कंपनीचे मुख्यालय डाउनटाउन डॅलस, [[टेक्सास]] येथे असून कमाईच्या बाबतीत ही जगातील सर्वात मोठी दूरसंचार कंपनी आहे. तसेच अमेरिकेमधील मोबाइल टेलिफोन सेवा देणारी ही तिसरी सर्वात मोठी कंपनी आहे. २०२२ पर्यंत $१६८.८ अब्ज कमाईसह ही कंपनी सर्वात मोठ्या अमेरिकन कॉर्पोरेशनच्या फॉर्च्यून ५०० रँकिंगमध्ये १३ व्या क्रमांकावर होती. २० व्या शतकामध्ये बराच काळ अमेरिकेध्ये फोन सेवेवर AT&T ची मक्तेदारी होती. १८७८ मध्ये सेंट लुईस येथे स्थापन झालेल्या अमेरिकन डिस्ट्रिक्ट टेलिग्राफ कंपनीच्या रूपात कंपनीने आपला इतिहास सुरू केला. अर्कान्सास, कॅन्सस, ओक्लाहोमा आणि टेक्सासमध्ये सेवांचा विस्तार केल्यानंतर, विलीनीकरणाच्या मालिकेद्वारे, ती १९२० मध्ये साउथवेस्टर्न बेल टेलिफोन कंपनी बनली, जी तेव्हा अमेरिकन टेलिफोन आणि टेलिग्राफ कंपनीची उपकंपनी होती; ही कंपनी १८७७ मध्ये अलेक्झांडर ग्रॅहम बेल यांनी स्थापन केलेल्या मूळ बेल टेलिफोन कंपनीची उत्तराधिकारी होती. अमेरिकन बेल टेलिफोन कंपनीने १८८५ मध्ये अमेरिकन टेलिफोन आणि टेलिग्राफ कंपनी (AT&T) उपकंपनी स्थापन केली. १८९९ मध्ये अमेरिकन बेल टेलिफोन कंपनीने आपली मालमत्ता तिच्या उपकंपनीला विकल्यानंतर AT&T ही मूळ कंपनी बनली. १९९४ मध्ये कंपनीचे AT&T Corp. म्हणून पुनर्ब्रँडिंग करण्यात आले. १९८२ युनायटेड स्टेट्स विरुद्ध. AT&T अविश्वास खटल्याचा परिणाम AT&T च्या ("मा बेल") स्थानिक ऑपरेटिंग उपकंपन्या च्या विनियोगात झाला ज्यांना सात प्रादेशिक बेल ऑपरेटिंग कंपनीज (RBOCs) मध्ये गटबद्ध केले गेले, ज्यांना सामान्यतः "बेबी बेल्स" म्हणून संबोधले जाते. ", परिणामी सात स्वतंत्र कंपन्या, साउथवेस्टर्न बेल कॉर्पोरेशन (SBC) सह. नंतरचे नाव बदलून १९९५ मध्ये SBC कम्युनिकेशन्स इंक असे ठेवले. २००५ मध्ये SBC ने त्याचे पूर्वीचे पालक AT&T Corp. विकत घेतले आणि विलीन झालेल्या घटकाने स्वतःचे नाव AT&T Inc. देऊन आणि त्याचा इतिहास वापरून, त्याच्या प्रतिष्ठित लोगोची आवृत्ती आणि ३० डिसेंबर २००५ रोजी लॉन्च केलेल्या स्टॉक-ट्रेडिंग चिन्हासह त्याचे ब्रँडिंग स्वीकारले. AT&T Inc. ने २००६ मध्ये बेलसाउथ कॉर्पोरेशन विकत घेतले, ही शेवटची स्वतंत्र बेबी बेल कंपनी आहे, ज्याने त्याचा पूर्वीचा संयुक्त उपक्रम सिंगुलर वायरलेस बनवला (ज्याने २००४ मध्ये AT&T वायरलेस विकत घेतले होते) पूर्ण मालकीचे आणि AT&T मोबिलिटी म्हणून त्याचे पुनर्ब्रँडिंग केले. AT&T Inc. ने २०१६ मध्ये टाइम वॉर्नर देखील विकत घेतले, १२ जून, २०१८ रोजी प्रस्तावित विलीनीकरणाची पुष्टी केली आणि AT&T ला टाइम वॉर्नरचा सर्वात मोठा आणि नियंत्रित भागधारक बनवण्याचा आणि २०१८ मध्ये वॉर्नरमीडिया म्हणून त्याचे पुनर्ब्रँडिंग करण्याच्या उद्देशाने कंपनीने नंतर २०२२ मध्ये WarnerMedia मधील आपली इक्विटी हिस्सेदारी काढून घेतली आणि Discovery, Inc. मध्ये विलीन करून वॉर्नर ब्रदर्स डिस्कव्हरी तयार केली आणि स्वतःची मीडिया शाखा काढून घेतली. सध्याच्या AT&T ने पूर्वीच्या बेल सिस्टीमचा बराचसा भाग पुनर्संचयित केला आहे आणि त्यात मूळ AT&T कॉर्पोरेशनसह सातपैकी चार "बेबी बेल्स" समाविष्ट आहेत, ज्यात लांब-अंतर विभागाचा समावेश आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://money.cnn.com/2014/05/20/technology/att-merger-history/index.html|title=How AT&T got busted up and pieced back together|last=Pagliery|first=Jose|date=2014-05-20|website=CNNMoney|access-date=2022-08-05}}</ref> == संदर्भ == k5mqqjrfnbyt5zjad1f7aapkoggrbf2 2143314 2143304 2022-08-05T11:26:11Z अमर राऊत 140696 दुरुस्ती wikitext text/x-wiki [[चित्र:AT&T_logo_2016.svg|इवलेसे|२०१६ पासूनचा लोगो]] [[चित्र:AT&THQDallas.jpg|इवलेसे|कंपनीचे मुख्यालय]] '''एटी&टी इंक.''' ही एक अमेरिकन बहुराष्ट्रीय दूरसंचार कंपनी आहे. कंपनीचे मुख्यालय डाउनटाउन डॅलस, [[टेक्सास]] येथे असून कमाईच्या बाबतीत ही जगातील सर्वात मोठी दूरसंचार कंपनी आहे. तसेच अमेरिकेमधील मोबाइल टेलिफोन सेवा देणारी ही तिसरी सर्वात मोठी कंपनी आहे. २०२२ पर्यंत $१६८.८ अब्ज कमाईसह ही कंपनी सर्वात मोठ्या अमेरिकन कॉर्पोरेशनच्या फॉर्च्यून ५०० रँकिंगमध्ये १३ व्या क्रमांकावर होती. २० व्या शतकामध्ये बराच काळ अमेरिकेध्ये फोन सेवेवर AT&T ची मक्तेदारी होती. १८७८ मध्ये सेंट लुईस येथे स्थापन झालेल्या अमेरिकन डिस्ट्रिक्ट टेलिग्राफ कंपनीच्या रूपात कंपनीने आपला इतिहास सुरू केला. अर्कान्सास, कॅन्सस, ओक्लाहोमा आणि टेक्सासमध्ये सेवांचा विस्तार केल्यानंतर, विलीनीकरणाच्या मालिकेद्वारे, ती १९२० मध्ये साउथवेस्टर्न बेल टेलिफोन कंपनी बनली, जी तेव्हा अमेरिकन टेलिफोन आणि टेलिग्राफ कंपनीची उपकंपनी होती; ही कंपनी १८७७ मध्ये अलेक्झांडर ग्रॅहम बेल यांनी स्थापन केलेल्या मूळ बेल टेलिफोन कंपनीची उत्तराधिकारी होती. अमेरिकन बेल टेलिफोन कंपनीने १८८५ मध्ये अमेरिकन टेलिफोन आणि टेलिग्राफ कंपनी (AT&T) उपकंपनी स्थापन केली. १८९९ मध्ये अमेरिकन बेल टेलिफोन कंपनीने आपली मालमत्ता तिच्या उपकंपनीला विकल्यानंतर AT&T ही मूळ कंपनी बनली. १९९४ मध्ये कंपनीचे AT&T Corp. म्हणून पुनर्ब्रँडिंग करण्यात आले. १९८२ युनायटेड स्टेट्स विरुद्ध. AT&T अविश्वास खटल्याचा परिणाम AT&T च्या ("मा बेल") स्थानिक ऑपरेटिंग उपकंपन्या च्या विनियोगात झाला ज्यांना सात प्रादेशिक बेल ऑपरेटिंग कंपनीज (RBOCs) मध्ये गटबद्ध केले गेले, ज्यांना सामान्यतः "बेबी बेल्स" म्हणून संबोधले जाते. २००५ मध्ये SBC ने त्याचे पूर्वीचे पालक AT&T Corp. विकत घेतले आणि विलीन झालेल्या घटकाने स्वतःचे नाव AT&T Inc. देऊन आणि त्याचा इतिहास वापरून, त्याच्या प्रतिष्ठित लोगोची आवृत्ती आणि ३० डिसेंबर २००५ रोजी लॉन्च केलेल्या स्टॉक-ट्रेडिंग चिन्हासह त्याचे ब्रँडिंग स्वीकारले. AT&T Inc. ने २००६ मध्ये बेलसाउथ कॉर्पोरेशन विकत घेतले, ही शेवटची स्वतंत्र बेबी बेल कंपनी आहे, ज्याने त्याचा पूर्वीचा संयुक्त उपक्रम सिंगुलर वायरलेस बनवला (ज्याने २००४ मध्ये AT&T वायरलेस विकत घेतले होते) पूर्ण मालकीचे आणि AT&T मोबिलिटी म्हणून त्याचे पुनर्ब्रँडिंग केले. AT&T Inc. ने २०१६ मध्ये टाइम वॉर्नर देखील विकत घेतले, १२ जून, २०१८ रोजी प्रस्तावित विलीनीकरणाची पुष्टी केली आणि AT&T ला टाइम वॉर्नरचा सर्वात मोठा आणि नियंत्रित भागधारक बनवण्याचा आणि २०१८ मध्ये वॉर्नरमीडिया म्हणून त्याचे पुनर्ब्रँडिंग करण्याच्या उद्देशाने कंपनीने नंतर २०२२ मध्ये WarnerMedia मधील आपली इक्विटी हिस्सेदारी काढून घेतली आणि Discovery, Inc. मध्ये विलीन करून वॉर्नर ब्रदर्स डिस्कव्हरी तयार केली आणि स्वतःची मीडिया शाखा काढून घेतली. सध्याच्या AT&T ने पूर्वीच्या बेल सिस्टीमचा बराचसा भाग पुनर्संचयित केला आहे आणि त्यात मूळ AT&T कॉर्पोरेशनसह सातपैकी चार "बेबी बेल्स" समाविष्ट आहेत, ज्यात लांब-अंतर विभागाचा समावेश आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://money.cnn.com/2014/05/20/technology/att-merger-history/index.html|title=How AT&T got busted up and pieced back together|last=Pagliery|first=Jose|date=2014-05-20|website=CNNMoney|access-date=2022-08-05}}</ref> == संदर्भ == q5mmsfx488doi97hczizb9cv0up8d9h 2143315 2143314 2022-08-05T11:33:45Z अमर राऊत 140696 दुरुस्ती wikitext text/x-wiki [[चित्र:AT&T_logo_2016.svg|इवलेसे|२०१६ पासूनचा लोगो]] [[चित्र:AT&THQDallas.jpg|इवलेसे|कंपनीचे मुख्यालय]] '''एटी&टी इंक.''' ही एक अमेरिकन बहुराष्ट्रीय दूरसंचार कंपनी आहे. कंपनीचे मुख्यालय डाउनटाउन डॅलस, [[टेक्सास]] येथे असून कमाईच्या बाबतीत ही जगातील सर्वात मोठी दूरसंचार कंपनी आहे. तसेच अमेरिकेमधील मोबाइल टेलिफोन सेवा देणारी ही तिसरी सर्वात मोठी कंपनी आहे. २०२२ पर्यंत $१६८.८ अब्ज कमाईसह ही कंपनी सर्वात मोठ्या अमेरिकन कॉर्पोरेशनच्या फॉर्च्यून ५०० रँकिंगमध्ये १३ व्या क्रमांकावर होती. २० व्या शतकामध्ये बराच काळ अमेरिकेध्ये फोन सेवेवर AT&T ची मक्तेदारी होती. १८७८ मध्ये सेंट लुईस येथे स्थापन झालेल्या अमेरिकन डिस्ट्रिक्ट टेलिग्राफ कंपनीच्या रूपात कंपनीने आपला इतिहास सुरू केला. अर्कान्सास, कॅन्सस, ओक्लाहोमा आणि टेक्सासमध्ये सेवांचा विस्तार केल्यानंतर, विलीनीकरणाच्या मालिकेद्वारे, ती १९२० मध्ये साउथवेस्टर्न बेल टेलिफोन कंपनी बनली, जी तेव्हा अमेरिकन टेलिफोन आणि टेलिग्राफ कंपनीची उपकंपनी होती; ही कंपनी १८७७ मध्ये अलेक्झांडर ग्रॅहम बेल यांनी स्थापन केलेल्या मूळ बेल टेलिफोन कंपनीची उत्तराधिकारी होती. अमेरिकन बेल टेलिफोन कंपनीने १८८५ मध्ये अमेरिकन टेलिफोन आणि टेलिग्राफ कंपनी (AT&T) उपकंपनी स्थापन केली. १८९९ मध्ये अमेरिकन बेल टेलिफोन कंपनीने आपली मालमत्ता तिच्या उपकंपनीला विकल्यानंतर AT&T ही मूळ कंपनी बनली. १९९४ मध्ये कंपनीचे AT&T Corp. म्हणून पुनर्ब्रँडिंग करण्यात आले. १९८२ युनायटेड स्टेट्स विरुद्ध. AT&T अविश्वास खटल्याचा परिणाम AT&T च्या ("मा बेल") स्थानिक ऑपरेटिंग उपकंपन्या च्या विनियोगात झाला ज्यांना सात प्रादेशिक बेल ऑपरेटिंग कंपनीज (RBOCs) मध्ये गटबद्ध केले गेले, ज्यांना सामान्यतः "बेबी बेल्स" म्हणून संबोधले जाते. २००५ मध्ये SBC ने त्याचे पूर्वीचा पालक असलेल्या AT&T Corp. ला विकत घेतले आणि विलीन झाल्यानंतर स्वतःचे नाव AT&T Inc. देऊन आणि त्याचा इतिहास वापरून, त्याच्या प्रतिष्ठित लोगोची आवृत्ती आणि ३० डिसेंबर २००५ रोजी लॉन्च केलेल्या स्टॉक-ट्रेडिंग चिन्हासह त्याचे ब्रँडिंग स्वीकारले. AT&T Inc. ने २०१६ मध्ये टाइम वॉर्नर देखील विकत घेतले आणि १२ जून, २०१८ रोजी प्रस्तावित विलीनीकरणाची पुष्टी केली. AT&T ला टाइम वॉर्नरचा सर्वात मोठा भागधारक बनवण्यासाठी आणि २०१८ मध्ये वॉर्नरमीडिया म्हणून त्याचे पुनर्ब्रँडिंग केले. कंपनीने नंतर २०२२ मध्ये वॉर्नरमिडिया मधील आपली हिस्सेदारी काढून डिस्कव्हरी इंक. मध्ये विलीन केले आणि वॉर्नर ब्रदर्स डिस्कव्हरी ही कंपनी तयार केली; तसेच स्वतःची मीडिया शाखा काढून घेतली. सध्याच्या AT&T ने पूर्वीच्या बेल सिस्टीमचा बराचसा भाग पुनर्संचयित केला आहे आणि त्यात मूळ AT&T कॉर्पोरेशनसह सातपैकी चार "बेबी बेल्स" समाविष्ट आहेत.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://money.cnn.com/2014/05/20/technology/att-merger-history/index.html|title=How AT&T got busted up and pieced back together|last=Pagliery|first=Jose|date=2014-05-20|website=CNNMoney|access-date=2022-08-05}}</ref> == संदर्भ == 2r3n9vm89gl831s6cv1p5twq1ie6qzf 0 309541 2143245 2022-08-05T08:36:43Z Ganesh591 62733 नवीन पान: हरिकेन रिलीफ T20 चॅलेंज हा ट्वेंटी20 आंतरराष्ट्रीय (T20I) क्रिकेट सामना होता जो 31 मे 2018 रोजी इंग्लंडमध्ये झाला होता. ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] wikitext text/x-wiki हरिकेन रिलीफ T20 चॅलेंज हा ट्वेंटी20 आंतरराष्ट्रीय (T20I) क्रिकेट सामना होता जो 31 मे 2018 रोजी इंग्लंडमध्ये झाला होता. ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] 6kuj7i7xid715875xgpwg0vhn55lr83 2143246 2143245 2022-08-05T08:44:05Z Ganesh591 62733 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tour | series_name = हरिकेन रिलीफ टी२० चॅलेंज | team1_image = WestIndiesCricketFlagPre1999.svg | team1_name = वेस्ट इंडिज | team2_image = | team2_name = वर्ल्ड इलेव्हन | from_date = {{Start date|2018|05|31|df=yes}} | team1_captain = [[कार्लोस ब्रॅथवेट]] | team2_captain = [[शाहिद आफ्रिदी]] | no_of_twenty20s = 1 | team1_twenty20s_won = 1 | team2_twenty20s_won = 0 | team1_twenty20s_most_runs = [[एव्हिन लुईस]] (58) | team2_twenty20s_most_runs = [[थिसारा परेरा]] (61) | team1_twenty20s_most_wickets = केसरिक विल्यम्स (3) | team2_twenty20s_most_wickets = [[राशिद खान (क्रिकेटर)|राशिद खान]] (2) | player_of_twenty20s_series = }} '''हरिकेन रिलीफ टी२० चॅलेंज'''<ref name="HRelief">{{cite web |url=https://www.lords.org/news/2018/april/west-indies-announce-hurricane-relief-t20-challege-squad/ |title=West Indies Announce Hurricane Relief T20 Challenege Squad |accessdate=17 April 2018 |work=Lord's}}</ref><ref name="HReliefSky">{{cite web |url=http://www.skysports.com/cricket/news/12123/11388263/hurricane-relief-t20-challenge-all-you-need-to-know-ahead-of-thursdays-fundraiser-at-lords |title=Hurricane Relief T20 Challenge: All you need to know ahead of Thursday's fundraiser at Lord's |accessdate=30 May 2018 |work=Sky Sports}}</ref><ref name="HReliefICC">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/694678 |title=Cricket for a cause: A history |accessdate=30 May 2018 |work=International Cricket Council}}</ref> हा ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय (टी२०आ) क्रिकेट सामना होता जो ३१ मे २०१८ रोजी इंग्लंडमध्ये झाला होता. सप्टेंबर २०१७ मध्ये हरिकेन इर्मा आणि हरिकेन मारियामुळे नुकसान झालेल्या स्टेडियमसाठी निधी उभारण्यासाठी वेस्ट इंडीज क्रिकेट संघ वर्ल्ड इलेव्हन संघाविरुद्ध खेळला.<ref name="Relief">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/22429703/west-indies-rest-world-xi-play-fundraising-t20i |title=West Indies, Rest of the World XI to play fundraising T20I |accessdate=14 February 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> अँगुइला येथील रोनाल्ड वेबस्टर पार्क आणि डॉमिनिकाचे विंडसर पार्क हे खराब झालेले स्टेडियम होते.<ref name="Stadium">{{cite web |url=http://www.indianexpress.com/article/sports/cricket/west-indies-to-play-rest-of-the-world-xi-at-lords-5064318/ |title=West Indies to play Rest of the World XI at Lord’s |accessdate=14 February 2018 |work=The Indian Express}}</ref> आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषदेने (आयसीसी) सामन्याच्या यजमानपदासाठी लॉर्ड्सची निवड केल्यामुळे<ref name="T20IStatus">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/623385 |title=Lord’s to host West Indies v ICC Rest of the World XI fundraising T20I |accessdate=14 February 2018 |work=International Cricket Council}}</ref> सामन्याला आंतरराष्ट्रीय दर्जा दिला.<ref name="Lord's">{{cite web |url=https://www.lords.org/news/2018/february/lords-to-host-west-indies-v-row-t20/ |title=Lord's to Host West Indies v ICC Rest of the World T20 |accessdate=14 February 2018 |work=Lord's}}</ref> मार्च २०१८ मध्ये, आयसीसी ने इयॉन मॉर्गनला वर्ल्ड इलेव्हन संघाचा कर्णधार म्हणून नियुक्त केले.<ref name="Morgan">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/649555 |title=Eoin Morgan to captain ICC World XI against Windies |accessdate=22 March 2018 |work=International Cricket Council}}</ref> पुढील महिन्यात कार्लोस ब्रॅथवेटची वेस्ट इंडिज संघाच्या कर्णधारपदी निवड करण्यात आली.<ref name="HRelief"/> तथापि, सामन्याच्या दोन दिवस आधी, मॉर्गनला फ्रॅक्चर झालेल्या बोटाने सामन्यातून बाहेर काढण्यात आले<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/cricket/44288640|title=Eoin Morgan out of World XI v West Indies with broken finger|date=29 May 2018|work=BBC Sport|access-date=30 May 2018|language=en-GB}}</ref> आणि त्याच्या जागी शाहिद आफ्रिदीला कर्णधार म्हणून नियुक्त करण्यात आले.<ref name="Morganout">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/23639654/eoin-morgan-cracks-finger-world-xi-t20-west-indies |title=Eoin Morgan cracks finger, out of World XI T20 against West Indies |accessdate=29 May 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> विंडीजने एकतर्फी सामना ७२ धावांनी जिंकला.<ref name="result">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/story/1148248.html |title=West Indies turn on the power as World XI are outclassed in Hurricane Relief T20 |accessdate=31 May 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] f018vcyjc38oo76655n27tc8vekt0yj 2143247 2143246 2022-08-05T08:48:20Z Ganesh591 62733 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tour | series_name = हरिकेन रिलीफ टी२० चॅलेंज | team1_image = WestIndiesCricketFlagPre1999.svg | team1_name = वेस्ट इंडिज | team2_image = | team2_name = वर्ल्ड इलेव्हन | from_date = {{Start date|2018|05|31|df=yes}} | team1_captain = [[कार्लोस ब्रॅथवेट]] | team2_captain = [[शाहिद आफ्रिदी]] | no_of_twenty20s = 1 | team1_twenty20s_won = 1 | team2_twenty20s_won = 0 | team1_twenty20s_most_runs = [[एव्हिन लुईस]] (58) | team2_twenty20s_most_runs = [[थिसारा परेरा]] (61) | team1_twenty20s_most_wickets = केसरिक विल्यम्स (3) | team2_twenty20s_most_wickets = [[राशिद खान (क्रिकेटर)|राशिद खान]] (2) | player_of_twenty20s_series = }} '''हरिकेन रिलीफ टी२० चॅलेंज'''<ref name="HRelief">{{cite web |url=https://www.lords.org/news/2018/april/west-indies-announce-hurricane-relief-t20-challege-squad/ |title=West Indies Announce Hurricane Relief T20 Challenege Squad |accessdate=17 April 2018 |work=Lord's}}</ref><ref name="HReliefSky">{{cite web |url=http://www.skysports.com/cricket/news/12123/11388263/hurricane-relief-t20-challenge-all-you-need-to-know-ahead-of-thursdays-fundraiser-at-lords |title=Hurricane Relief T20 Challenge: All you need to know ahead of Thursday's fundraiser at Lord's |accessdate=30 May 2018 |work=Sky Sports}}</ref><ref name="HReliefICC">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/694678 |title=Cricket for a cause: A history |accessdate=30 May 2018 |work=International Cricket Council}}</ref> हा ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय (टी२०आ) क्रिकेट सामना होता जो ३१ मे २०१८ रोजी इंग्लंडमध्ये झाला होता. सप्टेंबर २०१७ मध्ये हरिकेन इर्मा आणि हरिकेन मारियामुळे नुकसान झालेल्या स्टेडियमसाठी निधी उभारण्यासाठी वेस्ट इंडीज क्रिकेट संघ वर्ल्ड इलेव्हन संघाविरुद्ध खेळला.<ref name="Relief">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/22429703/west-indies-rest-world-xi-play-fundraising-t20i |title=West Indies, Rest of the World XI to play fundraising T20I |accessdate=14 February 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> अँगुइला येथील रोनाल्ड वेबस्टर पार्क आणि डॉमिनिकाचे विंडसर पार्क हे खराब झालेले स्टेडियम होते.<ref name="Stadium">{{cite web |url=http://www.indianexpress.com/article/sports/cricket/west-indies-to-play-rest-of-the-world-xi-at-lords-5064318/ |title=West Indies to play Rest of the World XI at Lord’s |accessdate=14 February 2018 |work=The Indian Express}}</ref> आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषदेने (आयसीसी) सामन्याच्या यजमानपदासाठी लॉर्ड्सची निवड केल्यामुळे<ref name="T20IStatus">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/623385 |title=Lord’s to host West Indies v ICC Rest of the World XI fundraising T20I |accessdate=14 February 2018 |work=International Cricket Council}}</ref> सामन्याला आंतरराष्ट्रीय दर्जा दिला.<ref name="Lord's">{{cite web |url=https://www.lords.org/news/2018/february/lords-to-host-west-indies-v-row-t20/ |title=Lord's to Host West Indies v ICC Rest of the World T20 |accessdate=14 February 2018 |work=Lord's}}</ref> मार्च २०१८ मध्ये, आयसीसी ने इयॉन मॉर्गनला वर्ल्ड इलेव्हन संघाचा कर्णधार म्हणून नियुक्त केले.<ref name="Morgan">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/649555 |title=Eoin Morgan to captain ICC World XI against Windies |accessdate=22 March 2018 |work=International Cricket Council}}</ref> पुढील महिन्यात कार्लोस ब्रॅथवेटची वेस्ट इंडिज संघाच्या कर्णधारपदी निवड करण्यात आली.<ref name="HRelief"/> तथापि, सामन्याच्या दोन दिवस आधी, मॉर्गनला फ्रॅक्चर झालेल्या बोटाने सामन्यातून बाहेर काढण्यात आले<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/cricket/44288640|title=Eoin Morgan out of World XI v West Indies with broken finger|date=29 May 2018|work=BBC Sport|access-date=30 May 2018|language=en-GB}}</ref> आणि त्याच्या जागी शाहिद आफ्रिदीला कर्णधार म्हणून नियुक्त करण्यात आले.<ref name="Morganout">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/23639654/eoin-morgan-cracks-finger-world-xi-t20-west-indies |title=Eoin Morgan cracks finger, out of World XI T20 against West Indies |accessdate=29 May 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> विंडीजने एकतर्फी सामना ७२ धावांनी जिंकला.<ref name="result">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/story/1148248.html |title=West Indies turn on the power as World XI are outclassed in Hurricane Relief T20 |accessdate=31 May 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> ==एकमेव टी२०आ== {{Single-innings cricket match | date = ३१ मे २०१८ | time = १८:०० | night = yes | team1 = {{cr-rt|WIN}} | team2 = [[वर्ल्ड इलेव्हन (क्रिकेट)|वर्ल्ड इलेव्हन]] | score1 = १९९/४ (२० षटके) | runs1 = [[एव्हिन लुईस]] ५८ (२६) | wickets1 = [[राशिद खान (क्रिकेटर)|राशिद खान]] २/४८ (४ षटके) | score2 = १२७ (१६.४ षटके) | runs2 = [[थिसारा परेरा]] ६१ (३७) | wickets2 = केसरिक विल्यम्स ३/४१ (३.४ षटके) | result = वेस्ट इंडिज ७२ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1141232.html धावफलक] | venue = [[लॉर्ड्स]], [[लंडन]] | umpires = [[रॉब बेली]] (इंग्लंड) आणि [[ॲलेक्स व्हार्फ]] (इंग्लंड) | motm = [[एव्हिन लुईस]] (वेस्ट इंडिज) | toss = वर्ल्ड इलेव्हनने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = संदीप लामिछाने (वर्ल्ड इलेव्हन) ने त्याचे टी२०आ पदार्पण केले. }} ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] c2erdie92uw7uawstdw4irxhjf1gx1x 2143256 2143247 2022-08-05T09:18:12Z KiranBOT II 140753 शुद्धलेखन — शहराचे अचूक नाव ([[सदस्य:KiranBOT II/typos#शहराचे अचूक नाव|अधिक माहिती]]) wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tour | series_name = हरिकेन रिलीफ टी२० चॅलेंज | team1_image = WestIndiesCricketFlagPre1999.svg | team1_name = वेस्ट इंडिज | team2_image = | team2_name = वर्ल्ड इलेव्हन | from_date = {{Start date|2018|05|31|df=yes}} | team1_captain = [[कार्लोस ब्रॅथवेट]] | team2_captain = [[शाहिद आफ्रिदी]] | no_of_twenty20s = 1 | team1_twenty20s_won = 1 | team2_twenty20s_won = 0 | team1_twenty20s_most_runs = [[एव्हिन लुईस]] (58) | team2_twenty20s_most_runs = [[थिसारा परेरा]] (61) | team1_twenty20s_most_wickets = केसरिक विल्यम्स (3) | team2_twenty20s_most_wickets = [[राशिद खान (क्रिकेटर)|राशिद खान]] (2) | player_of_twenty20s_series = }} '''हरिकेन रिलीफ टी२० चॅलेंज'''<ref name="HRelief">{{cite web |url=https://www.lords.org/news/2018/april/west-indies-announce-hurricane-relief-t20-challege-squad/ |title=West Indies Announce Hurricane Relief T20 Challenege Squad |accessdate=17 April 2018 |work=Lord's}}</ref><ref name="HReliefSky">{{cite web |url=http://www.skysports.com/cricket/news/12123/11388263/hurricane-relief-t20-challenge-all-you-need-to-know-ahead-of-thursdays-fundraiser-at-lords |title=Hurricane Relief T20 Challenge: All you need to know ahead of Thursday's fundraiser at Lord's |accessdate=30 May 2018 |work=Sky Sports}}</ref><ref name="HReliefICC">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/694678 |title=Cricket for a cause: A history |accessdate=30 May 2018 |work=International Cricket Council}}</ref> हा ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय (टी२०आ) क्रिकेट सामना होता जो ३१ मे २०१८ रोजी इंग्लंडमध्ये झाला होता. सप्टेंबर २०१७ मध्ये हरिकेन इर्मा आणि हरिकेन मारियामुळे नुकसान झालेल्या स्टेडियमसाठी निधी उभारण्यासाठी वेस्ट इंडीज क्रिकेट संघ वर्ल्ड इलेव्हन संघाविरुद्ध खेळला.<ref name="Relief">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/22429703/west-indies-rest-world-xi-play-fundraising-t20i |title=West Indies, Rest of the World XI to play fundraising T20I |accessdate=14 February 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> अँगुइला येथील रोनाल्ड वेबस्टर पार्क आणि डॉमिनिकाचे विंडसर पार्क हे खराब झालेले स्टेडियम होते.<ref name="Stadium">{{cite web |url=http://www.indianexpress.com/article/sports/cricket/west-indies-to-play-rest-of-the-world-xi-at-lords-5064318/ |title=West Indies to play Rest of the World XI at Lord’s |accessdate=14 February 2018 |work=The Indian Express}}</ref> आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषदेने (आयसीसी) सामन्याच्या यजमानपदासाठी लॉर्ड्सची निवड केल्यामुळे<ref name="T20IStatus">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/news/623385 |title=Lord’s to host West Indies v ICC Rest of the World XI fundraising T20I |accessdate=14 February 2018 |work=International Cricket Council}}</ref> सामन्याला आंतरराष्ट्रीय दर्जा दिला.<ref name="Lord's">{{cite web |url=https://www.lords.org/news/2018/february/lords-to-host-west-indies-v-row-t20/ |title=Lord's to Host West Indies v ICC Rest of the World T20 |accessdate=14 February 2018 |work=Lord's}}</ref> मार्च २०१८ मध्ये, आयसीसी ने इयॉन मॉर्गनला वर्ल्ड इलेव्हन संघाचा कर्णधार म्हणून नियुक्त केले.<ref name="Morgan">{{cite web |url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/649555 |title=Eoin Morgan to captain ICC World XI against Windies |accessdate=22 March 2018 |work=International Cricket Council}}</ref> पुढील महिन्यात कार्लोस ब्रॅथवेटची वेस्ट इंडीज संघाच्या कर्णधारपदी निवड करण्यात आली.<ref name="HRelief"/> तथापि, सामन्याच्या दोन दिवस आधी, मॉर्गनला फ्रॅक्चर झालेल्या बोटाने सामन्यातून बाहेर काढण्यात आले<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/cricket/44288640|title=Eoin Morgan out of World XI v West Indies with broken finger|date=29 May 2018|work=BBC Sport|access-date=30 May 2018|language=en-GB}}</ref> आणि त्याच्या जागी शाहिद आफ्रिदीला कर्णधार म्हणून नियुक्त करण्यात आले.<ref name="Morganout">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/23639654/eoin-morgan-cracks-finger-world-xi-t20-west-indies |title=Eoin Morgan cracks finger, out of World XI T20 against West Indies |accessdate=29 May 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> विंडीजने एकतर्फी सामना ७२ धावांनी जिंकला.<ref name="result">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/story/1148248.html |title=West Indies turn on the power as World XI are outclassed in Hurricane Relief T20 |accessdate=31 May 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> ==एकमेव टी२०आ== {{Single-innings cricket match | date = ३१ मे २०१८ | time = १८:०० | night = yes | team1 = {{cr-rt|WIN}} | team2 = [[वर्ल्ड इलेव्हन (क्रिकेट)|वर्ल्ड इलेव्हन]] | score1 = १९९/४ (२० षटके) | runs1 = [[एव्हिन लुईस]] ५८ (२६) | wickets1 = [[राशिद खान (क्रिकेटर)|राशिद खान]] २/४८ (४ षटके) | score2 = १२७ (१६.४ षटके) | runs2 = [[थिसारा परेरा]] ६१ (३७) | wickets2 = केसरिक विल्यम्स ३/४१ (३.४ षटके) | result = वेस्ट इंडिज ७२ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1141232.html धावफलक] | venue = [[लॉर्ड्स]], [[लंडन]] | umpires = [[रॉब बेली]] (इंग्लंड) आणि [[ॲलेक्स व्हार्फ]] (इंग्लंड) | motm = [[एव्हिन लुईस]] (वेस्ट इंडिज) | toss = वर्ल्ड इलेव्हनने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = संदीप लामिछाने (वर्ल्ड इलेव्हन) ने त्याचे टी२०आ पदार्पण केले. }} ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] heui96ficiswcqubcz3tez64mb6nwt4 0 309542 2143248 2022-08-05T08:51:20Z Ganesh591 62733 नवीन पान: बांगलादेश क्रिकेट संघाने डेहराडून येथे अफगाणिस्तान क्रिकेट संघाविरुद्ध तीन ट्वेंटी20 आंतरराष्ट्रीय सामने (T20I) खेळण्यासाठी भारताचा दौरा केला. ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} वर्ग:बांगला... wikitext text/x-wiki बांगलादेश क्रिकेट संघाने डेहराडून येथे अफगाणिस्तान क्रिकेट संघाविरुद्ध तीन ट्वेंटी20 आंतरराष्ट्रीय सामने (T20I) खेळण्यासाठी भारताचा दौरा केला. ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:बांगलादेश क्रिकेट संघाचे अफगाणिस्तान दौरे]] [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] g6b18qvexq8b82ptxjx3pjdjqv4io5s 2143252 2143248 2022-08-05T09:11:22Z Ganesh591 62733 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tour | series_name = अफगाणिस्तान विरुद्ध बांगलादेश क्रिकेट संघाचा भारत दौरा, २०१८ | team1_image = Flag of Afghanistan (2013–2021).svg | team1_name = अफगाणिस्तान | team2_image = Flag of Bangladesh.svg | team2_name = बांगलादेश | from_date = १ | to_date = ७ जून २०१८ | team1_captain = [[असगर स्तानिकझाई]] | team2_captain = [[शाकिब अल हसन]] | no_of_twenty20s = 3 | team1_twenty20s_won = 3 | team2_twenty20s_won = 0 | team1_twenty20s_most_runs = समिउल्ला शिनवारी (११८) | team2_twenty20s_most_runs = [[महमुदुल्ला]] (८८)<br>[[मुशफिकर रहीम]] (८८) | team1_twenty20s_most_wickets = राशिद खान (८) | team2_twenty20s_most_wickets = अबू जायद (३) | player_of_twenty20_series = राशिद खान (अफगाणिस्तान) }} बांगलादेश क्रिकेट संघाने डेहराडून येथे अफगाणिस्तान क्रिकेट संघाविरुद्ध तीन ट्वेंटी20 आंतरराष्ट्रीय सामने (टी२०आ) खेळण्यासाठी भारताचा दौरा केला.<ref name="HT">{{cite web |url=https://www.hindustantimes.com/cricket/afghanistan-to-play-three-match-t20-series-against-bangladesh-in-dehradun/story-dXgU91duXKGrYPjQWoqlRP.html |title=Afghanistan to play three-match T20 series against Bangladesh in Dehradun |access-date=8 May 2018 |work=Hindustan Times}}</ref> अफगाणिस्तानने मालिकेतील पहिले दोन सामने जिंकले, त्यामुळे त्यांना अजेय आघाडी मिळाली.<ref name="two">{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/news/703927 |title=Rashid & Nabi hand Afghanistan series win over Bangladesh |work=International Cricket Council |access-date=5 June 2018}}</ref> यामुळे त्यांना झिम्बाब्वे व्यतिरिक्त दुसऱ्या कसोटी संघाविरुद्धचा त्यांचा पहिला द्विपक्षीय टी२०आ मालिका विजय मिळाला.<ref name="first1">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/series/18544/preview/1145983/afghanistan-vs-bangladesh-2nd-t20i-bangladesh-tour-india-2018 |title=Can Afghanistan land knockout blow? |work=ESPN Cricinfo |access-date=5 June 2018}}</ref><ref name="first2">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/series/18544/report/1145983/afghanistan-vs-bangladesh-2nd-t20i-bangladesh-tour-india-2018 |title=Rashid, Nabi wrap up historic series win for Afghanistan |work=ESPN Cricinfo |access-date=5 June 2018}}</ref> अफगाणिस्तानने मालिका ३-० ने जिंकली.<ref name="result">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/23723173/afghanistan-bat,-bangladesh-make-three-changes |title=Rashid defends eight off the last over to seal 3–0 whitewash |work=ESPN Cricinfo |access-date=7 June 2018}}</ref> ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:बांगलादेश क्रिकेट संघाचे अफगाणिस्तान दौरे]] [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] ezbggyl8hbm8kzxbolm21zqjjhj1sgl 2143260 2143252 2022-08-05T09:23:04Z Ganesh591 62733 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tour | series_name = अफगाणिस्तान विरुद्ध बांगलादेश क्रिकेट संघाचा भारत दौरा, २०१८ | team1_image = Flag of Afghanistan (2013–2021).svg | team1_name = अफगाणिस्तान | team2_image = Flag of Bangladesh.svg | team2_name = बांगलादेश | from_date = १ | to_date = ७ जून २०१८ | team1_captain = [[असगर स्तानिकझाई]] | team2_captain = [[शाकिब अल हसन]] | no_of_twenty20s = 3 | team1_twenty20s_won = 3 | team2_twenty20s_won = 0 | team1_twenty20s_most_runs = समिउल्ला शिनवारी (११८) | team2_twenty20s_most_runs = [[महमुदुल्ला]] (८८)<br>[[मुशफिकर रहीम]] (८८) | team1_twenty20s_most_wickets = राशिद खान (८) | team2_twenty20s_most_wickets = अबू जायद (३) | player_of_twenty20_series = राशिद खान (अफगाणिस्तान) }} बांगलादेश क्रिकेट संघाने डेहराडून येथे अफगाणिस्तान क्रिकेट संघाविरुद्ध तीन ट्वेंटी20 आंतरराष्ट्रीय सामने (टी२०आ) खेळण्यासाठी भारताचा दौरा केला.<ref name="HT">{{cite web |url=https://www.hindustantimes.com/cricket/afghanistan-to-play-three-match-t20-series-against-bangladesh-in-dehradun/story-dXgU91duXKGrYPjQWoqlRP.html |title=Afghanistan to play three-match T20 series against Bangladesh in Dehradun |access-date=8 May 2018 |work=Hindustan Times}}</ref> अफगाणिस्तानने मालिकेतील पहिले दोन सामने जिंकले, त्यामुळे त्यांना अजेय आघाडी मिळाली.<ref name="two">{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/news/703927 |title=Rashid & Nabi hand Afghanistan series win over Bangladesh |work=International Cricket Council |access-date=5 June 2018}}</ref> यामुळे त्यांना झिम्बाब्वे व्यतिरिक्त दुसऱ्या कसोटी संघाविरुद्धचा त्यांचा पहिला द्विपक्षीय टी२०आ मालिका विजय मिळाला.<ref name="first1">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/series/18544/preview/1145983/afghanistan-vs-bangladesh-2nd-t20i-bangladesh-tour-india-2018 |title=Can Afghanistan land knockout blow? |work=ESPN Cricinfo |access-date=5 June 2018}}</ref><ref name="first2">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/series/18544/report/1145983/afghanistan-vs-bangladesh-2nd-t20i-bangladesh-tour-india-2018 |title=Rashid, Nabi wrap up historic series win for Afghanistan |work=ESPN Cricinfo |access-date=5 June 2018}}</ref> अफगाणिस्तानने मालिका ३-० ने जिंकली.<ref name="result">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/23723173/afghanistan-bat,-bangladesh-make-three-changes |title=Rashid defends eight off the last over to seal 3–0 whitewash |work=ESPN Cricinfo |access-date=7 June 2018}}</ref> ==टी२०आ मालिका== ===पहिला टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = ३ जून २०१८ | time = २०:०० | night = Yes | team1 = {{cr-rt|AFG|२०१३}} | team2 = {{cr|BAN}} | score1 = १६७/८ (२० षटके) | runs1 = [[मोहम्मद शहजाद]] ४० (३७) | wickets1 = [[महमुदुल्ला]] २/१ (१ षटक) | score2 = १२२ (१९ षटके) | runs2 = [[लिटन दास]] ३० (२०) | wickets2 = राशिद खान ३/१३ (३ षटके) | result = अफगाणिस्तान ४५ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1145982.html धावफलक] | venue = [[राजीव गांधी आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट स्टेडियम, डेहराडून|राजीव गांधी आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट स्टेडियम]], [[डेहराडून]] | umpires = अहमद शाह पाकतीन (अफगाणिस्तान) आणि [[बिस्मिल्लाह जान शिनवारी]] (अफगाणिस्तान) | motm = राशीद खान (अफगाणिस्तान) | toss = बांगलादेशने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = या स्थळाने पहिला आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट सामना आयोजित केला होता.<ref name="first"/> *''राशीद खान (अफगाणिस्तान) हा टी२०आ मध्ये (२ वर्षे आणि २२० दिवस) ५० विकेट घेणारा सर्वात वेगवान गोलंदाज ठरला.<ref name="Khan50">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/story/1148392.html |title=Advantage Afghanistan in spin-friendly Dehradun |work=ESPN Cricinfo |access-date=3 June 2018}}</ref> }} ===दुसरा टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = ५ जून २०१८ | time = २०:०० | night = Yes | team1 = {{cr-rt|BAN}} | team2 = {{cr|AFG|२०१३}} | score1 = १३४/८ (२० षटके) | runs1 = [[तमीम इक्बाल]] ४३ (४८) | wickets1 = राशिद खान ४/१२ (४ षटके) | score2 = १३५/४ (१८.५ षटके) | runs2 = समिउल्ला शिनवारी ४९ (४१) | wickets2 = मोसाद्देक हुसेन २/२१ (३ षटके) | result = अफगाणिस्तानने ६ गडी राखून विजय मिळवला | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1145983.html धावफलक] | venue = [[राजीव गांधी आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट स्टेडियम, डेहराडून|राजीव गांधी आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट स्टेडियम]], [[डेहराडून]] | umpires = इझातुल्ला साफी (अफगाणिस्तान) आणि [[बिस्मिल्लाह जान शिनवारी]] (अफगाणिस्तान) | motm = राशिद खान (अफगाणिस्तान) | toss = बांगलादेशने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = }} ===तिसरा टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = ७ जून २०१८ | time = २०:०० | night = Yes | team1 = {{cr-rt|AFG|२०१३}} | team2 = {{cr|BAN}} | score1 = १४५/६ (२० षटके) | runs1 = समिउल्ला शिनवारी ३३[[नाबाद|*]] (२८) | wickets1 = नजमुल इस्लाम २/१८ (४ षटके) | score2 = १४४/६ (२० षटके) | runs2 = [[मुशफिकर रहीम]] ४६ (३७) | wickets2 = राशिद खान १/२४ (४ षटके) | result = अफगाणिस्तान १ धावेने विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1145984.html धावफलक] | venue = [[राजीव गांधी आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट स्टेडियम, डेहराडून|राजीव गांधी आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट स्टेडियम]], [[डेहराडून]] | umpires = अहमद शाह पाकतीन (अफगाणिस्तान) आणि इझातुल्ला साफी (अफगाणिस्तान) | motm = [[मुशफिकर रहीम]] (बांगलादेश) | toss = अफगाणिस्तानने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमध्ये १०,००० धावा आणि ५०० बळी घेणारा शाकिब अल हसन बांगलादेशचा सर्वात जलद आणि एकूण तिसरा खेळाडू ठरला.<ref>{{cite web|url=https://www.dhakatribune.com/sport/cricket/2018/06/07/shakib-fastest-to-500-international-wickets |title=Shakib fastest to 500 wickets, 10,000 runs |work=Dhaka Tribune |access-date=9 June 2018}}</ref> }} ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:बांगलादेश क्रिकेट संघाचे अफगाणिस्तान दौरे]] [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] lkbpopc9gsfevn60g80gr5mm5wxavri 2143306 2143260 2022-08-05T11:14:04Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[अफगाणिस्तान विरुद्ध बांगलादेश क्रिकेट संघाचा भारत दौरा, २०१८]] वरुन [[बांगलादेश क्रिकेट संघाचा अफगाणिस्तान दौरा (भारतामध्ये), २०१८]] ला हलविला wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tour | series_name = अफगाणिस्तान विरुद्ध बांगलादेश क्रिकेट संघाचा भारत दौरा, २०१८ | team1_image = Flag of Afghanistan (2013–2021).svg | team1_name = अफगाणिस्तान | team2_image = Flag of Bangladesh.svg | team2_name = बांगलादेश | from_date = १ | to_date = ७ जून २०१८ | team1_captain = [[असगर स्तानिकझाई]] | team2_captain = [[शाकिब अल हसन]] | no_of_twenty20s = 3 | team1_twenty20s_won = 3 | team2_twenty20s_won = 0 | team1_twenty20s_most_runs = समिउल्ला शिनवारी (११८) | team2_twenty20s_most_runs = [[महमुदुल्ला]] (८८)<br>[[मुशफिकर रहीम]] (८८) | team1_twenty20s_most_wickets = राशिद खान (८) | team2_twenty20s_most_wickets = अबू जायद (३) | player_of_twenty20_series = राशिद खान (अफगाणिस्तान) }} बांगलादेश क्रिकेट संघाने डेहराडून येथे अफगाणिस्तान क्रिकेट संघाविरुद्ध तीन ट्वेंटी20 आंतरराष्ट्रीय सामने (टी२०आ) खेळण्यासाठी भारताचा दौरा केला.<ref name="HT">{{cite web |url=https://www.hindustantimes.com/cricket/afghanistan-to-play-three-match-t20-series-against-bangladesh-in-dehradun/story-dXgU91duXKGrYPjQWoqlRP.html |title=Afghanistan to play three-match T20 series against Bangladesh in Dehradun |access-date=8 May 2018 |work=Hindustan Times}}</ref> अफगाणिस्तानने मालिकेतील पहिले दोन सामने जिंकले, त्यामुळे त्यांना अजेय आघाडी मिळाली.<ref name="two">{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/news/703927 |title=Rashid & Nabi hand Afghanistan series win over Bangladesh |work=International Cricket Council |access-date=5 June 2018}}</ref> यामुळे त्यांना झिम्बाब्वे व्यतिरिक्त दुसऱ्या कसोटी संघाविरुद्धचा त्यांचा पहिला द्विपक्षीय टी२०आ मालिका विजय मिळाला.<ref name="first1">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/series/18544/preview/1145983/afghanistan-vs-bangladesh-2nd-t20i-bangladesh-tour-india-2018 |title=Can Afghanistan land knockout blow? |work=ESPN Cricinfo |access-date=5 June 2018}}</ref><ref name="first2">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/series/18544/report/1145983/afghanistan-vs-bangladesh-2nd-t20i-bangladesh-tour-india-2018 |title=Rashid, Nabi wrap up historic series win for Afghanistan |work=ESPN Cricinfo |access-date=5 June 2018}}</ref> अफगाणिस्तानने मालिका ३-० ने जिंकली.<ref name="result">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/23723173/afghanistan-bat,-bangladesh-make-three-changes |title=Rashid defends eight off the last over to seal 3–0 whitewash |work=ESPN Cricinfo |access-date=7 June 2018}}</ref> ==टी२०आ मालिका== ===पहिला टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = ३ जून २०१८ | time = २०:०० | night = Yes | team1 = {{cr-rt|AFG|२०१३}} | team2 = {{cr|BAN}} | score1 = १६७/८ (२० षटके) | runs1 = [[मोहम्मद शहजाद]] ४० (३७) | wickets1 = [[महमुदुल्ला]] २/१ (१ षटक) | score2 = १२२ (१९ षटके) | runs2 = [[लिटन दास]] ३० (२०) | wickets2 = राशिद खान ३/१३ (३ षटके) | result = अफगाणिस्तान ४५ धावांनी विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1145982.html धावफलक] | venue = [[राजीव गांधी आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट स्टेडियम, डेहराडून|राजीव गांधी आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट स्टेडियम]], [[डेहराडून]] | umpires = अहमद शाह पाकतीन (अफगाणिस्तान) आणि [[बिस्मिल्लाह जान शिनवारी]] (अफगाणिस्तान) | motm = राशीद खान (अफगाणिस्तान) | toss = बांगलादेशने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = या स्थळाने पहिला आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट सामना आयोजित केला होता.<ref name="first"/> *''राशीद खान (अफगाणिस्तान) हा टी२०आ मध्ये (२ वर्षे आणि २२० दिवस) ५० विकेट घेणारा सर्वात वेगवान गोलंदाज ठरला.<ref name="Khan50">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/story/1148392.html |title=Advantage Afghanistan in spin-friendly Dehradun |work=ESPN Cricinfo |access-date=3 June 2018}}</ref> }} ===दुसरा टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = ५ जून २०१८ | time = २०:०० | night = Yes | team1 = {{cr-rt|BAN}} | team2 = {{cr|AFG|२०१३}} | score1 = १३४/८ (२० षटके) | runs1 = [[तमीम इक्बाल]] ४३ (४८) | wickets1 = राशिद खान ४/१२ (४ षटके) | score2 = १३५/४ (१८.५ षटके) | runs2 = समिउल्ला शिनवारी ४९ (४१) | wickets2 = मोसाद्देक हुसेन २/२१ (३ षटके) | result = अफगाणिस्तानने ६ गडी राखून विजय मिळवला | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1145983.html धावफलक] | venue = [[राजीव गांधी आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट स्टेडियम, डेहराडून|राजीव गांधी आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट स्टेडियम]], [[डेहराडून]] | umpires = इझातुल्ला साफी (अफगाणिस्तान) आणि [[बिस्मिल्लाह जान शिनवारी]] (अफगाणिस्तान) | motm = राशिद खान (अफगाणिस्तान) | toss = बांगलादेशने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = }} ===तिसरा टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = ७ जून २०१८ | time = २०:०० | night = Yes | team1 = {{cr-rt|AFG|२०१३}} | team2 = {{cr|BAN}} | score1 = १४५/६ (२० षटके) | runs1 = समिउल्ला शिनवारी ३३[[नाबाद|*]] (२८) | wickets1 = नजमुल इस्लाम २/१८ (४ षटके) | score2 = १४४/६ (२० षटके) | runs2 = [[मुशफिकर रहीम]] ४६ (३७) | wickets2 = राशिद खान १/२४ (४ षटके) | result = अफगाणिस्तान १ धावेने विजयी | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1145984.html धावफलक] | venue = [[राजीव गांधी आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट स्टेडियम, डेहराडून|राजीव गांधी आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट स्टेडियम]], [[डेहराडून]] | umpires = अहमद शाह पाकतीन (अफगाणिस्तान) आणि इझातुल्ला साफी (अफगाणिस्तान) | motm = [[मुशफिकर रहीम]] (बांगलादेश) | toss = अफगाणिस्तानने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमध्ये १०,००० धावा आणि ५०० बळी घेणारा शाकिब अल हसन बांगलादेशचा सर्वात जलद आणि एकूण तिसरा खेळाडू ठरला.<ref>{{cite web|url=https://www.dhakatribune.com/sport/cricket/2018/06/07/shakib-fastest-to-500-international-wickets |title=Shakib fastest to 500 wickets, 10,000 runs |work=Dhaka Tribune |access-date=9 June 2018}}</ref> }} ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:बांगलादेश क्रिकेट संघाचे अफगाणिस्तान दौरे]] [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] lkbpopc9gsfevn60g80gr5mm5wxavri 0 309543 2143262 2022-08-05T09:25:25Z Ganesh591 62733 नवीन पान: पाकिस्तान क्रिकेट संघाने 12 आणि 13 जून 2018 रोजी एडिनबर्ग येथील ग्रॅंज क्लब येथे दोन ट्वेंटी20 आंतरराष्ट्रीय (T20I) सामने खेळण्यासाठी स्कॉटलंडचा दौरा केला. ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} वर्ग:पा... wikitext text/x-wiki पाकिस्तान क्रिकेट संघाने 12 आणि 13 जून 2018 रोजी एडिनबर्ग येथील ग्रॅंज क्लब येथे दोन ट्वेंटी20 आंतरराष्ट्रीय (T20I) सामने खेळण्यासाठी स्कॉटलंडचा दौरा केला. ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:पाकिस्तान क्रिकेट संघाचे स्कॉटलंड दौरे]] [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] l0s4eyb4x3cmjfrjcx0e7fo2jqfx2gp 2143266 2143262 2022-08-05T09:32:51Z Ganesh591 62733 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tour | series_name = पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा स्कॉटलंड दौरा, २०१८ | team1_image = Flag of Scotland.svg | team1_name = स्कॉटलंड | team2_image = Flag of Pakistan.svg | team2_name = पाकिस्तान | from_date = १२ | to_date = १३ जून २०१८ | team1_captain = काइल कोएत्झर | team2_captain = [[सर्फराज अहमद]] | no_of_twenty20s = 2 | team1_twenty20s_won = 0 | team2_twenty20s_won = 2 | team1_twenty20s_most_runs = [[मायकेल लीस्क]] (४७) | team2_twenty20s_most_runs = [[सर्फराज अहमद]] (१०३) | team1_twenty20s_most_wickets = [[मायकेल लीस्क]] (३)<br>अलास्डायर इव्हान्स (३) | team2_twenty20s_most_wickets = [[फहीम अश्रफ]] (३)<br>शादाब खान (३) | player_of_twenty20_series = }} पाकिस्तान क्रिकेट संघाने १२ आणि १३ जून २०१८ रोजी एडिनबर्ग येथील ग्रॅंज क्लब येथे दोन ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय (टी२०आ) सामने खेळण्यासाठी स्कॉटलंडचा दौरा केला.<ref name="CI">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/20670721/pakistan-visit-scotland-t20i-series |title=Pakistan to visit Scotland for T20I series |accessdate=11 September 2017 |work=ESPN Cricinfo}}</ref><ref name="CS">{{cite web |url=http://www.cricketscotland.com/pakistan-set-for-t20s-in-scotland/ |title=Pakistan set for T20s in Scotland |accessdate=11 September 2017 |work=Cricket Scotland}}</ref> पाकिस्तानने शेवटचा मे २०१३ मध्ये दोन एकदिवसीय सामने खेळण्यासाठी स्कॉटलंडचा दौरा केला होता.<ref name="CI"/> २००७ च्या आयसीसी विश्व ट्वेंटी२० स्पर्धेच्या गट टप्प्यात दोन्ही संघ शेवटच्या टी२०आ सामन्यात भेटले होते.<ref name="CI"/> स्कॉटलंडने पूर्ण सदस्य संघाविरुद्ध घरगुती टी२०आ सामना खेळण्याची ही पहिलीच वेळ होती.<ref name="BBC">{{cite web |url=https://www.bbc.co.uk/sport/cricket/41229600 |title=Scotland to host Pakistan in two T20 internationals in June 2018 |accessdate=11 September 2017 |work=BBC Sport}}</ref> हा दौरा पाकिस्तानचा इंग्लंड दौरा आणि आयर्लंडमधील त्यांच्या एका कसोटी मालिकेनंतर झाला. याच मैदानावर १० जून रोजी इंग्लंडने स्कॉटलंडविरुद्ध एकच एकदिवसीय सामनाही खेळला होता. मे २०१८ मध्ये, क्रिकेट स्कॉटलंडने इंग्लंड आणि पाकिस्तान विरुद्धच्या सामन्यांसाठी २४ जणांचा तात्पुरता संघ घोषित केला.<ref name="24squad">{{cite web|url=http://www.cricketscotland.com/selectors-name-24-man-squad-for-england-and-pakistan-matches/ |title=Selectors name 24-man squad for England and Pakistan matches |work=Cricket Scotland |accessdate=18 May 2018}}</ref> पाकिस्तानने दोन सामन्यांची मालिका २-० ने जिंकली.<ref name="result">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/series/18025/report/1127301/scotland-vs-pakistan-2nd-t20i-pak-ire-eng-scot-2018 |title=Malik, Faheem lead Scotland rout of 84 runs |accessdate=13 June 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:पाकिस्तान क्रिकेट संघाचे स्कॉटलंड दौरे]] [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] dynrgpcqxckt6q2m5dul76whsortgm4 2143267 2143266 2022-08-05T09:40:35Z Ganesh591 62733 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tour | series_name = पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा स्कॉटलंड दौरा, २०१८ | team1_image = Flag of Scotland.svg | team1_name = स्कॉटलंड | team2_image = Flag of Pakistan.svg | team2_name = पाकिस्तान | from_date = १२ | to_date = १३ जून २०१८ | team1_captain = काइल कोएत्झर | team2_captain = [[सर्फराज अहमद]] | no_of_twenty20s = 2 | team1_twenty20s_won = 0 | team2_twenty20s_won = 2 | team1_twenty20s_most_runs = [[मायकेल लीस्क]] (४७) | team2_twenty20s_most_runs = [[सर्फराज अहमद]] (१०३) | team1_twenty20s_most_wickets = [[मायकेल लीस्क]] (३)<br>अलास्डायर इव्हान्स (३) | team2_twenty20s_most_wickets = [[फहीम अश्रफ]] (३)<br>शादाब खान (३) | player_of_twenty20_series = }} पाकिस्तान क्रिकेट संघाने १२ आणि १३ जून २०१८ रोजी एडिनबर्ग येथील ग्रॅंज क्लब येथे दोन ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय (टी२०आ) सामने खेळण्यासाठी स्कॉटलंडचा दौरा केला.<ref name="CI">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/20670721/pakistan-visit-scotland-t20i-series |title=Pakistan to visit Scotland for T20I series |accessdate=11 September 2017 |work=ESPN Cricinfo}}</ref><ref name="CS">{{cite web |url=http://www.cricketscotland.com/pakistan-set-for-t20s-in-scotland/ |title=Pakistan set for T20s in Scotland |accessdate=11 September 2017 |work=Cricket Scotland}}</ref> पाकिस्तानने शेवटचा मे २०१३ मध्ये दोन एकदिवसीय सामने खेळण्यासाठी स्कॉटलंडचा दौरा केला होता.<ref name="CI"/> २००७ च्या आयसीसी विश्व ट्वेंटी२० स्पर्धेच्या गट टप्प्यात दोन्ही संघ शेवटच्या टी२०आ सामन्यात भेटले होते.<ref name="CI"/> स्कॉटलंडने पूर्ण सदस्य संघाविरुद्ध घरगुती टी२०आ सामना खेळण्याची ही पहिलीच वेळ होती.<ref name="BBC">{{cite web |url=https://www.bbc.co.uk/sport/cricket/41229600 |title=Scotland to host Pakistan in two T20 internationals in June 2018 |accessdate=11 September 2017 |work=BBC Sport}}</ref> हा दौरा पाकिस्तानचा इंग्लंड दौरा आणि आयर्लंडमधील त्यांच्या एका कसोटी मालिकेनंतर झाला. याच मैदानावर १० जून रोजी इंग्लंडने स्कॉटलंडविरुद्ध एकच एकदिवसीय सामनाही खेळला होता. मे २०१८ मध्ये, क्रिकेट स्कॉटलंडने इंग्लंड आणि पाकिस्तान विरुद्धच्या सामन्यांसाठी २४ जणांचा तात्पुरता संघ घोषित केला.<ref name="24squad">{{cite web|url=http://www.cricketscotland.com/selectors-name-24-man-squad-for-england-and-pakistan-matches/ |title=Selectors name 24-man squad for England and Pakistan matches |work=Cricket Scotland |accessdate=18 May 2018}}</ref> पाकिस्तानने दोन सामन्यांची मालिका २-० ने जिंकली.<ref name="result">{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/series/18025/report/1127301/scotland-vs-pakistan-2nd-t20i-pak-ire-eng-scot-2018 |title=Malik, Faheem lead Scotland rout of 84 runs |accessdate=13 June 2018 |work=ESPN Cricinfo}}</ref> ==टी२०आ मालिका== ===पहिला टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = १२ जून २०१८ | time = १६:०० | daynight = Yes | team1 = {{cr-rt|PAK}} | team2 = {{cr|SCO}} | score1 = २०४/४ (२० षटके) | runs1 = [[सर्फराज अहमद]] ८९[[नाबाद|*]] (४९) | wickets1 = अलास्डायर इव्हान्स ३/२३ (४ षटके) | score2 = १५६/६ (२० षटके) | runs2 = [[मायकेल लीस्क]] ३८[[नाबाद|*]] (२४) | wickets2 = शादाब खान २/२५ (४ षटके) | result = पाकिस्तानने ४८ धावांनी विजय मिळवला | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1127300.html धावफलक] | venue = [[द ग्रेंज क्लब]], [[एडिनबर्ग]] | umpires = अॅलेक्स डोडॉल्स (स्कॉटलंड) आणि अ‍ॅलन हॅगो (स्कॉटलंड) | motm = [[सर्फराज अहमद]] (पाकिस्तान) | toss = पाकिस्तानने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = डिलन बज आणि हमजा ताहिर (स्कॉटलंड) या दोघांनीही त्यांचे टी२०आ पदार्पण केले. }} ===दुसरा टी२०आ=== {{Single-innings cricket match | date = १३ जून २०१८ | time = १६:०० | daynight = Yes | team1 = {{cr-rt|PAK}} | team2 = {{cr|SCO}} | score1 = १६६/६ (२० षटके) | runs1 = [[शोएब मलिक]] ४९[[नाबाद|*]] (२२) | wickets1 = [[मायकेल लीस्क]] ३/३१ (4 षटके) | score2 = ८२ (१४.४ षटके) | runs2 = कॅलम मॅक्लिओड २५ (२७) | wickets2 = [[फहीम अश्रफ]] ३/५ (२.४ षटके) | result = पाकिस्तानने ८४ धावांनी विजय मिळवला | report = [http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1127301.html धावफलक] | venue = [[द ग्रेंज क्लब]], [[एडिनबर्ग]] | umpires = ॲलेक्स डोडॉल्स (स्कॉटलंड) आणि इयान रामेज (स्कॉटलंड) | motm = [[उस्मान खान]] (पाकिस्तान) | toss = पाकिस्तानने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला. | rain = | notes = }} ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:पाकिस्तान क्रिकेट संघाचे स्कॉटलंड दौरे]] [[वर्ग:इ.स. २०१८ मधील क्रिकेट]] 8tvf084ivllpsoylzndmr3xoswh9b9g 0 309544 2143297 2022-08-05T11:03:50Z Ganesh591 62733 नवीन पान: 2019 ACC वेस्टर्न रीजन T20 ही 20 ते 24 जानेवारी 2019 दरम्यान ओमानमध्ये आयोजित एक ट्वेंटी20 आंतरराष्ट्रीय (T20I) क्रिकेट स्पर्धा होती. ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:इ.स. २०१९ मधील क्रिकेट]] wikitext text/x-wiki 2019 ACC वेस्टर्न रीजन T20 ही 20 ते 24 जानेवारी 2019 दरम्यान ओमानमध्ये आयोजित एक ट्वेंटी20 आंतरराष्ट्रीय (T20I) क्रिकेट स्पर्धा होती. ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:इ.स. २०१९ मधील क्रिकेट]] o38pjmeswsdhb2fzbwdb89xsg682xc0 2143303 2143297 2022-08-05T11:11:31Z Ganesh591 62733 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tournament | name = २०१९ एसीसी पश्चिम क्षेत्र टी२० | image = | imagesize = | caption = | fromdate = २० | todate = २४ जानेवारी २०१९ | administrator = | cricket format = [[ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय]] | tournament format = [[राऊंड-रॉबिन स्पर्धा|राऊंड रॉबिन]], अंतिम | host = {{flag|ओमान}} | champions = {{cr|SAU}} | runner up = {{cr|QAT}} | count = | participants = ५ | matches = 11 | attendance = | player of the series = {{cricon|QAT}} [[तमूर सज्जाद]] | most runs = {{cricon|KUW}} [[रविजा संदारुवान]] (१७७) | most wickets = {{cricon|QAT}} [[तमूर सज्जाद]] (१०) | previous_year = | previous_tournament = | next_year = २०२० | next_tournament = २०२० एसीसी पश्चिम क्षेत्र टी२० }} '''२०१९ एसीसी पश्चिम क्षेत्र टी२०''' ही २० ते २४ जानेवारी २०१९ दरम्यान ओमानमध्ये आयोजित एक ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय (टी२०आ) क्रिकेट स्पर्धा होती. बहारीन, कुवेत, मालदीव, कतार आणि सौदी अरेबिया हे पाच सहभागी संघ होते. हे सर्व सामने मस्कत येथील अल अमेरत क्रिकेट स्टेडियमवर खेळले गेले.<ref name="cricinfo.com">{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/scores/series/19113/season/2019|title=ACC Western Region T20 2019 |work=ESPN Cricinfo|access-date=22 January 2019}}</ref> १ जानेवारी २०१९ पासून सर्व सदस्यांना संपूर्ण ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय दर्जा देण्याच्या आयसीसी च्या निर्णयानंतर, सर्व सहभागी राष्ट्रांनी स्पर्धेदरम्यान त्यांचे टी२०आ पदार्पण केले.<ref>{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/672322|title=All T20 matches between ICC members to get international status|work=International Cricket Council|date=26 April 2018|access-date=22 January 2019}}</ref> सौदी अरेबियाने अंतिम फेरीत कतारचा - जो राऊंड-रॉबिन टप्प्यात अपराजित होता - ७ गडी राखून पराभव केला.<ref name="winner">{{cite web|url=https://www.cricketeurope.com/DATABASE/ARTICLES2019/articles/000001/000155.shtml|title=Saudi Arabia win ACC Western T20 tournament |date=2019|work=cricketeurope.com|publisher=Cricket Europe|access-date=25 January 2019}}</ref> कतारच्या तमूर सज्जादला स्पर्धेतील सर्वोत्तम खेळाडू म्हणून गौरविण्यात आले.<ref>{{cite web|url=http://www.asiancricket.org/index.php/tournaments/acc-t-20-western-region-2019/3369 |title=Saudi Arabia Stuns Qatar to Claim ACC T20 Western Region Crown|work=Asian Cricket Council|access-date=25 January 2019}}</ref> ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:इ.स. २०१९ मधील क्रिकेट]] m3tpld9nkrnagi9tiaw143yvjtnd4m9 0 309545 2143300 2022-08-05T11:10:12Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यूझीलंड दौरा, २०१७-१८]] वरुन [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१७-१८]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१७-१८]] tn15swh19zmti37dwdh0ldh7i9zlkx6 0 309546 2143302 2022-08-05T11:11:31Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[अफगाणिस्तान विरुद्ध झिम्बाब्वे क्रिकेट संघाचा संयुक्त अरब अमिराती दौरा, २०१७-१८]] वरुन [[झिम्बाब्वे क्रिकेट संघाचा अफगाणिस्तान दौरा (संयुक्त अरब अमिरातीमध्ये), २०१७-१८]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[झिम्बाब्वे क्रिकेट संघाचा अफगाणिस्तान दौरा (संयुक्त अरब अमिरातीमध्ये), २०१७-१८]] lfotoa68qssp7mbfrgc3hsgw471p0f2 0 309547 2143305 2022-08-05T11:12:24Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[एटी&टी]] वरुन [[एटीअँडटी]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[एटीअँडटी]] cjz7k0ym3gfrx1jcxvxm5xlb5bdbzh8 0 309548 2143307 2022-08-05T11:14:05Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[अफगाणिस्तान विरुद्ध बांगलादेश क्रिकेट संघाचा भारत दौरा, २०१८]] वरुन [[बांगलादेश क्रिकेट संघाचा अफगाणिस्तान दौरा (भारतामध्ये), २०१८]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[बांगलादेश क्रिकेट संघाचा अफगाणिस्तान दौरा (भारतामध्ये), २०१८]] 8eexua2rihxoh7j8mqnoqpu1iv1jnjb 0 309549 2143310 2022-08-05T11:16:17Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघांचा श्रीलंका दौरा, २०१८]] वरुन [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाचा श्रीलंका दौरा, २०१८]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाचा श्रीलंका दौरा, २०१८]] 1w9juf63v6wdwpous0d73pw8yzvyglk 3 309550 2143316 2022-08-05T11:40:43Z साहाय्य चमू 25365 नविन सदस्याच्या चर्चापानावर [[Template:Welcome|स्वागत संदेश]] टाकला wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Sachin vasant munde}} -- [[सदस्य:साहाय्य चमू|साहाय्य चमू]] ([[सदस्य चर्चा:साहाय्य चमू|चर्चा]]) १७:१०, ५ ऑगस्ट २०२२ (IST) liu4lh01aro4vfuo5jpuzob576cw4cc