ဝီကီပီးဒီးယား mywiki https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%97%E1%80%9F%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%85%E1%80%AC%E1%80%99%E1%80%BB%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%94%E1%80%BE%E1%80%AC MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter မီဒီယာ အထူး ဆွေးနွေးချက် အသုံးပြုသူ အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက် ဝီကီပီးဒီးယား ဝီကီပီးဒီးယား ဆွေးနွေးချက် ဖိုင် ဖိုင် ဆွေးနွေးချက် မီဒီယာဝီကီ မီဒီယာဝီကီ ဆွေးနွေးချက် တမ်းပလိတ် တမ်းပလိတ် ဆွေးနွေးချက် အကူအညီ အကူအညီ ဆွေးနွေးချက် ကဏ္ဍ ကဏ္ဍ ဆွေးနွေးချက် TimedText TimedText talk မော်ဂျူး မော်ဂျူး ဆွေးနွေးချက် ကိရိယာငယ် ကိရိယာငယ် ဆွေးနွေးချက် ကိရိယာငယ် အဓိပ္ပာယ် ကိရိယာငယ် အဓိပ္ပာယ် ဆွေးနွေးချက် 0 2614 754115 351582 2022-08-10T15:10:27Z 103.217.157.220 စာလုံးပေါင်း ပြင်ခဲ့သည် wikitext text/x-wiki '''ဈ''' (အသံထွက် စမျဥ်းဆွဲ)သည် [[မြန်မာ အက္ခရာ|မြန်မာဗျည်းအက္ခရာ]] ၃၃ လုံးအနက် နဝမမြောက် ဗျည်းအက္ခရာ ဖြစ်သည်။ {{မြန်မာ အက္ခရာများ}} [[Category:မြန်မာအက္ခရာ]] {{lang-stub}} {{Myanmar-stub}} km4e5bfm2ufh14t9l1545rt0iiwxczb 0 3197 754203 744299 2022-08-11T06:53:52Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki {{Infobox country | နိုင်ငံအမည်အပြည့် = ကမ္ဘောဒီးယားဘုရင့်နိုင်ငံ | အမည်_ရင်း = {{ubl|{{native name|km|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|italics=off}}|{{transl|km|Preăh Réachéanachâkrâ Kâmpŭchéa}}}}<br />Royaume du Cambodge | common_name = ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ | ပုံ_အလံ = Flag of Cambodia.svg | ပုံ_တံဆိပ် = Royal Arms of Cambodia.svg | symbol_type = Royal arms | နိုင်ငံတော်ဆောင်ပုဒ် = {{lang|km|ជាតិ សាសនា ព្រះមហាក្សត្រ}}<br />{{lang|km-Latn|Chéatĕ, Sasna, Preăh Môhaksătrâ}}<br />"Nation, Religion, King"<br />"တိုင်းပြည်၊ ဘာသာတရား၊ ရှင်ဘုရင်"<br/>(ဇာတိ၊ သာသနာ၊ မဟာက္ၑတြ) | နိုင်ငံတော်သီချင်း ={{lang|km|បទនគររាជ}} <br />{{transl|km|[[Nokor Reach|Nôkôr Réach]]}}<br />"Majestic Kingdom"<br /> "တော်ဝင်တိုင်းပြည်" (ပဒနဂရရာဇ)<br /> <div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;">{{center|[[File:United States Navy Band - Nokoreach.ogg]]}}</div> | image_map = {{Switcher|[[File:Cambodia on the globe (Cambodia centered).svg|frameless]]|Show globe|[[File:Location Cambodia ASEAN.svg|upright=1.15|frameless]]|Show map of Southeast Asia|default=1}} | map_caption = {{map caption |location_color=green |region=[[အာဆီယံ]] |region_color=မီးခိုးရင့် |legend=Location Cambodia ASEAN.svg}} | မြို့တော် = [[ဖနွမ်းပင်မြို့]] | coordinates = {{Coord|11|33|N|104|55|E|type:city|display=inline,title}} | အကြီးဆုံးမြို့ = မြို့တော် | အကြီးဆုံးပြည်နယ် = | languages_type = ရုံးသုံးဘာသာစကား<br />{{nobold|နှင့် အမျိုးသားဘာသာစကား}} | languages = [[ခမာဘာသာစကား|ခမာ]]<ref>{{cite web |title=Constitution of the Kingdom of Cambodia |url=https://pressocm.gov.kh/en/archives/9539 |website=Office of the Council of Ministers |publisher=អង្គភាពព័ត៌មាន និងប្រតិកម្មរហ័ស |access-date=26 September 2020}}</ref> | languages2_type = ရုံးသုံးအက္ခရာ | languages2 = ခမာအက္ခရာ<ref>{{cite web |title=Constitution of the Kingdom of Cambodia |url=https://pressocm.gov.kh/en/archives/9539 |website=Office of the Council of Ministers |publisher=អង្គភាពព័ត៌មាន និងប្រតិកម្មរហ័ស |access-date=26 September 2020}}</ref> | လူမျိုးများ = {{unbulleted list | ၉၅.၆% [[ခမာလူမျိုး|ခမာ]] | ၂.၄% [[:en:Cham people|ချမ်]] | ၁.၅% [[:en:Chinese Cambodians|တရုတ်]] | ၀.၂% [[:en:Vietnamese Cambodians|ဗီယက်နမ်]] | ၀.၃% [[:en:Ethnic groups in Cambodia|အခြား]]<ref name="CSES2019">{{Cite web|url=http://nis.gov.kh/nis/CSES/Final%20Report%20of%20Cambodia%20Socio-Economic%20Survey%202019-20_EN.pdf|title=Cambodia Socio-Economic Survey 2019-20|work=Ministry of Planning|publisher=National Institute of Statistics|date=December 2020|access-date=16 May 2021}}</ref> }} | ethnic_groups_year = ၂၀၁၉ | ဘာသာတရားများ = {{unbulleted list | ၉၇.၁% [[:en:Buddhism in Cambodia|ဗုဒ္ဓဘာသာ]] ([[နိုင်ငံတော်ဘာသာ|တရားဝင်]]) | ၂.၀% [[:en:Islam in Cambodia|အစ္စလာမ်]] | ၀.၃% [[:en:Catholic Church in Cambodia|ခရစ်ယာန်]] | ၀.၅% [[:en:Religion in Cambodia|အခြား]]<ref name="Census 2019" /> }} | religion_year = ၂၀၁၉ | demonym = {{lang-en|[[:en:Demographics of Cambodia|Cambodian]]}}<br />{{lang-km|ខ្មែរ|link=no}}, {{transl|km|Khmêr}} {{IPA-km|kʰmae|}} | government_type = [[ပြည်ထောင်စုစနစ်|ပြည်ထောင်စု]] [[:en:Dominant-party system|တစ်ပါတီ]] [[ပါလီမန် ဒီမိုကရေစီ စနစ်|ပါလီမန်စနစ်]]နှင့် [[:en:elective monarchy|ရွေးကောက်ခံ]] [[:en:constitutional monarchy|စည်းမျဉ်းခံဘုရင်စနစ်]] | leader_title1 = [[Monarchy of Cambodia|Monarch]] | leader_name1 = [[နရောတ္တမ သီဟမုနီ]] | leader_title2 = [[ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ဝန်ကြီးချုပ်|ဝန်ကြီးချုပ်]] | leader_name2 = [[ဟွန်ဆန်]] | leader_title3 = [[ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အမျိုးသားလွှတ်တော် ဥက္ကဋ္ဌများစာရင်း|အမျိုးသားလွှတ်တော် ဥက္ကဋ္ဌ]] | leader_name3 = ဟန် ဆမ်ရင် | leader_title4 = [[ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ဆီးနိတ်လွှတ်တော် ဥက္ကဋ္ဌများစာရင်း|ဆီးနိတ်လွှတ်တော် ဥက္ကဋ္ဌ]] | leader_name4 = ဆေးချွန်း | legislature = [[ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ပါလီမန်|ပါလီမန်]] | upper_house = [[ကမ္ဘောဒီးယား ဆီးနိတ်လွှတ်တော်|ဆီးနိတ်]] | lower_house = [[အမျိုးသားလွှတ်တော် (ကမ္ဘောဒီးယား)|အမျိုးသားလွှတ်တော်]] | sovereignty_type = [[ကမ္ဘောဒီးယား သမိုင်း|တည်ထောင်ခြင်း]] | established_event1 = ဖူနန်နိုင်ငံ | established_date1 = ၆၈–၆၂၇ | established_event2 = ချန်လနိုင်ငံ | established_date2 = ၆၂၇–၈၀၂ | established_event3 = ခမာအင်ပါယာ | established_date3 = ၈၀၂–၁၄၃၁ | established_event4 = [[:en:Post-Angkor Period|အလယ်ခေတ်]] | established_date4 = ၁၄၃၁–၁၈၆၃ | established_event5 = [[:en:French protectorate of Cambodia|ပြင်သစ်အစောင့်ရှောက်ခံ]] | established_date5 = ၁၈၆၃ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၁၁ ရက် | established_event6 = [[:en:Independence Day of Cambodia|လွတ်လပ်ရေး]] | established_date6 = ၁၉၅၃ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၉ ရက် | established_event7 = [[ကုလသမဂ္ဂ]][[:en:United Nations Security Council Resolution 109|သို့ ဝင်ရောက်ခြင်း]] | established_date7 = ၁၉၅၅ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁၄ ရက် | established_event8 = {{nowrap|[[:en:1991 Paris Peace Accords|ပဲရစ်ငြိမ်းချမ်းရေးသဘောတူညီချက်]]}} | established_date8 = ၁၉၉၁ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၂၃ ရက် | established_event9 = {{nowrap|[[:en:Constitution of Cambodia|လက်ရှိဖွဲ့စည်းပုံ]]}} | established_date9 = ၁၉၉၃ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၂၄ ရက် | established_event10 = [[:en:ASEAN Declaration|အာဆီယံကြေညာချက်]] | established_date10 = ၁၉၉၉ ခုနှစ် ဧပြီလ ၃၀ ရက် | area_km2 = ၁၈၁,၀၃၅ | ဧရိယာအဆင့် = ၈၈ | area_sq_mi = ၆၉,၈၉၈ <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | ဧရိယာရေရာခိုင်နှုန်း = ၂.၅ | အမြင့်ဆုံးနေရာ = | အရှေဆုံးမြစ် = | အကြီးဆုံးအင်း = | ကမ်ရိုးတန်း = | population_estimate = | population_census = {{increase}}၁၅,၅၅၂,၂၁၁<ref name="Census 2019">{{Cite report |url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf |title=General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019 – National Report on Final Census Results |last=Ministry of Planning (Cambodia), National Institute of Statistics |date=2020 |publisher=Ministry of Planning, National Institute of Statistics |access-date=26 January 2021}}</ref> | population_census_rank = ၇၃ | population_estimate_year = | population_estimate_rank = | population_census_year = ၂၀၁၉ | population_density_km2 = ၈၇ | population_density_sq_mi = ၂၁၁.၈ <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | population_density_rank = ၉၆ | GDP_PPP = $၇၆.၆၃၅&nbsp;ဘီလီယံ<ref name=imf2>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?sy=2017&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&pr1.x=45&pr1.y=11&c=522&s=NGDP_RPCH%2CNGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a= |title=Cambodia |publisher=[[အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့]] }}</ref> | GDP_PPP_year = ၂၀၁၉ | GDP_PPP_rank = | GDP_PPP_per_capita = $၄,၆၄၅<ref name=imf2 /> | GDP_PPP_per_capita_rank = | GDP_nominal = $၂၆.၆၂၈&nbsp;billion<ref name=imf2 /> | GDP_nominal_year = ၂၀၁၉ | GDP_nominal_rank = | GDP_nominal_per_capita = $၁,၆၁၄<ref name=imf2 /> | GDP_nominal_per_capita_rank = | Gini = ၃၆.၀ <!--number only--> | Gini_year = ၂၀၁၃ | Gini_change = <!--increase/decrease/steady--> | Gini_ref = <ref>{{cite web |url=http://hdr.undp.org/en/content/income-gini-coefficient |title=Income Gini coefficient |publisher=[[ကမ္ဘာ့ဘဏ်]] |website=hdr.undp.org |access-date=29 January 2020 |archive-date=10 June 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100610232357/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2172.html |url-status=dead |accessdate=8 September 2021 |archivedate=16 May 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200516205245/http://hdr.undp.org/en/content/income-gini-coefficient }}</ref> | HDI = ၀.၅၉၄ <!--number only--> | HDI_year = ၂၀၁၉<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year--> | HDI_change = increase <!--increase/decrease/steady--> | HDI_ref = <ref>{{cite book|title=Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene|date=15 December 2020|publisher=United Nations Development Programme|isbn=978-92-1-126442-5|pages=343–346|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf|access-date=16 December 2020}}</ref> | HDI_rank = ၁၄၄ | ငွေ = [[ကမ္ဘောဒီးယား ရီယယ်|ရီယယ်]] (៛) | currency_code = KHR | utc_offset = +7 | time_zone = [[အင်ဒိုချိုင်နား စံတော်ချိန်|ICT]] | date_format = dd/mm/yyyy | drives_on = right | calling_code = [[ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံရှိ တယ်လီဖုန်းနံပါတ်များ|+855]] | cctld = [[.kh]] | ပွဲများ = | ဗဟိုဘဏ် = }} '''ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ'''{{IPAc-en|audio=En-us-Cambodia.ogg|k|æ|m|ˈ|b|oʊ|d|i|ə}} <ref name=":1">{{cite web|url=http://dictionary.reference.com/browse/cambodia |title=Cambodia |publisher=Dictionary.reference.com |accessdate=16 March 2013}}</ref> အား '''ကမ္ဘူဆာ''' ဟုလည်း သိကြပြီး တရားဝင်အမည်မှာ '''ကမ္ဘောဒီးယား ဘုရင့်နိုင်ငံ''' ဖြစ်ကာ အရှေ့တောင်အာရှရှိ အင်ဒိုချိုင်းနားကျွန်းဆယ် တောင်ပိုင်းတွင် တည်ရှိသော နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ ဧရိယာအားဖြင့် {{Convert|၁၈၁၀၃၅|km2|sqmi|lk=out|abbr=off}} ရှိပြီး အနောက်မြောက်ဘက်တွင် ထိုင်းနိုင်ငံ၊ အရှေ့မြောက်ဘက်တွင် လာအိုနိုင်ငံ၊ အရှေ့ဘက်တွင် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ နှင့် အနောက်တောင်ဘက်တွင် ထိုင်းပင်လယ်ကွေ့ တို့နှင့် ထိစပ်လျှက် တည်ရှိသည်။ အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်နိုင်ငံဖြစ်သော ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတွင် လူဦးရေအားဖြင့် ၁၅ သန်းကျော် ရှိသည်။ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေအရ ဗုဒ္ဓဘာသာသည် နိုင်ငံတော် ဘာသာအဖြစ်ပြဋ္ဌာန်းထားကာ လူဦးရေ၏ ၉၇% ကျော် ကိုးကွယ်ကြသည်။<ref name="CIACB" /> ကမ္ဘောဒီးယားရှိ လူနည်းစု လူမျိုးများမှာ ဗီယက်နမ်၊ တရုတ်၊​ချမ် နှင့် တောင်ကုန်းနေ လူမျိုးစု ၃၀ တို့ ဖြစ်ကြသည်။<ref>{{cite web |url=http://news.xinhuanet.com/english2010/culture/2010-08/03/c_13428465.htm |title=Cambodia to celebrate day for indigenous people near Angkor Wat |publisher=News.xinhuanet.com |accessdate=15 March 2013 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130825133021/http://news.xinhuanet.com/english2010/culture/2010-08/03/c_13428465.htm |archivedate=25 August 2013}}</ref> မြို့တော်နှင့် အကြီးဆုံးမြို့မှာ ဖနွမ်းပင်မြို့ ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေး နှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ဗဟိုဌာနလည်း ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံသည် ရွေးကောက်ခံ စည်းမျဉ်းခံ ဘုရင်စနစ် ဖြစ်ပြီး လက်ရှိဘုရင်မှာ နိုရိုဒွန် ဆီဟာမိုနီ ဖြစ်ကာ တော်ဝင်ပလ္လင်ကောင်စီမှ နိုင်ငံ၏ အကြီးအမှူး အဖြစ် ရွေးချယ်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ အစိုးရအဖွဲ့၏ အကြီးအမှူးမှာ ဝန်ကြီးချုပ် ဖြစ်ပြီး လက်ရှိဝန်ကြီးချုပ်မှာ ဟွန်ဆန် ဖြစ်ကာ အရှေ့တောင်အာရှတွင် ဘုရင်မဟုတ်ဘဲ အကြာဆုံး ရာထူး ရှိသော ခေါင်းဆောင် ဖြစ်ကာ ကမ္ဘောဒီးယား နိုင်ငံအား ၁၉၈၅ ခုနှစ်ကတည်းက အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ အေဒီ ၈၀၂ ခုနှစ်တွင် ဒုတိယ ဂျာယာဗာမန် က သူ့ဘာသာ ဘုရင်အဖြစ် ကြေညာခဲ့ပြီး စစ်တိုက်နေကြသော ချန်လာ ခမာမင်းသားများကို "ကမ်ဘူဂျာ" အမည်အောက်တွင် စုစည်းခဲ့သည်။<ref name="CHANDLER">Chandler, David P. (1992) ''History of Cambodia''. Boulder, CO: Westview Press, {{ISBN|0813335116}}.</ref> ထိုအချိန်သည် ခမာ ဧကရာဇ်နိုင်ငံတော် စတင်ပေါ်ထွန်းခဲ့သော အချိန်ဖြစ်ပြီး နှစ်ပေါင်း ၆၀၀ ကျော်အောင် စည်ပင်ထွန်းကားခဲ့ကာ ဘုရင်မင်းဆက် ဆက်တိုက်တို့အား အရှေ့တောင်အာရှတစ်ဝှမ်းအား ထိန်းချုပ် ဩဇာလွှမ်းမိုးနိုင်စေခဲ့ပြီး တန်ခိုးအာဏာနှင့် စည်းစိမ် အမြောက်အမြားကို စုစည်းနိုင်ခဲ့သည်။ အိန္ဒိယပုံသဏ္ဌာန် တိုင်းပြည်မှာ အရှေ့တောင်အာရှ နေရာ အများစုအား ပထမဦးစွာ ဟိန္ဒူဘာသာ နောင်တွင် ဗုဒ္ဓဘာသာ ပျံ့နှံ့စေခဲ့ပြီး ဒေသတဝှမ်းတွင် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ အခြေခံအဆောက်အအုံ စီမံကိန်း အမြောက်အမြားကို အကောင်အထည်ဖော်ခဲ့ကာ အန်ကော တစ်နေရာတည်းတွင်ပင် ပုထိုး နှင့် အထိမ်းအမှတ်အဆောက်အအုံ ၁,၀၀၀ ကျော်ကို တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ အန်ကောဝပ် သည် ထိုအဆောက်အအုံများထဲတွင် အထင်ရှားဆုံးဖြစ်ပြီး ယူနက်စကိုမှ ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာ စာရင်းသွင်းခဲ့သည်။ ၁၅ ရာစုတွင် ခမာအင်ပိုင်ယာမှ အုပ်စိုးသော အယုဒ္ဓယပြည်၏ ပုန်ကန်မှု အပြီးတွင် ကမ္ဘောဒီးယား၏ ဩဇာအာဏာ ကျဆင်းလာခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား အနေနှင့် ဩဇာကြီးမားသော အိမ်နီးချင်း တိုင်းပြည်နှစ်ခုနှင့် ရင်ဆိုင်ရပြီး တစ်ခုမှာ ထိုင်းနိုင်ငံ၏ အယုဒ္ဓယပြည် ဖြစ်ကာ နောက်တစ်ခုမှာ ဗီယက်နမ်၏ ငုယင်မင်းဆက် ဖြစ်၍ ကမ္ဘောဒီးယား၏ ကံကြမ္မာအတွက် အဆိုးဘက်သို့ ဦးတည်စေခဲ့သည်။ ၁၈၆၃ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားသည် ပြင်သစ်၏ အစောင့်အရှောက်ခံနိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့ပြီး နောက်တွင် အရှေ့တောင်အာရှ ပြင်သစ် အင်ဒိုချိုင်းနားသို့ သွတ်သွင်းခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ပြင်သစ်ထံမှ ၁၉၅၃ ခုနှစ်တွင် လွတ်လပ်ရေး ရရှိခဲ့သည်။ ၁၉၆၅ တွင် ဗီယက်နမ် စစ်ပွဲသည် ဟိုချီမင်း၏ လမ်းကြောင်းဖြန့်ကျက်မှု နှင့် သီဟာနု၏ လမ်းကြောင်းတည်ဆောက်မှုတို့ကြောင့် ကမ္ဘောဒီးယား အထိ ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် အမေရိကန်တို့မှ ၁၉၆၉ မှ ၁၉၇၃ အတွင်း ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်ရာတွင် ကမ္ဘောဒီးယားလည်း ပါဝင်ခဲ့သည်။ ၁၉၇၀ ကမ္ဘောဒီးယား အာဏာသိမ်းမှု အပြီးတွင် အမေရိကန်ဘက်ယိမ်းသော လက်ယာဝါဒီ ခမာသမ္မတနိုင်ငံ အစိုးရ အာဏာရလာခဲ့ပြီး [[နိုရိုဒွန် သီဟာနု|သီဟာနု ဘုရင်]]မှ သူ၏ ယခင်ရန်သူဖြစ်သော ခမာနီတို့ကို ထောက်ခံခဲ့သည်။ ဘုရင်နှင့် မြောက်ဗီယမ်နက် တို့၏ ထောက်ခံမှုကြောင့် ခမာနီတို့သည် အင်အားကြီးမားလာခဲ့ပြီး ၁၉၇၅ ခုနှစ်တွင် ဖနွမ်းပင်ကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ ထို့နောက်တွင် ခမာနီတို့က ကမ္ဘောဒီးယား လူမျိုးတုန်း သတ်ဖြတ်မှုကို ၁၉၇၅ မှ ၁၉၇၉ အထိ ကျူးလွန်ခဲ့ကြပြီး ၁၉၇၉တွင် ဗီယက်နမ် နှင့် ဗီယက်နမ်မှ ကျောထောက်နောက်ခံပေးထားပြီး ကမ္ဘောဒီးယား-ဗီယက်နမ်စစ်ပွဲအတွင်း ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုမှ ထောက်ပံ့ပေးသော ကမ်ပူးချားပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ အစိုးရ မှ ၎င်းတို့ကို ဖြုတ်ချလိုက်သည် အထိ ဖြစ်သည်။ ၁၉၉၁ ခုနှစ် ပဲရစ်ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ် ချုပ်ဆိုအပြီးတွင် ကမ္ဘောဒီးယားအား ကုလသမဂ္ဂ မစ်ရှင်မှ ၁၉၉၂-၉၃ တွင် ခဏတာမျှ အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပပြီး ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းမျှသော မဲပေးပိုင်ခွင့်ရှိသူတို့ မဲပေးပြီးသော အခါတွင် ကုလသမဂ္ဂတပ်များ ကမ္ဘောဒီးယားမှ ရုပ်သိမ်းခဲ့သည်။ ၁၉၉၇ ခုနှစ် အစိုးရအတွင်း အာဏာသိမ်းမှု ဖြစ်ပွားပြီးနောက် ကမ္ဘောဒီးယား ပြည်သူ့ပါတီနှင့် ဝန်ကြီးချုပ်ဟွန်ဆန် တို့မှ အစိုးရကို ဖြုတ်ချခဲ့ပြီး ၂၀၂၀ ခုနှစ်တိုင်အောင် ဆက်လက် အုပ်ချုပ်နေဆဲ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ၁၉၅၅ ခုနှစ်မှစ၍ ကုလသမဂ္ဂ၏ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ ဖြစ်ခဲ့ပြီး အာဆီယံအဖွဲ့၊ အရှေ့အာရှထိပ်သီးအဖွဲ့၊ ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့၊ ဘက်မလိုက်နိုင်ငံများ လှုပ်ရှားမှုအဖွဲ့ နှင့် လာဖရန်ကိုဖုန်းနီ အဖွဲ့တို့၏ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံလည်း ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံခြား အဖွဲ့အစည်းများစွာတို့၏ အဆိုအရ နိုင်ငံအတွင်း ဆင်းရဲမွဲတေမှု နေရာအနှံ့အပြားတွင် ရှိသည်ဟု ဆိုပြီး <ref>{{cite web|url=https://www.reuters.com/article/2014/09/28/us-cambodia-economy-idUSKCN0HN0YJ20140928|title=Consumerism booms as Cambodia embraces once-forbidden capitalism|last=|first=|date=|work=Reuters|accessdate=28 October 2014|archivedate=1 October 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141001050010/https://www.reuters.com/article/2014/09/28/us-cambodia-economy-idUSKCN0HN0YJ20140928}}</ref> ခြစားမှု နေရာအနှံ့အပြား ရှိသည့်အပြင်<ref>{{cite web|url=http://www.freedomhouse.org/report/freedom-world/2013/cambodia-0|title=2013 Freedom House|last=|first=|year=2013|work=Freedom House|accessdate=6 April 2014|archivedate=7 April 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130407061216/http://www.freedomhouse.org/report/freedom-world/2013/cambodia-0}}</ref> နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ လွတ်လတ်မှု ကင်းမဲ့ကာ<ref>{{cite web|url=http://cpi.transparency.org/cpi2013/results/|title=2013 Corruption Perceptions Index|last=|first=|year=2013|work=Transparency International|accessdate=6 April 2014|archive-url=https://archive.today/20131203061004/http://cpi.transparency.org/cpi2013/results/|archive-date=3 December 2013|url-status=dead}}</ref> လူထုဖွံ့ဖြိုးမှု နိမ့်ကျ၍<ref name="UNDP">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/en/reports/global/hdr2013/ |title=The 2013 Human Development Report – "The Rise of the South: Human Progress in a Diverse World" |publisher=Human Development Report Office United Nations Development Programme |pages=144–147 |accessdate=2 March 2013 |archivedate=26 December 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226013923/http://hdr.undp.org/en/2013-report }}</ref> ငတ်မွတ်မှု မြင့်မားသည် ဟု ဆိုသည်။<ref>Welthungerhilfe, IFPRI, and Concern Worldwide: [http://www.ifpri.org/sites/default/files/publications/ghi13.pdf 2013 Global Hunger Index – The challenge of hunger: Building Resilience to Achieve Food and Nutrition Security]. Bonn, Washington D. C., Dublin. October 2013.</ref><ref>{{cite web |url=http://www.abc.net.au/7.30/content/2014/s4007692.htm |title=Cambodia's opposition leader says Australian asylum seeker deal will fund corruption |publisher=Australian Broadcasting Corporation |accessdate=28 October 2014 }}</ref><ref>{{cite news |title=Thailand ranks 2nd in ASEAN for the best quality of life |url=http://thainews.prd.go.th/centerweb/newsen/NewsDetail?NT01_NewsID=WNSOC5703270010003 |newspaper=National News Bureau of Thailand |date=27 March 2014 |author=Chueyprasit, Orapa |author2=Naasiri, Chaite |url-status=bot: unknown |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140328130706/http://thainews.prd.go.th/centerweb/newsen/NewsDetail?NT01_NewsID=WNSOC5703270010003 |archivedate=28 March 2014 }}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားအား လူ့အခွင့်အရေးစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့၏ အရှေ့တောင်အာရှ ဒါရိုက်တာ ဒေးဗစ်ရောဘတ်မှ "အာဏာရှင်ဆန်သော ညွှန့်ပေါင်း နှင့် အပေါ်ယံ ဒီမိုကရေစီ" ဟု ဆိုသည်။<ref name="ReferenceA">{{cite book |author=David Roberts |title=Political Transition in Cambodia 1991–99: Power, Elitism and Democracy |url=https://books.google.com/books?id=SnYWDAAAQBAJ&pg=PR9 |date=29 April 2016 |publisher=Taylor & Francis |isbn=978-1-136-85054-7 }} (section XI, "Recreating Elite Stability, July 1997 to July 1998")</ref> ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေအရ ပါတီစုံ လစ်ဘရစ်ဒီမိုကရေစီ ဟု ပြဋ္ဌာန်းထားသော်လည်း <ref>{{Cite web|url=https://pressocm.gov.kh/en/archives/9539/|title=CONSTITUTION OF THE KINGDOM OF CAMBODIA|website=pressocm.gov.kh|publisher=Office of the Council of Ministers|date=25 January 2017|accessdate=4 September 2019}}</ref> နိုင်ငံအား ၂၀၁၈ ခုနှစ်အထိ တစ်ပါတီတည်းကသာ အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။<ref name=oneparty1>{{Cite news|url=https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/cambodian-parliament-launches-era-of-one-party-rule|title=Cambodian Parliament launches era of one-party rule|website=The Straits Times|date=5 September 2018|accessdate=26 July 2019}}</ref><ref name=oneparty2>{{Cite news|url=https://www.voacambodia.com/a/cambodia-set-to-become-one-party-state/4505605.html|title=Cambodia Set to Become One Party State|first=David|last=Boyle|work=Voice of America|publisher=VOA Cambodia|date=30 July 2018|accessdate=26 July 2019}}</ref> အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများနှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် လူတစ်ဦးချင်း ဝင်ငွေ့ နိမ့်ကျသော်လည်း ကမ္ဘောဒီးယားသည် အာရှတွင် တိုးတက်မှုအမြန်ဆုံး စီးပွားရေး ရှိသည့် နိုင်ငံ လွန်ခဲ့သည့် ဆယ်စုနှစ်အတွင်းက ဖွံ့ဖြိုးမှုနှုန်းမှာ ၇.၆ ရာခိုင်နှုန်း ရှိသည်။ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးသည် အဓိက စီးပွားရေး ကဏ္ဍအဖြစ် ဆက်လက်ရှိနေပြီး နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုနှင့် နိုင်ငံတကာကုန်သွယ်ရေး တိုးတက်လာမှုကြောင့် ချည်မျှင်လုပ်ငန်း၊ ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်း၊ အထည်အလိပ်လုပ်ငန်း နှင့် ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းတို့တွင် ကောင်းမွန်သော ဖွံ့ဖြိုးမှု ရှိသည်။.<ref>{{cite news |url=http://www.phnompenhpost.com/index.php/2011051849188/Business/cambodia-to-outgrow-ldc-status-by-2020.html |title=Cambodia to outgrow LDC status by 2020 |work=The Phnom Penh Post |date=18 May 2011 |accessdate=20 June 2011 |archivedate=21 May 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110521094658/http://www.phnompenhpost.com/index.php/2011051849188/Business/cambodia-to-outgrow-ldc-status-by-2020.html }}</ref> ကုလသမဂ္ဂမှ ကမ္ဘောဒီးယားအား ဖွံ့ဖြိုးမှု နိမ့်ကျသော နိုင်ငံ အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည်။<ref>{{cite web|url=https://unctad.org/en/Pages/ALDC/Least%20Developed%20Countries/UN-list-of-Least-Developed-Countries.aspx|website=UNCTAD|title=UN list of Least Developed Countries|accessdate=4 November 2019}}</ref> အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ ၂၀၁၅ ခုနှစ် ကမ္ဘာ့တရားမျှတမှု စီမံကိန်း၏ တရားဥပဒေ စိုးမိုးမှု ကိန်းညွှန်းမှ နိုင်ငံပေါင်း ၁၂၆ နိုင်ငံတွင် ကမ္ဘောဒီးယားအား အဆင့် ၁၂၅ သတ်မှတ်ထားပြီး ဒေသအတွင်း အခြားနိုင်ငံများနှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် အလွန်နောက်ရောက်သည်။<ref>{{cite web|url=http://data.worldjusticeproject.org/|website=World Justice Project|title=WJP Rule of Law Index® 2018–2019|accessdate=4 November 2019|archivedate=29 April 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150429071718/http://data.worldjusticeproject.org/}}</ref> == အမည်ရင်းမြစ် == "ကမ္ဘောဒီးယားဘုရင့်နိုင်ငံ" သည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ တရားဝင်ရုံးသုံးအမည် ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား ဆိုသော အမည်မှာ ပြင်သစ်ဘာသာစကား ကမ်ဘိုဒေ့ (Cambodge) မှ ဆင်းသက်လာခြင်း ဖြစ်ပြီး ပြင်သစ်စကားမှာလည်း ဒေသခံတို့၏ ခမာစကား ကမ်ပူးချားမှ ဆင်းသက်လာခြင်း ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားဆိုသော အသုံးအနှုန်းကို ဥရောပတွင် အစောဆုံး သုံးနှုန်းထားသည်ကို တွေ့ရှိရသည်မှာ ၁၅၂၄ ခုနှစ်တွင် ဖြစ်ပြီး အီတလီ စွန့်စားရှာဖွေသူ [[မဂျဲလင်|ဖာဒီနန် မက်ဂျဲလန်]]၏ ကမ္ဘာတခြမ်း ခရီးစဉ်တွင် လိုက်ပါသူ အန်တိုနီယို ပီဂါဖက်တာမှ သူ၏ စာတွင် "ကာမိုဂျီးယား" ဟု ရည်ညွှန်းခဲ့သည်။ <ref>{{cite web |title=Relazione del primo viaggio intorno al mondo – Wikisource |url=https://it.wikisource.org/wiki/Relazione_del_primo_viaggio_intorno_al_mondo |website=it.wikisource.org}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားလူမျိုးများသည် သူတို့၏ နိုင်ငံကို "ဆော့ခမာ" ဟု ညွှန်းဆိုလေ့ရှိပြီး အဓိပ္ပာယ်မှာ "ခမာတို့၏မြေ" ဖြစ်သည်။ သို့သော် ပိုမို၍ တိကျသော အခေါ်အဝေါ်အနေနှင့် "ပရာတေး ကမ်ပူးချား" ဟု သုံးနှုန်းပြီး "ကမ်ပူးချားတို့၏ နိုင်ငံ" ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ အနောက်ကမ္ဘာတွင် "ကမ္ဘောဒီးယား" ဟု အမြဲတစေ ရည်ညွှန်းလေ့ ရှိသော်လည်း အရှေ့တိုင်းနိုင်ငံများတွင် ကမ္ဘောဒီးယား အစား ကမ်ပူချီးယား ဟူ၍ အသံထွက်လေ့ရှိသည်။<ref>{{cite dictionary |url=http://dictionary.reference.com/browse/kampuchea|title= kampuchea. (n.d.). Collins English Dictionary – Complete & Unabridged 10th Edition.|dictionary= Dictionary.com|accessdate=31 October 2015}}</ref><ref>{{cite web |url=https://books.google.com/books?id=5oGnZRd4GKwC&pg=PA3|title= Cambodia|date=|accessdate=31 October 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.nectec.or.th/thai-yunnan/20.html#9|title=On some Cambodian Words|work=Thai-Yunnan Project Newsletter No. 20., Department of Anthropology, Research School of Pacific Studies Australian National University by Serge Thion|publisher=Nectec|date=|accessdate=31 October 2015}}</ref> {| class="wikitable" style="float:center; clear:right;" |+တရားဝင် အမည်များ ! scope="col" | နေ့စွဲ ! scope="col" | အမည် ! scope="col" | မှတ်ချက် |- | အေဒီ ၅၀/၆၈ – အေဒီ ၅၅၀ || '''ဖူနန်း အင်ပိုင်ယာ''' || '''နိုကော် ဖနွမ်''' – (အခြားအမည်) |- | ၅၅၀–၈၀၂ || '''ချန်နလာ အင်ပိုင်ယာ''' || အေဒီ ၈ ရာစုတွင် ကုန်းချန်နလာ နှင့် ရေချန်နလာဟု ခွဲခြားခဲ့သည်။ |- | ၈၀၂–၁၄၃၁ || '''ခမာ အင်ပိုင်ယာ''' || အရှေ့တောင်အာရှတွင် ဩဇာအာဏာအကြီးဆုံး အင်ပိုင်ယာ တစ်ခု |- | ၁၄၃၁–၁၈၆၃ || '''ကမ္ဘောဒီးယား'''|| အလယ်ခေတ် (ချက်တိုမက်ခေတ်၊ လောင်းဗက်ခေတ်၊ အူဒုံခေတ်) |- | ၁၈၆၃–၁၉၄၁၊ ၁၉၄၅–၁၉၅၃ || '''ကမ္ဘောဒီးယားပြည် (ပြင်သစ်အစောင့်အရှောက်ခံ နိုင်ငံ)'''|| |- | ၁၉၄၁–၁၉၄၅ || '''ဂျပန်တို့လက်အောက်'''|| |- | ၁၉၅၃–၁၉၇၀ || '''ကင်းဒမ်းအော့ဖ် ကမ္ဘောဒီးယား''' || (''ပြည်သူ့ ဆိုရှယ်လစ် အဖွဲ့အစည်း'') ကာလ <br />ကမ္ဘောဒီးယား ပထမနိုင်ငံဟုလည်း ခေါ်သည်။ |- | ၁၉၇၀–၁၉၇၅ || '''ခမာသမ္မတနိုင်ငံ''' ||အမေရိကန် ဗုံးကြဲခြင်း၊ ပြည်တွင်းစစ် |- | ၁၉၇၅–၁၉၇၆ || '''ကမ်ပူးချား''' || ခမာ လူမျိုးတုန်း သတ်ဖြတ်မှု |- | ၁၉၇၆–၁၉၈၂ || '''ဒီမိုကရက်တစ် ကမ်ပူးချား''' || ခမာ လူမျိုးတုန်း သတ်ဖြတ်မှု – ကုလသမဂ္ဂအသိအမှတ်ပြု<ref>{{cite web|url=https://www.nytimes.com/1982/07/09/world/3-unlikely-cambodian-allies-map-war-on-vietnam.html|title=3 Unlikely Cambodian Allies Map War on Vietnam|date=9 July 1982|website=The New York Times|accessdate=18 August 2017}}</ref> |- | ၁၉၈၂–၁၉၉၀ || '''ဒီမိုကရက်တစ် ကမ်ပူးချား၏ ညွန့်ပေါင်းအစိုးရ''' || ကုလသမဂ္ဂအသိအမှတ်ပြု |- | ၁၉၉၀–၁၉၉၃|| '''ကမ္ဘောဒီးယား နိုင်ငံတော် အစိုးရ''' || ကုလသမဂ္ဂအသိအမှတ်ပြု |- | ၁၉၇၉–၁၉၈၉|| '''ကမ်ပူးချား ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ''' || ကုလသမဂ္ဂမှ အသိအမှတ်မပြု |- | ၁၉၈၉–၁၉၉၁|| '''ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ''' || |- | ၁၉၉၁–၁၉၉၃ || '''ကမ္ဘောဒီးယား အသွင်ကူးပြောင်းရေး ကုလသမဂ္ဂ အာဏာပိုင်''' || |- | ၁၉၉၃–ယနေ့ || '''ကင်းဒမ်းအော့ဖ် ကမ္ဘောဒီးယား''' || ကမ္ဘောဒီးယား ဒုတိယနိုင်ငံ |} == သမိုင်း == ===သမိုင်းမတင်မီကာလ=== [[File:Ewer from Cambodia, Angkorian era, 12th century, glazed stoneware, HAA.JPG|thumb|၁၂ ရာစုမှ ကြွေရည်စည့်ရည် သုတ်လိမ်းထားသော ကျောက်သားလက်ရာ တစ်ခု]] ယနေ့ခေတ် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံနေရာတွင် ပလိုင်စတာဆင်း ခေတ်က လူတို့နေထိုင်ခဲ့ကြောင်း သက်သေအထောက်အထားများကို ကျဲပြန့်တွေ့ရှိရပြီး သလင်းနှင့် သလင်းအသွင်ပြောင်း ကျောက်လက်နက်ကိရိယာများမှာ ၎င်းတို့၏ သက်တမ်းသက်မှတ်ခြင်းမှာ ယုံကြည်ရလောက်သော အခြေအနေမရှိသော်လည်း မဲခေါင်မြစ် တစ်လျှောက်ရှိ ကုန်းမြေအဆင့်ဆင့် ဖြစ်နေရာ နေရာများ၊ စတန်ထရန်ပြည်နယ်၊​ကရာတီပြည်နယ် နှင့် ကမ်ပေါ့ပြည်နယ်တို့တွင် တွေ့ရသည်။<ref name=stark2004>{{Cite book|author=Stark, Miriam|editor1-first=Ian|editor1-last=Glover|editor2-first=Peter S.|editor2-last=Bellwood|title=Southeast Asia: from prehistory to history|year=2005|publisher=Routledge|isbn=978-0-415-39117-7|chapter=Pre-Angkorian and Angkorian Cambodia|chapter-url=http://www.anthropology.hawaii.edu/People/Faculty/Stark/pdfs/2004_PreAngkorian.pdf|access-date=26 August 2020|archive-date=10 June 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100610170734/http://www.anthropology.hawaii.edu/People/Faculty/Stark/pdfs/2004_PreAngkorian.pdf|url-status=dead}}</ref> အချို့သော ရှေးဟောင်းသုတေသနဆိုင်ရာ အထောက်အထားများမှ ဟိုလိုဆင်းခေတ်အတွင်း မုဆိုး-ရှာဖွေစုဆောင်းသူ အုပ်စုများ ဒေသအတွင်း နေထိုင်ခဲ့ကြောင်း ပြသနေသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် ရှေးအကျဆုံးတွေ့ရသော ရှေးဟောင်းသုတေသနဒေသမှာ ဘတ်တမ်ဘမ်ပြည်နယ်ရှိ "လန်းစပင်း" လှိုဏ်ဂူ ဖြစ်ပြီး ဟိုဘင်ဟျန်ခေတ်မှ ဖြစ်သည်။ အနိမ့်ပိုင်း မြေလွှာများအား တူးဆွပြီး ရေဒီယိုကာဘွန်နည်းဖြင့် သက်တမ်းသတ်မှတ်ရာတွင် ဘီစီ ၆၀၀၀ ခန့်ကို ညွှန်ပြနေသည်။<ref name=stark2004 /><ref>{{cite web|url=http://www.smartcambodia.com/index.php?option=com_content&view=article&id=841%3Athe-second-prehistoric-archaeological-excavation-in-laang-spean-2009&catid=80&lang=en|title=The Second Prehistoric Archaeological Excavation in Laang Spean (2009)|first=Michel|last=Tranet|date=20 October 2009|accessdate=17 November 2009|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110101174655/http://www.smartcambodia.com/index.php?option=com_content&view=article&id=841%3Athe-second-prehistoric-archaeological-excavation-in-laang-spean-2009&catid=80&lang=en|archivedate=1 January 2011}}</ref> ထိုနေရာတွင်ပင် အထက်ပိုင်းမြေလွှာများကို တူးဆွရာ ကျောက်ခေတ်သစ်သို့ ကူးပြောင်းခြင်းဆိုင်ရာ အထောက်အထားများကို တွေ့ရပြီး ကမ္ဘောဒီးယားရှိ အစောဆုံးသက်တမ်းရှိသော မြေထည်ကြွေထည်များ ပါဝင်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.smartcambodia.com/index.php?option=com_content&view=article&id=840%3Athe-oldest-ceramic-in-cambodias-laang-spean-1966-68&catid=80&lang=en|title=The Oldest Ceramic in Cambodia's Laang Spean (1966–68)|date=20 October 2009|accessdate=17 November 2009|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110101163727/http://www.smartcambodia.com/index.php?option=com_content&view=article&id=840%3Athe-oldest-ceramic-in-cambodias-laang-spean-1966-68&catid=80&lang=en|archivedate=1 January 2011}}</ref> ဟိုလိုဆင်းခေတ် နှင့် သံခေတ်ကြားမှ ရှေးဟောင်းသုတေသန တွေ့ရှိချက်မှာလည်း ရှားပါးသည်။ ကမ္ဘောဒီးယား သမိုင်းမတီမီခေတ်၏ အရေးပါသော ဖြစ်ရပ်မှာ မြောက်ဘက်မှ ပထမဆုံး ဆန်စပါးစိုက်ပျိုးသူလည်သမားများ ဝင်ရောက်လာခြင်းဖြစ်ပြီး ဘီစီ ၃ ထောင်စုနှစ် နှောင်းပိုင်းတွင် စတင်ခဲ့သည်။<ref name=higham2001pre>{{Cite book|author=Higham, Charles |title=The civilization of Angkor|publisher=Phoenix|isbn=978-1-84212-584-7|url=https://books.google.com/?id=_oZ52cuX8s4C|date=January 2002}}, pp.13–22</ref> ကမ္ဘောဒီးယားတွင် တွေ့ရသော စိတ်ဝင်စားစရာအကောင်းဆုံး သက်သေအထောက်အထားများမှာ အမျိုးမျိုးသော စက်ဝိုင်းပုံ မြေဖို့ခြင်းများ ဖြစ်ပြီး မမ်မော့အနီး မြေသားနီများတွင် လည်းကောင်း ဗီယက်နမ်နှင့် နီးစပ်သော ဒေသများတွင်လည်းကောင်း ၁၉၅၀ ခုနှစ်များ၏ နှောင်းပိုင်းတွင် ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သည်။ ၎င်းတို့၏ အသုံးပြုမှုနှင့် သက်တမ်းမှာ အငြင်းပွားနေဆဲဖြစ်သော်လည်း အချို့မှာ ဘီစီ ၂ ထောင်စုနှစ် အတွင်းက ဖြစ်နိုင်သည်။<ref>{{cite web|url=http://memotcentre.org/Earthwork.html|title=Research History|publisher=Memot Centre for Archaeology|accessdate=6 February 2009}}</ref><ref>{{Cite journal|author=Albrecht, Gerd|year=2000|title=Circular Earthwork Krek 52/62 Recent Research on the Prehistory of Cambodia|journal=Asian Perspectives|volume=39|issue=1–2|issn=0066-8435|url=http://muse.jhu.edu/demo/asian_perspectives/v039/39.1albrecht.pdf|accessdate=15 November 2009|display-authors=1|author2=<Please add first missing authors to populate metadata.>}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200422173620/https://muse.jhu.edu/demo/asian_perspectives/v039/39.1albrecht.pdf |date=22 April 2020 }}</ref> [[File:Bayon Angkor Relief1.jpg|thumb|ဘေယွန်အား လွတ်မြောက်ရန်အတွက် ခမာစစ်တပ်မှ ချမ်တို့နှင့် စစ်တိုက်ရန် သွားရောက်စဉ်]] အချိန်ကာလ အတိအကျသတ်မှတ်၍ မရသော အခြား သမိုင်းမတင်မီခေတ်ဒေသများမှာ ၁၈၇၅ တွင် ပထမဆုံး စတင် စူးစမ်းခဲ့သော နေရာဖြစ်သည့် ဆမ်ရောင်း ဆန် (ရှေးဟောင်းမြို့တော် အူဒေါင် နှင့် သိပ်မဝေးသောနေရာ) <ref name=higham1989>{{Cite book|author=Higham, Charles |title=The Archaeology of Mainland Southeast Asia|url=https://archive.org/details/archaeologyofmai0000high |year=1989|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-27525-5}}, p.120</ref>နှင့် မြောက်ပိုင်းပြည်နယ် ဘွန်တေးမူရှေး အတွင်းရှိ "ဖွမ်စနေး" တို့ဖြစ်သည်။<ref>{{Cite journal|author1=O'Reilly, Dougald J.W. |author2=von den Driesch, Angela |author3=Voeun, Vuthy |year=2006|title=Archaeology and Archaeozoology of Phum Snay: A Late Prehistoric Cemetery in Northwestern Cambodia|journal=Asian Perspectives |volume=45|issue=2|issn=0066-8435}}</ref> ဖွန်စနေးတွင် တူးဖော်မှုများအရ သင်္ချိုင်း ၂၁ ခုကို တွေ့ရှိရပြီး ထိုအတွင်း၌ သံလက်နက်များနှင့် ဦးခေါင်းဒဏ်ရာများတွေ့ရှိရသဖြင့် ရှေးအခါက ပဋိပက္ခရှိခဲ့ကြောင်း ညွှန်ပြနေပြီး အန်ကောရှိ မြို့ကြီးများနှင့် ဖြစ်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်နိုင်သည်။<ref name=higham2001pre /><ref>Domett, K. M., O'Reilly, D. J. W., & Buckley, H. R. (2011). Bioarchaeological evidence for conflict in Iron Age northwest Cambodia. Antiquity, 85(328).441–458</ref> <ref>Domett, K. M., O'Reilly, D. J. W., & Buckley, H. R. (2011). Bioarchaeological evidence for conflict in Iron Age northwest Cambodia. Antiquity, 85(328)</ref>ရာတာနာကိရိ တွင် သတ္တုတွင်း တူးဖော်ရာ၌ သမိုင်းမတင်မီခေတ်က လက်မှုပစ္စည်းများကို မကြာခဏတွေ့ရလေ့ ရှိသည်။<ref name=stark2004 /> သံကို ဘီစီ ၅၀၀ ခန့်တွင် စတင် အသုံးပြုခဲ့ပြီး အထောက်အထားများကို ယနေ့ခေတ် ထိုင်းနိုင်ငံနေရာဖြစ်သော ခိုရတ်ကုန်းမြင့်တွင် တွေ့ရသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် သံခေတ် အခြေချနေထိုင်မှုများကို ဘက်ဆေးချမ်ကရောင် ပုထိုး နှင့် အခြားသော အန်ကောခေတ် ပုထိုးများ၏ အောက်ခြေတွင် တွေ့ရပြီး စက်ဝိုင်းပြီးမြေဖို့ခြင်းများကို အန်ကော၏ အနောက်မြောက်ဘက် ကီလိုမီတာ အနည်းငယ် အကွာတွင် ရှိသော "လိုဗီး" ၏ အောက်ခြေတွင် တွေ့ရသည်။ လူသေမြှုပ်နှံမှုများသည် အခြားတွေ့ရှိမှုများထက် ပိုများပြီး စားရေရိက္ခာ ရရှိမှု တိုးတက်လာခြင်း နှင့် ကုန်သွယ်ခြင်း ( ခရီးရှည် ကုန်သွယ်ခြင်းပင် ရှိသည်။ ဘီစီ ၄ ရာစုတွင် အိန္ဒိယနှင့် ကုန်သွယ်ရေးမှာ စတင်နေပြီ ဖြစ်သည်။)တို့အပြင် လူမှုအဆင့်အတန်း နှင့် အလုပ်သမားအဖွဲ့အစည်းများ ရှိကြောင်းလည်း သက်သေပြနေသည်။<ref name="Carter, A. K. 2011">Carter, A. K. (2011). Trade and Exchange Networks in Iron Age Cambodia: Preliminary Results from a Compositional Analysis of Glass Beads. Bulletin of the Indo-Pacific Prehistory Association, 30, 178–188.</ref> သံခေတ်မှ တွေ့ရှိရသော လက်မှုပစ္စည်းများတွင် ဖန်ပုတီးများမှာ အရေးပါသော အထောက်အထား ဖြစ်သည်။ အမျိုးမျိုးကွဲပြားသော ဖန်ပုတီးများကို ကမ္ဘောဒီးယား တစ်ဝှမ်းရှိ ဒေသအချို့တွင် တွေ့ရှိရပြီး အနောက်မြောက်ဘက်ရှိ ဖွန်စနေး နှင့် အရှေ့တောင်ပိုင်းရှိ ပရိုဟီးယားတို့တွင် တွေ့ရှိရသဖြင့် ထိုအချိန်က ပင်မ ကုန်သွယ်ရေး ကွန်ယက် နှစ်ခု ရှိကြောင်း ပြသနေသည်။ ထိုကွန်ယက်နှစ်ခုမှာ အချိန်နှင့် နေရာ ကွာခြားနေသဖြင့် အေဒီ ၂ ရာစု မှ ၄ ရာစု အတွင်း ကွန်ယက်တစ်ခုမှ အခြားကွန်ယက်တစ်ခု သို့ ရွှေ့ပြောင်းခဲ့သည်ဟု ညွှန်ပြနေပြီး လူပတ်ဝန်းကျင် နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ ဩဇာအာဏာ ပြောင်းလဲသွားခြင်း ဖြစ်မည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။<ref name="Carter, A. K. 2011" /> ===အန်ကောမတိုင်မီခေတ် နှင့် အန်ကောခေတ်=== {{multiple image|caption_align=center|header_align=center | direction = vertical | width = 200 | image1 = Angkor Wat.jpg | caption1 = [[အန်ကောဝပ်]]. | image2 = Bayon Angkor frontal.jpg | caption2 = ဗောဓိသတ္တဘုရားလောင်း [[အဝလောကိတေသွာရ]] ၏ မျက်နှာကို ပရာဆတ် ဘာရွန်တွင် တွေ့ရပုံ }} အေဒီ ၃ရာစု၊ ၄ ရာစု နှင့် ၅ ရာစုတို့တွင် အိန္ဒိယ တိုင်းနိုင်ငံများဖြစ်သော ဖူနန်းပြည် နှင့် ၎င်း၏ နေရာအား ဆက်ခံသော ချန်နလာပြည်တို့သည် ယနေ့ခေတ် ကမ္ဘောဒီးယား နှင့် ဗီယက်နမ်တောင်ပိုင်း နေရာတို့ ပေါင်းစပ် ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ နှစ်ပေါင်း ၂,၀၀၀ ကျော်တိုင်အောင်ပင် ကမ္ဘောဒီးယားသည် အိန္ဒိယမှ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုများကို ခံယူပြီး ယနေ့ခေတ် ထိုင်းနိုင်ငံ နှင့် လာအိုနိုင်ငံဖြစ်သော အခြားသော အရှေ့တောင်အာရှ ယဉ်ကျေးမှုလောကများသို့ ပြန်လည်ဖြန့်ဝေခဲ့သည်။<ref name="BRIT">{{cite encyclopedia|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/90520/Cambodia |title=History of Cambodia |encyclopedia=Britannica.com |accessdate=16 March 2013}}</ref> ထိုတိုင်းပြည်များအကြောင်း အခြားသိရှိရသည်မှာ နည်းပါးပြီး တရုတ်တို့၏ သမိုင်းဆိုင်ရာ မှတ်တမ်းများနှင့် ပဏ္ဍာဆက်မှတ်တမ်းများ အရ ၎င်းတို့ကို ဖော်ပြထားသည်ကို တွေ့ရသည်။ ဖူနန်းနယ်မြေတွင် မဟာအလက်ဇန္ဒား၏ ပထဝီပညာရှင် ကလောဒီးယပ် တော်လမီမှ "ကတ်တီဂါရ" ဟု သိရှိသော ဆိပ်ကမ်းတည်ရှိခဲ့သည်ဟု ယုံကြည်ရသည်။ တရုတ်တို့၏ သမိုင်းမှတ်တမ်းများတွင် ချန်နလာ၏ ပထမ ဂျာယာဗာမန်း ဘုရင်မှာ ၆၈၁ ခုနှစ်ခန့်တွင် ကွယ်လွန်ခဲ့သည်ဟု ညွှန်ပြနေပြီး ထို့နောက်တွင် မငြိမ်သက်မှုများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ကာ တိုင်းပြည်အား ကုန်းချန်ဒလာ နှင့် ရေချန်ဒလာဟု နှစ်ခြမ်းကွဲသွားစေခဲ့ပြီး ၎င်းတို့အား ဂျားဗားကျွန်း၏ ဩဇာခံသော အင်အားနိမ့်ပါးသော မင်းသားများမှ လျော့ရည်းစွာ အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။ ခမာဧကရာဇ်နိုင်ငံတော်သည် ချန်နလာ၏ အပျက်အစီးများကြားမှ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပြီး ၈၀၂ ခုနှစ်တွင် ခိုင်မာစွဦ တည်ထောင်နိုင်ခဲ့ကာ ဒုတိယ ဂျာယာဗာမန် ဘုရင် (အေဒီ ၇၉၀မှ အေဒီ ၈၃၅ အထိ အုပ်စိုးခဲ့သည်။) ဂျားဗားပြည်မှ လွတ်လပ်ရေးကြေညာခဲ့ပြီး မိမိဘာသာ ဒေဝါရာဂျာဘွဲ့ ခံယူခဲ့သည်။ သူနှင့် သူ၏ နောက်လိုက်များသည် ဘုရား-ဘုရင် ဂိုဏ်းကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး နယ်မြေသိမ်းပိုက်မှုများ ဆက်တိုက်ပြုလုပ်ခဲ့ကာ ၉ ရာစုမှ ၁၅ ရာစုအတွင်း ထိုဒေသ၌ ကြွယ်ဝချမ်းသာလာခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.art-and-archaeology.com/seasia/ppenh/khmer01.html |title=Khmer Empire Map |publisher=Art-and-archaeology.com |accessdate=27 June 2010}}</ref> အဋ္ဌမဂျာရာဗာမန် လက်ထက်တွင် အန်ကောဧကရာဇ်နိုင်ငံတော်အား မွန်ဂိုမှ ကူဗလိုင်ခန်၏ စစ်တပ်မှ တိုက်ခိုက်ခဲ့သော်လည်း ဘုရင်အနေနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးကို ဝယ်ယူနိုင်ခဲ့သည်။<ref>Cœdès, George. (1956) ''The Making of South East Asia,'' pp.127–128.</ref> ၁၃ ရာစုခန့်တွင် သီရိလင်္ကာ ဘုန်းကြီးများမှ အရှေ့တောင်အာရှအား ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာနှင့် မိတ်ဆက်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://asia.msu.edu/seasia/Cambodia/religion.html |title=Windows on Asia |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070521010839/http://asia.msu.edu/seasia/Cambodia/religion.html |archivedate=21 May 2007}}</ref> ဘာသာတရားမှာ ပြန့်ပွားလာခဲ့ပြီး နောက်ဆုံးတွင် အန်ကော၌ ရေပန်းစားသော ဘာသာတရားအဖြစ် ဟိန္ဒူဘာသာ နှင့် မဟာယန ဗုဒ္ဓဘာသာနေရာတွင် အစားထိုး ဝင်ရောက်လာခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ၁၂၉၅ ခုနှစ် တတိယ အင်ဒရာ ဗာမန် အာဏာရသည်အထိ နိုင်ငံတော်၏ တရားဝင်ဘာသာ ဖြစ်မလာခဲ့ပေ။<ref>[http://www.cambodia-travel.com/khmer/angkor-era3.htm Angkor Era – Part III (1181–1309 A.D)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121201053806/http://www.cambodia-travel.com/khmer/angkor-era3.htm |date=1 December 2012 }}, Cambodia Travel.</ref> ခမာဧကရာဇ်နိုင်ငံတော်သည် ၁၂ရာစုအတွင်း အရှေ့တောင်အာရှ၏ အကြီးဆုံး ဧကရာဇ်နိုင်ငံတော် ဖြစ်ခဲ့သည်။ ဧကရာဇ်နိုင်ငံတော်၏ ဩဇာအာဏာ ဗဟိုချက်မှာ အန်ကော ဖြစ်ပြီး ဧကရာဇ်နိုင်ငံတော်၏ အထွဋ်အထိပ် ရောက်ရှိစဉ်တွင် မြို့တော်အများအပြားကို တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံတကာမှ သုတေသနပညာရှင် အဖွဲ့က ဂြိုဟ်တုမှ ရိုက်ကူးထားသော ဓာတ်ပုံများနှင့် အခြားသော ခေတ်မီနည်းလမ်းများကို အသုံးပြု၍ ကောက်ချက်ချခဲ့သည်မှာ အန်ကောသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် စက်မှုခေတ်မတိုင်မီက အကြီးဆုံး မြို့ပြ ဖြစ်ခဲ့ပြီး မြို့ပြအကျယ်အဝန်းမှာ {{convert|၂,၉၈၀|km2|sqmi|0|abbr=off}} မျှ ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။<ref>{{cite journal |url=http://www.pnas.org/content/104/36/14277.full |title=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America: A comprehensive archaeological map of the world's largest pre-industrial settlement complex at Angkor, Cambodia |accessdate=27 June 2010 |doi=10.1073/pnas.0702525104 |pmid=17717084 |volume=104 |issue=36 |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |pages=14277–14282 |year=2007 |last1=Evans |first1=D. |pmc=1964867 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181225162634/https://www.pnas.org/content/104/36/14277.full |date=25 December 2018 }}</ref> မြို့တော်မှာ လူဦးရေ ၁ သန်းခန့် အထိ နေထိုင်နိုင်သော အကျယ်အဝန်း ရှိသည်။<ref>[https://web.archive.org/web/20110605004646/http://www.independent.co.uk/news/world/asia/metropolis-angkor-the-worlds-first-megacity-461623.html Metropolis: Angkor, the world's first mega-city], The Independent, 15 August 2007</ref> အများဆုံးသိကြပြီး အကောင်းဆုံး ထိန်းသိမ်းထားနိုင်သည့် အန်ကောဝပ် ဘုရားကျောင်းမှာလည်း ကမ္ဘောဒီးယား၏ အတိတ်က အဓိက ဒေသတွင်း အင်အားကြီးနိုင်ငံ ဖြစ်ခဲ့သည်ကို သတိပေးနေသကဲ့သို့ ရှိသည်။ ဧကရာဇ်နိုင်ငံတော်သည် အင်အားကျဆင်းလာသော်လည်း ၁၅ ရာစု ပျက်သုဉ်းသွားသည့် အချိန်အထိ ထင်ရှားသော အားတစ်ခု အဖြစ် ဆက်လက် ရှိနေသေးသည်။ ===အန်ကောလွန်ခေတ်=== [[File:Vietnam 1760.jpg|thumb|၁၇၆၀ တွင် တွေ့ရသော အင်ဒိုချိုင်းနား မြေပုံ]] အိမ်နီးချင်းတိုင်းပြည်များနှင့် စစ်ပွဲများ ဆက်တိုက်ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီးနောက် အန်ကောအား အယုဒ္ဓယပြည်မှ ဝင်ရောက်ကျူးကျော် သိမ်းပိုက်ခဲ့ပြီး ၁၄၃၂ တွင် စွန့်ပစ်ခဲ့သည်။ အကြောင်းမှာ ဂေဟစနစ် ပျက်ယွင်းမှုနှင့် အခြေခံအဆောက်အအုံများ ပျက်စီးမှုတို့ကြောင့် ဖြစ်သည်။<ref name="Chan">Chandler, David P (1991) ''The Land and the People of Cambodia'', HarperCollins. New York, New York. p. 77, {{ISBN|0060211296}}.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20041225132009/http://www.signonsandiego.com/news/world/20040613-0915-fallenangkor.html Scientists dig and fly over Angkor in search of answers to golden city's fall], The Associated Press, 13 June 2004</ref> ထိုအကြောင်းကြောင့် စီးပွားရေး၊ လူမှုရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ တုံ့ဆိုင်းမှုများ ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့ပြီး တိုင်းပြည်၏ ပြည်တွင်းရေးကိစ္စရပ်များမှာ အိမ်နီးချင်းတိုင်းပြည်များ၏ ထိန်းချုပ်မှုအောက်သို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်။ ထိုအချိန်သို့ ရောက်သောအခါ ခမာတို့၏ အထိမ်းအမှတ်အဆောက်အဦး တည်ဆောက်မှုများ ပြီးဆုံးခဲ့သည်။ ရှေးဟောင်းယုံကြည်မှုများ ဖြစ်သော မဟာယနဗုဒ္ဓဘာသာ နှင့် ဟိန္ဒူ၏ ဘုရင်ဘုရား ဂိုဏ်းတို့၏ နေရာတွင် ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာ အစားထိုး ဝင်ရောက်လာခဲ့သည်။ မြို့တော်ကို လောင်းဗက် သို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ပြီး ထိုနေရာတွင် တိုင်းပြည်မှာ ပင်လယ်ရေကြောင်း ကုန်သွယ်ရေးဖြင့် တဖန်ပြန်လည် ထွန်းကားအောင် ကြံဆောင်ခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားအား ဥရောပ မှတ်တမ်းများတွင် ပထမဆုံး ဖော်ပြခြင်းမှာ ၁၅၁၁ တွင် ပေါ်တူဂီတို့မှ ဖော်ပြခြင်း ဖြစ်သည်။ ပေါ်တူဂီ ခရီးသည်တို့မှ မြို့တော်အား စည်းစိမ်ဥစ္စာနှင့် နိုင်ငံခြား ကုန်သွယ်ရေး ထွန်းကားသော မြို့ အဖြစ် ဖော်ပြခဲ့သည်။ အယုဒ္ဓယ နှင့် ဗီယက်နမ်တို့နှင့် ဆက်လက် စစ်မက်ဖြစ်ပွားခြင်းကြောင့် နယ်မြေများ ထပ်မံဆုံးရှုံးခဲ့ရပြီး ၁၅၉၄ တွင် အယုဒ္ဓယ ၏ မဟာ နာရစွမ်ဘုရင်မှ လောင်းဗက်အား အောင်မြင်ပြီး ဖျက်ဆီးခဲ့သည်။ ခမာမြို့တော် အသစ်ဖြစ်သော အူဒေါင်းအား ၁၆၁၈ တွင် လောင်းဗက်၏ တောင်ဘက်တွင် တည်ထောင်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ဘုရင်များမှာ ထိုင်း နှင့် ဗီယက်နမ်တို့၏ ဩဇာခံ အဖြစ် တစ်လှည့်စီ ဝင်ရောက်ခြင်းဖြင့် နောက်ထပ် ၃ ရာစုအတွင်း အသက်ဆက်နိုင်ခဲ့ပြီး လွတ်လပ်သောကာလမှာ အနည်းငယ်သာ ရှိသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားရှိ တောင်ကုန်းနေ လူမျိုးစုများမှာ ဆိုင်ယမ်(ထိုင်း)၊ အန်နာမိုက် (ဗီယက်နမ်) နှင့် ကမ္ဘောဒီးယားတို့မှ လိုက်လံဖမ်းဆီး ကျွန်ပြုခြင်းကို ဆက်တိုက်ခံခဲ့ရသည်။<ref>Colquhoun, Archibald Ross (1885). Amongst the Shans (p. 53). London: Field & Tuer; New York: Scribner & Welford. https://books.google.com/books?id=3wQPAAAAMAAJ&pg=PA53</ref><ref>"[https://web.archive.org/web/20101009132129/http://kyotoreviewsea.org/slavery4.htm Slavery in Nineteenth-Century Northern Thailand (Page 4 of 6)]". ''Kyoto Review of South East Asia''; (Colquhoun 1885:53).</ref> ၁၉ ရာစုအတွင်းတွင် ထိုင်းနှင့် ဗီယက်နမ်တို့မှ ကမ္ဘောဒီးယားအား ထိန်းချုပ်ရန် အပြိုင်အဆိုင်ကြိုးစားခြင်းကြောင့် ဗီယက်နမ် မင်းချင်းတို့က ခမာတို့အား ဗီယက်နမ်တို့၏ ထုံးတမ်းစဉ်လာများကို ကျင့်သုံးရန် ဖိအားပေးခြင်း ခံခဲ့ရသော အချိန်ကာလ ရှိခဲ့သည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် ဗီယက်နမ်တို့အား ပုန်ကန်မှု အချို့ ရှိခဲ့ပြီး ထိုင်းတို့ထံမှ အကူအညီ တောင်းခံခဲ့သည်။ ၁၈၄၁-၁၈၄၅ ထိုင်း-ဗီယက်နမ် စစ်ပွဲ သည် ကမ္ဘောဒီးယားအား ပူးတွဲ ဆူဇာရိန်တီ (နိုင်ငံခြားရေးကို အုပ်စိုးသူပြည်ပနိုင်ငံမှ စီမံ၍ ပြည်တွင်းရေးကို မိမိဘာသာ စီမံသောနိုင်ငံ) နိုင်ငံ အဖြစ် ထားရှိရန် သဘောတူညီခဲ့သည်။ ထို့မှတဆင့် နိုရိုဒုန် ပရွန်ဘိုရီရက် ဘုရင်မှ ပြင်သစ်အစောင့်အရှောက်ခံနိုင်ငံအဖြစ် ထားရှိရန် စာချုပ်ချုပ်ဆိုခဲ့သော အနေအထားသို့ ရောက်ရှိသွားခဲ့သည်။ ===ပြင်သစ်ကိုလိုနီခေတ်=== {{multiple image|caption_align=left|header_align=center | align = right | direction = vertical | width = 150 | image1 = Sa Majesté Sisowath Monivong.jpg | caption1 = ဆီဆိုဝပ် ဘုရင် | image2 = Norodom Sihanouk 1941.jpg|thumb|left|[[နိုရိုဒွန် သီဟာနု]] ၁၉၄၁ တွင် နန်းတက် ဘိသိက်ခံနေပုံ | caption2 = ၁၉၄၁ တွင် နိုရိုဒွန် သီဟာနု ဘိသိက်ခံနေပုံ | image3 = | caption3 = }} ၁၈၆၃ တွင် ထိုင်းတို့တင်မြှောက်ထားသော နိုရိုဒွန်ဘုရင် မှ<ref name="CHANDLER" /> ပြင်သစ်တို့မှ ကမ္ဘောဒီးယားအား ထိုင်းတို့ထံမှ ကာကွယ်ပေးရန် အကူအညီတောင်းခဲ့သည်။ ၁၈၆၇ တွင် ထိုင်းနိုင်ငံ၏ ရာမ ၄ ဘုရင်မှ ပြင်သစ်နှင့် စာချုပ်ချုပ်ဆိုခဲ့ပြီး ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံအား ထိန်းချုပ်ခြင်းအား စွန့်လွှတ်ရန် နှင့် ထို့အတွက် ဘတ်တမ်ဘန် နှင့် ဆီရမ်ရိ ပြည်နယ်တို့အား အစားပြန်ပေးရန် သဘောတူညီခဲ့သည့်အတွက် ထိုပြည်နယ်တို့မှာ ထိုင်းနိုင်ငံ၏ အစိတ်အပိုင်း တရားဝင် ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၁၉၀၇ ခုနှစ် ပြင်သစ်နှင့် ထိုင်းတို့ နယ်စပ်စာချုပ် ချုပ်ဆိုသော အခါမှသာ ထိုပြည်နယ်များကို ပြန်လည်ပေးအပ်ခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ပြင်သစ်တို့၏ အစောင့်အရှောက်ခံနိုင်ငံအဖြစ် ၁၈၆၇ မှ ၁၉၅၃ ခုနှစ်အထိ ရှိနေခဲ့ပြီး ပြင်သစ်အင်ဒိုချိုင်းနား ကိုလိုနီ နယ်မြေ၏ တစိတ်တဒေသ အဖြစ် ပြင်သစ်တို့မှ အုပ်ချုပ်ခဲ့သော်လည်း ၁၉၄၁ မှ ၁၉၄၅ အတွင်းတွင်မူ ဂျပန်တို့မှ ဝင်ရောက်ကျူးကျော်ခဲ့သည်။<ref name="Kamm" />၁၈၇၄ မှ ၁၉၆၂ ခုနှစ်အတွင်း စုစုပေါင်း လူဦးရေမှာ ၉၄၆,၀၀၀ မှ ၅.၇ သန်း အထိ တိုးတက်လာခဲ့သည်။ <ref name="Population">"[http://countrystudies.us/cambodia/40.htm Cambodia – Population]". Library of Congress Country Studies.</ref> ၁၉၀၄ ခုနှစ်တွင် နိုရိုဒွန် ဘုရင် ကွယ်လွန်သော အခါ ပြင်သစ်တို့မှ ဘုရင်ရွေးချယ်မှုကို ချုပ်ကိုင်ခဲ့ပြီး နိုရိုဒွန် နှင့် ညီအစ်ကို တော်စပ်သူ ဆီဆိုဝပ်အား ဘုရင်အဖြစ် တင်မြှောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၁ ခုနှစ်တွင် ဆီဆိုဝပ်၏ သားဖြစ်သူ မိုနီဗွန်ဘုရင် ကွယ်လွန်သော အခါတွင် ရာဇပလ္လင်မှာ လစ်လပ်သွားခဲ့သည်။ ပြင်သစ်တို့မှ မိုနီဗွန်၏ သား မိုနီရက် သည် အလွန်ပင် လွတ်လပ်စွာ တွေးခေါ်တတ်သည်ဟု ယူဆသဖြင့် ဘုရင်အဖြစ် မတင်မြှောက်ခဲ့ပေ။ သူ့အစား ဆီဆိုဝပ်ဘုရင်၏ သမီးမှ မွေးဖွားသော မြေးဖြစ်သူ [[နိုရိုဒွန် သီဟာနု]] အား ဘုရင်အဖြစ် တင်မြှောက်ခဲ့သည်။ ပြင်သစ်တို့မှ အသက်ငယ်သော သီဟာနုကို အလွယ်တကူ ထိန်းချုပ်နိုင်မည်ဟု ထင်မြင်ယူဆခဲ့သည်။<ref name="Kamm">{{Cite book| last = Kamm | first = Henry | author-link = Henry Kamm | title = Cambodia: report from a stricken land | url = https://archive.org/details/cambodiareportfr00kamm| url-access = registration | publisher=Arcade Publishing | year = 1998 | location = New York | page = [https://archive.org/details/cambodiareportfr00kamm/page/27 27] | isbn = 1-55970-433-0}}</ref>သို့သော်လည်း သူတို့ယူဆချက် မှားယွင်းခဲ့ပြီး နိုရိုဒွန် သီဟာနု ဘုရင် အုပ်စိုးစဉ်ကာလတွင်ပင် ကမ္ဘောဒီးယားသည် ပြင်သစ်တို့လက်အောက်မှ ၁၉၅၃ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာ ၉ ရက်တွင် လွတ်လပ်ရေး ရခဲ့သည်။<ref name="Kamm" /> ===လွတ်လပ်ရေးရခြင်း နှင့် ဗီယက်နမ်စစ်ပွဲ=== ကမ္ဘောဒီးယားသည် [[နိုရိုဒွန် သီဟာနု]] ဘုရင်၏ အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် စည်းမျဉ်းခံဘုရင်စနစ် ကျင့်သုံးသော နိုင်ငံဖြစ်လာသည်။ ပြင်သစ်အင်ဒိုချိုင်းနားအား လွတ်လပ်ရေးပေးသော အခါတွင် ကမ္ဘောဒီးယားအနေနှင့် မဲခေါင်မြစ်ဝှမ်းဒေသကို ပြန်လည်ထိန်းချုပ်ရန် မျှော်လင့်ချက်ကင်းမဲ့ခဲ့ရပြီး ထိုဒေသကို ဗီယက်နမ်နိုင်ငံသို့ ပေးအပ်လိုက်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ယခင်က ခမာဧကရာဇ်နိုင်ငံတော်၏ အစိတ်အပိုင်း ဖြစ်သော်လည်း ထိုဒေသကို ဗီယက်နမ်တို့က ၁၆၉၈ ခုနှစ်ကတည်းက ထိန်းချုပ်ထားခဲ့ပြီး ဒုတိယ ချေ ချက်သာ ဘုရင်က ဗီယက်နမ်တို့အား အခြေချနေထိုင်ရန် ထိုအချိန် မတိုင်မီ ဆယ်စုနှစ် အချို့ကတည်းက ခွင့်ပြုခဲ့သည်။<ref name=autogenerated1>{{Cite book| last = Kamm | first = Henry | author-link = Henry Kamm | title = Cambodia Report from a Stricken Land | url = https://archive.org/details/cambodiareportfr00kamm | publisher=Arcade Publishing | year = 1998 | location = New York | page = [https://archive.org/details/cambodiareportfr00kamm/page/23 23]| isbn = 1-55970-507-8 }}</ref> ထိုကိစ္စသည် သံတမန်ရေးရာ ကိစ္စများတွင် အဟန့်အတား တစ်ခုအဖြစ် ရှိနေဆဲဖြစ်ပြီး ခမာလူမျိုး ၁ သန်းကျော်တို့ ထိုဒေသတွင် နေထိုင်ဆဲ ဖြစ်သည်။ ခမာနီတို့က ထိုဒေသကို ကျူးကျော်ပြီး နယ်မြေကို ပြန်လည်ရယူရန်ကြိုးစားခြင်းက ဗီယက်နမ်တို့ ကမ္ဘောဒီးယားကို ကျူးကျော်ရခြင်း၏ အကြောင်းတရားတစ်ခု ဖြစ်စေခဲ့ပြီး ခမာနီတို့ ဖြုတ်ချခံခဲ့ရသည်။ [[File:Mao Sihanouk.jpg|thumb|left|[[နိုရိုဒွန် သီဟာနု]] နှင့် [[မော်စီတုန်း]]တို့ကို ၁၉၅၆ တွင် တွေ့ရစဉ်]] ၁၉၅၅ တွင် သီဟာနုသည် သူ့ဖခင်ကို အလေးပေးသော အနေဖြင့် နန်းစွန်းခဲ့ပြီး နိုင်ငံရေးတွင် ပါဝင်ခဲ့ကာ ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် အရွေးခံခဲ့ရသည်။ သူ၏ ဖခင် ၁၉၆၀ တွင် ကွယ်လွန်သည့် အခါတွင် သီဟာနုသည် နိုင်ငံ၏ ဥသျှောင် တဖန် ပြန်ဖြစ်ခဲ့ပြီး မင်းသားကြီး ဘွဲ့ကို ခံယူခဲ့သည်။ ဗီယက်နမ် စစ်ပွဲ အရှိန်မြင့်လာသော အခါ သီဟာနုသည် စစ်အေးတိုက်ပွဲ အတွင်း ကြားနေသည့် ပေါ်လစီကို ကျင့်သုံးခဲ့သည်။ သီဟာနု အနေနှင့် ဗီယက်နမ် ကွန်မြူနစ်တို့အား ကမ္ဘောဒီးယားကို ခိုလှုံရာ နယ်မြေ အဖြစ် အသုံးပြုရန် ခွင့်ပြုခဲ့ပြီး တောင်ဗီယက်နမ်တွင် တိုက်ခိုက်နေသော သူတို့၏ စစ်တပ်များသို့ လက်နက် နှင့် အခြား အကူအညီများ တင်ပို့ရန် ထောက်ပို့လမ်းကြောင်း အဖြစ် အသုံးပြုခွင့် ပေးခဲ့သည်။ ထိုပေါ်လစီအား ရှက်စရာကောင်းသော ပေါ်လစီဟု ကမ္ဘောဒီးယား နိုင်ငံသား အမြောက်အမြားက ရှုမြင်ကြသည်။ ၁၉၆၇ တွင် သီဟာနု မှ ဝါရှင်တန်ပို့စ် သတင်းစာမှ သတင်းစာဆရာ စတန်လေ ကာနိုးအား အကယ်၍ အမေရိကန်တို့အနေနှင့် ကမ္ဘောဒီးယားတို့ကို မထိခိုက်ပါက ဗီယက်နမ်တို့၏ ခိုလှုံရာနေရာများကို ဗုံးကြဲမည် ဆိုလျှင် သူ့အနေနှင့် ကန့်ကွက်မည် မဟုတ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။<ref>Washington Post, 29 December 1967</ref> ထိုသတင်းစကားကိုပင် [[လန်ဒန် ဘန်းနက်စ် ဂျွန်ဆင်|အမေရိကန်သမ္မတ ဂျွန်ဆင်]] ၏ ကိုယ်စားလှယ်ဖြစ်သော ချက်စတာ ဘောင်း သို့လည်း ၁၉၆၈ ဇန်နဝါရီလတွင် ပေးခဲ့သည်။<ref>Morris, p. 44, {{ISBN|0804730490}}.</ref> သို့သော်လည်း အများပြည်သူရှေ့တွင် သီဟာနု အနေနှင့် အမေရိကန်တို့အား ကမ္ဘောဒီးယားတွင် လေကြောင်း​ဗုံးကြဲမှု ပြုလုပ်ခြင်းကို ကန့်ကွက်ခဲ့ပြီး မတ်လ ၂၆ တွင် သူက ပြောကြားခဲ့သည်မှာ "ဒီလို ရာဇဝတ်မှုမြောက်တဲ့ တိုက်ခိုက်မှုတွေကို အမြန်ဆုံးနဲ့ အသေအချာကို ရပ်တန့်ပစ်ရမယ်။" ဟူ၍ ဖြစ်သည်။ မတ်လ ၂၈ ရက်တွင် သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲကျင်းပခဲ့ပြီး သီဟာနုမှ နိုင်ငံတကာ သတင်းဌာနတို့အား "နိုင်ငံတကာတွင် ကမ္ဘောဒီးယား၏ ရှင်းလင်းပြတ်သားသော ရပ်တည်မှုကို ထုတ်ဖော်ပေးရန် တောင်းပန်ပါတယ်။​ဒါကတော့ ကျွန်တော့်အနေနဲ့ ဘယ်လို အခြေအနေမှာပဲ ဖြစ်ဖြစ် ဘယ်လိုဆင်ခြေနဲ့ပဲ ဖြစ်ဖြစ် ကမ္ဘောဒီးယားနယ်မြေထဲမှာ ဗုံးကြဲတာကို ဆန့်ကျင်ပါတယ်။" ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။<ref>''Bombing in Cambodia: Hearings before the Committee on Armed Services, U.S. Senate, 93d Cong., 1st sess.'', July/August 1973, pp. 158–160, the primary source on the "secret bombings".</ref> အစိုးရ အဖွဲ့ဝင်များနှင့် စစ်သားများမှ သီဟာနု၏ အုပ်ချုပ်သည့် ပုံစံ အပြင် အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုမှ ဖယ်ခွါသွားသည်ကို မနှစ်မြို့ကြပေ။ ===ခမာပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ (၁၉၇၀-၇၅)=== သီဟာနုသည် ၁၉၇၀တွင် ဘေဂျင်းသို့ အလည်အပတ်သွားရောက်နေစဉ်တွင် ဝန်ကြီးချုပ် ဗိုလ်ချုပ်ကြီး လွန်နို နှင့် မင်းသား စီစိုဝပ်သ် စီရစ် မာတပ် ဦးဆောင်သော စစ်တပ်အာဏာသိမ်းမှု ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ အမေရိကန်တို့ အာဏာသိမ်းမှုကို ထောက်ပံ့ကြောင်း သက်သေမပြနိုင်ပေ။<ref>Clymer, K. J., ''The United States and Cambodia'', Routledge, 2004, p.22</ref> သို့သော်လည်း အာဏာသိမ်းမှု ပြီးဆုံးသည့်အခါတွင် အစိုးရသစ်သည် ဗီယက်နမ် ကွန်မြူနစ်တို့အား ကမ္ဘောဒီးယားမှ ထွက်ခွါသွားရန် အမြန်ဆုံး တောင်းဆိုခဲ့ပြီး အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှ နိုင်ငံရေးအရ ထောက်ခံမှု ရရှိခဲ့သည်။ သူတို့ခိုလှုံရာနေရာများနှင့် မြောက်ဗီယက်နမ်မှ သူတို့၏ ထောက်ပံ့ရေးလမ်းကြောင်းများကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းရန် အသည်းအသန် ဆန္ဒပြင်းပြနေသော မြောက်ဗီယက်နမ်သားများ နှင့် ဗီယက်ကောင်းတပ်များသည် အစိုးရသစ်အား လက်နက်ကိုင် တိုက်ခိုက်မှု ချက်ချင်း စတင်တော့သည်။ ဘုရင်မှ သူ၏ နောက်လိုက်များအား အစိုးရအား ဖြုတ်ချရန် တိုက်တွန်းခဲ့သဖြင့် ပြည်တွင်းစစ် ဖြစ်ရန် အခြေအနေသို့ အလျှင်အမြန် ရောက်ရှိခဲ့သည်။ <ref name="SIHNK">{{Cite book | author = Norodom Sihanouk | authorlink = နိုရိုဒွန် သီဟာနု| title = My War with the CIA, The Memoirs of Prince Norodom Sihanouk as related to Wilfred Burchett | publisher = Pantheon Books | year = 1973 | isbn = 0-394-48543-2 | url = https://archive.org/details/mywarwithcia00noro }}</ref> {{multiple image|caption_align=left|header_align=center | align = left | direction = vertical | width = 215 | image1 = US aircraft LORAN bombing over Cambodia c1973.JPG | caption1 = အမေရိကန်တို့ ကမ္ဘောဒီးယားသို့ ၁၉၇၀ မှ ၁၉၇၃ အတွင်း ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်ရာတွင် လူပေါင်း ထောင်ပေါင်းများစွာ သေဆုံးခဲ့သည်။<ref>{{cite journal|last1=Owen |first1=Taylor |last2=Kiernan |first2=Ben |title=Bombs Over Cambodia |journal=The Walrus |date=October 2006 |url=http://www.yale.edu/cgp/Walrus_CambodiaBombing_OCT06.pdf |pages=32–36 |quote=The evidence of survivors from many parts of [Cambodia] suggests that at least tens of thousands, probably in the range of 50,000 to 150,000 deaths, resulted from the US bombing campaigns ..." |url-status=bot: unknown |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160420220434/http://www.yale.edu/cgp/Walrus_CambodiaBombing_OCT06.pdf |archivedate=20 April 2016 }} See {{cite web|authorlink1=Ben Kiernan |last1=Kiernan |first1=Ben |last2=Owen |first2=Taylor |url=http://apjjf.org/2015/13/16/Ben-Kiernan/4313.html |title=Making More Enemies than We Kill? Calculating U.S. Bomb Tonnages Dropped on Laos and Cambodia, and Weighing Their Implications |work=The Asia-Pacific Journal |date=26 April 2015 |accessdate=19 September 2016 }}</ref> | image2 = Marines deploy at LZ Hotel.jpg | caption2 = အီးဂဲလ်ပူး စစ်ဆင်ရေး | image3 = | caption3 = }} မကြာမီတွင်ပင် ခမာနီသူပုန်တို့က သီဟာနုကို အသုံးပြု၍ ထောက်ခံမှု ရရှိရန် စတင်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော်လည်း ၁၉၇၀ မှ ၁၉၇၂ ခုနှစ် အစောပိုင်း အထိ ကမ္ဘောဒီးယား ပဋိပက္ခမှာ အစိုးရ၊ ကမ္ဘောဒီးယားစစ်တပ် နှင့် မြောက်ဗီယက်နမ်တပ်များ ကြားတွင်သာ ဖြစ်သည်။​သူတို့အနေနှင့် ကမ္ဘောဒီးယား နယ်မြေအား ထိန်းချုပ်နိုင်လာသော အခါတွင် ဗီယက်နမ်ကွန်မြူနစ်တို့မှ နိုင်ငံရေး အခြေခံအဆောက်အအုံသစ်ကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့ပြီး ထို စနစ်အား ကြီးစိုးခဲ့သည်မှာ ယခုအခါ ခမာနီဟု ရည်ညွှန်းကြသော ကမ္ဘောဒီးယား ကွန်မြူနစ်များပင် ဖြစ်သည်။<ref>Morris, pp. 48–51.</ref> ၁၉၆၉မှ ၁၉၇၃ အတွင်းတွင် ဗီယက်နမ် သမ္မတနိုင်ငံ​(တောင်ဗီယက်နမ်) နှင့် အမေရိကန်တပ်များက ဗီယက်ကောင်းများနှင့် ခမာနီတို့ကို နှောင့်ယှက်ရန်ကြိုးပမ်းသည့် အနေနှင့် ကမ္ဘောဒီးယားကို ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသည်။ ၁၉၉၁ ခုနှစ်နောက်ပိုင်း ဆိုဗီယက်တို့ သိမ်းဆည်းထားသော မှတ်တမ်းများ ထွက်ပေါ်လာခဲ့ပြီးနောက် ၁၉၇၀ ခုနှစ်တွင် မြောက်ဗီယက်နမ် တို့ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံအား သိမ်းဆည်းရန် ကြိုးစားမှုအား ခမာနီတို့မှ အတိအလင်း တောင်းဆိုမှုကြောင့် ဖြစ်ပြီး ပိုပေါ့ နှင့် ဒုတိယအကြီးဆုံး ဖြစ်သော နွမ်းချာတို့မှ ညှိနှိုင်းခဲ့သည်ဟု သိရသည်။<ref>Mosyakov, Dmitry (2004) [https://web.archive.org/web/20090101000000*/http://www.yale.edu/gsp/publications/Mosyakov.doc "The Khmer Rouge and the Vietnamese Communists: A History of Their Relations as Told in the Soviet Archives"], in Susan E. Cook, ed., ''Genocide in Cambodia and Rwanda'', Yale Genocide Studies Program Monograph Series No. 1, pp. 54 ff.: "In April–May 1970, many North Vietnamese forces entered Cambodia in response to the call for help addressed to Vietnam not by Pol Pot, but by his deputy Nuon Chea. Nguyen Co Thach recalls: "Nuon Chea has asked for help and we have liberated five provinces of Cambodia in ten days."" {{cite web|url=http://www.yale.edu/gsp/publications/Mosyakov.doc |title=Archived copy |accessdate=13 April 2015 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130309074636/http://www.yale.edu/gsp/publications/Mosyakov.doc |archivedate=9 March 2013 |df= }}</ref> မြောက်ဗီယက်နမ်တို့မှ ကမ္ဘောဒီးယား စစ်တပ်တို့ တပ်စွဲထားသော နေရာများကို သိမ်းပိုက်ခဲ့ပြီး ကမ်ပူးချား ကွန်မြူနစ်ပါတီ (စီပီကေ) မှ ဆက်သွယ်ရေးလမ်းကြောင်းများကို တိုက်ခိုက်မှုအား တိုးမြှင့်ခဲ့သည်။ မြောက်ဗီယက်နမ်တို့၏ ကျူးကျော်မှုကို တုံ့ပြန်သည့် အနေနှင့် အမေရိကန်သမ္မတ [[ရစ်ချက် နစ်ကဆင်]] မှ အမေရိကန်နှင့် တောင်ဗီယက်နမ် ကုန်းတပ်များသည် ကမ္ဘောဒီးယားရှိ မြောက်ဗီယက်နမ်တို့၏ အခြေစိုက်စခန်းများကို ဖျက်စီးရန် ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယားသို့ ဝင်ရောက်မည်ဟု ကြေညာခဲ့သည်။<ref>Short, Philip (2004) ''Pol Pot: Anatomy of a Nightmare'', Henry Holt & Co.: New York, p. 204, {{ISBN|0805080066}}.</ref>အမေရိကန်နှင့် တောင်ဗီယက်နမ်တပ်များမှ လက်နက်ခဲယမ်း အမြောက်အမြားကို သိမ်းဆည်းရမိခဲ့သော်လည်း မြောက်ဗီယက်နမ်တပ်များကို ထိန်းချုပ်ရန် ကိစ္စမှာ ခက်ခဲခဲ့သည်။ ခမာပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ၏ အဓိက ခေါင်းဆောင် ၃ ဦးဖြစ်သော လွန်နို၊ သီဟာနု၏ ညီအစ်ကိုဝမ်းကွဲဖြစ်သော ဆီရစ်မာတက် နှင့် အမျိုးသားလွှတ်တော်ခေါင်းဆောင် အင်တမ်တို့ ကြားတွင် ခေါင်းဆောင်မှုမှာ မညီညွတ်မှုများဖြင့် ပြည့်နှက်နေသည်။ လွန်နိုသည် တစိတ်တပိုင်း အာဏာရှိနေဆဲဖြစ်ပြီး အခြားသူများမှာ သူ့နေရာကို ရယူရန် မကြိုးစားကြသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ၁၉၇၂ ခုနှစ်တွင် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို စတင်ကျင့်သုံးခဲ့ကာ ပါလီမန်ကို ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခဲ့ပြီး လွန်နိုသည် သမ္မတ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း မညီညွတ်ခြင်း၊ လူ ၃၀,၀၀၀ ရှိသော စစ်တပ်အား လူ ၂၀၀,၀၀၀ ကျော် ရှိသော နိုင်ငံတော် တိုက်ခိုက်ရေးတပ်များအဖြစ် ပြောင်းလဲခြင်း နှင့် ခြစားမှုများ ပျံ့နှံ့ခြင်းတို့ကြောင့် အရပ်ဖက် အုပ်ချုပ်ရေးနှင့် စစ်တပ်မှာ အားနည်းလာခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံအတွင်း ကွန်မြူနစ်တို့၏ ထကြွမှုမှာ ဆက်လက် တိုးပွားလာခဲ့ပြီး မြောက်ဗီယက်နမ်မှ ရိက္ခာနှင့် စစ်ရေး ထောက်ပံ့ပေးခဲ့သည်။ ပိုပေါ့ နှင့် ယန်ဆာရီတို့သည် ဗီယက်နမ်တွင် လေ့ကျင့်သင်ကြားထားသော ကွန်မြူနစ်များပေါ်တွင် ဩဇာလွှမ်းမိုးခဲ့ပြီး အများစုကို ထုတ်ပစ်ခဲ့သည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် စီပီကေ တပ်များသည် ပိုမိုအားကောင်းလာခဲ့ပြီး သူတို့အား ထောက်ပံ့ပေးထားသော ဗီယက်နမ်များထံမှ ပို၍ သီးခြား ရပ်တည်လာနိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၇၃ သို့ရောက်သော အခါတွင် စီပီကေသည် အစိုးရတပ်များနှင့် တိုက်ပွဲများကို မြောက်ဗီယက်နမ်တပ်များ၏ ပံ့ပိုးမှု မပါဘဲ တိုက်ခိုက်လာနိုင်ခဲ့ပြီး ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံနယ်မြေ၏ ၆၀% နှင့် လူဦးရေ၏ ၃၀%ကို ထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ အစိုးရသည် ပုန်ကန်သူများနှင့် စေ့စပ်ဆွေးနွေးရန် ၃ ကြိမ်တိုင်ကြိုးစားခဲ့သော်လည်း မအောင်မြင်ခဲ့ပေ။ ၁၉၇၄ သို့ ရောက်သော အခါတွင် စီပီကေသည် တိုင်းဒေသ များအဖြစ် လွတ်လပ်စွာ လည်ပတ်ဆောင်ရွက်လာခဲ့ပြီး မြောက်ဗီယက်နမ်တိုက်ခိုက်ရေး တပ်အချို့မှာ တောင်ဗီယက်နမ်သို့ ပြောင်းရွှေ့သွားခဲ့သည်။ လွန်နို ၏ အုပ်ချုပ်မှုမှာ မြို့တော်များ ပတ်ဝန်းကျင် အစိတ်အပိုင်း သေးသေးများ နှင့် အဓိက ပို့ဆောင်ရေး လမ်းကြောင်းများ အထိသာ ရှိသည်အထိ လျော့ကျသွားခဲ့သည်။ စစ်ပွဲမှ ဒုက္ခသည် ၂ သန်းကျော်တို့သည် ဖနွမ်းပင် နှင့် အခြားမြို့တော်များတွင် နေထိုင်ကြသည်။ ၁၉၇၅ ခုနှစ် နှစ်သစ်ကူးနေ့တွင် ကွန်မြူနစ်တပ်များသည် ထိုးစစ်ကို စတင်ခဲ့ပြီး စစ်ပွဲအတွင်း အကြမ်းတမ်းဆုံး ၁၁၇ ရက် ဖြစ်ခဲ့ကာ ခမာပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံကို ပြိုလဲကျစေခဲ့သည်။ ဖနွမ်းပင်မြို့ ဧရိယာတစ်ဝိုက်တွင် တပြိုင်နက်တည်း တိုက်ခိုက်မှုများကြောင့် ရီပတ်ဘလစ်ကန် တပ်များကို မလှုပ်ရှားနိုင်အောင် ဖြစ်စေခဲ့ပြီး အခြားသော စီပီကေတပ်ခွဲများက မဲခေါင်အောက်ပိုင်း ပံ့ပိုးရေး လမ်းကြောင်း ကို ထိန်းချုပ်ထားသော ပစ်ခတ်ရေး အခြေစိုက်စခန်းများကို တစ်ချိန်တည်းတွင် သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ အမေရိကန် ကွန်ဂရက်မှ ကမ္ဘောဒီးယားသို့ အကူအညီများ ထပ်မံ ခွင့်ပြုရန် သဘောမတူခဲ့သဖြင့် လေကြောင်းမှ လက်နက်နှင့် ဆန်စပါးတို့ အမေရိကန် ဘဏ္ဍာဖြင့် ထောက်ပံခြင်း ရပ်တန့်ခဲ့သည်။ အမေရိကန် မစ်ရှင် ကမ္ဘောဒီယားမှ ထွက်ခွာပြီး ၅ ရက်အကြော ၁၉၇၅ ဧပြီလ ၁၇ ရက်တွင် လွန်နို၏ အစိုးရ လက်နက်ချခဲ့သည်။<ref>Short, Philip (2004) ''Pol Pot: Anatomy of a Nightmare'', Henry Holt & Co.: New York, p. 4, {{ISBN|0805080066}}.</ref> ===ခမာနီအစိုးရ​ (၁၉၇၅-၇၈)=== [[File:TuolSlang3.jpg|thumb|တူရို စလန်း ပြတိုက်၏ အခန်းများထဲတွင် ခမာနီအစိုးရမှ ရိုက်ကူးထားသော ၎င်းတို့၏ ဒဏ်ကို ခံရသူများ၏ ဓာတ်ပုံအများအပြားကို ပြသထားသည်။]] [[File:Buddhist Stupa at Choeung Ek killing fields, Cambodia.JPG|thumb|ခမာနီ အစိုးရလက်ထက် မျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်ခံထားရသောသူများ၏ အစုလိုက်အပြုံလိုက် မြှုပ်နှံထားရာ သင်္ချိုင်းမြေဖြစ်သော ချိုရုံ အက်]] ခမာနီတို့သည် ၁၉၇၅ တွင် ဖနွမ်းပင်သို့ ရောက်ရှိလာပြီး အာဏာရယူခဲ့သည်။ ပိုပေါ့ ဦးဆောင်သော ခမာနီတို့က နိုင်ငံ၏ တရားဝင် အမည်ကို ဒီမိုကရက်တစ် ကမ်ပူးချား ဟု ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ အစိုးရသစ်သည် ၎င်းတို့ဘာသာ မော်စီတုန်းလက်ထက် တရုတ်နိုင်ငံ၏ မဟာခုန်ပျံကျော်လွှားမှုကြီး ပုံစံကို အတုယူပြောင်းလဲခဲ့ပြီး ပြည်သူများကို မြို့တော်များမှ အလျှင်အမြန် ထွက်ခွာစေခဲ့ကာ ပြည်သူတရပ်လုံးကို ကျေးလက်ရှိ စီမံကိန်းများသို့ အတင်းအကြပ် ရွှေ့ပြောင်း အလုပ်လုပ်စေခဲ့သည်။ သူတို့သည် နိုင်ငံ၏ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးကို ၁၁ ရာစုမှ ပုံစံအတိုင်း ပြန်လည်တည်ဆောက်ခဲ့ပြီး အနောက်တိုင်း ဆေးဝါးများကို စွန့်ပစ်ခဲ့ကာ ဘုရားကျောင်းများ၊ စာကြည့်တိုက်များနှင့် အနောက်တိုင်း ပုံစံရှိသော အရာမှန်သမျှကို ဖျက်ဆီးပစ်ခဲ့သည်။ ခမာနီ အစိုးရလက်ထက်တွင် ပြည်သူမည်မျှ သေဆုံးခဲ့သည် ဆိုခြင်းကို ခန့်မှန်းကြသည်မှာ တစ်သန်းမှ သုံးသန်း အထိရှိပြီး အများဆုံး ရည်ညွှန်းကြသည့် ကိန်းဂဏန်းမှာ နှစ်သန်း (လူဦးရေ၏ ၄ပုံ ၁ပုံ) ဖြစ်သည်။<ref name="Locard">{{cite journal|last=Locard|first=Henri|title=State Violence in Democratic Kampuchea (1975–1979) and Retribution (1979–2004)|journal=European Review of History|volume=12|issue=1|pages=121–143|date=March 2005|doi=10.1080/13507480500047811|citeseerx=10.1.1.692.8388|s2cid=144712717|url=http://www.paulbogdanor.com/left/cambodia/locard.pdf}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211031164305/http://www.paulbogdanor.com/left/cambodia/locard.pdf |date=31 October 2021 }}</ref><ref name="CAS">{{cite journal|author-link=Ben Kiernan|last=Kiernan|first=Ben|title=The Demography of Genocide in Southeast Asia: The Death Tolls in Cambodia, 1975–79, and East Timor, 1975–80|url=https://archive.org/details/sim_critical-asian-studies_2003-12_35_4/page/585|journal=Critical Asian Studies|volume=35|issue=4|pages=585–597|year=2003|doi=10.1080/1467271032000147041|s2cid=143971159|quote=We may safely conclude, from known pre- and post-genocide population figures and from professional demographic calculations, that the 1975–79 death toll was between 1.671 and 1.871 million people, 21 to 24 percent of Cambodia's 1975 population.}}</ref><ref name="Heuveline, Patrick 2001">{{cite book|last=Heuveline|first=Patrick|chapter=The Demographic Analysis of Mortality Crises: The Case of Cambodia, 1970–1979|title=Forced Migration and Mortality|url=https://archive.org/details/forcedmigrationm0000unse_t3v0|publisher=National Academies Press|year=2001|pages=[https://archive.org/details/forcedmigrationm0000unse_t3v0/page/102 102]–105|isbn=978-0-309-07334-9|quote=As best as can now be estimated, over two million Cambodians died during the 1970s because of the political events of the decade, the vast majority of them during the mere four years of the 'Khmer Rouge' regime. This number of deaths is even more staggering when related to the size of the Cambodian population, then less than eight million.&nbsp;... Subsequent reevaluations of the demographic data situated the death toll for the [civil war] in the order of 300,000 or less.}} cf. {{cite web|url=https://sites.tufts.edu/atrocityendings/2015/08/07/cambodia-u-s-bombing-civil-war-khmer-rouge/|title=Cambodia: U.S. bombing, civil war, & Khmer Rouge|publisher=World Peace Foundation|date=7 August 2015|access-date=9 August 2019}}</ref> ထိုခေတ်မှ သတ်ကွင်း ဆိုသော ဝေါဟာရ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပြီး တူရိုစလန်းအကျဉ်းထောင်မှ အစုလိုက် အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်ခြင်း သမိုင်းကြောင်းကြောင့် နာမည်ဆိုးဖြင့် ကျော်ကြားခဲ့သည်။ လူသိန်းပေါင်းများစွာ တို့သည် အိမ်နီးချင်း ထိုင်းနိုင်ငံသို့ ထွက်ပြေးခဲ့ကြသည်။ အစိုးရသည် အဓိကအားဖြင့် လူမျိုးစု အဖွဲ့များကို ပစ်မှတ်ထား တိုက်ခိုက်သည်။ ချမ် မွတ်ဆလင်များမှာ အများအပြား ဒဏ်ခံခဲ့ရပြီး ၎င်းတို့လူဦးရေ၏ တစ်ဝက်ကျော် သတ်ဖြတ်ခြင်း ခံရသည်။<ref>Stanton, Gregory H. (22 February 1992) [https://web.archive.org/web/20081011031122/http://www.genocidewatch.org/aboutgenocide/stantoncambodianlaw.htm The Cambodian Genocide and International Law], Yale Law School.</ref> ပိုပေါ့သည် ၎င်း၏ အာဏာကို ထိန်းထားနိုင်ရန် အခိုင်အမာ ဆုံးဖြတ်ထားပြီး ရန်သူများနှင့် သူ့အတွက် ခြိမ်းခြောက်မှု ဖြစ်လာနိုင်သူမှန်သမျှကို ဖိနှိပ်ခဲ့သဖြင့် သူ၏ ပြည်သူများသို့ ကြမ်းကြုတ်မှုနှင့် ရက်စက်စွာ ပြုမူမှုများ တိုးမြင့်လာခဲ့သည်။<ref>[http://www.mtholyoke.edu/~amamendo/KhmerRouge.html ""The Khmer Rouge and Pol Pot's Regime] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180714104451/http://www.mtholyoke.edu/~amamendo/KhmerRouge.html |date=14 July 2018 }}. Mount Holyoke University.</ref> ၁၉၇၀ ခုနှစ်တွင် အတင်းအကြပ် နေရပ်သို့ပြန်စေခြင်း နှင့် ခမာနီအစိုးရ လက်ထက်အတွင်း သေဆုံးမှုများကြောင့် ကမ္ဘောဒီးယားရှိ ဗီယက်နမ်လူဦးရေမှာ ၁၉၆၉ ခုနှစ်တွင် ၂၅၀,၀၀၀ ဦးမှ ၃၀၀,၀၀၀ အထိ ရှိရာမှ ၁၉၈၄ ခုနှစ်တွင် ၅၆,၀၀၀ သာ ကြွင်းကျန်ရစ်သည်။<ref name="Population" /> သို့သော်လည်း ခမာနီအစိုးရ၏ သားကောင်ဖြစ်ရသူများမှာ တိုင်းရင်းသားလူနည်းစုများ မဟုတ်ဘဲ ခမာလူမျိုးများသာ ဖြစ်သည်။ ပရော်ဖက်ရှင်နယ်များ ဖြစ်ကြသော ဆရာဝန်များ၊ ရှေ့နေများနှင့် ကျောင်းဆရာများမှာ ပစ်မှတ်ထား တိုက်ခိုက်ခံရသည်။ ရောဘတ် ဒီ ကပ်ပလန်၏ အဆိုအရ "မျက်မှန်သည် ကြယ်ဝါနှင့် တန်းတူ သေစေလောက်သော အမှတ်တံဆိပ် ဖြစ်သည်" ဟု ဆိုခဲ့ပြီး မျက်မှန်သည် ပညာတတ်ခြင်း၏ သင်္ကေတ ဖြစ်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။<ref name="kaplan">Kaplan, Robert D. (1996) ''The Ends of the Earth'', Vintage, 1996, p. 406, {{ISBN|0679751238}}.</ref> ဘာသာရေး အဖွဲ့အစည်းများကိုလည်း ခမာနီများက ချမ်းသာ မပေးခဲ့ပေ။ ဘာသာရေးအား ဆိုးရွားစွာ ဖိနှိပ်ခဲ့သည်မှာ အလွန်ကြောက်မက်ဖွယ်ကောင်းသည့် အတိုင်းအတာ အထိ ဖြစ်သဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယား၏ သမိုင်းဝင် ဗိသုကာ လက်ရာများ ဖြစ်သော ၉၅% သော ကမ္ဘောဒီးယား၏ ဗုဒ္ဓဘာသာ ပုထိုးများမှာ လုံးဝ ပျက်စီးခဲ့ရသည်။<ref>{{cite book | url=https://books.google.com/books?id=la4kBQAAQBAJ&pg=PT23 | title=The Worst World Disasters of All Time | author=Kevin Baker | page=23| isbn=978-1-4566-2343-2 | date=3 November 2014 }}</ref> ===ဗီယက်နမ်တို့ ကျူးကျော်ခြင်း နှင့် အသွင်ကူးပြောင်းရေးကာလ=== ၁၉၇၈ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် ခမာနီတို့၏ နယ်စပ်ကျူးကျော်တိုက်ခိုက်ခြင်းကို တုံ့ပြန်သည့် အနေနှင့် ဗီယက်နမ်တပ်များက ကမ္ဘောဒီးယားကို ကျူးကျော်သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။<ref name="CGG">{{cite web |url=https://cambodiangenocide.org/definition-of-genocide |title=A Brief History of the Cambodian Genocide |publisher=cambodiangenocide.org |access-date=17 January 2018 |accessdate=4 January 2021 |archivedate=18 January 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180118064702/https://cambodiangenocide.org/definition-of-genocide }}</ref> ၁၉၅၁ ခုနှစ်တွင် ဗီယက်နမ်တို့ တည်ထောင်ခဲ့သော ကမ်ပူးချား ပြည်သူ့တော်လှန်ရေးပါတီအား ပိုပေါ့နှင့် တာမော့တို့၏ သုတ်သင်မှုမှ လွတ်မြောက်ရန် ကမ္ဘောဒီးယားမှ ထွက်ပြေးခဲ့သည့် ခမာနီအုပ်စုမှ ဦးဆောင်၍ ဆိုဗီယက်ဘက် ယိမ်းသော ကမ်ပူးချား ပြည်သူ့ သမ္မတနိုင်ငံကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။<ref>[[#Morris|Morris]], p. 220</ref> ၎င်းတို့သည် ကျူးကျော်သိမ်းပိုက်ထားသော ဗီယက်နမ်စစ်တပ်၏ ကျေးဇူးခံ ကျေးဇူးစား ဖြစ်ပြီး ဖနွမ်ပင် ဗီယက်နမ် သံအမတ်၏ လမ်းညွှန်မှု အောက်တွင် ရှိသည်။ ၎င်းတို့၏ လက်နက်များကို ဗီယက်နမ် နှင့် ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုတို့မှ ထောက်ပံ့သည်။<ref name="Daniel Bultmann 2015">Bultmann, Daniel (2015) ''Inside Cambodian Insurgency. A Sociological Perspective on Civil Wars and Conflict'', Ashgate: Burlington, VT/Farnham, UK, {{ISBN|9781472443076}}.</ref> အသစ်တည်ထောင်လိုက်သော နိုင်ငံကို ဆန့်ကျင်သည့် အနေနှင့် ပြည်ပသို့ ထွက်ပြေးနေရသော အစိုးရ၏ အစု ၃ စုမှ ဒီမိုကရက်တစ် ကမ်ပူးချား၏ ညွန့်ပေါင်းအစိုးရကို ၁၉၈၁ ခုနှစ်တွင် တည်ထောင်ခဲ့သည်။<ref name="Daniel Bultmann 2015" /> ၎င်းတို့တွင် ခမာနီများ၊ သီဟာနု၏ ဘုရင် သစ္စာခံ အစုအဖွဲ့နှင့် ခမာပြည်သူ့ အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်ဦး တို့ ပါဝင်သည်။ ၎င်းတို့အား ကုလသမဂ္ဂမှ အသိအမှတ် ပြုခဲ့သည်။ ခမာနီတို့၏ ကုလသမဂ္ဂ ကိုယ်စားလှယ် ဖြစ်သော ချွန်း ပရာဆစ်အား ဆက်လက်ထားရှိခဲ့သော်လည်း သူသည် ကွန်မြူနစ် မဟုတ်သော ကမ္ဘောဒီးယား ပါတီများ၏ ကိုယ်စားလှယ်များ နှင့် တိုင်ပင် ဆောင်ရွက်ရသည်။<ref>{{cite web|url=http://gsp.yale.edu/autobiography-thiounn-prasith|title=Autobiography of Thiounn Prasith – Cambodian Genocide Program – Yale University|access-date=28 October 2014}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20110511225016/http://disarmament.un.org/Library.nsf/d7ae8ea134b27b838525755c00537cf2/f5b3eb8b58ae67c7852575a100632a27/%24FILE/A-40-PV69.pdf Provisional verbatim record of the sixty-ninth meeting]. United Nations, General Assembly, New York, 8 November 1985.</ref> ဗီယက်နမ်တို့မှ ကမ္ဘောဒီးယားမှ ဆုတ်ခွာရန် ငြင်းဆန်ခဲ့သဖြင့် အမေရိကန် နှင့် မဟာမိတ်တို့မှ စီးပွားရေး ပိတ်ဆို့ အရေးယူ ခဲ့သည်။<ref>{{cite news|url=http://heinonline.org/HOL/LandingPage?handle=hein.journals/dsptch5&div=58&id=&page=|title=Lifting the US embargo against Cambodia |publisher=Department of State Dispatch 54|date=20 January 1992 }}</ref> [[File:Medvedev_in_Cambodia_01.png|thumb|right|နိုရိုဒွန် သီဟာနု ဘုရင် အထိမ်းအမှတ် အဆောက်အဦး]] ၁၉၈၉ ခုနှစ်တွင် ပဲရစ်၌ ငြိမ်းချမ်းရေး ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်မှုများ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံအဖြစ် စတင်ခဲ့ပြီး နှစ်နှစ်အကြာ ၁၉၉၁ အောက်တိုဘာတွင် ပဲရစ် ငြိမ်းချမ်းရေး လုံးဝဥဿုံ သဘောတူညီချက် ထွက်ပေါ်လာခဲ့သည်။ ကုလသမဂ္ဂအား အပစ်အခပ်ရပ်စဲရေး၊ ဒုက္ခသည် ကိစ္စ ဆောင်ရွက်ရေး နှင့် လက်နက်ဖြုတ်သိမ်းရေး အတွက် ''ကုလသမဂ္ဂ ကမ္ဘောဒီးယား အပြောင်းအလဲ အာဏာပိုင်'' အဖြစ် လုပ်ကိုင်ရန် အခွင့်အာဏာ ပေးအပ်ခဲ့သည်။<ref name="USDOS3">{{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/2732.htm |title=Country Profile of Cambodia |publisher=State.gov |date=13 June 2012 |access-date=16 March 2013}}</ref> ===ဘုရင်စနစ်ကို ပြန်လည်အသက်သွင်းခြင်း=== ၁၉၉၃ ခုနှစ်တွင် နိုရိုဒွန် သီဟာနုအား ကမ္ဘောဒီးယား၏ ဘုရင် အဖြစ် ပြန်လည် နန်းတင်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ယူအင်န်တီအေစီမှ ကြီးမှူးကျင်းပသော ရွေးကောက်ပွဲများမှ ဖွဲ့စည်းထားသော အစိုးရထံတွင် အာဏာ အပြည့်အဝ ရှိသည်။ ၁၉၉၇ ဒု-ဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန် ဦးဆောင်သော အစိုးရ အတွင်းရှိ ကွန်မြူနစ်မဟုတ်သော ပါတီများထံမှ အာဏာသိမ်းမှု ပဋိပက္ခပြီးနောက်တွင် နိုင်ငံရေး တည်ငြိမ်လာခဲ့သည်။<ref name="97COUP">[https://web.archive.org/web/20070627054853/http://cambodia.ohchr.org/Documents/Statements%20and%20Speeches/English/40.pdf STATEMENT BY AMBASSADOR THOMAS HAMMARBERG, SPECIAL REPRESENTATIVE OF THE SECRETARY-GENERAL OF THE UNITED NATIONS FOR HUMAN RIGHTS IN CAMBODIA]. UN OHCHR Cambodia (9 July 1997)</ref>အစိုးရအား ဟွန်ဆန်၏ လက်အောက်တွင် တည်ငြိမ်အောင် ဆောင်ရွက်လာနိုင်ပြီးနောက် ၁၉၉၉ ဧပြီလ ၃၀ တွင် အာဆီယံသို့ ဝင်ခွင့်ပြုခဲ့သည်။<ref name="enlargement">{{cite book|title=ASEAN Enlargement: impacts and implications|url=https://archive.org/details/aseanenlargement0000asea|author1=Carolyn L. Gates|author2=Mya Than|publisher=Institute of Southeast Asian Studies|year=2001|isbn=978-981-230-081-2}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.asean.org/3338.htm|title=Statement by the Secretary-General of ASEAN Welcoming the Kingdom of Cambodia as the Tenth Member State of ASEAN: 30 April 1999, ASEAN Secretariat|year=2008|work=ASEAN Secretariat|archive-url=https://web.archive.org/web/20110511153639/http://www.asean.org/3338.htm|archive-date=11 May 2011|url-status=dead|access-date=28 August 2009}}</ref>လတ်တလော နှစ်များတွင် ပြန်လည်တည်ဆောက်ရေး ကြိုးပမ်းမှုများတွင် တိုးတက်မှု ရှိလာခဲ့ပြီး စည်းမျဉ်းခံ ဘုရင်စနစ်အောက်တွင် ပါတီစုံ ဒီမိုကရေစီစနစ်ဖြင့် နိုင်ငံရေး တည်ငြိမ်မှု အချို့ ရလာခဲ့သည်။<ref name="CIACB" /> ဟွန်ဆန်၏ အုပ်ချုပ်မှုတွင် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုနှင့် ခြစားမှုများ ရှိသော်လည်း<ref name="Strangio">{{cite book|last1=Strangio|first1=Sebastian|title=Hun Sen's Cambodia|date=2014|publisher=Yale University Press|isbn=978-0-300-19072-4}}</ref> ၂၀၀၀ ခုနှစ်များကို ဖြတ်သန်းလာခဲ့ကြသည့် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသားများမှာ အစိုးရကို လက်ခံကြသည်။ ၂၀၀၈ ခုနှစ် ကမ္ဘောဒီးယား ကျေးရွာသားများနှင့် အင်တာဗျူးများတွင် ၎င်းတို့မှ ပုံမှန်အတိုင်းရှိနေခြင်းကို ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသော အကြမ်းစား ပြောင်းလဲမှုထက် ပိုကြိုက်သည်ဟု ထုတ်ဖော်ပြောခဲ့ကြသည်။<ref>{{cite book|last=Brinkley|first=John|title=Cambodia's Curse: The Modern History of a Troubled Land|date=2011|publisher=Hachette UK|pages=460–463|url=https://books.google.com/books?id=C3bsidxFIuEC|access-date=17 November 2019|quote=[Javier Merelo de Barbera] spoke to dozens of [villagers] during the 2008 election campaign, and he said he observed a constant theme: 'People were very afraid of the CCP losing. They were very afraid of change.' After all, for centuries change in Cambodia has generally led to misery or death.|isbn=978-1-4596-2493-1}}</ref> ၂၀၁၀ ဇူလိုင်လတွင် ကန်ကက်လူး သည် အက်စ်၂၁ သုတ်သင်ရေးစခန်း၏ ယခင်တာဝန်ခံ အဖြစ် စစ်ရာဇဝတ်မှုများနှင့် လူ့ကျင့်ဝတ် ချိုးဖောက်သော ရာဇဝတ်မှုများအတွက် အပြစ်ရှိသည်ဟု ဆုံးဖြတ်ခြင်း ခံရသော ပထမဆုံး ခမာနီ ဖြစ်ပြီး ထောင်တစ်သက် အပြစ်ပေးခြင်း ခံရသည်။<ref name="BBC">{{cite web|author=De Launey, Guy |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-10757320 |title=Khmer Rouge prison chief Duch found guilty |publisher=Bbc.co.uk |date=26 July 2010 |access-date=16 March 2013}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.cnn.com/2012/02/03/world/asia/cambodia-duch-appeal/index.html|title= Leader of Khmer Rouge torture prison gets life sentence|work=[[CNN]]|date=3 February 2012}}</ref> သို့သော်လည်း ဟွန်ဆန်သည် ယခင်ခမာနီတို့၏ အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်မှုများအတွက် တရားစွဲဆိုမှုများ ကျယ်ပြန့်စွာ ပြုလုပ်ခြင်းကို ဆန့်ကျင်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web |author=Carmichael, Robert |url=http://www.voanews.com/english/news/Cambodian-Premier-says-No-More-Khmer-Rouge-Trials-105873293.html |title=Cambodian Premier says No More Khmer Rouge Trials &#124; News &#124; English |publisher=Voanews.com |access-date=15 March 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111108230947/http://www.voanews.com/english/news/Cambodian-Premier-says-No-More-Khmer-Rouge-Trials-105873293.html |archive-date=8 November 2011 |url-status=dead |accessdate=4 January 2021 |archivedate=8 November 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111108230947/http://www.voanews.com/english/news/Cambodian-Premier-says-No-More-Khmer-Rouge-Trials-105873293.html }}</ref> ၂၀၁၄ ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင် ကုလသမဂ္ဂ ကျောထောက်နောက်ခံရှိသော စစ်ရာဇဝတ် တရားရုံးဖြစ်သည့် ကမ္ဘောဒီးယားတရားရုံး၏ အထူးခုံရုံး (ခမာနီ တရားရုံးဟုလည်း သိကြသည်။)မှ ခမာနီအစိုးရ၏ အသက်၈၃ နှစ်ရှိပြီ ဖြစ်သော ယခင် နိုင်ငံတော်အကြီးအကဲ ခူးဆမ်ဖန် နှင့် ၈၈ နှစ်ရှိပြီဖြစ်သော ဝါဒရေးရာချုပ် နွမ်ချာ တို့အား ၁၉၇၀ ခုနှစ်များအတွင်း နိုင်ငံ၏ အကြမ်းဖက်ခေတ်အတွင်း စစ်ရာဇဝတ်မှုများတွင် ၎င်းတို့၏ ပါဝင်ပတ်သက်မှုအတွက် ထောင်တစ်သက် အပြစ်ပေးခဲ့သည်။ ယခင် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး အီရန် ဆာရီမှာ ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် ကွယ်လွန်ခဲ့ပြီး သူ၏ ဇနီးဖြစ်သော လူမှုရေးဝန်ကြီး အီရန် သီရစ်မှာ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် သတိမေ့လျော့သည့် ရောဂါဖြစ်ပွားနေသဖြင့် တရားရင်ဆိုင်ရန် မသင့်လျော်ဟု ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။ ===၂၀၁၉ ခုနှစ်အခြေအနေ=== ဂျွန် ဒီ စီအိုစီရာရီ၏ အဆိုအရ "၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားတွင် ကာလကြာမြင့်စွာ အုပ်ချုပ်ခဲ့သော ဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန်မှ သူ၏ အာဏာထိန်းချုပ်မှုကို ပိုမိုတိုးမြှင့်လာခဲ့သည်။ စီးပွားရေး တိုးတက်မှုမှာ ဆက်လက်တိုးတက်နေသော်လည်း အိမ်ခြံမြေ ပူပေါင်းပေါက်ကွဲမှု၊ အကြွေးဝန်ပိမှုနှင့် လူမှုရေး မညီမျှမှုများ အတွက် စိုးရိမ်စရာ မြင့်တက်လာခဲ့သည်။ ပြင်ပဆက်ဆံရေး အနေဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယားသည် တရုတ်အပေါ် မှီခိုမှု ပိုမို နက်ရှိုင်းလာခဲ့သဖြင့် ဟွန်ဆန်အစိုးရအား အချို့နေရာများအတွက် အကာအကွယ်ရသော်လည်း အားနည်းချက် အသစ်များ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။" ဟု ဆိုသည်။<ref>John D. Ciorciari, "Cambodia in 2019: Backing Further into a Corner" ''Asian Survey'' 60#1 pp. 125–131. [http://www-personal.umich.edu/~johncior/files/2020%20(Cambodia%20in%202019).pdf online]</ref> == ပထဝီဝင်== [[File:Cambodia Geographic map en.svg|thumb|upright=1.5|ကမ္ဘောဒီးယား၏ ပထဝီဝင် မြေပုံ]] [[File:Cambodia Regions Map.png|thumb|upright=1.5|ကမ္ဘောဒီးယား၏ ဒေသတွင်း မြေပုံ]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသည် ဧရိယာအားဖြင့် {{convert|၁၈၁,၀၃၅|km2|0|abbr=off}} မျှရှိပြီး အပူပိုင်းဒေသအတွင်း လုံးဝ ကျရောက်ကာ မြောက်လတ္တီကျု ၁၀° မှ ၁၅° ကြား၊ အရှေ့လောင်ဂျီကျု ၁၀၂° မှ ၁၀၈° ကြားတွင် တည်ရှိသည်။ အနောက်ဘက်နှင့် မြောက်ဘက်တွင် ထိုင်းနိုင်ငံ၊ အရှေ့မြောက်ဘက်တွင် လာအိုနိုင်ငံ၊အရှေ့ဘက်နှင့် အရှေ့တောင်ဘက်တွင် ဗီယက်နမ် နိုင်ငံတို့နှင့် နယ်နိမိတ်ခြင်း ထိစပ်လျက် ရှိသည်။{{convert|443|km|mi|adj=mid|abbr=off}} ထိုင်းပင်လယ်ကွေ့ တလျှောက်တွင် {{convert|၄၄၃|km|mi|adj=mid|abbr=off}} ရှည်လျားသော ကမ်းရိုးတန်း ရှိသည်။<ref name=":1" /><ref>{{Cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cb.html|title=The World Factbook — Central Intelligence Agency|website=www.cia.gov|language=en|access-date=10 July 2018|accessdate=4 January 2021|archivedate=29 December 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101229001224/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cb.html}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ မြေမျက်နှာသွင်ပြင်သည် မြေနိမ့်ဒေသတွင် တည်ရှိသော အလယ်ပိုင်းလွင်ပြင်များအား ကုန်းမြင့်များနှင့် တောင်ကုန်းနိမ့်များက ဝန်းရံထားကာ တုန်နယ်ဆပ် ခေါ် ရေကန်ကြီးများ ဒေသနှင့် မဲခေါင်မြစ်ဝှမ်းဒေသ၏ အထက်ပိုင်းတို့ ပါဝင်သည်။ ထိုအလယ်ပိုင်းဒေသမှ ဖြန့်ထွက်သွားသည့် အခါတွင် အသွင်ပြောင်းသွားသည့် လွင်ပြင်များ၊ ပါးလျသော သစ်တောများနှင့် ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် အထက် {{convert|၆၅၀|ft|m|abbr=off}} ခန့် မြင့်တက်သွားသော ဒေသများ ဖြစ်သွားသည်။ မြောက်ဘက်သို့ လားသည့်အခါတွင် ကမ္ဘောဒီးယား၏ လွင်ပြင်သည် တိုက်စားခံရသည့် သဲကျောက်တောင်များဖြင့် ဝန်းရံထားကာ ၎င်းတို့မှ အနောက်မှ အရှေ့သို့ {{convert|၂၀၀|mi|km|abbr=off}} မျှ ရှည်လျားသော တောင်ဘက်သို့ မျက်နှာမူနေသည့် တောင်စောင်းများ ဖြစ်ပေါ်နေကာ လွင်ပြင်အထက် ပေ ၆၀၀ မှ ၁၈၀၀ (မီတာ ၁၈၀ မှ ၅၅၀) အထိ ရုတ်တရက် မြင့်တက်နေသည်။ ထိုတောင်စောင်းများသည် ဒန်းဂရက်တောင်များ၏ တောင်ဘက် နယ်နိမိတ် အဖြစ် တည်ရှိသည်။ မဲခေါင်ဒေသသည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အရှေ့ပိုင်းဒေသများကို ဖြတ်၍ တောင်ဘက်သို့ စီးဆင်းလျက် ရှိသည်။ မဲခေါင်မြစ်၏ အရှေ့ပိုင်း အသွင်ပြောင်းလွင်ပြင်များသည် အရှေ့ပိုင်းကုန်းမြင့်များ၊ သစ်တောထူထပ်သော တောင်ကုန်းများနှင့် လာအိုနိုင်ငံနှင့် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံအထိ ဆန့်ထွက်နေသော ကုန်းမြေမြင့်များနှင့် ပေါင်းစပ်သွားသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အနောက်တောင်ပိုင်းဒေသတွင် ထင်ရှားသော ကုန်းမြင့်ဒေသ နှစ်ခု ရှိပြီး ၎င်းတို့မှာ ကရာဗန်တောင်တန်း နှင့် ဒမ်မရေးတောင်တန်းတို့ ဖြစ်ပြီး ၎င်းတို့ပေါင်းစပ်ကာ တုန်နယ်ဆပ် နှင့် ထိုင်းပင်လယ်ကွေ့တို့ကြားရှိ မြေဧရိယာ အတော်များများတွင် နေရာယူထားသော ကုန်းမြင့်ဒေသ အဖြစ် တည်ရှိသည်။ ဤသို့ ဝေးလံခေါင်ဖျားပြီး လူသူမနေထိုင်သော ဒေသတွင် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အမြင့်ဆုံးတောင်ထိပ်ဖြစ်သော ဖနွမ်အော်ရယ် သည် အမြင့် {{convert|၅,၉၄၉|ft|m|abbr=off}} ဖြင့် တည်ရှိသည်။ <ref>{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/webimage/countrys/asia/cambodia/khland.htm|title=Geography of Cambodia – World Atlas|website=www.worldatlas.com|language=en|access-date=10 July 2018}}</ref> တောင်ပိုင်း ကမ်းရိုးတန်းဒေသသည် ထိုင်းပင်လယ်ကွေ့နှင့် ကျဉ်းမြောင်းသော ကမ်းမြောင်ဖြင့် ဆက်စပ်နေကာ ထိုဒေသသည် သစ်ပင်ထူထပ်စွာ ပေါက်ရောက်ပြီး လူနေထိုင်မှု ကျဲပါးကာ အလယ်ပိုင်းလွင်ပြင်နှင့် အနောက်တောင် ကုန်းမြေမြင့်မှ ပိုင်းခြားထားသည်။ အထင်ရှားဆုံးသော ပထဝီသွင်ပြင်မှာ တုန်နယ်ဆပ်၏ ရေလွှမ်းမိုးမှု ဖြစ်ပြီး ခြောက်သွေ့သော ရာသီဥတုတွင် {{convert|၂,၅၉၀|km2|0|abbr=off}} မျှ ရှိပြီး မိုးရာသီတွင် {{convert|၂၄,၆၀၅|km2|0|abbr=off}} အထိ ရှိသည်။ ထိုသို့ လူနေထူထပ်သော လွင်ပြင်မှာ စပါးစိုက်ပျိုးရေး လုပ်ကိုင်ကြပြီး ကမ္ဘောဒီယားနိုင်ငံ၏ နှလုံးသည်းပွတ် ဒေသ ဖြစ်သည်။ <ref name=":2">{{Cite web|url=http://factsanddetails.com/southeast-asia/Cambodia/sub5_2f/entry-3506.html|title=TONLE SAP {{!}} Facts and Details|last=Hays|first=Jeffrey|website=factsanddetails.com|language=en|access-date=10 July 2018}}</ref> ထိုဒေသ၏ အစိတ်အပိုင်း အတော်များများကို ဇီဝထိန်းသိမ်းရေးရပ်ဝန်း အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည်။<ref name=":2" /> ===ရာသီဥတု=== [[File:Koppen-Geiger Map KHM present.svg|thumb|left|ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ [[ကော့(ခ်)ပန်ရာသီဥတုခွဲခြားမှုများ]] ပြ မြေပုံ]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ရာသီဥတုသည် အခြား အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများကဲ့သို့ပင် မုတ်သုံလေ လွှမ်းမိုးသော ရာသီဥတုဖြစ်ပြီး အပူပိုင်း စိုစွတ်ခြင်း နှင့် ခြောက်သွေ့ခြင်း အဖြစ် သိရှိကြကာ ရာသီဥတု ကွဲပြားခြင်းမှာ ထင်ရှားစွာ သိသာနေသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အပူအချိန်မှာ {{convert|21|မှ|35|°C|°F|0}} အထိရှိပြီး အပူပိုင်းမုတ်သုံလေကို ခံစားရသည်။ အနောက်တောင်မုတ်သုံလေသည် ရေငွေ့များဖြင့် ပြည့်နှက်နေသော လေများကို ထိုင်းပင်လယ်ကွေ့နှင့် အိန္ဒိယ သမုဒ္ဒရာတို့မှ မေလ မှ အောက်တိုဘာလ အတွင်း သယ်ဆောင်လာသည်။ အရှေ့မြောက် မုတ်သုံလေသည် နိုဝင်ဘာမှ ဧပြီလအထိ ဖြစ်သော ခြောက်သွေ့သော ရာသီဥတုတွင် တိုက်ခတ်သည်။ နိုင်ငံအတွင်း မိုးအများဆုံးကာလမှ စက်တင်ဘာလမှ အောက်တိုဘာလ အထိ ဖြစ်ပြီး အခြောက်သွေ့ဆုံးကာလမှာ ဇန်နဝါရီလမှ ဖေဖော်ဝါရီလ အထိ ဖြစ်သည်။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး သုတေသနဌာန နှင့် ကုလသမဂ္ဂတို့၏ အဆိုအရ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံနှင့် အတူ အရှေ့တောင်အာရှတွင် ရာသီဥတုပြောင်းလဲခြင်းအတွက် အထိခိုက်နိုင်ဆုံဂ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။<ref>{{Cite web|url=http://www.khmertimeskh.com/news/11754/climate-change--rainy-season-wild-card-/|title=Climate Change Hits Coastal Cambodia Hard|last=Laurenson|first=Jack|website=Khmer Times|access-date=22 June 2017}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.camclimate.org.kh/en/documents-and-media/climate-change-in-the-news/211-un-reports-cambodia-at-high-risk-from-climate-change.html|title=UN Reports: Cambodia At High Risk From Climate Change – Cambodia's Official Climate Change Website|last=Reaksmey|website=www.camclimate.org.kh|access-date=18 August 2017}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားရှိ ပြည်နယ်အားလုံးလိုလိုသည် ရာသီဥတုပြောင်းလဲခြင်း၏ အကျိုးဆက်ကို ခံစားကြရသည်။<ref>Overland, Indra et al. (2017) ''[https://www.researchgate.net/publication/320622312 Impact of Climate Change on ASEAN International Affairs: Risk and Opportunity Multiplier]'', Norwegian Institute of International Affairs (NUPI) and Myanmar Institute of International and Strategic Studies (MISIS).</ref> အထူးသဖြင့် ကမ်းရိုးတန်းရှိ ကျေးလက်နေ လူဦးရေမှာ အန္တရာယ်အများဆုံး ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားရာသီဥတုပြောင်းလဲခြင်း မဟာမိတ်အဖွဲ့၏ အဆိုအရ သန့်ရှင်းသောရေ ရနိုင်မှု နည်းပါးခြင်း၊ အလွန်အမင်း ရေကြီးခြင်း၊ ရွှံ့နွံမြေပြိုခြင်း၊ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် မြင့်တက်ခြင်း နှင့် ဖျက်ဆီးနိုင်စွမ်းရှိသည့် မုန်တိုင်းများမှာ အထူးသတိထား စိုးရိမ်ရသည့် ကိစ္စရပ်များ ဖြစ်သည်။ ရာသီဥတုပြောင်းလဲခြင်းသည် တုန်နယ်ဆပ် ရေကန်ဒေသ၏ ရေအတက်အကျ၊ ဂေဟစနစ်နှင့် ကုန်ထုတ်နိုင်စွမ်းအားကို လတ်တလောနှစ်များတွင် အဓိကအားဖြင့် သက်ရောက်မှု ရှိခဲ့သဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယား လူဦးရေ အများစု၏ စားရေရိက္ခာလုံလောက်စွာ ရရှိနိုင်မှုနှင့် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးတို့ကို ထိခိုက်စေခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|last=@NatGeoUK|date=2020-08-17|title=Cambodia's biggest lake is running dry, taking forests and fish with it|url=https://www.nationalgeographic.co.uk/environment-and-conservation/2020/08/cambodias-biggest-lake-is-running-dry-taking-forests-and-fish|access-date=2020-12-10|website=National Geographic|language=en-gb}}</ref><ref>{{Cite news|last=Osborne|first=Zoe|date=2019-12-16|title=Mekong basin's vanishing fish signal tough times ahead in Cambodia|language=en-GB|work=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/16/mekong-basins-vanishing-fish-signal-ill-times-ahead-for-cambodia-aoe|access-date=2020-12-10|issn=0261-3077}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားတွင် အဓိကအားဖြင့် ရာသီဥတု နှစ်ခု ရှိသည်။​ မိုးရာသီသည် မေလမှ အောက်တိုဘာလ အထိ ဖြစ်ပြီး အပူချိန်သည် {{convert|၂၂|°C|0}} အထိကျဆင်းလေ့ ရှိပြီး ၎င်းနှင့်အတူ လေထဲတွင် ရေငွေ့ပါဝင်မှုလည်း အလွန်များပြားလေ့ရှိသည်။ ခြောက်သွေ့သော ရာသီဥတုသည် နိုဝင်ဘာလမှ ဒီဇင်ဘာလအထိ ဖြစ်ပြီး အပူချိန်သည် ဧပြီလဝန်းကျင်တွင် {{convert|၄၀|°C}} အထိ မြင့်တက်လေ့ ရှိသည်။ ကပ်ဘေးဆိုက်သော ရေကြီးမှုမှာ ၂၀၀၁ ခုနှစ်တွင် ဖြစ်ပျက်ခဲ့ပြီး ၂၀၀၂ ခုနှစ်တွင် နောက်တစ်ကြိမ်ထပ်ဖြစ်ခဲ့ကာ နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း အတိုင်းအတာ တစ်ခု အထိ ရေကြီးလေ့ ရှိသည်။<ref>{{cite book|last=Nobleman|first=Marc Tyler|title=Cambodia|url=https://archive.org/details/cambodia0000nobl|year=2003|publisher=Bridgestone Books|location=Mankato, Minn|isbn=978-0-7368-1370-9|page=[https://archive.org/details/cambodia0000nobl/page/n9 7]}}</ref> အကြီးအကျယ်ရေလွှမ်းမိုးခြင်းသည် ၂၀၂၀ ခုနှစ် တိုင်ဖွန်းမုန်တိုင်း ရာသီအတွင်းတွင် ကမ္ဘောဒီးယားရှိ ပြည်နယ် ၁၇ ခုကို ထိခိုက်စေခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|last1=Dara|first1=Mech|last2=Leakhena|first2=Khan|date=14 October 2020|title=Rising Rivers Flood Schools, Prisons, Over 180,000 Hectares of Farms|url=https://vodenglish.news/rising-rivers-flood-schools-prisons-over-180000-hectares-of-farms/|access-date=2020-12-10|publisher=VOD}}</ref> ===ဇီဝမျိုးကွဲများ=== [[File:Monkey Mother and Child - Phnom Pros (Man Hill) - Outside Kampong Cham - Cambodia (48354787692).jpg|thumb|ကမ်ပုံးချန်ပြည်နယ် ဖနွမ်ပရော့စ်တွင် တွေ့ရသော မျောက်များ]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ဇီဝမျိုးကွဲများသည် အပူပိုင်း ရွက်ကြွေတောများတွင်တွေ့ရပြီး မှတ်တမ်းရှိသော သစ်ပင်မျိုးစိတ်ပေါင်း ၁၈၀ နှင့် ရိုင်ပေးရီးယန်း ဂေဟစနစ်တို့ ရှိကြသည်။ နို့တိုက်သတ္တဝါမျိုးစိတ် ၂၁၂ မျိုး၊ ငှက်မျိုးစိတ် ၅၃၆ မျိုး၊ တွားသွားသတ္တဝါမျိုးစိတ် ၂၄၀ မျိုး၊ ရေချိုငါးမျိုးစိတ် ၈၅၀မျိုး (တုန်နယ်ဆပ် ရေကန်ဒေသ) နှင့် ပင်လယ်ငါးမျိုးစိတ် ၄၃၅မျိုးတို့ အား သိပ္ပံနည်းကျ မှတ်တမ်းတင်ထားသည်။ ဇီဝမျိုးကွဲအများစုသည် တုန်နယ်ဆပ် ရေကန်ဒေသနှင့် ပတ်ဝန်းကျင် ဇီဝရပ်ဝန်းဒေသတို့တွင် တွေ့ရသည်။<ref>[https://archive.today/20110728131701/http://www.tsbr-ed.org/english/online_catalogue/textual_detail.asp?ref=141 Tonle Sap Biosphere Reserve: perspective 2000], Mekong River Commission (MRC), 1 March 2003.</ref> တုန်နယ်ဆပ် ဇီဝရပ်ဝန်း ထိန်းသိမ်းရေးနယ်မြေမှာ တုန်နယ်ဆပ်ရေကန်များ၏ ပတ်ဝန်းကျင်တွင် ဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့တွင် ရေကန်များနှင့် ပြည်နယ် ကိုးခုဖြစ်သော ကမ်ပုံးသွန်၊ ဆီရမ်ယိ၊ ဘာတန်ဘန်၊ ပါဆတ်၊ ကမ်ပုံးချနန်၊ ဘန်တေး မီချေး၊ ပိုင်လင်း၊ အော့ဒါ မီချေး နှင့် ပရီရာ ဗီဟီးယား ပြည်နယ်တို့ ပါဝင်သည်။ ၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် ယူနက်စကို၏ ဇီဝရပ်ဝန်း ထိန်းသိမ်းရေးနယ်မြေ အဖြစ် အောင်မြင်စွာ စာရင်းသွင်းနိုင်ခဲ့သည်။ <ref>[https://web.archive.org/web/20090318002520/http://www.unesco.org/mab/doc/brs/BRlist2008.pdf Complete list of biosphere reserves. Publication Date: 3 November 2008, retrieved from UNESCO website]. (PDF) . Retrieved on 5 July 2015.</ref> အခြား တိရစ္ဆာန်တို့ ကျက်စားရာ နေရာများမှာ မွန်ဒိုကီရီပြည်နယ်ရှိ အမြဲစိမ်း နှင့် ခြောက်သွေ့ အင်ကညင်သစ်တောများ အတွင်းရှိ ကီရို ဆေးမား တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် ထိန်းသိမ်းရေးနယ်မြေ၊ ဖနွမ်ပရစ်ချ် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် ထိန်းသိမ်းရေးနယ်မြေ နှင့် ဆရီပေါ့ တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်ထိန်းသိမ်းရေး နယ်မြေ တို့ ဖြစ်ကြပြီး ရာတာနာကီရီ ပြည်နယ်နှင့် ပရီရာ မိုနီဗွန် အမျိုးသားဥယျာဉ်၊ ဘိုတမ်-စာကော အမျိုးသားဥယျာဉ်၊ ဖနွမ် အော်ရယ် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် ထိန်းသိမ်းရေးနယ်မြေ နှင့် ဖနွမ်ဆမ်ကော့ တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် ထိန်းသိမ်းရေးနယ်မြေ တို့ ပါဝင်သော ကာဒါမွန်တောင်ကုန်း ဂေဟစနစ်တို့ ဖြစ်ကြသည်။ တကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ သဘာဝ ရန်ပုံငွေ အဖွဲ့က ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတွင် ထင်ရှားသောကုန်းမြေ ဇီဝဒေသ ၆ ခုကို သတ်မှတ်ထားပြီး ၎င်းတို့မှာ ကာဒါမွန် တောင်ကုန်း မိုးသစ်တော၊ အင်ဒိုချိုင်းနားအလယ်ပိုင်း ခြောက်သွေ့တော၊ အရှေ့တောင် အင်ဒိုချိုင်းနား ခြောက်သွေ့အမြဲစိမ်းတော၊ တောင်ပိုင်း အင်နာမိုက်တောင်တန်း အပူပိုင်းသစ်တော၊ တုန်နယ်ဆပ် ရေချို ဒီရေတော နှင့် တုန်နယ်ဆပ်-မဲခေါင် သစ်ဆွေး ဒီရေတော တို့ ဖြစ်ကြသည်။<ref>Eric Wikramanayake, Eric Dinerstein, Colby J. Loucks ''et al.'' (2002). Terrestrial Ecoregions of the Indo-Pacific: a Conservation Assessment. Island Press; Washington, DC, {{ISBN|1559639237}}.</ref> ===သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်=== [[File:Cascade de la rivière sacrée (Phnom Kulen) (6825025205).jpg|thumb|ဖနွမ်ကူလန်ရှိ ရေတံခွန်]] ၂၀၁၆ ခုနှစ် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်လုပ်ဆောင်ချက်ဆိုင်ရာ ညွှန်းကိန်း (EPI) တွင် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသည် နိုင်ငံပေါင်း ၁၈၀ တွင် အဆင့် ၁၄၆ ရှိသဖြင့် ဆိုးရွားသော်လည်း တိုးတက်လာနေသော လုပ်ဆောင်မှု ရှိသည်။ အရှေ့တောင်အာရှဒေသတွင် အဆိုးဆုံးများထဲတွင် ပါဝင်ပြီး လာအို နှင့် မြန်မာနိုင်ငံထက်သာ သာလွန်သည်။ အီးပီအိုင်အား ၂၀၀၁ ခုနှစ် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးဖိုရမ်တွင် စတင်ခဲ့ပြီး နိုင်ငံတစ်ခုချင်းစီ အနေနှင့် ကုလသမဂ္ဂ၏ စဉ်ဆက်မပြတ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး ရည်မှန်းချက်ညွှန်းကိန်းများအား အကောင်အထည်ဖော်ရာတွင် မည်မျှကောင်းမွန်သည်ကို တိုင်းတာသည့် တကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ညွှန်ပြချက် ဖြစ်သည်။ အီးပီအိုင်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားအနေနှင့် အဆိုးရွားဆုံး လုပ်ဆောင်ချက် ရှိသည့် နယ်ပယ်များမှာ လေထုအရည်အသွေး (၁၄၈)၊ ရေအရင်းအမြစ် စီမံခန့်ခွဲမှု (၁၄၀) နှင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ပြဿနာများပေါ်တွင် မူတည်သည့် ကျန်းမာရေး သက်ရောက်မှု (၁၃၇) တို့ ဖြစ်ပြီး ရေဆိုးနှင့်မိလ္လာကိစ္စရပ်များ၊ ငါးဖမ်းလုပ်ငန်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်သည့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိခိုက်မှုနှင့် သစ်တော စီမံခန့်ခွဲမှုတို့မှာ နောက်မှ နီးကပ်စွာ လိုက်လာကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် လွန်စွာကျယ်ပြန့်သော ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ထားသည့် ဒေသများ ကုန်းပေါ်နှင့် ရေထဲတွင် ရှိပြီး ကုန်းပေါ်တွင် ရှိသော ထိန်းသိမ်းရေးဒေသမှာ နိုင်ငံ၏ ၂၀% ခန့် ရှိသည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် ကမ္ဘောဒီးယားအား ဇီဝမျိုးကွဲများနှင့် တိရစ္ဆာန်တို့ ကျက်စားရာမြေနှင့် ပတ်သက်၍​ ပျမ်းမျှထက်သာလွန်သော အဆင့် ၆၁ ရရှိခဲ့သော်လည်း သစ်တောပြုန်းတီးမှု၊ တရားမဝင် သစ်ခုတ်မှု၊ ဆောက်လုပ်ရေး နှင့် တောရိုင်း တိရစ္ဆာန် သတ်ဖြတ်ခြင်းတို့ကြောင့် ထို ထိန်းသိမ်းရေးဒေသများနှင့် သားကောင်များ ကျက်စားရာမြေတို့မှာ အလွန်အမင်း ပြုန်းတီးလျက် ရှိပြီး အစိုးရအနေနှင့် စီးပွားရေး လုပ်ဆောင်သည့် နေရာများနှင့် စိုက်ခင်းများကို ထိန်းသိမ်းရေးဒေသများတွင် နေရာချထားမှုကြောင့်လည်း တစိတ်တပိုင်း ပါဝင်သည်။<ref>EPI (2016): [http://epi.yale.edu/country/cambodia Cambodia] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161230134002/http://epi.yale.edu/country/cambodia |date=30 December 2016 }}</ref><ref>{{Cite web|url=http://epi.yale.edu/reports/2016-report|title=2016 Report {{!}} Environmental Performance Index – Development|date=11 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170211092345/http://epi.yale.edu/reports/2016-report|archive-date=11 February 2017|url-status=dead|access-date=2 April 2018|accessdate=21 January 2021|archivedate=4 February 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160204021925/http://epi.yale.edu/reports/2016-report}}</ref><ref name=GreenList>{{cite news|url=http://www.phnompenhpost.com/national/kingdom-ranks-low-global-green-list|title=Kingdom ranks low on global green list|newspaper=The Phnom Penh Post|author=Handley, Erin |date=18 February 2016|access-date=6 September 2016}}</ref> [[File:Prey Lang Forest Aerial.jpg|thumb|ပရေလန်း သစ်တော]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် သစ်တောပြုန်းတီးမှုနှုန်း အမြင့်ဆုံးနိုင်ငံများတွင် တစ်ခု အပါအဝင်ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံအတွင်း ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုအများဆုံးသော သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ ပြဿနာ တစ်ခု ဖြစ်သည်။<ref name=GreenList /> ၁၉၆၉ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အဓိကသစ်တောမှာ ၇၀% ကျော် ဖုံးလွှမ်းနေပြီး ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် ၃.၁% သာ ကျန်ရှိနေသည်။ စုစုပေါင်းအားဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတွင် ၁၉၉၀ ခုနှစ်နှင့် ၂၀၀၅ ခုနှစ်အတွင်း {{convert|၂၅၀၀၀|km2|sqmi|-2|abbr=on}} မျှ ရှိသော သစ်တောဧရိယာ ဆုံးရှုံးခဲ့ပြီး ၎င်းတို့ထဲတွင် {{convert|၃၃၄၀|km2|sqmi|0|abbr=on}} မှာ ပင်မသစ်တော ဖြစ်သည်။ ၂၀၀၇ ခုနှစ်မှစ၍ အဓိကသစ်တောမှာ {{convert|၃၂၂၀|km2|sqmi|0|abbr=on}} အောက်သာ ကျန်ရှိတော့ပြီး ကမ္ဘောဒီးယား၏ အနာဂတ်အတွက် သစ်တောထိန်းသိမ်းရေး ဒေသများအား ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းနိုင်မည့် အခြေအနေမှာ အလွန်အမင်း ခြိမ်းခြောက်ခံနေရသည်။<ref>{{cite web |url=http://www.planetark.org/dailynewsstory.cfm/newsid/20049/story.htm |title=Logging threatens Cambodian tragedy – UN |publisher=Planet Ark |date=6 March 2003 |access-date=27 June 2010 |accessdate=22 January 2021 |archivedate=14 October 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131014012856/http://www.planetark.org/dailynewsstory.cfm/newsid/20049/story.htm }}</ref><ref>{{cite web|url=http://rainforests.mongabay.com/20cambodia.htm|title=Cambodia|publisher=Mongabay|author=Butler, Rhett |date=15 August 2014|access-date=6 September 2016}}</ref> ၂၀၁၀ မှ ၂၀၁၅ ခုနှစ်အတွင်းတွင် နှစ်စဉ် သစ်တောပြုန်းတီးမှုနှုန်းမှာ ၁.၃ % ဖြစ်သည်။ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ပျက်စီးမှုတွင် အမျိုးသားဥယျာဉ်များနှင့် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေး နယ်မြေများလည်း အများအပြားပါဝင်ပြီး မျိုးသုဉ်းရန်စိုးရိမ်ရသော တိရစ္ဆာန်နှင့် ဒေသရင်းနေ တိရစ္ဆာန် မျိုးစိတ် အများအပြားမှာ စားကျက်မြေ နည်းပါးလာခြင်းကြောင့် မျိုးသုဉ်းရမည့် အခြေအနေဖြင့် ခြိမ်းခြောက်ခံနေရသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားရှိ သစ်တောပြုန်းတီးရခြင်းအတွက် အကြောင်းအရင်း များစွာ ရှိပြီး ၎င်းတို့ထဲတွင် တရားမဝင် သစ်ခုတ်ခြင်း မှစ၍ ဆောက်လုပ်ရေးစီမံကိန်းများနှင့် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး ပြုလုပ်ရန်အတွက် ကြီးမားစွာ ရှင်းလင်းမှုများကြောင့် ဖြစ်သည်။ တကမ္ဘာလုံး ရင်ဆိုင်နေရသည့် ပြဿနာ ဖြစ်သော မြေရှင်းလင်းခြင်းမှာ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် နေရာအနှံ့အပြား ဖြစ်ပွားလျက် ရှိသည်။ သစ်တောပြုန်းတီးရခြင်းတွင် ဒေသခံပြည်သူများ၊ ကမ္ဘောဒီးယားရှိ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းများနှင့် အစိုးရအာဏာပိုင်များ အပြင် တကမ္ဘာလုံးမှ နိုင်ငံတကာ ကော်ပိုရေးရှင်းများလည်း ပါဝင်ပတ်သက်နေသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.illegal-logging.info/regions/cambodia|title=Cambodia|publisher=Chatham House, The Royal Institute of International affairs|date=2015|access-date= 6 September 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.globalwitness.org/en-gb/archive/cambodian-government-authorises-clear-cutting-national-park/|title=Cambodian Government Authorises Clear-Cutting in National Park|publisher=Global Witness|date=9 July 2004|access-date=6 September 2016}}</ref> မဟာမဲခေါင်ဒေသတွင် အထူးသဖြင့် လာအိုနိုင်ငံ၏ ရေအားလျှပ်စစ်ထုတ်လုပ်ရေး တည်ဆောက်မှုလုပ်ငန်းများကြောင့် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံနှင့် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အစားအသောက် ရရှိမှုကို အန္တရာယ် အစစ်အမှန် အဖြစ် ခြိမ်းခြောက်လျက် ရှိသည်။ မြစ်အထက်ပိုင်းမှ ဆည်များ တည်ဆောက်မှုကြောင့် ကမ္ဘောဒီးယား၏ အဓိက ပရိုတိန်းအတွက် ပံ့ပိုးပေးနေသော ငါးများကို အန္တရာယ် ဖြစ်စေပြီး ဗီယက်နမ်နိုင်ငံမှ ဆန်စပါးစိုက်ပျိုးရေးအတွက် လိုအပ်သော မဲခေါင်မြစ်မှ နုန်းမြေကိုလည်း လျော့ကျစေသည်။ အရှေ့တောင်အာရှတွင် အကြီးဆုံးဖြစ်သော ရေချိုကန်ဖြစ်သည့် တုန်နယ်ဆပ်မှ ကြွယ်ဝသော ငါးမျိုးစုံတို့သည် ချို့တဲ့သော နိုင်ငံ၏ ပရိုတိန်းကို အများစု ပံ့ပိုးပေးသည်။ ထိုကန်များသည် ပုံမှန် မဟုတ်ပေ။ ခြောက်သွေ့သော ရာသီဥတုတွင် ပျောက်ကွယ်သွားပြီး မိုးရွာ၍ မဲခေါင်မြစ်မှ ရေစီးသည့်အခါတွင် ကျယ်ပြန့်စွာ ချဲ့ကားသွားခဲ့သည်။ ဝါရှင်တန် တက္ကသိုလ်မှ ပါမောက္ခဖြစ်သော ဂေါ်ဒွန် ဟို့ဂရိ မှ "ဒီငါးတွေဟာ သူတို့အသက်ရှင်သန်ရေးအတွက် အရမ်းအရေးကြီးတယ်။ စီးပွားရေးဘက်ကပဲ ကြည့်ကြည့်။ အာဟာရဘက်ကပဲ ကြည့်ကြည့်။" ဟု ပြောပြီး မဲခေါင်မြစ်ပေါ်တွင် တည်ဆောက်ခဲ့သော သို့မဟုတ် တည်ဆောက်နေသည့် မည်သည့်ဆည်မဆို ငါးများအတွက် ကောင်းသောအလားအလာ မဟုတ် ဟု သူက ဆိုခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=https://foreignpolicy.com/articles/2014/06/06/cambodia_sleeps_with_the_fishes|title=Cambodia Sleeps With the Fishes|date=6 June 2014|work=Foreign Policy|access-date=28 October 2014}}</ref> ၂၀၁၀ ခုနှစ်များတွင် ကမ္ဘောဒီးယားအစိုးရ နှင့် ပညာရေးစနစ်တို့သည် နိုင်ငံအတွင်းနှင့် နိုင်ငံတကာ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့များတွင် ပါဝင်ပတ်သက်ခြင်းနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းတို့ကို တိုးမြှင့်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.khmertimeskh.com/news/18498/mother-nature---s-youthful-ambassadors-get-to-work/|title=Mother Nature's Youthful Ambassadors Get to Work|work=Khmer Times|last=LalinDuch|date=9 December 2015|access-date=6 September 2016|archive-url=https://wayback.archive-it.org/all/20171010222149/http://www.khmertimeskh.com/news/18498/mother-nature---s-youthful-ambassadors-get-to-work/|archive-date=10 October 2017|url-status=dead|accessdate=23 January 2021|archivedate=10 October 2017|archiveurl=https://wayback.archive-it.org/all/20171010222149/http://www.khmertimeskh.com/news/18498/mother-nature---s-youthful-ambassadors-get-to-work/}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.illegal-logging.info/content/cambodia-environmental-groups-given-chance-address-pm-hun-sen-forum|title=Cambodia: Environmental groups given chance to address PM Hun Sen at forum|publisher=chatham House|date=22 August 2016|access-date=6 September 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=http://unu.edu/publications/articles/boosting-research-capacity-for-environmental-management-in-cambodia.html|title=Environmental management: Boosting research in Cambodia|publisher=United Nations University|date=17 January 2012|author=Otsuki, Kei |access-date=6 September 2016}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယား၏ နိုင်ငံတော် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် မဟာဗျူဟာနှင့် လုပ်ဆောင်ချက် အစီအစဉ် အသစ်ကို ၂၀၁၆ ခုနှစ် နှောင်းပိုင်းမှ ၂၀၂၃ အထိ အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်မည်ဖြစ်ပြီး ထိုအစီအစဉ်တွင် စိမ်းလန်းစိုပြေရေးနှင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ စဉ်ဆက်မပြတ် တိုးတက်နိုင်ခြင်း အတွက် အိုင်ဒီယာအသစ်များ ပါဝင်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.khmertimeskh.com/news/17414/charting-the-next-seven-years-of-environmental-policy/|title=Charting the Next Seven Years of Environmental Policy|work=Khmer Times|last=Cox|first=Jonathan |date=2 November 2015|access-date=6 September 2016}}</ref> ဗီယက်နမ်စစ်ပွဲအတွင်း ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံအတွင်း ကျရောက်ခဲ့သည့် မြေမြှုပ်မိုင်းများနှင့် ဓာတုလက်နက်များ အပါအဝင် မပေါက်ကွဲသေးသည့် လက်နက်ခဲယမ်းများကို ကူညီရှင်းလင်းရန်အတွက် ရန်ပုံငွေကို ၂၀၁၇ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှ ဖြတ်တောက်ခဲ့သည်။<ref>Ananth Baliga and Phak Seangly [http://www.phnompenhpost.com/national/us-cuts-funding-cmac-amid-governments-war-words-superpower US cuts funding to CMAC amid government’s war of words with superpower] 7 November 2017, The Phnom Penh Post.</ref> == နိုင်ငံရေး== ===အစိုးရ=== [[File:Norodom king of Cambodia.jpg|thumb|ကမ္ဘောဒီးယားဘုရင် နိုရိုဒွန် သီဟာမိုနီ]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေးသည် ၁၉၉၃ ခုနှစ် နိုင်ငံ၏ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံ ဥပဒေ အတိုင်း သက်ဝင်လှုပ်ရှားနေသည်။ အစိုးရမှာ စည်းမျဉ်းခံဘုရင်စနစ် ဖြစ်ပြီး ပါလီမန် ကိုယ်စားပြုဒီမိုကရေစီစနစ်ကို ကျင့်သုံးသည်။ အစိုးရအဖွဲ့၏ အကြီးအမှူးမှာ ဝန်ကြီးချုပ်ဖြစ်ပြီး ဟွန်ဆန်မှ ၁၉၈၅ ခုနှစ်ကတည်းက ဝန်ကြီးချုပ် အဖြစ် တာဝန်ယူထားပြီး နိုင်ငံတော်၏ အကြီးအမှူးမှာ ဘုရင်ဖြစ်ကာ လက်ရှိဘုရင်မှာ နိုရိုဒွန် သီဟာမိုနီ ဖြစ်သည်။ သမ္မတအား ဘုရင်မှ ခန့်အပ်ပြီး အမျိုးသား လွှတ်တော်၏ အကြံပေးမှု နှင့် ထောက်ခံမှုဖြင့် ဖြစ်သည်။ ဝန်ကြီးချုပ်နှင့် ဝန်ကြီးအဖြစ် ခန့်အပ်ခံရသူများသည် အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာကို ကျင့်သုံးကြသည်။ ဥပဒေပြုရေးအာဏာကို အစိုးရအဖွဲ့နှင့် လွှတ်တော်နှစ်ရပ်မှ ဝေမျှကျင့်သုံးကြပြီး လွှတ်တော်နှစ်ရပ်တွင် အောက်လွှတ်တော်ဖြစ်သော အမျိုးသား လွှတ်တော် နှင့် အထက်လွှတ်တော်ဖြစ်သော ဆီးနိတ်လွှတ်တော်တို့ ပါဝင်သည်။ ကိုယ်စားလှယ် ၁၂၃ ဦး ပါဝင်သော လွှတ်တော်ကို အချိုးကျ ကိုယ်စားပြုစနစ် ဖြင့် ရွေးချယ်ကြပြီး အများဆုံး သက်တမ်းမှာ ၅ နှစ် ဖြ်စသည်။ ဆီးနိတ်လွှတ်တော်တွင် ကိုယ်စားလှယ် ၆၁ ဦး ပါဝင်ပြီး ၂ ဦးကို ဘုရင်မှ ခန့်အပ်ကာ ၂ ဦးကို အမျိုးသား လွှတ်တော်မှ ခန့်အပ်ပြီး ကျန်ကိုယ်စားလှယ်များကို ကမ္ဘောဒီးယားရှိ ပြည်နယ် ၂၄ခုရှိ မြို့နယ် ကောင်ဆယ်လာများမှ ရွေးချယ်ကြသည်။ ဆီးနိတ်လွှတ်တော်အမတ်၏ သက်တမ်းမှာ ၆ နှစ် ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|title=Cambodia 1993 (rev. 2008)|url=https://www.constituteproject.org/constitution/Cambodia_2008?lang=en|website=Constitute|access-date=17 April 2015}}</ref> ၂၀၀၄ ခုနှစ် အောက်တိုဘာ ၁၄ တွင် နိုရိုဒွန် သီဟာမိုနီအား အထူးအဖွဲ့ဝင် ၉ ဦး ပါဝင်သော တော်ဝင်နန်းအပ်ကောင်စီမှ ရွေးချယ်ခဲ့ပြီး တစ်ပတ်အကြာက ဘုရင် နိုရိုဒွန် သီဟာနု နန်းစွန့်ခဲ့ပြီးနောက် အလျှင်အမြန် ချမှတ်ခဲ့သော ရွေးချယ်ရေး အစီအစဉ်များဖြင့် ဖြစ်သည်။ သီဟာမိုနီအား ရွေးချယ်ခြင်းကို ဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန် နှင့် အမျိုးသားလွှတ်တော် ဥက္ကဋ္ဌ မင်းသား နိုရိုဒွန် ရာနာရစ်ဒ် (ဘုရင်၏ အဖေတူ အမေကွဲ ညီ နှင့် လက်ရှိ အကြံပေးချုပ်) တို့က ထောက်ခံခဲ့ကြပြီး ၎င်းတို့နှစ်ဦးစလုံးမှာ နန်းအပ်ကောင်စီ အဖွဲ့ဝင်များ ဖြစ်ကြသည်။ ဘုရင်အား ၂၀၀၄ ခုနှစ် အောက်တိုဘာ ၂၉တွင် နန်းတင်ခဲ့သည်။ တရားဝင်အားဖြင့် ပါတီစုံ ဒီမိုကရေစီ စနစ် ဖြစ်သော်လည်း အမှန်တကယ်တွင် "နိုင်ငံမှာ တစ်ပါတီ စနစ်ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘောဒီးယား ပြည်သူ့ပါတီနှင့် ခမာနီ အစိုးရမှ ပြောင်းလဲလာပြီး ၁၉၈၅ ခုနှစ်ကတည်းက အာဏာရခဲ့သော ဟွန်ဆန် တို့မှ သာ ကြီးစိုးလျက် ရှိသည်။ သူ၏ အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် တံခါးဖွင့်ပေးခဲ့သော ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုအသစ်များမှာ သူနှင့် သူ၏ မိန်းမ ဘန်းရာနီ တို့၏ နောက်လိုက်ခရိုနီများ အတွက်သာ အကျိုးအမြတ် ရှိသည်။" ဟု ဆိုသည်။<ref>{{cite web|url=https://www.forbes.com/sites/meghabahree/2014/09/24/who-you-know-inc-in-cambodia-a-close-friendship-with-the-pm-leads-to-vast-wealth-for-one-power-couple/|title=In Cambodia, A Close Friendship With The PM Leads To Vast Wealth For One Power Couple|author=Bahree, Megha |date=24 September 2014|work=Forbes|access-date=28 October 2014}}</ref>လူ့အခွင့်အရေး စောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့၏ အာရှ ဒါရိုက်တာ ဒေးဗစ်ရောဘတ်မှ ကမ္ဘောဒီးယား အစိုးရအား "အာဏာရှင် ညွန့်ပေါင်း နှင့် အပေါ်ယံ ဒီမိုကရေစီ" ဟု ဖော်ပြခဲ့သည်။<ref name="ReferenceA" /> ဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန်သည် ၇၄ နှစ်အထိ အုပ်ချုပ်မည်ဟု ကြွေးကြော်ထားသည်။ <ref>{{cite news|last=NEOU|first=VANNARIN|title=Hun Sen Reveals Plan to Win 3 More Elections, Retire at Age 74|url=http://www.cambodiadaily.com/elections/hun-sen-reveals-plan-to-win-3-more-elections-retire-at-age-74-22700/|access-date=16 February 2014|newspaper=The Cambodia Daily|date=7 May 2013|accessdate=25 January 2021|archivedate=22 February 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140222040413/http://www.cambodiadaily.com/elections/hun-sen-reveals-plan-to-win-3-more-elections-retire-at-age-74-22700/}}</ref><ref>{{cite news|last=Thul|first=Prak Chan|title=As protest looms, Cambodia's strongman Hun Sen faces restive, tech-savvy youth|url=http://uk.reuters.com/article/2013/09/06/uk-cambodia-youth-idUKBRE98500G20130906|access-date=14 February 2014|newspaper=Reuters UK|date=6 September 2013|accessdate=25 January 2021|archivedate=22 February 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140222220459/http://uk.reuters.com/article/2013/09/06/uk-cambodia-youth-idUKBRE98500G20130906}}</ref> သူသည် ဘက်ပြောင်းလာသော ခမာနီ အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်သည်။ သူ၏ အစိုးရအား လူ့အခွင့်အရေးကို လျစ်လျူရှုပြီးနှင့် နိုင်ငံရေးအရ မကျေနပ်မှု ထုတ်ဖော်ခြင်းအား ဖိနှိပ်သည် ဟု အမြဲတစေ စွပ်စွဲခံရသည်။ ၂၀၁၃ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်အား ဟွန်ဆန်၏ အတိုက်အခံတို့နှင့် အငြင်းအခုံ ဖြစ်ခဲ့ပြီး မြို့တော်တွင် ဆန္ဒပြမှုများ ဖြစ်ပွားစေခဲ့သည်။ ဆန္ဒပြသူများသည် ထိခိုက်ဒဏ်ရာ ရရှိ၍ သေဆုံးစေခဲ့ပြီး ထိုစဉ်က ဆန္ဒပြသူ ၂၀,၀၀၀ စုရုံးခဲ့ပြီး အချို့မှာ အဓိကရုဏ်းရဲများနှင့် ပဋိပက္ခ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ <ref>[https://web.archive.org/web/20130926161920/http://www.channelnewsasia.com/news/asiapacific/cambodia-protest-clashes/814406.html Cambodia protest clashes leave one dead, several wounded]. Channel Asia. 16 September 2013</ref>သာမန် လယ်သမားဘဝမှ လာခဲ့သော ဟွန်ဆန်သည် ၁၉၈၅ ခုနှစ် အာဏာရရှိချိန်တွင် အသက် ၃၃ နှစ်သာ ရှိပြီး သူ့အား အချို့မှ နှစ်ရှည်ကြာ အုပ်ချုပ်သူ အာဏာရှင်ဟု ယူဆကြသည်။<ref>{{cite web|url=https://www.reuters.com/article/2013/09/18/us-cambodia-hunsen-analysis-idUSBRE98H04K20130918|title=Analysis: Punished at the polls, Cambodia's long-serving PM is smiling again|work=Reuters|access-date=28 October 2014|accessdate=25 January 2021|archivedate=18 October 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151018093328/http://www.reuters.com/article/2013/09/18/us-cambodia-hunsen-analysis-idUSBRE98H04K20130918}}</ref> ၂၀၁၇ ခုနှစ်မှစ၍ နိုင်ငံရေးအရ ဆန့်ကျင်မှုများနှင့် သတင်းစာ လွတ်လပ်ခွင့်ကို ဖိနှိပ်ခဲ့သဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယားအား တစ်ပါတီနိုင်ငံအဖြစ် ဖော်ပြခဲ့ကြသည်။<ref>{{Cite news|url=https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/cambodian-parliament-launches-era-of-one-party-rule|title=Cambodian Parliament launches era of one-party rule|website=[[The Straits Times]]|date=5 September 2018|access-date=15 July 2019}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.voacambodia.com/a/cambodia-set-to-become-one-party-state/4505605.html|title=Cambodia Set to Become One Party State|first=David|last=Boyle|work=[[Voice of America]]|publisher=VOA Cambodia|date=30 July 2018|access-date=15 July 2019}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2018/jun/28/cambodian-pm-hun-sen-fully-fledged-military-dictator-says-report|title=Cambodian PM now 'fully fledged military dictator', says report|first=Hannah|last=Ellis-Petersen|work=[[The Guardian]]|date=28 June 2018|access-date=15 July 2019}}</ref> <div class="center"> {| |- |valign="top"| [[File:Cambodia 2011 monuments 28.jpg|thumb|upright=0.95|နိုင်ငံတော်၏ အကြီးအမှူး]] |valign="top"| [[File:Cambodian Peace Palace.JPG|thumb|upright=0.95|အစိုးရ၏ အကြီးအမှူး]] |valign="top"| [[File:Cambodian National Assembly 2016-7.jpg|thumb|upright=0.93|ပါလီမန်]] |valign="top"| [[File:2016 Phnom Penh, Budynek s%C4%85du (04).jpg|thumb|upright=0.95|တရားလွှတ်တော်ချုပ်]] |valign="top"| |} </div> ===နိုင်ငံရေးယဉ်ကျေးမှု=== {{multiple image | align = right | footer = ဟွန်ဆန်သည် ၁၉၈၅ မှစ၍ ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် တာဝန်ယူခဲ့သည်။ | width1 = 195 | image1 = Hun_Sen_at_12th_ASEM_(cropped).jpg | alt1 = Portrait }} ကမ္ဘောဒီးယားပြည်သူ့ပါတီသည် ကမ္ဘောဒီးယားတွင် တစ်ခုတည်းသော လက်ဝါးကြီးအုပ်ပါတီဖြစ်သည်။ ၂၀၁၈ ခုနှစ်မှစ၍ စီပီပီသည် ပါလီမန်တွင် ကိုယ်စားလှယ်နေရာ ၄ ခုမှလွဲ၍ ကျန်သော နေရာများကို ရယူထားကာ အမျိုးသားလွှတ်တော်ရှိ ကိုယ်စားလှယ်နေရာ အားလုံးသော ၁၂၅ ခု နှင့် ဆီးနိတ်လွှတ်တော်ရှိ ကိုယ်စားလှယ်နေရာ ၆၂ ခုမှ ၅၈ခုကို ရယူထားသည်။ [[File:6th National Assembly of Cambodia official portrait.jpg|thumb|300px|left|ကမ္ဘောဒီးယား ဆဌမမြောက် လွှတ်တော်၏ ကိုယ်စားလှယ်များ]] ဟွန်ဆန်နှင့် သူ၏ အစိုးရသည် အငြင်းပွားမှုများစွာ ရှိသော အစိုးရ ဖြစ်သည်။ ဟွန်ဆန်သည် ယခင်က ခမာနီတို့၏ စစ်ဆင်ရေးမှူး ဖြစ်ပြီး မူလက ဗီယက်နမ်တို့ အာဏာပေးအပ်ခဲ့သူ ဖြစ်ကာ ဗီယက်နမ်တို့ နိုင်ငံမှ ထွက်ခွာသွားသည့် အခါတွင် သူသည် ကြမ်းတမ်းမှုနှင့် ဖိနှိပ်မှုတို့ကို လိုသလိုအသုံးချ၍ သူ၏ အာဏာ ကို ထိန်းချုပ်ခဲ့သည်။<ref name=HRWAdams>{{cite web|author=Adams, Brad |url=https://www.hrw.org/news/2012/05/31/10000-days-hun-sen |title=Adams, Brad, ''10,000 Days of Hun Sen'', International Herald Tribune, reprinted by Human Rights Watch.org |publisher=Hrw.org |date=31 May 2012 |access-date=15 March 2013}}</ref>၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် သူ၏ လက်ထောက် ဝန်ကြီးချုပ်ဖြစ်သော နိုရိုဒွန် ရာနာရစ်ဒ်၏ အာဏာကြီးထွားလာမှုကို စိုးရိမ်၍ သူသည် စစ်တပ်ကို အသုံးပြု၍ အာဏာသိမ်းခဲ့ပြီး ရာနာရစ်ဒ်နှင့် ၎င်းအား ထောက်ခံသူများကို ဖယ်ရှားခဲ့သည်။ ရာနာရစ်ဒ်သည် ရာထူးပြုတ်၍ ပဲရစ်သို့ ထွက်ပြေးခဲ့ရပြီး အခြားသော ဟွန်ဆန်၏ ပြိုင်ဘက်များမှာ အဖမ်းခံရကာ ညှင်းပန်းနှိပ်စက်ခံရပြီး အချို့မှာ ကွပ်မျက်ခံခဲ့ရသည်။<ref name=HRWAdams /><ref>{{cite web|url=http://www.hartford-hwp.com/archives/54/060.html |title=Open letter to Second Prime Minister Hun Sen from Amnesty International|publisher=Hartford-hwp.com |date=11 July 1997 |access-date=15 March 2013}}</ref> နိုင်ငံရေးအရ ဖိနှိပ်မှုအပြင် ကမ္ဘောဒီးယားအစိုးရသည် ရွာသားထောင်ပေါင်းများစွာကို နှင်ထုတ်ကာ မြေများကို နိုင်ငံခြား ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများသို့ ရောင်းချခဲ့ခြင်းကြောင့် လည်းကောင်း၊<ref>{{cite news|author1=Levy, Adrian |author2=Scott-Clark, Cathy |url=https://www.theguardian.com/world/2008/apr/26/cambodia |title=Country for Sale|newspaper=Guardian |date=26 April 2008 |access-date=15 March 2013}}</ref> လာဘ်ငွေရယူကာ ကမ္ဘောဒီးယား၏ ရေနံနှင့် သတ္တုရင်းမြစ်များကို ခေါင်းပုံဖြတ်ရယူစေခွင့် ပြုခဲ့ခြင်းကြောင့် လည်းကောင်း <ref>{{cite web |url=http://www.globalwitness.org/library/country-sale |title=Country for Sale |publisher=Global Witness |access-date=16 March 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130306234201/http://www.globalwitness.org/library/country-sale |archive-date=6 March 2013 |accessdate=25 January 2021 |archivedate=6 March 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130306234201/http://www.globalwitness.org/library/country-sale }}</ref>အကျင့်ပျက်ခြစားသည်ဟုလည်း စွပ်စွဲခံရသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ခြအစားဆုံး အစိုးရအဖြစ် အမြဲတစေ စာရင်းသွင်း ဖော်ပြခြင်း ခံရသည်။<ref>{{cite web |url=http://www.asianewsnet.net/home/news.php?sec=1&id=24490 |title=Coverage of Transparency International's Corruption Report by ''Rasmei Kampuchea Daily'' carried on Asia News Network, 2 December 2011 |publisher=Asianewsnet.net |access-date=15 March 2013 |url-status=usurped |archive-url=https://web.archive.org/web/20120810104123/http://www.asianewsnet.net/home/news.php?sec=1&id=24490 |archive-date=10 August 2012 |accessdate=25 January 2021 |archivedate=10 December 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111210062912/http://www.asianewsnet.net/home/news.php?sec=1&id=24490 }}</ref><ref>Perrin, C.J. (30 March 2011) [https://web.archive.org/web/20110403225719/http://www.ibtimes.com/articles/128461/20110330/corruption-australia-signapore-china-cambodia-philippines-hong-kong-based-political-economic-risk-co.htm Australia, Singapore: Least Tainted with Corruption—survey], ''International Business Times''.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.transparency.org/country#KHM |title=Transparency International's latest index |publisher=Transparency.org |access-date=15 March 2013}}</ref>[[အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာရေး အဖွဲ့]] မှ ကမ္ဘောဒီးယားမှ အသက် ၃၃ နှစ်အရွယ်ရှိ မြေယာအခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူ ယောင် ဘိုဖ အား ယုံကြည်ချက်ကြောင့် အကျဉ်းကျခံရသူ အဖြစ် အသိအမှတ်ပြုထားသည်။<ref name=yorm>{{cite web|url=https://www.amnesty.org/en/news/convictions-activists-cambodia-demonstrates-dire-state-justice-2012-12-27|title=Convictions of activists in Cambodia demonstrates dire state of justice|date=27 December 2012|publisher=Amnesty International|access-date=2 January 2013|archive-date=1 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130101163441/http://www.amnesty.org/en/news/convictions-activists-cambodia-demonstrates-dire-state-justice-2012-12-27|url-status=live|accessdate=25 January 2021|archivedate=1 January 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130101163441/http://www.amnesty.org/en/news/convictions-activists-cambodia-demonstrates-dire-state-justice-2012-12-27}}</ref> ၂၀၁၃ ခုနှစ် စက်တင်ဘာ ၂၂ ရက် ဖနွမ်းပင်တွင် အငြင်းပွားနေသော ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်ကို ဆန္ဒပြနေခြင်းအား သတင်းယူနေသော သတင်းသမားများအား ရဲများနှင့် အရပ်ဝတ်များက လေးဂွများ နှင့် ကျင်စက်များဖြင့် တမင်သက်သက် တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။ နိုင်ငံတကာ သတင်းထောက်ကလပ်၏ ဥက္ကဋ္ဌ ရစ်ခ် ဗယ်လန်ဇူးလားအား တိုက်ခိုက်နေခြင်းကို ဗွီဒီယို မှတ်တမ်းအဖြစ် တွေ့ရသည်။ အတိုက်အခံတို့မှ ရွေးကောက်ပွဲမသမာမှုများနှင့် ပတ်သက်၍ စိုးရိမ်သဖြင့် ပါလီမန်ဖွင့်လှစ်ခြင်းကို သပိတ်မှောက်ခဲ့ကြသဖြင့် နိုင်ငံရေးအရ တင်းမာမှု ဖြစ်ပွားပြီး အကြမ်းဖက်မှုများ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ အနည်းဆုံး သတင်းထောက် ၇ ယောက်တို့သည် ဒဏ်ရာ အနည်းငယ် ရခဲ့ပြီး ကမ္ဘောဒီးယား ဆန္ဒပြသူ အနည်းဆုံး ၂ ဦးမှာ လေးခွထိမှန်ခံခဲ့ရသဖြင့် ဆေးရုံတက်ရောက် ကုသခဲ့ရသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.abc.net.au/news/2013-09-24/an-cambodia-attacks-reax/4978738|title=Overseas Press Club of Cambodia condemns violent attack on journalists in Phnom Penh|work=Australia Network News|access-date=28 October 2014}}</ref> ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယား တရားလွှတ်တော်ချုပ်မှ အဓိက အတိုက်အခံ ပါတီဖြစ်သော ကမ္ဘောဒီးယားအမျိုးသားကယ်ဆယ်ရေးပါတီ (စီအင်န်အာရ်ပီ) ကို ဖျက်သိမ်းခဲ့သဖြင့် ပိုမို၍ အာဏာရှင်ဆန်သော နိုင်ငံရေးစနစ်ကို ပြန်လည် အသက်ဝင်ရန် လမ်းခင်းပေးခဲ့သည်။<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2017/dec/03/cambodia-strongman-leader-thousands-stability-ceremony-angkor-hun-sen |title=Guardian report on Hun Sen as strongman |newspaper=Guardian | date=3 December 2017}}</ref> ===အကျင့်ပျက် ခြစားမှု=== ကမ္ဘောဒီးယားရှိ အကျင့်ပျက်ခြစားမှု အဆင့်သည် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ နိုင်ငံအများစုထက် ပို၍မြင့်သည်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် "ခြစားမှု တိုက်ဖျက်ရေးဥပဒေ" ကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သော်လည်း နိုင်ငံတဝှမ်းလုံးတွင် အကျင့်ပျက်ခြစားမှုများ ရှိနေသည်။ ခြစားမှုသည် တရားစီရင်ရေး၊ ရဲ နှင့် အခြားသော နိုင်ငံတော်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းများကို သက်ရောက်စေသည်။ အစိုးရ အရာရှိများ အနေနှင့် နီးစပ်သူကို ဦးစားပေးခြင်း နှင့် အပြစ်ရှိသူကို လျစ်လျူရှု ပေးခြင်းတို့ကို နေရာတကာ တွေ့ရသည်။ တရားစီရင်ရေး နှင့် အစိုးရ၏ အုပ်ချုပ်ရေး ဌာနတို့ကြားတွင် ရှင်းလင်းသော ကွဲပြားခြားနားမှုမရှိခြင်းကြောင့် တရားစီရင်ရေးစနစ်တွင် နိုင်ငံရေးအရ လွှမ်းမိုးမှုများစွာ ရှိသည်။<ref name="globalwitness.org">[http://www.globalwitness.org/campaigns/corruption/oil-gas-and-mining/cambodia Retrieved November-14-2015]. Globalwitness.org. Retrieved on 5 July 2015.</ref> ကမ္ဘောဒီးယားပြည်သူတို့၏ နေ့စဉ်ဘဝတွင် လာဘ်စားမှုများကို ကြုံတွေ့နေရသည်မှာ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှု ရယူခြင်း၊ ယာဉ်စည်းကမ်း ချိုးဖောက်ခြင်း နှင့် လျှော့ပေါ့သော တရားစီရင်ချက် ရရှိစေရေး တို့အတွက် ဖြစ်သည်။ ကုမ္ပဏီများ အနေနှင့် လိုင်စင်များနှင့် ပါမစ်များ ရယူရန် အထူးသဖြင့် ဆောက်လုပ်ရေးနှင့် ပတ်သက်သော ပါမစ်များအတွက် လာဘ်ပေးလာဘ်ယူ ပြုလုပ်ခြင်းမှာ အမြဲတွေ့နေရသော အလေ့အထ ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ် ခြစားမှု တိုက်ဖျက်ရေး ဥပဒေတွင် သတင်းပေးသူများအား ကာကွယ်ပေးမှု မရှိပဲ သူတို့ သတင်းပေးသည့် ခြစားမှုကို သက်သေမပြနိုင်ပါက ထောင်ခြောက်လအထိ အပြစ်ပေးခြင်း ခံရနိုင်သည်။<ref name="globalwitness.org" /> ===နိုင်ငံခြား ဆက်ဆံရေး=== [[File:The Prime Minister, Shri Narendra Modi with the Prime Minister of the Kingdom of Cambodia, Mr. Samdech Akka Moha Sena Padei Techo Hun Sen, at Hyderabad House, in New Delhi on January 27, 2018 (1).jpg|thumb|left|ဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန် အား အိန္ဒိယ ဝန်ကြီးချုပ် နာရန်ဒရာ မိုဒီ နှင့် အတူ နယူးဒေလီတွင် တွေ့ရပုံ၊​၂၀၁၈ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ၂၇ ရက်]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံခြားဆက်ဆံရေးကို ပရက် ဆိုခွန် ဦးဆောင်သော နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာနက ကိုင်တွယ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ကုလသမဂ္ဂ၊ [[ကမ္ဘာ့ဘဏ်]]၊ [[အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေ အဖွဲ့]]တို့၏ အဖွဲ့ဝင် ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် [[အာရှ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဘဏ်]]၊​[[အာဆီယံ]]​တို့၏ အဖွဲ့ဝင်လည်း ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေး အဖွဲ့ သို့ ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင် ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားသည် မလေးရှားနိုင်ငံတွင် ကျင်းပသော အရှေ့အာရှထိပ်သီးညီလာခံ သို့ ပထမဆုံးအကြိမ် အဖြစ် တက်ရောက်ခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် နိုင်ငံပေါင်း များစွာနှင့် သံတမန် ဆက်ဆံရေး ရှိပြီး အစိုးရ၏ ထုတ်ပြန်ချက်အရ နိုင်ငံအတွင်း သံရုံး ၂၀ ရှိပြီး<ref>Royal Government of Cambodia.{{cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/country.foreign_embassy.html |title=Foreign Embassies |archive-url=https://web.archive.org/web/20070212040416/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/country.foreign_embassy.html |archive-date=12 February 2007 |accessdate=28 January 2021 |archivedate=12 February 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070212040416/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/country.foreign_embassy.html }}</ref> အာရှတိုက်ရှိ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများ အပါအဝင် ပဲရစ်ငြိမ်းချမ်းရေး ဆွေးနွေးပွဲတွင် အဓိက ပါဝင်လှုပ်ရှားခဲ့သော နိုင်ငံများဖြစ်သည့် အမေရိကန်၊ ဩစတြေးလျ၊ တရုတ် နှင့် ဥရောပသမဂ္ဂ၊ ဂျပန် နှင့် ရုရှားတို့လည်း ပါဝင်သည်။<ref>{{cite web |author1=Dalpino, Catharin E. |author2=Timberman, David G. |url=http://www.asiasociety.org/publications/cambodia_policy.html |title=Cambodia's Political Future: Issues for U.S. Policy |archive-url=https://web.archive.org/web/20051028015243/http://www.asiasociety.org/publications/cambodia_policy.html |archive-date=28 October 2005 |work=Asia Society |date=26 March 1998 |accessdate=28 January 2021 |archivedate=28 October 2005 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20051028015243/http://www.asiasociety.org/publications/cambodia_policy.html }}</ref>နိုင်ငံတကာ ဆက်ဆံရေးကြောင့် အလှူရှင်အဖွဲ့အစည်းများမှ လူမှုရေး၊​စီးပွားရေး နှင့် မြို့ပြလူမှုအဆောက်အအုံများအတွက် လိုအပ်သည်များကို အကူအညီပေးခဲ့ကြသည်။ [[File:Russian President Vladimir Putin with Cambodian Prime Minister Hun Sen.jpg|thumb|ဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန်အား ရုရှားသမတ ဗလာဒီမီယာ ပူတင်နှင့် အတူ မော်စကိုတွင် တွေ့ရပုံ၊​၂၀၁၆ မေ ၁၉]] ၁၉၇၀ ခုနှစ်များနှင့် ၁၉၈၀ ခုနှစ်များမှ ပြင်းထန်ကြမ်းတမ်းသော အကွဲအပြဲများကို ကျော်လွန်သွားခဲ့ပြီ ဖြစ်သော်လည်း ကမ္ဘောဒီးယားနှင့် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများ အကြား နယ်စပ် အငြင်းပွားမှု အချို့ ရှိနေဆဲ ဖြစ်သည်။ ထိုအရာများမှာ ကမ်းလွန်ပင်လယ်အတွင်းရှိ ကျွန်းအချို့၊ ဗီယက်နမ် နှင့် နယ်နိမိတ်၏ အချို့အစိတ်အပိုင်းများ နှင့် သတ်မှတ်မထားသော ပင်လယ်နယ်နိမိတ် တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနှင့် ထိုင်းနိုင်ငံတို့အနေနှင့် နယ်နိမိတ် အငြင်းပွားမှုများ ရှိပြီး အထူးသဖြင့် ပရီးယား ဗီဟီးယား ပုထိုးနှင့် ကပ်လျက် နေရာတွင် စစ်တပ်အချင်းချင်း ပဋိပက္ခ ဖြစ်ပွားပြီး ဆက်ဆံရေး ပျက်ယွင်းခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား အနေနှင့် နယ်မြေအများစုကို ပိုင်ဆိုင်သည် ဖြစ်သော်လည်း ထိုင်းနိုင်ငံမှ နိုင်ငံတကာဥပဒေများကို မလိုက်နာပဲ ကမ္ဘောဒီးယား စစ်တပ်မှ အရင်းအမြစ် အလုံအလောက် မရှိသဖြင့် ၁၉၆၂ ခုနှစ်ကတည်းက မဖြေရှင်းနိုင်ပဲ ထားခဲ့သော နေရာများတွင် အခိုင်အမာတည်ဆောက်မှုများ ပြုလုပ်ကြသည်။ <ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-24897805|title=Preah Vihear temple: Disputed land Cambodian, court rules|work=BBC News|date=11 November 2013|access-date=11 November 2013}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.icj-cij.org/docket/files/151/17704.pdf|title=Judgment: Request for Interpretation of the Judgment of 15 June 1962 in the Case Concerning the Temple of Preah Vihear (''Cambodia v. Thailand'')|date=11 November 2013|others=Recorded by L.Tanggahma|publisher=International Court of Justice|location=The Hague, Netherlands|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20131111173337/http://www.icj-cij.org/docket/files/151/17704.pdf|archive-date=11 November 2013|accessdate=28 January 2021|archivedate=11 November 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131111173337/http://www.icj-cij.org/docket/files/151/17704.pdf}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားနှင့် တရုတ်တို့သည် ၂၀၁၀ ခုနှစ်များတွင် ဆက်ဆံရေး တည်ဆောက်ခဲ့ကြသည်။ တရုတ်ပြည်သူ့လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်မှ နောက်ခံပေးထားသော တရုတ်ကုမ္ပဏီတစ်ခုသည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ ကိုကောင်းပြည်နယ်ရှိ ထိုင်းပင်လယ်ကွေ့ ကမ်းရိုးတန်း၌ {{convert|၉၀|km|abbr=on}} ရှည်လျားသော နေရာတွင် ရေနက်ဆိပ်ကမ်းတစ်ခု တည်ဆောက်လျက် ရှိသည်။ ထိုဆိပ်ကမ်းသည် အပျော်စီးသင်္ဘောများ၊ ဝမ်းပုံလောင်းသင်္ဘောများ နှင့် စစ်သင်္ဘောများ ကပ်ရောက်နိုင်သည် အထိ ရေစူးနက်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား၏ သံတမန် ရေးအရ ထောက်ခံမှုသည် တရုတ်တို့၏ တောင်တရုတ်ပင်လယ်အတွင်း အငြင်းပွားနေသည့် နေရာများအား ရယူရန်ကြိုးပမ်းမှုကို အထောက်အကူပေးသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် အာဆီယံ အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံဖြစ်ပြီး အာဆီယံ၏ စည်းမျဉ်းအရ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံက ကန့်ကွက်ပါက အဖွဲ့တစ်ခုလုံး အနေဖြင့် ဦးဆောင်လှုပ်ရှားမှုကို ရပ်တန့်စေနိုင်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနှင့် နီးကပ်သော ဆက်ဆံရေးရှိသည့် အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများ အတွက် တရုတ်တို့အတွက် ချိန်ညှိပေးမည့် အလေးတုံး တစ်ခု ဖြစ်သည်။ <ref>name="Kynge"James Kynge, Leila Haddou and Michael Peel, [https://www.ft.com/content/23968248-43a0-11e6-b22f-79eb4891c97d?mhq5j=e2 FT Investigation: How China bought its way into Cambodia], ''Financial Times'' (8 September 2016).</ref> ===စစ်ရေး=== [[File:Royal Cambodian Army soldiers, 2014.jpg|thumb|left|ကမ္ဘောဒီးယား တော်ဝင်ကြည်းတပ်မှ အရာရှိများ ချီတက်လာပုံ]] တော်ဝင် ကမ္ဘောဒီးယားကြည်းတပ်၊ တော်ဝင်ကမ္ဘောဒီးယား ရေတပ် နှင့် တော်ဝင် ကမ္ဘောဒီးယား လေတပ်၊ တော်ဝင်တပ်ရဲ တို့ကို အားလုံးစုပေါင်း၍ ကမ္ဘောဒီးယား တော်ဝင်တပ်မတော် ဟု ခေါ်ဆိုကြပြီး နိုင်ငံတော် ကာကွယ်ရေး ဝန်ကြီးဌာ၏ အမိန့်ပေးထိန်းချုပ်မှုအောက်တွင် ရှိကာ ၎င်းတို့၏ အထက်တွင် ကမ္ဘောဒီးယား ဝန်ကြီးချုပ် ရှိသည်။ ဘုရင်မင်းမြတ် နိုရိုဒွန် သီဟာမိုနီမှ ကမ္ဘောဒီးယား တော်ဝင် တပ်မတော်၏ စစ်သေနာပတိချုပ် ဖြစ်သည်။ ဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန်မှာမူ အရေးပါသော ကာကွယ်ရေး ဦးစီးချုပ် ရာထူးကို ထိရောက်စွာ ရယူထားသည်။ ၂၀၀၀ ခုနှစ်များ အစောပိုင်းတွင် ပြင်ဆင်ထားသော ဖွဲ့စည်းပုံကို စတင်မိတ်ဆက်ခြင်းသည် ကမ္ဘောဒီးယားစစ်တပ်ကို ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းခြင်း၏ အစ ဖြစ်သည်။ ထိုမှတဆင့် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနသည် လက်အောက်ခံ အထွေထွေ ရုံး ၃ခုဖြစ်သော ထောက်ပံ့ပို့ဆောင်ရေးနှင့် ဘဏ္ဍာရေး၊ စစ်လက်နက်ပစ္စည်းနှင့် နည်းပညာဌာန၊ ကာကွယ်ရေးဌာနတို့ကို ဗဟိုဌာနချုပ်၏ လက်အောက်တွင် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ နိုင်ငံတော် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန၏ ဝန်ကြီးမှာ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး တီးဘန် ဖြစ်သည်။ သူသည် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးအဖြစ် ၁၉၇၉ မှ စတင် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ကာကွယ်ရေး ဒု-ဝန်ကြီးများမှာ ချေဆိုင်ယွန် နှင့် ပေါ်ဘန်ဆရူး တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယား တော်ဝင်တပ်မတော်၌ အမြဲတမ်းအင်အား ၁၀၂,၀၀၀ ဦး (အရန်အင်အား ၂၀၀,၀၀၀ ဦး) ရှိသည်။ ကမ္ဘောဒီးယား၏ စစ်ရေးအသုံးစရိတ်မှာ နိုင်ငံတော် စုစုပေါင်းပြည်တွင်းထုတ်ကုန်၏ ၃% ရှိသည်။ ကမ္ဘောဒီးယား တော်ဝင်တပ်ရဲတွင် တပ်သား ၇,၀၀၀ ရှိသည်။ ၎င်း၏ တာဝန်များတွင် လုံခြုံရေးနှင့် ပြည်သူတို့ ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် ဆောင်ရွက်ရန်၊ စနစ်တကျ စီစဉ်လုပ်ဆောင်သော ရာဇဝတ်မှုကြီးများ၊ အကြမ်းဖက်မှုများနှင့် အခြားကြမ်းတမ်းသော အဖွဲ့အစည်းများကို ကို စုံစမ်းဖော်ထုတ်ရန်နှင့် တားဆီးရန်၊ နိုင်ငံတော်နှင့် အများပြည်သူတို့၏ အိုးအိမ်များကို ကာကွယ်ရန်၊ အရေးပေါ်အခြေအနေများ၊ သဘာဝဘေးအန္တရာယ်များ၊ ပြည်တွင်းရေး မတည်ငြိမ်မှုများနှင့် လက်နက်ကိုင်တိုက်ပွဲများတွင် ပြည်သူများနှင့် အခြား အရေးပေါ်အဖွဲ့များကို အကူအညီပေးရန် တို့ ဖြစ်သည်။ ဟွန်ဆန်သည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံအတွင်း အလွန်အားကောင်းသော ဩဇာအာဏာကို တည်ဆောက်ထားပြီး နိုင်ငံ၏ ပုံမှန်စစ်တပ်များနှင့် အပြိုင်နီးပါး စွမ်းရည်ရှိသော ခါးပိုက်ဆောင်တပ်လည်း ပါဝင်ကာ နိုင်ငံရေးအရ ပြိုင်ဘက်များကို ဖိနှိပ်ရန် အသုံးပြုသည်ဟု စွပ်စွဲခြင်း ခံရသည်။<ref>Fuller, Thomas (6 January 2014) [https://www.nytimes.com/2014/01/06/world/asia/cambodia-crackdown-on-dissent.html Cambodia Steps Up Crackdown on Dissent With Ban on Assembly]. New York Times</ref> ကမ္ဘောဒီးယားသည် ကုလသမဂ္ဂ၏ အဏုမြူတားဆီးရေး စာချုပ်အား ပါဝင်လက်မှတ်ရေးထိုးထားသည်။<ref>{{Cite web |url=https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXVI-9&chapter=26&clang=_en |title=Chapter XXVI: Disarmament&nbsp;– No. 9 Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons |publisher=United Nations Treaty Collection |date=7 July 2017}}</ref> ===ဥပဒေဝန်ထမ်း=== ကမ္ဘောဒီးယား၏ ဥပဒေရေးရာ ဝန်ဆောင်မှုများကို ၁၉၃၂ ခုနှစ်တွင် စတင်ခဲ့သည်။ ၁၉၇၈ ခုနှစ်တွင် ခမာနီအစိုးရကြောင့် ဥပဒေစနစ် တစ်ခုလုံးကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး တရားသူကြီးများနှင့် ရှေ့နေများအားလုံးမှာ ဓနရှင်ရန်သူ များအဖြစ် စွပ်စွဲခံရပြီး ကွပ်မျက်ခံခဲ့ရသည်။ ဥပဒေဝန်ထမ်း ၆ ဦးမှ ၁၂ ဦး အထိသာ နိုင်ငံအတွင်း အသက်ရှင် ကျန်ရှိခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|url=http://www.cambodiatribunal.org/assets/pdf/court-filings/e51_7_1_en-1.pdf|title=CO-PROSECUTORS' SUBMISSION ON STATUTE OF LIMITATIONS FOR NATIONAL CRIMES|date=2 May 2011}}</ref> ၁၉၉၅ ခုနှစ် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ ဘား အဖွဲ့အား တည်ထောင်သည့် အချိန်အထိ ရှေ့နေ့ မရှိခဲ့ပေ။<ref>{{Cite book|title=Introduction to CAMBODIAN LAW|publisher=Konrad-Adenauer-Stiftung, Cambodia|year=2012|isbn=978-99950-982-1-6|editor-last=Peng|editor-first=Hor|pages=7–8, 15–16|editor-last2=Phallack|editor-first2=Kong|editor-last3=Menzel|editor-first3=Jörg}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Kim|first1=Chin|last2=Falt|first2=Jeffrey L.|date=1996|title=LAW OF THE BAR: KINGDOM OF CAMBODIA (STATUTORY UNDERPINNINGS OF THE DEVELOPMENT OF AN INDEPENDENT BAR IN CAMBODIA: CODE OF ETHICS; INTERNAL REGULATIONS)|journal=California Western International Law Journal|volume=27: 2, Art. 5|pages=357–387|via=CWSL Scholarly Commons}}</ref> ===လူ့အခွင့်အရေး=== [[File:Kem Sokha with Sam Rainsy.jpg|thumb| ကမ္ဘောဒီးယား၏ ဒုတိယ အတိုက်အခံခေါင်းဆောင် ကမ်ဆိုခ (ဝဲ)အား ၂၀၁၇ စက်တင်ဘာတွင် ဖမ်းဆီးခဲ့ပြီး အတိုက်အခံ ခေါင်းဆောင် ဆမ်ရိန်းဆီးမှာ ၂၀၁၅ နိုဝင်ဘာလ ကတည်းက ပြည်ပတွင် နေထိုင်ခဲ့ရသည်။]] အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာန၏ အစီရင်ခံစာအရ ဟွန်ဆန်၏ လက်အောက်ရှိ တပ်များနှင့် ကမ္ဘောဒီးယားပြည်သူ့ပါတီတို့သည် ကြီးကျယ်ပြီး မကြာခဏဖြစ်သော မတရားမှုများကို ကျူးလွန်ကြပြီး ၎င်းတို့တွင် ဥပဒေမဲ့ သတ်ဖြတ်ခြင်း၊ ညှဉ်းဆဲခြင်းတို့ ပါဝင်ကာ ထိုအတွက် နောက်ဆက်တွဲ အရေးယူမှုများ မရှိဟု ဖော်ပြခဲ့သည်။<ref>World Report 2014: Cambodia Human Right Watch</ref> ၂၀၁၆ ခု ကမ္ဘာ့ကျွန်ပြုမှုညွှန်းကိန်း အရ ယနေ့ခေတ် ကမ္ဘောဒီးယားတွင် ခန့်မှန်းခြေ လူဦးရေ ၂၅၆,၈၀၀ ဦးမျှ ကျွန်ပြုခံနေရပြီး လူဦးရေ စုစုပေါငး်၏ ၁.၆၅ ရာခိုင်နှုန်းမျှ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|last1=Bales|first1=Kevin|display-authors=et al|title=Cambodia|url=https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/|website=The Global Slavery Index 2016|publisher=The Minderoo Foundation Pty Ltd|access-date=13 March 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180314004151/https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/|archive-date=14 March 2018|url-status=dead|accessdate=3 June 2021|archivedate=14 March 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180314004151/https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/}}</ref> အစိုးရဝန်ထမ်း ရာထူးကြီးသူများ၊ စစ်တပ်များနှင့် အစိုးရနှင့် ဆက်နွယ်နေသော စီးပွားရေးသမားများမှ မြေမတရားသိမ်းယူခြင်းမှာ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် အမြဲတွေ့ရလေ့ရှိသည့် ကိစ္စတစ်ခု ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|last1=Bales|first1=Kevin|display-authors=et al|title=Cambodia|url=https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/|website=The Global Slavery Index 2016|publisher=The Minderoo Foundation Pty Ltd|access-date=13 March 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180314004151/https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/|archive-date=14 March 2018|url-status=dead|accessdate=3 June 2021|archivedate=14 March 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180314004151/https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/}}</ref> ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုအတွင်း သိန်းပေါင်းများစွာသော ကမ္ဘောဒီးယားပြည်သူများထံမှ မြေယာများကို သိမ်းယူခြင်း ခံခဲ့ရပြီး ကိုယ်ကျိုးစီးပွားအတွက် နှင့် အမျိုးမျိုးသော အဖွဲ့အစည်းများ၏ အကျိုးစီးပွားအတွက် ဩဇာအာဏာတည်ဆောက်ရန် အစရှိသည်တို့အတွက် ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|last1=Bales|first1=Kevin|display-authors=et al|title=Cambodia|url=https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/|website=The Global Slavery Index 2016|publisher=The Minderoo Foundation Pty Ltd|access-date=13 March 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180314004151/https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/|archive-date=14 March 2018|url-status=dead|accessdate=3 June 2021|archivedate=14 March 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180314004151/https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/}}</ref> ယုံကြည်စိတ်ချရသော အစိုးရဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းများ၏ ခန့်မှန်းချက်အရ လူဦးရေ ၇၇၀,၀၀၀ တို့သည် အနည်းဆုံး ဟက်တာ ၄ သန်း ( ဧက ၁၀ သန်း) မျှသော မြေသိမ်းမှုကြောင့် နစ်နာဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်ဟု ပဲရစ်တွင် အခြေစိုက်သော နိုင်ငံတကာ လူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့အစည်း (IFDH) က ပြောကြားခဲ့သည်။<ref name="rfa.org">{{cite web|url=http://www.rfa.org/english/news/cambodia/complaint-10072014181216.html|title='Ruling Elite' in Cambodia Face ICC Complaint Over Land Grabs|work=Radio Free Asia|access-date=28 October 2014}}</ref> ၂၀၁၈ ခုနှစ် မတ်လ ၁၄ ရက်တွင် ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေး ကျွမ်းကျင်သူမှ "ကမ္ဘောဒီးယားတွင် ဇူလိုင်လ ရွေးကောက်ပွဲမတိုင်မီ မီဒီယာများ၊ လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုခွင့်များနှင့် နိုင်ငံရေးအရ ပါဝင်မှုများကို ကန့်သတ်ခြင်းကြောင့် လွန်စွာ စိုးရိမ်ရသည်။" ဟု ထုတ်ဖော်ပြောကြားခဲ့သည်။<ref>{{cite news |title="Cambodia at a crossroads": UN expert calls on Government to choose path of human rights |url=https://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=22820&LangID=E |publisher=Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR) |date=14 March 2018}}</ref>အစိုးရအား ဝေဖန်သူများမှာ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါနှင့် ပတ်သက်၍ သတင်းမှားများ ထုတ်လွှင့်သည် ဆိုသော စွပ်စွဲချက်ဖြင့် ဖမ်းဆီးခြင်း ခံကြရသည်။<ref>{{cite news |title=Cambodia accused of political clampdown amid coronavirus outbreak |url=https://www.aljazeera.com/news/2020/03/cambodia-accused-political-clampdown-coronavirus-outbreak-200324063233803.html |work=Al Jazeera |date=24 March 2020}}</ref><ref>{{cite news |title=Cambodia: Covid-19 Spurs Bogus 'Fake News' Arrests |url=https://www.hrw.org/news/2020/04/29/cambodia-covid-19-spurs-bogus-fake-news-arrests |work=Human Rights Watch |date=29 April 2020}}</ref> ===အုပ်ချုပ်ရေးဒေသများ=== ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ စည်ပင်သာယာနယ်နိမိတ်များနှင့် ပြည်နယ်များသည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ပထမအဆင့် အုပ်ချုပ်ရေးဒေသများ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံအား ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ စည်ပင်သာယာနယ်နိမိတ်များ အပါအဝင် ပြည်နယ် ၂၅ ခု အဖြစ် ပိုင်းခြားထားသည်။ စည်ပင်သာယာနယ်နိမိတ်များနှင့် ခရိုင်များသည် ဒုတိယအဆင့် အုပ်ချုပ်ရေးဒေသများ ဖြစ်သည်။ ပြည်နယ်များအား ခရိုင် ၁၅၉ခု နှင့် စည်ပင်သာယာနယ်နိမိတ် ၂၆ ခု အဖြစ် ထပ်မံပိုင်းခြားထားသည်။ ခရိုင်များနှင့် စည်ပင်သာယာနယ်နိမိတ်များကို မြို့နယ်နှင့် ရပ်ကွက်များ အဖြစ် ထပ်မံ ပိုင်းခြားထားသည်။ {| class="sortable wikitable" ! စဉ် ! ပြည်နယ် ! မြို့တော် ! ဧရိယာ (km2) ! လူဦးရေ (၂၀၁၉) |- | ၁ | ဗန်တေးမိန်ဇယ (Banteay Meanchey) | ဆရီ ဆေဖိုအမ် နှင့် ပွိုင်းပက် | style="text-align: right;" | ၆,၆၇၉ | style="text-align: right;" | ၈၆၁,၈၈၃ |- | ၂ | ဗတ္တမ်ဗောင်း (Battambang) | ဗတ္တမ်ဗောင်း | style="text-align: right;" | ၁၁,၇၀၂ | style="text-align: right;" | ၉၉၇,၁၆၉ |- | ၃ | ကမ်ပုန်းချမ် (Kampong Cham) | ကမ်ပုန်းချမ် | style="text-align: right;" | ၄,၅၄၉ | style="text-align: right;" | ၈၉၉,၇၉၁ |- | ၄ | ကမ်ပုန်းချနန်း (Kampong Chhnang) | ကမ်ပုန်းချနန် | style="text-align: right;" | ၅,၅၂၁ | style="text-align: right;" | ၅၂၇,၀၂၇ |- | ၅ | ကမ်ပုန်စပူ (Kampong Speu) | ရှဘားမန် | style="text-align: right;" | ၇,ဝ၁၇ | style="text-align: right;" | ၈၇၇,၅၂၃ |- | ၆ | ကမ်ပုန်ထုမ် (Kampong Thom) | စတန်း စိန်း | style="text-align: right;" | ၁၃,၈၁၄ | style="text-align: right;" | ၆၈၁,၅၄၉ |- | ၇ | ကမ်ပုတ် (Kampot) | ကမ်ပုတ် | style="text-align: right;" | ၄,၈၇၃ | style="text-align: right;" | ၅၉၃,၈၂၉ |- | ၈ | ကဏ္တာလ (Kandal) | တာခမော | style="text-align: right;" | ၃,၁၇၉ | style="text-align: right;" | ၁,၂၀၁,၅၈၁ |- | ၉ | ကပ် (Kep) | ကပ် | style="text-align: right;" | ၃၃၆ | style="text-align: right;" | ၄၂,၆၆၅ |- | ၁၀ | ကော့ကောင်း (Koh Kong) | ခက်မရက် ဖိုးမင်း | style="text-align: right;" | ၁၀,၀၉၀ | style="text-align: right;" | ၁၂၅,၉၀၂ |- | ၁၁ | ကရာကျယ် (Kratié) | ကရာကျယ် | style="text-align: right;" | ၁၁,ဝ၉၄ | style="text-align: right;" | ၃၇၄,၇၅၅ |- | ၁၂ | မဏ္ဍလဂီရီ (Mondulkiri) | စန်မိုနိုရွမ် | style="text-align: right;" | ၁၄,၂၈၈ | style="text-align: right;" | ၉၂,၂၁၃ |- | ၁၃ | ဥတ္တရမိန်ဇယ (Oddar Meanchey) | ဆမ်မရောင်း | style="text-align: right;" | ၆,၁၅၈ | style="text-align: right;" | ၂၇၆,၀၃၈ |- | ၁၄ | ပိုင်လင် (Pailin) | ပိုင်လင် | style="text-align: right;" | ၈၀၃ | style="text-align: right;" | ၇၅,၁၁၂ |- | ၁၅ | ဖနွမ်းပင် (Phnom Penh) | ဒေါင်ပင် | style="text-align: right;" | ၆၇၉ | style="text-align: right;" | ၂,၂၈၁,၉၅၁ |- | ၁၆ | ဖရဲသီဟနု (Preah Sihanouk) | ဖရဲသီဟနု | style="text-align: right;" | ၁,၉၃၈ | style="text-align: right;" | ၃၁၀,၀၇၂ |- | ၁၇ | ဖရဲဝိဟာရ (Preah Vihear) | တိဘန် မိန်းချေး | style="text-align: right;" | ၁၃,၇၈၈ | style="text-align: right;" | ၂၅၄,၈၂၇ |- | ၁၈ | ဗောဓိစတ် (Pursat) | ဗောဓိစတ် | style="text-align: right;" | ၁၂,၆၉၂ | style="text-align: right;" | ၄၁၉,၉၅၂ |- | ၁၉ | ပရေဗင် (Prey Veng) | ပရေဗင် | style="text-align: right;" | ၄,၈၈၃ | style="text-align: right;" | ၁,၀၅၇,၇၂၀ |- | ၂၀ | ရတနဂီရီ (Ratanakiri) | ဘန်လောင်း | style="text-align: right;" | ၁၀,၇၈၂ | style="text-align: right;" | ၂၁၇,၄၅၃ |- | ၂၁ | ဆီယမ်ရိ (Siem Reap) | [[ဆီယမ်ရိမြို့]] | style="text-align: right;" | ၁၀,၂၉၉ | style="text-align: right;" | ၁,ဝ၁၄,၂၃၄ |- | ၂၂ | စီတောင်တရင်း (Stung Treng) | စီတောင် တရင်း | style="text-align: right;" | ၁၁,ဝ၉၂ | style="text-align: right;" | ၁၆၅,၇၁၃ |- | ၂၃ | စဝေရင်း (Svay Rieng) | စဝေရင်း နှင့် ဘာဗက် | style="text-align: right;" | ၂,၉၆၆ | style="text-align: right;" | ၅၂၅,၄၉၇ |- | ၂၄ | တကောင် (Takéo) | ဒွန်ကာယက်ဗ် | style="text-align: right;" | ၃,၅၆၃ | style="text-align: right;" | ၉၀၀,၉၁၄ |- | ၂၅ | တပေါင်ခနုမ်း (Tboung Khmom) | ဆူဝမ် | style="text-align: right;" | ၅,၂၅၀ | style="text-align: right;" | ၇၇၆,၈၄၁ |} == စီးပွားရေး == [[File:Cambodia, Trends in the Human Development Index 1970-2010.png|thumb|left|upright=1.6|ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ လူထုဖွံ့ဖြိုးမှု ညွှန်းကိန်း (၁၉၇၀-၂၀၁၀)]] ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ လူတစ်ဦးချင်းဝင်ငွေမှာ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁,၃၀၉ ဖြစ်ပြီး ဝယ်ယူနိုင်စွမ်းအား ကွာခြားမှုနှုန်းကို ထည့်တွက်ပါက အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၄,၀၂၂ မျှ ရှိသည်။ ကုလသမဂ္ဂမှ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံအား ကမ္ဘာ့အဆင်းရဲဆုံးနိုင်ငံများတွင် တစ်နိုင်ငံ အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည်။ ကျေးလက်အိမ်ထောင်စု အများစုမှာ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးနှင့် ၎င်းနှင့် ဆက်စပ်နေသော လုပ်ငန်းများ အပေါ်တွင် မှီခိုကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အဓိက တင်ပို့ကုန်များမှာ ဆန်စပါး၊ ငါး၊ သစ်၊ အဝတ်အထည် နှင့် ရာဘာတို့ ဖြစ်ကြသည်။ နိုင်ငံတကာ ဆန်စပါးသုတေသန အင်စတီကျု (IRRI) မှ ၎င်းတို့၏ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံရှိ မျိုးစပါးဘဏ်မှ စပါးမျိုးပေါင်း ၇၅၀ ကို ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသို့ ပြန်လည် မိတ်ဆက်တင်ပို့ပေးခဲ့သည်။<ref>[https://web.archive.org/web/20080819194125/http://www.irri.org/publications/today/pdfs/6-2/RiceToday%206-2.pdf ''Rice Today'', April–June 2007, Vol. 6, No. 2]. irri.org</ref> ထိုမျိုးစပါးများမှာ ၁၉၆၀ ခုနှစ်များတွင် ကမ္ဘောဒီးယားမှ စုဆောင်းထားခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ အီကော်နောမစ်မဂ္ဂဇင်း နှင့် နိုင်ငံတကာ ငွေကြေးအဖွဲ့တို့၏ အဆိုအရ ၂၀၀၁ ခုနှစ်မှ ၂၀၁၀ ခုနှစ်အတွင်း ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ပျမ်းမျှ ဂျီဒီပီ တိုးတက်နှုန်းမှာ ၇.၇% ဖြစ်သဖြင့် ကမ္ဘာပေါ်တွင် နှစ်စဉ် ပျမ်းမျှ ဂျီဒီပီ တိုးတက်နှုန်း အများဆုံး ၁၀ နိုင်ငံတွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းသည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ဖွံ့ဖြိုးမှု အမြန်ဆန်ဆုံး လုပ်ငန်းဖြစ်ပြီး ၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် ခရီးသွား ၂၁၉,၀၀၀ မျှ ရှိရာမှာ ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် ၂ သန်း အထိ တိုးတက်လာခဲ့သည်။ ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင် ငွေကြေးဖောင်းပွမှုနှုန်းမှာ ၁.၇% ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံခြားသို့ တင်ပို့မှု ပမာဏမှာ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁.၆ ဘီလီယံ မျှ ဖြစ်သည်။ [[File:Siem Reap Art Center Night Market, 2018 (06).jpg|thumb|[[ဆီယမ်ရိမြို့]]ရှိ အစားအသောက် အရောင်းဆိုင်တစ်ခု]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံကို လေ့လာတင်ပြသော စာတမ်းဖြစ်သည့် "ဆင်းရဲသားတွေ ဘယ်ရောက်သွားသလဲ။ ကမ္ဘောဒီးယား ဆင်းရဲမွဲတေမှု စစ်တမ်း ၂၀၁၃" တွင် ကမ္ဘာ့ဘဏ်မှ ကောက်ချက်ဆွဲခဲ့သည်မှာ "၂၀၀၄ ခုနှစ်မှ ၂၀၁၁ ခုနှစ် ၇ နှစ်တာ ကာလအတွင်း ကမ္ဘောဒီးယား၏ စီးပွားရေး တိုးတက်မှုသည် အလွန်အမင်းအားကောင်းပြီး ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကောင်းဆုံးများထဲတွင် အပါအဝင် ဖြစ်သည်။ ထို့အပြင် အိမ်ထောင်စုများ၏ သုံးစွဲနှုန်းမှာ ၄၀% အထိ တိုးတက်လာခဲ့သည်။ ထိုသို့ တိုးတက်မှုများသည် ဆင်းရဲသားများအတွက် ကောင်းမွန်ပြီး ဆင်းရဲချမ်းသာ မညီမျှမှုကို လျှော့ချနိုင်ရုံမျှမက ဆင်းရဲသားများ၏ သုံးစွဲနှုန်းကို ဆင်းရဲသားမဟုတ်သူများနှင့် ယှဉ်လျှင် ပိုမို များပြားလာစေခဲ့သည်။ ရလဒ်အနေနှင့် ဆင်းရဲမွဲတေမှုနှုန်းသည် ၅၂.၂% မှ ၂၀.၅% သို့ လျော့ကျခဲ့ပြီး မျှော်မှန်းချက်အားလုံးကို ကျော်လွန်ရုံသာမက နိုင်ငံ၏ ထောင်စုနှစ် ဖွံ့ဖြိုးမှု ပန်းတိုင်၏ ဆင်းရဲမွဲတေမှုနှုန်း ပစ်မှတ်ကိုပင် ကျော်လွန်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ဆင်းရဲမွဲတေမှုမှ လွတ်မြောက်လာသူ အများစုမှာ အနည်းငယ်မျှသော ပမာဏဖြင့် လွတ်မြောက်လာခြင်း ဖြစ်ပြီး အလွန် စိတ်မချရသော အခြေအနေတွင် ရှိသေးသည်။ အနည်းငယ်မျှသော လှုပ်ခတ်မှုကြောင့်ပင်လျှင် သူတို့အနေနှင့် ဆင်းရဲမွဲတေသူ အဖြစ် ပြန်လည်သက်ဆင်း သွားနိုင်သည်။" ဟု ဖော်ပြထားခဲ့သည်။<ref>"Where Have All The Poor Gone? Cambodia Poverty Assessment 2013", World Bank May 2014</ref> ဆယ်စုနှစ် နှစ်ခုမျှ စီးပွားရေး တိုးတက်ခဲ့ခြင်းသည် ကမ္ဘောဒီးယားအား ဆင်းရဲမွဲတေမှု လျှော့ချရာတွင် ကမ္ဘာ့ဦးဆောင်နိုင်ငံ တစ်ခု ဖြစ်စေခဲ့သည်။ အောင်မြင်ခဲ့သော ဇာတ်ကြောင်းအရ အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံသည် ဆိုးရွားသော ပြည်တွင်းစစ်ကို ကျော်လွန်ပြီးနောက် ကမ္ဘာ့ဘဏ်မှ အလယ်အလတ်တန်း အနိမ့်ပိုင်း ဝင်ငွေ ရှိသော စီးပွားရေးရှိသည့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံအဖြစ် သတ်မှတ်နိုင်ခဲ့သည်။ နှိုင်းယှဉ်နိုင်သော အချက်အလက်ရှိသည့် နိုင်ငံ ၆၉ နိုင်ငံတွင် ကမ္ဘောဒီးယားသည် ၂၀၀၄-၂၀၀၈ အတွင်း အလျှင်အမြန်ဆုံး ဆင်းရဲမွဲတေမှု လျှော့ချရာ၌ စတုတ္ထနေရာတွင် ရှိနေခဲ့သည်။ ဆင်းရဲမွဲတေမှုနှုန်းသည် ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် ၁၀ ရာခိုင်နှုန်း လျော့ကျခဲ့ပြီး ၂၀၁၅-၂၀၁၆ တွင် ကျေးလက်နှင့် မြို့ပြ အိမ်ထောင်စုများအတွင် ဆင်းရဲမွဲတေမှုနှုန်း ထပ်မံ လျော့ကျလိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်ထားသည်။ သို့သော်လည်း လူထုဖွံ့ဖြိုးမှု ညွှန်းကိန်း အထူးသဖြင့် ကျန်းမာရေးနှင့် ပညာရေးတို့တွင် ကမ္ဘောဒီးယားသည် စိန်ခေါ်မှုများနှင့် ကြုံတွေ့နေရဆဲ ဖြစ်ပြီး တိုးတက်မှုအတွက် ဦးစားပေးအဆင့်အတန်း ရှိနေသေးသည်။<ref>[http://blogs.worldbank.org/eastasiapacific/cambodia-is-now-a-lower-middle-income-economy-what-does-this-mean Cambodia is now a lower-middle income economy: What does this mean? | East Asia & Pacific on the rise]. Blogs.worldbank.org (1 July 2016). Retrieved on 20 December 2016.</ref> ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယား ရေပိုင်နက်အတွင်း တွေ့ရှိခဲ့သော ရေနံနှင့် သဘာဝဓာတ်ငွေ့များမှာ ထုတ်ယူနိုင်စွမ်း အများအပြား ရှိသော်လည်း ထိုင်းနိုင်ငံနှင့် နယ်နိမိတ် အငြင်းပွားမှုကြောင့် အများစုမှာ မထုတ်လုပ်ရသေးပေ။<ref>{{cite news|title=The struggle between Thailand and Cambodia over oil and gas resources|date=17 September 2010|agency=CLC Asia|url=http://www.clc-asia.com/the-struggle-between-thailand-and-cambodia-over-oil-and-gas-resources-2/|access-date=29 December 2013}}</ref><ref>{{cite news|title=Cambodia Aims for Offshore Production Next Year|author=Gronholt-Pedersen, Jacob |date=26 September 2012|agency=The Wall Street Journal|url=https://www.wsj.com/news/articles/SB10000872396390443507204578020023711640726|access-date=29 December 2013}}</ref> [[File:Cambodia's rice fields.jpg|thumb|left|ဆီယမ်ရိပြည်နယ်ရှိ စပါးခင်း]] ကမ္ဘောဒီးယား နိုင်ငံတော်ဘဏ် သည် နိုင်ငံ၏ ဗဟိုဘဏ် ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံ၏ ဘဏ်လုပ်ငန်းကဏ္ဍနှင့် ပတ်သက်၍ နည်းဥပဒေများဖြင့် ထိန်းကြောင်း ကြပ်မတ်ပေးပြီး နိုင်ငံအတွင်း နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု ဝင်ရောက်ရန်အတွက်လည်း တစိတ်တပိုင်း တာဝန်ရှိသည်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ်မှ ၂၀၁၂ ခုနှစ် အတွင်းတွင် နိုင်ငံအတွင်း မှတ်ပုံတင်ထားသော ဘဏ်နှင့် အသေးစားငွေကြေးလုပ်ငန်းများမှာ ၃၁ ခုမှ ၇၀ ကျော်သို့ တိုးတက်လာခဲ့ပြီး ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ ဘဏ်လုပ်ငန်းနှင့် ငွေကြေးကဏ္ဍတွင် တိုးတက်မှုအား ထင်ရှားစေခဲ့သည်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယား ခရက်ဒစ် ဗျူရို ကို ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတော်ဘဏ်၏ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းအောက်တွင် တည်ထောင်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.creditbureaucambodia.com/about-us/credit-bureau-cambodiacom.html |title=CBC's Mission |publisher=Creditbureaucambodia.com |access-date=15 March 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130613093221/http://www.creditbureaucambodia.com/about-us/credit-bureau-cambodiacom.html |archive-date=13 June 2013 |accessdate=19 July 2021 |archivedate=13 June 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130613093221/http://www.creditbureaucambodia.com/about-us/credit-bureau-cambodiacom.html }}</ref> ယခုအခါ ဘဏ်များနှင့် အသေးစား ငွေကြေးလုပ်ငန်းများ အနေနှင့် ဥပဒေအရ ချေးငွေပေးဆပ်မှုနှင့် ဆိုင်သည့် တိကျသော အချက်အလက်နှင့် ကိန်းဂဏန်းများကို အစီရင်ခံရသဖြင့် ခရက်ဒစ်ဗျူရိုမှ တဆင့် ကမ္ဘောဒီးယား ဘဏ်လုပ်ငန်းကဏ္ဍအတွင်း ပွင့်လင်းမြင်သာမှုနှင့် တည်ငြိမ်မှုကို ပိုမိုတိုးတက်စေခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် ကြုံတွေ့နေရသော ကြီးမားသည့် စိန်ခေါ်မှု တစ်ခုမှာ အသက်ကြီးသော လူကြီးများသည် ပညာရေး မရှိကြပေ။ အထူးသဖြင့် ကျေးလက်ဒေသတွင် ဖြစ်ပြီး ထိုဒေသများတွင် အခြေခံ အဆောက်အအုံလည်း မရှိပေ။ အသစ်တဖန် ဖြစ်ပေါ်လာမည့် နိုင်ငံရေး မတည်ငြိမ်မှုများနှင့် အစိုးရအတွင်း အကျင့်ပျက်ခြစားမှုများကြောင့် နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများကို တွန့်ဆုတ်စေပြီး နိုင်ငံခြား အကူအညီများကို နှောင့်နှေးစေသည်။ သို့ရာတွင် နိုင်ငံအချင်းချင်း အကူအညီပေးမှုများနှင့် နိုင်ငံများ ပေါင်းစပ်၍ အကူအညီပေးမှုများ ရှိသည်။ ၂၀၀၄ ခုနှစ်၌ လှူဒါန်းသူများမှ အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၅၀၄ သန်း လှူဒါန်းရန် အဆိုပြုခဲ့ပြီး <ref name="CIACB">[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/cambodia/ Cambodia]. CIA World FactBook.</ref> အာရှဖွံ့ဖြိုးရေးဘဏ် တစ်ခုတည်းမှ ချေးငွေ၊ အကူအညီနှင့် နည်းပညာ အထောက်အကူ စုစုပေါင်း အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၈၅၀ သန်း အကူအညီပေးခဲ့သည်။<ref name=ADB>{{cite web |url=http://www.adb.org/Documents/Fact_Sheets/CAM.asp |title=A Fact Sheet: Cambodia and Asian Development Bank |publisher=Adb.org |date=25 February 2013 |access-date=16 March 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070404015954/http://www.adb.org/Documents/Fact_Sheets/CAM.asp |archive-date=4 April 2007 |accessdate=19 July 2021 |archivedate=4 April 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070404015954/http://www.adb.org/Documents/Fact_Sheets/CAM.asp }}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားတွင် အလုပ်လုပ်ကိုင်နေသော ကုမ္ပဏီများထံမှ ပါမစ်လျှောက်ရာတွင် လာဘ်ငွေ တောင်းယူခြင်းများ ရှိပြီး ဆောက်လုပ်ရေးနှင့် သက်ဆိုင်သည့် ပါမစ် အစရှိသည်တို့ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.worldbulletin.net/todays-news/159794/bribes-hamper-business-in-cambodia|title=Bribes hamper business in Cambodia – Asia-Pacific – Worldbulletin News|work=World Bulletin}}</ref> [[File:Battambang Provinz 01.jpg|thumb|ဗတ္တမ်ဗောင်းပြည်နယ်တွင် လယ်သမားများ စပါးရိတ်သိမ်းနေပုံ]] ၂၀၁၅ ခုနှစ် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားသမဂ္ဂများ အဖွဲ့ချုပ်၏ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အခွင့်အရေး ညွှန်းကိန်းတွင် ကမ္ဘောဒီးယားအား အလုပ်သမား စုစည်းမှုများအတွက် အဆိုးဆုံး အဆင့်များတွင် ပါဝင်ခဲ့ပြီး "အခွင့်အရေးအတွက် အာမခံချက်မရှိ" သည့် နိုင်ငံများတွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။<ref>Teehan, Sean (16 June 2015) [http://m.phnompenhpost.com/national/kingdom-ranked-low-labour-rights-index Kingdom ranked low in labour rights index]. Phnompenh Post.</ref> ၂၀၁၆ ဧပြီလတွင် ကမ္ဘောဒီးယား အမျိုးသားလွှတ်တော်မှ အလုပ်သမားသမဂ္ဂများ ဥပဒေကို အတည်ပြု ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။ ထိုဥပဒေအား စက်ရုံများတွင် အလုပ်သမားများမှ အကန့်အသတ်ရှိသော ဆန္ဒပြမှုများ ပြုလုပ်နေချိန်နှင့် လမ်းမများပေါ်တွင် လစာတိုးရန်နှင့် အလုပ်လုပ်ရသည့် ပတ်ဝန်းကျင် အခြေအနေ တိုးတက်ကောင်းမွန်စေရန် တောင်းဆိုသည့် အချိန်တွင် ပြဋ္ဌာန်းခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။<ref>[https://thediplomat.com/2016/04/the-trouble-with-cambodias-new-law-on-trade-unions The Trouble With Cambodia’s New Law on Trade Unions]. The Diplomat. Retrieved on 20 December 2016.</ref> ကမ္ဘောဒီးယား၏ ဥပဒေအသစ်နှင့် ပတ်သက်သည့် စိုးရိမ်မှုများကို အလုပ်သမားနှင့် လူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့များသာမကဘဲ နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့အစည်းများကပါ ယေဘုယျအားဖြင့် စိုးရိမ်မကင်း ဖြစ်ခဲ့ကြသည်။ နိုင်ငံတကာ အလုပ်သမား အဖွဲ့၏ ထိုင်း၊ ကမ္ဘောဒီးယားနှင့် လာအိုနိုင်ငံ ရုံးမှ ထိုဥပဒေတွင် အချို့သော အဓိကစိုးရိမ်ဖွယ် အချက်များနှင့် ဟာကွက်များ ရှိသည်ဟု မှတ်ချက်ပေးခဲ့သည်။<ref>[http://www.ilo.org/asia/info/public/pr/WCMS_466553/lang--en/index.htm ILO's statement on Trade Unions law in Cambodia]. Ilo.org (4 April 2016). Retrieved on 20 December 2016.</ref> အမှီအခိုကင်းသော သမဂ္ဂများနှင့် အလုပ်ရှင်များမှ ညှိမရသော အခြေအနေ ဖြစ်နေဆဲပင်ဖြစ်သည်။ "သမဂ္ဂ ၂၅ ခု ရှိတဲ့ စက်ရုံတစ်ခု အနေနဲ့ ဘယ်လို ရပ်တည်ရမလဲ။" ဟု ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းရှင်အသင်း ဥက္ကဋ္ဌ ဗန်ဆိုအင်းက မေးခွန်းထုတ်ခဲ့သည်။ သူက "အလုပ်ရှင်အနေနှင့် အငြင်းပွားမှုတွေကို အဖွဲ့မတူတဲ့ သမဂ္ဂခေါင်းဆောင် ၂၅ ယောက်နဲ့ ညှိရမယ် ဆိုတာ နားမလည်နိုင်ဘူး။ ဥပဒေ အနေနဲ့ နိုင်ငံအတွင်းက သမဂ္ဂတွေကိုလည်း ထိန်းကွပ်သင့်တယ်။" ဟု ထပ်၍ ပြောခဲ့သည်။ အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းရှင်အသင်း၏ အဆိုအရ နိုင်ငံအတွင်းရှိ အဝတ်အစားနှင့် အထည်အလိပ်တင်ပို့သော စက်ရုံ ၅၅၇ ရုံနှင့် ဖိနပ်စက်ရုံ ၅၈ ရုံတို့တွင် အလုပ်သမား ၅၀၀,၀၀၀ အတွက် သမဂ္ဂပေါင်း ၃,၁၆၆ ခု ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။ အထည်ချုပ် လုပ်ငန်းသည် ကမ္ဘောဒီးယား၏ အကြီးဆုံး လုပ်ငန်း ဖြစ်နေပြီး နိုင်ငံ၏ စုစုပေါင်း ပြည်တွင်း ထုတ်ကုန်၏ ၂၆.၂ ရာခိုင်နှုန်း မျှ ရှိသော်လည်း ဗန်ဆိုအင်း၏ အဆိုအရ အလုပ်သမား သမဂ္ဂ ဥပဒေ မရှိပါက နိုင်ငံခြား ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများ အနေနှင့် စီးပွားရေး လာရောက်လုပ်ကိုင်လိမ့်မည် မဟုတ် ဟု ဆိုသည်။<ref>[http://www.voacambodia.com/a/unions-and-employers-deeply-divided-over-cambodia-trade-union-law/3375693.html Unions and Employers Deeply Divided Over Cambodia’s Trade Union Law]. Voacambodia.com (15 June 2016). Retrieved on 20 December 2016.</ref> "အလုပ်သမား သမဂ္ဂ ဥပဒေ ရှိမှသာ ကျွန်တော်တို့ အလုပ်ရှင်တွေ အသက်ဆက်နိုင်မယ်။ ကမ္ဘောဒီးယား တစ်နိုင်ငံတည်း မဟုတ်ဘူး။ နိုင်ငံတိုင်းမှာ အလုပ်သမား သမဂ္ဂ ဥပဒေ ရှိတယ်။ ဥပဒေကို ဝေဖန်တဲ့သူတွေ ကိုယ်တိုင် စီးပွားရေး လုပ်ကြည့်သင့်တယ်။ ဒါမှ သူတို့ နားလည်မယ်။" ဟု သူက ဆိုသည်။ ===ချည်မျှင်နှင့် အထည်လုပ်ငန်း=== [[File:Cambodia Exports Treemap 2017.svg|thumb|right|270px|၂၀၁၇ ခုနှစ် ကမ္ဘောဒီးယား ပို့ကုန် ပြပုံ]] အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းသည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်း၏ အကြီးဆုံးသော အပိုင်းဖြစ်ပြီး နိုင်ငံ ပို့ကုန်၏ ၈၀% မျှ ရှိသည်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် တင်ပို့မှု ပမာဏ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၄.၆၁ ဘီလီယံ အထိ တိုးတက်လာခဲ့ပြီး ၂၀၁၁ ခုနှစ်နှင့် ယှဉ်လျင် ၈% တိုးတက်လာခြင်း ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၃ ခုနစ်၏ ပထမနှစ်ဝက်တွင် အထည်ချုပ်လုပ်ငန်း၏ အစီရင်ခံချက် အရ တင်ပို့ကုန် ပမာဏမှာ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁.၅၆ ဘီလီယံမျှ ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။<ref name="investvine">{{cite web|url=http://investvine.com/cambodias-textile-industry-grew-32/|title=Cambodia's textile industry grew 32%|first=Arno|last=Maierbrugger|work=Inside Investor|date=11 July 2013|access-date=11 July 2013}}</ref> ထိုကဏ္ဍတွင် အလုပ်သမား ၃၃၅,၄၀၀ ဦးကို အလုပ်အကိုင်ပေးထားခဲ့ပြီး ၎င်းတို့ထဲတွင် ၉၁% မှာ အမျိုးသမီးများ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားအတွက် ပိုမိုကောင်းမွန်သော စက်ရုံများ အဖွဲ့ကို ၂၀၀၁ ခုနှစ်တွင် ကုလသမဂ္ဂ၏ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမား အဖွဲ့နှင့် ကမ္ဘာ့ဘဏ်အဖွဲ့မှ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဘဏ္ဍာရေး ကော်ပိုရေးရှင်းတို့ ပူးပေါင်း ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ထိုအစီအစဉ်မှ အလုပ်သမားများ၊ အလုပ်ရှင်များ နှင့် အစိုးရတို့နှင့် ဆက်သွယ်ဆောင်ရွက်၍ အလုပ်လုပ်ရသည့် ပတ်ဝန်းကျင် အခြေအနေကို တိုးတက်ရန်နှင့် အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းအတွင်း ပြိုင်ဆိုင်နိုင်မှု ပိုမိုကောင်းမွန်လာစေရန်တို့ အတွက် ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web |title=Better Factories Cambodia Annual Report 2018: An Industry and Compliance Review |url=https://betterwork.org/blog/portfolio/better-factories-cambodia-annual-report-2018-an-industry-and-compliance-review/ |website=betterwork.org}}</ref> ၂၀၁၈ ခုနှစ် မေလ ၁၈ ရက်တွင် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားအဖွဲ့၏ ကမ္ဘောဒီးယားအတွက် ပိုမိုကောင်းမွန်သော စက်ရုံများ အစီအစဉ် မှ စီမံကိန်း၏ အကြံပေးအဖွဲ့သည် ဖနွမ်းပင်မြို့တွင် တွေ့ဆုံပြီး အဖွဲ့၏ ကာလတဝက် သုံးသပ်မှုနှင့် ပတ်သက်၍ သုံးသပ်ကောက်နှုတ်ချက် နှင့် အကြံပေးချက် မူကြမ်းအတွက် ထည့်သွင်းဆွေးနွေးမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့သည့်အပြင် အစီအစဉ်အတွက် ပွင့်လင်းမြင်သာသော အစီရင်ခံမှု အစပျိုးရန် အတွက် မည်သို့ ပိုမိုခိုင်မာအောင် လုပ်ဆောင်သင့်သည် ဆိုသည့် နည်းလမ်းများကိုလည်း ဆွေးနွေးခဲ့သည်။ စီမံကိန်း၏ အကြံပေးအဖွဲ့မှ အစီအစဉ်၏ ကမ္ဘောဒီးယား အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းနှင့် လုပ်သားများအပေါ် သက်ရောက်မှုများနှင့် ပတ်သက်၍ စစ်ဆေးမှုများ၏ တွေ့ရှိချက်များကို အနှစ်ချုပ်သုံးသပ်ရာတွင် အောက်ပါတို့ ပါဝင်သည်။ * အထည်ချုပ်လုပ်ငန်း တစ်ခုလုံး၏ ဖွံ့ဖြိုးမှု အပေါ်တွင် ပါဝင် အကျိုးပြုနိုင်ခဲ့သည်။ * ပိုမိုကောင်းမွန်သော စက်ရုံများ အစီအစဉ်မှာ အလုပ်သမား ၅ သိန်းကျော် အပြင် သူတို့ မိသားစုများ၏ ဘဝများကိုပါ တိုးတက်စေခဲ့သည်။ * အလုပ်သမားများအနေနှင့် မှန်ကန်သော လစာနှင့် လူမှုရေးဆိုင်ရာ ကာကွယ်မှု အခွင့်အလမ်းများ ရရှိရန် သေချာစေခဲ့သည်။ * ကလေးအလုပ်သမားများကို ထိုကဏ္ဍမှ လုံးဝ နီးပါး ဖယ်ရှားပစ်နိုင်ခဲ့သည်။ * အားလုံး အနေနှင့် ကမ္ဘောဒီးယား၏ အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းကို ပိုမိုလုံခြုံစိတ်ချရသည့် အနေအထား ဖြစ်စေခဲ့သည်။ * အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းအတွင်းရှိ အလုပ်သမားများ အားလုံးအတွက် အခွင့်အလမ်း ညီမျှသော အနေအထား အဖြစ် ဖန်တီးပေးနိုင်ခဲ့သည်။ * စီးပွားရေး လုပ်ငန်း ဆောင်ရွက်ချက်များကို (၁) စက်ရုံ၏ အချက်အလက်များကို အသုံးပြု၍ တိုးတက်နိုင်သည့် နေရာများကို မီးမောင်းထိုးပြခဲ့ခြင်း (၂) နိုင်ငံတကာ အမှတ်တံဆိပ်များ/ဝယ်ယူသူများ၏ အန္တရာယ် စီမံခန့်ခွဲမှုအတွက် အဓိက အစိတ်အပိုင်းဖြစ် ရပ်တည်ပေးခဲ့ခြင်းဖြင့် လွှမ်းမိုးနိုင်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web |title=Statement from the Project Advisory Committee of Better Factories Cambodia on its 47th Meeting – Better Work |url=https://betterwork.org/blog/2018/06/20/statement-from-the-project-advisory-committee-of-better-factories-cambodia-on-its-47th-meeting/ |website=betterwork.org}}</ref> ===ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်း=== [[File:Angkor Wat Tourists.jpg|thumb|right|220px|နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ [[ဆီယမ်ရိမြို့]] ရှိ [[အန်ကောဝပ်]] သို့ ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွား ၂.၆ သန်းခန့် လာရောက်လည်ပတ်လေ့ ရှိသည်။<ref>{{Cite web|url=https://www.phnompenhpost.com/business/angkor-hosts-26m-visitors|title=Angkor hosts 2.6M visitors|website=www.phnompenhpost.com}}</ref>]] ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းသည် အထည်အလိပ်လုပ်ငန်း ပြီးလျှင် နိုင်ငံ၏ ဒုတိယမြောက် ဝင်ငွေအများဆုံး ရရှိသည့် လုပ်ငန်း ဖြစ်သည်။ <ref name="USDOS3" /> ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံတကာမှ ကမ္ဘာလှည့် ခရီးသွားပေါင်း ၆ သန်းမျှ ရှိခဲ့ပြီး ၂၁ ရာစု အစမှစ၍ ၁၀ ဆမျှ တိုးတက်လာခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite web |title=Tourism Statistics Report Year 2018 |url=https://www.tourismcambodia.com/img/resources/cambodia_tourism_statistics_2018.pdf |website=Ministry of Tourism |access-date=1 August 2019}}</ref> ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းမှ နိုင်ငံအတွင်း အလုပ်လုပ်သူ ၂၆% ကို အလုပ်ပေးထားနိုင်ပြီး အရေအတွက်အားဖြင့် ဆိုပါက ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသားတို့အတွက် အလုပ်အကိုင် ၂.၅ သန်းမျှ ဖြစ်သည်။ <ref>{{Cite web|date=2021-04-06|title=This Is Why Cambodia Is the BEST Place to Visit Post Coronavirus Pandemic!|url=https://thegotofamily.com/2021/04/this-is-why-cambodia-is-the-best-place-to-visit-post-coronavirus-pandemic/|access-date=2021-04-08|website=The Go To Family|language=en-US}}</ref> ဖနွမ်းပင်မြို့ နှင့် အန်ကောဝပ်တို့ အပြင် အခြားသော ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားများ သွားရောက်လည်ပတ်သော နေရာများတွင် အနောက်တောင်ပိုင်းရှိ နာမည်ကျော် ကမ်းခြေများရှိသော သီဟာနုဗေးလ်မြို့ နှင့် အနောက်မြောက်ပိုင်းရှိ ဗတ္တမ်ဗောင်းတို့ ဖြစ်ကြကာ ထိုနေရာနှစ်ခု စလုံးမှာ ကမ္ဘောဒီးယားသို့ လာရောက်လည်ပတ်သူများ၏ သိသာသော အစိတ်အပိုင်း ဖြစ်သော ကျောပိုးအိတ်လွတ် ခရီးသွားများအတွက် ကျော်ကြားသော နေရာများ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.myfunkytravel.com/backpacking-route-south-east-asia.html|title=Popular Backpacking Destinations in Southeast Asia|access-date=28 October 2014}}</ref> ကမ်ပုတ်မြို့ နှင့် ဘိုကာတောင် စတေရှင် အပါအဝင် ကက်ပ် မြို့တို့ ဝန်းကျင်နေရာများမှာလည်း ခရီးသွားများ စိတ်ဝင်စားသော နေရာများ ဖြစ်သည်။ ၁၉၉၃ ခုနှစ် UNTAC ရွေးကောက်ပွဲအပြီး တည်ငြိမ်သော ကာလမှစ၍ ကမ္ဘာလှည့် ခရီးသွားလုပ်ငန်းမှာ ပုံမှန် တိုးတက်လာခဲ့သည်။ <ref>[https://web.archive.org/web/20110304011512/http://www.cambodia-tourism.org/download/Cambodia_Touris_Statistics_2010.pdf Tourism Statistics Report March 2010]. cambodia-tourism.org.</ref> ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် လာရောက်လည်ပတ်သော နိုင်ငံခြားသား အများစုမှာ တရုတ်နိုင်ငံသားများ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းမှ ရရှိသော ဝင်ငွေသည် ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၄.၄ ဘီလီယံ အထိ တိုးတက်လာခဲ့ပြီး ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ စုစုပေါင်း အမျိုးသား ထုတ်ကုန်၏ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်း ခန့်မျှ ဖြစ်သည်။ ဆီယမ်ရိပြည်နယ်ရှိ အန်ကောဝပ် သမိုင်းဝင် ဥယျာဉ်၊ သီဟာနုဗေးလ်ရှိ ကမ်းခြေများ၊ ဖနွမ်းပင် မြို့တော်နှင့် ကမ္ဘောဒီးယား ၏ ၁၅၀ ခုမျှသော ကက်စီနို လောင်းကစားရုံများ (၂၀၁၄ ခုနှစ်တွင် ၅၇ ခုသာ ရှိသည်။)<ref>{{cite book |title=Transnational Organized Crime in Southeast Asia: Evolution, Growth, and Impact, 2019|url=https://www.unodc.org/documents/southeastasiaandpacific/Publications/2019/SEA_TOCTA_2019_web.pdf |date=2019 |publisher=United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC) |location=Bangkok |page=20}}</ref> တို့မှာ နိုင်ငံခြား ခရီးသွားများ အတွက် အဓိက ဆွဲဆောင်မှုများ ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း ကမ္ဘောဒီးယားအား ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားများအတွက် လုံခြုံစိတ်ချရသည့် လည်ပတ်စရာနေရာ အဖြစ် နာမည်ယူခြင်းမှာ နိုင်ငံရေးနှင့် ပြည်တွင်း မငြိမ်သက်မှုများနှင့်<ref>{{Cite news|url=https://www.cambodiadaily.com/archives/civil-unrest-119267/|title=Civil Unrest|date=16 October 2016|work=The Cambodia Daily|access-date=20 June 2017|language=en-US|accessdate=13 August 2021|archivedate=11 August 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170811055108/https://www.cambodiadaily.com/archives/civil-unrest-119267/}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.cnbc.com/2016/08/27/kem-lays-murder-puts-cambodia-politics-economy-at-risk-as-unrest-looms.html|title=Kem Ley's murder puts Cambodia politics, economy at risk as unrest looms|website=CNBC|last=Chandran|first=Nyshka|date=27 August 2016|access-date=20 June 2017}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.travelhappy.me/civil-unrest-in-phnom-penh-cambodia/|title=Civil Unrest in Phnom Penh, Cambodia – TravelHappy.Me|date=20 September 2013|work=TravelHappy.Me|access-date=20 June 2017|language=en-US|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20170811022429/http://www.travelhappy.me/civil-unrest-in-phnom-penh-cambodia/|archive-date=11 August 2017|accessdate=13 August 2021|archivedate=11 August 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170811022429/http://www.travelhappy.me/civil-unrest-in-phnom-penh-cambodia/}}</ref> တိုင်းပြည်သို့ လာရောက်လည်ပတ်သည့် နိုင်ငံခြား ခရီးသွားများအပေါ် ကျူးလွန်ခဲ့သည့် နာမည်ကြီး ကြမ်းတမ်းရက်စက်သော မှုခင်းများကြောင့် ခက်ခဲနှောင့်နှေးခဲ့ရသည်။<ref>{{Cite news|url=http://www.khmertimeskh.com/news/15252/embassies-warn-of-rise-in-coastal-crime/|title=Embassies Warn of Rise in Coastal Crime|last=Laurenson|first=Jack|work=Khmer Times|access-date=20 June 2017}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.khmertimeskh.com/news/14091/two-rapes-in-3-days-reveal-resort---s-dark-side/|archive-url=https://wayback.archive-it.org/all/20171010224352/http://www.khmertimeskh.com/news/14091/two-rapes-in-3-days-reveal-resort---s-dark-side/|url-status=dead|archive-date=10 October 2017|title=Two Rapes in 3 Days Reveal Resort's Dark Side|last=Laurenson|first=Jack|work=Khmer Times|access-date=20 June 2017|accessdate=13 August 2021|archivedate=10 October 2017|archiveurl=https://wayback.archive-it.org/all/20171010224352/http://www.khmertimeskh.com/news/14091/two-rapes-in-3-days-reveal-resort---s-dark-side/}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.khmertimeskh.com/news/12397/deaths-of-foreigners-shrouded-in-mystery/|title=Deaths of Foreigners Shrouded in Mystery|last=Laurenson|first=Jack|website=Khmer Times|access-date=20 June 2017}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားရှိ ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားများအတွက် အိမ်ပြန်လက်ဆောင် ထုတ်လုပ်သည့်လုပ်ငန်းမှာ ခရီးသွားများ စိတ်ဝင်တစား အဓိကလည်ပတ်ရာနေရာများ ပတ်ဝန်းကျင်တွင် လူအများအပြားကို အလုပ်ပေးထားနိုင်ခဲ့သည်။ ထုတ်လုပ်နိုင်သော လက်ဆောင်များ၏ အရေအတွက်မှာ တိုးပွားလာသော ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားများ အတွက် မလုံလောက်သဖြင့် ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားများ အတွက် ရောင်းချသော လက်ဆောင်ပစ္စည်းအများအပြားကို တရုတ်၊ ထိုင်းနှင့် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံတို့မှ တင်သွင်းရသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.aha-kh.com/ |title=AHA Angkor Handicraft Association|website=Aha-kh.com |access-date=15 March 2013}}</ref> နိုင်ငံတွင်း ထုတ်လုပ်သော လက်ဆောင်ပစ္စည်းများတွင် * ခရာမာ (ရိုးရာခေါင်းစည်း) *ကြွေထည်များ * ဆပ်ပြာ၊ ဖယောင်းတိုင်နှင့် ဟင်းခတ် အမွှေးအကြိုင်များ<ref>{{cite web |url=http://www.senteursdangkor.com/html/en/our_products.php/ |title=Senteur d'Angkor |website=Senteursdangkor.com |access-date=15 March 2013 |accessdate=13 August 2021 |archivedate=4 May 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130504161246/http://www.senteursdangkor.com/html/en/our_products.php/ }}</ref> *သစ်သားပန်းပု၊ ယွန်းထည်နှင့် ငွေပန်းကန်များ<ref>{{cite web |url=http://www.artisansdangkor.com/|title=Artisans d'Angkor |website=Artisans d'angkor |access-date=1 August 2019}}</ref> * ဆန်ဝိုင်အရက်ဖြည့်ထားသည့် ဆေးခြယ်ထားသော ပုလင်းများ တို့ ပါဝင်သည်။ ===စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး=== {{main|ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး}} ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးသည် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးလုပ်ငန်းပေါ်တွင် မှီခိုနေသည်။ ၁၉၈၅ ခုနှစ်၌ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးသည် ဂျီဒီပီ၏ ၉၀% မျှ ရှိပြီး အလုပ်လုပ်နိုင်သူ၏ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းကို အလုပ်ပေးထားသည်။ ဆန်စပါးသည် အဓိက စားနပ်ရိက္ခာ ဖြစ်သည်။ အဓိကအားဖြင့် အရန်စိုက်ပျိုးသီးနှံများတွင် ပြောင်းဖူး၊ ပီလောပီနံ၊ ကန်စွန်းဥ၊ မြေပဲ၊ ပဲပိစပ်၊ နှမ်း၊ ပဲခြောက် နှင့် ရာဘာ တို့ ပါဝင်သည်။ အဓိက စီးပွားဖြစ် သီးနှံမှာ ရာဘာ ဖြစ်သည်။ ၁၉၈၀ ခုနှစ်များတွင် ရာဘာသည် အဓိက စိုက်ပျိုးသီးနှံ ဖြစ်ပြီး ဆန်စပါးပြီးလျှင် ဒုတိယလိုက်ကာ နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံခြားငွေရရှိသည့် နည်းလမ်း အနည်းငယ် အတွင်းမှ တစ်ခု ဖြစ်သည်။ ===သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး=== [[File:Road 4 to Sihanouk.JPG|thumb|နိုင်ငံတော် အဝေးပြေးလမ်း အမှတ် ၄]] ပြည်တွင်းစစ်နှင့် လျစ်လျူရှုမှုတို့ကြောင့် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး စနစ် အကြီးအကျယ် ပျက်စီးခဲ့ရသည်။ အခြားနိုင်ငံများ၏ အကူအညီဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယားသည် အဓိက အဝေးပြေးလမ်းမများကို နိုင်ငံတကာစံနှုန်းနှင့် အညီ အဆင့်မြှင့်တင်ခဲ့ပြီး အများစုမှာ ၂၀၀၆ ခုနှစ်မှစ၍ တိုးတက်လာခဲ့သည်။ အဓိကလမ်းမ အများစုမှာ လမ်းခင်းပြီး ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် ရထားလမ်း နှစ်ခု ရှိပြီး စုစုပေါင်း အရှည် {{convert|၆၁၂|km|mi|abbr=off}} မျှ ရှိပြီး တစ်လမ်းတည်းသွားသော {{convert|၁|m|ftin|spell=in|adj=mid|abbr=off}} အကျယ် ရထားလမ်း ဖြစ်သည်။<ref name=CamRail>{{cite news|title=Cambodian railway to be revived by 2013 |url=http://www.railwaygazette.com/nc/news/single-view/view/cambodian-railway-to-be-revived-by-2013.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20110401003014/http://www.railwaygazette.com/nc/news/single-view/view/cambodian-railway-to-be-revived-by-2013.html |archive-date=1 April 2011 |work=Railway Gazette International|date=16 December 2009|url-status=dead}}</ref> ရထားလမ်းသည် မြို့တော်မှ တောင်ဘက်ကမ်းရိုးတန်းရှိ သီဟာနုဗေးလ်မြို့သို့ သွားသည်။ ရထားများသည် ကမ္ဘောဒီးယားရှိ မြို့တော် တစ်မြို့နှင့် တစ်မြို့ အပြင် တောင်ပိုင်းရှိ ဒေသများသို့ ဆက်စပ် ပြေးလွှားလျက် ရှိသည်။ ၁၄ နှစ်ကြာပြီးနောက် မြို့တော် နှစ်ခုကြား ရထားပို့ဆောင်ရေး လတ်တလောတွင် ပြန်လည် စတင်ခဲ့ပြီး ကုန်းလမ်းခရီးသွားသူများ အတွက် ပိုမိုလုံခြုံစိတ်ချရသော ရွေးချယ်စရာ တစ်ခု ဖြစ်စေခဲ့သည်။ <ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/travel/2016/jun/05/trains-phnom-penh-sihanoukville-kampot|title=Cambodia revives train service between Phnom Penh and Sihanoukville|work=The Guardian|access-date=4 February 2017}}</ref> ရထားများသည် ဖနွမ်းပင်မှ ဆီဆိုဖွန်သို့လည်း ဆက်သွယ်ထားကြသည်။ (တစ်ခါတစ်ရံ ဗတ္တမ်ဗောင်း အထိ သွားလေ့ ရှိသည်။) ၁၉၈၇ ခုနှစ်တွင် ဖနွမ်းပင်နှင့် ဗတ္တမ်ဗောင်းကြား တစ်ပတ်လျှင် ရထားတစ်ကြိမ်မျှသာ ရှိသော်လည်း အာရှဖွံ့ဖြိုးရေးဘဏ်မှ အများဆုံး ထောက်ပံ့ထားသော အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၁၄၁ သန်းတန် စီမံကိန်းမှာ ကမ္ဘောဒီးယား၏ အားနည်းကျဆင်းနေသော ရထားစနစ်ကို ပြန်လည် အသက်သွင်းပေးခဲ့ပြီး အနာဂတ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားအား ဘန်ကောက်နှင့် ဟိုချီမင်းစီးတီးတို့ရှိ အဓိက စက်မှုနှင့် သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး ဗဟိုဌာနများသို့ ဆက်သွယ်ပေးမည် ဖြစ်သည်။<ref name=CamRail /> ဖနွမ်းပင်နှင့် သီဟာနုဗေးလ်မြို့တို့ကို ဆက်သွယ်ထားသော ပြည်နယ်ချင်းဆက် လမ်း မျှသာမက ယခင်က မြေကြီးလမ်းများအား ကွန်ကရစ် ကတ္တရာလမ်း အဖြစ် ပြန်လည် ပြောင်းလဲခြင်း အပြင် အဓိက မြစ်များအား ဖြတ်သန်းသွားသော နေရာ ၅ ခုအား တံတား တည်ဆောက်လိုက်ခြင်းကြောင့် ယခုအခါ ဖနွမ်းပင်နှင့် ကိုကောင်း တို့အား အမြဲတမ်း ဆက်သွယ်သွားလာနိုင်ပြီဖြစ်ကာ ထို့အတွက်ကြောင့် အိမ်နီးချင်း ထိုင်းနိုင်ငံ နှင့် ၎င်း၏ လမ်းများသို့ အဟန့်အတားမရှိသော လမ်းဖြင့်ဆက်သွယ်နိုင်ပြီဖြစ်သည်။ [[File:Phnom Penh Airport Shuttle Train.jpg|thumb|right|ဖနွမ်းပင် လေဆိပ် လွန်းပျံရထား]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ လမ်းများပေါ်တွင် ယာဉ်မတော်တဆမှု ဖြစ်ပွားခြင်းမှာ ကမ္ဘာ့စံနှုန်းနှင့် ယှဉ်လျှင် အလွန်မြင့်မားသည်။ ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင် ကားစင်းရေ ၁၀,၀၀၀ အတွက် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ လူသေဆုံးမှုနှုန်းမှာ ဖွံ့ဖြိုးပြီး နိုင်ငံများနှင့် ယှဉ်လျှင် ၁၀ ဆမျှ များပြားသည်။ နောက် ၃ နှစ်တွင် လမ်းမပေါ်တွင် သေဆုံးမှုမှာ နှစ်ဆစီမျှ မြင့်တက်လာခဲ့သည်။ <ref>{{cite web|url=https://www.who.int/violence_injury_prevention/road_traffic/5year_strategy/en/travis_annualreport_execsum.pdf |title=Cambodia Road Traffic Accident and Victim Information System|website=WHO |access-date=16 March 2013}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယား၏ ကျယ်ပြန့်လှသော ပြည်တွင်းရေလမ်းကြောင်းများမှာ နိုင်ငံတကာ ကုန်သွယ်ရေးတွင် သမိုင်းကြောင်းအရ အရေးပါသည်။ မဲခေါင်မြစ်၊ တုန်လီဆပ်မြစ်နှင့် ၎င်းတို့၏ မြစ်လက်တက်များ ရှိပြီး တုန်လီဆပ်မြစ်၏ သိသာစွာ ရှည်လျားသော ရေလမ်းကြောင်းရှိကာ တစ်နှစ်ပတ်လုံး ရေစူး {{convert|၀.၆|m|ft|1|abbr=off}} ဖြင့် သွားလာနိုင်သော ရေလမ်းကြောင်း {{convert|၃,၇၀၀|km|mi|abbr=off}} မျှ ရှိပြီး ရေစူး {{convert|၁.၈|m|ft|1|abbr=off}} ဖြင့် သွားလာနိုင်သော ရေလမ်းကြောင်း {{convert|၂၈၂|km|mi|abbr=off}} မျှ ရှိသည်။ <ref name="CNTRYDTA">{{cite web|url=http://www.country-data.com/cgi-bin/query/r-2187.html |title=Cambodia – Railroads |website=Country-data.com |access-date=16 March 2013}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတွင် အဓိကဆိပ်ကမ်း နှစ်ခု ရှိပြီး ဖနွမ်းပင်နှင့် သီဟာနုဗေးလ်တို့ ဖြစ်ကာ ဆိပ်ကမ်း အသေး ၅ ခု ရှိသည်။ ဖနွမ်းပင်ဆိပ်ကမ်းသည် ဘတ်ဆပ်မြစ်၊ မဲခေါင်မြစ်နှင့် တုန်လီဆပ်မြစ်တို့ ဆုံရာတွင် တည်ရှိပြီး စိုစွတ်သော ရာသီတွင် တန်ချိန် ၈,၀၀၀ အထိ သင်္ဘောများ ဆိုက်ကပ်နိုင်ကာ ခြောက်သွေ့သောရာသီတွင် တန်ချိန် ၅,၀၀၀ အထိ သင်္ဘောများ ဆိုက်ကပ်နိုင်သည်။ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းဆောင်ရွက်မှုများ များပြားလာသည်နှင့် အမျှ မော်တော်ကား အသုံးပြုမှု တိုးတက်လာသော်လည်း မော်တော်ဆိုင်ကယ်မှာ အဓိကနေရာယူထားဆဲပင် ဖြစ်သည်။ <ref>"Picking Up Speed: As Cambodia's Traffic Levels Increase, So Too Does the Road 'Death Toll'", ''The Cambodia Daily'', Saturday, 9–10 March 2002.</ref> "ဆိုင်ကလို" (ပြင်သစ်စကားမှ ဆင်းသက်သည်) သို့မဟုတ် ဆိုက္ကား များသည် ၁၉၉၀ ခုနှစ်များတွင် လူကြိုက်များခဲ့သော်လည်း "ဟွီးမော့" (ဆိုင်ကယ်တွင် နောက်တွဲချိတ်ထားသောယာဉ်) နှင့် အိန္ဒိယမှ တင်သွင်းသော လန်ချားတို့သည် တဖြည်းဖြည်း အစားထိုး နေရာယူလာခဲ့သည်။ ဆိုင်ကလိုသည် ကမ္ဘောဒီးယား တစ်နိုင်ငံတည်းတွင်သာ ရှိပြီး ဆိုက္ကားနင်းသူသည် ခရီးသည်၏ နောက်တွင် နေရာယူပြီး နင်းရသည့်ယာဉ် ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://goseasia.about.com/od/cambodia/g/cyclo.htm |title=Cyclo – Transport in Cambodia |website=Goseasia.about.com |date=9 April 2012 |access-date=16 March 2013}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားတွင် ခရီးသည်စီး လေဆိပ် ၃ ခု ရှိသည်။ ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် စံချိန်တင်အဖြစ် ခရီးသည် ၁၀သန်းကို ဝန်ဆောင်မှု ပေးနိုင်ခဲ့သည်။<ref>{{cite news |url=https://www.phnompenhpost.com/business/airports-pass-10m-passenger-mark |title=Airports pass 10M passenger mark |work=The Phnom Penh Post |date=20 December 2018}}</ref> ဖနွမ်းပင် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ် သည် ကမ္ဘောဒီးယားရှိ အစည်ကားဆုံး လေဆိပ် ဖြစ်သည်။ ဆီယမ်ရိ-အန်းကော အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာလေဆိပ်သည် ဒုတိယမြောက် အစည်ကားဆုံး လေဆိပ်ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘောဒီးယား နိုင်ငံသို့ အဝင်အထွက် ပြုလုပ်သော နိုင်ငံတကာ ခရီးစဉ် အများဆုံး ပြေးဆွဲရာ လေဆိပ် ဖြစ်သည်။ သီဟာနု အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ်သည် ကမ်းရိုးတန်းမြို့ ဖြစ်သော သီဟာနုဗေးလ်မြို့တွင် တည်ရှိသည်။ ==လူ့အဖွဲ့အစည်း== ===လူဦးရေပျံ့နံ့ နေထိုင်မှု=== {{Historical populations|type=Cambodia | 1962|5728771 | 1980|6600000 | 1994|9900000 | 1996|10700000 | 1998|11437656 | 2004|12800000 | 2008|13395682 | 2013|14700000 | 2019|15552211 | percentages = pagr | footnote = National Institute of Statistics: General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019, Chapter 2, p. 6<ref name="Census 2019" /> }} ၁၉၂၁ ခုနှစ်တွင် ပြင်သစ်အစောင့်အရှောက်ခံ နယ်မြေ ကမ္ဘောဒီးယား၏ ပထမဆုံး တရားဝင် လူဦးရေစာရင်း ကို ကောက်ယူခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း အခွန်ကောက်ခံနိုင်ရန်အတွက် အသက် ၂၀ မှ အသက် ၆၀ အတွင်း အမျိုးသားများကို ထည့်သွင်းရေတွက်ခဲ့သည်။<ref>{{cite book|title=Organization and Administration of the General Population Census of Cambodia, 1998|date=2001|publisher=National Institute of Statistics, Ministry of Planning|location=Phnom Penh, Cambodia|page=2|url=https://books.google.com/books?id=KEnkAlnHECYC|access-date=17 July 2020}}</ref> ၁၉၆၂ ခုနှစ် လူဦးရေစာရင်း ကောက်ယူပြီးနောက် ကမ္ဘောဒီးယား၏ ပြည်တွင်း ပဋိပက္ခများနှင့် မတည်ငြိမ်မှုများကြောင့် ၁၉၉၈ ခုနှစ် အခြား တရားဝင် လူဦးရေ စာရင်း ကောက်ယူသည့် အချိန်အထိ ၃၆ နှစ်မျှကြာသော အချိန်ကွာဟမှု ဖြစ်ခဲ့သည်။ <ref>{{cite journal|author1=Huguet, Jerrold R.|author2=Chamratrithirong, Apichat|author3=Rao, Nott Rama|author4=Than, San Sy|title=Results of the 1998 Population Census in Cambodia|journal=Asia-Pacific Population Journal|date=September 2000|volume=15|issue=3|page=1|url=https://www.unescap.org/sites/default/files/APPJ-Vol-15-No-3.pdf|access-date=17 July 2020|publisher=United Nations ESCAP|doi=10.18356/b3b0a408-en}}</ref> လက်ရှိအချိန်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားလူဦးရေ၏ ၅၀ ရာခိုင်နှုန်းမှာ အသက် ၂၂ နှစ်အောက် ဖြစ်သည်။ မိန်းမနှင့် ယောက်ျား အချိုးမှာ ၁.၀၄ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် မဟာမဲခေါင်ရပ်ဝန်းဒေသအတွင်း အမျိုးသမီး အလေးအသာဆုံး အချိုးရှိသည့် နိုင်ငံဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2018.html|title=Sex Ratio|work=CIA World Factbook|publisher=Cia.gov|access-date=21 December 2010|accessdate=16 August 2021|archivedate=30 November 2013|archiveurl=https://www.webcitation.org/6LWbhGP6T?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2018.html}}</ref> အသက် ၆၅ နှစ်အထက် ကမ္ဘောဒီးယားများတွင် မိန်းမ နှင့် ယောက်ျား အချိုးမှာ ၁.၆:၁ ဖြစ်သည်။ <ref name="CIACB" /> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ မွေးဖွားနှုန်းမှာ အမျိုးသမီးတစ်ဦးလျှင် ၂.၅ ဦး မျှ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite news|url=https://data.worldbank.org/indicator/SP.DYN.TFRT.IN?end=2018&locations=KH&start=2018&view=bar|title=Fertility rate, total (births per woman) – Cambodia|date=7 June 2020|work=World Bank}}</ref> ၂၀၀၀ ခုနှစ်တွင် မွေးဖွားနှုန်းမှာ ကလေး ၄.၀ ဦး ဖြစ်သည်။ <ref name="CDHS" /> မြို့ပြတွင် နေထိုင်ကြသော အမျိုးသမီးများမှာ ပျမ်းမျှအားဖြင့် ကလေး ၂.၂ ဦး မွေးဖွားကြပြီး ကျေးလက်ဒေသတွင် နေထိုင်ကြသော အမျိုးသမီးများမှာ ကလေး ၃.၃ ဦး မွေးဖွားကြသည်။ <ref name="CDHS" /> မွေးဖွားနှုန်းသည် မွန်ဒိုးကီရီပြည်နယ် နှင့် ရာတာနက် ကီရီပြည်နယ်တို့တွင် အများဆုံး ဖြစ်ပြီး အမျိုးသမီး တစ်ဦးလျှင် ပျမ်းမျှ ကလေး ၄.၅ ဦး မွေးဖွားကြသည်။ ဖနွမ်းပင်တွင် အနည်းဆုံး ဖြစ်ပြီး အမျိုးသမီးတစ်ဦးလျှင် ပျမ်းမျှ ကလေး ၂.၀ ဦးသာ မွေးဖွားကြသည်။<ref name="CDHS">[http://www.nis.gov.kh/ National Institute of Statistics CAMBODIA DEMOGRAPHIC AND HEALTH SURVEY 2010]. Nis.gov.kh (10 November 2013). Retrieved on 5 July 2015.</ref> ===လူမျိုးများ=== [[File:Cambodia ethnic map colors more distinct.png|thumb|left|380px|ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ လူမျိုးများ နေထိုင်ရာပြ မြေပုံ]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အဓိက လူဦးရေမှာ ခမာလူမျိုးများ (၉၅%ကျော်) ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံ၏ တစ်ခုတည်းသော ရုံးသုံးဘာသာစကား ဖြစ်သည့် ခမာစကားကို ပြောဆိုကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယား နိုင်ငံ၏ လူဦးရေ အများစုမှာ မျိုးတူကြသည်။ လူနည်းစုလူမျိုးများတွင် ချမ်လူမျိုး (၁.၂%)၊ ဗီယက်နမ်လူမျိုး (၀.၁%) နှင့် တရုတ်လူမျိုး (၀.၁%) တို့ ပါဝင်သည်။<ref name="CIACB" /> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံရှိ အကြီးဆုံး လူမျိုးစုမှာ ခမာလူမျိုးများ ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘောဒီးယား လူဦးရေ၏ ၉၀% ရှိကာ ၎င်းတို့နေထိုင်သော မြေနိမ့်ပိုင်းမဲခေါင်ဒေသတွင် အရင်းခံသော လူမျိုးစု ဖြစ်သည်။ ခမာများသည် သမိုင်းကြောင်း အရ မဲခေါင်မြစ်အောက်ပိုင်းအနီးတွင် ကန့်လန့်ဖြတ် မျဉ်းကွေးပုံစံ ဆက်တိုက် နေထိုင်ကြပြီး ယနေ့ခေတ် ထိုင်းနိုင်ငံ၊ လာအိုနိုင်ငံနှင့် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတို့ ဆုံစည်းရာ အနောက်မြောက်ပိုင်းမှ ဗီယက်နမ်အရှေ့တောင်ပိုင်း မဲခေါင်မြစ်ဝအထိ တိုင်အောင် နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ ဒုတိယလူဦးရေ အများဆုံး လူနည်းစုလူမျိုးစုမှာ ဗီယက်နမ်လူမျိုးများ ဖြစ်ပြီး ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် ၁၆,၀၀၀ ခန့် ရှိကာ နိုင်ငံ၏ အရှေ့တောင်ပိုင်း မဲခေါင်မြစ်ဝှမ်းနှင့် ကပ်လျှက် ပြည်နယ်များတွင် နေထိုင်ကြသည်။ ဗီယက်နမ်ဘာသာစကားအား မွန်-ခမာ ဘာသာစကားအဖြစ် သတ်မှတ်ထားသော်လည်း ထိုလူမျိုးနှစ်စုမှာ ယဉ်ကျေးမှုအားဖြင့် ဆက်နွယ်မှု လွန်စွာနည်းပါးပြီး အစောပိုင်း ခမာလူမျိုးများမှာ အိန္ဒိယ ယဉ်ကျေးမှု ရပ်ဝန်း၏ လွှမ်းမိုးမှုကို ခံခဲ့ကြရပြီး ဗီယက်နမ်တို့မှာ တရုတ်ယဉ်ကျေးမှု ရပ်ဝန်း၏ တစ်စိတ်တဒေသ ဖြစ်သည်။<ref name="David Chandler 2000">{{cite book |author=Chandler, David |title=A History of Cambodia |publisher=Westview Press|date=2000}}</ref> ခမာလူမျိုးနှင့် ဗီယက်နမ်လူမျိုးတို့အကြား လူမျိုးရေး တင်းမာမှုမှာ အန်ကောခေတ်အလွန် (၁၆ ရာစုမှ ၁၉ ရာစုအတွင်း) မှစ၍ ခြေရာခံနိုင်ပြီး ထိုအချိန်အတွင်းတွင် တိုင်းပြည်သစ်ဖြစ်သော ဗီယက်နမ် နှင့် ထိုင်းတို့သည် အင်အားနည်းပါးလာသော အန်ကောခေတ်လွန် ကမ္ဘောဒီယားနိုင်ငံအား လက်အောက်ခံဖြစ်ရန် ကြိုးစားကြပြီး အင်ဒိုချိုင်းနားကို ထိရောက်စွာ လွှမ်းမိုးနိုင်ခဲ့ကြသည်။<ref name="David Chandler 2000" /> ကမ္ဘောဒီးယား တရုတ်လူမျိုးတို့မှာ လူဦးရေ၏ ၀.၁% ခန့်မျှသာ ရှိသည်။<ref name="Birth Rate">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2054rank.html?countryName=Cambodia&countryCode=cb&regionCode=eas&rank=57#cb |title=Birth Rate |work=CIA – The World Factbook |publisher=Cia.gov |access-date=15 March 2013 |accessdate=26 August 2021 |archivedate=23 February 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190223211514/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2054rank.html?countryName=Cambodia&countryCode=cb&regionCode=eas&rank=57#cb }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.nationmaster.com/graph/peo_eth_gro-people-ethnic-groups |title=Ethnic groups statistics – countries compared |publisher=Nationmaster |access-date=2 September 2012}}</ref> တရုတ်လူမျိုး အများစုမှာ ၁၉ ရာစုနှင့် ၂၀ ရာစုအတွင်း ပြင်သစ်အစောင့်အရှောက်အခံ နယ်မြေအဖြစ် ရှိစဉ်က ကုန်သွယ်ရေးနှင့် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေး အခွင့်အလမ်းများကြောင့် လာရောက်အခြေချခဲ့ကြသောသူတို့၏ မျိုးဆက်များ ဖြစ်သည်။ အများစုမှာ မြို့ပြတွင် နေထိုင်ကြပြီး ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေး လုပ်ငန်းကို အဓိက လုပ်ကိုင်ကြသည်။ တောင်ကုန်းများပေါ်တွင် နေထိုင်ကြသော ဒေသရင်း လူမျိုးစုများကို စုပေါင်း၍ မွန်တက်နတ်ဒ် သို့မဟုတ် ခမာလိုး ဟု ခေါ်ဆိုကြပြီး "ကုန်းမြင့်ခမာ" ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ သူတို့သည် ကျောက်ခေတ်သစ် တရုတ်ပြည်တောင်ပိုင်းမှ ပြောင်းရွှေ့လာသော မွန်-ခမာစကားပြောသူ တို့မှ ဆင်းသက်လာသူများ နှင့် ပြင်ပကို စိတ်မဝင်စားသော အရှေ့တောင်အာရှရှိ အောစထရိုနီးရှန်း စကားပြောသူတို့မှ ဆင်းသက်လာသူများ ဖြစ်သည်။ ကုန်းမြင့်များပေါ်တွင် သီးခြားနေထိုင်ကြသောကြောင့် ခမားလိုး လူမျိုး အုပ်စုများမှာ သူတို့၏ ဝမ်းကွဲများဖြစ်ကြသော ခမာများကဲ့သို့ အိန္ဒိယ လွှမ်းမိုးမှု မခံရဘဲ အကျိုးဆက်အားဖြင့် ယနေ့ခေတ် ခမာလူမျိုးများနှင့် ယဉ်ကျေးမှုအားဖြင့် ဝေးကွာကြသည့် အပြင် အချင်းချင်းလည်း ယဉ်ကျေးမှုအားဖြင့် ဝေးကွာကြပြီး အိန္ဒိယတို့နှင့် မထိတွေ့မီ အချိန်က ရိုးရာနှင့် ယုံကြည်မှဒ အများအပြားကို လေ့လာတွေ့ရှိရသည်။ ချမ်လူမျိုးတို့သည် ယနေ့ခေတ် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ၏ အလယ်ပိုင်းနှင့် တောင်ပိုင်း ကမ်းရိုးတန်းတွင် ယခင်က တည်ရှိခဲ့ပြီး ခမာအင်ပိုင်ယာ၏ ပြိုင်ဖက် ဖြစ်သော ချမ်ပါးပြည်ရှိ အော်စထရိုနီးရှန်းလူမျိုးများမှ ဆင်းသက်လာသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားရှိ ချမ်လူမျိုး ဦးရေမှာ တစ်သန်းအောက်သာ ရှိပြီး နိုင်ငံ၏ အရှေ့တောင်ပိုင်းတွင် သီးခြားရွာများ ဖြင့် နေထိုင်ကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားရှိ ချမ်လူမျိုး အားလုံး နီးပါးမှာ မွတ်ဆလင်များ ဖြစ်သည်။ ===လူဦးရေ အများဆုံးဒေသများ=== {{ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံရှိ အကြီးဆုံး မြို့ကြီးများ}} ===ဘာသာစကား=== ခမာဘာသာစကားသည် အော်စထရိုအေးရှားတစ် ဘာသာစကားအုပ်စု၏ မွန်-ခမာ ဘာသာစကားမိသားစုဝင် ဖြစ်သည်။ ယခင်က အင်ဒိုချိုင်းနား၏ အစိုးရသုံး ဘာသာစကားဖြစ်သော ပြင်သစ်ဘာသာစကားကို အသက်အရွယ်ကြီးသော ကမ္ဘောဒီးယားလူမျိုးတို့ ပြောဆိုရာတွင် အသုံးပြုဆဲဖြစ်ပြီး ပြင်သစ်အစိုးရ ထောက်ပံ့ထားသော အချို့သော ကျောင်းများနှင့် တက္ကသိုလ်များတွင် သင်ကြားသည့် ဘာသာစကား အဖြစ် အသုံးပြုကြသည်။ ပြင်သစ်ဘာသာစကားဖြင့် ထုတ်ဝေသော သတင်းစာရှိပြီး အချို့သော ရုပ်မြင်သံကြား ချန်နယ်များမှာ ပြင်သစ်ဘာသာစကားဖြင့် ဖမ်းယူကြည့်ရှု နိုင်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ပြင်သစ်စကား အသုံးပြုသော လာဖရန်ကိုဖုန်းနီ နိုင်ငံများ အဖွဲ့ ၏ အဖွဲ့ဝင် ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံ၏ ကိုလိုနီခေတ်က အကြွင်းအကျန် အဖြစ် ကမ္ဘောဒီးယား ပြင်သစ်ဘာသာစကားကို ကမ္ဘောဒီးယားတွင် တွေ့ရသော ပြင်သစ်ဘာသာစကား မျိုးကွဲ ဖြစ်ပြီး အစိုးရဌာနများတွင် တစ်ခါတစ်ရံ အသုံးပြုကာ အထူးသဖြင့် တရားရုံးများတွင် အသုံးပြုကြသည်။ ၁၉၉၃ ခုနှစ်မှစ၍ အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကား အသုံးပြုမှု မြင့်တက်လာပြီး အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားသည် ပြင်သစ်စကားအား အဓိကဘာသာစကား အဖြစ် အသုံးပြုခြင်းမှ အစားထိုး ဝင်ရောက် လာခဲ့သည်။ အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားကို တက္ကသိုလ်အချို့တွင် ကျယ်ပြန့်စွာ သင်ကြားကြပြီး အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေမှုများလည်း သိသာစွာရှိကာ လမ်းညွှန်ဆိုင်းဘုတ်များမှာ ခမာ နှင့် အင်္ဂလိပ် ၂ ဘာသာဖြင့် ရေးသားထားကြသည်။<ref>{{cite web |url=http://news.xinhuanet.com/english2010/culture/2010-06/30/c_13377375.htm |title=U.S. helps English program for poor Cambodian students |publisher=News.xinhuanet.com |date=30 June 2010 |access-date=16 March 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131105013936/http://news.xinhuanet.com/english2010/culture/2010-06/30/c_13377375.htm |archive-date=5 November 2013}}</ref> ထိုသို့ ပြောင်းလဲလာမှုကြောင့် ယခုအခါ ကမ္ဘောဒီးယား၏ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးတွင် အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားအား များသောအားဖြင့် အသုံးပြုလာကြကာ တံဆိပ်ခေါင်းပေါ်ရှိ ပြင်သစ်ဘာသာစကား နေရာတွင်လည်း အစားထိုးလာခဲ့ပြီး ၂၀၀၂ ခုနှစ်မှစ၍ ကမ္ဘောဒီးယား ငွေစက္ကူများပေါ်တွင်လည်း ပြင်သစ်ဘာသာစကား အစား အစားထိုးလာခဲ့သည်။<ref>{{Citation |last=Igawa |first=Koji |date=2008 |title=English Language and its Education in Cambodia, a Country in Transition |url=https://www.shitennoji.ac.jp/ibu/images/toshokan/kiyo46-20.pdf |language=en |volume=46 |pages=343–369 |access-date=20 December 2016 |work=Shitennōji daigaku kiyō}}</ref> ခမာစာလုံးများသည် တောင်အိန္ဒိယရှိ ပါလဝါ စာလုံးများမှ ဆင်းသက်လာခြင်း ဖြစ်သည်။ === ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှု=== [[File:Pchum Ben Khmer.png|thumb|right|ပက်ချ်ဘန် သို့မဟုတ် ဘိုးစဉ်ဘောင်ဆက်နေ့ ဆိုသည်မှာ ခမာဗုဒ္ဓဘာသာတို့၏ အရေးပါသော ဘာသာရေး ပွဲတော်တစ်ခု ဖြစ်သည်။]] ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာသည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံတော် ဘာသာ ဖြစ်ပြီး လူဦးရေ၏ ၉၅ ရာခိုင်နှုန်းကျော် ကိုးကွယ်ကြကာ နိုင်ငံအတွင်း ဘုန်းကြီးကျောင်း ပုထိုးပေါင်း ၄,၃၉၂ ခုခန့်မျှ ရှိသည်။<ref>{{cite web|url=https://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2010/148861.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20101123110848/http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2010/148861.htm |url-status=dead |archive-date=23 November 2010 |title=Cambodia |publisher=State.gov |access-date=15 March 2013}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယား၏ ဗုဒ္ဓဘာသာကို ဟိန္ဒူဘာသာ နှင့် ရိုးရာနတ်ကိုးကွယ်မှု တို့မှ နက်ရှိုင်းစွာ လွှမ်းမိုးမှု ရှိသည်။ နတ်တို့နှင့် လူ့အဖွဲ့အစည်းတို့ နီးကပ်သော အပြန်အလှန် ဆက်ဆံမှု ရှိခြင်း၊ မကောင်းသောကံများကို မောင်းထုတ်ခြင်းဖြင့် လိုရာဆန္ဒပြည့်စေခြင်း၊ ကံကောင်းမှုကို ဆွဲဆောင် ညှို့ယူခြင်း နှင့် "ဘာရိုမေး" နတ်တို့ကဲ့သို့သော နတ်များဖြင့် ထိတွေ့ခြင်းဖြင့် လူတစ်ဦး၏ ဘဝကို ချုပ်ကိုင်နိုင်ခြင်း စသည်တို့သည် ရိုးရာကိုးကွယ်မှုတို့မှ မြစ်ဖျားခံသည်။ ဟိန္ဒူဘာသာသည် ပဉ္စလက်ဆန်သော အပြုအမူများ ဖြစ်သည့် တန်ထရစ်ဝါဒ မှ လွဲ၍ အနည်းငယ်မျှသာ ခြေရာလက်ရာ ကျန်ခဲ့ပြီး ဟိန္ဒူနတ်ဘုရားများမှာ နတ်များနှင့် ပေါင်းစည်းသွားကြသည်။ (ဥပမာအားဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယား၏ "နိတနတ်" ဖြစ်သော "ရီမော" သည် ဟိန္ဒူနတ်ဘုရားမ ကာလီမယ်တော်၏ ခေတ်သစ် ပုံသဏ္ဍန် ဖြစ်သည်။ မဟာယန ဗုဒ္ဓဘာသာမှာ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံရှိ တရုတ်နှင့် ဗီယက်နမ်လူမျိုး အများစု ကိုးကွယ်ရာ ဘာသာ ဖြစ်သည်။ အခြားသော ဘာသာရေး အပြုအမူများဖြစ်သည့် တရုတ်ဒဏ္ဍာရီလာ သူရဲကောင်းများ နှင့် ဘိုးဘွားများကို အရိုအသေပေးခြင်း၊ ကွန်ဖြူးရှပ် ဘာသာ၊ တာအိုဘာသာ တို့ကိုလည်း တရုတ်ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့် ရောနှော ကိုးကွယ်ကြသည်။ အစ္စလာမ်ဘာသာ ကိုးကွယ်သူမှာ လူဦးရေ၏ ၂% မျှ ရှိပြီး ပုံစံသုံးမျိုး ရှိကာ ပုံစံနှစ်မျိုးကို ချမ်လူမျိုးများမှ ကျင့်သုံးကိုးကွယ်ကြပြီး တတိယတစ်မျိုးကို နိုင်ငံအတွင်း မျိုးဆက်ပေါင်း များစွာ နေထိုင်လာခဲ့ကြသော မလေးလူမျိုးတို့၏ မျိုးဆက်များမှ ကိုးကွယ်ကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားရှိ မွတ်ဆလင် ဘာသာဝင်တို့၏ ၈၀% မှာ ချမ်လူမျိုးများ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.khmertimeskh.com/news/13400/ramadan-ends-friday-evening/|title=Ramadan Ends Friday Evening|work=Khmer Times}}</ref> ===ကျန်းမာရေး=== [[File:Defense.gov photo essay 120801-O-ZZ999-011.jpg|thumb|ကမ္ဘောဒီးယား ဆေးကျောင်းသားများ ခွဲစိတ်ကုသမှုကို ကြည့်ရှုနေကြပုံ]] ၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ လူတစ်ဦးချင်း ပျမ်းမျှသက်တမ်းမှာ ၇၅ နှစ် ဖြစ်ပြီး <ref>{{cite web|url=https://www.khmertimeskh.com/50808278/life-expectancy-increases-to-75-years/ |title=Life expectancy increases to 75 years |publisher= General Population Census of Cambodia 2019 |access-date=29 January 2021}}</ref> ၁၉၉၅ ခုနှစ် ပျမ်းမျှ သက်တမ်း ၅၅ နှစ်မှ ကြီးမားစွာ တိုးတက်ပြောင်းလဲလာခြင်း ဖြစ်သည်။<ref>{{Cite web|url=https://www.google.com/publicdata/explore?ds=d5bncppjof8f9_&met_y=sp_dyn_le00_in&dl=en#!ctype=l&strail=false&bcs=d&nselm=h&met_y=sp_dyn_le00_in&scale_y=lin&ind_y=false&rdim=region&idim=country:KHM&ifdim=region&dl=en&ind=false|title=World Development Indicators – Google Public Data Explorer|website=www.google.com|access-date=21 May 2018}}</ref> ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုကို အစိုးရ နှင့် ပုဂ္ဂလိက တို့မှ ဝန်ဆောင်မှု ပေးကြပြီး သုတေသန စစ်တမ်းများအရ ကမ္ဘောဒီးယား ကျေးလက်ဒေသတွင် ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုဆိုင်ရာ ဝန်ဆောင်မှုများ ကို လက်ခံမှု တိုးတက်လာရခြင်းမှာ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုပေးသူများအား ယုံကြည်မှုကြောင့်ဟု တွေ့ရှိရသည်။<ref>{{cite journal|last=Ozawa|first=Sachiko|author2=Damian Walker|title=Comparison Of Trust In Public Vs Private Health Care Providers In Rural Cambodia|journal=Health Policy Plan|year=2011|volume=26|issue=Suppl 1|pages=i20 – i29|url=http://www.futurehealthsystems.org/publications/comparison-of-trust-in-public-vs-private-health-care-provide.html|access-date=26 May 2012|doi=10.1093/heapol/czr045|pmid=21729914|doi-access=free}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121111133748/http://www.futurehealthsystems.org/publications/comparison-of-trust-in-public-vs-private-health-care-provide.html |date=11 November 2012 }}</ref> အစိုးရသည် အိတ်ချ်အိုင်ဗွီ/အေအိုင်ဒီအက်စ်၊ ငှက်ဖျားနှင့် အခြား ရောဂါများနှင့် ပတ်သက်သော အသိပညာကို ပွင့်လင်းတိုးတက်စေခြင်းဖြင့် ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှု၏ အရည်အသွေးကို တိုးမြင့်စေရန် ကြံစည်ထားသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ မွေးကင်းစကလေး သေဆုံးနှုန်းမှာ ၁၉၉၈ ခုနှစ်တွင် ကလေးငယ် ၁၀၀၀ လျှင် ၈၆ ဦးမျှ ရှိရာမှ ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် ၂၄ ဦး အထိ ကျဆင်းသွားခဲ့သည်။<ref>{{cite news|url=https://data.worldbank.org/indicator/SP.DYN.IMRT.IN?end=2018&locations=KH&start=1975&view=chart|title=Mortality rate, infant (per 1,000 live births) – Cambodia|date=7 June 2020|publisher=World Bank}}</ref> အဆိုးရွားဆုံး ကျန်းမာရေး ညွှန်းကိန်းရှိသော ရတနဂီရိပြည်နယ်တွင် အသက် ၅ နှစ်မတိုင်မီတွင် ကလေးငယ် ၂၂.၉% မျှ သေဆုံးကြသည်။<ref>[http://www.methodfinder.com/wfpatlas/index.php?page=03&lang=e "National Child Mortality and Malnutrition (Food Insecurity Outcome) Maps"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171010190629/http://www.methodfinder.com/wfpatlas/index.php?page=03&lang=e |date=10 October 2017 }}. UN World Food Programme. Retrieved 4 May 2008.</ref> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် မြေမြှုပ်မိုင်း အများဆုံးသော နိုင်ငံများတွင် တစ်ခု အပါအဝင် ဖြစ်သည်။ ခန့်မှန်းချက်အချို့အရ မပေါက်ကွဲသေးသော မြေမြှုပ်မိုင်းများကြောင့် ၁၉၇၀ ခုနှစ်မှစ၍ အရပ်သား ၆၀,၀၀၀ ကျော် သေဆုံးခဲ့ရပြီး ထောင်ပေါင်းများစွာမှာ လက်ပြတ်ခြေပြတ်ဖြစ်ခြင်း နှင့် ဒဏ်ရာရခြင်း တို့ ခံခဲ့ကြရသည်။<ref name="PBSORG">PBS.org (25 July 2003). [https://www.pbs.org/wnet/religionandethics/week647/cover.html ''Cambodia Land Mines''] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20041209070351/https://www.pbs.org/wnet/religionandethics/week647/cover.html |date=9 December 2004 }}</ref> မြေမြှုပ်မိုင်းကြောင့် သေဆုံးကြောင်း သိရှိရသည့် လူအရေအတွက်မှာ ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် ၈၀၀ မျှ ရှိရာမှ ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် ၁၁၁ ဦး သို့ သိသာထင်ရှားစွာ ကျဆင်းသွားခဲ့သည်။<ref>{{cite news|last1=ZSOMBOR|first1=PETER|title=Landmine, Unexploded Ordnance Deaths Drop by Half in 2013|url=http://www.cambodiadaily.com/archives/landmine-unexploded-ordnance-deaths-drop-by-half-in-2013-52085/|access-date=23 October 2014|work=The Cambodia Daily|date=13 February 2014|accessdate=28 August 2021|archivedate=6 July 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150706225418/https://www.cambodiadaily.com/archives/landmine-unexploded-ordnance-deaths-drop-by-half-in-2013-52085/}}</ref> မြေမြှုပ်မိုင်းကြောင့် အသက်မသေသော လူကြီးများမှာ လက်ခြေ တစ်ခု သို့မဟုတ် တစ်ခုထက်ပို၍ ဖြတ်တောက်ကြရကာ ဆက်လက်ရှင်သန်နိုင်ရန် အတွက် တောင်းရမ်းစားသောက် ကြရသည်။<ref name="PBSORG" /> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသည် ၂၀၂၀ ခုနှစ်တွင် မြေမြှုပ်မိုင်း ကင်းစင်လိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်ရသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.khmertimeskh.com/news/1976/landmine-casualties-increase-in-2014/|title=Landmine Casualties Increase in 2014|work=KhmerTimes – News Portal Cambodia -|access-date=28 October 2014}}</ref> သို့သော်လည်း လူမှုရေးနှင့် စီးပွားရေးဆိုင်ရာ သက်ရောက်မှု ကျန်ရစ်ခြင်းအတွက် မိဘမဲ့ဖြစ်ခြင်း နှင့် လူ ၂၉၀တွင် တစ်ဦးမျှ လက်ပြတ်ခြေပြတ် ဖြစ်နေခြင်းမှာ <ref>{{cite news|last1=Coomes|first1=Phil|title=Tackling the hidden weapons left behind|url=https://www.bbc.com/news/in-pictures-26865946|access-date=23 October 2014|work=BBC News|agency=BBC|date=3 April 2014}}</ref> လာမည့်နှစ်များတွင် ကမ္ဘောဒီးယားအား ဆက်လက် သက်ရောက်မှု ရှိနေနိုင်သေးသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် မြေမြှုပ်မိုင်း နှင့် လက်နက်ခဲယမ်း ပေါက်ကွဲမှု များကြောင့် ၁၉၇၉ ခုနှစ်မှ ၂၀၁၃ ခုနှစ်အတွင်း ဒဏ်ရာရရှိသူ ၄၄,၆၃၀ ဦးမျှ ရှိကြောင်း ကမ္ဘောဒီးယား မိုင်း/ယူအိတ်စ်အို ခံရသူ အချက်အလက်စနစ် အရ သိရသည်။<ref>Moss, Rebecca (25 June 2015) [http://m.phnompenhpost.com/national/disability-survey-underscores-war-legacy Disability survey underscores war legacy]. Phnompenh Post.</ref> ===ပညာရေး=== ပညာရေး၊ လူငယ် နှင့် အားကစား ဝန်ကြီးဌာနသည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ ပညာရေးနှင့် ပတ်သက်သော တစ်နိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ပေါ်လစီနှင့် စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းများကို ချမှတ်ရန် တာဝန်ရှိသော ဌာန ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ပညာရေး စနစ်မှ အလွန်ပင် ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု အားနည်းပြီး အစိုးရ၏ အဆင့် ၃ ခု ဖြစ်သော ဗဟို၊ ပြည်နယ် နှင့် ခရိုင် ဆိုင်ရာ အဆင့်တို့သည် စီမံခန့်ခွဲမှု အတွက် အသီးသီး တာဝန်ရှိကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေသည် ၉ နှစ် အထိ မသင်မနေရ အခမဲ့ ပညာရေး စနှစ်ကို အားပေးအားမြှောက် ပြုထားပြီး အခြေခံ အရည်အသွေးရှိ ပညာရေး အတွက် လူတိုင်း အခွင့်အရေးကို အာမခံပေးထားသည်။ [[File:Institute of Foreign Languages.jpg|thumb|left|ဖနွမ်းပင် တော်ဝင် တက္ကသိုလ်၏ နိုင်ငံခြားဘာသာ အင်စတီကျု]] ၂၀၁၉ ခုနှစ် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ လူဦးရေစာရင်း အရ လူဦးရေ၏ ၈၈.၅ % သည် စာတတ်မြောက်သည်ဟု ခန့်မှန်းထားသည်။ (အမျိုးသား ၉၁.၁% နှင့် အမျိုးသမီး ၈၆.၂%) <ref name="Census 2019" /> လူငယ်ယောက်ျားလေး အသက် ၁၅ နှစ်မှ ၂၄ နှစ် အတွင်းတွင် စာတတ်မြောက်မှုနှုန်းသည် ၈၉% ပြီး အမျိုးသမီးမှာ ၈၆% ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.unicef.org/infobycountry/cambodia_statistics.html |title=UNICEF – Cambodia – Statistics |publisher=Unicef.org |access-date=16 March 2013 |accessdate=5 September 2021 |archivedate=2 April 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130402220546/http://www.unicef.org/infobycountry/cambodia_statistics.html }}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ပညာရေးစနစ်သည် စိမ်ခေါ်မှုများစွာနှင့် ရင်ဆိုင်နေရဆဲ ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း ယခင်နှစ်များအတွင်းက သိသာစွာ တိုးတက်မှုများ ပြသလာပြီး အထူးသဖြင့် မူလတန်းကျောင်းသား ကျောင်းအပ်မှုနှုန်း မြင့်မားလာခြင်း၊ ပရိုဂရမ်ပေါ် အခြေခံသော ဘတ်ဂျက်ကို စတင်ကျင့်သုံးခြင်း၊ ဖွံ့ဖြိုးမှု ပုံမှန်မဟုတ်သော ကလေးငယ်များ ပညာသင်ယူခွင့်ရနိုင်ရန် အတွက် ပေါ်လစီ များကို အကောင်အထည်ဖော်နိုင်ခဲ့ခြင်း တို့ ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံအနေဖြင့် သက်မွေးပညာသင်ကြားမှုတွင်လည်း ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု များစွာ ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး အထူးသဖြင့် ကျေးလက်ဒေသတွင် ဖြစ်ကာ ဆင်းရဲမွဲတေမှုနှင့် အလုပ်လက်မဲ့ ပြဿနာများကို ဖြေရှင်းရန် အတွက် ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite web|url=http://www.unevoc.unesco.org/worldtvetdatabase1.php?ct=KHM|title=Cambodia on UNESCO-UNEVOC|access-date=28 October 2014}}</ref><ref>[http://www.ntb.gov.kh/tvet/policy/NTDP2008.pdf Cambodia National TVET development Plan −2008]. (PDF) . Retrieved on 5 July 2015.</ref> ကမ္ဘောဒီးယားရှိ နာမည်ကျော်ကြား လူကြိုက်အများဆုံး တက္ကသိုလ်နှစ်ခုသည် ဖနွမ်းပင်တွင် ရှိသည်။ ရိုးရာအားဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ပညာရေးမှာ ဝပ် ဟု ခေါ်သော ဗုဒ္ဓဘာသာ ဘုန်းကြီးကျောင်းများမှ သင်ကြားပေးကြပြီး ပညာရေးကို ယောက်ျားလေးများအတွက်သာ သီးသန့်သင်ကြားပေးလေ့ ရှိသည်။ <ref>[https://web.archive.org/web/20090218125514/http://culturalprofiles.net/Cambodia/Directories/Cambodia_Cultural_Profile/-36.html The Cambodia Cultural Profile. Education]. culturalprofiles.net</ref> သို့သော်လည်း ခမာနီ အစိုးရလက်ထက်တွင် ပညာရေးသည် သိသာစွာ ဆုတ်ယုတ်သွားခဲ့သည်။ ထို့ပြင် ကလေးများကို အလုပ်စေခိုင်းမှုများကြောင့်လည်း ပညာရေးတွင် သိသာစွာ ဆုတ်ယုတ်မှုများ ရှိသည်။ ကင်မ် (၂၀၁၁) ၏ လေ့လာမှုအရ အလုပ်လုပ်နေကြသော ကလေးအများစုမှာ ကျောင်းအပ်ကြသော်လည်း သူတို့၏ အလုပ်ကြောင့် ကျောင်းအပ်နောက်ကျမှုများ ရှိပြီး သူတို့၏ သင်ကြားရေးအတွက် အနှုတ်သဘောဆောင်သော ရိုက်ခတ်မှု ဖြစ်စေခဲ့ကာ ကျောင်းထွက်နှုန်းကိုလည်း မြင့်မားစေခဲ့သည်။ <ref>{{Cite journal|date=1 September 2011|title=Child labour, education policy and governance in Cambodia|journal=International Journal of Educational Development|language=en|volume=31|issue=5|pages=496–504|doi=10.1016/j.ijedudev.2011.03.002|issn=0738-0593|last1=Kim|first1=Chae-Young}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံရှိ မူလတန်းကျောင်းသားများ၏ ကျောင်းတွင် စွမ်းဆောင်နိုင်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ သုတေသနများအရ သိရသည်မှာ မိဘတို့၏ သဘောထားနှင့် ယုံကြည်မှုတို့က အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ကြောင်း တွေ့ရသည်။ <ref>{{cite journal | last1 = Eng | first1 = S | year = 2013 | title = Cambodian Early Adolescents' Academic Achievement The Role of Social Capital | url = https://archive.org/details/sim_journal-of-early-adolescence_2013-04_33_3/page/378 | journal = The Journal of Early Adolescence | volume = 33 | issue = 3| pages = 378–403 | doi=10.1177/0272431612441069| s2cid = 145561471 }}</ref> ထိုလေ့လာမှုအရ တွေ့ရသည်မှာ အထူးသဖြင့် ကလေးများ၏ ညံ့ဖျင်းမှုသည် မိဘများမှ ကံကိုသာ ပုံချတတ်သော အယူအဆ ပြင်းထန်မှုနှင့် ဆက်စပ်ကြောင်း တွေ့ရသည်။ (လူ၏ ခွန်အားသည် ကံကို မပြောင်းလဲနိုင်ဟု ယုံကြည်ခြင်းမျိုး ဖြစ်သည်။) ခြုံငုံ၍ ကြည့်မည် ဆိုပါက ထိုလေ့လာမှုက ပြသနေသည်မှာ ပညာရေးတွင် ထူးချွန်မှုနှင့် ပတ်သက်၍ မိဘတို့၏ သဘောထားနှင့် ယုံကြည်မှုသည် ဗဟိုချက် ဖြစ်ကြောင်း တွေ့ရသည်။ ===ရာဇဝတ်မှု=== ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ လူသတ်မှုနှုန်းမှာ လူဦးရေ ၁၀၀,၀၀၀ လျှင် ၂.၄ ဦး မျှ ရှိသည်။ <ref name=UNODC>{{cite web|url=https://www.unodc.org/gsh/en/index.html|title=UNODC: Global Study on Homicide|publisher=unodc.org}}</ref> ပြည့်တန်ဆာ လုပ်ငန်းသည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတွင် တရားမဝင်လုပ်ငန်း ဖြစ်သော်လည်း နေရာအနှံ့အပြားတွင် တွေ့ရသည်။ ၁၉၉၃ ခုတွင် အမျိုးသမီးများအား ပြည့်တန်ဆာ လုပ်ငန်းနှင့် ပတ်သက်၍ အင်တာဗျူး အစီအစဉ်တွင် လေးပုံသုံးပုံမျှသော အင်တာဗျူး ဖြေကြားသူတို့ အနေနှင့် ပြည့်တန်ဆာ လုပ်ငန်းကို လူမှုရေး သတ်မှတ်ချက် တစ်ခုနှင့် အသက်မွေးဝမ်းကြောင်း အလုပ်တစ်ခု အဖြစ်သာ ရှုမြင်ကြပြီး ရှက်စရာ မဟုတ်ဟု ခံစားကြသည်။ <ref name="Barry 1" /> ထိုနှစ်တွင်ပင် ကမ္ဘောဒီးယား၌ လိင်လုပ်သား ၁၀၀,၀၀၀ မျှ ရှိသည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။ <ref name="Barry 1">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=p8N-zQGWVf8C&pg=PA137 |page=137|title=The Prostitution of Sexuality |first=Kathleen |last=Barry |publisher=NYU Press |year=1996 |isbn=978-0-8147-1277-1 }}</ref> ၂၀၁၉ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၁၈ ရက်တွင် ဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန်သည် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာန အနေနှင့် အွန်လိုင်းလောင်းကစားလိုင်စင် အသစ်များ ထုတ်ပေးခြင်းမှ တားမြစ်သော အမိန့်ကြော်ငြာစာကို လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ပြီး လက်ရှိ အော်ပရေတာများအနေနှင့် လိုင်စင်သက်တမ်း ကုန်ဆုံးသည် အထိသာ လုပ်ငန်း ဆောင်ရွက်ခွင့် ရရှိကြမည် ဖြစ်သည်။ အမိန့်ကြော်ငြာစာအရ "အချို့သော နိုင်ငံခြားသားများသည် ထိုသို့သော လောင်းကစား ပုံစံကို အသုံးပြု၍ ပြည်တွင်းနှင့် ပြည်ပမှ သားကောင်များကို လိမ်လည်လှည့်ဖြားကြသည်။" ဆိုသော အချက်ကို ပေါ်လစီအသစ် ထုတ်ပြန်ရခြင်း အကြောင်းအဖြစ် ဖော်ပြထားသည်။ <ref>{{cite web |last1=Narim |first1=Khuon |title=Online, arcade gambling banned by PM |url=https://www.khmertimeskh.com/50634805/online-arcade-gambling-banned/ |website=Khmer Times |access-date=20 August 2019 |date=18 August 2019}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသည် အမိန့်ကြော်ငြာစာအသစ် မထုတ်ပြန်ခင် အချိန် အထိ ထိုသို့သော လိုင်စင်ပေါင်း ၁၅၀ ကျော်ကို ထုတ်ပေးထားခဲ့သည်။ <ref>{{cite web |title=Cambodia to ban online gambling |url=https://www.igamingbusiness.com/news/cambodia-ban-online-gambling |website=iGaming Business |access-date=20 August 2019 |language=en |date=19 August 2019 |archive-date=20 August 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190820024631/https://www.igamingbusiness.com/news/cambodia-ban-online-gambling |url-status=dead |accessdate=6 September 2021 |archivedate=20 August 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190820024631/https://www.igamingbusiness.com/news/cambodia-ban-online-gambling }}</ref> == ယဉ်ကျေးမှု == [[File:Vorvong-Sorvong-tale-Pavie9.jpg|thumb|ဗော်ဗောင်း နှင့် ဆော်ဗောင်းတို့၏ ပုံပြင်ကို ၁၉ ရာစု ခြယ်မှုန်း ပြသထားပုံ]] ကမ္ဘောဒီးယားတို့၏ ယဉ်ကျေးမှုသည် အကြောင်းအရာများစွာ ပေါင်းစည်းခြင်းမှ ဖြစ်ပေါ်လာပြီး ထိုအကြောင်းအရာများထဲတွင် ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာ၊ ဟိန္ဒူဘာသာ၊ ပြင်သစ်ကိုလိုနီစနစ် နှင့် အန်ကော ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ယနေ့ခေတ် လွှမ်းခြုံဆက်စပ်နေသော ကမ္ဘာ တို့ ပါဝင်ကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် အနုပညာ ဝန်ကြီးဌာနသည် ကမ္ဘောဒီးယား ယဉ်ကျေးမှု တိုးတက်မြှင့်တင်ရန် အတွက် တာဝန်ရှိသော ဌာန ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား၏ ယဉ်ကျေးမှုသည် ကမ္ဘောဒီးယားရှိ လူအများစုဖြစ်သော မြေနိမ့်ပိုင်း လူမျိုးတို့၏ ယဉ်ကျေးမှုသာ ပါဝင်သည် မဟုတ်ပဲ ယဉ်ကျေးမှုအရ သီးသန့်ထင်ရှားသော တောင်ကုန်းနေ လူမျိုးစု ၂၀ တို့၏ ယဉ်ကျေးမှုလည်း ပါဝင်သည်။ ထိုလူမျိုးစု ၂၀ တို့အား ခမာလိုး ဟု နိုဒွမ်သီဟာနုမှ နာမည်ပေးခဲ့ပြီး တောင်ကုန်းနှင့် မြေနိမ့်ပိုင်း လူမျိုးတို့အကြား ညီညွတ်မှု ရရှိစေရန် ရည်ရွယ် သုံးနှုန်းခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ ကျေးလက်နေ ကမ္ဘောဒီးယား ပြည်သူတို့သည် ခရာမာဟု ခေါ်သော ခေါင်းစည်းကို ဝတ်ဆင်ကြပြီး ထိုခေါင်းစည်းမှာ ကမ္ဘောဒီးယား ဝတ်စားဆင်ယင်မှု၏ သီးသန့်ထင်ရှားသော အဝတ်အစားဖြစ်သည်။ ဆမ်ပြာ ဟု ခေါ်သော လက်အုပ်ချီ နှုတ်ဆက်ခြင်းမှာ ကမ္ဘောဒီးယားတို့၏ ရိုးရာ အရ အခြားသူအား နှုတ်ဆက်ခြင်း သို့မဟုတ် လေးစားသမှု ပြသခြင်း ဖြစ်သည်။ ခမာ ယဉ်ကျေးမှုကို ခမာအင်ပိုင်ယာမှ ဖော်ထုတ်၍ ပြန့်နှံ့စေခဲ့ပြီး ၎င်းတို့တွင် ထင်ရှားသော အကပုံစံ၊ ဗိသုကာပညာ နှင့် ပန်းပုပညာတို့ ပါဝင်ကာ ၎င်းတို့ကို အိမ်နီးချင်းများ ဖြစ်သော လောနိုင်ငံ နှင့် ထိုင်းနိုင်ငံ တို့နှင့် ယဉ်ကျေးမှု တလျှောက် ဖလှယ်ခဲ့ကြသည်။ အန်းကောဝပ် (အန်းကောဆိုသည်မှာ မြို့တော် ဝပ် ဆိုသည်မှာ ပုထိုး ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။) ဆိုသည်မှာ အန်းကောခေတ်မှ ခမာ ဗိသုကာပညာ၏ အကောင်းဆုံး ထိန်းသိမ်း ထားနိုင်ခဲ့သော ဥပမာ ဖြစ်ပြီး ထိုဒေသအတွင်းနှင့် ထိုဒေသဝန်းကျင်တွင် ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သော အခြားသော ပုထိုးရာပေါင်းများစွာလည်း အပါအဝင် ဖြစ်သည်။ ရိုးရာအားဖြင့် ခမာလူမျိုးတို့သည် အချက်အလက်များကို ထန်းရွက်များပေါ်တွင် ရေးသား မှတ်တမ်းတင်ထားခဲ့သည်။ ထန်းရွက်စာများတွင် ခမာလူမျိုးတို့၏ ဒဏ္ဍာရိများ၊ ရာမယဏ ဇာတ်တော်၊ ဗုဒ္ဓဝင် နှင့် အခြားသော ဘုရားစာအုပ်များကို မှတ်တမ်းတင်ထားခဲ့သည်။ ထိုထန်းရွက်စာများကို ရေငွေ့နှင့် ရာသီဥတုဒဏ်မှ ကာကွယ်နိုင်ရန် အဝတ်ဖြင့် ပတ်၍ သိမ်းဆည်းထားခဲ့သည်။ <ref>[https://web.archive.org/web/20080924135657/http://english.vietnamnet.vn/travel/2008/09/805123/ A Khmer pagoda stores unique leaf prayer books]. english.vietnamnet.vn (23 September 2008).</ref> [[File:Boat_Racing_Bon_Om_Touk.jpg|left|280px|thumb|ဘွန်အွမ်တောက် ပွဲတော်အတွင်း လှေပြိုင်နေကြပုံ]] ဘွန်အွမ်တောက် (ကမ္ဘောဒီးယား ရေနှင့်လ ပွဲတော်) သည် နှစ်စဉ် ကျင်းပသော လှေပြိုင်ပွဲ ဖြစ်ပြီး လူအများဆုံး ပါဝင်တက်ရောက်ကြသော အမျိုးသားပွဲတော် ဖြစ်သည်။ မိုးရာသီ အဆုံးတွင် ကျင်းပလေ့ ရှိပြီး ထိုအချိန်တွင် မဲခေါင်မြစ်အနေနှင့် မူလအခြေအနေသို့ ပြန်လည်ရေကျစ ပြုလာပြီး တုန်လီဆပ်မြစ်ကို ပြောင်းပြန် ပြန်စီးစေသော အချိန်ဖြစ်သည်။ ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယားလူမျိုးတို့၏ ၁၀% သည် နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း ထိုပွဲတော်ကို တက်ရောက်လေ့ ရှိပြီး ဝင်ရောက်ကစားရန်၊ လမင်းကို ကျေးဇူးတင်ရန်၊ မီးရှူးမီးပန်း ကြည့်ရှုရန် နှင့် ပွဲတော်ပုံစံ ပတ်ဝန်းကျင် အခြေအနေတွင် ညစာစားရန်နှင့် လှေပြိုင်ပွဲကို တက်ရောက်ရန် အတွက် ဖြစ်သည်။ <ref name="KMGOV">{{cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/news.view.html?doc_oid=@140%7C1%7C1 |title=Bonn Om Touk, the Water and Moon Festivals |work=Government of Cambodia |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011210454/http://cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/news.view.html?doc_oid=%40140%7C1%7C1 |archive-date=11 October 2007 |url-status=dead |accessdate=6 September 2021 |archivedate=11 October 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071011210454/http://cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/news.view.html?doc_oid=@140%7c1%7c1 }}</ref> လူကြိုက်များသော ကစားနည်းများတွင် ဘောလုံး၊ အဝတ်လုံးနှင့်တူသော ဆေ ဟုခေါ်သော အလုံးကို ကန်ခြင်း နှင့် စစ်တုရင် တို့ ပါဝင်သည်။ ဂန္ထဝင် အိန္ဒိယ နေအခြေခံ ပြက္ခဒိန်နှင့် ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာ ကိုးကွယ်မှုအရ ကမ္ဘောဒီးယား၏ နှစ်သစ်ကူးပွဲသည် ဧပြီလတွင်ကျရောက်သော အဓိက အားလပ်ရက် ဖြစ်သည်။ လတ်တလော ထင်ရှားသော အနုပညာရှင်များတွင် ဆင်း ဆီဆာမောက် နှင့် ရော့စ်ဆာရေး ဆိုသီ (နောက်ပိုင်းတွင် ပရိ ဆိုဗက် နှင့် ဆိုခွန် နီဆာ) တို့ပါဝင်ပြီး ၎င်းတို့မှာ နိုင်ငံအတွင်းသို့ ဂီတပုံစံအသစ်ကို မိတ်ဆက်ပေးခဲ့သူများ ဖြစ်သည်။ နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်းတွင် ကမ္ဘောဒီးယားတို့သည် နိုင်ငံအနှံ့ရှိ ဘုရားများကို သွားရောက်ခြင်းဖြင့် ပီချမ်ဘန် ဟုခေါ်သော ဘိုးဘွားနေ့ကို ကျင်းပကြသည်။ ၁၅ ရက်မျှ ကြာသော ပွဲတော်အတွင်းတွင် လူတို့သည် သေဆုံးပြီးသော ဆွေမျိုးများ၏ ဝိဉာဉ်အတွက် ရှိခိုးဆုတောင်းခြင်းနှင့် အစားအသောက်များကို ဆက်ကပ်ခြင်းတို့ ပြုလုပ်ကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယား လူမျိုးအများစုအတွက် ထိုအချိန်သည် ခမာနီ အစိုးရလက်ထက် ၁၉၇၅-၁၉၇၉ ခုနှစ်အတွင်း သေဆုံးခဲ့သော ဆွေမျိုးသားခြင်းများကို လွမ်းဆွတ်သတိရသည့် အချိန် ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-cambodia-festival/cambodias-festival-of-the-dead-rice-offerings-and-buddhist-chants-idUSKCN1M50EK?il=0|title=Cambodia's Festival of the Dead: rice offerings and Buddhist chants|work=Reuters|access-date=25 September 2018}}</ref> ===ဟင်းလျာများ=== {{multiple image | perrow = 2 | total_width = 340 | image1 = Currysaraman.jpg | image2 = Prahokktis.jpg | image3 = Somlorkoko.jpg | image4 = Num Banh Chok.jpg | footer = ထိပ်ဆုံးဘယ်ဖက်မှစ၍ လက်ယာရစ်။ ဟင်းရည်သောက် ("ဆမ်လာကာရီ")၊ ပရာဟွတ်စိမ်အုန်းသီး ("ပရာဟွတ် ကတစ်")၊ နမ်ဘန်ချောက် နှင့် ဆမ်မလာကာကိုး | align = | direction = | alt1 = | caption1 = | caption2 = }} အခြားသော အရှေ့တောင်အာရှ နိုင်ငံများကဲ့သို့ပင် ဆန်သည် အဓိက စားစရာ ဖြစ်သည်။ မဲခေါင်နှင့် တုန်လီဆပ်မြစ်တို့မှ ငါးများသည်လည် အစားအစာ၏ အရေးပါသော အပိုင်း ဖြစ်သည်။ ၂၀၀၀ ခုနှစ်တွင် အစားအစာနှင့် ကုန်သွယ်မှုအတွက် ငါးနှင့် ငါးမှရသော ပစ္စည်းတို့မှာ လူတစ်ဦးလျှင် {{convert|၂၀|kg|abbr=off}} သို့မဟုတ် လူတစ်ဦးတစ်နေ့လျှင် ၂ အောင်စ မျှ ဖြစ်သည်။<ref name="EARTH">[https://web.archive.org/web/20040720042809/http://www.earthtrends.wri.org/pdf_library/country_profiles/Coa_cou_116.pdf Coastal and Marine Ecosystems-- Cambodia]. Earthtrends.org</ref> အချို့သောငါးများကို ကြာရှည်အထားခံရန် ပရာဟွတ် အဖြစ် ထုတ်ပိုး ထိန်းသိမ်း ထားကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားတို့၏ ဟင်းလျာများတွင် အပူပိုင်းသစ်သီးများ၊ စွတ်ပြုတ်များနှင့် ခေါက်ဆွဲများ ပါဝင်သည်။ အဓိကပါဝင်သည့် ပစ္စည်းများမှာ ကပ်ဖာသံပုရာသီး၊ စပါးလင်၊ ကြက်သွန်ဖြူ၊ ငံပြာရည်၊ ပဲငံပြာရည်၊ မန်းကျည်းသီး၊ ဂျင်း၊ ခရုဆီ၊ အုန်းနို့ နှင့် ငရုတ်ကောင်းမည်း တို့ ပါဝင်သည်။ အထူးဟင်းလျာများ အနေနှင့် နမ်ဘန်ချောက်၊ ငါးအာမော့ နှင့် အာပင်း တို့ ရှိကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ထင်ရှားသော ဒေသတွင်း လမ်းဘေးအစားအသောက်များ အတွက်လည်း ဂုဏ်ယူစွာ ဖော်ပြလေ့ ရှိသည်။ ပြင်သစ်တို့၏ လွှမ်းမိုးမှုကို ကမ္ဘောဒီးယား အစားအသောက်များတွင် တွေ့ရသည်မှာ ကမ္ဘောဒီးယား ဟင်းရည်နီ နှင့် မီးကင်ထားသော ဘာဂက်ပေါင်မုန့် ဖြစ်သည်။ မီးကင်ထားသော ဘာဂက်ပေါင်မုန့် အပိုင်းအစကို ဟင်းရည်ထဲတွင် နှစ်၍ စားသောက်ကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယား ဟင်းရည်နီကို ထမင်းနှင့် ကြာဇံ တို့ဖြင့်လည်း စားသုံးကြလေ့ ရှိသည်။ အပြင်တွင် ထွက်၍ ညစာအဖြစ်စားသုံးလေ့ ရှိကြသော အစားအစာများထဲမှ လူကြိုက်များသော အစားအသောက်တစ်ခုမှာ ကူးအီတိဗ် ဖြစ်ပြီး ၎င်းမှာ ဝက်စွပ်ပြုတ်ရည် ခေါက်ဆွဲပြုတ်ဖြစ်ပြီး ကြက်သွန်ကြော်၊ ကြက်သွန်မြိတ်၊ ကြက်သွန်စိမ်း၊ တို့ ပါဝင်ကာ အမဲသားလုံး၊ ပုဇွန်၊ ဝက်အသည်းနှင့် မုန်လာရွက်တို့ကိုလည်း ထည့်သွင်းစားသောက်လေ့ ရှိသည်။ ကမ်ပေါ့ ငရုတ်ကောင်းအား ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကောင်းဆုံးဟု ဆိုလေ့ရှိပြီး ကပ်မြို့ အိုထရိုဂျပ်မြစ် ပေါ်ရှိ ဂဏန်းတဲတွင် ဂဏန်း နှင့် ပြည်ကြီးငါးတို့ဖြင့် တွဲဖက် စားသုံးကြသည်။ <ref>[https://www.msn.com/en-us/foodanddrink/restaurantsandnews/cambodias-perfect-pepper-conquering-worlds-taste-buds/ar-AAmcYA1?li=BBnb7Kz&ocid=mailsignout Cambodia's "perfect pepper" conquering world's taste buds] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170204171339/http://www.msn.com/en-us/foodanddrink/restaurantsandnews/cambodias-perfect-pepper-conquering-worlds-taste-buds/ar-AAmcYA1?li=BBnb7Kz&ocid=mailsignout |date=4 February 2017 }}. Msn.com (25 January 2017). Retrieved on 1 March 2017.</ref> ကမ္ဘောဒီးယား ဟင်းလျာများကို အိမ်နီးချင်းဖြစ်သော ထိုင်းနှင့် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံတို့၏ ဟင်းလျာများလောက် ကမ္ဘာက မသိကြပေ။ ===အဖျော်ယမကာများ=== ကမ္ဘောဒီးယားတို့သည် မဏ္ဍလဂီရိပြည်နယ်နှင့် ကီရီရွန် ပတ်ဝန်းကျင်တွင် စိုက်ပျိုးသော လက်ဖက်ရည်ကို အများအပြား သောက်သုံးကြသည်။<ref>{{Cite news|url=http://www.phnompenhpost.com/lifestyle/khmer-brew-exploring-parviflora-tea-strain|title=Khmer brew: exploring the parviflora tea strain|last=Smits|first=Johann|date=6 October 2009|work=Phnom Penh Post|access-date=20 July 2017|language=en}}</ref> "တီ ကရိုလပ်" သည် အလွန် အရသာပြင်းသော လက်ဖက်ရည် ဖြစ်ပြီး ဖန်ခွက်ငယ်အတွင်း လက်ဖက်ရွက် အများအပြားနှင့် ရေတို့ကို ထည့်၍ ပန်းကန်ပြားကို ထိပ်မှ အုပ်ကာ အပေါ်အောက် ပြန်လှန်၍ နှပ်သော လက်ဖက်ရည် ဖြစ်သည်။ ရေသည် လုံလောက်သော အကျရည် အရောင်သို့ ပြောင်းလာပါက အခြားခွက်တစ်ခုထဲကို့ တဖြည်းဖြည်း လောင်းထည့်၍ သကြားအများအပြား ထည့်ကြသော်လည်း နို့ မထည့်ကြပေ။ လီမွန်တီး မှာ တရုတ် အနီရောင် လက်ဖက်ခြောက်နှင့် သံပုယိုရည် တို့ ပေါင်း၍ ဖျော်စပ်ကြသည်။ အပူနှင့် အအေးသည် လူကို လန်းဆန်းစေပြီး သကြား အများအပြား ထည့်၍ ဖျော်စပ်ကြသည်။<ref name="roughguides.com">{{Cite web|url=https://www.roughguides.com/destinations/asia/cambodia/food-drink/|title=Food and drink {{!}} About Cambodia|website=Rough Guides|language=en-US|access-date=20 July 2017}}</ref> ကော်ဖီနှင့် ပတ်သက်၍မူ ကော်ဖီစေ့ကို လာအို နှင့် ဗီယက်နမ်တို့မှ ယေဘုယျအားဖြင့် တင်သွင်းလေ့ရှိကြပြီး အချို့နေရာများတွင် ရတနာဂီရိ ပြည်နယ်နှင့် မဏ္ဍလဂီရိ ပြည်နယ်တို့မှ ပြည်တွင်း စိုက်ပျိုးသော ကော်ဖီများကို တွေ့ရလေ့ ရှိသည်။ ကော်ဖီစေ့များကို ရိုးရာအားဖြင့် ထောပတ်နှင့် သကြားတို့ဖြင့် လှော်လေ့ရှိကြသည့် အပြင် အခြားသော ပစ္စည်းများ ဖြစ်ကြသော ရမ်အရက်မှစ၍ ဝက်ဆီ အထိ ပစ္စည်းအမျိုးမျိုးကို ထည့်သွင်းလေ့ ရှိကြသဖြင့် အရည်ကို ထူးဆန်းပြီး တခါတရံ ချောကလက်နံ့ ဖျော့ဖျော့ရသော အနံ့ကို ဖြစ်စေသည်။<ref name="roughguides.com" /> ကမ္ဘောဒီးယားတွင် သီဟာနုဗေးလ်ပြည်နယ်နှင့် ဖနွမ်းပင်တို့တွင် အဓိကအားဖြင့် တည်ရှိသော ဘီယာစက်ရုံကြီး အချို့ ရှိသည်။ ဖနွမ်းပင်နှင့် ဆီရမ်ယိတို့တွင် တိုးပွားလာသော ဘီယာစက်ရုံ အသေးစားများလည်း ရှိသည်။ <ref>{{Cite news|url=http://www.phnompenhpost.com/post-plus/craft-beer-phnom-penh|title=Craft Beer Phnom Penh|last=Heliot|first=Rebecca|date=26 May 2015|work=The Phnom Penh Post|access-date=20 July 2017|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.asialifemagazine.com/cambodia/craft-beer-cambodia/|title=Craft Beer in Cambodia|work=AsiaLIFE Cambodia|access-date=20 July 2017|language=en-US}}</ref> ၂၀၁၄ ခုနှစ် မှ ၂၀၁၈ အတွင်း လက်ချက် ဘီယာစက်ရုံ ၂ ခုမှ ၉ ခုအထိ တိုးပွားလာခဲ့သည်။ ၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယား၌ ဆိုင်ချက်ဘီယာဆိုင် သို့မဟုတ် ဘီယာချက်စက် အသေးများမှာ ၁၂ ခု အထိ ရှိသည်။<ref>{{cite news |last1=Pennington |first1=John |title=Brewing up nicely: Cambodia's rapidly growing taste for craft beer |url=https://www.aseantoday.com/2019/05/brewing-up-nicely-cambodias-rapidly-growing-taste-for-craft-beer/ |access-date=14 May 2019 |work=ASEAN Today |date=13 May 2019}}</ref> ဆန်ဝိုင်အရက်သည် လူကြိုက်များသော အရက်တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ ကွာလတီမှာ ကျယ်ပြန့်စွာ ကွဲပြားပြီး အမြဲဆိုသလို သစ်သီးများ သို့မဟုတ် ဆေးဘက်ဝင် သစ်မြစ်များဖြင့် ရောစပ် ထုတ်လုပ်လေ့ ရှိသည်။ <ref>{{Cite news|url=http://www.phnompenhpost.com/lifestyle/how-rice-wine-ferments-cambodian-spirit|title=How rice wine ferments the Cambodian spirit|last=Mee|first=Stephanie|date=2 July 2009|work=The Phnom Penh Post|access-date=20 July 2017|language=en}}</ref> ဆွမ်ဘိုင်း အရက်ကဲ့သို့ သစ်သီး သို့မဟုတ် ဟင်းခပ်အမွှေးအကြိုင်များကို ရေစိမ်၍ ထုတ်လုပ်သည့် အခါတွင် "ဆရာ ထရမ်" (ရေစိမ်ဝိုင်) ဟို ခေါ်ကြပြီး ဆန်ဝိုင်အရက်နှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် ပိုမို၍ အဝင်ချောသောကြောင့် ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်း ဖွံ့ဖြိုးလာသည်နှင့် အမျှ ပို၍ ရေပန်းစားလာခဲ့သည်။ <ref>{{Cite news|url=https://www.asialifemagazine.com/cambodia/cambodian-rice-wine/|title=Cambodian rice wine|work=AsiaLIFE Cambodia|access-date=20 July 2017|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Dunston |first=Lara |date=10 July 2014 |title=Cambodian Rice Wine Revival |url=http://www.gourmettraveller.com.au/travel/travel-news-features/2014/7/cambodian-rice-wine-revival/ |access-date=20 July 2017 |website=Gourmet Traveller |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Glasser |first=Miranda |date=1 August 2014 |title=Sombai Rice Wine Purveyors Open New Showroom |work=Phnom Penh Post |url=http://www.phnompenhpost.com/siem-reap-insider/sombai-rice-wine-purveyors-open-new-showroom |access-date=20 July 2017 |language=en}}</ref> ===အမျိုးသမီးများ=== [[File:Weddingkhmer.jpg|thumb|right|170px|ရိုးရာ မင်္ဂလာဆောင် ဝတ်စုံ (ဆုံပေါ့၊ ဆဘိုင်း၊ ချောင်ဘန်) ကို ဝတ်ဆင်ထားသော ကမ္ဘောဒီးယား စုံတွဲ]] ခမာ အမျိုးသမီးများအား ရိုးရာအားဖြင့် နှိမ့်ချ၍၊ စကားပြော သိမ်မွေ့ကာ၊ ကောင်းစွာပြုမူနေထိုင် တတ်ပြီး <ref name=Mekong /> အလုပ်ကို ကြိုးစားလုပ်ကိုင်၍ <ref name=Status /> မိသားစု အား ဂရုစိုက်မည့်သူ နှင့် မိသားစုမှ ဂရုစိုက်ခံမည့်သူ <ref name=Mekong />ဖြစ်သည့်အပြင် ငွေကြေးကိစ္စများကို စီမံခန့်ခွဲမည့်သူ၊ <ref name=Status />လက်ထပ်သည့် အချိန်အထိ အပျိုရည်ကို ထိန်းသိမ်းကာ သစ္စာရှိသော ဇနီးမယား အဖြစ် ရှိမည့်သူ <ref name="Mekong">{{Cite web |last=Chey |first=Elizabeth |title=The Status of Khmer Women |url=http://www.mekong.net/cambodia/women.htm |website=www.mekong.net |language=en}}</ref> နှင့် သူတို့၏ ခင်ပွန်းအတွက် အကြံပေး အဖြစ် ဆောင်ရွက်မည့်သူ <ref name="Status">{{Cite web |title=Women in Cambodian Society |url=http://www.seasite.niu.edu/khmer/ledgerwood/women.htm |publisher=www.seasite.niu.edu}}</ref> အဖြစ် ရှုမြင် မျှော်လင့်ကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယား အမျိုးသမီးများ၏ လမ်းလျှောက်ပုံနှင့် အဝတ်အစားတို့၏ ကောင်းခြင်းရှိပုံတို့အား "လှုပ်ရှားရာတွင် ညင်သာ၍ အခြားသူများ အနေနှင့် သူတို့၏ ပိုးထမီ ပွတ်တိုက်သံကို မကြားနိုင်" ဟု ဖော်ပြလေ့ ရှိကြသည်။ <ref name=Status /> ငွေကြေးကို စီမံခန့်ခွဲသူ အနေနှင့် ကမ္ဘောဒီးယား အမျိုးသမီးများ အနေနှင့် မိသားစု အဆင့်တွင် အိမ်တွင်း အာဏာရှိသူ အဖြစ် သတ်မှတ်ကြသည်။ === အားကစား === ဘောလုံးကစားခြင်းသည် ရေပန်းအစားဆုံး အားကစားနည်း တစ်ခု ဖြစ်သော်လည်း ကြေးစားအဆင့် အားကစားကို စုစည်းဆောင်ရွက်ခြင်းမှာ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် စီးပွားရေး အခြေအနေကြောင့် အနောက်နိုင်ငံများကဲ့သို့ မကျယ်ပြန့်ပေ။ ဘောလုံးကစားနည်းကို ပြင်သစ်တို့က ကမ္ဘောဒီးယားသို့ ယူဆောင်လာခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး နိုင်ငံသားတို့ အကြားတွင် လူကြိုက်များသည်။ <ref>{{Cite web |title=Member Associations – Cambodia |url=http://www.aseanfootball.org/affiliates_02.asp |archive-url=https://web.archive.org/web/20080626194544/http://www.aseanfootball.org/affiliates_02.asp |archive-date=26 June 2008 |access-date=16 March 2013 |website=The Official Site of the ASEAN Football Federation |accessdate=7 September 2021 |archivedate=26 June 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080626194544/http://www.aseanfootball.org/affiliates_02.asp }}</ref> ကမ္ဘောဒီးယား အမျိုးသား ဘောလုံးအသင်းသည် ၁၉၇၂ ခုနှစ် အာရှဖလားတွင် စတုတ္ထ ရရှိခဲ့သော်လည်း ပြည်တွင်းစစ်ကြောင့် ထိုအချိန်မှစ၍ တိုးတက်မှု နှေးကွေးခဲ့သည်။ အနောက်တိုင်း အားကစားနည်းများ ဖြစ်သော ဘတ်စကက်ဘော၊ ဘောလီဘော၊ ကာယဗလ၊ ဟော့ကီ၊ ရပ်ဂ်ဘီ ယူနီယံ၊ ဂေါက်သီး နှင့် ဘေ့စ်ဘော တို့မှာ လူကြိုက်များ ရေပန်းစားလာကြပြီ ဖြစ်သည်။ ဘော်လီဘော ကစားနည်းသည် အခုအချိန်အထိ ရေပန်းအစားဆုံး အားကစားနည်း ဖြစ်သည်။ ရိုးရာ အားကစားနည်းများတွင် ရိုးရာလှေပြိုင်ခြင်း၊ ကျွဲပြိုင်ခြင်း၊ ပရာဒယ် ဆီရေး၊ ခမာရိုးရာ နပမ်းသတ်ခြင်း နှင့် ဘိုကေတာ တို့ ပါဝင်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ၁၉၅၆ ခုနှစ် နွေရာသီ အိုလံပစ် အားကစားပွဲတွင် ပထမဆုံး ပါဝင်ခဲ့ပြီး မြင်းစီးသမားများကို စေလွှတ် ယှဉ်ပြိုင်စေခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ဂိန်းဖို(GANEFO) ဟုခေါ်သော အိုလံပစ်နှင့် အလားတူသော အားကစားပွဲကို ၁၉၆၀ ခုနှစ်များက အိမ်ရှင် အဖြစ် လက်ခံကျင်းပခဲ့သည်။ ===အက=== {{multiple image|caption_align=center|header_align=center | align = right | direction = vertical | width = 235 | image1 = Angkor Wat - 050 Apsaras (8580603733).jpg | caption1 = [[အန်ကောဝပ်]] ရှိ အက်ပ်စာရာ ကချေသည်များ | image2 = Danseuses kmer (2).JPG| | caption2 = ခမာ အက်ပ်စာရာ ကချေသည်များ }} ကမ္ဘောဒီးယား အကကို အဓိက ကဏ္ဍ ၃ ခု ခွဲခြားနိုင်သည်။ ခမာဂန္ထဝင်အက၊ ရိုးရာအက နှင့် ပွဲတက် အက တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ခမာဂန္ထဝင် အက၏ ဇာစ်မြစ် အမှန်မှာ အငြင်းပွားဆဲ ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံအတွင်းရှိ ခမာပညာရှင်များက ယနေ့ခေတ် အကပုံစံကို အန်းကောခေတ်သို့ ပြန်လည် ခြေရာခံ ကြပြီး ပုထိုးအတွင်း ရေးဆွဲထွင်းထုထားသော ပုံများနှင့် တူညီမှုကို တွေ့မြင်သောကြောင့် ဖြစ်ကာ အခြားသူများကမူ ယနေ့ခေတ် ခမာ အက စတိုင်လ်များမှာ ၁၈၀၀ ခုနှစ်များ အတွင်း ထိုင်းနန်းတော် ကချေသည်များ ထံမှ သင်ယူ (သို့မဟုတ် ထပ်မံသင်ယူ) ခဲ့သည်ဟု ယူဆကြသည်။ ခမာဂန္ထဝင်အကကို ကမ္ဘောဒီးယား တော်ဝင်နန်းတော်တွင် စတင်ခဲ့ပြီး ပုံစံကျသော ဖျော်ဖြေရေး တစ်ခု ဖြစ်ကာ ဖျော်ဖြေရန် နှင့် အခမ်းအနားများတွင် အသုံးပြုရန် ရည်ရွယ်ခဲ့သည်။ <ref name=UnescoDance>{{cite web|url=http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?RL=00060 |title=UNESCO Culture Sector – Intangible Heritage – 2003 Convention |publisher=Unesco.org |access-date=15 March 2013}}</ref> ထိုအကများကို ရှုပ်ထွေးစွာ ဝတ်စားဆင်ယင်ထား၍ အပြင်းအထန် လေ့ကျင့်ထားသော အမျိုးသား အမျိုးသမီးများက အများပြည်သူ ဆိုင်ရာ ပွဲလမ်းများတွင် ရိုးရာ ဇာတ်လမ်းများ နှင့် ရာမယဏဇာတ်အား ခမာမှု ပြုထားသော ရင်းမ်ကာကဲ့သို့သော ကဗျာရှည်ကြီးများကို အမှတ်ရစေရန်၊ ပြန်ပြောင်းသတိရရန် နှင့် သရုပ်ဆောင်ရန် အတွက် ကပြလေ့ ရှိကြသည်။<ref name="Cravath 1968">{{Cite journal |last=Cravath |first=Paul |date=1986 |title=The Ritual Origins of the Classical Dance Drama of Cambodia |journal=Asian Theatre Journal |volume=3 |issue=2 |pages=179–203 |doi=10.2307/1124400 |jstor=1124400}}</ref> "ရိုဘမ် ပရီယာ ရိချ် ထရိုယပ်" ("တော်ဝင်ကြွယ်ဝမှု၏ ဇာတ်ရုံ") ဟု သိကြသော အရာမှာ ပင်ပိ တီးဝိုင်းကို အသံပါဝင် ဖျော်ဖြေသည့် ဂီတ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား ရိုးရာအကကို အမြဲလိုပင် မာဟိုရီဂီတ နှင့် တွဲဖက် ကပြလေ့ ရှိကြပြီး ကမ္ဘောဒီးယားရှိ အမျိုးမျိုးသော ယဉ်ကျေးမှုနှင့် လူမျိုးစု အဖွဲ့တို့၏ ပွဲလမ်းသဘင်များတွင် ကပြ လေ့ ရှိကြသည်။ ရိုးရာအကများ မြစ်ဖျားခံသည်မှာ ကျေးရွာများတွင် အစတည်ခဲ့ပြီး များသောအားဖြင့် ရွာသားများက အခြားရွာသားများအတွက် ကပြ ဖျော်ဖြေကြခြင်း ဖြစ်သည်။ <ref name="FolkDance">{{Cite book |last1=Sam |first1=Sam-ang |url=http://www.reninc.org/BOOKSHELF/Khmer_Folk_Dance_Sam.pdf |title=Khmer Folk Dance |last2=Sam |first2=Chan Moly |date=1987 |publisher=Khmer Studies Institute |isbn=0-941785-02-5 |location=Newington, CT |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20090920064320/http://www.reninc.org/BOOKSHELF/Khmer_Folk_Dance_Sam.pdf |archive-date=2009-09-20}}</ref> ကကွက်များမှာ စတိုင်သိပ်မကျပဲ ဝတ်ဆင်သည့် အဝတ်အစားမှာလည်း ကချေသည်များ ပုံစံတူ သရုပ်ဆောင်သည့် လူများ၏ အဝတ်အစားသာ ဖြစ်ကာ တောင်ကုန်းနေ လူမျိုးစုများ၊ ချမ်လူမျိုးများ သို့မဟုတ် လယ်သမားများ စသည်တို့ ဖြစ်သည်။ ဂန္ထဝင် အကထက် ကကွက်ပိုမြန်ဆန်ပြီး ရိုးရာအကများမှာ သာမန်လူတို့ လုပ်ရိုးလုပ်စဉ်ဖြစ်သော အချစ်၊ ဟာသ နှင့် မကောင်းဆိုးဝါးများကို မောင်းထုတ်ခြင်း စသည်တို့ကို ပြသလေ့ ရှိသည်။ <ref name=FolkDance /> ပွဲတက်အကများကို ညစာစားပွဲများ၊ ပါတီများ နှင့် အခြား ကိန်းခမ်းမကြီးသော လူမှုရေးဆိုင်ရာ စုဝေးပွဲများတွင် တက်ရောက်သူများက ကလေ့ ရှိကြသည်။ ခမာတို့၏ ရိုးရာ ပွဲတက်အကမှာ အခြားသော အရှေ့တောင် အာရှနိုင်ငံများနှင့် ပုံစံတူသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ဝိုင်းပတ်ကခုန်ရသော ရွန်ဗောင် နှင့် ရွန်ဗတ် တို့အပြင် "ဆာရာဗန်" နှင့် "လမ်လိဗ်" တို့လည်း အပါအဝင် ဖြစ်သည်။ ခေတ်ပေါ် အနောက်တိုင်း အကများ ဖြစ်ကြသော ချားချား၊ ဘိုလီရို နှင့် မက်ဒီဆင် တို့သည်လည်း ကမ္ဘောဒီးယား ပွဲတက်အကများ အပေါ်တွင် လွှမ်းမိုးမှု ရှိသည်။ ===စာကြည့်တိုက်များ=== ကမ္ဘောဒီးယား အမျိုးသား စာကြည့်တိုက်ကို ၁၉၂၄ ခုနှစ်တွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ <ref>D’Amicantonio, J. (1997). The development of libraries in Cambodia: the post-Khmer Rouge years. ''World Libraries'', 8(1), 36–41.</ref> စာကြည့်တိုက်သည် ခမာနီ အစိုးရ လက်ထက်တွင် ပျက်စီးမှု အများအပြား ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ <ref>Dean, John F. 1990. “The Preservation of Books and Manuscripts in Cambodia.” ''American Archivist'' 53 (April): 282–97. </ref> ===ဂီတ=== [[File:27523 117616998271166 8494 n.jpg|thumb|left|ကမ္ဘောဒီးယား၏ နာမည်ကျော် အဆိုတော် စင်း စီစာမောက်]] ရိုးရာ ကမ္ဘောဒီးယား ဂီတသည် ခမာအင်ပိုင်ယာခေတ်ကပင် အစပြုခဲ့သည်။ <ref name="umbc">{{Cite web |title=Cambodian History |url=https://www.umbc.edu/eol/cambodia/histcmus.htm |publisher=www.umbc.edu}}</ref>တော်ဝင်အကများ ဖြစ်ကြသော အက်ပ်စာရာအကသည် ကမ္ဘောဒီးယားယဉ်ကျေးမှု၏ ပြယုဂ် ဖြစ်သကဲ့သို့ပင် ၎င်းတို့နှင့် တွဲဖက်ဖျော်ဖြေသော မာဟော်ရီတီးဝိုင်းသည်လည်း ပြယုဂ်ပင် ဖြစ်သည်။ ကျေးလက်ဆန်သော ဂီတ အမျိုးအစားများမှာ "ချာပေး" နှင့် "အာယိုင်" တို့ ဖြစ်ကြသည်။ "ချာပေး" မှာ အသက်ကြီးသော လူကြီးများအတွင်း ခေတ်စားပြီး အများအားဖြင့် အမျိုးသားတစ်ဦးတည်းက ကမ္ဘောဒီးယား ဂစ်တာ ဖြစ်သော "ချာပေး" ကို သီချင်းစာပိုဒ်များကြားတွင် တီးခတ်ခြင်း ဖြစ်သည်။ သီချင်းစာသားမှာ ပုံမှန်အားဖြင့် ကိုယ်ကျင့်တရား နှင့် ဘာသာရေး အကြောင်းများ ဖြစ်သည်။ အယိုင် ဆိုသည်မှာမူ အမျိုးသား သို့မဟုတ် အမျိုးသမီး တစ်ဦးတည်းက ဖျော်ဖြေခြင်း ဖြစ်ပြီး ပုံမှန်အားဖြင့် ဟာသဆန်သည်။ သီချင်းစာသားပုံစံ ကဗျာဖြစ်ပြီး အမြဲဆိုသလို အဓိပ္ပာယ် နှစ်ခွ ထွက်သည်များ ပြည့်နှက်နေပြီး ၎င်းတို့ကို ကြိုတင်ရေးသားထားခြင်း ရှိသကဲ့သို့ လုံးဝ လက်တမ်းပြောဆိုခြင်း ရှိသလို အလွတ်တမ်း ပြောဆိုခြင်းလည်း ရှိသည်။ စုံတွဲ သီဆိုသည့် အခါတွင် အမျိုးသား နှင့် အမျိုးသမီးတို့ တစ်လှည့်စီ ဆိုကြပြီး အခြားတစ်ဦး၏ စာသားကို ပြန်လည် ဖြေကြားခြင်း သို့မဟုတ် အခြားသူ ဖြေကြားရန် ပဟေဠိ ဖွက်ခြင်း တို့ဖြစ်ကာ တစ်ပိုဒ်နှင့် တစ်ပိုဒ်ကြားတွင် တီးလုံးဖြင့် အနားပေးလေ့ ရှိသည်။ "ပလန် ကား" ("မင်္ဂလာဆောင် ဂီတ") မှာမူ တစ်နေကုန်ကြာမြင့်သော ခမာ ရိုးရာမင်္ဂလာဆောင် အတွင်း အမျိုးမျိုးသော အခမ်းအနားများတွင် တွဲဖက်ရန်နှင့် ဖျော်ဖြေရန် အတွက် တီးမှုတ်လေ့ ရှိသော ဂီတနှင့် သီချင်းများ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား၏ လူကြိုက်များ ရေပန်းစားသော ဂီတကို အနောက်တိုင်း တူရိယာများဖြင့် ဖျော်ဖြေတီးခတ်လေ့ ရှိသလို ရိုးရာနှင့် အနောက်တိုင်းတူရိယာများကိုလည်း တွဲဆက် တီးခတ်လေ့ ရှိသည်။ အကအတွက် ဂီတကိုမူ ပွဲတက်အကများအတွက် သီးသန့်စတိုင်လ်ကို ရေးစပ်လေ့ ရှိသည်။ အချစ်အလွမ်းသီချင်းများကို သီဆိုလေ့ရှိသော ၁၉၆၀ ခုနှစ်များနှင့် ၁၉၇၀ ခုနှစ်များမှ စင်း စီစာမောက်၊ ရော့စ် စီရေးစိုသီယာ နှင့် ပန်ရန်တို့အား ကမ္ဘောဒီယား ၏ ဂန္ထဝင်ပေါ့ပ်ဂီတများဟု မှတ်ယူလေ့ ရှိသည်။ ခမာနီ တော်လှန်ရေးအတွင်း ၁၉၆၀ ခုနှစ်များ နှင့် ၁၉၇၀ ခုနှစ်များမှ ဂန္ထဝင် နှင့် လူကြိုက်များသော အဆိုတော်အများစုမှာ အသတ်ခံရခြင်း၊ သေသည်အထိ အစာငတ် ရေငတ် ပစ်ထားခံရခြင်း နှင့် သေသည်အထိ အလုပ်ခိုင်းခြင်း စသည့် ခမာနီတို့၏ ပြုကျင့်မှုများကို ခံခဲ့ရပြီး<ref>{{Cite book |last=Ringer |first=Greg |title=Killing Fields |date=2002 |publisher=Charles Scribner's Sons |location=New York, NY |pages=368–370}}</ref> ထိုခေတ်အခါက မူရင်းမာစတာ တိပ်ခွေများ မှာ ပျောက်ဆုံးပျက်စီး ခဲ့သည်။ ၁၉၈၀ ခုနှစ်များတွင် ကီယို ဆူရာ့သ် (အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် ပြန်လည်အခြေချသော ဒုက္ခသည်) နှင့် အခြားသူတို့သည် ဂန္ထဝင် အဆိုတော်များ၏ အမွေကို ဆက်ခံ၍ အမြဲဆိုသလိုပင် သူတို့၏ ရေပန်းစားသော သီချင်းများကို ပြန်လည် ထုတ်ဝေကြသည်။ ၁၉၈၀ ခုနှစ်များနှင့် ၁၉၉၀ ခုနှစ်များတွင် "ခန်ထရန်" ဂီတ ရေပန်းစားလာခဲ့ပြီး ၎င်းမှာ ခမာဆူရင် လူမျိုးတို့၏ ဂီတပုံစံကို ခေတ်ပေါ် တူရိယာများဖြင့် တီးခတ်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။<ref>{{Cite web |date=17 October 2002 |title=Cambodia |url=http://worldmusic.nationalgeographic.com/view/page.basic/country/content.country/cambodia_527 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120818104047/http://worldmusic.nationalgeographic.com/view/page.basic/country/content.country/cambodia_527 |archive-date=18 August 2012 |access-date=16 March 2013 |website=National Geographic World Music |language=en}}</ref> ဩစတြေးလျ ဟစ်ဟော့ပ် အဖွဲ့ အက်စရိုနိုမီ ကလပ်စ် သည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံဖွား အမျိုးသမီးအဆိုတော် ကက် ချန်းသီ နှင့် အတူ အသံသွင်း အခွေထုတ်ခဲ့သည်။<ref>{{Cite news |last=Knox |first=Claire |date=21 June 2013 |title=The Show Must Go On Tour |work=The Phnom Penh Post |url=http://www.phnompenhpost.com/7days/show-must-go-tour |access-date=18 July 2013}}</ref><ref name="Will">{{Cite news |last=Jackson |first=Will |date=2 May 2014 |title=7 Questions with Shannon Kennedy |work=The Phnom Penh Post |url=http://www.phnompenhpost.com/7days/7-questions-shannon-kennedy |access-date=12 May 2014 |language=en}}</ref> "ဒန်ဂီး ဖီဗာ" ရော့ခ်အင်န်ရိုးလ် တီးဝိုင်းတွင် ကမ္ဘောဒီးယား အမျိုးသမီး အဆိုတော် တစ်ဦးကို အဓိကထားပြီး နောက်ခံအဖြစ် ကယ်လီဖိုးနီးယားမှ တီးဝိုင်းက တီးခတ်သည်။ ၎င်းအား ကမ္ဘာ့ဂီတ အဖြစ် သတ်မှတ်ပြီး ကမ္ဘောဒီးယား ဂီတ အား အနောက်တိုင်းစတိုင်လ် ရော့ခ်ဂီတဖြင့် ပေါင်းစပ်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ ==သိပ္ပံနှင့်နည်းပညာ== ၁၉၉၉ ခုနှစ်မှစ၍ ဝန်ကြီးဌာန ၁၁ ခုပါဝင်သော သိပ္ပံနှင့် နည်းပညာ အတွက် နိုင်ငံတော်ကော်မတီ တည်ရှိနေခဲ့သည်။ ဝန်ကြီးဌာန ၇ ခုနှ နိုင်ငံ၏ အများပိုင် တက္ကသိုလ် ၃၃ ခုအတွက် တာဝန်ရှိသော်လည်း ထိုတက္ကသိုလ် အများစုသည် ပညာရေး၊ လူငယ် နှင့် အားကစား ဝန်ကြီးဌာန၏ အရိပ်အောက်တွင် ရှိသည်။ <ref name="UNESCO Towards 2030">{{Cite report |title=UNESCO Science Report: Towards 2030 |last1=Turpin |first1=Tim |last2=Zhang |first2=Jing A. |publisher=UNESCO |location=Paris |pages=698–713 |language=en |isbn=978-92-3-100129-1 |last3=Burgos |first3=Bessie M. |last4=Amaradsa |first4=Wasantha |chapter=Southeast Asia and Oceania |year=2015}}</ref> ၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် ပညာရေး၊ လူငယ် နှင့် အားကစားဝန်ကြီးဌာနမှ ပညာရေးကဏ္ဍအတွက် သုတေသနဖွံ့ဖြိုးရေးဆိုင်ရာ ပေါ်လစီ တစ်ခုကို သဘောတူ ခွင့်ပြုခဲ့သည်။ ထိုကိစ္စသည် တက္ကသိုလ်များ တဝှမ်းလုံးတွင် သုတေသနနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းများ လုပ်ဆောင်ရန် နှင့် နိုင်ငံဖွံ့ဖြိုးရေးအတွက် ရည်ရွယ်၍ သုတေသနရလဒ်များကို အသုံးချနိုင်ရန် အတွက် ပထမဆုံး ခြေလှမ်း ဖြစ်သည်။ <ref name="UNESCO Towards 2030" /> ထိုပေါ်လစီ၏ နောက်တွင် နိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး "အမျိုးသား သိပ္ပံနှင့် နည်းပညာ မာစတာ ပလန် ၂၀၁၄-၂၀၂၀" လိုက်လာခဲ့သည်။ ၎င်းအား စီမံကိန်းဝန်ကြီးဌာနမှ ၂၀၁၄ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် တရားဝင် စတင်ခဲ့ပြီး ကိုရီးယား နိုင်ငံတကာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး အေဂျင်စီမှ ပံ့ပိုးသော နှစ်နှစ်စီမံကိန်း၏ အထွဋ်အထိပ်တွင် ဖြစ်သည်။ ထိုအစီအစဉ်မှ စက်မှုဆိုင်ရာ ဆန်းသစ်တီထွင်မှုများကို မြှင့်တင်ရန် အတွက် သိပ္ပံနှင့် နည်းပညာ အုတ်မြစ်ကို တည်ဆောက်ပြီး အထူးသဖြင့် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး၊ အဓိက လုပ်ငန်းများ နှင့် အိုင်စီတီ လုပ်ငန်းများကို အလေးပေးဆောင်ရွက်မည် ဖြစ်သည်။ <ref name="UNESCO Towards 2030" /><ref>{{Cite news|title=Cambodia National Science and Technology Master Plan 2014–2020|last=Korea International Cooperation Agency|first=Press release|date=2014|work=KOICA Feature News}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားသည် ၂၀၂၀ ခုနှစ်၌ နိုင်ငံတကာ ဆန်းသစ်တီထွင်မှု ညွှန်းကိန်းတွင် အဆင့် ၁၁၀ ရှိပြီး ၂၀၁၉ ခုနှစ် အဆင့် ၉၈ မှ ကျဆင်း သွားခြင်း ဖြစ်သည်။ <ref>{{Cite web|title=Release of the Global Innovation Index 2020: Who Will Finance Innovation?|url=https://www.wipo.int/global_innovation_index/en/2020/index.html|access-date=2021-09-02|website=www.wipo.int|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Global Innovation Index 2019|url=https://www.wipo.int/global_innovation_index/en/2019/index.html|access-date=2021-09-02|website=www.wipo.int|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=RTD - Item|url=https://ec.europa.eu/newsroom/rtd/items/691898|access-date=2021-09-02|website=ec.europa.eu}}</ref><ref>{{Cite web|date=2013-10-28|title=Global Innovation Index|url=https://knowledge.insead.edu/entrepreneurship-innovation/global-innovation-index-2930|access-date=2021-09-02|website=INSEAD Knowledge|language=en}}</ref> == ဆက်စပ်ကြည့်ရှုရန် == == ကိုးကား == {{reflist}} == ပြင်ပလင့်ခ်များ == {{ASEAN}} {{အာရှတိုက်ရှိ နိုင်ငံများ}} [[Category:ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ]] [[Category:အာဆီယံအသင်းဝင်နိုင်ငံများ]] [[Category:အရှေ့တောင်အာရှရှိ နိုင်ငံများ]] [[Category:အာရှတိုက်ရှိ နိုင်ငံများ]] [[Category:ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ]] [[Category:ဖွံ့ဖြိုးမှုအနိမ့်ဆုံး နိုင်ငံများ]] hx9ahmkmq9m8h3rj3apler1ybaa9gjq 754205 754203 2022-08-11T07:06:31Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki {{Infobox country | နိုင်ငံအမည်အပြည့် = ကမ္ဘောဒီးယား ဘုရင့်နိုင်ငံ | အမည်_ရင်း = {{ubl|{{native name|km|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|italics=off}}|{{transl|km|ဘုရား ရာဇအာဏာ စကြ ကမ္ဘူဆာ}}}}<br />မဟာ ကမ္ဘူဆာ ဘုရင့်နိုင်ငံ | common_name = ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ | ပုံ_အလံ = Flag of Cambodia.svg | ပုံ_တံဆိပ် = Royal Arms of Cambodia.svg | symbol_type = Royal arms | နိုင်ငံတော်ဆောင်ပုဒ် = {{lang|km|ជាតិ សាសនា ព្រះមហាក្សត្រ}}<br />{{lang|km-Latn|Chéatĕ, Sasna, Preăh Môhaksătrâ}}<br />"Nation, Religion, King"<br />"တိုင်းပြည်၊ ဘာသာတရား၊ ရှင်ဘုရင်"<br/>(ဇာတိ၊ သာသနာ၊ မဟာက္ၑတြ) | နိုင်ငံတော်သီချင်း ={{lang|km|បទនគររាជ}} <br />{{transl|km|[[Nokor Reach|Nôkôr Réach]]}}<br />"Majestic Kingdom"<br /> "တော်ဝင်တိုင်းပြည်" (ပဒနဂရရာဇ)<br /> <div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;">{{center|[[File:United States Navy Band - Nokoreach.ogg]]}}</div> | image_map = {{Switcher|[[File:Cambodia on the globe (Cambodia centered).svg|frameless]]|Show globe|[[File:Location Cambodia ASEAN.svg|upright=1.15|frameless]]|Show map of Southeast Asia|default=1}} | map_caption = {{map caption |location_color=green |region=[[အာဆီယံ]] |region_color=မီးခိုးရင့် |legend=Location Cambodia ASEAN.svg}} | မြို့တော် = [[ဖနွမ်းပင်မြို့]] | coordinates = {{Coord|11|33|N|104|55|E|type:city|display=inline,title}} | အကြီးဆုံးမြို့ = မြို့တော် | အကြီးဆုံးပြည်နယ် = | languages_type = ရုံးသုံးဘာသာစကား<br />{{nobold|နှင့် အမျိုးသားဘာသာစကား}} | languages = [[ခမာဘာသာစကား|ခမာ]]<ref>{{cite web |title=Constitution of the Kingdom of Cambodia |url=https://pressocm.gov.kh/en/archives/9539 |website=Office of the Council of Ministers |publisher=អង្គភាពព័ត៌មាន និងប្រតិកម្មរហ័ស |access-date=26 September 2020}}</ref> | languages2_type = ရုံးသုံးအက္ခရာ | languages2 = ခမာအက္ခရာ<ref>{{cite web |title=Constitution of the Kingdom of Cambodia |url=https://pressocm.gov.kh/en/archives/9539 |website=Office of the Council of Ministers |publisher=អង្គភាពព័ត៌មាន និងប្រតិកម្មរហ័ស |access-date=26 September 2020}}</ref> | လူမျိုးများ = {{unbulleted list | ၉၅.၆% [[ခမာလူမျိုး|ခမာ]] | ၂.၄% [[:en:Cham people|ချမ်]] | ၁.၅% [[:en:Chinese Cambodians|တရုတ်]] | ၀.၂% [[:en:Vietnamese Cambodians|ဗီယက်နမ်]] | ၀.၃% [[:en:Ethnic groups in Cambodia|အခြား]]<ref name="CSES2019">{{Cite web|url=http://nis.gov.kh/nis/CSES/Final%20Report%20of%20Cambodia%20Socio-Economic%20Survey%202019-20_EN.pdf|title=Cambodia Socio-Economic Survey 2019-20|work=Ministry of Planning|publisher=National Institute of Statistics|date=December 2020|access-date=16 May 2021}}</ref> }} | ethnic_groups_year = ၂၀၁၉ | ဘာသာတရားများ = {{unbulleted list | ၉၇.၁% [[:en:Buddhism in Cambodia|ဗုဒ္ဓဘာသာ]] ([[နိုင်ငံတော်ဘာသာ|တရားဝင်]]) | ၂.၀% [[:en:Islam in Cambodia|အစ္စလာမ်]] | ၀.၃% [[:en:Catholic Church in Cambodia|ခရစ်ယာန်]] | ၀.၅% [[:en:Religion in Cambodia|အခြား]]<ref name="Census 2019" /> }} | religion_year = ၂၀၁၉ | demonym = {{lang-en|[[:en:Demographics of Cambodia|Cambodian]]}}<br />{{lang-km|ខ្មែរ|link=no}}, {{transl|km|Khmêr}} {{IPA-km|kʰmae|}} | government_type = [[ပြည်ထောင်စုစနစ်|ပြည်ထောင်စု]] [[:en:Dominant-party system|တစ်ပါတီ]] [[ပါလီမန် ဒီမိုကရေစီ စနစ်|ပါလီမန်စနစ်]]နှင့် [[:en:elective monarchy|ရွေးကောက်ခံ]] [[:en:constitutional monarchy|စည်းမျဉ်းခံဘုရင်စနစ်]] | leader_title1 = [[Monarchy of Cambodia|Monarch]] | leader_name1 = [[နရောတ္တမ သီဟမုနီ]] | leader_title2 = [[ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ဝန်ကြီးချုပ်|ဝန်ကြီးချုပ်]] | leader_name2 = [[ဟွန်ဆန်]] | leader_title3 = [[ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အမျိုးသားလွှတ်တော် ဥက္ကဋ္ဌများစာရင်း|အမျိုးသားလွှတ်တော် ဥက္ကဋ္ဌ]] | leader_name3 = ဟန် ဆမ်ရင် | leader_title4 = [[ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ဆီးနိတ်လွှတ်တော် ဥက္ကဋ္ဌများစာရင်း|ဆီးနိတ်လွှတ်တော် ဥက္ကဋ္ဌ]] | leader_name4 = ဆေးချွန်း | legislature = [[ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ပါလီမန်|ပါလီမန်]] | upper_house = [[ကမ္ဘောဒီးယား ဆီးနိတ်လွှတ်တော်|ဆီးနိတ်]] | lower_house = [[အမျိုးသားလွှတ်တော် (ကမ္ဘောဒီးယား)|အမျိုးသားလွှတ်တော်]] | sovereignty_type = [[ကမ္ဘောဒီးယား သမိုင်း|တည်ထောင်ခြင်း]] | established_event1 = ဖူနန်နိုင်ငံ | established_date1 = ၆၈–၆၂၇ | established_event2 = ချန်လနိုင်ငံ | established_date2 = ၆၂၇–၈၀၂ | established_event3 = ခမာအင်ပါယာ | established_date3 = ၈၀၂–၁၄၃၁ | established_event4 = [[:en:Post-Angkor Period|အလယ်ခေတ်]] | established_date4 = ၁၄၃၁–၁၈၆၃ | established_event5 = [[:en:French protectorate of Cambodia|ပြင်သစ်အစောင့်ရှောက်ခံ]] | established_date5 = ၁၈၆၃ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၁၁ ရက် | established_event6 = [[:en:Independence Day of Cambodia|လွတ်လပ်ရေး]] | established_date6 = ၁၉၅၃ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၉ ရက် | established_event7 = [[ကုလသမဂ္ဂ]][[:en:United Nations Security Council Resolution 109|သို့ ဝင်ရောက်ခြင်း]] | established_date7 = ၁၉၅၅ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁၄ ရက် | established_event8 = {{nowrap|[[:en:1991 Paris Peace Accords|ပဲရစ်ငြိမ်းချမ်းရေးသဘောတူညီချက်]]}} | established_date8 = ၁၉၉၁ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၂၃ ရက် | established_event9 = {{nowrap|[[:en:Constitution of Cambodia|လက်ရှိဖွဲ့စည်းပုံ]]}} | established_date9 = ၁၉၉၃ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၂၄ ရက် | established_event10 = [[:en:ASEAN Declaration|အာဆီယံကြေညာချက်]] | established_date10 = ၁၉၉၉ ခုနှစ် ဧပြီလ ၃၀ ရက် | area_km2 = ၁၈၁,၀၃၅ | ဧရိယာအဆင့် = ၈၈ | area_sq_mi = ၆၉,၈၉၈ <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | ဧရိယာရေရာခိုင်နှုန်း = ၂.၅ | အမြင့်ဆုံးနေရာ = | အရှေဆုံးမြစ် = | အကြီးဆုံးအင်း = | ကမ်ရိုးတန်း = | population_estimate = | population_census = {{increase}}၁၅,၅၅၂,၂၁၁<ref name="Census 2019">{{Cite report |url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf |title=General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019 – National Report on Final Census Results |last=Ministry of Planning (Cambodia), National Institute of Statistics |date=2020 |publisher=Ministry of Planning, National Institute of Statistics |access-date=26 January 2021}}</ref> | population_census_rank = ၇၃ | population_estimate_year = | population_estimate_rank = | population_census_year = ၂၀၁၉ | population_density_km2 = ၈၇ | population_density_sq_mi = ၂၁၁.၈ <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | population_density_rank = ၉၆ | GDP_PPP = $၇၆.၆၃၅&nbsp;ဘီလီယံ<ref name=imf2>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?sy=2017&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&pr1.x=45&pr1.y=11&c=522&s=NGDP_RPCH%2CNGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a= |title=Cambodia |publisher=[[အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့]] }}</ref> | GDP_PPP_year = ၂၀၁၉ | GDP_PPP_rank = | GDP_PPP_per_capita = $၄,၆၄၅<ref name=imf2 /> | GDP_PPP_per_capita_rank = | GDP_nominal = $၂၆.၆၂၈&nbsp;billion<ref name=imf2 /> | GDP_nominal_year = ၂၀၁၉ | GDP_nominal_rank = | GDP_nominal_per_capita = $၁,၆၁၄<ref name=imf2 /> | GDP_nominal_per_capita_rank = | Gini = ၃၆.၀ <!--number only--> | Gini_year = ၂၀၁၃ | Gini_change = <!--increase/decrease/steady--> | Gini_ref = <ref>{{cite web |url=http://hdr.undp.org/en/content/income-gini-coefficient |title=Income Gini coefficient |publisher=[[ကမ္ဘာ့ဘဏ်]] |website=hdr.undp.org |access-date=29 January 2020 |archive-date=10 June 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100610232357/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2172.html |url-status=dead |accessdate=8 September 2021 |archivedate=16 May 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200516205245/http://hdr.undp.org/en/content/income-gini-coefficient }}</ref> | HDI = ၀.၅၉၄ <!--number only--> | HDI_year = ၂၀၁၉<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year--> | HDI_change = increase <!--increase/decrease/steady--> | HDI_ref = <ref>{{cite book|title=Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene|date=15 December 2020|publisher=United Nations Development Programme|isbn=978-92-1-126442-5|pages=343–346|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf|access-date=16 December 2020}}</ref> | HDI_rank = ၁၄၄ | ငွေ = [[ကမ္ဘောဒီးယား ရီယယ်|ရီယယ်]] (៛) | currency_code = KHR | utc_offset = +7 | time_zone = [[အင်ဒိုချိုင်နား စံတော်ချိန်|ICT]] | date_format = dd/mm/yyyy | drives_on = right | calling_code = [[ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံရှိ တယ်လီဖုန်းနံပါတ်များ|+855]] | cctld = [[.kh]] | ပွဲများ = | ဗဟိုဘဏ် = }} '''ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ'''{{IPAc-en|audio=En-us-Cambodia.ogg|k|æ|m|ˈ|b|oʊ|d|i|ə}} <ref name=":1">{{cite web|url=http://dictionary.reference.com/browse/cambodia |title=Cambodia |publisher=Dictionary.reference.com |accessdate=16 March 2013}}</ref> အား '''ကမ္ဘူဆာ''' ဟုလည်း သိကြပြီး တရားဝင်အမည်မှာ '''ကမ္ဘောဒီးယား ဘုရင့်နိုင်ငံ''' ဖြစ်ကာ အရှေ့တောင်အာရှရှိ အင်ဒိုချိုင်းနားကျွန်းဆယ် တောင်ပိုင်းတွင် တည်ရှိသော နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ ဧရိယာအားဖြင့် {{Convert|၁၈၁၀၃၅|km2|sqmi|lk=out|abbr=off}} ရှိပြီး အနောက်မြောက်ဘက်တွင် ထိုင်းနိုင်ငံ၊ အရှေ့မြောက်ဘက်တွင် လာအိုနိုင်ငံ၊ အရှေ့ဘက်တွင် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ နှင့် အနောက်တောင်ဘက်တွင် ထိုင်းပင်လယ်ကွေ့ တို့နှင့် ထိစပ်လျှက် တည်ရှိသည်။ အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်နိုင်ငံဖြစ်သော ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတွင် လူဦးရေအားဖြင့် ၁၅ သန်းကျော် ရှိသည်။ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေအရ ဗုဒ္ဓဘာသာသည် နိုင်ငံတော် ဘာသာအဖြစ်ပြဋ္ဌာန်းထားကာ လူဦးရေ၏ ၉၇% ကျော် ကိုးကွယ်ကြသည်။<ref name="CIACB" /> ကမ္ဘောဒီးယားရှိ လူနည်းစု လူမျိုးများမှာ ဗီယက်နမ်၊ တရုတ်၊​ချမ် နှင့် တောင်ကုန်းနေ လူမျိုးစု ၃၀ တို့ ဖြစ်ကြသည်။<ref>{{cite web |url=http://news.xinhuanet.com/english2010/culture/2010-08/03/c_13428465.htm |title=Cambodia to celebrate day for indigenous people near Angkor Wat |publisher=News.xinhuanet.com |accessdate=15 March 2013 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130825133021/http://news.xinhuanet.com/english2010/culture/2010-08/03/c_13428465.htm |archivedate=25 August 2013}}</ref> မြို့တော်နှင့် အကြီးဆုံးမြို့မှာ ဖနွမ်းပင်မြို့ ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေး နှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ဗဟိုဌာနလည်း ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံသည် ရွေးကောက်ခံ စည်းမျဉ်းခံ ဘုရင်စနစ် ဖြစ်ပြီး လက်ရှိဘုရင်မှာ နိုရိုဒွန် ဆီဟာမိုနီ ဖြစ်ကာ တော်ဝင်ပလ္လင်ကောင်စီမှ နိုင်ငံ၏ အကြီးအမှူး အဖြစ် ရွေးချယ်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ အစိုးရအဖွဲ့၏ အကြီးအမှူးမှာ ဝန်ကြီးချုပ် ဖြစ်ပြီး လက်ရှိဝန်ကြီးချုပ်မှာ ဟွန်ဆန် ဖြစ်ကာ အရှေ့တောင်အာရှတွင် ဘုရင်မဟုတ်ဘဲ အကြာဆုံး ရာထူး ရှိသော ခေါင်းဆောင် ဖြစ်ကာ ကမ္ဘောဒီးယား နိုင်ငံအား ၁၉၈၅ ခုနှစ်ကတည်းက အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ အေဒီ ၈၀၂ ခုနှစ်တွင် ဒုတိယ ဂျာယာဗာမန် က သူ့ဘာသာ ဘုရင်အဖြစ် ကြေညာခဲ့ပြီး စစ်တိုက်နေကြသော ချန်လာ ခမာမင်းသားများကို "ကမ်ဘူဂျာ" အမည်အောက်တွင် စုစည်းခဲ့သည်။<ref name="CHANDLER">Chandler, David P. (1992) ''History of Cambodia''. Boulder, CO: Westview Press, {{ISBN|0813335116}}.</ref> ထိုအချိန်သည် ခမာ ဧကရာဇ်နိုင်ငံတော် စတင်ပေါ်ထွန်းခဲ့သော အချိန်ဖြစ်ပြီး နှစ်ပေါင်း ၆၀၀ ကျော်အောင် စည်ပင်ထွန်းကားခဲ့ကာ ဘုရင်မင်းဆက် ဆက်တိုက်တို့အား အရှေ့တောင်အာရှတစ်ဝှမ်းအား ထိန်းချုပ် ဩဇာလွှမ်းမိုးနိုင်စေခဲ့ပြီး တန်ခိုးအာဏာနှင့် စည်းစိမ် အမြောက်အမြားကို စုစည်းနိုင်ခဲ့သည်။ အိန္ဒိယပုံသဏ္ဌာန် တိုင်းပြည်မှာ အရှေ့တောင်အာရှ နေရာ အများစုအား ပထမဦးစွာ ဟိန္ဒူဘာသာ နောင်တွင် ဗုဒ္ဓဘာသာ ပျံ့နှံ့စေခဲ့ပြီး ဒေသတဝှမ်းတွင် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ အခြေခံအဆောက်အအုံ စီမံကိန်း အမြောက်အမြားကို အကောင်အထည်ဖော်ခဲ့ကာ အန်ကော တစ်နေရာတည်းတွင်ပင် ပုထိုး နှင့် အထိမ်းအမှတ်အဆောက်အအုံ ၁,၀၀၀ ကျော်ကို တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ အန်ကောဝပ် သည် ထိုအဆောက်အအုံများထဲတွင် အထင်ရှားဆုံးဖြစ်ပြီး ယူနက်စကိုမှ ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာ စာရင်းသွင်းခဲ့သည်။ ၁၅ ရာစုတွင် ခမာအင်ပိုင်ယာမှ အုပ်စိုးသော အယုဒ္ဓယပြည်၏ ပုန်ကန်မှု အပြီးတွင် ကမ္ဘောဒီးယား၏ ဩဇာအာဏာ ကျဆင်းလာခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား အနေနှင့် ဩဇာကြီးမားသော အိမ်နီးချင်း တိုင်းပြည်နှစ်ခုနှင့် ရင်ဆိုင်ရပြီး တစ်ခုမှာ ထိုင်းနိုင်ငံ၏ အယုဒ္ဓယပြည် ဖြစ်ကာ နောက်တစ်ခုမှာ ဗီယက်နမ်၏ ငုယင်မင်းဆက် ဖြစ်၍ ကမ္ဘောဒီးယား၏ ကံကြမ္မာအတွက် အဆိုးဘက်သို့ ဦးတည်စေခဲ့သည်။ ၁၈၆၃ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားသည် ပြင်သစ်၏ အစောင့်အရှောက်ခံနိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့ပြီး နောက်တွင် အရှေ့တောင်အာရှ ပြင်သစ် အင်ဒိုချိုင်းနားသို့ သွတ်သွင်းခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ပြင်သစ်ထံမှ ၁၉၅၃ ခုနှစ်တွင် လွတ်လပ်ရေး ရရှိခဲ့သည်။ ၁၉၆၅ တွင် ဗီယက်နမ် စစ်ပွဲသည် ဟိုချီမင်း၏ လမ်းကြောင်းဖြန့်ကျက်မှု နှင့် သီဟာနု၏ လမ်းကြောင်းတည်ဆောက်မှုတို့ကြောင့် ကမ္ဘောဒီးယား အထိ ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် အမေရိကန်တို့မှ ၁၉၆၉ မှ ၁၉၇၃ အတွင်း ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်ရာတွင် ကမ္ဘောဒီးယားလည်း ပါဝင်ခဲ့သည်။ ၁၉၇၀ ကမ္ဘောဒီးယား အာဏာသိမ်းမှု အပြီးတွင် အမေရိကန်ဘက်ယိမ်းသော လက်ယာဝါဒီ ခမာသမ္မတနိုင်ငံ အစိုးရ အာဏာရလာခဲ့ပြီး [[နိုရိုဒွန် သီဟာနု|သီဟာနု ဘုရင်]]မှ သူ၏ ယခင်ရန်သူဖြစ်သော ခမာနီတို့ကို ထောက်ခံခဲ့သည်။ ဘုရင်နှင့် မြောက်ဗီယမ်နက် တို့၏ ထောက်ခံမှုကြောင့် ခမာနီတို့သည် အင်အားကြီးမားလာခဲ့ပြီး ၁၉၇၅ ခုနှစ်တွင် ဖနွမ်းပင်ကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ ထို့နောက်တွင် ခမာနီတို့က ကမ္ဘောဒီးယား လူမျိုးတုန်း သတ်ဖြတ်မှုကို ၁၉၇၅ မှ ၁၉၇၉ အထိ ကျူးလွန်ခဲ့ကြပြီး ၁၉၇၉တွင် ဗီယက်နမ် နှင့် ဗီယက်နမ်မှ ကျောထောက်နောက်ခံပေးထားပြီး ကမ္ဘောဒီးယား-ဗီယက်နမ်စစ်ပွဲအတွင်း ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုမှ ထောက်ပံ့ပေးသော ကမ်ပူးချားပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ အစိုးရ မှ ၎င်းတို့ကို ဖြုတ်ချလိုက်သည် အထိ ဖြစ်သည်။ ၁၉၉၁ ခုနှစ် ပဲရစ်ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ် ချုပ်ဆိုအပြီးတွင် ကမ္ဘောဒီးယားအား ကုလသမဂ္ဂ မစ်ရှင်မှ ၁၉၉၂-၉၃ တွင် ခဏတာမျှ အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပပြီး ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းမျှသော မဲပေးပိုင်ခွင့်ရှိသူတို့ မဲပေးပြီးသော အခါတွင် ကုလသမဂ္ဂတပ်များ ကမ္ဘောဒီးယားမှ ရုပ်သိမ်းခဲ့သည်။ ၁၉၉၇ ခုနှစ် အစိုးရအတွင်း အာဏာသိမ်းမှု ဖြစ်ပွားပြီးနောက် ကမ္ဘောဒီးယား ပြည်သူ့ပါတီနှင့် ဝန်ကြီးချုပ်ဟွန်ဆန် တို့မှ အစိုးရကို ဖြုတ်ချခဲ့ပြီး ၂၀၂၀ ခုနှစ်တိုင်အောင် ဆက်လက် အုပ်ချုပ်နေဆဲ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ၁၉၅၅ ခုနှစ်မှစ၍ ကုလသမဂ္ဂ၏ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ ဖြစ်ခဲ့ပြီး အာဆီယံအဖွဲ့၊ အရှေ့အာရှထိပ်သီးအဖွဲ့၊ ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့၊ ဘက်မလိုက်နိုင်ငံများ လှုပ်ရှားမှုအဖွဲ့ နှင့် လာဖရန်ကိုဖုန်းနီ အဖွဲ့တို့၏ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံလည်း ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံခြား အဖွဲ့အစည်းများစွာတို့၏ အဆိုအရ နိုင်ငံအတွင်း ဆင်းရဲမွဲတေမှု နေရာအနှံ့အပြားတွင် ရှိသည်ဟု ဆိုပြီး <ref>{{cite web|url=https://www.reuters.com/article/2014/09/28/us-cambodia-economy-idUSKCN0HN0YJ20140928|title=Consumerism booms as Cambodia embraces once-forbidden capitalism|last=|first=|date=|work=Reuters|accessdate=28 October 2014|archivedate=1 October 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141001050010/https://www.reuters.com/article/2014/09/28/us-cambodia-economy-idUSKCN0HN0YJ20140928}}</ref> ခြစားမှု နေရာအနှံ့အပြား ရှိသည့်အပြင်<ref>{{cite web|url=http://www.freedomhouse.org/report/freedom-world/2013/cambodia-0|title=2013 Freedom House|last=|first=|year=2013|work=Freedom House|accessdate=6 April 2014|archivedate=7 April 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130407061216/http://www.freedomhouse.org/report/freedom-world/2013/cambodia-0}}</ref> နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ လွတ်လတ်မှု ကင်းမဲ့ကာ<ref>{{cite web|url=http://cpi.transparency.org/cpi2013/results/|title=2013 Corruption Perceptions Index|last=|first=|year=2013|work=Transparency International|accessdate=6 April 2014|archive-url=https://archive.today/20131203061004/http://cpi.transparency.org/cpi2013/results/|archive-date=3 December 2013|url-status=dead}}</ref> လူထုဖွံ့ဖြိုးမှု နိမ့်ကျ၍<ref name="UNDP">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/en/reports/global/hdr2013/ |title=The 2013 Human Development Report – "The Rise of the South: Human Progress in a Diverse World" |publisher=Human Development Report Office United Nations Development Programme |pages=144–147 |accessdate=2 March 2013 |archivedate=26 December 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226013923/http://hdr.undp.org/en/2013-report }}</ref> ငတ်မွတ်မှု မြင့်မားသည် ဟု ဆိုသည်။<ref>Welthungerhilfe, IFPRI, and Concern Worldwide: [http://www.ifpri.org/sites/default/files/publications/ghi13.pdf 2013 Global Hunger Index – The challenge of hunger: Building Resilience to Achieve Food and Nutrition Security]. Bonn, Washington D. C., Dublin. October 2013.</ref><ref>{{cite web |url=http://www.abc.net.au/7.30/content/2014/s4007692.htm |title=Cambodia's opposition leader says Australian asylum seeker deal will fund corruption |publisher=Australian Broadcasting Corporation |accessdate=28 October 2014 }}</ref><ref>{{cite news |title=Thailand ranks 2nd in ASEAN for the best quality of life |url=http://thainews.prd.go.th/centerweb/newsen/NewsDetail?NT01_NewsID=WNSOC5703270010003 |newspaper=National News Bureau of Thailand |date=27 March 2014 |author=Chueyprasit, Orapa |author2=Naasiri, Chaite |url-status=bot: unknown |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140328130706/http://thainews.prd.go.th/centerweb/newsen/NewsDetail?NT01_NewsID=WNSOC5703270010003 |archivedate=28 March 2014 }}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားအား လူ့အခွင့်အရေးစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့၏ အရှေ့တောင်အာရှ ဒါရိုက်တာ ဒေးဗစ်ရောဘတ်မှ "အာဏာရှင်ဆန်သော ညွှန့်ပေါင်း နှင့် အပေါ်ယံ ဒီမိုကရေစီ" ဟု ဆိုသည်။<ref name="ReferenceA">{{cite book |author=David Roberts |title=Political Transition in Cambodia 1991–99: Power, Elitism and Democracy |url=https://books.google.com/books?id=SnYWDAAAQBAJ&pg=PR9 |date=29 April 2016 |publisher=Taylor & Francis |isbn=978-1-136-85054-7 }} (section XI, "Recreating Elite Stability, July 1997 to July 1998")</ref> ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေအရ ပါတီစုံ လစ်ဘရစ်ဒီမိုကရေစီ ဟု ပြဋ္ဌာန်းထားသော်လည်း <ref>{{Cite web|url=https://pressocm.gov.kh/en/archives/9539/|title=CONSTITUTION OF THE KINGDOM OF CAMBODIA|website=pressocm.gov.kh|publisher=Office of the Council of Ministers|date=25 January 2017|accessdate=4 September 2019}}</ref> နိုင်ငံအား ၂၀၁၈ ခုနှစ်အထိ တစ်ပါတီတည်းကသာ အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။<ref name=oneparty1>{{Cite news|url=https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/cambodian-parliament-launches-era-of-one-party-rule|title=Cambodian Parliament launches era of one-party rule|website=The Straits Times|date=5 September 2018|accessdate=26 July 2019}}</ref><ref name=oneparty2>{{Cite news|url=https://www.voacambodia.com/a/cambodia-set-to-become-one-party-state/4505605.html|title=Cambodia Set to Become One Party State|first=David|last=Boyle|work=Voice of America|publisher=VOA Cambodia|date=30 July 2018|accessdate=26 July 2019}}</ref> အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများနှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် လူတစ်ဦးချင်း ဝင်ငွေ့ နိမ့်ကျသော်လည်း ကမ္ဘောဒီးယားသည် အာရှတွင် တိုးတက်မှုအမြန်ဆုံး စီးပွားရေး ရှိသည့် နိုင်ငံ လွန်ခဲ့သည့် ဆယ်စုနှစ်အတွင်းက ဖွံ့ဖြိုးမှုနှုန်းမှာ ၇.၆ ရာခိုင်နှုန်း ရှိသည်။ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးသည် အဓိက စီးပွားရေး ကဏ္ဍအဖြစ် ဆက်လက်ရှိနေပြီး နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုနှင့် နိုင်ငံတကာကုန်သွယ်ရေး တိုးတက်လာမှုကြောင့် ချည်မျှင်လုပ်ငန်း၊ ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်း၊ အထည်အလိပ်လုပ်ငန်း နှင့် ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းတို့တွင် ကောင်းမွန်သော ဖွံ့ဖြိုးမှု ရှိသည်။.<ref>{{cite news |url=http://www.phnompenhpost.com/index.php/2011051849188/Business/cambodia-to-outgrow-ldc-status-by-2020.html |title=Cambodia to outgrow LDC status by 2020 |work=The Phnom Penh Post |date=18 May 2011 |accessdate=20 June 2011 |archivedate=21 May 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110521094658/http://www.phnompenhpost.com/index.php/2011051849188/Business/cambodia-to-outgrow-ldc-status-by-2020.html }}</ref> ကုလသမဂ္ဂမှ ကမ္ဘောဒီးယားအား ဖွံ့ဖြိုးမှု နိမ့်ကျသော နိုင်ငံ အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည်။<ref>{{cite web|url=https://unctad.org/en/Pages/ALDC/Least%20Developed%20Countries/UN-list-of-Least-Developed-Countries.aspx|website=UNCTAD|title=UN list of Least Developed Countries|accessdate=4 November 2019}}</ref> အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ ၂၀၁၅ ခုနှစ် ကမ္ဘာ့တရားမျှတမှု စီမံကိန်း၏ တရားဥပဒေ စိုးမိုးမှု ကိန်းညွှန်းမှ နိုင်ငံပေါင်း ၁၂၆ နိုင်ငံတွင် ကမ္ဘောဒီးယားအား အဆင့် ၁၂၅ သတ်မှတ်ထားပြီး ဒေသအတွင်း အခြားနိုင်ငံများနှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် အလွန်နောက်ရောက်သည်။<ref>{{cite web|url=http://data.worldjusticeproject.org/|website=World Justice Project|title=WJP Rule of Law Index® 2018–2019|accessdate=4 November 2019|archivedate=29 April 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150429071718/http://data.worldjusticeproject.org/}}</ref> == အမည်ရင်းမြစ် == "ကမ္ဘောဒီးယားဘုရင့်နိုင်ငံ" သည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ တရားဝင်ရုံးသုံးအမည် ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား ဆိုသော အမည်မှာ ပြင်သစ်ဘာသာစကား ကမ်ဘိုဒေ့ (Cambodge) မှ ဆင်းသက်လာခြင်း ဖြစ်ပြီး ပြင်သစ်စကားမှာလည်း ဒေသခံတို့၏ ခမာစကား ကမ်ပူးချားမှ ဆင်းသက်လာခြင်း ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားဆိုသော အသုံးအနှုန်းကို ဥရောပတွင် အစောဆုံး သုံးနှုန်းထားသည်ကို တွေ့ရှိရသည်မှာ ၁၅၂၄ ခုနှစ်တွင် ဖြစ်ပြီး အီတလီ စွန့်စားရှာဖွေသူ [[မဂျဲလင်|ဖာဒီနန် မက်ဂျဲလန်]]၏ ကမ္ဘာတခြမ်း ခရီးစဉ်တွင် လိုက်ပါသူ အန်တိုနီယို ပီဂါဖက်တာမှ သူ၏ စာတွင် "ကာမိုဂျီးယား" ဟု ရည်ညွှန်းခဲ့သည်။ <ref>{{cite web |title=Relazione del primo viaggio intorno al mondo – Wikisource |url=https://it.wikisource.org/wiki/Relazione_del_primo_viaggio_intorno_al_mondo |website=it.wikisource.org}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားလူမျိုးများသည် သူတို့၏ နိုင်ငံကို "ဆော့ခမာ" ဟု ညွှန်းဆိုလေ့ရှိပြီး အဓိပ္ပာယ်မှာ "ခမာတို့၏မြေ" ဖြစ်သည်။ သို့သော် ပိုမို၍ တိကျသော အခေါ်အဝေါ်အနေနှင့် "ပရာတေး ကမ်ပူးချား" ဟု သုံးနှုန်းပြီး "ကမ်ပူးချားတို့၏ နိုင်ငံ" ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ အနောက်ကမ္ဘာတွင် "ကမ္ဘောဒီးယား" ဟု အမြဲတစေ ရည်ညွှန်းလေ့ ရှိသော်လည်း အရှေ့တိုင်းနိုင်ငံများတွင် ကမ္ဘောဒီးယား အစား ကမ်ပူချီးယား ဟူ၍ အသံထွက်လေ့ရှိသည်။<ref>{{cite dictionary |url=http://dictionary.reference.com/browse/kampuchea|title= kampuchea. (n.d.). Collins English Dictionary – Complete & Unabridged 10th Edition.|dictionary= Dictionary.com|accessdate=31 October 2015}}</ref><ref>{{cite web |url=https://books.google.com/books?id=5oGnZRd4GKwC&pg=PA3|title= Cambodia|date=|accessdate=31 October 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.nectec.or.th/thai-yunnan/20.html#9|title=On some Cambodian Words|work=Thai-Yunnan Project Newsletter No. 20., Department of Anthropology, Research School of Pacific Studies Australian National University by Serge Thion|publisher=Nectec|date=|accessdate=31 October 2015}}</ref> {| class="wikitable" style="float:center; clear:right;" |+တရားဝင် အမည်များ ! scope="col" | နေ့စွဲ ! scope="col" | အမည် ! scope="col" | မှတ်ချက် |- | အေဒီ ၅၀/၆၈ – အေဒီ ၅၅၀ || '''ဖူနန်း အင်ပိုင်ယာ''' || '''နိုကော် ဖနွမ်''' – (အခြားအမည်) |- | ၅၅၀–၈၀၂ || '''ချန်နလာ အင်ပိုင်ယာ''' || အေဒီ ၈ ရာစုတွင် ကုန်းချန်နလာ နှင့် ရေချန်နလာဟု ခွဲခြားခဲ့သည်။ |- | ၈၀၂–၁၄၃၁ || '''ခမာ အင်ပိုင်ယာ''' || အရှေ့တောင်အာရှတွင် ဩဇာအာဏာအကြီးဆုံး အင်ပိုင်ယာ တစ်ခု |- | ၁၄၃၁–၁၈၆၃ || '''ကမ္ဘောဒီးယား'''|| အလယ်ခေတ် (ချက်တိုမက်ခေတ်၊ လောင်းဗက်ခေတ်၊ အူဒုံခေတ်) |- | ၁၈၆၃–၁၉၄၁၊ ၁၉၄၅–၁၉၅၃ || '''ကမ္ဘောဒီးယားပြည် (ပြင်သစ်အစောင့်အရှောက်ခံ နိုင်ငံ)'''|| |- | ၁၉၄၁–၁၉၄၅ || '''ဂျပန်တို့လက်အောက်'''|| |- | ၁၉၅၃–၁၉၇၀ || '''ကင်းဒမ်းအော့ဖ် ကမ္ဘောဒီးယား''' || (''ပြည်သူ့ ဆိုရှယ်လစ် အဖွဲ့အစည်း'') ကာလ <br />ကမ္ဘောဒီးယား ပထမနိုင်ငံဟုလည်း ခေါ်သည်။ |- | ၁၉၇၀–၁၉၇၅ || '''ခမာသမ္မတနိုင်ငံ''' ||အမေရိကန် ဗုံးကြဲခြင်း၊ ပြည်တွင်းစစ် |- | ၁၉၇၅–၁၉၇၆ || '''ကမ်ပူးချား''' || ခမာ လူမျိုးတုန်း သတ်ဖြတ်မှု |- | ၁၉၇၆–၁၉၈၂ || '''ဒီမိုကရက်တစ် ကမ်ပူးချား''' || ခမာ လူမျိုးတုန်း သတ်ဖြတ်မှု – ကုလသမဂ္ဂအသိအမှတ်ပြု<ref>{{cite web|url=https://www.nytimes.com/1982/07/09/world/3-unlikely-cambodian-allies-map-war-on-vietnam.html|title=3 Unlikely Cambodian Allies Map War on Vietnam|date=9 July 1982|website=The New York Times|accessdate=18 August 2017}}</ref> |- | ၁၉၈၂–၁၉၉၀ || '''ဒီမိုကရက်တစ် ကမ်ပူးချား၏ ညွန့်ပေါင်းအစိုးရ''' || ကုလသမဂ္ဂအသိအမှတ်ပြု |- | ၁၉၉၀–၁၉၉၃|| '''ကမ္ဘောဒီးယား နိုင်ငံတော် အစိုးရ''' || ကုလသမဂ္ဂအသိအမှတ်ပြု |- | ၁၉၇၉–၁၉၈၉|| '''ကမ်ပူးချား ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ''' || ကုလသမဂ္ဂမှ အသိအမှတ်မပြု |- | ၁၉၈၉–၁၉၉၁|| '''ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ''' || |- | ၁၉၉၁–၁၉၉၃ || '''ကမ္ဘောဒီးယား အသွင်ကူးပြောင်းရေး ကုလသမဂ္ဂ အာဏာပိုင်''' || |- | ၁၉၉၃–ယနေ့ || '''ကင်းဒမ်းအော့ဖ် ကမ္ဘောဒီးယား''' || ကမ္ဘောဒီးယား ဒုတိယနိုင်ငံ |} == သမိုင်း == ===သမိုင်းမတင်မီကာလ=== [[File:Ewer from Cambodia, Angkorian era, 12th century, glazed stoneware, HAA.JPG|thumb|၁၂ ရာစုမှ ကြွေရည်စည့်ရည် သုတ်လိမ်းထားသော ကျောက်သားလက်ရာ တစ်ခု]] ယနေ့ခေတ် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံနေရာတွင် ပလိုင်စတာဆင်း ခေတ်က လူတို့နေထိုင်ခဲ့ကြောင်း သက်သေအထောက်အထားများကို ကျဲပြန့်တွေ့ရှိရပြီး သလင်းနှင့် သလင်းအသွင်ပြောင်း ကျောက်လက်နက်ကိရိယာများမှာ ၎င်းတို့၏ သက်တမ်းသက်မှတ်ခြင်းမှာ ယုံကြည်ရလောက်သော အခြေအနေမရှိသော်လည်း မဲခေါင်မြစ် တစ်လျှောက်ရှိ ကုန်းမြေအဆင့်ဆင့် ဖြစ်နေရာ နေရာများ၊ စတန်ထရန်ပြည်နယ်၊​ကရာတီပြည်နယ် နှင့် ကမ်ပေါ့ပြည်နယ်တို့တွင် တွေ့ရသည်။<ref name=stark2004>{{Cite book|author=Stark, Miriam|editor1-first=Ian|editor1-last=Glover|editor2-first=Peter S.|editor2-last=Bellwood|title=Southeast Asia: from prehistory to history|year=2005|publisher=Routledge|isbn=978-0-415-39117-7|chapter=Pre-Angkorian and Angkorian Cambodia|chapter-url=http://www.anthropology.hawaii.edu/People/Faculty/Stark/pdfs/2004_PreAngkorian.pdf|access-date=26 August 2020|archive-date=10 June 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100610170734/http://www.anthropology.hawaii.edu/People/Faculty/Stark/pdfs/2004_PreAngkorian.pdf|url-status=dead}}</ref> အချို့သော ရှေးဟောင်းသုတေသနဆိုင်ရာ အထောက်အထားများမှ ဟိုလိုဆင်းခေတ်အတွင်း မုဆိုး-ရှာဖွေစုဆောင်းသူ အုပ်စုများ ဒေသအတွင်း နေထိုင်ခဲ့ကြောင်း ပြသနေသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် ရှေးအကျဆုံးတွေ့ရသော ရှေးဟောင်းသုတေသနဒေသမှာ ဘတ်တမ်ဘမ်ပြည်နယ်ရှိ "လန်းစပင်း" လှိုဏ်ဂူ ဖြစ်ပြီး ဟိုဘင်ဟျန်ခေတ်မှ ဖြစ်သည်။ အနိမ့်ပိုင်း မြေလွှာများအား တူးဆွပြီး ရေဒီယိုကာဘွန်နည်းဖြင့် သက်တမ်းသတ်မှတ်ရာတွင် ဘီစီ ၆၀၀၀ ခန့်ကို ညွှန်ပြနေသည်။<ref name=stark2004 /><ref>{{cite web|url=http://www.smartcambodia.com/index.php?option=com_content&view=article&id=841%3Athe-second-prehistoric-archaeological-excavation-in-laang-spean-2009&catid=80&lang=en|title=The Second Prehistoric Archaeological Excavation in Laang Spean (2009)|first=Michel|last=Tranet|date=20 October 2009|accessdate=17 November 2009|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110101174655/http://www.smartcambodia.com/index.php?option=com_content&view=article&id=841%3Athe-second-prehistoric-archaeological-excavation-in-laang-spean-2009&catid=80&lang=en|archivedate=1 January 2011}}</ref> ထိုနေရာတွင်ပင် အထက်ပိုင်းမြေလွှာများကို တူးဆွရာ ကျောက်ခေတ်သစ်သို့ ကူးပြောင်းခြင်းဆိုင်ရာ အထောက်အထားများကို တွေ့ရပြီး ကမ္ဘောဒီးယားရှိ အစောဆုံးသက်တမ်းရှိသော မြေထည်ကြွေထည်များ ပါဝင်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.smartcambodia.com/index.php?option=com_content&view=article&id=840%3Athe-oldest-ceramic-in-cambodias-laang-spean-1966-68&catid=80&lang=en|title=The Oldest Ceramic in Cambodia's Laang Spean (1966–68)|date=20 October 2009|accessdate=17 November 2009|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110101163727/http://www.smartcambodia.com/index.php?option=com_content&view=article&id=840%3Athe-oldest-ceramic-in-cambodias-laang-spean-1966-68&catid=80&lang=en|archivedate=1 January 2011}}</ref> ဟိုလိုဆင်းခေတ် နှင့် သံခေတ်ကြားမှ ရှေးဟောင်းသုတေသန တွေ့ရှိချက်မှာလည်း ရှားပါးသည်။ ကမ္ဘောဒီးယား သမိုင်းမတီမီခေတ်၏ အရေးပါသော ဖြစ်ရပ်မှာ မြောက်ဘက်မှ ပထမဆုံး ဆန်စပါးစိုက်ပျိုးသူလည်သမားများ ဝင်ရောက်လာခြင်းဖြစ်ပြီး ဘီစီ ၃ ထောင်စုနှစ် နှောင်းပိုင်းတွင် စတင်ခဲ့သည်။<ref name=higham2001pre>{{Cite book|author=Higham, Charles |title=The civilization of Angkor|publisher=Phoenix|isbn=978-1-84212-584-7|url=https://books.google.com/?id=_oZ52cuX8s4C|date=January 2002}}, pp.13–22</ref> ကမ္ဘောဒီးယားတွင် တွေ့ရသော စိတ်ဝင်စားစရာအကောင်းဆုံး သက်သေအထောက်အထားများမှာ အမျိုးမျိုးသော စက်ဝိုင်းပုံ မြေဖို့ခြင်းများ ဖြစ်ပြီး မမ်မော့အနီး မြေသားနီများတွင် လည်းကောင်း ဗီယက်နမ်နှင့် နီးစပ်သော ဒေသများတွင်လည်းကောင်း ၁၉၅၀ ခုနှစ်များ၏ နှောင်းပိုင်းတွင် ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သည်။ ၎င်းတို့၏ အသုံးပြုမှုနှင့် သက်တမ်းမှာ အငြင်းပွားနေဆဲဖြစ်သော်လည်း အချို့မှာ ဘီစီ ၂ ထောင်စုနှစ် အတွင်းက ဖြစ်နိုင်သည်။<ref>{{cite web|url=http://memotcentre.org/Earthwork.html|title=Research History|publisher=Memot Centre for Archaeology|accessdate=6 February 2009}}</ref><ref>{{Cite journal|author=Albrecht, Gerd|year=2000|title=Circular Earthwork Krek 52/62 Recent Research on the Prehistory of Cambodia|journal=Asian Perspectives|volume=39|issue=1–2|issn=0066-8435|url=http://muse.jhu.edu/demo/asian_perspectives/v039/39.1albrecht.pdf|accessdate=15 November 2009|display-authors=1|author2=<Please add first missing authors to populate metadata.>}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200422173620/https://muse.jhu.edu/demo/asian_perspectives/v039/39.1albrecht.pdf |date=22 April 2020 }}</ref> [[File:Bayon Angkor Relief1.jpg|thumb|ဘေယွန်အား လွတ်မြောက်ရန်အတွက် ခမာစစ်တပ်မှ ချမ်တို့နှင့် စစ်တိုက်ရန် သွားရောက်စဉ်]] အချိန်ကာလ အတိအကျသတ်မှတ်၍ မရသော အခြား သမိုင်းမတင်မီခေတ်ဒေသများမှာ ၁၈၇၅ တွင် ပထမဆုံး စတင် စူးစမ်းခဲ့သော နေရာဖြစ်သည့် ဆမ်ရောင်း ဆန် (ရှေးဟောင်းမြို့တော် အူဒေါင် နှင့် သိပ်မဝေးသောနေရာ) <ref name=higham1989>{{Cite book|author=Higham, Charles |title=The Archaeology of Mainland Southeast Asia|url=https://archive.org/details/archaeologyofmai0000high |year=1989|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-27525-5}}, p.120</ref>နှင့် မြောက်ပိုင်းပြည်နယ် ဘွန်တေးမူရှေး အတွင်းရှိ "ဖွမ်စနေး" တို့ဖြစ်သည်။<ref>{{Cite journal|author1=O'Reilly, Dougald J.W. |author2=von den Driesch, Angela |author3=Voeun, Vuthy |year=2006|title=Archaeology and Archaeozoology of Phum Snay: A Late Prehistoric Cemetery in Northwestern Cambodia|journal=Asian Perspectives |volume=45|issue=2|issn=0066-8435}}</ref> ဖွန်စနေးတွင် တူးဖော်မှုများအရ သင်္ချိုင်း ၂၁ ခုကို တွေ့ရှိရပြီး ထိုအတွင်း၌ သံလက်နက်များနှင့် ဦးခေါင်းဒဏ်ရာများတွေ့ရှိရသဖြင့် ရှေးအခါက ပဋိပက္ခရှိခဲ့ကြောင်း ညွှန်ပြနေပြီး အန်ကောရှိ မြို့ကြီးများနှင့် ဖြစ်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်နိုင်သည်။<ref name=higham2001pre /><ref>Domett, K. M., O'Reilly, D. J. W., & Buckley, H. R. (2011). Bioarchaeological evidence for conflict in Iron Age northwest Cambodia. Antiquity, 85(328).441–458</ref> <ref>Domett, K. M., O'Reilly, D. J. W., & Buckley, H. R. (2011). Bioarchaeological evidence for conflict in Iron Age northwest Cambodia. Antiquity, 85(328)</ref>ရာတာနာကိရိ တွင် သတ္တုတွင်း တူးဖော်ရာ၌ သမိုင်းမတင်မီခေတ်က လက်မှုပစ္စည်းများကို မကြာခဏတွေ့ရလေ့ ရှိသည်။<ref name=stark2004 /> သံကို ဘီစီ ၅၀၀ ခန့်တွင် စတင် အသုံးပြုခဲ့ပြီး အထောက်အထားများကို ယနေ့ခေတ် ထိုင်းနိုင်ငံနေရာဖြစ်သော ခိုရတ်ကုန်းမြင့်တွင် တွေ့ရသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် သံခေတ် အခြေချနေထိုင်မှုများကို ဘက်ဆေးချမ်ကရောင် ပုထိုး နှင့် အခြားသော အန်ကောခေတ် ပုထိုးများ၏ အောက်ခြေတွင် တွေ့ရပြီး စက်ဝိုင်းပြီးမြေဖို့ခြင်းများကို အန်ကော၏ အနောက်မြောက်ဘက် ကီလိုမီတာ အနည်းငယ် အကွာတွင် ရှိသော "လိုဗီး" ၏ အောက်ခြေတွင် တွေ့ရသည်။ လူသေမြှုပ်နှံမှုများသည် အခြားတွေ့ရှိမှုများထက် ပိုများပြီး စားရေရိက္ခာ ရရှိမှု တိုးတက်လာခြင်း နှင့် ကုန်သွယ်ခြင်း ( ခရီးရှည် ကုန်သွယ်ခြင်းပင် ရှိသည်။ ဘီစီ ၄ ရာစုတွင် အိန္ဒိယနှင့် ကုန်သွယ်ရေးမှာ စတင်နေပြီ ဖြစ်သည်။)တို့အပြင် လူမှုအဆင့်အတန်း နှင့် အလုပ်သမားအဖွဲ့အစည်းများ ရှိကြောင်းလည်း သက်သေပြနေသည်။<ref name="Carter, A. K. 2011">Carter, A. K. (2011). Trade and Exchange Networks in Iron Age Cambodia: Preliminary Results from a Compositional Analysis of Glass Beads. Bulletin of the Indo-Pacific Prehistory Association, 30, 178–188.</ref> သံခေတ်မှ တွေ့ရှိရသော လက်မှုပစ္စည်းများတွင် ဖန်ပုတီးများမှာ အရေးပါသော အထောက်အထား ဖြစ်သည်။ အမျိုးမျိုးကွဲပြားသော ဖန်ပုတီးများကို ကမ္ဘောဒီးယား တစ်ဝှမ်းရှိ ဒေသအချို့တွင် တွေ့ရှိရပြီး အနောက်မြောက်ဘက်ရှိ ဖွန်စနေး နှင့် အရှေ့တောင်ပိုင်းရှိ ပရိုဟီးယားတို့တွင် တွေ့ရှိရသဖြင့် ထိုအချိန်က ပင်မ ကုန်သွယ်ရေး ကွန်ယက် နှစ်ခု ရှိကြောင်း ပြသနေသည်။ ထိုကွန်ယက်နှစ်ခုမှာ အချိန်နှင့် နေရာ ကွာခြားနေသဖြင့် အေဒီ ၂ ရာစု မှ ၄ ရာစု အတွင်း ကွန်ယက်တစ်ခုမှ အခြားကွန်ယက်တစ်ခု သို့ ရွှေ့ပြောင်းခဲ့သည်ဟု ညွှန်ပြနေပြီး လူပတ်ဝန်းကျင် နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ ဩဇာအာဏာ ပြောင်းလဲသွားခြင်း ဖြစ်မည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။<ref name="Carter, A. K. 2011" /> ===အန်ကောမတိုင်မီခေတ် နှင့် အန်ကောခေတ်=== {{multiple image|caption_align=center|header_align=center | direction = vertical | width = 200 | image1 = Angkor Wat.jpg | caption1 = [[အန်ကောဝပ်]]. | image2 = Bayon Angkor frontal.jpg | caption2 = ဗောဓိသတ္တဘုရားလောင်း [[အဝလောကိတေသွာရ]] ၏ မျက်နှာကို ပရာဆတ် ဘာရွန်တွင် တွေ့ရပုံ }} အေဒီ ၃ရာစု၊ ၄ ရာစု နှင့် ၅ ရာစုတို့တွင် အိန္ဒိယ တိုင်းနိုင်ငံများဖြစ်သော ဖူနန်းပြည် နှင့် ၎င်း၏ နေရာအား ဆက်ခံသော ချန်နလာပြည်တို့သည် ယနေ့ခေတ် ကမ္ဘောဒီးယား နှင့် ဗီယက်နမ်တောင်ပိုင်း နေရာတို့ ပေါင်းစပ် ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ နှစ်ပေါင်း ၂,၀၀၀ ကျော်တိုင်အောင်ပင် ကမ္ဘောဒီးယားသည် အိန္ဒိယမှ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုများကို ခံယူပြီး ယနေ့ခေတ် ထိုင်းနိုင်ငံ နှင့် လာအိုနိုင်ငံဖြစ်သော အခြားသော အရှေ့တောင်အာရှ ယဉ်ကျေးမှုလောကများသို့ ပြန်လည်ဖြန့်ဝေခဲ့သည်။<ref name="BRIT">{{cite encyclopedia|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/90520/Cambodia |title=History of Cambodia |encyclopedia=Britannica.com |accessdate=16 March 2013}}</ref> ထိုတိုင်းပြည်များအကြောင်း အခြားသိရှိရသည်မှာ နည်းပါးပြီး တရုတ်တို့၏ သမိုင်းဆိုင်ရာ မှတ်တမ်းများနှင့် ပဏ္ဍာဆက်မှတ်တမ်းများ အရ ၎င်းတို့ကို ဖော်ပြထားသည်ကို တွေ့ရသည်။ ဖူနန်းနယ်မြေတွင် မဟာအလက်ဇန္ဒား၏ ပထဝီပညာရှင် ကလောဒီးယပ် တော်လမီမှ "ကတ်တီဂါရ" ဟု သိရှိသော ဆိပ်ကမ်းတည်ရှိခဲ့သည်ဟု ယုံကြည်ရသည်။ တရုတ်တို့၏ သမိုင်းမှတ်တမ်းများတွင် ချန်နလာ၏ ပထမ ဂျာယာဗာမန်း ဘုရင်မှာ ၆၈၁ ခုနှစ်ခန့်တွင် ကွယ်လွန်ခဲ့သည်ဟု ညွှန်ပြနေပြီး ထို့နောက်တွင် မငြိမ်သက်မှုများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ကာ တိုင်းပြည်အား ကုန်းချန်ဒလာ နှင့် ရေချန်ဒလာဟု နှစ်ခြမ်းကွဲသွားစေခဲ့ပြီး ၎င်းတို့အား ဂျားဗားကျွန်း၏ ဩဇာခံသော အင်အားနိမ့်ပါးသော မင်းသားများမှ လျော့ရည်းစွာ အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။ ခမာဧကရာဇ်နိုင်ငံတော်သည် ချန်နလာ၏ အပျက်အစီးများကြားမှ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပြီး ၈၀၂ ခုနှစ်တွင် ခိုင်မာစွဦ တည်ထောင်နိုင်ခဲ့ကာ ဒုတိယ ဂျာယာဗာမန် ဘုရင် (အေဒီ ၇၉၀မှ အေဒီ ၈၃၅ အထိ အုပ်စိုးခဲ့သည်။) ဂျားဗားပြည်မှ လွတ်လပ်ရေးကြေညာခဲ့ပြီး မိမိဘာသာ ဒေဝါရာဂျာဘွဲ့ ခံယူခဲ့သည်။ သူနှင့် သူ၏ နောက်လိုက်များသည် ဘုရား-ဘုရင် ဂိုဏ်းကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး နယ်မြေသိမ်းပိုက်မှုများ ဆက်တိုက်ပြုလုပ်ခဲ့ကာ ၉ ရာစုမှ ၁၅ ရာစုအတွင်း ထိုဒေသ၌ ကြွယ်ဝချမ်းသာလာခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.art-and-archaeology.com/seasia/ppenh/khmer01.html |title=Khmer Empire Map |publisher=Art-and-archaeology.com |accessdate=27 June 2010}}</ref> အဋ္ဌမဂျာရာဗာမန် လက်ထက်တွင် အန်ကောဧကရာဇ်နိုင်ငံတော်အား မွန်ဂိုမှ ကူဗလိုင်ခန်၏ စစ်တပ်မှ တိုက်ခိုက်ခဲ့သော်လည်း ဘုရင်အနေနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးကို ဝယ်ယူနိုင်ခဲ့သည်။<ref>Cœdès, George. (1956) ''The Making of South East Asia,'' pp.127–128.</ref> ၁၃ ရာစုခန့်တွင် သီရိလင်္ကာ ဘုန်းကြီးများမှ အရှေ့တောင်အာရှအား ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာနှင့် မိတ်ဆက်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://asia.msu.edu/seasia/Cambodia/religion.html |title=Windows on Asia |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070521010839/http://asia.msu.edu/seasia/Cambodia/religion.html |archivedate=21 May 2007}}</ref> ဘာသာတရားမှာ ပြန့်ပွားလာခဲ့ပြီး နောက်ဆုံးတွင် အန်ကော၌ ရေပန်းစားသော ဘာသာတရားအဖြစ် ဟိန္ဒူဘာသာ နှင့် မဟာယန ဗုဒ္ဓဘာသာနေရာတွင် အစားထိုး ဝင်ရောက်လာခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ၁၂၉၅ ခုနှစ် တတိယ အင်ဒရာ ဗာမန် အာဏာရသည်အထိ နိုင်ငံတော်၏ တရားဝင်ဘာသာ ဖြစ်မလာခဲ့ပေ။<ref>[http://www.cambodia-travel.com/khmer/angkor-era3.htm Angkor Era – Part III (1181–1309 A.D)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121201053806/http://www.cambodia-travel.com/khmer/angkor-era3.htm |date=1 December 2012 }}, Cambodia Travel.</ref> ခမာဧကရာဇ်နိုင်ငံတော်သည် ၁၂ရာစုအတွင်း အရှေ့တောင်အာရှ၏ အကြီးဆုံး ဧကရာဇ်နိုင်ငံတော် ဖြစ်ခဲ့သည်။ ဧကရာဇ်နိုင်ငံတော်၏ ဩဇာအာဏာ ဗဟိုချက်မှာ အန်ကော ဖြစ်ပြီး ဧကရာဇ်နိုင်ငံတော်၏ အထွဋ်အထိပ် ရောက်ရှိစဉ်တွင် မြို့တော်အများအပြားကို တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံတကာမှ သုတေသနပညာရှင် အဖွဲ့က ဂြိုဟ်တုမှ ရိုက်ကူးထားသော ဓာတ်ပုံများနှင့် အခြားသော ခေတ်မီနည်းလမ်းများကို အသုံးပြု၍ ကောက်ချက်ချခဲ့သည်မှာ အန်ကောသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် စက်မှုခေတ်မတိုင်မီက အကြီးဆုံး မြို့ပြ ဖြစ်ခဲ့ပြီး မြို့ပြအကျယ်အဝန်းမှာ {{convert|၂,၉၈၀|km2|sqmi|0|abbr=off}} မျှ ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။<ref>{{cite journal |url=http://www.pnas.org/content/104/36/14277.full |title=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America: A comprehensive archaeological map of the world's largest pre-industrial settlement complex at Angkor, Cambodia |accessdate=27 June 2010 |doi=10.1073/pnas.0702525104 |pmid=17717084 |volume=104 |issue=36 |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |pages=14277–14282 |year=2007 |last1=Evans |first1=D. |pmc=1964867 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181225162634/https://www.pnas.org/content/104/36/14277.full |date=25 December 2018 }}</ref> မြို့တော်မှာ လူဦးရေ ၁ သန်းခန့် အထိ နေထိုင်နိုင်သော အကျယ်အဝန်း ရှိသည်။<ref>[https://web.archive.org/web/20110605004646/http://www.independent.co.uk/news/world/asia/metropolis-angkor-the-worlds-first-megacity-461623.html Metropolis: Angkor, the world's first mega-city], The Independent, 15 August 2007</ref> အများဆုံးသိကြပြီး အကောင်းဆုံး ထိန်းသိမ်းထားနိုင်သည့် အန်ကောဝပ် ဘုရားကျောင်းမှာလည်း ကမ္ဘောဒီးယား၏ အတိတ်က အဓိက ဒေသတွင်း အင်အားကြီးနိုင်ငံ ဖြစ်ခဲ့သည်ကို သတိပေးနေသကဲ့သို့ ရှိသည်။ ဧကရာဇ်နိုင်ငံတော်သည် အင်အားကျဆင်းလာသော်လည်း ၁၅ ရာစု ပျက်သုဉ်းသွားသည့် အချိန်အထိ ထင်ရှားသော အားတစ်ခု အဖြစ် ဆက်လက် ရှိနေသေးသည်။ ===အန်ကောလွန်ခေတ်=== [[File:Vietnam 1760.jpg|thumb|၁၇၆၀ တွင် တွေ့ရသော အင်ဒိုချိုင်းနား မြေပုံ]] အိမ်နီးချင်းတိုင်းပြည်များနှင့် စစ်ပွဲများ ဆက်တိုက်ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီးနောက် အန်ကောအား အယုဒ္ဓယပြည်မှ ဝင်ရောက်ကျူးကျော် သိမ်းပိုက်ခဲ့ပြီး ၁၄၃၂ တွင် စွန့်ပစ်ခဲ့သည်။ အကြောင်းမှာ ဂေဟစနစ် ပျက်ယွင်းမှုနှင့် အခြေခံအဆောက်အအုံများ ပျက်စီးမှုတို့ကြောင့် ဖြစ်သည်။<ref name="Chan">Chandler, David P (1991) ''The Land and the People of Cambodia'', HarperCollins. New York, New York. p. 77, {{ISBN|0060211296}}.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20041225132009/http://www.signonsandiego.com/news/world/20040613-0915-fallenangkor.html Scientists dig and fly over Angkor in search of answers to golden city's fall], The Associated Press, 13 June 2004</ref> ထိုအကြောင်းကြောင့် စီးပွားရေး၊ လူမှုရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ တုံ့ဆိုင်းမှုများ ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့ပြီး တိုင်းပြည်၏ ပြည်တွင်းရေးကိစ္စရပ်များမှာ အိမ်နီးချင်းတိုင်းပြည်များ၏ ထိန်းချုပ်မှုအောက်သို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်။ ထိုအချိန်သို့ ရောက်သောအခါ ခမာတို့၏ အထိမ်းအမှတ်အဆောက်အဦး တည်ဆောက်မှုများ ပြီးဆုံးခဲ့သည်။ ရှေးဟောင်းယုံကြည်မှုများ ဖြစ်သော မဟာယနဗုဒ္ဓဘာသာ နှင့် ဟိန္ဒူ၏ ဘုရင်ဘုရား ဂိုဏ်းတို့၏ နေရာတွင် ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာ အစားထိုး ဝင်ရောက်လာခဲ့သည်။ မြို့တော်ကို လောင်းဗက် သို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ပြီး ထိုနေရာတွင် တိုင်းပြည်မှာ ပင်လယ်ရေကြောင်း ကုန်သွယ်ရေးဖြင့် တဖန်ပြန်လည် ထွန်းကားအောင် ကြံဆောင်ခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားအား ဥရောပ မှတ်တမ်းများတွင် ပထမဆုံး ဖော်ပြခြင်းမှာ ၁၅၁၁ တွင် ပေါ်တူဂီတို့မှ ဖော်ပြခြင်း ဖြစ်သည်။ ပေါ်တူဂီ ခရီးသည်တို့မှ မြို့တော်အား စည်းစိမ်ဥစ္စာနှင့် နိုင်ငံခြား ကုန်သွယ်ရေး ထွန်းကားသော မြို့ အဖြစ် ဖော်ပြခဲ့သည်။ အယုဒ္ဓယ နှင့် ဗီယက်နမ်တို့နှင့် ဆက်လက် စစ်မက်ဖြစ်ပွားခြင်းကြောင့် နယ်မြေများ ထပ်မံဆုံးရှုံးခဲ့ရပြီး ၁၅၉၄ တွင် အယုဒ္ဓယ ၏ မဟာ နာရစွမ်ဘုရင်မှ လောင်းဗက်အား အောင်မြင်ပြီး ဖျက်ဆီးခဲ့သည်။ ခမာမြို့တော် အသစ်ဖြစ်သော အူဒေါင်းအား ၁၆၁၈ တွင် လောင်းဗက်၏ တောင်ဘက်တွင် တည်ထောင်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ဘုရင်များမှာ ထိုင်း နှင့် ဗီယက်နမ်တို့၏ ဩဇာခံ အဖြစ် တစ်လှည့်စီ ဝင်ရောက်ခြင်းဖြင့် နောက်ထပ် ၃ ရာစုအတွင်း အသက်ဆက်နိုင်ခဲ့ပြီး လွတ်လပ်သောကာလမှာ အနည်းငယ်သာ ရှိသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားရှိ တောင်ကုန်းနေ လူမျိုးစုများမှာ ဆိုင်ယမ်(ထိုင်း)၊ အန်နာမိုက် (ဗီယက်နမ်) နှင့် ကမ္ဘောဒီးယားတို့မှ လိုက်လံဖမ်းဆီး ကျွန်ပြုခြင်းကို ဆက်တိုက်ခံခဲ့ရသည်။<ref>Colquhoun, Archibald Ross (1885). Amongst the Shans (p. 53). London: Field & Tuer; New York: Scribner & Welford. https://books.google.com/books?id=3wQPAAAAMAAJ&pg=PA53</ref><ref>"[https://web.archive.org/web/20101009132129/http://kyotoreviewsea.org/slavery4.htm Slavery in Nineteenth-Century Northern Thailand (Page 4 of 6)]". ''Kyoto Review of South East Asia''; (Colquhoun 1885:53).</ref> ၁၉ ရာစုအတွင်းတွင် ထိုင်းနှင့် ဗီယက်နမ်တို့မှ ကမ္ဘောဒီးယားအား ထိန်းချုပ်ရန် အပြိုင်အဆိုင်ကြိုးစားခြင်းကြောင့် ဗီယက်နမ် မင်းချင်းတို့က ခမာတို့အား ဗီယက်နမ်တို့၏ ထုံးတမ်းစဉ်လာများကို ကျင့်သုံးရန် ဖိအားပေးခြင်း ခံခဲ့ရသော အချိန်ကာလ ရှိခဲ့သည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် ဗီယက်နမ်တို့အား ပုန်ကန်မှု အချို့ ရှိခဲ့ပြီး ထိုင်းတို့ထံမှ အကူအညီ တောင်းခံခဲ့သည်။ ၁၈၄၁-၁၈၄၅ ထိုင်း-ဗီယက်နမ် စစ်ပွဲ သည် ကမ္ဘောဒီးယားအား ပူးတွဲ ဆူဇာရိန်တီ (နိုင်ငံခြားရေးကို အုပ်စိုးသူပြည်ပနိုင်ငံမှ စီမံ၍ ပြည်တွင်းရေးကို မိမိဘာသာ စီမံသောနိုင်ငံ) နိုင်ငံ အဖြစ် ထားရှိရန် သဘောတူညီခဲ့သည်။ ထို့မှတဆင့် နိုရိုဒုန် ပရွန်ဘိုရီရက် ဘုရင်မှ ပြင်သစ်အစောင့်အရှောက်ခံနိုင်ငံအဖြစ် ထားရှိရန် စာချုပ်ချုပ်ဆိုခဲ့သော အနေအထားသို့ ရောက်ရှိသွားခဲ့သည်။ ===ပြင်သစ်ကိုလိုနီခေတ်=== {{multiple image|caption_align=left|header_align=center | align = right | direction = vertical | width = 150 | image1 = Sa Majesté Sisowath Monivong.jpg | caption1 = ဆီဆိုဝပ် ဘုရင် | image2 = Norodom Sihanouk 1941.jpg|thumb|left|[[နိုရိုဒွန် သီဟာနု]] ၁၉၄၁ တွင် နန်းတက် ဘိသိက်ခံနေပုံ | caption2 = ၁၉၄၁ တွင် နိုရိုဒွန် သီဟာနု ဘိသိက်ခံနေပုံ | image3 = | caption3 = }} ၁၈၆၃ တွင် ထိုင်းတို့တင်မြှောက်ထားသော နိုရိုဒွန်ဘုရင် မှ<ref name="CHANDLER" /> ပြင်သစ်တို့မှ ကမ္ဘောဒီးယားအား ထိုင်းတို့ထံမှ ကာကွယ်ပေးရန် အကူအညီတောင်းခဲ့သည်။ ၁၈၆၇ တွင် ထိုင်းနိုင်ငံ၏ ရာမ ၄ ဘုရင်မှ ပြင်သစ်နှင့် စာချုပ်ချုပ်ဆိုခဲ့ပြီး ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံအား ထိန်းချုပ်ခြင်းအား စွန့်လွှတ်ရန် နှင့် ထို့အတွက် ဘတ်တမ်ဘန် နှင့် ဆီရမ်ရိ ပြည်နယ်တို့အား အစားပြန်ပေးရန် သဘောတူညီခဲ့သည့်အတွက် ထိုပြည်နယ်တို့မှာ ထိုင်းနိုင်ငံ၏ အစိတ်အပိုင်း တရားဝင် ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၁၉၀၇ ခုနှစ် ပြင်သစ်နှင့် ထိုင်းတို့ နယ်စပ်စာချုပ် ချုပ်ဆိုသော အခါမှသာ ထိုပြည်နယ်များကို ပြန်လည်ပေးအပ်ခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ပြင်သစ်တို့၏ အစောင့်အရှောက်ခံနိုင်ငံအဖြစ် ၁၈၆၇ မှ ၁၉၅၃ ခုနှစ်အထိ ရှိနေခဲ့ပြီး ပြင်သစ်အင်ဒိုချိုင်းနား ကိုလိုနီ နယ်မြေ၏ တစိတ်တဒေသ အဖြစ် ပြင်သစ်တို့မှ အုပ်ချုပ်ခဲ့သော်လည်း ၁၉၄၁ မှ ၁၉၄၅ အတွင်းတွင်မူ ဂျပန်တို့မှ ဝင်ရောက်ကျူးကျော်ခဲ့သည်။<ref name="Kamm" />၁၈၇၄ မှ ၁၉၆၂ ခုနှစ်အတွင်း စုစုပေါင်း လူဦးရေမှာ ၉၄၆,၀၀၀ မှ ၅.၇ သန်း အထိ တိုးတက်လာခဲ့သည်။ <ref name="Population">"[http://countrystudies.us/cambodia/40.htm Cambodia – Population]". Library of Congress Country Studies.</ref> ၁၉၀၄ ခုနှစ်တွင် နိုရိုဒွန် ဘုရင် ကွယ်လွန်သော အခါ ပြင်သစ်တို့မှ ဘုရင်ရွေးချယ်မှုကို ချုပ်ကိုင်ခဲ့ပြီး နိုရိုဒွန် နှင့် ညီအစ်ကို တော်စပ်သူ ဆီဆိုဝပ်အား ဘုရင်အဖြစ် တင်မြှောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၁ ခုနှစ်တွင် ဆီဆိုဝပ်၏ သားဖြစ်သူ မိုနီဗွန်ဘုရင် ကွယ်လွန်သော အခါတွင် ရာဇပလ္လင်မှာ လစ်လပ်သွားခဲ့သည်။ ပြင်သစ်တို့မှ မိုနီဗွန်၏ သား မိုနီရက် သည် အလွန်ပင် လွတ်လပ်စွာ တွေးခေါ်တတ်သည်ဟု ယူဆသဖြင့် ဘုရင်အဖြစ် မတင်မြှောက်ခဲ့ပေ။ သူ့အစား ဆီဆိုဝပ်ဘုရင်၏ သမီးမှ မွေးဖွားသော မြေးဖြစ်သူ [[နိုရိုဒွန် သီဟာနု]] အား ဘုရင်အဖြစ် တင်မြှောက်ခဲ့သည်။ ပြင်သစ်တို့မှ အသက်ငယ်သော သီဟာနုကို အလွယ်တကူ ထိန်းချုပ်နိုင်မည်ဟု ထင်မြင်ယူဆခဲ့သည်။<ref name="Kamm">{{Cite book| last = Kamm | first = Henry | author-link = Henry Kamm | title = Cambodia: report from a stricken land | url = https://archive.org/details/cambodiareportfr00kamm| url-access = registration | publisher=Arcade Publishing | year = 1998 | location = New York | page = [https://archive.org/details/cambodiareportfr00kamm/page/27 27] | isbn = 1-55970-433-0}}</ref>သို့သော်လည်း သူတို့ယူဆချက် မှားယွင်းခဲ့ပြီး နိုရိုဒွန် သီဟာနု ဘုရင် အုပ်စိုးစဉ်ကာလတွင်ပင် ကမ္ဘောဒီးယားသည် ပြင်သစ်တို့လက်အောက်မှ ၁၉၅၃ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာ ၉ ရက်တွင် လွတ်လပ်ရေး ရခဲ့သည်။<ref name="Kamm" /> ===လွတ်လပ်ရေးရခြင်း နှင့် ဗီယက်နမ်စစ်ပွဲ=== ကမ္ဘောဒီးယားသည် [[နိုရိုဒွန် သီဟာနု]] ဘုရင်၏ အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် စည်းမျဉ်းခံဘုရင်စနစ် ကျင့်သုံးသော နိုင်ငံဖြစ်လာသည်။ ပြင်သစ်အင်ဒိုချိုင်းနားအား လွတ်လပ်ရေးပေးသော အခါတွင် ကမ္ဘောဒီးယားအနေနှင့် မဲခေါင်မြစ်ဝှမ်းဒေသကို ပြန်လည်ထိန်းချုပ်ရန် မျှော်လင့်ချက်ကင်းမဲ့ခဲ့ရပြီး ထိုဒေသကို ဗီယက်နမ်နိုင်ငံသို့ ပေးအပ်လိုက်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ယခင်က ခမာဧကရာဇ်နိုင်ငံတော်၏ အစိတ်အပိုင်း ဖြစ်သော်လည်း ထိုဒေသကို ဗီယက်နမ်တို့က ၁၆၉၈ ခုနှစ်ကတည်းက ထိန်းချုပ်ထားခဲ့ပြီး ဒုတိယ ချေ ချက်သာ ဘုရင်က ဗီယက်နမ်တို့အား အခြေချနေထိုင်ရန် ထိုအချိန် မတိုင်မီ ဆယ်စုနှစ် အချို့ကတည်းက ခွင့်ပြုခဲ့သည်။<ref name=autogenerated1>{{Cite book| last = Kamm | first = Henry | author-link = Henry Kamm | title = Cambodia Report from a Stricken Land | url = https://archive.org/details/cambodiareportfr00kamm | publisher=Arcade Publishing | year = 1998 | location = New York | page = [https://archive.org/details/cambodiareportfr00kamm/page/23 23]| isbn = 1-55970-507-8 }}</ref> ထိုကိစ္စသည် သံတမန်ရေးရာ ကိစ္စများတွင် အဟန့်အတား တစ်ခုအဖြစ် ရှိနေဆဲဖြစ်ပြီး ခမာလူမျိုး ၁ သန်းကျော်တို့ ထိုဒေသတွင် နေထိုင်ဆဲ ဖြစ်သည်။ ခမာနီတို့က ထိုဒေသကို ကျူးကျော်ပြီး နယ်မြေကို ပြန်လည်ရယူရန်ကြိုးစားခြင်းက ဗီယက်နမ်တို့ ကမ္ဘောဒီးယားကို ကျူးကျော်ရခြင်း၏ အကြောင်းတရားတစ်ခု ဖြစ်စေခဲ့ပြီး ခမာနီတို့ ဖြုတ်ချခံခဲ့ရသည်။ [[File:Mao Sihanouk.jpg|thumb|left|[[နိုရိုဒွန် သီဟာနု]] နှင့် [[မော်စီတုန်း]]တို့ကို ၁၉၅၆ တွင် တွေ့ရစဉ်]] ၁၉၅၅ တွင် သီဟာနုသည် သူ့ဖခင်ကို အလေးပေးသော အနေဖြင့် နန်းစွန်းခဲ့ပြီး နိုင်ငံရေးတွင် ပါဝင်ခဲ့ကာ ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် အရွေးခံခဲ့ရသည်။ သူ၏ ဖခင် ၁၉၆၀ တွင် ကွယ်လွန်သည့် အခါတွင် သီဟာနုသည် နိုင်ငံ၏ ဥသျှောင် တဖန် ပြန်ဖြစ်ခဲ့ပြီး မင်းသားကြီး ဘွဲ့ကို ခံယူခဲ့သည်။ ဗီယက်နမ် စစ်ပွဲ အရှိန်မြင့်လာသော အခါ သီဟာနုသည် စစ်အေးတိုက်ပွဲ အတွင်း ကြားနေသည့် ပေါ်လစီကို ကျင့်သုံးခဲ့သည်။ သီဟာနု အနေနှင့် ဗီယက်နမ် ကွန်မြူနစ်တို့အား ကမ္ဘောဒီးယားကို ခိုလှုံရာ နယ်မြေ အဖြစ် အသုံးပြုရန် ခွင့်ပြုခဲ့ပြီး တောင်ဗီယက်နမ်တွင် တိုက်ခိုက်နေသော သူတို့၏ စစ်တပ်များသို့ လက်နက် နှင့် အခြား အကူအညီများ တင်ပို့ရန် ထောက်ပို့လမ်းကြောင်း အဖြစ် အသုံးပြုခွင့် ပေးခဲ့သည်။ ထိုပေါ်လစီအား ရှက်စရာကောင်းသော ပေါ်လစီဟု ကမ္ဘောဒီးယား နိုင်ငံသား အမြောက်အမြားက ရှုမြင်ကြသည်။ ၁၉၆၇ တွင် သီဟာနု မှ ဝါရှင်တန်ပို့စ် သတင်းစာမှ သတင်းစာဆရာ စတန်လေ ကာနိုးအား အကယ်၍ အမေရိကန်တို့အနေနှင့် ကမ္ဘောဒီးယားတို့ကို မထိခိုက်ပါက ဗီယက်နမ်တို့၏ ခိုလှုံရာနေရာများကို ဗုံးကြဲမည် ဆိုလျှင် သူ့အနေနှင့် ကန့်ကွက်မည် မဟုတ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။<ref>Washington Post, 29 December 1967</ref> ထိုသတင်းစကားကိုပင် [[လန်ဒန် ဘန်းနက်စ် ဂျွန်ဆင်|အမေရိကန်သမ္မတ ဂျွန်ဆင်]] ၏ ကိုယ်စားလှယ်ဖြစ်သော ချက်စတာ ဘောင်း သို့လည်း ၁၉၆၈ ဇန်နဝါရီလတွင် ပေးခဲ့သည်။<ref>Morris, p. 44, {{ISBN|0804730490}}.</ref> သို့သော်လည်း အများပြည်သူရှေ့တွင် သီဟာနု အနေနှင့် အမေရိကန်တို့အား ကမ္ဘောဒီးယားတွင် လေကြောင်း​ဗုံးကြဲမှု ပြုလုပ်ခြင်းကို ကန့်ကွက်ခဲ့ပြီး မတ်လ ၂၆ တွင် သူက ပြောကြားခဲ့သည်မှာ "ဒီလို ရာဇဝတ်မှုမြောက်တဲ့ တိုက်ခိုက်မှုတွေကို အမြန်ဆုံးနဲ့ အသေအချာကို ရပ်တန့်ပစ်ရမယ်။" ဟူ၍ ဖြစ်သည်။ မတ်လ ၂၈ ရက်တွင် သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲကျင်းပခဲ့ပြီး သီဟာနုမှ နိုင်ငံတကာ သတင်းဌာနတို့အား "နိုင်ငံတကာတွင် ကမ္ဘောဒီးယား၏ ရှင်းလင်းပြတ်သားသော ရပ်တည်မှုကို ထုတ်ဖော်ပေးရန် တောင်းပန်ပါတယ်။​ဒါကတော့ ကျွန်တော့်အနေနဲ့ ဘယ်လို အခြေအနေမှာပဲ ဖြစ်ဖြစ် ဘယ်လိုဆင်ခြေနဲ့ပဲ ဖြစ်ဖြစ် ကမ္ဘောဒီးယားနယ်မြေထဲမှာ ဗုံးကြဲတာကို ဆန့်ကျင်ပါတယ်။" ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။<ref>''Bombing in Cambodia: Hearings before the Committee on Armed Services, U.S. Senate, 93d Cong., 1st sess.'', July/August 1973, pp. 158–160, the primary source on the "secret bombings".</ref> အစိုးရ အဖွဲ့ဝင်များနှင့် စစ်သားများမှ သီဟာနု၏ အုပ်ချုပ်သည့် ပုံစံ အပြင် အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုမှ ဖယ်ခွါသွားသည်ကို မနှစ်မြို့ကြပေ။ ===ခမာပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ (၁၉၇၀-၇၅)=== သီဟာနုသည် ၁၉၇၀တွင် ဘေဂျင်းသို့ အလည်အပတ်သွားရောက်နေစဉ်တွင် ဝန်ကြီးချုပ် ဗိုလ်ချုပ်ကြီး လွန်နို နှင့် မင်းသား စီစိုဝပ်သ် စီရစ် မာတပ် ဦးဆောင်သော စစ်တပ်အာဏာသိမ်းမှု ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ အမေရိကန်တို့ အာဏာသိမ်းမှုကို ထောက်ပံ့ကြောင်း သက်သေမပြနိုင်ပေ။<ref>Clymer, K. J., ''The United States and Cambodia'', Routledge, 2004, p.22</ref> သို့သော်လည်း အာဏာသိမ်းမှု ပြီးဆုံးသည့်အခါတွင် အစိုးရသစ်သည် ဗီယက်နမ် ကွန်မြူနစ်တို့အား ကမ္ဘောဒီးယားမှ ထွက်ခွါသွားရန် အမြန်ဆုံး တောင်းဆိုခဲ့ပြီး အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှ နိုင်ငံရေးအရ ထောက်ခံမှု ရရှိခဲ့သည်။ သူတို့ခိုလှုံရာနေရာများနှင့် မြောက်ဗီယက်နမ်မှ သူတို့၏ ထောက်ပံ့ရေးလမ်းကြောင်းများကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းရန် အသည်းအသန် ဆန္ဒပြင်းပြနေသော မြောက်ဗီယက်နမ်သားများ နှင့် ဗီယက်ကောင်းတပ်များသည် အစိုးရသစ်အား လက်နက်ကိုင် တိုက်ခိုက်မှု ချက်ချင်း စတင်တော့သည်။ ဘုရင်မှ သူ၏ နောက်လိုက်များအား အစိုးရအား ဖြုတ်ချရန် တိုက်တွန်းခဲ့သဖြင့် ပြည်တွင်းစစ် ဖြစ်ရန် အခြေအနေသို့ အလျှင်အမြန် ရောက်ရှိခဲ့သည်။ <ref name="SIHNK">{{Cite book | author = Norodom Sihanouk | authorlink = နိုရိုဒွန် သီဟာနု| title = My War with the CIA, The Memoirs of Prince Norodom Sihanouk as related to Wilfred Burchett | publisher = Pantheon Books | year = 1973 | isbn = 0-394-48543-2 | url = https://archive.org/details/mywarwithcia00noro }}</ref> {{multiple image|caption_align=left|header_align=center | align = left | direction = vertical | width = 215 | image1 = US aircraft LORAN bombing over Cambodia c1973.JPG | caption1 = အမေရိကန်တို့ ကမ္ဘောဒီးယားသို့ ၁၉၇၀ မှ ၁၉၇၃ အတွင်း ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်ရာတွင် လူပေါင်း ထောင်ပေါင်းများစွာ သေဆုံးခဲ့သည်။<ref>{{cite journal|last1=Owen |first1=Taylor |last2=Kiernan |first2=Ben |title=Bombs Over Cambodia |journal=The Walrus |date=October 2006 |url=http://www.yale.edu/cgp/Walrus_CambodiaBombing_OCT06.pdf |pages=32–36 |quote=The evidence of survivors from many parts of [Cambodia] suggests that at least tens of thousands, probably in the range of 50,000 to 150,000 deaths, resulted from the US bombing campaigns ..." |url-status=bot: unknown |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160420220434/http://www.yale.edu/cgp/Walrus_CambodiaBombing_OCT06.pdf |archivedate=20 April 2016 }} See {{cite web|authorlink1=Ben Kiernan |last1=Kiernan |first1=Ben |last2=Owen |first2=Taylor |url=http://apjjf.org/2015/13/16/Ben-Kiernan/4313.html |title=Making More Enemies than We Kill? Calculating U.S. Bomb Tonnages Dropped on Laos and Cambodia, and Weighing Their Implications |work=The Asia-Pacific Journal |date=26 April 2015 |accessdate=19 September 2016 }}</ref> | image2 = Marines deploy at LZ Hotel.jpg | caption2 = အီးဂဲလ်ပူး စစ်ဆင်ရေး | image3 = | caption3 = }} မကြာမီတွင်ပင် ခမာနီသူပုန်တို့က သီဟာနုကို အသုံးပြု၍ ထောက်ခံမှု ရရှိရန် စတင်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော်လည်း ၁၉၇၀ မှ ၁၉၇၂ ခုနှစ် အစောပိုင်း အထိ ကမ္ဘောဒီးယား ပဋိပက္ခမှာ အစိုးရ၊ ကမ္ဘောဒီးယားစစ်တပ် နှင့် မြောက်ဗီယက်နမ်တပ်များ ကြားတွင်သာ ဖြစ်သည်။​သူတို့အနေနှင့် ကမ္ဘောဒီးယား နယ်မြေအား ထိန်းချုပ်နိုင်လာသော အခါတွင် ဗီယက်နမ်ကွန်မြူနစ်တို့မှ နိုင်ငံရေး အခြေခံအဆောက်အအုံသစ်ကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့ပြီး ထို စနစ်အား ကြီးစိုးခဲ့သည်မှာ ယခုအခါ ခမာနီဟု ရည်ညွှန်းကြသော ကမ္ဘောဒီးယား ကွန်မြူနစ်များပင် ဖြစ်သည်။<ref>Morris, pp. 48–51.</ref> ၁၉၆၉မှ ၁၉၇၃ အတွင်းတွင် ဗီယက်နမ် သမ္မတနိုင်ငံ​(တောင်ဗီယက်နမ်) နှင့် အမေရိကန်တပ်များက ဗီယက်ကောင်းများနှင့် ခမာနီတို့ကို နှောင့်ယှက်ရန်ကြိုးပမ်းသည့် အနေနှင့် ကမ္ဘောဒီးယားကို ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသည်။ ၁၉၉၁ ခုနှစ်နောက်ပိုင်း ဆိုဗီယက်တို့ သိမ်းဆည်းထားသော မှတ်တမ်းများ ထွက်ပေါ်လာခဲ့ပြီးနောက် ၁၉၇၀ ခုနှစ်တွင် မြောက်ဗီယက်နမ် တို့ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံအား သိမ်းဆည်းရန် ကြိုးစားမှုအား ခမာနီတို့မှ အတိအလင်း တောင်းဆိုမှုကြောင့် ဖြစ်ပြီး ပိုပေါ့ နှင့် ဒုတိယအကြီးဆုံး ဖြစ်သော နွမ်းချာတို့မှ ညှိနှိုင်းခဲ့သည်ဟု သိရသည်။<ref>Mosyakov, Dmitry (2004) [https://web.archive.org/web/20090101000000*/http://www.yale.edu/gsp/publications/Mosyakov.doc "The Khmer Rouge and the Vietnamese Communists: A History of Their Relations as Told in the Soviet Archives"], in Susan E. Cook, ed., ''Genocide in Cambodia and Rwanda'', Yale Genocide Studies Program Monograph Series No. 1, pp. 54 ff.: "In April–May 1970, many North Vietnamese forces entered Cambodia in response to the call for help addressed to Vietnam not by Pol Pot, but by his deputy Nuon Chea. Nguyen Co Thach recalls: "Nuon Chea has asked for help and we have liberated five provinces of Cambodia in ten days."" {{cite web|url=http://www.yale.edu/gsp/publications/Mosyakov.doc |title=Archived copy |accessdate=13 April 2015 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130309074636/http://www.yale.edu/gsp/publications/Mosyakov.doc |archivedate=9 March 2013 |df= }}</ref> မြောက်ဗီယက်နမ်တို့မှ ကမ္ဘောဒီးယား စစ်တပ်တို့ တပ်စွဲထားသော နေရာများကို သိမ်းပိုက်ခဲ့ပြီး ကမ်ပူးချား ကွန်မြူနစ်ပါတီ (စီပီကေ) မှ ဆက်သွယ်ရေးလမ်းကြောင်းများကို တိုက်ခိုက်မှုအား တိုးမြှင့်ခဲ့သည်။ မြောက်ဗီယက်နမ်တို့၏ ကျူးကျော်မှုကို တုံ့ပြန်သည့် အနေနှင့် အမေရိကန်သမ္မတ [[ရစ်ချက် နစ်ကဆင်]] မှ အမေရိကန်နှင့် တောင်ဗီယက်နမ် ကုန်းတပ်များသည် ကမ္ဘောဒီးယားရှိ မြောက်ဗီယက်နမ်တို့၏ အခြေစိုက်စခန်းများကို ဖျက်စီးရန် ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယားသို့ ဝင်ရောက်မည်ဟု ကြေညာခဲ့သည်။<ref>Short, Philip (2004) ''Pol Pot: Anatomy of a Nightmare'', Henry Holt & Co.: New York, p. 204, {{ISBN|0805080066}}.</ref>အမေရိကန်နှင့် တောင်ဗီယက်နမ်တပ်များမှ လက်နက်ခဲယမ်း အမြောက်အမြားကို သိမ်းဆည်းရမိခဲ့သော်လည်း မြောက်ဗီယက်နမ်တပ်များကို ထိန်းချုပ်ရန် ကိစ္စမှာ ခက်ခဲခဲ့သည်။ ခမာပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ၏ အဓိက ခေါင်းဆောင် ၃ ဦးဖြစ်သော လွန်နို၊ သီဟာနု၏ ညီအစ်ကိုဝမ်းကွဲဖြစ်သော ဆီရစ်မာတက် နှင့် အမျိုးသားလွှတ်တော်ခေါင်းဆောင် အင်တမ်တို့ ကြားတွင် ခေါင်းဆောင်မှုမှာ မညီညွတ်မှုများဖြင့် ပြည့်နှက်နေသည်။ လွန်နိုသည် တစိတ်တပိုင်း အာဏာရှိနေဆဲဖြစ်ပြီး အခြားသူများမှာ သူ့နေရာကို ရယူရန် မကြိုးစားကြသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ၁၉၇၂ ခုနှစ်တွင် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို စတင်ကျင့်သုံးခဲ့ကာ ပါလီမန်ကို ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခဲ့ပြီး လွန်နိုသည် သမ္မတ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း မညီညွတ်ခြင်း၊ လူ ၃၀,၀၀၀ ရှိသော စစ်တပ်အား လူ ၂၀၀,၀၀၀ ကျော် ရှိသော နိုင်ငံတော် တိုက်ခိုက်ရေးတပ်များအဖြစ် ပြောင်းလဲခြင်း နှင့် ခြစားမှုများ ပျံ့နှံ့ခြင်းတို့ကြောင့် အရပ်ဖက် အုပ်ချုပ်ရေးနှင့် စစ်တပ်မှာ အားနည်းလာခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံအတွင်း ကွန်မြူနစ်တို့၏ ထကြွမှုမှာ ဆက်လက် တိုးပွားလာခဲ့ပြီး မြောက်ဗီယက်နမ်မှ ရိက္ခာနှင့် စစ်ရေး ထောက်ပံ့ပေးခဲ့သည်။ ပိုပေါ့ နှင့် ယန်ဆာရီတို့သည် ဗီယက်နမ်တွင် လေ့ကျင့်သင်ကြားထားသော ကွန်မြူနစ်များပေါ်တွင် ဩဇာလွှမ်းမိုးခဲ့ပြီး အများစုကို ထုတ်ပစ်ခဲ့သည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် စီပီကေ တပ်များသည် ပိုမိုအားကောင်းလာခဲ့ပြီး သူတို့အား ထောက်ပံ့ပေးထားသော ဗီယက်နမ်များထံမှ ပို၍ သီးခြား ရပ်တည်လာနိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၇၃ သို့ရောက်သော အခါတွင် စီပီကေသည် အစိုးရတပ်များနှင့် တိုက်ပွဲများကို မြောက်ဗီယက်နမ်တပ်များ၏ ပံ့ပိုးမှု မပါဘဲ တိုက်ခိုက်လာနိုင်ခဲ့ပြီး ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံနယ်မြေ၏ ၆၀% နှင့် လူဦးရေ၏ ၃၀%ကို ထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ အစိုးရသည် ပုန်ကန်သူများနှင့် စေ့စပ်ဆွေးနွေးရန် ၃ ကြိမ်တိုင်ကြိုးစားခဲ့သော်လည်း မအောင်မြင်ခဲ့ပေ။ ၁၉၇၄ သို့ ရောက်သော အခါတွင် စီပီကေသည် တိုင်းဒေသ များအဖြစ် လွတ်လပ်စွာ လည်ပတ်ဆောင်ရွက်လာခဲ့ပြီး မြောက်ဗီယက်နမ်တိုက်ခိုက်ရေး တပ်အချို့မှာ တောင်ဗီယက်နမ်သို့ ပြောင်းရွှေ့သွားခဲ့သည်။ လွန်နို ၏ အုပ်ချုပ်မှုမှာ မြို့တော်များ ပတ်ဝန်းကျင် အစိတ်အပိုင်း သေးသေးများ နှင့် အဓိက ပို့ဆောင်ရေး လမ်းကြောင်းများ အထိသာ ရှိသည်အထိ လျော့ကျသွားခဲ့သည်။ စစ်ပွဲမှ ဒုက္ခသည် ၂ သန်းကျော်တို့သည် ဖနွမ်းပင် နှင့် အခြားမြို့တော်များတွင် နေထိုင်ကြသည်။ ၁၉၇၅ ခုနှစ် နှစ်သစ်ကူးနေ့တွင် ကွန်မြူနစ်တပ်များသည် ထိုးစစ်ကို စတင်ခဲ့ပြီး စစ်ပွဲအတွင်း အကြမ်းတမ်းဆုံး ၁၁၇ ရက် ဖြစ်ခဲ့ကာ ခမာပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံကို ပြိုလဲကျစေခဲ့သည်။ ဖနွမ်းပင်မြို့ ဧရိယာတစ်ဝိုက်တွင် တပြိုင်နက်တည်း တိုက်ခိုက်မှုများကြောင့် ရီပတ်ဘလစ်ကန် တပ်များကို မလှုပ်ရှားနိုင်အောင် ဖြစ်စေခဲ့ပြီး အခြားသော စီပီကေတပ်ခွဲများက မဲခေါင်အောက်ပိုင်း ပံ့ပိုးရေး လမ်းကြောင်း ကို ထိန်းချုပ်ထားသော ပစ်ခတ်ရေး အခြေစိုက်စခန်းများကို တစ်ချိန်တည်းတွင် သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ အမေရိကန် ကွန်ဂရက်မှ ကမ္ဘောဒီးယားသို့ အကူအညီများ ထပ်မံ ခွင့်ပြုရန် သဘောမတူခဲ့သဖြင့် လေကြောင်းမှ လက်နက်နှင့် ဆန်စပါးတို့ အမေရိကန် ဘဏ္ဍာဖြင့် ထောက်ပံခြင်း ရပ်တန့်ခဲ့သည်။ အမေရိကန် မစ်ရှင် ကမ္ဘောဒီယားမှ ထွက်ခွာပြီး ၅ ရက်အကြော ၁၉၇၅ ဧပြီလ ၁၇ ရက်တွင် လွန်နို၏ အစိုးရ လက်နက်ချခဲ့သည်။<ref>Short, Philip (2004) ''Pol Pot: Anatomy of a Nightmare'', Henry Holt & Co.: New York, p. 4, {{ISBN|0805080066}}.</ref> ===ခမာနီအစိုးရ​ (၁၉၇၅-၇၈)=== [[File:TuolSlang3.jpg|thumb|တူရို စလန်း ပြတိုက်၏ အခန်းများထဲတွင် ခမာနီအစိုးရမှ ရိုက်ကူးထားသော ၎င်းတို့၏ ဒဏ်ကို ခံရသူများ၏ ဓာတ်ပုံအများအပြားကို ပြသထားသည်။]] [[File:Buddhist Stupa at Choeung Ek killing fields, Cambodia.JPG|thumb|ခမာနီ အစိုးရလက်ထက် မျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်ခံထားရသောသူများ၏ အစုလိုက်အပြုံလိုက် မြှုပ်နှံထားရာ သင်္ချိုင်းမြေဖြစ်သော ချိုရုံ အက်]] ခမာနီတို့သည် ၁၉၇၅ တွင် ဖနွမ်းပင်သို့ ရောက်ရှိလာပြီး အာဏာရယူခဲ့သည်။ ပိုပေါ့ ဦးဆောင်သော ခမာနီတို့က နိုင်ငံ၏ တရားဝင် အမည်ကို ဒီမိုကရက်တစ် ကမ်ပူးချား ဟု ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ အစိုးရသစ်သည် ၎င်းတို့ဘာသာ မော်စီတုန်းလက်ထက် တရုတ်နိုင်ငံ၏ မဟာခုန်ပျံကျော်လွှားမှုကြီး ပုံစံကို အတုယူပြောင်းလဲခဲ့ပြီး ပြည်သူများကို မြို့တော်များမှ အလျှင်အမြန် ထွက်ခွာစေခဲ့ကာ ပြည်သူတရပ်လုံးကို ကျေးလက်ရှိ စီမံကိန်းများသို့ အတင်းအကြပ် ရွှေ့ပြောင်း အလုပ်လုပ်စေခဲ့သည်။ သူတို့သည် နိုင်ငံ၏ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးကို ၁၁ ရာစုမှ ပုံစံအတိုင်း ပြန်လည်တည်ဆောက်ခဲ့ပြီး အနောက်တိုင်း ဆေးဝါးများကို စွန့်ပစ်ခဲ့ကာ ဘုရားကျောင်းများ၊ စာကြည့်တိုက်များနှင့် အနောက်တိုင်း ပုံစံရှိသော အရာမှန်သမျှကို ဖျက်ဆီးပစ်ခဲ့သည်။ ခမာနီ အစိုးရလက်ထက်တွင် ပြည်သူမည်မျှ သေဆုံးခဲ့သည် ဆိုခြင်းကို ခန့်မှန်းကြသည်မှာ တစ်သန်းမှ သုံးသန်း အထိရှိပြီး အများဆုံး ရည်ညွှန်းကြသည့် ကိန်းဂဏန်းမှာ နှစ်သန်း (လူဦးရေ၏ ၄ပုံ ၁ပုံ) ဖြစ်သည်။<ref name="Locard">{{cite journal|last=Locard|first=Henri|title=State Violence in Democratic Kampuchea (1975–1979) and Retribution (1979–2004)|journal=European Review of History|volume=12|issue=1|pages=121–143|date=March 2005|doi=10.1080/13507480500047811|citeseerx=10.1.1.692.8388|s2cid=144712717|url=http://www.paulbogdanor.com/left/cambodia/locard.pdf}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211031164305/http://www.paulbogdanor.com/left/cambodia/locard.pdf |date=31 October 2021 }}</ref><ref name="CAS">{{cite journal|author-link=Ben Kiernan|last=Kiernan|first=Ben|title=The Demography of Genocide in Southeast Asia: The Death Tolls in Cambodia, 1975–79, and East Timor, 1975–80|url=https://archive.org/details/sim_critical-asian-studies_2003-12_35_4/page/585|journal=Critical Asian Studies|volume=35|issue=4|pages=585–597|year=2003|doi=10.1080/1467271032000147041|s2cid=143971159|quote=We may safely conclude, from known pre- and post-genocide population figures and from professional demographic calculations, that the 1975–79 death toll was between 1.671 and 1.871 million people, 21 to 24 percent of Cambodia's 1975 population.}}</ref><ref name="Heuveline, Patrick 2001">{{cite book|last=Heuveline|first=Patrick|chapter=The Demographic Analysis of Mortality Crises: The Case of Cambodia, 1970–1979|title=Forced Migration and Mortality|url=https://archive.org/details/forcedmigrationm0000unse_t3v0|publisher=National Academies Press|year=2001|pages=[https://archive.org/details/forcedmigrationm0000unse_t3v0/page/102 102]–105|isbn=978-0-309-07334-9|quote=As best as can now be estimated, over two million Cambodians died during the 1970s because of the political events of the decade, the vast majority of them during the mere four years of the 'Khmer Rouge' regime. This number of deaths is even more staggering when related to the size of the Cambodian population, then less than eight million.&nbsp;... Subsequent reevaluations of the demographic data situated the death toll for the [civil war] in the order of 300,000 or less.}} cf. {{cite web|url=https://sites.tufts.edu/atrocityendings/2015/08/07/cambodia-u-s-bombing-civil-war-khmer-rouge/|title=Cambodia: U.S. bombing, civil war, & Khmer Rouge|publisher=World Peace Foundation|date=7 August 2015|access-date=9 August 2019}}</ref> ထိုခေတ်မှ သတ်ကွင်း ဆိုသော ဝေါဟာရ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပြီး တူရိုစလန်းအကျဉ်းထောင်မှ အစုလိုက် အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်ခြင်း သမိုင်းကြောင်းကြောင့် နာမည်ဆိုးဖြင့် ကျော်ကြားခဲ့သည်။ လူသိန်းပေါင်းများစွာ တို့သည် အိမ်နီးချင်း ထိုင်းနိုင်ငံသို့ ထွက်ပြေးခဲ့ကြသည်။ အစိုးရသည် အဓိကအားဖြင့် လူမျိုးစု အဖွဲ့များကို ပစ်မှတ်ထား တိုက်ခိုက်သည်။ ချမ် မွတ်ဆလင်များမှာ အများအပြား ဒဏ်ခံခဲ့ရပြီး ၎င်းတို့လူဦးရေ၏ တစ်ဝက်ကျော် သတ်ဖြတ်ခြင်း ခံရသည်။<ref>Stanton, Gregory H. (22 February 1992) [https://web.archive.org/web/20081011031122/http://www.genocidewatch.org/aboutgenocide/stantoncambodianlaw.htm The Cambodian Genocide and International Law], Yale Law School.</ref> ပိုပေါ့သည် ၎င်း၏ အာဏာကို ထိန်းထားနိုင်ရန် အခိုင်အမာ ဆုံးဖြတ်ထားပြီး ရန်သူများနှင့် သူ့အတွက် ခြိမ်းခြောက်မှု ဖြစ်လာနိုင်သူမှန်သမျှကို ဖိနှိပ်ခဲ့သဖြင့် သူ၏ ပြည်သူများသို့ ကြမ်းကြုတ်မှုနှင့် ရက်စက်စွာ ပြုမူမှုများ တိုးမြင့်လာခဲ့သည်။<ref>[http://www.mtholyoke.edu/~amamendo/KhmerRouge.html ""The Khmer Rouge and Pol Pot's Regime] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180714104451/http://www.mtholyoke.edu/~amamendo/KhmerRouge.html |date=14 July 2018 }}. Mount Holyoke University.</ref> ၁၉၇၀ ခုနှစ်တွင် အတင်းအကြပ် နေရပ်သို့ပြန်စေခြင်း နှင့် ခမာနီအစိုးရ လက်ထက်အတွင်း သေဆုံးမှုများကြောင့် ကမ္ဘောဒီးယားရှိ ဗီယက်နမ်လူဦးရေမှာ ၁၉၆၉ ခုနှစ်တွင် ၂၅၀,၀၀၀ ဦးမှ ၃၀၀,၀၀၀ အထိ ရှိရာမှ ၁၉၈၄ ခုနှစ်တွင် ၅၆,၀၀၀ သာ ကြွင်းကျန်ရစ်သည်။<ref name="Population" /> သို့သော်လည်း ခမာနီအစိုးရ၏ သားကောင်ဖြစ်ရသူများမှာ တိုင်းရင်းသားလူနည်းစုများ မဟုတ်ဘဲ ခမာလူမျိုးများသာ ဖြစ်သည်။ ပရော်ဖက်ရှင်နယ်များ ဖြစ်ကြသော ဆရာဝန်များ၊ ရှေ့နေများနှင့် ကျောင်းဆရာများမှာ ပစ်မှတ်ထား တိုက်ခိုက်ခံရသည်။ ရောဘတ် ဒီ ကပ်ပလန်၏ အဆိုအရ "မျက်မှန်သည် ကြယ်ဝါနှင့် တန်းတူ သေစေလောက်သော အမှတ်တံဆိပ် ဖြစ်သည်" ဟု ဆိုခဲ့ပြီး မျက်မှန်သည် ပညာတတ်ခြင်း၏ သင်္ကေတ ဖြစ်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။<ref name="kaplan">Kaplan, Robert D. (1996) ''The Ends of the Earth'', Vintage, 1996, p. 406, {{ISBN|0679751238}}.</ref> ဘာသာရေး အဖွဲ့အစည်းများကိုလည်း ခမာနီများက ချမ်းသာ မပေးခဲ့ပေ။ ဘာသာရေးအား ဆိုးရွားစွာ ဖိနှိပ်ခဲ့သည်မှာ အလွန်ကြောက်မက်ဖွယ်ကောင်းသည့် အတိုင်းအတာ အထိ ဖြစ်သဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယား၏ သမိုင်းဝင် ဗိသုကာ လက်ရာများ ဖြစ်သော ၉၅% သော ကမ္ဘောဒီးယား၏ ဗုဒ္ဓဘာသာ ပုထိုးများမှာ လုံးဝ ပျက်စီးခဲ့ရသည်။<ref>{{cite book | url=https://books.google.com/books?id=la4kBQAAQBAJ&pg=PT23 | title=The Worst World Disasters of All Time | author=Kevin Baker | page=23| isbn=978-1-4566-2343-2 | date=3 November 2014 }}</ref> ===ဗီယက်နမ်တို့ ကျူးကျော်ခြင်း နှင့် အသွင်ကူးပြောင်းရေးကာလ=== ၁၉၇၈ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် ခမာနီတို့၏ နယ်စပ်ကျူးကျော်တိုက်ခိုက်ခြင်းကို တုံ့ပြန်သည့် အနေနှင့် ဗီယက်နမ်တပ်များက ကမ္ဘောဒီးယားကို ကျူးကျော်သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။<ref name="CGG">{{cite web |url=https://cambodiangenocide.org/definition-of-genocide |title=A Brief History of the Cambodian Genocide |publisher=cambodiangenocide.org |access-date=17 January 2018 |accessdate=4 January 2021 |archivedate=18 January 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180118064702/https://cambodiangenocide.org/definition-of-genocide }}</ref> ၁၉၅၁ ခုနှစ်တွင် ဗီယက်နမ်တို့ တည်ထောင်ခဲ့သော ကမ်ပူးချား ပြည်သူ့တော်လှန်ရေးပါတီအား ပိုပေါ့နှင့် တာမော့တို့၏ သုတ်သင်မှုမှ လွတ်မြောက်ရန် ကမ္ဘောဒီးယားမှ ထွက်ပြေးခဲ့သည့် ခမာနီအုပ်စုမှ ဦးဆောင်၍ ဆိုဗီယက်ဘက် ယိမ်းသော ကမ်ပူးချား ပြည်သူ့ သမ္မတနိုင်ငံကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။<ref>[[#Morris|Morris]], p. 220</ref> ၎င်းတို့သည် ကျူးကျော်သိမ်းပိုက်ထားသော ဗီယက်နမ်စစ်တပ်၏ ကျေးဇူးခံ ကျေးဇူးစား ဖြစ်ပြီး ဖနွမ်ပင် ဗီယက်နမ် သံအမတ်၏ လမ်းညွှန်မှု အောက်တွင် ရှိသည်။ ၎င်းတို့၏ လက်နက်များကို ဗီယက်နမ် နှင့် ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုတို့မှ ထောက်ပံ့သည်။<ref name="Daniel Bultmann 2015">Bultmann, Daniel (2015) ''Inside Cambodian Insurgency. A Sociological Perspective on Civil Wars and Conflict'', Ashgate: Burlington, VT/Farnham, UK, {{ISBN|9781472443076}}.</ref> အသစ်တည်ထောင်လိုက်သော နိုင်ငံကို ဆန့်ကျင်သည့် အနေနှင့် ပြည်ပသို့ ထွက်ပြေးနေရသော အစိုးရ၏ အစု ၃ စုမှ ဒီမိုကရက်တစ် ကမ်ပူးချား၏ ညွန့်ပေါင်းအစိုးရကို ၁၉၈၁ ခုနှစ်တွင် တည်ထောင်ခဲ့သည်။<ref name="Daniel Bultmann 2015" /> ၎င်းတို့တွင် ခမာနီများ၊ သီဟာနု၏ ဘုရင် သစ္စာခံ အစုအဖွဲ့နှင့် ခမာပြည်သူ့ အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်ဦး တို့ ပါဝင်သည်။ ၎င်းတို့အား ကုလသမဂ္ဂမှ အသိအမှတ် ပြုခဲ့သည်။ ခမာနီတို့၏ ကုလသမဂ္ဂ ကိုယ်စားလှယ် ဖြစ်သော ချွန်း ပရာဆစ်အား ဆက်လက်ထားရှိခဲ့သော်လည်း သူသည် ကွန်မြူနစ် မဟုတ်သော ကမ္ဘောဒီးယား ပါတီများ၏ ကိုယ်စားလှယ်များ နှင့် တိုင်ပင် ဆောင်ရွက်ရသည်။<ref>{{cite web|url=http://gsp.yale.edu/autobiography-thiounn-prasith|title=Autobiography of Thiounn Prasith – Cambodian Genocide Program – Yale University|access-date=28 October 2014}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20110511225016/http://disarmament.un.org/Library.nsf/d7ae8ea134b27b838525755c00537cf2/f5b3eb8b58ae67c7852575a100632a27/%24FILE/A-40-PV69.pdf Provisional verbatim record of the sixty-ninth meeting]. United Nations, General Assembly, New York, 8 November 1985.</ref> ဗီယက်နမ်တို့မှ ကမ္ဘောဒီးယားမှ ဆုတ်ခွာရန် ငြင်းဆန်ခဲ့သဖြင့် အမေရိကန် နှင့် မဟာမိတ်တို့မှ စီးပွားရေး ပိတ်ဆို့ အရေးယူ ခဲ့သည်။<ref>{{cite news|url=http://heinonline.org/HOL/LandingPage?handle=hein.journals/dsptch5&div=58&id=&page=|title=Lifting the US embargo against Cambodia |publisher=Department of State Dispatch 54|date=20 January 1992 }}</ref> [[File:Medvedev_in_Cambodia_01.png|thumb|right|နိုရိုဒွန် သီဟာနု ဘုရင် အထိမ်းအမှတ် အဆောက်အဦး]] ၁၉၈၉ ခုနှစ်တွင် ပဲရစ်၌ ငြိမ်းချမ်းရေး ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်မှုများ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံအဖြစ် စတင်ခဲ့ပြီး နှစ်နှစ်အကြာ ၁၉၉၁ အောက်တိုဘာတွင် ပဲရစ် ငြိမ်းချမ်းရေး လုံးဝဥဿုံ သဘောတူညီချက် ထွက်ပေါ်လာခဲ့သည်။ ကုလသမဂ္ဂအား အပစ်အခပ်ရပ်စဲရေး၊ ဒုက္ခသည် ကိစ္စ ဆောင်ရွက်ရေး နှင့် လက်နက်ဖြုတ်သိမ်းရေး အတွက် ''ကုလသမဂ္ဂ ကမ္ဘောဒီးယား အပြောင်းအလဲ အာဏာပိုင်'' အဖြစ် လုပ်ကိုင်ရန် အခွင့်အာဏာ ပေးအပ်ခဲ့သည်။<ref name="USDOS3">{{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/2732.htm |title=Country Profile of Cambodia |publisher=State.gov |date=13 June 2012 |access-date=16 March 2013}}</ref> ===ဘုရင်စနစ်ကို ပြန်လည်အသက်သွင်းခြင်း=== ၁၉၉၃ ခုနှစ်တွင် နိုရိုဒွန် သီဟာနုအား ကမ္ဘောဒီးယား၏ ဘုရင် အဖြစ် ပြန်လည် နန်းတင်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ယူအင်န်တီအေစီမှ ကြီးမှူးကျင်းပသော ရွေးကောက်ပွဲများမှ ဖွဲ့စည်းထားသော အစိုးရထံတွင် အာဏာ အပြည့်အဝ ရှိသည်။ ၁၉၉၇ ဒု-ဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန် ဦးဆောင်သော အစိုးရ အတွင်းရှိ ကွန်မြူနစ်မဟုတ်သော ပါတီများထံမှ အာဏာသိမ်းမှု ပဋိပက္ခပြီးနောက်တွင် နိုင်ငံရေး တည်ငြိမ်လာခဲ့သည်။<ref name="97COUP">[https://web.archive.org/web/20070627054853/http://cambodia.ohchr.org/Documents/Statements%20and%20Speeches/English/40.pdf STATEMENT BY AMBASSADOR THOMAS HAMMARBERG, SPECIAL REPRESENTATIVE OF THE SECRETARY-GENERAL OF THE UNITED NATIONS FOR HUMAN RIGHTS IN CAMBODIA]. UN OHCHR Cambodia (9 July 1997)</ref>အစိုးရအား ဟွန်ဆန်၏ လက်အောက်တွင် တည်ငြိမ်အောင် ဆောင်ရွက်လာနိုင်ပြီးနောက် ၁၉၉၉ ဧပြီလ ၃၀ တွင် အာဆီယံသို့ ဝင်ခွင့်ပြုခဲ့သည်။<ref name="enlargement">{{cite book|title=ASEAN Enlargement: impacts and implications|url=https://archive.org/details/aseanenlargement0000asea|author1=Carolyn L. Gates|author2=Mya Than|publisher=Institute of Southeast Asian Studies|year=2001|isbn=978-981-230-081-2}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.asean.org/3338.htm|title=Statement by the Secretary-General of ASEAN Welcoming the Kingdom of Cambodia as the Tenth Member State of ASEAN: 30 April 1999, ASEAN Secretariat|year=2008|work=ASEAN Secretariat|archive-url=https://web.archive.org/web/20110511153639/http://www.asean.org/3338.htm|archive-date=11 May 2011|url-status=dead|access-date=28 August 2009}}</ref>လတ်တလော နှစ်များတွင် ပြန်လည်တည်ဆောက်ရေး ကြိုးပမ်းမှုများတွင် တိုးတက်မှု ရှိလာခဲ့ပြီး စည်းမျဉ်းခံ ဘုရင်စနစ်အောက်တွင် ပါတီစုံ ဒီမိုကရေစီစနစ်ဖြင့် နိုင်ငံရေး တည်ငြိမ်မှု အချို့ ရလာခဲ့သည်။<ref name="CIACB" /> ဟွန်ဆန်၏ အုပ်ချုပ်မှုတွင် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုနှင့် ခြစားမှုများ ရှိသော်လည်း<ref name="Strangio">{{cite book|last1=Strangio|first1=Sebastian|title=Hun Sen's Cambodia|date=2014|publisher=Yale University Press|isbn=978-0-300-19072-4}}</ref> ၂၀၀၀ ခုနှစ်များကို ဖြတ်သန်းလာခဲ့ကြသည့် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသားများမှာ အစိုးရကို လက်ခံကြသည်။ ၂၀၀၈ ခုနှစ် ကမ္ဘောဒီးယား ကျေးရွာသားများနှင့် အင်တာဗျူးများတွင် ၎င်းတို့မှ ပုံမှန်အတိုင်းရှိနေခြင်းကို ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသော အကြမ်းစား ပြောင်းလဲမှုထက် ပိုကြိုက်သည်ဟု ထုတ်ဖော်ပြောခဲ့ကြသည်။<ref>{{cite book|last=Brinkley|first=John|title=Cambodia's Curse: The Modern History of a Troubled Land|date=2011|publisher=Hachette UK|pages=460–463|url=https://books.google.com/books?id=C3bsidxFIuEC|access-date=17 November 2019|quote=[Javier Merelo de Barbera] spoke to dozens of [villagers] during the 2008 election campaign, and he said he observed a constant theme: 'People were very afraid of the CCP losing. They were very afraid of change.' After all, for centuries change in Cambodia has generally led to misery or death.|isbn=978-1-4596-2493-1}}</ref> ၂၀၁၀ ဇူလိုင်လတွင် ကန်ကက်လူး သည် အက်စ်၂၁ သုတ်သင်ရေးစခန်း၏ ယခင်တာဝန်ခံ အဖြစ် စစ်ရာဇဝတ်မှုများနှင့် လူ့ကျင့်ဝတ် ချိုးဖောက်သော ရာဇဝတ်မှုများအတွက် အပြစ်ရှိသည်ဟု ဆုံးဖြတ်ခြင်း ခံရသော ပထမဆုံး ခမာနီ ဖြစ်ပြီး ထောင်တစ်သက် အပြစ်ပေးခြင်း ခံရသည်။<ref name="BBC">{{cite web|author=De Launey, Guy |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-10757320 |title=Khmer Rouge prison chief Duch found guilty |publisher=Bbc.co.uk |date=26 July 2010 |access-date=16 March 2013}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.cnn.com/2012/02/03/world/asia/cambodia-duch-appeal/index.html|title= Leader of Khmer Rouge torture prison gets life sentence|work=[[CNN]]|date=3 February 2012}}</ref> သို့သော်လည်း ဟွန်ဆန်သည် ယခင်ခမာနီတို့၏ အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်မှုများအတွက် တရားစွဲဆိုမှုများ ကျယ်ပြန့်စွာ ပြုလုပ်ခြင်းကို ဆန့်ကျင်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web |author=Carmichael, Robert |url=http://www.voanews.com/english/news/Cambodian-Premier-says-No-More-Khmer-Rouge-Trials-105873293.html |title=Cambodian Premier says No More Khmer Rouge Trials &#124; News &#124; English |publisher=Voanews.com |access-date=15 March 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111108230947/http://www.voanews.com/english/news/Cambodian-Premier-says-No-More-Khmer-Rouge-Trials-105873293.html |archive-date=8 November 2011 |url-status=dead |accessdate=4 January 2021 |archivedate=8 November 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111108230947/http://www.voanews.com/english/news/Cambodian-Premier-says-No-More-Khmer-Rouge-Trials-105873293.html }}</ref> ၂၀၁၄ ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင် ကုလသမဂ္ဂ ကျောထောက်နောက်ခံရှိသော စစ်ရာဇဝတ် တရားရုံးဖြစ်သည့် ကမ္ဘောဒီးယားတရားရုံး၏ အထူးခုံရုံး (ခမာနီ တရားရုံးဟုလည်း သိကြသည်။)မှ ခမာနီအစိုးရ၏ အသက်၈၃ နှစ်ရှိပြီ ဖြစ်သော ယခင် နိုင်ငံတော်အကြီးအကဲ ခူးဆမ်ဖန် နှင့် ၈၈ နှစ်ရှိပြီဖြစ်သော ဝါဒရေးရာချုပ် နွမ်ချာ တို့အား ၁၉၇၀ ခုနှစ်များအတွင်း နိုင်ငံ၏ အကြမ်းဖက်ခေတ်အတွင်း စစ်ရာဇဝတ်မှုများတွင် ၎င်းတို့၏ ပါဝင်ပတ်သက်မှုအတွက် ထောင်တစ်သက် အပြစ်ပေးခဲ့သည်။ ယခင် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး အီရန် ဆာရီမှာ ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် ကွယ်လွန်ခဲ့ပြီး သူ၏ ဇနီးဖြစ်သော လူမှုရေးဝန်ကြီး အီရန် သီရစ်မှာ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် သတိမေ့လျော့သည့် ရောဂါဖြစ်ပွားနေသဖြင့် တရားရင်ဆိုင်ရန် မသင့်လျော်ဟု ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။ ===၂၀၁၉ ခုနှစ်အခြေအနေ=== ဂျွန် ဒီ စီအိုစီရာရီ၏ အဆိုအရ "၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားတွင် ကာလကြာမြင့်စွာ အုပ်ချုပ်ခဲ့သော ဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန်မှ သူ၏ အာဏာထိန်းချုပ်မှုကို ပိုမိုတိုးမြှင့်လာခဲ့သည်။ စီးပွားရေး တိုးတက်မှုမှာ ဆက်လက်တိုးတက်နေသော်လည်း အိမ်ခြံမြေ ပူပေါင်းပေါက်ကွဲမှု၊ အကြွေးဝန်ပိမှုနှင့် လူမှုရေး မညီမျှမှုများ အတွက် စိုးရိမ်စရာ မြင့်တက်လာခဲ့သည်။ ပြင်ပဆက်ဆံရေး အနေဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယားသည် တရုတ်အပေါ် မှီခိုမှု ပိုမို နက်ရှိုင်းလာခဲ့သဖြင့် ဟွန်ဆန်အစိုးရအား အချို့နေရာများအတွက် အကာအကွယ်ရသော်လည်း အားနည်းချက် အသစ်များ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။" ဟု ဆိုသည်။<ref>John D. Ciorciari, "Cambodia in 2019: Backing Further into a Corner" ''Asian Survey'' 60#1 pp. 125–131. [http://www-personal.umich.edu/~johncior/files/2020%20(Cambodia%20in%202019).pdf online]</ref> == ပထဝီဝင်== [[File:Cambodia Geographic map en.svg|thumb|upright=1.5|ကမ္ဘောဒီးယား၏ ပထဝီဝင် မြေပုံ]] [[File:Cambodia Regions Map.png|thumb|upright=1.5|ကမ္ဘောဒီးယား၏ ဒေသတွင်း မြေပုံ]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသည် ဧရိယာအားဖြင့် {{convert|၁၈၁,၀၃၅|km2|0|abbr=off}} မျှရှိပြီး အပူပိုင်းဒေသအတွင်း လုံးဝ ကျရောက်ကာ မြောက်လတ္တီကျု ၁၀° မှ ၁၅° ကြား၊ အရှေ့လောင်ဂျီကျု ၁၀၂° မှ ၁၀၈° ကြားတွင် တည်ရှိသည်။ အနောက်ဘက်နှင့် မြောက်ဘက်တွင် ထိုင်းနိုင်ငံ၊ အရှေ့မြောက်ဘက်တွင် လာအိုနိုင်ငံ၊အရှေ့ဘက်နှင့် အရှေ့တောင်ဘက်တွင် ဗီယက်နမ် နိုင်ငံတို့နှင့် နယ်နိမိတ်ခြင်း ထိစပ်လျက် ရှိသည်။{{convert|443|km|mi|adj=mid|abbr=off}} ထိုင်းပင်လယ်ကွေ့ တလျှောက်တွင် {{convert|၄၄၃|km|mi|adj=mid|abbr=off}} ရှည်လျားသော ကမ်းရိုးတန်း ရှိသည်။<ref name=":1" /><ref>{{Cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cb.html|title=The World Factbook — Central Intelligence Agency|website=www.cia.gov|language=en|access-date=10 July 2018|accessdate=4 January 2021|archivedate=29 December 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101229001224/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cb.html}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ မြေမျက်နှာသွင်ပြင်သည် မြေနိမ့်ဒေသတွင် တည်ရှိသော အလယ်ပိုင်းလွင်ပြင်များအား ကုန်းမြင့်များနှင့် တောင်ကုန်းနိမ့်များက ဝန်းရံထားကာ တုန်နယ်ဆပ် ခေါ် ရေကန်ကြီးများ ဒေသနှင့် မဲခေါင်မြစ်ဝှမ်းဒေသ၏ အထက်ပိုင်းတို့ ပါဝင်သည်။ ထိုအလယ်ပိုင်းဒေသမှ ဖြန့်ထွက်သွားသည့် အခါတွင် အသွင်ပြောင်းသွားသည့် လွင်ပြင်များ၊ ပါးလျသော သစ်တောများနှင့် ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် အထက် {{convert|၆၅၀|ft|m|abbr=off}} ခန့် မြင့်တက်သွားသော ဒေသများ ဖြစ်သွားသည်။ မြောက်ဘက်သို့ လားသည့်အခါတွင် ကမ္ဘောဒီးယား၏ လွင်ပြင်သည် တိုက်စားခံရသည့် သဲကျောက်တောင်များဖြင့် ဝန်းရံထားကာ ၎င်းတို့မှ အနောက်မှ အရှေ့သို့ {{convert|၂၀၀|mi|km|abbr=off}} မျှ ရှည်လျားသော တောင်ဘက်သို့ မျက်နှာမူနေသည့် တောင်စောင်းများ ဖြစ်ပေါ်နေကာ လွင်ပြင်အထက် ပေ ၆၀၀ မှ ၁၈၀၀ (မီတာ ၁၈၀ မှ ၅၅၀) အထိ ရုတ်တရက် မြင့်တက်နေသည်။ ထိုတောင်စောင်းများသည် ဒန်းဂရက်တောင်များ၏ တောင်ဘက် နယ်နိမိတ် အဖြစ် တည်ရှိသည်။ မဲခေါင်ဒေသသည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အရှေ့ပိုင်းဒေသများကို ဖြတ်၍ တောင်ဘက်သို့ စီးဆင်းလျက် ရှိသည်။ မဲခေါင်မြစ်၏ အရှေ့ပိုင်း အသွင်ပြောင်းလွင်ပြင်များသည် အရှေ့ပိုင်းကုန်းမြင့်များ၊ သစ်တောထူထပ်သော တောင်ကုန်းများနှင့် လာအိုနိုင်ငံနှင့် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံအထိ ဆန့်ထွက်နေသော ကုန်းမြေမြင့်များနှင့် ပေါင်းစပ်သွားသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အနောက်တောင်ပိုင်းဒေသတွင် ထင်ရှားသော ကုန်းမြင့်ဒေသ နှစ်ခု ရှိပြီး ၎င်းတို့မှာ ကရာဗန်တောင်တန်း နှင့် ဒမ်မရေးတောင်တန်းတို့ ဖြစ်ပြီး ၎င်းတို့ပေါင်းစပ်ကာ တုန်နယ်ဆပ် နှင့် ထိုင်းပင်လယ်ကွေ့တို့ကြားရှိ မြေဧရိယာ အတော်များများတွင် နေရာယူထားသော ကုန်းမြင့်ဒေသ အဖြစ် တည်ရှိသည်။ ဤသို့ ဝေးလံခေါင်ဖျားပြီး လူသူမနေထိုင်သော ဒေသတွင် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အမြင့်ဆုံးတောင်ထိပ်ဖြစ်သော ဖနွမ်အော်ရယ် သည် အမြင့် {{convert|၅,၉၄၉|ft|m|abbr=off}} ဖြင့် တည်ရှိသည်။ <ref>{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/webimage/countrys/asia/cambodia/khland.htm|title=Geography of Cambodia – World Atlas|website=www.worldatlas.com|language=en|access-date=10 July 2018}}</ref> တောင်ပိုင်း ကမ်းရိုးတန်းဒေသသည် ထိုင်းပင်လယ်ကွေ့နှင့် ကျဉ်းမြောင်းသော ကမ်းမြောင်ဖြင့် ဆက်စပ်နေကာ ထိုဒေသသည် သစ်ပင်ထူထပ်စွာ ပေါက်ရောက်ပြီး လူနေထိုင်မှု ကျဲပါးကာ အလယ်ပိုင်းလွင်ပြင်နှင့် အနောက်တောင် ကုန်းမြေမြင့်မှ ပိုင်းခြားထားသည်။ အထင်ရှားဆုံးသော ပထဝီသွင်ပြင်မှာ တုန်နယ်ဆပ်၏ ရေလွှမ်းမိုးမှု ဖြစ်ပြီး ခြောက်သွေ့သော ရာသီဥတုတွင် {{convert|၂,၅၉၀|km2|0|abbr=off}} မျှ ရှိပြီး မိုးရာသီတွင် {{convert|၂၄,၆၀၅|km2|0|abbr=off}} အထိ ရှိသည်။ ထိုသို့ လူနေထူထပ်သော လွင်ပြင်မှာ စပါးစိုက်ပျိုးရေး လုပ်ကိုင်ကြပြီး ကမ္ဘောဒီယားနိုင်ငံ၏ နှလုံးသည်းပွတ် ဒေသ ဖြစ်သည်။ <ref name=":2">{{Cite web|url=http://factsanddetails.com/southeast-asia/Cambodia/sub5_2f/entry-3506.html|title=TONLE SAP {{!}} Facts and Details|last=Hays|first=Jeffrey|website=factsanddetails.com|language=en|access-date=10 July 2018}}</ref> ထိုဒေသ၏ အစိတ်အပိုင်း အတော်များများကို ဇီဝထိန်းသိမ်းရေးရပ်ဝန်း အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည်။<ref name=":2" /> ===ရာသီဥတု=== [[File:Koppen-Geiger Map KHM present.svg|thumb|left|ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ [[ကော့(ခ်)ပန်ရာသီဥတုခွဲခြားမှုများ]] ပြ မြေပုံ]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ရာသီဥတုသည် အခြား အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများကဲ့သို့ပင် မုတ်သုံလေ လွှမ်းမိုးသော ရာသီဥတုဖြစ်ပြီး အပူပိုင်း စိုစွတ်ခြင်း နှင့် ခြောက်သွေ့ခြင်း အဖြစ် သိရှိကြကာ ရာသီဥတု ကွဲပြားခြင်းမှာ ထင်ရှားစွာ သိသာနေသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အပူအချိန်မှာ {{convert|21|မှ|35|°C|°F|0}} အထိရှိပြီး အပူပိုင်းမုတ်သုံလေကို ခံစားရသည်။ အနောက်တောင်မုတ်သုံလေသည် ရေငွေ့များဖြင့် ပြည့်နှက်နေသော လေများကို ထိုင်းပင်လယ်ကွေ့နှင့် အိန္ဒိယ သမုဒ္ဒရာတို့မှ မေလ မှ အောက်တိုဘာလ အတွင်း သယ်ဆောင်လာသည်။ အရှေ့မြောက် မုတ်သုံလေသည် နိုဝင်ဘာမှ ဧပြီလအထိ ဖြစ်သော ခြောက်သွေ့သော ရာသီဥတုတွင် တိုက်ခတ်သည်။ နိုင်ငံအတွင်း မိုးအများဆုံးကာလမှ စက်တင်ဘာလမှ အောက်တိုဘာလ အထိ ဖြစ်ပြီး အခြောက်သွေ့ဆုံးကာလမှာ ဇန်နဝါရီလမှ ဖေဖော်ဝါရီလ အထိ ဖြစ်သည်။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး သုတေသနဌာန နှင့် ကုလသမဂ္ဂတို့၏ အဆိုအရ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံနှင့် အတူ အရှေ့တောင်အာရှတွင် ရာသီဥတုပြောင်းလဲခြင်းအတွက် အထိခိုက်နိုင်ဆုံဂ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။<ref>{{Cite web|url=http://www.khmertimeskh.com/news/11754/climate-change--rainy-season-wild-card-/|title=Climate Change Hits Coastal Cambodia Hard|last=Laurenson|first=Jack|website=Khmer Times|access-date=22 June 2017}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.camclimate.org.kh/en/documents-and-media/climate-change-in-the-news/211-un-reports-cambodia-at-high-risk-from-climate-change.html|title=UN Reports: Cambodia At High Risk From Climate Change – Cambodia's Official Climate Change Website|last=Reaksmey|website=www.camclimate.org.kh|access-date=18 August 2017}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားရှိ ပြည်နယ်အားလုံးလိုလိုသည် ရာသီဥတုပြောင်းလဲခြင်း၏ အကျိုးဆက်ကို ခံစားကြရသည်။<ref>Overland, Indra et al. (2017) ''[https://www.researchgate.net/publication/320622312 Impact of Climate Change on ASEAN International Affairs: Risk and Opportunity Multiplier]'', Norwegian Institute of International Affairs (NUPI) and Myanmar Institute of International and Strategic Studies (MISIS).</ref> အထူးသဖြင့် ကမ်းရိုးတန်းရှိ ကျေးလက်နေ လူဦးရေမှာ အန္တရာယ်အများဆုံး ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားရာသီဥတုပြောင်းလဲခြင်း မဟာမိတ်အဖွဲ့၏ အဆိုအရ သန့်ရှင်းသောရေ ရနိုင်မှု နည်းပါးခြင်း၊ အလွန်အမင်း ရေကြီးခြင်း၊ ရွှံ့နွံမြေပြိုခြင်း၊ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် မြင့်တက်ခြင်း နှင့် ဖျက်ဆီးနိုင်စွမ်းရှိသည့် မုန်တိုင်းများမှာ အထူးသတိထား စိုးရိမ်ရသည့် ကိစ္စရပ်များ ဖြစ်သည်။ ရာသီဥတုပြောင်းလဲခြင်းသည် တုန်နယ်ဆပ် ရေကန်ဒေသ၏ ရေအတက်အကျ၊ ဂေဟစနစ်နှင့် ကုန်ထုတ်နိုင်စွမ်းအားကို လတ်တလောနှစ်များတွင် အဓိကအားဖြင့် သက်ရောက်မှု ရှိခဲ့သဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယား လူဦးရေ အများစု၏ စားရေရိက္ခာလုံလောက်စွာ ရရှိနိုင်မှုနှင့် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးတို့ကို ထိခိုက်စေခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|last=@NatGeoUK|date=2020-08-17|title=Cambodia's biggest lake is running dry, taking forests and fish with it|url=https://www.nationalgeographic.co.uk/environment-and-conservation/2020/08/cambodias-biggest-lake-is-running-dry-taking-forests-and-fish|access-date=2020-12-10|website=National Geographic|language=en-gb}}</ref><ref>{{Cite news|last=Osborne|first=Zoe|date=2019-12-16|title=Mekong basin's vanishing fish signal tough times ahead in Cambodia|language=en-GB|work=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/16/mekong-basins-vanishing-fish-signal-ill-times-ahead-for-cambodia-aoe|access-date=2020-12-10|issn=0261-3077}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားတွင် အဓိကအားဖြင့် ရာသီဥတု နှစ်ခု ရှိသည်။​ မိုးရာသီသည် မေလမှ အောက်တိုဘာလ အထိ ဖြစ်ပြီး အပူချိန်သည် {{convert|၂၂|°C|0}} အထိကျဆင်းလေ့ ရှိပြီး ၎င်းနှင့်အတူ လေထဲတွင် ရေငွေ့ပါဝင်မှုလည်း အလွန်များပြားလေ့ရှိသည်။ ခြောက်သွေ့သော ရာသီဥတုသည် နိုဝင်ဘာလမှ ဒီဇင်ဘာလအထိ ဖြစ်ပြီး အပူချိန်သည် ဧပြီလဝန်းကျင်တွင် {{convert|၄၀|°C}} အထိ မြင့်တက်လေ့ ရှိသည်။ ကပ်ဘေးဆိုက်သော ရေကြီးမှုမှာ ၂၀၀၁ ခုနှစ်တွင် ဖြစ်ပျက်ခဲ့ပြီး ၂၀၀၂ ခုနှစ်တွင် နောက်တစ်ကြိမ်ထပ်ဖြစ်ခဲ့ကာ နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း အတိုင်းအတာ တစ်ခု အထိ ရေကြီးလေ့ ရှိသည်။<ref>{{cite book|last=Nobleman|first=Marc Tyler|title=Cambodia|url=https://archive.org/details/cambodia0000nobl|year=2003|publisher=Bridgestone Books|location=Mankato, Minn|isbn=978-0-7368-1370-9|page=[https://archive.org/details/cambodia0000nobl/page/n9 7]}}</ref> အကြီးအကျယ်ရေလွှမ်းမိုးခြင်းသည် ၂၀၂၀ ခုနှစ် တိုင်ဖွန်းမုန်တိုင်း ရာသီအတွင်းတွင် ကမ္ဘောဒီးယားရှိ ပြည်နယ် ၁၇ ခုကို ထိခိုက်စေခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|last1=Dara|first1=Mech|last2=Leakhena|first2=Khan|date=14 October 2020|title=Rising Rivers Flood Schools, Prisons, Over 180,000 Hectares of Farms|url=https://vodenglish.news/rising-rivers-flood-schools-prisons-over-180000-hectares-of-farms/|access-date=2020-12-10|publisher=VOD}}</ref> ===ဇီဝမျိုးကွဲများ=== [[File:Monkey Mother and Child - Phnom Pros (Man Hill) - Outside Kampong Cham - Cambodia (48354787692).jpg|thumb|ကမ်ပုံးချန်ပြည်နယ် ဖနွမ်ပရော့စ်တွင် တွေ့ရသော မျောက်များ]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ဇီဝမျိုးကွဲများသည် အပူပိုင်း ရွက်ကြွေတောများတွင်တွေ့ရပြီး မှတ်တမ်းရှိသော သစ်ပင်မျိုးစိတ်ပေါင်း ၁၈၀ နှင့် ရိုင်ပေးရီးယန်း ဂေဟစနစ်တို့ ရှိကြသည်။ နို့တိုက်သတ္တဝါမျိုးစိတ် ၂၁၂ မျိုး၊ ငှက်မျိုးစိတ် ၅၃၆ မျိုး၊ တွားသွားသတ္တဝါမျိုးစိတ် ၂၄၀ မျိုး၊ ရေချိုငါးမျိုးစိတ် ၈၅၀မျိုး (တုန်နယ်ဆပ် ရေကန်ဒေသ) နှင့် ပင်လယ်ငါးမျိုးစိတ် ၄၃၅မျိုးတို့ အား သိပ္ပံနည်းကျ မှတ်တမ်းတင်ထားသည်။ ဇီဝမျိုးကွဲအများစုသည် တုန်နယ်ဆပ် ရေကန်ဒေသနှင့် ပတ်ဝန်းကျင် ဇီဝရပ်ဝန်းဒေသတို့တွင် တွေ့ရသည်။<ref>[https://archive.today/20110728131701/http://www.tsbr-ed.org/english/online_catalogue/textual_detail.asp?ref=141 Tonle Sap Biosphere Reserve: perspective 2000], Mekong River Commission (MRC), 1 March 2003.</ref> တုန်နယ်ဆပ် ဇီဝရပ်ဝန်း ထိန်းသိမ်းရေးနယ်မြေမှာ တုန်နယ်ဆပ်ရေကန်များ၏ ပတ်ဝန်းကျင်တွင် ဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့တွင် ရေကန်များနှင့် ပြည်နယ် ကိုးခုဖြစ်သော ကမ်ပုံးသွန်၊ ဆီရမ်ယိ၊ ဘာတန်ဘန်၊ ပါဆတ်၊ ကမ်ပုံးချနန်၊ ဘန်တေး မီချေး၊ ပိုင်လင်း၊ အော့ဒါ မီချေး နှင့် ပရီရာ ဗီဟီးယား ပြည်နယ်တို့ ပါဝင်သည်။ ၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် ယူနက်စကို၏ ဇီဝရပ်ဝန်း ထိန်းသိမ်းရေးနယ်မြေ အဖြစ် အောင်မြင်စွာ စာရင်းသွင်းနိုင်ခဲ့သည်။ <ref>[https://web.archive.org/web/20090318002520/http://www.unesco.org/mab/doc/brs/BRlist2008.pdf Complete list of biosphere reserves. Publication Date: 3 November 2008, retrieved from UNESCO website]. (PDF) . Retrieved on 5 July 2015.</ref> အခြား တိရစ္ဆာန်တို့ ကျက်စားရာ နေရာများမှာ မွန်ဒိုကီရီပြည်နယ်ရှိ အမြဲစိမ်း နှင့် ခြောက်သွေ့ အင်ကညင်သစ်တောများ အတွင်းရှိ ကီရို ဆေးမား တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် ထိန်းသိမ်းရေးနယ်မြေ၊ ဖနွမ်ပရစ်ချ် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် ထိန်းသိမ်းရေးနယ်မြေ နှင့် ဆရီပေါ့ တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်ထိန်းသိမ်းရေး နယ်မြေ တို့ ဖြစ်ကြပြီး ရာတာနာကီရီ ပြည်နယ်နှင့် ပရီရာ မိုနီဗွန် အမျိုးသားဥယျာဉ်၊ ဘိုတမ်-စာကော အမျိုးသားဥယျာဉ်၊ ဖနွမ် အော်ရယ် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် ထိန်းသိမ်းရေးနယ်မြေ နှင့် ဖနွမ်ဆမ်ကော့ တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် ထိန်းသိမ်းရေးနယ်မြေ တို့ ပါဝင်သော ကာဒါမွန်တောင်ကုန်း ဂေဟစနစ်တို့ ဖြစ်ကြသည်။ တကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ သဘာဝ ရန်ပုံငွေ အဖွဲ့က ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတွင် ထင်ရှားသောကုန်းမြေ ဇီဝဒေသ ၆ ခုကို သတ်မှတ်ထားပြီး ၎င်းတို့မှာ ကာဒါမွန် တောင်ကုန်း မိုးသစ်တော၊ အင်ဒိုချိုင်းနားအလယ်ပိုင်း ခြောက်သွေ့တော၊ အရှေ့တောင် အင်ဒိုချိုင်းနား ခြောက်သွေ့အမြဲစိမ်းတော၊ တောင်ပိုင်း အင်နာမိုက်တောင်တန်း အပူပိုင်းသစ်တော၊ တုန်နယ်ဆပ် ရေချို ဒီရေတော နှင့် တုန်နယ်ဆပ်-မဲခေါင် သစ်ဆွေး ဒီရေတော တို့ ဖြစ်ကြသည်။<ref>Eric Wikramanayake, Eric Dinerstein, Colby J. Loucks ''et al.'' (2002). Terrestrial Ecoregions of the Indo-Pacific: a Conservation Assessment. Island Press; Washington, DC, {{ISBN|1559639237}}.</ref> ===သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်=== [[File:Cascade de la rivière sacrée (Phnom Kulen) (6825025205).jpg|thumb|ဖနွမ်ကူလန်ရှိ ရေတံခွန်]] ၂၀၁၆ ခုနှစ် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်လုပ်ဆောင်ချက်ဆိုင်ရာ ညွှန်းကိန်း (EPI) တွင် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသည် နိုင်ငံပေါင်း ၁၈၀ တွင် အဆင့် ၁၄၆ ရှိသဖြင့် ဆိုးရွားသော်လည်း တိုးတက်လာနေသော လုပ်ဆောင်မှု ရှိသည်။ အရှေ့တောင်အာရှဒေသတွင် အဆိုးဆုံးများထဲတွင် ပါဝင်ပြီး လာအို နှင့် မြန်မာနိုင်ငံထက်သာ သာလွန်သည်။ အီးပီအိုင်အား ၂၀၀၁ ခုနှစ် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးဖိုရမ်တွင် စတင်ခဲ့ပြီး နိုင်ငံတစ်ခုချင်းစီ အနေနှင့် ကုလသမဂ္ဂ၏ စဉ်ဆက်မပြတ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး ရည်မှန်းချက်ညွှန်းကိန်းများအား အကောင်အထည်ဖော်ရာတွင် မည်မျှကောင်းမွန်သည်ကို တိုင်းတာသည့် တကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ညွှန်ပြချက် ဖြစ်သည်။ အီးပီအိုင်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားအနေနှင့် အဆိုးရွားဆုံး လုပ်ဆောင်ချက် ရှိသည့် နယ်ပယ်များမှာ လေထုအရည်အသွေး (၁၄၈)၊ ရေအရင်းအမြစ် စီမံခန့်ခွဲမှု (၁၄၀) နှင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ပြဿနာများပေါ်တွင် မူတည်သည့် ကျန်းမာရေး သက်ရောက်မှု (၁၃၇) တို့ ဖြစ်ပြီး ရေဆိုးနှင့်မိလ္လာကိစ္စရပ်များ၊ ငါးဖမ်းလုပ်ငန်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်သည့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိခိုက်မှုနှင့် သစ်တော စီမံခန့်ခွဲမှုတို့မှာ နောက်မှ နီးကပ်စွာ လိုက်လာကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် လွန်စွာကျယ်ပြန့်သော ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ထားသည့် ဒေသများ ကုန်းပေါ်နှင့် ရေထဲတွင် ရှိပြီး ကုန်းပေါ်တွင် ရှိသော ထိန်းသိမ်းရေးဒေသမှာ နိုင်ငံ၏ ၂၀% ခန့် ရှိသည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် ကမ္ဘောဒီးယားအား ဇီဝမျိုးကွဲများနှင့် တိရစ္ဆာန်တို့ ကျက်စားရာမြေနှင့် ပတ်သက်၍​ ပျမ်းမျှထက်သာလွန်သော အဆင့် ၆၁ ရရှိခဲ့သော်လည်း သစ်တောပြုန်းတီးမှု၊ တရားမဝင် သစ်ခုတ်မှု၊ ဆောက်လုပ်ရေး နှင့် တောရိုင်း တိရစ္ဆာန် သတ်ဖြတ်ခြင်းတို့ကြောင့် ထို ထိန်းသိမ်းရေးဒေသများနှင့် သားကောင်များ ကျက်စားရာမြေတို့မှာ အလွန်အမင်း ပြုန်းတီးလျက် ရှိပြီး အစိုးရအနေနှင့် စီးပွားရေး လုပ်ဆောင်သည့် နေရာများနှင့် စိုက်ခင်းများကို ထိန်းသိမ်းရေးဒေသများတွင် နေရာချထားမှုကြောင့်လည်း တစိတ်တပိုင်း ပါဝင်သည်။<ref>EPI (2016): [http://epi.yale.edu/country/cambodia Cambodia] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161230134002/http://epi.yale.edu/country/cambodia |date=30 December 2016 }}</ref><ref>{{Cite web|url=http://epi.yale.edu/reports/2016-report|title=2016 Report {{!}} Environmental Performance Index – Development|date=11 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170211092345/http://epi.yale.edu/reports/2016-report|archive-date=11 February 2017|url-status=dead|access-date=2 April 2018|accessdate=21 January 2021|archivedate=4 February 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160204021925/http://epi.yale.edu/reports/2016-report}}</ref><ref name=GreenList>{{cite news|url=http://www.phnompenhpost.com/national/kingdom-ranks-low-global-green-list|title=Kingdom ranks low on global green list|newspaper=The Phnom Penh Post|author=Handley, Erin |date=18 February 2016|access-date=6 September 2016}}</ref> [[File:Prey Lang Forest Aerial.jpg|thumb|ပရေလန်း သစ်တော]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် သစ်တောပြုန်းတီးမှုနှုန်း အမြင့်ဆုံးနိုင်ငံများတွင် တစ်ခု အပါအဝင်ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံအတွင်း ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုအများဆုံးသော သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ ပြဿနာ တစ်ခု ဖြစ်သည်။<ref name=GreenList /> ၁၉၆၉ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အဓိကသစ်တောမှာ ၇၀% ကျော် ဖုံးလွှမ်းနေပြီး ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် ၃.၁% သာ ကျန်ရှိနေသည်။ စုစုပေါင်းအားဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတွင် ၁၉၉၀ ခုနှစ်နှင့် ၂၀၀၅ ခုနှစ်အတွင်း {{convert|၂၅၀၀၀|km2|sqmi|-2|abbr=on}} မျှ ရှိသော သစ်တောဧရိယာ ဆုံးရှုံးခဲ့ပြီး ၎င်းတို့ထဲတွင် {{convert|၃၃၄၀|km2|sqmi|0|abbr=on}} မှာ ပင်မသစ်တော ဖြစ်သည်။ ၂၀၀၇ ခုနှစ်မှစ၍ အဓိကသစ်တောမှာ {{convert|၃၂၂၀|km2|sqmi|0|abbr=on}} အောက်သာ ကျန်ရှိတော့ပြီး ကမ္ဘောဒီးယား၏ အနာဂတ်အတွက် သစ်တောထိန်းသိမ်းရေး ဒေသများအား ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းနိုင်မည့် အခြေအနေမှာ အလွန်အမင်း ခြိမ်းခြောက်ခံနေရသည်။<ref>{{cite web |url=http://www.planetark.org/dailynewsstory.cfm/newsid/20049/story.htm |title=Logging threatens Cambodian tragedy – UN |publisher=Planet Ark |date=6 March 2003 |access-date=27 June 2010 |accessdate=22 January 2021 |archivedate=14 October 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131014012856/http://www.planetark.org/dailynewsstory.cfm/newsid/20049/story.htm }}</ref><ref>{{cite web|url=http://rainforests.mongabay.com/20cambodia.htm|title=Cambodia|publisher=Mongabay|author=Butler, Rhett |date=15 August 2014|access-date=6 September 2016}}</ref> ၂၀၁၀ မှ ၂၀၁၅ ခုနှစ်အတွင်းတွင် နှစ်စဉ် သစ်တောပြုန်းတီးမှုနှုန်းမှာ ၁.၃ % ဖြစ်သည်။ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ပျက်စီးမှုတွင် အမျိုးသားဥယျာဉ်များနှင့် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေး နယ်မြေများလည်း အများအပြားပါဝင်ပြီး မျိုးသုဉ်းရန်စိုးရိမ်ရသော တိရစ္ဆာန်နှင့် ဒေသရင်းနေ တိရစ္ဆာန် မျိုးစိတ် အများအပြားမှာ စားကျက်မြေ နည်းပါးလာခြင်းကြောင့် မျိုးသုဉ်းရမည့် အခြေအနေဖြင့် ခြိမ်းခြောက်ခံနေရသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားရှိ သစ်တောပြုန်းတီးရခြင်းအတွက် အကြောင်းအရင်း များစွာ ရှိပြီး ၎င်းတို့ထဲတွင် တရားမဝင် သစ်ခုတ်ခြင်း မှစ၍ ဆောက်လုပ်ရေးစီမံကိန်းများနှင့် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး ပြုလုပ်ရန်အတွက် ကြီးမားစွာ ရှင်းလင်းမှုများကြောင့် ဖြစ်သည်။ တကမ္ဘာလုံး ရင်ဆိုင်နေရသည့် ပြဿနာ ဖြစ်သော မြေရှင်းလင်းခြင်းမှာ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် နေရာအနှံ့အပြား ဖြစ်ပွားလျက် ရှိသည်။ သစ်တောပြုန်းတီးရခြင်းတွင် ဒေသခံပြည်သူများ၊ ကမ္ဘောဒီးယားရှိ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းများနှင့် အစိုးရအာဏာပိုင်များ အပြင် တကမ္ဘာလုံးမှ နိုင်ငံတကာ ကော်ပိုရေးရှင်းများလည်း ပါဝင်ပတ်သက်နေသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.illegal-logging.info/regions/cambodia|title=Cambodia|publisher=Chatham House, The Royal Institute of International affairs|date=2015|access-date= 6 September 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.globalwitness.org/en-gb/archive/cambodian-government-authorises-clear-cutting-national-park/|title=Cambodian Government Authorises Clear-Cutting in National Park|publisher=Global Witness|date=9 July 2004|access-date=6 September 2016}}</ref> မဟာမဲခေါင်ဒေသတွင် အထူးသဖြင့် လာအိုနိုင်ငံ၏ ရေအားလျှပ်စစ်ထုတ်လုပ်ရေး တည်ဆောက်မှုလုပ်ငန်းများကြောင့် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံနှင့် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အစားအသောက် ရရှိမှုကို အန္တရာယ် အစစ်အမှန် အဖြစ် ခြိမ်းခြောက်လျက် ရှိသည်။ မြစ်အထက်ပိုင်းမှ ဆည်များ တည်ဆောက်မှုကြောင့် ကမ္ဘောဒီးယား၏ အဓိက ပရိုတိန်းအတွက် ပံ့ပိုးပေးနေသော ငါးများကို အန္တရာယ် ဖြစ်စေပြီး ဗီယက်နမ်နိုင်ငံမှ ဆန်စပါးစိုက်ပျိုးရေးအတွက် လိုအပ်သော မဲခေါင်မြစ်မှ နုန်းမြေကိုလည်း လျော့ကျစေသည်။ အရှေ့တောင်အာရှတွင် အကြီးဆုံးဖြစ်သော ရေချိုကန်ဖြစ်သည့် တုန်နယ်ဆပ်မှ ကြွယ်ဝသော ငါးမျိုးစုံတို့သည် ချို့တဲ့သော နိုင်ငံ၏ ပရိုတိန်းကို အများစု ပံ့ပိုးပေးသည်။ ထိုကန်များသည် ပုံမှန် မဟုတ်ပေ။ ခြောက်သွေ့သော ရာသီဥတုတွင် ပျောက်ကွယ်သွားပြီး မိုးရွာ၍ မဲခေါင်မြစ်မှ ရေစီးသည့်အခါတွင် ကျယ်ပြန့်စွာ ချဲ့ကားသွားခဲ့သည်။ ဝါရှင်တန် တက္ကသိုလ်မှ ပါမောက္ခဖြစ်သော ဂေါ်ဒွန် ဟို့ဂရိ မှ "ဒီငါးတွေဟာ သူတို့အသက်ရှင်သန်ရေးအတွက် အရမ်းအရေးကြီးတယ်။ စီးပွားရေးဘက်ကပဲ ကြည့်ကြည့်။ အာဟာရဘက်ကပဲ ကြည့်ကြည့်။" ဟု ပြောပြီး မဲခေါင်မြစ်ပေါ်တွင် တည်ဆောက်ခဲ့သော သို့မဟုတ် တည်ဆောက်နေသည့် မည်သည့်ဆည်မဆို ငါးများအတွက် ကောင်းသောအလားအလာ မဟုတ် ဟု သူက ဆိုခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=https://foreignpolicy.com/articles/2014/06/06/cambodia_sleeps_with_the_fishes|title=Cambodia Sleeps With the Fishes|date=6 June 2014|work=Foreign Policy|access-date=28 October 2014}}</ref> ၂၀၁၀ ခုနှစ်များတွင် ကမ္ဘောဒီးယားအစိုးရ နှင့် ပညာရေးစနစ်တို့သည် နိုင်ငံအတွင်းနှင့် နိုင်ငံတကာ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့များတွင် ပါဝင်ပတ်သက်ခြင်းနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းတို့ကို တိုးမြှင့်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.khmertimeskh.com/news/18498/mother-nature---s-youthful-ambassadors-get-to-work/|title=Mother Nature's Youthful Ambassadors Get to Work|work=Khmer Times|last=LalinDuch|date=9 December 2015|access-date=6 September 2016|archive-url=https://wayback.archive-it.org/all/20171010222149/http://www.khmertimeskh.com/news/18498/mother-nature---s-youthful-ambassadors-get-to-work/|archive-date=10 October 2017|url-status=dead|accessdate=23 January 2021|archivedate=10 October 2017|archiveurl=https://wayback.archive-it.org/all/20171010222149/http://www.khmertimeskh.com/news/18498/mother-nature---s-youthful-ambassadors-get-to-work/}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.illegal-logging.info/content/cambodia-environmental-groups-given-chance-address-pm-hun-sen-forum|title=Cambodia: Environmental groups given chance to address PM Hun Sen at forum|publisher=chatham House|date=22 August 2016|access-date=6 September 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=http://unu.edu/publications/articles/boosting-research-capacity-for-environmental-management-in-cambodia.html|title=Environmental management: Boosting research in Cambodia|publisher=United Nations University|date=17 January 2012|author=Otsuki, Kei |access-date=6 September 2016}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယား၏ နိုင်ငံတော် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် မဟာဗျူဟာနှင့် လုပ်ဆောင်ချက် အစီအစဉ် အသစ်ကို ၂၀၁၆ ခုနှစ် နှောင်းပိုင်းမှ ၂၀၂၃ အထိ အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်မည်ဖြစ်ပြီး ထိုအစီအစဉ်တွင် စိမ်းလန်းစိုပြေရေးနှင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ စဉ်ဆက်မပြတ် တိုးတက်နိုင်ခြင်း အတွက် အိုင်ဒီယာအသစ်များ ပါဝင်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.khmertimeskh.com/news/17414/charting-the-next-seven-years-of-environmental-policy/|title=Charting the Next Seven Years of Environmental Policy|work=Khmer Times|last=Cox|first=Jonathan |date=2 November 2015|access-date=6 September 2016}}</ref> ဗီယက်နမ်စစ်ပွဲအတွင်း ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံအတွင်း ကျရောက်ခဲ့သည့် မြေမြှုပ်မိုင်းများနှင့် ဓာတုလက်နက်များ အပါအဝင် မပေါက်ကွဲသေးသည့် လက်နက်ခဲယမ်းများကို ကူညီရှင်းလင်းရန်အတွက် ရန်ပုံငွေကို ၂၀၁၇ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှ ဖြတ်တောက်ခဲ့သည်။<ref>Ananth Baliga and Phak Seangly [http://www.phnompenhpost.com/national/us-cuts-funding-cmac-amid-governments-war-words-superpower US cuts funding to CMAC amid government’s war of words with superpower] 7 November 2017, The Phnom Penh Post.</ref> == နိုင်ငံရေး== ===အစိုးရ=== [[File:Norodom king of Cambodia.jpg|thumb|ကမ္ဘောဒီးယားဘုရင် နိုရိုဒွန် သီဟာမိုနီ]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေးသည် ၁၉၉၃ ခုနှစ် နိုင်ငံ၏ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံ ဥပဒေ အတိုင်း သက်ဝင်လှုပ်ရှားနေသည်။ အစိုးရမှာ စည်းမျဉ်းခံဘုရင်စနစ် ဖြစ်ပြီး ပါလီမန် ကိုယ်စားပြုဒီမိုကရေစီစနစ်ကို ကျင့်သုံးသည်။ အစိုးရအဖွဲ့၏ အကြီးအမှူးမှာ ဝန်ကြီးချုပ်ဖြစ်ပြီး ဟွန်ဆန်မှ ၁၉၈၅ ခုနှစ်ကတည်းက ဝန်ကြီးချုပ် အဖြစ် တာဝန်ယူထားပြီး နိုင်ငံတော်၏ အကြီးအမှူးမှာ ဘုရင်ဖြစ်ကာ လက်ရှိဘုရင်မှာ နိုရိုဒွန် သီဟာမိုနီ ဖြစ်သည်။ သမ္မတအား ဘုရင်မှ ခန့်အပ်ပြီး အမျိုးသား လွှတ်တော်၏ အကြံပေးမှု နှင့် ထောက်ခံမှုဖြင့် ဖြစ်သည်။ ဝန်ကြီးချုပ်နှင့် ဝန်ကြီးအဖြစ် ခန့်အပ်ခံရသူများသည် အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာကို ကျင့်သုံးကြသည်။ ဥပဒေပြုရေးအာဏာကို အစိုးရအဖွဲ့နှင့် လွှတ်တော်နှစ်ရပ်မှ ဝေမျှကျင့်သုံးကြပြီး လွှတ်တော်နှစ်ရပ်တွင် အောက်လွှတ်တော်ဖြစ်သော အမျိုးသား လွှတ်တော် နှင့် အထက်လွှတ်တော်ဖြစ်သော ဆီးနိတ်လွှတ်တော်တို့ ပါဝင်သည်။ ကိုယ်စားလှယ် ၁၂၃ ဦး ပါဝင်သော လွှတ်တော်ကို အချိုးကျ ကိုယ်စားပြုစနစ် ဖြင့် ရွေးချယ်ကြပြီး အများဆုံး သက်တမ်းမှာ ၅ နှစ် ဖြ်စသည်။ ဆီးနိတ်လွှတ်တော်တွင် ကိုယ်စားလှယ် ၆၁ ဦး ပါဝင်ပြီး ၂ ဦးကို ဘုရင်မှ ခန့်အပ်ကာ ၂ ဦးကို အမျိုးသား လွှတ်တော်မှ ခန့်အပ်ပြီး ကျန်ကိုယ်စားလှယ်များကို ကမ္ဘောဒီးယားရှိ ပြည်နယ် ၂၄ခုရှိ မြို့နယ် ကောင်ဆယ်လာများမှ ရွေးချယ်ကြသည်။ ဆီးနိတ်လွှတ်တော်အမတ်၏ သက်တမ်းမှာ ၆ နှစ် ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|title=Cambodia 1993 (rev. 2008)|url=https://www.constituteproject.org/constitution/Cambodia_2008?lang=en|website=Constitute|access-date=17 April 2015}}</ref> ၂၀၀၄ ခုနှစ် အောက်တိုဘာ ၁၄ တွင် နိုရိုဒွန် သီဟာမိုနီအား အထူးအဖွဲ့ဝင် ၉ ဦး ပါဝင်သော တော်ဝင်နန်းအပ်ကောင်စီမှ ရွေးချယ်ခဲ့ပြီး တစ်ပတ်အကြာက ဘုရင် နိုရိုဒွန် သီဟာနု နန်းစွန့်ခဲ့ပြီးနောက် အလျှင်အမြန် ချမှတ်ခဲ့သော ရွေးချယ်ရေး အစီအစဉ်များဖြင့် ဖြစ်သည်။ သီဟာမိုနီအား ရွေးချယ်ခြင်းကို ဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန် နှင့် အမျိုးသားလွှတ်တော် ဥက္ကဋ္ဌ မင်းသား နိုရိုဒွန် ရာနာရစ်ဒ် (ဘုရင်၏ အဖေတူ အမေကွဲ ညီ နှင့် လက်ရှိ အကြံပေးချုပ်) တို့က ထောက်ခံခဲ့ကြပြီး ၎င်းတို့နှစ်ဦးစလုံးမှာ နန်းအပ်ကောင်စီ အဖွဲ့ဝင်များ ဖြစ်ကြသည်။ ဘုရင်အား ၂၀၀၄ ခုနှစ် အောက်တိုဘာ ၂၉တွင် နန်းတင်ခဲ့သည်။ တရားဝင်အားဖြင့် ပါတီစုံ ဒီမိုကရေစီ စနစ် ဖြစ်သော်လည်း အမှန်တကယ်တွင် "နိုင်ငံမှာ တစ်ပါတီ စနစ်ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘောဒီးယား ပြည်သူ့ပါတီနှင့် ခမာနီ အစိုးရမှ ပြောင်းလဲလာပြီး ၁၉၈၅ ခုနှစ်ကတည်းက အာဏာရခဲ့သော ဟွန်ဆန် တို့မှ သာ ကြီးစိုးလျက် ရှိသည်။ သူ၏ အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် တံခါးဖွင့်ပေးခဲ့သော ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုအသစ်များမှာ သူနှင့် သူ၏ မိန်းမ ဘန်းရာနီ တို့၏ နောက်လိုက်ခရိုနီများ အတွက်သာ အကျိုးအမြတ် ရှိသည်။" ဟု ဆိုသည်။<ref>{{cite web|url=https://www.forbes.com/sites/meghabahree/2014/09/24/who-you-know-inc-in-cambodia-a-close-friendship-with-the-pm-leads-to-vast-wealth-for-one-power-couple/|title=In Cambodia, A Close Friendship With The PM Leads To Vast Wealth For One Power Couple|author=Bahree, Megha |date=24 September 2014|work=Forbes|access-date=28 October 2014}}</ref>လူ့အခွင့်အရေး စောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့၏ အာရှ ဒါရိုက်တာ ဒေးဗစ်ရောဘတ်မှ ကမ္ဘောဒီးယား အစိုးရအား "အာဏာရှင် ညွန့်ပေါင်း နှင့် အပေါ်ယံ ဒီမိုကရေစီ" ဟု ဖော်ပြခဲ့သည်။<ref name="ReferenceA" /> ဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန်သည် ၇၄ နှစ်အထိ အုပ်ချုပ်မည်ဟု ကြွေးကြော်ထားသည်။ <ref>{{cite news|last=NEOU|first=VANNARIN|title=Hun Sen Reveals Plan to Win 3 More Elections, Retire at Age 74|url=http://www.cambodiadaily.com/elections/hun-sen-reveals-plan-to-win-3-more-elections-retire-at-age-74-22700/|access-date=16 February 2014|newspaper=The Cambodia Daily|date=7 May 2013|accessdate=25 January 2021|archivedate=22 February 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140222040413/http://www.cambodiadaily.com/elections/hun-sen-reveals-plan-to-win-3-more-elections-retire-at-age-74-22700/}}</ref><ref>{{cite news|last=Thul|first=Prak Chan|title=As protest looms, Cambodia's strongman Hun Sen faces restive, tech-savvy youth|url=http://uk.reuters.com/article/2013/09/06/uk-cambodia-youth-idUKBRE98500G20130906|access-date=14 February 2014|newspaper=Reuters UK|date=6 September 2013|accessdate=25 January 2021|archivedate=22 February 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140222220459/http://uk.reuters.com/article/2013/09/06/uk-cambodia-youth-idUKBRE98500G20130906}}</ref> သူသည် ဘက်ပြောင်းလာသော ခမာနီ အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်သည်။ သူ၏ အစိုးရအား လူ့အခွင့်အရေးကို လျစ်လျူရှုပြီးနှင့် နိုင်ငံရေးအရ မကျေနပ်မှု ထုတ်ဖော်ခြင်းအား ဖိနှိပ်သည် ဟု အမြဲတစေ စွပ်စွဲခံရသည်။ ၂၀၁၃ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်အား ဟွန်ဆန်၏ အတိုက်အခံတို့နှင့် အငြင်းအခုံ ဖြစ်ခဲ့ပြီး မြို့တော်တွင် ဆန္ဒပြမှုများ ဖြစ်ပွားစေခဲ့သည်။ ဆန္ဒပြသူများသည် ထိခိုက်ဒဏ်ရာ ရရှိ၍ သေဆုံးစေခဲ့ပြီး ထိုစဉ်က ဆန္ဒပြသူ ၂၀,၀၀၀ စုရုံးခဲ့ပြီး အချို့မှာ အဓိကရုဏ်းရဲများနှင့် ပဋိပက္ခ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ <ref>[https://web.archive.org/web/20130926161920/http://www.channelnewsasia.com/news/asiapacific/cambodia-protest-clashes/814406.html Cambodia protest clashes leave one dead, several wounded]. Channel Asia. 16 September 2013</ref>သာမန် လယ်သမားဘဝမှ လာခဲ့သော ဟွန်ဆန်သည် ၁၉၈၅ ခုနှစ် အာဏာရရှိချိန်တွင် အသက် ၃၃ နှစ်သာ ရှိပြီး သူ့အား အချို့မှ နှစ်ရှည်ကြာ အုပ်ချုပ်သူ အာဏာရှင်ဟု ယူဆကြသည်။<ref>{{cite web|url=https://www.reuters.com/article/2013/09/18/us-cambodia-hunsen-analysis-idUSBRE98H04K20130918|title=Analysis: Punished at the polls, Cambodia's long-serving PM is smiling again|work=Reuters|access-date=28 October 2014|accessdate=25 January 2021|archivedate=18 October 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151018093328/http://www.reuters.com/article/2013/09/18/us-cambodia-hunsen-analysis-idUSBRE98H04K20130918}}</ref> ၂၀၁၇ ခုနှစ်မှစ၍ နိုင်ငံရေးအရ ဆန့်ကျင်မှုများနှင့် သတင်းစာ လွတ်လပ်ခွင့်ကို ဖိနှိပ်ခဲ့သဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယားအား တစ်ပါတီနိုင်ငံအဖြစ် ဖော်ပြခဲ့ကြသည်။<ref>{{Cite news|url=https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/cambodian-parliament-launches-era-of-one-party-rule|title=Cambodian Parliament launches era of one-party rule|website=[[The Straits Times]]|date=5 September 2018|access-date=15 July 2019}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.voacambodia.com/a/cambodia-set-to-become-one-party-state/4505605.html|title=Cambodia Set to Become One Party State|first=David|last=Boyle|work=[[Voice of America]]|publisher=VOA Cambodia|date=30 July 2018|access-date=15 July 2019}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2018/jun/28/cambodian-pm-hun-sen-fully-fledged-military-dictator-says-report|title=Cambodian PM now 'fully fledged military dictator', says report|first=Hannah|last=Ellis-Petersen|work=[[The Guardian]]|date=28 June 2018|access-date=15 July 2019}}</ref> <div class="center"> {| |- |valign="top"| [[File:Cambodia 2011 monuments 28.jpg|thumb|upright=0.95|နိုင်ငံတော်၏ အကြီးအမှူး]] |valign="top"| [[File:Cambodian Peace Palace.JPG|thumb|upright=0.95|အစိုးရ၏ အကြီးအမှူး]] |valign="top"| [[File:Cambodian National Assembly 2016-7.jpg|thumb|upright=0.93|ပါလီမန်]] |valign="top"| [[File:2016 Phnom Penh, Budynek s%C4%85du (04).jpg|thumb|upright=0.95|တရားလွှတ်တော်ချုပ်]] |valign="top"| |} </div> ===နိုင်ငံရေးယဉ်ကျေးမှု=== {{multiple image | align = right | footer = ဟွန်ဆန်သည် ၁၉၈၅ မှစ၍ ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် တာဝန်ယူခဲ့သည်။ | width1 = 195 | image1 = Hun_Sen_at_12th_ASEM_(cropped).jpg | alt1 = Portrait }} ကမ္ဘောဒီးယားပြည်သူ့ပါတီသည် ကမ္ဘောဒီးယားတွင် တစ်ခုတည်းသော လက်ဝါးကြီးအုပ်ပါတီဖြစ်သည်။ ၂၀၁၈ ခုနှစ်မှစ၍ စီပီပီသည် ပါလီမန်တွင် ကိုယ်စားလှယ်နေရာ ၄ ခုမှလွဲ၍ ကျန်သော နေရာများကို ရယူထားကာ အမျိုးသားလွှတ်တော်ရှိ ကိုယ်စားလှယ်နေရာ အားလုံးသော ၁၂၅ ခု နှင့် ဆီးနိတ်လွှတ်တော်ရှိ ကိုယ်စားလှယ်နေရာ ၆၂ ခုမှ ၅၈ခုကို ရယူထားသည်။ [[File:6th National Assembly of Cambodia official portrait.jpg|thumb|300px|left|ကမ္ဘောဒီးယား ဆဌမမြောက် လွှတ်တော်၏ ကိုယ်စားလှယ်များ]] ဟွန်ဆန်နှင့် သူ၏ အစိုးရသည် အငြင်းပွားမှုများစွာ ရှိသော အစိုးရ ဖြစ်သည်။ ဟွန်ဆန်သည် ယခင်က ခမာနီတို့၏ စစ်ဆင်ရေးမှူး ဖြစ်ပြီး မူလက ဗီယက်နမ်တို့ အာဏာပေးအပ်ခဲ့သူ ဖြစ်ကာ ဗီယက်နမ်တို့ နိုင်ငံမှ ထွက်ခွာသွားသည့် အခါတွင် သူသည် ကြမ်းတမ်းမှုနှင့် ဖိနှိပ်မှုတို့ကို လိုသလိုအသုံးချ၍ သူ၏ အာဏာ ကို ထိန်းချုပ်ခဲ့သည်။<ref name=HRWAdams>{{cite web|author=Adams, Brad |url=https://www.hrw.org/news/2012/05/31/10000-days-hun-sen |title=Adams, Brad, ''10,000 Days of Hun Sen'', International Herald Tribune, reprinted by Human Rights Watch.org |publisher=Hrw.org |date=31 May 2012 |access-date=15 March 2013}}</ref>၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် သူ၏ လက်ထောက် ဝန်ကြီးချုပ်ဖြစ်သော နိုရိုဒွန် ရာနာရစ်ဒ်၏ အာဏာကြီးထွားလာမှုကို စိုးရိမ်၍ သူသည် စစ်တပ်ကို အသုံးပြု၍ အာဏာသိမ်းခဲ့ပြီး ရာနာရစ်ဒ်နှင့် ၎င်းအား ထောက်ခံသူများကို ဖယ်ရှားခဲ့သည်။ ရာနာရစ်ဒ်သည် ရာထူးပြုတ်၍ ပဲရစ်သို့ ထွက်ပြေးခဲ့ရပြီး အခြားသော ဟွန်ဆန်၏ ပြိုင်ဘက်များမှာ အဖမ်းခံရကာ ညှင်းပန်းနှိပ်စက်ခံရပြီး အချို့မှာ ကွပ်မျက်ခံခဲ့ရသည်။<ref name=HRWAdams /><ref>{{cite web|url=http://www.hartford-hwp.com/archives/54/060.html |title=Open letter to Second Prime Minister Hun Sen from Amnesty International|publisher=Hartford-hwp.com |date=11 July 1997 |access-date=15 March 2013}}</ref> နိုင်ငံရေးအရ ဖိနှိပ်မှုအပြင် ကမ္ဘောဒီးယားအစိုးရသည် ရွာသားထောင်ပေါင်းများစွာကို နှင်ထုတ်ကာ မြေများကို နိုင်ငံခြား ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများသို့ ရောင်းချခဲ့ခြင်းကြောင့် လည်းကောင်း၊<ref>{{cite news|author1=Levy, Adrian |author2=Scott-Clark, Cathy |url=https://www.theguardian.com/world/2008/apr/26/cambodia |title=Country for Sale|newspaper=Guardian |date=26 April 2008 |access-date=15 March 2013}}</ref> လာဘ်ငွေရယူကာ ကမ္ဘောဒီးယား၏ ရေနံနှင့် သတ္တုရင်းမြစ်များကို ခေါင်းပုံဖြတ်ရယူစေခွင့် ပြုခဲ့ခြင်းကြောင့် လည်းကောင်း <ref>{{cite web |url=http://www.globalwitness.org/library/country-sale |title=Country for Sale |publisher=Global Witness |access-date=16 March 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130306234201/http://www.globalwitness.org/library/country-sale |archive-date=6 March 2013 |accessdate=25 January 2021 |archivedate=6 March 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130306234201/http://www.globalwitness.org/library/country-sale }}</ref>အကျင့်ပျက်ခြစားသည်ဟုလည်း စွပ်စွဲခံရသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ခြအစားဆုံး အစိုးရအဖြစ် အမြဲတစေ စာရင်းသွင်း ဖော်ပြခြင်း ခံရသည်။<ref>{{cite web |url=http://www.asianewsnet.net/home/news.php?sec=1&id=24490 |title=Coverage of Transparency International's Corruption Report by ''Rasmei Kampuchea Daily'' carried on Asia News Network, 2 December 2011 |publisher=Asianewsnet.net |access-date=15 March 2013 |url-status=usurped |archive-url=https://web.archive.org/web/20120810104123/http://www.asianewsnet.net/home/news.php?sec=1&id=24490 |archive-date=10 August 2012 |accessdate=25 January 2021 |archivedate=10 December 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111210062912/http://www.asianewsnet.net/home/news.php?sec=1&id=24490 }}</ref><ref>Perrin, C.J. (30 March 2011) [https://web.archive.org/web/20110403225719/http://www.ibtimes.com/articles/128461/20110330/corruption-australia-signapore-china-cambodia-philippines-hong-kong-based-political-economic-risk-co.htm Australia, Singapore: Least Tainted with Corruption—survey], ''International Business Times''.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.transparency.org/country#KHM |title=Transparency International's latest index |publisher=Transparency.org |access-date=15 March 2013}}</ref>[[အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာရေး အဖွဲ့]] မှ ကမ္ဘောဒီးယားမှ အသက် ၃၃ နှစ်အရွယ်ရှိ မြေယာအခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူ ယောင် ဘိုဖ အား ယုံကြည်ချက်ကြောင့် အကျဉ်းကျခံရသူ အဖြစ် အသိအမှတ်ပြုထားသည်။<ref name=yorm>{{cite web|url=https://www.amnesty.org/en/news/convictions-activists-cambodia-demonstrates-dire-state-justice-2012-12-27|title=Convictions of activists in Cambodia demonstrates dire state of justice|date=27 December 2012|publisher=Amnesty International|access-date=2 January 2013|archive-date=1 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130101163441/http://www.amnesty.org/en/news/convictions-activists-cambodia-demonstrates-dire-state-justice-2012-12-27|url-status=live|accessdate=25 January 2021|archivedate=1 January 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130101163441/http://www.amnesty.org/en/news/convictions-activists-cambodia-demonstrates-dire-state-justice-2012-12-27}}</ref> ၂၀၁၃ ခုနှစ် စက်တင်ဘာ ၂၂ ရက် ဖနွမ်းပင်တွင် အငြင်းပွားနေသော ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်ကို ဆန္ဒပြနေခြင်းအား သတင်းယူနေသော သတင်းသမားများအား ရဲများနှင့် အရပ်ဝတ်များက လေးဂွများ နှင့် ကျင်စက်များဖြင့် တမင်သက်သက် တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။ နိုင်ငံတကာ သတင်းထောက်ကလပ်၏ ဥက္ကဋ္ဌ ရစ်ခ် ဗယ်လန်ဇူးလားအား တိုက်ခိုက်နေခြင်းကို ဗွီဒီယို မှတ်တမ်းအဖြစ် တွေ့ရသည်။ အတိုက်အခံတို့မှ ရွေးကောက်ပွဲမသမာမှုများနှင့် ပတ်သက်၍ စိုးရိမ်သဖြင့် ပါလီမန်ဖွင့်လှစ်ခြင်းကို သပိတ်မှောက်ခဲ့ကြသဖြင့် နိုင်ငံရေးအရ တင်းမာမှု ဖြစ်ပွားပြီး အကြမ်းဖက်မှုများ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ အနည်းဆုံး သတင်းထောက် ၇ ယောက်တို့သည် ဒဏ်ရာ အနည်းငယ် ရခဲ့ပြီး ကမ္ဘောဒီးယား ဆန္ဒပြသူ အနည်းဆုံး ၂ ဦးမှာ လေးခွထိမှန်ခံခဲ့ရသဖြင့် ဆေးရုံတက်ရောက် ကုသခဲ့ရသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.abc.net.au/news/2013-09-24/an-cambodia-attacks-reax/4978738|title=Overseas Press Club of Cambodia condemns violent attack on journalists in Phnom Penh|work=Australia Network News|access-date=28 October 2014}}</ref> ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယား တရားလွှတ်တော်ချုပ်မှ အဓိက အတိုက်အခံ ပါတီဖြစ်သော ကမ္ဘောဒီးယားအမျိုးသားကယ်ဆယ်ရေးပါတီ (စီအင်န်အာရ်ပီ) ကို ဖျက်သိမ်းခဲ့သဖြင့် ပိုမို၍ အာဏာရှင်ဆန်သော နိုင်ငံရေးစနစ်ကို ပြန်လည် အသက်ဝင်ရန် လမ်းခင်းပေးခဲ့သည်။<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2017/dec/03/cambodia-strongman-leader-thousands-stability-ceremony-angkor-hun-sen |title=Guardian report on Hun Sen as strongman |newspaper=Guardian | date=3 December 2017}}</ref> ===အကျင့်ပျက် ခြစားမှု=== ကမ္ဘောဒီးယားရှိ အကျင့်ပျက်ခြစားမှု အဆင့်သည် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ နိုင်ငံအများစုထက် ပို၍မြင့်သည်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် "ခြစားမှု တိုက်ဖျက်ရေးဥပဒေ" ကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သော်လည်း နိုင်ငံတဝှမ်းလုံးတွင် အကျင့်ပျက်ခြစားမှုများ ရှိနေသည်။ ခြစားမှုသည် တရားစီရင်ရေး၊ ရဲ နှင့် အခြားသော နိုင်ငံတော်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းများကို သက်ရောက်စေသည်။ အစိုးရ အရာရှိများ အနေနှင့် နီးစပ်သူကို ဦးစားပေးခြင်း နှင့် အပြစ်ရှိသူကို လျစ်လျူရှု ပေးခြင်းတို့ကို နေရာတကာ တွေ့ရသည်။ တရားစီရင်ရေး နှင့် အစိုးရ၏ အုပ်ချုပ်ရေး ဌာနတို့ကြားတွင် ရှင်းလင်းသော ကွဲပြားခြားနားမှုမရှိခြင်းကြောင့် တရားစီရင်ရေးစနစ်တွင် နိုင်ငံရေးအရ လွှမ်းမိုးမှုများစွာ ရှိသည်။<ref name="globalwitness.org">[http://www.globalwitness.org/campaigns/corruption/oil-gas-and-mining/cambodia Retrieved November-14-2015]. Globalwitness.org. Retrieved on 5 July 2015.</ref> ကမ္ဘောဒီးယားပြည်သူတို့၏ နေ့စဉ်ဘဝတွင် လာဘ်စားမှုများကို ကြုံတွေ့နေရသည်မှာ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှု ရယူခြင်း၊ ယာဉ်စည်းကမ်း ချိုးဖောက်ခြင်း နှင့် လျှော့ပေါ့သော တရားစီရင်ချက် ရရှိစေရေး တို့အတွက် ဖြစ်သည်။ ကုမ္ပဏီများ အနေနှင့် လိုင်စင်များနှင့် ပါမစ်များ ရယူရန် အထူးသဖြင့် ဆောက်လုပ်ရေးနှင့် ပတ်သက်သော ပါမစ်များအတွက် လာဘ်ပေးလာဘ်ယူ ပြုလုပ်ခြင်းမှာ အမြဲတွေ့နေရသော အလေ့အထ ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ် ခြစားမှု တိုက်ဖျက်ရေး ဥပဒေတွင် သတင်းပေးသူများအား ကာကွယ်ပေးမှု မရှိပဲ သူတို့ သတင်းပေးသည့် ခြစားမှုကို သက်သေမပြနိုင်ပါက ထောင်ခြောက်လအထိ အပြစ်ပေးခြင်း ခံရနိုင်သည်။<ref name="globalwitness.org" /> ===နိုင်ငံခြား ဆက်ဆံရေး=== [[File:The Prime Minister, Shri Narendra Modi with the Prime Minister of the Kingdom of Cambodia, Mr. Samdech Akka Moha Sena Padei Techo Hun Sen, at Hyderabad House, in New Delhi on January 27, 2018 (1).jpg|thumb|left|ဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန် အား အိန္ဒိယ ဝန်ကြီးချုပ် နာရန်ဒရာ မိုဒီ နှင့် အတူ နယူးဒေလီတွင် တွေ့ရပုံ၊​၂၀၁၈ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ၂၇ ရက်]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံခြားဆက်ဆံရေးကို ပရက် ဆိုခွန် ဦးဆောင်သော နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာနက ကိုင်တွယ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ကုလသမဂ္ဂ၊ [[ကမ္ဘာ့ဘဏ်]]၊ [[အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေ အဖွဲ့]]တို့၏ အဖွဲ့ဝင် ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် [[အာရှ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဘဏ်]]၊​[[အာဆီယံ]]​တို့၏ အဖွဲ့ဝင်လည်း ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေး အဖွဲ့ သို့ ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင် ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားသည် မလေးရှားနိုင်ငံတွင် ကျင်းပသော အရှေ့အာရှထိပ်သီးညီလာခံ သို့ ပထမဆုံးအကြိမ် အဖြစ် တက်ရောက်ခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် နိုင်ငံပေါင်း များစွာနှင့် သံတမန် ဆက်ဆံရေး ရှိပြီး အစိုးရ၏ ထုတ်ပြန်ချက်အရ နိုင်ငံအတွင်း သံရုံး ၂၀ ရှိပြီး<ref>Royal Government of Cambodia.{{cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/country.foreign_embassy.html |title=Foreign Embassies |archive-url=https://web.archive.org/web/20070212040416/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/country.foreign_embassy.html |archive-date=12 February 2007 |accessdate=28 January 2021 |archivedate=12 February 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070212040416/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/country.foreign_embassy.html }}</ref> အာရှတိုက်ရှိ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများ အပါအဝင် ပဲရစ်ငြိမ်းချမ်းရေး ဆွေးနွေးပွဲတွင် အဓိက ပါဝင်လှုပ်ရှားခဲ့သော နိုင်ငံများဖြစ်သည့် အမေရိကန်၊ ဩစတြေးလျ၊ တရုတ် နှင့် ဥရောပသမဂ္ဂ၊ ဂျပန် နှင့် ရုရှားတို့လည်း ပါဝင်သည်။<ref>{{cite web |author1=Dalpino, Catharin E. |author2=Timberman, David G. |url=http://www.asiasociety.org/publications/cambodia_policy.html |title=Cambodia's Political Future: Issues for U.S. Policy |archive-url=https://web.archive.org/web/20051028015243/http://www.asiasociety.org/publications/cambodia_policy.html |archive-date=28 October 2005 |work=Asia Society |date=26 March 1998 |accessdate=28 January 2021 |archivedate=28 October 2005 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20051028015243/http://www.asiasociety.org/publications/cambodia_policy.html }}</ref>နိုင်ငံတကာ ဆက်ဆံရေးကြောင့် အလှူရှင်အဖွဲ့အစည်းများမှ လူမှုရေး၊​စီးပွားရေး နှင့် မြို့ပြလူမှုအဆောက်အအုံများအတွက် လိုအပ်သည်များကို အကူအညီပေးခဲ့ကြသည်။ [[File:Russian President Vladimir Putin with Cambodian Prime Minister Hun Sen.jpg|thumb|ဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန်အား ရုရှားသမတ ဗလာဒီမီယာ ပူတင်နှင့် အတူ မော်စကိုတွင် တွေ့ရပုံ၊​၂၀၁၆ မေ ၁၉]] ၁၉၇၀ ခုနှစ်များနှင့် ၁၉၈၀ ခုနှစ်များမှ ပြင်းထန်ကြမ်းတမ်းသော အကွဲအပြဲများကို ကျော်လွန်သွားခဲ့ပြီ ဖြစ်သော်လည်း ကမ္ဘောဒီးယားနှင့် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများ အကြား နယ်စပ် အငြင်းပွားမှု အချို့ ရှိနေဆဲ ဖြစ်သည်။ ထိုအရာများမှာ ကမ်းလွန်ပင်လယ်အတွင်းရှိ ကျွန်းအချို့၊ ဗီယက်နမ် နှင့် နယ်နိမိတ်၏ အချို့အစိတ်အပိုင်းများ နှင့် သတ်မှတ်မထားသော ပင်လယ်နယ်နိမိတ် တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနှင့် ထိုင်းနိုင်ငံတို့အနေနှင့် နယ်နိမိတ် အငြင်းပွားမှုများ ရှိပြီး အထူးသဖြင့် ပရီးယား ဗီဟီးယား ပုထိုးနှင့် ကပ်လျက် နေရာတွင် စစ်တပ်အချင်းချင်း ပဋိပက္ခ ဖြစ်ပွားပြီး ဆက်ဆံရေး ပျက်ယွင်းခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား အနေနှင့် နယ်မြေအများစုကို ပိုင်ဆိုင်သည် ဖြစ်သော်လည်း ထိုင်းနိုင်ငံမှ နိုင်ငံတကာဥပဒေများကို မလိုက်နာပဲ ကမ္ဘောဒီးယား စစ်တပ်မှ အရင်းအမြစ် အလုံအလောက် မရှိသဖြင့် ၁၉၆၂ ခုနှစ်ကတည်းက မဖြေရှင်းနိုင်ပဲ ထားခဲ့သော နေရာများတွင် အခိုင်အမာတည်ဆောက်မှုများ ပြုလုပ်ကြသည်။ <ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-24897805|title=Preah Vihear temple: Disputed land Cambodian, court rules|work=BBC News|date=11 November 2013|access-date=11 November 2013}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.icj-cij.org/docket/files/151/17704.pdf|title=Judgment: Request for Interpretation of the Judgment of 15 June 1962 in the Case Concerning the Temple of Preah Vihear (''Cambodia v. Thailand'')|date=11 November 2013|others=Recorded by L.Tanggahma|publisher=International Court of Justice|location=The Hague, Netherlands|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20131111173337/http://www.icj-cij.org/docket/files/151/17704.pdf|archive-date=11 November 2013|accessdate=28 January 2021|archivedate=11 November 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131111173337/http://www.icj-cij.org/docket/files/151/17704.pdf}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားနှင့် တရုတ်တို့သည် ၂၀၁၀ ခုနှစ်များတွင် ဆက်ဆံရေး တည်ဆောက်ခဲ့ကြသည်။ တရုတ်ပြည်သူ့လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်မှ နောက်ခံပေးထားသော တရုတ်ကုမ္ပဏီတစ်ခုသည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ ကိုကောင်းပြည်နယ်ရှိ ထိုင်းပင်လယ်ကွေ့ ကမ်းရိုးတန်း၌ {{convert|၉၀|km|abbr=on}} ရှည်လျားသော နေရာတွင် ရေနက်ဆိပ်ကမ်းတစ်ခု တည်ဆောက်လျက် ရှိသည်။ ထိုဆိပ်ကမ်းသည် အပျော်စီးသင်္ဘောများ၊ ဝမ်းပုံလောင်းသင်္ဘောများ နှင့် စစ်သင်္ဘောများ ကပ်ရောက်နိုင်သည် အထိ ရေစူးနက်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား၏ သံတမန် ရေးအရ ထောက်ခံမှုသည် တရုတ်တို့၏ တောင်တရုတ်ပင်လယ်အတွင်း အငြင်းပွားနေသည့် နေရာများအား ရယူရန်ကြိုးပမ်းမှုကို အထောက်အကူပေးသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် အာဆီယံ အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံဖြစ်ပြီး အာဆီယံ၏ စည်းမျဉ်းအရ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံက ကန့်ကွက်ပါက အဖွဲ့တစ်ခုလုံး အနေဖြင့် ဦးဆောင်လှုပ်ရှားမှုကို ရပ်တန့်စေနိုင်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနှင့် နီးကပ်သော ဆက်ဆံရေးရှိသည့် အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများ အတွက် တရုတ်တို့အတွက် ချိန်ညှိပေးမည့် အလေးတုံး တစ်ခု ဖြစ်သည်။ <ref>name="Kynge"James Kynge, Leila Haddou and Michael Peel, [https://www.ft.com/content/23968248-43a0-11e6-b22f-79eb4891c97d?mhq5j=e2 FT Investigation: How China bought its way into Cambodia], ''Financial Times'' (8 September 2016).</ref> ===စစ်ရေး=== [[File:Royal Cambodian Army soldiers, 2014.jpg|thumb|left|ကမ္ဘောဒီးယား တော်ဝင်ကြည်းတပ်မှ အရာရှိများ ချီတက်လာပုံ]] တော်ဝင် ကမ္ဘောဒီးယားကြည်းတပ်၊ တော်ဝင်ကမ္ဘောဒီးယား ရေတပ် နှင့် တော်ဝင် ကမ္ဘောဒီးယား လေတပ်၊ တော်ဝင်တပ်ရဲ တို့ကို အားလုံးစုပေါင်း၍ ကမ္ဘောဒီးယား တော်ဝင်တပ်မတော် ဟု ခေါ်ဆိုကြပြီး နိုင်ငံတော် ကာကွယ်ရေး ဝန်ကြီးဌာ၏ အမိန့်ပေးထိန်းချုပ်မှုအောက်တွင် ရှိကာ ၎င်းတို့၏ အထက်တွင် ကမ္ဘောဒီးယား ဝန်ကြီးချုပ် ရှိသည်။ ဘုရင်မင်းမြတ် နိုရိုဒွန် သီဟာမိုနီမှ ကမ္ဘောဒီးယား တော်ဝင် တပ်မတော်၏ စစ်သေနာပတိချုပ် ဖြစ်သည်။ ဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန်မှာမူ အရေးပါသော ကာကွယ်ရေး ဦးစီးချုပ် ရာထူးကို ထိရောက်စွာ ရယူထားသည်။ ၂၀၀၀ ခုနှစ်များ အစောပိုင်းတွင် ပြင်ဆင်ထားသော ဖွဲ့စည်းပုံကို စတင်မိတ်ဆက်ခြင်းသည် ကမ္ဘောဒီးယားစစ်တပ်ကို ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းခြင်း၏ အစ ဖြစ်သည်။ ထိုမှတဆင့် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနသည် လက်အောက်ခံ အထွေထွေ ရုံး ၃ခုဖြစ်သော ထောက်ပံ့ပို့ဆောင်ရေးနှင့် ဘဏ္ဍာရေး၊ စစ်လက်နက်ပစ္စည်းနှင့် နည်းပညာဌာန၊ ကာကွယ်ရေးဌာနတို့ကို ဗဟိုဌာနချုပ်၏ လက်အောက်တွင် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ နိုင်ငံတော် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန၏ ဝန်ကြီးမှာ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး တီးဘန် ဖြစ်သည်။ သူသည် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးအဖြစ် ၁၉၇၉ မှ စတင် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ကာကွယ်ရေး ဒု-ဝန်ကြီးများမှာ ချေဆိုင်ယွန် နှင့် ပေါ်ဘန်ဆရူး တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယား တော်ဝင်တပ်မတော်၌ အမြဲတမ်းအင်အား ၁၀၂,၀၀၀ ဦး (အရန်အင်အား ၂၀၀,၀၀၀ ဦး) ရှိသည်။ ကမ္ဘောဒီးယား၏ စစ်ရေးအသုံးစရိတ်မှာ နိုင်ငံတော် စုစုပေါင်းပြည်တွင်းထုတ်ကုန်၏ ၃% ရှိသည်။ ကမ္ဘောဒီးယား တော်ဝင်တပ်ရဲတွင် တပ်သား ၇,၀၀၀ ရှိသည်။ ၎င်း၏ တာဝန်များတွင် လုံခြုံရေးနှင့် ပြည်သူတို့ ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် ဆောင်ရွက်ရန်၊ စနစ်တကျ စီစဉ်လုပ်ဆောင်သော ရာဇဝတ်မှုကြီးများ၊ အကြမ်းဖက်မှုများနှင့် အခြားကြမ်းတမ်းသော အဖွဲ့အစည်းများကို ကို စုံစမ်းဖော်ထုတ်ရန်နှင့် တားဆီးရန်၊ နိုင်ငံတော်နှင့် အများပြည်သူတို့၏ အိုးအိမ်များကို ကာကွယ်ရန်၊ အရေးပေါ်အခြေအနေများ၊ သဘာဝဘေးအန္တရာယ်များ၊ ပြည်တွင်းရေး မတည်ငြိမ်မှုများနှင့် လက်နက်ကိုင်တိုက်ပွဲများတွင် ပြည်သူများနှင့် အခြား အရေးပေါ်အဖွဲ့များကို အကူအညီပေးရန် တို့ ဖြစ်သည်။ ဟွန်ဆန်သည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံအတွင်း အလွန်အားကောင်းသော ဩဇာအာဏာကို တည်ဆောက်ထားပြီး နိုင်ငံ၏ ပုံမှန်စစ်တပ်များနှင့် အပြိုင်နီးပါး စွမ်းရည်ရှိသော ခါးပိုက်ဆောင်တပ်လည်း ပါဝင်ကာ နိုင်ငံရေးအရ ပြိုင်ဘက်များကို ဖိနှိပ်ရန် အသုံးပြုသည်ဟု စွပ်စွဲခြင်း ခံရသည်။<ref>Fuller, Thomas (6 January 2014) [https://www.nytimes.com/2014/01/06/world/asia/cambodia-crackdown-on-dissent.html Cambodia Steps Up Crackdown on Dissent With Ban on Assembly]. New York Times</ref> ကမ္ဘောဒီးယားသည် ကုလသမဂ္ဂ၏ အဏုမြူတားဆီးရေး စာချုပ်အား ပါဝင်လက်မှတ်ရေးထိုးထားသည်။<ref>{{Cite web |url=https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXVI-9&chapter=26&clang=_en |title=Chapter XXVI: Disarmament&nbsp;– No. 9 Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons |publisher=United Nations Treaty Collection |date=7 July 2017}}</ref> ===ဥပဒေဝန်ထမ်း=== ကမ္ဘောဒီးယား၏ ဥပဒေရေးရာ ဝန်ဆောင်မှုများကို ၁၉၃၂ ခုနှစ်တွင် စတင်ခဲ့သည်။ ၁၉၇၈ ခုနှစ်တွင် ခမာနီအစိုးရကြောင့် ဥပဒေစနစ် တစ်ခုလုံးကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး တရားသူကြီးများနှင့် ရှေ့နေများအားလုံးမှာ ဓနရှင်ရန်သူ များအဖြစ် စွပ်စွဲခံရပြီး ကွပ်မျက်ခံခဲ့ရသည်။ ဥပဒေဝန်ထမ်း ၆ ဦးမှ ၁၂ ဦး အထိသာ နိုင်ငံအတွင်း အသက်ရှင် ကျန်ရှိခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|url=http://www.cambodiatribunal.org/assets/pdf/court-filings/e51_7_1_en-1.pdf|title=CO-PROSECUTORS' SUBMISSION ON STATUTE OF LIMITATIONS FOR NATIONAL CRIMES|date=2 May 2011}}</ref> ၁၉၉၅ ခုနှစ် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ ဘား အဖွဲ့အား တည်ထောင်သည့် အချိန်အထိ ရှေ့နေ့ မရှိခဲ့ပေ။<ref>{{Cite book|title=Introduction to CAMBODIAN LAW|publisher=Konrad-Adenauer-Stiftung, Cambodia|year=2012|isbn=978-99950-982-1-6|editor-last=Peng|editor-first=Hor|pages=7–8, 15–16|editor-last2=Phallack|editor-first2=Kong|editor-last3=Menzel|editor-first3=Jörg}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Kim|first1=Chin|last2=Falt|first2=Jeffrey L.|date=1996|title=LAW OF THE BAR: KINGDOM OF CAMBODIA (STATUTORY UNDERPINNINGS OF THE DEVELOPMENT OF AN INDEPENDENT BAR IN CAMBODIA: CODE OF ETHICS; INTERNAL REGULATIONS)|journal=California Western International Law Journal|volume=27: 2, Art. 5|pages=357–387|via=CWSL Scholarly Commons}}</ref> ===လူ့အခွင့်အရေး=== [[File:Kem Sokha with Sam Rainsy.jpg|thumb| ကမ္ဘောဒီးယား၏ ဒုတိယ အတိုက်အခံခေါင်းဆောင် ကမ်ဆိုခ (ဝဲ)အား ၂၀၁၇ စက်တင်ဘာတွင် ဖမ်းဆီးခဲ့ပြီး အတိုက်အခံ ခေါင်းဆောင် ဆမ်ရိန်းဆီးမှာ ၂၀၁၅ နိုဝင်ဘာလ ကတည်းက ပြည်ပတွင် နေထိုင်ခဲ့ရသည်။]] အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာန၏ အစီရင်ခံစာအရ ဟွန်ဆန်၏ လက်အောက်ရှိ တပ်များနှင့် ကမ္ဘောဒီးယားပြည်သူ့ပါတီတို့သည် ကြီးကျယ်ပြီး မကြာခဏဖြစ်သော မတရားမှုများကို ကျူးလွန်ကြပြီး ၎င်းတို့တွင် ဥပဒေမဲ့ သတ်ဖြတ်ခြင်း၊ ညှဉ်းဆဲခြင်းတို့ ပါဝင်ကာ ထိုအတွက် နောက်ဆက်တွဲ အရေးယူမှုများ မရှိဟု ဖော်ပြခဲ့သည်။<ref>World Report 2014: Cambodia Human Right Watch</ref> ၂၀၁၆ ခု ကမ္ဘာ့ကျွန်ပြုမှုညွှန်းကိန်း အရ ယနေ့ခေတ် ကမ္ဘောဒီးယားတွင် ခန့်မှန်းခြေ လူဦးရေ ၂၅၆,၈၀၀ ဦးမျှ ကျွန်ပြုခံနေရပြီး လူဦးရေ စုစုပေါငး်၏ ၁.၆၅ ရာခိုင်နှုန်းမျှ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|last1=Bales|first1=Kevin|display-authors=et al|title=Cambodia|url=https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/|website=The Global Slavery Index 2016|publisher=The Minderoo Foundation Pty Ltd|access-date=13 March 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180314004151/https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/|archive-date=14 March 2018|url-status=dead|accessdate=3 June 2021|archivedate=14 March 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180314004151/https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/}}</ref> အစိုးရဝန်ထမ်း ရာထူးကြီးသူများ၊ စစ်တပ်များနှင့် အစိုးရနှင့် ဆက်နွယ်နေသော စီးပွားရေးသမားများမှ မြေမတရားသိမ်းယူခြင်းမှာ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် အမြဲတွေ့ရလေ့ရှိသည့် ကိစ္စတစ်ခု ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|last1=Bales|first1=Kevin|display-authors=et al|title=Cambodia|url=https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/|website=The Global Slavery Index 2016|publisher=The Minderoo Foundation Pty Ltd|access-date=13 March 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180314004151/https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/|archive-date=14 March 2018|url-status=dead|accessdate=3 June 2021|archivedate=14 March 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180314004151/https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/}}</ref> ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုအတွင်း သိန်းပေါင်းများစွာသော ကမ္ဘောဒီးယားပြည်သူများထံမှ မြေယာများကို သိမ်းယူခြင်း ခံခဲ့ရပြီး ကိုယ်ကျိုးစီးပွားအတွက် နှင့် အမျိုးမျိုးသော အဖွဲ့အစည်းများ၏ အကျိုးစီးပွားအတွက် ဩဇာအာဏာတည်ဆောက်ရန် အစရှိသည်တို့အတွက် ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|last1=Bales|first1=Kevin|display-authors=et al|title=Cambodia|url=https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/|website=The Global Slavery Index 2016|publisher=The Minderoo Foundation Pty Ltd|access-date=13 March 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180314004151/https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/|archive-date=14 March 2018|url-status=dead|accessdate=3 June 2021|archivedate=14 March 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180314004151/https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/}}</ref> ယုံကြည်စိတ်ချရသော အစိုးရဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းများ၏ ခန့်မှန်းချက်အရ လူဦးရေ ၇၇၀,၀၀၀ တို့သည် အနည်းဆုံး ဟက်တာ ၄ သန်း ( ဧက ၁၀ သန်း) မျှသော မြေသိမ်းမှုကြောင့် နစ်နာဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်ဟု ပဲရစ်တွင် အခြေစိုက်သော နိုင်ငံတကာ လူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့အစည်း (IFDH) က ပြောကြားခဲ့သည်။<ref name="rfa.org">{{cite web|url=http://www.rfa.org/english/news/cambodia/complaint-10072014181216.html|title='Ruling Elite' in Cambodia Face ICC Complaint Over Land Grabs|work=Radio Free Asia|access-date=28 October 2014}}</ref> ၂၀၁၈ ခုနှစ် မတ်လ ၁၄ ရက်တွင် ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေး ကျွမ်းကျင်သူမှ "ကမ္ဘောဒီးယားတွင် ဇူလိုင်လ ရွေးကောက်ပွဲမတိုင်မီ မီဒီယာများ၊ လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုခွင့်များနှင့် နိုင်ငံရေးအရ ပါဝင်မှုများကို ကန့်သတ်ခြင်းကြောင့် လွန်စွာ စိုးရိမ်ရသည်။" ဟု ထုတ်ဖော်ပြောကြားခဲ့သည်။<ref>{{cite news |title="Cambodia at a crossroads": UN expert calls on Government to choose path of human rights |url=https://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=22820&LangID=E |publisher=Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR) |date=14 March 2018}}</ref>အစိုးရအား ဝေဖန်သူများမှာ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါနှင့် ပတ်သက်၍ သတင်းမှားများ ထုတ်လွှင့်သည် ဆိုသော စွပ်စွဲချက်ဖြင့် ဖမ်းဆီးခြင်း ခံကြရသည်။<ref>{{cite news |title=Cambodia accused of political clampdown amid coronavirus outbreak |url=https://www.aljazeera.com/news/2020/03/cambodia-accused-political-clampdown-coronavirus-outbreak-200324063233803.html |work=Al Jazeera |date=24 March 2020}}</ref><ref>{{cite news |title=Cambodia: Covid-19 Spurs Bogus 'Fake News' Arrests |url=https://www.hrw.org/news/2020/04/29/cambodia-covid-19-spurs-bogus-fake-news-arrests |work=Human Rights Watch |date=29 April 2020}}</ref> ===အုပ်ချုပ်ရေးဒေသများ=== ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ စည်ပင်သာယာနယ်နိမိတ်များနှင့် ပြည်နယ်များသည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ပထမအဆင့် အုပ်ချုပ်ရေးဒေသများ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံအား ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ စည်ပင်သာယာနယ်နိမိတ်များ အပါအဝင် ပြည်နယ် ၂၅ ခု အဖြစ် ပိုင်းခြားထားသည်။ စည်ပင်သာယာနယ်နိမိတ်များနှင့် ခရိုင်များသည် ဒုတိယအဆင့် အုပ်ချုပ်ရေးဒေသများ ဖြစ်သည်။ ပြည်နယ်များအား ခရိုင် ၁၅၉ခု နှင့် စည်ပင်သာယာနယ်နိမိတ် ၂၆ ခု အဖြစ် ထပ်မံပိုင်းခြားထားသည်။ ခရိုင်များနှင့် စည်ပင်သာယာနယ်နိမိတ်များကို မြို့နယ်နှင့် ရပ်ကွက်များ အဖြစ် ထပ်မံ ပိုင်းခြားထားသည်။ {| class="sortable wikitable" ! စဉ် ! ပြည်နယ် ! မြို့တော် ! ဧရိယာ (km2) ! လူဦးရေ (၂၀၁၉) |- | ၁ | ဗန်တေးမိန်ဇယ (Banteay Meanchey) | ဆရီ ဆေဖိုအမ် နှင့် ပွိုင်းပက် | style="text-align: right;" | ၆,၆၇၉ | style="text-align: right;" | ၈၆၁,၈၈၃ |- | ၂ | ဗတ္တမ်ဗောင်း (Battambang) | ဗတ္တမ်ဗောင်း | style="text-align: right;" | ၁၁,၇၀၂ | style="text-align: right;" | ၉၉၇,၁၆၉ |- | ၃ | ကမ်ပုန်းချမ် (Kampong Cham) | ကမ်ပုန်းချမ် | style="text-align: right;" | ၄,၅၄၉ | style="text-align: right;" | ၈၉၉,၇၉၁ |- | ၄ | ကမ်ပုန်းချနန်း (Kampong Chhnang) | ကမ်ပုန်းချနန် | style="text-align: right;" | ၅,၅၂၁ | style="text-align: right;" | ၅၂၇,၀၂၇ |- | ၅ | ကမ်ပုန်စပူ (Kampong Speu) | ရှဘားမန် | style="text-align: right;" | ၇,ဝ၁၇ | style="text-align: right;" | ၈၇၇,၅၂၃ |- | ၆ | ကမ်ပုန်ထုမ် (Kampong Thom) | စတန်း စိန်း | style="text-align: right;" | ၁၃,၈၁၄ | style="text-align: right;" | ၆၈၁,၅၄၉ |- | ၇ | ကမ်ပုတ် (Kampot) | ကမ်ပုတ် | style="text-align: right;" | ၄,၈၇၃ | style="text-align: right;" | ၅၉၃,၈၂၉ |- | ၈ | ကဏ္တာလ (Kandal) | တာခမော | style="text-align: right;" | ၃,၁၇၉ | style="text-align: right;" | ၁,၂၀၁,၅၈၁ |- | ၉ | ကပ် (Kep) | ကပ် | style="text-align: right;" | ၃၃၆ | style="text-align: right;" | ၄၂,၆၆၅ |- | ၁၀ | ကော့ကောင်း (Koh Kong) | ခက်မရက် ဖိုးမင်း | style="text-align: right;" | ၁၀,၀၉၀ | style="text-align: right;" | ၁၂၅,၉၀၂ |- | ၁၁ | ကရာကျယ် (Kratié) | ကရာကျယ် | style="text-align: right;" | ၁၁,ဝ၉၄ | style="text-align: right;" | ၃၇၄,၇၅၅ |- | ၁၂ | မဏ္ဍလဂီရီ (Mondulkiri) | စန်မိုနိုရွမ် | style="text-align: right;" | ၁၄,၂၈၈ | style="text-align: right;" | ၉၂,၂၁၃ |- | ၁၃ | ဥတ္တရမိန်ဇယ (Oddar Meanchey) | ဆမ်မရောင်း | style="text-align: right;" | ၆,၁၅၈ | style="text-align: right;" | ၂၇၆,၀၃၈ |- | ၁၄ | ပိုင်လင် (Pailin) | ပိုင်လင် | style="text-align: right;" | ၈၀၃ | style="text-align: right;" | ၇၅,၁၁၂ |- | ၁၅ | ဖနွမ်းပင် (Phnom Penh) | ဒေါင်ပင် | style="text-align: right;" | ၆၇၉ | style="text-align: right;" | ၂,၂၈၁,၉၅၁ |- | ၁၆ | ဖရဲသီဟနု (Preah Sihanouk) | ဖရဲသီဟနု | style="text-align: right;" | ၁,၉၃၈ | style="text-align: right;" | ၃၁၀,၀၇၂ |- | ၁၇ | ဖရဲဝိဟာရ (Preah Vihear) | တိဘန် မိန်းချေး | style="text-align: right;" | ၁၃,၇၈၈ | style="text-align: right;" | ၂၅၄,၈၂၇ |- | ၁၈ | ဗောဓိစတ် (Pursat) | ဗောဓိစတ် | style="text-align: right;" | ၁၂,၆၉၂ | style="text-align: right;" | ၄၁၉,၉၅၂ |- | ၁၉ | ပရေဗင် (Prey Veng) | ပရေဗင် | style="text-align: right;" | ၄,၈၈၃ | style="text-align: right;" | ၁,၀၅၇,၇၂၀ |- | ၂၀ | ရတနဂီရီ (Ratanakiri) | ဘန်လောင်း | style="text-align: right;" | ၁၀,၇၈၂ | style="text-align: right;" | ၂၁၇,၄၅၃ |- | ၂၁ | ဆီယမ်ရိ (Siem Reap) | [[ဆီယမ်ရိမြို့]] | style="text-align: right;" | ၁၀,၂၉၉ | style="text-align: right;" | ၁,ဝ၁၄,၂၃၄ |- | ၂၂ | စီတောင်တရင်း (Stung Treng) | စီတောင် တရင်း | style="text-align: right;" | ၁၁,ဝ၉၂ | style="text-align: right;" | ၁၆၅,၇၁၃ |- | ၂၃ | စဝေရင်း (Svay Rieng) | စဝေရင်း နှင့် ဘာဗက် | style="text-align: right;" | ၂,၉၆၆ | style="text-align: right;" | ၅၂၅,၄၉၇ |- | ၂၄ | တကောင် (Takéo) | ဒွန်ကာယက်ဗ် | style="text-align: right;" | ၃,၅၆၃ | style="text-align: right;" | ၉၀၀,၉၁၄ |- | ၂၅ | တပေါင်ခနုမ်း (Tboung Khmom) | ဆူဝမ် | style="text-align: right;" | ၅,၂၅၀ | style="text-align: right;" | ၇၇၆,၈၄၁ |} == စီးပွားရေး == [[File:Cambodia, Trends in the Human Development Index 1970-2010.png|thumb|left|upright=1.6|ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ လူထုဖွံ့ဖြိုးမှု ညွှန်းကိန်း (၁၉၇၀-၂၀၁၀)]] ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ လူတစ်ဦးချင်းဝင်ငွေမှာ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁,၃၀၉ ဖြစ်ပြီး ဝယ်ယူနိုင်စွမ်းအား ကွာခြားမှုနှုန်းကို ထည့်တွက်ပါက အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၄,၀၂၂ မျှ ရှိသည်။ ကုလသမဂ္ဂမှ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံအား ကမ္ဘာ့အဆင်းရဲဆုံးနိုင်ငံများတွင် တစ်နိုင်ငံ အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည်။ ကျေးလက်အိမ်ထောင်စု အများစုမှာ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးနှင့် ၎င်းနှင့် ဆက်စပ်နေသော လုပ်ငန်းများ အပေါ်တွင် မှီခိုကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အဓိက တင်ပို့ကုန်များမှာ ဆန်စပါး၊ ငါး၊ သစ်၊ အဝတ်အထည် နှင့် ရာဘာတို့ ဖြစ်ကြသည်။ နိုင်ငံတကာ ဆန်စပါးသုတေသန အင်စတီကျု (IRRI) မှ ၎င်းတို့၏ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံရှိ မျိုးစပါးဘဏ်မှ စပါးမျိုးပေါင်း ၇၅၀ ကို ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသို့ ပြန်လည် မိတ်ဆက်တင်ပို့ပေးခဲ့သည်။<ref>[https://web.archive.org/web/20080819194125/http://www.irri.org/publications/today/pdfs/6-2/RiceToday%206-2.pdf ''Rice Today'', April–June 2007, Vol. 6, No. 2]. irri.org</ref> ထိုမျိုးစပါးများမှာ ၁၉၆၀ ခုနှစ်များတွင် ကမ္ဘောဒီးယားမှ စုဆောင်းထားခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ အီကော်နောမစ်မဂ္ဂဇင်း နှင့် နိုင်ငံတကာ ငွေကြေးအဖွဲ့တို့၏ အဆိုအရ ၂၀၀၁ ခုနှစ်မှ ၂၀၁၀ ခုနှစ်အတွင်း ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ပျမ်းမျှ ဂျီဒီပီ တိုးတက်နှုန်းမှာ ၇.၇% ဖြစ်သဖြင့် ကမ္ဘာပေါ်တွင် နှစ်စဉ် ပျမ်းမျှ ဂျီဒီပီ တိုးတက်နှုန်း အများဆုံး ၁၀ နိုင်ငံတွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းသည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ဖွံ့ဖြိုးမှု အမြန်ဆန်ဆုံး လုပ်ငန်းဖြစ်ပြီး ၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် ခရီးသွား ၂၁၉,၀၀၀ မျှ ရှိရာမှာ ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် ၂ သန်း အထိ တိုးတက်လာခဲ့သည်။ ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင် ငွေကြေးဖောင်းပွမှုနှုန်းမှာ ၁.၇% ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံခြားသို့ တင်ပို့မှု ပမာဏမှာ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁.၆ ဘီလီယံ မျှ ဖြစ်သည်။ [[File:Siem Reap Art Center Night Market, 2018 (06).jpg|thumb|[[ဆီယမ်ရိမြို့]]ရှိ အစားအသောက် အရောင်းဆိုင်တစ်ခု]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံကို လေ့လာတင်ပြသော စာတမ်းဖြစ်သည့် "ဆင်းရဲသားတွေ ဘယ်ရောက်သွားသလဲ။ ကမ္ဘောဒီးယား ဆင်းရဲမွဲတေမှု စစ်တမ်း ၂၀၁၃" တွင် ကမ္ဘာ့ဘဏ်မှ ကောက်ချက်ဆွဲခဲ့သည်မှာ "၂၀၀၄ ခုနှစ်မှ ၂၀၁၁ ခုနှစ် ၇ နှစ်တာ ကာလအတွင်း ကမ္ဘောဒီးယား၏ စီးပွားရေး တိုးတက်မှုသည် အလွန်အမင်းအားကောင်းပြီး ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကောင်းဆုံးများထဲတွင် အပါအဝင် ဖြစ်သည်။ ထို့အပြင် အိမ်ထောင်စုများ၏ သုံးစွဲနှုန်းမှာ ၄၀% အထိ တိုးတက်လာခဲ့သည်။ ထိုသို့ တိုးတက်မှုများသည် ဆင်းရဲသားများအတွက် ကောင်းမွန်ပြီး ဆင်းရဲချမ်းသာ မညီမျှမှုကို လျှော့ချနိုင်ရုံမျှမက ဆင်းရဲသားများ၏ သုံးစွဲနှုန်းကို ဆင်းရဲသားမဟုတ်သူများနှင့် ယှဉ်လျှင် ပိုမို များပြားလာစေခဲ့သည်။ ရလဒ်အနေနှင့် ဆင်းရဲမွဲတေမှုနှုန်းသည် ၅၂.၂% မှ ၂၀.၅% သို့ လျော့ကျခဲ့ပြီး မျှော်မှန်းချက်အားလုံးကို ကျော်လွန်ရုံသာမက နိုင်ငံ၏ ထောင်စုနှစ် ဖွံ့ဖြိုးမှု ပန်းတိုင်၏ ဆင်းရဲမွဲတေမှုနှုန်း ပစ်မှတ်ကိုပင် ကျော်လွန်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ဆင်းရဲမွဲတေမှုမှ လွတ်မြောက်လာသူ အများစုမှာ အနည်းငယ်မျှသော ပမာဏဖြင့် လွတ်မြောက်လာခြင်း ဖြစ်ပြီး အလွန် စိတ်မချရသော အခြေအနေတွင် ရှိသေးသည်။ အနည်းငယ်မျှသော လှုပ်ခတ်မှုကြောင့်ပင်လျှင် သူတို့အနေနှင့် ဆင်းရဲမွဲတေသူ အဖြစ် ပြန်လည်သက်ဆင်း သွားနိုင်သည်။" ဟု ဖော်ပြထားခဲ့သည်။<ref>"Where Have All The Poor Gone? Cambodia Poverty Assessment 2013", World Bank May 2014</ref> ဆယ်စုနှစ် နှစ်ခုမျှ စီးပွားရေး တိုးတက်ခဲ့ခြင်းသည် ကမ္ဘောဒီးယားအား ဆင်းရဲမွဲတေမှု လျှော့ချရာတွင် ကမ္ဘာ့ဦးဆောင်နိုင်ငံ တစ်ခု ဖြစ်စေခဲ့သည်။ အောင်မြင်ခဲ့သော ဇာတ်ကြောင်းအရ အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံသည် ဆိုးရွားသော ပြည်တွင်းစစ်ကို ကျော်လွန်ပြီးနောက် ကမ္ဘာ့ဘဏ်မှ အလယ်အလတ်တန်း အနိမ့်ပိုင်း ဝင်ငွေ ရှိသော စီးပွားရေးရှိသည့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံအဖြစ် သတ်မှတ်နိုင်ခဲ့သည်။ နှိုင်းယှဉ်နိုင်သော အချက်အလက်ရှိသည့် နိုင်ငံ ၆၉ နိုင်ငံတွင် ကမ္ဘောဒီးယားသည် ၂၀၀၄-၂၀၀၈ အတွင်း အလျှင်အမြန်ဆုံး ဆင်းရဲမွဲတေမှု လျှော့ချရာ၌ စတုတ္ထနေရာတွင် ရှိနေခဲ့သည်။ ဆင်းရဲမွဲတေမှုနှုန်းသည် ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် ၁၀ ရာခိုင်နှုန်း လျော့ကျခဲ့ပြီး ၂၀၁၅-၂၀၁၆ တွင် ကျေးလက်နှင့် မြို့ပြ အိမ်ထောင်စုများအတွင် ဆင်းရဲမွဲတေမှုနှုန်း ထပ်မံ လျော့ကျလိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်ထားသည်။ သို့သော်လည်း လူထုဖွံ့ဖြိုးမှု ညွှန်းကိန်း အထူးသဖြင့် ကျန်းမာရေးနှင့် ပညာရေးတို့တွင် ကမ္ဘောဒီးယားသည် စိန်ခေါ်မှုများနှင့် ကြုံတွေ့နေရဆဲ ဖြစ်ပြီး တိုးတက်မှုအတွက် ဦးစားပေးအဆင့်အတန်း ရှိနေသေးသည်။<ref>[http://blogs.worldbank.org/eastasiapacific/cambodia-is-now-a-lower-middle-income-economy-what-does-this-mean Cambodia is now a lower-middle income economy: What does this mean? | East Asia & Pacific on the rise]. Blogs.worldbank.org (1 July 2016). Retrieved on 20 December 2016.</ref> ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယား ရေပိုင်နက်အတွင်း တွေ့ရှိခဲ့သော ရေနံနှင့် သဘာဝဓာတ်ငွေ့များမှာ ထုတ်ယူနိုင်စွမ်း အများအပြား ရှိသော်လည်း ထိုင်းနိုင်ငံနှင့် နယ်နိမိတ် အငြင်းပွားမှုကြောင့် အများစုမှာ မထုတ်လုပ်ရသေးပေ။<ref>{{cite news|title=The struggle between Thailand and Cambodia over oil and gas resources|date=17 September 2010|agency=CLC Asia|url=http://www.clc-asia.com/the-struggle-between-thailand-and-cambodia-over-oil-and-gas-resources-2/|access-date=29 December 2013}}</ref><ref>{{cite news|title=Cambodia Aims for Offshore Production Next Year|author=Gronholt-Pedersen, Jacob |date=26 September 2012|agency=The Wall Street Journal|url=https://www.wsj.com/news/articles/SB10000872396390443507204578020023711640726|access-date=29 December 2013}}</ref> [[File:Cambodia's rice fields.jpg|thumb|left|ဆီယမ်ရိပြည်နယ်ရှိ စပါးခင်း]] ကမ္ဘောဒီးယား နိုင်ငံတော်ဘဏ် သည် နိုင်ငံ၏ ဗဟိုဘဏ် ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံ၏ ဘဏ်လုပ်ငန်းကဏ္ဍနှင့် ပတ်သက်၍ နည်းဥပဒေများဖြင့် ထိန်းကြောင်း ကြပ်မတ်ပေးပြီး နိုင်ငံအတွင်း နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု ဝင်ရောက်ရန်အတွက်လည်း တစိတ်တပိုင်း တာဝန်ရှိသည်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ်မှ ၂၀၁၂ ခုနှစ် အတွင်းတွင် နိုင်ငံအတွင်း မှတ်ပုံတင်ထားသော ဘဏ်နှင့် အသေးစားငွေကြေးလုပ်ငန်းများမှာ ၃၁ ခုမှ ၇၀ ကျော်သို့ တိုးတက်လာခဲ့ပြီး ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ ဘဏ်လုပ်ငန်းနှင့် ငွေကြေးကဏ္ဍတွင် တိုးတက်မှုအား ထင်ရှားစေခဲ့သည်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယား ခရက်ဒစ် ဗျူရို ကို ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတော်ဘဏ်၏ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းအောက်တွင် တည်ထောင်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.creditbureaucambodia.com/about-us/credit-bureau-cambodiacom.html |title=CBC's Mission |publisher=Creditbureaucambodia.com |access-date=15 March 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130613093221/http://www.creditbureaucambodia.com/about-us/credit-bureau-cambodiacom.html |archive-date=13 June 2013 |accessdate=19 July 2021 |archivedate=13 June 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130613093221/http://www.creditbureaucambodia.com/about-us/credit-bureau-cambodiacom.html }}</ref> ယခုအခါ ဘဏ်များနှင့် အသေးစား ငွေကြေးလုပ်ငန်းများ အနေနှင့် ဥပဒေအရ ချေးငွေပေးဆပ်မှုနှင့် ဆိုင်သည့် တိကျသော အချက်အလက်နှင့် ကိန်းဂဏန်းများကို အစီရင်ခံရသဖြင့် ခရက်ဒစ်ဗျူရိုမှ တဆင့် ကမ္ဘောဒီးယား ဘဏ်လုပ်ငန်းကဏ္ဍအတွင်း ပွင့်လင်းမြင်သာမှုနှင့် တည်ငြိမ်မှုကို ပိုမိုတိုးတက်စေခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် ကြုံတွေ့နေရသော ကြီးမားသည့် စိန်ခေါ်မှု တစ်ခုမှာ အသက်ကြီးသော လူကြီးများသည် ပညာရေး မရှိကြပေ။ အထူးသဖြင့် ကျေးလက်ဒေသတွင် ဖြစ်ပြီး ထိုဒေသများတွင် အခြေခံ အဆောက်အအုံလည်း မရှိပေ။ အသစ်တဖန် ဖြစ်ပေါ်လာမည့် နိုင်ငံရေး မတည်ငြိမ်မှုများနှင့် အစိုးရအတွင်း အကျင့်ပျက်ခြစားမှုများကြောင့် နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများကို တွန့်ဆုတ်စေပြီး နိုင်ငံခြား အကူအညီများကို နှောင့်နှေးစေသည်။ သို့ရာတွင် နိုင်ငံအချင်းချင်း အကူအညီပေးမှုများနှင့် နိုင်ငံများ ပေါင်းစပ်၍ အကူအညီပေးမှုများ ရှိသည်။ ၂၀၀၄ ခုနှစ်၌ လှူဒါန်းသူများမှ အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၅၀၄ သန်း လှူဒါန်းရန် အဆိုပြုခဲ့ပြီး <ref name="CIACB">[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/cambodia/ Cambodia]. CIA World FactBook.</ref> အာရှဖွံ့ဖြိုးရေးဘဏ် တစ်ခုတည်းမှ ချေးငွေ၊ အကူအညီနှင့် နည်းပညာ အထောက်အကူ စုစုပေါင်း အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၈၅၀ သန်း အကူအညီပေးခဲ့သည်။<ref name=ADB>{{cite web |url=http://www.adb.org/Documents/Fact_Sheets/CAM.asp |title=A Fact Sheet: Cambodia and Asian Development Bank |publisher=Adb.org |date=25 February 2013 |access-date=16 March 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070404015954/http://www.adb.org/Documents/Fact_Sheets/CAM.asp |archive-date=4 April 2007 |accessdate=19 July 2021 |archivedate=4 April 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070404015954/http://www.adb.org/Documents/Fact_Sheets/CAM.asp }}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားတွင် အလုပ်လုပ်ကိုင်နေသော ကုမ္ပဏီများထံမှ ပါမစ်လျှောက်ရာတွင် လာဘ်ငွေ တောင်းယူခြင်းများ ရှိပြီး ဆောက်လုပ်ရေးနှင့် သက်ဆိုင်သည့် ပါမစ် အစရှိသည်တို့ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.worldbulletin.net/todays-news/159794/bribes-hamper-business-in-cambodia|title=Bribes hamper business in Cambodia – Asia-Pacific – Worldbulletin News|work=World Bulletin}}</ref> [[File:Battambang Provinz 01.jpg|thumb|ဗတ္တမ်ဗောင်းပြည်နယ်တွင် လယ်သမားများ စပါးရိတ်သိမ်းနေပုံ]] ၂၀၁၅ ခုနှစ် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားသမဂ္ဂများ အဖွဲ့ချုပ်၏ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အခွင့်အရေး ညွှန်းကိန်းတွင် ကမ္ဘောဒီးယားအား အလုပ်သမား စုစည်းမှုများအတွက် အဆိုးဆုံး အဆင့်များတွင် ပါဝင်ခဲ့ပြီး "အခွင့်အရေးအတွက် အာမခံချက်မရှိ" သည့် နိုင်ငံများတွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။<ref>Teehan, Sean (16 June 2015) [http://m.phnompenhpost.com/national/kingdom-ranked-low-labour-rights-index Kingdom ranked low in labour rights index]. Phnompenh Post.</ref> ၂၀၁၆ ဧပြီလတွင် ကမ္ဘောဒီးယား အမျိုးသားလွှတ်တော်မှ အလုပ်သမားသမဂ္ဂများ ဥပဒေကို အတည်ပြု ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။ ထိုဥပဒေအား စက်ရုံများတွင် အလုပ်သမားများမှ အကန့်အသတ်ရှိသော ဆန္ဒပြမှုများ ပြုလုပ်နေချိန်နှင့် လမ်းမများပေါ်တွင် လစာတိုးရန်နှင့် အလုပ်လုပ်ရသည့် ပတ်ဝန်းကျင် အခြေအနေ တိုးတက်ကောင်းမွန်စေရန် တောင်းဆိုသည့် အချိန်တွင် ပြဋ္ဌာန်းခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။<ref>[https://thediplomat.com/2016/04/the-trouble-with-cambodias-new-law-on-trade-unions The Trouble With Cambodia’s New Law on Trade Unions]. The Diplomat. Retrieved on 20 December 2016.</ref> ကမ္ဘောဒီးယား၏ ဥပဒေအသစ်နှင့် ပတ်သက်သည့် စိုးရိမ်မှုများကို အလုပ်သမားနှင့် လူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့များသာမကဘဲ နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့အစည်းများကပါ ယေဘုယျအားဖြင့် စိုးရိမ်မကင်း ဖြစ်ခဲ့ကြသည်။ နိုင်ငံတကာ အလုပ်သမား အဖွဲ့၏ ထိုင်း၊ ကမ္ဘောဒီးယားနှင့် လာအိုနိုင်ငံ ရုံးမှ ထိုဥပဒေတွင် အချို့သော အဓိကစိုးရိမ်ဖွယ် အချက်များနှင့် ဟာကွက်များ ရှိသည်ဟု မှတ်ချက်ပေးခဲ့သည်။<ref>[http://www.ilo.org/asia/info/public/pr/WCMS_466553/lang--en/index.htm ILO's statement on Trade Unions law in Cambodia]. Ilo.org (4 April 2016). Retrieved on 20 December 2016.</ref> အမှီအခိုကင်းသော သမဂ္ဂများနှင့် အလုပ်ရှင်များမှ ညှိမရသော အခြေအနေ ဖြစ်နေဆဲပင်ဖြစ်သည်။ "သမဂ္ဂ ၂၅ ခု ရှိတဲ့ စက်ရုံတစ်ခု အနေနဲ့ ဘယ်လို ရပ်တည်ရမလဲ။" ဟု ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းရှင်အသင်း ဥက္ကဋ္ဌ ဗန်ဆိုအင်းက မေးခွန်းထုတ်ခဲ့သည်။ သူက "အလုပ်ရှင်အနေနှင့် အငြင်းပွားမှုတွေကို အဖွဲ့မတူတဲ့ သမဂ္ဂခေါင်းဆောင် ၂၅ ယောက်နဲ့ ညှိရမယ် ဆိုတာ နားမလည်နိုင်ဘူး။ ဥပဒေ အနေနဲ့ နိုင်ငံအတွင်းက သမဂ္ဂတွေကိုလည်း ထိန်းကွပ်သင့်တယ်။" ဟု ထပ်၍ ပြောခဲ့သည်။ အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းရှင်အသင်း၏ အဆိုအရ နိုင်ငံအတွင်းရှိ အဝတ်အစားနှင့် အထည်အလိပ်တင်ပို့သော စက်ရုံ ၅၅၇ ရုံနှင့် ဖိနပ်စက်ရုံ ၅၈ ရုံတို့တွင် အလုပ်သမား ၅၀၀,၀၀၀ အတွက် သမဂ္ဂပေါင်း ၃,၁၆၆ ခု ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။ အထည်ချုပ် လုပ်ငန်းသည် ကမ္ဘောဒီးယား၏ အကြီးဆုံး လုပ်ငန်း ဖြစ်နေပြီး နိုင်ငံ၏ စုစုပေါင်း ပြည်တွင်း ထုတ်ကုန်၏ ၂၆.၂ ရာခိုင်နှုန်း မျှ ရှိသော်လည်း ဗန်ဆိုအင်း၏ အဆိုအရ အလုပ်သမား သမဂ္ဂ ဥပဒေ မရှိပါက နိုင်ငံခြား ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများ အနေနှင့် စီးပွားရေး လာရောက်လုပ်ကိုင်လိမ့်မည် မဟုတ် ဟု ဆိုသည်။<ref>[http://www.voacambodia.com/a/unions-and-employers-deeply-divided-over-cambodia-trade-union-law/3375693.html Unions and Employers Deeply Divided Over Cambodia’s Trade Union Law]. Voacambodia.com (15 June 2016). Retrieved on 20 December 2016.</ref> "အလုပ်သမား သမဂ္ဂ ဥပဒေ ရှိမှသာ ကျွန်တော်တို့ အလုပ်ရှင်တွေ အသက်ဆက်နိုင်မယ်။ ကမ္ဘောဒီးယား တစ်နိုင်ငံတည်း မဟုတ်ဘူး။ နိုင်ငံတိုင်းမှာ အလုပ်သမား သမဂ္ဂ ဥပဒေ ရှိတယ်။ ဥပဒေကို ဝေဖန်တဲ့သူတွေ ကိုယ်တိုင် စီးပွားရေး လုပ်ကြည့်သင့်တယ်။ ဒါမှ သူတို့ နားလည်မယ်။" ဟု သူက ဆိုသည်။ ===ချည်မျှင်နှင့် အထည်လုပ်ငန်း=== [[File:Cambodia Exports Treemap 2017.svg|thumb|right|270px|၂၀၁၇ ခုနှစ် ကမ္ဘောဒီးယား ပို့ကုန် ပြပုံ]] အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းသည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်း၏ အကြီးဆုံးသော အပိုင်းဖြစ်ပြီး နိုင်ငံ ပို့ကုန်၏ ၈၀% မျှ ရှိသည်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် တင်ပို့မှု ပမာဏ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၄.၆၁ ဘီလီယံ အထိ တိုးတက်လာခဲ့ပြီး ၂၀၁၁ ခုနှစ်နှင့် ယှဉ်လျင် ၈% တိုးတက်လာခြင်း ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၃ ခုနစ်၏ ပထမနှစ်ဝက်တွင် အထည်ချုပ်လုပ်ငန်း၏ အစီရင်ခံချက် အရ တင်ပို့ကုန် ပမာဏမှာ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁.၅၆ ဘီလီယံမျှ ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။<ref name="investvine">{{cite web|url=http://investvine.com/cambodias-textile-industry-grew-32/|title=Cambodia's textile industry grew 32%|first=Arno|last=Maierbrugger|work=Inside Investor|date=11 July 2013|access-date=11 July 2013}}</ref> ထိုကဏ္ဍတွင် အလုပ်သမား ၃၃၅,၄၀၀ ဦးကို အလုပ်အကိုင်ပေးထားခဲ့ပြီး ၎င်းတို့ထဲတွင် ၉၁% မှာ အမျိုးသမီးများ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားအတွက် ပိုမိုကောင်းမွန်သော စက်ရုံများ အဖွဲ့ကို ၂၀၀၁ ခုနှစ်တွင် ကုလသမဂ္ဂ၏ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမား အဖွဲ့နှင့် ကမ္ဘာ့ဘဏ်အဖွဲ့မှ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဘဏ္ဍာရေး ကော်ပိုရေးရှင်းတို့ ပူးပေါင်း ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ထိုအစီအစဉ်မှ အလုပ်သမားများ၊ အလုပ်ရှင်များ နှင့် အစိုးရတို့နှင့် ဆက်သွယ်ဆောင်ရွက်၍ အလုပ်လုပ်ရသည့် ပတ်ဝန်းကျင် အခြေအနေကို တိုးတက်ရန်နှင့် အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းအတွင်း ပြိုင်ဆိုင်နိုင်မှု ပိုမိုကောင်းမွန်လာစေရန်တို့ အတွက် ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web |title=Better Factories Cambodia Annual Report 2018: An Industry and Compliance Review |url=https://betterwork.org/blog/portfolio/better-factories-cambodia-annual-report-2018-an-industry-and-compliance-review/ |website=betterwork.org}}</ref> ၂၀၁၈ ခုနှစ် မေလ ၁၈ ရက်တွင် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားအဖွဲ့၏ ကမ္ဘောဒီးယားအတွက် ပိုမိုကောင်းမွန်သော စက်ရုံများ အစီအစဉ် မှ စီမံကိန်း၏ အကြံပေးအဖွဲ့သည် ဖနွမ်းပင်မြို့တွင် တွေ့ဆုံပြီး အဖွဲ့၏ ကာလတဝက် သုံးသပ်မှုနှင့် ပတ်သက်၍ သုံးသပ်ကောက်နှုတ်ချက် နှင့် အကြံပေးချက် မူကြမ်းအတွက် ထည့်သွင်းဆွေးနွေးမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့သည့်အပြင် အစီအစဉ်အတွက် ပွင့်လင်းမြင်သာသော အစီရင်ခံမှု အစပျိုးရန် အတွက် မည်သို့ ပိုမိုခိုင်မာအောင် လုပ်ဆောင်သင့်သည် ဆိုသည့် နည်းလမ်းများကိုလည်း ဆွေးနွေးခဲ့သည်။ စီမံကိန်း၏ အကြံပေးအဖွဲ့မှ အစီအစဉ်၏ ကမ္ဘောဒီးယား အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းနှင့် လုပ်သားများအပေါ် သက်ရောက်မှုများနှင့် ပတ်သက်၍ စစ်ဆေးမှုများ၏ တွေ့ရှိချက်များကို အနှစ်ချုပ်သုံးသပ်ရာတွင် အောက်ပါတို့ ပါဝင်သည်။ * အထည်ချုပ်လုပ်ငန်း တစ်ခုလုံး၏ ဖွံ့ဖြိုးမှု အပေါ်တွင် ပါဝင် အကျိုးပြုနိုင်ခဲ့သည်။ * ပိုမိုကောင်းမွန်သော စက်ရုံများ အစီအစဉ်မှာ အလုပ်သမား ၅ သိန်းကျော် အပြင် သူတို့ မိသားစုများ၏ ဘဝများကိုပါ တိုးတက်စေခဲ့သည်။ * အလုပ်သမားများအနေနှင့် မှန်ကန်သော လစာနှင့် လူမှုရေးဆိုင်ရာ ကာကွယ်မှု အခွင့်အလမ်းများ ရရှိရန် သေချာစေခဲ့သည်။ * ကလေးအလုပ်သမားများကို ထိုကဏ္ဍမှ လုံးဝ နီးပါး ဖယ်ရှားပစ်နိုင်ခဲ့သည်။ * အားလုံး အနေနှင့် ကမ္ဘောဒီးယား၏ အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းကို ပိုမိုလုံခြုံစိတ်ချရသည့် အနေအထား ဖြစ်စေခဲ့သည်။ * အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းအတွင်းရှိ အလုပ်သမားများ အားလုံးအတွက် အခွင့်အလမ်း ညီမျှသော အနေအထား အဖြစ် ဖန်တီးပေးနိုင်ခဲ့သည်။ * စီးပွားရေး လုပ်ငန်း ဆောင်ရွက်ချက်များကို (၁) စက်ရုံ၏ အချက်အလက်များကို အသုံးပြု၍ တိုးတက်နိုင်သည့် နေရာများကို မီးမောင်းထိုးပြခဲ့ခြင်း (၂) နိုင်ငံတကာ အမှတ်တံဆိပ်များ/ဝယ်ယူသူများ၏ အန္တရာယ် စီမံခန့်ခွဲမှုအတွက် အဓိက အစိတ်အပိုင်းဖြစ် ရပ်တည်ပေးခဲ့ခြင်းဖြင့် လွှမ်းမိုးနိုင်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web |title=Statement from the Project Advisory Committee of Better Factories Cambodia on its 47th Meeting – Better Work |url=https://betterwork.org/blog/2018/06/20/statement-from-the-project-advisory-committee-of-better-factories-cambodia-on-its-47th-meeting/ |website=betterwork.org}}</ref> ===ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်း=== [[File:Angkor Wat Tourists.jpg|thumb|right|220px|နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ [[ဆီယမ်ရိမြို့]] ရှိ [[အန်ကောဝပ်]] သို့ ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွား ၂.၆ သန်းခန့် လာရောက်လည်ပတ်လေ့ ရှိသည်။<ref>{{Cite web|url=https://www.phnompenhpost.com/business/angkor-hosts-26m-visitors|title=Angkor hosts 2.6M visitors|website=www.phnompenhpost.com}}</ref>]] ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းသည် အထည်အလိပ်လုပ်ငန်း ပြီးလျှင် နိုင်ငံ၏ ဒုတိယမြောက် ဝင်ငွေအများဆုံး ရရှိသည့် လုပ်ငန်း ဖြစ်သည်။ <ref name="USDOS3" /> ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံတကာမှ ကမ္ဘာလှည့် ခရီးသွားပေါင်း ၆ သန်းမျှ ရှိခဲ့ပြီး ၂၁ ရာစု အစမှစ၍ ၁၀ ဆမျှ တိုးတက်လာခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite web |title=Tourism Statistics Report Year 2018 |url=https://www.tourismcambodia.com/img/resources/cambodia_tourism_statistics_2018.pdf |website=Ministry of Tourism |access-date=1 August 2019}}</ref> ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းမှ နိုင်ငံအတွင်း အလုပ်လုပ်သူ ၂၆% ကို အလုပ်ပေးထားနိုင်ပြီး အရေအတွက်အားဖြင့် ဆိုပါက ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသားတို့အတွက် အလုပ်အကိုင် ၂.၅ သန်းမျှ ဖြစ်သည်။ <ref>{{Cite web|date=2021-04-06|title=This Is Why Cambodia Is the BEST Place to Visit Post Coronavirus Pandemic!|url=https://thegotofamily.com/2021/04/this-is-why-cambodia-is-the-best-place-to-visit-post-coronavirus-pandemic/|access-date=2021-04-08|website=The Go To Family|language=en-US}}</ref> ဖနွမ်းပင်မြို့ နှင့် အန်ကောဝပ်တို့ အပြင် အခြားသော ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားများ သွားရောက်လည်ပတ်သော နေရာများတွင် အနောက်တောင်ပိုင်းရှိ နာမည်ကျော် ကမ်းခြေများရှိသော သီဟာနုဗေးလ်မြို့ နှင့် အနောက်မြောက်ပိုင်းရှိ ဗတ္တမ်ဗောင်းတို့ ဖြစ်ကြကာ ထိုနေရာနှစ်ခု စလုံးမှာ ကမ္ဘောဒီးယားသို့ လာရောက်လည်ပတ်သူများ၏ သိသာသော အစိတ်အပိုင်း ဖြစ်သော ကျောပိုးအိတ်လွတ် ခရီးသွားများအတွက် ကျော်ကြားသော နေရာများ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.myfunkytravel.com/backpacking-route-south-east-asia.html|title=Popular Backpacking Destinations in Southeast Asia|access-date=28 October 2014}}</ref> ကမ်ပုတ်မြို့ နှင့် ဘိုကာတောင် စတေရှင် အပါအဝင် ကက်ပ် မြို့တို့ ဝန်းကျင်နေရာများမှာလည်း ခရီးသွားများ စိတ်ဝင်စားသော နေရာများ ဖြစ်သည်။ ၁၉၉၃ ခုနှစ် UNTAC ရွေးကောက်ပွဲအပြီး တည်ငြိမ်သော ကာလမှစ၍ ကမ္ဘာလှည့် ခရီးသွားလုပ်ငန်းမှာ ပုံမှန် တိုးတက်လာခဲ့သည်။ <ref>[https://web.archive.org/web/20110304011512/http://www.cambodia-tourism.org/download/Cambodia_Touris_Statistics_2010.pdf Tourism Statistics Report March 2010]. cambodia-tourism.org.</ref> ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် လာရောက်လည်ပတ်သော နိုင်ငံခြားသား အများစုမှာ တရုတ်နိုင်ငံသားများ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းမှ ရရှိသော ဝင်ငွေသည် ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၄.၄ ဘီလီယံ အထိ တိုးတက်လာခဲ့ပြီး ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ စုစုပေါင်း အမျိုးသား ထုတ်ကုန်၏ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်း ခန့်မျှ ဖြစ်သည်။ ဆီယမ်ရိပြည်နယ်ရှိ အန်ကောဝပ် သမိုင်းဝင် ဥယျာဉ်၊ သီဟာနုဗေးလ်ရှိ ကမ်းခြေများ၊ ဖနွမ်းပင် မြို့တော်နှင့် ကမ္ဘောဒီးယား ၏ ၁၅၀ ခုမျှသော ကက်စီနို လောင်းကစားရုံများ (၂၀၁၄ ခုနှစ်တွင် ၅၇ ခုသာ ရှိသည်။)<ref>{{cite book |title=Transnational Organized Crime in Southeast Asia: Evolution, Growth, and Impact, 2019|url=https://www.unodc.org/documents/southeastasiaandpacific/Publications/2019/SEA_TOCTA_2019_web.pdf |date=2019 |publisher=United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC) |location=Bangkok |page=20}}</ref> တို့မှာ နိုင်ငံခြား ခရီးသွားများ အတွက် အဓိက ဆွဲဆောင်မှုများ ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း ကမ္ဘောဒီးယားအား ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားများအတွက် လုံခြုံစိတ်ချရသည့် လည်ပတ်စရာနေရာ အဖြစ် နာမည်ယူခြင်းမှာ နိုင်ငံရေးနှင့် ပြည်တွင်း မငြိမ်သက်မှုများနှင့်<ref>{{Cite news|url=https://www.cambodiadaily.com/archives/civil-unrest-119267/|title=Civil Unrest|date=16 October 2016|work=The Cambodia Daily|access-date=20 June 2017|language=en-US|accessdate=13 August 2021|archivedate=11 August 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170811055108/https://www.cambodiadaily.com/archives/civil-unrest-119267/}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.cnbc.com/2016/08/27/kem-lays-murder-puts-cambodia-politics-economy-at-risk-as-unrest-looms.html|title=Kem Ley's murder puts Cambodia politics, economy at risk as unrest looms|website=CNBC|last=Chandran|first=Nyshka|date=27 August 2016|access-date=20 June 2017}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.travelhappy.me/civil-unrest-in-phnom-penh-cambodia/|title=Civil Unrest in Phnom Penh, Cambodia – TravelHappy.Me|date=20 September 2013|work=TravelHappy.Me|access-date=20 June 2017|language=en-US|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20170811022429/http://www.travelhappy.me/civil-unrest-in-phnom-penh-cambodia/|archive-date=11 August 2017|accessdate=13 August 2021|archivedate=11 August 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170811022429/http://www.travelhappy.me/civil-unrest-in-phnom-penh-cambodia/}}</ref> တိုင်းပြည်သို့ လာရောက်လည်ပတ်သည့် နိုင်ငံခြား ခရီးသွားများအပေါ် ကျူးလွန်ခဲ့သည့် နာမည်ကြီး ကြမ်းတမ်းရက်စက်သော မှုခင်းများကြောင့် ခက်ခဲနှောင့်နှေးခဲ့ရသည်။<ref>{{Cite news|url=http://www.khmertimeskh.com/news/15252/embassies-warn-of-rise-in-coastal-crime/|title=Embassies Warn of Rise in Coastal Crime|last=Laurenson|first=Jack|work=Khmer Times|access-date=20 June 2017}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.khmertimeskh.com/news/14091/two-rapes-in-3-days-reveal-resort---s-dark-side/|archive-url=https://wayback.archive-it.org/all/20171010224352/http://www.khmertimeskh.com/news/14091/two-rapes-in-3-days-reveal-resort---s-dark-side/|url-status=dead|archive-date=10 October 2017|title=Two Rapes in 3 Days Reveal Resort's Dark Side|last=Laurenson|first=Jack|work=Khmer Times|access-date=20 June 2017|accessdate=13 August 2021|archivedate=10 October 2017|archiveurl=https://wayback.archive-it.org/all/20171010224352/http://www.khmertimeskh.com/news/14091/two-rapes-in-3-days-reveal-resort---s-dark-side/}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.khmertimeskh.com/news/12397/deaths-of-foreigners-shrouded-in-mystery/|title=Deaths of Foreigners Shrouded in Mystery|last=Laurenson|first=Jack|website=Khmer Times|access-date=20 June 2017}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားရှိ ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားများအတွက် အိမ်ပြန်လက်ဆောင် ထုတ်လုပ်သည့်လုပ်ငန်းမှာ ခရီးသွားများ စိတ်ဝင်တစား အဓိကလည်ပတ်ရာနေရာများ ပတ်ဝန်းကျင်တွင် လူအများအပြားကို အလုပ်ပေးထားနိုင်ခဲ့သည်။ ထုတ်လုပ်နိုင်သော လက်ဆောင်များ၏ အရေအတွက်မှာ တိုးပွားလာသော ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားများ အတွက် မလုံလောက်သဖြင့် ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားများ အတွက် ရောင်းချသော လက်ဆောင်ပစ္စည်းအများအပြားကို တရုတ်၊ ထိုင်းနှင့် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံတို့မှ တင်သွင်းရသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.aha-kh.com/ |title=AHA Angkor Handicraft Association|website=Aha-kh.com |access-date=15 March 2013}}</ref> နိုင်ငံတွင်း ထုတ်လုပ်သော လက်ဆောင်ပစ္စည်းများတွင် * ခရာမာ (ရိုးရာခေါင်းစည်း) *ကြွေထည်များ * ဆပ်ပြာ၊ ဖယောင်းတိုင်နှင့် ဟင်းခတ် အမွှေးအကြိုင်များ<ref>{{cite web |url=http://www.senteursdangkor.com/html/en/our_products.php/ |title=Senteur d'Angkor |website=Senteursdangkor.com |access-date=15 March 2013 |accessdate=13 August 2021 |archivedate=4 May 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130504161246/http://www.senteursdangkor.com/html/en/our_products.php/ }}</ref> *သစ်သားပန်းပု၊ ယွန်းထည်နှင့် ငွေပန်းကန်များ<ref>{{cite web |url=http://www.artisansdangkor.com/|title=Artisans d'Angkor |website=Artisans d'angkor |access-date=1 August 2019}}</ref> * ဆန်ဝိုင်အရက်ဖြည့်ထားသည့် ဆေးခြယ်ထားသော ပုလင်းများ တို့ ပါဝင်သည်။ ===စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး=== {{main|ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး}} ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးသည် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးလုပ်ငန်းပေါ်တွင် မှီခိုနေသည်။ ၁၉၈၅ ခုနှစ်၌ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးသည် ဂျီဒီပီ၏ ၉၀% မျှ ရှိပြီး အလုပ်လုပ်နိုင်သူ၏ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းကို အလုပ်ပေးထားသည်။ ဆန်စပါးသည် အဓိက စားနပ်ရိက္ခာ ဖြစ်သည်။ အဓိကအားဖြင့် အရန်စိုက်ပျိုးသီးနှံများတွင် ပြောင်းဖူး၊ ပီလောပီနံ၊ ကန်စွန်းဥ၊ မြေပဲ၊ ပဲပိစပ်၊ နှမ်း၊ ပဲခြောက် နှင့် ရာဘာ တို့ ပါဝင်သည်။ အဓိက စီးပွားဖြစ် သီးနှံမှာ ရာဘာ ဖြစ်သည်။ ၁၉၈၀ ခုနှစ်များတွင် ရာဘာသည် အဓိက စိုက်ပျိုးသီးနှံ ဖြစ်ပြီး ဆန်စပါးပြီးလျှင် ဒုတိယလိုက်ကာ နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံခြားငွေရရှိသည့် နည်းလမ်း အနည်းငယ် အတွင်းမှ တစ်ခု ဖြစ်သည်။ ===သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး=== [[File:Road 4 to Sihanouk.JPG|thumb|နိုင်ငံတော် အဝေးပြေးလမ်း အမှတ် ၄]] ပြည်တွင်းစစ်နှင့် လျစ်လျူရှုမှုတို့ကြောင့် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး စနစ် အကြီးအကျယ် ပျက်စီးခဲ့ရသည်။ အခြားနိုင်ငံများ၏ အကူအညီဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယားသည် အဓိက အဝေးပြေးလမ်းမများကို နိုင်ငံတကာစံနှုန်းနှင့် အညီ အဆင့်မြှင့်တင်ခဲ့ပြီး အများစုမှာ ၂၀၀၆ ခုနှစ်မှစ၍ တိုးတက်လာခဲ့သည်။ အဓိကလမ်းမ အများစုမှာ လမ်းခင်းပြီး ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် ရထားလမ်း နှစ်ခု ရှိပြီး စုစုပေါင်း အရှည် {{convert|၆၁၂|km|mi|abbr=off}} မျှ ရှိပြီး တစ်လမ်းတည်းသွားသော {{convert|၁|m|ftin|spell=in|adj=mid|abbr=off}} အကျယ် ရထားလမ်း ဖြစ်သည်။<ref name=CamRail>{{cite news|title=Cambodian railway to be revived by 2013 |url=http://www.railwaygazette.com/nc/news/single-view/view/cambodian-railway-to-be-revived-by-2013.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20110401003014/http://www.railwaygazette.com/nc/news/single-view/view/cambodian-railway-to-be-revived-by-2013.html |archive-date=1 April 2011 |work=Railway Gazette International|date=16 December 2009|url-status=dead}}</ref> ရထားလမ်းသည် မြို့တော်မှ တောင်ဘက်ကမ်းရိုးတန်းရှိ သီဟာနုဗေးလ်မြို့သို့ သွားသည်။ ရထားများသည် ကမ္ဘောဒီးယားရှိ မြို့တော် တစ်မြို့နှင့် တစ်မြို့ အပြင် တောင်ပိုင်းရှိ ဒေသများသို့ ဆက်စပ် ပြေးလွှားလျက် ရှိသည်။ ၁၄ နှစ်ကြာပြီးနောက် မြို့တော် နှစ်ခုကြား ရထားပို့ဆောင်ရေး လတ်တလောတွင် ပြန်လည် စတင်ခဲ့ပြီး ကုန်းလမ်းခရီးသွားသူများ အတွက် ပိုမိုလုံခြုံစိတ်ချရသော ရွေးချယ်စရာ တစ်ခု ဖြစ်စေခဲ့သည်။ <ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/travel/2016/jun/05/trains-phnom-penh-sihanoukville-kampot|title=Cambodia revives train service between Phnom Penh and Sihanoukville|work=The Guardian|access-date=4 February 2017}}</ref> ရထားများသည် ဖနွမ်းပင်မှ ဆီဆိုဖွန်သို့လည်း ဆက်သွယ်ထားကြသည်။ (တစ်ခါတစ်ရံ ဗတ္တမ်ဗောင်း အထိ သွားလေ့ ရှိသည်။) ၁၉၈၇ ခုနှစ်တွင် ဖနွမ်းပင်နှင့် ဗတ္တမ်ဗောင်းကြား တစ်ပတ်လျှင် ရထားတစ်ကြိမ်မျှသာ ရှိသော်လည်း အာရှဖွံ့ဖြိုးရေးဘဏ်မှ အများဆုံး ထောက်ပံ့ထားသော အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၁၄၁ သန်းတန် စီမံကိန်းမှာ ကမ္ဘောဒီးယား၏ အားနည်းကျဆင်းနေသော ရထားစနစ်ကို ပြန်လည် အသက်သွင်းပေးခဲ့ပြီး အနာဂတ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားအား ဘန်ကောက်နှင့် ဟိုချီမင်းစီးတီးတို့ရှိ အဓိက စက်မှုနှင့် သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး ဗဟိုဌာနများသို့ ဆက်သွယ်ပေးမည် ဖြစ်သည်။<ref name=CamRail /> ဖနွမ်းပင်နှင့် သီဟာနုဗေးလ်မြို့တို့ကို ဆက်သွယ်ထားသော ပြည်နယ်ချင်းဆက် လမ်း မျှသာမက ယခင်က မြေကြီးလမ်းများအား ကွန်ကရစ် ကတ္တရာလမ်း အဖြစ် ပြန်လည် ပြောင်းလဲခြင်း အပြင် အဓိက မြစ်များအား ဖြတ်သန်းသွားသော နေရာ ၅ ခုအား တံတား တည်ဆောက်လိုက်ခြင်းကြောင့် ယခုအခါ ဖနွမ်းပင်နှင့် ကိုကောင်း တို့အား အမြဲတမ်း ဆက်သွယ်သွားလာနိုင်ပြီဖြစ်ကာ ထို့အတွက်ကြောင့် အိမ်နီးချင်း ထိုင်းနိုင်ငံ နှင့် ၎င်း၏ လမ်းများသို့ အဟန့်အတားမရှိသော လမ်းဖြင့်ဆက်သွယ်နိုင်ပြီဖြစ်သည်။ [[File:Phnom Penh Airport Shuttle Train.jpg|thumb|right|ဖနွမ်းပင် လေဆိပ် လွန်းပျံရထား]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ လမ်းများပေါ်တွင် ယာဉ်မတော်တဆမှု ဖြစ်ပွားခြင်းမှာ ကမ္ဘာ့စံနှုန်းနှင့် ယှဉ်လျှင် အလွန်မြင့်မားသည်။ ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင် ကားစင်းရေ ၁၀,၀၀၀ အတွက် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ လူသေဆုံးမှုနှုန်းမှာ ဖွံ့ဖြိုးပြီး နိုင်ငံများနှင့် ယှဉ်လျှင် ၁၀ ဆမျှ များပြားသည်။ နောက် ၃ နှစ်တွင် လမ်းမပေါ်တွင် သေဆုံးမှုမှာ နှစ်ဆစီမျှ မြင့်တက်လာခဲ့သည်။ <ref>{{cite web|url=https://www.who.int/violence_injury_prevention/road_traffic/5year_strategy/en/travis_annualreport_execsum.pdf |title=Cambodia Road Traffic Accident and Victim Information System|website=WHO |access-date=16 March 2013}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယား၏ ကျယ်ပြန့်လှသော ပြည်တွင်းရေလမ်းကြောင်းများမှာ နိုင်ငံတကာ ကုန်သွယ်ရေးတွင် သမိုင်းကြောင်းအရ အရေးပါသည်။ မဲခေါင်မြစ်၊ တုန်လီဆပ်မြစ်နှင့် ၎င်းတို့၏ မြစ်လက်တက်များ ရှိပြီး တုန်လီဆပ်မြစ်၏ သိသာစွာ ရှည်လျားသော ရေလမ်းကြောင်းရှိကာ တစ်နှစ်ပတ်လုံး ရေစူး {{convert|၀.၆|m|ft|1|abbr=off}} ဖြင့် သွားလာနိုင်သော ရေလမ်းကြောင်း {{convert|၃,၇၀၀|km|mi|abbr=off}} မျှ ရှိပြီး ရေစူး {{convert|၁.၈|m|ft|1|abbr=off}} ဖြင့် သွားလာနိုင်သော ရေလမ်းကြောင်း {{convert|၂၈၂|km|mi|abbr=off}} မျှ ရှိသည်။ <ref name="CNTRYDTA">{{cite web|url=http://www.country-data.com/cgi-bin/query/r-2187.html |title=Cambodia – Railroads |website=Country-data.com |access-date=16 March 2013}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတွင် အဓိကဆိပ်ကမ်း နှစ်ခု ရှိပြီး ဖနွမ်းပင်နှင့် သီဟာနုဗေးလ်တို့ ဖြစ်ကာ ဆိပ်ကမ်း အသေး ၅ ခု ရှိသည်။ ဖနွမ်းပင်ဆိပ်ကမ်းသည် ဘတ်ဆပ်မြစ်၊ မဲခေါင်မြစ်နှင့် တုန်လီဆပ်မြစ်တို့ ဆုံရာတွင် တည်ရှိပြီး စိုစွတ်သော ရာသီတွင် တန်ချိန် ၈,၀၀၀ အထိ သင်္ဘောများ ဆိုက်ကပ်နိုင်ကာ ခြောက်သွေ့သောရာသီတွင် တန်ချိန် ၅,၀၀၀ အထိ သင်္ဘောများ ဆိုက်ကပ်နိုင်သည်။ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းဆောင်ရွက်မှုများ များပြားလာသည်နှင့် အမျှ မော်တော်ကား အသုံးပြုမှု တိုးတက်လာသော်လည်း မော်တော်ဆိုင်ကယ်မှာ အဓိကနေရာယူထားဆဲပင် ဖြစ်သည်။ <ref>"Picking Up Speed: As Cambodia's Traffic Levels Increase, So Too Does the Road 'Death Toll'", ''The Cambodia Daily'', Saturday, 9–10 March 2002.</ref> "ဆိုင်ကလို" (ပြင်သစ်စကားမှ ဆင်းသက်သည်) သို့မဟုတ် ဆိုက္ကား များသည် ၁၉၉၀ ခုနှစ်များတွင် လူကြိုက်များခဲ့သော်လည်း "ဟွီးမော့" (ဆိုင်ကယ်တွင် နောက်တွဲချိတ်ထားသောယာဉ်) နှင့် အိန္ဒိယမှ တင်သွင်းသော လန်ချားတို့သည် တဖြည်းဖြည်း အစားထိုး နေရာယူလာခဲ့သည်။ ဆိုင်ကလိုသည် ကမ္ဘောဒီးယား တစ်နိုင်ငံတည်းတွင်သာ ရှိပြီး ဆိုက္ကားနင်းသူသည် ခရီးသည်၏ နောက်တွင် နေရာယူပြီး နင်းရသည့်ယာဉ် ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://goseasia.about.com/od/cambodia/g/cyclo.htm |title=Cyclo – Transport in Cambodia |website=Goseasia.about.com |date=9 April 2012 |access-date=16 March 2013}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားတွင် ခရီးသည်စီး လေဆိပ် ၃ ခု ရှိသည်။ ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် စံချိန်တင်အဖြစ် ခရီးသည် ၁၀သန်းကို ဝန်ဆောင်မှု ပေးနိုင်ခဲ့သည်။<ref>{{cite news |url=https://www.phnompenhpost.com/business/airports-pass-10m-passenger-mark |title=Airports pass 10M passenger mark |work=The Phnom Penh Post |date=20 December 2018}}</ref> ဖနွမ်းပင် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ် သည် ကမ္ဘောဒီးယားရှိ အစည်ကားဆုံး လေဆိပ် ဖြစ်သည်။ ဆီယမ်ရိ-အန်းကော အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာလေဆိပ်သည် ဒုတိယမြောက် အစည်ကားဆုံး လေဆိပ်ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘောဒီးယား နိုင်ငံသို့ အဝင်အထွက် ပြုလုပ်သော နိုင်ငံတကာ ခရီးစဉ် အများဆုံး ပြေးဆွဲရာ လေဆိပ် ဖြစ်သည်။ သီဟာနု အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ်သည် ကမ်းရိုးတန်းမြို့ ဖြစ်သော သီဟာနုဗေးလ်မြို့တွင် တည်ရှိသည်။ ==လူ့အဖွဲ့အစည်း== ===လူဦးရေပျံ့နံ့ နေထိုင်မှု=== {{Historical populations|type=Cambodia | 1962|5728771 | 1980|6600000 | 1994|9900000 | 1996|10700000 | 1998|11437656 | 2004|12800000 | 2008|13395682 | 2013|14700000 | 2019|15552211 | percentages = pagr | footnote = National Institute of Statistics: General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019, Chapter 2, p. 6<ref name="Census 2019" /> }} ၁၉၂၁ ခုနှစ်တွင် ပြင်သစ်အစောင့်အရှောက်ခံ နယ်မြေ ကမ္ဘောဒီးယား၏ ပထမဆုံး တရားဝင် လူဦးရေစာရင်း ကို ကောက်ယူခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း အခွန်ကောက်ခံနိုင်ရန်အတွက် အသက် ၂၀ မှ အသက် ၆၀ အတွင်း အမျိုးသားများကို ထည့်သွင်းရေတွက်ခဲ့သည်။<ref>{{cite book|title=Organization and Administration of the General Population Census of Cambodia, 1998|date=2001|publisher=National Institute of Statistics, Ministry of Planning|location=Phnom Penh, Cambodia|page=2|url=https://books.google.com/books?id=KEnkAlnHECYC|access-date=17 July 2020}}</ref> ၁၉၆၂ ခုနှစ် လူဦးရေစာရင်း ကောက်ယူပြီးနောက် ကမ္ဘောဒီးယား၏ ပြည်တွင်း ပဋိပက္ခများနှင့် မတည်ငြိမ်မှုများကြောင့် ၁၉၉၈ ခုနှစ် အခြား တရားဝင် လူဦးရေ စာရင်း ကောက်ယူသည့် အချိန်အထိ ၃၆ နှစ်မျှကြာသော အချိန်ကွာဟမှု ဖြစ်ခဲ့သည်။ <ref>{{cite journal|author1=Huguet, Jerrold R.|author2=Chamratrithirong, Apichat|author3=Rao, Nott Rama|author4=Than, San Sy|title=Results of the 1998 Population Census in Cambodia|journal=Asia-Pacific Population Journal|date=September 2000|volume=15|issue=3|page=1|url=https://www.unescap.org/sites/default/files/APPJ-Vol-15-No-3.pdf|access-date=17 July 2020|publisher=United Nations ESCAP|doi=10.18356/b3b0a408-en}}</ref> လက်ရှိအချိန်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားလူဦးရေ၏ ၅၀ ရာခိုင်နှုန်းမှာ အသက် ၂၂ နှစ်အောက် ဖြစ်သည်။ မိန်းမနှင့် ယောက်ျား အချိုးမှာ ၁.၀၄ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် မဟာမဲခေါင်ရပ်ဝန်းဒေသအတွင်း အမျိုးသမီး အလေးအသာဆုံး အချိုးရှိသည့် နိုင်ငံဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2018.html|title=Sex Ratio|work=CIA World Factbook|publisher=Cia.gov|access-date=21 December 2010|accessdate=16 August 2021|archivedate=30 November 2013|archiveurl=https://www.webcitation.org/6LWbhGP6T?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2018.html}}</ref> အသက် ၆၅ နှစ်အထက် ကမ္ဘောဒီးယားများတွင် မိန်းမ နှင့် ယောက်ျား အချိုးမှာ ၁.၆:၁ ဖြစ်သည်။ <ref name="CIACB" /> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ မွေးဖွားနှုန်းမှာ အမျိုးသမီးတစ်ဦးလျှင် ၂.၅ ဦး မျှ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite news|url=https://data.worldbank.org/indicator/SP.DYN.TFRT.IN?end=2018&locations=KH&start=2018&view=bar|title=Fertility rate, total (births per woman) – Cambodia|date=7 June 2020|work=World Bank}}</ref> ၂၀၀၀ ခုနှစ်တွင် မွေးဖွားနှုန်းမှာ ကလေး ၄.၀ ဦး ဖြစ်သည်။ <ref name="CDHS" /> မြို့ပြတွင် နေထိုင်ကြသော အမျိုးသမီးများမှာ ပျမ်းမျှအားဖြင့် ကလေး ၂.၂ ဦး မွေးဖွားကြပြီး ကျေးလက်ဒေသတွင် နေထိုင်ကြသော အမျိုးသမီးများမှာ ကလေး ၃.၃ ဦး မွေးဖွားကြသည်။ <ref name="CDHS" /> မွေးဖွားနှုန်းသည် မွန်ဒိုးကီရီပြည်နယ် နှင့် ရာတာနက် ကီရီပြည်နယ်တို့တွင် အများဆုံး ဖြစ်ပြီး အမျိုးသမီး တစ်ဦးလျှင် ပျမ်းမျှ ကလေး ၄.၅ ဦး မွေးဖွားကြသည်။ ဖနွမ်းပင်တွင် အနည်းဆုံး ဖြစ်ပြီး အမျိုးသမီးတစ်ဦးလျှင် ပျမ်းမျှ ကလေး ၂.၀ ဦးသာ မွေးဖွားကြသည်။<ref name="CDHS">[http://www.nis.gov.kh/ National Institute of Statistics CAMBODIA DEMOGRAPHIC AND HEALTH SURVEY 2010]. Nis.gov.kh (10 November 2013). Retrieved on 5 July 2015.</ref> ===လူမျိုးများ=== [[File:Cambodia ethnic map colors more distinct.png|thumb|left|380px|ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ လူမျိုးများ နေထိုင်ရာပြ မြေပုံ]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အဓိက လူဦးရေမှာ ခမာလူမျိုးများ (၉၅%ကျော်) ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံ၏ တစ်ခုတည်းသော ရုံးသုံးဘာသာစကား ဖြစ်သည့် ခမာစကားကို ပြောဆိုကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယား နိုင်ငံ၏ လူဦးရေ အများစုမှာ မျိုးတူကြသည်။ လူနည်းစုလူမျိုးများတွင် ချမ်လူမျိုး (၁.၂%)၊ ဗီယက်နမ်လူမျိုး (၀.၁%) နှင့် တရုတ်လူမျိုး (၀.၁%) တို့ ပါဝင်သည်။<ref name="CIACB" /> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံရှိ အကြီးဆုံး လူမျိုးစုမှာ ခမာလူမျိုးများ ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘောဒီးယား လူဦးရေ၏ ၉၀% ရှိကာ ၎င်းတို့နေထိုင်သော မြေနိမ့်ပိုင်းမဲခေါင်ဒေသတွင် အရင်းခံသော လူမျိုးစု ဖြစ်သည်။ ခမာများသည် သမိုင်းကြောင်း အရ မဲခေါင်မြစ်အောက်ပိုင်းအနီးတွင် ကန့်လန့်ဖြတ် မျဉ်းကွေးပုံစံ ဆက်တိုက် နေထိုင်ကြပြီး ယနေ့ခေတ် ထိုင်းနိုင်ငံ၊ လာအိုနိုင်ငံနှင့် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတို့ ဆုံစည်းရာ အနောက်မြောက်ပိုင်းမှ ဗီယက်နမ်အရှေ့တောင်ပိုင်း မဲခေါင်မြစ်ဝအထိ တိုင်အောင် နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ ဒုတိယလူဦးရေ အများဆုံး လူနည်းစုလူမျိုးစုမှာ ဗီယက်နမ်လူမျိုးများ ဖြစ်ပြီး ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် ၁၆,၀၀၀ ခန့် ရှိကာ နိုင်ငံ၏ အရှေ့တောင်ပိုင်း မဲခေါင်မြစ်ဝှမ်းနှင့် ကပ်လျှက် ပြည်နယ်များတွင် နေထိုင်ကြသည်။ ဗီယက်နမ်ဘာသာစကားအား မွန်-ခမာ ဘာသာစကားအဖြစ် သတ်မှတ်ထားသော်လည်း ထိုလူမျိုးနှစ်စုမှာ ယဉ်ကျေးမှုအားဖြင့် ဆက်နွယ်မှု လွန်စွာနည်းပါးပြီး အစောပိုင်း ခမာလူမျိုးများမှာ အိန္ဒိယ ယဉ်ကျေးမှု ရပ်ဝန်း၏ လွှမ်းမိုးမှုကို ခံခဲ့ကြရပြီး ဗီယက်နမ်တို့မှာ တရုတ်ယဉ်ကျေးမှု ရပ်ဝန်း၏ တစ်စိတ်တဒေသ ဖြစ်သည်။<ref name="David Chandler 2000">{{cite book |author=Chandler, David |title=A History of Cambodia |publisher=Westview Press|date=2000}}</ref> ခမာလူမျိုးနှင့် ဗီယက်နမ်လူမျိုးတို့အကြား လူမျိုးရေး တင်းမာမှုမှာ အန်ကောခေတ်အလွန် (၁၆ ရာစုမှ ၁၉ ရာစုအတွင်း) မှစ၍ ခြေရာခံနိုင်ပြီး ထိုအချိန်အတွင်းတွင် တိုင်းပြည်သစ်ဖြစ်သော ဗီယက်နမ် နှင့် ထိုင်းတို့သည် အင်အားနည်းပါးလာသော အန်ကောခေတ်လွန် ကမ္ဘောဒီယားနိုင်ငံအား လက်အောက်ခံဖြစ်ရန် ကြိုးစားကြပြီး အင်ဒိုချိုင်းနားကို ထိရောက်စွာ လွှမ်းမိုးနိုင်ခဲ့ကြသည်။<ref name="David Chandler 2000" /> ကမ္ဘောဒီးယား တရုတ်လူမျိုးတို့မှာ လူဦးရေ၏ ၀.၁% ခန့်မျှသာ ရှိသည်။<ref name="Birth Rate">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2054rank.html?countryName=Cambodia&countryCode=cb&regionCode=eas&rank=57#cb |title=Birth Rate |work=CIA – The World Factbook |publisher=Cia.gov |access-date=15 March 2013 |accessdate=26 August 2021 |archivedate=23 February 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190223211514/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2054rank.html?countryName=Cambodia&countryCode=cb&regionCode=eas&rank=57#cb }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.nationmaster.com/graph/peo_eth_gro-people-ethnic-groups |title=Ethnic groups statistics – countries compared |publisher=Nationmaster |access-date=2 September 2012}}</ref> တရုတ်လူမျိုး အများစုမှာ ၁၉ ရာစုနှင့် ၂၀ ရာစုအတွင်း ပြင်သစ်အစောင့်အရှောက်အခံ နယ်မြေအဖြစ် ရှိစဉ်က ကုန်သွယ်ရေးနှင့် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေး အခွင့်အလမ်းများကြောင့် လာရောက်အခြေချခဲ့ကြသောသူတို့၏ မျိုးဆက်များ ဖြစ်သည်။ အများစုမှာ မြို့ပြတွင် နေထိုင်ကြပြီး ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေး လုပ်ငန်းကို အဓိက လုပ်ကိုင်ကြသည်။ တောင်ကုန်းများပေါ်တွင် နေထိုင်ကြသော ဒေသရင်း လူမျိုးစုများကို စုပေါင်း၍ မွန်တက်နတ်ဒ် သို့မဟုတ် ခမာလိုး ဟု ခေါ်ဆိုကြပြီး "ကုန်းမြင့်ခမာ" ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ သူတို့သည် ကျောက်ခေတ်သစ် တရုတ်ပြည်တောင်ပိုင်းမှ ပြောင်းရွှေ့လာသော မွန်-ခမာစကားပြောသူ တို့မှ ဆင်းသက်လာသူများ နှင့် ပြင်ပကို စိတ်မဝင်စားသော အရှေ့တောင်အာရှရှိ အောစထရိုနီးရှန်း စကားပြောသူတို့မှ ဆင်းသက်လာသူများ ဖြစ်သည်။ ကုန်းမြင့်များပေါ်တွင် သီးခြားနေထိုင်ကြသောကြောင့် ခမားလိုး လူမျိုး အုပ်စုများမှာ သူတို့၏ ဝမ်းကွဲများဖြစ်ကြသော ခမာများကဲ့သို့ အိန္ဒိယ လွှမ်းမိုးမှု မခံရဘဲ အကျိုးဆက်အားဖြင့် ယနေ့ခေတ် ခမာလူမျိုးများနှင့် ယဉ်ကျေးမှုအားဖြင့် ဝေးကွာကြသည့် အပြင် အချင်းချင်းလည်း ယဉ်ကျေးမှုအားဖြင့် ဝေးကွာကြပြီး အိန္ဒိယတို့နှင့် မထိတွေ့မီ အချိန်က ရိုးရာနှင့် ယုံကြည်မှဒ အများအပြားကို လေ့လာတွေ့ရှိရသည်။ ချမ်လူမျိုးတို့သည် ယနေ့ခေတ် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ၏ အလယ်ပိုင်းနှင့် တောင်ပိုင်း ကမ်းရိုးတန်းတွင် ယခင်က တည်ရှိခဲ့ပြီး ခမာအင်ပိုင်ယာ၏ ပြိုင်ဖက် ဖြစ်သော ချမ်ပါးပြည်ရှိ အော်စထရိုနီးရှန်းလူမျိုးများမှ ဆင်းသက်လာသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားရှိ ချမ်လူမျိုး ဦးရေမှာ တစ်သန်းအောက်သာ ရှိပြီး နိုင်ငံ၏ အရှေ့တောင်ပိုင်းတွင် သီးခြားရွာများ ဖြင့် နေထိုင်ကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားရှိ ချမ်လူမျိုး အားလုံး နီးပါးမှာ မွတ်ဆလင်များ ဖြစ်သည်။ ===လူဦးရေ အများဆုံးဒေသများ=== {{ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံရှိ အကြီးဆုံး မြို့ကြီးများ}} ===ဘာသာစကား=== ခမာဘာသာစကားသည် အော်စထရိုအေးရှားတစ် ဘာသာစကားအုပ်စု၏ မွန်-ခမာ ဘာသာစကားမိသားစုဝင် ဖြစ်သည်။ ယခင်က အင်ဒိုချိုင်းနား၏ အစိုးရသုံး ဘာသာစကားဖြစ်သော ပြင်သစ်ဘာသာစကားကို အသက်အရွယ်ကြီးသော ကမ္ဘောဒီးယားလူမျိုးတို့ ပြောဆိုရာတွင် အသုံးပြုဆဲဖြစ်ပြီး ပြင်သစ်အစိုးရ ထောက်ပံ့ထားသော အချို့သော ကျောင်းများနှင့် တက္ကသိုလ်များတွင် သင်ကြားသည့် ဘာသာစကား အဖြစ် အသုံးပြုကြသည်။ ပြင်သစ်ဘာသာစကားဖြင့် ထုတ်ဝေသော သတင်းစာရှိပြီး အချို့သော ရုပ်မြင်သံကြား ချန်နယ်များမှာ ပြင်သစ်ဘာသာစကားဖြင့် ဖမ်းယူကြည့်ရှု နိုင်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ပြင်သစ်စကား အသုံးပြုသော လာဖရန်ကိုဖုန်းနီ နိုင်ငံများ အဖွဲ့ ၏ အဖွဲ့ဝင် ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံ၏ ကိုလိုနီခေတ်က အကြွင်းအကျန် အဖြစ် ကမ္ဘောဒီးယား ပြင်သစ်ဘာသာစကားကို ကမ္ဘောဒီးယားတွင် တွေ့ရသော ပြင်သစ်ဘာသာစကား မျိုးကွဲ ဖြစ်ပြီး အစိုးရဌာနများတွင် တစ်ခါတစ်ရံ အသုံးပြုကာ အထူးသဖြင့် တရားရုံးများတွင် အသုံးပြုကြသည်။ ၁၉၉၃ ခုနှစ်မှစ၍ အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကား အသုံးပြုမှု မြင့်တက်လာပြီး အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားသည် ပြင်သစ်စကားအား အဓိကဘာသာစကား အဖြစ် အသုံးပြုခြင်းမှ အစားထိုး ဝင်ရောက် လာခဲ့သည်။ အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားကို တက္ကသိုလ်အချို့တွင် ကျယ်ပြန့်စွာ သင်ကြားကြပြီး အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေမှုများလည်း သိသာစွာရှိကာ လမ်းညွှန်ဆိုင်းဘုတ်များမှာ ခမာ နှင့် အင်္ဂလိပ် ၂ ဘာသာဖြင့် ရေးသားထားကြသည်။<ref>{{cite web |url=http://news.xinhuanet.com/english2010/culture/2010-06/30/c_13377375.htm |title=U.S. helps English program for poor Cambodian students |publisher=News.xinhuanet.com |date=30 June 2010 |access-date=16 March 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131105013936/http://news.xinhuanet.com/english2010/culture/2010-06/30/c_13377375.htm |archive-date=5 November 2013}}</ref> ထိုသို့ ပြောင်းလဲလာမှုကြောင့် ယခုအခါ ကမ္ဘောဒီးယား၏ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးတွင် အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားအား များသောအားဖြင့် အသုံးပြုလာကြကာ တံဆိပ်ခေါင်းပေါ်ရှိ ပြင်သစ်ဘာသာစကား နေရာတွင်လည်း အစားထိုးလာခဲ့ပြီး ၂၀၀၂ ခုနှစ်မှစ၍ ကမ္ဘောဒီးယား ငွေစက္ကူများပေါ်တွင်လည်း ပြင်သစ်ဘာသာစကား အစား အစားထိုးလာခဲ့သည်။<ref>{{Citation |last=Igawa |first=Koji |date=2008 |title=English Language and its Education in Cambodia, a Country in Transition |url=https://www.shitennoji.ac.jp/ibu/images/toshokan/kiyo46-20.pdf |language=en |volume=46 |pages=343–369 |access-date=20 December 2016 |work=Shitennōji daigaku kiyō}}</ref> ခမာစာလုံးများသည် တောင်အိန္ဒိယရှိ ပါလဝါ စာလုံးများမှ ဆင်းသက်လာခြင်း ဖြစ်သည်။ === ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှု=== [[File:Pchum Ben Khmer.png|thumb|right|ပက်ချ်ဘန် သို့မဟုတ် ဘိုးစဉ်ဘောင်ဆက်နေ့ ဆိုသည်မှာ ခမာဗုဒ္ဓဘာသာတို့၏ အရေးပါသော ဘာသာရေး ပွဲတော်တစ်ခု ဖြစ်သည်။]] ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာသည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံတော် ဘာသာ ဖြစ်ပြီး လူဦးရေ၏ ၉၅ ရာခိုင်နှုန်းကျော် ကိုးကွယ်ကြကာ နိုင်ငံအတွင်း ဘုန်းကြီးကျောင်း ပုထိုးပေါင်း ၄,၃၉၂ ခုခန့်မျှ ရှိသည်။<ref>{{cite web|url=https://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2010/148861.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20101123110848/http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2010/148861.htm |url-status=dead |archive-date=23 November 2010 |title=Cambodia |publisher=State.gov |access-date=15 March 2013}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယား၏ ဗုဒ္ဓဘာသာကို ဟိန္ဒူဘာသာ နှင့် ရိုးရာနတ်ကိုးကွယ်မှု တို့မှ နက်ရှိုင်းစွာ လွှမ်းမိုးမှု ရှိသည်။ နတ်တို့နှင့် လူ့အဖွဲ့အစည်းတို့ နီးကပ်သော အပြန်အလှန် ဆက်ဆံမှု ရှိခြင်း၊ မကောင်းသောကံများကို မောင်းထုတ်ခြင်းဖြင့် လိုရာဆန္ဒပြည့်စေခြင်း၊ ကံကောင်းမှုကို ဆွဲဆောင် ညှို့ယူခြင်း နှင့် "ဘာရိုမေး" နတ်တို့ကဲ့သို့သော နတ်များဖြင့် ထိတွေ့ခြင်းဖြင့် လူတစ်ဦး၏ ဘဝကို ချုပ်ကိုင်နိုင်ခြင်း စသည်တို့သည် ရိုးရာကိုးကွယ်မှုတို့မှ မြစ်ဖျားခံသည်။ ဟိန္ဒူဘာသာသည် ပဉ္စလက်ဆန်သော အပြုအမူများ ဖြစ်သည့် တန်ထရစ်ဝါဒ မှ လွဲ၍ အနည်းငယ်မျှသာ ခြေရာလက်ရာ ကျန်ခဲ့ပြီး ဟိန္ဒူနတ်ဘုရားများမှာ နတ်များနှင့် ပေါင်းစည်းသွားကြသည်။ (ဥပမာအားဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယား၏ "နိတနတ်" ဖြစ်သော "ရီမော" သည် ဟိန္ဒူနတ်ဘုရားမ ကာလီမယ်တော်၏ ခေတ်သစ် ပုံသဏ္ဍန် ဖြစ်သည်။ မဟာယန ဗုဒ္ဓဘာသာမှာ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံရှိ တရုတ်နှင့် ဗီယက်နမ်လူမျိုး အများစု ကိုးကွယ်ရာ ဘာသာ ဖြစ်သည်။ အခြားသော ဘာသာရေး အပြုအမူများဖြစ်သည့် တရုတ်ဒဏ္ဍာရီလာ သူရဲကောင်းများ နှင့် ဘိုးဘွားများကို အရိုအသေပေးခြင်း၊ ကွန်ဖြူးရှပ် ဘာသာ၊ တာအိုဘာသာ တို့ကိုလည်း တရုတ်ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့် ရောနှော ကိုးကွယ်ကြသည်။ အစ္စလာမ်ဘာသာ ကိုးကွယ်သူမှာ လူဦးရေ၏ ၂% မျှ ရှိပြီး ပုံစံသုံးမျိုး ရှိကာ ပုံစံနှစ်မျိုးကို ချမ်လူမျိုးများမှ ကျင့်သုံးကိုးကွယ်ကြပြီး တတိယတစ်မျိုးကို နိုင်ငံအတွင်း မျိုးဆက်ပေါင်း များစွာ နေထိုင်လာခဲ့ကြသော မလေးလူမျိုးတို့၏ မျိုးဆက်များမှ ကိုးကွယ်ကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားရှိ မွတ်ဆလင် ဘာသာဝင်တို့၏ ၈၀% မှာ ချမ်လူမျိုးများ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.khmertimeskh.com/news/13400/ramadan-ends-friday-evening/|title=Ramadan Ends Friday Evening|work=Khmer Times}}</ref> ===ကျန်းမာရေး=== [[File:Defense.gov photo essay 120801-O-ZZ999-011.jpg|thumb|ကမ္ဘောဒီးယား ဆေးကျောင်းသားများ ခွဲစိတ်ကုသမှုကို ကြည့်ရှုနေကြပုံ]] ၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ လူတစ်ဦးချင်း ပျမ်းမျှသက်တမ်းမှာ ၇၅ နှစ် ဖြစ်ပြီး <ref>{{cite web|url=https://www.khmertimeskh.com/50808278/life-expectancy-increases-to-75-years/ |title=Life expectancy increases to 75 years |publisher= General Population Census of Cambodia 2019 |access-date=29 January 2021}}</ref> ၁၉၉၅ ခုနှစ် ပျမ်းမျှ သက်တမ်း ၅၅ နှစ်မှ ကြီးမားစွာ တိုးတက်ပြောင်းလဲလာခြင်း ဖြစ်သည်။<ref>{{Cite web|url=https://www.google.com/publicdata/explore?ds=d5bncppjof8f9_&met_y=sp_dyn_le00_in&dl=en#!ctype=l&strail=false&bcs=d&nselm=h&met_y=sp_dyn_le00_in&scale_y=lin&ind_y=false&rdim=region&idim=country:KHM&ifdim=region&dl=en&ind=false|title=World Development Indicators – Google Public Data Explorer|website=www.google.com|access-date=21 May 2018}}</ref> ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုကို အစိုးရ နှင့် ပုဂ္ဂလိက တို့မှ ဝန်ဆောင်မှု ပေးကြပြီး သုတေသန စစ်တမ်းများအရ ကမ္ဘောဒီးယား ကျေးလက်ဒေသတွင် ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုဆိုင်ရာ ဝန်ဆောင်မှုများ ကို လက်ခံမှု တိုးတက်လာရခြင်းမှာ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုပေးသူများအား ယုံကြည်မှုကြောင့်ဟု တွေ့ရှိရသည်။<ref>{{cite journal|last=Ozawa|first=Sachiko|author2=Damian Walker|title=Comparison Of Trust In Public Vs Private Health Care Providers In Rural Cambodia|journal=Health Policy Plan|year=2011|volume=26|issue=Suppl 1|pages=i20 – i29|url=http://www.futurehealthsystems.org/publications/comparison-of-trust-in-public-vs-private-health-care-provide.html|access-date=26 May 2012|doi=10.1093/heapol/czr045|pmid=21729914|doi-access=free}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121111133748/http://www.futurehealthsystems.org/publications/comparison-of-trust-in-public-vs-private-health-care-provide.html |date=11 November 2012 }}</ref> အစိုးရသည် အိတ်ချ်အိုင်ဗွီ/အေအိုင်ဒီအက်စ်၊ ငှက်ဖျားနှင့် အခြား ရောဂါများနှင့် ပတ်သက်သော အသိပညာကို ပွင့်လင်းတိုးတက်စေခြင်းဖြင့် ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှု၏ အရည်အသွေးကို တိုးမြင့်စေရန် ကြံစည်ထားသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ မွေးကင်းစကလေး သေဆုံးနှုန်းမှာ ၁၉၉၈ ခုနှစ်တွင် ကလေးငယ် ၁၀၀၀ လျှင် ၈၆ ဦးမျှ ရှိရာမှ ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် ၂၄ ဦး အထိ ကျဆင်းသွားခဲ့သည်။<ref>{{cite news|url=https://data.worldbank.org/indicator/SP.DYN.IMRT.IN?end=2018&locations=KH&start=1975&view=chart|title=Mortality rate, infant (per 1,000 live births) – Cambodia|date=7 June 2020|publisher=World Bank}}</ref> အဆိုးရွားဆုံး ကျန်းမာရေး ညွှန်းကိန်းရှိသော ရတနဂီရိပြည်နယ်တွင် အသက် ၅ နှစ်မတိုင်မီတွင် ကလေးငယ် ၂၂.၉% မျှ သေဆုံးကြသည်။<ref>[http://www.methodfinder.com/wfpatlas/index.php?page=03&lang=e "National Child Mortality and Malnutrition (Food Insecurity Outcome) Maps"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171010190629/http://www.methodfinder.com/wfpatlas/index.php?page=03&lang=e |date=10 October 2017 }}. UN World Food Programme. Retrieved 4 May 2008.</ref> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် မြေမြှုပ်မိုင်း အများဆုံးသော နိုင်ငံများတွင် တစ်ခု အပါအဝင် ဖြစ်သည်။ ခန့်မှန်းချက်အချို့အရ မပေါက်ကွဲသေးသော မြေမြှုပ်မိုင်းများကြောင့် ၁၉၇၀ ခုနှစ်မှစ၍ အရပ်သား ၆၀,၀၀၀ ကျော် သေဆုံးခဲ့ရပြီး ထောင်ပေါင်းများစွာမှာ လက်ပြတ်ခြေပြတ်ဖြစ်ခြင်း နှင့် ဒဏ်ရာရခြင်း တို့ ခံခဲ့ကြရသည်။<ref name="PBSORG">PBS.org (25 July 2003). [https://www.pbs.org/wnet/religionandethics/week647/cover.html ''Cambodia Land Mines''] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20041209070351/https://www.pbs.org/wnet/religionandethics/week647/cover.html |date=9 December 2004 }}</ref> မြေမြှုပ်မိုင်းကြောင့် သေဆုံးကြောင်း သိရှိရသည့် လူအရေအတွက်မှာ ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် ၈၀၀ မျှ ရှိရာမှ ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် ၁၁၁ ဦး သို့ သိသာထင်ရှားစွာ ကျဆင်းသွားခဲ့သည်။<ref>{{cite news|last1=ZSOMBOR|first1=PETER|title=Landmine, Unexploded Ordnance Deaths Drop by Half in 2013|url=http://www.cambodiadaily.com/archives/landmine-unexploded-ordnance-deaths-drop-by-half-in-2013-52085/|access-date=23 October 2014|work=The Cambodia Daily|date=13 February 2014|accessdate=28 August 2021|archivedate=6 July 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150706225418/https://www.cambodiadaily.com/archives/landmine-unexploded-ordnance-deaths-drop-by-half-in-2013-52085/}}</ref> မြေမြှုပ်မိုင်းကြောင့် အသက်မသေသော လူကြီးများမှာ လက်ခြေ တစ်ခု သို့မဟုတ် တစ်ခုထက်ပို၍ ဖြတ်တောက်ကြရကာ ဆက်လက်ရှင်သန်နိုင်ရန် အတွက် တောင်းရမ်းစားသောက် ကြရသည်။<ref name="PBSORG" /> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသည် ၂၀၂၀ ခုနှစ်တွင် မြေမြှုပ်မိုင်း ကင်းစင်လိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်ရသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.khmertimeskh.com/news/1976/landmine-casualties-increase-in-2014/|title=Landmine Casualties Increase in 2014|work=KhmerTimes – News Portal Cambodia -|access-date=28 October 2014}}</ref> သို့သော်လည်း လူမှုရေးနှင့် စီးပွားရေးဆိုင်ရာ သက်ရောက်မှု ကျန်ရစ်ခြင်းအတွက် မိဘမဲ့ဖြစ်ခြင်း နှင့် လူ ၂၉၀တွင် တစ်ဦးမျှ လက်ပြတ်ခြေပြတ် ဖြစ်နေခြင်းမှာ <ref>{{cite news|last1=Coomes|first1=Phil|title=Tackling the hidden weapons left behind|url=https://www.bbc.com/news/in-pictures-26865946|access-date=23 October 2014|work=BBC News|agency=BBC|date=3 April 2014}}</ref> လာမည့်နှစ်များတွင် ကမ္ဘောဒီးယားအား ဆက်လက် သက်ရောက်မှု ရှိနေနိုင်သေးသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် မြေမြှုပ်မိုင်း နှင့် လက်နက်ခဲယမ်း ပေါက်ကွဲမှု များကြောင့် ၁၉၇၉ ခုနှစ်မှ ၂၀၁၃ ခုနှစ်အတွင်း ဒဏ်ရာရရှိသူ ၄၄,၆၃၀ ဦးမျှ ရှိကြောင်း ကမ္ဘောဒီးယား မိုင်း/ယူအိတ်စ်အို ခံရသူ အချက်အလက်စနစ် အရ သိရသည်။<ref>Moss, Rebecca (25 June 2015) [http://m.phnompenhpost.com/national/disability-survey-underscores-war-legacy Disability survey underscores war legacy]. Phnompenh Post.</ref> ===ပညာရေး=== ပညာရေး၊ လူငယ် နှင့် အားကစား ဝန်ကြီးဌာနသည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ ပညာရေးနှင့် ပတ်သက်သော တစ်နိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ပေါ်လစီနှင့် စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းများကို ချမှတ်ရန် တာဝန်ရှိသော ဌာန ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ပညာရေး စနစ်မှ အလွန်ပင် ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု အားနည်းပြီး အစိုးရ၏ အဆင့် ၃ ခု ဖြစ်သော ဗဟို၊ ပြည်နယ် နှင့် ခရိုင် ဆိုင်ရာ အဆင့်တို့သည် စီမံခန့်ခွဲမှု အတွက် အသီးသီး တာဝန်ရှိကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေသည် ၉ နှစ် အထိ မသင်မနေရ အခမဲ့ ပညာရေး စနှစ်ကို အားပေးအားမြှောက် ပြုထားပြီး အခြေခံ အရည်အသွေးရှိ ပညာရေး အတွက် လူတိုင်း အခွင့်အရေးကို အာမခံပေးထားသည်။ [[File:Institute of Foreign Languages.jpg|thumb|left|ဖနွမ်းပင် တော်ဝင် တက္ကသိုလ်၏ နိုင်ငံခြားဘာသာ အင်စတီကျု]] ၂၀၁၉ ခုနှစ် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ လူဦးရေစာရင်း အရ လူဦးရေ၏ ၈၈.၅ % သည် စာတတ်မြောက်သည်ဟု ခန့်မှန်းထားသည်။ (အမျိုးသား ၉၁.၁% နှင့် အမျိုးသမီး ၈၆.၂%) <ref name="Census 2019" /> လူငယ်ယောက်ျားလေး အသက် ၁၅ နှစ်မှ ၂၄ နှစ် အတွင်းတွင် စာတတ်မြောက်မှုနှုန်းသည် ၈၉% ပြီး အမျိုးသမီးမှာ ၈၆% ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.unicef.org/infobycountry/cambodia_statistics.html |title=UNICEF – Cambodia – Statistics |publisher=Unicef.org |access-date=16 March 2013 |accessdate=5 September 2021 |archivedate=2 April 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130402220546/http://www.unicef.org/infobycountry/cambodia_statistics.html }}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ပညာရေးစနစ်သည် စိမ်ခေါ်မှုများစွာနှင့် ရင်ဆိုင်နေရဆဲ ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း ယခင်နှစ်များအတွင်းက သိသာစွာ တိုးတက်မှုများ ပြသလာပြီး အထူးသဖြင့် မူလတန်းကျောင်းသား ကျောင်းအပ်မှုနှုန်း မြင့်မားလာခြင်း၊ ပရိုဂရမ်ပေါ် အခြေခံသော ဘတ်ဂျက်ကို စတင်ကျင့်သုံးခြင်း၊ ဖွံ့ဖြိုးမှု ပုံမှန်မဟုတ်သော ကလေးငယ်များ ပညာသင်ယူခွင့်ရနိုင်ရန် အတွက် ပေါ်လစီ များကို အကောင်အထည်ဖော်နိုင်ခဲ့ခြင်း တို့ ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံအနေဖြင့် သက်မွေးပညာသင်ကြားမှုတွင်လည်း ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု များစွာ ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး အထူးသဖြင့် ကျေးလက်ဒေသတွင် ဖြစ်ကာ ဆင်းရဲမွဲတေမှုနှင့် အလုပ်လက်မဲ့ ပြဿနာများကို ဖြေရှင်းရန် အတွက် ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite web|url=http://www.unevoc.unesco.org/worldtvetdatabase1.php?ct=KHM|title=Cambodia on UNESCO-UNEVOC|access-date=28 October 2014}}</ref><ref>[http://www.ntb.gov.kh/tvet/policy/NTDP2008.pdf Cambodia National TVET development Plan −2008]. (PDF) . Retrieved on 5 July 2015.</ref> ကမ္ဘောဒီးယားရှိ နာမည်ကျော်ကြား လူကြိုက်အများဆုံး တက္ကသိုလ်နှစ်ခုသည် ဖနွမ်းပင်တွင် ရှိသည်။ ရိုးရာအားဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ပညာရေးမှာ ဝပ် ဟု ခေါ်သော ဗုဒ္ဓဘာသာ ဘုန်းကြီးကျောင်းများမှ သင်ကြားပေးကြပြီး ပညာရေးကို ယောက်ျားလေးများအတွက်သာ သီးသန့်သင်ကြားပေးလေ့ ရှိသည်။ <ref>[https://web.archive.org/web/20090218125514/http://culturalprofiles.net/Cambodia/Directories/Cambodia_Cultural_Profile/-36.html The Cambodia Cultural Profile. Education]. culturalprofiles.net</ref> သို့သော်လည်း ခမာနီ အစိုးရလက်ထက်တွင် ပညာရေးသည် သိသာစွာ ဆုတ်ယုတ်သွားခဲ့သည်။ ထို့ပြင် ကလေးများကို အလုပ်စေခိုင်းမှုများကြောင့်လည်း ပညာရေးတွင် သိသာစွာ ဆုတ်ယုတ်မှုများ ရှိသည်။ ကင်မ် (၂၀၁၁) ၏ လေ့လာမှုအရ အလုပ်လုပ်နေကြသော ကလေးအများစုမှာ ကျောင်းအပ်ကြသော်လည်း သူတို့၏ အလုပ်ကြောင့် ကျောင်းအပ်နောက်ကျမှုများ ရှိပြီး သူတို့၏ သင်ကြားရေးအတွက် အနှုတ်သဘောဆောင်သော ရိုက်ခတ်မှု ဖြစ်စေခဲ့ကာ ကျောင်းထွက်နှုန်းကိုလည်း မြင့်မားစေခဲ့သည်။ <ref>{{Cite journal|date=1 September 2011|title=Child labour, education policy and governance in Cambodia|journal=International Journal of Educational Development|language=en|volume=31|issue=5|pages=496–504|doi=10.1016/j.ijedudev.2011.03.002|issn=0738-0593|last1=Kim|first1=Chae-Young}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံရှိ မူလတန်းကျောင်းသားများ၏ ကျောင်းတွင် စွမ်းဆောင်နိုင်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ သုတေသနများအရ သိရသည်မှာ မိဘတို့၏ သဘောထားနှင့် ယုံကြည်မှုတို့က အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ကြောင်း တွေ့ရသည်။ <ref>{{cite journal | last1 = Eng | first1 = S | year = 2013 | title = Cambodian Early Adolescents' Academic Achievement The Role of Social Capital | url = https://archive.org/details/sim_journal-of-early-adolescence_2013-04_33_3/page/378 | journal = The Journal of Early Adolescence | volume = 33 | issue = 3| pages = 378–403 | doi=10.1177/0272431612441069| s2cid = 145561471 }}</ref> ထိုလေ့လာမှုအရ တွေ့ရသည်မှာ အထူးသဖြင့် ကလေးများ၏ ညံ့ဖျင်းမှုသည် မိဘများမှ ကံကိုသာ ပုံချတတ်သော အယူအဆ ပြင်းထန်မှုနှင့် ဆက်စပ်ကြောင်း တွေ့ရသည်။ (လူ၏ ခွန်အားသည် ကံကို မပြောင်းလဲနိုင်ဟု ယုံကြည်ခြင်းမျိုး ဖြစ်သည်။) ခြုံငုံ၍ ကြည့်မည် ဆိုပါက ထိုလေ့လာမှုက ပြသနေသည်မှာ ပညာရေးတွင် ထူးချွန်မှုနှင့် ပတ်သက်၍ မိဘတို့၏ သဘောထားနှင့် ယုံကြည်မှုသည် ဗဟိုချက် ဖြစ်ကြောင်း တွေ့ရသည်။ ===ရာဇဝတ်မှု=== ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ လူသတ်မှုနှုန်းမှာ လူဦးရေ ၁၀၀,၀၀၀ လျှင် ၂.၄ ဦး မျှ ရှိသည်။ <ref name=UNODC>{{cite web|url=https://www.unodc.org/gsh/en/index.html|title=UNODC: Global Study on Homicide|publisher=unodc.org}}</ref> ပြည့်တန်ဆာ လုပ်ငန်းသည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတွင် တရားမဝင်လုပ်ငန်း ဖြစ်သော်လည်း နေရာအနှံ့အပြားတွင် တွေ့ရသည်။ ၁၉၉၃ ခုတွင် အမျိုးသမီးများအား ပြည့်တန်ဆာ လုပ်ငန်းနှင့် ပတ်သက်၍ အင်တာဗျူး အစီအစဉ်တွင် လေးပုံသုံးပုံမျှသော အင်တာဗျူး ဖြေကြားသူတို့ အနေနှင့် ပြည့်တန်ဆာ လုပ်ငန်းကို လူမှုရေး သတ်မှတ်ချက် တစ်ခုနှင့် အသက်မွေးဝမ်းကြောင်း အလုပ်တစ်ခု အဖြစ်သာ ရှုမြင်ကြပြီး ရှက်စရာ မဟုတ်ဟု ခံစားကြသည်။ <ref name="Barry 1" /> ထိုနှစ်တွင်ပင် ကမ္ဘောဒီးယား၌ လိင်လုပ်သား ၁၀၀,၀၀၀ မျှ ရှိသည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။ <ref name="Barry 1">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=p8N-zQGWVf8C&pg=PA137 |page=137|title=The Prostitution of Sexuality |first=Kathleen |last=Barry |publisher=NYU Press |year=1996 |isbn=978-0-8147-1277-1 }}</ref> ၂၀၁၉ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၁၈ ရက်တွင် ဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန်သည် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာန အနေနှင့် အွန်လိုင်းလောင်းကစားလိုင်စင် အသစ်များ ထုတ်ပေးခြင်းမှ တားမြစ်သော အမိန့်ကြော်ငြာစာကို လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ပြီး လက်ရှိ အော်ပရေတာများအနေနှင့် လိုင်စင်သက်တမ်း ကုန်ဆုံးသည် အထိသာ လုပ်ငန်း ဆောင်ရွက်ခွင့် ရရှိကြမည် ဖြစ်သည်။ အမိန့်ကြော်ငြာစာအရ "အချို့သော နိုင်ငံခြားသားများသည် ထိုသို့သော လောင်းကစား ပုံစံကို အသုံးပြု၍ ပြည်တွင်းနှင့် ပြည်ပမှ သားကောင်များကို လိမ်လည်လှည့်ဖြားကြသည်။" ဆိုသော အချက်ကို ပေါ်လစီအသစ် ထုတ်ပြန်ရခြင်း အကြောင်းအဖြစ် ဖော်ပြထားသည်။ <ref>{{cite web |last1=Narim |first1=Khuon |title=Online, arcade gambling banned by PM |url=https://www.khmertimeskh.com/50634805/online-arcade-gambling-banned/ |website=Khmer Times |access-date=20 August 2019 |date=18 August 2019}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသည် အမိန့်ကြော်ငြာစာအသစ် မထုတ်ပြန်ခင် အချိန် အထိ ထိုသို့သော လိုင်စင်ပေါင်း ၁၅၀ ကျော်ကို ထုတ်ပေးထားခဲ့သည်။ <ref>{{cite web |title=Cambodia to ban online gambling |url=https://www.igamingbusiness.com/news/cambodia-ban-online-gambling |website=iGaming Business |access-date=20 August 2019 |language=en |date=19 August 2019 |archive-date=20 August 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190820024631/https://www.igamingbusiness.com/news/cambodia-ban-online-gambling |url-status=dead |accessdate=6 September 2021 |archivedate=20 August 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190820024631/https://www.igamingbusiness.com/news/cambodia-ban-online-gambling }}</ref> == ယဉ်ကျေးမှု == [[File:Vorvong-Sorvong-tale-Pavie9.jpg|thumb|ဗော်ဗောင်း နှင့် ဆော်ဗောင်းတို့၏ ပုံပြင်ကို ၁၉ ရာစု ခြယ်မှုန်း ပြသထားပုံ]] ကမ္ဘောဒီးယားတို့၏ ယဉ်ကျေးမှုသည် အကြောင်းအရာများစွာ ပေါင်းစည်းခြင်းမှ ဖြစ်ပေါ်လာပြီး ထိုအကြောင်းအရာများထဲတွင် ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာ၊ ဟိန္ဒူဘာသာ၊ ပြင်သစ်ကိုလိုနီစနစ် နှင့် အန်ကော ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ယနေ့ခေတ် လွှမ်းခြုံဆက်စပ်နေသော ကမ္ဘာ တို့ ပါဝင်ကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် အနုပညာ ဝန်ကြီးဌာနသည် ကမ္ဘောဒီးယား ယဉ်ကျေးမှု တိုးတက်မြှင့်တင်ရန် အတွက် တာဝန်ရှိသော ဌာန ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား၏ ယဉ်ကျေးမှုသည် ကမ္ဘောဒီးယားရှိ လူအများစုဖြစ်သော မြေနိမ့်ပိုင်း လူမျိုးတို့၏ ယဉ်ကျေးမှုသာ ပါဝင်သည် မဟုတ်ပဲ ယဉ်ကျေးမှုအရ သီးသန့်ထင်ရှားသော တောင်ကုန်းနေ လူမျိုးစု ၂၀ တို့၏ ယဉ်ကျေးမှုလည်း ပါဝင်သည်။ ထိုလူမျိုးစု ၂၀ တို့အား ခမာလိုး ဟု နိုဒွမ်သီဟာနုမှ နာမည်ပေးခဲ့ပြီး တောင်ကုန်းနှင့် မြေနိမ့်ပိုင်း လူမျိုးတို့အကြား ညီညွတ်မှု ရရှိစေရန် ရည်ရွယ် သုံးနှုန်းခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ ကျေးလက်နေ ကမ္ဘောဒီးယား ပြည်သူတို့သည် ခရာမာဟု ခေါ်သော ခေါင်းစည်းကို ဝတ်ဆင်ကြပြီး ထိုခေါင်းစည်းမှာ ကမ္ဘောဒီးယား ဝတ်စားဆင်ယင်မှု၏ သီးသန့်ထင်ရှားသော အဝတ်အစားဖြစ်သည်။ ဆမ်ပြာ ဟု ခေါ်သော လက်အုပ်ချီ နှုတ်ဆက်ခြင်းမှာ ကမ္ဘောဒီးယားတို့၏ ရိုးရာ အရ အခြားသူအား နှုတ်ဆက်ခြင်း သို့မဟုတ် လေးစားသမှု ပြသခြင်း ဖြစ်သည်။ ခမာ ယဉ်ကျေးမှုကို ခမာအင်ပိုင်ယာမှ ဖော်ထုတ်၍ ပြန့်နှံ့စေခဲ့ပြီး ၎င်းတို့တွင် ထင်ရှားသော အကပုံစံ၊ ဗိသုကာပညာ နှင့် ပန်းပုပညာတို့ ပါဝင်ကာ ၎င်းတို့ကို အိမ်နီးချင်းများ ဖြစ်သော လောနိုင်ငံ နှင့် ထိုင်းနိုင်ငံ တို့နှင့် ယဉ်ကျေးမှု တလျှောက် ဖလှယ်ခဲ့ကြသည်။ အန်းကောဝပ် (အန်းကောဆိုသည်မှာ မြို့တော် ဝပ် ဆိုသည်မှာ ပုထိုး ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။) ဆိုသည်မှာ အန်းကောခေတ်မှ ခမာ ဗိသုကာပညာ၏ အကောင်းဆုံး ထိန်းသိမ်း ထားနိုင်ခဲ့သော ဥပမာ ဖြစ်ပြီး ထိုဒေသအတွင်းနှင့် ထိုဒေသဝန်းကျင်တွင် ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သော အခြားသော ပုထိုးရာပေါင်းများစွာလည်း အပါအဝင် ဖြစ်သည်။ ရိုးရာအားဖြင့် ခမာလူမျိုးတို့သည် အချက်အလက်များကို ထန်းရွက်များပေါ်တွင် ရေးသား မှတ်တမ်းတင်ထားခဲ့သည်။ ထန်းရွက်စာများတွင် ခမာလူမျိုးတို့၏ ဒဏ္ဍာရိများ၊ ရာမယဏ ဇာတ်တော်၊ ဗုဒ္ဓဝင် နှင့် အခြားသော ဘုရားစာအုပ်များကို မှတ်တမ်းတင်ထားခဲ့သည်။ ထိုထန်းရွက်စာများကို ရေငွေ့နှင့် ရာသီဥတုဒဏ်မှ ကာကွယ်နိုင်ရန် အဝတ်ဖြင့် ပတ်၍ သိမ်းဆည်းထားခဲ့သည်။ <ref>[https://web.archive.org/web/20080924135657/http://english.vietnamnet.vn/travel/2008/09/805123/ A Khmer pagoda stores unique leaf prayer books]. english.vietnamnet.vn (23 September 2008).</ref> [[File:Boat_Racing_Bon_Om_Touk.jpg|left|280px|thumb|ဘွန်အွမ်တောက် ပွဲတော်အတွင်း လှေပြိုင်နေကြပုံ]] ဘွန်အွမ်တောက် (ကမ္ဘောဒီးယား ရေနှင့်လ ပွဲတော်) သည် နှစ်စဉ် ကျင်းပသော လှေပြိုင်ပွဲ ဖြစ်ပြီး လူအများဆုံး ပါဝင်တက်ရောက်ကြသော အမျိုးသားပွဲတော် ဖြစ်သည်။ မိုးရာသီ အဆုံးတွင် ကျင်းပလေ့ ရှိပြီး ထိုအချိန်တွင် မဲခေါင်မြစ်အနေနှင့် မူလအခြေအနေသို့ ပြန်လည်ရေကျစ ပြုလာပြီး တုန်လီဆပ်မြစ်ကို ပြောင်းပြန် ပြန်စီးစေသော အချိန်ဖြစ်သည်။ ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယားလူမျိုးတို့၏ ၁၀% သည် နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း ထိုပွဲတော်ကို တက်ရောက်လေ့ ရှိပြီး ဝင်ရောက်ကစားရန်၊ လမင်းကို ကျေးဇူးတင်ရန်၊ မီးရှူးမီးပန်း ကြည့်ရှုရန် နှင့် ပွဲတော်ပုံစံ ပတ်ဝန်းကျင် အခြေအနေတွင် ညစာစားရန်နှင့် လှေပြိုင်ပွဲကို တက်ရောက်ရန် အတွက် ဖြစ်သည်။ <ref name="KMGOV">{{cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/news.view.html?doc_oid=@140%7C1%7C1 |title=Bonn Om Touk, the Water and Moon Festivals |work=Government of Cambodia |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011210454/http://cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/news.view.html?doc_oid=%40140%7C1%7C1 |archive-date=11 October 2007 |url-status=dead |accessdate=6 September 2021 |archivedate=11 October 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071011210454/http://cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/news.view.html?doc_oid=@140%7c1%7c1 }}</ref> လူကြိုက်များသော ကစားနည်းများတွင် ဘောလုံး၊ အဝတ်လုံးနှင့်တူသော ဆေ ဟုခေါ်သော အလုံးကို ကန်ခြင်း နှင့် စစ်တုရင် တို့ ပါဝင်သည်။ ဂန္ထဝင် အိန္ဒိယ နေအခြေခံ ပြက္ခဒိန်နှင့် ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာ ကိုးကွယ်မှုအရ ကမ္ဘောဒီးယား၏ နှစ်သစ်ကူးပွဲသည် ဧပြီလတွင်ကျရောက်သော အဓိက အားလပ်ရက် ဖြစ်သည်။ လတ်တလော ထင်ရှားသော အနုပညာရှင်များတွင် ဆင်း ဆီဆာမောက် နှင့် ရော့စ်ဆာရေး ဆိုသီ (နောက်ပိုင်းတွင် ပရိ ဆိုဗက် နှင့် ဆိုခွန် နီဆာ) တို့ပါဝင်ပြီး ၎င်းတို့မှာ နိုင်ငံအတွင်းသို့ ဂီတပုံစံအသစ်ကို မိတ်ဆက်ပေးခဲ့သူများ ဖြစ်သည်။ နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်းတွင် ကမ္ဘောဒီးယားတို့သည် နိုင်ငံအနှံ့ရှိ ဘုရားများကို သွားရောက်ခြင်းဖြင့် ပီချမ်ဘန် ဟုခေါ်သော ဘိုးဘွားနေ့ကို ကျင်းပကြသည်။ ၁၅ ရက်မျှ ကြာသော ပွဲတော်အတွင်းတွင် လူတို့သည် သေဆုံးပြီးသော ဆွေမျိုးများ၏ ဝိဉာဉ်အတွက် ရှိခိုးဆုတောင်းခြင်းနှင့် အစားအသောက်များကို ဆက်ကပ်ခြင်းတို့ ပြုလုပ်ကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယား လူမျိုးအများစုအတွက် ထိုအချိန်သည် ခမာနီ အစိုးရလက်ထက် ၁၉၇၅-၁၉၇၉ ခုနှစ်အတွင်း သေဆုံးခဲ့သော ဆွေမျိုးသားခြင်းများကို လွမ်းဆွတ်သတိရသည့် အချိန် ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-cambodia-festival/cambodias-festival-of-the-dead-rice-offerings-and-buddhist-chants-idUSKCN1M50EK?il=0|title=Cambodia's Festival of the Dead: rice offerings and Buddhist chants|work=Reuters|access-date=25 September 2018}}</ref> ===ဟင်းလျာများ=== {{multiple image | perrow = 2 | total_width = 340 | image1 = Currysaraman.jpg | image2 = Prahokktis.jpg | image3 = Somlorkoko.jpg | image4 = Num Banh Chok.jpg | footer = ထိပ်ဆုံးဘယ်ဖက်မှစ၍ လက်ယာရစ်။ ဟင်းရည်သောက် ("ဆမ်လာကာရီ")၊ ပရာဟွတ်စိမ်အုန်းသီး ("ပရာဟွတ် ကတစ်")၊ နမ်ဘန်ချောက် နှင့် ဆမ်မလာကာကိုး | align = | direction = | alt1 = | caption1 = | caption2 = }} အခြားသော အရှေ့တောင်အာရှ နိုင်ငံများကဲ့သို့ပင် ဆန်သည် အဓိက စားစရာ ဖြစ်သည်။ မဲခေါင်နှင့် တုန်လီဆပ်မြစ်တို့မှ ငါးများသည်လည် အစားအစာ၏ အရေးပါသော အပိုင်း ဖြစ်သည်။ ၂၀၀၀ ခုနှစ်တွင် အစားအစာနှင့် ကုန်သွယ်မှုအတွက် ငါးနှင့် ငါးမှရသော ပစ္စည်းတို့မှာ လူတစ်ဦးလျှင် {{convert|၂၀|kg|abbr=off}} သို့မဟုတ် လူတစ်ဦးတစ်နေ့လျှင် ၂ အောင်စ မျှ ဖြစ်သည်။<ref name="EARTH">[https://web.archive.org/web/20040720042809/http://www.earthtrends.wri.org/pdf_library/country_profiles/Coa_cou_116.pdf Coastal and Marine Ecosystems-- Cambodia]. Earthtrends.org</ref> အချို့သောငါးများကို ကြာရှည်အထားခံရန် ပရာဟွတ် အဖြစ် ထုတ်ပိုး ထိန်းသိမ်း ထားကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားတို့၏ ဟင်းလျာများတွင် အပူပိုင်းသစ်သီးများ၊ စွတ်ပြုတ်များနှင့် ခေါက်ဆွဲများ ပါဝင်သည်။ အဓိကပါဝင်သည့် ပစ္စည်းများမှာ ကပ်ဖာသံပုရာသီး၊ စပါးလင်၊ ကြက်သွန်ဖြူ၊ ငံပြာရည်၊ ပဲငံပြာရည်၊ မန်းကျည်းသီး၊ ဂျင်း၊ ခရုဆီ၊ အုန်းနို့ နှင့် ငရုတ်ကောင်းမည်း တို့ ပါဝင်သည်။ အထူးဟင်းလျာများ အနေနှင့် နမ်ဘန်ချောက်၊ ငါးအာမော့ နှင့် အာပင်း တို့ ရှိကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ထင်ရှားသော ဒေသတွင်း လမ်းဘေးအစားအသောက်များ အတွက်လည်း ဂုဏ်ယူစွာ ဖော်ပြလေ့ ရှိသည်။ ပြင်သစ်တို့၏ လွှမ်းမိုးမှုကို ကမ္ဘောဒီးယား အစားအသောက်များတွင် တွေ့ရသည်မှာ ကမ္ဘောဒီးယား ဟင်းရည်နီ နှင့် မီးကင်ထားသော ဘာဂက်ပေါင်မုန့် ဖြစ်သည်။ မီးကင်ထားသော ဘာဂက်ပေါင်မုန့် အပိုင်းအစကို ဟင်းရည်ထဲတွင် နှစ်၍ စားသောက်ကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယား ဟင်းရည်နီကို ထမင်းနှင့် ကြာဇံ တို့ဖြင့်လည်း စားသုံးကြလေ့ ရှိသည်။ အပြင်တွင် ထွက်၍ ညစာအဖြစ်စားသုံးလေ့ ရှိကြသော အစားအစာများထဲမှ လူကြိုက်များသော အစားအသောက်တစ်ခုမှာ ကူးအီတိဗ် ဖြစ်ပြီး ၎င်းမှာ ဝက်စွပ်ပြုတ်ရည် ခေါက်ဆွဲပြုတ်ဖြစ်ပြီး ကြက်သွန်ကြော်၊ ကြက်သွန်မြိတ်၊ ကြက်သွန်စိမ်း၊ တို့ ပါဝင်ကာ အမဲသားလုံး၊ ပုဇွန်၊ ဝက်အသည်းနှင့် မုန်လာရွက်တို့ကိုလည်း ထည့်သွင်းစားသောက်လေ့ ရှိသည်။ ကမ်ပေါ့ ငရုတ်ကောင်းအား ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကောင်းဆုံးဟု ဆိုလေ့ရှိပြီး ကပ်မြို့ အိုထရိုဂျပ်မြစ် ပေါ်ရှိ ဂဏန်းတဲတွင် ဂဏန်း နှင့် ပြည်ကြီးငါးတို့ဖြင့် တွဲဖက် စားသုံးကြသည်။ <ref>[https://www.msn.com/en-us/foodanddrink/restaurantsandnews/cambodias-perfect-pepper-conquering-worlds-taste-buds/ar-AAmcYA1?li=BBnb7Kz&ocid=mailsignout Cambodia's "perfect pepper" conquering world's taste buds] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170204171339/http://www.msn.com/en-us/foodanddrink/restaurantsandnews/cambodias-perfect-pepper-conquering-worlds-taste-buds/ar-AAmcYA1?li=BBnb7Kz&ocid=mailsignout |date=4 February 2017 }}. Msn.com (25 January 2017). Retrieved on 1 March 2017.</ref> ကမ္ဘောဒီးယား ဟင်းလျာများကို အိမ်နီးချင်းဖြစ်သော ထိုင်းနှင့် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံတို့၏ ဟင်းလျာများလောက် ကမ္ဘာက မသိကြပေ။ ===အဖျော်ယမကာများ=== ကမ္ဘောဒီးယားတို့သည် မဏ္ဍလဂီရိပြည်နယ်နှင့် ကီရီရွန် ပတ်ဝန်းကျင်တွင် စိုက်ပျိုးသော လက်ဖက်ရည်ကို အများအပြား သောက်သုံးကြသည်။<ref>{{Cite news|url=http://www.phnompenhpost.com/lifestyle/khmer-brew-exploring-parviflora-tea-strain|title=Khmer brew: exploring the parviflora tea strain|last=Smits|first=Johann|date=6 October 2009|work=Phnom Penh Post|access-date=20 July 2017|language=en}}</ref> "တီ ကရိုလပ်" သည် အလွန် အရသာပြင်းသော လက်ဖက်ရည် ဖြစ်ပြီး ဖန်ခွက်ငယ်အတွင်း လက်ဖက်ရွက် အများအပြားနှင့် ရေတို့ကို ထည့်၍ ပန်းကန်ပြားကို ထိပ်မှ အုပ်ကာ အပေါ်အောက် ပြန်လှန်၍ နှပ်သော လက်ဖက်ရည် ဖြစ်သည်။ ရေသည် လုံလောက်သော အကျရည် အရောင်သို့ ပြောင်းလာပါက အခြားခွက်တစ်ခုထဲကို့ တဖြည်းဖြည်း လောင်းထည့်၍ သကြားအများအပြား ထည့်ကြသော်လည်း နို့ မထည့်ကြပေ။ လီမွန်တီး မှာ တရုတ် အနီရောင် လက်ဖက်ခြောက်နှင့် သံပုယိုရည် တို့ ပေါင်း၍ ဖျော်စပ်ကြသည်။ အပူနှင့် အအေးသည် လူကို လန်းဆန်းစေပြီး သကြား အများအပြား ထည့်၍ ဖျော်စပ်ကြသည်။<ref name="roughguides.com">{{Cite web|url=https://www.roughguides.com/destinations/asia/cambodia/food-drink/|title=Food and drink {{!}} About Cambodia|website=Rough Guides|language=en-US|access-date=20 July 2017}}</ref> ကော်ဖီနှင့် ပတ်သက်၍မူ ကော်ဖီစေ့ကို လာအို နှင့် ဗီယက်နမ်တို့မှ ယေဘုယျအားဖြင့် တင်သွင်းလေ့ရှိကြပြီး အချို့နေရာများတွင် ရတနာဂီရိ ပြည်နယ်နှင့် မဏ္ဍလဂီရိ ပြည်နယ်တို့မှ ပြည်တွင်း စိုက်ပျိုးသော ကော်ဖီများကို တွေ့ရလေ့ ရှိသည်။ ကော်ဖီစေ့များကို ရိုးရာအားဖြင့် ထောပတ်နှင့် သကြားတို့ဖြင့် လှော်လေ့ရှိကြသည့် အပြင် အခြားသော ပစ္စည်းများ ဖြစ်ကြသော ရမ်အရက်မှစ၍ ဝက်ဆီ အထိ ပစ္စည်းအမျိုးမျိုးကို ထည့်သွင်းလေ့ ရှိကြသဖြင့် အရည်ကို ထူးဆန်းပြီး တခါတရံ ချောကလက်နံ့ ဖျော့ဖျော့ရသော အနံ့ကို ဖြစ်စေသည်။<ref name="roughguides.com" /> ကမ္ဘောဒီးယားတွင် သီဟာနုဗေးလ်ပြည်နယ်နှင့် ဖနွမ်းပင်တို့တွင် အဓိကအားဖြင့် တည်ရှိသော ဘီယာစက်ရုံကြီး အချို့ ရှိသည်။ ဖနွမ်းပင်နှင့် ဆီရမ်ယိတို့တွင် တိုးပွားလာသော ဘီယာစက်ရုံ အသေးစားများလည်း ရှိသည်။ <ref>{{Cite news|url=http://www.phnompenhpost.com/post-plus/craft-beer-phnom-penh|title=Craft Beer Phnom Penh|last=Heliot|first=Rebecca|date=26 May 2015|work=The Phnom Penh Post|access-date=20 July 2017|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.asialifemagazine.com/cambodia/craft-beer-cambodia/|title=Craft Beer in Cambodia|work=AsiaLIFE Cambodia|access-date=20 July 2017|language=en-US}}</ref> ၂၀၁၄ ခုနှစ် မှ ၂၀၁၈ အတွင်း လက်ချက် ဘီယာစက်ရုံ ၂ ခုမှ ၉ ခုအထိ တိုးပွားလာခဲ့သည်။ ၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယား၌ ဆိုင်ချက်ဘီယာဆိုင် သို့မဟုတ် ဘီယာချက်စက် အသေးများမှာ ၁၂ ခု အထိ ရှိသည်။<ref>{{cite news |last1=Pennington |first1=John |title=Brewing up nicely: Cambodia's rapidly growing taste for craft beer |url=https://www.aseantoday.com/2019/05/brewing-up-nicely-cambodias-rapidly-growing-taste-for-craft-beer/ |access-date=14 May 2019 |work=ASEAN Today |date=13 May 2019}}</ref> ဆန်ဝိုင်အရက်သည် လူကြိုက်များသော အရက်တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ ကွာလတီမှာ ကျယ်ပြန့်စွာ ကွဲပြားပြီး အမြဲဆိုသလို သစ်သီးများ သို့မဟုတ် ဆေးဘက်ဝင် သစ်မြစ်များဖြင့် ရောစပ် ထုတ်လုပ်လေ့ ရှိသည်။ <ref>{{Cite news|url=http://www.phnompenhpost.com/lifestyle/how-rice-wine-ferments-cambodian-spirit|title=How rice wine ferments the Cambodian spirit|last=Mee|first=Stephanie|date=2 July 2009|work=The Phnom Penh Post|access-date=20 July 2017|language=en}}</ref> ဆွမ်ဘိုင်း အရက်ကဲ့သို့ သစ်သီး သို့မဟုတ် ဟင်းခပ်အမွှေးအကြိုင်များကို ရေစိမ်၍ ထုတ်လုပ်သည့် အခါတွင် "ဆရာ ထရမ်" (ရေစိမ်ဝိုင်) ဟို ခေါ်ကြပြီး ဆန်ဝိုင်အရက်နှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် ပိုမို၍ အဝင်ချောသောကြောင့် ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်း ဖွံ့ဖြိုးလာသည်နှင့် အမျှ ပို၍ ရေပန်းစားလာခဲ့သည်။ <ref>{{Cite news|url=https://www.asialifemagazine.com/cambodia/cambodian-rice-wine/|title=Cambodian rice wine|work=AsiaLIFE Cambodia|access-date=20 July 2017|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Dunston |first=Lara |date=10 July 2014 |title=Cambodian Rice Wine Revival |url=http://www.gourmettraveller.com.au/travel/travel-news-features/2014/7/cambodian-rice-wine-revival/ |access-date=20 July 2017 |website=Gourmet Traveller |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Glasser |first=Miranda |date=1 August 2014 |title=Sombai Rice Wine Purveyors Open New Showroom |work=Phnom Penh Post |url=http://www.phnompenhpost.com/siem-reap-insider/sombai-rice-wine-purveyors-open-new-showroom |access-date=20 July 2017 |language=en}}</ref> ===အမျိုးသမီးများ=== [[File:Weddingkhmer.jpg|thumb|right|170px|ရိုးရာ မင်္ဂလာဆောင် ဝတ်စုံ (ဆုံပေါ့၊ ဆဘိုင်း၊ ချောင်ဘန်) ကို ဝတ်ဆင်ထားသော ကမ္ဘောဒီးယား စုံတွဲ]] ခမာ အမျိုးသမီးများအား ရိုးရာအားဖြင့် နှိမ့်ချ၍၊ စကားပြော သိမ်မွေ့ကာ၊ ကောင်းစွာပြုမူနေထိုင် တတ်ပြီး <ref name=Mekong /> အလုပ်ကို ကြိုးစားလုပ်ကိုင်၍ <ref name=Status /> မိသားစု အား ဂရုစိုက်မည့်သူ နှင့် မိသားစုမှ ဂရုစိုက်ခံမည့်သူ <ref name=Mekong />ဖြစ်သည့်အပြင် ငွေကြေးကိစ္စများကို စီမံခန့်ခွဲမည့်သူ၊ <ref name=Status />လက်ထပ်သည့် အချိန်အထိ အပျိုရည်ကို ထိန်းသိမ်းကာ သစ္စာရှိသော ဇနီးမယား အဖြစ် ရှိမည့်သူ <ref name="Mekong">{{Cite web |last=Chey |first=Elizabeth |title=The Status of Khmer Women |url=http://www.mekong.net/cambodia/women.htm |website=www.mekong.net |language=en}}</ref> နှင့် သူတို့၏ ခင်ပွန်းအတွက် အကြံပေး အဖြစ် ဆောင်ရွက်မည့်သူ <ref name="Status">{{Cite web |title=Women in Cambodian Society |url=http://www.seasite.niu.edu/khmer/ledgerwood/women.htm |publisher=www.seasite.niu.edu}}</ref> အဖြစ် ရှုမြင် မျှော်လင့်ကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယား အမျိုးသမီးများ၏ လမ်းလျှောက်ပုံနှင့် အဝတ်အစားတို့၏ ကောင်းခြင်းရှိပုံတို့အား "လှုပ်ရှားရာတွင် ညင်သာ၍ အခြားသူများ အနေနှင့် သူတို့၏ ပိုးထမီ ပွတ်တိုက်သံကို မကြားနိုင်" ဟု ဖော်ပြလေ့ ရှိကြသည်။ <ref name=Status /> ငွေကြေးကို စီမံခန့်ခွဲသူ အနေနှင့် ကမ္ဘောဒီးယား အမျိုးသမီးများ အနေနှင့် မိသားစု အဆင့်တွင် အိမ်တွင်း အာဏာရှိသူ အဖြစ် သတ်မှတ်ကြသည်။ === အားကစား === ဘောလုံးကစားခြင်းသည် ရေပန်းအစားဆုံး အားကစားနည်း တစ်ခု ဖြစ်သော်လည်း ကြေးစားအဆင့် အားကစားကို စုစည်းဆောင်ရွက်ခြင်းမှာ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် စီးပွားရေး အခြေအနေကြောင့် အနောက်နိုင်ငံများကဲ့သို့ မကျယ်ပြန့်ပေ။ ဘောလုံးကစားနည်းကို ပြင်သစ်တို့က ကမ္ဘောဒီးယားသို့ ယူဆောင်လာခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး နိုင်ငံသားတို့ အကြားတွင် လူကြိုက်များသည်။ <ref>{{Cite web |title=Member Associations – Cambodia |url=http://www.aseanfootball.org/affiliates_02.asp |archive-url=https://web.archive.org/web/20080626194544/http://www.aseanfootball.org/affiliates_02.asp |archive-date=26 June 2008 |access-date=16 March 2013 |website=The Official Site of the ASEAN Football Federation |accessdate=7 September 2021 |archivedate=26 June 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080626194544/http://www.aseanfootball.org/affiliates_02.asp }}</ref> ကမ္ဘောဒီးယား အမျိုးသား ဘောလုံးအသင်းသည် ၁၉၇၂ ခုနှစ် အာရှဖလားတွင် စတုတ္ထ ရရှိခဲ့သော်လည်း ပြည်တွင်းစစ်ကြောင့် ထိုအချိန်မှစ၍ တိုးတက်မှု နှေးကွေးခဲ့သည်။ အနောက်တိုင်း အားကစားနည်းများ ဖြစ်သော ဘတ်စကက်ဘော၊ ဘောလီဘော၊ ကာယဗလ၊ ဟော့ကီ၊ ရပ်ဂ်ဘီ ယူနီယံ၊ ဂေါက်သီး နှင့် ဘေ့စ်ဘော တို့မှာ လူကြိုက်များ ရေပန်းစားလာကြပြီ ဖြစ်သည်။ ဘော်လီဘော ကစားနည်းသည် အခုအချိန်အထိ ရေပန်းအစားဆုံး အားကစားနည်း ဖြစ်သည်။ ရိုးရာ အားကစားနည်းများတွင် ရိုးရာလှေပြိုင်ခြင်း၊ ကျွဲပြိုင်ခြင်း၊ ပရာဒယ် ဆီရေး၊ ခမာရိုးရာ နပမ်းသတ်ခြင်း နှင့် ဘိုကေတာ တို့ ပါဝင်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ၁၉၅၆ ခုနှစ် နွေရာသီ အိုလံပစ် အားကစားပွဲတွင် ပထမဆုံး ပါဝင်ခဲ့ပြီး မြင်းစီးသမားများကို စေလွှတ် ယှဉ်ပြိုင်စေခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ဂိန်းဖို(GANEFO) ဟုခေါ်သော အိုလံပစ်နှင့် အလားတူသော အားကစားပွဲကို ၁၉၆၀ ခုနှစ်များက အိမ်ရှင် အဖြစ် လက်ခံကျင်းပခဲ့သည်။ ===အက=== {{multiple image|caption_align=center|header_align=center | align = right | direction = vertical | width = 235 | image1 = Angkor Wat - 050 Apsaras (8580603733).jpg | caption1 = [[အန်ကောဝပ်]] ရှိ အက်ပ်စာရာ ကချေသည်များ | image2 = Danseuses kmer (2).JPG| | caption2 = ခမာ အက်ပ်စာရာ ကချေသည်များ }} ကမ္ဘောဒီးယား အကကို အဓိက ကဏ္ဍ ၃ ခု ခွဲခြားနိုင်သည်။ ခမာဂန္ထဝင်အက၊ ရိုးရာအက နှင့် ပွဲတက် အက တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ခမာဂန္ထဝင် အက၏ ဇာစ်မြစ် အမှန်မှာ အငြင်းပွားဆဲ ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံအတွင်းရှိ ခမာပညာရှင်များက ယနေ့ခေတ် အကပုံစံကို အန်းကောခေတ်သို့ ပြန်လည် ခြေရာခံ ကြပြီး ပုထိုးအတွင်း ရေးဆွဲထွင်းထုထားသော ပုံများနှင့် တူညီမှုကို တွေ့မြင်သောကြောင့် ဖြစ်ကာ အခြားသူများကမူ ယနေ့ခေတ် ခမာ အက စတိုင်လ်များမှာ ၁၈၀၀ ခုနှစ်များ အတွင်း ထိုင်းနန်းတော် ကချေသည်များ ထံမှ သင်ယူ (သို့မဟုတ် ထပ်မံသင်ယူ) ခဲ့သည်ဟု ယူဆကြသည်။ ခမာဂန္ထဝင်အကကို ကမ္ဘောဒီးယား တော်ဝင်နန်းတော်တွင် စတင်ခဲ့ပြီး ပုံစံကျသော ဖျော်ဖြေရေး တစ်ခု ဖြစ်ကာ ဖျော်ဖြေရန် နှင့် အခမ်းအနားများတွင် အသုံးပြုရန် ရည်ရွယ်ခဲ့သည်။ <ref name=UnescoDance>{{cite web|url=http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?RL=00060 |title=UNESCO Culture Sector – Intangible Heritage – 2003 Convention |publisher=Unesco.org |access-date=15 March 2013}}</ref> ထိုအကများကို ရှုပ်ထွေးစွာ ဝတ်စားဆင်ယင်ထား၍ အပြင်းအထန် လေ့ကျင့်ထားသော အမျိုးသား အမျိုးသမီးများက အများပြည်သူ ဆိုင်ရာ ပွဲလမ်းများတွင် ရိုးရာ ဇာတ်လမ်းများ နှင့် ရာမယဏဇာတ်အား ခမာမှု ပြုထားသော ရင်းမ်ကာကဲ့သို့သော ကဗျာရှည်ကြီးများကို အမှတ်ရစေရန်၊ ပြန်ပြောင်းသတိရရန် နှင့် သရုပ်ဆောင်ရန် အတွက် ကပြလေ့ ရှိကြသည်။<ref name="Cravath 1968">{{Cite journal |last=Cravath |first=Paul |date=1986 |title=The Ritual Origins of the Classical Dance Drama of Cambodia |journal=Asian Theatre Journal |volume=3 |issue=2 |pages=179–203 |doi=10.2307/1124400 |jstor=1124400}}</ref> "ရိုဘမ် ပရီယာ ရိချ် ထရိုယပ်" ("တော်ဝင်ကြွယ်ဝမှု၏ ဇာတ်ရုံ") ဟု သိကြသော အရာမှာ ပင်ပိ တီးဝိုင်းကို အသံပါဝင် ဖျော်ဖြေသည့် ဂီတ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား ရိုးရာအကကို အမြဲလိုပင် မာဟိုရီဂီတ နှင့် တွဲဖက် ကပြလေ့ ရှိကြပြီး ကမ္ဘောဒီးယားရှိ အမျိုးမျိုးသော ယဉ်ကျေးမှုနှင့် လူမျိုးစု အဖွဲ့တို့၏ ပွဲလမ်းသဘင်များတွင် ကပြ လေ့ ရှိကြသည်။ ရိုးရာအကများ မြစ်ဖျားခံသည်မှာ ကျေးရွာများတွင် အစတည်ခဲ့ပြီး များသောအားဖြင့် ရွာသားများက အခြားရွာသားများအတွက် ကပြ ဖျော်ဖြေကြခြင်း ဖြစ်သည်။ <ref name="FolkDance">{{Cite book |last1=Sam |first1=Sam-ang |url=http://www.reninc.org/BOOKSHELF/Khmer_Folk_Dance_Sam.pdf |title=Khmer Folk Dance |last2=Sam |first2=Chan Moly |date=1987 |publisher=Khmer Studies Institute |isbn=0-941785-02-5 |location=Newington, CT |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20090920064320/http://www.reninc.org/BOOKSHELF/Khmer_Folk_Dance_Sam.pdf |archive-date=2009-09-20}}</ref> ကကွက်များမှာ စတိုင်သိပ်မကျပဲ ဝတ်ဆင်သည့် အဝတ်အစားမှာလည်း ကချေသည်များ ပုံစံတူ သရုပ်ဆောင်သည့် လူများ၏ အဝတ်အစားသာ ဖြစ်ကာ တောင်ကုန်းနေ လူမျိုးစုများ၊ ချမ်လူမျိုးများ သို့မဟုတ် လယ်သမားများ စသည်တို့ ဖြစ်သည်။ ဂန္ထဝင် အကထက် ကကွက်ပိုမြန်ဆန်ပြီး ရိုးရာအကများမှာ သာမန်လူတို့ လုပ်ရိုးလုပ်စဉ်ဖြစ်သော အချစ်၊ ဟာသ နှင့် မကောင်းဆိုးဝါးများကို မောင်းထုတ်ခြင်း စသည်တို့ကို ပြသလေ့ ရှိသည်။ <ref name=FolkDance /> ပွဲတက်အကများကို ညစာစားပွဲများ၊ ပါတီများ နှင့် အခြား ကိန်းခမ်းမကြီးသော လူမှုရေးဆိုင်ရာ စုဝေးပွဲများတွင် တက်ရောက်သူများက ကလေ့ ရှိကြသည်။ ခမာတို့၏ ရိုးရာ ပွဲတက်အကမှာ အခြားသော အရှေ့တောင် အာရှနိုင်ငံများနှင့် ပုံစံတူသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ဝိုင်းပတ်ကခုန်ရသော ရွန်ဗောင် နှင့် ရွန်ဗတ် တို့အပြင် "ဆာရာဗန်" နှင့် "လမ်လိဗ်" တို့လည်း အပါအဝင် ဖြစ်သည်။ ခေတ်ပေါ် အနောက်တိုင်း အကများ ဖြစ်ကြသော ချားချား၊ ဘိုလီရို နှင့် မက်ဒီဆင် တို့သည်လည်း ကမ္ဘောဒီးယား ပွဲတက်အကများ အပေါ်တွင် လွှမ်းမိုးမှု ရှိသည်။ ===စာကြည့်တိုက်များ=== ကမ္ဘောဒီးယား အမျိုးသား စာကြည့်တိုက်ကို ၁၉၂၄ ခုနှစ်တွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ <ref>D’Amicantonio, J. (1997). The development of libraries in Cambodia: the post-Khmer Rouge years. ''World Libraries'', 8(1), 36–41.</ref> စာကြည့်တိုက်သည် ခမာနီ အစိုးရ လက်ထက်တွင် ပျက်စီးမှု အများအပြား ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ <ref>Dean, John F. 1990. “The Preservation of Books and Manuscripts in Cambodia.” ''American Archivist'' 53 (April): 282–97. </ref> ===ဂီတ=== [[File:27523 117616998271166 8494 n.jpg|thumb|left|ကမ္ဘောဒီးယား၏ နာမည်ကျော် အဆိုတော် စင်း စီစာမောက်]] ရိုးရာ ကမ္ဘောဒီးယား ဂီတသည် ခမာအင်ပိုင်ယာခေတ်ကပင် အစပြုခဲ့သည်။ <ref name="umbc">{{Cite web |title=Cambodian History |url=https://www.umbc.edu/eol/cambodia/histcmus.htm |publisher=www.umbc.edu}}</ref>တော်ဝင်အကများ ဖြစ်ကြသော အက်ပ်စာရာအကသည် ကမ္ဘောဒီးယားယဉ်ကျေးမှု၏ ပြယုဂ် ဖြစ်သကဲ့သို့ပင် ၎င်းတို့နှင့် တွဲဖက်ဖျော်ဖြေသော မာဟော်ရီတီးဝိုင်းသည်လည်း ပြယုဂ်ပင် ဖြစ်သည်။ ကျေးလက်ဆန်သော ဂီတ အမျိုးအစားများမှာ "ချာပေး" နှင့် "အာယိုင်" တို့ ဖြစ်ကြသည်။ "ချာပေး" မှာ အသက်ကြီးသော လူကြီးများအတွင်း ခေတ်စားပြီး အများအားဖြင့် အမျိုးသားတစ်ဦးတည်းက ကမ္ဘောဒီးယား ဂစ်တာ ဖြစ်သော "ချာပေး" ကို သီချင်းစာပိုဒ်များကြားတွင် တီးခတ်ခြင်း ဖြစ်သည်။ သီချင်းစာသားမှာ ပုံမှန်အားဖြင့် ကိုယ်ကျင့်တရား နှင့် ဘာသာရေး အကြောင်းများ ဖြစ်သည်။ အယိုင် ဆိုသည်မှာမူ အမျိုးသား သို့မဟုတ် အမျိုးသမီး တစ်ဦးတည်းက ဖျော်ဖြေခြင်း ဖြစ်ပြီး ပုံမှန်အားဖြင့် ဟာသဆန်သည်။ သီချင်းစာသားပုံစံ ကဗျာဖြစ်ပြီး အမြဲဆိုသလို အဓိပ္ပာယ် နှစ်ခွ ထွက်သည်များ ပြည့်နှက်နေပြီး ၎င်းတို့ကို ကြိုတင်ရေးသားထားခြင်း ရှိသကဲ့သို့ လုံးဝ လက်တမ်းပြောဆိုခြင်း ရှိသလို အလွတ်တမ်း ပြောဆိုခြင်းလည်း ရှိသည်။ စုံတွဲ သီဆိုသည့် အခါတွင် အမျိုးသား နှင့် အမျိုးသမီးတို့ တစ်လှည့်စီ ဆိုကြပြီး အခြားတစ်ဦး၏ စာသားကို ပြန်လည် ဖြေကြားခြင်း သို့မဟုတ် အခြားသူ ဖြေကြားရန် ပဟေဠိ ဖွက်ခြင်း တို့ဖြစ်ကာ တစ်ပိုဒ်နှင့် တစ်ပိုဒ်ကြားတွင် တီးလုံးဖြင့် အနားပေးလေ့ ရှိသည်။ "ပလန် ကား" ("မင်္ဂလာဆောင် ဂီတ") မှာမူ တစ်နေကုန်ကြာမြင့်သော ခမာ ရိုးရာမင်္ဂလာဆောင် အတွင်း အမျိုးမျိုးသော အခမ်းအနားများတွင် တွဲဖက်ရန်နှင့် ဖျော်ဖြေရန် အတွက် တီးမှုတ်လေ့ ရှိသော ဂီတနှင့် သီချင်းများ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား၏ လူကြိုက်များ ရေပန်းစားသော ဂီတကို အနောက်တိုင်း တူရိယာများဖြင့် ဖျော်ဖြေတီးခတ်လေ့ ရှိသလို ရိုးရာနှင့် အနောက်တိုင်းတူရိယာများကိုလည်း တွဲဆက် တီးခတ်လေ့ ရှိသည်။ အကအတွက် ဂီတကိုမူ ပွဲတက်အကများအတွက် သီးသန့်စတိုင်လ်ကို ရေးစပ်လေ့ ရှိသည်။ အချစ်အလွမ်းသီချင်းများကို သီဆိုလေ့ရှိသော ၁၉၆၀ ခုနှစ်များနှင့် ၁၉၇၀ ခုနှစ်များမှ စင်း စီစာမောက်၊ ရော့စ် စီရေးစိုသီယာ နှင့် ပန်ရန်တို့အား ကမ္ဘောဒီယား ၏ ဂန္ထဝင်ပေါ့ပ်ဂီတများဟု မှတ်ယူလေ့ ရှိသည်။ ခမာနီ တော်လှန်ရေးအတွင်း ၁၉၆၀ ခုနှစ်များ နှင့် ၁၉၇၀ ခုနှစ်များမှ ဂန္ထဝင် နှင့် လူကြိုက်များသော အဆိုတော်အများစုမှာ အသတ်ခံရခြင်း၊ သေသည်အထိ အစာငတ် ရေငတ် ပစ်ထားခံရခြင်း နှင့် သေသည်အထိ အလုပ်ခိုင်းခြင်း စသည့် ခမာနီတို့၏ ပြုကျင့်မှုများကို ခံခဲ့ရပြီး<ref>{{Cite book |last=Ringer |first=Greg |title=Killing Fields |date=2002 |publisher=Charles Scribner's Sons |location=New York, NY |pages=368–370}}</ref> ထိုခေတ်အခါက မူရင်းမာစတာ တိပ်ခွေများ မှာ ပျောက်ဆုံးပျက်စီး ခဲ့သည်။ ၁၉၈၀ ခုနှစ်များတွင် ကီယို ဆူရာ့သ် (အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် ပြန်လည်အခြေချသော ဒုက္ခသည်) နှင့် အခြားသူတို့သည် ဂန္ထဝင် အဆိုတော်များ၏ အမွေကို ဆက်ခံ၍ အမြဲဆိုသလိုပင် သူတို့၏ ရေပန်းစားသော သီချင်းများကို ပြန်လည် ထုတ်ဝေကြသည်။ ၁၉၈၀ ခုနှစ်များနှင့် ၁၉၉၀ ခုနှစ်များတွင် "ခန်ထရန်" ဂီတ ရေပန်းစားလာခဲ့ပြီး ၎င်းမှာ ခမာဆူရင် လူမျိုးတို့၏ ဂီတပုံစံကို ခေတ်ပေါ် တူရိယာများဖြင့် တီးခတ်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။<ref>{{Cite web |date=17 October 2002 |title=Cambodia |url=http://worldmusic.nationalgeographic.com/view/page.basic/country/content.country/cambodia_527 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120818104047/http://worldmusic.nationalgeographic.com/view/page.basic/country/content.country/cambodia_527 |archive-date=18 August 2012 |access-date=16 March 2013 |website=National Geographic World Music |language=en}}</ref> ဩစတြေးလျ ဟစ်ဟော့ပ် အဖွဲ့ အက်စရိုနိုမီ ကလပ်စ် သည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံဖွား အမျိုးသမီးအဆိုတော် ကက် ချန်းသီ နှင့် အတူ အသံသွင်း အခွေထုတ်ခဲ့သည်။<ref>{{Cite news |last=Knox |first=Claire |date=21 June 2013 |title=The Show Must Go On Tour |work=The Phnom Penh Post |url=http://www.phnompenhpost.com/7days/show-must-go-tour |access-date=18 July 2013}}</ref><ref name="Will">{{Cite news |last=Jackson |first=Will |date=2 May 2014 |title=7 Questions with Shannon Kennedy |work=The Phnom Penh Post |url=http://www.phnompenhpost.com/7days/7-questions-shannon-kennedy |access-date=12 May 2014 |language=en}}</ref> "ဒန်ဂီး ဖီဗာ" ရော့ခ်အင်န်ရိုးလ် တီးဝိုင်းတွင် ကမ္ဘောဒီးယား အမျိုးသမီး အဆိုတော် တစ်ဦးကို အဓိကထားပြီး နောက်ခံအဖြစ် ကယ်လီဖိုးနီးယားမှ တီးဝိုင်းက တီးခတ်သည်။ ၎င်းအား ကမ္ဘာ့ဂီတ အဖြစ် သတ်မှတ်ပြီး ကမ္ဘောဒီးယား ဂီတ အား အနောက်တိုင်းစတိုင်လ် ရော့ခ်ဂီတဖြင့် ပေါင်းစပ်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ ==သိပ္ပံနှင့်နည်းပညာ== ၁၉၉၉ ခုနှစ်မှစ၍ ဝန်ကြီးဌာန ၁၁ ခုပါဝင်သော သိပ္ပံနှင့် နည်းပညာ အတွက် နိုင်ငံတော်ကော်မတီ တည်ရှိနေခဲ့သည်။ ဝန်ကြီးဌာန ၇ ခုနှ နိုင်ငံ၏ အများပိုင် တက္ကသိုလ် ၃၃ ခုအတွက် တာဝန်ရှိသော်လည်း ထိုတက္ကသိုလ် အများစုသည် ပညာရေး၊ လူငယ် နှင့် အားကစား ဝန်ကြီးဌာန၏ အရိပ်အောက်တွင် ရှိသည်။ <ref name="UNESCO Towards 2030">{{Cite report |title=UNESCO Science Report: Towards 2030 |last1=Turpin |first1=Tim |last2=Zhang |first2=Jing A. |publisher=UNESCO |location=Paris |pages=698–713 |language=en |isbn=978-92-3-100129-1 |last3=Burgos |first3=Bessie M. |last4=Amaradsa |first4=Wasantha |chapter=Southeast Asia and Oceania |year=2015}}</ref> ၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် ပညာရေး၊ လူငယ် နှင့် အားကစားဝန်ကြီးဌာနမှ ပညာရေးကဏ္ဍအတွက် သုတေသနဖွံ့ဖြိုးရေးဆိုင်ရာ ပေါ်လစီ တစ်ခုကို သဘောတူ ခွင့်ပြုခဲ့သည်။ ထိုကိစ္စသည် တက္ကသိုလ်များ တဝှမ်းလုံးတွင် သုတေသနနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းများ လုပ်ဆောင်ရန် နှင့် နိုင်ငံဖွံ့ဖြိုးရေးအတွက် ရည်ရွယ်၍ သုတေသနရလဒ်များကို အသုံးချနိုင်ရန် အတွက် ပထမဆုံး ခြေလှမ်း ဖြစ်သည်။ <ref name="UNESCO Towards 2030" /> ထိုပေါ်လစီ၏ နောက်တွင် နိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး "အမျိုးသား သိပ္ပံနှင့် နည်းပညာ မာစတာ ပလန် ၂၀၁၄-၂၀၂၀" လိုက်လာခဲ့သည်။ ၎င်းအား စီမံကိန်းဝန်ကြီးဌာနမှ ၂၀၁၄ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် တရားဝင် စတင်ခဲ့ပြီး ကိုရီးယား နိုင်ငံတကာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး အေဂျင်စီမှ ပံ့ပိုးသော နှစ်နှစ်စီမံကိန်း၏ အထွဋ်အထိပ်တွင် ဖြစ်သည်။ ထိုအစီအစဉ်မှ စက်မှုဆိုင်ရာ ဆန်းသစ်တီထွင်မှုများကို မြှင့်တင်ရန် အတွက် သိပ္ပံနှင့် နည်းပညာ အုတ်မြစ်ကို တည်ဆောက်ပြီး အထူးသဖြင့် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး၊ အဓိက လုပ်ငန်းများ နှင့် အိုင်စီတီ လုပ်ငန်းများကို အလေးပေးဆောင်ရွက်မည် ဖြစ်သည်။ <ref name="UNESCO Towards 2030" /><ref>{{Cite news|title=Cambodia National Science and Technology Master Plan 2014–2020|last=Korea International Cooperation Agency|first=Press release|date=2014|work=KOICA Feature News}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားသည် ၂၀၂၀ ခုနှစ်၌ နိုင်ငံတကာ ဆန်းသစ်တီထွင်မှု ညွှန်းကိန်းတွင် အဆင့် ၁၁၀ ရှိပြီး ၂၀၁၉ ခုနှစ် အဆင့် ၉၈ မှ ကျဆင်း သွားခြင်း ဖြစ်သည်။ <ref>{{Cite web|title=Release of the Global Innovation Index 2020: Who Will Finance Innovation?|url=https://www.wipo.int/global_innovation_index/en/2020/index.html|access-date=2021-09-02|website=www.wipo.int|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Global Innovation Index 2019|url=https://www.wipo.int/global_innovation_index/en/2019/index.html|access-date=2021-09-02|website=www.wipo.int|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=RTD - Item|url=https://ec.europa.eu/newsroom/rtd/items/691898|access-date=2021-09-02|website=ec.europa.eu}}</ref><ref>{{Cite web|date=2013-10-28|title=Global Innovation Index|url=https://knowledge.insead.edu/entrepreneurship-innovation/global-innovation-index-2930|access-date=2021-09-02|website=INSEAD Knowledge|language=en}}</ref> == ဆက်စပ်ကြည့်ရှုရန် == == ကိုးကား == {{reflist}} == ပြင်ပလင့်ခ်များ == {{ASEAN}} {{အာရှတိုက်ရှိ နိုင်ငံများ}} [[Category:ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ]] [[Category:အာဆီယံအသင်းဝင်နိုင်ငံများ]] [[Category:အရှေ့တောင်အာရှရှိ နိုင်ငံများ]] [[Category:အာရှတိုက်ရှိ နိုင်ငံများ]] [[Category:ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ]] [[Category:ဖွံ့ဖြိုးမှုအနိမ့်ဆုံး နိုင်ငံများ]] ov6vtgrlmubow8op0cm5u65l5rk1c2c 754208 754205 2022-08-11T07:11:42Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki {{Infobox country | နိုင်ငံအမည်အပြည့် = ကမ္ဘောဒီးယား ဘုရင့်နိုင်ငံ | အမည်_ရင်း = {{ubl|{{native name|km|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|italics=off}}|{{transl|km|ဘုရား ရာဇအာဏာ စကြ ကမ္ဘူဆာ}}}}<br />မဟာ ကမ္ဘူဆာ ဘုရင့်နိုင်ငံ | common_name = ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ | ပုံ_အလံ = Flag of Cambodia.svg | ပုံ_တံဆိပ် = Royal Arms of Cambodia.svg | symbol_type = Royal arms | နိုင်ငံတော်ဆောင်ပုဒ် = {{lang|km|ជាតិ សាសនា ព្រះមហាក្សត្រ}}<br />{{lang|km-Latn|Chéatĕ, Sasna, Preăh Môhaksătrâ}}<br />"Nation, Religion, King"<br />"ဇာတိ၊ သာသနာ၊ ရှင်ဘုရင်"<br/>(ဇာတိ၊ သာသနာ၊ မဟာက္ၑတြ) | နိုင်ငံတော်သီချင်း ={{lang|km|បទនគររាជ}} <br />{{transl|km|[[Nokor Reach|Nôkôr Réach]]}}<br />"Majestic Kingdom"<br /> "တော်ဝင်တိုင်းပြည်" (ပဒနဂရရာဇ)<br /> <div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;">{{center|[[File:United States Navy Band - Nokoreach.ogg]]}}</div> | image_map = {{Switcher|[[File:Cambodia on the globe (Cambodia centered).svg|frameless]]|Show globe|[[File:Location Cambodia ASEAN.svg|upright=1.15|frameless]]|Show map of Southeast Asia|default=1}} | map_caption = {{map caption |location_color=green |region=[[အာဆီယံ]] |region_color=မီးခိုးရင့် |legend=Location Cambodia ASEAN.svg}} | မြို့တော် = [[ဖနွမ်းပင်မြို့]] | coordinates = {{Coord|11|33|N|104|55|E|type:city|display=inline,title}} | အကြီးဆုံးမြို့ = မြို့တော် | အကြီးဆုံးပြည်နယ် = | languages_type = ရုံးသုံးဘာသာစကား<br />{{nobold|နှင့် အမျိုးသားဘာသာစကား}} | languages = [[ခမာဘာသာစကား|ခမာ]]<ref>{{cite web |title=Constitution of the Kingdom of Cambodia |url=https://pressocm.gov.kh/en/archives/9539 |website=Office of the Council of Ministers |publisher=អង្គភាពព័ត៌មាន និងប្រតិកម្មរហ័ស |access-date=26 September 2020}}</ref> | languages2_type = ရုံးသုံးအက္ခရာ | languages2 = ခမာအက္ခရာ<ref>{{cite web |title=Constitution of the Kingdom of Cambodia |url=https://pressocm.gov.kh/en/archives/9539 |website=Office of the Council of Ministers |publisher=អង្គភាពព័ត៌មាន និងប្រតិកម្មរហ័ស |access-date=26 September 2020}}</ref> | လူမျိုးများ = {{unbulleted list | ၉၅.၆% [[ခမာလူမျိုး|ခမာ]] | ၂.၄% [[:en:Cham people|ချမ်]] | ၁.၅% [[:en:Chinese Cambodians|တရုတ်]] | ၀.၂% [[:en:Vietnamese Cambodians|ဗီယက်နမ်]] | ၀.၃% [[:en:Ethnic groups in Cambodia|အခြား]]<ref name="CSES2019">{{Cite web|url=http://nis.gov.kh/nis/CSES/Final%20Report%20of%20Cambodia%20Socio-Economic%20Survey%202019-20_EN.pdf|title=Cambodia Socio-Economic Survey 2019-20|work=Ministry of Planning|publisher=National Institute of Statistics|date=December 2020|access-date=16 May 2021}}</ref> }} | ethnic_groups_year = ၂၀၁၉ | ဘာသာတရားများ = {{unbulleted list | ၉၇.၁% [[:en:Buddhism in Cambodia|ဗုဒ္ဓဘာသာ]] ([[နိုင်ငံတော်ဘာသာ|တရားဝင်]]) | ၂.၀% [[:en:Islam in Cambodia|အစ္စလာမ်]] | ၀.၃% [[:en:Catholic Church in Cambodia|ခရစ်ယာန်]] | ၀.၅% [[:en:Religion in Cambodia|အခြား]]<ref name="Census 2019" /> }} | religion_year = ၂၀၁၉ | demonym = {{lang-en|[[:en:Demographics of Cambodia|Cambodian]]}}<br />{{lang-km|ខ្មែរ|link=no}}, {{transl|km|Khmêr}} {{IPA-km|kʰmae|}} | government_type = [[ပြည်ထောင်စုစနစ်|ပြည်ထောင်စု]] [[:en:Dominant-party system|တစ်ပါတီ]] [[ပါလီမန် ဒီမိုကရေစီ စနစ်|ပါလီမန်စနစ်]]နှင့် [[:en:elective monarchy|ရွေးကောက်ခံ]] [[:en:constitutional monarchy|စည်းမျဉ်းခံဘုရင်စနစ်]] | leader_title1 = [[Monarchy of Cambodia|Monarch]] | leader_name1 = [[နရောတ္တမ သီဟမုနီ]] | leader_title2 = [[ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ဝန်ကြီးချုပ်|ဝန်ကြီးချုပ်]] | leader_name2 = [[ဟွန်ဆန်]] | leader_title3 = [[ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အမျိုးသားလွှတ်တော် ဥက္ကဋ္ဌများစာရင်း|အမျိုးသားလွှတ်တော် ဥက္ကဋ္ဌ]] | leader_name3 = ဟန် ဆမ်ရင် | leader_title4 = [[ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ဆီးနိတ်လွှတ်တော် ဥက္ကဋ္ဌများစာရင်း|ဆီးနိတ်လွှတ်တော် ဥက္ကဋ္ဌ]] | leader_name4 = ဆေးချွန်း | legislature = [[ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ပါလီမန်|ပါလီမန်]] | upper_house = [[ကမ္ဘောဒီးယား ဆီးနိတ်လွှတ်တော်|ဆီးနိတ်]] | lower_house = [[အမျိုးသားလွှတ်တော် (ကမ္ဘောဒီးယား)|အမျိုးသားလွှတ်တော်]] | sovereignty_type = [[ကမ္ဘောဒီးယား သမိုင်း|တည်ထောင်ခြင်း]] | established_event1 = ဖူနန်နိုင်ငံ | established_date1 = ၆၈–၆၂၇ | established_event2 = ချန်လနိုင်ငံ | established_date2 = ၆၂၇–၈၀၂ | established_event3 = ခမာအင်ပါယာ | established_date3 = ၈၀၂–၁၄၃၁ | established_event4 = [[:en:Post-Angkor Period|အလယ်ခေတ်]] | established_date4 = ၁၄၃၁–၁၈၆၃ | established_event5 = [[:en:French protectorate of Cambodia|ပြင်သစ်အစောင့်ရှောက်ခံ]] | established_date5 = ၁၈၆၃ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၁၁ ရက် | established_event6 = [[:en:Independence Day of Cambodia|လွတ်လပ်ရေး]] | established_date6 = ၁၉၅၃ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၉ ရက် | established_event7 = [[ကုလသမဂ္ဂ]][[:en:United Nations Security Council Resolution 109|သို့ ဝင်ရောက်ခြင်း]] | established_date7 = ၁၉၅၅ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁၄ ရက် | established_event8 = {{nowrap|[[:en:1991 Paris Peace Accords|ပဲရစ်ငြိမ်းချမ်းရေးသဘောတူညီချက်]]}} | established_date8 = ၁၉၉၁ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၂၃ ရက် | established_event9 = {{nowrap|[[:en:Constitution of Cambodia|လက်ရှိဖွဲ့စည်းပုံ]]}} | established_date9 = ၁၉၉၃ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၂၄ ရက် | established_event10 = [[:en:ASEAN Declaration|အာဆီယံကြေညာချက်]] | established_date10 = ၁၉၉၉ ခုနှစ် ဧပြီလ ၃၀ ရက် | area_km2 = ၁၈၁,၀၃၅ | ဧရိယာအဆင့် = ၈၈ | area_sq_mi = ၆၉,၈၉၈ <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | ဧရိယာရေရာခိုင်နှုန်း = ၂.၅ | အမြင့်ဆုံးနေရာ = | အရှေဆုံးမြစ် = | အကြီးဆုံးအင်း = | ကမ်ရိုးတန်း = | population_estimate = | population_census = {{increase}}၁၅,၅၅၂,၂၁၁<ref name="Census 2019">{{Cite report |url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf |title=General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019 – National Report on Final Census Results |last=Ministry of Planning (Cambodia), National Institute of Statistics |date=2020 |publisher=Ministry of Planning, National Institute of Statistics |access-date=26 January 2021}}</ref> | population_census_rank = ၇၃ | population_estimate_year = | population_estimate_rank = | population_census_year = ၂၀၁၉ | population_density_km2 = ၈၇ | population_density_sq_mi = ၂၁၁.၈ <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | population_density_rank = ၉၆ | GDP_PPP = $၇၆.၆၃၅&nbsp;ဘီလီယံ<ref name=imf2>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?sy=2017&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&pr1.x=45&pr1.y=11&c=522&s=NGDP_RPCH%2CNGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a= |title=Cambodia |publisher=[[အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့]] }}</ref> | GDP_PPP_year = ၂၀၁၉ | GDP_PPP_rank = | GDP_PPP_per_capita = $၄,၆၄၅<ref name=imf2 /> | GDP_PPP_per_capita_rank = | GDP_nominal = $၂၆.၆၂၈&nbsp;billion<ref name=imf2 /> | GDP_nominal_year = ၂၀၁၉ | GDP_nominal_rank = | GDP_nominal_per_capita = $၁,၆၁၄<ref name=imf2 /> | GDP_nominal_per_capita_rank = | Gini = ၃၆.၀ <!--number only--> | Gini_year = ၂၀၁၃ | Gini_change = <!--increase/decrease/steady--> | Gini_ref = <ref>{{cite web |url=http://hdr.undp.org/en/content/income-gini-coefficient |title=Income Gini coefficient |publisher=[[ကမ္ဘာ့ဘဏ်]] |website=hdr.undp.org |access-date=29 January 2020 |archive-date=10 June 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100610232357/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2172.html |url-status=dead |accessdate=8 September 2021 |archivedate=16 May 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200516205245/http://hdr.undp.org/en/content/income-gini-coefficient }}</ref> | HDI = ၀.၅၉၄ <!--number only--> | HDI_year = ၂၀၁၉<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year--> | HDI_change = increase <!--increase/decrease/steady--> | HDI_ref = <ref>{{cite book|title=Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene|date=15 December 2020|publisher=United Nations Development Programme|isbn=978-92-1-126442-5|pages=343–346|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf|access-date=16 December 2020}}</ref> | HDI_rank = ၁၄၄ | ငွေ = [[ကမ္ဘောဒီးယား ရီယယ်|ရီယယ်]] (៛) | currency_code = KHR | utc_offset = +7 | time_zone = [[အင်ဒိုချိုင်နား စံတော်ချိန်|ICT]] | date_format = dd/mm/yyyy | drives_on = right | calling_code = [[ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံရှိ တယ်လီဖုန်းနံပါတ်များ|+855]] | cctld = [[.kh]] | ပွဲများ = | ဗဟိုဘဏ် = }} '''ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ'''{{IPAc-en|audio=En-us-Cambodia.ogg|k|æ|m|ˈ|b|oʊ|d|i|ə}} <ref name=":1">{{cite web|url=http://dictionary.reference.com/browse/cambodia |title=Cambodia |publisher=Dictionary.reference.com |accessdate=16 March 2013}}</ref> အား '''ကမ္ဘူဆာ''' ဟုလည်း သိကြပြီး တရားဝင်အမည်မှာ '''ကမ္ဘောဒီးယား ဘုရင့်နိုင်ငံ''' ဖြစ်ကာ အရှေ့တောင်အာရှရှိ အင်ဒိုချိုင်းနားကျွန်းဆယ် တောင်ပိုင်းတွင် တည်ရှိသော နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ ဧရိယာအားဖြင့် {{Convert|၁၈၁၀၃၅|km2|sqmi|lk=out|abbr=off}} ရှိပြီး အနောက်မြောက်ဘက်တွင် ထိုင်းနိုင်ငံ၊ အရှေ့မြောက်ဘက်တွင် လာအိုနိုင်ငံ၊ အရှေ့ဘက်တွင် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ နှင့် အနောက်တောင်ဘက်တွင် ထိုင်းပင်လယ်ကွေ့ တို့နှင့် ထိစပ်လျှက် တည်ရှိသည်။ အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်နိုင်ငံဖြစ်သော ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတွင် လူဦးရေအားဖြင့် ၁၅ သန်းကျော် ရှိသည်။ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေအရ ဗုဒ္ဓဘာသာသည် နိုင်ငံတော် ဘာသာအဖြစ်ပြဋ္ဌာန်းထားကာ လူဦးရေ၏ ၉၇% ကျော် ကိုးကွယ်ကြသည်။<ref name="CIACB" /> ကမ္ဘောဒီးယားရှိ လူနည်းစု လူမျိုးများမှာ ဗီယက်နမ်၊ တရုတ်၊​ချမ် နှင့် တောင်ကုန်းနေ လူမျိုးစု ၃၀ တို့ ဖြစ်ကြသည်။<ref>{{cite web |url=http://news.xinhuanet.com/english2010/culture/2010-08/03/c_13428465.htm |title=Cambodia to celebrate day for indigenous people near Angkor Wat |publisher=News.xinhuanet.com |accessdate=15 March 2013 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130825133021/http://news.xinhuanet.com/english2010/culture/2010-08/03/c_13428465.htm |archivedate=25 August 2013}}</ref> မြို့တော်နှင့် အကြီးဆုံးမြို့မှာ ဖနွမ်းပင်မြို့ ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေး နှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ဗဟိုဌာနလည်း ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံသည် ရွေးကောက်ခံ စည်းမျဉ်းခံ ဘုရင်စနစ် ဖြစ်ပြီး လက်ရှိဘုရင်မှာ နိုရိုဒွန် ဆီဟာမိုနီ ဖြစ်ကာ တော်ဝင်ပလ္လင်ကောင်စီမှ နိုင်ငံ၏ အကြီးအမှူး အဖြစ် ရွေးချယ်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ အစိုးရအဖွဲ့၏ အကြီးအမှူးမှာ ဝန်ကြီးချုပ် ဖြစ်ပြီး လက်ရှိဝန်ကြီးချုပ်မှာ ဟွန်ဆန် ဖြစ်ကာ အရှေ့တောင်အာရှတွင် ဘုရင်မဟုတ်ဘဲ အကြာဆုံး ရာထူး ရှိသော ခေါင်းဆောင် ဖြစ်ကာ ကမ္ဘောဒီးယား နိုင်ငံအား ၁၉၈၅ ခုနှစ်ကတည်းက အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ အေဒီ ၈၀၂ ခုနှစ်တွင် ဒုတိယ ဂျာယာဗာမန် က သူ့ဘာသာ ဘုရင်အဖြစ် ကြေညာခဲ့ပြီး စစ်တိုက်နေကြသော ချန်လာ ခမာမင်းသားများကို "ကမ်ဘူဂျာ" အမည်အောက်တွင် စုစည်းခဲ့သည်။<ref name="CHANDLER">Chandler, David P. (1992) ''History of Cambodia''. Boulder, CO: Westview Press, {{ISBN|0813335116}}.</ref> ထိုအချိန်သည် ခမာ ဧကရာဇ်နိုင်ငံတော် စတင်ပေါ်ထွန်းခဲ့သော အချိန်ဖြစ်ပြီး နှစ်ပေါင်း ၆၀၀ ကျော်အောင် စည်ပင်ထွန်းကားခဲ့ကာ ဘုရင်မင်းဆက် ဆက်တိုက်တို့အား အရှေ့တောင်အာရှတစ်ဝှမ်းအား ထိန်းချုပ် ဩဇာလွှမ်းမိုးနိုင်စေခဲ့ပြီး တန်ခိုးအာဏာနှင့် စည်းစိမ် အမြောက်အမြားကို စုစည်းနိုင်ခဲ့သည်။ အိန္ဒိယပုံသဏ္ဌာန် တိုင်းပြည်မှာ အရှေ့တောင်အာရှ နေရာ အများစုအား ပထမဦးစွာ ဟိန္ဒူဘာသာ နောင်တွင် ဗုဒ္ဓဘာသာ ပျံ့နှံ့စေခဲ့ပြီး ဒေသတဝှမ်းတွင် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ အခြေခံအဆောက်အအုံ စီမံကိန်း အမြောက်အမြားကို အကောင်အထည်ဖော်ခဲ့ကာ အန်ကော တစ်နေရာတည်းတွင်ပင် ပုထိုး နှင့် အထိမ်းအမှတ်အဆောက်အအုံ ၁,၀၀၀ ကျော်ကို တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ အန်ကောဝပ် သည် ထိုအဆောက်အအုံများထဲတွင် အထင်ရှားဆုံးဖြစ်ပြီး ယူနက်စကိုမှ ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာ စာရင်းသွင်းခဲ့သည်။ ၁၅ ရာစုတွင် ခမာအင်ပိုင်ယာမှ အုပ်စိုးသော အယုဒ္ဓယပြည်၏ ပုန်ကန်မှု အပြီးတွင် ကမ္ဘောဒီးယား၏ ဩဇာအာဏာ ကျဆင်းလာခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား အနေနှင့် ဩဇာကြီးမားသော အိမ်နီးချင်း တိုင်းပြည်နှစ်ခုနှင့် ရင်ဆိုင်ရပြီး တစ်ခုမှာ ထိုင်းနိုင်ငံ၏ အယုဒ္ဓယပြည် ဖြစ်ကာ နောက်တစ်ခုမှာ ဗီယက်နမ်၏ ငုယင်မင်းဆက် ဖြစ်၍ ကမ္ဘောဒီးယား၏ ကံကြမ္မာအတွက် အဆိုးဘက်သို့ ဦးတည်စေခဲ့သည်။ ၁၈၆၃ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားသည် ပြင်သစ်၏ အစောင့်အရှောက်ခံနိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့ပြီး နောက်တွင် အရှေ့တောင်အာရှ ပြင်သစ် အင်ဒိုချိုင်းနားသို့ သွတ်သွင်းခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ပြင်သစ်ထံမှ ၁၉၅၃ ခုနှစ်တွင် လွတ်လပ်ရေး ရရှိခဲ့သည်။ ၁၉၆၅ တွင် ဗီယက်နမ် စစ်ပွဲသည် ဟိုချီမင်း၏ လမ်းကြောင်းဖြန့်ကျက်မှု နှင့် သီဟာနု၏ လမ်းကြောင်းတည်ဆောက်မှုတို့ကြောင့် ကမ္ဘောဒီးယား အထိ ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် အမေရိကန်တို့မှ ၁၉၆၉ မှ ၁၉၇၃ အတွင်း ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်ရာတွင် ကမ္ဘောဒီးယားလည်း ပါဝင်ခဲ့သည်။ ၁၉၇၀ ကမ္ဘောဒီးယား အာဏာသိမ်းမှု အပြီးတွင် အမေရိကန်ဘက်ယိမ်းသော လက်ယာဝါဒီ ခမာသမ္မတနိုင်ငံ အစိုးရ အာဏာရလာခဲ့ပြီး [[နိုရိုဒွန် သီဟာနု|သီဟာနု ဘုရင်]]မှ သူ၏ ယခင်ရန်သူဖြစ်သော ခမာနီတို့ကို ထောက်ခံခဲ့သည်။ ဘုရင်နှင့် မြောက်ဗီယမ်နက် တို့၏ ထောက်ခံမှုကြောင့် ခမာနီတို့သည် အင်အားကြီးမားလာခဲ့ပြီး ၁၉၇၅ ခုနှစ်တွင် ဖနွမ်းပင်ကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ ထို့နောက်တွင် ခမာနီတို့က ကမ္ဘောဒီးယား လူမျိုးတုန်း သတ်ဖြတ်မှုကို ၁၉၇၅ မှ ၁၉၇၉ အထိ ကျူးလွန်ခဲ့ကြပြီး ၁၉၇၉တွင် ဗီယက်နမ် နှင့် ဗီယက်နမ်မှ ကျောထောက်နောက်ခံပေးထားပြီး ကမ္ဘောဒီးယား-ဗီယက်နမ်စစ်ပွဲအတွင်း ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုမှ ထောက်ပံ့ပေးသော ကမ်ပူးချားပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ အစိုးရ မှ ၎င်းတို့ကို ဖြုတ်ချလိုက်သည် အထိ ဖြစ်သည်။ ၁၉၉၁ ခုနှစ် ပဲရစ်ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ် ချုပ်ဆိုအပြီးတွင် ကမ္ဘောဒီးယားအား ကုလသမဂ္ဂ မစ်ရှင်မှ ၁၉၉၂-၉၃ တွင် ခဏတာမျှ အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပပြီး ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းမျှသော မဲပေးပိုင်ခွင့်ရှိသူတို့ မဲပေးပြီးသော အခါတွင် ကုလသမဂ္ဂတပ်များ ကမ္ဘောဒီးယားမှ ရုပ်သိမ်းခဲ့သည်။ ၁၉၉၇ ခုနှစ် အစိုးရအတွင်း အာဏာသိမ်းမှု ဖြစ်ပွားပြီးနောက် ကမ္ဘောဒီးယား ပြည်သူ့ပါတီနှင့် ဝန်ကြီးချုပ်ဟွန်ဆန် တို့မှ အစိုးရကို ဖြုတ်ချခဲ့ပြီး ၂၀၂၀ ခုနှစ်တိုင်အောင် ဆက်လက် အုပ်ချုပ်နေဆဲ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ၁၉၅၅ ခုနှစ်မှစ၍ ကုလသမဂ္ဂ၏ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ ဖြစ်ခဲ့ပြီး အာဆီယံအဖွဲ့၊ အရှေ့အာရှထိပ်သီးအဖွဲ့၊ ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့၊ ဘက်မလိုက်နိုင်ငံများ လှုပ်ရှားမှုအဖွဲ့ နှင့် လာဖရန်ကိုဖုန်းနီ အဖွဲ့တို့၏ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံလည်း ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံခြား အဖွဲ့အစည်းများစွာတို့၏ အဆိုအရ နိုင်ငံအတွင်း ဆင်းရဲမွဲတေမှု နေရာအနှံ့အပြားတွင် ရှိသည်ဟု ဆိုပြီး <ref>{{cite web|url=https://www.reuters.com/article/2014/09/28/us-cambodia-economy-idUSKCN0HN0YJ20140928|title=Consumerism booms as Cambodia embraces once-forbidden capitalism|last=|first=|date=|work=Reuters|accessdate=28 October 2014|archivedate=1 October 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141001050010/https://www.reuters.com/article/2014/09/28/us-cambodia-economy-idUSKCN0HN0YJ20140928}}</ref> ခြစားမှု နေရာအနှံ့အပြား ရှိသည့်အပြင်<ref>{{cite web|url=http://www.freedomhouse.org/report/freedom-world/2013/cambodia-0|title=2013 Freedom House|last=|first=|year=2013|work=Freedom House|accessdate=6 April 2014|archivedate=7 April 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130407061216/http://www.freedomhouse.org/report/freedom-world/2013/cambodia-0}}</ref> နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ လွတ်လတ်မှု ကင်းမဲ့ကာ<ref>{{cite web|url=http://cpi.transparency.org/cpi2013/results/|title=2013 Corruption Perceptions Index|last=|first=|year=2013|work=Transparency International|accessdate=6 April 2014|archive-url=https://archive.today/20131203061004/http://cpi.transparency.org/cpi2013/results/|archive-date=3 December 2013|url-status=dead}}</ref> လူထုဖွံ့ဖြိုးမှု နိမ့်ကျ၍<ref name="UNDP">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/en/reports/global/hdr2013/ |title=The 2013 Human Development Report – "The Rise of the South: Human Progress in a Diverse World" |publisher=Human Development Report Office United Nations Development Programme |pages=144–147 |accessdate=2 March 2013 |archivedate=26 December 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226013923/http://hdr.undp.org/en/2013-report }}</ref> ငတ်မွတ်မှု မြင့်မားသည် ဟု ဆိုသည်။<ref>Welthungerhilfe, IFPRI, and Concern Worldwide: [http://www.ifpri.org/sites/default/files/publications/ghi13.pdf 2013 Global Hunger Index – The challenge of hunger: Building Resilience to Achieve Food and Nutrition Security]. Bonn, Washington D. C., Dublin. October 2013.</ref><ref>{{cite web |url=http://www.abc.net.au/7.30/content/2014/s4007692.htm |title=Cambodia's opposition leader says Australian asylum seeker deal will fund corruption |publisher=Australian Broadcasting Corporation |accessdate=28 October 2014 }}</ref><ref>{{cite news |title=Thailand ranks 2nd in ASEAN for the best quality of life |url=http://thainews.prd.go.th/centerweb/newsen/NewsDetail?NT01_NewsID=WNSOC5703270010003 |newspaper=National News Bureau of Thailand |date=27 March 2014 |author=Chueyprasit, Orapa |author2=Naasiri, Chaite |url-status=bot: unknown |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140328130706/http://thainews.prd.go.th/centerweb/newsen/NewsDetail?NT01_NewsID=WNSOC5703270010003 |archivedate=28 March 2014 }}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားအား လူ့အခွင့်အရေးစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့၏ အရှေ့တောင်အာရှ ဒါရိုက်တာ ဒေးဗစ်ရောဘတ်မှ "အာဏာရှင်ဆန်သော ညွှန့်ပေါင်း နှင့် အပေါ်ယံ ဒီမိုကရေစီ" ဟု ဆိုသည်။<ref name="ReferenceA">{{cite book |author=David Roberts |title=Political Transition in Cambodia 1991–99: Power, Elitism and Democracy |url=https://books.google.com/books?id=SnYWDAAAQBAJ&pg=PR9 |date=29 April 2016 |publisher=Taylor & Francis |isbn=978-1-136-85054-7 }} (section XI, "Recreating Elite Stability, July 1997 to July 1998")</ref> ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေအရ ပါတီစုံ လစ်ဘရစ်ဒီမိုကရေစီ ဟု ပြဋ္ဌာန်းထားသော်လည်း <ref>{{Cite web|url=https://pressocm.gov.kh/en/archives/9539/|title=CONSTITUTION OF THE KINGDOM OF CAMBODIA|website=pressocm.gov.kh|publisher=Office of the Council of Ministers|date=25 January 2017|accessdate=4 September 2019}}</ref> နိုင်ငံအား ၂၀၁၈ ခုနှစ်အထိ တစ်ပါတီတည်းကသာ အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။<ref name=oneparty1>{{Cite news|url=https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/cambodian-parliament-launches-era-of-one-party-rule|title=Cambodian Parliament launches era of one-party rule|website=The Straits Times|date=5 September 2018|accessdate=26 July 2019}}</ref><ref name=oneparty2>{{Cite news|url=https://www.voacambodia.com/a/cambodia-set-to-become-one-party-state/4505605.html|title=Cambodia Set to Become One Party State|first=David|last=Boyle|work=Voice of America|publisher=VOA Cambodia|date=30 July 2018|accessdate=26 July 2019}}</ref> အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများနှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် လူတစ်ဦးချင်း ဝင်ငွေ့ နိမ့်ကျသော်လည်း ကမ္ဘောဒီးယားသည် အာရှတွင် တိုးတက်မှုအမြန်ဆုံး စီးပွားရေး ရှိသည့် နိုင်ငံ လွန်ခဲ့သည့် ဆယ်စုနှစ်အတွင်းက ဖွံ့ဖြိုးမှုနှုန်းမှာ ၇.၆ ရာခိုင်နှုန်း ရှိသည်။ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးသည် အဓိက စီးပွားရေး ကဏ္ဍအဖြစ် ဆက်လက်ရှိနေပြီး နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုနှင့် နိုင်ငံတကာကုန်သွယ်ရေး တိုးတက်လာမှုကြောင့် ချည်မျှင်လုပ်ငန်း၊ ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်း၊ အထည်အလိပ်လုပ်ငန်း နှင့် ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းတို့တွင် ကောင်းမွန်သော ဖွံ့ဖြိုးမှု ရှိသည်။.<ref>{{cite news |url=http://www.phnompenhpost.com/index.php/2011051849188/Business/cambodia-to-outgrow-ldc-status-by-2020.html |title=Cambodia to outgrow LDC status by 2020 |work=The Phnom Penh Post |date=18 May 2011 |accessdate=20 June 2011 |archivedate=21 May 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110521094658/http://www.phnompenhpost.com/index.php/2011051849188/Business/cambodia-to-outgrow-ldc-status-by-2020.html }}</ref> ကုလသမဂ္ဂမှ ကမ္ဘောဒီးယားအား ဖွံ့ဖြိုးမှု နိမ့်ကျသော နိုင်ငံ အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည်။<ref>{{cite web|url=https://unctad.org/en/Pages/ALDC/Least%20Developed%20Countries/UN-list-of-Least-Developed-Countries.aspx|website=UNCTAD|title=UN list of Least Developed Countries|accessdate=4 November 2019}}</ref> အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ ၂၀၁၅ ခုနှစ် ကမ္ဘာ့တရားမျှတမှု စီမံကိန်း၏ တရားဥပဒေ စိုးမိုးမှု ကိန်းညွှန်းမှ နိုင်ငံပေါင်း ၁၂၆ နိုင်ငံတွင် ကမ္ဘောဒီးယားအား အဆင့် ၁၂၅ သတ်မှတ်ထားပြီး ဒေသအတွင်း အခြားနိုင်ငံများနှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် အလွန်နောက်ရောက်သည်။<ref>{{cite web|url=http://data.worldjusticeproject.org/|website=World Justice Project|title=WJP Rule of Law Index® 2018–2019|accessdate=4 November 2019|archivedate=29 April 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150429071718/http://data.worldjusticeproject.org/}}</ref> == အမည်ရင်းမြစ် == "ကမ္ဘောဒီးယားဘုရင့်နိုင်ငံ" သည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ တရားဝင်ရုံးသုံးအမည် ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား ဆိုသော အမည်မှာ ပြင်သစ်ဘာသာစကား ကမ်ဘိုဒေ့ (Cambodge) မှ ဆင်းသက်လာခြင်း ဖြစ်ပြီး ပြင်သစ်စကားမှာလည်း ဒေသခံတို့၏ ခမာစကား ကမ်ပူးချားမှ ဆင်းသက်လာခြင်း ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားဆိုသော အသုံးအနှုန်းကို ဥရောပတွင် အစောဆုံး သုံးနှုန်းထားသည်ကို တွေ့ရှိရသည်မှာ ၁၅၂၄ ခုနှစ်တွင် ဖြစ်ပြီး အီတလီ စွန့်စားရှာဖွေသူ [[မဂျဲလင်|ဖာဒီနန် မက်ဂျဲလန်]]၏ ကမ္ဘာတခြမ်း ခရီးစဉ်တွင် လိုက်ပါသူ အန်တိုနီယို ပီဂါဖက်တာမှ သူ၏ စာတွင် "ကာမိုဂျီးယား" ဟု ရည်ညွှန်းခဲ့သည်။ <ref>{{cite web |title=Relazione del primo viaggio intorno al mondo – Wikisource |url=https://it.wikisource.org/wiki/Relazione_del_primo_viaggio_intorno_al_mondo |website=it.wikisource.org}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားလူမျိုးများသည် သူတို့၏ နိုင်ငံကို "ဆော့ခမာ" ဟု ညွှန်းဆိုလေ့ရှိပြီး အဓိပ္ပာယ်မှာ "ခမာတို့၏မြေ" ဖြစ်သည်။ သို့သော် ပိုမို၍ တိကျသော အခေါ်အဝေါ်အနေနှင့် "ပရာတေး ကမ်ပူးချား" ဟု သုံးနှုန်းပြီး "ကမ်ပူးချားတို့၏ နိုင်ငံ" ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ အနောက်ကမ္ဘာတွင် "ကမ္ဘောဒီးယား" ဟု အမြဲတစေ ရည်ညွှန်းလေ့ ရှိသော်လည်း အရှေ့တိုင်းနိုင်ငံများတွင် ကမ္ဘောဒီးယား အစား ကမ်ပူချီးယား ဟူ၍ အသံထွက်လေ့ရှိသည်။<ref>{{cite dictionary |url=http://dictionary.reference.com/browse/kampuchea|title= kampuchea. (n.d.). Collins English Dictionary – Complete & Unabridged 10th Edition.|dictionary= Dictionary.com|accessdate=31 October 2015}}</ref><ref>{{cite web |url=https://books.google.com/books?id=5oGnZRd4GKwC&pg=PA3|title= Cambodia|date=|accessdate=31 October 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.nectec.or.th/thai-yunnan/20.html#9|title=On some Cambodian Words|work=Thai-Yunnan Project Newsletter No. 20., Department of Anthropology, Research School of Pacific Studies Australian National University by Serge Thion|publisher=Nectec|date=|accessdate=31 October 2015}}</ref> {| class="wikitable" style="float:center; clear:right;" |+တရားဝင် အမည်များ ! scope="col" | နေ့စွဲ ! scope="col" | အမည် ! scope="col" | မှတ်ချက် |- | အေဒီ ၅၀/၆၈ – အေဒီ ၅၅၀ || '''ဖူနန်း အင်ပိုင်ယာ''' || '''နိုကော် ဖနွမ်''' – (အခြားအမည်) |- | ၅၅၀–၈၀၂ || '''ချန်နလာ အင်ပိုင်ယာ''' || အေဒီ ၈ ရာစုတွင် ကုန်းချန်နလာ နှင့် ရေချန်နလာဟု ခွဲခြားခဲ့သည်။ |- | ၈၀၂–၁၄၃၁ || '''ခမာ အင်ပိုင်ယာ''' || အရှေ့တောင်အာရှတွင် ဩဇာအာဏာအကြီးဆုံး အင်ပိုင်ယာ တစ်ခု |- | ၁၄၃၁–၁၈၆၃ || '''ကမ္ဘောဒီးယား'''|| အလယ်ခေတ် (ချက်တိုမက်ခေတ်၊ လောင်းဗက်ခေတ်၊ အူဒုံခေတ်) |- | ၁၈၆၃–၁၉၄၁၊ ၁၉၄၅–၁၉၅၃ || '''ကမ္ဘောဒီးယားပြည် (ပြင်သစ်အစောင့်အရှောက်ခံ နိုင်ငံ)'''|| |- | ၁၉၄၁–၁၉၄၅ || '''ဂျပန်တို့လက်အောက်'''|| |- | ၁၉၅၃–၁၉၇၀ || '''ကင်းဒမ်းအော့ဖ် ကမ္ဘောဒီးယား''' || (''ပြည်သူ့ ဆိုရှယ်လစ် အဖွဲ့အစည်း'') ကာလ <br />ကမ္ဘောဒီးယား ပထမနိုင်ငံဟုလည်း ခေါ်သည်။ |- | ၁၉၇၀–၁၉၇၅ || '''ခမာသမ္မတနိုင်ငံ''' ||အမေရိကန် ဗုံးကြဲခြင်း၊ ပြည်တွင်းစစ် |- | ၁၉၇၅–၁၉၇၆ || '''ကမ်ပူးချား''' || ခမာ လူမျိုးတုန်း သတ်ဖြတ်မှု |- | ၁၉၇၆–၁၉၈၂ || '''ဒီမိုကရက်တစ် ကမ်ပူးချား''' || ခမာ လူမျိုးတုန်း သတ်ဖြတ်မှု – ကုလသမဂ္ဂအသိအမှတ်ပြု<ref>{{cite web|url=https://www.nytimes.com/1982/07/09/world/3-unlikely-cambodian-allies-map-war-on-vietnam.html|title=3 Unlikely Cambodian Allies Map War on Vietnam|date=9 July 1982|website=The New York Times|accessdate=18 August 2017}}</ref> |- | ၁၉၈၂–၁၉၉၀ || '''ဒီမိုကရက်တစ် ကမ်ပူးချား၏ ညွန့်ပေါင်းအစိုးရ''' || ကုလသမဂ္ဂအသိအမှတ်ပြု |- | ၁၉၉၀–၁၉၉၃|| '''ကမ္ဘောဒီးယား နိုင်ငံတော် အစိုးရ''' || ကုလသမဂ္ဂအသိအမှတ်ပြု |- | ၁၉၇၉–၁၉၈၉|| '''ကမ်ပူးချား ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ''' || ကုလသမဂ္ဂမှ အသိအမှတ်မပြု |- | ၁၉၈၉–၁၉၉၁|| '''ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ''' || |- | ၁၉၉၁–၁၉၉၃ || '''ကမ္ဘောဒီးယား အသွင်ကူးပြောင်းရေး ကုလသမဂ္ဂ အာဏာပိုင်''' || |- | ၁၉၉၃–ယနေ့ || '''ကင်းဒမ်းအော့ဖ် ကမ္ဘောဒီးယား''' || ကမ္ဘောဒီးယား ဒုတိယနိုင်ငံ |} == သမိုင်း == ===သမိုင်းမတင်မီကာလ=== [[File:Ewer from Cambodia, Angkorian era, 12th century, glazed stoneware, HAA.JPG|thumb|၁၂ ရာစုမှ ကြွေရည်စည့်ရည် သုတ်လိမ်းထားသော ကျောက်သားလက်ရာ တစ်ခု]] ယနေ့ခေတ် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံနေရာတွင် ပလိုင်စတာဆင်း ခေတ်က လူတို့နေထိုင်ခဲ့ကြောင်း သက်သေအထောက်အထားများကို ကျဲပြန့်တွေ့ရှိရပြီး သလင်းနှင့် သလင်းအသွင်ပြောင်း ကျောက်လက်နက်ကိရိယာများမှာ ၎င်းတို့၏ သက်တမ်းသက်မှတ်ခြင်းမှာ ယုံကြည်ရလောက်သော အခြေအနေမရှိသော်လည်း မဲခေါင်မြစ် တစ်လျှောက်ရှိ ကုန်းမြေအဆင့်ဆင့် ဖြစ်နေရာ နေရာများ၊ စတန်ထရန်ပြည်နယ်၊​ကရာတီပြည်နယ် နှင့် ကမ်ပေါ့ပြည်နယ်တို့တွင် တွေ့ရသည်။<ref name=stark2004>{{Cite book|author=Stark, Miriam|editor1-first=Ian|editor1-last=Glover|editor2-first=Peter S.|editor2-last=Bellwood|title=Southeast Asia: from prehistory to history|year=2005|publisher=Routledge|isbn=978-0-415-39117-7|chapter=Pre-Angkorian and Angkorian Cambodia|chapter-url=http://www.anthropology.hawaii.edu/People/Faculty/Stark/pdfs/2004_PreAngkorian.pdf|access-date=26 August 2020|archive-date=10 June 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100610170734/http://www.anthropology.hawaii.edu/People/Faculty/Stark/pdfs/2004_PreAngkorian.pdf|url-status=dead}}</ref> အချို့သော ရှေးဟောင်းသုတေသနဆိုင်ရာ အထောက်အထားများမှ ဟိုလိုဆင်းခေတ်အတွင်း မုဆိုး-ရှာဖွေစုဆောင်းသူ အုပ်စုများ ဒေသအတွင်း နေထိုင်ခဲ့ကြောင်း ပြသနေသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် ရှေးအကျဆုံးတွေ့ရသော ရှေးဟောင်းသုတေသနဒေသမှာ ဘတ်တမ်ဘမ်ပြည်နယ်ရှိ "လန်းစပင်း" လှိုဏ်ဂူ ဖြစ်ပြီး ဟိုဘင်ဟျန်ခေတ်မှ ဖြစ်သည်။ အနိမ့်ပိုင်း မြေလွှာများအား တူးဆွပြီး ရေဒီယိုကာဘွန်နည်းဖြင့် သက်တမ်းသတ်မှတ်ရာတွင် ဘီစီ ၆၀၀၀ ခန့်ကို ညွှန်ပြနေသည်။<ref name=stark2004 /><ref>{{cite web|url=http://www.smartcambodia.com/index.php?option=com_content&view=article&id=841%3Athe-second-prehistoric-archaeological-excavation-in-laang-spean-2009&catid=80&lang=en|title=The Second Prehistoric Archaeological Excavation in Laang Spean (2009)|first=Michel|last=Tranet|date=20 October 2009|accessdate=17 November 2009|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110101174655/http://www.smartcambodia.com/index.php?option=com_content&view=article&id=841%3Athe-second-prehistoric-archaeological-excavation-in-laang-spean-2009&catid=80&lang=en|archivedate=1 January 2011}}</ref> ထိုနေရာတွင်ပင် အထက်ပိုင်းမြေလွှာများကို တူးဆွရာ ကျောက်ခေတ်သစ်သို့ ကူးပြောင်းခြင်းဆိုင်ရာ အထောက်အထားများကို တွေ့ရပြီး ကမ္ဘောဒီးယားရှိ အစောဆုံးသက်တမ်းရှိသော မြေထည်ကြွေထည်များ ပါဝင်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.smartcambodia.com/index.php?option=com_content&view=article&id=840%3Athe-oldest-ceramic-in-cambodias-laang-spean-1966-68&catid=80&lang=en|title=The Oldest Ceramic in Cambodia's Laang Spean (1966–68)|date=20 October 2009|accessdate=17 November 2009|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110101163727/http://www.smartcambodia.com/index.php?option=com_content&view=article&id=840%3Athe-oldest-ceramic-in-cambodias-laang-spean-1966-68&catid=80&lang=en|archivedate=1 January 2011}}</ref> ဟိုလိုဆင်းခေတ် နှင့် သံခေတ်ကြားမှ ရှေးဟောင်းသုတေသန တွေ့ရှိချက်မှာလည်း ရှားပါးသည်။ ကမ္ဘောဒီးယား သမိုင်းမတီမီခေတ်၏ အရေးပါသော ဖြစ်ရပ်မှာ မြောက်ဘက်မှ ပထမဆုံး ဆန်စပါးစိုက်ပျိုးသူလည်သမားများ ဝင်ရောက်လာခြင်းဖြစ်ပြီး ဘီစီ ၃ ထောင်စုနှစ် နှောင်းပိုင်းတွင် စတင်ခဲ့သည်။<ref name=higham2001pre>{{Cite book|author=Higham, Charles |title=The civilization of Angkor|publisher=Phoenix|isbn=978-1-84212-584-7|url=https://books.google.com/?id=_oZ52cuX8s4C|date=January 2002}}, pp.13–22</ref> ကမ္ဘောဒီးယားတွင် တွေ့ရသော စိတ်ဝင်စားစရာအကောင်းဆုံး သက်သေအထောက်အထားများမှာ အမျိုးမျိုးသော စက်ဝိုင်းပုံ မြေဖို့ခြင်းများ ဖြစ်ပြီး မမ်မော့အနီး မြေသားနီများတွင် လည်းကောင်း ဗီယက်နမ်နှင့် နီးစပ်သော ဒေသများတွင်လည်းကောင်း ၁၉၅၀ ခုနှစ်များ၏ နှောင်းပိုင်းတွင် ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သည်။ ၎င်းတို့၏ အသုံးပြုမှုနှင့် သက်တမ်းမှာ အငြင်းပွားနေဆဲဖြစ်သော်လည်း အချို့မှာ ဘီစီ ၂ ထောင်စုနှစ် အတွင်းက ဖြစ်နိုင်သည်။<ref>{{cite web|url=http://memotcentre.org/Earthwork.html|title=Research History|publisher=Memot Centre for Archaeology|accessdate=6 February 2009}}</ref><ref>{{Cite journal|author=Albrecht, Gerd|year=2000|title=Circular Earthwork Krek 52/62 Recent Research on the Prehistory of Cambodia|journal=Asian Perspectives|volume=39|issue=1–2|issn=0066-8435|url=http://muse.jhu.edu/demo/asian_perspectives/v039/39.1albrecht.pdf|accessdate=15 November 2009|display-authors=1|author2=<Please add first missing authors to populate metadata.>}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200422173620/https://muse.jhu.edu/demo/asian_perspectives/v039/39.1albrecht.pdf |date=22 April 2020 }}</ref> [[File:Bayon Angkor Relief1.jpg|thumb|ဘေယွန်အား လွတ်မြောက်ရန်အတွက် ခမာစစ်တပ်မှ ချမ်တို့နှင့် စစ်တိုက်ရန် သွားရောက်စဉ်]] အချိန်ကာလ အတိအကျသတ်မှတ်၍ မရသော အခြား သမိုင်းမတင်မီခေတ်ဒေသများမှာ ၁၈၇၅ တွင် ပထမဆုံး စတင် စူးစမ်းခဲ့သော နေရာဖြစ်သည့် ဆမ်ရောင်း ဆန် (ရှေးဟောင်းမြို့တော် အူဒေါင် နှင့် သိပ်မဝေးသောနေရာ) <ref name=higham1989>{{Cite book|author=Higham, Charles |title=The Archaeology of Mainland Southeast Asia|url=https://archive.org/details/archaeologyofmai0000high |year=1989|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-27525-5}}, p.120</ref>နှင့် မြောက်ပိုင်းပြည်နယ် ဘွန်တေးမူရှေး အတွင်းရှိ "ဖွမ်စနေး" တို့ဖြစ်သည်။<ref>{{Cite journal|author1=O'Reilly, Dougald J.W. |author2=von den Driesch, Angela |author3=Voeun, Vuthy |year=2006|title=Archaeology and Archaeozoology of Phum Snay: A Late Prehistoric Cemetery in Northwestern Cambodia|journal=Asian Perspectives |volume=45|issue=2|issn=0066-8435}}</ref> ဖွန်စနေးတွင် တူးဖော်မှုများအရ သင်္ချိုင်း ၂၁ ခုကို တွေ့ရှိရပြီး ထိုအတွင်း၌ သံလက်နက်များနှင့် ဦးခေါင်းဒဏ်ရာများတွေ့ရှိရသဖြင့် ရှေးအခါက ပဋိပက္ခရှိခဲ့ကြောင်း ညွှန်ပြနေပြီး အန်ကောရှိ မြို့ကြီးများနှင့် ဖြစ်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်နိုင်သည်။<ref name=higham2001pre /><ref>Domett, K. M., O'Reilly, D. J. W., & Buckley, H. R. (2011). Bioarchaeological evidence for conflict in Iron Age northwest Cambodia. Antiquity, 85(328).441–458</ref> <ref>Domett, K. M., O'Reilly, D. J. W., & Buckley, H. R. (2011). Bioarchaeological evidence for conflict in Iron Age northwest Cambodia. Antiquity, 85(328)</ref>ရာတာနာကိရိ တွင် သတ္တုတွင်း တူးဖော်ရာ၌ သမိုင်းမတင်မီခေတ်က လက်မှုပစ္စည်းများကို မကြာခဏတွေ့ရလေ့ ရှိသည်။<ref name=stark2004 /> သံကို ဘီစီ ၅၀၀ ခန့်တွင် စတင် အသုံးပြုခဲ့ပြီး အထောက်အထားများကို ယနေ့ခေတ် ထိုင်းနိုင်ငံနေရာဖြစ်သော ခိုရတ်ကုန်းမြင့်တွင် တွေ့ရသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် သံခေတ် အခြေချနေထိုင်မှုများကို ဘက်ဆေးချမ်ကရောင် ပုထိုး နှင့် အခြားသော အန်ကောခေတ် ပုထိုးများ၏ အောက်ခြေတွင် တွေ့ရပြီး စက်ဝိုင်းပြီးမြေဖို့ခြင်းများကို အန်ကော၏ အနောက်မြောက်ဘက် ကီလိုမီတာ အနည်းငယ် အကွာတွင် ရှိသော "လိုဗီး" ၏ အောက်ခြေတွင် တွေ့ရသည်။ လူသေမြှုပ်နှံမှုများသည် အခြားတွေ့ရှိမှုများထက် ပိုများပြီး စားရေရိက္ခာ ရရှိမှု တိုးတက်လာခြင်း နှင့် ကုန်သွယ်ခြင်း ( ခရီးရှည် ကုန်သွယ်ခြင်းပင် ရှိသည်။ ဘီစီ ၄ ရာစုတွင် အိန္ဒိယနှင့် ကုန်သွယ်ရေးမှာ စတင်နေပြီ ဖြစ်သည်။)တို့အပြင် လူမှုအဆင့်အတန်း နှင့် အလုပ်သမားအဖွဲ့အစည်းများ ရှိကြောင်းလည်း သက်သေပြနေသည်။<ref name="Carter, A. K. 2011">Carter, A. K. (2011). Trade and Exchange Networks in Iron Age Cambodia: Preliminary Results from a Compositional Analysis of Glass Beads. Bulletin of the Indo-Pacific Prehistory Association, 30, 178–188.</ref> သံခေတ်မှ တွေ့ရှိရသော လက်မှုပစ္စည်းများတွင် ဖန်ပုတီးများမှာ အရေးပါသော အထောက်အထား ဖြစ်သည်။ အမျိုးမျိုးကွဲပြားသော ဖန်ပုတီးများကို ကမ္ဘောဒီးယား တစ်ဝှမ်းရှိ ဒေသအချို့တွင် တွေ့ရှိရပြီး အနောက်မြောက်ဘက်ရှိ ဖွန်စနေး နှင့် အရှေ့တောင်ပိုင်းရှိ ပရိုဟီးယားတို့တွင် တွေ့ရှိရသဖြင့် ထိုအချိန်က ပင်မ ကုန်သွယ်ရေး ကွန်ယက် နှစ်ခု ရှိကြောင်း ပြသနေသည်။ ထိုကွန်ယက်နှစ်ခုမှာ အချိန်နှင့် နေရာ ကွာခြားနေသဖြင့် အေဒီ ၂ ရာစု မှ ၄ ရာစု အတွင်း ကွန်ယက်တစ်ခုမှ အခြားကွန်ယက်တစ်ခု သို့ ရွှေ့ပြောင်းခဲ့သည်ဟု ညွှန်ပြနေပြီး လူပတ်ဝန်းကျင် နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ ဩဇာအာဏာ ပြောင်းလဲသွားခြင်း ဖြစ်မည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။<ref name="Carter, A. K. 2011" /> ===အန်ကောမတိုင်မီခေတ် နှင့် အန်ကောခေတ်=== {{multiple image|caption_align=center|header_align=center | direction = vertical | width = 200 | image1 = Angkor Wat.jpg | caption1 = [[အန်ကောဝပ်]]. | image2 = Bayon Angkor frontal.jpg | caption2 = ဗောဓိသတ္တဘုရားလောင်း [[အဝလောကိတေသွာရ]] ၏ မျက်နှာကို ပရာဆတ် ဘာရွန်တွင် တွေ့ရပုံ }} အေဒီ ၃ရာစု၊ ၄ ရာစု နှင့် ၅ ရာစုတို့တွင် အိန္ဒိယ တိုင်းနိုင်ငံများဖြစ်သော ဖူနန်းပြည် နှင့် ၎င်း၏ နေရာအား ဆက်ခံသော ချန်နလာပြည်တို့သည် ယနေ့ခေတ် ကမ္ဘောဒီးယား နှင့် ဗီယက်နမ်တောင်ပိုင်း နေရာတို့ ပေါင်းစပ် ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ နှစ်ပေါင်း ၂,၀၀၀ ကျော်တိုင်အောင်ပင် ကမ္ဘောဒီးယားသည် အိန္ဒိယမှ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုများကို ခံယူပြီး ယနေ့ခေတ် ထိုင်းနိုင်ငံ နှင့် လာအိုနိုင်ငံဖြစ်သော အခြားသော အရှေ့တောင်အာရှ ယဉ်ကျေးမှုလောကများသို့ ပြန်လည်ဖြန့်ဝေခဲ့သည်။<ref name="BRIT">{{cite encyclopedia|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/90520/Cambodia |title=History of Cambodia |encyclopedia=Britannica.com |accessdate=16 March 2013}}</ref> ထိုတိုင်းပြည်များအကြောင်း အခြားသိရှိရသည်မှာ နည်းပါးပြီး တရုတ်တို့၏ သမိုင်းဆိုင်ရာ မှတ်တမ်းများနှင့် ပဏ္ဍာဆက်မှတ်တမ်းများ အရ ၎င်းတို့ကို ဖော်ပြထားသည်ကို တွေ့ရသည်။ ဖူနန်းနယ်မြေတွင် မဟာအလက်ဇန္ဒား၏ ပထဝီပညာရှင် ကလောဒီးယပ် တော်လမီမှ "ကတ်တီဂါရ" ဟု သိရှိသော ဆိပ်ကမ်းတည်ရှိခဲ့သည်ဟု ယုံကြည်ရသည်။ တရုတ်တို့၏ သမိုင်းမှတ်တမ်းများတွင် ချန်နလာ၏ ပထမ ဂျာယာဗာမန်း ဘုရင်မှာ ၆၈၁ ခုနှစ်ခန့်တွင် ကွယ်လွန်ခဲ့သည်ဟု ညွှန်ပြနေပြီး ထို့နောက်တွင် မငြိမ်သက်မှုများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ကာ တိုင်းပြည်အား ကုန်းချန်ဒလာ နှင့် ရေချန်ဒလာဟု နှစ်ခြမ်းကွဲသွားစေခဲ့ပြီး ၎င်းတို့အား ဂျားဗားကျွန်း၏ ဩဇာခံသော အင်အားနိမ့်ပါးသော မင်းသားများမှ လျော့ရည်းစွာ အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။ ခမာဧကရာဇ်နိုင်ငံတော်သည် ချန်နလာ၏ အပျက်အစီးများကြားမှ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပြီး ၈၀၂ ခုနှစ်တွင် ခိုင်မာစွဦ တည်ထောင်နိုင်ခဲ့ကာ ဒုတိယ ဂျာယာဗာမန် ဘုရင် (အေဒီ ၇၉၀မှ အေဒီ ၈၃၅ အထိ အုပ်စိုးခဲ့သည်။) ဂျားဗားပြည်မှ လွတ်လပ်ရေးကြေညာခဲ့ပြီး မိမိဘာသာ ဒေဝါရာဂျာဘွဲ့ ခံယူခဲ့သည်။ သူနှင့် သူ၏ နောက်လိုက်များသည် ဘုရား-ဘုရင် ဂိုဏ်းကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး နယ်မြေသိမ်းပိုက်မှုများ ဆက်တိုက်ပြုလုပ်ခဲ့ကာ ၉ ရာစုမှ ၁၅ ရာစုအတွင်း ထိုဒေသ၌ ကြွယ်ဝချမ်းသာလာခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.art-and-archaeology.com/seasia/ppenh/khmer01.html |title=Khmer Empire Map |publisher=Art-and-archaeology.com |accessdate=27 June 2010}}</ref> အဋ္ဌမဂျာရာဗာမန် လက်ထက်တွင် အန်ကောဧကရာဇ်နိုင်ငံတော်အား မွန်ဂိုမှ ကူဗလိုင်ခန်၏ စစ်တပ်မှ တိုက်ခိုက်ခဲ့သော်လည်း ဘုရင်အနေနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးကို ဝယ်ယူနိုင်ခဲ့သည်။<ref>Cœdès, George. (1956) ''The Making of South East Asia,'' pp.127–128.</ref> ၁၃ ရာစုခန့်တွင် သီရိလင်္ကာ ဘုန်းကြီးများမှ အရှေ့တောင်အာရှအား ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာနှင့် မိတ်ဆက်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://asia.msu.edu/seasia/Cambodia/religion.html |title=Windows on Asia |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070521010839/http://asia.msu.edu/seasia/Cambodia/religion.html |archivedate=21 May 2007}}</ref> ဘာသာတရားမှာ ပြန့်ပွားလာခဲ့ပြီး နောက်ဆုံးတွင် အန်ကော၌ ရေပန်းစားသော ဘာသာတရားအဖြစ် ဟိန္ဒူဘာသာ နှင့် မဟာယန ဗုဒ္ဓဘာသာနေရာတွင် အစားထိုး ဝင်ရောက်လာခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ၁၂၉၅ ခုနှစ် တတိယ အင်ဒရာ ဗာမန် အာဏာရသည်အထိ နိုင်ငံတော်၏ တရားဝင်ဘာသာ ဖြစ်မလာခဲ့ပေ။<ref>[http://www.cambodia-travel.com/khmer/angkor-era3.htm Angkor Era – Part III (1181–1309 A.D)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121201053806/http://www.cambodia-travel.com/khmer/angkor-era3.htm |date=1 December 2012 }}, Cambodia Travel.</ref> ခမာဧကရာဇ်နိုင်ငံတော်သည် ၁၂ရာစုအတွင်း အရှေ့တောင်အာရှ၏ အကြီးဆုံး ဧကရာဇ်နိုင်ငံတော် ဖြစ်ခဲ့သည်။ ဧကရာဇ်နိုင်ငံတော်၏ ဩဇာအာဏာ ဗဟိုချက်မှာ အန်ကော ဖြစ်ပြီး ဧကရာဇ်နိုင်ငံတော်၏ အထွဋ်အထိပ် ရောက်ရှိစဉ်တွင် မြို့တော်အများအပြားကို တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံတကာမှ သုတေသနပညာရှင် အဖွဲ့က ဂြိုဟ်တုမှ ရိုက်ကူးထားသော ဓာတ်ပုံများနှင့် အခြားသော ခေတ်မီနည်းလမ်းများကို အသုံးပြု၍ ကောက်ချက်ချခဲ့သည်မှာ အန်ကောသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် စက်မှုခေတ်မတိုင်မီက အကြီးဆုံး မြို့ပြ ဖြစ်ခဲ့ပြီး မြို့ပြအကျယ်အဝန်းမှာ {{convert|၂,၉၈၀|km2|sqmi|0|abbr=off}} မျှ ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။<ref>{{cite journal |url=http://www.pnas.org/content/104/36/14277.full |title=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America: A comprehensive archaeological map of the world's largest pre-industrial settlement complex at Angkor, Cambodia |accessdate=27 June 2010 |doi=10.1073/pnas.0702525104 |pmid=17717084 |volume=104 |issue=36 |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |pages=14277–14282 |year=2007 |last1=Evans |first1=D. |pmc=1964867 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181225162634/https://www.pnas.org/content/104/36/14277.full |date=25 December 2018 }}</ref> မြို့တော်မှာ လူဦးရေ ၁ သန်းခန့် အထိ နေထိုင်နိုင်သော အကျယ်အဝန်း ရှိသည်။<ref>[https://web.archive.org/web/20110605004646/http://www.independent.co.uk/news/world/asia/metropolis-angkor-the-worlds-first-megacity-461623.html Metropolis: Angkor, the world's first mega-city], The Independent, 15 August 2007</ref> အများဆုံးသိကြပြီး အကောင်းဆုံး ထိန်းသိမ်းထားနိုင်သည့် အန်ကောဝပ် ဘုရားကျောင်းမှာလည်း ကမ္ဘောဒီးယား၏ အတိတ်က အဓိက ဒေသတွင်း အင်အားကြီးနိုင်ငံ ဖြစ်ခဲ့သည်ကို သတိပေးနေသကဲ့သို့ ရှိသည်။ ဧကရာဇ်နိုင်ငံတော်သည် အင်အားကျဆင်းလာသော်လည်း ၁၅ ရာစု ပျက်သုဉ်းသွားသည့် အချိန်အထိ ထင်ရှားသော အားတစ်ခု အဖြစ် ဆက်လက် ရှိနေသေးသည်။ ===အန်ကောလွန်ခေတ်=== [[File:Vietnam 1760.jpg|thumb|၁၇၆၀ တွင် တွေ့ရသော အင်ဒိုချိုင်းနား မြေပုံ]] အိမ်နီးချင်းတိုင်းပြည်များနှင့် စစ်ပွဲများ ဆက်တိုက်ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီးနောက် အန်ကောအား အယုဒ္ဓယပြည်မှ ဝင်ရောက်ကျူးကျော် သိမ်းပိုက်ခဲ့ပြီး ၁၄၃၂ တွင် စွန့်ပစ်ခဲ့သည်။ အကြောင်းမှာ ဂေဟစနစ် ပျက်ယွင်းမှုနှင့် အခြေခံအဆောက်အအုံများ ပျက်စီးမှုတို့ကြောင့် ဖြစ်သည်။<ref name="Chan">Chandler, David P (1991) ''The Land and the People of Cambodia'', HarperCollins. New York, New York. p. 77, {{ISBN|0060211296}}.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20041225132009/http://www.signonsandiego.com/news/world/20040613-0915-fallenangkor.html Scientists dig and fly over Angkor in search of answers to golden city's fall], The Associated Press, 13 June 2004</ref> ထိုအကြောင်းကြောင့် စီးပွားရေး၊ လူမှုရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ တုံ့ဆိုင်းမှုများ ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့ပြီး တိုင်းပြည်၏ ပြည်တွင်းရေးကိစ္စရပ်များမှာ အိမ်နီးချင်းတိုင်းပြည်များ၏ ထိန်းချုပ်မှုအောက်သို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်။ ထိုအချိန်သို့ ရောက်သောအခါ ခမာတို့၏ အထိမ်းအမှတ်အဆောက်အဦး တည်ဆောက်မှုများ ပြီးဆုံးခဲ့သည်။ ရှေးဟောင်းယုံကြည်မှုများ ဖြစ်သော မဟာယနဗုဒ္ဓဘာသာ နှင့် ဟိန္ဒူ၏ ဘုရင်ဘုရား ဂိုဏ်းတို့၏ နေရာတွင် ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာ အစားထိုး ဝင်ရောက်လာခဲ့သည်။ မြို့တော်ကို လောင်းဗက် သို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ပြီး ထိုနေရာတွင် တိုင်းပြည်မှာ ပင်လယ်ရေကြောင်း ကုန်သွယ်ရေးဖြင့် တဖန်ပြန်လည် ထွန်းကားအောင် ကြံဆောင်ခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားအား ဥရောပ မှတ်တမ်းများတွင် ပထမဆုံး ဖော်ပြခြင်းမှာ ၁၅၁၁ တွင် ပေါ်တူဂီတို့မှ ဖော်ပြခြင်း ဖြစ်သည်။ ပေါ်တူဂီ ခရီးသည်တို့မှ မြို့တော်အား စည်းစိမ်ဥစ္စာနှင့် နိုင်ငံခြား ကုန်သွယ်ရေး ထွန်းကားသော မြို့ အဖြစ် ဖော်ပြခဲ့သည်။ အယုဒ္ဓယ နှင့် ဗီယက်နမ်တို့နှင့် ဆက်လက် စစ်မက်ဖြစ်ပွားခြင်းကြောင့် နယ်မြေများ ထပ်မံဆုံးရှုံးခဲ့ရပြီး ၁၅၉၄ တွင် အယုဒ္ဓယ ၏ မဟာ နာရစွမ်ဘုရင်မှ လောင်းဗက်အား အောင်မြင်ပြီး ဖျက်ဆီးခဲ့သည်။ ခမာမြို့တော် အသစ်ဖြစ်သော အူဒေါင်းအား ၁၆၁၈ တွင် လောင်းဗက်၏ တောင်ဘက်တွင် တည်ထောင်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ဘုရင်များမှာ ထိုင်း နှင့် ဗီယက်နမ်တို့၏ ဩဇာခံ အဖြစ် တစ်လှည့်စီ ဝင်ရောက်ခြင်းဖြင့် နောက်ထပ် ၃ ရာစုအတွင်း အသက်ဆက်နိုင်ခဲ့ပြီး လွတ်လပ်သောကာလမှာ အနည်းငယ်သာ ရှိသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားရှိ တောင်ကုန်းနေ လူမျိုးစုများမှာ ဆိုင်ယမ်(ထိုင်း)၊ အန်နာမိုက် (ဗီယက်နမ်) နှင့် ကမ္ဘောဒီးယားတို့မှ လိုက်လံဖမ်းဆီး ကျွန်ပြုခြင်းကို ဆက်တိုက်ခံခဲ့ရသည်။<ref>Colquhoun, Archibald Ross (1885). Amongst the Shans (p. 53). London: Field & Tuer; New York: Scribner & Welford. https://books.google.com/books?id=3wQPAAAAMAAJ&pg=PA53</ref><ref>"[https://web.archive.org/web/20101009132129/http://kyotoreviewsea.org/slavery4.htm Slavery in Nineteenth-Century Northern Thailand (Page 4 of 6)]". ''Kyoto Review of South East Asia''; (Colquhoun 1885:53).</ref> ၁၉ ရာစုအတွင်းတွင် ထိုင်းနှင့် ဗီယက်နမ်တို့မှ ကမ္ဘောဒီးယားအား ထိန်းချုပ်ရန် အပြိုင်အဆိုင်ကြိုးစားခြင်းကြောင့် ဗီယက်နမ် မင်းချင်းတို့က ခမာတို့အား ဗီယက်နမ်တို့၏ ထုံးတမ်းစဉ်လာများကို ကျင့်သုံးရန် ဖိအားပေးခြင်း ခံခဲ့ရသော အချိန်ကာလ ရှိခဲ့သည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် ဗီယက်နမ်တို့အား ပုန်ကန်မှု အချို့ ရှိခဲ့ပြီး ထိုင်းတို့ထံမှ အကူအညီ တောင်းခံခဲ့သည်။ ၁၈၄၁-၁၈၄၅ ထိုင်း-ဗီယက်နမ် စစ်ပွဲ သည် ကမ္ဘောဒီးယားအား ပူးတွဲ ဆူဇာရိန်တီ (နိုင်ငံခြားရေးကို အုပ်စိုးသူပြည်ပနိုင်ငံမှ စီမံ၍ ပြည်တွင်းရေးကို မိမိဘာသာ စီမံသောနိုင်ငံ) နိုင်ငံ အဖြစ် ထားရှိရန် သဘောတူညီခဲ့သည်။ ထို့မှတဆင့် နိုရိုဒုန် ပရွန်ဘိုရီရက် ဘုရင်မှ ပြင်သစ်အစောင့်အရှောက်ခံနိုင်ငံအဖြစ် ထားရှိရန် စာချုပ်ချုပ်ဆိုခဲ့သော အနေအထားသို့ ရောက်ရှိသွားခဲ့သည်။ ===ပြင်သစ်ကိုလိုနီခေတ်=== {{multiple image|caption_align=left|header_align=center | align = right | direction = vertical | width = 150 | image1 = Sa Majesté Sisowath Monivong.jpg | caption1 = ဆီဆိုဝပ် ဘုရင် | image2 = Norodom Sihanouk 1941.jpg|thumb|left|[[နိုရိုဒွန် သီဟာနု]] ၁၉၄၁ တွင် နန်းတက် ဘိသိက်ခံနေပုံ | caption2 = ၁၉၄၁ တွင် နိုရိုဒွန် သီဟာနု ဘိသိက်ခံနေပုံ | image3 = | caption3 = }} ၁၈၆၃ တွင် ထိုင်းတို့တင်မြှောက်ထားသော နိုရိုဒွန်ဘုရင် မှ<ref name="CHANDLER" /> ပြင်သစ်တို့မှ ကမ္ဘောဒီးယားအား ထိုင်းတို့ထံမှ ကာကွယ်ပေးရန် အကူအညီတောင်းခဲ့သည်။ ၁၈၆၇ တွင် ထိုင်းနိုင်ငံ၏ ရာမ ၄ ဘုရင်မှ ပြင်သစ်နှင့် စာချုပ်ချုပ်ဆိုခဲ့ပြီး ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံအား ထိန်းချုပ်ခြင်းအား စွန့်လွှတ်ရန် နှင့် ထို့အတွက် ဘတ်တမ်ဘန် နှင့် ဆီရမ်ရိ ပြည်နယ်တို့အား အစားပြန်ပေးရန် သဘောတူညီခဲ့သည့်အတွက် ထိုပြည်နယ်တို့မှာ ထိုင်းနိုင်ငံ၏ အစိတ်အပိုင်း တရားဝင် ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၁၉၀၇ ခုနှစ် ပြင်သစ်နှင့် ထိုင်းတို့ နယ်စပ်စာချုပ် ချုပ်ဆိုသော အခါမှသာ ထိုပြည်နယ်များကို ပြန်လည်ပေးအပ်ခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ပြင်သစ်တို့၏ အစောင့်အရှောက်ခံနိုင်ငံအဖြစ် ၁၈၆၇ မှ ၁၉၅၃ ခုနှစ်အထိ ရှိနေခဲ့ပြီး ပြင်သစ်အင်ဒိုချိုင်းနား ကိုလိုနီ နယ်မြေ၏ တစိတ်တဒေသ အဖြစ် ပြင်သစ်တို့မှ အုပ်ချုပ်ခဲ့သော်လည်း ၁၉၄၁ မှ ၁၉၄၅ အတွင်းတွင်မူ ဂျပန်တို့မှ ဝင်ရောက်ကျူးကျော်ခဲ့သည်။<ref name="Kamm" />၁၈၇၄ မှ ၁၉၆၂ ခုနှစ်အတွင်း စုစုပေါင်း လူဦးရေမှာ ၉၄၆,၀၀၀ မှ ၅.၇ သန်း အထိ တိုးတက်လာခဲ့သည်။ <ref name="Population">"[http://countrystudies.us/cambodia/40.htm Cambodia – Population]". Library of Congress Country Studies.</ref> ၁၉၀၄ ခုနှစ်တွင် နိုရိုဒွန် ဘုရင် ကွယ်လွန်သော အခါ ပြင်သစ်တို့မှ ဘုရင်ရွေးချယ်မှုကို ချုပ်ကိုင်ခဲ့ပြီး နိုရိုဒွန် နှင့် ညီအစ်ကို တော်စပ်သူ ဆီဆိုဝပ်အား ဘုရင်အဖြစ် တင်မြှောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၁ ခုနှစ်တွင် ဆီဆိုဝပ်၏ သားဖြစ်သူ မိုနီဗွန်ဘုရင် ကွယ်လွန်သော အခါတွင် ရာဇပလ္လင်မှာ လစ်လပ်သွားခဲ့သည်။ ပြင်သစ်တို့မှ မိုနီဗွန်၏ သား မိုနီရက် သည် အလွန်ပင် လွတ်လပ်စွာ တွေးခေါ်တတ်သည်ဟု ယူဆသဖြင့် ဘုရင်အဖြစ် မတင်မြှောက်ခဲ့ပေ။ သူ့အစား ဆီဆိုဝပ်ဘုရင်၏ သမီးမှ မွေးဖွားသော မြေးဖြစ်သူ [[နိုရိုဒွန် သီဟာနု]] အား ဘုရင်အဖြစ် တင်မြှောက်ခဲ့သည်။ ပြင်သစ်တို့မှ အသက်ငယ်သော သီဟာနုကို အလွယ်တကူ ထိန်းချုပ်နိုင်မည်ဟု ထင်မြင်ယူဆခဲ့သည်။<ref name="Kamm">{{Cite book| last = Kamm | first = Henry | author-link = Henry Kamm | title = Cambodia: report from a stricken land | url = https://archive.org/details/cambodiareportfr00kamm| url-access = registration | publisher=Arcade Publishing | year = 1998 | location = New York | page = [https://archive.org/details/cambodiareportfr00kamm/page/27 27] | isbn = 1-55970-433-0}}</ref>သို့သော်လည်း သူတို့ယူဆချက် မှားယွင်းခဲ့ပြီး နိုရိုဒွန် သီဟာနု ဘုရင် အုပ်စိုးစဉ်ကာလတွင်ပင် ကမ္ဘောဒီးယားသည် ပြင်သစ်တို့လက်အောက်မှ ၁၉၅၃ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာ ၉ ရက်တွင် လွတ်လပ်ရေး ရခဲ့သည်။<ref name="Kamm" /> ===လွတ်လပ်ရေးရခြင်း နှင့် ဗီယက်နမ်စစ်ပွဲ=== ကမ္ဘောဒီးယားသည် [[နိုရိုဒွန် သီဟာနု]] ဘုရင်၏ အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် စည်းမျဉ်းခံဘုရင်စနစ် ကျင့်သုံးသော နိုင်ငံဖြစ်လာသည်။ ပြင်သစ်အင်ဒိုချိုင်းနားအား လွတ်လပ်ရေးပေးသော အခါတွင် ကမ္ဘောဒီးယားအနေနှင့် မဲခေါင်မြစ်ဝှမ်းဒေသကို ပြန်လည်ထိန်းချုပ်ရန် မျှော်လင့်ချက်ကင်းမဲ့ခဲ့ရပြီး ထိုဒေသကို ဗီယက်နမ်နိုင်ငံသို့ ပေးအပ်လိုက်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ယခင်က ခမာဧကရာဇ်နိုင်ငံတော်၏ အစိတ်အပိုင်း ဖြစ်သော်လည်း ထိုဒေသကို ဗီယက်နမ်တို့က ၁၆၉၈ ခုနှစ်ကတည်းက ထိန်းချုပ်ထားခဲ့ပြီး ဒုတိယ ချေ ချက်သာ ဘုရင်က ဗီယက်နမ်တို့အား အခြေချနေထိုင်ရန် ထိုအချိန် မတိုင်မီ ဆယ်စုနှစ် အချို့ကတည်းက ခွင့်ပြုခဲ့သည်။<ref name=autogenerated1>{{Cite book| last = Kamm | first = Henry | author-link = Henry Kamm | title = Cambodia Report from a Stricken Land | url = https://archive.org/details/cambodiareportfr00kamm | publisher=Arcade Publishing | year = 1998 | location = New York | page = [https://archive.org/details/cambodiareportfr00kamm/page/23 23]| isbn = 1-55970-507-8 }}</ref> ထိုကိစ္စသည် သံတမန်ရေးရာ ကိစ္စများတွင် အဟန့်အတား တစ်ခုအဖြစ် ရှိနေဆဲဖြစ်ပြီး ခမာလူမျိုး ၁ သန်းကျော်တို့ ထိုဒေသတွင် နေထိုင်ဆဲ ဖြစ်သည်။ ခမာနီတို့က ထိုဒေသကို ကျူးကျော်ပြီး နယ်မြေကို ပြန်လည်ရယူရန်ကြိုးစားခြင်းက ဗီယက်နမ်တို့ ကမ္ဘောဒီးယားကို ကျူးကျော်ရခြင်း၏ အကြောင်းတရားတစ်ခု ဖြစ်စေခဲ့ပြီး ခမာနီတို့ ဖြုတ်ချခံခဲ့ရသည်။ [[File:Mao Sihanouk.jpg|thumb|left|[[နိုရိုဒွန် သီဟာနု]] နှင့် [[မော်စီတုန်း]]တို့ကို ၁၉၅၆ တွင် တွေ့ရစဉ်]] ၁၉၅၅ တွင် သီဟာနုသည် သူ့ဖခင်ကို အလေးပေးသော အနေဖြင့် နန်းစွန်းခဲ့ပြီး နိုင်ငံရေးတွင် ပါဝင်ခဲ့ကာ ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် အရွေးခံခဲ့ရသည်။ သူ၏ ဖခင် ၁၉၆၀ တွင် ကွယ်လွန်သည့် အခါတွင် သီဟာနုသည် နိုင်ငံ၏ ဥသျှောင် တဖန် ပြန်ဖြစ်ခဲ့ပြီး မင်းသားကြီး ဘွဲ့ကို ခံယူခဲ့သည်။ ဗီယက်နမ် စစ်ပွဲ အရှိန်မြင့်လာသော အခါ သီဟာနုသည် စစ်အေးတိုက်ပွဲ အတွင်း ကြားနေသည့် ပေါ်လစီကို ကျင့်သုံးခဲ့သည်။ သီဟာနု အနေနှင့် ဗီယက်နမ် ကွန်မြူနစ်တို့အား ကမ္ဘောဒီးယားကို ခိုလှုံရာ နယ်မြေ အဖြစ် အသုံးပြုရန် ခွင့်ပြုခဲ့ပြီး တောင်ဗီယက်နမ်တွင် တိုက်ခိုက်နေသော သူတို့၏ စစ်တပ်များသို့ လက်နက် နှင့် အခြား အကူအညီများ တင်ပို့ရန် ထောက်ပို့လမ်းကြောင်း အဖြစ် အသုံးပြုခွင့် ပေးခဲ့သည်။ ထိုပေါ်လစီအား ရှက်စရာကောင်းသော ပေါ်လစီဟု ကမ္ဘောဒီးယား နိုင်ငံသား အမြောက်အမြားက ရှုမြင်ကြသည်။ ၁၉၆၇ တွင် သီဟာနု မှ ဝါရှင်တန်ပို့စ် သတင်းစာမှ သတင်းစာဆရာ စတန်လေ ကာနိုးအား အကယ်၍ အမေရိကန်တို့အနေနှင့် ကမ္ဘောဒီးယားတို့ကို မထိခိုက်ပါက ဗီယက်နမ်တို့၏ ခိုလှုံရာနေရာများကို ဗုံးကြဲမည် ဆိုလျှင် သူ့အနေနှင့် ကန့်ကွက်မည် မဟုတ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။<ref>Washington Post, 29 December 1967</ref> ထိုသတင်းစကားကိုပင် [[လန်ဒန် ဘန်းနက်စ် ဂျွန်ဆင်|အမေရိကန်သမ္မတ ဂျွန်ဆင်]] ၏ ကိုယ်စားလှယ်ဖြစ်သော ချက်စတာ ဘောင်း သို့လည်း ၁၉၆၈ ဇန်နဝါရီလတွင် ပေးခဲ့သည်။<ref>Morris, p. 44, {{ISBN|0804730490}}.</ref> သို့သော်လည်း အများပြည်သူရှေ့တွင် သီဟာနု အနေနှင့် အမေရိကန်တို့အား ကမ္ဘောဒီးယားတွင် လေကြောင်း​ဗုံးကြဲမှု ပြုလုပ်ခြင်းကို ကန့်ကွက်ခဲ့ပြီး မတ်လ ၂၆ တွင် သူက ပြောကြားခဲ့သည်မှာ "ဒီလို ရာဇဝတ်မှုမြောက်တဲ့ တိုက်ခိုက်မှုတွေကို အမြန်ဆုံးနဲ့ အသေအချာကို ရပ်တန့်ပစ်ရမယ်။" ဟူ၍ ဖြစ်သည်။ မတ်လ ၂၈ ရက်တွင် သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲကျင်းပခဲ့ပြီး သီဟာနုမှ နိုင်ငံတကာ သတင်းဌာနတို့အား "နိုင်ငံတကာတွင် ကမ္ဘောဒီးယား၏ ရှင်းလင်းပြတ်သားသော ရပ်တည်မှုကို ထုတ်ဖော်ပေးရန် တောင်းပန်ပါတယ်။​ဒါကတော့ ကျွန်တော့်အနေနဲ့ ဘယ်လို အခြေအနေမှာပဲ ဖြစ်ဖြစ် ဘယ်လိုဆင်ခြေနဲ့ပဲ ဖြစ်ဖြစ် ကမ္ဘောဒီးယားနယ်မြေထဲမှာ ဗုံးကြဲတာကို ဆန့်ကျင်ပါတယ်။" ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။<ref>''Bombing in Cambodia: Hearings before the Committee on Armed Services, U.S. Senate, 93d Cong., 1st sess.'', July/August 1973, pp. 158–160, the primary source on the "secret bombings".</ref> အစိုးရ အဖွဲ့ဝင်များနှင့် စစ်သားများမှ သီဟာနု၏ အုပ်ချုပ်သည့် ပုံစံ အပြင် အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုမှ ဖယ်ခွါသွားသည်ကို မနှစ်မြို့ကြပေ။ ===ခမာပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ (၁၉၇၀-၇၅)=== သီဟာနုသည် ၁၉၇၀တွင် ဘေဂျင်းသို့ အလည်အပတ်သွားရောက်နေစဉ်တွင် ဝန်ကြီးချုပ် ဗိုလ်ချုပ်ကြီး လွန်နို နှင့် မင်းသား စီစိုဝပ်သ် စီရစ် မာတပ် ဦးဆောင်သော စစ်တပ်အာဏာသိမ်းမှု ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ အမေရိကန်တို့ အာဏာသိမ်းမှုကို ထောက်ပံ့ကြောင်း သက်သေမပြနိုင်ပေ။<ref>Clymer, K. J., ''The United States and Cambodia'', Routledge, 2004, p.22</ref> သို့သော်လည်း အာဏာသိမ်းမှု ပြီးဆုံးသည့်အခါတွင် အစိုးရသစ်သည် ဗီယက်နမ် ကွန်မြူနစ်တို့အား ကမ္ဘောဒီးယားမှ ထွက်ခွါသွားရန် အမြန်ဆုံး တောင်းဆိုခဲ့ပြီး အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှ နိုင်ငံရေးအရ ထောက်ခံမှု ရရှိခဲ့သည်။ သူတို့ခိုလှုံရာနေရာများနှင့် မြောက်ဗီယက်နမ်မှ သူတို့၏ ထောက်ပံ့ရေးလမ်းကြောင်းများကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းရန် အသည်းအသန် ဆန္ဒပြင်းပြနေသော မြောက်ဗီယက်နမ်သားများ နှင့် ဗီယက်ကောင်းတပ်များသည် အစိုးရသစ်အား လက်နက်ကိုင် တိုက်ခိုက်မှု ချက်ချင်း စတင်တော့သည်။ ဘုရင်မှ သူ၏ နောက်လိုက်များအား အစိုးရအား ဖြုတ်ချရန် တိုက်တွန်းခဲ့သဖြင့် ပြည်တွင်းစစ် ဖြစ်ရန် အခြေအနေသို့ အလျှင်အမြန် ရောက်ရှိခဲ့သည်။ <ref name="SIHNK">{{Cite book | author = Norodom Sihanouk | authorlink = နိုရိုဒွန် သီဟာနု| title = My War with the CIA, The Memoirs of Prince Norodom Sihanouk as related to Wilfred Burchett | publisher = Pantheon Books | year = 1973 | isbn = 0-394-48543-2 | url = https://archive.org/details/mywarwithcia00noro }}</ref> {{multiple image|caption_align=left|header_align=center | align = left | direction = vertical | width = 215 | image1 = US aircraft LORAN bombing over Cambodia c1973.JPG | caption1 = အမေရိကန်တို့ ကမ္ဘောဒီးယားသို့ ၁၉၇၀ မှ ၁၉၇၃ အတွင်း ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်ရာတွင် လူပေါင်း ထောင်ပေါင်းများစွာ သေဆုံးခဲ့သည်။<ref>{{cite journal|last1=Owen |first1=Taylor |last2=Kiernan |first2=Ben |title=Bombs Over Cambodia |journal=The Walrus |date=October 2006 |url=http://www.yale.edu/cgp/Walrus_CambodiaBombing_OCT06.pdf |pages=32–36 |quote=The evidence of survivors from many parts of [Cambodia] suggests that at least tens of thousands, probably in the range of 50,000 to 150,000 deaths, resulted from the US bombing campaigns ..." |url-status=bot: unknown |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160420220434/http://www.yale.edu/cgp/Walrus_CambodiaBombing_OCT06.pdf |archivedate=20 April 2016 }} See {{cite web|authorlink1=Ben Kiernan |last1=Kiernan |first1=Ben |last2=Owen |first2=Taylor |url=http://apjjf.org/2015/13/16/Ben-Kiernan/4313.html |title=Making More Enemies than We Kill? Calculating U.S. Bomb Tonnages Dropped on Laos and Cambodia, and Weighing Their Implications |work=The Asia-Pacific Journal |date=26 April 2015 |accessdate=19 September 2016 }}</ref> | image2 = Marines deploy at LZ Hotel.jpg | caption2 = အီးဂဲလ်ပူး စစ်ဆင်ရေး | image3 = | caption3 = }} မကြာမီတွင်ပင် ခမာနီသူပုန်တို့က သီဟာနုကို အသုံးပြု၍ ထောက်ခံမှု ရရှိရန် စတင်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော်လည်း ၁၉၇၀ မှ ၁၉၇၂ ခုနှစ် အစောပိုင်း အထိ ကမ္ဘောဒီးယား ပဋိပက္ခမှာ အစိုးရ၊ ကမ္ဘောဒီးယားစစ်တပ် နှင့် မြောက်ဗီယက်နမ်တပ်များ ကြားတွင်သာ ဖြစ်သည်။​သူတို့အနေနှင့် ကမ္ဘောဒီးယား နယ်မြေအား ထိန်းချုပ်နိုင်လာသော အခါတွင် ဗီယက်နမ်ကွန်မြူနစ်တို့မှ နိုင်ငံရေး အခြေခံအဆောက်အအုံသစ်ကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့ပြီး ထို စနစ်အား ကြီးစိုးခဲ့သည်မှာ ယခုအခါ ခမာနီဟု ရည်ညွှန်းကြသော ကမ္ဘောဒီးယား ကွန်မြူနစ်များပင် ဖြစ်သည်။<ref>Morris, pp. 48–51.</ref> ၁၉၆၉မှ ၁၉၇၃ အတွင်းတွင် ဗီယက်နမ် သမ္မတနိုင်ငံ​(တောင်ဗီယက်နမ်) နှင့် အမေရိကန်တပ်များက ဗီယက်ကောင်းများနှင့် ခမာနီတို့ကို နှောင့်ယှက်ရန်ကြိုးပမ်းသည့် အနေနှင့် ကမ္ဘောဒီးယားကို ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသည်။ ၁၉၉၁ ခုနှစ်နောက်ပိုင်း ဆိုဗီယက်တို့ သိမ်းဆည်းထားသော မှတ်တမ်းများ ထွက်ပေါ်လာခဲ့ပြီးနောက် ၁၉၇၀ ခုနှစ်တွင် မြောက်ဗီယက်နမ် တို့ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံအား သိမ်းဆည်းရန် ကြိုးစားမှုအား ခမာနီတို့မှ အတိအလင်း တောင်းဆိုမှုကြောင့် ဖြစ်ပြီး ပိုပေါ့ နှင့် ဒုတိယအကြီးဆုံး ဖြစ်သော နွမ်းချာတို့မှ ညှိနှိုင်းခဲ့သည်ဟု သိရသည်။<ref>Mosyakov, Dmitry (2004) [https://web.archive.org/web/20090101000000*/http://www.yale.edu/gsp/publications/Mosyakov.doc "The Khmer Rouge and the Vietnamese Communists: A History of Their Relations as Told in the Soviet Archives"], in Susan E. Cook, ed., ''Genocide in Cambodia and Rwanda'', Yale Genocide Studies Program Monograph Series No. 1, pp. 54 ff.: "In April–May 1970, many North Vietnamese forces entered Cambodia in response to the call for help addressed to Vietnam not by Pol Pot, but by his deputy Nuon Chea. Nguyen Co Thach recalls: "Nuon Chea has asked for help and we have liberated five provinces of Cambodia in ten days."" {{cite web|url=http://www.yale.edu/gsp/publications/Mosyakov.doc |title=Archived copy |accessdate=13 April 2015 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130309074636/http://www.yale.edu/gsp/publications/Mosyakov.doc |archivedate=9 March 2013 |df= }}</ref> မြောက်ဗီယက်နမ်တို့မှ ကမ္ဘောဒီးယား စစ်တပ်တို့ တပ်စွဲထားသော နေရာများကို သိမ်းပိုက်ခဲ့ပြီး ကမ်ပူးချား ကွန်မြူနစ်ပါတီ (စီပီကေ) မှ ဆက်သွယ်ရေးလမ်းကြောင်းများကို တိုက်ခိုက်မှုအား တိုးမြှင့်ခဲ့သည်။ မြောက်ဗီယက်နမ်တို့၏ ကျူးကျော်မှုကို တုံ့ပြန်သည့် အနေနှင့် အမေရိကန်သမ္မတ [[ရစ်ချက် နစ်ကဆင်]] မှ အမေရိကန်နှင့် တောင်ဗီယက်နမ် ကုန်းတပ်များသည် ကမ္ဘောဒီးယားရှိ မြောက်ဗီယက်နမ်တို့၏ အခြေစိုက်စခန်းများကို ဖျက်စီးရန် ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယားသို့ ဝင်ရောက်မည်ဟု ကြေညာခဲ့သည်။<ref>Short, Philip (2004) ''Pol Pot: Anatomy of a Nightmare'', Henry Holt & Co.: New York, p. 204, {{ISBN|0805080066}}.</ref>အမေရိကန်နှင့် တောင်ဗီယက်နမ်တပ်များမှ လက်နက်ခဲယမ်း အမြောက်အမြားကို သိမ်းဆည်းရမိခဲ့သော်လည်း မြောက်ဗီယက်နမ်တပ်များကို ထိန်းချုပ်ရန် ကိစ္စမှာ ခက်ခဲခဲ့သည်။ ခမာပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ၏ အဓိက ခေါင်းဆောင် ၃ ဦးဖြစ်သော လွန်နို၊ သီဟာနု၏ ညီအစ်ကိုဝမ်းကွဲဖြစ်သော ဆီရစ်မာတက် နှင့် အမျိုးသားလွှတ်တော်ခေါင်းဆောင် အင်တမ်တို့ ကြားတွင် ခေါင်းဆောင်မှုမှာ မညီညွတ်မှုများဖြင့် ပြည့်နှက်နေသည်။ လွန်နိုသည် တစိတ်တပိုင်း အာဏာရှိနေဆဲဖြစ်ပြီး အခြားသူများမှာ သူ့နေရာကို ရယူရန် မကြိုးစားကြသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ၁၉၇၂ ခုနှစ်တွင် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို စတင်ကျင့်သုံးခဲ့ကာ ပါလီမန်ကို ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခဲ့ပြီး လွန်နိုသည် သမ္မတ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း မညီညွတ်ခြင်း၊ လူ ၃၀,၀၀၀ ရှိသော စစ်တပ်အား လူ ၂၀၀,၀၀၀ ကျော် ရှိသော နိုင်ငံတော် တိုက်ခိုက်ရေးတပ်များအဖြစ် ပြောင်းလဲခြင်း နှင့် ခြစားမှုများ ပျံ့နှံ့ခြင်းတို့ကြောင့် အရပ်ဖက် အုပ်ချုပ်ရေးနှင့် စစ်တပ်မှာ အားနည်းလာခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံအတွင်း ကွန်မြူနစ်တို့၏ ထကြွမှုမှာ ဆက်လက် တိုးပွားလာခဲ့ပြီး မြောက်ဗီယက်နမ်မှ ရိက္ခာနှင့် စစ်ရေး ထောက်ပံ့ပေးခဲ့သည်။ ပိုပေါ့ နှင့် ယန်ဆာရီတို့သည် ဗီယက်နမ်တွင် လေ့ကျင့်သင်ကြားထားသော ကွန်မြူနစ်များပေါ်တွင် ဩဇာလွှမ်းမိုးခဲ့ပြီး အများစုကို ထုတ်ပစ်ခဲ့သည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် စီပီကေ တပ်များသည် ပိုမိုအားကောင်းလာခဲ့ပြီး သူတို့အား ထောက်ပံ့ပေးထားသော ဗီယက်နမ်များထံမှ ပို၍ သီးခြား ရပ်တည်လာနိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၇၃ သို့ရောက်သော အခါတွင် စီပီကေသည် အစိုးရတပ်များနှင့် တိုက်ပွဲများကို မြောက်ဗီယက်နမ်တပ်များ၏ ပံ့ပိုးမှု မပါဘဲ တိုက်ခိုက်လာနိုင်ခဲ့ပြီး ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံနယ်မြေ၏ ၆၀% နှင့် လူဦးရေ၏ ၃၀%ကို ထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ အစိုးရသည် ပုန်ကန်သူများနှင့် စေ့စပ်ဆွေးနွေးရန် ၃ ကြိမ်တိုင်ကြိုးစားခဲ့သော်လည်း မအောင်မြင်ခဲ့ပေ။ ၁၉၇၄ သို့ ရောက်သော အခါတွင် စီပီကေသည် တိုင်းဒေသ များအဖြစ် လွတ်လပ်စွာ လည်ပတ်ဆောင်ရွက်လာခဲ့ပြီး မြောက်ဗီယက်နမ်တိုက်ခိုက်ရေး တပ်အချို့မှာ တောင်ဗီယက်နမ်သို့ ပြောင်းရွှေ့သွားခဲ့သည်။ လွန်နို ၏ အုပ်ချုပ်မှုမှာ မြို့တော်များ ပတ်ဝန်းကျင် အစိတ်အပိုင်း သေးသေးများ နှင့် အဓိက ပို့ဆောင်ရေး လမ်းကြောင်းများ အထိသာ ရှိသည်အထိ လျော့ကျသွားခဲ့သည်။ စစ်ပွဲမှ ဒုက္ခသည် ၂ သန်းကျော်တို့သည် ဖနွမ်းပင် နှင့် အခြားမြို့တော်များတွင် နေထိုင်ကြသည်။ ၁၉၇၅ ခုနှစ် နှစ်သစ်ကူးနေ့တွင် ကွန်မြူနစ်တပ်များသည် ထိုးစစ်ကို စတင်ခဲ့ပြီး စစ်ပွဲအတွင်း အကြမ်းတမ်းဆုံး ၁၁၇ ရက် ဖြစ်ခဲ့ကာ ခမာပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံကို ပြိုလဲကျစေခဲ့သည်။ ဖနွမ်းပင်မြို့ ဧရိယာတစ်ဝိုက်တွင် တပြိုင်နက်တည်း တိုက်ခိုက်မှုများကြောင့် ရီပတ်ဘလစ်ကန် တပ်များကို မလှုပ်ရှားနိုင်အောင် ဖြစ်စေခဲ့ပြီး အခြားသော စီပီကေတပ်ခွဲများက မဲခေါင်အောက်ပိုင်း ပံ့ပိုးရေး လမ်းကြောင်း ကို ထိန်းချုပ်ထားသော ပစ်ခတ်ရေး အခြေစိုက်စခန်းများကို တစ်ချိန်တည်းတွင် သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ အမေရိကန် ကွန်ဂရက်မှ ကမ္ဘောဒီးယားသို့ အကူအညီများ ထပ်မံ ခွင့်ပြုရန် သဘောမတူခဲ့သဖြင့် လေကြောင်းမှ လက်နက်နှင့် ဆန်စပါးတို့ အမေရိကန် ဘဏ္ဍာဖြင့် ထောက်ပံခြင်း ရပ်တန့်ခဲ့သည်။ အမေရိကန် မစ်ရှင် ကမ္ဘောဒီယားမှ ထွက်ခွာပြီး ၅ ရက်အကြော ၁၉၇၅ ဧပြီလ ၁၇ ရက်တွင် လွန်နို၏ အစိုးရ လက်နက်ချခဲ့သည်။<ref>Short, Philip (2004) ''Pol Pot: Anatomy of a Nightmare'', Henry Holt & Co.: New York, p. 4, {{ISBN|0805080066}}.</ref> ===ခမာနီအစိုးရ​ (၁၉၇၅-၇၈)=== [[File:TuolSlang3.jpg|thumb|တူရို စလန်း ပြတိုက်၏ အခန်းများထဲတွင် ခမာနီအစိုးရမှ ရိုက်ကူးထားသော ၎င်းတို့၏ ဒဏ်ကို ခံရသူများ၏ ဓာတ်ပုံအများအပြားကို ပြသထားသည်။]] [[File:Buddhist Stupa at Choeung Ek killing fields, Cambodia.JPG|thumb|ခမာနီ အစိုးရလက်ထက် မျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်ခံထားရသောသူများ၏ အစုလိုက်အပြုံလိုက် မြှုပ်နှံထားရာ သင်္ချိုင်းမြေဖြစ်သော ချိုရုံ အက်]] ခမာနီတို့သည် ၁၉၇၅ တွင် ဖနွမ်းပင်သို့ ရောက်ရှိလာပြီး အာဏာရယူခဲ့သည်။ ပိုပေါ့ ဦးဆောင်သော ခမာနီတို့က နိုင်ငံ၏ တရားဝင် အမည်ကို ဒီမိုကရက်တစ် ကမ်ပူးချား ဟု ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ အစိုးရသစ်သည် ၎င်းတို့ဘာသာ မော်စီတုန်းလက်ထက် တရုတ်နိုင်ငံ၏ မဟာခုန်ပျံကျော်လွှားမှုကြီး ပုံစံကို အတုယူပြောင်းလဲခဲ့ပြီး ပြည်သူများကို မြို့တော်များမှ အလျှင်အမြန် ထွက်ခွာစေခဲ့ကာ ပြည်သူတရပ်လုံးကို ကျေးလက်ရှိ စီမံကိန်းများသို့ အတင်းအကြပ် ရွှေ့ပြောင်း အလုပ်လုပ်စေခဲ့သည်။ သူတို့သည် နိုင်ငံ၏ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးကို ၁၁ ရာစုမှ ပုံစံအတိုင်း ပြန်လည်တည်ဆောက်ခဲ့ပြီး အနောက်တိုင်း ဆေးဝါးများကို စွန့်ပစ်ခဲ့ကာ ဘုရားကျောင်းများ၊ စာကြည့်တိုက်များနှင့် အနောက်တိုင်း ပုံစံရှိသော အရာမှန်သမျှကို ဖျက်ဆီးပစ်ခဲ့သည်။ ခမာနီ အစိုးရလက်ထက်တွင် ပြည်သူမည်မျှ သေဆုံးခဲ့သည် ဆိုခြင်းကို ခန့်မှန်းကြသည်မှာ တစ်သန်းမှ သုံးသန်း အထိရှိပြီး အများဆုံး ရည်ညွှန်းကြသည့် ကိန်းဂဏန်းမှာ နှစ်သန်း (လူဦးရေ၏ ၄ပုံ ၁ပုံ) ဖြစ်သည်။<ref name="Locard">{{cite journal|last=Locard|first=Henri|title=State Violence in Democratic Kampuchea (1975–1979) and Retribution (1979–2004)|journal=European Review of History|volume=12|issue=1|pages=121–143|date=March 2005|doi=10.1080/13507480500047811|citeseerx=10.1.1.692.8388|s2cid=144712717|url=http://www.paulbogdanor.com/left/cambodia/locard.pdf}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211031164305/http://www.paulbogdanor.com/left/cambodia/locard.pdf |date=31 October 2021 }}</ref><ref name="CAS">{{cite journal|author-link=Ben Kiernan|last=Kiernan|first=Ben|title=The Demography of Genocide in Southeast Asia: The Death Tolls in Cambodia, 1975–79, and East Timor, 1975–80|url=https://archive.org/details/sim_critical-asian-studies_2003-12_35_4/page/585|journal=Critical Asian Studies|volume=35|issue=4|pages=585–597|year=2003|doi=10.1080/1467271032000147041|s2cid=143971159|quote=We may safely conclude, from known pre- and post-genocide population figures and from professional demographic calculations, that the 1975–79 death toll was between 1.671 and 1.871 million people, 21 to 24 percent of Cambodia's 1975 population.}}</ref><ref name="Heuveline, Patrick 2001">{{cite book|last=Heuveline|first=Patrick|chapter=The Demographic Analysis of Mortality Crises: The Case of Cambodia, 1970–1979|title=Forced Migration and Mortality|url=https://archive.org/details/forcedmigrationm0000unse_t3v0|publisher=National Academies Press|year=2001|pages=[https://archive.org/details/forcedmigrationm0000unse_t3v0/page/102 102]–105|isbn=978-0-309-07334-9|quote=As best as can now be estimated, over two million Cambodians died during the 1970s because of the political events of the decade, the vast majority of them during the mere four years of the 'Khmer Rouge' regime. This number of deaths is even more staggering when related to the size of the Cambodian population, then less than eight million.&nbsp;... Subsequent reevaluations of the demographic data situated the death toll for the [civil war] in the order of 300,000 or less.}} cf. {{cite web|url=https://sites.tufts.edu/atrocityendings/2015/08/07/cambodia-u-s-bombing-civil-war-khmer-rouge/|title=Cambodia: U.S. bombing, civil war, & Khmer Rouge|publisher=World Peace Foundation|date=7 August 2015|access-date=9 August 2019}}</ref> ထိုခေတ်မှ သတ်ကွင်း ဆိုသော ဝေါဟာရ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပြီး တူရိုစလန်းအကျဉ်းထောင်မှ အစုလိုက် အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်ခြင်း သမိုင်းကြောင်းကြောင့် နာမည်ဆိုးဖြင့် ကျော်ကြားခဲ့သည်။ လူသိန်းပေါင်းများစွာ တို့သည် အိမ်နီးချင်း ထိုင်းနိုင်ငံသို့ ထွက်ပြေးခဲ့ကြသည်။ အစိုးရသည် အဓိကအားဖြင့် လူမျိုးစု အဖွဲ့များကို ပစ်မှတ်ထား တိုက်ခိုက်သည်။ ချမ် မွတ်ဆလင်များမှာ အများအပြား ဒဏ်ခံခဲ့ရပြီး ၎င်းတို့လူဦးရေ၏ တစ်ဝက်ကျော် သတ်ဖြတ်ခြင်း ခံရသည်။<ref>Stanton, Gregory H. (22 February 1992) [https://web.archive.org/web/20081011031122/http://www.genocidewatch.org/aboutgenocide/stantoncambodianlaw.htm The Cambodian Genocide and International Law], Yale Law School.</ref> ပိုပေါ့သည် ၎င်း၏ အာဏာကို ထိန်းထားနိုင်ရန် အခိုင်အမာ ဆုံးဖြတ်ထားပြီး ရန်သူများနှင့် သူ့အတွက် ခြိမ်းခြောက်မှု ဖြစ်လာနိုင်သူမှန်သမျှကို ဖိနှိပ်ခဲ့သဖြင့် သူ၏ ပြည်သူများသို့ ကြမ်းကြုတ်မှုနှင့် ရက်စက်စွာ ပြုမူမှုများ တိုးမြင့်လာခဲ့သည်။<ref>[http://www.mtholyoke.edu/~amamendo/KhmerRouge.html ""The Khmer Rouge and Pol Pot's Regime] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180714104451/http://www.mtholyoke.edu/~amamendo/KhmerRouge.html |date=14 July 2018 }}. Mount Holyoke University.</ref> ၁၉၇၀ ခုနှစ်တွင် အတင်းအကြပ် နေရပ်သို့ပြန်စေခြင်း နှင့် ခမာနီအစိုးရ လက်ထက်အတွင်း သေဆုံးမှုများကြောင့် ကမ္ဘောဒီးယားရှိ ဗီယက်နမ်လူဦးရေမှာ ၁၉၆၉ ခုနှစ်တွင် ၂၅၀,၀၀၀ ဦးမှ ၃၀၀,၀၀၀ အထိ ရှိရာမှ ၁၉၈၄ ခုနှစ်တွင် ၅၆,၀၀၀ သာ ကြွင်းကျန်ရစ်သည်။<ref name="Population" /> သို့သော်လည်း ခမာနီအစိုးရ၏ သားကောင်ဖြစ်ရသူများမှာ တိုင်းရင်းသားလူနည်းစုများ မဟုတ်ဘဲ ခမာလူမျိုးများသာ ဖြစ်သည်။ ပရော်ဖက်ရှင်နယ်များ ဖြစ်ကြသော ဆရာဝန်များ၊ ရှေ့နေများနှင့် ကျောင်းဆရာများမှာ ပစ်မှတ်ထား တိုက်ခိုက်ခံရသည်။ ရောဘတ် ဒီ ကပ်ပလန်၏ အဆိုအရ "မျက်မှန်သည် ကြယ်ဝါနှင့် တန်းတူ သေစေလောက်သော အမှတ်တံဆိပ် ဖြစ်သည်" ဟု ဆိုခဲ့ပြီး မျက်မှန်သည် ပညာတတ်ခြင်း၏ သင်္ကေတ ဖြစ်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။<ref name="kaplan">Kaplan, Robert D. (1996) ''The Ends of the Earth'', Vintage, 1996, p. 406, {{ISBN|0679751238}}.</ref> ဘာသာရေး အဖွဲ့အစည်းများကိုလည်း ခမာနီများက ချမ်းသာ မပေးခဲ့ပေ။ ဘာသာရေးအား ဆိုးရွားစွာ ဖိနှိပ်ခဲ့သည်မှာ အလွန်ကြောက်မက်ဖွယ်ကောင်းသည့် အတိုင်းအတာ အထိ ဖြစ်သဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယား၏ သမိုင်းဝင် ဗိသုကာ လက်ရာများ ဖြစ်သော ၉၅% သော ကမ္ဘောဒီးယား၏ ဗုဒ္ဓဘာသာ ပုထိုးများမှာ လုံးဝ ပျက်စီးခဲ့ရသည်။<ref>{{cite book | url=https://books.google.com/books?id=la4kBQAAQBAJ&pg=PT23 | title=The Worst World Disasters of All Time | author=Kevin Baker | page=23| isbn=978-1-4566-2343-2 | date=3 November 2014 }}</ref> ===ဗီယက်နမ်တို့ ကျူးကျော်ခြင်း နှင့် အသွင်ကူးပြောင်းရေးကာလ=== ၁၉၇၈ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် ခမာနီတို့၏ နယ်စပ်ကျူးကျော်တိုက်ခိုက်ခြင်းကို တုံ့ပြန်သည့် အနေနှင့် ဗီယက်နမ်တပ်များက ကမ္ဘောဒီးယားကို ကျူးကျော်သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။<ref name="CGG">{{cite web |url=https://cambodiangenocide.org/definition-of-genocide |title=A Brief History of the Cambodian Genocide |publisher=cambodiangenocide.org |access-date=17 January 2018 |accessdate=4 January 2021 |archivedate=18 January 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180118064702/https://cambodiangenocide.org/definition-of-genocide }}</ref> ၁၉၅၁ ခုနှစ်တွင် ဗီယက်နမ်တို့ တည်ထောင်ခဲ့သော ကမ်ပူးချား ပြည်သူ့တော်လှန်ရေးပါတီအား ပိုပေါ့နှင့် တာမော့တို့၏ သုတ်သင်မှုမှ လွတ်မြောက်ရန် ကမ္ဘောဒီးယားမှ ထွက်ပြေးခဲ့သည့် ခမာနီအုပ်စုမှ ဦးဆောင်၍ ဆိုဗီယက်ဘက် ယိမ်းသော ကမ်ပူးချား ပြည်သူ့ သမ္မတနိုင်ငံကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။<ref>[[#Morris|Morris]], p. 220</ref> ၎င်းတို့သည် ကျူးကျော်သိမ်းပိုက်ထားသော ဗီယက်နမ်စစ်တပ်၏ ကျေးဇူးခံ ကျေးဇူးစား ဖြစ်ပြီး ဖနွမ်ပင် ဗီယက်နမ် သံအမတ်၏ လမ်းညွှန်မှု အောက်တွင် ရှိသည်။ ၎င်းတို့၏ လက်နက်များကို ဗီယက်နမ် နှင့် ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုတို့မှ ထောက်ပံ့သည်။<ref name="Daniel Bultmann 2015">Bultmann, Daniel (2015) ''Inside Cambodian Insurgency. A Sociological Perspective on Civil Wars and Conflict'', Ashgate: Burlington, VT/Farnham, UK, {{ISBN|9781472443076}}.</ref> အသစ်တည်ထောင်လိုက်သော နိုင်ငံကို ဆန့်ကျင်သည့် အနေနှင့် ပြည်ပသို့ ထွက်ပြေးနေရသော အစိုးရ၏ အစု ၃ စုမှ ဒီမိုကရက်တစ် ကမ်ပူးချား၏ ညွန့်ပေါင်းအစိုးရကို ၁၉၈၁ ခုနှစ်တွင် တည်ထောင်ခဲ့သည်။<ref name="Daniel Bultmann 2015" /> ၎င်းတို့တွင် ခမာနီများ၊ သီဟာနု၏ ဘုရင် သစ္စာခံ အစုအဖွဲ့နှင့် ခမာပြည်သူ့ အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်ဦး တို့ ပါဝင်သည်။ ၎င်းတို့အား ကုလသမဂ္ဂမှ အသိအမှတ် ပြုခဲ့သည်။ ခမာနီတို့၏ ကုလသမဂ္ဂ ကိုယ်စားလှယ် ဖြစ်သော ချွန်း ပရာဆစ်အား ဆက်လက်ထားရှိခဲ့သော်လည်း သူသည် ကွန်မြူနစ် မဟုတ်သော ကမ္ဘောဒီးယား ပါတီများ၏ ကိုယ်စားလှယ်များ နှင့် တိုင်ပင် ဆောင်ရွက်ရသည်။<ref>{{cite web|url=http://gsp.yale.edu/autobiography-thiounn-prasith|title=Autobiography of Thiounn Prasith – Cambodian Genocide Program – Yale University|access-date=28 October 2014}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20110511225016/http://disarmament.un.org/Library.nsf/d7ae8ea134b27b838525755c00537cf2/f5b3eb8b58ae67c7852575a100632a27/%24FILE/A-40-PV69.pdf Provisional verbatim record of the sixty-ninth meeting]. United Nations, General Assembly, New York, 8 November 1985.</ref> ဗီယက်နမ်တို့မှ ကမ္ဘောဒီးယားမှ ဆုတ်ခွာရန် ငြင်းဆန်ခဲ့သဖြင့် အမေရိကန် နှင့် မဟာမိတ်တို့မှ စီးပွားရေး ပိတ်ဆို့ အရေးယူ ခဲ့သည်။<ref>{{cite news|url=http://heinonline.org/HOL/LandingPage?handle=hein.journals/dsptch5&div=58&id=&page=|title=Lifting the US embargo against Cambodia |publisher=Department of State Dispatch 54|date=20 January 1992 }}</ref> [[File:Medvedev_in_Cambodia_01.png|thumb|right|နိုရိုဒွန် သီဟာနု ဘုရင် အထိမ်းအမှတ် အဆောက်အဦး]] ၁၉၈၉ ခုနှစ်တွင် ပဲရစ်၌ ငြိမ်းချမ်းရေး ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်မှုများ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံအဖြစ် စတင်ခဲ့ပြီး နှစ်နှစ်အကြာ ၁၉၉၁ အောက်တိုဘာတွင် ပဲရစ် ငြိမ်းချမ်းရေး လုံးဝဥဿုံ သဘောတူညီချက် ထွက်ပေါ်လာခဲ့သည်။ ကုလသမဂ္ဂအား အပစ်အခပ်ရပ်စဲရေး၊ ဒုက္ခသည် ကိစ္စ ဆောင်ရွက်ရေး နှင့် လက်နက်ဖြုတ်သိမ်းရေး အတွက် ''ကုလသမဂ္ဂ ကမ္ဘောဒီးယား အပြောင်းအလဲ အာဏာပိုင်'' အဖြစ် လုပ်ကိုင်ရန် အခွင့်အာဏာ ပေးအပ်ခဲ့သည်။<ref name="USDOS3">{{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/2732.htm |title=Country Profile of Cambodia |publisher=State.gov |date=13 June 2012 |access-date=16 March 2013}}</ref> ===ဘုရင်စနစ်ကို ပြန်လည်အသက်သွင်းခြင်း=== ၁၉၉၃ ခုနှစ်တွင် နိုရိုဒွန် သီဟာနုအား ကမ္ဘောဒီးယား၏ ဘုရင် အဖြစ် ပြန်လည် နန်းတင်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ယူအင်န်တီအေစီမှ ကြီးမှူးကျင်းပသော ရွေးကောက်ပွဲများမှ ဖွဲ့စည်းထားသော အစိုးရထံတွင် အာဏာ အပြည့်အဝ ရှိသည်။ ၁၉၉၇ ဒု-ဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန် ဦးဆောင်သော အစိုးရ အတွင်းရှိ ကွန်မြူနစ်မဟုတ်သော ပါတီများထံမှ အာဏာသိမ်းမှု ပဋိပက္ခပြီးနောက်တွင် နိုင်ငံရေး တည်ငြိမ်လာခဲ့သည်။<ref name="97COUP">[https://web.archive.org/web/20070627054853/http://cambodia.ohchr.org/Documents/Statements%20and%20Speeches/English/40.pdf STATEMENT BY AMBASSADOR THOMAS HAMMARBERG, SPECIAL REPRESENTATIVE OF THE SECRETARY-GENERAL OF THE UNITED NATIONS FOR HUMAN RIGHTS IN CAMBODIA]. UN OHCHR Cambodia (9 July 1997)</ref>အစိုးရအား ဟွန်ဆန်၏ လက်အောက်တွင် တည်ငြိမ်အောင် ဆောင်ရွက်လာနိုင်ပြီးနောက် ၁၉၉၉ ဧပြီလ ၃၀ တွင် အာဆီယံသို့ ဝင်ခွင့်ပြုခဲ့သည်။<ref name="enlargement">{{cite book|title=ASEAN Enlargement: impacts and implications|url=https://archive.org/details/aseanenlargement0000asea|author1=Carolyn L. Gates|author2=Mya Than|publisher=Institute of Southeast Asian Studies|year=2001|isbn=978-981-230-081-2}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.asean.org/3338.htm|title=Statement by the Secretary-General of ASEAN Welcoming the Kingdom of Cambodia as the Tenth Member State of ASEAN: 30 April 1999, ASEAN Secretariat|year=2008|work=ASEAN Secretariat|archive-url=https://web.archive.org/web/20110511153639/http://www.asean.org/3338.htm|archive-date=11 May 2011|url-status=dead|access-date=28 August 2009}}</ref>လတ်တလော နှစ်များတွင် ပြန်လည်တည်ဆောက်ရေး ကြိုးပမ်းမှုများတွင် တိုးတက်မှု ရှိလာခဲ့ပြီး စည်းမျဉ်းခံ ဘုရင်စနစ်အောက်တွင် ပါတီစုံ ဒီမိုကရေစီစနစ်ဖြင့် နိုင်ငံရေး တည်ငြိမ်မှု အချို့ ရလာခဲ့သည်။<ref name="CIACB" /> ဟွန်ဆန်၏ အုပ်ချုပ်မှုတွင် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုနှင့် ခြစားမှုများ ရှိသော်လည်း<ref name="Strangio">{{cite book|last1=Strangio|first1=Sebastian|title=Hun Sen's Cambodia|date=2014|publisher=Yale University Press|isbn=978-0-300-19072-4}}</ref> ၂၀၀၀ ခုနှစ်များကို ဖြတ်သန်းလာခဲ့ကြသည့် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသားများမှာ အစိုးရကို လက်ခံကြသည်။ ၂၀၀၈ ခုနှစ် ကမ္ဘောဒီးယား ကျေးရွာသားများနှင့် အင်တာဗျူးများတွင် ၎င်းတို့မှ ပုံမှန်အတိုင်းရှိနေခြင်းကို ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသော အကြမ်းစား ပြောင်းလဲမှုထက် ပိုကြိုက်သည်ဟု ထုတ်ဖော်ပြောခဲ့ကြသည်။<ref>{{cite book|last=Brinkley|first=John|title=Cambodia's Curse: The Modern History of a Troubled Land|date=2011|publisher=Hachette UK|pages=460–463|url=https://books.google.com/books?id=C3bsidxFIuEC|access-date=17 November 2019|quote=[Javier Merelo de Barbera] spoke to dozens of [villagers] during the 2008 election campaign, and he said he observed a constant theme: 'People were very afraid of the CCP losing. They were very afraid of change.' After all, for centuries change in Cambodia has generally led to misery or death.|isbn=978-1-4596-2493-1}}</ref> ၂၀၁၀ ဇူလိုင်လတွင် ကန်ကက်လူး သည် အက်စ်၂၁ သုတ်သင်ရေးစခန်း၏ ယခင်တာဝန်ခံ အဖြစ် စစ်ရာဇဝတ်မှုများနှင့် လူ့ကျင့်ဝတ် ချိုးဖောက်သော ရာဇဝတ်မှုများအတွက် အပြစ်ရှိသည်ဟု ဆုံးဖြတ်ခြင်း ခံရသော ပထမဆုံး ခမာနီ ဖြစ်ပြီး ထောင်တစ်သက် အပြစ်ပေးခြင်း ခံရသည်။<ref name="BBC">{{cite web|author=De Launey, Guy |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-10757320 |title=Khmer Rouge prison chief Duch found guilty |publisher=Bbc.co.uk |date=26 July 2010 |access-date=16 March 2013}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.cnn.com/2012/02/03/world/asia/cambodia-duch-appeal/index.html|title= Leader of Khmer Rouge torture prison gets life sentence|work=[[CNN]]|date=3 February 2012}}</ref> သို့သော်လည်း ဟွန်ဆန်သည် ယခင်ခမာနီတို့၏ အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်မှုများအတွက် တရားစွဲဆိုမှုများ ကျယ်ပြန့်စွာ ပြုလုပ်ခြင်းကို ဆန့်ကျင်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web |author=Carmichael, Robert |url=http://www.voanews.com/english/news/Cambodian-Premier-says-No-More-Khmer-Rouge-Trials-105873293.html |title=Cambodian Premier says No More Khmer Rouge Trials &#124; News &#124; English |publisher=Voanews.com |access-date=15 March 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111108230947/http://www.voanews.com/english/news/Cambodian-Premier-says-No-More-Khmer-Rouge-Trials-105873293.html |archive-date=8 November 2011 |url-status=dead |accessdate=4 January 2021 |archivedate=8 November 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111108230947/http://www.voanews.com/english/news/Cambodian-Premier-says-No-More-Khmer-Rouge-Trials-105873293.html }}</ref> ၂၀၁၄ ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင် ကုလသမဂ္ဂ ကျောထောက်နောက်ခံရှိသော စစ်ရာဇဝတ် တရားရုံးဖြစ်သည့် ကမ္ဘောဒီးယားတရားရုံး၏ အထူးခုံရုံး (ခမာနီ တရားရုံးဟုလည်း သိကြသည်။)မှ ခမာနီအစိုးရ၏ အသက်၈၃ နှစ်ရှိပြီ ဖြစ်သော ယခင် နိုင်ငံတော်အကြီးအကဲ ခူးဆမ်ဖန် နှင့် ၈၈ နှစ်ရှိပြီဖြစ်သော ဝါဒရေးရာချုပ် နွမ်ချာ တို့အား ၁၉၇၀ ခုနှစ်များအတွင်း နိုင်ငံ၏ အကြမ်းဖက်ခေတ်အတွင်း စစ်ရာဇဝတ်မှုများတွင် ၎င်းတို့၏ ပါဝင်ပတ်သက်မှုအတွက် ထောင်တစ်သက် အပြစ်ပေးခဲ့သည်။ ယခင် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး အီရန် ဆာရီမှာ ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် ကွယ်လွန်ခဲ့ပြီး သူ၏ ဇနီးဖြစ်သော လူမှုရေးဝန်ကြီး အီရန် သီရစ်မှာ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် သတိမေ့လျော့သည့် ရောဂါဖြစ်ပွားနေသဖြင့် တရားရင်ဆိုင်ရန် မသင့်လျော်ဟု ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။ ===၂၀၁၉ ခုနှစ်အခြေအနေ=== ဂျွန် ဒီ စီအိုစီရာရီ၏ အဆိုအရ "၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားတွင် ကာလကြာမြင့်စွာ အုပ်ချုပ်ခဲ့သော ဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန်မှ သူ၏ အာဏာထိန်းချုပ်မှုကို ပိုမိုတိုးမြှင့်လာခဲ့သည်။ စီးပွားရေး တိုးတက်မှုမှာ ဆက်လက်တိုးတက်နေသော်လည်း အိမ်ခြံမြေ ပူပေါင်းပေါက်ကွဲမှု၊ အကြွေးဝန်ပိမှုနှင့် လူမှုရေး မညီမျှမှုများ အတွက် စိုးရိမ်စရာ မြင့်တက်လာခဲ့သည်။ ပြင်ပဆက်ဆံရေး အနေဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယားသည် တရုတ်အပေါ် မှီခိုမှု ပိုမို နက်ရှိုင်းလာခဲ့သဖြင့် ဟွန်ဆန်အစိုးရအား အချို့နေရာများအတွက် အကာအကွယ်ရသော်လည်း အားနည်းချက် အသစ်များ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။" ဟု ဆိုသည်။<ref>John D. Ciorciari, "Cambodia in 2019: Backing Further into a Corner" ''Asian Survey'' 60#1 pp. 125–131. [http://www-personal.umich.edu/~johncior/files/2020%20(Cambodia%20in%202019).pdf online]</ref> == ပထဝီဝင်== [[File:Cambodia Geographic map en.svg|thumb|upright=1.5|ကမ္ဘောဒီးယား၏ ပထဝီဝင် မြေပုံ]] [[File:Cambodia Regions Map.png|thumb|upright=1.5|ကမ္ဘောဒီးယား၏ ဒေသတွင်း မြေပုံ]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသည် ဧရိယာအားဖြင့် {{convert|၁၈၁,၀၃၅|km2|0|abbr=off}} မျှရှိပြီး အပူပိုင်းဒေသအတွင်း လုံးဝ ကျရောက်ကာ မြောက်လတ္တီကျု ၁၀° မှ ၁၅° ကြား၊ အရှေ့လောင်ဂျီကျု ၁၀၂° မှ ၁၀၈° ကြားတွင် တည်ရှိသည်။ အနောက်ဘက်နှင့် မြောက်ဘက်တွင် ထိုင်းနိုင်ငံ၊ အရှေ့မြောက်ဘက်တွင် လာအိုနိုင်ငံ၊အရှေ့ဘက်နှင့် အရှေ့တောင်ဘက်တွင် ဗီယက်နမ် နိုင်ငံတို့နှင့် နယ်နိမိတ်ခြင်း ထိစပ်လျက် ရှိသည်။{{convert|443|km|mi|adj=mid|abbr=off}} ထိုင်းပင်လယ်ကွေ့ တလျှောက်တွင် {{convert|၄၄၃|km|mi|adj=mid|abbr=off}} ရှည်လျားသော ကမ်းရိုးတန်း ရှိသည်။<ref name=":1" /><ref>{{Cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cb.html|title=The World Factbook — Central Intelligence Agency|website=www.cia.gov|language=en|access-date=10 July 2018|accessdate=4 January 2021|archivedate=29 December 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101229001224/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cb.html}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ မြေမျက်နှာသွင်ပြင်သည် မြေနိမ့်ဒေသတွင် တည်ရှိသော အလယ်ပိုင်းလွင်ပြင်များအား ကုန်းမြင့်များနှင့် တောင်ကုန်းနိမ့်များက ဝန်းရံထားကာ တုန်နယ်ဆပ် ခေါ် ရေကန်ကြီးများ ဒေသနှင့် မဲခေါင်မြစ်ဝှမ်းဒေသ၏ အထက်ပိုင်းတို့ ပါဝင်သည်။ ထိုအလယ်ပိုင်းဒေသမှ ဖြန့်ထွက်သွားသည့် အခါတွင် အသွင်ပြောင်းသွားသည့် လွင်ပြင်များ၊ ပါးလျသော သစ်တောများနှင့် ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် အထက် {{convert|၆၅၀|ft|m|abbr=off}} ခန့် မြင့်တက်သွားသော ဒေသများ ဖြစ်သွားသည်။ မြောက်ဘက်သို့ လားသည့်အခါတွင် ကမ္ဘောဒီးယား၏ လွင်ပြင်သည် တိုက်စားခံရသည့် သဲကျောက်တောင်များဖြင့် ဝန်းရံထားကာ ၎င်းတို့မှ အနောက်မှ အရှေ့သို့ {{convert|၂၀၀|mi|km|abbr=off}} မျှ ရှည်လျားသော တောင်ဘက်သို့ မျက်နှာမူနေသည့် တောင်စောင်းများ ဖြစ်ပေါ်နေကာ လွင်ပြင်အထက် ပေ ၆၀၀ မှ ၁၈၀၀ (မီတာ ၁၈၀ မှ ၅၅၀) အထိ ရုတ်တရက် မြင့်တက်နေသည်။ ထိုတောင်စောင်းများသည် ဒန်းဂရက်တောင်များ၏ တောင်ဘက် နယ်နိမိတ် အဖြစ် တည်ရှိသည်။ မဲခေါင်ဒေသသည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အရှေ့ပိုင်းဒေသများကို ဖြတ်၍ တောင်ဘက်သို့ စီးဆင်းလျက် ရှိသည်။ မဲခေါင်မြစ်၏ အရှေ့ပိုင်း အသွင်ပြောင်းလွင်ပြင်များသည် အရှေ့ပိုင်းကုန်းမြင့်များ၊ သစ်တောထူထပ်သော တောင်ကုန်းများနှင့် လာအိုနိုင်ငံနှင့် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံအထိ ဆန့်ထွက်နေသော ကုန်းမြေမြင့်များနှင့် ပေါင်းစပ်သွားသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အနောက်တောင်ပိုင်းဒေသတွင် ထင်ရှားသော ကုန်းမြင့်ဒေသ နှစ်ခု ရှိပြီး ၎င်းတို့မှာ ကရာဗန်တောင်တန်း နှင့် ဒမ်မရေးတောင်တန်းတို့ ဖြစ်ပြီး ၎င်းတို့ပေါင်းစပ်ကာ တုန်နယ်ဆပ် နှင့် ထိုင်းပင်လယ်ကွေ့တို့ကြားရှိ မြေဧရိယာ အတော်များများတွင် နေရာယူထားသော ကုန်းမြင့်ဒေသ အဖြစ် တည်ရှိသည်။ ဤသို့ ဝေးလံခေါင်ဖျားပြီး လူသူမနေထိုင်သော ဒေသတွင် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အမြင့်ဆုံးတောင်ထိပ်ဖြစ်သော ဖနွမ်အော်ရယ် သည် အမြင့် {{convert|၅,၉၄၉|ft|m|abbr=off}} ဖြင့် တည်ရှိသည်။ <ref>{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/webimage/countrys/asia/cambodia/khland.htm|title=Geography of Cambodia – World Atlas|website=www.worldatlas.com|language=en|access-date=10 July 2018}}</ref> တောင်ပိုင်း ကမ်းရိုးတန်းဒေသသည် ထိုင်းပင်လယ်ကွေ့နှင့် ကျဉ်းမြောင်းသော ကမ်းမြောင်ဖြင့် ဆက်စပ်နေကာ ထိုဒေသသည် သစ်ပင်ထူထပ်စွာ ပေါက်ရောက်ပြီး လူနေထိုင်မှု ကျဲပါးကာ အလယ်ပိုင်းလွင်ပြင်နှင့် အနောက်တောင် ကုန်းမြေမြင့်မှ ပိုင်းခြားထားသည်။ အထင်ရှားဆုံးသော ပထဝီသွင်ပြင်မှာ တုန်နယ်ဆပ်၏ ရေလွှမ်းမိုးမှု ဖြစ်ပြီး ခြောက်သွေ့သော ရာသီဥတုတွင် {{convert|၂,၅၉၀|km2|0|abbr=off}} မျှ ရှိပြီး မိုးရာသီတွင် {{convert|၂၄,၆၀၅|km2|0|abbr=off}} အထိ ရှိသည်။ ထိုသို့ လူနေထူထပ်သော လွင်ပြင်မှာ စပါးစိုက်ပျိုးရေး လုပ်ကိုင်ကြပြီး ကမ္ဘောဒီယားနိုင်ငံ၏ နှလုံးသည်းပွတ် ဒေသ ဖြစ်သည်။ <ref name=":2">{{Cite web|url=http://factsanddetails.com/southeast-asia/Cambodia/sub5_2f/entry-3506.html|title=TONLE SAP {{!}} Facts and Details|last=Hays|first=Jeffrey|website=factsanddetails.com|language=en|access-date=10 July 2018}}</ref> ထိုဒေသ၏ အစိတ်အပိုင်း အတော်များများကို ဇီဝထိန်းသိမ်းရေးရပ်ဝန်း အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည်။<ref name=":2" /> ===ရာသီဥတု=== [[File:Koppen-Geiger Map KHM present.svg|thumb|left|ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ [[ကော့(ခ်)ပန်ရာသီဥတုခွဲခြားမှုများ]] ပြ မြေပုံ]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ရာသီဥတုသည် အခြား အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများကဲ့သို့ပင် မုတ်သုံလေ လွှမ်းမိုးသော ရာသီဥတုဖြစ်ပြီး အပူပိုင်း စိုစွတ်ခြင်း နှင့် ခြောက်သွေ့ခြင်း အဖြစ် သိရှိကြကာ ရာသီဥတု ကွဲပြားခြင်းမှာ ထင်ရှားစွာ သိသာနေသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အပူအချိန်မှာ {{convert|21|မှ|35|°C|°F|0}} အထိရှိပြီး အပူပိုင်းမုတ်သုံလေကို ခံစားရသည်။ အနောက်တောင်မုတ်သုံလေသည် ရေငွေ့များဖြင့် ပြည့်နှက်နေသော လေများကို ထိုင်းပင်လယ်ကွေ့နှင့် အိန္ဒိယ သမုဒ္ဒရာတို့မှ မေလ မှ အောက်တိုဘာလ အတွင်း သယ်ဆောင်လာသည်။ အရှေ့မြောက် မုတ်သုံလေသည် နိုဝင်ဘာမှ ဧပြီလအထိ ဖြစ်သော ခြောက်သွေ့သော ရာသီဥတုတွင် တိုက်ခတ်သည်။ နိုင်ငံအတွင်း မိုးအများဆုံးကာလမှ စက်တင်ဘာလမှ အောက်တိုဘာလ အထိ ဖြစ်ပြီး အခြောက်သွေ့ဆုံးကာလမှာ ဇန်နဝါရီလမှ ဖေဖော်ဝါရီလ အထိ ဖြစ်သည်။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး သုတေသနဌာန နှင့် ကုလသမဂ္ဂတို့၏ အဆိုအရ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံနှင့် အတူ အရှေ့တောင်အာရှတွင် ရာသီဥတုပြောင်းလဲခြင်းအတွက် အထိခိုက်နိုင်ဆုံဂ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။<ref>{{Cite web|url=http://www.khmertimeskh.com/news/11754/climate-change--rainy-season-wild-card-/|title=Climate Change Hits Coastal Cambodia Hard|last=Laurenson|first=Jack|website=Khmer Times|access-date=22 June 2017}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.camclimate.org.kh/en/documents-and-media/climate-change-in-the-news/211-un-reports-cambodia-at-high-risk-from-climate-change.html|title=UN Reports: Cambodia At High Risk From Climate Change – Cambodia's Official Climate Change Website|last=Reaksmey|website=www.camclimate.org.kh|access-date=18 August 2017}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားရှိ ပြည်နယ်အားလုံးလိုလိုသည် ရာသီဥတုပြောင်းလဲခြင်း၏ အကျိုးဆက်ကို ခံစားကြရသည်။<ref>Overland, Indra et al. (2017) ''[https://www.researchgate.net/publication/320622312 Impact of Climate Change on ASEAN International Affairs: Risk and Opportunity Multiplier]'', Norwegian Institute of International Affairs (NUPI) and Myanmar Institute of International and Strategic Studies (MISIS).</ref> အထူးသဖြင့် ကမ်းရိုးတန်းရှိ ကျေးလက်နေ လူဦးရေမှာ အန္တရာယ်အများဆုံး ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားရာသီဥတုပြောင်းလဲခြင်း မဟာမိတ်အဖွဲ့၏ အဆိုအရ သန့်ရှင်းသောရေ ရနိုင်မှု နည်းပါးခြင်း၊ အလွန်အမင်း ရေကြီးခြင်း၊ ရွှံ့နွံမြေပြိုခြင်း၊ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် မြင့်တက်ခြင်း နှင့် ဖျက်ဆီးနိုင်စွမ်းရှိသည့် မုန်တိုင်းများမှာ အထူးသတိထား စိုးရိမ်ရသည့် ကိစ္စရပ်များ ဖြစ်သည်။ ရာသီဥတုပြောင်းလဲခြင်းသည် တုန်နယ်ဆပ် ရေကန်ဒေသ၏ ရေအတက်အကျ၊ ဂေဟစနစ်နှင့် ကုန်ထုတ်နိုင်စွမ်းအားကို လတ်တလောနှစ်များတွင် အဓိကအားဖြင့် သက်ရောက်မှု ရှိခဲ့သဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယား လူဦးရေ အများစု၏ စားရေရိက္ခာလုံလောက်စွာ ရရှိနိုင်မှုနှင့် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးတို့ကို ထိခိုက်စေခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|last=@NatGeoUK|date=2020-08-17|title=Cambodia's biggest lake is running dry, taking forests and fish with it|url=https://www.nationalgeographic.co.uk/environment-and-conservation/2020/08/cambodias-biggest-lake-is-running-dry-taking-forests-and-fish|access-date=2020-12-10|website=National Geographic|language=en-gb}}</ref><ref>{{Cite news|last=Osborne|first=Zoe|date=2019-12-16|title=Mekong basin's vanishing fish signal tough times ahead in Cambodia|language=en-GB|work=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/16/mekong-basins-vanishing-fish-signal-ill-times-ahead-for-cambodia-aoe|access-date=2020-12-10|issn=0261-3077}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားတွင် အဓိကအားဖြင့် ရာသီဥတု နှစ်ခု ရှိသည်။​ မိုးရာသီသည် မေလမှ အောက်တိုဘာလ အထိ ဖြစ်ပြီး အပူချိန်သည် {{convert|၂၂|°C|0}} အထိကျဆင်းလေ့ ရှိပြီး ၎င်းနှင့်အတူ လေထဲတွင် ရေငွေ့ပါဝင်မှုလည်း အလွန်များပြားလေ့ရှိသည်။ ခြောက်သွေ့သော ရာသီဥတုသည် နိုဝင်ဘာလမှ ဒီဇင်ဘာလအထိ ဖြစ်ပြီး အပူချိန်သည် ဧပြီလဝန်းကျင်တွင် {{convert|၄၀|°C}} အထိ မြင့်တက်လေ့ ရှိသည်။ ကပ်ဘေးဆိုက်သော ရေကြီးမှုမှာ ၂၀၀၁ ခုနှစ်တွင် ဖြစ်ပျက်ခဲ့ပြီး ၂၀၀၂ ခုနှစ်တွင် နောက်တစ်ကြိမ်ထပ်ဖြစ်ခဲ့ကာ နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း အတိုင်းအတာ တစ်ခု အထိ ရေကြီးလေ့ ရှိသည်။<ref>{{cite book|last=Nobleman|first=Marc Tyler|title=Cambodia|url=https://archive.org/details/cambodia0000nobl|year=2003|publisher=Bridgestone Books|location=Mankato, Minn|isbn=978-0-7368-1370-9|page=[https://archive.org/details/cambodia0000nobl/page/n9 7]}}</ref> အကြီးအကျယ်ရေလွှမ်းမိုးခြင်းသည် ၂၀၂၀ ခုနှစ် တိုင်ဖွန်းမုန်တိုင်း ရာသီအတွင်းတွင် ကမ္ဘောဒီးယားရှိ ပြည်နယ် ၁၇ ခုကို ထိခိုက်စေခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|last1=Dara|first1=Mech|last2=Leakhena|first2=Khan|date=14 October 2020|title=Rising Rivers Flood Schools, Prisons, Over 180,000 Hectares of Farms|url=https://vodenglish.news/rising-rivers-flood-schools-prisons-over-180000-hectares-of-farms/|access-date=2020-12-10|publisher=VOD}}</ref> ===ဇီဝမျိုးကွဲများ=== [[File:Monkey Mother and Child - Phnom Pros (Man Hill) - Outside Kampong Cham - Cambodia (48354787692).jpg|thumb|ကမ်ပုံးချန်ပြည်နယ် ဖနွမ်ပရော့စ်တွင် တွေ့ရသော မျောက်များ]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ဇီဝမျိုးကွဲများသည် အပူပိုင်း ရွက်ကြွေတောများတွင်တွေ့ရပြီး မှတ်တမ်းရှိသော သစ်ပင်မျိုးစိတ်ပေါင်း ၁၈၀ နှင့် ရိုင်ပေးရီးယန်း ဂေဟစနစ်တို့ ရှိကြသည်။ နို့တိုက်သတ္တဝါမျိုးစိတ် ၂၁၂ မျိုး၊ ငှက်မျိုးစိတ် ၅၃၆ မျိုး၊ တွားသွားသတ္တဝါမျိုးစိတ် ၂၄၀ မျိုး၊ ရေချိုငါးမျိုးစိတ် ၈၅၀မျိုး (တုန်နယ်ဆပ် ရေကန်ဒေသ) နှင့် ပင်လယ်ငါးမျိုးစိတ် ၄၃၅မျိုးတို့ အား သိပ္ပံနည်းကျ မှတ်တမ်းတင်ထားသည်။ ဇီဝမျိုးကွဲအများစုသည် တုန်နယ်ဆပ် ရေကန်ဒေသနှင့် ပတ်ဝန်းကျင် ဇီဝရပ်ဝန်းဒေသတို့တွင် တွေ့ရသည်။<ref>[https://archive.today/20110728131701/http://www.tsbr-ed.org/english/online_catalogue/textual_detail.asp?ref=141 Tonle Sap Biosphere Reserve: perspective 2000], Mekong River Commission (MRC), 1 March 2003.</ref> တုန်နယ်ဆပ် ဇီဝရပ်ဝန်း ထိန်းသိမ်းရေးနယ်မြေမှာ တုန်နယ်ဆပ်ရေကန်များ၏ ပတ်ဝန်းကျင်တွင် ဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့တွင် ရေကန်များနှင့် ပြည်နယ် ကိုးခုဖြစ်သော ကမ်ပုံးသွန်၊ ဆီရမ်ယိ၊ ဘာတန်ဘန်၊ ပါဆတ်၊ ကမ်ပုံးချနန်၊ ဘန်တေး မီချေး၊ ပိုင်လင်း၊ အော့ဒါ မီချေး နှင့် ပရီရာ ဗီဟီးယား ပြည်နယ်တို့ ပါဝင်သည်။ ၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် ယူနက်စကို၏ ဇီဝရပ်ဝန်း ထိန်းသိမ်းရေးနယ်မြေ အဖြစ် အောင်မြင်စွာ စာရင်းသွင်းနိုင်ခဲ့သည်။ <ref>[https://web.archive.org/web/20090318002520/http://www.unesco.org/mab/doc/brs/BRlist2008.pdf Complete list of biosphere reserves. Publication Date: 3 November 2008, retrieved from UNESCO website]. (PDF) . Retrieved on 5 July 2015.</ref> အခြား တိရစ္ဆာန်တို့ ကျက်စားရာ နေရာများမှာ မွန်ဒိုကီရီပြည်နယ်ရှိ အမြဲစိမ်း နှင့် ခြောက်သွေ့ အင်ကညင်သစ်တောများ အတွင်းရှိ ကီရို ဆေးမား တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် ထိန်းသိမ်းရေးနယ်မြေ၊ ဖနွမ်ပရစ်ချ် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် ထိန်းသိမ်းရေးနယ်မြေ နှင့် ဆရီပေါ့ တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်ထိန်းသိမ်းရေး နယ်မြေ တို့ ဖြစ်ကြပြီး ရာတာနာကီရီ ပြည်နယ်နှင့် ပရီရာ မိုနီဗွန် အမျိုးသားဥယျာဉ်၊ ဘိုတမ်-စာကော အမျိုးသားဥယျာဉ်၊ ဖနွမ် အော်ရယ် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် ထိန်းသိမ်းရေးနယ်မြေ နှင့် ဖနွမ်ဆမ်ကော့ တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် ထိန်းသိမ်းရေးနယ်မြေ တို့ ပါဝင်သော ကာဒါမွန်တောင်ကုန်း ဂေဟစနစ်တို့ ဖြစ်ကြသည်။ တကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ သဘာဝ ရန်ပုံငွေ အဖွဲ့က ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတွင် ထင်ရှားသောကုန်းမြေ ဇီဝဒေသ ၆ ခုကို သတ်မှတ်ထားပြီး ၎င်းတို့မှာ ကာဒါမွန် တောင်ကုန်း မိုးသစ်တော၊ အင်ဒိုချိုင်းနားအလယ်ပိုင်း ခြောက်သွေ့တော၊ အရှေ့တောင် အင်ဒိုချိုင်းနား ခြောက်သွေ့အမြဲစိမ်းတော၊ တောင်ပိုင်း အင်နာမိုက်တောင်တန်း အပူပိုင်းသစ်တော၊ တုန်နယ်ဆပ် ရေချို ဒီရေတော နှင့် တုန်နယ်ဆပ်-မဲခေါင် သစ်ဆွေး ဒီရေတော တို့ ဖြစ်ကြသည်။<ref>Eric Wikramanayake, Eric Dinerstein, Colby J. Loucks ''et al.'' (2002). Terrestrial Ecoregions of the Indo-Pacific: a Conservation Assessment. Island Press; Washington, DC, {{ISBN|1559639237}}.</ref> ===သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်=== [[File:Cascade de la rivière sacrée (Phnom Kulen) (6825025205).jpg|thumb|ဖနွမ်ကူလန်ရှိ ရေတံခွန်]] ၂၀၁၆ ခုနှစ် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်လုပ်ဆောင်ချက်ဆိုင်ရာ ညွှန်းကိန်း (EPI) တွင် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသည် နိုင်ငံပေါင်း ၁၈၀ တွင် အဆင့် ၁၄၆ ရှိသဖြင့် ဆိုးရွားသော်လည်း တိုးတက်လာနေသော လုပ်ဆောင်မှု ရှိသည်။ အရှေ့တောင်အာရှဒေသတွင် အဆိုးဆုံးများထဲတွင် ပါဝင်ပြီး လာအို နှင့် မြန်မာနိုင်ငံထက်သာ သာလွန်သည်။ အီးပီအိုင်အား ၂၀၀၁ ခုနှစ် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးဖိုရမ်တွင် စတင်ခဲ့ပြီး နိုင်ငံတစ်ခုချင်းစီ အနေနှင့် ကုလသမဂ္ဂ၏ စဉ်ဆက်မပြတ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး ရည်မှန်းချက်ညွှန်းကိန်းများအား အကောင်အထည်ဖော်ရာတွင် မည်မျှကောင်းမွန်သည်ကို တိုင်းတာသည့် တကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ညွှန်ပြချက် ဖြစ်သည်။ အီးပီအိုင်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားအနေနှင့် အဆိုးရွားဆုံး လုပ်ဆောင်ချက် ရှိသည့် နယ်ပယ်များမှာ လေထုအရည်အသွေး (၁၄၈)၊ ရေအရင်းအမြစ် စီမံခန့်ခွဲမှု (၁၄၀) နှင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ပြဿနာများပေါ်တွင် မူတည်သည့် ကျန်းမာရေး သက်ရောက်မှု (၁၃၇) တို့ ဖြစ်ပြီး ရေဆိုးနှင့်မိလ္လာကိစ္စရပ်များ၊ ငါးဖမ်းလုပ်ငန်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်သည့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိခိုက်မှုနှင့် သစ်တော စီမံခန့်ခွဲမှုတို့မှာ နောက်မှ နီးကပ်စွာ လိုက်လာကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် လွန်စွာကျယ်ပြန့်သော ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ထားသည့် ဒေသများ ကုန်းပေါ်နှင့် ရေထဲတွင် ရှိပြီး ကုန်းပေါ်တွင် ရှိသော ထိန်းသိမ်းရေးဒေသမှာ နိုင်ငံ၏ ၂၀% ခန့် ရှိသည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် ကမ္ဘောဒီးယားအား ဇီဝမျိုးကွဲများနှင့် တိရစ္ဆာန်တို့ ကျက်စားရာမြေနှင့် ပတ်သက်၍​ ပျမ်းမျှထက်သာလွန်သော အဆင့် ၆၁ ရရှိခဲ့သော်လည်း သစ်တောပြုန်းတီးမှု၊ တရားမဝင် သစ်ခုတ်မှု၊ ဆောက်လုပ်ရေး နှင့် တောရိုင်း တိရစ္ဆာန် သတ်ဖြတ်ခြင်းတို့ကြောင့် ထို ထိန်းသိမ်းရေးဒေသများနှင့် သားကောင်များ ကျက်စားရာမြေတို့မှာ အလွန်အမင်း ပြုန်းတီးလျက် ရှိပြီး အစိုးရအနေနှင့် စီးပွားရေး လုပ်ဆောင်သည့် နေရာများနှင့် စိုက်ခင်းများကို ထိန်းသိမ်းရေးဒေသများတွင် နေရာချထားမှုကြောင့်လည်း တစိတ်တပိုင်း ပါဝင်သည်။<ref>EPI (2016): [http://epi.yale.edu/country/cambodia Cambodia] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161230134002/http://epi.yale.edu/country/cambodia |date=30 December 2016 }}</ref><ref>{{Cite web|url=http://epi.yale.edu/reports/2016-report|title=2016 Report {{!}} Environmental Performance Index – Development|date=11 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170211092345/http://epi.yale.edu/reports/2016-report|archive-date=11 February 2017|url-status=dead|access-date=2 April 2018|accessdate=21 January 2021|archivedate=4 February 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160204021925/http://epi.yale.edu/reports/2016-report}}</ref><ref name=GreenList>{{cite news|url=http://www.phnompenhpost.com/national/kingdom-ranks-low-global-green-list|title=Kingdom ranks low on global green list|newspaper=The Phnom Penh Post|author=Handley, Erin |date=18 February 2016|access-date=6 September 2016}}</ref> [[File:Prey Lang Forest Aerial.jpg|thumb|ပရေလန်း သစ်တော]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် သစ်တောပြုန်းတီးမှုနှုန်း အမြင့်ဆုံးနိုင်ငံများတွင် တစ်ခု အပါအဝင်ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံအတွင်း ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုအများဆုံးသော သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ ပြဿနာ တစ်ခု ဖြစ်သည်။<ref name=GreenList /> ၁၉၆၉ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အဓိကသစ်တောမှာ ၇၀% ကျော် ဖုံးလွှမ်းနေပြီး ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် ၃.၁% သာ ကျန်ရှိနေသည်။ စုစုပေါင်းအားဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတွင် ၁၉၉၀ ခုနှစ်နှင့် ၂၀၀၅ ခုနှစ်အတွင်း {{convert|၂၅၀၀၀|km2|sqmi|-2|abbr=on}} မျှ ရှိသော သစ်တောဧရိယာ ဆုံးရှုံးခဲ့ပြီး ၎င်းတို့ထဲတွင် {{convert|၃၃၄၀|km2|sqmi|0|abbr=on}} မှာ ပင်မသစ်တော ဖြစ်သည်။ ၂၀၀၇ ခုနှစ်မှစ၍ အဓိကသစ်တောမှာ {{convert|၃၂၂၀|km2|sqmi|0|abbr=on}} အောက်သာ ကျန်ရှိတော့ပြီး ကမ္ဘောဒီးယား၏ အနာဂတ်အတွက် သစ်တောထိန်းသိမ်းရေး ဒေသများအား ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းနိုင်မည့် အခြေအနေမှာ အလွန်အမင်း ခြိမ်းခြောက်ခံနေရသည်။<ref>{{cite web |url=http://www.planetark.org/dailynewsstory.cfm/newsid/20049/story.htm |title=Logging threatens Cambodian tragedy – UN |publisher=Planet Ark |date=6 March 2003 |access-date=27 June 2010 |accessdate=22 January 2021 |archivedate=14 October 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131014012856/http://www.planetark.org/dailynewsstory.cfm/newsid/20049/story.htm }}</ref><ref>{{cite web|url=http://rainforests.mongabay.com/20cambodia.htm|title=Cambodia|publisher=Mongabay|author=Butler, Rhett |date=15 August 2014|access-date=6 September 2016}}</ref> ၂၀၁၀ မှ ၂၀၁၅ ခုနှစ်အတွင်းတွင် နှစ်စဉ် သစ်တောပြုန်းတီးမှုနှုန်းမှာ ၁.၃ % ဖြစ်သည်။ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ပျက်စီးမှုတွင် အမျိုးသားဥယျာဉ်များနှင့် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေး နယ်မြေများလည်း အများအပြားပါဝင်ပြီး မျိုးသုဉ်းရန်စိုးရိမ်ရသော တိရစ္ဆာန်နှင့် ဒေသရင်းနေ တိရစ္ဆာန် မျိုးစိတ် အများအပြားမှာ စားကျက်မြေ နည်းပါးလာခြင်းကြောင့် မျိုးသုဉ်းရမည့် အခြေအနေဖြင့် ခြိမ်းခြောက်ခံနေရသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားရှိ သစ်တောပြုန်းတီးရခြင်းအတွက် အကြောင်းအရင်း များစွာ ရှိပြီး ၎င်းတို့ထဲတွင် တရားမဝင် သစ်ခုတ်ခြင်း မှစ၍ ဆောက်လုပ်ရေးစီမံကိန်းများနှင့် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး ပြုလုပ်ရန်အတွက် ကြီးမားစွာ ရှင်းလင်းမှုများကြောင့် ဖြစ်သည်။ တကမ္ဘာလုံး ရင်ဆိုင်နေရသည့် ပြဿနာ ဖြစ်သော မြေရှင်းလင်းခြင်းမှာ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် နေရာအနှံ့အပြား ဖြစ်ပွားလျက် ရှိသည်။ သစ်တောပြုန်းတီးရခြင်းတွင် ဒေသခံပြည်သူများ၊ ကမ္ဘောဒီးယားရှိ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းများနှင့် အစိုးရအာဏာပိုင်များ အပြင် တကမ္ဘာလုံးမှ နိုင်ငံတကာ ကော်ပိုရေးရှင်းများလည်း ပါဝင်ပတ်သက်နေသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.illegal-logging.info/regions/cambodia|title=Cambodia|publisher=Chatham House, The Royal Institute of International affairs|date=2015|access-date= 6 September 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.globalwitness.org/en-gb/archive/cambodian-government-authorises-clear-cutting-national-park/|title=Cambodian Government Authorises Clear-Cutting in National Park|publisher=Global Witness|date=9 July 2004|access-date=6 September 2016}}</ref> မဟာမဲခေါင်ဒေသတွင် အထူးသဖြင့် လာအိုနိုင်ငံ၏ ရေအားလျှပ်စစ်ထုတ်လုပ်ရေး တည်ဆောက်မှုလုပ်ငန်းများကြောင့် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံနှင့် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အစားအသောက် ရရှိမှုကို အန္တရာယ် အစစ်အမှန် အဖြစ် ခြိမ်းခြောက်လျက် ရှိသည်။ မြစ်အထက်ပိုင်းမှ ဆည်များ တည်ဆောက်မှုကြောင့် ကမ္ဘောဒီးယား၏ အဓိက ပရိုတိန်းအတွက် ပံ့ပိုးပေးနေသော ငါးများကို အန္တရာယ် ဖြစ်စေပြီး ဗီယက်နမ်နိုင်ငံမှ ဆန်စပါးစိုက်ပျိုးရေးအတွက် လိုအပ်သော မဲခေါင်မြစ်မှ နုန်းမြေကိုလည်း လျော့ကျစေသည်။ အရှေ့တောင်အာရှတွင် အကြီးဆုံးဖြစ်သော ရေချိုကန်ဖြစ်သည့် တုန်နယ်ဆပ်မှ ကြွယ်ဝသော ငါးမျိုးစုံတို့သည် ချို့တဲ့သော နိုင်ငံ၏ ပရိုတိန်းကို အများစု ပံ့ပိုးပေးသည်။ ထိုကန်များသည် ပုံမှန် မဟုတ်ပေ။ ခြောက်သွေ့သော ရာသီဥတုတွင် ပျောက်ကွယ်သွားပြီး မိုးရွာ၍ မဲခေါင်မြစ်မှ ရေစီးသည့်အခါတွင် ကျယ်ပြန့်စွာ ချဲ့ကားသွားခဲ့သည်။ ဝါရှင်တန် တက္ကသိုလ်မှ ပါမောက္ခဖြစ်သော ဂေါ်ဒွန် ဟို့ဂရိ မှ "ဒီငါးတွေဟာ သူတို့အသက်ရှင်သန်ရေးအတွက် အရမ်းအရေးကြီးတယ်။ စီးပွားရေးဘက်ကပဲ ကြည့်ကြည့်။ အာဟာရဘက်ကပဲ ကြည့်ကြည့်။" ဟု ပြောပြီး မဲခေါင်မြစ်ပေါ်တွင် တည်ဆောက်ခဲ့သော သို့မဟုတ် တည်ဆောက်နေသည့် မည်သည့်ဆည်မဆို ငါးများအတွက် ကောင်းသောအလားအလာ မဟုတ် ဟု သူက ဆိုခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=https://foreignpolicy.com/articles/2014/06/06/cambodia_sleeps_with_the_fishes|title=Cambodia Sleeps With the Fishes|date=6 June 2014|work=Foreign Policy|access-date=28 October 2014}}</ref> ၂၀၁၀ ခုနှစ်များတွင် ကမ္ဘောဒီးယားအစိုးရ နှင့် ပညာရေးစနစ်တို့သည် နိုင်ငံအတွင်းနှင့် နိုင်ငံတကာ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့များတွင် ပါဝင်ပတ်သက်ခြင်းနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းတို့ကို တိုးမြှင့်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.khmertimeskh.com/news/18498/mother-nature---s-youthful-ambassadors-get-to-work/|title=Mother Nature's Youthful Ambassadors Get to Work|work=Khmer Times|last=LalinDuch|date=9 December 2015|access-date=6 September 2016|archive-url=https://wayback.archive-it.org/all/20171010222149/http://www.khmertimeskh.com/news/18498/mother-nature---s-youthful-ambassadors-get-to-work/|archive-date=10 October 2017|url-status=dead|accessdate=23 January 2021|archivedate=10 October 2017|archiveurl=https://wayback.archive-it.org/all/20171010222149/http://www.khmertimeskh.com/news/18498/mother-nature---s-youthful-ambassadors-get-to-work/}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.illegal-logging.info/content/cambodia-environmental-groups-given-chance-address-pm-hun-sen-forum|title=Cambodia: Environmental groups given chance to address PM Hun Sen at forum|publisher=chatham House|date=22 August 2016|access-date=6 September 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=http://unu.edu/publications/articles/boosting-research-capacity-for-environmental-management-in-cambodia.html|title=Environmental management: Boosting research in Cambodia|publisher=United Nations University|date=17 January 2012|author=Otsuki, Kei |access-date=6 September 2016}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယား၏ နိုင်ငံတော် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် မဟာဗျူဟာနှင့် လုပ်ဆောင်ချက် အစီအစဉ် အသစ်ကို ၂၀၁၆ ခုနှစ် နှောင်းပိုင်းမှ ၂၀၂၃ အထိ အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်မည်ဖြစ်ပြီး ထိုအစီအစဉ်တွင် စိမ်းလန်းစိုပြေရေးနှင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ စဉ်ဆက်မပြတ် တိုးတက်နိုင်ခြင်း အတွက် အိုင်ဒီယာအသစ်များ ပါဝင်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.khmertimeskh.com/news/17414/charting-the-next-seven-years-of-environmental-policy/|title=Charting the Next Seven Years of Environmental Policy|work=Khmer Times|last=Cox|first=Jonathan |date=2 November 2015|access-date=6 September 2016}}</ref> ဗီယက်နမ်စစ်ပွဲအတွင်း ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံအတွင်း ကျရောက်ခဲ့သည့် မြေမြှုပ်မိုင်းများနှင့် ဓာတုလက်နက်များ အပါအဝင် မပေါက်ကွဲသေးသည့် လက်နက်ခဲယမ်းများကို ကူညီရှင်းလင်းရန်အတွက် ရန်ပုံငွေကို ၂၀၁၇ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှ ဖြတ်တောက်ခဲ့သည်။<ref>Ananth Baliga and Phak Seangly [http://www.phnompenhpost.com/national/us-cuts-funding-cmac-amid-governments-war-words-superpower US cuts funding to CMAC amid government’s war of words with superpower] 7 November 2017, The Phnom Penh Post.</ref> == နိုင်ငံရေး== ===အစိုးရ=== [[File:Norodom king of Cambodia.jpg|thumb|ကမ္ဘောဒီးယားဘုရင် နိုရိုဒွန် သီဟာမိုနီ]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေးသည် ၁၉၉၃ ခုနှစ် နိုင်ငံ၏ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံ ဥပဒေ အတိုင်း သက်ဝင်လှုပ်ရှားနေသည်။ အစိုးရမှာ စည်းမျဉ်းခံဘုရင်စနစ် ဖြစ်ပြီး ပါလီမန် ကိုယ်စားပြုဒီမိုကရေစီစနစ်ကို ကျင့်သုံးသည်။ အစိုးရအဖွဲ့၏ အကြီးအမှူးမှာ ဝန်ကြီးချုပ်ဖြစ်ပြီး ဟွန်ဆန်မှ ၁၉၈၅ ခုနှစ်ကတည်းက ဝန်ကြီးချုပ် အဖြစ် တာဝန်ယူထားပြီး နိုင်ငံတော်၏ အကြီးအမှူးမှာ ဘုရင်ဖြစ်ကာ လက်ရှိဘုရင်မှာ နိုရိုဒွန် သီဟာမိုနီ ဖြစ်သည်။ သမ္မတအား ဘုရင်မှ ခန့်အပ်ပြီး အမျိုးသား လွှတ်တော်၏ အကြံပေးမှု နှင့် ထောက်ခံမှုဖြင့် ဖြစ်သည်။ ဝန်ကြီးချုပ်နှင့် ဝန်ကြီးအဖြစ် ခန့်အပ်ခံရသူများသည် အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာကို ကျင့်သုံးကြသည်။ ဥပဒေပြုရေးအာဏာကို အစိုးရအဖွဲ့နှင့် လွှတ်တော်နှစ်ရပ်မှ ဝေမျှကျင့်သုံးကြပြီး လွှတ်တော်နှစ်ရပ်တွင် အောက်လွှတ်တော်ဖြစ်သော အမျိုးသား လွှတ်တော် နှင့် အထက်လွှတ်တော်ဖြစ်သော ဆီးနိတ်လွှတ်တော်တို့ ပါဝင်သည်။ ကိုယ်စားလှယ် ၁၂၃ ဦး ပါဝင်သော လွှတ်တော်ကို အချိုးကျ ကိုယ်စားပြုစနစ် ဖြင့် ရွေးချယ်ကြပြီး အများဆုံး သက်တမ်းမှာ ၅ နှစ် ဖြ်စသည်။ ဆီးနိတ်လွှတ်တော်တွင် ကိုယ်စားလှယ် ၆၁ ဦး ပါဝင်ပြီး ၂ ဦးကို ဘုရင်မှ ခန့်အပ်ကာ ၂ ဦးကို အမျိုးသား လွှတ်တော်မှ ခန့်အပ်ပြီး ကျန်ကိုယ်စားလှယ်များကို ကမ္ဘောဒီးယားရှိ ပြည်နယ် ၂၄ခုရှိ မြို့နယ် ကောင်ဆယ်လာများမှ ရွေးချယ်ကြသည်။ ဆီးနိတ်လွှတ်တော်အမတ်၏ သက်တမ်းမှာ ၆ နှစ် ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|title=Cambodia 1993 (rev. 2008)|url=https://www.constituteproject.org/constitution/Cambodia_2008?lang=en|website=Constitute|access-date=17 April 2015}}</ref> ၂၀၀၄ ခုနှစ် အောက်တိုဘာ ၁၄ တွင် နိုရိုဒွန် သီဟာမိုနီအား အထူးအဖွဲ့ဝင် ၉ ဦး ပါဝင်သော တော်ဝင်နန်းအပ်ကောင်စီမှ ရွေးချယ်ခဲ့ပြီး တစ်ပတ်အကြာက ဘုရင် နိုရိုဒွန် သီဟာနု နန်းစွန့်ခဲ့ပြီးနောက် အလျှင်အမြန် ချမှတ်ခဲ့သော ရွေးချယ်ရေး အစီအစဉ်များဖြင့် ဖြစ်သည်။ သီဟာမိုနီအား ရွေးချယ်ခြင်းကို ဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန် နှင့် အမျိုးသားလွှတ်တော် ဥက္ကဋ္ဌ မင်းသား နိုရိုဒွန် ရာနာရစ်ဒ် (ဘုရင်၏ အဖေတူ အမေကွဲ ညီ နှင့် လက်ရှိ အကြံပေးချုပ်) တို့က ထောက်ခံခဲ့ကြပြီး ၎င်းတို့နှစ်ဦးစလုံးမှာ နန်းအပ်ကောင်စီ အဖွဲ့ဝင်များ ဖြစ်ကြသည်။ ဘုရင်အား ၂၀၀၄ ခုနှစ် အောက်တိုဘာ ၂၉တွင် နန်းတင်ခဲ့သည်။ တရားဝင်အားဖြင့် ပါတီစုံ ဒီမိုကရေစီ စနစ် ဖြစ်သော်လည်း အမှန်တကယ်တွင် "နိုင်ငံမှာ တစ်ပါတီ စနစ်ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘောဒီးယား ပြည်သူ့ပါတီနှင့် ခမာနီ အစိုးရမှ ပြောင်းလဲလာပြီး ၁၉၈၅ ခုနှစ်ကတည်းက အာဏာရခဲ့သော ဟွန်ဆန် တို့မှ သာ ကြီးစိုးလျက် ရှိသည်။ သူ၏ အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် တံခါးဖွင့်ပေးခဲ့သော ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုအသစ်များမှာ သူနှင့် သူ၏ မိန်းမ ဘန်းရာနီ တို့၏ နောက်လိုက်ခရိုနီများ အတွက်သာ အကျိုးအမြတ် ရှိသည်။" ဟု ဆိုသည်။<ref>{{cite web|url=https://www.forbes.com/sites/meghabahree/2014/09/24/who-you-know-inc-in-cambodia-a-close-friendship-with-the-pm-leads-to-vast-wealth-for-one-power-couple/|title=In Cambodia, A Close Friendship With The PM Leads To Vast Wealth For One Power Couple|author=Bahree, Megha |date=24 September 2014|work=Forbes|access-date=28 October 2014}}</ref>လူ့အခွင့်အရေး စောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့၏ အာရှ ဒါရိုက်တာ ဒေးဗစ်ရောဘတ်မှ ကမ္ဘောဒီးယား အစိုးရအား "အာဏာရှင် ညွန့်ပေါင်း နှင့် အပေါ်ယံ ဒီမိုကရေစီ" ဟု ဖော်ပြခဲ့သည်။<ref name="ReferenceA" /> ဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန်သည် ၇၄ နှစ်အထိ အုပ်ချုပ်မည်ဟု ကြွေးကြော်ထားသည်။ <ref>{{cite news|last=NEOU|first=VANNARIN|title=Hun Sen Reveals Plan to Win 3 More Elections, Retire at Age 74|url=http://www.cambodiadaily.com/elections/hun-sen-reveals-plan-to-win-3-more-elections-retire-at-age-74-22700/|access-date=16 February 2014|newspaper=The Cambodia Daily|date=7 May 2013|accessdate=25 January 2021|archivedate=22 February 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140222040413/http://www.cambodiadaily.com/elections/hun-sen-reveals-plan-to-win-3-more-elections-retire-at-age-74-22700/}}</ref><ref>{{cite news|last=Thul|first=Prak Chan|title=As protest looms, Cambodia's strongman Hun Sen faces restive, tech-savvy youth|url=http://uk.reuters.com/article/2013/09/06/uk-cambodia-youth-idUKBRE98500G20130906|access-date=14 February 2014|newspaper=Reuters UK|date=6 September 2013|accessdate=25 January 2021|archivedate=22 February 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140222220459/http://uk.reuters.com/article/2013/09/06/uk-cambodia-youth-idUKBRE98500G20130906}}</ref> သူသည် ဘက်ပြောင်းလာသော ခမာနီ အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်သည်။ သူ၏ အစိုးရအား လူ့အခွင့်အရေးကို လျစ်လျူရှုပြီးနှင့် နိုင်ငံရေးအရ မကျေနပ်မှု ထုတ်ဖော်ခြင်းအား ဖိနှိပ်သည် ဟု အမြဲတစေ စွပ်စွဲခံရသည်။ ၂၀၁၃ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်အား ဟွန်ဆန်၏ အတိုက်အခံတို့နှင့် အငြင်းအခုံ ဖြစ်ခဲ့ပြီး မြို့တော်တွင် ဆန္ဒပြမှုများ ဖြစ်ပွားစေခဲ့သည်။ ဆန္ဒပြသူများသည် ထိခိုက်ဒဏ်ရာ ရရှိ၍ သေဆုံးစေခဲ့ပြီး ထိုစဉ်က ဆန္ဒပြသူ ၂၀,၀၀၀ စုရုံးခဲ့ပြီး အချို့မှာ အဓိကရုဏ်းရဲများနှင့် ပဋိပက္ခ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ <ref>[https://web.archive.org/web/20130926161920/http://www.channelnewsasia.com/news/asiapacific/cambodia-protest-clashes/814406.html Cambodia protest clashes leave one dead, several wounded]. Channel Asia. 16 September 2013</ref>သာမန် လယ်သမားဘဝမှ လာခဲ့သော ဟွန်ဆန်သည် ၁၉၈၅ ခုနှစ် အာဏာရရှိချိန်တွင် အသက် ၃၃ နှစ်သာ ရှိပြီး သူ့အား အချို့မှ နှစ်ရှည်ကြာ အုပ်ချုပ်သူ အာဏာရှင်ဟု ယူဆကြသည်။<ref>{{cite web|url=https://www.reuters.com/article/2013/09/18/us-cambodia-hunsen-analysis-idUSBRE98H04K20130918|title=Analysis: Punished at the polls, Cambodia's long-serving PM is smiling again|work=Reuters|access-date=28 October 2014|accessdate=25 January 2021|archivedate=18 October 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151018093328/http://www.reuters.com/article/2013/09/18/us-cambodia-hunsen-analysis-idUSBRE98H04K20130918}}</ref> ၂၀၁၇ ခုနှစ်မှစ၍ နိုင်ငံရေးအရ ဆန့်ကျင်မှုများနှင့် သတင်းစာ လွတ်လပ်ခွင့်ကို ဖိနှိပ်ခဲ့သဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယားအား တစ်ပါတီနိုင်ငံအဖြစ် ဖော်ပြခဲ့ကြသည်။<ref>{{Cite news|url=https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/cambodian-parliament-launches-era-of-one-party-rule|title=Cambodian Parliament launches era of one-party rule|website=[[The Straits Times]]|date=5 September 2018|access-date=15 July 2019}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.voacambodia.com/a/cambodia-set-to-become-one-party-state/4505605.html|title=Cambodia Set to Become One Party State|first=David|last=Boyle|work=[[Voice of America]]|publisher=VOA Cambodia|date=30 July 2018|access-date=15 July 2019}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2018/jun/28/cambodian-pm-hun-sen-fully-fledged-military-dictator-says-report|title=Cambodian PM now 'fully fledged military dictator', says report|first=Hannah|last=Ellis-Petersen|work=[[The Guardian]]|date=28 June 2018|access-date=15 July 2019}}</ref> <div class="center"> {| |- |valign="top"| [[File:Cambodia 2011 monuments 28.jpg|thumb|upright=0.95|နိုင်ငံတော်၏ အကြီးအမှူး]] |valign="top"| [[File:Cambodian Peace Palace.JPG|thumb|upright=0.95|အစိုးရ၏ အကြီးအမှူး]] |valign="top"| [[File:Cambodian National Assembly 2016-7.jpg|thumb|upright=0.93|ပါလီမန်]] |valign="top"| [[File:2016 Phnom Penh, Budynek s%C4%85du (04).jpg|thumb|upright=0.95|တရားလွှတ်တော်ချုပ်]] |valign="top"| |} </div> ===နိုင်ငံရေးယဉ်ကျေးမှု=== {{multiple image | align = right | footer = ဟွန်ဆန်သည် ၁၉၈၅ မှစ၍ ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် တာဝန်ယူခဲ့သည်။ | width1 = 195 | image1 = Hun_Sen_at_12th_ASEM_(cropped).jpg | alt1 = Portrait }} ကမ္ဘောဒီးယားပြည်သူ့ပါတီသည် ကမ္ဘောဒီးယားတွင် တစ်ခုတည်းသော လက်ဝါးကြီးအုပ်ပါတီဖြစ်သည်။ ၂၀၁၈ ခုနှစ်မှစ၍ စီပီပီသည် ပါလီမန်တွင် ကိုယ်စားလှယ်နေရာ ၄ ခုမှလွဲ၍ ကျန်သော နေရာများကို ရယူထားကာ အမျိုးသားလွှတ်တော်ရှိ ကိုယ်စားလှယ်နေရာ အားလုံးသော ၁၂၅ ခု နှင့် ဆီးနိတ်လွှတ်တော်ရှိ ကိုယ်စားလှယ်နေရာ ၆၂ ခုမှ ၅၈ခုကို ရယူထားသည်။ [[File:6th National Assembly of Cambodia official portrait.jpg|thumb|300px|left|ကမ္ဘောဒီးယား ဆဌမမြောက် လွှတ်တော်၏ ကိုယ်စားလှယ်များ]] ဟွန်ဆန်နှင့် သူ၏ အစိုးရသည် အငြင်းပွားမှုများစွာ ရှိသော အစိုးရ ဖြစ်သည်။ ဟွန်ဆန်သည် ယခင်က ခမာနီတို့၏ စစ်ဆင်ရေးမှူး ဖြစ်ပြီး မူလက ဗီယက်နမ်တို့ အာဏာပေးအပ်ခဲ့သူ ဖြစ်ကာ ဗီယက်နမ်တို့ နိုင်ငံမှ ထွက်ခွာသွားသည့် အခါတွင် သူသည် ကြမ်းတမ်းမှုနှင့် ဖိနှိပ်မှုတို့ကို လိုသလိုအသုံးချ၍ သူ၏ အာဏာ ကို ထိန်းချုပ်ခဲ့သည်။<ref name=HRWAdams>{{cite web|author=Adams, Brad |url=https://www.hrw.org/news/2012/05/31/10000-days-hun-sen |title=Adams, Brad, ''10,000 Days of Hun Sen'', International Herald Tribune, reprinted by Human Rights Watch.org |publisher=Hrw.org |date=31 May 2012 |access-date=15 March 2013}}</ref>၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် သူ၏ လက်ထောက် ဝန်ကြီးချုပ်ဖြစ်သော နိုရိုဒွန် ရာနာရစ်ဒ်၏ အာဏာကြီးထွားလာမှုကို စိုးရိမ်၍ သူသည် စစ်တပ်ကို အသုံးပြု၍ အာဏာသိမ်းခဲ့ပြီး ရာနာရစ်ဒ်နှင့် ၎င်းအား ထောက်ခံသူများကို ဖယ်ရှားခဲ့သည်။ ရာနာရစ်ဒ်သည် ရာထူးပြုတ်၍ ပဲရစ်သို့ ထွက်ပြေးခဲ့ရပြီး အခြားသော ဟွန်ဆန်၏ ပြိုင်ဘက်များမှာ အဖမ်းခံရကာ ညှင်းပန်းနှိပ်စက်ခံရပြီး အချို့မှာ ကွပ်မျက်ခံခဲ့ရသည်။<ref name=HRWAdams /><ref>{{cite web|url=http://www.hartford-hwp.com/archives/54/060.html |title=Open letter to Second Prime Minister Hun Sen from Amnesty International|publisher=Hartford-hwp.com |date=11 July 1997 |access-date=15 March 2013}}</ref> နိုင်ငံရေးအရ ဖိနှိပ်မှုအပြင် ကမ္ဘောဒီးယားအစိုးရသည် ရွာသားထောင်ပေါင်းများစွာကို နှင်ထုတ်ကာ မြေများကို နိုင်ငံခြား ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများသို့ ရောင်းချခဲ့ခြင်းကြောင့် လည်းကောင်း၊<ref>{{cite news|author1=Levy, Adrian |author2=Scott-Clark, Cathy |url=https://www.theguardian.com/world/2008/apr/26/cambodia |title=Country for Sale|newspaper=Guardian |date=26 April 2008 |access-date=15 March 2013}}</ref> လာဘ်ငွေရယူကာ ကမ္ဘောဒီးယား၏ ရေနံနှင့် သတ္တုရင်းမြစ်များကို ခေါင်းပုံဖြတ်ရယူစေခွင့် ပြုခဲ့ခြင်းကြောင့် လည်းကောင်း <ref>{{cite web |url=http://www.globalwitness.org/library/country-sale |title=Country for Sale |publisher=Global Witness |access-date=16 March 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130306234201/http://www.globalwitness.org/library/country-sale |archive-date=6 March 2013 |accessdate=25 January 2021 |archivedate=6 March 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130306234201/http://www.globalwitness.org/library/country-sale }}</ref>အကျင့်ပျက်ခြစားသည်ဟုလည်း စွပ်စွဲခံရသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ခြအစားဆုံး အစိုးရအဖြစ် အမြဲတစေ စာရင်းသွင်း ဖော်ပြခြင်း ခံရသည်။<ref>{{cite web |url=http://www.asianewsnet.net/home/news.php?sec=1&id=24490 |title=Coverage of Transparency International's Corruption Report by ''Rasmei Kampuchea Daily'' carried on Asia News Network, 2 December 2011 |publisher=Asianewsnet.net |access-date=15 March 2013 |url-status=usurped |archive-url=https://web.archive.org/web/20120810104123/http://www.asianewsnet.net/home/news.php?sec=1&id=24490 |archive-date=10 August 2012 |accessdate=25 January 2021 |archivedate=10 December 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111210062912/http://www.asianewsnet.net/home/news.php?sec=1&id=24490 }}</ref><ref>Perrin, C.J. (30 March 2011) [https://web.archive.org/web/20110403225719/http://www.ibtimes.com/articles/128461/20110330/corruption-australia-signapore-china-cambodia-philippines-hong-kong-based-political-economic-risk-co.htm Australia, Singapore: Least Tainted with Corruption—survey], ''International Business Times''.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.transparency.org/country#KHM |title=Transparency International's latest index |publisher=Transparency.org |access-date=15 March 2013}}</ref>[[အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာရေး အဖွဲ့]] မှ ကမ္ဘောဒီးယားမှ အသက် ၃၃ နှစ်အရွယ်ရှိ မြေယာအခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူ ယောင် ဘိုဖ အား ယုံကြည်ချက်ကြောင့် အကျဉ်းကျခံရသူ အဖြစ် အသိအမှတ်ပြုထားသည်။<ref name=yorm>{{cite web|url=https://www.amnesty.org/en/news/convictions-activists-cambodia-demonstrates-dire-state-justice-2012-12-27|title=Convictions of activists in Cambodia demonstrates dire state of justice|date=27 December 2012|publisher=Amnesty International|access-date=2 January 2013|archive-date=1 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130101163441/http://www.amnesty.org/en/news/convictions-activists-cambodia-demonstrates-dire-state-justice-2012-12-27|url-status=live|accessdate=25 January 2021|archivedate=1 January 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130101163441/http://www.amnesty.org/en/news/convictions-activists-cambodia-demonstrates-dire-state-justice-2012-12-27}}</ref> ၂၀၁၃ ခုနှစ် စက်တင်ဘာ ၂၂ ရက် ဖနွမ်းပင်တွင် အငြင်းပွားနေသော ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်ကို ဆန္ဒပြနေခြင်းအား သတင်းယူနေသော သတင်းသမားများအား ရဲများနှင့် အရပ်ဝတ်များက လေးဂွများ နှင့် ကျင်စက်များဖြင့် တမင်သက်သက် တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။ နိုင်ငံတကာ သတင်းထောက်ကလပ်၏ ဥက္ကဋ္ဌ ရစ်ခ် ဗယ်လန်ဇူးလားအား တိုက်ခိုက်နေခြင်းကို ဗွီဒီယို မှတ်တမ်းအဖြစ် တွေ့ရသည်။ အတိုက်အခံတို့မှ ရွေးကောက်ပွဲမသမာမှုများနှင့် ပတ်သက်၍ စိုးရိမ်သဖြင့် ပါလီမန်ဖွင့်လှစ်ခြင်းကို သပိတ်မှောက်ခဲ့ကြသဖြင့် နိုင်ငံရေးအရ တင်းမာမှု ဖြစ်ပွားပြီး အကြမ်းဖက်မှုများ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ အနည်းဆုံး သတင်းထောက် ၇ ယောက်တို့သည် ဒဏ်ရာ အနည်းငယ် ရခဲ့ပြီး ကမ္ဘောဒီးယား ဆန္ဒပြသူ အနည်းဆုံး ၂ ဦးမှာ လေးခွထိမှန်ခံခဲ့ရသဖြင့် ဆေးရုံတက်ရောက် ကုသခဲ့ရသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.abc.net.au/news/2013-09-24/an-cambodia-attacks-reax/4978738|title=Overseas Press Club of Cambodia condemns violent attack on journalists in Phnom Penh|work=Australia Network News|access-date=28 October 2014}}</ref> ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယား တရားလွှတ်တော်ချုပ်မှ အဓိက အတိုက်အခံ ပါတီဖြစ်သော ကမ္ဘောဒီးယားအမျိုးသားကယ်ဆယ်ရေးပါတီ (စီအင်န်အာရ်ပီ) ကို ဖျက်သိမ်းခဲ့သဖြင့် ပိုမို၍ အာဏာရှင်ဆန်သော နိုင်ငံရေးစနစ်ကို ပြန်လည် အသက်ဝင်ရန် လမ်းခင်းပေးခဲ့သည်။<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2017/dec/03/cambodia-strongman-leader-thousands-stability-ceremony-angkor-hun-sen |title=Guardian report on Hun Sen as strongman |newspaper=Guardian | date=3 December 2017}}</ref> ===အကျင့်ပျက် ခြစားမှု=== ကမ္ဘောဒီးယားရှိ အကျင့်ပျက်ခြစားမှု အဆင့်သည် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ နိုင်ငံအများစုထက် ပို၍မြင့်သည်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် "ခြစားမှု တိုက်ဖျက်ရေးဥပဒေ" ကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သော်လည်း နိုင်ငံတဝှမ်းလုံးတွင် အကျင့်ပျက်ခြစားမှုများ ရှိနေသည်။ ခြစားမှုသည် တရားစီရင်ရေး၊ ရဲ နှင့် အခြားသော နိုင်ငံတော်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းများကို သက်ရောက်စေသည်။ အစိုးရ အရာရှိများ အနေနှင့် နီးစပ်သူကို ဦးစားပေးခြင်း နှင့် အပြစ်ရှိသူကို လျစ်လျူရှု ပေးခြင်းတို့ကို နေရာတကာ တွေ့ရသည်။ တရားစီရင်ရေး နှင့် အစိုးရ၏ အုပ်ချုပ်ရေး ဌာနတို့ကြားတွင် ရှင်းလင်းသော ကွဲပြားခြားနားမှုမရှိခြင်းကြောင့် တရားစီရင်ရေးစနစ်တွင် နိုင်ငံရေးအရ လွှမ်းမိုးမှုများစွာ ရှိသည်။<ref name="globalwitness.org">[http://www.globalwitness.org/campaigns/corruption/oil-gas-and-mining/cambodia Retrieved November-14-2015]. Globalwitness.org. Retrieved on 5 July 2015.</ref> ကမ္ဘောဒီးယားပြည်သူတို့၏ နေ့စဉ်ဘဝတွင် လာဘ်စားမှုများကို ကြုံတွေ့နေရသည်မှာ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှု ရယူခြင်း၊ ယာဉ်စည်းကမ်း ချိုးဖောက်ခြင်း နှင့် လျှော့ပေါ့သော တရားစီရင်ချက် ရရှိစေရေး တို့အတွက် ဖြစ်သည်။ ကုမ္ပဏီများ အနေနှင့် လိုင်စင်များနှင့် ပါမစ်များ ရယူရန် အထူးသဖြင့် ဆောက်လုပ်ရေးနှင့် ပတ်သက်သော ပါမစ်များအတွက် လာဘ်ပေးလာဘ်ယူ ပြုလုပ်ခြင်းမှာ အမြဲတွေ့နေရသော အလေ့အထ ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ် ခြစားမှု တိုက်ဖျက်ရေး ဥပဒေတွင် သတင်းပေးသူများအား ကာကွယ်ပေးမှု မရှိပဲ သူတို့ သတင်းပေးသည့် ခြစားမှုကို သက်သေမပြနိုင်ပါက ထောင်ခြောက်လအထိ အပြစ်ပေးခြင်း ခံရနိုင်သည်။<ref name="globalwitness.org" /> ===နိုင်ငံခြား ဆက်ဆံရေး=== [[File:The Prime Minister, Shri Narendra Modi with the Prime Minister of the Kingdom of Cambodia, Mr. Samdech Akka Moha Sena Padei Techo Hun Sen, at Hyderabad House, in New Delhi on January 27, 2018 (1).jpg|thumb|left|ဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန် အား အိန္ဒိယ ဝန်ကြီးချုပ် နာရန်ဒရာ မိုဒီ နှင့် အတူ နယူးဒေလီတွင် တွေ့ရပုံ၊​၂၀၁၈ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ၂၇ ရက်]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံခြားဆက်ဆံရေးကို ပရက် ဆိုခွန် ဦးဆောင်သော နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာနက ကိုင်တွယ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ကုလသမဂ္ဂ၊ [[ကမ္ဘာ့ဘဏ်]]၊ [[အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေ အဖွဲ့]]တို့၏ အဖွဲ့ဝင် ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် [[အာရှ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဘဏ်]]၊​[[အာဆီယံ]]​တို့၏ အဖွဲ့ဝင်လည်း ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေး အဖွဲ့ သို့ ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင် ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားသည် မလေးရှားနိုင်ငံတွင် ကျင်းပသော အရှေ့အာရှထိပ်သီးညီလာခံ သို့ ပထမဆုံးအကြိမ် အဖြစ် တက်ရောက်ခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် နိုင်ငံပေါင်း များစွာနှင့် သံတမန် ဆက်ဆံရေး ရှိပြီး အစိုးရ၏ ထုတ်ပြန်ချက်အရ နိုင်ငံအတွင်း သံရုံး ၂၀ ရှိပြီး<ref>Royal Government of Cambodia.{{cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/country.foreign_embassy.html |title=Foreign Embassies |archive-url=https://web.archive.org/web/20070212040416/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/country.foreign_embassy.html |archive-date=12 February 2007 |accessdate=28 January 2021 |archivedate=12 February 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070212040416/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/country.foreign_embassy.html }}</ref> အာရှတိုက်ရှိ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများ အပါအဝင် ပဲရစ်ငြိမ်းချမ်းရေး ဆွေးနွေးပွဲတွင် အဓိက ပါဝင်လှုပ်ရှားခဲ့သော နိုင်ငံများဖြစ်သည့် အမေရိကန်၊ ဩစတြေးလျ၊ တရုတ် နှင့် ဥရောပသမဂ္ဂ၊ ဂျပန် နှင့် ရုရှားတို့လည်း ပါဝင်သည်။<ref>{{cite web |author1=Dalpino, Catharin E. |author2=Timberman, David G. |url=http://www.asiasociety.org/publications/cambodia_policy.html |title=Cambodia's Political Future: Issues for U.S. Policy |archive-url=https://web.archive.org/web/20051028015243/http://www.asiasociety.org/publications/cambodia_policy.html |archive-date=28 October 2005 |work=Asia Society |date=26 March 1998 |accessdate=28 January 2021 |archivedate=28 October 2005 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20051028015243/http://www.asiasociety.org/publications/cambodia_policy.html }}</ref>နိုင်ငံတကာ ဆက်ဆံရေးကြောင့် အလှူရှင်အဖွဲ့အစည်းများမှ လူမှုရေး၊​စီးပွားရေး နှင့် မြို့ပြလူမှုအဆောက်အအုံများအတွက် လိုအပ်သည်များကို အကူအညီပေးခဲ့ကြသည်။ [[File:Russian President Vladimir Putin with Cambodian Prime Minister Hun Sen.jpg|thumb|ဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန်အား ရုရှားသမတ ဗလာဒီမီယာ ပူတင်နှင့် အတူ မော်စကိုတွင် တွေ့ရပုံ၊​၂၀၁၆ မေ ၁၉]] ၁၉၇၀ ခုနှစ်များနှင့် ၁၉၈၀ ခုနှစ်များမှ ပြင်းထန်ကြမ်းတမ်းသော အကွဲအပြဲများကို ကျော်လွန်သွားခဲ့ပြီ ဖြစ်သော်လည်း ကမ္ဘောဒီးယားနှင့် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများ အကြား နယ်စပ် အငြင်းပွားမှု အချို့ ရှိနေဆဲ ဖြစ်သည်။ ထိုအရာများမှာ ကမ်းလွန်ပင်လယ်အတွင်းရှိ ကျွန်းအချို့၊ ဗီယက်နမ် နှင့် နယ်နိမိတ်၏ အချို့အစိတ်အပိုင်းများ နှင့် သတ်မှတ်မထားသော ပင်လယ်နယ်နိမိတ် တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနှင့် ထိုင်းနိုင်ငံတို့အနေနှင့် နယ်နိမိတ် အငြင်းပွားမှုများ ရှိပြီး အထူးသဖြင့် ပရီးယား ဗီဟီးယား ပုထိုးနှင့် ကပ်လျက် နေရာတွင် စစ်တပ်အချင်းချင်း ပဋိပက္ခ ဖြစ်ပွားပြီး ဆက်ဆံရေး ပျက်ယွင်းခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား အနေနှင့် နယ်မြေအများစုကို ပိုင်ဆိုင်သည် ဖြစ်သော်လည်း ထိုင်းနိုင်ငံမှ နိုင်ငံတကာဥပဒေများကို မလိုက်နာပဲ ကမ္ဘောဒီးယား စစ်တပ်မှ အရင်းအမြစ် အလုံအလောက် မရှိသဖြင့် ၁၉၆၂ ခုနှစ်ကတည်းက မဖြေရှင်းနိုင်ပဲ ထားခဲ့သော နေရာများတွင် အခိုင်အမာတည်ဆောက်မှုများ ပြုလုပ်ကြသည်။ <ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-24897805|title=Preah Vihear temple: Disputed land Cambodian, court rules|work=BBC News|date=11 November 2013|access-date=11 November 2013}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.icj-cij.org/docket/files/151/17704.pdf|title=Judgment: Request for Interpretation of the Judgment of 15 June 1962 in the Case Concerning the Temple of Preah Vihear (''Cambodia v. Thailand'')|date=11 November 2013|others=Recorded by L.Tanggahma|publisher=International Court of Justice|location=The Hague, Netherlands|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20131111173337/http://www.icj-cij.org/docket/files/151/17704.pdf|archive-date=11 November 2013|accessdate=28 January 2021|archivedate=11 November 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131111173337/http://www.icj-cij.org/docket/files/151/17704.pdf}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားနှင့် တရုတ်တို့သည် ၂၀၁၀ ခုနှစ်များတွင် ဆက်ဆံရေး တည်ဆောက်ခဲ့ကြသည်။ တရုတ်ပြည်သူ့လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်မှ နောက်ခံပေးထားသော တရုတ်ကုမ္ပဏီတစ်ခုသည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ ကိုကောင်းပြည်နယ်ရှိ ထိုင်းပင်လယ်ကွေ့ ကမ်းရိုးတန်း၌ {{convert|၉၀|km|abbr=on}} ရှည်လျားသော နေရာတွင် ရေနက်ဆိပ်ကမ်းတစ်ခု တည်ဆောက်လျက် ရှိသည်။ ထိုဆိပ်ကမ်းသည် အပျော်စီးသင်္ဘောများ၊ ဝမ်းပုံလောင်းသင်္ဘောများ နှင့် စစ်သင်္ဘောများ ကပ်ရောက်နိုင်သည် အထိ ရေစူးနက်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား၏ သံတမန် ရေးအရ ထောက်ခံမှုသည် တရုတ်တို့၏ တောင်တရုတ်ပင်လယ်အတွင်း အငြင်းပွားနေသည့် နေရာများအား ရယူရန်ကြိုးပမ်းမှုကို အထောက်အကူပေးသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် အာဆီယံ အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံဖြစ်ပြီး အာဆီယံ၏ စည်းမျဉ်းအရ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံက ကန့်ကွက်ပါက အဖွဲ့တစ်ခုလုံး အနေဖြင့် ဦးဆောင်လှုပ်ရှားမှုကို ရပ်တန့်စေနိုင်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနှင့် နီးကပ်သော ဆက်ဆံရေးရှိသည့် အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများ အတွက် တရုတ်တို့အတွက် ချိန်ညှိပေးမည့် အလေးတုံး တစ်ခု ဖြစ်သည်။ <ref>name="Kynge"James Kynge, Leila Haddou and Michael Peel, [https://www.ft.com/content/23968248-43a0-11e6-b22f-79eb4891c97d?mhq5j=e2 FT Investigation: How China bought its way into Cambodia], ''Financial Times'' (8 September 2016).</ref> ===စစ်ရေး=== [[File:Royal Cambodian Army soldiers, 2014.jpg|thumb|left|ကမ္ဘောဒီးယား တော်ဝင်ကြည်းတပ်မှ အရာရှိများ ချီတက်လာပုံ]] တော်ဝင် ကမ္ဘောဒီးယားကြည်းတပ်၊ တော်ဝင်ကမ္ဘောဒီးယား ရေတပ် နှင့် တော်ဝင် ကမ္ဘောဒီးယား လေတပ်၊ တော်ဝင်တပ်ရဲ တို့ကို အားလုံးစုပေါင်း၍ ကမ္ဘောဒီးယား တော်ဝင်တပ်မတော် ဟု ခေါ်ဆိုကြပြီး နိုင်ငံတော် ကာကွယ်ရေး ဝန်ကြီးဌာ၏ အမိန့်ပေးထိန်းချုပ်မှုအောက်တွင် ရှိကာ ၎င်းတို့၏ အထက်တွင် ကမ္ဘောဒီးယား ဝန်ကြီးချုပ် ရှိသည်။ ဘုရင်မင်းမြတ် နိုရိုဒွန် သီဟာမိုနီမှ ကမ္ဘောဒီးယား တော်ဝင် တပ်မတော်၏ စစ်သေနာပတိချုပ် ဖြစ်သည်။ ဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန်မှာမူ အရေးပါသော ကာကွယ်ရေး ဦးစီးချုပ် ရာထူးကို ထိရောက်စွာ ရယူထားသည်။ ၂၀၀၀ ခုနှစ်များ အစောပိုင်းတွင် ပြင်ဆင်ထားသော ဖွဲ့စည်းပုံကို စတင်မိတ်ဆက်ခြင်းသည် ကမ္ဘောဒီးယားစစ်တပ်ကို ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းခြင်း၏ အစ ဖြစ်သည်။ ထိုမှတဆင့် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနသည် လက်အောက်ခံ အထွေထွေ ရုံး ၃ခုဖြစ်သော ထောက်ပံ့ပို့ဆောင်ရေးနှင့် ဘဏ္ဍာရေး၊ စစ်လက်နက်ပစ္စည်းနှင့် နည်းပညာဌာန၊ ကာကွယ်ရေးဌာနတို့ကို ဗဟိုဌာနချုပ်၏ လက်အောက်တွင် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ နိုင်ငံတော် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန၏ ဝန်ကြီးမှာ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး တီးဘန် ဖြစ်သည်။ သူသည် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးအဖြစ် ၁၉၇၉ မှ စတင် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ကာကွယ်ရေး ဒု-ဝန်ကြီးများမှာ ချေဆိုင်ယွန် နှင့် ပေါ်ဘန်ဆရူး တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယား တော်ဝင်တပ်မတော်၌ အမြဲတမ်းအင်အား ၁၀၂,၀၀၀ ဦး (အရန်အင်အား ၂၀၀,၀၀၀ ဦး) ရှိသည်။ ကမ္ဘောဒီးယား၏ စစ်ရေးအသုံးစရိတ်မှာ နိုင်ငံတော် စုစုပေါင်းပြည်တွင်းထုတ်ကုန်၏ ၃% ရှိသည်။ ကမ္ဘောဒီးယား တော်ဝင်တပ်ရဲတွင် တပ်သား ၇,၀၀၀ ရှိသည်။ ၎င်း၏ တာဝန်များတွင် လုံခြုံရေးနှင့် ပြည်သူတို့ ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် ဆောင်ရွက်ရန်၊ စနစ်တကျ စီစဉ်လုပ်ဆောင်သော ရာဇဝတ်မှုကြီးများ၊ အကြမ်းဖက်မှုများနှင့် အခြားကြမ်းတမ်းသော အဖွဲ့အစည်းများကို ကို စုံစမ်းဖော်ထုတ်ရန်နှင့် တားဆီးရန်၊ နိုင်ငံတော်နှင့် အများပြည်သူတို့၏ အိုးအိမ်များကို ကာကွယ်ရန်၊ အရေးပေါ်အခြေအနေများ၊ သဘာဝဘေးအန္တရာယ်များ၊ ပြည်တွင်းရေး မတည်ငြိမ်မှုများနှင့် လက်နက်ကိုင်တိုက်ပွဲများတွင် ပြည်သူများနှင့် အခြား အရေးပေါ်အဖွဲ့များကို အကူအညီပေးရန် တို့ ဖြစ်သည်။ ဟွန်ဆန်သည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံအတွင်း အလွန်အားကောင်းသော ဩဇာအာဏာကို တည်ဆောက်ထားပြီး နိုင်ငံ၏ ပုံမှန်စစ်တပ်များနှင့် အပြိုင်နီးပါး စွမ်းရည်ရှိသော ခါးပိုက်ဆောင်တပ်လည်း ပါဝင်ကာ နိုင်ငံရေးအရ ပြိုင်ဘက်များကို ဖိနှိပ်ရန် အသုံးပြုသည်ဟု စွပ်စွဲခြင်း ခံရသည်။<ref>Fuller, Thomas (6 January 2014) [https://www.nytimes.com/2014/01/06/world/asia/cambodia-crackdown-on-dissent.html Cambodia Steps Up Crackdown on Dissent With Ban on Assembly]. New York Times</ref> ကမ္ဘောဒီးယားသည် ကုလသမဂ္ဂ၏ အဏုမြူတားဆီးရေး စာချုပ်အား ပါဝင်လက်မှတ်ရေးထိုးထားသည်။<ref>{{Cite web |url=https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXVI-9&chapter=26&clang=_en |title=Chapter XXVI: Disarmament&nbsp;– No. 9 Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons |publisher=United Nations Treaty Collection |date=7 July 2017}}</ref> ===ဥပဒေဝန်ထမ်း=== ကမ္ဘောဒီးယား၏ ဥပဒေရေးရာ ဝန်ဆောင်မှုများကို ၁၉၃၂ ခုနှစ်တွင် စတင်ခဲ့သည်။ ၁၉၇၈ ခုနှစ်တွင် ခမာနီအစိုးရကြောင့် ဥပဒေစနစ် တစ်ခုလုံးကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး တရားသူကြီးများနှင့် ရှေ့နေများအားလုံးမှာ ဓနရှင်ရန်သူ များအဖြစ် စွပ်စွဲခံရပြီး ကွပ်မျက်ခံခဲ့ရသည်။ ဥပဒေဝန်ထမ်း ၆ ဦးမှ ၁၂ ဦး အထိသာ နိုင်ငံအတွင်း အသက်ရှင် ကျန်ရှိခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|url=http://www.cambodiatribunal.org/assets/pdf/court-filings/e51_7_1_en-1.pdf|title=CO-PROSECUTORS' SUBMISSION ON STATUTE OF LIMITATIONS FOR NATIONAL CRIMES|date=2 May 2011}}</ref> ၁၉၉၅ ခုနှစ် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ ဘား အဖွဲ့အား တည်ထောင်သည့် အချိန်အထိ ရှေ့နေ့ မရှိခဲ့ပေ။<ref>{{Cite book|title=Introduction to CAMBODIAN LAW|publisher=Konrad-Adenauer-Stiftung, Cambodia|year=2012|isbn=978-99950-982-1-6|editor-last=Peng|editor-first=Hor|pages=7–8, 15–16|editor-last2=Phallack|editor-first2=Kong|editor-last3=Menzel|editor-first3=Jörg}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Kim|first1=Chin|last2=Falt|first2=Jeffrey L.|date=1996|title=LAW OF THE BAR: KINGDOM OF CAMBODIA (STATUTORY UNDERPINNINGS OF THE DEVELOPMENT OF AN INDEPENDENT BAR IN CAMBODIA: CODE OF ETHICS; INTERNAL REGULATIONS)|journal=California Western International Law Journal|volume=27: 2, Art. 5|pages=357–387|via=CWSL Scholarly Commons}}</ref> ===လူ့အခွင့်အရေး=== [[File:Kem Sokha with Sam Rainsy.jpg|thumb| ကမ္ဘောဒီးယား၏ ဒုတိယ အတိုက်အခံခေါင်းဆောင် ကမ်ဆိုခ (ဝဲ)အား ၂၀၁၇ စက်တင်ဘာတွင် ဖမ်းဆီးခဲ့ပြီး အတိုက်အခံ ခေါင်းဆောင် ဆမ်ရိန်းဆီးမှာ ၂၀၁၅ နိုဝင်ဘာလ ကတည်းက ပြည်ပတွင် နေထိုင်ခဲ့ရသည်။]] အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာန၏ အစီရင်ခံစာအရ ဟွန်ဆန်၏ လက်အောက်ရှိ တပ်များနှင့် ကမ္ဘောဒီးယားပြည်သူ့ပါတီတို့သည် ကြီးကျယ်ပြီး မကြာခဏဖြစ်သော မတရားမှုများကို ကျူးလွန်ကြပြီး ၎င်းတို့တွင် ဥပဒေမဲ့ သတ်ဖြတ်ခြင်း၊ ညှဉ်းဆဲခြင်းတို့ ပါဝင်ကာ ထိုအတွက် နောက်ဆက်တွဲ အရေးယူမှုများ မရှိဟု ဖော်ပြခဲ့သည်။<ref>World Report 2014: Cambodia Human Right Watch</ref> ၂၀၁၆ ခု ကမ္ဘာ့ကျွန်ပြုမှုညွှန်းကိန်း အရ ယနေ့ခေတ် ကမ္ဘောဒီးယားတွင် ခန့်မှန်းခြေ လူဦးရေ ၂၅၆,၈၀၀ ဦးမျှ ကျွန်ပြုခံနေရပြီး လူဦးရေ စုစုပေါငး်၏ ၁.၆၅ ရာခိုင်နှုန်းမျှ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|last1=Bales|first1=Kevin|display-authors=et al|title=Cambodia|url=https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/|website=The Global Slavery Index 2016|publisher=The Minderoo Foundation Pty Ltd|access-date=13 March 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180314004151/https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/|archive-date=14 March 2018|url-status=dead|accessdate=3 June 2021|archivedate=14 March 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180314004151/https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/}}</ref> အစိုးရဝန်ထမ်း ရာထူးကြီးသူများ၊ စစ်တပ်များနှင့် အစိုးရနှင့် ဆက်နွယ်နေသော စီးပွားရေးသမားများမှ မြေမတရားသိမ်းယူခြင်းမှာ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် အမြဲတွေ့ရလေ့ရှိသည့် ကိစ္စတစ်ခု ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|last1=Bales|first1=Kevin|display-authors=et al|title=Cambodia|url=https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/|website=The Global Slavery Index 2016|publisher=The Minderoo Foundation Pty Ltd|access-date=13 March 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180314004151/https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/|archive-date=14 March 2018|url-status=dead|accessdate=3 June 2021|archivedate=14 March 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180314004151/https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/}}</ref> ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုအတွင်း သိန်းပေါင်းများစွာသော ကမ္ဘောဒီးယားပြည်သူများထံမှ မြေယာများကို သိမ်းယူခြင်း ခံခဲ့ရပြီး ကိုယ်ကျိုးစီးပွားအတွက် နှင့် အမျိုးမျိုးသော အဖွဲ့အစည်းများ၏ အကျိုးစီးပွားအတွက် ဩဇာအာဏာတည်ဆောက်ရန် အစရှိသည်တို့အတွက် ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|last1=Bales|first1=Kevin|display-authors=et al|title=Cambodia|url=https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/|website=The Global Slavery Index 2016|publisher=The Minderoo Foundation Pty Ltd|access-date=13 March 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180314004151/https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/|archive-date=14 March 2018|url-status=dead|accessdate=3 June 2021|archivedate=14 March 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180314004151/https://www.globalslaveryindex.org/country/cambodia/}}</ref> ယုံကြည်စိတ်ချရသော အစိုးရဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းများ၏ ခန့်မှန်းချက်အရ လူဦးရေ ၇၇၀,၀၀၀ တို့သည် အနည်းဆုံး ဟက်တာ ၄ သန်း ( ဧက ၁၀ သန်း) မျှသော မြေသိမ်းမှုကြောင့် နစ်နာဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်ဟု ပဲရစ်တွင် အခြေစိုက်သော နိုင်ငံတကာ လူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့အစည်း (IFDH) က ပြောကြားခဲ့သည်။<ref name="rfa.org">{{cite web|url=http://www.rfa.org/english/news/cambodia/complaint-10072014181216.html|title='Ruling Elite' in Cambodia Face ICC Complaint Over Land Grabs|work=Radio Free Asia|access-date=28 October 2014}}</ref> ၂၀၁၈ ခုနှစ် မတ်လ ၁၄ ရက်တွင် ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေး ကျွမ်းကျင်သူမှ "ကမ္ဘောဒီးယားတွင် ဇူလိုင်လ ရွေးကောက်ပွဲမတိုင်မီ မီဒီယာများ၊ လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုခွင့်များနှင့် နိုင်ငံရေးအရ ပါဝင်မှုများကို ကန့်သတ်ခြင်းကြောင့် လွန်စွာ စိုးရိမ်ရသည်။" ဟု ထုတ်ဖော်ပြောကြားခဲ့သည်။<ref>{{cite news |title="Cambodia at a crossroads": UN expert calls on Government to choose path of human rights |url=https://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=22820&LangID=E |publisher=Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR) |date=14 March 2018}}</ref>အစိုးရအား ဝေဖန်သူများမှာ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါနှင့် ပတ်သက်၍ သတင်းမှားများ ထုတ်လွှင့်သည် ဆိုသော စွပ်စွဲချက်ဖြင့် ဖမ်းဆီးခြင်း ခံကြရသည်။<ref>{{cite news |title=Cambodia accused of political clampdown amid coronavirus outbreak |url=https://www.aljazeera.com/news/2020/03/cambodia-accused-political-clampdown-coronavirus-outbreak-200324063233803.html |work=Al Jazeera |date=24 March 2020}}</ref><ref>{{cite news |title=Cambodia: Covid-19 Spurs Bogus 'Fake News' Arrests |url=https://www.hrw.org/news/2020/04/29/cambodia-covid-19-spurs-bogus-fake-news-arrests |work=Human Rights Watch |date=29 April 2020}}</ref> ===အုပ်ချုပ်ရေးဒေသများ=== ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ စည်ပင်သာယာနယ်နိမိတ်များနှင့် ပြည်နယ်များသည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ပထမအဆင့် အုပ်ချုပ်ရေးဒေသများ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံအား ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ စည်ပင်သာယာနယ်နိမိတ်များ အပါအဝင် ပြည်နယ် ၂၅ ခု အဖြစ် ပိုင်းခြားထားသည်။ စည်ပင်သာယာနယ်နိမိတ်များနှင့် ခရိုင်များသည် ဒုတိယအဆင့် အုပ်ချုပ်ရေးဒေသများ ဖြစ်သည်။ ပြည်နယ်များအား ခရိုင် ၁၅၉ခု နှင့် စည်ပင်သာယာနယ်နိမိတ် ၂၆ ခု အဖြစ် ထပ်မံပိုင်းခြားထားသည်။ ခရိုင်များနှင့် စည်ပင်သာယာနယ်နိမိတ်များကို မြို့နယ်နှင့် ရပ်ကွက်များ အဖြစ် ထပ်မံ ပိုင်းခြားထားသည်။ {| class="sortable wikitable" ! စဉ် ! ပြည်နယ် ! မြို့တော် ! ဧရိယာ (km2) ! လူဦးရေ (၂၀၁၉) |- | ၁ | ဗန်တေးမိန်ဇယ (Banteay Meanchey) | ဆရီ ဆေဖိုအမ် နှင့် ပွိုင်းပက် | style="text-align: right;" | ၆,၆၇၉ | style="text-align: right;" | ၈၆၁,၈၈၃ |- | ၂ | ဗတ္တမ်ဗောင်း (Battambang) | ဗတ္တမ်ဗောင်း | style="text-align: right;" | ၁၁,၇၀၂ | style="text-align: right;" | ၉၉၇,၁၆၉ |- | ၃ | ကမ်ပုန်းချမ် (Kampong Cham) | ကမ်ပုန်းချမ် | style="text-align: right;" | ၄,၅၄၉ | style="text-align: right;" | ၈၉၉,၇၉၁ |- | ၄ | ကမ်ပုန်းချနန်း (Kampong Chhnang) | ကမ်ပုန်းချနန် | style="text-align: right;" | ၅,၅၂၁ | style="text-align: right;" | ၅၂၇,၀၂၇ |- | ၅ | ကမ်ပုန်စပူ (Kampong Speu) | ရှဘားမန် | style="text-align: right;" | ၇,ဝ၁၇ | style="text-align: right;" | ၈၇၇,၅၂၃ |- | ၆ | ကမ်ပုန်ထုမ် (Kampong Thom) | စတန်း စိန်း | style="text-align: right;" | ၁၃,၈၁၄ | style="text-align: right;" | ၆၈၁,၅၄၉ |- | ၇ | ကမ်ပုတ် (Kampot) | ကမ်ပုတ် | style="text-align: right;" | ၄,၈၇၃ | style="text-align: right;" | ၅၉၃,၈၂၉ |- | ၈ | ကဏ္တာလ (Kandal) | တာခမော | style="text-align: right;" | ၃,၁၇၉ | style="text-align: right;" | ၁,၂၀၁,၅၈၁ |- | ၉ | ကပ် (Kep) | ကပ် | style="text-align: right;" | ၃၃၆ | style="text-align: right;" | ၄၂,၆၆၅ |- | ၁၀ | ကော့ကောင်း (Koh Kong) | ခက်မရက် ဖိုးမင်း | style="text-align: right;" | ၁၀,၀၉၀ | style="text-align: right;" | ၁၂၅,၉၀၂ |- | ၁၁ | ကရာကျယ် (Kratié) | ကရာကျယ် | style="text-align: right;" | ၁၁,ဝ၉၄ | style="text-align: right;" | ၃၇၄,၇၅၅ |- | ၁၂ | မဏ္ဍလဂီရီ (Mondulkiri) | စန်မိုနိုရွမ် | style="text-align: right;" | ၁၄,၂၈၈ | style="text-align: right;" | ၉၂,၂၁၃ |- | ၁၃ | ဥတ္တရမိန်ဇယ (Oddar Meanchey) | ဆမ်မရောင်း | style="text-align: right;" | ၆,၁၅၈ | style="text-align: right;" | ၂၇၆,၀၃၈ |- | ၁၄ | ပိုင်လင် (Pailin) | ပိုင်လင် | style="text-align: right;" | ၈၀၃ | style="text-align: right;" | ၇၅,၁၁၂ |- | ၁၅ | ဖနွမ်းပင် (Phnom Penh) | ဒေါင်ပင် | style="text-align: right;" | ၆၇၉ | style="text-align: right;" | ၂,၂၈၁,၉၅၁ |- | ၁၆ | ဖရဲသီဟနု (Preah Sihanouk) | ဖရဲသီဟနု | style="text-align: right;" | ၁,၉၃၈ | style="text-align: right;" | ၃၁၀,၀၇၂ |- | ၁၇ | ဖရဲဝိဟာရ (Preah Vihear) | တိဘန် မိန်းချေး | style="text-align: right;" | ၁၃,၇၈၈ | style="text-align: right;" | ၂၅၄,၈၂၇ |- | ၁၈ | ဗောဓိစတ် (Pursat) | ဗောဓိစတ် | style="text-align: right;" | ၁၂,၆၉၂ | style="text-align: right;" | ၄၁၉,၉၅၂ |- | ၁၉ | ပရေဗင် (Prey Veng) | ပရေဗင် | style="text-align: right;" | ၄,၈၈၃ | style="text-align: right;" | ၁,၀၅၇,၇၂၀ |- | ၂၀ | ရတနဂီရီ (Ratanakiri) | ဘန်လောင်း | style="text-align: right;" | ၁၀,၇၈၂ | style="text-align: right;" | ၂၁၇,၄၅၃ |- | ၂၁ | ဆီယမ်ရိ (Siem Reap) | [[ဆီယမ်ရိမြို့]] | style="text-align: right;" | ၁၀,၂၉၉ | style="text-align: right;" | ၁,ဝ၁၄,၂၃၄ |- | ၂၂ | စီတောင်တရင်း (Stung Treng) | စီတောင် တရင်း | style="text-align: right;" | ၁၁,ဝ၉၂ | style="text-align: right;" | ၁၆၅,၇၁၃ |- | ၂၃ | စဝေရင်း (Svay Rieng) | စဝေရင်း နှင့် ဘာဗက် | style="text-align: right;" | ၂,၉၆၆ | style="text-align: right;" | ၅၂၅,၄၉၇ |- | ၂၄ | တကောင် (Takéo) | ဒွန်ကာယက်ဗ် | style="text-align: right;" | ၃,၅၆၃ | style="text-align: right;" | ၉၀၀,၉၁၄ |- | ၂၅ | တပေါင်ခနုမ်း (Tboung Khmom) | ဆူဝမ် | style="text-align: right;" | ၅,၂၅၀ | style="text-align: right;" | ၇၇၆,၈၄၁ |} == စီးပွားရေး == [[File:Cambodia, Trends in the Human Development Index 1970-2010.png|thumb|left|upright=1.6|ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ လူထုဖွံ့ဖြိုးမှု ညွှန်းကိန်း (၁၉၇၀-၂၀၁၀)]] ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ လူတစ်ဦးချင်းဝင်ငွေမှာ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁,၃၀၉ ဖြစ်ပြီး ဝယ်ယူနိုင်စွမ်းအား ကွာခြားမှုနှုန်းကို ထည့်တွက်ပါက အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၄,၀၂၂ မျှ ရှိသည်။ ကုလသမဂ္ဂမှ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံအား ကမ္ဘာ့အဆင်းရဲဆုံးနိုင်ငံများတွင် တစ်နိုင်ငံ အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည်။ ကျေးလက်အိမ်ထောင်စု အများစုမှာ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးနှင့် ၎င်းနှင့် ဆက်စပ်နေသော လုပ်ငန်းများ အပေါ်တွင် မှီခိုကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အဓိက တင်ပို့ကုန်များမှာ ဆန်စပါး၊ ငါး၊ သစ်၊ အဝတ်အထည် နှင့် ရာဘာတို့ ဖြစ်ကြသည်။ နိုင်ငံတကာ ဆန်စပါးသုတေသန အင်စတီကျု (IRRI) မှ ၎င်းတို့၏ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံရှိ မျိုးစပါးဘဏ်မှ စပါးမျိုးပေါင်း ၇၅၀ ကို ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသို့ ပြန်လည် မိတ်ဆက်တင်ပို့ပေးခဲ့သည်။<ref>[https://web.archive.org/web/20080819194125/http://www.irri.org/publications/today/pdfs/6-2/RiceToday%206-2.pdf ''Rice Today'', April–June 2007, Vol. 6, No. 2]. irri.org</ref> ထိုမျိုးစပါးများမှာ ၁၉၆၀ ခုနှစ်များတွင် ကမ္ဘောဒီးယားမှ စုဆောင်းထားခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ အီကော်နောမစ်မဂ္ဂဇင်း နှင့် နိုင်ငံတကာ ငွေကြေးအဖွဲ့တို့၏ အဆိုအရ ၂၀၀၁ ခုနှစ်မှ ၂၀၁၀ ခုနှစ်အတွင်း ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ပျမ်းမျှ ဂျီဒီပီ တိုးတက်နှုန်းမှာ ၇.၇% ဖြစ်သဖြင့် ကမ္ဘာပေါ်တွင် နှစ်စဉ် ပျမ်းမျှ ဂျီဒီပီ တိုးတက်နှုန်း အများဆုံး ၁၀ နိုင်ငံတွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းသည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ဖွံ့ဖြိုးမှု အမြန်ဆန်ဆုံး လုပ်ငန်းဖြစ်ပြီး ၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် ခရီးသွား ၂၁၉,၀၀၀ မျှ ရှိရာမှာ ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် ၂ သန်း အထိ တိုးတက်လာခဲ့သည်။ ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင် ငွေကြေးဖောင်းပွမှုနှုန်းမှာ ၁.၇% ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံခြားသို့ တင်ပို့မှု ပမာဏမှာ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁.၆ ဘီလီယံ မျှ ဖြစ်သည်။ [[File:Siem Reap Art Center Night Market, 2018 (06).jpg|thumb|[[ဆီယမ်ရိမြို့]]ရှိ အစားအသောက် အရောင်းဆိုင်တစ်ခု]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံကို လေ့လာတင်ပြသော စာတမ်းဖြစ်သည့် "ဆင်းရဲသားတွေ ဘယ်ရောက်သွားသလဲ။ ကမ္ဘောဒီးယား ဆင်းရဲမွဲတေမှု စစ်တမ်း ၂၀၁၃" တွင် ကမ္ဘာ့ဘဏ်မှ ကောက်ချက်ဆွဲခဲ့သည်မှာ "၂၀၀၄ ခုနှစ်မှ ၂၀၁၁ ခုနှစ် ၇ နှစ်တာ ကာလအတွင်း ကမ္ဘောဒီးယား၏ စီးပွားရေး တိုးတက်မှုသည် အလွန်အမင်းအားကောင်းပြီး ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကောင်းဆုံးများထဲတွင် အပါအဝင် ဖြစ်သည်။ ထို့အပြင် အိမ်ထောင်စုများ၏ သုံးစွဲနှုန်းမှာ ၄၀% အထိ တိုးတက်လာခဲ့သည်။ ထိုသို့ တိုးတက်မှုများသည် ဆင်းရဲသားများအတွက် ကောင်းမွန်ပြီး ဆင်းရဲချမ်းသာ မညီမျှမှုကို လျှော့ချနိုင်ရုံမျှမက ဆင်းရဲသားများ၏ သုံးစွဲနှုန်းကို ဆင်းရဲသားမဟုတ်သူများနှင့် ယှဉ်လျှင် ပိုမို များပြားလာစေခဲ့သည်။ ရလဒ်အနေနှင့် ဆင်းရဲမွဲတေမှုနှုန်းသည် ၅၂.၂% မှ ၂၀.၅% သို့ လျော့ကျခဲ့ပြီး မျှော်မှန်းချက်အားလုံးကို ကျော်လွန်ရုံသာမက နိုင်ငံ၏ ထောင်စုနှစ် ဖွံ့ဖြိုးမှု ပန်းတိုင်၏ ဆင်းရဲမွဲတေမှုနှုန်း ပစ်မှတ်ကိုပင် ကျော်လွန်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ဆင်းရဲမွဲတေမှုမှ လွတ်မြောက်လာသူ အများစုမှာ အနည်းငယ်မျှသော ပမာဏဖြင့် လွတ်မြောက်လာခြင်း ဖြစ်ပြီး အလွန် စိတ်မချရသော အခြေအနေတွင် ရှိသေးသည်။ အနည်းငယ်မျှသော လှုပ်ခတ်မှုကြောင့်ပင်လျှင် သူတို့အနေနှင့် ဆင်းရဲမွဲတေသူ အဖြစ် ပြန်လည်သက်ဆင်း သွားနိုင်သည်။" ဟု ဖော်ပြထားခဲ့သည်။<ref>"Where Have All The Poor Gone? Cambodia Poverty Assessment 2013", World Bank May 2014</ref> ဆယ်စုနှစ် နှစ်ခုမျှ စီးပွားရေး တိုးတက်ခဲ့ခြင်းသည် ကမ္ဘောဒီးယားအား ဆင်းရဲမွဲတေမှု လျှော့ချရာတွင် ကမ္ဘာ့ဦးဆောင်နိုင်ငံ တစ်ခု ဖြစ်စေခဲ့သည်။ အောင်မြင်ခဲ့သော ဇာတ်ကြောင်းအရ အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံသည် ဆိုးရွားသော ပြည်တွင်းစစ်ကို ကျော်လွန်ပြီးနောက် ကမ္ဘာ့ဘဏ်မှ အလယ်အလတ်တန်း အနိမ့်ပိုင်း ဝင်ငွေ ရှိသော စီးပွားရေးရှိသည့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံအဖြစ် သတ်မှတ်နိုင်ခဲ့သည်။ နှိုင်းယှဉ်နိုင်သော အချက်အလက်ရှိသည့် နိုင်ငံ ၆၉ နိုင်ငံတွင် ကမ္ဘောဒီးယားသည် ၂၀၀၄-၂၀၀၈ အတွင်း အလျှင်အမြန်ဆုံး ဆင်းရဲမွဲတေမှု လျှော့ချရာ၌ စတုတ္ထနေရာတွင် ရှိနေခဲ့သည်။ ဆင်းရဲမွဲတေမှုနှုန်းသည် ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် ၁၀ ရာခိုင်နှုန်း လျော့ကျခဲ့ပြီး ၂၀၁၅-၂၀၁၆ တွင် ကျေးလက်နှင့် မြို့ပြ အိမ်ထောင်စုများအတွင် ဆင်းရဲမွဲတေမှုနှုန်း ထပ်မံ လျော့ကျလိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်ထားသည်။ သို့သော်လည်း လူထုဖွံ့ဖြိုးမှု ညွှန်းကိန်း အထူးသဖြင့် ကျန်းမာရေးနှင့် ပညာရေးတို့တွင် ကမ္ဘောဒီးယားသည် စိန်ခေါ်မှုများနှင့် ကြုံတွေ့နေရဆဲ ဖြစ်ပြီး တိုးတက်မှုအတွက် ဦးစားပေးအဆင့်အတန်း ရှိနေသေးသည်။<ref>[http://blogs.worldbank.org/eastasiapacific/cambodia-is-now-a-lower-middle-income-economy-what-does-this-mean Cambodia is now a lower-middle income economy: What does this mean? | East Asia & Pacific on the rise]. Blogs.worldbank.org (1 July 2016). Retrieved on 20 December 2016.</ref> ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယား ရေပိုင်နက်အတွင်း တွေ့ရှိခဲ့သော ရေနံနှင့် သဘာဝဓာတ်ငွေ့များမှာ ထုတ်ယူနိုင်စွမ်း အများအပြား ရှိသော်လည်း ထိုင်းနိုင်ငံနှင့် နယ်နိမိတ် အငြင်းပွားမှုကြောင့် အများစုမှာ မထုတ်လုပ်ရသေးပေ။<ref>{{cite news|title=The struggle between Thailand and Cambodia over oil and gas resources|date=17 September 2010|agency=CLC Asia|url=http://www.clc-asia.com/the-struggle-between-thailand-and-cambodia-over-oil-and-gas-resources-2/|access-date=29 December 2013}}</ref><ref>{{cite news|title=Cambodia Aims for Offshore Production Next Year|author=Gronholt-Pedersen, Jacob |date=26 September 2012|agency=The Wall Street Journal|url=https://www.wsj.com/news/articles/SB10000872396390443507204578020023711640726|access-date=29 December 2013}}</ref> [[File:Cambodia's rice fields.jpg|thumb|left|ဆီယမ်ရိပြည်နယ်ရှိ စပါးခင်း]] ကမ္ဘောဒီးယား နိုင်ငံတော်ဘဏ် သည် နိုင်ငံ၏ ဗဟိုဘဏ် ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံ၏ ဘဏ်လုပ်ငန်းကဏ္ဍနှင့် ပတ်သက်၍ နည်းဥပဒေများဖြင့် ထိန်းကြောင်း ကြပ်မတ်ပေးပြီး နိုင်ငံအတွင်း နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု ဝင်ရောက်ရန်အတွက်လည်း တစိတ်တပိုင်း တာဝန်ရှိသည်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ်မှ ၂၀၁၂ ခုနှစ် အတွင်းတွင် နိုင်ငံအတွင်း မှတ်ပုံတင်ထားသော ဘဏ်နှင့် အသေးစားငွေကြေးလုပ်ငန်းများမှာ ၃၁ ခုမှ ၇၀ ကျော်သို့ တိုးတက်လာခဲ့ပြီး ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ ဘဏ်လုပ်ငန်းနှင့် ငွေကြေးကဏ္ဍတွင် တိုးတက်မှုအား ထင်ရှားစေခဲ့သည်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယား ခရက်ဒစ် ဗျူရို ကို ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတော်ဘဏ်၏ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းအောက်တွင် တည်ထောင်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.creditbureaucambodia.com/about-us/credit-bureau-cambodiacom.html |title=CBC's Mission |publisher=Creditbureaucambodia.com |access-date=15 March 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130613093221/http://www.creditbureaucambodia.com/about-us/credit-bureau-cambodiacom.html |archive-date=13 June 2013 |accessdate=19 July 2021 |archivedate=13 June 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130613093221/http://www.creditbureaucambodia.com/about-us/credit-bureau-cambodiacom.html }}</ref> ယခုအခါ ဘဏ်များနှင့် အသေးစား ငွေကြေးလုပ်ငန်းများ အနေနှင့် ဥပဒေအရ ချေးငွေပေးဆပ်မှုနှင့် ဆိုင်သည့် တိကျသော အချက်အလက်နှင့် ကိန်းဂဏန်းများကို အစီရင်ခံရသဖြင့် ခရက်ဒစ်ဗျူရိုမှ တဆင့် ကမ္ဘောဒီးယား ဘဏ်လုပ်ငန်းကဏ္ဍအတွင်း ပွင့်လင်းမြင်သာမှုနှင့် တည်ငြိမ်မှုကို ပိုမိုတိုးတက်စေခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် ကြုံတွေ့နေရသော ကြီးမားသည့် စိန်ခေါ်မှု တစ်ခုမှာ အသက်ကြီးသော လူကြီးများသည် ပညာရေး မရှိကြပေ။ အထူးသဖြင့် ကျေးလက်ဒေသတွင် ဖြစ်ပြီး ထိုဒေသများတွင် အခြေခံ အဆောက်အအုံလည်း မရှိပေ။ အသစ်တဖန် ဖြစ်ပေါ်လာမည့် နိုင်ငံရေး မတည်ငြိမ်မှုများနှင့် အစိုးရအတွင်း အကျင့်ပျက်ခြစားမှုများကြောင့် နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများကို တွန့်ဆုတ်စေပြီး နိုင်ငံခြား အကူအညီများကို နှောင့်နှေးစေသည်။ သို့ရာတွင် နိုင်ငံအချင်းချင်း အကူအညီပေးမှုများနှင့် နိုင်ငံများ ပေါင်းစပ်၍ အကူအညီပေးမှုများ ရှိသည်။ ၂၀၀၄ ခုနှစ်၌ လှူဒါန်းသူများမှ အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၅၀၄ သန်း လှူဒါန်းရန် အဆိုပြုခဲ့ပြီး <ref name="CIACB">[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/cambodia/ Cambodia]. CIA World FactBook.</ref> အာရှဖွံ့ဖြိုးရေးဘဏ် တစ်ခုတည်းမှ ချေးငွေ၊ အကူအညီနှင့် နည်းပညာ အထောက်အကူ စုစုပေါင်း အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၈၅၀ သန်း အကူအညီပေးခဲ့သည်။<ref name=ADB>{{cite web |url=http://www.adb.org/Documents/Fact_Sheets/CAM.asp |title=A Fact Sheet: Cambodia and Asian Development Bank |publisher=Adb.org |date=25 February 2013 |access-date=16 March 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070404015954/http://www.adb.org/Documents/Fact_Sheets/CAM.asp |archive-date=4 April 2007 |accessdate=19 July 2021 |archivedate=4 April 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070404015954/http://www.adb.org/Documents/Fact_Sheets/CAM.asp }}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားတွင် အလုပ်လုပ်ကိုင်နေသော ကုမ္ပဏီများထံမှ ပါမစ်လျှောက်ရာတွင် လာဘ်ငွေ တောင်းယူခြင်းများ ရှိပြီး ဆောက်လုပ်ရေးနှင့် သက်ဆိုင်သည့် ပါမစ် အစရှိသည်တို့ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.worldbulletin.net/todays-news/159794/bribes-hamper-business-in-cambodia|title=Bribes hamper business in Cambodia – Asia-Pacific – Worldbulletin News|work=World Bulletin}}</ref> [[File:Battambang Provinz 01.jpg|thumb|ဗတ္တမ်ဗောင်းပြည်နယ်တွင် လယ်သမားများ စပါးရိတ်သိမ်းနေပုံ]] ၂၀၁၅ ခုနှစ် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားသမဂ္ဂများ အဖွဲ့ချုပ်၏ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အခွင့်အရေး ညွှန်းကိန်းတွင် ကမ္ဘောဒီးယားအား အလုပ်သမား စုစည်းမှုများအတွက် အဆိုးဆုံး အဆင့်များတွင် ပါဝင်ခဲ့ပြီး "အခွင့်အရေးအတွက် အာမခံချက်မရှိ" သည့် နိုင်ငံများတွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။<ref>Teehan, Sean (16 June 2015) [http://m.phnompenhpost.com/national/kingdom-ranked-low-labour-rights-index Kingdom ranked low in labour rights index]. Phnompenh Post.</ref> ၂၀၁၆ ဧပြီလတွင် ကမ္ဘောဒီးယား အမျိုးသားလွှတ်တော်မှ အလုပ်သမားသမဂ္ဂများ ဥပဒေကို အတည်ပြု ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။ ထိုဥပဒေအား စက်ရုံများတွင် အလုပ်သမားများမှ အကန့်အသတ်ရှိသော ဆန္ဒပြမှုများ ပြုလုပ်နေချိန်နှင့် လမ်းမများပေါ်တွင် လစာတိုးရန်နှင့် အလုပ်လုပ်ရသည့် ပတ်ဝန်းကျင် အခြေအနေ တိုးတက်ကောင်းမွန်စေရန် တောင်းဆိုသည့် အချိန်တွင် ပြဋ္ဌာန်းခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။<ref>[https://thediplomat.com/2016/04/the-trouble-with-cambodias-new-law-on-trade-unions The Trouble With Cambodia’s New Law on Trade Unions]. The Diplomat. Retrieved on 20 December 2016.</ref> ကမ္ဘောဒီးယား၏ ဥပဒေအသစ်နှင့် ပတ်သက်သည့် စိုးရိမ်မှုများကို အလုပ်သမားနှင့် လူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့များသာမကဘဲ နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့အစည်းများကပါ ယေဘုယျအားဖြင့် စိုးရိမ်မကင်း ဖြစ်ခဲ့ကြသည်။ နိုင်ငံတကာ အလုပ်သမား အဖွဲ့၏ ထိုင်း၊ ကမ္ဘောဒီးယားနှင့် လာအိုနိုင်ငံ ရုံးမှ ထိုဥပဒေတွင် အချို့သော အဓိကစိုးရိမ်ဖွယ် အချက်များနှင့် ဟာကွက်များ ရှိသည်ဟု မှတ်ချက်ပေးခဲ့သည်။<ref>[http://www.ilo.org/asia/info/public/pr/WCMS_466553/lang--en/index.htm ILO's statement on Trade Unions law in Cambodia]. Ilo.org (4 April 2016). Retrieved on 20 December 2016.</ref> အမှီအခိုကင်းသော သမဂ္ဂများနှင့် အလုပ်ရှင်များမှ ညှိမရသော အခြေအနေ ဖြစ်နေဆဲပင်ဖြစ်သည်။ "သမဂ္ဂ ၂၅ ခု ရှိတဲ့ စက်ရုံတစ်ခု အနေနဲ့ ဘယ်လို ရပ်တည်ရမလဲ။" ဟု ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းရှင်အသင်း ဥက္ကဋ္ဌ ဗန်ဆိုအင်းက မေးခွန်းထုတ်ခဲ့သည်။ သူက "အလုပ်ရှင်အနေနှင့် အငြင်းပွားမှုတွေကို အဖွဲ့မတူတဲ့ သမဂ္ဂခေါင်းဆောင် ၂၅ ယောက်နဲ့ ညှိရမယ် ဆိုတာ နားမလည်နိုင်ဘူး။ ဥပဒေ အနေနဲ့ နိုင်ငံအတွင်းက သမဂ္ဂတွေကိုလည်း ထိန်းကွပ်သင့်တယ်။" ဟု ထပ်၍ ပြောခဲ့သည်။ အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းရှင်အသင်း၏ အဆိုအရ နိုင်ငံအတွင်းရှိ အဝတ်အစားနှင့် အထည်အလိပ်တင်ပို့သော စက်ရုံ ၅၅၇ ရုံနှင့် ဖိနပ်စက်ရုံ ၅၈ ရုံတို့တွင် အလုပ်သမား ၅၀၀,၀၀၀ အတွက် သမဂ္ဂပေါင်း ၃,၁၆၆ ခု ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။ အထည်ချုပ် လုပ်ငန်းသည် ကမ္ဘောဒီးယား၏ အကြီးဆုံး လုပ်ငန်း ဖြစ်နေပြီး နိုင်ငံ၏ စုစုပေါင်း ပြည်တွင်း ထုတ်ကုန်၏ ၂၆.၂ ရာခိုင်နှုန်း မျှ ရှိသော်လည်း ဗန်ဆိုအင်း၏ အဆိုအရ အလုပ်သမား သမဂ္ဂ ဥပဒေ မရှိပါက နိုင်ငံခြား ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများ အနေနှင့် စီးပွားရေး လာရောက်လုပ်ကိုင်လိမ့်မည် မဟုတ် ဟု ဆိုသည်။<ref>[http://www.voacambodia.com/a/unions-and-employers-deeply-divided-over-cambodia-trade-union-law/3375693.html Unions and Employers Deeply Divided Over Cambodia’s Trade Union Law]. Voacambodia.com (15 June 2016). Retrieved on 20 December 2016.</ref> "အလုပ်သမား သမဂ္ဂ ဥပဒေ ရှိမှသာ ကျွန်တော်တို့ အလုပ်ရှင်တွေ အသက်ဆက်နိုင်မယ်။ ကမ္ဘောဒီးယား တစ်နိုင်ငံတည်း မဟုတ်ဘူး။ နိုင်ငံတိုင်းမှာ အလုပ်သမား သမဂ္ဂ ဥပဒေ ရှိတယ်။ ဥပဒေကို ဝေဖန်တဲ့သူတွေ ကိုယ်တိုင် စီးပွားရေး လုပ်ကြည့်သင့်တယ်။ ဒါမှ သူတို့ နားလည်မယ်။" ဟု သူက ဆိုသည်။ ===ချည်မျှင်နှင့် အထည်လုပ်ငန်း=== [[File:Cambodia Exports Treemap 2017.svg|thumb|right|270px|၂၀၁၇ ခုနှစ် ကမ္ဘောဒီးယား ပို့ကုန် ပြပုံ]] အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းသည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်း၏ အကြီးဆုံးသော အပိုင်းဖြစ်ပြီး နိုင်ငံ ပို့ကုန်၏ ၈၀% မျှ ရှိသည်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် တင်ပို့မှု ပမာဏ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၄.၆၁ ဘီလီယံ အထိ တိုးတက်လာခဲ့ပြီး ၂၀၁၁ ခုနှစ်နှင့် ယှဉ်လျင် ၈% တိုးတက်လာခြင်း ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၃ ခုနစ်၏ ပထမနှစ်ဝက်တွင် အထည်ချုပ်လုပ်ငန်း၏ အစီရင်ခံချက် အရ တင်ပို့ကုန် ပမာဏမှာ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁.၅၆ ဘီလီယံမျှ ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။<ref name="investvine">{{cite web|url=http://investvine.com/cambodias-textile-industry-grew-32/|title=Cambodia's textile industry grew 32%|first=Arno|last=Maierbrugger|work=Inside Investor|date=11 July 2013|access-date=11 July 2013}}</ref> ထိုကဏ္ဍတွင် အလုပ်သမား ၃၃၅,၄၀၀ ဦးကို အလုပ်အကိုင်ပေးထားခဲ့ပြီး ၎င်းတို့ထဲတွင် ၉၁% မှာ အမျိုးသမီးများ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားအတွက် ပိုမိုကောင်းမွန်သော စက်ရုံများ အဖွဲ့ကို ၂၀၀၁ ခုနှစ်တွင် ကုလသမဂ္ဂ၏ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမား အဖွဲ့နှင့် ကမ္ဘာ့ဘဏ်အဖွဲ့မှ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဘဏ္ဍာရေး ကော်ပိုရေးရှင်းတို့ ပူးပေါင်း ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ထိုအစီအစဉ်မှ အလုပ်သမားများ၊ အလုပ်ရှင်များ နှင့် အစိုးရတို့နှင့် ဆက်သွယ်ဆောင်ရွက်၍ အလုပ်လုပ်ရသည့် ပတ်ဝန်းကျင် အခြေအနေကို တိုးတက်ရန်နှင့် အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းအတွင်း ပြိုင်ဆိုင်နိုင်မှု ပိုမိုကောင်းမွန်လာစေရန်တို့ အတွက် ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web |title=Better Factories Cambodia Annual Report 2018: An Industry and Compliance Review |url=https://betterwork.org/blog/portfolio/better-factories-cambodia-annual-report-2018-an-industry-and-compliance-review/ |website=betterwork.org}}</ref> ၂၀၁၈ ခုနှစ် မေလ ၁၈ ရက်တွင် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားအဖွဲ့၏ ကမ္ဘောဒီးယားအတွက် ပိုမိုကောင်းမွန်သော စက်ရုံများ အစီအစဉ် မှ စီမံကိန်း၏ အကြံပေးအဖွဲ့သည် ဖနွမ်းပင်မြို့တွင် တွေ့ဆုံပြီး အဖွဲ့၏ ကာလတဝက် သုံးသပ်မှုနှင့် ပတ်သက်၍ သုံးသပ်ကောက်နှုတ်ချက် နှင့် အကြံပေးချက် မူကြမ်းအတွက် ထည့်သွင်းဆွေးနွေးမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့သည့်အပြင် အစီအစဉ်အတွက် ပွင့်လင်းမြင်သာသော အစီရင်ခံမှု အစပျိုးရန် အတွက် မည်သို့ ပိုမိုခိုင်မာအောင် လုပ်ဆောင်သင့်သည် ဆိုသည့် နည်းလမ်းများကိုလည်း ဆွေးနွေးခဲ့သည်။ စီမံကိန်း၏ အကြံပေးအဖွဲ့မှ အစီအစဉ်၏ ကမ္ဘောဒီးယား အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းနှင့် လုပ်သားများအပေါ် သက်ရောက်မှုများနှင့် ပတ်သက်၍ စစ်ဆေးမှုများ၏ တွေ့ရှိချက်များကို အနှစ်ချုပ်သုံးသပ်ရာတွင် အောက်ပါတို့ ပါဝင်သည်။ * အထည်ချုပ်လုပ်ငန်း တစ်ခုလုံး၏ ဖွံ့ဖြိုးမှု အပေါ်တွင် ပါဝင် အကျိုးပြုနိုင်ခဲ့သည်။ * ပိုမိုကောင်းမွန်သော စက်ရုံများ အစီအစဉ်မှာ အလုပ်သမား ၅ သိန်းကျော် အပြင် သူတို့ မိသားစုများ၏ ဘဝများကိုပါ တိုးတက်စေခဲ့သည်။ * အလုပ်သမားများအနေနှင့် မှန်ကန်သော လစာနှင့် လူမှုရေးဆိုင်ရာ ကာကွယ်မှု အခွင့်အလမ်းများ ရရှိရန် သေချာစေခဲ့သည်။ * ကလေးအလုပ်သမားများကို ထိုကဏ္ဍမှ လုံးဝ နီးပါး ဖယ်ရှားပစ်နိုင်ခဲ့သည်။ * အားလုံး အနေနှင့် ကမ္ဘောဒီးယား၏ အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းကို ပိုမိုလုံခြုံစိတ်ချရသည့် အနေအထား ဖြစ်စေခဲ့သည်။ * အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းအတွင်းရှိ အလုပ်သမားများ အားလုံးအတွက် အခွင့်အလမ်း ညီမျှသော အနေအထား အဖြစ် ဖန်တီးပေးနိုင်ခဲ့သည်။ * စီးပွားရေး လုပ်ငန်း ဆောင်ရွက်ချက်များကို (၁) စက်ရုံ၏ အချက်အလက်များကို အသုံးပြု၍ တိုးတက်နိုင်သည့် နေရာများကို မီးမောင်းထိုးပြခဲ့ခြင်း (၂) နိုင်ငံတကာ အမှတ်တံဆိပ်များ/ဝယ်ယူသူများ၏ အန္တရာယ် စီမံခန့်ခွဲမှုအတွက် အဓိက အစိတ်အပိုင်းဖြစ် ရပ်တည်ပေးခဲ့ခြင်းဖြင့် လွှမ်းမိုးနိုင်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web |title=Statement from the Project Advisory Committee of Better Factories Cambodia on its 47th Meeting – Better Work |url=https://betterwork.org/blog/2018/06/20/statement-from-the-project-advisory-committee-of-better-factories-cambodia-on-its-47th-meeting/ |website=betterwork.org}}</ref> ===ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်း=== [[File:Angkor Wat Tourists.jpg|thumb|right|220px|နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ [[ဆီယမ်ရိမြို့]] ရှိ [[အန်ကောဝပ်]] သို့ ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွား ၂.၆ သန်းခန့် လာရောက်လည်ပတ်လေ့ ရှိသည်။<ref>{{Cite web|url=https://www.phnompenhpost.com/business/angkor-hosts-26m-visitors|title=Angkor hosts 2.6M visitors|website=www.phnompenhpost.com}}</ref>]] ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းသည် အထည်အလိပ်လုပ်ငန်း ပြီးလျှင် နိုင်ငံ၏ ဒုတိယမြောက် ဝင်ငွေအများဆုံး ရရှိသည့် လုပ်ငန်း ဖြစ်သည်။ <ref name="USDOS3" /> ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံတကာမှ ကမ္ဘာလှည့် ခရီးသွားပေါင်း ၆ သန်းမျှ ရှိခဲ့ပြီး ၂၁ ရာစု အစမှစ၍ ၁၀ ဆမျှ တိုးတက်လာခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite web |title=Tourism Statistics Report Year 2018 |url=https://www.tourismcambodia.com/img/resources/cambodia_tourism_statistics_2018.pdf |website=Ministry of Tourism |access-date=1 August 2019}}</ref> ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းမှ နိုင်ငံအတွင်း အလုပ်လုပ်သူ ၂၆% ကို အလုပ်ပေးထားနိုင်ပြီး အရေအတွက်အားဖြင့် ဆိုပါက ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသားတို့အတွက် အလုပ်အကိုင် ၂.၅ သန်းမျှ ဖြစ်သည်။ <ref>{{Cite web|date=2021-04-06|title=This Is Why Cambodia Is the BEST Place to Visit Post Coronavirus Pandemic!|url=https://thegotofamily.com/2021/04/this-is-why-cambodia-is-the-best-place-to-visit-post-coronavirus-pandemic/|access-date=2021-04-08|website=The Go To Family|language=en-US}}</ref> ဖနွမ်းပင်မြို့ နှင့် အန်ကောဝပ်တို့ အပြင် အခြားသော ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားများ သွားရောက်လည်ပတ်သော နေရာများတွင် အနောက်တောင်ပိုင်းရှိ နာမည်ကျော် ကမ်းခြေများရှိသော သီဟာနုဗေးလ်မြို့ နှင့် အနောက်မြောက်ပိုင်းရှိ ဗတ္တမ်ဗောင်းတို့ ဖြစ်ကြကာ ထိုနေရာနှစ်ခု စလုံးမှာ ကမ္ဘောဒီးယားသို့ လာရောက်လည်ပတ်သူများ၏ သိသာသော အစိတ်အပိုင်း ဖြစ်သော ကျောပိုးအိတ်လွတ် ခရီးသွားများအတွက် ကျော်ကြားသော နေရာများ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.myfunkytravel.com/backpacking-route-south-east-asia.html|title=Popular Backpacking Destinations in Southeast Asia|access-date=28 October 2014}}</ref> ကမ်ပုတ်မြို့ နှင့် ဘိုကာတောင် စတေရှင် အပါအဝင် ကက်ပ် မြို့တို့ ဝန်းကျင်နေရာများမှာလည်း ခရီးသွားများ စိတ်ဝင်စားသော နေရာများ ဖြစ်သည်။ ၁၉၉၃ ခုနှစ် UNTAC ရွေးကောက်ပွဲအပြီး တည်ငြိမ်သော ကာလမှစ၍ ကမ္ဘာလှည့် ခရီးသွားလုပ်ငန်းမှာ ပုံမှန် တိုးတက်လာခဲ့သည်။ <ref>[https://web.archive.org/web/20110304011512/http://www.cambodia-tourism.org/download/Cambodia_Touris_Statistics_2010.pdf Tourism Statistics Report March 2010]. cambodia-tourism.org.</ref> ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် လာရောက်လည်ပတ်သော နိုင်ငံခြားသား အများစုမှာ တရုတ်နိုင်ငံသားများ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းမှ ရရှိသော ဝင်ငွေသည် ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၄.၄ ဘီလီယံ အထိ တိုးတက်လာခဲ့ပြီး ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ စုစုပေါင်း အမျိုးသား ထုတ်ကုန်၏ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်း ခန့်မျှ ဖြစ်သည်။ ဆီယမ်ရိပြည်နယ်ရှိ အန်ကောဝပ် သမိုင်းဝင် ဥယျာဉ်၊ သီဟာနုဗေးလ်ရှိ ကမ်းခြေများ၊ ဖနွမ်းပင် မြို့တော်နှင့် ကမ္ဘောဒီးယား ၏ ၁၅၀ ခုမျှသော ကက်စီနို လောင်းကစားရုံများ (၂၀၁၄ ခုနှစ်တွင် ၅၇ ခုသာ ရှိသည်။)<ref>{{cite book |title=Transnational Organized Crime in Southeast Asia: Evolution, Growth, and Impact, 2019|url=https://www.unodc.org/documents/southeastasiaandpacific/Publications/2019/SEA_TOCTA_2019_web.pdf |date=2019 |publisher=United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC) |location=Bangkok |page=20}}</ref> တို့မှာ နိုင်ငံခြား ခရီးသွားများ အတွက် အဓိက ဆွဲဆောင်မှုများ ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း ကမ္ဘောဒီးယားအား ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားများအတွက် လုံခြုံစိတ်ချရသည့် လည်ပတ်စရာနေရာ အဖြစ် နာမည်ယူခြင်းမှာ နိုင်ငံရေးနှင့် ပြည်တွင်း မငြိမ်သက်မှုများနှင့်<ref>{{Cite news|url=https://www.cambodiadaily.com/archives/civil-unrest-119267/|title=Civil Unrest|date=16 October 2016|work=The Cambodia Daily|access-date=20 June 2017|language=en-US|accessdate=13 August 2021|archivedate=11 August 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170811055108/https://www.cambodiadaily.com/archives/civil-unrest-119267/}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.cnbc.com/2016/08/27/kem-lays-murder-puts-cambodia-politics-economy-at-risk-as-unrest-looms.html|title=Kem Ley's murder puts Cambodia politics, economy at risk as unrest looms|website=CNBC|last=Chandran|first=Nyshka|date=27 August 2016|access-date=20 June 2017}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.travelhappy.me/civil-unrest-in-phnom-penh-cambodia/|title=Civil Unrest in Phnom Penh, Cambodia – TravelHappy.Me|date=20 September 2013|work=TravelHappy.Me|access-date=20 June 2017|language=en-US|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20170811022429/http://www.travelhappy.me/civil-unrest-in-phnom-penh-cambodia/|archive-date=11 August 2017|accessdate=13 August 2021|archivedate=11 August 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170811022429/http://www.travelhappy.me/civil-unrest-in-phnom-penh-cambodia/}}</ref> တိုင်းပြည်သို့ လာရောက်လည်ပတ်သည့် နိုင်ငံခြား ခရီးသွားများအပေါ် ကျူးလွန်ခဲ့သည့် နာမည်ကြီး ကြမ်းတမ်းရက်စက်သော မှုခင်းများကြောင့် ခက်ခဲနှောင့်နှေးခဲ့ရသည်။<ref>{{Cite news|url=http://www.khmertimeskh.com/news/15252/embassies-warn-of-rise-in-coastal-crime/|title=Embassies Warn of Rise in Coastal Crime|last=Laurenson|first=Jack|work=Khmer Times|access-date=20 June 2017}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.khmertimeskh.com/news/14091/two-rapes-in-3-days-reveal-resort---s-dark-side/|archive-url=https://wayback.archive-it.org/all/20171010224352/http://www.khmertimeskh.com/news/14091/two-rapes-in-3-days-reveal-resort---s-dark-side/|url-status=dead|archive-date=10 October 2017|title=Two Rapes in 3 Days Reveal Resort's Dark Side|last=Laurenson|first=Jack|work=Khmer Times|access-date=20 June 2017|accessdate=13 August 2021|archivedate=10 October 2017|archiveurl=https://wayback.archive-it.org/all/20171010224352/http://www.khmertimeskh.com/news/14091/two-rapes-in-3-days-reveal-resort---s-dark-side/}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.khmertimeskh.com/news/12397/deaths-of-foreigners-shrouded-in-mystery/|title=Deaths of Foreigners Shrouded in Mystery|last=Laurenson|first=Jack|website=Khmer Times|access-date=20 June 2017}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားရှိ ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားများအတွက် အိမ်ပြန်လက်ဆောင် ထုတ်လုပ်သည့်လုပ်ငန်းမှာ ခရီးသွားများ စိတ်ဝင်တစား အဓိကလည်ပတ်ရာနေရာများ ပတ်ဝန်းကျင်တွင် လူအများအပြားကို အလုပ်ပေးထားနိုင်ခဲ့သည်။ ထုတ်လုပ်နိုင်သော လက်ဆောင်များ၏ အရေအတွက်မှာ တိုးပွားလာသော ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားများ အတွက် မလုံလောက်သဖြင့် ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားများ အတွက် ရောင်းချသော လက်ဆောင်ပစ္စည်းအများအပြားကို တရုတ်၊ ထိုင်းနှင့် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံတို့မှ တင်သွင်းရသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.aha-kh.com/ |title=AHA Angkor Handicraft Association|website=Aha-kh.com |access-date=15 March 2013}}</ref> နိုင်ငံတွင်း ထုတ်လုပ်သော လက်ဆောင်ပစ္စည်းများတွင် * ခရာမာ (ရိုးရာခေါင်းစည်း) *ကြွေထည်များ * ဆပ်ပြာ၊ ဖယောင်းတိုင်နှင့် ဟင်းခတ် အမွှေးအကြိုင်များ<ref>{{cite web |url=http://www.senteursdangkor.com/html/en/our_products.php/ |title=Senteur d'Angkor |website=Senteursdangkor.com |access-date=15 March 2013 |accessdate=13 August 2021 |archivedate=4 May 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130504161246/http://www.senteursdangkor.com/html/en/our_products.php/ }}</ref> *သစ်သားပန်းပု၊ ယွန်းထည်နှင့် ငွေပန်းကန်များ<ref>{{cite web |url=http://www.artisansdangkor.com/|title=Artisans d'Angkor |website=Artisans d'angkor |access-date=1 August 2019}}</ref> * ဆန်ဝိုင်အရက်ဖြည့်ထားသည့် ဆေးခြယ်ထားသော ပုလင်းများ တို့ ပါဝင်သည်။ ===စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး=== {{main|ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး}} ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးသည် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးလုပ်ငန်းပေါ်တွင် မှီခိုနေသည်။ ၁၉၈၅ ခုနှစ်၌ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးသည် ဂျီဒီပီ၏ ၉၀% မျှ ရှိပြီး အလုပ်လုပ်နိုင်သူ၏ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းကို အလုပ်ပေးထားသည်။ ဆန်စပါးသည် အဓိက စားနပ်ရိက္ခာ ဖြစ်သည်။ အဓိကအားဖြင့် အရန်စိုက်ပျိုးသီးနှံများတွင် ပြောင်းဖူး၊ ပီလောပီနံ၊ ကန်စွန်းဥ၊ မြေပဲ၊ ပဲပိစပ်၊ နှမ်း၊ ပဲခြောက် နှင့် ရာဘာ တို့ ပါဝင်သည်။ အဓိက စီးပွားဖြစ် သီးနှံမှာ ရာဘာ ဖြစ်သည်။ ၁၉၈၀ ခုနှစ်များတွင် ရာဘာသည် အဓိက စိုက်ပျိုးသီးနှံ ဖြစ်ပြီး ဆန်စပါးပြီးလျှင် ဒုတိယလိုက်ကာ နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံခြားငွေရရှိသည့် နည်းလမ်း အနည်းငယ် အတွင်းမှ တစ်ခု ဖြစ်သည်။ ===သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး=== [[File:Road 4 to Sihanouk.JPG|thumb|နိုင်ငံတော် အဝေးပြေးလမ်း အမှတ် ၄]] ပြည်တွင်းစစ်နှင့် လျစ်လျူရှုမှုတို့ကြောင့် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး စနစ် အကြီးအကျယ် ပျက်စီးခဲ့ရသည်။ အခြားနိုင်ငံများ၏ အကူအညီဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယားသည် အဓိက အဝေးပြေးလမ်းမများကို နိုင်ငံတကာစံနှုန်းနှင့် အညီ အဆင့်မြှင့်တင်ခဲ့ပြီး အများစုမှာ ၂၀၀၆ ခုနှစ်မှစ၍ တိုးတက်လာခဲ့သည်။ အဓိကလမ်းမ အများစုမှာ လမ်းခင်းပြီး ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် ရထားလမ်း နှစ်ခု ရှိပြီး စုစုပေါင်း အရှည် {{convert|၆၁၂|km|mi|abbr=off}} မျှ ရှိပြီး တစ်လမ်းတည်းသွားသော {{convert|၁|m|ftin|spell=in|adj=mid|abbr=off}} အကျယ် ရထားလမ်း ဖြစ်သည်။<ref name=CamRail>{{cite news|title=Cambodian railway to be revived by 2013 |url=http://www.railwaygazette.com/nc/news/single-view/view/cambodian-railway-to-be-revived-by-2013.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20110401003014/http://www.railwaygazette.com/nc/news/single-view/view/cambodian-railway-to-be-revived-by-2013.html |archive-date=1 April 2011 |work=Railway Gazette International|date=16 December 2009|url-status=dead}}</ref> ရထားလမ်းသည် မြို့တော်မှ တောင်ဘက်ကမ်းရိုးတန်းရှိ သီဟာနုဗေးလ်မြို့သို့ သွားသည်။ ရထားများသည် ကမ္ဘောဒီးယားရှိ မြို့တော် တစ်မြို့နှင့် တစ်မြို့ အပြင် တောင်ပိုင်းရှိ ဒေသများသို့ ဆက်စပ် ပြေးလွှားလျက် ရှိသည်။ ၁၄ နှစ်ကြာပြီးနောက် မြို့တော် နှစ်ခုကြား ရထားပို့ဆောင်ရေး လတ်တလောတွင် ပြန်လည် စတင်ခဲ့ပြီး ကုန်းလမ်းခရီးသွားသူများ အတွက် ပိုမိုလုံခြုံစိတ်ချရသော ရွေးချယ်စရာ တစ်ခု ဖြစ်စေခဲ့သည်။ <ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/travel/2016/jun/05/trains-phnom-penh-sihanoukville-kampot|title=Cambodia revives train service between Phnom Penh and Sihanoukville|work=The Guardian|access-date=4 February 2017}}</ref> ရထားများသည် ဖနွမ်းပင်မှ ဆီဆိုဖွန်သို့လည်း ဆက်သွယ်ထားကြသည်။ (တစ်ခါတစ်ရံ ဗတ္တမ်ဗောင်း အထိ သွားလေ့ ရှိသည်။) ၁၉၈၇ ခုနှစ်တွင် ဖနွမ်းပင်နှင့် ဗတ္တမ်ဗောင်းကြား တစ်ပတ်လျှင် ရထားတစ်ကြိမ်မျှသာ ရှိသော်လည်း အာရှဖွံ့ဖြိုးရေးဘဏ်မှ အများဆုံး ထောက်ပံ့ထားသော အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၁၄၁ သန်းတန် စီမံကိန်းမှာ ကမ္ဘောဒီးယား၏ အားနည်းကျဆင်းနေသော ရထားစနစ်ကို ပြန်လည် အသက်သွင်းပေးခဲ့ပြီး အနာဂတ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားအား ဘန်ကောက်နှင့် ဟိုချီမင်းစီးတီးတို့ရှိ အဓိက စက်မှုနှင့် သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး ဗဟိုဌာနများသို့ ဆက်သွယ်ပေးမည် ဖြစ်သည်။<ref name=CamRail /> ဖနွမ်းပင်နှင့် သီဟာနုဗေးလ်မြို့တို့ကို ဆက်သွယ်ထားသော ပြည်နယ်ချင်းဆက် လမ်း မျှသာမက ယခင်က မြေကြီးလမ်းများအား ကွန်ကရစ် ကတ္တရာလမ်း အဖြစ် ပြန်လည် ပြောင်းလဲခြင်း အပြင် အဓိက မြစ်များအား ဖြတ်သန်းသွားသော နေရာ ၅ ခုအား တံတား တည်ဆောက်လိုက်ခြင်းကြောင့် ယခုအခါ ဖနွမ်းပင်နှင့် ကိုကောင်း တို့အား အမြဲတမ်း ဆက်သွယ်သွားလာနိုင်ပြီဖြစ်ကာ ထို့အတွက်ကြောင့် အိမ်နီးချင်း ထိုင်းနိုင်ငံ နှင့် ၎င်း၏ လမ်းများသို့ အဟန့်အတားမရှိသော လမ်းဖြင့်ဆက်သွယ်နိုင်ပြီဖြစ်သည်။ [[File:Phnom Penh Airport Shuttle Train.jpg|thumb|right|ဖနွမ်းပင် လေဆိပ် လွန်းပျံရထား]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ လမ်းများပေါ်တွင် ယာဉ်မတော်တဆမှု ဖြစ်ပွားခြင်းမှာ ကမ္ဘာ့စံနှုန်းနှင့် ယှဉ်လျှင် အလွန်မြင့်မားသည်။ ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင် ကားစင်းရေ ၁၀,၀၀၀ အတွက် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ လူသေဆုံးမှုနှုန်းမှာ ဖွံ့ဖြိုးပြီး နိုင်ငံများနှင့် ယှဉ်လျှင် ၁၀ ဆမျှ များပြားသည်။ နောက် ၃ နှစ်တွင် လမ်းမပေါ်တွင် သေဆုံးမှုမှာ နှစ်ဆစီမျှ မြင့်တက်လာခဲ့သည်။ <ref>{{cite web|url=https://www.who.int/violence_injury_prevention/road_traffic/5year_strategy/en/travis_annualreport_execsum.pdf |title=Cambodia Road Traffic Accident and Victim Information System|website=WHO |access-date=16 March 2013}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယား၏ ကျယ်ပြန့်လှသော ပြည်တွင်းရေလမ်းကြောင်းများမှာ နိုင်ငံတကာ ကုန်သွယ်ရေးတွင် သမိုင်းကြောင်းအရ အရေးပါသည်။ မဲခေါင်မြစ်၊ တုန်လီဆပ်မြစ်နှင့် ၎င်းတို့၏ မြစ်လက်တက်များ ရှိပြီး တုန်လီဆပ်မြစ်၏ သိသာစွာ ရှည်လျားသော ရေလမ်းကြောင်းရှိကာ တစ်နှစ်ပတ်လုံး ရေစူး {{convert|၀.၆|m|ft|1|abbr=off}} ဖြင့် သွားလာနိုင်သော ရေလမ်းကြောင်း {{convert|၃,၇၀၀|km|mi|abbr=off}} မျှ ရှိပြီး ရေစူး {{convert|၁.၈|m|ft|1|abbr=off}} ဖြင့် သွားလာနိုင်သော ရေလမ်းကြောင်း {{convert|၂၈၂|km|mi|abbr=off}} မျှ ရှိသည်။ <ref name="CNTRYDTA">{{cite web|url=http://www.country-data.com/cgi-bin/query/r-2187.html |title=Cambodia – Railroads |website=Country-data.com |access-date=16 March 2013}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတွင် အဓိကဆိပ်ကမ်း နှစ်ခု ရှိပြီး ဖနွမ်းပင်နှင့် သီဟာနုဗေးလ်တို့ ဖြစ်ကာ ဆိပ်ကမ်း အသေး ၅ ခု ရှိသည်။ ဖနွမ်းပင်ဆိပ်ကမ်းသည် ဘတ်ဆပ်မြစ်၊ မဲခေါင်မြစ်နှင့် တုန်လီဆပ်မြစ်တို့ ဆုံရာတွင် တည်ရှိပြီး စိုစွတ်သော ရာသီတွင် တန်ချိန် ၈,၀၀၀ အထိ သင်္ဘောများ ဆိုက်ကပ်နိုင်ကာ ခြောက်သွေ့သောရာသီတွင် တန်ချိန် ၅,၀၀၀ အထိ သင်္ဘောများ ဆိုက်ကပ်နိုင်သည်။ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းဆောင်ရွက်မှုများ များပြားလာသည်နှင့် အမျှ မော်တော်ကား အသုံးပြုမှု တိုးတက်လာသော်လည်း မော်တော်ဆိုင်ကယ်မှာ အဓိကနေရာယူထားဆဲပင် ဖြစ်သည်။ <ref>"Picking Up Speed: As Cambodia's Traffic Levels Increase, So Too Does the Road 'Death Toll'", ''The Cambodia Daily'', Saturday, 9–10 March 2002.</ref> "ဆိုင်ကလို" (ပြင်သစ်စကားမှ ဆင်းသက်သည်) သို့မဟုတ် ဆိုက္ကား များသည် ၁၉၉၀ ခုနှစ်များတွင် လူကြိုက်များခဲ့သော်လည်း "ဟွီးမော့" (ဆိုင်ကယ်တွင် နောက်တွဲချိတ်ထားသောယာဉ်) နှင့် အိန္ဒိယမှ တင်သွင်းသော လန်ချားတို့သည် တဖြည်းဖြည်း အစားထိုး နေရာယူလာခဲ့သည်။ ဆိုင်ကလိုသည် ကမ္ဘောဒီးယား တစ်နိုင်ငံတည်းတွင်သာ ရှိပြီး ဆိုက္ကားနင်းသူသည် ခရီးသည်၏ နောက်တွင် နေရာယူပြီး နင်းရသည့်ယာဉ် ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://goseasia.about.com/od/cambodia/g/cyclo.htm |title=Cyclo – Transport in Cambodia |website=Goseasia.about.com |date=9 April 2012 |access-date=16 March 2013}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားတွင် ခရီးသည်စီး လေဆိပ် ၃ ခု ရှိသည်။ ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် စံချိန်တင်အဖြစ် ခရီးသည် ၁၀သန်းကို ဝန်ဆောင်မှု ပေးနိုင်ခဲ့သည်။<ref>{{cite news |url=https://www.phnompenhpost.com/business/airports-pass-10m-passenger-mark |title=Airports pass 10M passenger mark |work=The Phnom Penh Post |date=20 December 2018}}</ref> ဖနွမ်းပင် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ် သည် ကမ္ဘောဒီးယားရှိ အစည်ကားဆုံး လေဆိပ် ဖြစ်သည်။ ဆီယမ်ရိ-အန်းကော အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာလေဆိပ်သည် ဒုတိယမြောက် အစည်ကားဆုံး လေဆိပ်ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘောဒီးယား နိုင်ငံသို့ အဝင်အထွက် ပြုလုပ်သော နိုင်ငံတကာ ခရီးစဉ် အများဆုံး ပြေးဆွဲရာ လေဆိပ် ဖြစ်သည်။ သီဟာနု အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ်သည် ကမ်းရိုးတန်းမြို့ ဖြစ်သော သီဟာနုဗေးလ်မြို့တွင် တည်ရှိသည်။ ==လူ့အဖွဲ့အစည်း== ===လူဦးရေပျံ့နံ့ နေထိုင်မှု=== {{Historical populations|type=Cambodia | 1962|5728771 | 1980|6600000 | 1994|9900000 | 1996|10700000 | 1998|11437656 | 2004|12800000 | 2008|13395682 | 2013|14700000 | 2019|15552211 | percentages = pagr | footnote = National Institute of Statistics: General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019, Chapter 2, p. 6<ref name="Census 2019" /> }} ၁၉၂၁ ခုနှစ်တွင် ပြင်သစ်အစောင့်အရှောက်ခံ နယ်မြေ ကမ္ဘောဒီးယား၏ ပထမဆုံး တရားဝင် လူဦးရေစာရင်း ကို ကောက်ယူခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း အခွန်ကောက်ခံနိုင်ရန်အတွက် အသက် ၂၀ မှ အသက် ၆၀ အတွင်း အမျိုးသားများကို ထည့်သွင်းရေတွက်ခဲ့သည်။<ref>{{cite book|title=Organization and Administration of the General Population Census of Cambodia, 1998|date=2001|publisher=National Institute of Statistics, Ministry of Planning|location=Phnom Penh, Cambodia|page=2|url=https://books.google.com/books?id=KEnkAlnHECYC|access-date=17 July 2020}}</ref> ၁၉၆၂ ခုနှစ် လူဦးရေစာရင်း ကောက်ယူပြီးနောက် ကမ္ဘောဒီးယား၏ ပြည်တွင်း ပဋိပက္ခများနှင့် မတည်ငြိမ်မှုများကြောင့် ၁၉၉၈ ခုနှစ် အခြား တရားဝင် လူဦးရေ စာရင်း ကောက်ယူသည့် အချိန်အထိ ၃၆ နှစ်မျှကြာသော အချိန်ကွာဟမှု ဖြစ်ခဲ့သည်။ <ref>{{cite journal|author1=Huguet, Jerrold R.|author2=Chamratrithirong, Apichat|author3=Rao, Nott Rama|author4=Than, San Sy|title=Results of the 1998 Population Census in Cambodia|journal=Asia-Pacific Population Journal|date=September 2000|volume=15|issue=3|page=1|url=https://www.unescap.org/sites/default/files/APPJ-Vol-15-No-3.pdf|access-date=17 July 2020|publisher=United Nations ESCAP|doi=10.18356/b3b0a408-en}}</ref> လက်ရှိအချိန်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားလူဦးရေ၏ ၅၀ ရာခိုင်နှုန်းမှာ အသက် ၂၂ နှစ်အောက် ဖြစ်သည်။ မိန်းမနှင့် ယောက်ျား အချိုးမှာ ၁.၀၄ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် မဟာမဲခေါင်ရပ်ဝန်းဒေသအတွင်း အမျိုးသမီး အလေးအသာဆုံး အချိုးရှိသည့် နိုင်ငံဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2018.html|title=Sex Ratio|work=CIA World Factbook|publisher=Cia.gov|access-date=21 December 2010|accessdate=16 August 2021|archivedate=30 November 2013|archiveurl=https://www.webcitation.org/6LWbhGP6T?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2018.html}}</ref> အသက် ၆၅ နှစ်အထက် ကမ္ဘောဒီးယားများတွင် မိန်းမ နှင့် ယောက်ျား အချိုးမှာ ၁.၆:၁ ဖြစ်သည်။ <ref name="CIACB" /> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ မွေးဖွားနှုန်းမှာ အမျိုးသမီးတစ်ဦးလျှင် ၂.၅ ဦး မျှ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite news|url=https://data.worldbank.org/indicator/SP.DYN.TFRT.IN?end=2018&locations=KH&start=2018&view=bar|title=Fertility rate, total (births per woman) – Cambodia|date=7 June 2020|work=World Bank}}</ref> ၂၀၀၀ ခုနှစ်တွင် မွေးဖွားနှုန်းမှာ ကလေး ၄.၀ ဦး ဖြစ်သည်။ <ref name="CDHS" /> မြို့ပြတွင် နေထိုင်ကြသော အမျိုးသမီးများမှာ ပျမ်းမျှအားဖြင့် ကလေး ၂.၂ ဦး မွေးဖွားကြပြီး ကျေးလက်ဒေသတွင် နေထိုင်ကြသော အမျိုးသမီးများမှာ ကလေး ၃.၃ ဦး မွေးဖွားကြသည်။ <ref name="CDHS" /> မွေးဖွားနှုန်းသည် မွန်ဒိုးကီရီပြည်နယ် နှင့် ရာတာနက် ကီရီပြည်နယ်တို့တွင် အများဆုံး ဖြစ်ပြီး အမျိုးသမီး တစ်ဦးလျှင် ပျမ်းမျှ ကလေး ၄.၅ ဦး မွေးဖွားကြသည်။ ဖနွမ်းပင်တွင် အနည်းဆုံး ဖြစ်ပြီး အမျိုးသမီးတစ်ဦးလျှင် ပျမ်းမျှ ကလေး ၂.၀ ဦးသာ မွေးဖွားကြသည်။<ref name="CDHS">[http://www.nis.gov.kh/ National Institute of Statistics CAMBODIA DEMOGRAPHIC AND HEALTH SURVEY 2010]. Nis.gov.kh (10 November 2013). Retrieved on 5 July 2015.</ref> ===လူမျိုးများ=== [[File:Cambodia ethnic map colors more distinct.png|thumb|left|380px|ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ လူမျိုးများ နေထိုင်ရာပြ မြေပုံ]] ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ အဓိက လူဦးရေမှာ ခမာလူမျိုးများ (၉၅%ကျော်) ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံ၏ တစ်ခုတည်းသော ရုံးသုံးဘာသာစကား ဖြစ်သည့် ခမာစကားကို ပြောဆိုကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယား နိုင်ငံ၏ လူဦးရေ အများစုမှာ မျိုးတူကြသည်။ လူနည်းစုလူမျိုးများတွင် ချမ်လူမျိုး (၁.၂%)၊ ဗီယက်နမ်လူမျိုး (၀.၁%) နှင့် တရုတ်လူမျိုး (၀.၁%) တို့ ပါဝင်သည်။<ref name="CIACB" /> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံရှိ အကြီးဆုံး လူမျိုးစုမှာ ခမာလူမျိုးများ ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘောဒီးယား လူဦးရေ၏ ၉၀% ရှိကာ ၎င်းတို့နေထိုင်သော မြေနိမ့်ပိုင်းမဲခေါင်ဒေသတွင် အရင်းခံသော လူမျိုးစု ဖြစ်သည်။ ခမာများသည် သမိုင်းကြောင်း အရ မဲခေါင်မြစ်အောက်ပိုင်းအနီးတွင် ကန့်လန့်ဖြတ် မျဉ်းကွေးပုံစံ ဆက်တိုက် နေထိုင်ကြပြီး ယနေ့ခေတ် ထိုင်းနိုင်ငံ၊ လာအိုနိုင်ငံနှင့် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတို့ ဆုံစည်းရာ အနောက်မြောက်ပိုင်းမှ ဗီယက်နမ်အရှေ့တောင်ပိုင်း မဲခေါင်မြစ်ဝအထိ တိုင်အောင် နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ ဒုတိယလူဦးရေ အများဆုံး လူနည်းစုလူမျိုးစုမှာ ဗီယက်နမ်လူမျိုးများ ဖြစ်ပြီး ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် ၁၆,၀၀၀ ခန့် ရှိကာ နိုင်ငံ၏ အရှေ့တောင်ပိုင်း မဲခေါင်မြစ်ဝှမ်းနှင့် ကပ်လျှက် ပြည်နယ်များတွင် နေထိုင်ကြသည်။ ဗီယက်နမ်ဘာသာစကားအား မွန်-ခမာ ဘာသာစကားအဖြစ် သတ်မှတ်ထားသော်လည်း ထိုလူမျိုးနှစ်စုမှာ ယဉ်ကျေးမှုအားဖြင့် ဆက်နွယ်မှု လွန်စွာနည်းပါးပြီး အစောပိုင်း ခမာလူမျိုးများမှာ အိန္ဒိယ ယဉ်ကျေးမှု ရပ်ဝန်း၏ လွှမ်းမိုးမှုကို ခံခဲ့ကြရပြီး ဗီယက်နမ်တို့မှာ တရုတ်ယဉ်ကျေးမှု ရပ်ဝန်း၏ တစ်စိတ်တဒေသ ဖြစ်သည်။<ref name="David Chandler 2000">{{cite book |author=Chandler, David |title=A History of Cambodia |publisher=Westview Press|date=2000}}</ref> ခမာလူမျိုးနှင့် ဗီယက်နမ်လူမျိုးတို့အကြား လူမျိုးရေး တင်းမာမှုမှာ အန်ကောခေတ်အလွန် (၁၆ ရာစုမှ ၁၉ ရာစုအတွင်း) မှစ၍ ခြေရာခံနိုင်ပြီး ထိုအချိန်အတွင်းတွင် တိုင်းပြည်သစ်ဖြစ်သော ဗီယက်နမ် နှင့် ထိုင်းတို့သည် အင်အားနည်းပါးလာသော အန်ကောခေတ်လွန် ကမ္ဘောဒီယားနိုင်ငံအား လက်အောက်ခံဖြစ်ရန် ကြိုးစားကြပြီး အင်ဒိုချိုင်းနားကို ထိရောက်စွာ လွှမ်းမိုးနိုင်ခဲ့ကြသည်။<ref name="David Chandler 2000" /> ကမ္ဘောဒီးယား တရုတ်လူမျိုးတို့မှာ လူဦးရေ၏ ၀.၁% ခန့်မျှသာ ရှိသည်။<ref name="Birth Rate">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2054rank.html?countryName=Cambodia&countryCode=cb&regionCode=eas&rank=57#cb |title=Birth Rate |work=CIA – The World Factbook |publisher=Cia.gov |access-date=15 March 2013 |accessdate=26 August 2021 |archivedate=23 February 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190223211514/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2054rank.html?countryName=Cambodia&countryCode=cb&regionCode=eas&rank=57#cb }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.nationmaster.com/graph/peo_eth_gro-people-ethnic-groups |title=Ethnic groups statistics – countries compared |publisher=Nationmaster |access-date=2 September 2012}}</ref> တရုတ်လူမျိုး အများစုမှာ ၁၉ ရာစုနှင့် ၂၀ ရာစုအတွင်း ပြင်သစ်အစောင့်အရှောက်အခံ နယ်မြေအဖြစ် ရှိစဉ်က ကုန်သွယ်ရေးနှင့် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေး အခွင့်အလမ်းများကြောင့် လာရောက်အခြေချခဲ့ကြသောသူတို့၏ မျိုးဆက်များ ဖြစ်သည်။ အများစုမှာ မြို့ပြတွင် နေထိုင်ကြပြီး ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေး လုပ်ငန်းကို အဓိက လုပ်ကိုင်ကြသည်။ တောင်ကုန်းများပေါ်တွင် နေထိုင်ကြသော ဒေသရင်း လူမျိုးစုများကို စုပေါင်း၍ မွန်တက်နတ်ဒ် သို့မဟုတ် ခမာလိုး ဟု ခေါ်ဆိုကြပြီး "ကုန်းမြင့်ခမာ" ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ သူတို့သည် ကျောက်ခေတ်သစ် တရုတ်ပြည်တောင်ပိုင်းမှ ပြောင်းရွှေ့လာသော မွန်-ခမာစကားပြောသူ တို့မှ ဆင်းသက်လာသူများ နှင့် ပြင်ပကို စိတ်မဝင်စားသော အရှေ့တောင်အာရှရှိ အောစထရိုနီးရှန်း စကားပြောသူတို့မှ ဆင်းသက်လာသူများ ဖြစ်သည်။ ကုန်းမြင့်များပေါ်တွင် သီးခြားနေထိုင်ကြသောကြောင့် ခမားလိုး လူမျိုး အုပ်စုများမှာ သူတို့၏ ဝမ်းကွဲများဖြစ်ကြသော ခမာများကဲ့သို့ အိန္ဒိယ လွှမ်းမိုးမှု မခံရဘဲ အကျိုးဆက်အားဖြင့် ယနေ့ခေတ် ခမာလူမျိုးများနှင့် ယဉ်ကျေးမှုအားဖြင့် ဝေးကွာကြသည့် အပြင် အချင်းချင်းလည်း ယဉ်ကျေးမှုအားဖြင့် ဝေးကွာကြပြီး အိန္ဒိယတို့နှင့် မထိတွေ့မီ အချိန်က ရိုးရာနှင့် ယုံကြည်မှဒ အများအပြားကို လေ့လာတွေ့ရှိရသည်။ ချမ်လူမျိုးတို့သည် ယနေ့ခေတ် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ၏ အလယ်ပိုင်းနှင့် တောင်ပိုင်း ကမ်းရိုးတန်းတွင် ယခင်က တည်ရှိခဲ့ပြီး ခမာအင်ပိုင်ယာ၏ ပြိုင်ဖက် ဖြစ်သော ချမ်ပါးပြည်ရှိ အော်စထရိုနီးရှန်းလူမျိုးများမှ ဆင်းသက်လာသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားရှိ ချမ်လူမျိုး ဦးရေမှာ တစ်သန်းအောက်သာ ရှိပြီး နိုင်ငံ၏ အရှေ့တောင်ပိုင်းတွင် သီးခြားရွာများ ဖြင့် နေထိုင်ကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားရှိ ချမ်လူမျိုး အားလုံး နီးပါးမှာ မွတ်ဆလင်များ ဖြစ်သည်။ ===လူဦးရေ အများဆုံးဒေသများ=== {{ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံရှိ အကြီးဆုံး မြို့ကြီးများ}} ===ဘာသာစကား=== ခမာဘာသာစကားသည် အော်စထရိုအေးရှားတစ် ဘာသာစကားအုပ်စု၏ မွန်-ခမာ ဘာသာစကားမိသားစုဝင် ဖြစ်သည်။ ယခင်က အင်ဒိုချိုင်းနား၏ အစိုးရသုံး ဘာသာစကားဖြစ်သော ပြင်သစ်ဘာသာစကားကို အသက်အရွယ်ကြီးသော ကမ္ဘောဒီးယားလူမျိုးတို့ ပြောဆိုရာတွင် အသုံးပြုဆဲဖြစ်ပြီး ပြင်သစ်အစိုးရ ထောက်ပံ့ထားသော အချို့သော ကျောင်းများနှင့် တက္ကသိုလ်များတွင် သင်ကြားသည့် ဘာသာစကား အဖြစ် အသုံးပြုကြသည်။ ပြင်သစ်ဘာသာစကားဖြင့် ထုတ်ဝေသော သတင်းစာရှိပြီး အချို့သော ရုပ်မြင်သံကြား ချန်နယ်များမှာ ပြင်သစ်ဘာသာစကားဖြင့် ဖမ်းယူကြည့်ရှု နိုင်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ပြင်သစ်စကား အသုံးပြုသော လာဖရန်ကိုဖုန်းနီ နိုင်ငံများ အဖွဲ့ ၏ အဖွဲ့ဝင် ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံ၏ ကိုလိုနီခေတ်က အကြွင်းအကျန် အဖြစ် ကမ္ဘောဒီးယား ပြင်သစ်ဘာသာစကားကို ကမ္ဘောဒီးယားတွင် တွေ့ရသော ပြင်သစ်ဘာသာစကား မျိုးကွဲ ဖြစ်ပြီး အစိုးရဌာနများတွင် တစ်ခါတစ်ရံ အသုံးပြုကာ အထူးသဖြင့် တရားရုံးများတွင် အသုံးပြုကြသည်။ ၁၉၉၃ ခုနှစ်မှစ၍ အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကား အသုံးပြုမှု မြင့်တက်လာပြီး အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားသည် ပြင်သစ်စကားအား အဓိကဘာသာစကား အဖြစ် အသုံးပြုခြင်းမှ အစားထိုး ဝင်ရောက် လာခဲ့သည်။ အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားကို တက္ကသိုလ်အချို့တွင် ကျယ်ပြန့်စွာ သင်ကြားကြပြီး အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေမှုများလည်း သိသာစွာရှိကာ လမ်းညွှန်ဆိုင်းဘုတ်များမှာ ခမာ နှင့် အင်္ဂလိပ် ၂ ဘာသာဖြင့် ရေးသားထားကြသည်။<ref>{{cite web |url=http://news.xinhuanet.com/english2010/culture/2010-06/30/c_13377375.htm |title=U.S. helps English program for poor Cambodian students |publisher=News.xinhuanet.com |date=30 June 2010 |access-date=16 March 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131105013936/http://news.xinhuanet.com/english2010/culture/2010-06/30/c_13377375.htm |archive-date=5 November 2013}}</ref> ထိုသို့ ပြောင်းလဲလာမှုကြောင့် ယခုအခါ ကမ္ဘောဒီးယား၏ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးတွင် အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားအား များသောအားဖြင့် အသုံးပြုလာကြကာ တံဆိပ်ခေါင်းပေါ်ရှိ ပြင်သစ်ဘာသာစကား နေရာတွင်လည်း အစားထိုးလာခဲ့ပြီး ၂၀၀၂ ခုနှစ်မှစ၍ ကမ္ဘောဒီးယား ငွေစက္ကူများပေါ်တွင်လည်း ပြင်သစ်ဘာသာစကား အစား အစားထိုးလာခဲ့သည်။<ref>{{Citation |last=Igawa |first=Koji |date=2008 |title=English Language and its Education in Cambodia, a Country in Transition |url=https://www.shitennoji.ac.jp/ibu/images/toshokan/kiyo46-20.pdf |language=en |volume=46 |pages=343–369 |access-date=20 December 2016 |work=Shitennōji daigaku kiyō}}</ref> ခမာစာလုံးများသည် တောင်အိန္ဒိယရှိ ပါလဝါ စာလုံးများမှ ဆင်းသက်လာခြင်း ဖြစ်သည်။ === ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှု=== [[File:Pchum Ben Khmer.png|thumb|right|ပက်ချ်ဘန် သို့မဟုတ် ဘိုးစဉ်ဘောင်ဆက်နေ့ ဆိုသည်မှာ ခမာဗုဒ္ဓဘာသာတို့၏ အရေးပါသော ဘာသာရေး ပွဲတော်တစ်ခု ဖြစ်သည်။]] ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာသည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံတော် ဘာသာ ဖြစ်ပြီး လူဦးရေ၏ ၉၅ ရာခိုင်နှုန်းကျော် ကိုးကွယ်ကြကာ နိုင်ငံအတွင်း ဘုန်းကြီးကျောင်း ပုထိုးပေါင်း ၄,၃၉၂ ခုခန့်မျှ ရှိသည်။<ref>{{cite web|url=https://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2010/148861.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20101123110848/http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2010/148861.htm |url-status=dead |archive-date=23 November 2010 |title=Cambodia |publisher=State.gov |access-date=15 March 2013}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယား၏ ဗုဒ္ဓဘာသာကို ဟိန္ဒူဘာသာ နှင့် ရိုးရာနတ်ကိုးကွယ်မှု တို့မှ နက်ရှိုင်းစွာ လွှမ်းမိုးမှု ရှိသည်။ နတ်တို့နှင့် လူ့အဖွဲ့အစည်းတို့ နီးကပ်သော အပြန်အလှန် ဆက်ဆံမှု ရှိခြင်း၊ မကောင်းသောကံများကို မောင်းထုတ်ခြင်းဖြင့် လိုရာဆန္ဒပြည့်စေခြင်း၊ ကံကောင်းမှုကို ဆွဲဆောင် ညှို့ယူခြင်း နှင့် "ဘာရိုမေး" နတ်တို့ကဲ့သို့သော နတ်များဖြင့် ထိတွေ့ခြင်းဖြင့် လူတစ်ဦး၏ ဘဝကို ချုပ်ကိုင်နိုင်ခြင်း စသည်တို့သည် ရိုးရာကိုးကွယ်မှုတို့မှ မြစ်ဖျားခံသည်။ ဟိန္ဒူဘာသာသည် ပဉ္စလက်ဆန်သော အပြုအမူများ ဖြစ်သည့် တန်ထရစ်ဝါဒ မှ လွဲ၍ အနည်းငယ်မျှသာ ခြေရာလက်ရာ ကျန်ခဲ့ပြီး ဟိန္ဒူနတ်ဘုရားများမှာ နတ်များနှင့် ပေါင်းစည်းသွားကြသည်။ (ဥပမာအားဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယား၏ "နိတနတ်" ဖြစ်သော "ရီမော" သည် ဟိန္ဒူနတ်ဘုရားမ ကာလီမယ်တော်၏ ခေတ်သစ် ပုံသဏ္ဍန် ဖြစ်သည်။ မဟာယန ဗုဒ္ဓဘာသာမှာ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံရှိ တရုတ်နှင့် ဗီယက်နမ်လူမျိုး အများစု ကိုးကွယ်ရာ ဘာသာ ဖြစ်သည်။ အခြားသော ဘာသာရေး အပြုအမူများဖြစ်သည့် တရုတ်ဒဏ္ဍာရီလာ သူရဲကောင်းများ နှင့် ဘိုးဘွားများကို အရိုအသေပေးခြင်း၊ ကွန်ဖြူးရှပ် ဘာသာ၊ တာအိုဘာသာ တို့ကိုလည်း တရုတ်ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့် ရောနှော ကိုးကွယ်ကြသည်။ အစ္စလာမ်ဘာသာ ကိုးကွယ်သူမှာ လူဦးရေ၏ ၂% မျှ ရှိပြီး ပုံစံသုံးမျိုး ရှိကာ ပုံစံနှစ်မျိုးကို ချမ်လူမျိုးများမှ ကျင့်သုံးကိုးကွယ်ကြပြီး တတိယတစ်မျိုးကို နိုင်ငံအတွင်း မျိုးဆက်ပေါင်း များစွာ နေထိုင်လာခဲ့ကြသော မလေးလူမျိုးတို့၏ မျိုးဆက်များမှ ကိုးကွယ်ကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားရှိ မွတ်ဆလင် ဘာသာဝင်တို့၏ ၈၀% မှာ ချမ်လူမျိုးများ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.khmertimeskh.com/news/13400/ramadan-ends-friday-evening/|title=Ramadan Ends Friday Evening|work=Khmer Times}}</ref> ===ကျန်းမာရေး=== [[File:Defense.gov photo essay 120801-O-ZZ999-011.jpg|thumb|ကမ္ဘောဒီးယား ဆေးကျောင်းသားများ ခွဲစိတ်ကုသမှုကို ကြည့်ရှုနေကြပုံ]] ၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ လူတစ်ဦးချင်း ပျမ်းမျှသက်တမ်းမှာ ၇၅ နှစ် ဖြစ်ပြီး <ref>{{cite web|url=https://www.khmertimeskh.com/50808278/life-expectancy-increases-to-75-years/ |title=Life expectancy increases to 75 years |publisher= General Population Census of Cambodia 2019 |access-date=29 January 2021}}</ref> ၁၉၉၅ ခုနှစ် ပျမ်းမျှ သက်တမ်း ၅၅ နှစ်မှ ကြီးမားစွာ တိုးတက်ပြောင်းလဲလာခြင်း ဖြစ်သည်။<ref>{{Cite web|url=https://www.google.com/publicdata/explore?ds=d5bncppjof8f9_&met_y=sp_dyn_le00_in&dl=en#!ctype=l&strail=false&bcs=d&nselm=h&met_y=sp_dyn_le00_in&scale_y=lin&ind_y=false&rdim=region&idim=country:KHM&ifdim=region&dl=en&ind=false|title=World Development Indicators – Google Public Data Explorer|website=www.google.com|access-date=21 May 2018}}</ref> ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုကို အစိုးရ နှင့် ပုဂ္ဂလိက တို့မှ ဝန်ဆောင်မှု ပေးကြပြီး သုတေသန စစ်တမ်းများအရ ကမ္ဘောဒီးယား ကျေးလက်ဒေသတွင် ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုဆိုင်ရာ ဝန်ဆောင်မှုများ ကို လက်ခံမှု တိုးတက်လာရခြင်းမှာ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုပေးသူများအား ယုံကြည်မှုကြောင့်ဟု တွေ့ရှိရသည်။<ref>{{cite journal|last=Ozawa|first=Sachiko|author2=Damian Walker|title=Comparison Of Trust In Public Vs Private Health Care Providers In Rural Cambodia|journal=Health Policy Plan|year=2011|volume=26|issue=Suppl 1|pages=i20 – i29|url=http://www.futurehealthsystems.org/publications/comparison-of-trust-in-public-vs-private-health-care-provide.html|access-date=26 May 2012|doi=10.1093/heapol/czr045|pmid=21729914|doi-access=free}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121111133748/http://www.futurehealthsystems.org/publications/comparison-of-trust-in-public-vs-private-health-care-provide.html |date=11 November 2012 }}</ref> အစိုးရသည် အိတ်ချ်အိုင်ဗွီ/အေအိုင်ဒီအက်စ်၊ ငှက်ဖျားနှင့် အခြား ရောဂါများနှင့် ပတ်သက်သော အသိပညာကို ပွင့်လင်းတိုးတက်စေခြင်းဖြင့် ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှု၏ အရည်အသွေးကို တိုးမြင့်စေရန် ကြံစည်ထားသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ မွေးကင်းစကလေး သေဆုံးနှုန်းမှာ ၁၉၉၈ ခုနှစ်တွင် ကလေးငယ် ၁၀၀၀ လျှင် ၈၆ ဦးမျှ ရှိရာမှ ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် ၂၄ ဦး အထိ ကျဆင်းသွားခဲ့သည်။<ref>{{cite news|url=https://data.worldbank.org/indicator/SP.DYN.IMRT.IN?end=2018&locations=KH&start=1975&view=chart|title=Mortality rate, infant (per 1,000 live births) – Cambodia|date=7 June 2020|publisher=World Bank}}</ref> အဆိုးရွားဆုံး ကျန်းမာရေး ညွှန်းကိန်းရှိသော ရတနဂီရိပြည်နယ်တွင် အသက် ၅ နှစ်မတိုင်မီတွင် ကလေးငယ် ၂၂.၉% မျှ သေဆုံးကြသည်။<ref>[http://www.methodfinder.com/wfpatlas/index.php?page=03&lang=e "National Child Mortality and Malnutrition (Food Insecurity Outcome) Maps"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171010190629/http://www.methodfinder.com/wfpatlas/index.php?page=03&lang=e |date=10 October 2017 }}. UN World Food Programme. Retrieved 4 May 2008.</ref> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် မြေမြှုပ်မိုင်း အများဆုံးသော နိုင်ငံများတွင် တစ်ခု အပါအဝင် ဖြစ်သည်။ ခန့်မှန်းချက်အချို့အရ မပေါက်ကွဲသေးသော မြေမြှုပ်မိုင်းများကြောင့် ၁၉၇၀ ခုနှစ်မှစ၍ အရပ်သား ၆၀,၀၀၀ ကျော် သေဆုံးခဲ့ရပြီး ထောင်ပေါင်းများစွာမှာ လက်ပြတ်ခြေပြတ်ဖြစ်ခြင်း နှင့် ဒဏ်ရာရခြင်း တို့ ခံခဲ့ကြရသည်။<ref name="PBSORG">PBS.org (25 July 2003). [https://www.pbs.org/wnet/religionandethics/week647/cover.html ''Cambodia Land Mines''] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20041209070351/https://www.pbs.org/wnet/religionandethics/week647/cover.html |date=9 December 2004 }}</ref> မြေမြှုပ်မိုင်းကြောင့် သေဆုံးကြောင်း သိရှိရသည့် လူအရေအတွက်မှာ ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် ၈၀၀ မျှ ရှိရာမှ ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် ၁၁၁ ဦး သို့ သိသာထင်ရှားစွာ ကျဆင်းသွားခဲ့သည်။<ref>{{cite news|last1=ZSOMBOR|first1=PETER|title=Landmine, Unexploded Ordnance Deaths Drop by Half in 2013|url=http://www.cambodiadaily.com/archives/landmine-unexploded-ordnance-deaths-drop-by-half-in-2013-52085/|access-date=23 October 2014|work=The Cambodia Daily|date=13 February 2014|accessdate=28 August 2021|archivedate=6 July 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150706225418/https://www.cambodiadaily.com/archives/landmine-unexploded-ordnance-deaths-drop-by-half-in-2013-52085/}}</ref> မြေမြှုပ်မိုင်းကြောင့် အသက်မသေသော လူကြီးများမှာ လက်ခြေ တစ်ခု သို့မဟုတ် တစ်ခုထက်ပို၍ ဖြတ်တောက်ကြရကာ ဆက်လက်ရှင်သန်နိုင်ရန် အတွက် တောင်းရမ်းစားသောက် ကြရသည်။<ref name="PBSORG" /> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသည် ၂၀၂၀ ခုနှစ်တွင် မြေမြှုပ်မိုင်း ကင်းစင်လိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်ရသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.khmertimeskh.com/news/1976/landmine-casualties-increase-in-2014/|title=Landmine Casualties Increase in 2014|work=KhmerTimes – News Portal Cambodia -|access-date=28 October 2014}}</ref> သို့သော်လည်း လူမှုရေးနှင့် စီးပွားရေးဆိုင်ရာ သက်ရောက်မှု ကျန်ရစ်ခြင်းအတွက် မိဘမဲ့ဖြစ်ခြင်း နှင့် လူ ၂၉၀တွင် တစ်ဦးမျှ လက်ပြတ်ခြေပြတ် ဖြစ်နေခြင်းမှာ <ref>{{cite news|last1=Coomes|first1=Phil|title=Tackling the hidden weapons left behind|url=https://www.bbc.com/news/in-pictures-26865946|access-date=23 October 2014|work=BBC News|agency=BBC|date=3 April 2014}}</ref> လာမည့်နှစ်များတွင် ကမ္ဘောဒီးယားအား ဆက်လက် သက်ရောက်မှု ရှိနေနိုင်သေးသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် မြေမြှုပ်မိုင်း နှင့် လက်နက်ခဲယမ်း ပေါက်ကွဲမှု များကြောင့် ၁၉၇၉ ခုနှစ်မှ ၂၀၁၃ ခုနှစ်အတွင်း ဒဏ်ရာရရှိသူ ၄၄,၆၃၀ ဦးမျှ ရှိကြောင်း ကမ္ဘောဒီးယား မိုင်း/ယူအိတ်စ်အို ခံရသူ အချက်အလက်စနစ် အရ သိရသည်။<ref>Moss, Rebecca (25 June 2015) [http://m.phnompenhpost.com/national/disability-survey-underscores-war-legacy Disability survey underscores war legacy]. Phnompenh Post.</ref> ===ပညာရေး=== ပညာရေး၊ လူငယ် နှင့် အားကစား ဝန်ကြီးဌာနသည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ ပညာရေးနှင့် ပတ်သက်သော တစ်နိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ပေါ်လစီနှင့် စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းများကို ချမှတ်ရန် တာဝန်ရှိသော ဌာန ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ပညာရေး စနစ်မှ အလွန်ပင် ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု အားနည်းပြီး အစိုးရ၏ အဆင့် ၃ ခု ဖြစ်သော ဗဟို၊ ပြည်နယ် နှင့် ခရိုင် ဆိုင်ရာ အဆင့်တို့သည် စီမံခန့်ခွဲမှု အတွက် အသီးသီး တာဝန်ရှိကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေသည် ၉ နှစ် အထိ မသင်မနေရ အခမဲ့ ပညာရေး စနှစ်ကို အားပေးအားမြှောက် ပြုထားပြီး အခြေခံ အရည်အသွေးရှိ ပညာရေး အတွက် လူတိုင်း အခွင့်အရေးကို အာမခံပေးထားသည်။ [[File:Institute of Foreign Languages.jpg|thumb|left|ဖနွမ်းပင် တော်ဝင် တက္ကသိုလ်၏ နိုင်ငံခြားဘာသာ အင်စတီကျု]] ၂၀၁၉ ခုနှစ် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ လူဦးရေစာရင်း အရ လူဦးရေ၏ ၈၈.၅ % သည် စာတတ်မြောက်သည်ဟု ခန့်မှန်းထားသည်။ (အမျိုးသား ၉၁.၁% နှင့် အမျိုးသမီး ၈၆.၂%) <ref name="Census 2019" /> လူငယ်ယောက်ျားလေး အသက် ၁၅ နှစ်မှ ၂၄ နှစ် အတွင်းတွင် စာတတ်မြောက်မှုနှုန်းသည် ၈၉% ပြီး အမျိုးသမီးမှာ ၈၆% ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.unicef.org/infobycountry/cambodia_statistics.html |title=UNICEF – Cambodia – Statistics |publisher=Unicef.org |access-date=16 March 2013 |accessdate=5 September 2021 |archivedate=2 April 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130402220546/http://www.unicef.org/infobycountry/cambodia_statistics.html }}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ပညာရေးစနစ်သည် စိမ်ခေါ်မှုများစွာနှင့် ရင်ဆိုင်နေရဆဲ ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း ယခင်နှစ်များအတွင်းက သိသာစွာ တိုးတက်မှုများ ပြသလာပြီး အထူးသဖြင့် မူလတန်းကျောင်းသား ကျောင်းအပ်မှုနှုန်း မြင့်မားလာခြင်း၊ ပရိုဂရမ်ပေါ် အခြေခံသော ဘတ်ဂျက်ကို စတင်ကျင့်သုံးခြင်း၊ ဖွံ့ဖြိုးမှု ပုံမှန်မဟုတ်သော ကလေးငယ်များ ပညာသင်ယူခွင့်ရနိုင်ရန် အတွက် ပေါ်လစီ များကို အကောင်အထည်ဖော်နိုင်ခဲ့ခြင်း တို့ ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံအနေဖြင့် သက်မွေးပညာသင်ကြားမှုတွင်လည်း ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု များစွာ ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး အထူးသဖြင့် ကျေးလက်ဒေသတွင် ဖြစ်ကာ ဆင်းရဲမွဲတေမှုနှင့် အလုပ်လက်မဲ့ ပြဿနာများကို ဖြေရှင်းရန် အတွက် ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite web|url=http://www.unevoc.unesco.org/worldtvetdatabase1.php?ct=KHM|title=Cambodia on UNESCO-UNEVOC|access-date=28 October 2014}}</ref><ref>[http://www.ntb.gov.kh/tvet/policy/NTDP2008.pdf Cambodia National TVET development Plan −2008]. (PDF) . Retrieved on 5 July 2015.</ref> ကမ္ဘောဒီးယားရှိ နာမည်ကျော်ကြား လူကြိုက်အများဆုံး တက္ကသိုလ်နှစ်ခုသည် ဖနွမ်းပင်တွင် ရှိသည်။ ရိုးရာအားဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ပညာရေးမှာ ဝပ် ဟု ခေါ်သော ဗုဒ္ဓဘာသာ ဘုန်းကြီးကျောင်းများမှ သင်ကြားပေးကြပြီး ပညာရေးကို ယောက်ျားလေးများအတွက်သာ သီးသန့်သင်ကြားပေးလေ့ ရှိသည်။ <ref>[https://web.archive.org/web/20090218125514/http://culturalprofiles.net/Cambodia/Directories/Cambodia_Cultural_Profile/-36.html The Cambodia Cultural Profile. Education]. culturalprofiles.net</ref> သို့သော်လည်း ခမာနီ အစိုးရလက်ထက်တွင် ပညာရေးသည် သိသာစွာ ဆုတ်ယုတ်သွားခဲ့သည်။ ထို့ပြင် ကလေးများကို အလုပ်စေခိုင်းမှုများကြောင့်လည်း ပညာရေးတွင် သိသာစွာ ဆုတ်ယုတ်မှုများ ရှိသည်။ ကင်မ် (၂၀၁၁) ၏ လေ့လာမှုအရ အလုပ်လုပ်နေကြသော ကလေးအများစုမှာ ကျောင်းအပ်ကြသော်လည်း သူတို့၏ အလုပ်ကြောင့် ကျောင်းအပ်နောက်ကျမှုများ ရှိပြီး သူတို့၏ သင်ကြားရေးအတွက် အနှုတ်သဘောဆောင်သော ရိုက်ခတ်မှု ဖြစ်စေခဲ့ကာ ကျောင်းထွက်နှုန်းကိုလည်း မြင့်မားစေခဲ့သည်။ <ref>{{Cite journal|date=1 September 2011|title=Child labour, education policy and governance in Cambodia|journal=International Journal of Educational Development|language=en|volume=31|issue=5|pages=496–504|doi=10.1016/j.ijedudev.2011.03.002|issn=0738-0593|last1=Kim|first1=Chae-Young}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံရှိ မူလတန်းကျောင်းသားများ၏ ကျောင်းတွင် စွမ်းဆောင်နိုင်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ သုတေသနများအရ သိရသည်မှာ မိဘတို့၏ သဘောထားနှင့် ယုံကြည်မှုတို့က အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ကြောင်း တွေ့ရသည်။ <ref>{{cite journal | last1 = Eng | first1 = S | year = 2013 | title = Cambodian Early Adolescents' Academic Achievement The Role of Social Capital | url = https://archive.org/details/sim_journal-of-early-adolescence_2013-04_33_3/page/378 | journal = The Journal of Early Adolescence | volume = 33 | issue = 3| pages = 378–403 | doi=10.1177/0272431612441069| s2cid = 145561471 }}</ref> ထိုလေ့လာမှုအရ တွေ့ရသည်မှာ အထူးသဖြင့် ကလေးများ၏ ညံ့ဖျင်းမှုသည် မိဘများမှ ကံကိုသာ ပုံချတတ်သော အယူအဆ ပြင်းထန်မှုနှင့် ဆက်စပ်ကြောင်း တွေ့ရသည်။ (လူ၏ ခွန်အားသည် ကံကို မပြောင်းလဲနိုင်ဟု ယုံကြည်ခြင်းမျိုး ဖြစ်သည်။) ခြုံငုံ၍ ကြည့်မည် ဆိုပါက ထိုလေ့လာမှုက ပြသနေသည်မှာ ပညာရေးတွင် ထူးချွန်မှုနှင့် ပတ်သက်၍ မိဘတို့၏ သဘောထားနှင့် ယုံကြည်မှုသည် ဗဟိုချက် ဖြစ်ကြောင်း တွေ့ရသည်။ ===ရာဇဝတ်မှု=== ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ လူသတ်မှုနှုန်းမှာ လူဦးရေ ၁၀၀,၀၀၀ လျှင် ၂.၄ ဦး မျှ ရှိသည်။ <ref name=UNODC>{{cite web|url=https://www.unodc.org/gsh/en/index.html|title=UNODC: Global Study on Homicide|publisher=unodc.org}}</ref> ပြည့်တန်ဆာ လုပ်ငန်းသည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတွင် တရားမဝင်လုပ်ငန်း ဖြစ်သော်လည်း နေရာအနှံ့အပြားတွင် တွေ့ရသည်။ ၁၉၉၃ ခုတွင် အမျိုးသမီးများအား ပြည့်တန်ဆာ လုပ်ငန်းနှင့် ပတ်သက်၍ အင်တာဗျူး အစီအစဉ်တွင် လေးပုံသုံးပုံမျှသော အင်တာဗျူး ဖြေကြားသူတို့ အနေနှင့် ပြည့်တန်ဆာ လုပ်ငန်းကို လူမှုရေး သတ်မှတ်ချက် တစ်ခုနှင့် အသက်မွေးဝမ်းကြောင်း အလုပ်တစ်ခု အဖြစ်သာ ရှုမြင်ကြပြီး ရှက်စရာ မဟုတ်ဟု ခံစားကြသည်။ <ref name="Barry 1" /> ထိုနှစ်တွင်ပင် ကမ္ဘောဒီးယား၌ လိင်လုပ်သား ၁၀၀,၀၀၀ မျှ ရှိသည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။ <ref name="Barry 1">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=p8N-zQGWVf8C&pg=PA137 |page=137|title=The Prostitution of Sexuality |first=Kathleen |last=Barry |publisher=NYU Press |year=1996 |isbn=978-0-8147-1277-1 }}</ref> ၂၀၁၉ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၁၈ ရက်တွင် ဝန်ကြီးချုပ် ဟွန်ဆန်သည် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာန အနေနှင့် အွန်လိုင်းလောင်းကစားလိုင်စင် အသစ်များ ထုတ်ပေးခြင်းမှ တားမြစ်သော အမိန့်ကြော်ငြာစာကို လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ပြီး လက်ရှိ အော်ပရေတာများအနေနှင့် လိုင်စင်သက်တမ်း ကုန်ဆုံးသည် အထိသာ လုပ်ငန်း ဆောင်ရွက်ခွင့် ရရှိကြမည် ဖြစ်သည်။ အမိန့်ကြော်ငြာစာအရ "အချို့သော နိုင်ငံခြားသားများသည် ထိုသို့သော လောင်းကစား ပုံစံကို အသုံးပြု၍ ပြည်တွင်းနှင့် ပြည်ပမှ သားကောင်များကို လိမ်လည်လှည့်ဖြားကြသည်။" ဆိုသော အချက်ကို ပေါ်လစီအသစ် ထုတ်ပြန်ရခြင်း အကြောင်းအဖြစ် ဖော်ပြထားသည်။ <ref>{{cite web |last1=Narim |first1=Khuon |title=Online, arcade gambling banned by PM |url=https://www.khmertimeskh.com/50634805/online-arcade-gambling-banned/ |website=Khmer Times |access-date=20 August 2019 |date=18 August 2019}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသည် အမိန့်ကြော်ငြာစာအသစ် မထုတ်ပြန်ခင် အချိန် အထိ ထိုသို့သော လိုင်စင်ပေါင်း ၁၅၀ ကျော်ကို ထုတ်ပေးထားခဲ့သည်။ <ref>{{cite web |title=Cambodia to ban online gambling |url=https://www.igamingbusiness.com/news/cambodia-ban-online-gambling |website=iGaming Business |access-date=20 August 2019 |language=en |date=19 August 2019 |archive-date=20 August 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190820024631/https://www.igamingbusiness.com/news/cambodia-ban-online-gambling |url-status=dead |accessdate=6 September 2021 |archivedate=20 August 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190820024631/https://www.igamingbusiness.com/news/cambodia-ban-online-gambling }}</ref> == ယဉ်ကျေးမှု == [[File:Vorvong-Sorvong-tale-Pavie9.jpg|thumb|ဗော်ဗောင်း နှင့် ဆော်ဗောင်းတို့၏ ပုံပြင်ကို ၁၉ ရာစု ခြယ်မှုန်း ပြသထားပုံ]] ကမ္ဘောဒီးယားတို့၏ ယဉ်ကျေးမှုသည် အကြောင်းအရာများစွာ ပေါင်းစည်းခြင်းမှ ဖြစ်ပေါ်လာပြီး ထိုအကြောင်းအရာများထဲတွင် ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာ၊ ဟိန္ဒူဘာသာ၊ ပြင်သစ်ကိုလိုနီစနစ် နှင့် အန်ကော ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ယနေ့ခေတ် လွှမ်းခြုံဆက်စပ်နေသော ကမ္ဘာ တို့ ပါဝင်ကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် အနုပညာ ဝန်ကြီးဌာနသည် ကမ္ဘောဒီးယား ယဉ်ကျေးမှု တိုးတက်မြှင့်တင်ရန် အတွက် တာဝန်ရှိသော ဌာန ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား၏ ယဉ်ကျေးမှုသည် ကမ္ဘောဒီးယားရှိ လူအများစုဖြစ်သော မြေနိမ့်ပိုင်း လူမျိုးတို့၏ ယဉ်ကျေးမှုသာ ပါဝင်သည် မဟုတ်ပဲ ယဉ်ကျေးမှုအရ သီးသန့်ထင်ရှားသော တောင်ကုန်းနေ လူမျိုးစု ၂၀ တို့၏ ယဉ်ကျေးမှုလည်း ပါဝင်သည်။ ထိုလူမျိုးစု ၂၀ တို့အား ခမာလိုး ဟု နိုဒွမ်သီဟာနုမှ နာမည်ပေးခဲ့ပြီး တောင်ကုန်းနှင့် မြေနိမ့်ပိုင်း လူမျိုးတို့အကြား ညီညွတ်မှု ရရှိစေရန် ရည်ရွယ် သုံးနှုန်းခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ ကျေးလက်နေ ကမ္ဘောဒီးယား ပြည်သူတို့သည် ခရာမာဟု ခေါ်သော ခေါင်းစည်းကို ဝတ်ဆင်ကြပြီး ထိုခေါင်းစည်းမှာ ကမ္ဘောဒီးယား ဝတ်စားဆင်ယင်မှု၏ သီးသန့်ထင်ရှားသော အဝတ်အစားဖြစ်သည်။ ဆမ်ပြာ ဟု ခေါ်သော လက်အုပ်ချီ နှုတ်ဆက်ခြင်းမှာ ကမ္ဘောဒီးယားတို့၏ ရိုးရာ အရ အခြားသူအား နှုတ်ဆက်ခြင်း သို့မဟုတ် လေးစားသမှု ပြသခြင်း ဖြစ်သည်။ ခမာ ယဉ်ကျေးမှုကို ခမာအင်ပိုင်ယာမှ ဖော်ထုတ်၍ ပြန့်နှံ့စေခဲ့ပြီး ၎င်းတို့တွင် ထင်ရှားသော အကပုံစံ၊ ဗိသုကာပညာ နှင့် ပန်းပုပညာတို့ ပါဝင်ကာ ၎င်းတို့ကို အိမ်နီးချင်းများ ဖြစ်သော လောနိုင်ငံ နှင့် ထိုင်းနိုင်ငံ တို့နှင့် ယဉ်ကျေးမှု တလျှောက် ဖလှယ်ခဲ့ကြသည်။ အန်းကောဝပ် (အန်းကောဆိုသည်မှာ မြို့တော် ဝပ် ဆိုသည်မှာ ပုထိုး ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။) ဆိုသည်မှာ အန်းကောခေတ်မှ ခမာ ဗိသုကာပညာ၏ အကောင်းဆုံး ထိန်းသိမ်း ထားနိုင်ခဲ့သော ဥပမာ ဖြစ်ပြီး ထိုဒေသအတွင်းနှင့် ထိုဒေသဝန်းကျင်တွင် ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သော အခြားသော ပုထိုးရာပေါင်းများစွာလည်း အပါအဝင် ဖြစ်သည်။ ရိုးရာအားဖြင့် ခမာလူမျိုးတို့သည် အချက်အလက်များကို ထန်းရွက်များပေါ်တွင် ရေးသား မှတ်တမ်းတင်ထားခဲ့သည်။ ထန်းရွက်စာများတွင် ခမာလူမျိုးတို့၏ ဒဏ္ဍာရိများ၊ ရာမယဏ ဇာတ်တော်၊ ဗုဒ္ဓဝင် နှင့် အခြားသော ဘုရားစာအုပ်များကို မှတ်တမ်းတင်ထားခဲ့သည်။ ထိုထန်းရွက်စာများကို ရေငွေ့နှင့် ရာသီဥတုဒဏ်မှ ကာကွယ်နိုင်ရန် အဝတ်ဖြင့် ပတ်၍ သိမ်းဆည်းထားခဲ့သည်။ <ref>[https://web.archive.org/web/20080924135657/http://english.vietnamnet.vn/travel/2008/09/805123/ A Khmer pagoda stores unique leaf prayer books]. english.vietnamnet.vn (23 September 2008).</ref> [[File:Boat_Racing_Bon_Om_Touk.jpg|left|280px|thumb|ဘွန်အွမ်တောက် ပွဲတော်အတွင်း လှေပြိုင်နေကြပုံ]] ဘွန်အွမ်တောက် (ကမ္ဘောဒီးယား ရေနှင့်လ ပွဲတော်) သည် နှစ်စဉ် ကျင်းပသော လှေပြိုင်ပွဲ ဖြစ်ပြီး လူအများဆုံး ပါဝင်တက်ရောက်ကြသော အမျိုးသားပွဲတော် ဖြစ်သည်။ မိုးရာသီ အဆုံးတွင် ကျင်းပလေ့ ရှိပြီး ထိုအချိန်တွင် မဲခေါင်မြစ်အနေနှင့် မူလအခြေအနေသို့ ပြန်လည်ရေကျစ ပြုလာပြီး တုန်လီဆပ်မြစ်ကို ပြောင်းပြန် ပြန်စီးစေသော အချိန်ဖြစ်သည်။ ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယားလူမျိုးတို့၏ ၁၀% သည် နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း ထိုပွဲတော်ကို တက်ရောက်လေ့ ရှိပြီး ဝင်ရောက်ကစားရန်၊ လမင်းကို ကျေးဇူးတင်ရန်၊ မီးရှူးမီးပန်း ကြည့်ရှုရန် နှင့် ပွဲတော်ပုံစံ ပတ်ဝန်းကျင် အခြေအနေတွင် ညစာစားရန်နှင့် လှေပြိုင်ပွဲကို တက်ရောက်ရန် အတွက် ဖြစ်သည်။ <ref name="KMGOV">{{cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/news.view.html?doc_oid=@140%7C1%7C1 |title=Bonn Om Touk, the Water and Moon Festivals |work=Government of Cambodia |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011210454/http://cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/news.view.html?doc_oid=%40140%7C1%7C1 |archive-date=11 October 2007 |url-status=dead |accessdate=6 September 2021 |archivedate=11 October 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071011210454/http://cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/news.view.html?doc_oid=@140%7c1%7c1 }}</ref> လူကြိုက်များသော ကစားနည်းများတွင် ဘောလုံး၊ အဝတ်လုံးနှင့်တူသော ဆေ ဟုခေါ်သော အလုံးကို ကန်ခြင်း နှင့် စစ်တုရင် တို့ ပါဝင်သည်။ ဂန္ထဝင် အိန္ဒိယ နေအခြေခံ ပြက္ခဒိန်နှင့် ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာ ကိုးကွယ်မှုအရ ကမ္ဘောဒီးယား၏ နှစ်သစ်ကူးပွဲသည် ဧပြီလတွင်ကျရောက်သော အဓိက အားလပ်ရက် ဖြစ်သည်။ လတ်တလော ထင်ရှားသော အနုပညာရှင်များတွင် ဆင်း ဆီဆာမောက် နှင့် ရော့စ်ဆာရေး ဆိုသီ (နောက်ပိုင်းတွင် ပရိ ဆိုဗက် နှင့် ဆိုခွန် နီဆာ) တို့ပါဝင်ပြီး ၎င်းတို့မှာ နိုင်ငံအတွင်းသို့ ဂီတပုံစံအသစ်ကို မိတ်ဆက်ပေးခဲ့သူများ ဖြစ်သည်။ နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်းတွင် ကမ္ဘောဒီးယားတို့သည် နိုင်ငံအနှံ့ရှိ ဘုရားများကို သွားရောက်ခြင်းဖြင့် ပီချမ်ဘန် ဟုခေါ်သော ဘိုးဘွားနေ့ကို ကျင်းပကြသည်။ ၁၅ ရက်မျှ ကြာသော ပွဲတော်အတွင်းတွင် လူတို့သည် သေဆုံးပြီးသော ဆွေမျိုးများ၏ ဝိဉာဉ်အတွက် ရှိခိုးဆုတောင်းခြင်းနှင့် အစားအသောက်များကို ဆက်ကပ်ခြင်းတို့ ပြုလုပ်ကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယား လူမျိုးအများစုအတွက် ထိုအချိန်သည် ခမာနီ အစိုးရလက်ထက် ၁၉၇၅-၁၉၇၉ ခုနှစ်အတွင်း သေဆုံးခဲ့သော ဆွေမျိုးသားခြင်းများကို လွမ်းဆွတ်သတိရသည့် အချိန် ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-cambodia-festival/cambodias-festival-of-the-dead-rice-offerings-and-buddhist-chants-idUSKCN1M50EK?il=0|title=Cambodia's Festival of the Dead: rice offerings and Buddhist chants|work=Reuters|access-date=25 September 2018}}</ref> ===ဟင်းလျာများ=== {{multiple image | perrow = 2 | total_width = 340 | image1 = Currysaraman.jpg | image2 = Prahokktis.jpg | image3 = Somlorkoko.jpg | image4 = Num Banh Chok.jpg | footer = ထိပ်ဆုံးဘယ်ဖက်မှစ၍ လက်ယာရစ်။ ဟင်းရည်သောက် ("ဆမ်လာကာရီ")၊ ပရာဟွတ်စိမ်အုန်းသီး ("ပရာဟွတ် ကတစ်")၊ နမ်ဘန်ချောက် နှင့် ဆမ်မလာကာကိုး | align = | direction = | alt1 = | caption1 = | caption2 = }} အခြားသော အရှေ့တောင်အာရှ နိုင်ငံများကဲ့သို့ပင် ဆန်သည် အဓိက စားစရာ ဖြစ်သည်။ မဲခေါင်နှင့် တုန်လီဆပ်မြစ်တို့မှ ငါးများသည်လည် အစားအစာ၏ အရေးပါသော အပိုင်း ဖြစ်သည်။ ၂၀၀၀ ခုနှစ်တွင် အစားအစာနှင့် ကုန်သွယ်မှုအတွက် ငါးနှင့် ငါးမှရသော ပစ္စည်းတို့မှာ လူတစ်ဦးလျှင် {{convert|၂၀|kg|abbr=off}} သို့မဟုတ် လူတစ်ဦးတစ်နေ့လျှင် ၂ အောင်စ မျှ ဖြစ်သည်။<ref name="EARTH">[https://web.archive.org/web/20040720042809/http://www.earthtrends.wri.org/pdf_library/country_profiles/Coa_cou_116.pdf Coastal and Marine Ecosystems-- Cambodia]. Earthtrends.org</ref> အချို့သောငါးများကို ကြာရှည်အထားခံရန် ပရာဟွတ် အဖြစ် ထုတ်ပိုး ထိန်းသိမ်း ထားကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားတို့၏ ဟင်းလျာများတွင် အပူပိုင်းသစ်သီးများ၊ စွတ်ပြုတ်များနှင့် ခေါက်ဆွဲများ ပါဝင်သည်။ အဓိကပါဝင်သည့် ပစ္စည်းများမှာ ကပ်ဖာသံပုရာသီး၊ စပါးလင်၊ ကြက်သွန်ဖြူ၊ ငံပြာရည်၊ ပဲငံပြာရည်၊ မန်းကျည်းသီး၊ ဂျင်း၊ ခရုဆီ၊ အုန်းနို့ နှင့် ငရုတ်ကောင်းမည်း တို့ ပါဝင်သည်။ အထူးဟင်းလျာများ အနေနှင့် နမ်ဘန်ချောက်၊ ငါးအာမော့ နှင့် အာပင်း တို့ ရှိကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ထင်ရှားသော ဒေသတွင်း လမ်းဘေးအစားအသောက်များ အတွက်လည်း ဂုဏ်ယူစွာ ဖော်ပြလေ့ ရှိသည်။ ပြင်သစ်တို့၏ လွှမ်းမိုးမှုကို ကမ္ဘောဒီးယား အစားအသောက်များတွင် တွေ့ရသည်မှာ ကမ္ဘောဒီးယား ဟင်းရည်နီ နှင့် မီးကင်ထားသော ဘာဂက်ပေါင်မုန့် ဖြစ်သည်။ မီးကင်ထားသော ဘာဂက်ပေါင်မုန့် အပိုင်းအစကို ဟင်းရည်ထဲတွင် နှစ်၍ စားသောက်ကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယား ဟင်းရည်နီကို ထမင်းနှင့် ကြာဇံ တို့ဖြင့်လည်း စားသုံးကြလေ့ ရှိသည်။ အပြင်တွင် ထွက်၍ ညစာအဖြစ်စားသုံးလေ့ ရှိကြသော အစားအစာများထဲမှ လူကြိုက်များသော အစားအသောက်တစ်ခုမှာ ကူးအီတိဗ် ဖြစ်ပြီး ၎င်းမှာ ဝက်စွပ်ပြုတ်ရည် ခေါက်ဆွဲပြုတ်ဖြစ်ပြီး ကြက်သွန်ကြော်၊ ကြက်သွန်မြိတ်၊ ကြက်သွန်စိမ်း၊ တို့ ပါဝင်ကာ အမဲသားလုံး၊ ပုဇွန်၊ ဝက်အသည်းနှင့် မုန်လာရွက်တို့ကိုလည်း ထည့်သွင်းစားသောက်လေ့ ရှိသည်။ ကမ်ပေါ့ ငရုတ်ကောင်းအား ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကောင်းဆုံးဟု ဆိုလေ့ရှိပြီး ကပ်မြို့ အိုထရိုဂျပ်မြစ် ပေါ်ရှိ ဂဏန်းတဲတွင် ဂဏန်း နှင့် ပြည်ကြီးငါးတို့ဖြင့် တွဲဖက် စားသုံးကြသည်။ <ref>[https://www.msn.com/en-us/foodanddrink/restaurantsandnews/cambodias-perfect-pepper-conquering-worlds-taste-buds/ar-AAmcYA1?li=BBnb7Kz&ocid=mailsignout Cambodia's "perfect pepper" conquering world's taste buds] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170204171339/http://www.msn.com/en-us/foodanddrink/restaurantsandnews/cambodias-perfect-pepper-conquering-worlds-taste-buds/ar-AAmcYA1?li=BBnb7Kz&ocid=mailsignout |date=4 February 2017 }}. Msn.com (25 January 2017). Retrieved on 1 March 2017.</ref> ကမ္ဘောဒီးယား ဟင်းလျာများကို အိမ်နီးချင်းဖြစ်သော ထိုင်းနှင့် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံတို့၏ ဟင်းလျာများလောက် ကမ္ဘာက မသိကြပေ။ ===အဖျော်ယမကာများ=== ကမ္ဘောဒီးယားတို့သည် မဏ္ဍလဂီရိပြည်နယ်နှင့် ကီရီရွန် ပတ်ဝန်းကျင်တွင် စိုက်ပျိုးသော လက်ဖက်ရည်ကို အများအပြား သောက်သုံးကြသည်။<ref>{{Cite news|url=http://www.phnompenhpost.com/lifestyle/khmer-brew-exploring-parviflora-tea-strain|title=Khmer brew: exploring the parviflora tea strain|last=Smits|first=Johann|date=6 October 2009|work=Phnom Penh Post|access-date=20 July 2017|language=en}}</ref> "တီ ကရိုလပ်" သည် အလွန် အရသာပြင်းသော လက်ဖက်ရည် ဖြစ်ပြီး ဖန်ခွက်ငယ်အတွင်း လက်ဖက်ရွက် အများအပြားနှင့် ရေတို့ကို ထည့်၍ ပန်းကန်ပြားကို ထိပ်မှ အုပ်ကာ အပေါ်အောက် ပြန်လှန်၍ နှပ်သော လက်ဖက်ရည် ဖြစ်သည်။ ရေသည် လုံလောက်သော အကျရည် အရောင်သို့ ပြောင်းလာပါက အခြားခွက်တစ်ခုထဲကို့ တဖြည်းဖြည်း လောင်းထည့်၍ သကြားအများအပြား ထည့်ကြသော်လည်း နို့ မထည့်ကြပေ။ လီမွန်တီး မှာ တရုတ် အနီရောင် လက်ဖက်ခြောက်နှင့် သံပုယိုရည် တို့ ပေါင်း၍ ဖျော်စပ်ကြသည်။ အပူနှင့် အအေးသည် လူကို လန်းဆန်းစေပြီး သကြား အများအပြား ထည့်၍ ဖျော်စပ်ကြသည်။<ref name="roughguides.com">{{Cite web|url=https://www.roughguides.com/destinations/asia/cambodia/food-drink/|title=Food and drink {{!}} About Cambodia|website=Rough Guides|language=en-US|access-date=20 July 2017}}</ref> ကော်ဖီနှင့် ပတ်သက်၍မူ ကော်ဖီစေ့ကို လာအို နှင့် ဗီယက်နမ်တို့မှ ယေဘုယျအားဖြင့် တင်သွင်းလေ့ရှိကြပြီး အချို့နေရာများတွင် ရတနာဂီရိ ပြည်နယ်နှင့် မဏ္ဍလဂီရိ ပြည်နယ်တို့မှ ပြည်တွင်း စိုက်ပျိုးသော ကော်ဖီများကို တွေ့ရလေ့ ရှိသည်။ ကော်ဖီစေ့များကို ရိုးရာအားဖြင့် ထောပတ်နှင့် သကြားတို့ဖြင့် လှော်လေ့ရှိကြသည့် အပြင် အခြားသော ပစ္စည်းများ ဖြစ်ကြသော ရမ်အရက်မှစ၍ ဝက်ဆီ အထိ ပစ္စည်းအမျိုးမျိုးကို ထည့်သွင်းလေ့ ရှိကြသဖြင့် အရည်ကို ထူးဆန်းပြီး တခါတရံ ချောကလက်နံ့ ဖျော့ဖျော့ရသော အနံ့ကို ဖြစ်စေသည်။<ref name="roughguides.com" /> ကမ္ဘောဒီးယားတွင် သီဟာနုဗေးလ်ပြည်နယ်နှင့် ဖနွမ်းပင်တို့တွင် အဓိကအားဖြင့် တည်ရှိသော ဘီယာစက်ရုံကြီး အချို့ ရှိသည်။ ဖနွမ်းပင်နှင့် ဆီရမ်ယိတို့တွင် တိုးပွားလာသော ဘီယာစက်ရုံ အသေးစားများလည်း ရှိသည်။ <ref>{{Cite news|url=http://www.phnompenhpost.com/post-plus/craft-beer-phnom-penh|title=Craft Beer Phnom Penh|last=Heliot|first=Rebecca|date=26 May 2015|work=The Phnom Penh Post|access-date=20 July 2017|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.asialifemagazine.com/cambodia/craft-beer-cambodia/|title=Craft Beer in Cambodia|work=AsiaLIFE Cambodia|access-date=20 July 2017|language=en-US}}</ref> ၂၀၁၄ ခုနှစ် မှ ၂၀၁၈ အတွင်း လက်ချက် ဘီယာစက်ရုံ ၂ ခုမှ ၉ ခုအထိ တိုးပွားလာခဲ့သည်။ ၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘောဒီးယား၌ ဆိုင်ချက်ဘီယာဆိုင် သို့မဟုတ် ဘီယာချက်စက် အသေးများမှာ ၁၂ ခု အထိ ရှိသည်။<ref>{{cite news |last1=Pennington |first1=John |title=Brewing up nicely: Cambodia's rapidly growing taste for craft beer |url=https://www.aseantoday.com/2019/05/brewing-up-nicely-cambodias-rapidly-growing-taste-for-craft-beer/ |access-date=14 May 2019 |work=ASEAN Today |date=13 May 2019}}</ref> ဆန်ဝိုင်အရက်သည် လူကြိုက်များသော အရက်တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ ကွာလတီမှာ ကျယ်ပြန့်စွာ ကွဲပြားပြီး အမြဲဆိုသလို သစ်သီးများ သို့မဟုတ် ဆေးဘက်ဝင် သစ်မြစ်များဖြင့် ရောစပ် ထုတ်လုပ်လေ့ ရှိသည်။ <ref>{{Cite news|url=http://www.phnompenhpost.com/lifestyle/how-rice-wine-ferments-cambodian-spirit|title=How rice wine ferments the Cambodian spirit|last=Mee|first=Stephanie|date=2 July 2009|work=The Phnom Penh Post|access-date=20 July 2017|language=en}}</ref> ဆွမ်ဘိုင်း အရက်ကဲ့သို့ သစ်သီး သို့မဟုတ် ဟင်းခပ်အမွှေးအကြိုင်များကို ရေစိမ်၍ ထုတ်လုပ်သည့် အခါတွင် "ဆရာ ထရမ်" (ရေစိမ်ဝိုင်) ဟို ခေါ်ကြပြီး ဆန်ဝိုင်အရက်နှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် ပိုမို၍ အဝင်ချောသောကြောင့် ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်း ဖွံ့ဖြိုးလာသည်နှင့် အမျှ ပို၍ ရေပန်းစားလာခဲ့သည်။ <ref>{{Cite news|url=https://www.asialifemagazine.com/cambodia/cambodian-rice-wine/|title=Cambodian rice wine|work=AsiaLIFE Cambodia|access-date=20 July 2017|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Dunston |first=Lara |date=10 July 2014 |title=Cambodian Rice Wine Revival |url=http://www.gourmettraveller.com.au/travel/travel-news-features/2014/7/cambodian-rice-wine-revival/ |access-date=20 July 2017 |website=Gourmet Traveller |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Glasser |first=Miranda |date=1 August 2014 |title=Sombai Rice Wine Purveyors Open New Showroom |work=Phnom Penh Post |url=http://www.phnompenhpost.com/siem-reap-insider/sombai-rice-wine-purveyors-open-new-showroom |access-date=20 July 2017 |language=en}}</ref> ===အမျိုးသမီးများ=== [[File:Weddingkhmer.jpg|thumb|right|170px|ရိုးရာ မင်္ဂလာဆောင် ဝတ်စုံ (ဆုံပေါ့၊ ဆဘိုင်း၊ ချောင်ဘန်) ကို ဝတ်ဆင်ထားသော ကမ္ဘောဒီးယား စုံတွဲ]] ခမာ အမျိုးသမီးများအား ရိုးရာအားဖြင့် နှိမ့်ချ၍၊ စကားပြော သိမ်မွေ့ကာ၊ ကောင်းစွာပြုမူနေထိုင် တတ်ပြီး <ref name=Mekong /> အလုပ်ကို ကြိုးစားလုပ်ကိုင်၍ <ref name=Status /> မိသားစု အား ဂရုစိုက်မည့်သူ နှင့် မိသားစုမှ ဂရုစိုက်ခံမည့်သူ <ref name=Mekong />ဖြစ်သည့်အပြင် ငွေကြေးကိစ္စများကို စီမံခန့်ခွဲမည့်သူ၊ <ref name=Status />လက်ထပ်သည့် အချိန်အထိ အပျိုရည်ကို ထိန်းသိမ်းကာ သစ္စာရှိသော ဇနီးမယား အဖြစ် ရှိမည့်သူ <ref name="Mekong">{{Cite web |last=Chey |first=Elizabeth |title=The Status of Khmer Women |url=http://www.mekong.net/cambodia/women.htm |website=www.mekong.net |language=en}}</ref> နှင့် သူတို့၏ ခင်ပွန်းအတွက် အကြံပေး အဖြစ် ဆောင်ရွက်မည့်သူ <ref name="Status">{{Cite web |title=Women in Cambodian Society |url=http://www.seasite.niu.edu/khmer/ledgerwood/women.htm |publisher=www.seasite.niu.edu}}</ref> အဖြစ် ရှုမြင် မျှော်လင့်ကြသည်။ ကမ္ဘောဒီးယား အမျိုးသမီးများ၏ လမ်းလျှောက်ပုံနှင့် အဝတ်အစားတို့၏ ကောင်းခြင်းရှိပုံတို့အား "လှုပ်ရှားရာတွင် ညင်သာ၍ အခြားသူများ အနေနှင့် သူတို့၏ ပိုးထမီ ပွတ်တိုက်သံကို မကြားနိုင်" ဟု ဖော်ပြလေ့ ရှိကြသည်။ <ref name=Status /> ငွေကြေးကို စီမံခန့်ခွဲသူ အနေနှင့် ကမ္ဘောဒီးယား အမျိုးသမီးများ အနေနှင့် မိသားစု အဆင့်တွင် အိမ်တွင်း အာဏာရှိသူ အဖြစ် သတ်မှတ်ကြသည်။ === အားကစား === ဘောလုံးကစားခြင်းသည် ရေပန်းအစားဆုံး အားကစားနည်း တစ်ခု ဖြစ်သော်လည်း ကြေးစားအဆင့် အားကစားကို စုစည်းဆောင်ရွက်ခြင်းမှာ ကမ္ဘောဒီးယားတွင် စီးပွားရေး အခြေအနေကြောင့် အနောက်နိုင်ငံများကဲ့သို့ မကျယ်ပြန့်ပေ။ ဘောလုံးကစားနည်းကို ပြင်သစ်တို့က ကမ္ဘောဒီးယားသို့ ယူဆောင်လာခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး နိုင်ငံသားတို့ အကြားတွင် လူကြိုက်များသည်။ <ref>{{Cite web |title=Member Associations – Cambodia |url=http://www.aseanfootball.org/affiliates_02.asp |archive-url=https://web.archive.org/web/20080626194544/http://www.aseanfootball.org/affiliates_02.asp |archive-date=26 June 2008 |access-date=16 March 2013 |website=The Official Site of the ASEAN Football Federation |accessdate=7 September 2021 |archivedate=26 June 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080626194544/http://www.aseanfootball.org/affiliates_02.asp }}</ref> ကမ္ဘောဒီးယား အမျိုးသား ဘောလုံးအသင်းသည် ၁၉၇၂ ခုနှစ် အာရှဖလားတွင် စတုတ္ထ ရရှိခဲ့သော်လည်း ပြည်တွင်းစစ်ကြောင့် ထိုအချိန်မှစ၍ တိုးတက်မှု နှေးကွေးခဲ့သည်။ အနောက်တိုင်း အားကစားနည်းများ ဖြစ်သော ဘတ်စကက်ဘော၊ ဘောလီဘော၊ ကာယဗလ၊ ဟော့ကီ၊ ရပ်ဂ်ဘီ ယူနီယံ၊ ဂေါက်သီး နှင့် ဘေ့စ်ဘော တို့မှာ လူကြိုက်များ ရေပန်းစားလာကြပြီ ဖြစ်သည်။ ဘော်လီဘော ကစားနည်းသည် အခုအချိန်အထိ ရေပန်းအစားဆုံး အားကစားနည်း ဖြစ်သည်။ ရိုးရာ အားကစားနည်းများတွင် ရိုးရာလှေပြိုင်ခြင်း၊ ကျွဲပြိုင်ခြင်း၊ ပရာဒယ် ဆီရေး၊ ခမာရိုးရာ နပမ်းသတ်ခြင်း နှင့် ဘိုကေတာ တို့ ပါဝင်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ၁၉၅၆ ခုနှစ် နွေရာသီ အိုလံပစ် အားကစားပွဲတွင် ပထမဆုံး ပါဝင်ခဲ့ပြီး မြင်းစီးသမားများကို စေလွှတ် ယှဉ်ပြိုင်စေခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ဂိန်းဖို(GANEFO) ဟုခေါ်သော အိုလံပစ်နှင့် အလားတူသော အားကစားပွဲကို ၁၉၆၀ ခုနှစ်များက အိမ်ရှင် အဖြစ် လက်ခံကျင်းပခဲ့သည်။ ===အက=== {{multiple image|caption_align=center|header_align=center | align = right | direction = vertical | width = 235 | image1 = Angkor Wat - 050 Apsaras (8580603733).jpg | caption1 = [[အန်ကောဝပ်]] ရှိ အက်ပ်စာရာ ကချေသည်များ | image2 = Danseuses kmer (2).JPG| | caption2 = ခမာ အက်ပ်စာရာ ကချေသည်များ }} ကမ္ဘောဒီးယား အကကို အဓိက ကဏ္ဍ ၃ ခု ခွဲခြားနိုင်သည်။ ခမာဂန္ထဝင်အက၊ ရိုးရာအက နှင့် ပွဲတက် အက တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ခမာဂန္ထဝင် အက၏ ဇာစ်မြစ် အမှန်မှာ အငြင်းပွားဆဲ ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံအတွင်းရှိ ခမာပညာရှင်များက ယနေ့ခေတ် အကပုံစံကို အန်းကောခေတ်သို့ ပြန်လည် ခြေရာခံ ကြပြီး ပုထိုးအတွင်း ရေးဆွဲထွင်းထုထားသော ပုံများနှင့် တူညီမှုကို တွေ့မြင်သောကြောင့် ဖြစ်ကာ အခြားသူများကမူ ယနေ့ခေတ် ခမာ အက စတိုင်လ်များမှာ ၁၈၀၀ ခုနှစ်များ အတွင်း ထိုင်းနန်းတော် ကချေသည်များ ထံမှ သင်ယူ (သို့မဟုတ် ထပ်မံသင်ယူ) ခဲ့သည်ဟု ယူဆကြသည်။ ခမာဂန္ထဝင်အကကို ကမ္ဘောဒီးယား တော်ဝင်နန်းတော်တွင် စတင်ခဲ့ပြီး ပုံစံကျသော ဖျော်ဖြေရေး တစ်ခု ဖြစ်ကာ ဖျော်ဖြေရန် နှင့် အခမ်းအနားများတွင် အသုံးပြုရန် ရည်ရွယ်ခဲ့သည်။ <ref name=UnescoDance>{{cite web|url=http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?RL=00060 |title=UNESCO Culture Sector – Intangible Heritage – 2003 Convention |publisher=Unesco.org |access-date=15 March 2013}}</ref> ထိုအကများကို ရှုပ်ထွေးစွာ ဝတ်စားဆင်ယင်ထား၍ အပြင်းအထန် လေ့ကျင့်ထားသော အမျိုးသား အမျိုးသမီးများက အများပြည်သူ ဆိုင်ရာ ပွဲလမ်းများတွင် ရိုးရာ ဇာတ်လမ်းများ နှင့် ရာမယဏဇာတ်အား ခမာမှု ပြုထားသော ရင်းမ်ကာကဲ့သို့သော ကဗျာရှည်ကြီးများကို အမှတ်ရစေရန်၊ ပြန်ပြောင်းသတိရရန် နှင့် သရုပ်ဆောင်ရန် အတွက် ကပြလေ့ ရှိကြသည်။<ref name="Cravath 1968">{{Cite journal |last=Cravath |first=Paul |date=1986 |title=The Ritual Origins of the Classical Dance Drama of Cambodia |journal=Asian Theatre Journal |volume=3 |issue=2 |pages=179–203 |doi=10.2307/1124400 |jstor=1124400}}</ref> "ရိုဘမ် ပရီယာ ရိချ် ထရိုယပ်" ("တော်ဝင်ကြွယ်ဝမှု၏ ဇာတ်ရုံ") ဟု သိကြသော အရာမှာ ပင်ပိ တီးဝိုင်းကို အသံပါဝင် ဖျော်ဖြေသည့် ဂီတ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား ရိုးရာအကကို အမြဲလိုပင် မာဟိုရီဂီတ နှင့် တွဲဖက် ကပြလေ့ ရှိကြပြီး ကမ္ဘောဒီးယားရှိ အမျိုးမျိုးသော ယဉ်ကျေးမှုနှင့် လူမျိုးစု အဖွဲ့တို့၏ ပွဲလမ်းသဘင်များတွင် ကပြ လေ့ ရှိကြသည်။ ရိုးရာအကများ မြစ်ဖျားခံသည်မှာ ကျေးရွာများတွင် အစတည်ခဲ့ပြီး များသောအားဖြင့် ရွာသားများက အခြားရွာသားများအတွက် ကပြ ဖျော်ဖြေကြခြင်း ဖြစ်သည်။ <ref name="FolkDance">{{Cite book |last1=Sam |first1=Sam-ang |url=http://www.reninc.org/BOOKSHELF/Khmer_Folk_Dance_Sam.pdf |title=Khmer Folk Dance |last2=Sam |first2=Chan Moly |date=1987 |publisher=Khmer Studies Institute |isbn=0-941785-02-5 |location=Newington, CT |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20090920064320/http://www.reninc.org/BOOKSHELF/Khmer_Folk_Dance_Sam.pdf |archive-date=2009-09-20}}</ref> ကကွက်များမှာ စတိုင်သိပ်မကျပဲ ဝတ်ဆင်သည့် အဝတ်အစားမှာလည်း ကချေသည်များ ပုံစံတူ သရုပ်ဆောင်သည့် လူများ၏ အဝတ်အစားသာ ဖြစ်ကာ တောင်ကုန်းနေ လူမျိုးစုများ၊ ချမ်လူမျိုးများ သို့မဟုတ် လယ်သမားများ စသည်တို့ ဖြစ်သည်။ ဂန္ထဝင် အကထက် ကကွက်ပိုမြန်ဆန်ပြီး ရိုးရာအကများမှာ သာမန်လူတို့ လုပ်ရိုးလုပ်စဉ်ဖြစ်သော အချစ်၊ ဟာသ နှင့် မကောင်းဆိုးဝါးများကို မောင်းထုတ်ခြင်း စသည်တို့ကို ပြသလေ့ ရှိသည်။ <ref name=FolkDance /> ပွဲတက်အကများကို ညစာစားပွဲများ၊ ပါတီများ နှင့် အခြား ကိန်းခမ်းမကြီးသော လူမှုရေးဆိုင်ရာ စုဝေးပွဲများတွင် တက်ရောက်သူများက ကလေ့ ရှိကြသည်။ ခမာတို့၏ ရိုးရာ ပွဲတက်အကမှာ အခြားသော အရှေ့တောင် အာရှနိုင်ငံများနှင့် ပုံစံတူသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ဝိုင်းပတ်ကခုန်ရသော ရွန်ဗောင် နှင့် ရွန်ဗတ် တို့အပြင် "ဆာရာဗန်" နှင့် "လမ်လိဗ်" တို့လည်း အပါအဝင် ဖြစ်သည်။ ခေတ်ပေါ် အနောက်တိုင်း အကများ ဖြစ်ကြသော ချားချား၊ ဘိုလီရို နှင့် မက်ဒီဆင် တို့သည်လည်း ကမ္ဘောဒီးယား ပွဲတက်အကများ အပေါ်တွင် လွှမ်းမိုးမှု ရှိသည်။ ===စာကြည့်တိုက်များ=== ကမ္ဘောဒီးယား အမျိုးသား စာကြည့်တိုက်ကို ၁၉၂၄ ခုနှစ်တွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ <ref>D’Amicantonio, J. (1997). The development of libraries in Cambodia: the post-Khmer Rouge years. ''World Libraries'', 8(1), 36–41.</ref> စာကြည့်တိုက်သည် ခမာနီ အစိုးရ လက်ထက်တွင် ပျက်စီးမှု အများအပြား ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ <ref>Dean, John F. 1990. “The Preservation of Books and Manuscripts in Cambodia.” ''American Archivist'' 53 (April): 282–97. </ref> ===ဂီတ=== [[File:27523 117616998271166 8494 n.jpg|thumb|left|ကမ္ဘောဒီးယား၏ နာမည်ကျော် အဆိုတော် စင်း စီစာမောက်]] ရိုးရာ ကမ္ဘောဒီးယား ဂီတသည် ခမာအင်ပိုင်ယာခေတ်ကပင် အစပြုခဲ့သည်။ <ref name="umbc">{{Cite web |title=Cambodian History |url=https://www.umbc.edu/eol/cambodia/histcmus.htm |publisher=www.umbc.edu}}</ref>တော်ဝင်အကများ ဖြစ်ကြသော အက်ပ်စာရာအကသည် ကမ္ဘောဒီးယားယဉ်ကျေးမှု၏ ပြယုဂ် ဖြစ်သကဲ့သို့ပင် ၎င်းတို့နှင့် တွဲဖက်ဖျော်ဖြေသော မာဟော်ရီတီးဝိုင်းသည်လည်း ပြယုဂ်ပင် ဖြစ်သည်။ ကျေးလက်ဆန်သော ဂီတ အမျိုးအစားများမှာ "ချာပေး" နှင့် "အာယိုင်" တို့ ဖြစ်ကြသည်။ "ချာပေး" မှာ အသက်ကြီးသော လူကြီးများအတွင်း ခေတ်စားပြီး အများအားဖြင့် အမျိုးသားတစ်ဦးတည်းက ကမ္ဘောဒီးယား ဂစ်တာ ဖြစ်သော "ချာပေး" ကို သီချင်းစာပိုဒ်များကြားတွင် တီးခတ်ခြင်း ဖြစ်သည်။ သီချင်းစာသားမှာ ပုံမှန်အားဖြင့် ကိုယ်ကျင့်တရား နှင့် ဘာသာရေး အကြောင်းများ ဖြစ်သည်။ အယိုင် ဆိုသည်မှာမူ အမျိုးသား သို့မဟုတ် အမျိုးသမီး တစ်ဦးတည်းက ဖျော်ဖြေခြင်း ဖြစ်ပြီး ပုံမှန်အားဖြင့် ဟာသဆန်သည်။ သီချင်းစာသားပုံစံ ကဗျာဖြစ်ပြီး အမြဲဆိုသလို အဓိပ္ပာယ် နှစ်ခွ ထွက်သည်များ ပြည့်နှက်နေပြီး ၎င်းတို့ကို ကြိုတင်ရေးသားထားခြင်း ရှိသကဲ့သို့ လုံးဝ လက်တမ်းပြောဆိုခြင်း ရှိသလို အလွတ်တမ်း ပြောဆိုခြင်းလည်း ရှိသည်။ စုံတွဲ သီဆိုသည့် အခါတွင် အမျိုးသား နှင့် အမျိုးသမီးတို့ တစ်လှည့်စီ ဆိုကြပြီး အခြားတစ်ဦး၏ စာသားကို ပြန်လည် ဖြေကြားခြင်း သို့မဟုတ် အခြားသူ ဖြေကြားရန် ပဟေဠိ ဖွက်ခြင်း တို့ဖြစ်ကာ တစ်ပိုဒ်နှင့် တစ်ပိုဒ်ကြားတွင် တီးလုံးဖြင့် အနားပေးလေ့ ရှိသည်။ "ပလန် ကား" ("မင်္ဂလာဆောင် ဂီတ") မှာမူ တစ်နေကုန်ကြာမြင့်သော ခမာ ရိုးရာမင်္ဂလာဆောင် အတွင်း အမျိုးမျိုးသော အခမ်းအနားများတွင် တွဲဖက်ရန်နှင့် ဖျော်ဖြေရန် အတွက် တီးမှုတ်လေ့ ရှိသော ဂီတနှင့် သီချင်းများ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား၏ လူကြိုက်များ ရေပန်းစားသော ဂီတကို အနောက်တိုင်း တူရိယာများဖြင့် ဖျော်ဖြေတီးခတ်လေ့ ရှိသလို ရိုးရာနှင့် အနောက်တိုင်းတူရိယာများကိုလည်း တွဲဆက် တီးခတ်လေ့ ရှိသည်။ အကအတွက် ဂီတကိုမူ ပွဲတက်အကများအတွက် သီးသန့်စတိုင်လ်ကို ရေးစပ်လေ့ ရှိသည်။ အချစ်အလွမ်းသီချင်းများကို သီဆိုလေ့ရှိသော ၁၉၆၀ ခုနှစ်များနှင့် ၁၉၇၀ ခုနှစ်များမှ စင်း စီစာမောက်၊ ရော့စ် စီရေးစိုသီယာ နှင့် ပန်ရန်တို့အား ကမ္ဘောဒီယား ၏ ဂန္ထဝင်ပေါ့ပ်ဂီတများဟု မှတ်ယူလေ့ ရှိသည်။ ခမာနီ တော်လှန်ရေးအတွင်း ၁၉၆၀ ခုနှစ်များ နှင့် ၁၉၇၀ ခုနှစ်များမှ ဂန္ထဝင် နှင့် လူကြိုက်များသော အဆိုတော်အများစုမှာ အသတ်ခံရခြင်း၊ သေသည်အထိ အစာငတ် ရေငတ် ပစ်ထားခံရခြင်း နှင့် သေသည်အထိ အလုပ်ခိုင်းခြင်း စသည့် ခမာနီတို့၏ ပြုကျင့်မှုများကို ခံခဲ့ရပြီး<ref>{{Cite book |last=Ringer |first=Greg |title=Killing Fields |date=2002 |publisher=Charles Scribner's Sons |location=New York, NY |pages=368–370}}</ref> ထိုခေတ်အခါက မူရင်းမာစတာ တိပ်ခွေများ မှာ ပျောက်ဆုံးပျက်စီး ခဲ့သည်။ ၁၉၈၀ ခုနှစ်များတွင် ကီယို ဆူရာ့သ် (အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် ပြန်လည်အခြေချသော ဒုက္ခသည်) နှင့် အခြားသူတို့သည် ဂန္ထဝင် အဆိုတော်များ၏ အမွေကို ဆက်ခံ၍ အမြဲဆိုသလိုပင် သူတို့၏ ရေပန်းစားသော သီချင်းများကို ပြန်လည် ထုတ်ဝေကြသည်။ ၁၉၈၀ ခုနှစ်များနှင့် ၁၉၉၀ ခုနှစ်များတွင် "ခန်ထရန်" ဂီတ ရေပန်းစားလာခဲ့ပြီး ၎င်းမှာ ခမာဆူရင် လူမျိုးတို့၏ ဂီတပုံစံကို ခေတ်ပေါ် တူရိယာများဖြင့် တီးခတ်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။<ref>{{Cite web |date=17 October 2002 |title=Cambodia |url=http://worldmusic.nationalgeographic.com/view/page.basic/country/content.country/cambodia_527 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120818104047/http://worldmusic.nationalgeographic.com/view/page.basic/country/content.country/cambodia_527 |archive-date=18 August 2012 |access-date=16 March 2013 |website=National Geographic World Music |language=en}}</ref> ဩစတြေးလျ ဟစ်ဟော့ပ် အဖွဲ့ အက်စရိုနိုမီ ကလပ်စ် သည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံဖွား အမျိုးသမီးအဆိုတော် ကက် ချန်းသီ နှင့် အတူ အသံသွင်း အခွေထုတ်ခဲ့သည်။<ref>{{Cite news |last=Knox |first=Claire |date=21 June 2013 |title=The Show Must Go On Tour |work=The Phnom Penh Post |url=http://www.phnompenhpost.com/7days/show-must-go-tour |access-date=18 July 2013}}</ref><ref name="Will">{{Cite news |last=Jackson |first=Will |date=2 May 2014 |title=7 Questions with Shannon Kennedy |work=The Phnom Penh Post |url=http://www.phnompenhpost.com/7days/7-questions-shannon-kennedy |access-date=12 May 2014 |language=en}}</ref> "ဒန်ဂီး ဖီဗာ" ရော့ခ်အင်န်ရိုးလ် တီးဝိုင်းတွင် ကမ္ဘောဒီးယား အမျိုးသမီး အဆိုတော် တစ်ဦးကို အဓိကထားပြီး နောက်ခံအဖြစ် ကယ်လီဖိုးနီးယားမှ တီးဝိုင်းက တီးခတ်သည်။ ၎င်းအား ကမ္ဘာ့ဂီတ အဖြစ် သတ်မှတ်ပြီး ကမ္ဘောဒီးယား ဂီတ အား အနောက်တိုင်းစတိုင်လ် ရော့ခ်ဂီတဖြင့် ပေါင်းစပ်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ ==သိပ္ပံနှင့်နည်းပညာ== ၁၉၉၉ ခုနှစ်မှစ၍ ဝန်ကြီးဌာန ၁၁ ခုပါဝင်သော သိပ္ပံနှင့် နည်းပညာ အတွက် နိုင်ငံတော်ကော်မတီ တည်ရှိနေခဲ့သည်။ ဝန်ကြီးဌာန ၇ ခုနှ နိုင်ငံ၏ အများပိုင် တက္ကသိုလ် ၃၃ ခုအတွက် တာဝန်ရှိသော်လည်း ထိုတက္ကသိုလ် အများစုသည် ပညာရေး၊ လူငယ် နှင့် အားကစား ဝန်ကြီးဌာန၏ အရိပ်အောက်တွင် ရှိသည်။ <ref name="UNESCO Towards 2030">{{Cite report |title=UNESCO Science Report: Towards 2030 |last1=Turpin |first1=Tim |last2=Zhang |first2=Jing A. |publisher=UNESCO |location=Paris |pages=698–713 |language=en |isbn=978-92-3-100129-1 |last3=Burgos |first3=Bessie M. |last4=Amaradsa |first4=Wasantha |chapter=Southeast Asia and Oceania |year=2015}}</ref> ၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် ပညာရေး၊ လူငယ် နှင့် အားကစားဝန်ကြီးဌာနမှ ပညာရေးကဏ္ဍအတွက် သုတေသနဖွံ့ဖြိုးရေးဆိုင်ရာ ပေါ်လစီ တစ်ခုကို သဘောတူ ခွင့်ပြုခဲ့သည်။ ထိုကိစ္စသည် တက္ကသိုလ်များ တဝှမ်းလုံးတွင် သုတေသနနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းများ လုပ်ဆောင်ရန် နှင့် နိုင်ငံဖွံ့ဖြိုးရေးအတွက် ရည်ရွယ်၍ သုတေသနရလဒ်များကို အသုံးချနိုင်ရန် အတွက် ပထမဆုံး ခြေလှမ်း ဖြစ်သည်။ <ref name="UNESCO Towards 2030" /> ထိုပေါ်လစီ၏ နောက်တွင် နိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး "အမျိုးသား သိပ္ပံနှင့် နည်းပညာ မာစတာ ပလန် ၂၀၁၄-၂၀၂၀" လိုက်လာခဲ့သည်။ ၎င်းအား စီမံကိန်းဝန်ကြီးဌာနမှ ၂၀၁၄ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် တရားဝင် စတင်ခဲ့ပြီး ကိုရီးယား နိုင်ငံတကာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး အေဂျင်စီမှ ပံ့ပိုးသော နှစ်နှစ်စီမံကိန်း၏ အထွဋ်အထိပ်တွင် ဖြစ်သည်။ ထိုအစီအစဉ်မှ စက်မှုဆိုင်ရာ ဆန်းသစ်တီထွင်မှုများကို မြှင့်တင်ရန် အတွက် သိပ္ပံနှင့် နည်းပညာ အုတ်မြစ်ကို တည်ဆောက်ပြီး အထူးသဖြင့် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး၊ အဓိက လုပ်ငန်းများ နှင့် အိုင်စီတီ လုပ်ငန်းများကို အလေးပေးဆောင်ရွက်မည် ဖြစ်သည်။ <ref name="UNESCO Towards 2030" /><ref>{{Cite news|title=Cambodia National Science and Technology Master Plan 2014–2020|last=Korea International Cooperation Agency|first=Press release|date=2014|work=KOICA Feature News}}</ref> ကမ္ဘောဒီးယားသည် ၂၀၂၀ ခုနှစ်၌ နိုင်ငံတကာ ဆန်းသစ်တီထွင်မှု ညွှန်းကိန်းတွင် အဆင့် ၁၁၀ ရှိပြီး ၂၀၁၉ ခုနှစ် အဆင့် ၉၈ မှ ကျဆင်း သွားခြင်း ဖြစ်သည်။ <ref>{{Cite web|title=Release of the Global Innovation Index 2020: Who Will Finance Innovation?|url=https://www.wipo.int/global_innovation_index/en/2020/index.html|access-date=2021-09-02|website=www.wipo.int|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Global Innovation Index 2019|url=https://www.wipo.int/global_innovation_index/en/2019/index.html|access-date=2021-09-02|website=www.wipo.int|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=RTD - Item|url=https://ec.europa.eu/newsroom/rtd/items/691898|access-date=2021-09-02|website=ec.europa.eu}}</ref><ref>{{Cite web|date=2013-10-28|title=Global Innovation Index|url=https://knowledge.insead.edu/entrepreneurship-innovation/global-innovation-index-2930|access-date=2021-09-02|website=INSEAD Knowledge|language=en}}</ref> == ဆက်စပ်ကြည့်ရှုရန် == == ကိုးကား == {{reflist}} == ပြင်ပလင့်ခ်များ == {{ASEAN}} {{အာရှတိုက်ရှိ နိုင်ငံများ}} [[Category:ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ]] [[Category:အာဆီယံအသင်းဝင်နိုင်ငံများ]] [[Category:အရှေ့တောင်အာရှရှိ နိုင်ငံများ]] [[Category:အာရှတိုက်ရှိ နိုင်ငံများ]] [[Category:ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ]] [[Category:ဖွံ့ဖြိုးမှုအနိမ့်ဆုံး နိုင်ငံများ]] gk6sgjs479971ig7arm9msllqiuztsw 4 9961 754127 750933 2022-08-10T17:59:42Z UOzurumba (WMF) 103887 /* Enabling Section Translation: a new mobile translation experience */ wikitext text/x-wiki <noinclude>{{လက်ဖက်ရည်ဆိုင် ခေါင်းစီး|ဝေါဟာရ|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်၏ '''ဝေါဟာရ''' အခန်းသည် ဘာသာရပ်ဆိုင်ရာ ဝေါဟာရများနှင့် ဘာသာပြန်ဆိုရန် ခက်ခဲသည့် ဝေါဟာရများကို ဆွေးနွေးနိုင်ရန် ဖြစ်သည်။ <!-- Villagepumppages intro end -->}}__NEWSECTIONLINK__<!-- --> __TOC__ {{anchor|below_toc}} [[Category:ဝီကီပီးဒီးယား လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]] </noinclude> <!-- မေးခွန်းအသစ်များကို ကျေးဇူးပြု၍ စာမျက်နှာ အောက်ဆုံးတွင် ရေးသားပါ။ မေးခွန်းမေးမြန်းရန် အလွယ်ကူဆုံးနည်းလမ်းမှာ စာမျက်နှာအပေါ်ဖက်နားရှိ "ဆွေးနွေးချက်အသစ်" ကိုနှိပ်နိုင်ပါသည်။ --> == ဘိက္ခုနီအခေါ်အဝေါ် == ဘိက္ခုနီ ပါဠိစကားလုံးကို မြန်မာလိုပြန်လည်ရေးသားရာမှာ "ရဟန်းမိန်းမ" ဆိုတာထက် "ရဟန်းမ" လို့ပဲ လက်ရှိအနေအထားအရသုံးသင့်သည်ဟု အကြံပြုချင်ပါသည်။ ခေတ်ရွှေ့ရှားလာတာနဲ့ စကားတွေက အသံထွက်၊ အဓိပ္ပာယ်တွေလည်း အများကြီးရွေ့လာပါတယ်။ "ရဟန်းမိန်းမ" က မှားသည်ဟုမဆိုသာသော်လည်း မပြတ်သားသောအနက် (ဒွိဟအနက် - ambiguous) ဖြစ်တတ်လို့ အနက်တစ်ခုတည်းထင်ပေါ်မယ့် "ရဟန်းမ" ဆိုတာပိုအဆင်ပြေပါတယ်။ suggestion ပါ။ [[အသုံးပြုသူ:Aungookingofcelestials|Aungookingofcelestials]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Aungookingofcelestials|ဆွေးနွေး]]) ၁၇:၃၁၊ ၇ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၁ (UTC) :[http://dmnl-dictionary.com/words/mm-mm?word=%E1%80%98%E1%80%AD%E1%80%80%E1%80%B9%E1%80%81%E1%80%AF%E1%80%94%E1%80%AE မြန်မာအဘိဓာန်]မှာလဲ "ရဟန်းမ" လို့ပဲ ပြပါတယ်။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၂:၄၈၊ ၂၉ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၁ (UTC) ::ပိဋကတ်မြန်မာပြန်တွေမှာက "ရဟန်းမိန်းမ" လို့ပဲ ဘာသာပြန်ထားတာ တွေ့ပါတယ်။ အခြားဘာသာရေးနဲ့ သက်ဆိုင်တာတွေမှာလည်း "ရဟန်းမိန်းမ" လို့ပဲ သုံးကြပါတယ်။[[အသုံးပြုသူ:ခင်မောင်မောင်လွင်|ခင်မောင်မောင်လွင်]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:ခင်မောင်မောင်လွင်|ဆွေးနွေး]]) ၀၇:၄၂၊ ၂၉ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၁ (UTC) :::ရှေးနန်းတွင်းခေတ်များ၊ ကိုလိုနီခေတ်၊ လွတ်လပ်ရေးရပြီးခေတ် ... စတာတွေမှာ ပညာရှင် စာရေးဆရာ ရဟန်း/လူတွေရဲ့ စာလုံးပေါင်းက အမျိုးမျိုးရှိခဲ့ကြပါတယ်။ ဦးနေဝင်းလက်ထက်မှာ စာလုံးတွေတစ်ညီတည်းဖြစ်အောင် မြန်မာစာအဖွဲ့က (ပြင်ပရဟန်းရှင်လူအကူအညီ) များနဲ့ သတ်မှတ်တာခဲ့တာကို တွေ့ရှိရပါတယ်။ စာစုံအောင်မဖတ်ဖူးသော်လည်း ရဟန်းမိန်းမ / ရဟန်းမ နှစ်မျိုးစလုံးကို အထင်ကရ စာပေတွေမှာ တွေ့ဖူးပါတယ်။ ရဟန်းမိန်းမ က မမှားပါဘူး ပိဋကတ်မြန်မာပြန်ကျမ်းတွေမှာ ပိုသုံးကြပါတယ်။ မင်းကွန်းတိပိဋကဆရာတော်ကိုယ်တိုင် [[မဟာဗုဒ္ဓဝင်]] မှာ နှစ်မျိုးလုံးသုံးစွဲပါတယ်။ဇာချဲ့ရရင် ဂျပန်ကဗုဒ္ဓဘာသာဘုန်းကြီးအချို့ မိန်းမယူကြတော့ ထိုအမျိုးသမီးတွေကို ရဟန်းမိန်းမ လို့လဲသုံးနိုင်ကြတယ် ဟီး ;) ။ ဒါ့ကြောင့် မြန်မာအဘိဓာန်က တစ်မျိုးတည်း ပေးသွားတာလားမသိ။ တစ်ညီတည်း ပိုတိတိကျကျဖြစ်ရင် ကောင်းမယ်ထင်လို့ပါ။ [[အသုံးပြုသူ:Aungookingofcelestials|Aungookingofcelestials]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Aungookingofcelestials|ဆွေးနွေး]]) ၁၀:၄၁၊ ၂၉ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၁ (UTC) တစ်ညီတည်းဖြစ်ရင်တော့ ပိုကောင်းတယ်။ ဘယ်တစ်ခုကို အတည်ယူရမလဲဆိုတာကျတော့ နားလည်တဲ့သူတွေနဲ့ တိုင်ပင်မှ ဖြစ်မယ်နဲ့တူတယ်။[[အသုံးပြုသူ:ခင်မောင်မောင်လွင်|ခင်မောင်မောင်လွင်]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:ခင်မောင်မောင်လွင်|ဆွေးနွေး]]) ၁၁:၂၄၊ ၂၉ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၁ (UTC) == မေးမြန်းခြင်း == "abc abc abc ဖြစ်၏ ။" နဲ့ "abc abc abc ဖြစ်၏။" မှာ ပုဒ်မကို ခွာရေးသလား သို့ ပူးရေးသလား မသိဘူး။ ကျောင်းတုန်းက ခွာပြီးမှ ပုဒ်မ တပ်တာ၊ ခု Bot တစ်ခုက ပူးပြီး တပ်တာဖြစ်လို့ ဘယ်ဟာမှန်လဲ မသိလို့ သိရှိသူများ ဖြေပေးပါရန် :) ။ [[အသုံးပြုသူ:Aungookingofcelestials|Aungookingofcelestials]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Aungookingofcelestials|ဆွေးနွေး]]) ၁၉:၅၂၊ ၂၆ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၁ (UTC) :ခွာရေး/ပူးရေး အနေနဲ့ သတ်မှတ်ချက် မရှိဘူးထင်တာပဲ။ သေချာတော့မသိ။ ပုဒ်မအကြောင်းနည်းနည်းရှာဖတ်ကြည့်တာတော့ အဲလိုမတွေ့မိဘူးဗျ။ ကျနော်တို့ရေးရင်တော့ ပူးရေးတာချည်းပဲ။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၂:၄၅၊ ၂၉ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၁ (UTC) :ပုဒ်ထီး ပုဒ်မ ပုဒ်ကလေး အားလုံး ရှေ့စာလုံးနဲ့ ပူးနေရမှာပါ။ ပြီးရင် စပေ့ တကွက်ခြား နောက်ဝါကျတကြောင်းစ။ အင်္ဂလိပ်မှာ ပုံစံ ကြည့်။ စပေ့ တကွက်ခြားတာက အင်္ဂလိပ် မြန်မာ ကိုရီးယားမှာ တွေ့တယ်။ စပေ့မခြားတာက တရုတ်၊ ဂျပန်မှာ တွေ့တယ်။ ဘာသာစကားအားလုံးမှာ တူညီချက်က ပုဒ်ထီး၊ ပုဒ်မ အားလုံး ရှေ့စာလုံးနဲ့ ပူးနေရမယ် ဆိုတဲ့ အချက်ပဲ ဖြစ်တယ်။ [[User:Bhone.bm|<span style="font-variant:small-caps;color:yellow;font-family:Calibri;">Bhone<span style="color:red"> d(^o^)b¸¸♬·¯·♩¸¸♪·¯·♫¸</span>BM</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Bhone.bm|☎]]»</span>} ၀၅:၄၂၊ ၂၆ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) == IMPORTANT: Admin activity review == Hello. A policy regarding the removal of "advanced rights" (administrator, bureaucrat, interface administrator, etc.) was adopted by [[:m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders|global community consensus]] in 2013. According to this policy, the [[:m:stewards|stewards]] are reviewing administrators' activity on all Wikimedia Foundation wikis with no inactivity policy. To the best of our knowledge, your wiki does not have a formal process for removing "advanced rights" from inactive accounts. This means that the stewards will take care of this according to the [[:m:Admin activity review|admin activity review]]. We have determined that the following users meet the inactivity criteria (no edits and no logged actions for more than 2 years): #Mmthinker (administrator) These users will receive a notification soon, asking them to start a community discussion if they want to retain some or all of their rights. If the users do not respond, then their advanced rights will be removed by the stewards. However, if you as a community would like to create your own activity review process superseding the global one, want to make another decision about these inactive rights holders, or already have a policy that we missed, then please notify the [[:m:Stewards' noticeboard|stewards on Meta-Wiki]] so that we know not to proceed with the rights review on your wiki. Thanks, --[[အသုံးပြုသူ:علاء|علاء]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:علاء|ဆွေးနွေး]]) ၁၈:၂၄၊ ၇ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ (UTC) {{archive top|result= ရွေးချယ်စရာ ၁ - "ကိုယ်ပိုင်အမည် မျိုးရိုးအမည်" (အင်္ဂလိပ်အသုံးအတိုင်း သုံးစွဲရန်) |status=Done}} == Naming convention (Japanese) == ဂျပန်လူမျိုးတွေရဲ့ နာမည်ကို မျိုးရိုးနာမည် အရင်ရေးရလား၊ ကိုယ်ပိုင်နာမည် အရင်ရေးရလားဗျ။ enwiki မှာ [[:en:Taishi Nakagawa]] ဆိုပြီး ကိုယ်ပိုင်နာမည်အရင်ရေးတာတွေ့ရပေမဲ့၊ jawiki မှာကျ [[:jp:中川大志 (俳優)]] (= Nakagawa Taishi) ဆိုပြီး မျိုးရိုးနာမည် အရင်ရေးတာတွေ့ရလို့ပါ။ [[အသုံးပြုသူ:Htanaungg|Htanaungg]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Htanaungg|ဆွေးနွေး]]) ၀၅:၅၅၊ ၂၂ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) :en ကလိုပဲ အသုံးများပါတယ်။ ဥပမာ [[:en:Shinzo Abe]] ကို ရှင်ဇို အာ့ဘဲ့၊ ရှင်ဇိုအာဘေး စသဖြင့် မီဒီယာတွေမှာရေးကြပါတယ်။ Google မှာ အာဘေး ရှင်ဇို လို့ရှာရင်တောင် ရှင်ဇို အာဘေး အတွက်ပဲ အများဆုံး တွေ့ရပါတယ်။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၆:၀၅၊ ၂၂ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) :: {{u|Ninjastrikers}} ဂျပန်မှာ တရုပ်လိုပဲ မျိုးရိုးကို အရင်ရေးတယ်. ဒါပေမဲ့ အင်္ဂလိပ်လိုရေးရင် အင်္ဂလိပ်ထုံးစံအတိုင်း မျိုးရိုးကို နောက်ကရေးတယ်. အင်္ဂလိပ်လို ရှင်ဇိုအာဘေး တွေ့တယ်ဆိုပေမဲ့ ဂျပန်လိုရေးတဲ့အခါ အာဘေးရှင်ဇိုပဲ ရေးရမှာ. ဒီအကြောင်းနဲ့စပ်ပြီး ပြောရရင် မြန်မာတွေက ဂျပန်အကြောင်းကို အင်္ဂလိပ်က ယူယူရေးနေတာ. ဂျပန်ကနေ ယူရေးပြီး မျိုးရိုးနာမည် ရှေ့ကထားတဲ့သူ ပေါ်လာရင် ဘယ်လိုရှင်းမလဲ. [[အသုံးပြုသူ:P0rnytail|P0rnytail]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:P0rnytail|ဆွေးနွေး]]) ၀၄:၀၆၊ ၂၆ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) :::[[WP:COMMONNAME]] အရ ခိုင်လုံတဲ့ ရင်းမြစ်တွေကနေ ရည်ညွှန်းခေါ်ဝေါ်တဲ့ အသုံးများတဲ့အမည်ကိုသာ အသုံးပြုဖို့ ပိုမိုသင့်လျော်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ဒါကြောင့် BBC Burmese, Myanmar Times, Eleven စတဲ့ မီဒီယာကြီးတွေက သုံးတဲ့ပုံစံအတိုင်း ယူထားတာပါ။ ဒါ့အပြင် [[ဝီကီပီးဒီးယား:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်_(ဝေါဟာရ)/မော်ကွန်း_၁#မြန်မာအမည်_နှင့်_လင့်ခ်များ|ဒီနေရာမှာ]]ဆွေးနွေးခဲ့တဲ့ ရလဒ်တွေအရ (အခြားဘာသာစကားအမည်တွေကို ထောက်ပြထည့်သွင်းဆွေးနွေးခဲ့တာမရှိခဲ့ပေမယ့်) အင်္ဂလိပ်အမည်အတိုင်းခေါ်ဝေါ်သုံးစွဲဖို့ သဘောတူခဲ့ကြပါတယ်။ ဂျပန်အမည်တွေကို မြန်မာလိုရေးရာမှာ အင်္ဂလိပ်ပုံစံရေးတာ အများစုဖြစ်နေရတာက စာရေး/စာဖတ်သူအများစုရဲ့ ဘာသာစကားတတ်ကျွမ်းမှုကြောင့်လဲ ဖြစ်မယ်ထင်ပါတယ်။ အများစုက မြန်မာ/အင်္ဂလိပ်ကိုတော့ အခြေခံကျွမ်းကျင်တတ်ကြတာမို့ မြန်မာဘာသာပြန်တဲ့အခါ ဂျပန်ကနေ တိုက်ရိုက်မယူဘဲ အင်္ဂလိပ်ကနေပဲ ယူကြတယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ နောက်ထပ် ထည့်သွင်းစဉ်းစားရမယ့် အခြေအနေတစ်ခုက မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ဂျပန်သံရုံးရဲ့ ဂျပန်အမည် သုံးစွဲမှုပုံစံဖြစ်ပါတယ်။ ဂျပန်သံအမတ် Ichiro Maruyama ကို မြန်မာလို [https://www.mm.emb-japan.go.jp/itprtop_my/index.html မစ္စတာမာရုမာ အိချိရော] လို့ ဖော်ပြသုံးစွဲပါတယ်။ ဒါကြောင့် အမည်ပေးစနစ် (ဂျပန်) ကို :::*ရွေးချယ်စရာ ၁ - "ကိုယ်ပိုင်အမည် မျိုးရိုးအမည်" (အင်္ဂလိပ်အသုံးအတိုင်း) :::* ရွေးချယ်စရာ ၂ - "မျိုးရိုးအမည် ကိုယ်ပိုင်အမည်" (ဂျပန်အသုံးအတိုင်း) :::ဘယ်လိုထားကြမလဲဆိုတာ ဝိုင်းဝန်းဆုံးဖြတ်ကြတာပေါ့။ နောက်ထပ် ထည့်စဉ်းစားပေးရမှာက [[WP:NAMINGCRITERIA]] မှာဖော်ပြထားတဲ့ "'''အရှိအတိုင်းဖြစ်ခြင်း''' – ခေါင်းစဉ်သည် စာဖတ်သူများအနေဖြင့် ရှာဖွေလေ့ရှိသည့် အမည်ဖြစ်ပြီး တည်းဖြတ်သူများအနေဖြင့် ဆောင်းပါးတစ်ခုနှင့် တစ်ခု ချိတ်ဆက်ရာတွင် အသုံးပြုသည့် အမည်လည်း ဖြစ်သည်။ ထိုသို့သော ခေါင်းစဉ်မျိုးသည် မြန်မာဘာသာတွင် ခေါ်ဝေါ်သည့်အမည်အတိုင်း ဖြစ်လေ့ရှိသည်။" ဆိုတဲ့အတိုင်း စာဖတ်သူတွေ ရင်းနှီးပြီးသား၊ ရှာဖွေလေ့ရှိတဲ့ ပုံစံကို ရွေးချယ်သင့်ပါတယ်။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၄:၄၆၊ ၂၆ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) ::::အင်္ဂလိပ်မှာက မျိုးရိုးနာမည်ကို နောက်မှာ ထားလေ့ ရှိတာဆိုတော့ ဂျပန် မျိုးရိုးကို နောက်ပို့ပြီး သူတို့အတွက် မှတ်ရလွယ်အောင် ကမ္ဘာပြုတာပေါ့၊ ပတ်စ်ပို့တွေမှာလည်း တွေ့ပါလိမ့်မယ်။ ဒါမဲ့ လက်မခံလို။ မြန်မာက ဒီစည်းမျဉ်းနဲ့ လွတ်ကျွတ်သင့်တယ်။ တရုတ် ဂျပန် ကိုရီးယား ယဉ်ကျေးမှုအတူတူပါ၊ တရုတ်မှာ မျိုးရိုး အရှေ့ထားရသလို၊ ဂျပန် ကိုရီးယားလည်း ဒီအတိုင်းပဲ။ မြန်မာဘာသာ ခေါ်ဝေါ်သည့်အမည်အတိုင်း ဖြစ်လေ့ ရှိခြင်း ဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်လို့ ရှင်ဇိုအာဘေးလို အသုံးများတာကို ပြန်ညွှန်းထားစေလို။ တသမတ်တည်းအနေနဲ့က အာရှတိုက် တတိုက်လုံးအနေနဲ့ မျိုးရိုး ရှေ့မှာထား အနောက်တိုင်းဆို မျိုးရိုး နောက်မှာထား နားအေးရော။ မျိုးရိုးမရှိတဲ့ နိုင်ငံလည်း အာရှတိုက်မှာ ရှိလိမ့်ဦးမယ်။ [[User:Bhone.bm|<span style="font-variant:small-caps;color:yellow;font-family:Calibri;">Bhone<span style="color:red"> d(^o^)b¸¸♬·¯·♩¸¸♪·¯·♫¸</span>BM</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Bhone.bm|☎]]»</span>} ၀၅:၂၆၊ ၂၆ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) :ဒါနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဟိုးနှစ်တွေလောက်တုန်းက သတင်းစာမှာ ဖတ်ရတာ ဂျပန်ဘက်က တရားဝင်ဌာနတွေကနေ နိုင်ငံခြားကို ပန်ကြားတာ ရှိတယ်။ သူတို့ပုံစံအတိုင်း မျိုးရိုး+အမည် ရေးပေးဖို့။ ဒါပေမယ့် ဘယ်နိုင်ငံခြားသားကမှ မလိုက်နာပါဘူး။ အခုအချိန်အထိ။ နိုင်ငံခြားသားတွေက အခုအချိန်အထိ အမည်+မျိုးရိုး ကို သုံးနေကြတုန်းပဲ။ နှစ်ပေါင်းများစွာ တွင်ကျယ်လာခဲ့တဲ့ အသုံးတစ်ခုကို နိုင်ငံတစ်ခုက တရားဝင်စာထုတ်တောင်းဆိုတာတောင် ဘယ်သူမှ ပြန်မပြင်ပေးကြပါဘူး။ အသားကျပြီးသား အရာတစ်ခုကို ပြောင်းလဲပစ်ဖို့ဆိုတာ မလွယ်ပါဘူး။[[အသုံးပြုသူ:ခင်မောင်မောင်လွင်|ခင်မောင်မောင်လွင်]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:ခင်မောင်မောင်လွင်|ဆွေးနွေး]]) ၁၃:၀၇၊ ၂၇ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) ===Vote=== Pls discuss above and vote here. [[အသုံးပြုသူ:Htanaungg|Htanaungg]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Htanaungg|ဆွေးနွေး]]) ၀၆:၀၄၊ ၂၂ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) :{{u|Aungookingofcelestials}}, {{u|ခင်မောင်မောင်လွင်}}, your votes are welcome.<!-- per WP:APPNOTE: {{u|Augookingofcelestials}} သည် ​ယခင်ကလဲ ဝင်ရောက်ဆွေးနွေးသောကြောင့်၊ {{u|ခင်မောင်မောင်လွင်}}သည် ဂျပန်နှင့် ပတ်သက်သည့် ​ဆောင်းပါးများ ဖန်တီးဖူးသောကြောင့်။ --> ~ [[အသုံးပြုသူ:Htanaungg|ထနောင်း]] ([[User talk:Htanaungg|🔔]] • [[Special:Contributions/Htanaungg|📝]]) ၀၇:၃၀၊ ၂၇ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) :: vote ​ပေးမဲ့သူများ ကျန်ပါသေးလားဗျ။ ထပ် ping ရရင် [[:en:WP:CANVASSING|canvassing]] ဖြစ်မှာစိုးလို့။ ~ [[အသုံးပြုသူ:Htanaungg|ထနောင်း]] ([[User talk:Htanaungg|🔔]] • [[Special:Contributions/Htanaungg|📝]]) ၀၇:၃၅၊ ၂၈ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) ::: I've all noted with thanks. The result was to use '''Option 1'''. ~ [[အသုံးပြုသူ:Htanaungg|ထနောင်း]] ([[User talk:Htanaungg|🔔]] • [[Special:Contributions/Htanaungg|📝]]) ၀၇:၅၇၊ ၅ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) : '''ရွေးချယ်စရာ ၂''' - "မျိုးရိုးအမည် ကိုယ်ပိုင်အမည်" (ဂျပန်အသုံးအတိုင်း) [[User:Bhone.bm|<span style="font-variant:small-caps;color:yellow;font-family:Calibri;">Bhone<span style="color:red"> d(^o^)b¸¸♬·¯·♩¸¸♪·¯·♫¸</span>BM</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Bhone.bm|☎]]»</span>} ၀၆:၁၄၊ ၂၆ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) : '''ရွေးချယ်စရာ ၂''' - "မျိုးရိုးအမည် ကိုယ်ပိုင်အမည်" (ဂျပန်အသုံးအတိုင်း) ~ [[အသုံးပြုသူ:Htanaungg|ထနောင်း]] ([[User talk:Htanaungg|🔔]] • [[Special:Contributions/Htanaungg|📝]]) ၀၆:၅၆၊ ၂၆ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) :'''ရွေးချယ်စရာ ၁''' - "ကိုယ်ပိုင်အမည် မျိုးရိုးအမည်" (အင်္ဂလိပ်အသုံးအတိုင်း)[[အသုံးပြုသူ:ခင်မောင်မောင်လွင်|ခင်မောင်မောင်လွင်]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:ခင်မောင်မောင်လွင်|ဆွေးနွေး]]) ၁၃:၀၇၊ ၂၇ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) :'''ရွေးချယ်စရာ ၁''' - "ကိုယ်ပိုင်အမည် မျိုးရိုးအမည်" (အင်္ဂလိပ်အသုံးအတိုင်း) မီဒီယာတွေကလဲ ဒီအတိုင်းသုံးနေတော့ မျိုးရိုးရှေ့ထားတာ ဒီမှာပဲသုံးရင် ကြောင်မယ်ထင် [[အသုံးပြုသူ:P0rnytail|P0rnytail]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:P0rnytail|ဆွေးနွေး]]) ၁၄:၂၀၊ ၂၇ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) :'''ရွေးချယ်စရာ ၁''' - "ကိုယ်ပိုင်အမည် မျိုးရိုးအမည်" (အင်္ဂလိပ်အသုံးအတိုင်း) [[အသုံးပြုသူ:Aungookingofcelestials|Aungookingofcelestials]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Aungookingofcelestials|ဆွေးနွေး]]) ၁၅:၄၈၊ ၂၇ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) :'''ရွေးချယ်စရာ ၁''' - "ကိုယ်ပိုင်အမည် မျိုးရိုးအမည်" (အင်္ဂလိပ်အသုံးအတိုင်း) [[အသုံးပြုသူ:Dr Lotus Black|Dr Lotus Black]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Dr Lotus Black|ဆွေးနွေး]]) ၀၈:၄၉၊ ၂၈ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) {{Archive bottom}} == File Upload Wizard/Article Wizard == အသုံးပြုသူတွေ၊ လူသစ်တွေ အဆင်ပြေအောင် File upload wizard နဲ့ article wizard တွေ လုပ်ဖို့ပြင်နေတာရှိပါတယ်။ လောလောဆယ် FUW ကို [[ဝီကီပီးဒီးယား:File Upload Wizard/sandbox]] မှာ ပြင်ဆင်ထားပါတယ်။ ပြဿနာက wizard စာလုံးကို မြန်မာလိုဆီလျော်အောင် ပြန်ဖို့ခက်နေတာပါ။ အရင်တုန်းက ရေးခဲ့တဲ့သူတွေကတော့ AW ကို "အလိုအလျောက် ဆောင်းပါးဖန်တီးသည့် ဝိဇတ်" ဆိုပြီး သုံးခဲ့တာတော့ရှိတယ်။ သူနဲ့လိုက်ဖက်အောင် FUW ကျ "ဖိုင်တင်သည့် ဝိဇတ်" လို့သုံးရင်ရပေမယ့် မသိတဲ့သူကျ ဝိဇတ်ဆိုတာ ဘာကြီးလဲ ဆိုပြီး ဖြစ်နေနိုင်တယ်။ အဲဒီအတွက် FUW နဲ့ AW အတွက် ဆီလျော်မယ့် အသုံးအနှုန်းလေး စဉ်းစားမိတာရှိရင် အကြံပြုပေးကြပါဦး။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၂:၃၄၊ ၂၆ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) : iAbidan မှာ wizard ကို ဝိဇ္ဇာ လို့ ​ပြ​ောထားတာ တွေ့တယ်ဗျ။ ~ [[အသုံးပြုသူ:Htanaungg|ထနောင်း]] ([[User talk:Htanaungg|🔔]] • [[Special:Contributions/Htanaungg|📝]]) ၀၃:၀၉၊ ၂၆ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) ::ဆောင်းပါးဝိဇ္ဇာ/ ဖိုင်တင်ဝိဇ္ဇာ။ {{smiley|7}} [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၅:၁၃၊ ၂၆ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) :အပ်ချလောင်း လို့ ပြန်ပါ [[User:Bhone.bm|<span style="font-variant:small-caps;color:yellow;font-family:Calibri;">Bhone<span style="color:red"> d(^o^)b¸¸♬·¯·♩¸¸♪·¯·♫¸</span>BM</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Bhone.bm|☎]]»</span>} ၀၅:၂၉၊ ၂၆ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) ::အင်္ဂလိပ် ဝိဇာတ်ကို မစဉ်းစားဘဲ သူ့ရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်ကိုပဲ စဉ်းစားမယ်ဆိုရင် လမ်းညွှန် လိုအပ်ချက် ကိရိယာ အကူအညီ အဲထဲက တခုခု အဓိပ္ပာယ်ပါပဲ။ တလက်စတည်း အကြံပြုချင်တာက ကဏ္ဍ အစုမှာ ၁ ကဏ္ဍ ၅ စာမျက်နှာ အဲလို မဟုတ်ဘဲ အတိုကောက် ၁ ဍ, ၅ နှာ လို့ သုံးစေချင်ပါတယ်။ [[User:Bhone.bm|<span style="font-variant:small-caps;color:yellow;font-family:Calibri;">Bhone<span style="color:red"> d(^o^)b¸¸♬·¯·♩¸¸♪·¯·♫¸</span>BM</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Bhone.bm|☎]]»</span>} ၀၅:၄၈၊ ၂၆ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) : iAbidan ကို ခိုင်လုံတဲ့ရင်းမြစ်လို့ မထင်. Wizard ရဲ့ မူလအလုပ်လုပ်ပုံက ဟယ်ရီပေါ်တာကလို မှော်နှင်တံနဲ့ လုပ်တာဖြစ်လို့ မှော်ဆရာပဲ ဖြစ်ရမှာ. ကွန်ပျူတာဘက်မှာ သုံးတာက သုံးတဲ့သူဟာ နောက်ခံကိစ္စတွေ သိစရာမလိုပဲ အရေးကြီးတာတွေပဲ GUI က ထဲ့ပေးရုံနဲ့ အဆင်သင့် (အပေါ်ကပြောသလို "အပ်ချလောင်း") ရသွားတာဖြစ်လို့ မှော်ဆရာ ဖြစ်သင့်တယ်. [[အသုံးပြုသူ:P0rnytail|P0rnytail]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:P0rnytail|ဆွေးနွေး]]) ၀၆:၁၆၊ ၂၆ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) :: '''Wizard''' (noun) 1. (in stories) a man with magic powers; 2. a person who is especially good at something; 3. ''(computing)'' a program that makes it easy to use another program or perform a task by giving you a series of simple choices (OALD 10th edition) ~ [[အသုံးပြုသူ:Htanaungg|ထနောင်း]] ([[User talk:Htanaungg|🔔]] • [[Special:Contributions/Htanaungg|📝]]) ၀၇:၀၄၊ ၂၆ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) ::: '''Wizard''' - A help feature of a software package that automates complex tasks by asking the user a series of easy-to-answer questions. So goes the definition of Oxford English Dictionary. As suggested by bro Bhone.bm, I would like to combine two of his proposed phrases ကိရိယာ + အကူအညီ to become '''ကူညီကိရိယာ''', or ကိရိယာ + လမ်းညွှန် to become '''လမ်းညွှန်ကိရိယာ'''. And '''လမ်းညွှန်မှော်ဆရာ''' (literally) might be a lovable phrase, as expressed by bro P0rnytail. '''အလိုအလျောက်ကိရိယာ''' would be a possible term, although I am not too sure about the function of wizard here; poor me. just suggestion! [[အသုံးပြုသူ:Aungookingofcelestials|Aungookingofcelestials]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Aungookingofcelestials|ဆွေးနွေး]]) ၁၃:၄၄၊ ၂၆ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) ::::'''ဆောင်းပါးလမ်းညွှန်မှော်ဆရာ''' နဲ့ '''ဖိုင်တင်လမ်းညွှန်မှော်ဆရာ''' လို့သုံးမယ်ဆိုရင် အဆင်ပြေမယ်ထင်တယ်။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၅:၃၈၊ ၂၇ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) :::::အင်္ဂလိပ်ကနေ မြန်မာ ဖလှယ် တော်တော်ကို ရှည်ထွက်လာသလားလို့ပါ။ ဆောင်းပါးလမ်းညွှန်။ ဖိုင်တင်လမ်းညွှန်၊ ဆောင်းပါးမှော်ဆရာ၊ ဖိုင်တင်မှော်ဆရာ ဆိုပြီး ကျစ်ကျစ်ပဲ သုံးကြပါလား။ ဝေါဟာရကို အသစ်တီထွင် သုံးစွဲ ပေးရမှာပါ။ ဒါမှ ဝေါဟာရ တိုးပွားလာမှာ။ အဲဒါ ဝေါဟာရတွေကို ဖွင့်ဆို ရှင်းပြနေဖို့ မဟုတ်ပါ။ ဒါတွေက သုံးစွဲသူတွေက နားလည်အောင် ကွကို လေ့လာရမှာပါ။ သက်ဆိုင်ရာ ဝိဇတ်ထဲ ဝင်လိုက်ရင် သူ့ကို တခါ အဓိပ္ပာယ် ဖွင့်ဆို ရှင်းပြကြဦးမှာပဲမလား။ နောက်ဆုံး ဝိဇတ်ပဲ သုံးကြပါလား။ အထဲမှာ ပြန်ရှင်းပြရင် ရတာပဲ။ ဝေါဟာရ ကြွယ်တာပေါ့။ [[User:Bhone.bm|<span style="font-variant:small-caps;color:yellow;font-family:Calibri;">Bhone<span style="color:red"> d(^o^)b¸¸♬·¯·♩¸¸♪·¯·♫¸</span>BM</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Bhone.bm|☎]]»</span>} ၀၇:၀၆၊ ၂၇ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) :'''ဆောင်းပါးလမ်းညွှန်ကိရိယာ'''၊ '''ဖိုင်တင်လမ်းညွှန်ကိရိယာ'''၊ '''ဆောင်းပါးလမ်းညွှန်အကူအညီ'''၊ '''ဖိုင်တင်လမ်းညွှန်အကူအညီ'''။ ကိုယ်ပိုင်ခံစားချက်ကို ပြောရရင် မှော်ဆရာတွေ၊ ဝိဇ္ဇာတွေကို သဘောမကျပါဘူး။[[အသုံးပြုသူ:ခင်မောင်မောင်လွင်|ခင်မောင်မောင်လွင်]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:ခင်မောင်မောင်လွင်|ဆွေးနွေး]]) ၁၃:၁၂၊ ၂၇ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) ::အဓိပ္ပာယ်လဲမလွဲအောင်ဆိုရင် '''ဆောင်းပါးကူညီကိရိယာ''' နဲ့ '''ဖိုင်တင်ကူညီကိရိယာ''' လို့ သုံးတာပဲ ပိုကောင်းမယ်ထင်။ လမ်းညွှန်တာတော့ပါပေမယ့် ဒီနေရာမှာကျ လမ်းညွှန်တာတင်မက ကိရိယာကိုယ်တိုင်ဝင်လုပ်ပေးတဲ့ ပုံစံမျိုးဖြစ်မှာပါ။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၆:၁၉၊ ၂၈ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) == "မြောက်"များ မြောက်မြားနေခြင်း == မဟာရာဇဝင်ကြီးက စကားလုံးတွေတွေ့လို့ သတိရပြီး ပြောတာပါ. မင်းခေါင်နောက်ကလူကို ဒုတိယမင်းခေါင် ခေါ်ပါတယ်. အလားတူပဲ သီပေါမင်းကို မန္တလေးရတနာပုံ ဒုတိယ မြို့တည်နန်းတည်မင်း ခေါ်ပါတယ်. အဲဒီ့ ပထမ ဒုတိယ တတိယဆိုတာတွေဟာ နောက်မှာ "မြောက်" တို့ "ကြိမ်မြောက်" တို့ "အကြိမ်မြောက်" တို့ ထဲ့စရာမလိုကြောင်း သိထားပါတယ်. သို့ပေမဲ့ ဝီကီမှာ အင်္ဂလိပ်နာမည်အများစုကို ပဉ္စမမြောက်ဂျော့ဘုရင်၊ တတိယမြောက် ကုလအထွေထွေအတွင်းရေးမှူးချုပ်၊ ဆဋ္ဌမအကြိမ်မြောက် ... အစည်းအဝေး ဆိုတာတွေ တွေ့ရပါတယ်. ဒါမျိုးတွေ bot နဲ့ပြင်ရင် အဆင်ပြေနိုင်ပါတယ်. ဒါမှမဟုတ် ဒီလိုပဲ "မြောက်" "ကြိမ်မြောက်" တွေ ဆက်သုံးမှာလား သိချင်တယ်. ဒီမှာက ထစ်ခနဲရှိ မြန်မာစာအဖွဲ့ မြန်မာစာအဖွဲ့ ညွှန်းတော့ ဒီတခုရော မြန်မာစာအဖွဲ့သဘောအတိုင်း လုပ်မလား သိချင်တာ :3 [[အသုံးပြုသူ:P0rnytail|P0rnytail]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:P0rnytail|ဆွေးနွေး]]) ၁၂:၃၁၊ ၂၉ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) :'''မြောက်''' က အစဉ်ပြပစ္စည်း အနေနဲ့ အပို ထည့်သုံးကြတယ်ထင်တယ်။ အပြင်က ဟိုနေရာ ဒီနေရာတွေမှာလည်း မြင်နေကျပဲ၊၊ မြန်မာစွယ်စုံကျမ်းမှာ ဒုတိယဂျော့ တတိယဂျော့ လို့ပဲရေးကြပါတယ်။ တစ်မူတည်းရှေ့နောက် ကိုက်ညီရင်တော့ကောင်းမှာပါ။ [[အသုံးပြုသူ:Aungookingofcelestials|Aungookingofcelestials]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Aungookingofcelestials|ဆွေးနွေး]]) ၁၄:၄၆၊ ၂၉ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) ::ဘွဲ့၊ နာမည်တွေမှာ မြောက်/ကြိမ်မြောက်မပါဘဲ ရေးတာကောင်းမယ်ထင်ပါတယ်။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၁၈:၁၉၊ ၂၉ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) :::မြောက်တွေမပါတာက ပိုကောင်းပါတယ်။ {{smiley|1}}[[User:NayiMuu|<span style="background:#74DF00"><span style="color:#FFFFFF">'''Nayi'''</span></span><span style="color:#86B404">'''Muu^®'''</span>]]^{[[User talk:NayiMuu|<span style="color:#86B404"> talk</span>]]} ၀၀:၀၂၊ ၃၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC) == ဘာသာစကား == ဘာသာစကားဆိုတာ လူဖန်တီးထားတဲ့ အမှောင်ခေတ်မတိုင်မီ ဟိုးရှေ့အစောပိုင်းကတည်းက ကမ္ဘာမြေပေါ်မှာ ပေါ်ပေါက်ခဲ့ပြီး ဖြစ်ပါတယ်၊ ယနေ့ ကမ္ဘာမြေပေါ်မှာ ရှိရှိသမျှ ဘာသာစကားနဲ့ ဖော်ပြထားတဲ့ ယဉ်ကျေးမှု၊ သမိုင်းကြောင်းတွေအားလုံးဟာ ဘာသာစကားတခုအရ ယနေ့လူသားတွေ နားလည်ထားသိရှိမှု၊ ဘာသာစကားအရမဟုတ်ပဲ ယနေ့လူသားတွေ အလွယ်တကူ မသိနိုင်တဲ့ ပြင်ပလောက တကယ့်အမှန်တရား ဖြစ်ရပ်တွေအားလုံးကို အခု ဒီနေရာကနေ စတင်ဆွေးနွေးတင်ဆက်ပေးသွားမှာဖြစ်ပါတယ်။ #MyanmarStonerClub : ဝမ်းနဲစရာဘဲ. ဒီမှာ ဆွေးနွေးလို့ မရဘာ :3 [[အသုံးပြုသူ:P0rnytail|P0rnytail]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:P0rnytail|ဆွေးနွေး]]) ၁၁:၅၀၊ ၉ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) == Korean family names == ကိုရီးယားမျိုးရိုးအမည်တွေမှာ [[:en:Kim (Korean surname)|Kim]], [[:en:Kang (Korean surname)|Kang]], [[:en:Park (Korean surname)|Park]], [[:en:Choi (Korean surname)|Choi]], [[:en:Song (Korean surname)|Song]], [[:en:Jung (Korean surname)|Jung]] က အနီးစပ်ဆုံး အသံထွက်ဆိုရင် ဂင်၊ ဂန်၊ ဘတ်၊ ချွဲ၊ ဆုန်း၊ ​ဂျောင် ဖြစ်ရမှာကို အတော်လေး မှားနေတာ တွေ့ရပါတယ်။ (အထူးသဖြင့် Kim နဲ့ Park မှာ ကင်၊ ပတ် ဖြစ်နေ။) အဲဟာတွေ တွေ့မိသလောက် လိုက်ပြင်မယ်လို့ စိတ်ကူးမိလို့ပါ။ ~ [[အသုံးပြုသူ:Htanaungg|ထနောင်း]] ([[User talk:Htanaungg|🔔]] • [[Special:Contributions/Htanaungg|📝]]) ၀၇:၂၀၊ ၁၂ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) :အဲဒါဆို ယူတာမှားနေပြီ. Baek ကို Park. Yee ကို Lee. Gim ကို Kim ရေးတာ ကိုရီးယားတွေကိုယ်တိုင် ရေးတာ. IG မှာ ကြည့်ရင် သိနိုင်တယ်. [[အသုံးပြုသူ:P0rnytail|P0rnytail]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:P0rnytail|ဆွေးနွေး]]) ၁၂:၂၄၊ ၁၂ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) :: အဲဒါဟုတ်တယ်လေ၊ Romanization system ကို မှားပါတယ်လို့ ​ပြောမိလို့လား။ ~ [[အသုံးပြုသူ:Htanaungg|ထနောင်း]] ([[User talk:Htanaungg|🔔]] • [[Special:Contributions/Htanaungg|📝]]) ၁၃:၃၂၊ ၁၂ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) :::လိုက်ပြင်မယ်ဆိုလို့ ပြောတာ. အသုံးများတာ ယူရမယ်ဆိုတဲ့ ဥပဒေသ ရှိတယ်မှတ်လား [[အသုံးပြုသူ:P0rnytail|P0rnytail]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:P0rnytail|ဆွေးနွေး]]) ၁၄:၂၇၊ ၁၂ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) :Kim, Kang ရဲ့ အနီးစပ်ဆုံး အသံထွက်က ဂင်၊ ဂန် မဟုတ်ဘူး။ ကင်၊ သို့ ခင်၊ ကန် သို့ ခန် ဖြစ်တယ်။ အဲဒါကလည်း အစသံ မို့ ဖြစ်တယ်။ ဒုသံက စပြီး ဂသံ ပြောင်းထွက်ရတာ ဖြစ်တယ်။ 김 ဆိုတဲ့ အက္ခရာကပဲ မပြောင်းဘဲ နေတာ ဖြစ်တယ်။ [[User:Bhone.bm|<span style="font-variant:small-caps;color:yellow;font-family:Calibri;">Bhone<span style="color:red"> d(^o^)b¸¸♬·¯·♩¸¸♪·¯·♫¸</span>BM</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Bhone.bm|☎]]»</span>} ၁၄:၂၇၊ ၁၂ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) ::: ဘာမှဆက်ပြောစရာမရှိလောက်အောင် ဆွံ့အ။ ~ [[အသုံးပြုသူ:Htanaungg|ထနောင်း]] ([[User talk:Htanaungg|🔔]] • [[Special:Contributions/Htanaungg|📝]]) ၀၂:၂၆၊ ၁၃ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) ::အနီးဆုံးအသံထွက်ကို ယူရေးတဲ့အခါ "ဆောင်းဟေကို" ကို "ဆုန်းဟဲဂယို" လို့ဖြစ်သွားတယ်။ ဒါပေမယ့် အဲဒီလို အသံထွက်အတိအကျနဲ့ လာရှာဖို့ဆိုတာ အတော်လေးရှားမှပါ။ မြန်မာ့လျှာ မြန်မာ့အာနဲ့ ရင်းနှီးပြီးသားနာမည် ဆောင်းဟေကို ကိုပဲ ရှာကြဖို့ များပါတယ်။ (Google search result နှစ်ခုကို နှိုင်းယှဉ်ကြည့်နိုင်ပါတယ်) ဒါကြောင့် ရင်းနှီးနေပြီးသား မှတ်မိလွယ်တဲ့နာမည်ကို ခေါင်းစဉ်အနေနဲ့မဟုတ်တောင် ပြန်ညွှန်းအနေနဲ့ ထားသင့်ပါတယ်။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၁၅:၀၈၊ ၁၂ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) ::: That makes sense. ~ [[အသုံးပြုသူ:Htanaungg|ထနောင်း]] ([[User talk:Htanaungg|🔔]] • [[Special:Contributions/Htanaungg|📝]]) ၀၂:၂၆၊ ၁၃ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) == Federation နှင့် Unity တို့ကို မြန်မာဘာသာပြန်ဆိုဖို့ အဓိပ္ပာယ်သတ်မှတ်ချက် ဝိရောဓိဖြစ်နေခြင်း == '''ကျန်ုပ်သည် မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားကို စတင်အသုံးပြုသည်မှာ မကြာသေးပါ ၊ သူငယ်နှပ်စားအဆင့်ဟုလည်း သတ်မှတ်နိုင်ပါသည်။ https://en.wikipedia.org/wiki/Politics#State အကြောင်းကို https://my.wikipedia.org/wiki/နိုင်ငံရေး တွင် ဘာသာပြန်ဆိုနေသူလည်း ဖြစ်ပါသည် ။ အောက်ပါ အခြင်းအရာသည် ကျန်ုပ်၏ ဘာသာပြန်ဆိုမှုအား အခက်အခဲဖြစ်ပေါ်စေနေသော အကြောင်းအရာဖြစ်ပါသည်။''' ''Federation'' ဆိုသည်မှာ သီးခြားသော ဒေသအုပ်ချုပ်သူများက ဗဟိုအစိုးရအောက်ကနေ တစိတ်တပိုင်းအားဖြင့် အုပ်ချုပ်ခွင့် ရှိနေခြင်းလို့ https://en.wikipedia.org/wiki/Federation Federation အကြောင်းတွင် အင်္ဂလိပ်စာဖြင့် ဖွင့်ဆိုထားပြီး ''Unity'' ဆိုသည်မှာ အစိုးရပုံစံတစ်ခုတည်းရှိသော ဗဟိုအစိုးရက ဌာနခွဲများထားပြီး အုပ်ချုပ်ခြင်းဟု https://en.wikipedia.org/wiki/Unitary_state အကြောင်းတွင် အင်္ဂလိပ်စာဖြင့် ဖွင့်ဆိုထားပါသည်။ သို့သော် https://en.wikipedia.org/wiki/Unitary_state အကြောင်း၏ မြန်မာစာကဏ္ဍတွင် https://my.wikipedia.org/wiki/ပြည်ထောင်စုစနစ် ဟု အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုထားပါသည်။ ကျန်ုပ်၏ အကြောင်းအရာသိမြင်မှုနှင့် နှိုင်းယှဥ်ပါက ဒေသအစိုးရသည် ဗဟိုအစိုးရနှင့်အတူ ပေါင်းစည်းအုပ်ချုပ်ခွင့်ရခြင်းကို ပြည်ထောင်စုဟု သတ်မှတ်သိမြင်ခြင်းသည် ဆီလျော်ပြီး တစ်ခုတည်းသော အစိုးရရှိသည့် ဗဟိုအစိုးရအောက်မှ ဌာနများခွဲ၍ အုပ်ချုပ်ခြင်းကို တစ်ပြည်ထောင်စနစ်ဟု သတ်မှတ်သိမြင်ရခြင်းသည် ဆီလျော်သည်ဟု တွေးထင်မိသည် ။ ထို့ကြောင့် မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ မိတ်ဆွေမောင်နှမတို့အား ''Federation'' နှင့် ''Unity'' ကို ဘာသာပြန်ဆိုရာတွင် မည်သည့်စကားလုံးသည် အများအမြင်တွင် ကျိုးကြောင်းဆီလျော်သည်ဟု ထင်မြင်သလဲကို ဆွေး‌နွေးဝေဖန်ဖို့ ဖိတ်ခေါ်ကာ https://en.wikipedia.org/wiki/Unitary_state အား https://my.wikipedia.org/wiki/ပြည်ထောင်စုစနစ် ဟု ပြန်ဆိုရေးသားထားခြင်းသည် အဓိပ္ပါယ်သတ်မှတ်ချက်အရ ဆီလျော်သည်ဟုတ်မဟုတ် ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာပေးဖို့လည်း မေတ္တာရပ်ခံပါသည် ။ ထိုမှသာ ကျန်ုပ်၏ ဘာသာပြန်ဆိုခြင်းတွင် ဒွိဟဖြစ်နေသော အခက်အခဲကို ပြေလည်စေနိုင်၍ ဖြစ်ပါသည် ။ ??? [[User:SDG Hidgeright|SDG Hidgeright]] :Pinging {{Ping| ‎Albert Poliakoff}}, {{Ping|Pho Sai}}, {{Ping|Aungookingofcelestials}}, {{Ping| Dr Lotus Black}}, any ideas? [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၃:၁၇၊ ၉ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) :မြန်မာဘာသာစကားမှာ "ပြည်ထောင်စု" စကားလုံးမဟုတ်တဲ့ "ပြည်ထောင်စု" ကဲ့သို့ အဓိပ္ပါယ်ပေါ်စေသော အလားသဏ္ဍာန်တူ တခြားအသုံးအနှုန်းဝေါဟာရ ရှိသေးလားမသိဘူး။ ဒီစကားလုံးမျိုးတွေကြတော့ Coinage လုပ်လို့မကောင်းဘူးလေ။ ရုံးသုံး၊ သံတမန်သုံးဝေါဟာရတွေ နည်းနည်းလေ့လာကြည့်ပြီးမှ ဆွေးနွေးကြရင် ပိုကောင်းမယ်လို့ ထင်ပါတယ် ခင်ဗျာ။ @[[အသုံးပြုသူ:SDG Hidgeright|SDG Hidgeright]], @[[အသုံးပြုသူ:Ninjastrikers|Ninjastrikers]], @[[အသုံးပြုသူ:Dr Lotus Black|Dr Lotus Black]], @[[အသုံးပြုသူ:Aungookingofcelestials|Aungookingofcelestials]]။ [[အသုံးပြုသူ:Pho Sai|Pho Sai]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Pho Sai|ဆွေးနွေး]]) ၀၃:၅၅၊ ၉ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) : [[User:Ninjastrikers]] မြန်မာဘာသာစကားသည် ရှုပ်ထွေးမှုများရှိနိုင်သည်ကို နားလည်ပါသည်။ အကျွန်ုပ်အနေဖြင့် နိုင်ငံရေးနယ်ပယ်၌ သေသေချာချာ လေ့လာသင်ယူမှု (formal education) မရှိသည်ကို ဦးစွာပြောကြားအပ်ပါသည်။ သို့သော် အကျွန်ုပ်၏ အမြင်ကို အတတ်နိုင်ဆုံး သိမြင်အောင်ဖော်ပြသွားမည်။ : https://en.wikipedia.org/wiki/Federation တွင် ဖက်ဒရယ်စနစ်ထက် ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို ကျင့်သုံးသောနိုင်ငံများနှင့် ထိုနိုင်ငံများတွင် ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို မည်သို့ကျင့်သုံးပုံကို ဖော်ပြထားသည်ကို သိရှိရပါသည်။ https://en.wikipedia.org/wiki/Federalism တွင် ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို အကျယ်ချဲ့ရှင်းပြထားသည်ကို တွေ့ရပါသည်။ https://my.wikipedia.org/wiki/ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုစနစ် သည် Federalism ဆောင်းပါး၏ ဘာသာပြန်လည်းဖြစ်သည်။ သို့ဖြစ်၍ https://en.wikipedia.org/wiki/Federation အတွက် ဘာသာပြန်ဆောင်းပါးအမည်ကို '''ဖက်ဒရေးရှင်း''' သို့မဟုတ် '''ဖက်ဒရယ်နိုင်ငံ''' ဟုခေါ်ဆိုအပ်ပါသည်။ : https://en.wikipedia.org/wiki/Unitary_state တွင်မူ "ပြည်ထောင်စုစနစ်" ၏ အဓိပ္ပာယ်သတ်မှတ်ချက်မှာ တိုတောင်းသဖြင့် ပြည်ထောင်စနစ်ကျင့်သုံးသောနိုင်ငံများကိုပါ ဖော်ပြထားသည်ကို တွေ့ရသည်။ သို့ဖြစ်၍ ဘာသာပြန်ဆောင်းပါးဖြစ်သော https://my.wikipedia.org/wiki/ပြည်ထောင်စုစနစ် ကို '''ပြည်ထောင်စုနိုင်ငံ''' ဟူ၍ အမည်ပြောင်းအပ်ပါသည်။ : '''''နောက်ဆက်တွဲ: ပြည်ထောင်စု–ဖက်ဒရယ် စနစ်များပြရာဇယား''''' : [[File:The pathway of regional integration or separation.svg]] : ဤဇယားကိုအခြေခံ၍ အကျွန်ုပ်သည် ယေဘုယျအ‌ခြေအနေရပ်များကို ဖော်ပြသွားပါမည်။ : * One large unitary state – တစ်နိုင်ငံ၊ တစ်ပြည်ထောင် : * Decentralisation – အစိုးရအတွင်း ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု လျှော့ချပေးခြင်း : * Devolution – အုပ်ချုပ်ရေးဒေသများအား အာဏာအနည်းငယ်ခွဲဝေမှု : * Federal state – ပြည်နယ်အစိုးရများ ရှိသော်လည်း ဗဟိုအစိုးရမှသာ ချုပ်ကိုင်ထားခြင်း : * Federal Union of States – ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုနိုင်ငံ၊ ပြည်နယ်အစိုးရနှင့် ဗဟိုအစိုးရအကြား တူညီသောအာဏာများရှိခြင်း : * Confederation – ဖက်ဒရယ်စနစ်နှင့်ဆင်တူသော်လည်း ဗဟိုအစိုးရ၏အာဏာမှာ ပို၍နည်းခြင်း : * Many small separate states – တစ်သီးတစ်ခြားနိုင်ငံငယ်များ : အားလုံးနားလည်ပါမည်ဟုယုံကြည်ပါသည်။[[User:Albert Poliakoff|<span style="color: deepskyblue">Albert Poliakoff</span>]] ([[User talk:Albert Poliakoff|<span style="color: slategray">မက်ဆေ့ခ်ျ</span>]]) ၀၄:၂၉၊ ၉ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) ::မိမိအနေဖြင့် နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ ဝေါဟာရအဓိပ္ပာယ် အသုံးအနှုန်းများကို အကျွမ်းတဝင် နားလည်မှု မရှိသော်လည်း @[[အသုံးပြုသူ:Albert Poliakoff|Albert Poliakoff]] ၏ ဆွေးနွေးချက်သည် ယေဘုယျအားဖြင့် အကျိုးအကြောင်းဆက်စပ်ခြုံငုံမိသည်ဟု မှတ်ယူပါသည်။ ထို့ကြောင့် တည်းဖြတ်သူ @[[အသုံးပြုသူ:SDG Hidgeright|SDG Hidgeright]] အား ဒွိဟဖြစ်စေသည့် [[ပြည်ထောင်စုစနစ်]] ဆောင်းပါးအား အများသဘောဖြင့် '''ပြည်ထောင်စုနိုင်ငံ''' ဟူ၍ ပြောင်းလဲရန် ယေဘုယျအားဖြင့် သဘောတူလက်ခံပါသည်။ [[အသုံးပြုသူ:Dr Lotus Black|Dr Lotus Black]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Dr Lotus Black|ဆွေးနွေး]]) ၀၉:၂၃၊ ၉ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) ::မိမိလည်း အကြမ်းဖျင်း သဘောထားချင်းတိုက်ဆိုင်ပါတယ် ခင်ဗျာ။ ဆောင်းပါးအနေဖြင့် ဆိုရင်တော့ "'''ပြည်ထောင်စု နိုင်ငံတော်'''" လို့ သုံးတာ ပိုပြီး စာပေဟန် ဆန်စေမယ်လို့ ထင်မြင်မိပါတယ် ခင်ဗျာ။ အများသဘောထားကို ပိုအလေးထားပါတယ် ခင်ဗျာ။ ''လေးစားစွာဖြင့်'' ။ [[အသုံးပြုသူ:Pho Sai|Pho Sai]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Pho Sai|ဆွေးနွေး]]) ၁၀:၃၆၊ ၉ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) ::[[အသုံးပြုသူ:Pho Sai|Pho Sai]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Pho Sai|ဆွေးနွေး]]) ၁၀:၃၆၊ ၉ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) :::အသုံးပြုသူ@[[အသုံးပြုသူ:Pho Sai|Pho Sai]]@[[အသုံးပြုသူ:Albert Poliakoff|Albert Poliakoff]]တို့ခင်ဗျာ :::Unit‌ary State ဆိုသည်ကို ကျနော်ဒွိဟဖြစ်သည့် အကြောင်းအရာက (မြန်မာပြည်နှင့် ယှဥ်၍) "တစ်ပြည်ထောင်? (သို့မဟုတ်) ပြည်ထောင်စု?"ဆိုသည့် စကားဖြစ်ပါသည် ။ State အား ဘာသာပြန်ဆိုပါက"စနစ်" မဟုတ်ဘဲ "နိုင်ငံ"ဖြစ်သင့်သည် ဟူသည်ကို ကျနော်မေ့လျော့သွားခဲ့ပါတယ် ။ ထို့ကြောင့် လိုအပ်ချက်ရှိက ခွင့်လွှတ်ပါ။ :::Unit‌ary State ကို ပြည်ထောင်စုနိုင်ငံဟု‌ အဓိပ္ပါယ်သတ်မှတ်ကြလျှင် Federal state ဆိုသည်ကို ဖယ်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုနိုင်ငံအဖြစ် (သို့မဟုတ်က) ရုရှားကဲ့သို့ ဖယ်ဒရယ်‌‌ရေးရှင်းနိုင်ငံအဖြစ် ဘာသာပြန်ဆိုသင့်ပါသလား ? :::လတ်တလော ဘာသာပြန်ဆဲတွင် ကျနော်က federal state ကို "ဖယ်ဒရယ်(ပြည်ထောင်စု)နိုင်ငံ"ဟု အကြမ်းဖျဥ်း ပြန်ဆိုထားပါသည် ။ Unit‌ary State ကိုတော့ ပြည်ထောင်စုဟု ရေး‌မည်ု အကြံပြုကြပါသလား ("ပြည်ထောင်စု/တစ်ပြည်ထောင်"ဟု စိတ်ကူးထားပေမယ့် စကားလုံးမဖောင်းပွဖို့နဲ့ တိုရင်းလိုရှင်း အနက်ထင်းဖို့လည်း စိတ်ကူးရှိပါသည်။) [[အသုံးပြုသူ:SDG Hidgeright|SDG Hidgeright]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:SDG Hidgeright|ဆွေးနွေး]]) ၁၄:၃၀၊ ၉ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) ::::@[[အသုံးပြုသူ:Albert Poliakoff|Albert Poliakoff]] ၊ ခုရေးသားသော စာသားသည် မည်သည့်ကိစ္စနှင့်မျှ မပတ်သက်ကြောင်း ဦးစွာပလ္လင်ခံပါရစေ။ “Unitary” က ပြောရရင် “ပြည်ထောင်” တွေ “စု”တဲ့ အဆင့်လို့ မမြင်မိပါဘူး၊ တစ်စုံတစ်ရာက တစုတစည်းတည်းဖြစ်အောင် လုပ်လိုက်တဲ့ အဓိပ္ပါယ်မျိုးထင်ဟပ်နေတယ် မြင်မိပါတယ်။ “Federal” ကြတော့ တစ်စုံတစ်ရာကြောင့်မို့လို့ စုစည်းမိကြတဲ့ ပုံစံမျိုးပေါ်ပါတယ်။ ခက်တာက “ပြည်ထောင်စု” ကို မြန်မာ-မြန်မာ အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်သလဲ ဆိုတာပေါ်ပဲ မူတည်မယ် ထင်ပါတယ်။ [[အသုံးပြုသူ:Pho Sai|Pho Sai]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Pho Sai|ဆွေးနွေး]]) ၁၅:၀၀၊ ၉ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) :::@[[အသုံးပြုသူ:Pho Sai|Pho Sai]]ခင်ဗျာ :::အသုံးပြုသူက နိုင်ငံတော်ဆိုရင် စာ‌ပေဟန် ဆန်တယ်ဟု ဆိုရာတွင် ကျနော့်အဖို့ နိုင်ငံတော်ဆိုတဲ့ စကားကြားတိုင်း ကိုယ်နှုတ်အမူအရာကို သတိကြီးကြီးထားပြီး ဆင်ခြင်နေရပါတယ် 😅 ။ [[အသုံးပြုသူ:SDG Hidgeright|SDG Hidgeright]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:SDG Hidgeright|ဆွေးနွေး]]) ၁၄:၄၆၊ ၉ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) ::::@[[အသုံးပြုသူ:SDG Hidgeright|SDG Hidgeright]]။ 😅😁။ [[အသုံးပြုသူ:Pho Sai|Pho Sai]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Pho Sai|ဆွေးနွေး]]) ၁၅:၀၁၊ ၉ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) ::@[[အသုံးပြုသူ:Albert Poliakoff|Albert Poliakoff]]ခင်ဗျာ ::ထိုဇယားက ကျနော့်ဘာသာပြန်တုန်းက နားလည်ဖို့ တော်‌ော် အကူအညီပေးခဲ့ပေမယ့် ထိုဇယားကပဲ အထက်က မေးခွန်းဖြစ်လာ‌ေတာပါဗျ ။ နှိုင်းယှဥ်သဘောအရ ပြည်ထောင်စုဆိုတဲ့ စကားလုံးကို ဘယ်နားသွားထားရမှန်း နားမလည်ခဲ့လို့ပါ။ [[အသုံးပြုသူ:SDG Hidgeright|SDG Hidgeright]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:SDG Hidgeright|ဆွေးနွေး]]) ၁၄:၃၅၊ ၉ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) :::@[[အသုံးပြုသူ:SDG Hidgeright|SDG Hidgeright]] အင်္ဂလိပ်ဆောင်းပါးမှာတော့ Federation နဲ့ခေါင်းစဉ်တပ်ထားတဲ့အတွက် '''ဖက်ဒရေးရှင်း''' ကို ဦးစားပေးသင့်ပြီး '''ဖက်ဒရယ်နိုင်ငံ''' ကိုတော့ redirect လုပ်ဖို့ပဲ့ပြောချင်ပါတယ်။ Unitary ဆိုတဲ့စကားလုံးအတွက် မြန်မာစကားမှာ သေသေချာချာ ဘာသာပြန်ထားတဲ့ စကားလုံးမရှိဘူး။ Union ဆိုတာနဲ့ "ပြည်ထောင်စု" ဆိုပြီးပြောလာကြတာလို့မြင်တယ်။ မြန်မာနိုင်ငံကလဲ "Unitary System" ကို ကျင့်တော့ အဲ့စနစ်ကို "ပြည်ထောင်စုစနစ်" ဆိုပြီးခေါ်ကြလာတယ်လို့မြင်တယ်။ "ပြည်ထောင်စု" ရဲ့သဘောဟာ ပြည်ထောင်‌‌တွေကိုစုထားခြင်းဖြစ်တယ်။ Unitary ဆိုရင် ပြည်ထောင်တွေကို တစ်ယောက်ယောက်က (အတင်း) စုစည်းထားတယ်လို့မြင်ဖို့ ၊ Federal ဆိုရင် ပြည်ထောင်တွေဟာ မိမိတို့သဘောအလျောက် စုစည်းတယ်လို့ မြင်ပေးရန် အကြံပြုအပ်ပါတယ်။ "ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စု" ဆိုတာကျတော့လည်း ပြည်ထောင်တွေဟာ ဖက်ဒရယ်စနစ်နဲ့ စုစည်းနေခြင်းလို့ အဓိပ္ပာယ်ယူလို့ရတယ်။ ချုံပြောရရင်တော့ "Unitary=ပြည်ထောင်စု" ဆိုပြီး strictly မှတ်ယူလို့မရဘဲ context အလျောက်အဓိပ္ပာယ်ယူရမယ်လို့ပဲ ထင်မြင်ပါတယ်။[[User:Albert Poliakoff|<span style="color: deepskyblue">Albert Poliakoff</span>]] ([[User talk:Albert Poliakoff|<span style="color: slategray">မက်ဆေ့ခ်ျ</span>]]) ၁၅:၀၈၊ ၉ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) ::::@[[အသုံးပြုသူ:Albert Poliakoff|Albert Poliakoff]] :::: ::::စုတာတော့ စုတယ် ပုံစံမတူဘူးဆိုတာမျိုးလို့ ဆိုလိုရင်တေ့ နားလည်ပါပြီ။ [[အသုံးပြုသူ:SDG Hidgeright|SDG Hidgeright]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:SDG Hidgeright|ဆွေးနွေး]]) ၁၅:၁၂၊ ၁၂ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC) == တော်ဝင်ဝေါဟာရများ == @[[အသုံးပြုသူ:ကောင်းဗလ|ကောင်းဗလ]] က ဒီရက်ပိုင်းမှာ တော်ဝင်ထီးနန်းသုံး ဝေါဟာရတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဆောင်းပါးသစ်တွေ ပြန်နေတာ တွေ့ရပါတယ်။ အဲဒီမှာ တချို့သောဝေါဟာရတွေ ([[မြင့်မြတ်သော]] - [[:en:Highness]]) က သုံးနှုန်းလေ့ရှိတဲ့ ဝေါဟာရမို့ ပြဿနာမရှိပေမယ့် [[:en:Imperial and Royal Highness]] ကို [[မြင့်မြတ်ဉာဏ်ကျယ်တော်မူလှသော (တော်ဝင်)|မြင့်မြတ်ဉာဏ်ကျယ်တော်မူလှသော]] လို့ ပြန်ထားတာမျိုးကျ ဝေါဟာရအသစ် ထွင်သုံးသလိုဖြစ်နေတယ်။ နောက် မြန်မာလို အတိုကောက်တွေ (မမ၊ မတမ၊ မမဉတ) ဆိုတာကလည်း ဘယ်နေရာမှာမှ သုံးထားတာမျိုး မတွေ့မိပါဘူး။ တကယ်လို့ ဒီဝေါဟာရတွေကို စာအုပ်၊ မီဒီယာ တစ်ခုခုမှာ သုံးထားတာရှိရင် ကိုးကားရင်းမြစ်စစ်နိုင်ဖို့ ဖော်ပြပေးပါဦး။ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၁၈:၂၄၊ ၁၅ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC) :@[[အသုံးပြုသူ:Ninjastrikers|Ninjastrikers]], ကျွန်တော်လည်း အဲ့ကိစ္စဆွေးနွေးမလို့ စိတ်ကူးနေတာ။ ''Imperial'' ကို ''ထီးသုံးနန်းသုံးဆိုင်ရာ'' ဖြစ်ဖြစ်၊ ''နန်းဆန်သော'' ဖြစ်ဖြစ် သုံးရင် ပိုကောင်းသလားလို့။ နောက်ပြီး “မိဘုရား”တွေကိုလည်း “မိဖုရား”လို့ ပြင်မှ မှန်မယ်ထင်တယ်။ His/ Her Majesty က ''အရှင်မင်းမြတ်'' ဆို လုံလောက်ပြီထင်ပါတယ်၊ ဒါမှမဟုတ်လည်း “''ဘုန်းတော် အလွန်ကြီးမြတ်တော်မူသော အရှင်မင်းမြတ် (ထီးသုံးနန်းသုံး)''” ဆို ပိုဖတ်လို့ အဆင်ပြေသလားလို့။ [[အသုံးပြုသူ:Pho Sai|Pho Sai]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Pho Sai|ဆွေးနွေး]]) ၁၈:၄၆၊ ၁၅ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC) == ထိုင်းနိုင်ငံ အုပ်ချုပ်ရေး နယ်မြေဒေသများ == ထိုင်းနိုင်ငံရဲ့ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသအခွဲတွေအနေနဲ့ [[:en:Provinces_of_Thailand|Province]] (''Changwat'') > [[:en:Amphoe|District]] (''Amphoe'') > [[:en:Tambon|Subdistrict]] (''Tambon'') > [[:en:Muban|Village]] (''Moobaan'') ဆိုပြီးတော့ ရှိတယ်။ မြန်မာလိုဆိုရင် ပြည်နယ်၊ ခရိုင်၊ ခရိုင်ခွဲ၊ ရွာ ဆိုပြီးတော့ ဖြစ်မှာပေါ့။ ဒါပေမယ့် Province ကို ခရိုင်ဆိုပြီး တချို့နေရာတွေမှာ သုံးထားတာလဲ တွေ့တယ်။ (ဥပမာ [[ထိုင်းနိုင်ငံ#အုပ်ချုပ်ရေး_ဒေသများ]], [https://covid19.thaipbs.or.th/myanmar/infographic/?album=30143], [http://www.myanmarembassybkk.com/wp-content/uploads/2016/03/MIGRANT-WORKERS-INFORMATION.pdf]) အဲလိုဆိုတော့ ဒီဖက်မှာ ထိုင်းနိုင်ငံအကြောင်းရေးတဲ့အခါ Province ကို ခရိုင်လို့ပဲ သုံးမလား၊ ပြည်နယ်လို့ သုံးသင့်သလား၊ ဆွေးနွေးပေးကြပါဦး။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၁၅:၂၁၊ ၈ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) == Enabling Section Translation: a new mobile translation experience == {{int:Hello}} Burmese Wikipedians! Apologies as this message is not in your native language, {{Int:Please-translate}}. The [[mw:Wikimedia_Language_engineering|WMF Language team]] is pleased to let you know that we will like to enable the [[mw:Content_translation/Section_translation|Section translation]] tool in Burmese Wikipedia. For this, our team will love you to read about the tool and test it so you can: <nowiki>*</nowiki> Give us your feedback <nowiki>*</nowiki> Ask us questions <nowiki>*</nowiki> Tell us how to improve it. Below is background information about Section translation, why we have chosen your community, and how to test it. '''Background information''' [[mw:Content_translation|Content Translation]] has been a successful tool for editors to create content in their language. More than one million articles have been created across all languages since the tool was released in 2015. The Wikimedia Foundation Language team has improved the translation experience further with the Section Translation. The WMF Language team enabled the early version of the tool in February 2021 in Bengali Wikipedia. Through their feedback, the tool was improved and ready for your community to test and help us with feedback to make it better. [https://design.wikimedia.org/strategy/section-translation.html Section Translation] extends the capabilities of Content Translation to support mobile devices. On mobile, the tool will: <nowiki>*</nowiki> Guide you to translate one section at a time in order to expand existing articles or create new ones. <nowiki>*</nowiki> Make it easy to transfer knowledge across languages anytime from your mobile device. Burmese Wikipedia seems an ideal candidate to enjoy this new tool since data shows significant mobile editing activity. We plan to enable the tool on Burmese Wikipedia in the coming weeks if there are no objections from your community. After it is enabled, we’ll monitor the content created with the tool and process all the feedback. In any case, feel free to raise any concerns or questions you may already have in any of the following formats: <nowiki>*</nowiki> As a reply to this message <nowiki>*</nowiki> On [[mw:Talk:Content_translation/Section_translation|the project talk page]]. '''Try the tool''' Before the enablement, you can try the current implementation of the tool in [https://test.m.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation our testing instance]. Once it is enabled on your Wikipedia, you’ll have access to [[:ts:Special:ContentTranslation|https://my.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation]] with your mobile device. You can select an article to translate, and machine translation will be provided as a starting point for editors to improve. '''Provide feedback''' Please provide feedback about Section translation in any of the formats you are most comfortable with. We want to hear about your impressions on: <nowiki>*</nowiki> The tool <nowiki>*</nowiki> What you think about our plans to enable it <nowiki>*</nowiki> Your ideas for improving the tool. Thanks, and we look forward to your feedback and questions. [[အသုံးပြုသူ:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:UOzurumba (WMF)|ဆွေးနွေး]]) ၀၂:၄၂၊ ၁၂ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) On behalf of the WMF Language team '''PS''': Sending your feedback or questions in English is particularly appreciated. But, you can still send them in the language of your choice. ===Section Translation tool enabled in Burmese Wikipedia=== Hello Friends! The Language team is pleased to let you know that the [https://my.m.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation?from=en&to=my&sx=true#/ now enabled in Burmese Wikipedia]. It means you can translate real content one section at a time using your mobile devices with ease. Now you can also start translating an article on your mobile device right when you notice it is missing in Burmese. From a Wikipedia article in any language, switch languages and search for မြန်မာဘာသာ. If the article does not exist, an option to translate it will appear, as shown in the image below. [[File:Sx-language-selector-invite-th.png|thumb|center|Image of the entry point]] Content created with the tool will be marked [https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%91%E1%80%B0%E1%80%B8:%E1%80%99%E1%80%BE%E1%80%90%E1%80%BA%E1%80%90%E1%80%99%E1%80%BA%E1%80%B8?type=&user=&page=&wpdate=&tagfilter=sectiontranslation&wpfilters%5B%5D=newusers with the “sectiontranslation” tag] for the community to review. We’ll monitor the content created, but we are very interested in hearing about your experience using the tool and reviewing the content created with it. So, [https://my.m.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation enjoy the tool] and [https://www.mediawiki.org/wiki/Talk:Content_translation/Section_translation provide feedback] on improving it. Thank you! [[အသုံးပြုသူ:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:UOzurumba (WMF)|ဆွေးနွေး]]) ၁၇:၅၉၊ ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) dfhbscg8tsvxnqmud64t2m5t5y9i1qb 0 12286 754233 512671 2022-08-11T11:00:53Z Chan Sung-Min 102525 [[ပတ်ချုန်ဟီး]] စာမျက်နှာကို [[ဘက်ဂျောင်းဟီ]] သို့ Chan Sung-Minက ရွှေ့ခဲ့သည်: Englishလို နာမည်ကို ဘာသာပြန်ထားပုံကြီး ဖြစ်နေပါတယ်၊ ကိုရီးယားအက္ခရာအလိုက် ပြန်သင့်ပါတယ် wikitext text/x-wiki တောင်ကိုရီးယားဟု ခေါ်သော [[ကိုရီးယားသမ္မတနိုင်ငံ]]၏ သမ္မတကြီး '''ပတ်ချုန်ဟီး'''ကို ၁၉၁၇ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၃ ရက်နေ့တွင် မြောက်ပိုင်း ကျုံဆန်းနယ် ဆွန်းဆန်းရှိမ္မိုရွာ၌ ဖွားမြင်သည်။ သူ၏အမည်ကို ပက်ချွန်ဟွီး ဟုလည်း ရေးကြသည်။ သူသည်လယ်သမား တစ်ဦး၏ ရင်သွေးခုနစ် ယောက်အနက် အငယ်ဆုံးဖြစ်သည်။ ၁၉၃၇ ခုနှစ်တွင် ဂူးနော်မန်ကျောင်းမှ ဘွဲ့ရပြီးနောက် ကျောင်းဆရာအဖြစ် သုံးနှစ်ဝင်လုပ်ကာ ထိုစဉ်က မန်ချူးကိုးဟုတွင်သော မန်ချူး ရီယား နိုင်ငံသို့သွား၍ မန်ချူးကိုးစစ်အကယ်ဒမီ ကျောင်းတက် သည်။ ဤတွင် ဂျပန်တို့က ၎င်းတို့၏စစ်ကျောင်း၌ စာရင်း သွင်းလိုက်၍ [[ဒုတိယကမ္ဘာစစ်]]အပြီး ၁၉၄၅ ခုနှစ် ဂျပန် လက်နက်ချချိန်၌ ပတ်သည် မန်ချူးရီးယား အခြေစိုက် ဂျပန် ကွမ်တုံတပ်မတော်တွင် ဗိုလ်တစ်ဦး ဖြစ်လာသည်။ [[ဖိုင်:Park Chung-hee 1963's.png|thumb|တောင်ကိုရီးယား သမ္မတ ပတ်ချုန်ဟီး]] ထိုနောက်တွင် ပတ်သည် တောင်ကိုရီးယားသို့ ပြန်လာပြီး ကိုရီးယားစစ်အကယ်ဒမီ တက်ရာ၁၉၄၆ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ၌ သင်တန်းပြီးသည်။ ထိုမှ ၁၉၅ဝ ပြည့်နှစ် စက်တင်ဘာလတွင်မူ ဒုတိယ ဗိုလ်မှူးကြီး အဆင့်သို့ ရောက်၍ ၁၉၅၃ ခုနှစ်တွင်လည်း [[ကိုရီးယားစစ်ပွဲ]] (၁၉၅ဝ-၅၃) ၌ ပါဝင်ခဲ့သူအဖြစ်ဖြင့် ဗိုလ်မှူး ချုပ်ရာထူးကိုရရှိသည်။ သူသည် ကိုရီးယားစစ်အတွင်း ထောက်လှမ်းရေးနှင့် စစ်ထောက်ပို့တပ်တွင်ဝင်ရောက် အမှုထမ်းခဲ့ရသည်။ ၁၉၅၃ ခုနှစ်၌ စစ်ပြေငြိမ်းသောအခါပတ်သည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရှိ အမြောက်လက်နက်သင် တန်းကျောင်းတွင် ခြောက်လခန့် တက်ရောက်သင်ယူသည်။ ပတ်ချုန်ဟီးသည် ၁၉၅၆ ခုနှစ်တွင် အမြောက် တပ်၏တပ်မတစ်ခု၌ တပ်မှူး ဖြစ်လာသည်။ ထိုမှတစ်ဖန် တပ်မတော်အမှတ် ၂ တွင်ဒုတိယတပ်မှူးဖြစ်ပြန်ကာ ၁၉၆၁ ခုနှစ် မေလ ၁၆ ရက်နေ့တွင်ဝန်ကြီးချုပ် ချန်မျုံ (ဂျွန်အပ်ချန်း)၏ လက်မှအစိုးရအာဏာကို သိမ်းယူသည်။ ၁၉၆၃ ခုနှစ်တွင် တပ်မတော် ဗိုလ်ချုပ်ကြီးအဖြစ်မှ နုတ်ထွက်၍ သမ္မတရွေးပွဲကို ဝင်သည်။ ယင်းသို့ ရွေးကောက်ပွဲဝင်ရာ၌ တူတော်သူ ကင်ချွန်ပီလနှင့်တွဲ၍ ဒီမိုကရက်တစ် လစ်ဗရယ်ပါတီကို ထောင်ကာယှဉ်ပြိုင်ခြင်းဖြစ်ရာ သမ္မတအရွေးခံရသည်။ ၁၉၆၇ ခုနှစ်တွင် ဒုတိယအကြိမ် သမ္မတ အဖြစ် အရွေးခံရပြန်သည်။ ၁၉၇၂ ခုနှစ် ပြည်သူ့မဲဆန္ဒခံယူပွဲတွင် ပတ်သည် သမ္မတအာဏာများ တိုးတက်ရရှိလာသည့် အပြင် သမ္မတသက်တမ်း ခြောက်နှစ် သတ်မှတ်၍ ပြန်လည် အရွေးခံရပြန်သည်။ ပတ်ချုန်းဟီးနှင့် သူ၏အစိုးရ အဖွဲ့နိုင်ငံကို အဘက်ဘက်မှ တိုးတက်အောင် ကြိုးပမ်းထူထောင်နေစဉ်တွင် တောင်မြောက်ကိုရီယား ငြိမ်းချမ်းစွာပူပေါင်းရေးကိစ္စ၊ တောင်ကိုရီးယားမှ အမေရိကန်တပ်များ ရုပ်သိမ်း မည့်ကိစ္စ၊ ယင်းသို့ ရုပ်သိမ်းချိန်၌လည်း စစ်ပစ္စည်း အထောက်အပံ့စသည် ဆက်လက်ရရှိရေးကိစ္စနှင့် ကိုရီး ယားဂိတ်အမည်တွင်လာသော အမေရိကန် အမတ်များအား တောင်ကိုရီယားကိုပင်း၍ စစ်အထောက်အပံ့ ပေးရေးကို ဆောက်ရွက်စေရန် လာဘ်ထိုးသည် ဆိုသည့် အရေးကိစ္စ စသည်များနှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည်။<ref>စွယ်စုံကျမ်းနှစ်ချုပ်၊ (၁၉၇၈)</ref> == ကိုးကား == {{reflist}} {{lifetime|၁၉၁၇|၁၉၇၉}} [[Category:တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ သမ္မတများ]] tfuwl4g0t0dai4uadd06rjp5h6vmccj 754235 754233 2022-08-11T11:03:07Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki '''ဘက်ဂျောင်းဟိ'''({{lang-ko|박정희}})သည် ၁၉၁၇ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၃ ရက်နေ့တွင် မြောက်ပိုင်း ကျုံဆန်းနယ် ဆွန်းဆန်းရှိမ္မိုရွာ၌ ဖွားမြင်သော [[တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ]]၏ သမ္မတကြီး ဖြစ်သည်။ သူ၏အမည်ကို ပက်ချွန်ဟွီး ဟုလည်း ရေးကြသည်။ သူသည်လယ်သမား တစ်ဦး၏ ရင်သွေးခုနစ် ယောက်အနက် အငယ်ဆုံးဖြစ်သည်။ ၁၉၃၇ ခုနှစ်တွင် ဂူးနော်မန်ကျောင်းမှ ဘွဲ့ရပြီးနောက် ကျောင်းဆရာအဖြစ် သုံးနှစ်ဝင်လုပ်ကာ ထိုစဉ်က မန်ချူးကိုးဟုတွင်သော မန်ချူး ရီယား နိုင်ငံသို့သွား၍ မန်ချူးကိုးစစ်အကယ်ဒမီ ကျောင်းတက် သည်။ ဤတွင် ဂျပန်တို့က ၎င်းတို့၏စစ်ကျောင်း၌ စာရင်း သွင်းလိုက်၍ [[ဒုတိယကမ္ဘာစစ်]]အပြီး ၁၉၄၅ ခုနှစ် ဂျပန် လက်နက်ချချိန်၌ ပတ်သည် မန်ချူးရီးယား အခြေစိုက် ဂျပန် ကွမ်တုံတပ်မတော်တွင် ဗိုလ်တစ်ဦး ဖြစ်လာသည်။ [[ဖိုင်:Park Chung-hee 1963's.png|thumb|တောင်ကိုရီးယား သမ္မတ ပတ်ချုန်ဟီး]] ထိုနောက်တွင် ပတ်သည် တောင်ကိုရီးယားသို့ ပြန်လာပြီး ကိုရီးယားစစ်အကယ်ဒမီ တက်ရာ၁၉၄၆ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ၌ သင်တန်းပြီးသည်။ ထိုမှ ၁၉၅ဝ ပြည့်နှစ် စက်တင်ဘာလတွင်မူ ဒုတိယ ဗိုလ်မှူးကြီး အဆင့်သို့ ရောက်၍ ၁၉၅၃ ခုနှစ်တွင်လည်း [[ကိုရီးယားစစ်ပွဲ]] (၁၉၅ဝ-၅၃) ၌ ပါဝင်ခဲ့သူအဖြစ်ဖြင့် ဗိုလ်မှူး ချုပ်ရာထူးကိုရရှိသည်။ သူသည် ကိုရီးယားစစ်အတွင်း ထောက်လှမ်းရေးနှင့် စစ်ထောက်ပို့တပ်တွင်ဝင်ရောက် အမှုထမ်းခဲ့ရသည်။ ၁၉၅၃ ခုနှစ်၌ စစ်ပြေငြိမ်းသောအခါပတ်သည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရှိ အမြောက်လက်နက်သင် တန်းကျောင်းတွင် ခြောက်လခန့် တက်ရောက်သင်ယူသည်။ ပတ်ချုန်ဟီးသည် ၁၉၅၆ ခုနှစ်တွင် အမြောက် တပ်၏တပ်မတစ်ခု၌ တပ်မှူး ဖြစ်လာသည်။ ထိုမှတစ်ဖန် တပ်မတော်အမှတ် ၂ တွင်ဒုတိယတပ်မှူးဖြစ်ပြန်ကာ ၁၉၆၁ ခုနှစ် မေလ ၁၆ ရက်နေ့တွင်ဝန်ကြီးချုပ် ချန်မျုံ (ဂျွန်အပ်ချန်း)၏ လက်မှအစိုးရအာဏာကို သိမ်းယူသည်။ ၁၉၆၃ ခုနှစ်တွင် တပ်မတော် ဗိုလ်ချုပ်ကြီးအဖြစ်မှ နုတ်ထွက်၍ သမ္မတရွေးပွဲကို ဝင်သည်။ ယင်းသို့ ရွေးကောက်ပွဲဝင်ရာ၌ တူတော်သူ ကင်ချွန်ပီလနှင့်တွဲ၍ ဒီမိုကရက်တစ် လစ်ဗရယ်ပါတီကို ထောင်ကာယှဉ်ပြိုင်ခြင်းဖြစ်ရာ သမ္မတအရွေးခံရသည်။ ၁၉၆၇ ခုနှစ်တွင် ဒုတိယအကြိမ် သမ္မတ အဖြစ် အရွေးခံရပြန်သည်။ ၁၉၇၂ ခုနှစ် ပြည်သူ့မဲဆန္ဒခံယူပွဲတွင် ပတ်သည် သမ္မတအာဏာများ တိုးတက်ရရှိလာသည့် အပြင် သမ္မတသက်တမ်း ခြောက်နှစ် သတ်မှတ်၍ ပြန်လည် အရွေးခံရပြန်သည်။ ပတ်ချုန်းဟီးနှင့် သူ၏အစိုးရ အဖွဲ့နိုင်ငံကို အဘက်ဘက်မှ တိုးတက်အောင် ကြိုးပမ်းထူထောင်နေစဉ်တွင် တောင်မြောက်ကိုရီယား ငြိမ်းချမ်းစွာပူပေါင်းရေးကိစ္စ၊ တောင်ကိုရီးယားမှ အမေရိကန်တပ်များ ရုပ်သိမ်း မည့်ကိစ္စ၊ ယင်းသို့ ရုပ်သိမ်းချိန်၌လည်း စစ်ပစ္စည်း အထောက်အပံ့စသည် ဆက်လက်ရရှိရေးကိစ္စနှင့် ကိုရီး ယားဂိတ်အမည်တွင်လာသော အမေရိကန် အမတ်များအား တောင်ကိုရီယားကိုပင်း၍ စစ်အထောက်အပံ့ ပေးရေးကို ဆောက်ရွက်စေရန် လာဘ်ထိုးသည် ဆိုသည့် အရေးကိစ္စ စသည်များနှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည်။<ref>စွယ်စုံကျမ်းနှစ်ချုပ်၊ (၁၉၇၈)</ref> == ကိုးကား == {{reflist}} {{lifetime|၁၉၁၇|၁၉၇၉}} [[Category:တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ သမ္မတများ]] 954jifs0qqt0pvc82f2ii135h488gg2 754236 754235 2022-08-11T11:03:22Z Chan Sung-Min 102525 [[ဘက်ဂျောင်းဟီ]] စာမျက်နှာကို [[ဘက်ဂျောင်းဟိ]] သို့ Chan Sung-Minက ရွှေ့ခဲ့သည် wikitext text/x-wiki '''ဘက်ဂျောင်းဟိ'''({{lang-ko|박정희}})သည် ၁၉၁၇ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၃ ရက်နေ့တွင် မြောက်ပိုင်း ကျုံဆန်းနယ် ဆွန်းဆန်းရှိမ္မိုရွာ၌ ဖွားမြင်သော [[တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ]]၏ သမ္မတကြီး ဖြစ်သည်။ သူ၏အမည်ကို ပက်ချွန်ဟွီး ဟုလည်း ရေးကြသည်။ သူသည်လယ်သမား တစ်ဦး၏ ရင်သွေးခုနစ် ယောက်အနက် အငယ်ဆုံးဖြစ်သည်။ ၁၉၃၇ ခုနှစ်တွင် ဂူးနော်မန်ကျောင်းမှ ဘွဲ့ရပြီးနောက် ကျောင်းဆရာအဖြစ် သုံးနှစ်ဝင်လုပ်ကာ ထိုစဉ်က မန်ချူးကိုးဟုတွင်သော မန်ချူး ရီယား နိုင်ငံသို့သွား၍ မန်ချူးကိုးစစ်အကယ်ဒမီ ကျောင်းတက် သည်။ ဤတွင် ဂျပန်တို့က ၎င်းတို့၏စစ်ကျောင်း၌ စာရင်း သွင်းလိုက်၍ [[ဒုတိယကမ္ဘာစစ်]]အပြီး ၁၉၄၅ ခုနှစ် ဂျပန် လက်နက်ချချိန်၌ ပတ်သည် မန်ချူးရီးယား အခြေစိုက် ဂျပန် ကွမ်တုံတပ်မတော်တွင် ဗိုလ်တစ်ဦး ဖြစ်လာသည်။ [[ဖိုင်:Park Chung-hee 1963's.png|thumb|တောင်ကိုရီးယား သမ္မတ ပတ်ချုန်ဟီး]] ထိုနောက်တွင် ပတ်သည် တောင်ကိုရီးယားသို့ ပြန်လာပြီး ကိုရီးယားစစ်အကယ်ဒမီ တက်ရာ၁၉၄၆ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ၌ သင်တန်းပြီးသည်။ ထိုမှ ၁၉၅ဝ ပြည့်နှစ် စက်တင်ဘာလတွင်မူ ဒုတိယ ဗိုလ်မှူးကြီး အဆင့်သို့ ရောက်၍ ၁၉၅၃ ခုနှစ်တွင်လည်း [[ကိုရီးယားစစ်ပွဲ]] (၁၉၅ဝ-၅၃) ၌ ပါဝင်ခဲ့သူအဖြစ်ဖြင့် ဗိုလ်မှူး ချုပ်ရာထူးကိုရရှိသည်။ သူသည် ကိုရီးယားစစ်အတွင်း ထောက်လှမ်းရေးနှင့် စစ်ထောက်ပို့တပ်တွင်ဝင်ရောက် အမှုထမ်းခဲ့ရသည်။ ၁၉၅၃ ခုနှစ်၌ စစ်ပြေငြိမ်းသောအခါပတ်သည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရှိ အမြောက်လက်နက်သင် တန်းကျောင်းတွင် ခြောက်လခန့် တက်ရောက်သင်ယူသည်။ ပတ်ချုန်ဟီးသည် ၁၉၅၆ ခုနှစ်တွင် အမြောက် တပ်၏တပ်မတစ်ခု၌ တပ်မှူး ဖြစ်လာသည်။ ထိုမှတစ်ဖန် တပ်မတော်အမှတ် ၂ တွင်ဒုတိယတပ်မှူးဖြစ်ပြန်ကာ ၁၉၆၁ ခုနှစ် မေလ ၁၆ ရက်နေ့တွင်ဝန်ကြီးချုပ် ချန်မျုံ (ဂျွန်အပ်ချန်း)၏ လက်မှအစိုးရအာဏာကို သိမ်းယူသည်။ ၁၉၆၃ ခုနှစ်တွင် တပ်မတော် ဗိုလ်ချုပ်ကြီးအဖြစ်မှ နုတ်ထွက်၍ သမ္မတရွေးပွဲကို ဝင်သည်။ ယင်းသို့ ရွေးကောက်ပွဲဝင်ရာ၌ တူတော်သူ ကင်ချွန်ပီလနှင့်တွဲ၍ ဒီမိုကရက်တစ် လစ်ဗရယ်ပါတီကို ထောင်ကာယှဉ်ပြိုင်ခြင်းဖြစ်ရာ သမ္မတအရွေးခံရသည်။ ၁၉၆၇ ခုနှစ်တွင် ဒုတိယအကြိမ် သမ္မတ အဖြစ် အရွေးခံရပြန်သည်။ ၁၉၇၂ ခုနှစ် ပြည်သူ့မဲဆန္ဒခံယူပွဲတွင် ပတ်သည် သမ္မတအာဏာများ တိုးတက်ရရှိလာသည့် အပြင် သမ္မတသက်တမ်း ခြောက်နှစ် သတ်မှတ်၍ ပြန်လည် အရွေးခံရပြန်သည်။ ပတ်ချုန်းဟီးနှင့် သူ၏အစိုးရ အဖွဲ့နိုင်ငံကို အဘက်ဘက်မှ တိုးတက်အောင် ကြိုးပမ်းထူထောင်နေစဉ်တွင် တောင်မြောက်ကိုရီယား ငြိမ်းချမ်းစွာပူပေါင်းရေးကိစ္စ၊ တောင်ကိုရီးယားမှ အမေရိကန်တပ်များ ရုပ်သိမ်း မည့်ကိစ္စ၊ ယင်းသို့ ရုပ်သိမ်းချိန်၌လည်း စစ်ပစ္စည်း အထောက်အပံ့စသည် ဆက်လက်ရရှိရေးကိစ္စနှင့် ကိုရီး ယားဂိတ်အမည်တွင်လာသော အမေရိကန် အမတ်များအား တောင်ကိုရီယားကိုပင်း၍ စစ်အထောက်အပံ့ ပေးရေးကို ဆောက်ရွက်စေရန် လာဘ်ထိုးသည် ဆိုသည့် အရေးကိစ္စ စသည်များနှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည်။<ref>စွယ်စုံကျမ်းနှစ်ချုပ်၊ (၁၉၇၈)</ref> == ကိုးကား == {{reflist}} {{lifetime|၁၉၁၇|၁၉၇၉}} [[Category:တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ သမ္မတများ]] 954jifs0qqt0pvc82f2ii135h488gg2 754238 754236 2022-08-11T11:06:19Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki '''ဘက်ဂျောင်းဟိ'''({{lang-ko|박정희}})သည် ၁၉၁၇ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၃ ရက်နေ့တွင် မြောက်ပိုင်း ကျုံဆန်းနယ် ဆွန်းဆန်းရှိမ္မိုရွာ၌ ဖွားမြင်သော [[တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ]]၏ သမ္မတကြီး ဖြစ်သည်။ သူ၏အမည်ကို ပက်ချွန်ဟွီး ဟုလည်း ရေးကြသည်။ သူသည် လယ်သမားတစ်ဦး၏ ရင်သွေးခုနစ် ယောက်အနက် အငယ်ဆုံးဖြစ်သည်။ ၁၉၃၇ ခုနှစ်တွင် ဂူးနော်မန်ကျောင်းမှ ဘွဲ့ရပြီးနောက် ကျောင်းဆရာအဖြစ် သုံးနှစ်ဝင်လုပ်ကာ ထိုစဉ်က မန်ချူးကိုကုဟုတွင်သော မန်ချူးရီယား နိုင်ငံသို့သွား၍ မန်ချူးကိုးစစ်အကယ်ဒမီ ကျောင်းတက် သည်။ ဤတွင် ဂျပန်တို့က ၎င်းတို့၏စစ်ကျောင်း၌ စာရင်း သွင်းလိုက်၍ [[ဒုတိယကမ္ဘာစစ်]]အပြီး ၁၉၄၅ ခုနှစ် ဂျပန် လက်နက်ချချိန်၌ ပတ်သည် မန်ချူးရီးယား အခြေစိုက် ဂျပန် ကွမ်တုံတပ်မတော်တွင် ဗိုလ်တစ်ဦး ဖြစ်လာသည်။ [[ဖိုင်:Park Chung-hee 1963's.png|thumb|တောင်ကိုရီးယား သမ္မတ ဘက်ဂျောင်းဟိ]] ထိုနောက်တွင် သူသည် တောင်ကိုရီးယားသို့ ပြန်လာပြီး ကိုရီးယားစစ် အကယ်ဒမီ တက်ရာ ၁၉၄၆ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ၌ သင်တန်းပြီးသည်။ ထိုမှ ၁၉၅ဝ ပြည့်နှစ် စက်တင်ဘာလတွင်မူ ဒုတိယ ဗိုလ်မှူးကြီး အဆင့်သို့ ရောက်၍ ၁၉၅၃ ခုနှစ်တွင်လည်း [[ကိုရီးယားစစ်ပွဲ]] (၁၉၅ဝ-၅၃) ၌ ပါဝင်ခဲ့သူအဖြစ်ဖြင့် ဗိုလ်မှူး ချုပ်ရာထူးကိုရရှိသည်။ သူသည် ကိုရီးယားစစ်အတွင်း ထောက်လှမ်းရေးနှင့် စစ်ထောက်ပို့တပ်တွင်ဝင်ရောက် အမှုထမ်းခဲ့ရသည်။ ၁၉၅၃ ခုနှစ်၌ စစ်ပြေငြိမ်းသောအခါ သူသည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရှိ အမြောက်လက်နက်သင် တန်းကျောင်းတွင် ခြောက်လခန့် တက်ရောက်သင်ယူသည်။ ဘက်ဂျောင်းဟိသည် ၁၉၅၆ ခုနှစ်တွင် အမြောက် တပ်၏တပ်မတစ်ခု၌ တပ်မှူး ဖြစ်လာသည်။ ထိုမှတစ်ဖန် တပ်မတော်အမှတ် ၂ တွင်ဒုတိယတပ်မှူးဖြစ်ပြန်ကာ ၁၉၆၁ ခုနှစ် မေလ ၁၆ ရက်နေ့တွင်ဝန်ကြီးချုပ် ချန်မျုံ (ဂျွန်အပ်ချန်း)၏ လက်မှအစိုးရအာဏာကို သိမ်းယူသည်။ ၁၉၆၃ ခုနှစ်တွင် တပ်မတော် ဗိုလ်ချုပ်ကြီးအဖြစ်မှ နုတ်ထွက်၍ သမ္မတရွေးပွဲကို ဝင်သည်။ ယင်းသို့ ရွေးကောက်ပွဲဝင်ရာ၌ တူတော်သူ ကင်ချွန်ပီလနှင့်တွဲ၍ ဒီမိုကရက်တစ် လစ်ဗရယ်ပါတီကို ထောင်ကာယှဉ်ပြိုင်ခြင်းဖြစ်ရာ သမ္မတအရွေးခံရသည်။ ၁၉၆၇ ခုနှစ်တွင် ဒုတိယအကြိမ် သမ္မတ အဖြစ် အရွေးခံရပြန်သည်။ ၁၉၇၂ ခုနှစ် ပြည်သူ့မဲဆန္ဒခံယူပွဲတွင် ပတ်သည် သမ္မတအာဏာများ တိုးတက်ရရှိလာသည့် အပြင် သမ္မတသက်တမ်း ခြောက်နှစ် သတ်မှတ်၍ ပြန်လည် အရွေးခံရပြန်သည်။ ပတ်ချုန်းဟီးနှင့် သူ၏ အစိုးရ အဖွဲ့နိုင်ငံကို အဘက်ဘက်မှ တိုးတက်အောင် ကြိုးပမ်းထူထောင်နေစဉ်တွင် တောင်မြောက်ကိုရီယား ငြိမ်းချမ်းစွာပူပေါင်းရေးကိစ္စ၊ တောင်ကိုရီးယားမှ အမေရိကန်တပ်များ ရုပ်သိမ်း မည့်ကိစ္စ၊ ယင်းသို့ ရုပ်သိမ်းချိန်၌လည်း စစ်ပစ္စည်း အထောက်အပံ့စသည် ဆက်လက်ရရှိရေးကိစ္စနှင့် ကိုရီးယား ဂိတ်အမည်တွင်လာသော အမေရိကန် အမတ်များအား တောင်ကိုရီယားကိုပင်း၍ စစ်အထောက်အပံ့ ပေးရေးကို ဆောက်ရွက်စေရန် လာဘ်ထိုးသည် ဆိုသည့် အရေးကိစ္စ စသည်များနှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည်။ <ref>စွယ်စုံကျမ်းနှစ်ချုပ်၊ (၁၉၇၈)</ref> == ကိုးကား == {{reflist}} {{lifetime|၁၉၁၇|၁၉၇၉}} [[Category:တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ သမ္မတများ]] 9bu9a9t35ny6iridyje17ejd73gp4dj 754239 754238 2022-08-11T11:06:34Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki '''ဘက်ဂျောင်းဟိ'''({{lang-ko|박정희}})သည် ၁၉၁၇ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၃ ရက်နေ့တွင် မြောက်ပိုင်း ကျုံဆန်းနယ် ဆွန်းဆန်းရှိမ္မိုရွာ၌ ဖွားမြင်သော [[တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ]]၏ သမ္မတကြီး ဖြစ်သည်။ သူသည် လယ်သမားတစ်ဦး၏ ရင်သွေးခုနစ် ယောက်အနက် အငယ်ဆုံးဖြစ်သည်။ ၁၉၃၇ ခုနှစ်တွင် ဂူးနော်မန်ကျောင်းမှ ဘွဲ့ရပြီးနောက် ကျောင်းဆရာအဖြစ် သုံးနှစ်ဝင်လုပ်ကာ ထိုစဉ်က မန်ချူးကိုကုဟုတွင်သော မန်ချူးရီယား နိုင်ငံသို့သွား၍ မန်ချူးကိုးစစ်အကယ်ဒမီ ကျောင်းတက် သည်။ ဤတွင် ဂျပန်တို့က ၎င်းတို့၏စစ်ကျောင်း၌ စာရင်း သွင်းလိုက်၍ [[ဒုတိယကမ္ဘာစစ်]]အပြီး ၁၉၄၅ ခုနှစ် ဂျပန် လက်နက်ချချိန်၌ ပတ်သည် မန်ချူးရီးယား အခြေစိုက် ဂျပန် ကွမ်တုံတပ်မတော်တွင် ဗိုလ်တစ်ဦး ဖြစ်လာသည်။ [[ဖိုင်:Park Chung-hee 1963's.png|thumb|တောင်ကိုရီးယား သမ္မတ ဘက်ဂျောင်းဟိ]] ထိုနောက်တွင် သူသည် တောင်ကိုရီးယားသို့ ပြန်လာပြီး ကိုရီးယားစစ် အကယ်ဒမီ တက်ရာ ၁၉၄၆ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ၌ သင်တန်းပြီးသည်။ ထိုမှ ၁၉၅ဝ ပြည့်နှစ် စက်တင်ဘာလတွင်မူ ဒုတိယ ဗိုလ်မှူးကြီး အဆင့်သို့ ရောက်၍ ၁၉၅၃ ခုနှစ်တွင်လည်း [[ကိုရီးယားစစ်ပွဲ]] (၁၉၅ဝ-၅၃) ၌ ပါဝင်ခဲ့သူအဖြစ်ဖြင့် ဗိုလ်မှူး ချုပ်ရာထူးကိုရရှိသည်။ သူသည် ကိုရီးယားစစ်အတွင်း ထောက်လှမ်းရေးနှင့် စစ်ထောက်ပို့တပ်တွင်ဝင်ရောက် အမှုထမ်းခဲ့ရသည်။ ၁၉၅၃ ခုနှစ်၌ စစ်ပြေငြိမ်းသောအခါ သူသည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရှိ အမြောက်လက်နက်သင် တန်းကျောင်းတွင် ခြောက်လခန့် တက်ရောက်သင်ယူသည်။ ဘက်ဂျောင်းဟိသည် ၁၉၅၆ ခုနှစ်တွင် အမြောက် တပ်၏တပ်မတစ်ခု၌ တပ်မှူး ဖြစ်လာသည်။ ထိုမှတစ်ဖန် တပ်မတော်အမှတ် ၂ တွင်ဒုတိယတပ်မှူးဖြစ်ပြန်ကာ ၁၉၆၁ ခုနှစ် မေလ ၁၆ ရက်နေ့တွင်ဝန်ကြီးချုပ် ချန်မျုံ (ဂျွန်အပ်ချန်း)၏ လက်မှအစိုးရအာဏာကို သိမ်းယူသည်။ ၁၉၆၃ ခုနှစ်တွင် တပ်မတော် ဗိုလ်ချုပ်ကြီးအဖြစ်မှ နုတ်ထွက်၍ သမ္မတရွေးပွဲကို ဝင်သည်။ ယင်းသို့ ရွေးကောက်ပွဲဝင်ရာ၌ တူတော်သူ ကင်ချွန်ပီလနှင့်တွဲ၍ ဒီမိုကရက်တစ် လစ်ဗရယ်ပါတီကို ထောင်ကာယှဉ်ပြိုင်ခြင်းဖြစ်ရာ သမ္မတအရွေးခံရသည်။ ၁၉၆၇ ခုနှစ်တွင် ဒုတိယအကြိမ် သမ္မတ အဖြစ် အရွေးခံရပြန်သည်။ ၁၉၇၂ ခုနှစ် ပြည်သူ့မဲဆန္ဒခံယူပွဲတွင် ပတ်သည် သမ္မတအာဏာများ တိုးတက်ရရှိလာသည့် အပြင် သမ္မတသက်တမ်း ခြောက်နှစ် သတ်မှတ်၍ ပြန်လည် အရွေးခံရပြန်သည်။ ပတ်ချုန်းဟီးနှင့် သူ၏ အစိုးရ အဖွဲ့နိုင်ငံကို အဘက်ဘက်မှ တိုးတက်အောင် ကြိုးပမ်းထူထောင်နေစဉ်တွင် တောင်မြောက်ကိုရီယား ငြိမ်းချမ်းစွာပူပေါင်းရေးကိစ္စ၊ တောင်ကိုရီးယားမှ အမေရိကန်တပ်များ ရုပ်သိမ်း မည့်ကိစ္စ၊ ယင်းသို့ ရုပ်သိမ်းချိန်၌လည်း စစ်ပစ္စည်း အထောက်အပံ့စသည် ဆက်လက်ရရှိရေးကိစ္စနှင့် ကိုရီးယား ဂိတ်အမည်တွင်လာသော အမေရိကန် အမတ်များအား တောင်ကိုရီယားကိုပင်း၍ စစ်အထောက်အပံ့ ပေးရေးကို ဆောက်ရွက်စေရန် လာဘ်ထိုးသည် ဆိုသည့် အရေးကိစ္စ စသည်များနှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည်။ <ref>စွယ်စုံကျမ်းနှစ်ချုပ်၊ (၁၉၇၈)</ref> == ကိုးကား == {{reflist}} {{lifetime|၁၉၁၇|၁၉၇၉}} [[Category:တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ သမ္မတများ]] dgq8hkw40uajfzzt0gl1u78trtadw28 0 13677 754123 751910 2022-08-10T16:08:30Z 210.14.108.102 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=ဦးကောင်း|image=ukaung.jpg|caption=အဂ္ဂမဟာ သေနာပတိ ကင်းဝန်မင်းကြီး ဦးကောင်း|birth_date={{Birth date|df=yes|1822|2|3}}<ref name="autogenerated1">mc1500.com</ref>|birth_place=မုန်တိုင်ပင်ရွာ(မင်းတိုင်ပင်ရွာ) ပဒေသရာဇ်ခေတ် ဗမာပြည်|death_date={{Death date and age|1908|6|30|1822|2|3|df=y}}<ref name="autogenerated1" />|death_place=|occupation=ပဒေသရာဇ်ခေတ် ဘုရင်မှူးမတ်၊ မြန်မာ ပညာရှိ၊ စာဆိုတော်|nationality=ဗမာလူမျိုး|prizes=|religion=[[ဗုဒ္ဓဘာသာ]]}} ==ခန်းပတ်မင်းကြီး (မြန်မာ ၁၁၈၂-၁၂၅၈)== 'ပုခန်းမှာလေ၊ • လောင်းရှည်မှာဓား၊ • ခန်းပတ်မှာနား၊ • ရေနံတစ်တိုင် ချင်းရယ်နှင့် လင်းပါ့မလား'။ ဆိုသော [[ဗန်းမော်ဆရာတော်]] ချိုးသောစာတိုကလေးကို မြန်မာသမိုင်း လိုက်စားသူတိုင်း ကြားဘူးကြပေလိမ့်မည်။ ဤစာပိုဒ်ကလေးမှာ [[မင်းတုန်းမင်း]]တရားကြီးလက်ထက်တွင် ထင်ပေါ် ကျော်စောကြသော လွှတ်တော်ဝန်ကြီး လေးပါးတို့၏ အကြောင်းကို ပြက်ရယ်ပြုကာ ချိုးထားသော စာပင် ဖြစ်သည်။ [[ပခန်းမင်းကြီးဦးရန်ဝေး|ပုခန်းဝန်ကြီး]]မှာ လေနာရောဂါ ရှိကြောင်း၊ [[လောင်းရှည်ဝန်ကြီး]]မှာ ၁၂၂၈ ခုနှစ် မြင်ကွန်းနှင့် မြင်းခုံတိုင်မင်းသားတို့ ပုန်ကန်စဉ်က ဓားထိဖူး ကြောင်း၊ ခန်းပတ်မင်းကြီးမှာ နားလေးကြောင်း၊ ထို့ကြောင့် [[ရေနံချောင်းမင်းကြီး]] တစ်ပါးတည်းနှင့် အမှုတော်ကုန်စင်အောင် ထမ်းဆောင်နိုင်ပါ့မလားဟု စာချိုးခြင်း ဖြစ်ပေသည်။ ထိုဝန်ကြီး ၄ ပါးအနက် ခန်းပတ်ဝန်ကြီးမှာ [[သာယာဝတီမင်း]]၊ [[ပုဂံမင်း]]၊ မင်းတုန်းမင်းနှင့် [[သီပေါမင်း]] လက်ထက်အထိ မင်း ၄ ဆက်တိုင်တိုင် အမှုတော်ထမ်းခဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ်ကြီး ဖြစ်သည်။ ဝန်ကြီးမှာ မြန်မာစာပေ အစီအကုံး အနှုန်းအဖွဲ့တို့တွင် ကောင်းမွန်သည်သာမက အင်္ဂလိပ်စာ၊ ပြင်သစ်စာတို့ကိုလည်း တတ်မြောက် ကျွမ်းကျင်သည်။ အထူးသဖြင့် ထိုခေတ် အခါက အင်္ဂလိပ်စကား အပြောကောင်းသူများအထဲတွင် တစ်ဦးအပါအဝင် ဖြစ်ပေသည်။ ထို့အပြင် ထိုခေတ် အခါက ကျွမ်းကျင်မှု မရှိသေးသော ငွေရေးကြေးရေး စာရင်းအင်းများကိုလည်း နိုင်နင်းသောပုဂ္ဂိုလ်ဟု ထင်ရှားခဲ့သည်။ ဖခင်မှာ ဘကြီးတော်ဘုရားလက်ထက် စစ်သူကြီး [[မဟာဗန္ဓုလ]]နှင့်အတူ အင်္ဂလိပ်မြန်မာ ပထမစစ်ပွဲကို ယှဉ်နွဲတိုက်ခိုက်ခဲ့သူ အတွင်းဝန်မင်း ဦးရန်ငူး ဖြစ်သည်။ ဦးရန်ငူးမှာ သံလျင်တိုက်ပွဲတွင် ကျဆုံးခဲ့သည်။ ခန်းပတ်မင်းကြီးကို သက္ကရာဇ် ၁၁၈၂ ခုနှစ်တွင် အင်းဝမြို့၌ ဖွားမြင်သည်။ ငယ်မည်မှာ ဦးရွှေမောင် ဖြစ်ပေသည်။ သင်ရိုးသင်တန်း ကျမ်းဂန်များကို သင်ကြားတတ်မြောက်ခဲ့ပြီးနောက် သာယာဝတီမင်းထံတွင် အမှုတော်ထမ်းရွက်သည်။ ၁၂ဝ၃ ခုနှစ်တွင် သာယာဝတီမင်းသည် ရန်ကုန်မြို့သို့ စုန်တော်မူလာပြီးနောက် ရွှေတိဂုံစေတီတော်တွင် ရွှေသင်္ကန်းကပ်လှူ၍ ခေါင်းလောင်းတော်ကြီး သွန်းလုပ်လှူဒါန်းတော်မူစဉ်၊ ဦးရွှေမောင်မှာ လွှတ်တော် စာရေးကြီးအဖြစ်ဖြင့် လိုက်ပါအမှုထမ်းရသည်။ သားတော် ပုဂံမင်းလက်ထက်တွင် စာရေးကြီးရာထူးမှ လျှောကျလျက်ရှိသည်။ ညီတော် မင်းတုန်းမင်းတရားကြီး လက်ထက်တွင် ရတနာသိင်္ဃမြို့တွင် ဝန်ထောက်စိုး လေးဆယ်၊ ဒိုင်းဝန်ရာထူးဖြင့် ချီးမြှင့်ခန့်ထား ခြင်း ခံရသည်။ ထို့နောက် ခန်းပတ်မြို့စား အတွင်းဝန်၊ ဝင်းဒိုင်းခုနစ်စုဆိုင်ရာဝန်ကြီး ခန့်ထားပြန်သည်။ မင်းတုန်းမင်းတရားကြီး မကျန်းမမာရှိသည့်အခိုက် ရှင်ဖြူမရှင် မင်းဖုရားခေါင်ကြီးနှင့် တိုင်ပင်၍ သီပေါမင်းသား အား အိမ်ရှေ့မင်းသားအရာ တင်မြှောက်ကြသော မှူးတော် မတ်တော်ကြီးများအထဲတွင် ခန်းပတ်မင်းကြီးလည်း တစ်ဦးအပါအဝင် ဖြစ်သည်။ သီပေါမင်းလက်ထက်တော်တွင် သတိုးမင်းကြီး သီရိမဟာ မင်းခေါင် ဥဇနာဘွဲ့ဖြင့် အမှုတော်ကို ဆက်လက် ထမ်းရွက်ခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် မင်းကြီးမှာ ကြာရှည်စွာ အမှုတော် မထမ်းဆောင်ရသေးမီ၊ ရာထူးမှ နုတ်ပယ်ခြင်းခံရသည်။ ရာထူးမှ နုတ်ပယ်ခြင်းခံရသည့် အကြောင်းရင်းကား သီပေါမင်းနှင့် [[ဒိုင်းခင်ခင်]]တို့ ချစ်ကြိုက်ရည်ငံရှိနေကြောင်းကို မိဖုရားကြီး သိသောအခါ ဒိုင်းခင်ခင်နှင့်တကွ မိဖုရားဆွေမျိုးအားလုံးတို့မှာ သုတ်သင်ပစ်ခြင်း ခံရသည်။ ခန်းပတ်မင်းကြီးမှာ ဒိုင်းဝန်မင်း၏ ဖခင်ဖြစ်၍ ဒိုင်းခင်ခင်၏ အဖိုးဖြစ် သောကြောင့် ကံကောင်းထောက်မသဖြင့် ကွပ်မျက်ခြင်းမခံရဘဲ၊ ရာထူးမှ နုတ်ပယ်ခြင်းသာ ခံရလေသည်။သီပေါမင်းလက်ထက်တော်တွင် သတိုးမင်းကြီး သီရိမဟာ မင်းခေါင် ဥဇနာဘွဲ့ဖြင့် အမှုတော်ကို ဆက်လက် ထမ်းရွက်ခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် မင်းကြီးမှာ ကြာရှည်စွာ အမှုတော် မထမ်းဆောင်ရသေးမီ၊ ရာထူးမှ နုတ်ပယ်ခြင်းခံရသည်။ ရာထူးမှ နုတ်ပယ်ခြင်းခံရသည့် အကြောင်းရင်းကား သီပေါမင်းနှင့် ဒိုင်းခင်ခင်တို့ ချစ်ကြိုက်ရည်ငံရှိနေကြောင်းကို မိဖုရားကြီး သိသောအခါ ဒိုင်းခင်ခင်နှင့်တကွ ဆွေမျိုးတို့မှာ သုတ်သင်ပစ်ခြင်း ခံရသည်။ ခန်းပတ်မင်းကြီးမှာ ဒိုင်းဝန်မင်း၏ ဖခင်ဖြစ်၍ ဒိုင်းခင်ခင်၏ အဖိုးဖြစ်သောကြောင့် ကံကောင်းထောက်မသဖြင့် ကွပ်မျက်ခြင်းမခံရဘဲ၊ ရာထူးမှ နုတ်ပယ်ခြင်းသာ ခံရလေသည်။ ခန်းပတ်မင်းကြီး၏ သမီးဖြစ်သူ ခင်ခင်မကြီးမှာလည်း ဒိုင်းဝန်မင်းနှင့် မောင်နှမရင်းတော်သည့်တိုင် ဒိုင်းခင်ခင်နှင့် သွေးသားမတော်စပ်သဖြင့် ကွပ်မျက်ခြင်းမခံရပေ။ မင်းကြီးရာထူးမှ နုတ်ပယ်ခံရပြီးနောက် ဇာတိ အင်းဝသို့ပြန်၍ အခြေချခဲ့ရာ သမီးတော်ကြီးသည် ဖခင်နှင့်အတူလာရောက် နေထိုင်ခဲ့သည်။ မင်းကြီးသည် မြေးတော် မောင်မောင်လှကလေးကို အချစ်ဆုံးဖြစ်၍ အင်းဝတွင် အတူနေစေသည်။ မြန်မာနိုင်ငံကို ဗြိတိသျှအစိုးရတို့ သိမ်းပိုက်ပြီးသည့်နောက် မင်းကြီးမှာ ရိက္ခာငွေ တစ်လလျှင် ၁ဝဝိ (တစ်ရာကျပ်)မျှ ထောက်ပံ့ခြင်း ရရှိခဲ့ပေသည်။ မင်းကြီးနာမကျန်းဖြစ်သည့်အခါ မြေးတော်များမှ လာရောက်ပြုစုခဲ့သည်။ ၁၂၅၈ ခုနှစ်၊ အသက် ၇၆ နှစ်အရွယ်တွင် အနိစ္စရောက်လေသည်။ <ref>ခန်းပတ်မင်းကြီးရာဇဝင်</ref> <ref>မင်းကြီး၏ဆွေနွယ်မျိုးနွယ်များဆီကကြားရသည့် သတင်းစကားအရ မင်းကြီးတွင် သားသမီးနှစ်ဦးရှိရာ [[ခင်ခင်မကြီး (ခန်းပတ်သခင်ကြီး) ]]နှင့် မောင်မောင်ဘိုကြီးဟူ၍ ဖြစ်သည်။ ထိုနှစ်ဦးတွင် ခင်ခင်မကြီးသည် ငယ်စဉ်ကပင် တောင်တွင်းကြီး၌ အခြေချနေထိုင်ရင်း နတ်မောက်မြို့သူကြီးအမျိုးတော်စပ်သူ မောင်ဘိုးလှခေါ် အောင်မောင်းနှင့် အိမ်ထောင်ရက်သားကြပြီး မောင်မောင်လှ၊ ခင်ခင်မလတ်နှင့် ခင်ခင်မလေးတို့ကို မွေးဖွားခဲ့သည်။ ဒိုင်းခင်ခင်နန်းတော်ရောက်စကပင် ခင်ခင်ကြီး၏ မျိုးဆက်များသည် ပြည် ဥယျာဉ်ရွာသို့ ရောက်နေနှင့်ကြသည်။ မောင်မောင်ဘိုးကြီးမှာ ဒိုင်းဝန်မင်း ဦးဘိုကြီး၏ ငယ်နာမည်ဖြစ်သည်။ သူ့မျိုးဆက်ကား မကျန်ရှိပေ။ မင်းကြီး၏ မျိုးဆက်များသည် ဘုန်းတော်ကြီးဘုရား၏ မျိုးဆက်များနည်းတူ ပါတော်မူပြီးနောက်တွင် လူသူမထင်မရှားရှိစွာနေခဲ့ရပြီး လက်ရှိမျိုးဆက်များသည် ပြည် ဥယျာဉ်ရွာတွင်လည်းကောင်း နတ်တလင်းနယ်အရှေ့ခြမ်းတွင်လည်းကောင်း သက်ရှိထင်ရှားရှိနေဆဲဖြစ်ပါသည်။ </ref> == ကိုးကား == <references/> {{ကုန်းဘောင်ခေတ်}} [[Category:ကုန်းဘောင်ခေတ်]] [[Category:မြန်မာ မှူးမတ်များ]] myshd7446avpx0dorfri7ah6fhz7jgb 754124 754123 2022-08-10T16:14:21Z 210.14.108.102 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=ဦးအောင်မောင်း|image=Khampatmingyi U aungmaung.jpg|caption=သတိုးမင်းကြီး သီရိမဟာမင်းခေါင်ဥဇနာ ခန်းပတ်မင်းကြီးဦးရွှေမောင်|birth_date={{Birth date|df=yes| 1182|5|8}} မြန်မာနှစ်။<ref name="autogenerated1">mc1500.com</ref>|birth_place=ရွှေဘိုမြို့၊ပဒေသရာဇ်ခေတ် ဗမာပြည်|death_date={{Death date and age|1908|6|30|1822|2|3|df=y}}<ref name="autogenerated1" />|death_place=|occupation=ပဒေသရာဇ်ခေတ် ဘုရင်မှူးမတ်၊ မြန်မာ ပညာရှိ။|nationality=ဗမာလူမျိုး|prizes=|religion=[[ဗုဒ္ဓဘာသာ]]}} ==ခန်းပတ်မင်းကြီး (မြန်မာ ၁၁၈၂-၁၂၅၈)== 'ပုခန်းမှာလေ၊ • လောင်းရှည်မှာဓား၊ • ခန်းပတ်မှာနား၊ • ရေနံတစ်တိုင် ချင်းရယ်နှင့် လင်းပါ့မလား'။ ဆိုသော [[ဗန်းမော်ဆရာတော်]] ချိုးသောစာတိုကလေးကို မြန်မာသမိုင်း လိုက်စားသူတိုင်း ကြားဘူးကြပေလိမ့်မည်။ ဤစာပိုဒ်ကလေးမှာ [[မင်းတုန်းမင်း]]တရားကြီးလက်ထက်တွင် ထင်ပေါ် ကျော်စောကြသော လွှတ်တော်ဝန်ကြီး လေးပါးတို့၏ အကြောင်းကို ပြက်ရယ်ပြုကာ ချိုးထားသော စာပင် ဖြစ်သည်။ [[ပခန်းမင်းကြီးဦးရန်ဝေး|ပုခန်းဝန်ကြီး]]မှာ လေနာရောဂါ ရှိကြောင်း၊ [[လောင်းရှည်ဝန်ကြီး]]မှာ ၁၂၂၈ ခုနှစ် မြင်ကွန်းနှင့် မြင်းခုံတိုင်မင်းသားတို့ ပုန်ကန်စဉ်က ဓားထိဖူး ကြောင်း၊ ခန်းပတ်မင်းကြီးမှာ နားလေးကြောင်း၊ ထို့ကြောင့် [[ရေနံချောင်းမင်းကြီး]] တစ်ပါးတည်းနှင့် အမှုတော်ကုန်စင်အောင် ထမ်းဆောင်နိုင်ပါ့မလားဟု စာချိုးခြင်း ဖြစ်ပေသည်။ ထိုဝန်ကြီး ၄ ပါးအနက် ခန်းပတ်ဝန်ကြီးမှာ [[သာယာဝတီမင်း]]၊ [[ပုဂံမင်း]]၊ မင်းတုန်းမင်းနှင့် [[သီပေါမင်း]] လက်ထက်အထိ မင်း ၄ ဆက်တိုင်တိုင် အမှုတော်ထမ်းခဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ်ကြီး ဖြစ်သည်။ ဝန်ကြီးမှာ မြန်မာစာပေ အစီအကုံး အနှုန်းအဖွဲ့တို့တွင် ကောင်းမွန်သည်သာမက အင်္ဂလိပ်စာ၊ ပြင်သစ်စာတို့ကိုလည်း တတ်မြောက် ကျွမ်းကျင်သည်။ အထူးသဖြင့် ထိုခေတ် အခါက အင်္ဂလိပ်စကား အပြောကောင်းသူများအထဲတွင် တစ်ဦးအပါအဝင် ဖြစ်ပေသည်။ ထို့အပြင် ထိုခေတ် အခါက ကျွမ်းကျင်မှု မရှိသေးသော ငွေရေးကြေးရေး စာရင်းအင်းများကိုလည်း နိုင်နင်းသောပုဂ္ဂိုလ်ဟု ထင်ရှားခဲ့သည်။ ဖခင်မှာ ဘကြီးတော်ဘုရားလက်ထက် စစ်သူကြီး [[မဟာဗန္ဓုလ]]နှင့်အတူ အင်္ဂလိပ်မြန်မာ ပထမစစ်ပွဲကို ယှဉ်နွဲတိုက်ခိုက်ခဲ့သူ အတွင်းဝန်မင်း ဦးရန်ငူး ဖြစ်သည်။ ဦးရန်ငူးမှာ သံလျင်တိုက်ပွဲတွင် ကျဆုံးခဲ့သည်။ ခန်းပတ်မင်းကြီးကို သက္ကရာဇ် ၁၁၈၂ ခုနှစ်တွင် အင်းဝမြို့၌ ဖွားမြင်သည်။ ငယ်မည်မှာ ဦးရွှေမောင် ဖြစ်ပေသည်။ သင်ရိုးသင်တန်း ကျမ်းဂန်များကို သင်ကြားတတ်မြောက်ခဲ့ပြီးနောက် သာယာဝတီမင်းထံတွင် အမှုတော်ထမ်းရွက်သည်။ ၁၂ဝ၃ ခုနှစ်တွင် သာယာဝတီမင်းသည် ရန်ကုန်မြို့သို့ စုန်တော်မူလာပြီးနောက် ရွှေတိဂုံစေတီတော်တွင် ရွှေသင်္ကန်းကပ်လှူ၍ ခေါင်းလောင်းတော်ကြီး သွန်းလုပ်လှူဒါန်းတော်မူစဉ်၊ ဦးရွှေမောင်မှာ လွှတ်တော် စာရေးကြီးအဖြစ်ဖြင့် လိုက်ပါအမှုထမ်းရသည်။ သားတော် ပုဂံမင်းလက်ထက်တွင် စာရေးကြီးရာထူးမှ လျှောကျလျက်ရှိသည်။ ညီတော် မင်းတုန်းမင်းတရားကြီး လက်ထက်တွင် ရတနာသိင်္ဃမြို့တွင် ဝန်ထောက်စိုး လေးဆယ်၊ ဒိုင်းဝန်ရာထူးဖြင့် ချီးမြှင့်ခန့်ထား ခြင်း ခံရသည်။ ထို့နောက် ခန်းပတ်မြို့စား အတွင်းဝန်၊ ဝင်းဒိုင်းခုနစ်စုဆိုင်ရာဝန်ကြီး ခန့်ထားပြန်သည်။ မင်းတုန်းမင်းတရားကြီး မကျန်းမမာရှိသည့်အခိုက် ရှင်ဖြူမရှင် မင်းဖုရားခေါင်ကြီးနှင့် တိုင်ပင်၍ သီပေါမင်းသား အား အိမ်ရှေ့မင်းသားအရာ တင်မြှောက်ကြသော မှူးတော် မတ်တော်ကြီးများအထဲတွင် ခန်းပတ်မင်းကြီးလည်း တစ်ဦးအပါအဝင် ဖြစ်သည်။ သီပေါမင်းလက်ထက်တော်တွင် သတိုးမင်းကြီး သီရိမဟာ မင်းခေါင် ဥဇနာဘွဲ့ဖြင့် အမှုတော်ကို ဆက်လက် ထမ်းရွက်ခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် မင်းကြီးမှာ ကြာရှည်စွာ အမှုတော် မထမ်းဆောင်ရသေးမီ၊ ရာထူးမှ နုတ်ပယ်ခြင်းခံရသည်။ ရာထူးမှ နုတ်ပယ်ခြင်းခံရသည့် အကြောင်းရင်းကား သီပေါမင်းနှင့် [[ဒိုင်းခင်ခင်]]တို့ ချစ်ကြိုက်ရည်ငံရှိနေကြောင်းကို မိဖုရားကြီး သိသောအခါ ဒိုင်းခင်ခင်နှင့်တကွ မိဖုရားဆွေမျိုးအားလုံးတို့မှာ သုတ်သင်ပစ်ခြင်း ခံရသည်။ ခန်းပတ်မင်းကြီးမှာ ဒိုင်းဝန်မင်း၏ ဖခင်ဖြစ်၍ ဒိုင်းခင်ခင်၏ အဖိုးဖြစ် သောကြောင့် ကံကောင်းထောက်မသဖြင့် ကွပ်မျက်ခြင်းမခံရဘဲ၊ ရာထူးမှ နုတ်ပယ်ခြင်းသာ ခံရလေသည်။သီပေါမင်းလက်ထက်တော်တွင် သတိုးမင်းကြီး သီရိမဟာ မင်းခေါင် ဥဇနာဘွဲ့ဖြင့် အမှုတော်ကို ဆက်လက် ထမ်းရွက်ခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် မင်းကြီးမှာ ကြာရှည်စွာ အမှုတော် မထမ်းဆောင်ရသေးမီ၊ ရာထူးမှ နုတ်ပယ်ခြင်းခံရသည်။ ရာထူးမှ နုတ်ပယ်ခြင်းခံရသည့် အကြောင်းရင်းကား သီပေါမင်းနှင့် ဒိုင်းခင်ခင်တို့ ချစ်ကြိုက်ရည်ငံရှိနေကြောင်းကို မိဖုရားကြီး သိသောအခါ ဒိုင်းခင်ခင်နှင့်တကွ ဆွေမျိုးတို့မှာ သုတ်သင်ပစ်ခြင်း ခံရသည်။ ခန်းပတ်မင်းကြီးမှာ ဒိုင်းဝန်မင်း၏ ဖခင်ဖြစ်၍ ဒိုင်းခင်ခင်၏ အဖိုးဖြစ်သောကြောင့် ကံကောင်းထောက်မသဖြင့် ကွပ်မျက်ခြင်းမခံရဘဲ၊ ရာထူးမှ နုတ်ပယ်ခြင်းသာ ခံရလေသည်။ ခန်းပတ်မင်းကြီး၏ သမီးဖြစ်သူ ခင်ခင်မကြီးမှာလည်း ဒိုင်းဝန်မင်းနှင့် မောင်နှမရင်းတော်သည့်တိုင် ဒိုင်းခင်ခင်နှင့် သွေးသားမတော်စပ်သဖြင့် ကွပ်မျက်ခြင်းမခံရပေ။ မင်းကြီးရာထူးမှ နုတ်ပယ်ခံရပြီးနောက် ဇာတိ အင်းဝသို့ပြန်၍ အခြေချခဲ့ရာ သမီးတော်ကြီးသည် ဖခင်နှင့်အတူလာရောက် နေထိုင်ခဲ့သည်။ မင်းကြီးသည် မြေးတော် မောင်မောင်လှကလေးကို အချစ်ဆုံးဖြစ်၍ အင်းဝတွင် အတူနေစေသည်။ မြန်မာနိုင်ငံကို ဗြိတိသျှအစိုးရတို့ သိမ်းပိုက်ပြီးသည့်နောက် မင်းကြီးမှာ ရိက္ခာငွေ တစ်လလျှင် ၁ဝဝိ (တစ်ရာကျပ်)မျှ ထောက်ပံ့ခြင်း ရရှိခဲ့ပေသည်။ မင်းကြီးနာမကျန်းဖြစ်သည့်အခါ မြေးတော်များမှ လာရောက်ပြုစုခဲ့သည်။ ၁၂၅၈ ခုနှစ်၊ အသက် ၇၆ နှစ်အရွယ်တွင် အနိစ္စရောက်လေသည်။ <ref>ခန်းပတ်မင်းကြီးရာဇဝင်</ref> <ref>မင်းကြီး၏ဆွေနွယ်မျိုးနွယ်များဆီကကြားရသည့် သတင်းစကားအရ မင်းကြီးတွင် သားသမီးနှစ်ဦးရှိရာ [[ခင်ခင်မကြီး (ခန်းပတ်သခင်ကြီး) ]]နှင့် မောင်မောင်ဘိုကြီးဟူ၍ ဖြစ်သည်။ ထိုနှစ်ဦးတွင် ခင်ခင်မကြီးသည် ငယ်စဉ်ကပင် တောင်တွင်းကြီး၌ အခြေချနေထိုင်ရင်း နတ်မောက်မြို့သူကြီးအမျိုးတော်စပ်သူ မောင်ဘိုးလှခေါ် အောင်မောင်းနှင့် အိမ်ထောင်ရက်သားကြပြီး မောင်မောင်လှ၊ ခင်ခင်မလတ်နှင့် ခင်ခင်မလေးတို့ကို မွေးဖွားခဲ့သည်။ ဒိုင်းခင်ခင်နန်းတော်ရောက်စကပင် ခင်ခင်ကြီး၏ မျိုးဆက်များသည် ပြည် ဥယျာဉ်ရွာသို့ ရောက်နေနှင့်ကြသည်။ မောင်မောင်ဘိုးကြီးမှာ ဒိုင်းဝန်မင်း ဦးဘိုကြီး၏ ငယ်နာမည်ဖြစ်သည်။ သူ့မျိုးဆက်ကား မကျန်ရှိပေ။ မင်းကြီး၏ မျိုးဆက်များသည် ဘုန်းတော်ကြီးဘုရား၏ မျိုးဆက်များနည်းတူ ပါတော်မူပြီးနောက်တွင် လူသူမထင်မရှားရှိစွာနေခဲ့ရပြီး လက်ရှိမျိုးဆက်များသည် ပြည် ဥယျာဉ်ရွာတွင်လည်းကောင်း နတ်တလင်းနယ်အရှေ့ခြမ်းတွင်လည်းကောင်း သက်ရှိထင်ရှားရှိနေဆဲဖြစ်ပါသည်။ </ref> == ကိုးကား == <references/> {{ကုန်းဘောင်ခေတ်}} [[Category:ကုန်းဘောင်ခေတ်]] [[Category:မြန်မာ မှူးမတ်များ]] 0rt38a5qliv6lb0g6b8bz80wf7yaw4w 754144 754124 2022-08-11T01:11:05Z ခန်းပတ်မောင်မောင် 104335 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=ဦးအောင်မောင်း|image=Khampatmingyi U aungmaung.jpg|caption=သတိုးမင်းကြီး သီရိမဟာမင်းခေါင်ဥဇနာ ခန်းပတ်မင်းကြီးဦးရွှေမောင်|birth_date={{Birth date|df=yes| 1822|6|8}} မြန်မာနှစ်။<ref name="autogenerated1">mc1500.com</ref>|birth_place=ရွှေဘိုမြို့၊ပဒေသရာဇ်ခေတ် ဗမာပြည်|death_date={{Death date and age|1908|6|30|1822|2|3|df=y}}<ref name="autogenerated1" />|death_place=|occupation=ပဒေသရာဇ်ခေတ် ဘုရင်မှူးမတ်၊ မြန်မာ ပညာရှိ။|nationality=ဗမာလူမျိုး|prizes=|religion=[[ဗုဒ္ဓဘာသာ]]|title=သခင်ကြီး}} ==ခန်းပတ်မင်းကြီး (မြန်မာ ၁၁၈၂-၁၂၅၈)== 'ပုခန်းမှာလေ၊ • လောင်းရှည်မှာဓား၊ • ခန်းပတ်မှာနား၊ • ရေနံတစ်တိုင် ချင်းရယ်နှင့် လင်းပါ့မလား'။ ဆိုသော [[ဗန်းမော်ဆရာတော်]] ချိုးသောစာတိုကလေးကို မြန်မာသမိုင်း လိုက်စားသူတိုင်း ကြားဘူးကြပေလိမ့်မည်။ ဤစာပိုဒ်ကလေးမှာ [[မင်းတုန်းမင်း]]တရားကြီးလက်ထက်တွင် ထင်ပေါ် ကျော်စောကြသော လွှတ်တော်ဝန်ကြီး လေးပါးတို့၏ အကြောင်းကို ပြက်ရယ်ပြုကာ ချိုးထားသော စာပင် ဖြစ်သည်။ [[ပခန်းမင်းကြီးဦးရန်ဝေး|ပုခန်းဝန်ကြီး]]မှာ လေနာရောဂါ ရှိကြောင်း၊ [[လောင်းရှည်ဝန်ကြီး]]မှာ ၁၂၂၈ ခုနှစ် မြင်ကွန်းနှင့် မြင်းခုံတိုင်မင်းသားတို့ ပုန်ကန်စဉ်က ဓားထိဖူး ကြောင်း၊ ခန်းပတ်မင်းကြီးမှာ နားလေးကြောင်း၊ ထို့ကြောင့် [[ရေနံချောင်းမင်းကြီး]] တစ်ပါးတည်းနှင့် အမှုတော်ကုန်စင်အောင် ထမ်းဆောင်နိုင်ပါ့မလားဟု စာချိုးခြင်း ဖြစ်ပေသည်။ ထိုဝန်ကြီး ၄ ပါးအနက် ခန်းပတ်ဝန်ကြီးမှာ [[သာယာဝတီမင်း]]၊ [[ပုဂံမင်း]]၊ မင်းတုန်းမင်းနှင့် [[သီပေါမင်း]] လက်ထက်အထိ မင်း ၄ ဆက်တိုင်တိုင် အမှုတော်ထမ်းခဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ်ကြီး ဖြစ်သည်။ ဝန်ကြီးမှာ မြန်မာစာပေ အစီအကုံး အနှုန်းအဖွဲ့တို့တွင် ကောင်းမွန်သည်သာမက အင်္ဂလိပ်စာ၊ ပြင်သစ်စာတို့ကိုလည်း တတ်မြောက် ကျွမ်းကျင်သည်။ အထူးသဖြင့် ထိုခေတ် အခါက အင်္ဂလိပ်စကား အပြောကောင်းသူများအထဲတွင် တစ်ဦးအပါအဝင် ဖြစ်ပေသည်။ ထို့အပြင် ထိုခေတ် အခါက ကျွမ်းကျင်မှု မရှိသေးသော ငွေရေးကြေးရေး စာရင်းအင်းများကိုလည်း နိုင်နင်းသောပုဂ္ဂိုလ်ဟု ထင်ရှားခဲ့သည်။ ဖခင်မှာ ဘကြီးတော်ဘုရားလက်ထက် စစ်သူကြီး [[မဟာဗန္ဓုလ]]နှင့်အတူ အင်္ဂလိပ်မြန်မာ ပထမစစ်ပွဲကို ယှဉ်နွဲတိုက်ခိုက်ခဲ့သူ အတွင်းဝန်မင်း ဦးရန်ငူး ဖြစ်သည်။ ဦးရန်ငူးမှာ သံလျင်တိုက်ပွဲတွင် ကျဆုံးခဲ့သည်။ ခန်းပတ်မင်းကြီးကို သက္ကရာဇ် ၁၁၈၂ ခုနှစ်တွင် အင်းဝမြို့၌ ဖွားမြင်သည်။ ငယ်မည်မှာ ဦးရွှေမောင် ဖြစ်ပေသည်။ သင်ရိုးသင်တန်း ကျမ်းဂန်များကို သင်ကြားတတ်မြောက်ခဲ့ပြီးနောက် သာယာဝတီမင်းထံတွင် အမှုတော်ထမ်းရွက်သည်။ ၁၂ဝ၃ ခုနှစ်တွင် သာယာဝတီမင်းသည် ရန်ကုန်မြို့သို့ စုန်တော်မူလာပြီးနောက် ရွှေတိဂုံစေတီတော်တွင် ရွှေသင်္ကန်းကပ်လှူ၍ ခေါင်းလောင်းတော်ကြီး သွန်းလုပ်လှူဒါန်းတော်မူစဉ်၊ ဦးရွှေမောင်မှာ လွှတ်တော် စာရေးကြီးအဖြစ်ဖြင့် လိုက်ပါအမှုထမ်းရသည်။ သားတော် ပုဂံမင်းလက်ထက်တွင် စာရေးကြီးရာထူးမှ လျှောကျလျက်ရှိသည်။ ညီတော် မင်းတုန်းမင်းတရားကြီး လက်ထက်တွင် ရတနာသိင်္ဃမြို့တွင် ဝန်ထောက်စိုး လေးဆယ်၊ ဒိုင်းဝန်ရာထူးဖြင့် ချီးမြှင့်ခန့်ထား ခြင်း ခံရသည်။ ထို့နောက် ခန်းပတ်မြို့စား အတွင်းဝန်၊ ဝင်းဒိုင်းခုနစ်စုဆိုင်ရာဝန်ကြီး ခန့်ထားပြန်သည်။ မင်းတုန်းမင်းတရားကြီး မကျန်းမမာရှိသည့်အခိုက် ရှင်ဖြူမရှင် မင်းဖုရားခေါင်ကြီးနှင့် တိုင်ပင်၍ သီပေါမင်းသား အား အိမ်ရှေ့မင်းသားအရာ တင်မြှောက်ကြသော မှူးတော် မတ်တော်ကြီးများအထဲတွင် ခန်းပတ်မင်းကြီးလည်း တစ်ဦးအပါအဝင် ဖြစ်သည်။ သီပေါမင်းလက်ထက်တော်တွင် သတိုးမင်းကြီး သီရိမဟာ မင်းခေါင် ဥဇနာဘွဲ့ဖြင့် အမှုတော်ကို ဆက်လက် ထမ်းရွက်ခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် မင်းကြီးမှာ ကြာရှည်စွာ အမှုတော် မထမ်းဆောင်ရသေးမီ၊ ရာထူးမှ နုတ်ပယ်ခြင်းခံရသည်။ ရာထူးမှ နုတ်ပယ်ခြင်းခံရသည့် အကြောင်းရင်းကား သီပေါမင်းနှင့် [[ဒိုင်းခင်ခင်]]တို့ ချစ်ကြိုက်ရည်ငံရှိနေကြောင်းကို မိဖုရားကြီး သိသောအခါ ဒိုင်းခင်ခင်နှင့်တကွ မိဖုရားဆွေမျိုးအားလုံးတို့မှာ သုတ်သင်ပစ်ခြင်း ခံရသည်။ ခန်းပတ်မင်းကြီးမှာ ဒိုင်းဝန်မင်း၏ ဖခင်ဖြစ်၍ ဒိုင်းခင်ခင်၏ အဖိုးဖြစ် သောကြောင့် ကံကောင်းထောက်မသဖြင့် ကွပ်မျက်ခြင်းမခံရဘဲ၊ ရာထူးမှ နုတ်ပယ်ခြင်းသာ ခံရလေသည်။သီပေါမင်းလက်ထက်တော်တွင် သတိုးမင်းကြီး သီရိမဟာ မင်းခေါင် ဥဇနာဘွဲ့ဖြင့် အမှုတော်ကို ဆက်လက် ထမ်းရွက်ခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် မင်းကြီးမှာ ကြာရှည်စွာ အမှုတော် မထမ်းဆောင်ရသေးမီ၊ ရာထူးမှ နုတ်ပယ်ခြင်းခံရသည်။ ရာထူးမှ နုတ်ပယ်ခြင်းခံရသည့် အကြောင်းရင်းကား သီပေါမင်းနှင့် ဒိုင်းခင်ခင်တို့ ချစ်ကြိုက်ရည်ငံရှိနေကြောင်းကို မိဖုရားကြီး သိသောအခါ ဒိုင်းခင်ခင်နှင့်တကွ ဆွေမျိုးတို့မှာ သုတ်သင်ပစ်ခြင်း ခံရသည်။ ခန်းပတ်မင်းကြီးမှာ ဒိုင်းဝန်မင်း၏ ဖခင်ဖြစ်၍ ဒိုင်းခင်ခင်၏ အဖိုးဖြစ်သောကြောင့် ကံကောင်းထောက်မသဖြင့် ကွပ်မျက်ခြင်းမခံရဘဲ၊ ရာထူးမှ နုတ်ပယ်ခြင်းသာ ခံရလေသည်။ ခန်းပတ်မင်းကြီး၏ သမီးဖြစ်သူ ခင်ခင်မကြီးမှာလည်း ဒိုင်းဝန်မင်းနှင့် မောင်နှမရင်းတော်သည့်တိုင် ဒိုင်းခင်ခင်နှင့် သွေးသားမတော်စပ်သဖြင့် ကွပ်မျက်ခြင်းမခံရပေ။ မင်းကြီးရာထူးမှ နုတ်ပယ်ခံရပြီးနောက် ဇာတိ အင်းဝသို့ပြန်၍ အခြေချခဲ့ရာ သမီးတော်ကြီးသည် ဖခင်နှင့်အတူလာရောက် နေထိုင်ခဲ့သည်။ မင်းကြီးသည် မြေးတော် မောင်မောင်လှကလေးကို အချစ်ဆုံးဖြစ်၍ အင်းဝတွင် အတူနေစေသည်။ မြန်မာနိုင်ငံကို ဗြိတိသျှအစိုးရတို့ သိမ်းပိုက်ပြီးသည့်နောက် မင်းကြီးမှာ ရိက္ခာငွေ တစ်လလျှင် ၁ဝဝိ (တစ်ရာကျပ်)မျှ ထောက်ပံ့ခြင်း ရရှိခဲ့ပေသည်။ မင်းကြီးနာမကျန်းဖြစ်သည့်အခါ မြေးတော်များမှ လာရောက်ပြုစုခဲ့သည်။ ၁၂၅၈ ခုနှစ်၊ အသက် ၇၆ နှစ်အရွယ်တွင် အနိစ္စရောက်လေသည်။ <ref>ခန်းပတ်မင်းကြီးရာဇဝင်</ref> <ref>မင်းကြီး၏ဆွေနွယ်မျိုးနွယ်များဆီကကြားရသည့် သတင်းစကားအရ မင်းကြီးတွင် သားသမီးနှစ်ဦးရှိရာ [[ခင်ခင်မကြီး (ခန်းပတ်သခင်ကြီး) ]]နှင့် မောင်မောင်ဘိုကြီးဟူ၍ ဖြစ်သည်။ ထိုနှစ်ဦးတွင် ခင်ခင်မကြီးသည် ငယ်စဉ်ကပင် တောင်တွင်းကြီး၌ အခြေချနေထိုင်ရင်း နတ်မောက်မြို့သူကြီးအမျိုးတော်စပ်သူ မောင်ဘိုးလှခေါ် အောင်မောင်းနှင့် အိမ်ထောင်ရက်သားကြပြီး မောင်မောင်လှ၊ ခင်ခင်မလတ်နှင့် ခင်ခင်မလေးတို့ကို မွေးဖွားခဲ့သည်။ ဒိုင်းခင်ခင်နန်းတော်ရောက်စကပင် ခင်ခင်ကြီး၏ မျိုးဆက်များသည် ပြည် ဥယျာဉ်ရွာသို့ ရောက်နေနှင့်ကြသည်။ မောင်မောင်ဘိုးကြီးမှာ ဒိုင်းဝန်မင်း ဦးဘိုကြီး၏ ငယ်နာမည်ဖြစ်သည်။ သူ့မျိုးဆက်ကား မကျန်ရှိပေ။ မင်းကြီး၏ မျိုးဆက်များသည် ဘုန်းတော်ကြီးဘုရား၏ မျိုးဆက်များနည်းတူ ပါတော်မူပြီးနောက်တွင် လူသူမထင်မရှားရှိစွာနေခဲ့ရပြီး လက်ရှိမျိုးဆက်များသည် ပြည် ဥယျာဉ်ရွာတွင်လည်းကောင်း နတ်တလင်းနယ်အရှေ့ခြမ်းတွင်လည်းကောင်း သက်ရှိထင်ရှားရှိနေဆဲဖြစ်ပါသည်။ </ref> == ကိုးကား == <references/> {{ကုန်းဘောင်ခေတ်}} [[Category:ကုန်းဘောင်ခေတ်]] [[Category:မြန်မာ မှူးမတ်များ]] 1z4php3e70mg7ozztf0y446m9t2awla 0 18516 754158 722976 2022-08-11T04:05:27Z Akatsuma zenitsu 104641 wikitext text/x-wiki ==ရောမနိုင်ငံသမိုင်း== ရှေးနှစ်ပေါင်း ၁၅ဝဝ ကျော်ခန့်က ရောမအင်ပါယာကြီး ပြိုကွဲခဲ့သော်လည်း ရောမတို့၏ ယဉ်ကျေးမှုမှာ ယနေ့ထက်တိုင် တည်တံ့လျက် ရှိပေသည်။ ယခုခေတ် ရောမမြို့တော်၌ ရှေးခေတ်ယဉ်ကျေးမှုလက်ရာ အဆောက်အအုံများကို တွေ့နိုင်၏။ [[လက်တင်ဘာသာစကား]]သည်လည်း ပြင်သစ်ဘာသာစကား၊ အီတလီဘာသာစကား၊ စပိန်ဘာသာစကား၊ ပေါ်တူဂီဘာသာစကား ပြောဆိုရာအရပ်များ၌ ထွန်းကားလျက်ပင် ရှိ၏။ ထို အချက်များကိုထောက်၍ ရောမအင်ပါယာကြီးကို တည်ထောင်သူတို့၏ အရည်အချင်းကို သိသာချင့်ချိန်နိုင်ပေသည်။ ==ရောမတို့၏သမိုင်းအစ== ထိုမျှကြီးကျယ်သော အင်ပါယာနှင့် ယဉ်ကျေးမှုအဆောက်အအုံကို တည်ဆောက်ခဲ့ကြသော လူမျိုးမှာ [[အီတလီနိုင်ငံ]] အလယ်ပိုင်း တိုင်းဗားမြစ်ဝမှ ၁၇ မိုင်ခန့် ကွာဝေးသော ပယ်လတင်းခေါ် တောင်ကုန်းပေါ်တွင် စုဝေးနေထိုင်သည့် လက်တင်လူမျိုး ဖြစ်လေသည်။ ပယ်လတင်းတောင်ကုန်းအပြင် အခြားတောင်ကုန်း ခြောက်ခုလည်းရှိရာ လေရှိယမ်လွင်ပြင်မှအပ ထိုတောင်တန်းများပေါ်၌ အခြားလူမျိုးများလည်း နေထိုင်လျက် ရှိကြသည်။ မြစ်တစ်ဖက် မြောက်ပိုင်းတွင် လက်တင်လူမျိုးတို့ထက် ယဉ်ကျေးမှုအဆင့်အတန်း မြင့်၍ အင်အားကြီးသော [[အီထရပ်စကန်လူမျိုး]]တို့ နေထိုင်၏။ ==ရောမမြို့ကိုတည်ထောင်ခြင်း== တောင်ကုန်းခုနစ်လုံးပေါ်တွင် နေထိုင်ကြသော လူမျိုးအသီးအသီးတို့သည် နောင်အခါ၌ ပေါင်းစည်းကြပြီးလျှင် [[ရောမမြို့]]ကို တည်ကြလေသည်။ ==အီထရပ်စကန်တို့လက်အောက်ကျရောက်ခြင်းနှင့်ရောမဘုရင့်နိုင်ငံတော်== အစအဦး၌ လက်တင်အကြီးအကဲတို့က မြို့ကိုအုပ်ချုပ်ခဲ့ကြသော်လည်း ဘီစီ ၇၅၃ ခုနှစ်ခန့်လောက်တွင် အီထရပ်စကန်တို့၏ လက်အောက်သို့ ကျ ရောက်ခဲ့သည်။ အီထရပ်စကန်တို့ လက်အောက်တွင် ရောမမြို့သည် တိုးတက်လာ၏။ မြို့အင်္ဂါရပ်များဖြစ်သော မြို့ရိုး၊ ဂျူပီတာဘုရားကျောင်း၊ ရေဆင်းမြောင်း စသည်တို့ကို တည်ဆောက်ကြသည်။ အီထရပ်စကန်တို့ အုပ်ချုပ်ပုံစံနစ်သည် ထိုခေတ်အခါက အဆင့်အတန်း မြင့်သည်ဟု ဆိုရသော်လည်း [[သက်ဦးဆံပိုင်စနစ်|သက်ဦးဆံပိုင်]]အုပ်ချုပ်ရေးစံနစ် ဖြစ်လေသည်။ == ရောမသမ္မတနိုင်ငံကိုထူထောင်ခြင်း== ရောမတို့သည် အီထရပ်စကန်တို့၏ လက်အောက်၌ ဆင်းရဲငြိုငြင်လာကြရာ နှစ်ပေါင်း ၂၅ဝ ခန့် ကြာပြီးနောက် ဘီစီ ၅ဝ၉ ခုနှစ်လောက်တွင် ဘုရင်ကို တော်လှန်ပုန်ကန်ကြလေသည်။ ထိုအခါ အီထရပ်စကန်ဘုရင် တာကွင်နီယပ်စူပါဗပ်သည်လည်း ရောမမြို့ကို စွန့်ခွာသွားရသည်။ ထို့နောက် ရောမတို့သည် ရောမသမ္မတနိုင်ငံကို တည်ထောင်ကြလေသည်။ ==လူတန်းစားပဋိပက္ခများ== ထိုစဉ်က ရောမနိုင်ငံသည် နိုင်ငံငယ်မျှသာ ဖြစ်သော်လည်း နှစ်ပေါင်း ၂၅ဝ နီးပါးမျှ အီတလီကျွန်းဆွယ်တွင် တန်ခိုးအကြီးဆုံးနိုင်ငံအဖြစ် တည်ရှိခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာသည် ဥစ္စာပစ္စည်း ကြွယ်ဝသူနှင့် သူကောင်းမျိုးတို့ လက်ထဲ၌ ရောက်လျက်ရှိ၏။ ရောမတို့ အုပ်ချုပ်ရေးစံနစ်အရ နှစ်စဉ် ပက်တြီရှင်ခေါ် သူကောင်းမျိုးတို့ထဲမှ ကွန်ဆာခေါ် အရာရှိကြီး နှစ်ဦးကို ခန့် ထား၍ မြို့ပြရေးရာ ကိစ္စများကို အုပ်ချုပ်စေသည်။ သို့သော် ထိုအုပ်ချုပ်ရေးစံနစ်တွင် အထက်တန်းစားများသာ ခြယ်လှယ်ခွင့်ရ၍ ပလီဗီယန်ခေါ် ဆင်းရဲသားများသည် အုပ်ချုပ်ရေး၌ ပြောရေးဆိုခွင့် မရကြချေ။ ကွန်ဆာများကို ရွေးကောက် တင်မြှောက်သည့် အဆင်ဗလီအဖွဲ့တွင် ပလီဗီယန်များ ပါဝင်ခွင့်ရသော်လည်း ကွန်ဆာရွေးချယ်ရန် မဲဆန္ဒပေးရာ၌မူ ပက်တြီရှင်တို့၏ မဲက သာအောင် စီမံထား၏။ သို့ဖြင့် တန်ခိုးအာဏာ ရှိနေကြသော သူကောင်းမျိုးပက်တြီရှင်တို့သည် အခွင့်အရေးကောင်းဟူသမျှကို သူတို့ချည်းရအောင် ယူထားကြလေသည်။ အယုတ်သဖြင့် သူတို့၏ နွားနှင့်ဆိတ်များအတွက် စားကျက်ကောင်း ရအောင်ယူထားကြ၏။ ဆင်းရဲသားများမှာကား အလုပ်လုပ်စရာရှိလျှင် လုပ်ပေးရ၍ စစ်တိုက်စရာ ရှိလျှင် တိုက်ခိုက်ပေးရသော်လည်း အခွင့်အရေးကိုကား မရကြချေ။ ထိုကြောင့် မခံမရပ်နိုင် ဖြစ်လာကြပြီးလျှင် ဘီစီ ၄၉၄ ခုနှစ်တွင် ဆင်းရဲသားလူတန်းစားအားလုံး စုရုံးကြပြီးလျှင် သီးခြားမြို့တစ်မြို့တည်ရန် ရောမမြို့မှ ထွက်ခွာသွားကြ၏။ ဆင်းရဲသားလူထုကို အားကိုးနေရသော သူ ကောင်းမျိုးတို့မှာ ထိုသူတို့အား အုပ်ချုပ်မှုအခွင့်အရေးများပေးရန်လည်းကောင်း၊ မတန်တဆအတိုးနှုန်းနှင့် ချေးထားသော ကြွေးမြီများကို လျှော်ပစ်ရန်လည်းကောင်း၊ ကြွေးမှုဖြင့် ထောင်ချခံနေရသော ဆင်းရဲသားများကိုလည်း လွှတ်ပစ်ရန်လည်းကောင်း သဘောတူကြရသည်။ ထိုသို့အားဖြင့် ဆင်းရဲသားလူတန်းစားတို့၏ အခွင့်အရေးများကို ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ပေးမည့် တြီဗျွန်းအဖွဲ့ကို ရွေးကောက်ခန့်ထားလေသည်။ တဖြည်းဖြည်းနှင့် တြီဗျွန်းများသည် တန်ခိုးအာဏာ ရှိလာပြီးလျှင် တရားမျှတခြင်းမရှိဟု ထင်မြင်သော ဥပဒေများကို ပယ်ဖျက်နိုင်၍ ကွန်ဆာတို့၏ အမိန့်အာဏာများကိုပင် တစ်ချက်လွှတ်အာဏာသုံးကာ ဖျက်ပစ်နိုင်လေသည်။ တြီဗျွန်းများသည် ဆင်းရဲသားလူထုထဲမှ ဖြစ်၍ ထိုလူတန်းစား၏ အကျိုးကို လိုက်လျောဆောင်ရွက်ပေးကြ၏။ ထိုနောက် ပလီဗီယန်တို့သည် မိမိတို့ လူတန်းစားချည်း ပါဝင်သော ကောင်စီအဖွဲ့ကို ဖွဲ့စည်းခွင့် ရပြီးလျှင် လိုလားချက်များကို အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာပိုင်တို့ထံမှ တောင်းဆိုနိုင်လာကြလေသည်။ ထိုကြောင့် ဘီစီ ၄၅ဝ ပြည့်နှစ်တွင် ရောမနိုင်ငံ တရားဥပဒေများကို ပြည်သူလူထု သိရှိနားလည်နိုင်ရန် ကြေးညိုပြား ၁၂ ပြားပေါ်တွင် အက္ခရာတင်ဖြစ်ကြသည်။ အဆိုပါ တရားဥပဒေများသည် နောင်အခါ၌ ကမ္ဘာပေါ်တွင် ထင်ရှားသည့် ရောမတရားဥပဒေ၏ အခြေခံပင် ဖြစ်၏။ ဘီစီ ၃၆၆ ခုနှစ်တွင် ပလီဗီယန်တို့သည် ကွန်ဆာလူကြီးအဖြစ် အရွေးခံခွင့်ရ၏။ ဘီစီ ၂၈၇ ခုနှစ်တွင် ပလီဗီယန် ကောင်စီမှ ဆုံးဖြတ်ချက်များကို တရားဥပဒေအဖြစ် လက်ခံကြရသည်။ ==ရောမ ဆီးနိတ်== ရောမသမ္မတနိုင်ငံ မတည်ထောင်မီကပင် ဘုရင်တို့ကို အကြံဉာာဏ်ပေးရသော ဆီနိတ်အဖွဲ့ဟူ၍ ရှိခဲ့သည်။ ဆီနတ်အဖွဲ့ တွင် ကွန်ဆာတို့က ပက်တြီရှင်ခေါ် သူကောင်းမျိုးထဲမှ ရွေး ကောက်တင်‌‌မြှောက်ထားသော အဖွဲ့ဝင် ၃ဝဝ ပါဝင်လေသည်။ သို့သော် နောင်အခါတွင် ကွန်ဆာအရာရှိဟောင်းများနှင့် ပရီတာအရာရှိ ဟောင်းများ (ကွန်ဆာအောက် ရာထူးငယ် သည်။)သည် အလိုအလျောက်ပင် ဆီနိတ်အဖွဲ့ဝင်များ ဖြစ်လာ ကြသည်။ ဆီနိတ်အဖွဲ့ဝင်တို့သည် အုပ်ချုပ်မှုရေးရာဘက်၌လည်းကောင်း၊ စစ်မှုရေးရာဘက်၌လည်းကောင်း အတွေ့အကြုံများသူတို့ ဖြစ်ကြသည်။ ထိုကြောင့် ဆီနိတ်အဖွဲ့သည် ရောမနိုင်ငံရေးတွင် အရေးပါ အရာရောက်ဆုံး အဖွဲ့အစည်း ဖြစ်ပေသည်။ ==လက်တင်အစည်းအရုံး== ထိုစဉ်က လက်တင်မြို့များသည် ရန်သူတို့က ထိပါး ရန် စောင်နေခြင်းကို ခံနေရ၏။ ထိုကြောင့် လက်တင်မြို့များသည် မိမိတို့အား ထိပါးလာမည့် ရန်သူများကို စုပေါင်းတွန်းလှန်ရန် သွေးစည်းကြပြီးလျှင် လက်တင်အစည်းအရုံးဟူ၍ ဖွဲ့စည်းခဲ့ကြ လေသည်။ ထိုအစည်းအရုံးဝင်တို့သည် နှစ်ပေါင်းတစ်ရာကျော်မျှ ကြာ အောင် လက်တင်မြို့များကို ထိပါးလာသည့် ရန်သူများကို အောင်မြင်စွာ တွန်းလှန်ခဲ့ကြ၏။ လက်တင်အစည်းအရုံးဝင် အခြားမြို့များသည် လေရှိယမ်လွင်ပြင် တောင်ဘက်နှင့် အရှေ့ ဘက်မှ ရန်သူများကို ခုခံကာကွယ်ရ၍ ရောမနိုင်ငံငယ်ကမူကား တိုင်းဗားမြစ် တစ်ဖက်ကမ်းမှ အီထရပ်စကန်တို့၏ ရန်ကို ခုခံ ကာကွယ်ရလေသည်။ ==အီတလီကျွန်းဆွယ်ကို သိမ်းပိုက်အုပ်ချုပ်ခြင်း== ဘီစီ ၃၆၉ ခုနှစ်တွင် ရောမတို့သည် ရောမမြို့မြောက်ဘက်ရှိ အီထရပ်စကန်တို့၏ အချက်အချာဒေသ ဖြစ်သော ဗီအိုင်မြို့ကို သိမ်းယူနိုင်ခဲ့ကြသည်။ သို့ရာတွင် ဘီစီ ၃၉ဝ ပြည့်နှစ်၌ ပိုးမြစ်ဝှမ်းဘက်မှ ဂေါလလူမျိုးတို့သည် အီထရူးရီးယားနယ်ကိုလည်းကောင်း၊ ရောမနိုင်ငံငယ်ကိုလည်းကောင်း တိုက်ခိုက် ဖျက်ဆီးပစ်လေသည်။ အီထရပ်စကန်တို့သည်လည်း ဂေါလတို့၏ တိုက်ခိုက်ခြင်း ဒဏ်ကို အပြင်းအထန် ခံလိုက်ရသဖြင့် အင်အားချည့်နဲ့လျက် ရှိရာ နောင်အနှစ်တစ်ရာအတွင်း ရောမတို့က ယင်းတို့၏ ပိုင်နက်အားလုံးကို သိမ်းပိုက်မိလေသည်။ ရောမတို့သည် အီတလီကျွန်းဆွယ်ရှိ အခြားတိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုများကိုလည်း တိုက်ခိုက်နှိမ်နင်းခဲ့သည်။ ထိုသို့အားဖြင့် ရောမတို့သည် တဖြည်းဖြည်း တန်ခိုးကြီးမားလာသောကြောင့် လက်တင် အစည်းအရုံးဝင် အခြားမြို့များက ရောမ၏ရန်ကို စိုးရိမ်လာကြ လေသည်။ သို့ဖြင့် ဘီစီ ၃၄ဝ ပြည့်နှစ်တွင် ရောမတို့နှင့် အဆက်ဖြတ်၍ နှစ်နှစ်မျှ စစ်ခင်းတိုက်ခိုက်ကြရာ နောက်ဆုံး၌ ရောမတို့ကို အရှုံးပေးအညံ့ခံကြရသည်။ ဘီစီ ၂၉၅ ခုနှစ်တွင် ရောမတို့သည် အင်အားကြီးမားသော ဆမ္မနိုက်လူမျိုးကို အပြီး အပိုင် နှိမ်နင်းပြီးနောက် အီတလီအလယ်ပိုင်းနှင့် မြောက်ပိုင်း ကို သိမ်းပိုက်ကြီးစိုးလေသည်။ အီတလီတောင်ပိုင်းရှိ ဂရိမြို့များသည်လည်း ရောမ၏ အင်အားကို ထိတ်လန့်လာသဖြင့် အီပိုင်းရပ်ပြည်၊ ဂရိဘုရင် ပီးရပ်ထံမှ အကူအညီတောင်း၍ ရောမကို တိုက်ခိုက်လေသည်။ သို့ရာတွင် ဘီစီ ၂၇၅ ခုနှစ်၌ ရောမတို့သည် ပီးရပ်၏တပ် များကို တွန်းလှန်ပြီးနောက် ဂရိမြို့များကို မိမိတို့ လက်အောက် သို့ သိမ်းသွင်းခဲ့၏။ ထိုနောက် အီတလီကျွန်းဆွယ်တစ်ခုလုံးကို ရောမတို့ အုပ်စီးမိလေသည်။ ==ရောမတို့၏စည်းရုံးရေးနည်းလမ်းများနှင့်အာဏာစက်== ရောမတို့သည် မိမိတို့လက်အောက်သို့ သိမ်းသွင်းခြင်း ခံရသော မြို့များကို စည်းရုံးပုံမှာ မှတ်သားဖွယ်ရာ ကောင်း ပေသည်။ အချို့သောမြို့များ၌ နေထိုင်သူတို့ကို ရောမနိုင်ငံသား အခွင့်အရေး လုံးလုံးပေး၏။ အချို့ကို ရောမနိုင်ငံသား အခွင့် အရေး ကန့်သတ်၍ပေး၏။ အချို့ကိုမူကား ကိုယ်ပိုင် အုပ်ချုပ် ခွင့် ပေး၍ မဟာမိတ်အဖြစ် စာချုပ်ချုပ်ဆိုထား၏။ မဟာမိတ် များသည် ရောမမြို့နှင့် ကုန်သွယ်ခွင့်၊ ရောမလူမျိုးနှင့် လက် ထပ်ခွင့် ရရှိကြသော်လည်း မဲဆန္ဒပေးခွင့် မရှိ။ စစ်ဖြစ်လျှင် ရောမတို့ဘက်က ကူညီရမည်ဖြစ်၏။ ထို့ပြင် အီတလီတွင် ကိုလိုနီနယ်များဖွင့်၍ ရောမလူမျိုးနှင့် လက်တင်လူမျိုးများကို သီးသန့်နေထိုင်ရန် နေရာချပေး၏။ သို့သော် ရောမ ကိုလိုနီ များ၌ နေထိုင်သူများသာ ရောမနိုင်ငံသားအခွင့်အရေးများကို ရောမတို့နှင့် တန်းတူခံစားခွင့် ရရှိကြသည်။ ကိုလိုနီနယ်များကို တည်ထောင်ပြီးနောက် ရာဇဝင်၌ ထင်ရှားသော ရောမလမ်းမကြီးများကို စတင် ဖောက်လုပ်ကြ သည်။ အီတလီကျွန်းဆွယ်တွင် ရောမမြို့ကို ဗဟိုထား၍ လမ်း များ ဖြာထွက်လျက်ရှိရာ ''ခပ်သိမ်းသော လမ်းတို့သည် ရောမ မြို့သို့ ရှေးရှုလျက်ရှိ၏။'' ဟူ၍ပင် ဆိုစမှတ်ပြုလာကြလေ သည်။ ထိုလမ်းများအားဖြင့် ရောမတို့သည် လက်အောက်ခံ နယ်ပယ်များနှင့် ကူးလူးဆက်ဆံရေးမှာ လွယ်ကူလေသည်။ ရောမတို့၏ အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာသည်လည်း နိုင်ငံအစွန်ဆုံး ဒေသတိုင်အောင် စူးရှလျက် ရှိသည်။ ==ကာသေ့ခ်ျနှင့်ပဋိပက္ခဖြစ်ခြင်း== မြေထဲပင်လယ် အနောက်ပိုင်းတွင် ရောမတို့သည် ကုန်း မြေပေါ်၌ ကြီးစိုးသကဲ့သို့ ကားသေ့လူမျိုးတို့သည် ပင်လယ် ရေပြင်၌ ကြီးစိုးလျက်ရှိ၏။ ကားသေ့မြို့တော်သည် ယခုတျူနစ် ဇီးယားနိုင်ငံတည်ရာ အာဖရိကကမ်းခြေပေါ်၌ ရှိ၍ ကားသေ့ အင်ပိုင်ယာသည် မစ္စလီကျွန်းမှ ဂျီဗရောတားရေလက်ကြားအထိ ကျယ်ပြန့်လေသည်။ ထိုဒေသ၌ ကုန်သွယ်ရေးကို ကားသေ့တို့ က လက်ဝါးကြီးအုပ်ထားလျက် အခြားသောနိုင်ငံမှ ကုန်သွယ် သင်္ဘောဟူသမျှတို့သည် ကားသေ့တို့၏ လက်ချက်ဖြင့် နှစ်မြုပ် ခြင်း ခံရ၏။ ထို့ပြင် ရောမနှင့် ကားသေ့တို့သည် အီတလီ တောင်ပိုင်းသို့ နယ်ချဲ့လာကြရာ ဘီစီ ၂၆၄ ခုနှစ်တွင် မက်ဆာ နာမြို့အရေးကြောင့် စစ်ပွဲ စတင်ဖြစ်ပွားရလေသည်။ [[ကားသေ့နိုင်ငံ]] ==ပျူးနစ်စစ်ပွဲများ== ==ပထမပျူးနစ်စစ်ပွဲ== ရောမနှင့် ကားသေ့တို့ မြေထဲပင်လယ်၌ အာဏာလုသည့် စစ်ပွဲများကို ပျူးနစ်စစ်ပွဲများဟု ခေါ်သည်။ ပထမပျူးနစ်စစ်ပွဲ မှာ စစ္စလီကျွန်း ပိုင်ဆိုင်ရေးအတွက် တိုက်ခိုက်သောစစ်ပွဲဖြစ်၍ ဘီစီ ၂၄၁ ခုနှစ်မှ ဘီစီ ၂၆၄ ခုနှစ်အထိ ကြာသည်။ တိုက်ပွဲများမှာ စစ္စလီကျွန်းပေါ်တွင် ဖြစ်ပွားသည်သာ များ၏။ သို့သော် အနီးအနားရှိ ရေပြင်၌ ရေတပ်ချင်းလည်း တိုက်ကြသေးသည်။ နှစ်ဆယ့်သုံးနှစ်မျှ ကြာအောင် တိုက်ကြပြီး နောက် ကားသေ့တို့ အရေးနိမ့်သဖြင့် စစ္စလီကျွန်းကို ရောမ တို့က သိမ်းပိုက်လေသည်။ သုံးနှစ်မျှ ကြာသောအခါ ကော်စီ ကားနှင့် ဆာဒင်နီး ယားကျွန်းများကိုလည်း ရောမတို့က သိမ်းသွင်းလိုက်ပြန်၏။ ==ဒုတိယနှင့်တတိယ ပျူးနစ်စစ်ပွဲများ== ကားသေ့သည် အရေးနိမ့်ခဲ့သော်လည်း အင်အားမပျော့ သေးချေ။ ထိုကြောင့် ပထမပျူးနစ်စစ်ပွဲပြီးသည့် နောက်တွင် နောက်ထပ်နှစ်ကြိမ်မျှ တိုက်ကြလေရာ စစ်ပွဲများကို ဒုတိယပျူး နစ်စစ်ပွဲနှင့် တတိယပျူးနစ်စစ်ပွဲဟု ခေါ်ကြသည်။ စစ်တစ်ကြိမ် တိုက်ပြီးနောက် စစ်ပြေငြိမ်းထားစဉ် ကားသေ့သည်လည်းကောင်း၊ ရောမ သည်လည်းကောင်း ပိုမို အင်အားတောင့်တင်းအောင် ပြင်ဆင်ကြ၏။ ဒုတိယပျူးနစ်စစ်ပွဲမှာ ဘီစီ ၂၁၈ ခုနှစ်တွင် စတင်ဖြစ်ပွား၍ ဘီစီ ၂ဝ၁ ခုနှစ်တွင် ပြီးဆုံးသွားသည်။ ထိုစစ်ပွဲတွင် နာမည် ကျော် ကားသေ့စစ်ဗိုလ်ချုပ်ဟန္နီဗောသည် စပိန်မှ ကုန်းကြောင်း လမ်းဖြင့် အီတလီမြောက်ဘက်ရှိ အဲ့လပတောင်တန်းကို ခဲယဉ်း စွာ ဖြတ်ကျော်ပြီးလျှင် ဆင်တပ်၊ မြင်းတပ်၊ ခြေလျင်တပ် အလုံးအရင်းနှင့် ရောမနိုင်ငံတွင်း ချင်းနင်းဝင်ရောက် တိုက်ခိုက် လေသည်။ ရောမစစ်ဗိုလ်ချုပ်တို့သည် [[ဟန္နီဗော]]နှင့် မယှဉ်သာ သဖြင့် စပိန်တို့ ကြားဖြတ်သွားရောက်တိုက်ခိုက်သည်တွင် ကားသေ့စစ်တပ်များ အီတလီမှ ဆုတ်ခွာခဲ့ရလေသည်။ ဘီစီ ၂ဝ၂ ခုနှစ်တွင် ကားသေ့မြို့အနီး ဇေးမားအရပ်၌ ကားသေ့နှင့် ရောမတို့ ယှဉ်ပြိုင်တိုက်ခိုက်ရာ ကားသေ့တို့ အရေးနိမ့်လေသည်။ တတိယပျူးနစ်စစ်ပွဲသည် ဘီစီ ၁၄၉ ခုနှစ်မှ ဘီစီ ၁၄၆ ခုနှစ်အထိ သုံးနှစ်ကြာမျှ ဖြစ်ပွားခဲ့၏။ ထိုစစ်ပွဲတွင် ရောမတို့ သည် စည်ကားခမ်းနားသည့် ကားသေ့မြို့ကြီးကို ပြာပုံအတိ ဖြစ်အောင် မီးတိုက်ဖျက်ဆီးခဲ့လေသည်။ ထိုနောက် ရောမတို့ သည် မြေထဲပင်လယ်အနောက်ပိုင်းကို အုပ်စီးမိလေ၏။ ရောမတို့သည် ကားသေ့တို့ကို အောင်မြင်ပြီးနောက် မြေထဲပင်လယ် အရှေ့ပိုင်းသို့ အာရုံပြောင်းကြလေသည်။ ဂရိ ကျွန်းဆွယ်ရှိ မက်ဆီဒုန်ပြည်မှ ပဉ္စမဖိလစ်ဘုရင်သည် ဆီးရီး ယားပြည့်ရှင် တတိယအန်တီယိုကပ်နှင့် မဟာမိတ်ဖွဲ့လိုက်သည် တွင် ရောမတို့က ထိုအဖွဲ့သည် မိမိတို့ကို အန်တုမည်ဟု စိုးရိမ် လာလေသည်။ ထိုကြောင့် ဘီစီ ၂ဝဝ ပြည့်နှစ်တွင် ရောမသည် မက်ဆီဒုန်ပြည်ကို စစ်ကျေညာ၍ တိုက်ခိုက်လေသည်။ ဂရိတို့ သည်လည်း စစ်ပွဲတွင် ကျင့်သားရပြီးသော ရောမတို့ကို အညံ့ခံ အရှုံးပေးရသည်။ ရောမတို့သည် ဂရိပြည်နယ်များကို လက် အောက်ခံ အဖြစ်ထားရန် မရည်ရွယ်သဖြင့် ဘီစီ ၁၉၇ ခုနှစ် ထိုပြည်နယ်အားလုံးကို လွတ်လပ်ရေး ပေးခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် ဆီးရီးယားဘုရင်သည် အာရှမိုင်းနားကို သိမ်း ပိုက်ပြီးနောက် ဂရိပြည်နယ်များကို ထိပါးလာသဖြင့် ရောမတို့ နှင့် စစ်ဖြစ်ရလေသည်။ ဘီစီ ၁၉ဝ ပြည့်နှစ်တွင် ဆီးရီးယား ဘုရင်လည်း အရေးနိမ့်၍ မိမိတိုင်းပြည်သို့ ဆုတ်ခွာသွား ရသည်။ ရောမတို့သည် ရောမသမ္မတနိုင်ငံကြီးကို တည်ထောင်နိုင် ကြပြီ ဖြစ်သောကြောင့် စိတ်ကြီးဝင်လာကြလေသည်။ လက် အောက်ခံ နိုင်ငံများတွင် ပရိုကွန်ဆာခေါ် ဘုရင်ခံများကို ခန့် ထားအုပ်ချုပ်စေရာ ထိုသူတို့သည် သက်ဦးဆံပိုင်စံနစ်များကို သုံးလျက် အုပ်ချုပ်ကြသည်။ သူတို့၏ ရာထူးသက်တမ်းမှာ တစ်နှစ်မျှ ဖြစ်သော်လည်း ထိုတစ်နှစ်အတွင်း တစ်သက်လုံး စည်းစိမ်ခံ၍ နေထိုင်နိုင်ရန်အတွက် ဥစ္စာပစ္စည်း စုဆောင်းမိဖို့ ကြိုးစားကြလေသည်။ ထိုကြောင့် လက်အောက်ခံလူမျိုးများထံမှ ကြီးလေးသော အခွန်အတုတ်များကို ကောက်ယူကြ၏။ ရောမလူမျိုးတို့သည်လည်း စည်းစိမ်ယစ်မူးလာကြလေ သည်။ ဆင်းရဲသားလူတန်းစားတို့၏ လယ်ယာမြေများကို ငွေအားတတ်နိုင်သူ အရာထမ်းအမှုထမ်းတို့ကလည်းကောင်း၊ လူကုံထံ ပိုင်းကလည်းကောင်း ဝယ်ယူကြလေသည်။ ထိုသို့အားဖြင့် အထက်တန်း စား လူစုတွင် စည်းစိမ်ဥစ္စာ တိုးလာသည်နှင့်အမျှ ဆင်းရဲသား လူတန်းစားတို့မှာ မြေယာမဲ့ ဖြစ်ကုန်သဖြင့် ခရုဆန်ကျွတ်ဘဝ သို့ ရောက်ရလေသည်။ ထိုအခါ ဆီနိတ်အဖွဲ့နှင့် ဆင်းရဲသား တို့သည် ပဋိပက္ခ ဖြစ်လာကြ၍ ပြည်တွင်းရေး လှုပ်ရှားလာ လေသည်။ ဘီစီ ၁၃၃ ခုနှစ်တွင် တိုင်ဗီးရီးယပ် ဂရေးကပ်ဆိုသူသည် တြီဗျွန်းအဖြစ် ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခြင်း ခံရသောအခါ တောင်သူလယ်သမားတို့အတွက် အကျိုးရှိစေမည့် လယ်မြေ ပြန်လည်ဝေခြမ်းရေးစံနစ်ကို အကြံပေးခဲ့လေသည်။ သို့ရာတွင် တစ်ဖက်မှ မလိုလားသူတို့၏ လက်ချက်ဖြင့် တိုင်ဗီးရီးယပ် အနိစ္စရောက်ရလေသည်။ ထိုအချိန်မှစ၍ နှစ်ပေါင်းတစ်ရာမျှ ကြာအောင် ပြည်တွင်းစစ်ပွဲများနှင့် တော်လှန်မှုများ ဖြစ်ပွား လာခဲ့ရာ နောက်ဆုံး၌ ရောမသမ္မတနိုင်ငံကြီး ပြိုပျက်ရလေ သည်။ ထိုနောက် အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာသည် စစ်တပ်လက်ထဲ သို့ တဖြည်းဖြည်း ရောက်ရှိလာလေသည်။ စစ်ခေါင်းဆောင် တို့တွင် ပထမဦးဆုံး ထင်ရှားလာသူမှာ မားရီးယပ် ဖြစ်သည်။ သူကား စစ်အင်အားသည် ရောမပိုင်နယ်များ၌ တည်ရှိသည်ဟု ယုံကြည်သူ ဖြစ်သည်။ ဆာလာ၊ ပွန်ပီ၊ ဂျူးလယပ်ဆီဇာ၊ မတ်အန်ထော်နီတို့သည်လည်း မားရီးယပ်ယုံကြည်ချက်ကို လက်ခံကျင့်သုံးခဲ့ကြသော ရောမနိုင်ငံ ခေါင်းဆောင်များ ဖြစ်ကြ သည်။ အာရှမိုင်းနားတွင်ရှိသော ပွန်တပ်ဘုရင် မီသရီဒိတ်နှင့် စစ်ဖြစ်သောအခါ မားရီးယပ်နှင့် ဆီနိတ်အဖွဲ့ကို ထောက်ခံသူ ဆာလာတို့ ခေါင်းဆောင်မှု အာဏာလုပွဲ ဆင်ကြလေသည်။ ဆာလာခေါင်းဆောင်သော ရောမစစ်တပ် အာရှမိုင်းနားသို့ ရောက်ရှိနေစဉ် မားရီးယပ်သည် ရောမမြို့တွင် အုပ်ချုပ်မှု အာဏာကို သိမ်း၍ ဆီနိတ်အဖွဲ့ဝင် ခေါင်းဆောင်အများကို သတ်လေသည်။ ဘီစီ ၈၂ ခုနှစ်တွင် အာရှမိုင်းနား၌ အောင် ပွဲခံ၍ ရောမမြို့ သို့ ပြန်လာသောဆာလာကလည်း မားရီးယပ် ဘက်သား လူထုခေါင်းဆောင် မြောက်မြားစွာတို့ကို သတ်ပစ် လေသည်။ ဆာလာလည်း ရောမအာဏာရှင် ဖြစ်လာသည်။ ထိုသို့အားဖြင့် အုပ်ချုပ်မှုအာဏာသည် ဆီနိတ်အဖွဲ့တွင် မရှိဘဲ လူတစ်ဦးတစ်ယောက်၏ လက်ထဲသို့ ရောက်ရှိသွားလေသည်။ ရောမသမ္မတနိုင်ငံသည် အာဏာရှင်အုပ်စိုးသော နိုင်ငံ အဖြစ်သို့ တရွေ့ရွေ့ရောက်ရှိလာသော်ငြားလည်း အင်ပိုင်ယာကြီး သည်ကား ကျယ်ပြန့်လာလေသည်။ ရောမစစ်သူကြီး [[ပွန်ပီ]]သည် အရှေ့ဘက်အာရှမိုင်းနားတွင် ပါသီယာနယ်စပ်အထိ စစ်အောင် ခဲ့သည်။ ဘီစီ ၅၈ ခုနှစ်တွင် ဂျူးလယပ် ဆီဇာကလည်း အနောက်ဘက်ရှိ ဂေါလနယ်သို့ ချီတက် တိုက် ခိုက်ခဲ့လေသည်။ ဂေါလနယ်ကို အောင်မြင်ပြီးနောက် ဂျာမန်နှင့် ဗဲလဂျီယန်တို့ကိုလည်း တိုက်ခိုက် နှိမ်နင်းခဲ့သည်။ ဗြိတိန်နိုင်ငံ ကိုလည်း ဘီစီ ၅၅ ခုနှစ်တွင် တစ်ကြိမ်၊ ဘီစီ ၅၄ ခုနှစ်တွင် တစ်ကြိမ် ပေါင်းနှစ်ကြိမ်မျှ တိုက်ခိုက်ခဲ့လေသည်။ ဆီဇာသည် ဂေါလနယ်တွင် ၁ဝ နှစ်ခန့် နေထိုင်ပြီးနောက် ဘီစီ ၄၉ ခုနှစ် ၌ ရောမသို့ ပြန်လာသည်။ ဆီနိတ်အဖွဲ့သည် ဆီဇာ၏တန်ခိုးအာဏာ ကြီးမားလာခြင်း ကို ကြောက်ရွံ့စိုးရိမ်လာသဖြင့် ရောမမြို့တွင်းသို့ မဝင်မီ စစ် တပ်ကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ရန် အမိန့်ပေးလေသည်။ သို့ရာတွင် ဆီဇာ သည် ဆီနိတ်အဖွဲ့၏ အမိန့်ကို မနာခံဘဲ၊ စစ်တပ်နှင့်တကွ မြို့တွင်းသို့ ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်မှစ၍ ရောမသမ္မတ နိုင်ငံခေတ် ကုန်ဆုံးလေသည်။ ဆီဇာသည် သရဖူဆောင်းဘုရင် အဖြစ်ကို မခံယူခဲ့သော်လည်း သူတစ်ဦးတည်းလက်၌ အချုပ် အချာ အာဏာထား၍ အုပ်ချုပ်ခဲ့လေသည်။ ထိုကြောင့် ဆီဇာ သည် သက်ဦးဆံပိုင် ဘုရင်သဖွယ် အုပ်စိုးတော့မည်ဟု စိုးရိမ် လာကြသူများ၏ လက်ချက်ဖြင့် ဘီစီ ၄၄ ခုနှစ်တွင် လုပ်ကြံ ခြင်းခံခဲ့ရလေသည်။ [[ဂျူးလယပ်ဆီဇာ]] ကွယ်လွန်ပြီးနောက် အာဏာလုပွဲများ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ နောက်ဆုံး ဘီစီ ၂၇ ခုနှစ်တွင် (ဂျူးလယပ် ဆီဇာ၏ မြေးတော်သူ) အော့ကတေးဗီးယန်းက ဩဂပ်စတပ် (ဘီစီ ၆၃-အေဒီ ၁၄)ဟူသောဘွဲ့ကို ခံယူ၍ ပထမဦးဆုံး ရောမဧကရာဇ်ဘုရင်အဖြစ်ဖြင့် အုပ်စိုးလေသည်။ ဩဂပ်စတပ်သည် အချုပ်အချာ အာဏာပိုင် ဖြစ်သော်လည်း အုပ်ချုပ်ရေးကိစ္စများတွင် ဆီနိတ်အဖွဲ့နှင့် တိုင်ပင် ၍ ဆောင်ရွက်လေသည်။ ထိုကဲ့သို့ ရောမအင်ပိုင်ယာ ခေတ် စတင်ဖြစ်ပေါ်လာပြီးနောက် ရောမနိုင်ငံသည် နှစ်ပေါင်း နှစ်ရာ ခန့်မျှ ငြိမ်းချမ်းသာယာလျက် ရှိလေသည်။ နယ်စပ်ဒေသများ တွင် တိုက်ခိုက်မှု ဖြစ်ပွားသည်မှအပ၊ စစ်မက် အန္တရာယ်ဟူ၍ အကြီးအကျယ်မရှိချေ။ ရောမစာပေနှင့် ယဉ်ကျေးမှု ထွန်းကား တိုးတက်သောခေတ် ဖြစ်သည်။ ဗြိတိန်နိုင်ငံတွင် ရောမတို့ ဖောက်လုပ်ခဲ့သော လမ်းများကိုလည်းကောင်း၊ ပြင်သစ်နိုင်ငံတွင် တည် ဆောက်ခဲ့သော လမ်းများကိုလည်းကောင်း၊ ပြင်သစ်နိုင်ငံတွင် တည် ဆောက်ခဲ့သော ရေသွယ်ပြွန်နှင့် တံတားများကိုလည်းကောင်း ယခုထက် တိုင် တွေ့မြင်နိုင်လေသည်။ ရောမတရားဥပဒေကိုလည်း အင် ပိုင်ယာအတွင်းရှိ တရားရုံးများ၌ လိုက်နာကျင့်သုံးလျက် ရှိ လေသည်။ ဩဂပ်စတပ် ကွယ်လွန်ပြီးနောက် တိုင်ဗီးရီးယပ် (အေဒီ ၁၄-၃၇)ခုနှစ်၊ ကလီဂျူလာ (အေဒီ ၃၇-၄၁ ခုနှစ်)၊ ကလောဒိယပ် (အေဒီ ၄၁-၅၄ ခုနှစ်)နှင့် နီးရိုး (အေဒီ ၅၄- ၆၈)တို့သည် ရောမအင်ပိုင်ယာကို ဆက်လက်အုပ်စိုးခဲ့ကြသည်။ [[နီးရိုး]]ဘုရင် ကွယ်လွန်သောအခါ ငြိမ်းချမ်း သာယာသော ရောမအင်ပိုင်ယာ ပထမရာစုခေတ် ကုန်ဆုံးလေသည်။ အင်ပိုင်ယာ ဒုတိယရာစုခေတ်တွင် နှလုံးရည်၊ လက်ရုံး ရည်ရှိသော ရောမဧကရာဇ် ငါးဦးတို့မှာ နာဗာ၊ ထရေဂျန်၊ ဟေဒြီယန်၊ အန်တိုးနိုင်းနပ်ပိုင်းယပ်နှင့် မားကပ် ဩရီးလီးယပ် တို့ ဖြစ်သည်။ ထရေဂျန်ဘုရင်(အေဒီ ၉၈-၁၁၇ ခုနှစ်) လက် ထက်တွင် ရောမအင်ပိုင်ယာမှာ အကျယ်ပြန့်ဆုံး ဖြစ်သည်။ ဟေဒြီယန်ဘုရင် (အေဒီ ၁၁၇-၁၃၈ ခုနှစ်)သည် အုပ်ချုပ် ရေးရာ၌လည်းကောင်း၊ စစ်မှုရေးရာ၌လည်းကောင်း ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများကို ဆောင်ရွက်ခဲ့လေသည်။ ဟေဒြီယန်ဘုရင်၊ အန်တိုးနိုင်းနပ်ပိုင်း ယပ်ဘုရင် (အေဒီ ၁၆၁-၁၈ဝ ပြည့်နှစ်)တို့ အုပ်စိုးခဲ့ကြသော ခေတ်သည် ရောမအင်ပိုင်ယာအတွက် အသာယာ အစည်ကား ဆုံးခေတ် ဖြစ်ပေသည်။ ( မားကပ်ဩရီးလီးယပ်၊ အန်တိုးနိုင်း နပ်။) မားကပ် ဩရီးလီးယပ်ဘုရင် စိုးစံပြီးနောက်တွင် ရောမ အင်ပိုင်ယာသည်လည်း ဆုတ်ယုတ်လာလေသည်။ ဩရီးလီးယပ်ဘုရင် လက်ထက်၌ပင် အင်ပိုင်ယာ အရှေ့ပိုင်းတွင်လည်းကောင်း အနောက်ပိုင်းတွင်လည်းကောင်း တိုက်ခိုက်မှုများ ဖြစ်ပွားခဲ့လေသည်။ အထူးသဖြင့် အနောက်ဘက်နယ်စပ်များတွင် ဂျာမန်လူရိုင်း တို့က တိုက်ခိုက်လာကြလေသည်။ ထိုကြောင့် ရောမစစ်တပ် အင်အားကို နှစ်ဆမျှ တိုးချဲ့ခဲ့ရသည်။ စစ်တပ်အင်အား ကြီး မားလာသဖြင့် စစ်ဘက်က အုပ်ချုပ်ရေးတွင် အာဏာစူးရှလာ လေသည်။ သို့ဖြစ်၍ အေဒီ ၁၉၃-၂၈၄ ခုနှစ်များအတွင်း စစ် တပ်က မိမိတို့ အလိုကျသူကို ဘုရင်မြှောက်၍ အလိုမကျလျှင် ဖြုတ်ချခဲ့ကြရာ နှစ်ပေါင်း ၉ဝ ခန့်တွင် ရောမဧကရာဇ်ဘုရင် ပေါင်း ၈ဝ ခန့် ပြောင်းခဲ့လေသည်။ ဒိုင်အိုကလီရှင်ဘုရင် (အေဒီ ၂၈၄-၃ဝ၅ ခုနှစ်)နှင့် ကွန် စတန်တင်းဘုရင် (အေဒီ ၃၁၂-၃၃၇ ခုနှစ်)တို့ ပြန်လည် ထိန်းသိမ်းခဲ့ကြလေသည်။ ဒိုင်အိုကလီ ရှင်ဘုရင်သည် ရောမ အင်ပိုင်ယာကို ပြန်လည်ထိန်းသိမ်းခဲ့ကြလေသည်။ ဒိုင်အိုကလီ ရှင်ဘုရင်သည် ရောမအင်ပိုင်ယာကို အရှေ့နှင့်အနောက် နှစ်ပိုင်း ခွဲ၍အုပ်ချုပ်ရန် စတင်စီမံခဲ့သည်။ မိမိက အရှေ့ပိုင် ရောမ အင်ပိုင်ယာကို အုပ်ချုပ်၍ မက်ဆီမီယန် ဆိုသူအား အနောက် ပိုင်း ရောမအင်ပိုင်ယာကို အုပ်ချုပ်စေသည်။ ဒိုင်အိုကလီ ရှင်ဘုရင်နောက် ကွန်စတန်တင်းသည် ရောမနိုင်ငံ အနောက် ပိုင်းတွင် ဧကရာဇ်ဘုရင် ဖြစ်လာသည်။ အေဒီ ၃၂၃ တွင် လိုင်စင်းနီးယပ်ဧကရာဇ် အုပ်စိုးလျက်ရှိသော ရောမနိုင်ငံ အရှေ့ ပိုင်းသို့ ချီတက်သိမ်းပိုက်လိုက်လေသည်။ ထိုသို့အားဖြင့် အကွဲ ကွဲ ဖြစ်နေသော ရောမအင်ပိုင်ယာမှာ ဧကရာဇ်တစ်ပါးတည်း အောက်တွင် ပြန်လည်ပေါင်းစည်းမိလေသည်။ ကွန်စတန်တင်းဘုရင်သည် အေဒီ ၃၁၃ ခုနှစ်တွင် ရောမ အင်ပိုင်ယာအတွင်း၌ ခရစ်ယန်အယူဝါဒီတို့ကို လွတ်လပ်စွာ ကိုးကွယ်ခွင့်ပေးခဲ့သည်။ အေဒီ ၃၃ဝ ပြည့်နှစ်တွင် နေပြည်တော် ကို ရောမမြို့မှ အရှေ့ဘက် ဗိုင်ဇင်းရှမ်းမြို့သို့ ရွေ့ပြောင်းခဲ့ သည်။ ထိုနေပြည်တော်သစ်ကိုလည်း ကွန်စတန်တီနိုပယ်မြို့ဟု သမုတ်လေသည်။ [[ကွန်စတန်တင်း ဘုရင်ကြီး]] အနောက်ဘက်တွင် ဖရန့်လူမျိုး၊ ဂေါ့သလူမျိုး အစရှိသော ဂျာမန်လူရိုင်းတို့က ရောမပိုင် နယ်များထဲသို့ ထိုးဖောက် တိုက် ခိုက်လျက် ရှိကြသည်။ အရှေ့ဘက်၌လည်း ပါးရှင်းလူမျိုးတို့၏ ရန်ကို စိုးရိမ်နေရသည်။ အေဒီ ၄၁ဝ ပြည့်နှစ်သို့ ရောက်သော အခါ အလာရစ်ခေါင်းဆောင်သော ဂေါ့သလူမျိုးတို့သည် အီတလီကျွန်းဆွယ်သို့ ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်ကြသည်တွင် ရောမ မြို့ ကျဆုံးရလေသည်။ တစ်ဖန် အေဒီ ၄၅၅ ခုနှစ်တွင် ဗင်းဒေါ လူမျိုးတို့က ရောမမြို့တွင်းသို့ ဝင်၍ တိုက်ခိုက်လုယက်ကြလေ သည်။ နောက်ဆုံး အေဒီ ၄၇၆ ခုနှစ်တွင် ဂျာမန်လူမျိုး အိုဒိုအေဆာက ရောမဧကရာဇ် ရိုမျူလပ်ကို နန်းချပြီးလျှင် အီတလီပြည့်ရှင်အဖြစ် အုပ်စိုးလေသည်။ ထိုသို့အားဖြင့် အနောက်ရောမနိုင်ငံကြီး ပြိုကွဲခဲ့ရလေသည်။ အရှေ့ရောမနိုင်ငံ ကြီးသည်ကား နှစ်ပေါင်း တစ်ထောင်နီးပါးမျှ ဆက်လက် တည်တံ့ပြီးနောက် အေဒီ ၁၄၅၃ ခုနှစ်တွင် ကွန်စတင်တီနိုပယ် မြို့တော်လည်း တူရကီတို့လက်သို့ ကျရောက်ခဲ့ရလေသည်။ [[ဗိုင်ဇင်းတိုင်း အင်ပိုင်ယာ]]<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၁)</ref> == ကိုးကား == <references/> [[Category:သမိုင်း]] 9uwuy7ny328la5aypqkhnfvw9gsyxz0 0 19212 754192 754026 2022-08-11T06:27:44Z EmausBot 5629 ဘော့ - [[ဟန်ဇိ]] သို့ ပြန်ညွှန်းနှစ်ထပ်ဖြစ်နေသည်ကို ပြင်နေသည် wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ဟန်ဇိ]] 39n62oqwy85ad042wa2j949zfy5cxju 0 20150 754128 750635 2022-08-10T18:41:49Z Ko Htet Gyi 104662 ဦးလှမိုးအောင် wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!-- See Template:Infobox settlement for additional fields and descriptions --> | name = ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး | official_name = | native_name = | native_name_lang = | settlement_type = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ|တိုင်းဒေသကြီး]] | image_skyline = | image_alt = | image_seal = File:Seal of AYA Government.png | image_caption = | image_flag = Flag of Ayeyarwady Region.svg | flag_alt = | nickname = | motto = | image_map = Ayeyarwady Region in Myanmar.svg | mapsize = 200px | map_alt = | map_caption = မြန်မာနိုင်ငံတွင်း တည်နေရာ | pushpin_map = <!-- Burma --> | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | coordinates = {{coord|16|50|N|95|10|E|region:MM_type:adm1st|display=inline,title}} | coor_pinpoint = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင် နိုင်ငံများစာရင်း|နိုင်ငံ]] | subdivision_name = {{flag|Myanmar}} | subdivision_type1 = ဒေသ | subdivision_name1 = [[အောက်မြန်မာပြည်|အောက်မြန်မာနိုင်ငံ]] | established_title = | established_date = | seat_type = မြို့တော် | seat = [[ပုသိမ်မြို့]] | government_footnotes = | leader_party = | leader_title = ​ဝန်ကြီးချုပ် | leader_name = ဦးလှမိုးအောင် | leader_title1 = အစိုးရအဖွဲ့ | leader_name1 = [[ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့]] | leader_title3 = တရားလွှတ်တော် | leader_name3 = [[ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး တရားလွှတ်တော်]] | unit_pref = Metric<!-- or US or UK --> | area_footnotes = | area_total_km2 = 35140 | area_rank = ဒသမ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_total = 6,184,829 | population_as_of = ၂၀၁၄ | population_footnotes = <ref name="census-2014">{{cite book|title=Census Report|publisher=Ministry of Immigration and Population|location=Naypyitaw|date=May 2015|series=The 2014 Myanmar Population and Housing Census|volume=2|pages=17|url=https://drive.google.com/file/d/0B067GBtstE5TeUlIVjRjSjVzWlk/view}}</ref> | population_density_km2 = auto | population_rank = ဒုတိယ | population_demonym = | population_note = | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = <!-- for references: use <ref> tags --> | demographics1_title1 = လူမျိုးများ | timezone1 = [[မြန်မာစံတော်ချိန်]] | utc_offset1 = +06:30 | postal_code_type = | postal_code = | area_code = | area_code_type = | iso_code = | unemployment_rate = | website = {{url|www.ayeyarwadyregion.gov.mm}} | footnotes = | leader_title2 = ဥပဒေပြုရေး | leader_name2 = [[ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး လွှတ်တော်]] | demographics1_info1 = [[ဗမာ]]၊ [[ရခိုင်လူမျိုး|ရခိုင်]]၊ [[အိန္ဒိယလူမျိုး|အိန္ဒိယ]]၊ [[ကရင်လူမျိုး|ကရင်]] | demographics1_title2 = ကိုးကွယ်မှု | demographics1_info2 = [[ဗုဒ္ဓဘာသာ]] ၉၂.၁၀%၊ [[ခရစ်ယာန်ဘာသာ]] ၆.၃၀%၊ [[အစ္စလာမ်ဘာသာ]] ၁.၄၀%၊ [[ဟိန္ဒူဘာသာ]] ၀.၁၀% နှင့် အခြား ၀.၁၀% | blank_name_sec2 = HDI (၂၀၁၇) | blank_info_sec2 = 0.530<ref name="GlobalDataLab">{{Cite web|url=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|title=Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab|website=hdi.globaldatalab.org|language=en|access-date=2018-09-13}}</ref><br/>{{color|#900|နိမ့်}} · ဧကဒသမ }} '''ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး''' ({{lang-en|Ayeyarwady Region}} သို့မတုတ် Irrawaddy) သည် မြန်မာနိုင်ငံအောက်ပိုင်း ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ်တွင် တည်ရှိသည်။ အရှေ့ဘက်တွင် [[ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]]နှင့် [[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]]၊ မြောက်ဘက်တွင် [[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]]၊ အနောက်မြောက်ဘက်တွင် [[ရခိုင်ပြည်နယ်]]၊အနောက်ဘက်တွင် ဘင်္ဂလားပင်လယ်၊တောင်ဘက်တွင် ကပ္ပလီပင်လယ်တို့နှင့် ထိစပ်နေသည်။ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးသည် မြန်မာပြည်၏ ဆန်စပါးအဓိကထွက်ရှိရာ ဒေသဖြစ်သည်။ ဧရိယာစတုရန်းမိုင် ၁၃,၅၆၆ ကျယ်ဝန်းသည်။ == သမိုင်းကြောင်း == ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးသည် ရှေးအခါက ရာမညတိုင်းတွင်ပါဝင်ခဲ့သည်။ မွန်သုံးရပ်ဖြစ်သော မွန်တိ၊မွန်စ၊မွန်ညတွင် မွန်ညဒေသ၌ ပါဝင်ခဲ့သည်။ ကိုလိုနီခေတ် ၁၈၂၄ ဩဂုတ် ၁၃ရက်ဖြင့် ထုတ်ပြန်သော ပြန်တမ်းများအရ ပဲခူးတိုင်းကို ဟံသာဝတီ၊ဟင်္သတနှင့် ပုသိမ်ခရိုင်ဟူ၍ ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။၁၈၈၁တွင် ပဲခူးတိုင်းမှခွဲထုတ်၍ ဧရာဝတီတိုင်းဖြစ်လာမည့် ဧရာဝတီခရိုင်ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ထိုစဉ်က ဒီဝိဇံ(Division ခရိုင်)ဟု ဘာသာပြန်ဆိုသည်။၁၉၄၇ အခြေခံဥပဒေအရ ဧရာဝတီတိုင်း ဒေသခရိုင်ကို ပုသိမ်၊ဟင်္သတ၊မြောင်းမြ၊မအူပင်၊ဖျာပုံခရိုင်များဖြင့် ဖွဲ့စည်းသည်။<ref name=history>{{cite web | url=https://www.ayeyarwadyregion.gov.mm/ignite/page/22 | title=History| accessdate= | publisher=[[ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့]]}}</ref>နောက်ပိုင်းတွင် အဆင့်ဆင့်ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်းခဲ့ရာ ၂၀၂၀ပြည့်နှစ်တွင် ဧရာဝတီတိုင်း၌ ခရိုင် (၆)ခရိုင်၊မြို့နယ် (၂၆)မြို့နယ်၊ မြို့ (၄၅)မြို့၊ ရပ်ကွက်(၃၀၀)၊ကျေးရွာအုပ်စု (၁၉၁၄)၊ ကျေးရွာပေါင်း (၁၁၆၈၄)ရွာ ပါဝင်သည်။<ref>{{cite web | url=http://www.gad.gov.mm/my/content/အချက်အလက်များ| title=အချက်အလက်များ | accessdate= | publisher=[[အထွေထွေအုပ်ချုပ်ရေး ဦးစီးဌာန]]}}</ref> == တည်နေရာနှင့် အကျယ်အဝန်း == ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးသည် [[ဧရာဝတီမြစ်]]၏ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသဖြစ်ပြီး မြန်မာပြည်၏ အနောက်တောင်ဘက်တွင် တည်ရှိသည်။ နယ်နိမိတ်ချင်း ထိစပ်နေသော ပြည်နယ်နှင့်တိုင်းများမှာ လက်ျာရစ်အားဖြင့် အနောက်မြောက်တွင် [[ရခိုင်ပြည်နယ်]]၊ မြောက်ဘက်နှင့် အရှေ့ဘက်တွင် [[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]] နှင့် အရှေ့ဘက်တွင် [[ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]] တို့ဖြစ်သည်။ တောင်ဘက်နှင့် အနောက်ဘက်တွင် ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော် ရှိသည်။ မြောက်လတ္တီတွဒ် ၁၅ ဒီဂရီ ၄၀ မိနစ် မှ ၁၈ ဒီဂရီ ၃၀ မိနစ် ကြား၊ လောင်ဂျီတွဒ် ၉၄ ဒီဂရီ ၁၅ မိနစ် မှာ ၉၆ ဒီဂရီ ၁၅ မိနစ် ကြားတွင်တည်ရှိသည်။ ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးသည် ၁၃,၅၆၇ စတုရန်းမိုင် ကျယ်ဝန်းပြီး မြေပြန့် မြေကျယ်ပေါများ၍ မြစ်ချောင်းများလည်း ကွန်ချာသဖွယ် ယှက်သန်းနေ ကြသည်။ သို့သော် ရခိုင်ကမ်းမြောင်ဒေသအောက်ပိုင်းနှင့် ရခိုင်ရိုးမတောင်ထိပ်ကြောင့်အရှေ့ ဘက်ပိုင်းတို့လည်း တစ်စိတ်တစ်ဒေသပါဝင်သည်။ == ရာသီဥတု == ပင်လယ်နှင့်နီးသောဒေသဖြစ်၍၊ မိုးများပြီးစွတ်စိုသော ရာသီဥတုရှိသည်။ == အုပ်ချုပ်ရေး == [[File:ayeyarwaddy.jpg | thumb | ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးမြေပုံ]] === မြို့တော် === ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး၏ မြို့တော်မှာ ပုသိမ်မြို့ဖြစ်သည်။ === အုပ်ချုပ်ရေး === {{see also|ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့}} ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးအား ဝန်ကြီးချုပ် အမှူးပြုသော တိုင်းဒေသကြီးအစိုးရအဖွဲ့မှ အုပ်ချုပ်သည်။၂၀၂၁ခုနှစ် စစ်အာဏာသိမ်းမှုအပြီးတွင် ဧရာဝတီတိုင်း​ဒေသကြီးစီမံအုပ်ချုပ်​ရေး​ကောင်စီမှ အုပ်ချုပ်လျက်ရှိသည်။ === ဥပဒေပြုရေး === {{see also|ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး လွှတ်တော်}} ၂၀၁၁ခုနှစ်မှစတင်ကာ တိုင်းဒေသကြီးလွှတ်တော်ကို ရွေးကောက်ခံကိုယ်စားလှယ်များ၊ တပ်မတော်သားလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များဖြင့် ဖွဲ့စည်းကာ စတင်ကျင်းပခဲ့သည်။ === တရားစီရင်ရေး === {{See also|ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး တရားလွှတ်တော်}} ဧရာဝတီတိုင်း တရားလွှတ်တော်ကို တရားသူကြီးချုပ် (၁)ဦး၊ တရားသူကြီး (၄)ဦးဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ တိုင်းတရားလွှတ်တော်အောက်တွင် ခရိုင်တရားရုံး (၆)ရုံး၊ မြို့နယ်တရားရုံး (၂၆)ရုံးရှိသည်။ === ခရိုင်၊ မြို့နယ်၊ မြို့၊ ရပ်ကွက်၊ ကျေးရွာအုပ်စု၊ ကျေးရွာများ === [[File:Aya Region District Map.svg|thumb|ခရိုင်၆ခု​မြေပုံ]] ==== ခရိုင်များ ==== ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးအား ခရိုင် (၈) ခုဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ # [[ပုသိမ်ခရိုင်]] # [[ကျုံပျော်ခရိုင်]] # [[ဟင်္သာတခရိုင်]] # [[မြန်အောင်ခရိုင်]] # [[မအူပင်ခရိုင်]] # [[မြောင်းမြခရိုင်]] # [[ဖျာပုံခရိုင်]] # [[လပွတ္တာခရိုင်]] ==== ခရိုင်ရှိမြို့နယ် ==== {|class=wikitable ![[ပုသိမ်ခရိုင်]] |[[ပုသိမ်မြို့နယ်]]{{•}} [[ကန်ကြီးထောင့်မြို့နယ်]]{{•}}[[ငပုတောမြို့နယ်]]{{•}}[[သာပေါင်းမြို့နယ်]] |- ![[ကျုံပျော်ခရိုင်]] |[[ကျုံပျော်မြို့နယ်]]{{•}} [[ရေကြည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောင်းကုန်းမြို့နယ်]] |- ![[ဟင်္သာတခရိုင်]] |[[ဟင်္သာတမြို့နယ်]]{{•}}[[ဇလွန်မြို့နယ်]]{{•}} [[လေးမျက်နှာမြို့နယ်]] |- ![[မြန်အောင်ခရိုင်]] |[[မြန်အောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကြံခင်းမြို့နယ်]]{{•}} [[အင်္ဂပူမြို့နယ်]] |- ![[မအူပင်ခရိုင်]] |[[မအူပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပန်းတနော်မြို့နယ်]]{{•}} [[ညောင်တုန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဓနုဖြူမြို့နယ်]] |- ![[မြောင်းမြခရိုင်]] |[[မြောင်းမြမြို့နယ်]]{{•}}[[အိမ်မဲမြို့နယ်]]{{•}} [[ဝါးခယ်မမြို့နယ်]] |- ![[ဖျာပုံခရိုင်]] |[[ဖျာပုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ဘိုကလေးမြို့နယ်]]{{•}} [[ကျိုက်လတ်မြို့နယ်]]{{•}} [[ဒေးဒရဲမြို့နယ်]] |- ![[လပွတ္တာခရိုင်]] |[[လပွတ္တာမြို့နယ်]]{{•}}[[မော်လမြိုင်ကျွန်းမြို့နယ်]] |} မြို့ပေါင်း (၄၅) မြို့၊ ရပ်ကွက်ပေါင်း (၃၀၀) ကွက်၊ ကျေးရွာအုပ်စု (၁၉၁၉) အုပ်စု၊ ရွာပေါင်း (၁၁၈၆၄) ရွာ ရှိသည်။ <ref>တိုင်းဒေသကြီး/ပြည်နယ်များနှင့် နေပြည်တော်ကောင်စီအတွင်းရှိ ခရိုင်၊ မြို့နယ်၊ မြို့၊ ကျေးရွာအုပ်စုနှင့် ကျေးရွာဦးရေ စာရင်းချုပ်(၁၆−၁၀−၂၀၁၉)</ref> ==== အခြား မြို့ရွာများ ==== * အိုင်သပြု *​​ ရွေးကုန် * အသုတ် * ဘော်မိ * ဓမိ * ကဒုံကနိ * ခမောက်စု * ကွင်းကောက် * ကျိုက်လတ် * ကျုံးဒါး * ကျုံကဒွန်း * ကျုံမငေး * လူခေါင်းကျွန်း * ဆကာကြီး * တဂရက် * မြို့ကွင်း * နိဗ္ဗာန် * အုန်းပင် * ပသွယ် * ပြင်ခရိုင် * ပျဉ်ရွာ * စက္ကော့ * စက်ဆန်း * ရှမ်းရွာ * ရှောပြာ * ရွှေလောင်း * ရွှေမြင်တင် * ရွှေတောင်မှော် * ဆင်မ * တောင်ကလေး * ရွာသစ် * သစ်ပြုတ် * သုံးခွ * ထူးကြီး * အင်ပင် *ရေလဲကလေး * ဇီးချိုင် * မဲဇလီကုန်း * မြင်းကကုန်း * ဒါးက *တလုတ္ထော် *သလပ်ခွာ *ထန်းကုန်း *လက်ပန် *ကံရွာ *လိန်ကုန်း *ဝက်ကြီးကွင်း *ကနောင် *သီတာကုန်းပြင် *ဘက်ရဲ *ကန်ဘဲ့ *ဘီတွဒ် *မြင်းကဆိပ် == လူဦး​ရေ == {{Historical populations |footnote = |source = ၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်း<ref name="census-2014"/> |၁၉၇၃ | 4,156,673 |၁၉၈၃ | 4,994,061 |၂၀၁၄ | 6,165,723 }} ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးတွင် ၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်းအရ လူဦးရေ ၆.၁သန်းနေထိုင်ကြသည်။ အမျိုးသား ၃သန်းနှင့် အမျိုးသမီး ၃.၁သန်း ရှိသည်။၁၉၈၃ခုနှစ် သန်းခေါင်စာရင်းအရ လူဦးရေ ၂၄% တိုးတက်လာခဲ့သည်။ ရန်ကုန်တိုင်းပြီးလျှင် ဒုတိယမြောက်လူဦးရေအများဆုံးဖြစ်ကာ ရန်ကုန်တိုင်းနှင့် မန္တလေးတိုင်းပြီးလျှင် တတိယမြောက် လူဦးရေ အသိပ်သည်းဆုံးဒေသဖြစ်သည်။ဧရာဝတီတိုင်း၏ လူဦးရေ သိပ်သည်းဆမှာ တစ်စတုရန်းကီလိုမီတာတွင် ၁၇၆.၅ဦးဖြစ်သည်။ တိုင်းအတွင်း လူ၁၀၀လျှင် ၈၆ဦး ကျေးလက်တွင် နေထိုင်ကြသည်။ ပုသိမ်ခရိုင်တွင် ၁.၆သန်းဖြင့် အများဆုံးနေထိုင်ကြသည်။ မြို့နယ်အနေဖြင့် မြောင်းမြမြို့နယ်တွင် အများဆုံးနေထိုင်ကြသည်။ [[ဗမာလူမျိုး|ဗမာ]]နှင့်[[ကရင်လူမျိုး]]တို့ အဓိကအားဖြင့် နေထိုင်ကြပြီး အနောက်ဘက် ကမ်းရိုးတန်းတလျှောက် ရခိုင်လူမျိုးအနည်းငယ် နေထိုင်ကြသည်။ အများစုမှာ [[ဗုဒ္ဓဘာသာ]]ဖြစ်ကြပြီး [[ခရစ်ယာန်ဘာသာ]]ဝင်၊ [[အစ္စလာမ်ဘာသာ]]ဝင် အနည်းငယ် နေထိုင်ကြသည်။ ဗမာဘာသာစကားသည် အဓိကဘာသာ‌စကား ဖြစ်သည်။ == ပညာရေး == ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးအတွက် ဒေသကောလိပ်ကို ပုသိမ်မြို့တွင် ၁၉၇၆ ခုနှစ်က စတင်ဖွင့်လှစ် ခဲ့ပြီးနောက် ၁၉၇၈ ခုနှစ်တွင် ဟင်္သာတမြို့၌ ဒေသကောလိပ်တစ်ခု ထပ်မံဖွင့်လှစ် ပေးခဲ့သည်။<ref>စွယ်စုံကျမ်းနှစ်ချုပ်(၁၉၇၉)</ref> === အဆင့်မြင့် === *[[ပုသိမ်တက္ကသိုလ်]] *[[ဟင်္သာတတက္ကသိုလ်]] *[[မအူပင်တက္ကသိုလ်]] *[[နည်းပညာတက္ကသိုလ်(ပုသိမ်)|နည်းပညာတက္ကသိုလ် (ပုသိမ်)]] *[[နည်းပညာတက္ကသိုလ်(ဟင်္သာတ)|နည်းပညာတက္ကသိုလ် (ဟင်္သာတ)]] *[[နည်းပညာတက္ကသိုလ်(မအူပင်)|နည်းပညာတက္ကသိုလ် (မအူပင်)]] *[[ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ်(ပုသိမ်)|ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ် (ပုသိမ်)]] *[[ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ်(ဟင်္သာတ)|ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ် (ဟင်္သာတ)]] *[[ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ်(မအူပင်)|ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ် (မအူပင်)]] *ပုသိမ်ပညာရေးကောလိပ် *မြောင်းမြပညာရေးကောလိပ် *ဘိုကလေးပညာရေးကောလိပ် *အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (မအူပင်) *အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (ကျိုက်လတ်) *အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (လပွတ္တာ) *မြောင်းမြစိုက်ပျိုးရေးသိပ္ပံ *အစိုးရနည်းပညာအထက်တန်းကျောင်း (ပုသိမ်) *အစိုးရနည်းပညာအထက်တန်းကျောင်း (ဟင်္သာတ) *အစိုးရနည်းပညာအထက်တန်းကျောင်း (မအူပင်) == စိတ်ဝင်စားဖွယ်နေရာများ == * [[ရွှေမုဋ္ဌောဘုရား]] * [[ငွေဆောင်ကမ်းခြေ]] အပန်းဖြေစခန်း * [[ချောင်းသာကမ်းခြေ]] အပန်းဖြေစခန်း * [[မော်တင်စွန်းဘုရား]] * [[ပြည်တော်ပြန်ဘုရား]] * [[ပြည်လုံချမ်းသာ သာစည်ဘုရား]] == လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး == မြန်မာနိုင်ငံ၏မြောက်ပိုင်း [[ကချင်ပြည်နယ်]]၌ မြစ်ဖျားခံသော [[ဧရာဝတီမြစ်]]သည် ကချင်ပြည်နယ်၊ [[စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]]တို့ကို ဖြတ်သန်းကာ မြစ်ခွဲချောင်းခွဲများစွာ ယှက်ဖြာ ထွက်ပြီး [[ဧရာဝတီ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသ]]ကို ဖြစ်ပေါ်စေလျက် ကပ္ပလီ ပင်လယ်ထဲသို့ စီးဝင်သည်။ သို့ဖြစ်၍ ရေလမ်းခရီးသည် ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး၏ အဓိက လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး ဖြစ်သည်။ မီးရထားလမ်း ဟူ၍ ကြံခင်း၊ ဟင်္သာတ၊ ပုသိမ်တစ်လမ်းတည်းသာ ရှိသည်။ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး ပို၍ချောမောစေရန် ပုသိမ်အနောက် ရှောပြာချောင်းသာ ကားလမ်းမကြီးကို ဖောက်လုပ်ခဲ့သည်။ ပုသိမ်မုံရွာကားလမ်းမကြီးသည် ထက်အောက် မြန်မာနိုင်ငံ ကူးလူးဆက်ဆံရေးနှင့် ကုန်စည်ပို့ဆောင်ရေးတွင် အလွန်အသုံးကျ အရေးပါသည်။ === တံတားများ === {{columns-list|3| * ဗိုလ်မြတ်ထွန်းတံတား (ညောင်တုန်း) * [[ဧရာဝတီတံတား (ညောင်တုန်း)]] * ဒေးဒလူတံတား (ဖျာပုံ) * [[ဒေးဒရဲတံတား]] * ဂုံညင်းတန်းတံတား * ခတ္ထိယတံတား (မအူပင်) * ဒါးကတံတား (ဒါးက) * ကျောင်းကုန်းတံတား * [[မအူပင်တံတား]] * မြောင်းမြတံတား * နတ်ချောင်းတံတား (ဘိုကလေး) * ငဝန်တံတား (မြို့ကွင်း) * ငါးသိုင်းချောင်းတံတား * ဥတိုတံတား (ချောင်းသာ) * ဝါးခယ်မတံတား * ရာဇူဒိုင် အမှတ်-၁ (မော်ကျွန်း) * ရာဇူဒိုင် အမှတ်-၂ (မော်ကျွန်း) * ပုသိမ်ကြိုးတံတား * ပုသိမ်တံတား အမှတ် -၂ }} == စီးပွားရေး == မြေဆီဩဇာကြွယ်ဝသော မြေနုကျွန်းပေါ်ဒေသဖြစ်၍ စပါး၊ မြေပဲ၊ ဂုန်လျှော်၊ ဆေး၊ ငရုတ်၊ ကြက်သွန်၊ ပဲမျိုးစုံတို့ စိုက်ပျိုး အောင်မြင်ဖြစ်ထွန်းသည်။ လယ်ယာလုပ်ငန်းသည် အဓိကစီးပွားရေးလုပ်ငန်း ဖြစ်၍ မြန်မာနိုင်ငံ၌ စပါးထွက်အကောင်းဆုံးသော တိုင်းဒေသကြီးတစ်ခု ဖြစ်သည်။ ဂုန်လျှော်အများဆုံး ထွက်သောတိုင်းလည်းဖြစ် သည်။ အုန်းသီး၊ ငှက်ပျောသီး အထွက်နှုန်းလည်း အလွန်ကောင်းသည်။ တိုင်းအတွင်း၌ ကျွန်းနှင့် သစ်မာထုတ်လုပ်မှု အတော်အသင့်ရှိ၍ သစ်နှင့် မီးသွေး ထုတ်လုပ်နိုင်သော လမု၊ ကနစို စသော ဒီရေတောများလည်းရှိသည်။ ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး၏ နာမည်ကြီးသော အခြားလုပ်ငန်းတစ်မျိုးမှာရေထွက်ပစ္စည်း လုပ်ငန်း ဖြစ်သည်။ မြစ်ချောင်းအင်းအိုင် အများအပြားရှိ၍ သားငါးပုစွန်ပေါပေါများများ ထွက်သဖြင့် ငါးပိ၊ ငါးခြောက်၊ ပုစွန်ခြောက်လုပ်ငန်းများလည်း အကြီးအကျယ် လုပ်ကိုင်ကြသည်။ ရေချိုငါးဖမ်းလုပ်ငန်းအပြင် ပင်လယ်ငါးဖမ်း လုပ်ငန်းကိုလည်း ကျယ်⁠ကျယ်ပြန့်ပြန့် လုပ်ကိုင်ကြသည်။ ကြက်၊ ဘဲမွေးမြူရေး လုပ်ငန်းများလည်း ဖွံ့ဖြိုးသည်။ လပွတ္တာမြို့နယ်မှ ငါးပိ၊ငါးခြောက်၊ပုစွန်ခြောက်လုပ်ငန်းအပြင် ဆားလုပ်ငန်းကိုလည်း ကြီးကြီးကျယ်ကျယ်လုပ်ကိုင်ကြသည်။ ချည်ထည်လုပ်ငန်း၊ သင်ဖြူး၊ သင်ဖျာလုပ်ငန်းများလည်း ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးအတွင်း လုပ်ကိုင်ကြသည်။ ပုသိမ်မြို့မှ ပုသိမ်ထီးလုပ်ငန်းကလည်း နိုင်ငံခြားဧည့်သည်များ စိတ်ပါဝင်စားသော လုပ်ငန်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ မြန်အောင်ရေနံလုပ်ငန်းနှင့် ကြံခင်းဘိလပ်မြေစက်ရုံစီမံကိန်းတို့သည် အောင်မြင်လျက်ရှိသည်။ ပုသိမ်မြို့တွင် မှန်ပြားစက်ရုံလုပ်ငန်း တည်ဆောက်ထားသည်။ တိုင်းအတွင်း စက်ရုံ၊ အလုပ်ရုံ ၅၀ နီးပါးရှိရာဆန်စက် နှင့် လျှပ်စစ်ဓာတ်အားပေးစက်များက အများစုဖြစ်သည်။ ==ကိုးကား== {{reflist| <ref>စွယ်စုံကျမ်းနှစ်ချုပ်(၁၉၇၈)</ref> <ref>စွယ်စုံကျမ်းနှစ်ချုပ်(၁၉၈၂)</ref>}} {{ပထဝီဝင်တည်နေရာ |Centre = ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး |North = [[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]] |Northeast = [[ရခိုင်ပြည်နယ်]] |East = [[ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]] |Southeast = |South = [[ကပ္ပလီပင်လယ်]] |Southwest = |West = [[ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်]] |Northwest = }} <br /> {{ဧရာဝတီတိုင်း}} {{မြန်မာတိုင်းနှင့် ပြည်နယ်များ}} [[Category:မြန်မာနိုင်ငံတိုင်းဒေသကြီးများ]] [[Category:ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး| ]] 7p5456bx73btnz52ay8q52qduwc31gr 754140 754128 2022-08-11T00:26:57Z Kantabon 45503 [[Special:Contributions/Ko Htet Gyi|Ko Htet Gyi]] ([[User talk:Ko Htet Gyi|ဆွေးနွေး]]) ၏ တည်းဖြတ်မူ 754128 ကို ပြန်လည်ပယ်ဖျက်လိုက်သည် wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!-- See Template:Infobox settlement for additional fields and descriptions --> | name = ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး | official_name = | native_name = | native_name_lang = | settlement_type = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ|တိုင်းဒေသကြီး]] | image_skyline = | image_alt = | image_seal = File:Seal of AYA Government.png | image_caption = | image_flag = Flag of Ayeyarwady Region.svg | flag_alt = | nickname = | motto = | image_map = Ayeyarwady Region in Myanmar.svg | mapsize = 200px | map_alt = | map_caption = မြန်မာနိုင်ငံတွင်း တည်နေရာ | pushpin_map = <!-- Burma --> | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | coordinates = {{coord|16|50|N|95|10|E|region:MM_type:adm1st|display=inline,title}} | coor_pinpoint = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင် နိုင်ငံများစာရင်း|နိုင်ငံ]] | subdivision_name = {{flag|Myanmar}} | subdivision_type1 = ဒေသ | subdivision_name1 = [[အောက်မြန်မာပြည်|အောက်မြန်မာနိုင်ငံ]] | established_title = | established_date = | seat_type = မြို့တော် | seat = [[ပုသိမ်မြို့]] | government_footnotes = | leader_party = | leader_title = ​ဝန်ကြီးချုပ် | leader_name = ဦးတင်​မောင်ဝင်း | leader_title1 = အစိုးရအဖွဲ့ | leader_name1 = [[ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့]] | leader_title3 = တရားလွှတ်တော် | leader_name3 = [[ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး တရားလွှတ်တော်]] | unit_pref = Metric<!-- or US or UK --> | area_footnotes = | area_total_km2 = 35140 | area_rank = ဒသမ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_total = 6,184,829 | population_as_of = ၂၀၁၄ | population_footnotes = <ref name="census-2014">{{cite book|title=Census Report|publisher=Ministry of Immigration and Population|location=Naypyitaw|date=May 2015|series=The 2014 Myanmar Population and Housing Census|volume=2|pages=17|url=https://drive.google.com/file/d/0B067GBtstE5TeUlIVjRjSjVzWlk/view}}</ref> | population_density_km2 = auto | population_rank = ဒုတိယ | population_demonym = | population_note = | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = <!-- for references: use <ref> tags --> | demographics1_title1 = လူမျိုးများ | timezone1 = [[မြန်မာစံတော်ချိန်]] | utc_offset1 = +06:30 | postal_code_type = | postal_code = | area_code = | area_code_type = | iso_code = | unemployment_rate = | website = {{url|www.ayeyarwadyregion.gov.mm}} | footnotes = | leader_title2 = ဥပဒေပြုရေး | leader_name2 = [[ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး လွှတ်တော်]] | demographics1_info1 = [[ဗမာ]]၊ [[ရခိုင်လူမျိုး|ရခိုင်]]၊ [[အိန္ဒိယလူမျိုး|အိန္ဒိယ]]၊ [[ကရင်လူမျိုး|ကရင်]] | demographics1_title2 = ကိုးကွယ်မှု | demographics1_info2 = [[ဗုဒ္ဓဘာသာ]] ၉၂.၁၀%၊ [[ခရစ်ယာန်ဘာသာ]] ၆.၃၀%၊ [[အစ္စလာမ်ဘာသာ]] ၁.၄၀%၊ [[ဟိန္ဒူဘာသာ]] ၀.၁၀% နှင့် အခြား ၀.၁၀% | blank_name_sec2 = HDI (၂၀၁၇) | blank_info_sec2 = 0.530<ref name="GlobalDataLab">{{Cite web|url=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|title=Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab|website=hdi.globaldatalab.org|language=en|access-date=2018-09-13}}</ref><br/>{{color|#900|နိမ့်}} · ဧကဒသမ }} '''ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး''' ({{lang-en|Ayeyarwady Region}} သို့မတုတ် Irrawaddy) သည် မြန်မာနိုင်ငံအောက်ပိုင်း ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ်တွင် တည်ရှိသည်။ အရှေ့ဘက်တွင် [[ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]]နှင့် [[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]]၊ မြောက်ဘက်တွင် [[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]]၊ အနောက်မြောက်ဘက်တွင် [[ရခိုင်ပြည်နယ်]]၊အနောက်ဘက်တွင် ဘင်္ဂလားပင်လယ်၊တောင်ဘက်တွင် ကပ္ပလီပင်လယ်တို့နှင့် ထိစပ်နေသည်။ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးသည် မြန်မာပြည်၏ ဆန်စပါးအဓိကထွက်ရှိရာ ဒေသဖြစ်သည်။ ဧရိယာစတုရန်းမိုင် ၁၃,၅၆၆ ကျယ်ဝန်းသည်။ == သမိုင်းကြောင်း == ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးသည် ရှေးအခါက ရာမညတိုင်းတွင်ပါဝင်ခဲ့သည်။ မွန်သုံးရပ်ဖြစ်သော မွန်တိ၊မွန်စ၊မွန်ညတွင် မွန်ညဒေသ၌ ပါဝင်ခဲ့သည်။ ကိုလိုနီခေတ် ၁၈၂၄ ဩဂုတ် ၁၃ရက်ဖြင့် ထုတ်ပြန်သော ပြန်တမ်းများအရ ပဲခူးတိုင်းကို ဟံသာဝတီ၊ဟင်္သတနှင့် ပုသိမ်ခရိုင်ဟူ၍ ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။၁၈၈၁တွင် ပဲခူးတိုင်းမှခွဲထုတ်၍ ဧရာဝတီတိုင်းဖြစ်လာမည့် ဧရာဝတီခရိုင်ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ထိုစဉ်က ဒီဝိဇံ(Division ခရိုင်)ဟု ဘာသာပြန်ဆိုသည်။၁၉၄၇ အခြေခံဥပဒေအရ ဧရာဝတီတိုင်း ဒေသခရိုင်ကို ပုသိမ်၊ဟင်္သတ၊မြောင်းမြ၊မအူပင်၊ဖျာပုံခရိုင်များဖြင့် ဖွဲ့စည်းသည်။<ref name=history>{{cite web | url=https://www.ayeyarwadyregion.gov.mm/ignite/page/22 | title=History| accessdate= | publisher=[[ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့]]}}</ref>နောက်ပိုင်းတွင် အဆင့်ဆင့်ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်းခဲ့ရာ ၂၀၂၀ပြည့်နှစ်တွင် ဧရာဝတီတိုင်း၌ ခရိုင် (၆)ခရိုင်၊မြို့နယ် (၂၆)မြို့နယ်၊ မြို့ (၄၅)မြို့၊ ရပ်ကွက်(၃၀၀)၊ကျေးရွာအုပ်စု (၁၉၁၄)၊ ကျေးရွာပေါင်း (၁၁၆၈၄)ရွာ ပါဝင်သည်။<ref>{{cite web | url=http://www.gad.gov.mm/my/content/အချက်အလက်များ| title=အချက်အလက်များ | accessdate= | publisher=[[အထွေထွေအုပ်ချုပ်ရေး ဦးစီးဌာန]]}}</ref> == တည်နေရာနှင့် အကျယ်အဝန်း == ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးသည် [[ဧရာဝတီမြစ်]]၏ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသဖြစ်ပြီး မြန်မာပြည်၏ အနောက်တောင်ဘက်တွင် တည်ရှိသည်။ နယ်နိမိတ်ချင်း ထိစပ်နေသော ပြည်နယ်နှင့်တိုင်းများမှာ လက်ျာရစ်အားဖြင့် အနောက်မြောက်တွင် [[ရခိုင်ပြည်နယ်]]၊ မြောက်ဘက်နှင့် အရှေ့ဘက်တွင် [[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]] နှင့် အရှေ့ဘက်တွင် [[ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]] တို့ဖြစ်သည်။ တောင်ဘက်နှင့် အနောက်ဘက်တွင် ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော် ရှိသည်။ မြောက်လတ္တီတွဒ် ၁၅ ဒီဂရီ ၄၀ မိနစ် မှ ၁၈ ဒီဂရီ ၃၀ မိနစ် ကြား၊ လောင်ဂျီတွဒ် ၉၄ ဒီဂရီ ၁၅ မိနစ် မှာ ၉၆ ဒီဂရီ ၁၅ မိနစ် ကြားတွင်တည်ရှိသည်။ ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးသည် ၁၃,၅၆၇ စတုရန်းမိုင် ကျယ်ဝန်းပြီး မြေပြန့် မြေကျယ်ပေါများ၍ မြစ်ချောင်းများလည်း ကွန်ချာသဖွယ် ယှက်သန်းနေ ကြသည်။ သို့သော် ရခိုင်ကမ်းမြောင်ဒေသအောက်ပိုင်းနှင့် ရခိုင်ရိုးမတောင်ထိပ်ကြောင့်အရှေ့ ဘက်ပိုင်းတို့လည်း တစ်စိတ်တစ်ဒေသပါဝင်သည်။ == ရာသီဥတု == ပင်လယ်နှင့်နီးသောဒေသဖြစ်၍၊ မိုးများပြီးစွတ်စိုသော ရာသီဥတုရှိသည်။ == အုပ်ချုပ်ရေး == [[File:ayeyarwaddy.jpg | thumb | ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးမြေပုံ]] === မြို့တော် === ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး၏ မြို့တော်မှာ ပုသိမ်မြို့ဖြစ်သည်။ === အုပ်ချုပ်ရေး === {{see also|ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့}} ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးအား ဝန်ကြီးချုပ် အမှူးပြုသော တိုင်းဒေသကြီးအစိုးရအဖွဲ့မှ အုပ်ချုပ်သည်။၂၀၂၁ခုနှစ် စစ်အာဏာသိမ်းမှုအပြီးတွင် ဧရာဝတီတိုင်း​ဒေသကြီးစီမံအုပ်ချုပ်​ရေး​ကောင်စီမှ အုပ်ချုပ်လျက်ရှိသည်။ === ဥပဒေပြုရေး === {{see also|ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး လွှတ်တော်}} ၂၀၁၁ခုနှစ်မှစတင်ကာ တိုင်းဒေသကြီးလွှတ်တော်ကို ရွေးကောက်ခံကိုယ်စားလှယ်များ၊ တပ်မတော်သားလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များဖြင့် ဖွဲ့စည်းကာ စတင်ကျင်းပခဲ့သည်။ === တရားစီရင်ရေး === {{See also|ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး တရားလွှတ်တော်}} ဧရာဝတီတိုင်း တရားလွှတ်တော်ကို တရားသူကြီးချုပ် (၁)ဦး၊ တရားသူကြီး (၄)ဦးဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ တိုင်းတရားလွှတ်တော်အောက်တွင် ခရိုင်တရားရုံး (၆)ရုံး၊ မြို့နယ်တရားရုံး (၂၆)ရုံးရှိသည်။ === ခရိုင်၊ မြို့နယ်၊ မြို့၊ ရပ်ကွက်၊ ကျေးရွာအုပ်စု၊ ကျေးရွာများ === [[File:Aya Region District Map.svg|thumb|ခရိုင်၆ခု​မြေပုံ]] ==== ခရိုင်များ ==== ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးအား ခရိုင် (၈) ခုဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ # [[ပုသိမ်ခရိုင်]] # [[ကျုံပျော်ခရိုင်]] # [[ဟင်္သာတခရိုင်]] # [[မြန်အောင်ခရိုင်]] # [[မအူပင်ခရိုင်]] # [[မြောင်းမြခရိုင်]] # [[ဖျာပုံခရိုင်]] # [[လပွတ္တာခရိုင်]] ==== ခရိုင်ရှိမြို့နယ် ==== {|class=wikitable ![[ပုသိမ်ခရိုင်]] |[[ပုသိမ်မြို့နယ်]]{{•}} [[ကန်ကြီးထောင့်မြို့နယ်]]{{•}}[[ငပုတောမြို့နယ်]]{{•}}[[သာပေါင်းမြို့နယ်]] |- ![[ကျုံပျော်ခရိုင်]] |[[ကျုံပျော်မြို့နယ်]]{{•}} [[ရေကြည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောင်းကုန်းမြို့နယ်]] |- ![[ဟင်္သာတခရိုင်]] |[[ဟင်္သာတမြို့နယ်]]{{•}}[[ဇလွန်မြို့နယ်]]{{•}} [[လေးမျက်နှာမြို့နယ်]] |- ![[မြန်အောင်ခရိုင်]] |[[မြန်အောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကြံခင်းမြို့နယ်]]{{•}} [[အင်္ဂပူမြို့နယ်]] |- ![[မအူပင်ခရိုင်]] |[[မအူပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပန်းတနော်မြို့နယ်]]{{•}} [[ညောင်တုန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဓနုဖြူမြို့နယ်]] |- ![[မြောင်းမြခရိုင်]] |[[မြောင်းမြမြို့နယ်]]{{•}}[[အိမ်မဲမြို့နယ်]]{{•}} [[ဝါးခယ်မမြို့နယ်]] |- ![[ဖျာပုံခရိုင်]] |[[ဖျာပုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ဘိုကလေးမြို့နယ်]]{{•}} [[ကျိုက်လတ်မြို့နယ်]]{{•}} [[ဒေးဒရဲမြို့နယ်]] |- ![[လပွတ္တာခရိုင်]] |[[လပွတ္တာမြို့နယ်]]{{•}}[[မော်လမြိုင်ကျွန်းမြို့နယ်]] |} မြို့ပေါင်း (၄၅) မြို့၊ ရပ်ကွက်ပေါင်း (၃၀၀) ကွက်၊ ကျေးရွာအုပ်စု (၁၉၁၉) အုပ်စု၊ ရွာပေါင်း (၁၁၈၆၄) ရွာ ရှိသည်။ <ref>တိုင်းဒေသကြီး/ပြည်နယ်များနှင့် နေပြည်တော်ကောင်စီအတွင်းရှိ ခရိုင်၊ မြို့နယ်၊ မြို့၊ ကျေးရွာအုပ်စုနှင့် ကျေးရွာဦးရေ စာရင်းချုပ်(၁၆−၁၀−၂၀၁၉)</ref> ==== အခြား မြို့ရွာများ ==== * အိုင်သပြု *​​ ရွေးကုန် * အသုတ် * ဘော်မိ * ဓမိ * ကဒုံကနိ * ခမောက်စု * ကွင်းကောက် * ကျိုက်လတ် * ကျုံးဒါး * ကျုံကဒွန်း * ကျုံမငေး * လူခေါင်းကျွန်း * ဆကာကြီး * တဂရက် * မြို့ကွင်း * နိဗ္ဗာန် * အုန်းပင် * ပသွယ် * ပြင်ခရိုင် * ပျဉ်ရွာ * စက္ကော့ * စက်ဆန်း * ရှမ်းရွာ * ရှောပြာ * ရွှေလောင်း * ရွှေမြင်တင် * ရွှေတောင်မှော် * ဆင်မ * တောင်ကလေး * ရွာသစ် * သစ်ပြုတ် * သုံးခွ * ထူးကြီး * အင်ပင် *ရေလဲကလေး * ဇီးချိုင် * မဲဇလီကုန်း * မြင်းကကုန်း * ဒါးက *တလုတ္ထော် *သလပ်ခွာ *ထန်းကုန်း *လက်ပန် *ကံရွာ *လိန်ကုန်း *ဝက်ကြီးကွင်း *ကနောင် *သီတာကုန်းပြင် *ဘက်ရဲ *ကန်ဘဲ့ *ဘီတွဒ် *မြင်းကဆိပ် == လူဦး​ရေ == {{Historical populations |footnote = |source = ၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်း<ref name="census-2014"/> |၁၉၇၃ | 4,156,673 |၁၉၈၃ | 4,994,061 |၂၀၁၄ | 6,165,723 }} ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးတွင် ၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်းအရ လူဦးရေ ၆.၁သန်းနေထိုင်ကြသည်။ အမျိုးသား ၃သန်းနှင့် အမျိုးသမီး ၃.၁သန်း ရှိသည်။၁၉၈၃ခုနှစ် သန်းခေါင်စာရင်းအရ လူဦးရေ ၂၄% တိုးတက်လာခဲ့သည်။ ရန်ကုန်တိုင်းပြီးလျှင် ဒုတိယမြောက်လူဦးရေအများဆုံးဖြစ်ကာ ရန်ကုန်တိုင်းနှင့် မန္တလေးတိုင်းပြီးလျှင် တတိယမြောက် လူဦးရေ အသိပ်သည်းဆုံးဒေသဖြစ်သည်။ဧရာဝတီတိုင်း၏ လူဦးရေ သိပ်သည်းဆမှာ တစ်စတုရန်းကီလိုမီတာတွင် ၁၇၆.၅ဦးဖြစ်သည်။ တိုင်းအတွင်း လူ၁၀၀လျှင် ၈၆ဦး ကျေးလက်တွင် နေထိုင်ကြသည်။ ပုသိမ်ခရိုင်တွင် ၁.၆သန်းဖြင့် အများဆုံးနေထိုင်ကြသည်။ မြို့နယ်အနေဖြင့် မြောင်းမြမြို့နယ်တွင် အများဆုံးနေထိုင်ကြသည်။ [[ဗမာလူမျိုး|ဗမာ]]နှင့်[[ကရင်လူမျိုး]]တို့ အဓိကအားဖြင့် နေထိုင်ကြပြီး အနောက်ဘက် ကမ်းရိုးတန်းတလျှောက် ရခိုင်လူမျိုးအနည်းငယ် နေထိုင်ကြသည်။ အများစုမှာ [[ဗုဒ္ဓဘာသာ]]ဖြစ်ကြပြီး [[ခရစ်ယာန်ဘာသာ]]ဝင်၊ [[အစ္စလာမ်ဘာသာ]]ဝင် အနည်းငယ် နေထိုင်ကြသည်။ ဗမာဘာသာစကားသည် အဓိကဘာသာ‌စကား ဖြစ်သည်။ == ပညာရေး == ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးအတွက် ဒေသကောလိပ်ကို ပုသိမ်မြို့တွင် ၁၉၇၆ ခုနှစ်က စတင်ဖွင့်လှစ် ခဲ့ပြီးနောက် ၁၉၇၈ ခုနှစ်တွင် ဟင်္သာတမြို့၌ ဒေသကောလိပ်တစ်ခု ထပ်မံဖွင့်လှစ် ပေးခဲ့သည်။<ref>စွယ်စုံကျမ်းနှစ်ချုပ်(၁၉၇၉)</ref> === အဆင့်မြင့် === *[[ပုသိမ်တက္ကသိုလ်]] *[[ဟင်္သာတတက္ကသိုလ်]] *[[မအူပင်တက္ကသိုလ်]] *[[နည်းပညာတက္ကသိုလ်(ပုသိမ်)|နည်းပညာတက္ကသိုလ် (ပုသိမ်)]] *[[နည်းပညာတက္ကသိုလ်(ဟင်္သာတ)|နည်းပညာတက္ကသိုလ် (ဟင်္သာတ)]] *[[နည်းပညာတက္ကသိုလ်(မအူပင်)|နည်းပညာတက္ကသိုလ် (မအူပင်)]] *[[ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ်(ပုသိမ်)|ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ် (ပုသိမ်)]] *[[ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ်(ဟင်္သာတ)|ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ် (ဟင်္သာတ)]] *[[ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ်(မအူပင်)|ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ် (မအူပင်)]] *ပုသိမ်ပညာရေးကောလိပ် *မြောင်းမြပညာရေးကောလိပ် *ဘိုကလေးပညာရေးကောလိပ် *အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (မအူပင်) *အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (ကျိုက်လတ်) *အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ (လပွတ္တာ) *မြောင်းမြစိုက်ပျိုးရေးသိပ္ပံ *အစိုးရနည်းပညာအထက်တန်းကျောင်း (ပုသိမ်) *အစိုးရနည်းပညာအထက်တန်းကျောင်း (ဟင်္သာတ) *အစိုးရနည်းပညာအထက်တန်းကျောင်း (မအူပင်) == စိတ်ဝင်စားဖွယ်နေရာများ == * [[ရွှေမုဋ္ဌောဘုရား]] * [[ငွေဆောင်ကမ်းခြေ]] အပန်းဖြေစခန်း * [[ချောင်းသာကမ်းခြေ]] အပန်းဖြေစခန်း * [[မော်တင်စွန်းဘုရား]] * [[ပြည်တော်ပြန်ဘုရား]] * [[ပြည်လုံချမ်းသာ သာစည်ဘုရား]] == လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး == မြန်မာနိုင်ငံ၏မြောက်ပိုင်း [[ကချင်ပြည်နယ်]]၌ မြစ်ဖျားခံသော [[ဧရာဝတီမြစ်]]သည် ကချင်ပြည်နယ်၊ [[စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]]တို့ကို ဖြတ်သန်းကာ မြစ်ခွဲချောင်းခွဲများစွာ ယှက်ဖြာ ထွက်ပြီး [[ဧရာဝတီ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသ]]ကို ဖြစ်ပေါ်စေလျက် ကပ္ပလီ ပင်လယ်ထဲသို့ စီးဝင်သည်။ သို့ဖြစ်၍ ရေလမ်းခရီးသည် ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး၏ အဓိက လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး ဖြစ်သည်။ မီးရထားလမ်း ဟူ၍ ကြံခင်း၊ ဟင်္သာတ၊ ပုသိမ်တစ်လမ်းတည်းသာ ရှိသည်။ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး ပို၍ချောမောစေရန် ပုသိမ်အနောက် ရှောပြာချောင်းသာ ကားလမ်းမကြီးကို ဖောက်လုပ်ခဲ့သည်။ ပုသိမ်မုံရွာကားလမ်းမကြီးသည် ထက်အောက် မြန်မာနိုင်ငံ ကူးလူးဆက်ဆံရေးနှင့် ကုန်စည်ပို့ဆောင်ရေးတွင် အလွန်အသုံးကျ အရေးပါသည်။ === တံတားများ === {{columns-list|3| * ဗိုလ်မြတ်ထွန်းတံတား (ညောင်တုန်း) * [[ဧရာဝတီတံတား (ညောင်တုန်း)]] * ဒေးဒလူတံတား (ဖျာပုံ) * [[ဒေးဒရဲတံတား]] * ဂုံညင်းတန်းတံတား * ခတ္ထိယတံတား (မအူပင်) * ဒါးကတံတား (ဒါးက) * ကျောင်းကုန်းတံတား * [[မအူပင်တံတား]] * မြောင်းမြတံတား * နတ်ချောင်းတံတား (ဘိုကလေး) * ငဝန်တံတား (မြို့ကွင်း) * ငါးသိုင်းချောင်းတံတား * ဥတိုတံတား (ချောင်းသာ) * ဝါးခယ်မတံတား * ရာဇူဒိုင် အမှတ်-၁ (မော်ကျွန်း) * ရာဇူဒိုင် အမှတ်-၂ (မော်ကျွန်း) * ပုသိမ်ကြိုးတံတား * ပုသိမ်တံတား အမှတ် -၂ }} == စီးပွားရေး == မြေဆီဩဇာကြွယ်ဝသော မြေနုကျွန်းပေါ်ဒေသဖြစ်၍ စပါး၊ မြေပဲ၊ ဂုန်လျှော်၊ ဆေး၊ ငရုတ်၊ ကြက်သွန်၊ ပဲမျိုးစုံတို့ စိုက်ပျိုး အောင်မြင်ဖြစ်ထွန်းသည်။ လယ်ယာလုပ်ငန်းသည် အဓိကစီးပွားရေးလုပ်ငန်း ဖြစ်၍ မြန်မာနိုင်ငံ၌ စပါးထွက်အကောင်းဆုံးသော တိုင်းဒေသကြီးတစ်ခု ဖြစ်သည်။ ဂုန်လျှော်အများဆုံး ထွက်သောတိုင်းလည်းဖြစ် သည်။ အုန်းသီး၊ ငှက်ပျောသီး အထွက်နှုန်းလည်း အလွန်ကောင်းသည်။ တိုင်းအတွင်း၌ ကျွန်းနှင့် သစ်မာထုတ်လုပ်မှု အတော်အသင့်ရှိ၍ သစ်နှင့် မီးသွေး ထုတ်လုပ်နိုင်သော လမု၊ ကနစို စသော ဒီရေတောများလည်းရှိသည်။ ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး၏ နာမည်ကြီးသော အခြားလုပ်ငန်းတစ်မျိုးမှာရေထွက်ပစ္စည်း လုပ်ငန်း ဖြစ်သည်။ မြစ်ချောင်းအင်းအိုင် အများအပြားရှိ၍ သားငါးပုစွန်ပေါပေါများများ ထွက်သဖြင့် ငါးပိ၊ ငါးခြောက်၊ ပုစွန်ခြောက်လုပ်ငန်းများလည်း အကြီးအကျယ် လုပ်ကိုင်ကြသည်။ ရေချိုငါးဖမ်းလုပ်ငန်းအပြင် ပင်လယ်ငါးဖမ်း လုပ်ငန်းကိုလည်း ကျယ်⁠ကျယ်ပြန့်ပြန့် လုပ်ကိုင်ကြသည်။ ကြက်၊ ဘဲမွေးမြူရေး လုပ်ငန်းများလည်း ဖွံ့ဖြိုးသည်။ လပွတ္တာမြို့နယ်မှ ငါးပိ၊ငါးခြောက်၊ပုစွန်ခြောက်လုပ်ငန်းအပြင် ဆားလုပ်ငန်းကိုလည်း ကြီးကြီးကျယ်ကျယ်လုပ်ကိုင်ကြသည်။ ချည်ထည်လုပ်ငန်း၊ သင်ဖြူး၊ သင်ဖျာလုပ်ငန်းများလည်း ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးအတွင်း လုပ်ကိုင်ကြသည်။ ပုသိမ်မြို့မှ ပုသိမ်ထီးလုပ်ငန်းကလည်း နိုင်ငံခြားဧည့်သည်များ စိတ်ပါဝင်စားသော လုပ်ငန်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ မြန်အောင်ရေနံလုပ်ငန်းနှင့် ကြံခင်းဘိလပ်မြေစက်ရုံစီမံကိန်းတို့သည် အောင်မြင်လျက်ရှိသည်။ ပုသိမ်မြို့တွင် မှန်ပြားစက်ရုံလုပ်ငန်း တည်ဆောက်ထားသည်။ တိုင်းအတွင်း စက်ရုံ၊ အလုပ်ရုံ ၅၀ နီးပါးရှိရာဆန်စက် နှင့် လျှပ်စစ်ဓာတ်အားပေးစက်များက အများစုဖြစ်သည်။ ==ကိုးကား== {{reflist| <ref>စွယ်စုံကျမ်းနှစ်ချုပ်(၁၉၇၈)</ref> <ref>စွယ်စုံကျမ်းနှစ်ချုပ်(၁၉၈၂)</ref>}} {{ပထဝီဝင်တည်နေရာ |Centre = ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး |North = [[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]] |Northeast = [[ရခိုင်ပြည်နယ်]] |East = [[ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]] |Southeast = |South = [[ကပ္ပလီပင်လယ်]] |Southwest = |West = [[ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်]] |Northwest = }} <br /> {{ဧရာဝတီတိုင်း}} {{မြန်မာတိုင်းနှင့် ပြည်နယ်များ}} [[Category:မြန်မာနိုင်ငံတိုင်းဒေသကြီးများ]] [[Category:ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး| ]] nxcq0d2oywfez2hmecubugqnrtd5yr8 0 20213 754188 719948 2022-08-11T06:25:05Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင်များဟူ၍ ခေါင်းစဉ်တပ်ထားသော်လည်း ချိုချဉ်၊ ခဲဖွယ်နှင့် မုန့်အမျိုးမျိုး တို့၌ ထည့်သွင်း အသုံးပြုသည့် အမွှေးအကြိုင်များကိုပါ ဆိုလိုပေသည်။ ကြာရှည်ခံ အနံ့အရသာတိုးစေဖို့ ရှေးခေတ်က လူမျိုးတို့သည် ယဉ်ကျေးမှုတစစ တိုးတက်လာ၍ နေထိုင်စားသောက်မှု ပြောင်းလဲလာသည့်အခါ အစားအစာများ ကြာရှည်ခံရန်နှင့် ပိုမို အရသာရှိလာစေရန် ဟင်းခတ် အမွှေးအကြိုင်များ သုံးလာခဲ့ကြ၏။ ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင်ကို အကြောင်းပြု၍ စစ်ပွဲများ ဆင်နွှဲခဲ့၏။ နယ်ချဲ့ခဲ့၏။ ပင်လယ်ခရီးကြောင်းများ ပေါ်ပေါက်ခဲ့၏။ နယ်မြေသစ်များသည် တွေ့ခဲ့လေသည်။ ထိုအမွှေးအကြိုင်များမှာ စားဖွယ်သောက်ဖွယ်များ အနံ့အရသာ တိုးတက် ကောင်းမွန်စေရန် ထည့်ခြင်းဖြစ်၍ အရေးမကြီးဟုထင်ရ သော်လည်း အလွန်အဖိုးတန်လေသည်။ ရှေးခေတ်က ဟင်းခတ်အမွေးအကြိုင်များကို ရရှိရန်အတွက် မည်မျှ ခဲခဲယဉ်းယဉ်း ဆောင်ရွက်ခဲ့ရကြောင်း မှတ်တမ်းတင် ထား ခဲ့သည်မှာလည်း အလွန်စိတ်ဝင်စားဖွယ်ကောင်းလှပေသည်။ အနံ့ကလေးသင်း၍ လျှာပေါ်၌ အရသာတွေ့သွားအောင် စားသောက်ဖွယ်ရာများ၌ ထည့်ပေးရသော အမွှေး အကြိုင်များ ရနိုင်ရေးအတွက် ရှေးခေတ်ကလူများသည် ပြင်းထန်သော စစ်ပွဲကြီးများ ဆင်နွှဲခဲ့ရ၍ အသက် ပေါင်းများစွာ ဆုံးရှုံးခဲ့လေပြီ။ ဥရောပ အနောက်ပိုင်း နိုင်ငံကြီးများသည် ထိုအမွှေးအကြိုင်များကို အကြောင်း ပြုလျက် နယ်ပယ် ချဲ့ထွင်ခဲ့ကြသဖြင့် လက်အောက်ခံ နိုင်ငံအများ သိမ်းယူရရှိခဲ့လေသည်။ ပင်လယ်ခရီးလမ်း ကြောင်းများ စတင်ပေါ်ပေါက်ခဲ့ခြင်းမှာလည်း ထိုအမွှေးအကြိုင်များကို ရှာဖွေ၍ သယ်ယူရောင်းချရန် ခရီးလမ်းပန်း အဆက်အသွယ်များ ရှာဖွေကြရာမှ အစတွေ့ခြင်း ဖြစ်လေသည်။ ကိုလံဗတ်သည် ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင်များကို ရရှိနိုင်မည့် နယ်မြေဒေသများကို စုံစမ်းရှာဖွေမှ အမေရိကတိုက် ကြီးကို စတင်တွေ့ရှိခဲ့ လေသည်။ ( ကိုလံဘတ် စီ။) ထိုအခါက ဟင်းခတ် အမွှေးအကြိုင်များမှာ ရွှေနှင့်စက်၍ ဝယ်ရလောက်အောင် အလွန် ဈေးကောင်း၍ အလွန်ကြီးကျယ်သော အရောင်းအဝယ် လုပ်ငန်ကြီးတစ်ခု ဖြစ်လေသည်။ အမွှေးအကြိုင်များကကို အရှေ့ဘက် နိုင်ငံများမှ ရရှိနိုင်လေရာ အနောက်နိုင်ငံများသည် အရှေ့နိုင်ငံများနှင့် ဆက်သွယ်၍ အရောင်းအဝယ်လုပ်ငန်း ကို လက်ဝါးကြီးအုပ်နိုင်ရန် ကြိုးစားကြလေသည်။ ပင်လယ်ခရီးများ မပေါက်ရောက်မီ အခါကမူ အရှေ့နိုင်ငံများမှ အနောက်နိုင်ငံများသို့ ကုန်းလမ်းမှသာလျှင် ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင်များကို သယ်ယူ ရောင်းဝယ်ခြင်း ပြုရလေသည်။ ထိုခေတ်က အာရေဗျပြည်သည် အမွှေးအကြိုင်များကို ဖြန့်ဖြူးရောင်းချရာ ဗဟိုဌာန ဖြစ်ခဲ့သဖြင့် ကမ္ဘာ့ အနောက်ပိုင်းနိုင်ငံများ အလယ်၌ မော်နိုင်ခဲ့လေသည်။ မြေထဲပင်လယ်ဘက်တွင်လည်း အမွှေးအကြိုင် ရောင်းဝယ်ရေး ဖွံ့ဖြိုးခဲ့သဖြင့် ဗင်းနစ် မြို့သည် ဂုဏ်ရှိန်ကြီးမား ဝင့်ကြွား နိုင်ခဲ့လေသည်။ ပေါ်တူဂီနှင့် ဟော်လန်နိုင်ငံတို့မှာလည်း အမွှေးအကြိုင် ရောင်းဝယ်ရေးအတွက် စွန့်စားလုပ်ကိုင်နိုင်ခဲ့ သဖြင့် ချမ်းသာ ကြွယ်ဝ၍ တန်ခိုးကြီးမားခဲ့လေသည်။ ဗြိတိသျှနိုင်ငံအတွက် အရှေ့ဘက်တလွှားတွင် နယ်မြေသစ်၊ တိုင်းပြည်သစ်များ ရရှိအောင် အကျိုးဆောင်ခဲ့သော အရှေ့အိန္ဒိယ ကုမ္ပဏီသည်လည်း အမွေးအကြိုင် ရောင်းဝယ်မှုဖြင့် ကြီးပွားတိုးတက်နေသော ဟော်လန်နိုင်ငံကို ချိုးနှိမ်ရန်အတွက် စတင် တည်ထောင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်လေသည်။ ယင်းသို့အားဖြင့် အနောက်ပိုင်းနိုင်ငံများသည် ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင်များအတွက် အဘယ်ကြောင့် ထိုမျှလောက် အပြိုင်အဆိုင် ဖြစ်လာရသနည်းဟူသော အကြောင်းမှာ အထူးပင် စိတ်ဝင်စားဖွယ်ရာ ကောင်းပေသည်။ ရှေးအခါက လူများသည် အစားအစာကို ရိုးရိုးအတိုင်းပင် စားသုံးကြရ၏။ သို့ရာတွင် ယဉ်ကျေးမှု တစတစ တိုးတက် လာလေရာ သူတို့၏ စားသောက်နေထိုင်မှုများလည်း တိုးတက် ပြောင်းလဲလာလေသည်။ အစာအဟာရများကို ပိုမို၍ အရသာ ရှိလာစေရန် ဟင်းခတ် အမွှေးအကြိုင်များဖြင့် ပြုပြင်ကြကုန်၏။ အထူးသဖြင့် အေးသော အနောက်နိုင်ငံများမှာ ဆောင်းတွင်းအခါ၌ အမဲသား၊ ငါးများကို ကြာရှည်ခံအောင် ဆားသိပ် ၍ စားသောက်ကြရလေရာ နွေဦးပေါက်သောအခါ ထိုဟင်းလျာများမှာ အမွှေးအကြိုင်များ မွမ်းမံ၍ မထည့်လျှင် စားကောင်းသောက်ဖွယ် မဖြစ်နိုင်တော့ချေ။ ထိုကြောင့်ပင် ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင်များကို တစ်နေ့ တခြား အသုံးများလာ၍ အဖိုးတန်လာလေသည်။ သို့ရာတွင် အရှေ့ပိုင်းနိုင်ငံများမှ ဟင်းခတ် အမွှေးအကြိုင်များ ရနိုင်ရန် အရေးမှာ လွယ်ကူသော အလုပ်မဟုတ်ပေ။ ကုန်းလမ်းခရီးဖြင့်လည်းကောင်း၊ ပင်လယ်ခရီးဖြင့်လည်းကောင်း အသက်ဆံဖျား စွန့်စားသွားလာသော ဟင်းခတ် အမွှေးအကြိုင်များကို သယ်ယူ ရောင်းဝယ်ခြင်း ပြုလုပ်ကြရ၏။ လမ်း၌ သောင်းကျန်းသူ လူဆိုး ဓားပြဂိုဏ်းကြီးများကို တိုက်ခိုက်ရ၏။ ခရီးလမ်းပန်းများ ကြမ်းတမ်းလှသဖြင့် လူများ သေကြေပျက်စီးရ၏။ ထို့အပြင် အမွှေးအကြိုင်များ ရရှိနိုင်သော ဒေသများမှာ ရောဂါထူပြော၍ တိုင်းရင်းသားများမှာလည်း ရိုင်းစိုင်းကြသည် ဖြစ်သောကြောင့် ဆက်ဆံရာ၌ များစွာ အခက်အခဲ တွေ့ရလေသည်။ သို့ရာတွင် ကံကောင်း ထောက်မသဖြင့် အမွှေးအကြိုင်များရ၍ ကိုယ့်နေရပ်သို့ ပြန်ရောက်ရှိခဲ့လျှင် ပျက်စီးဆုံးရှုံးသမျှကို ထေမိသည့် ပြင် ထူးထူးကဲကဲ အကျိုးကျေးဇူး ခံစားကြရသဖြင့် ထိုလုပ်ငန်းကို အလုအယက် အပြိုင်အဆိုင် အသက်စွန့်ကာ လုပ်ကိုင်ကြလေသည်။ ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင်များ ထုတ်ယူရရှိသော အပင်မျိုးသည် များသောအားဖြင့် ပူအိုက်၍ စိုစွတ်သော ရာသီဥတု ရှိသည့် ဒေသများတွင် ပေါက်ရောက်လေ့ရှိ၏။ အထူးသဖြင့် ပင်လယ်ကမ်းနားဒေသများနှင့် ကျွန်း များပေါ်တွင် ပိုမို ဖြစ်ထွန်းလေသည်။ အရှေ့အိန္ဒိယကျွန်းစုများ၌ အများဆုံး ဖြစ်ထွန်း၍ အနောက်အိန္ဒိယ ကျွန်းစုများမှလည်း ရရှိနိုင်လေသည်။ ဟင်းခတ် အမွှေးအကြိုင်များအဖြစ် အသုံးပြုသော အသီး၊ အရွက်၊ အမြစ်၊ အစေ့များမှာ အမျိုးပေါင်း များစွာ ရှိလေ သည်။ [[လေးညှင်းပင်|လေးညှင်း]]၊ ဇာတိပ္ပိုလ်၊ သစ်ကြံပိုး၊ စမုန်စပါး၊ ဖာလာ၊ ကရဝေး၊ ချင်း၊ နနွင်း၊ ပင်စိမ်း၊ ငြုတ်ကောင်း၊ နံနံစေ့၊ စမုန်နက် စသည်တို့မှာ လူသုံးများသော ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင်များ ဖြစ်လေသည်။ အနောက်အိန္ဒိယကျွန်းစုတွင်ကား ဗနီလာခေါ် သစ်ခွနွယ်တစ်မျိုးမှာ အထူးလူကြိုက်များလေသည်။ ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင်များတွင် တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်သော လေးညှင်းမှာ ပန်းဖူးအခြောက်ကလေးများ ဖြစ်လေသည်။ လေညှင်းပင်မျိုးသည် အရှေ့အိန္ဒိယကျွန်းစု၊ ယခင်ဒပ်ချပိုင်မိုလပ် ကတ်ကျွန်းတွင် အလေ့ကျ ပေါက်လေ့ရှိ၏။ ခရစ်မပေါ်မီ နှစ် ပေါင်း ၂ဝဝဝ ကျော်လောက်မှစ၍ တရုတ်လူမျိုးများသည် လေညှင်းပွင့်များကို အသုံးပြုခဲ့ကြလေသည်။ ယခုအခါ၌ လေညှင်းပင်များကို ပီနံနှင့် ဇန်ဇိဗာတို့၌ အကြီး အကျယ် စိုက်ပျိုးကြလေသည်။ လေးညှင်းပွင့်များမှာ သွေးရောင်ပမာ နီရဲနေသော အဖူး ကလေးများကို အပွင့်မပွင့်မီ ခူး၍ အခြောက်လှန်း ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ လေညှင်းပွင့်များ၌ ပါသော အဆီကြောင့် အစား အသောက်များ၌ ထည့်လိုက်သောအခါ အရသာတစ်မျိုးတိုး၍ မွှေးကြိုင်သွားလေသည်။ အချို့နိုင်ငံများတွင် လေးညှင်း ဆီများထုတ်၍ ရေမွှေးလုပ်ငန်း၌ အသုံးပြုကြလေသည်။ လေးညှင်းပွင့်များ ဥရောပတိုက်သို့ ရှစ်ရာစုနှစ်လောက်တွင်မှ ရောက်ရှိသွား၏။ ၁၆ ရာစုနှစ်လောက်၌မူ ဒပ်ချလူမျိုးတို့က အကြီးအကျယ်စိုက်ပျိုး၍ နိုင်ငံခြားသို့ တင်ပို့ရောင်းချလေသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်ကား ရှေးပဝေဏီကပင် အစဉ်အဆက် ဆေးဝါးအဖြစ် သုံးစွဲလာခဲ့ကြပေသည်။ ကွမ်းစားရာတွင်လည်း အမွှေးအကြိုင် အဖြစ်ထည့်၍ အသုံးပြုကြလေသည်။ လေးညှင်းပွင့်ကဲ့သို့ပင် ထင်ရှားသော ဟင်းခတ်အမွှေး အကြိုင်တစ်မျိုးမှာ [[သစ်ကြံပိုးပင်|သစ်ကြံပိုး]] ဖြစ်လေသည်။ သစ်ကြံပိုးမှာ သီဟိုဠ်ကျွန်းမှ အများဆုံးထွက်၏။ အိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့် ဂျာဗားကျွန်းတို့တွင်လည်း သစ်ကြံပိုးကို စိုက်ပျိုးကြသည်။ သစ်ကြံပိုးမှာ အပင်မှ အခေါက်ကိုခွာ၍ အခြောက်လှန်းပြီးမှ အသုံးချကြရ လေသည်။ အစ ပထမ လောက်တွင် သစ်ကြံပိုးပင်သည် အတော်အတန် ကြီးမားသော် လည်း အကိုင်းအလက်များ မကြာခဏ ခုတ်ချသောကြောင့် အပင်များမှာ မကြီးထွားနိုင်တော့ပဲ အပင်ရင်းနားမှ အပင်ပွား များသာ ထွက်လေသည်။ ထိုအပင်ပွားများမှ အခွံများကိုလည်း ခွာ၍ အခြောက်လှန်းကြလေသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် သစ်ကြံပိုး ကို ဟင်းများ အနံ့အရသာနှင့်ပြည့်စုံရန် အသုံးပြုသည်သာမက ဆေးဘက်ဝင်သော အခေါက်တစ်မျိုး အဖြစ်နှင့်လည်း သုံးစွဲ လေသည်။ ဥကိုသုံးရသော[[ချင်းပင်|ချင်း]]နှင့်[[နနွင်း]]တို့သည် အရှေ့အိန္ဒိယ ကျွန်းစုနှင့်အခြားပူအိုက်၍ စိုစွတ်သော အာရှတိုက် နိုင်ငံများ တွင် ပေါက် ရောက်လေသည်။ အရှေ့အာရှတိုက်နိုင်ငံများတွင် ပေါက်ရောက်ကြသော အပင်များထဲတွင်[[ ငြုတ်ကောင်း]]မှာ ချုံနွယ်ပင်တစ်မျိုးမှရရှိ သော အသီးစေ့ကလေးများဖြစ်၍ [[ဖာလာပင်|ဖာလာ]]မှာ အပင်ငယ်တစ် မျိုး၏အသီး ဖြစ်လေသည်။ [[ ဇာတိပ္ဖိုလ်ပင်|ဇာတိပ္ဖိုလ်သီး]]မှာ လည်း အရှေ့အာရှတိုက်နိုင်ငံများနှင့် အရှေ့အိန္ဒိယ ကျွန်းစုများ တွင် ပေါက်လေ့ရှိလေသည်။ ဇာတိပ္ဖိုလ်ပင်၊ လေးညှင်းပင်၊ သစ်ကြံပိုးပင် ပေါက်ရာဒေသများ ကို အနီးကပ်သွားလျှင် အပင်များကို မမြင် ရမီ သူတို့၏ သင်းပျံ့သော ရနံ့များကို ရှုရှိုက်ကြရခြင်းဖြင့် ထိုပစ္စည်းများရှိ ကြောင်း သိသာလေသည်။ [[ကရဝေးပင်|ကရဝေး]]မှာ ဥရောပတိုက် နှင့်အာရှတိုက်နှစ်တိုက်စလုံးတွင် ပေါက်ရောက်သော အပင်မျိုး ဖြစ်၏။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ကရဝေးရွက်ကို ဟင်းလျာများ တွင် အနံ့မွှေးကြိုင်စေရန် အုပ်ထည့်၍ ချက်လေ့ရှိကြ၏။ အနောက်အိန္ဒိယကျွန်းစုတွင် ပေါက်လေ့ရှိသော ငြုတ်ကောင်း တစ်မျိုးမှာ သစ်ကြံပိုး၊ လေးညှင်း၊ ဇာတိပ္ဖိုလ်တို့၏ အနံ့အရသာ မျိုးရှိ၍ မမှည့်ခင် အသီးကို အသုံးပြုရသည့် အပင်ငယ်တစ်မျိုး ဖြစ်လေသည်။ အနောက်နိုင်ငံများတွင် အစာအာဟာရများ ပိုမို၍ အရသာ ရှိလာစေရန် ထည့်သွင်းအသုံးပြုသော [[ဗနီလာပင်|ဗနီလာ]]ခေါ် ဟင်းခတ် အမွှေးအကြိုင်တစ်မျိုးကို သစ်ခွမွှေး တစ်မျိုးပင် ဖြစ်လေသည်။ ဗနီလာပင်များကို ဥရောပတိုက်၌ မမြင်ဘူးမီကပင် မက္ကဆီကို တောင်ပိုင်းမှ တိုင်းရင်းသားများသည် ဗနီလာပင်မျိုးကို မည်သို့စိုက်၍ အသုံးချရ မည်ကို သိနေကြလေပြီ။ ဗနီလာပင်များသည် ပူအိုက်၍ စိုစွတ်သောဒေသများကို နှစ်သက်ရကား အမေရိကန်မှ မျိုးယူ၍ အရှေ့ အိန္ဒိယကျွန်းစု များတွင် တွေ့ရလေသည်။ ဗနီလာပင်သည် နွယ်တက်သော အပင်မျိုးဖြစ်၍ ရှည်လျားသေးသွယ်သော အသီးတောင့်များ သီးလေသည်။ အသီးတော့များမှ အမွှေးအကြိုင်ကို ထုတ်ယူရ လေသည်။ ယခုအခါ တဟီးတီးကျွန်းမှ ဗနီလာပင်များ အကြီး အကျယ် စိုက်ပျိုးရာဒေသဖြစ်သော်လည်း မျိုးအကောင်းဆုံး ဗနီလာ ကို မက္ကဆီကိုမှသာ ရရှိလေသည်။ သို့ရာတွင် ယခု အခါ ဗနီလာ အမွှေးနံ့ကို သိပ္ပံပညာနည်းဖြင့် စီမံဖော်စပ် ရယူ နိုင်သဖြင့် ဗနီလာပင်များ စိုက်ပျိုးလုပ်ကိုင်ခြင်းမှာ ဆုတ်ယုတ် သွားလေသည်။ မြန်မာဟင်းလျာများကို ချက်ပြုတ်စီမံရာ၌ အသုံးများလှ သော ဟင်းမွှေးမဆလာ များမှာ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၌ ပေါက်ရောက် သော အပင်များ၏အစေ့၊ အရွက်၊ အသီး စသည်တို့ဖြင့် စီမံ ဖော်စပ်ခြင်း ဖြစ်၏။ မဆလာ ဖော်စပ်နိုင်သည့် အပင်မျိုး ပေါင်းမှ နှစ်ဆယ်ကျော်ခန့်ရှိလေသည်။ ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင် များမှာ ဟင်းထဲ ခတ်ထည့်ရန်အတွက်သာမက ဆေးဝါးစီမံ ဖော်စပ်ရာ၌လည်း အသုံးဝင်လှပြီးလျှင် ရေမွှေးလုပ်ငန်း၊ ဆပ်ပြာ လုပ်ငန်း အသုံးပြုရလေသည်။ နနွင်းကဲ့သို့သော ပစ္စည်းမျိုးကို ဆိုးဆေးလုပ်ငန်းများ၌လည်း အသုံးပြုရလေ သည်။ ရွှေနှင့်စက်၍ဝယ်ရသည့် ခေတ်အခါနှင့် နှိုင်းစာလျှင် ယခုအခါ၌ ခရီးလမ်းပန်း ကောင်းမွန်း၍ သယ်ယူ ပို့ဆောင် ရေး၌ လွယ်ကူသဖြင့် အမွှေးအကြိုင်များဈေးမှာ အတော်ပင် ယုတ်လျှော့သွားသည်ဟု ဆိုရပေမည်။ သို့ရာတွင် အမွှေး အကြိုင်များ လုပ်ကိုင်ရသည်မှာ အပင်မှ လိုက်လံ ခူးဆွတ်ရ သဖြင့် စက်ဖြင့်ပြုလုပ်သော လုပ်ငန်းများကဲ့သို့ စရိတ်ကုန် မသက်သာလှပေ။ လေးညှင်းကဲ့သို့သော ပစ္စည်းမျိုးမှာ အပင်မှ တပွင့်စီ လိုက်လံ ဆွတ်ခူးရသဖြင့် မည်မျှ လက်ဝင်သည်ကို ချင့်ချိန်နိုင်ပေသည်။ ထိုကြောင့်ပင်လျှင် အမွှေးအကြိုင် များကို ယခုထက်တိုင် အတော်အတန် ဈေးပေးဝယ်ယူနေရလေသည်။ သို့ရာတွင် သိပ္ပံပညာရပ်များ တစ်နေ့ တခြား တိုးတက်နေရ ကား နောင်ခေတ်အခါများတွင် ဗနီလာအနံ့မျိုးကို သိပ္ပံပညာ ဖြင့် စီမံဖော်စပ်နိုင်သကဲ့သို့ အခြား အမွှေးအနံ့များကိုလည်း စီမံဖော်စပ်နိုင်မည်လောဟု တွေးထင်ရပေသည်။<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၄)</ref> == ကိုးကား == <references/> [[Category:ချက်ပြုတ်ခြင်း]] pjwz6vfbvp3doalkr1c970fezb1doz5 754189 754188 2022-08-11T06:26:51Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki {{copy edit}} ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင်များဟူ၍ ခေါင်းစဉ်တပ်ထားသော်လည်း ချိုချဉ်၊ ခဲဖွယ်နှင့် မုန့်အမျိုးမျိုး တို့၌ ထည့်သွင်း အသုံးပြုသည့် အမွှေးအကြိုင်များကိုပါ ဆိုလိုပေသည်။ ကြာရှည်ခံ အနံ့အရသာတိုးစေဖို့ ရှေးခေတ်က လူမျိုးတို့သည် ယဉ်ကျေးမှုတစစ တိုးတက်လာ၍ နေထိုင်စားသောက်မှု ပြောင်းလဲလာသည့်အခါ အစားအစာများ ကြာရှည်ခံရန်နှင့် ပိုမို အရသာရှိလာစေရန် ဟင်းခတ် အမွှေးအကြိုင်များ သုံးလာခဲ့ကြ၏။ ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင်ကို အကြောင်းပြု၍ စစ်ပွဲများ ဆင်နွှဲခဲ့၏။ နယ်ချဲ့ခဲ့၏။ ပင်လယ်ခရီးကြောင်းများ ပေါ်ပေါက်ခဲ့၏။ နယ်မြေသစ်များသည် တွေ့ခဲ့လေသည်။ ထိုအမွှေးအကြိုင်များမှာ စားဖွယ်သောက်ဖွယ်များ အနံ့အရသာ တိုးတက် ကောင်းမွန်စေရန် ထည့်ခြင်းဖြစ်၍ အရေးမကြီးဟုထင်ရ သော်လည်း အလွန်အဖိုးတန်လေသည်။ ရှေးခေတ်က ဟင်းခတ်အမွေးအကြိုင်များကို ရရှိရန်အတွက် မည်မျှ ခဲခဲယဉ်းယဉ်း ဆောင်ရွက်ခဲ့ရကြောင်း မှတ်တမ်းတင် ထား ခဲ့သည်မှာလည်း အလွန်စိတ်ဝင်စားဖွယ်ကောင်းလှပေသည်။ အနံ့ကလေးသင်း၍ လျှာပေါ်၌ အရသာတွေ့သွားအောင် စားသောက်ဖွယ်ရာများ၌ ထည့်ပေးရသော အမွှေး အကြိုင်များ ရနိုင်ရေးအတွက် ရှေးခေတ်ကလူများသည် ပြင်းထန်သော စစ်ပွဲကြီးများ ဆင်နွှဲခဲ့ရ၍ အသက် ပေါင်းများစွာ ဆုံးရှုံးခဲ့လေပြီ။ ဥရောပ အနောက်ပိုင်း နိုင်ငံကြီးများသည် ထိုအမွှေးအကြိုင်များကို အကြောင်း ပြုလျက် နယ်ပယ် ချဲ့ထွင်ခဲ့ကြသဖြင့် လက်အောက်ခံ နိုင်ငံအများ သိမ်းယူရရှိခဲ့လေသည်။ ပင်လယ်ခရီးလမ်း ကြောင်းများ စတင်ပေါ်ပေါက်ခဲ့ခြင်းမှာလည်း ထိုအမွှေးအကြိုင်များကို ရှာဖွေ၍ သယ်ယူရောင်းချရန် ခရီးလမ်းပန်း အဆက်အသွယ်များ ရှာဖွေကြရာမှ အစတွေ့ခြင်း ဖြစ်လေသည်။ ကိုလံဗတ်သည် ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင်များကို ရရှိနိုင်မည့် နယ်မြေဒေသများကို စုံစမ်းရှာဖွေမှ အမေရိကတိုက် ကြီးကို စတင်တွေ့ရှိခဲ့ လေသည်။ ( ကိုလံဘတ် စီ။) ထိုအခါက ဟင်းခတ် အမွှေးအကြိုင်များမှာ ရွှေနှင့်စက်၍ ဝယ်ရလောက်အောင် အလွန် ဈေးကောင်း၍ အလွန်ကြီးကျယ်သော အရောင်းအဝယ် လုပ်ငန်ကြီးတစ်ခု ဖြစ်လေသည်။ အမွှေးအကြိုင်များကကို အရှေ့ဘက် နိုင်ငံများမှ ရရှိနိုင်လေရာ အနောက်နိုင်ငံများသည် အရှေ့နိုင်ငံများနှင့် ဆက်သွယ်၍ အရောင်းအဝယ်လုပ်ငန်း ကို လက်ဝါးကြီးအုပ်နိုင်ရန် ကြိုးစားကြလေသည်။ ပင်လယ်ခရီးများ မပေါက်ရောက်မီ အခါကမူ အရှေ့နိုင်ငံများမှ အနောက်နိုင်ငံများသို့ ကုန်းလမ်းမှသာလျှင် ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင်များကို သယ်ယူ ရောင်းဝယ်ခြင်း ပြုရလေသည်။ ထိုခေတ်က အာရေဗျပြည်သည် အမွှေးအကြိုင်များကို ဖြန့်ဖြူးရောင်းချရာ ဗဟိုဌာန ဖြစ်ခဲ့သဖြင့် ကမ္ဘာ့ အနောက်ပိုင်းနိုင်ငံများ အလယ်၌ မော်နိုင်ခဲ့လေသည်။ မြေထဲပင်လယ်ဘက်တွင်လည်း အမွှေးအကြိုင် ရောင်းဝယ်ရေး ဖွံ့ဖြိုးခဲ့သဖြင့် ဗင်းနစ် မြို့သည် ဂုဏ်ရှိန်ကြီးမား ဝင့်ကြွား နိုင်ခဲ့လေသည်။ ပေါ်တူဂီနှင့် ဟော်လန်နိုင်ငံတို့မှာလည်း အမွှေးအကြိုင် ရောင်းဝယ်ရေးအတွက် စွန့်စားလုပ်ကိုင်နိုင်ခဲ့ သဖြင့် ချမ်းသာ ကြွယ်ဝ၍ တန်ခိုးကြီးမားခဲ့လေသည်။ ဗြိတိသျှနိုင်ငံအတွက် အရှေ့ဘက်တလွှားတွင် နယ်မြေသစ်၊ တိုင်းပြည်သစ်များ ရရှိအောင် အကျိုးဆောင်ခဲ့သော အရှေ့အိန္ဒိယ ကုမ္ပဏီသည်လည်း အမွေးအကြိုင် ရောင်းဝယ်မှုဖြင့် ကြီးပွားတိုးတက်နေသော ဟော်လန်နိုင်ငံကို ချိုးနှိမ်ရန်အတွက် စတင် တည်ထောင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်လေသည်။ ယင်းသို့အားဖြင့် အနောက်ပိုင်းနိုင်ငံများသည် ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင်များအတွက် အဘယ်ကြောင့် ထိုမျှလောက် အပြိုင်အဆိုင် ဖြစ်လာရသနည်းဟူသော အကြောင်းမှာ အထူးပင် စိတ်ဝင်စားဖွယ်ရာ ကောင်းပေသည်။ ရှေးအခါက လူများသည် အစားအစာကို ရိုးရိုးအတိုင်းပင် စားသုံးကြရ၏။ သို့ရာတွင် ယဉ်ကျေးမှု တစတစ တိုးတက် လာလေရာ သူတို့၏ စားသောက်နေထိုင်မှုများလည်း တိုးတက် ပြောင်းလဲလာလေသည်။ အစာအဟာရများကို ပိုမို၍ အရသာ ရှိလာစေရန် ဟင်းခတ် အမွှေးအကြိုင်များဖြင့် ပြုပြင်ကြကုန်၏။ အထူးသဖြင့် အေးသော အနောက်နိုင်ငံများမှာ ဆောင်းတွင်းအခါ၌ အမဲသား၊ ငါးများကို ကြာရှည်ခံအောင် ဆားသိပ် ၍ စားသောက်ကြရလေရာ နွေဦးပေါက်သောအခါ ထိုဟင်းလျာများမှာ အမွှေးအကြိုင်များ မွမ်းမံ၍ မထည့်လျှင် စားကောင်းသောက်ဖွယ် မဖြစ်နိုင်တော့ချေ။ ထိုကြောင့်ပင် ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင်များကို တစ်နေ့ တခြား အသုံးများလာ၍ အဖိုးတန်လာလေသည်။ သို့ရာတွင် အရှေ့ပိုင်းနိုင်ငံများမှ ဟင်းခတ် အမွှေးအကြိုင်များ ရနိုင်ရန် အရေးမှာ လွယ်ကူသော အလုပ်မဟုတ်ပေ။ ကုန်းလမ်းခရီးဖြင့်လည်းကောင်း၊ ပင်လယ်ခရီးဖြင့်လည်းကောင်း အသက်ဆံဖျား စွန့်စားသွားလာသော ဟင်းခတ် အမွှေးအကြိုင်များကို သယ်ယူ ရောင်းဝယ်ခြင်း ပြုလုပ်ကြရ၏။ လမ်း၌ သောင်းကျန်းသူ လူဆိုး ဓားပြဂိုဏ်းကြီးများကို တိုက်ခိုက်ရ၏။ ခရီးလမ်းပန်းများ ကြမ်းတမ်းလှသဖြင့် လူများ သေကြေပျက်စီးရ၏။ ထို့အပြင် အမွှေးအကြိုင်များ ရရှိနိုင်သော ဒေသများမှာ ရောဂါထူပြော၍ တိုင်းရင်းသားများမှာလည်း ရိုင်းစိုင်းကြသည် ဖြစ်သောကြောင့် ဆက်ဆံရာ၌ များစွာ အခက်အခဲ တွေ့ရလေသည်။ သို့ရာတွင် ကံကောင်း ထောက်မသဖြင့် အမွှေးအကြိုင်များရ၍ ကိုယ့်နေရပ်သို့ ပြန်ရောက်ရှိခဲ့လျှင် ပျက်စီးဆုံးရှုံးသမျှကို ထေမိသည့် ပြင် ထူးထူးကဲကဲ အကျိုးကျေးဇူး ခံစားကြရသဖြင့် ထိုလုပ်ငန်းကို အလုအယက် အပြိုင်အဆိုင် အသက်စွန့်ကာ လုပ်ကိုင်ကြလေသည်။ ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင်များ ထုတ်ယူရရှိသော အပင်မျိုးသည် များသောအားဖြင့် ပူအိုက်၍ စိုစွတ်သော ရာသီဥတု ရှိသည့် ဒေသများတွင် ပေါက်ရောက်လေ့ရှိ၏။ အထူးသဖြင့် ပင်လယ်ကမ်းနားဒေသများနှင့် ကျွန်း များပေါ်တွင် ပိုမို ဖြစ်ထွန်းလေသည်။ အရှေ့အိန္ဒိယကျွန်းစုများ၌ အများဆုံး ဖြစ်ထွန်း၍ အနောက်အိန္ဒိယ ကျွန်းစုများမှလည်း ရရှိနိုင်လေသည်။ ဟင်းခတ် အမွှေးအကြိုင်များအဖြစ် အသုံးပြုသော အသီး၊ အရွက်၊ အမြစ်၊ အစေ့များမှာ အမျိုးပေါင်း များစွာ ရှိလေ သည်။ [[လေးညှင်းပင်|လေးညှင်း]]၊ ဇာတိပ္ပိုလ်၊ သစ်ကြံပိုး၊ စမုန်စပါး၊ ဖာလာ၊ ကရဝေး၊ ချင်း၊ နနွင်း၊ ပင်စိမ်း၊ ငြုတ်ကောင်း၊ နံနံစေ့၊ စမုန်နက် စသည်တို့မှာ လူသုံးများသော ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင်များ ဖြစ်လေသည်။ အနောက်အိန္ဒိယကျွန်းစုတွင်ကား ဗနီလာခေါ် သစ်ခွနွယ်တစ်မျိုးမှာ အထူးလူကြိုက်များလေသည်။ ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင်များတွင် တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်သော လေးညှင်းမှာ ပန်းဖူးအခြောက်ကလေးများ ဖြစ်လေသည်။ လေညှင်းပင်မျိုးသည် အရှေ့အိန္ဒိယကျွန်းစု၊ ယခင်ဒပ်ချပိုင်မိုလပ် ကတ်ကျွန်းတွင် အလေ့ကျ ပေါက်လေ့ရှိ၏။ ခရစ်မပေါ်မီ နှစ် ပေါင်း ၂ဝဝဝ ကျော်လောက်မှစ၍ တရုတ်လူမျိုးများသည် လေညှင်းပွင့်များကို အသုံးပြုခဲ့ကြလေသည်။ ယခုအခါ၌ လေညှင်းပင်များကို ပီနံနှင့် ဇန်ဇိဗာတို့၌ အကြီး အကျယ် စိုက်ပျိုးကြလေသည်။ လေးညှင်းပွင့်များမှာ သွေးရောင်ပမာ နီရဲနေသော အဖူး ကလေးများကို အပွင့်မပွင့်မီ ခူး၍ အခြောက်လှန်း ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ လေညှင်းပွင့်များ၌ ပါသော အဆီကြောင့် အစား အသောက်များ၌ ထည့်လိုက်သောအခါ အရသာတစ်မျိုးတိုး၍ မွှေးကြိုင်သွားလေသည်။ အချို့နိုင်ငံများတွင် လေးညှင်း ဆီများထုတ်၍ ရေမွှေးလုပ်ငန်း၌ အသုံးပြုကြလေသည်။ လေးညှင်းပွင့်များ ဥရောပတိုက်သို့ ရှစ်ရာစုနှစ်လောက်တွင်မှ ရောက်ရှိသွား၏။ ၁၆ ရာစုနှစ်လောက်၌မူ ဒပ်ချလူမျိုးတို့က အကြီးအကျယ်စိုက်ပျိုး၍ နိုင်ငံခြားသို့ တင်ပို့ရောင်းချလေသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်ကား ရှေးပဝေဏီကပင် အစဉ်အဆက် ဆေးဝါးအဖြစ် သုံးစွဲလာခဲ့ကြပေသည်။ ကွမ်းစားရာတွင်လည်း အမွှေးအကြိုင် အဖြစ်ထည့်၍ အသုံးပြုကြလေသည်။ လေးညှင်းပွင့်ကဲ့သို့ပင် ထင်ရှားသော ဟင်းခတ်အမွှေး အကြိုင်တစ်မျိုးမှာ [[သစ်ကြံပိုးပင်|သစ်ကြံပိုး]] ဖြစ်လေသည်။ သစ်ကြံပိုးမှာ သီဟိုဠ်ကျွန်းမှ အများဆုံးထွက်၏။ အိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့် ဂျာဗားကျွန်းတို့တွင်လည်း သစ်ကြံပိုးကို စိုက်ပျိုးကြသည်။ သစ်ကြံပိုးမှာ အပင်မှ အခေါက်ကိုခွာ၍ အခြောက်လှန်းပြီးမှ အသုံးချကြရ လေသည်။ အစ ပထမ လောက်တွင် သစ်ကြံပိုးပင်သည် အတော်အတန် ကြီးမားသော် လည်း အကိုင်းအလက်များ မကြာခဏ ခုတ်ချသောကြောင့် အပင်များမှာ မကြီးထွားနိုင်တော့ပဲ အပင်ရင်းနားမှ အပင်ပွား များသာ ထွက်လေသည်။ ထိုအပင်ပွားများမှ အခွံများကိုလည်း ခွာ၍ အခြောက်လှန်းကြလေသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် သစ်ကြံပိုး ကို ဟင်းများ အနံ့အရသာနှင့်ပြည့်စုံရန် အသုံးပြုသည်သာမက ဆေးဘက်ဝင်သော အခေါက်တစ်မျိုး အဖြစ်နှင့်လည်း သုံးစွဲ လေသည်။ ဥကိုသုံးရသော[[ချင်းပင်|ချင်း]]နှင့်[[နနွင်း]]တို့သည် အရှေ့အိန္ဒိယ ကျွန်းစုနှင့်အခြားပူအိုက်၍ စိုစွတ်သော အာရှတိုက် နိုင်ငံများ တွင် ပေါက် ရောက်လေသည်။ အရှေ့အာရှတိုက်နိုင်ငံများတွင် ပေါက်ရောက်ကြသော အပင်များထဲတွင်[[ ငြုတ်ကောင်း]]မှာ ချုံနွယ်ပင်တစ်မျိုးမှရရှိ သော အသီးစေ့ကလေးများဖြစ်၍ [[ဖာလာပင်|ဖာလာ]]မှာ အပင်ငယ်တစ် မျိုး၏အသီး ဖြစ်လေသည်။ [[ ဇာတိပ္ဖိုလ်ပင်|ဇာတိပ္ဖိုလ်သီး]]မှာ လည်း အရှေ့အာရှတိုက်နိုင်ငံများနှင့် အရှေ့အိန္ဒိယ ကျွန်းစုများ တွင် ပေါက်လေ့ရှိလေသည်။ ဇာတိပ္ဖိုလ်ပင်၊ လေးညှင်းပင်၊ သစ်ကြံပိုးပင် ပေါက်ရာဒေသများ ကို အနီးကပ်သွားလျှင် အပင်များကို မမြင် ရမီ သူတို့၏ သင်းပျံ့သော ရနံ့များကို ရှုရှိုက်ကြရခြင်းဖြင့် ထိုပစ္စည်းများရှိ ကြောင်း သိသာလေသည်။ [[ကရဝေးပင်|ကရဝေး]]မှာ ဥရောပတိုက် နှင့်အာရှတိုက်နှစ်တိုက်စလုံးတွင် ပေါက်ရောက်သော အပင်မျိုး ဖြစ်၏။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ကရဝေးရွက်ကို ဟင်းလျာများ တွင် အနံ့မွှေးကြိုင်စေရန် အုပ်ထည့်၍ ချက်လေ့ရှိကြ၏။ အနောက်အိန္ဒိယကျွန်းစုတွင် ပေါက်လေ့ရှိသော ငြုတ်ကောင်း တစ်မျိုးမှာ သစ်ကြံပိုး၊ လေးညှင်း၊ ဇာတိပ္ဖိုလ်တို့၏ အနံ့အရသာ မျိုးရှိ၍ မမှည့်ခင် အသီးကို အသုံးပြုရသည့် အပင်ငယ်တစ်မျိုး ဖြစ်လေသည်။ အနောက်နိုင်ငံများတွင် အစာအာဟာရများ ပိုမို၍ အရသာ ရှိလာစေရန် ထည့်သွင်းအသုံးပြုသော [[ဗနီလာပင်|ဗနီလာ]]ခေါ် ဟင်းခတ် အမွှေးအကြိုင်တစ်မျိုးကို သစ်ခွမွှေး တစ်မျိုးပင် ဖြစ်လေသည်။ ဗနီလာပင်များကို ဥရောပတိုက်၌ မမြင်ဘူးမီကပင် မက္ကဆီကို တောင်ပိုင်းမှ တိုင်းရင်းသားများသည် ဗနီလာပင်မျိုးကို မည်သို့စိုက်၍ အသုံးချရ မည်ကို သိနေကြလေပြီ။ ဗနီလာပင်များသည် ပူအိုက်၍ စိုစွတ်သောဒေသများကို နှစ်သက်ရကား အမေရိကန်မှ မျိုးယူ၍ အရှေ့ အိန္ဒိယကျွန်းစု များတွင် တွေ့ရလေသည်။ ဗနီလာပင်သည် နွယ်တက်သော အပင်မျိုးဖြစ်၍ ရှည်လျားသေးသွယ်သော အသီးတောင့်များ သီးလေသည်။ အသီးတော့များမှ အမွှေးအကြိုင်ကို ထုတ်ယူရ လေသည်။ ယခုအခါ တဟီးတီးကျွန်းမှ ဗနီလာပင်များ အကြီး အကျယ် စိုက်ပျိုးရာဒေသဖြစ်သော်လည်း မျိုးအကောင်းဆုံး ဗနီလာ ကို မက္ကဆီကိုမှသာ ရရှိလေသည်။ သို့ရာတွင် ယခု အခါ ဗနီလာ အမွှေးနံ့ကို သိပ္ပံပညာနည်းဖြင့် စီမံဖော်စပ် ရယူ နိုင်သဖြင့် ဗနီလာပင်များ စိုက်ပျိုးလုပ်ကိုင်ခြင်းမှာ ဆုတ်ယုတ် သွားလေသည်။ မြန်မာဟင်းလျာများကို ချက်ပြုတ်စီမံရာ၌ အသုံးများလှ သော ဟင်းမွှေးမဆလာ များမှာ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၌ ပေါက်ရောက် သော အပင်များ၏အစေ့၊ အရွက်၊ အသီး စသည်တို့ဖြင့် စီမံ ဖော်စပ်ခြင်း ဖြစ်၏။ မဆလာ ဖော်စပ်နိုင်သည့် အပင်မျိုး ပေါင်းမှ နှစ်ဆယ်ကျော်ခန့်ရှိလေသည်။ ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင် များမှာ ဟင်းထဲ ခတ်ထည့်ရန်အတွက်သာမက ဆေးဝါးစီမံ ဖော်စပ်ရာ၌လည်း အသုံးဝင်လှပြီးလျှင် ရေမွှေးလုပ်ငန်း၊ ဆပ်ပြာ လုပ်ငန်း အသုံးပြုရလေသည်။ နနွင်းကဲ့သို့သော ပစ္စည်းမျိုးကို ဆိုးဆေးလုပ်ငန်းများ၌လည်း အသုံးပြုရလေ သည်။ ရွှေနှင့်စက်၍ဝယ်ရသည့် ခေတ်အခါနှင့် နှိုင်းစာလျှင် ယခုအခါ၌ ခရီးလမ်းပန်း ကောင်းမွန်း၍ သယ်ယူ ပို့ဆောင် ရေး၌ လွယ်ကူသဖြင့် အမွှေးအကြိုင်များဈေးမှာ အတော်ပင် ယုတ်လျှော့သွားသည်ဟု ဆိုရပေမည်။ သို့ရာတွင် အမွှေး အကြိုင်များ လုပ်ကိုင်ရသည်မှာ အပင်မှ လိုက်လံ ခူးဆွတ်ရ သဖြင့် စက်ဖြင့်ပြုလုပ်သော လုပ်ငန်းများကဲ့သို့ စရိတ်ကုန် မသက်သာလှပေ။ လေးညှင်းကဲ့သို့သော ပစ္စည်းမျိုးမှာ အပင်မှ တပွင့်စီ လိုက်လံ ဆွတ်ခူးရသဖြင့် မည်မျှ လက်ဝင်သည်ကို ချင့်ချိန်နိုင်ပေသည်။ ထိုကြောင့်ပင်လျှင် အမွှေးအကြိုင် များကို ယခုထက်တိုင် အတော်အတန် ဈေးပေးဝယ်ယူနေရလေသည်။ သို့ရာတွင် သိပ္ပံပညာရပ်များ တစ်နေ့ တခြား တိုးတက်နေရ ကား နောင်ခေတ်အခါများတွင် ဗနီလာအနံ့မျိုးကို သိပ္ပံပညာ ဖြင့် စီမံဖော်စပ်နိုင်သကဲ့သို့ အခြား အမွှေးအနံ့များကိုလည်း စီမံဖော်စပ်နိုင်မည်လောဟု တွေးထင်ရပေသည်။<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၄)</ref> == ကိုးကား == <references/> [[Category:ချက်ပြုတ်ခြင်း]] i9go8tt51gzao3tlbtdqtq6e9bc6egz 0 20494 754113 744126 2022-08-10T14:50:35Z Zawzawaungthwin 100038 ပါတီဥက္ကဋ္ဌ အသစ်ပြောင်းလဲခန့်အပ်မှုအား ဖြည့်သွင်းခဲ့သည်။ wikitext text/x-wiki {{Infobox political party |name = ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ |native_name = |lang1 = အင်္ဂလိပ် |name_lang1 = Democratic Party (Myanmar) |logo = |colorcode = #FFB00D |chairman = ဒေါ် [[သန်းသန်းနု]] <ref>https://yangonmediagroup.com/index.php/myanmar/6774-2022-08-10-05-46-15</ref> |leader1_title = ဒုဥက္ကဋ္ဌ |leader1_name = ဦးရဲထွန်း |leader3_title = အတွင်းရေးမှူး |leader3_name = ဒေါ်ချိုချိုကျော်ငြိမ်း |president = |spokesperson = |foundation = {{Start date|1988}} |ideology = လစ်ဘရယ်ဒီမိုကရေစီ |headquarters = [[ပုဇွန်တောင်မြို့နယ်]]၊ [[ရန်ကုန်မြို့]] |international = |website = {{url|democraticmyanmar.com}} |seats1_title = [[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး လွှတ်တော်]] အမတ်နေရာ |seats1 = {{Composition bar|၁|၇၆|hex=#FFB00D}} |symbol = |country = မြန်မာနိုင်ငံ |flag = }} '''ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ''' (Democratic Party (Myanmar)) သည် [[ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံတော်]]၏ နိုင်ငံရေးပါတီ တစ်ခု ဖြစ်သည်။ ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ၏ နိုင်ငံရေး သဘောတရားမှာ [[လစ်ဘရယ်ဒီမိုကရေစီ]] ဖြစ်သည်။<ref>https://web.archive.org/web/20151125184221/http://democraticmyanmar.com/about</ref>ဦး [[သုဝေ (နိုင်ငံရေးသမား)|သုဝေ]] ဥက္ကဋ္ဌ အဖြစ်တာဝန်ယူပြီး ယခင် [[ဝန်ကြီးချုပ်]]ဟောင်းများ၏သမီးများ ဖြစ်ကြသော ဒေါ် [[သန်းသန်းနု]] ([[ဦးနု]]၏သမီး)၊ [[ဒေါ်ချိုချိုကျော်ငြိမ်း]] ([[ဦးကျော်ငြိမ်း]]၏သမီး)၊ [[ဒေါ်နေရီဗဆွေ]]([[ဦးဗဆွေ]]၏သမီး) တို့အပါအဝင် စုစုပေါင်း (၂၁) ဦးဖြင့် စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ပါတီဥက္ကဋ္ဌ ဖြစ်သူ ဦး[[သုဝေ (နိုင်ငံရေးသမား)|သုဝေ]] ၂၀၂၂ခုနှစ် မေလ ၁၈ရက်တွင် ကွယ်လွန်ပြီးနောက် ပါတီ၏ အတွင်းရေးမှူးချုပ်ဖြစ်သူ [[သန်းသန်းနု|ဒေါ်သန်းသန်းနု]] သည် ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ( မြန်မာ) ၏ ဥက္ကဋ္ဌ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ အဆိုပါ ပါတီကို ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ် ရွေးကောက်ပွဲအတွက် (၃၀.၃.၂၀၁၀)နေ့တွင် မှတ်ပုံတင်ခွင့် လျှောက်ထားခဲ့ပြီး [[ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်]]မှ (၂၉.၄.၂၀၁၀) နေ့တွင် ပါတီ တည်ထောင်ခွင့် ခွင့်ပြုမိန့် ရရှိခဲ့သည်။ [[ရန်ကုန်မြို့]]၊ [[ပုဇွန်တောင်မြို့နယ်]]၊ အမှတ် (၆)၊ (၇) ရပ်ကွက်၊ ကွက်သစ်လမ်း တွင် '''ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ'''ဌာနချုပ် တည်ရှိသည်။ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်မှ ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ (မြန်မာ) ကို (၂၀-၅-၂၀၁၀) နေ့မှစပြီး နိုင်ငံရေးပါတီအဖြစ် မှတ်ပုံတင်ခွင့်ကို တရားဝင်အတည်ပြုပေးခဲ့သည်။ ပါတီမှတ်ပုံတင်အမှတ်မှာ (၆) ဖြစ်သည်။ <ref>ဝင်းတင့်ထွန်း၊ ဗမာပြည်နိုင်ငံရေးပါတီအဖွဲ့အစည်းအသင်းအပင်းများအညွှန်း၊ စာမျက်နှာ (၃၄၇)</ref> == ကိုးကား == <references/> {{မြန်မာ နိုင်ငံရေးပါတီ}} [[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ နိုင်ငံရေးပါတီများ]] kkst0xtnbmixpu5c7ic4ne558z4z73b 0 21553 754167 754095 2022-08-11T04:24:17Z Ninjastrikers 22896 [[Special:Contributions/45.125.4.157|45.125.4.157]] ([[User talk:45.125.4.157|ဆွေးနွေး]]) ၏ ပြင်ဆင်မှုများကို [[User:Ninjastrikers|Ninjastrikers]] ၏ နောက်ဆုံးတည်းဖြတ်မူသို့ နောက်ပြန် ပြန်ပြင်ခဲ့သည် wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" | align=right |- | {{အောက်တိုဘာလ}} |} [[အောက်တိုဘာ]]လ၊ (၁၈)ရက်နေ့ သည် [[ဂရီဂေါရီးယန်းပြက္ခဒိန်]]အရ တစ်နှစ်တာ၏ (၂၉၁)ရက်မြောက် ([[ရက်ထပ်နှစ်]]ဖြစ်လျှင် (၂၉၂)ရက်မြောက်)) နေ့ရက် ဖြစ်သည်။ ယင်းတစ်နှစ်တာ ကုန်ဆုံးရန် ရက်ပေါင်း (၇၄) ရက် ကျန်သေးသည်။ == ဖြစ်စဉ်များ == * * * == မွေးဖွားသူများ == *[[၁၉၆၂]] &ndash;[[မင်းကိုနိုင်]]၊ မြန်မာ နိုင်ငံရေးသမား * * == ကွယ်လွန်သူများ == *[[၁၉၃၁]] &ndash; [[သောမတ် အက်ဒီဆင်]]၊ အမေရိကန်လူမျိုး တီထွင်သူ၊ သိပ္ပံပညာရှင်နှင့် စီးပွားရေး လုပ်ငန်းရှင် (၁၈၄၇ မွေး) == ပွဲတော်ရက်များ == * * * == ပြင်ပလင့်ခ်များ == {{လများ}} [[Category:ရက်စွဲများ]][[Category:အောက်တိုဘာ]] 7kkgw673x4ih554y3qzcbutipuihwuy 1 23916 754242 123775 2022-08-11T11:34:37Z 103.42.216.163 /* အဟုတ်မှတ်လို့ဖတ်နေတာ */ အပိုင်းသစ် wikitext text/x-wiki ဒီဆောင်းပါးကို အချက်အလက်တွေ ကိုးကားထပ်ပေါင်းပြီး ယနေ့ခေတ် နိုင်ငံရေးအကြောင်းတွေအထိကို ရေးထည့်စေချင်တယ်။။။။။ အချက်အလက်အားလုံးကို ဖေ့ဘွတ်စ်က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားအဖွဲ့က အချက်အလက်များမှာ စုစည်းစေချင်ပါတယ်။။။။။။--[[User:Battoe19|Battoe19]] ၁၅:၄၀၊ ၁၄ ဇန်​န​ဝါ​ရီ​ ၂၀၁၂ (UTC) == အဟုတ်မှတ်လို့ဖတ်နေတာ == စောက်ပေါ ‌‌ောမ ‌ေွ wiki မှာရှယ်ပေါတယ်ဟ [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/103.42.216.163|103.42.216.163]] ၁၁:၃၄၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) ct7fqhit4f9e0hr5pfxxsny78tsgli7 754243 754242 2022-08-11T11:35:06Z 103.42.216.163 /* အဟုတ်မှတ်လို့ဖတ်နေတာ */ wikitext text/x-wiki ဒီဆောင်းပါးကို အချက်အလက်တွေ ကိုးကားထပ်ပေါင်းပြီး ယနေ့ခေတ် နိုင်ငံရေးအကြောင်းတွေအထိကို ရေးထည့်စေချင်တယ်။။။။။ အချက်အလက်အားလုံးကို ဖေ့ဘွတ်စ်က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားအဖွဲ့က အချက်အလက်များမှာ စုစည်းစေချင်ပါတယ်။။။။။။--[[User:Battoe19|Battoe19]] ၁၅:၄၀၊ ၁၄ ဇန်​န​ဝါ​ရီ​ ၂၀၁၂ (UTC) == အဟုတ်မှတ်လို့ဖတ်နေတာ == စောက်ပေါ ‌‌ဘောမတွေ wiki မှာရှယ်ပေါတယ်ဟ [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/103.42.216.163|103.42.216.163]] ၁၁:၃၄၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) k7573z7dir89qm64cjzgebcnd9wndnp 754244 754243 2022-08-11T11:35:39Z 103.42.216.163 /* အဟုတ်မှတ်လို့ဖတ်နေတာ */ wikitext text/x-wiki ဒီဆောင်းပါးကို အချက်အလက်တွေ ကိုးကားထပ်ပေါင်းပြီး ယနေ့ခေတ် နိုင်ငံရေးအကြောင်းတွေအထိကို ရေးထည့်စေချင်တယ်။။။။။ အချက်အလက်အားလုံးကို ဖေ့ဘွတ်စ်က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားအဖွဲ့က အချက်အလက်များမှာ စုစည်းစေချင်ပါတယ်။။။။။။--[[User:Battoe19|Battoe19]] ၁၅:၄၀၊ ၁၄ ဇန်​န​ဝါ​ရီ​ ၂၀၁၂ (UTC) == အဟုတ်မှတ်လို့ဖတ်နေတာ == စောက်ပေါ ‌‌ဘောမတွေwiki မှာရှယ်ပေါတယ်ဟ ပြည်သူလူထု[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/103.42.216.163|103.42.216.163]] ၁၁:၃၄၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) db9op9y7f1rv8fd3mr37thaummwba19 3 50577 754112 754089 2022-08-10T14:46:24Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki == How we will see unregistered users == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin=content/> Hi! You get this message because you are an admin on a Wikimedia wiki. When someone edits a Wikimedia wiki without being logged in today, we show their IP address. As you may already know, we will not be able to do this in the future. This is a decision by the Wikimedia Foundation Legal department, because norms and regulations for privacy online have changed. Instead of the IP we will show a masked identity. You as an admin '''will still be able to access the IP'''. There will also be a new user right for those who need to see the full IPs of unregistered users to fight vandalism, harassment and spam without being admins. Patrollers will also see part of the IP even without this user right. We are also working on [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/Improving tools|better tools]] to help. If you have not seen it before, you can [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|read more on Meta]]. If you want to make sure you don’t miss technical changes on the Wikimedia wikis, you can [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|subscribe]] to [[m:Tech/News|the weekly technical newsletter]]. We have [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation#IP Masking Implementation Approaches (FAQ)|two suggested ways]] this identity could work. '''We would appreciate your feedback''' on which way you think would work best for you and your wiki, now and in the future. You can [[m:Talk:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|let us know on the talk page]]. You can write in your language. The suggestions were posted in October and we will decide after 17 January. Thank you. /[[m:User:Johan (WMF)|Johan (WMF)]]<section end=content/> </div> ၁၈:၁၈၊ ၄ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC) <!-- Message sent by User:Johan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Target_lists/Admins2022(6)&oldid=22532666 --> == ဖျက်ပေးပါ == မဂ်လာပါဗျ ဒီနေ့ နေ့ခင်းတုန်း က အဂ်လိပ်ဘက်က bf 109 ကို [[ဘီအက်ဖ် ၁၀၉]] ဆိုပြီးဘာသာပြန်လိုက်တာ ဘရို သိမယ်လို့ထင်ပါတယ်။ ဘာသာပြန်ထားတဲ့ ဗားရှင်းကို ကျနော်ပြန်ကြည့်လိုက်တဲ့ အချိန်မှာ အဂ်လိပ်ဘက်က ကိုးကားလင့်ခ်ကို မြန်မာဘက်ကို ပြောင်းချိန်မှာ ပြဿနာ ရှိနေတာကို သိလိုက်ရပါတယ်။ အဲ့တာကို ကျနော် ပြန်လုပ်ချင်ပါတယ်။ ဘရို့ အနေနဲ့ ဖျက်ပေးနိုင် မလား။ [[အသုံးပြုသူ:Editor in Myanmar|Editor in Myanmar]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Editor in Myanmar|ဆွေးနွေး]]) ၁၄:၃၁၊ ၅ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC) :ဖျက်လိုက်ပါပြီ။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၁၄:၃၉၊ ၅ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC) ::ဘရိုရေ ::တောင်းဆိုရမှာတော့ အားနာပါတယ်ဗျာ။ ::ကျနော်ဘာသာပြန်ထားတဲ့ဆောင်းပါးတွေ ဖြစ်တဲ့ အက် ၁၈ နဲ့ လီ အန်ဖီး ရိုင်ဖယ် ဆောင်းပါးတွေမှာလဲ ဘာသာပြန်တဲ့ အချိန်မှာ လင့်ခ်တွေမှားတာအပါအဝင် လိုအပ်ချက်တွေက အရမ်းများနေပါတယ်ဗျ။ ::အဲ့တာတွေကိဘည်း ပြန်လုပ်ချင်တယ်။ အပန်းမကြီးဘူးဆိုရင် ဖျက်ပေးပါ။ [[အသုံးပြုသူ:Editor in Myanmar|Editor in Myanmar]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Editor in Myanmar|ဆွေးနွေး]]) ၁၄:၅၆၊ ၅ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC) == ကူညီပေးပါ == မဂ်လာပါဗျ ကျနော် [[အက်ဖ်/အေ-၁၈ စူပါဟောနက်]] ကို ဘာသာပြန်လိုက်တာကို ဘရို သိမယ် လို မျှော်လင့်ပါတယ်၊၊ ဘာသာပြန်လိုက်တယ်ဆိုပေမယ့်လည်း မြန်မာ wikipedia ဘက်ကိုရောက်တဲ့အခါမှာ လင့်ခ်တွေက ပြသနာ တက်နေပါတယ်။ ဘရို ပြင်တတ်တယ် ဆိုရင် ပြင်ပေးပါဗျာ။ [[အသုံးပြုသူ:Editor in Myanmar|Editor in Myanmar]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Editor in Myanmar|ဆွေးနွေး]]) ၁၁:၃၀၊ ၈ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC)Editor in Myanmar :ပြင်လိုက်ပါပြီ။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၁၇:၅၂၊ ၈ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC) == ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂ == ဖျက်မပစ်ပါနဲ့ခင်ဗျာ [[အသုံးပြုသူ:ကောင်းသူ|ကောင်းသူ]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:ကောင်းသူ|ဆွေးနွေး]]) ၁၈:၁၄၊ ၁၉ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC) :@[[အသုံးပြုသူ:ကောင်းသူ|ကောင်းသူ]] ခိုင်လုံတဲ့ စိစစ်အတည်ပြုနိုင်တဲ့ ကိုးကားတွေ မပါတဲ့ ဆောင်းပါးတွေဖြစ်တာရယ်၊ စွယ်စုံကျမ်းမှာ ပါဝင်နိုင်ဖို့အတွက် [[WP:N|ထင်ရှားအရေးပါမှု]] မရှိတာကြောင့် ဖျက်ပစ်ရတာပါ။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၁၈:၁၆၊ ၁၉ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC) ::[[ထိပ်တင်ကောင်းရွှေအေး]] ဆောင်းပါးက Autobiography လို့လဲ သံသယရှိပါတယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ [[:en:WP:AB|ကိုယ့်အကြောင်းကိုယ် ဆောင်းပါးရေးတာမျိုး]]ကို အားမပေးပါဘူးဗျာ။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၁၈:၁၉၊ ၁၉ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC) == Help == Hey bro I add General Aung San as the first commander in chief of the military in [[မြန်မာ့ ပထမဆုံးများ]] but there was a problem. Please fix it [[အသုံးပြုသူ:Editor in Myanmar|Editor in Myanmar]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Editor in Myanmar|ဆွေးနွေး]]) ၁၃:၀၅၊ ၁၉ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC) :{{Done}} [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၁၈:၁၁၊ ၁၉ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC) == january 20, 2022 == I think those crimes should be in [[မင်းအောင်လှိုင်|Min Aung Hlaing]] article because he's the most responsible General for these cases. [[အသုံးပြုသူ:Editor in Myanmar|Editor in Myanmar]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Editor in Myanmar|ဆွေးနွေး]]) ၀၂:၅၇၊ ၂၀ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC) :@[[အသုံးပြုသူ:Editor in Myanmar|Editor in Myanmar]]: As this is an article about Min Aung Hlaing, the detailed crimes done by his soldier should not be included. [[မင်းအောင်လှိုင်#လူမျိုးတုန်း_သတ်ဖြတ်မှုနှင့်_စစ်ရာဇဝတ်မှုဟု_စွပ်စွဲခံရမှုများ|လူမျိုးတုန်း_သတ်ဖြတ်မှုနှင့်_စစ်ရာဇဝတ်မှုဟု_စွပ်စွဲခံရမှုများ]] section seems good enough. [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၃:၅၅၊ ၂၀ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC) ::how about undetailed section? ::His soldiers can do those things without his order. ::[[အသုံးပြုသူ:Editor in Myanmar|Editor in Myanmar]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Editor in Myanmar|ဆွေးနွေး]]) ၀၃:၅၉၊ ၂၀ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC) == Undetailed section == I agree that detailed about [[မင်းအောင်လှိုင်|Min Aung Hlaing]]'s crimes is not needed but I think the undetailed that I added is needed because he's the most responsible officer for those crimes. [[အသုံးပြုသူ:Editor in Myanmar|Editor in Myanmar]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Editor in Myanmar|ဆွေးနွေး]]) ၀၄:၄၇၊ ၂၀ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC) :ဒါနဲ့ အကိုးအကားက မနည်းပါဘူးဗျာ။ :တစ်မှုခြင်းစီ အတွက် လင့်ခ်တွေ ထည့်ပေးထားပါတယ်။ :[[အသုံးပြုသူ:Editor in Myanmar|Editor in Myanmar]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Editor in Myanmar|ဆွေးနွေး]]) ၀၄:၄၉၊ ၂၀ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC) == Wait == Bro ရေ [[ပြည်သူ့ခုခံတော်လှန်စစ်]] မှ ကျနော် edit အကုန်ပြီးတဲ့ အထိစောင့်ပေးပါ။ ကျနော့်ရဲ့ တချို့ edit တွေဟာ NPOV နဲ့ ဆန့်ကျင်နေကြောင်းသိပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ကျနော် စာအချောသတ်နေတုန်း bro က ကြားထဲ ဝင်ပြင်လိုက်ရင် အစက ပြန်ရေးနေရလို့ပါ။ [[အသုံးပြုသူ:Editor in Myanmar|Editor in Myanmar]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Editor in Myanmar|ဆွေးနွေး]]) ၀၈:၂၄၊ ၁၅ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC) :Noted! [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၉:၁၄၊ ၁၅ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC) Hey bro. Thanks for not acknowledging my request. I've finished editing to read better now. 🤗🤗🤗🤗 [[အသုံးပြုသူ:Editor in Myanmar|Editor in Myanmar]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Editor in Myanmar|ဆွေးနွေး]]) ၁၀:၀၂၊ ၁၅ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC) :Thank you so much for improving the article. [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၁၇:၅၉၊ ၁၅ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC) == စစ်ပေး == Bro ရေ ညနေက ကျနော် edit လုပ်နေတုန်း ကျနော် ညီဝမ်းကွဲ အိမ်ကို ခဏလာတယ်။ ကျနော်ကလည်း computer screen ကို edit ရင်းတန်းလန်းနဲ့ ထားခဲ့မိတယ်ဗျ။ ဒါ့ကြောင့် ကျနော် edit ထားတာတွေကို တစ်ချက်လောက် စစ်ပေးပါ။ ဒီကောင်က ပြုံးစိစိနဲ့ မေးတော့လဲ မဖြေဘူးဆိုတော့ တစ်ခုခု လုပ်သွားတယ် ထင်တယ်။ 🤔 ပေါက်တတ်ကရတွေ ဝင်ရေးသွားမှာ စိုးလို့ပါ။ (အစ က တော့ ကိုယ့်ဟာကိုယ် စစ်မလို့ပဲ။ online ကျောင်းက assignment တွေ ပုံနေလို့ဗျ။) [[အသုံးပြုသူ:Editor in Myanmar|Editor in Myanmar]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Editor in Myanmar|ဆွေးနွေး]]) ၁၃:၁၆၊ ၁၆ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC) :You can check your contribution history via [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/Editor_in_Myanmar|here]]. [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၂:၂၈၊ ၁၇ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC) ::@[[အသုံးပြုသူ:Ninjastrikers|Ninjastrikers]] တွေ့ပြီ bro ရေ ::၂၀၁၅ ကိုးကန့်စစ်ပွဲကို edit ရင်း တန်းလန်းကြီး ထားခဲ့တုန်း သူက မသိမသာရေးသွားတာပါ။ အဲ့ဒါကြောင့် ဒီကောင်ဘာရေးသွားလဲဆိုပြီး recent change မှာ ရှာတော့ မတွေ့တာ။ တော်တော် လည်တဲ့ကောင် 😅 ::[[အသုံးပြုသူ:Editor in Myanmar|Editor in Myanmar]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Editor in Myanmar|ဆွေးနွေး]]) ၁၅:၁၅၊ ၁၇ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC) == Question == If you'll see [[အသုံးပြုသူ_ဆွေးနွေးချက်:Editor_in_Myanmar#အသုံးပြုသူ_ဆွေးနွေးချက်:2600:1700:53F0:AD70:52E:5AE2:95D5:E5B0#STOP!!!|here]], I asked what to do about articles I created that should be deleted and rewritten. [[Lady and the Tramp II: Scamp's Adventure]] is one, and the other is [[Fun and Fancy Free]]. Also, {{ping|Martorellpedro}}, I wanted the articles I wrote deleted so that they can be recreated better. Martorellpedro would have made them both better. However, for retained titles he made, like [[Lady and the Tramp]], [[Charlotte's Web 2: Wilbur's Great Adventure]], and [[Teletubbies]], what should they be called? I know that Teletubbies probably can't be translated, but shouldn't it be transliterated? Also, the only reason to decline deletion of the articles I wrote is if they can be improved. They need to be better. If this wiki is supposed to be like Thai wiki, then Lady and the Tramp II: Scamp's Adventure should look like the Thai page. There is not a Thai page yet about Fun and Fancy Free, as well as other Disney movies of that time like [[Saludos Amigos]] and [[The Three Caballeros]]. Which should exist first? I guess Thai, but I'm asking Martorellpedro to write it. Meanwhile, what should "The Rescuers Down Under" be called in mywiki? I believe it too should exist in Thai wiki, but I can't write it. Can you, Martorellpedro? [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2600:1700:53F0:AD70:7817:2DF7:EF56:A2CE|2600:1700:53F0:AD70:7817:2DF7:EF56:A2CE]] ၂၃:၁၆၊ ၂၂ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၂ (UTC) :Another one is [[Bolt (၂၀၀၈ ရုပ်ရှင်)]]. What should the title be in Burmese? {{ping|Pho Sai}}, do you know anything about this? [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2600:1700:53F0:AD70:7943:AFDB:85F3:8F2F|2600:1700:53F0:AD70:7943:AFDB:85F3:8F2F]] ၀၃:၂၆၊ ၁၄ မတ် ၂၀၂၂ (UTC) == Your opinion == Would you mind giving some of your opinions in [[ဆွေးနွေးချက်:ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်]]? [[အသုံးပြုသူ:Editor in Myanmar|Editor in Myanmar]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Editor in Myanmar|ဆွေးနွေး]]) ၁၅:၅၂၊ ၄ မတ် ၂၀၂၂ (UTC) == Infobox country == Infobox country မှာ နိုင်ငံတော်တံဆိပ်နေရာ (<code>|symbol_type</code>) မှာကျ စာတန်းရေးပေးလို့ရသလို အလံနေရာ (<code>|flag_type</code>) မှာလည်း စာတန်းထိုးပေးလို့ရနိုင်အောင် လုပ်ပေးလို့ရမလားခင်ဗျ။ [[User:Albert Poliakoff|<span style="color: deepskyblue">Albert Poliakoff</span>]] ([[User talk:Albert Poliakoff|<span style="color: slategray">မက်ဆေ့ခ်ျ</span>]]) ၀၄:၂၀၊ ၁၁ မတ် ၂၀၂၂ (UTC) :ဟုတ် ရတယ်ဗျ။ enwiki ဖက်မှာတော့ ပါပြီးသား၊ ဒီဖက်က တမ်းပလိတ်က မြန်မာ/အင်္ဂလိပ် နှစ်မျိုးသုံးလို့ရအောင်လုပ်ထားတော့ update လုပ်ဖို့ တော်တော်လက်ဝင်တာ။ ထပ်ဖြည့်ဖို့/ပြင်ဖို့ လုပ်ရဦးမယ်။ {{smiley|5}} [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၄:၂၆၊ ၁၁ မတ် ၂၀၂၂ (UTC) ::@[[အသုံးပြုသူ:Albert Poliakoff|Albert Poliakoff]] စမ်းကြည့်ပါဦးဗျ။ ထည့်တော့ထားပြီ။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၄:၄၂၊ ၁၁ မတ် ၂၀၂၂ (UTC) :::@[[အသုံးပြုသူ:Ninjastrikers|Ninjastrikers]] စာတန်းပေါ်ပါတယ်ဗျ။ ကျေးဇူးပါ။[[User:Albert Poliakoff|<span style="color: deepskyblue">Albert Poliakoff</span>]] ([[User talk:Albert Poliakoff|<span style="color: slategray">မက်ဆေ့ခ်ျ</span>]]) ၀၄:၅၀၊ ၁၁ မတ် ၂၀၂၂ (UTC) == အကူအညီတောင်းခံခြင်း == မင်္ဂလာပါ Bro မြန်မာ ပရိုဂရမ်မာ တစ်ယောက်အကြောင်း ရေးချင်လို့ပါ။ ကိုးကားကတော့ Google Play store Link တွေနဲ့ တခြား Website တွေမှာ တင်ထားတဲ့ app link တွေတော့ရှိပါတယ်။ ရေးလို့အဆင်ပြေမလားခင်ဗျ။ ဖျက်ခံရနိုင်လား။ ကျေးဇူးပြု၍ အကြံပြုပေးပါလားခင်ဗျာ။ {{unsigned2|၁၅:၀၇၊ ၁၇ မတ် ၂၀၂၂‎|Burmese Editor }} :{{Ping|Burmese Editor}} ဝီကီပီးဒီးယားမှာ [[ဝီကီပီးဒီးယား:ထင်ရှားအရေးပါမှု|ထင်ရှားအရေးပါခြင်း]]ကို သက်သေမပြနိုင်တဲ့၊ ထင်ရှားအရေးပါခြင်းမရှိတဲ့ အကြောင်းအရာများကို လွှင့်တင်ခြင်း မပြုတဲ့အတွက် [[ဝီကီပီးဒီးယား:ကိုယ်တိုင်ရေးအတ္ထုပ္ပတ္တိ|လူပုဂ္ဂိုလ်တစ်ယောက်အကြောင်း]] ရေးမယ်ဆိုရင် ထင်ရှားအရေးပါကြောင်း [[ဝီကီပီးဒီးယား:စိစစ်အတည်ပြုခံနိုင်မှု|စိစစ်အတည်ပြုနိုင်တဲ့ ကိုးကားရင်းမြစ်]]တွေ ပါဝင်ဖို့ လိုပါတယ်။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၈:၄၅၊ ၁၇ မတ် ၂၀၂၂ (UTC) :Google play store link https://play.google.com/store/apps/dev?id=8381686851933341019 :ဒါက Programmer ရဲ့ Google Play Profile Link ပါ။ :ဒါကို ကိုးကားရင်အဆင်ပြေနိုင်မလား။ :Programmmer ကျတော့အခြား Link တွေ ကိုးကားဖို့ကျတော့မလွယ်ကူဘူး ဖြစ်နေတယ်ဗျ။ :အကြံလေးပေးပါအုံးဗျ။ [[အသုံးပြုသူ:Burmese Editor|Burmese Editor]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Burmese Editor|ဆွေးနွေး]]) ၀၉:၄၇၊ ၁၇ မတ် ၂၀၂၂ (UTC) ::စိစစ်အတည်ပြုနိုင်တဲ့ ကိုးကားရင်းမြစ်တွေဆိုတာ ဘီဘီစီ၊ ဗွီအိုအေ၊ Eleven စတဲ့ အထင်ကရမီဒီယာတွေမှာ ဖော်ပြထားတာမျိုးကို ပြောတာပါ။ အခုပြောပုံအရ ထင်ရှားအရေးပါမှုရှိတယ်လို့မမြင်ပါ။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၉:၅၈၊ ၁၇ မတ် ၂၀၂၂ (UTC) :::Programmer တွေကိုကျတော့ Bro ပြောသလို Media တွေက အရေးတယူ ဖော်ပြခြင်းမခံရပါဘူး။ ဒါကြောင့် Programmer တွေအတွက် Wiki မှာအခွင့်အရေးမရှိတော့ဘူးလား။ များသောအားအားဖြင့် အနုပညာရှင်တွေအတွက်က လွယ်ပေမယ့် နည်းပညာရှင်တွေအတွက်ကျတော့ ခက်ခဲတယ်။ ‌ဖြေကြားပေးပါ သိချင်ပါတယ်။ [[အသုံးပြုသူ:Burmese Editor|Burmese Editor]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Burmese Editor|ဆွေးနွေး]]) ၁၂:၀၂၊ ၁၇ မတ် ၂၀၂၂ (UTC) ::::ထင်ရှားကျော်ကြားတဲ့သူဆိုရင် မီဒီယာတွေမှာ ဖော်ပြတတ်ပါတယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားက အကြောင်းအရာတွေကို လက်လွတ်စပယ်စုစည်းဖော်ပြထားတဲ့ နေရာမဟုတ်တာကြောင့် ထင်ရှားကျော်ကြားမှုရှိတဲ့ အကြောင်းအရာတွေကိုပဲ လက်ခံပါတယ်။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၁၈:၄၈၊ ၁၇ မတ် ၂၀၂၂ (UTC) :::Ninja Striker ရဲ့အကြောင်းပြန်မှုများကို အလွန်နှစ်သက်ပါတယ်။[[အသုံးပြုသူ:U Aung Kyaw Htay|U Aung Kyaw Htay]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:U Aung Kyaw Htay|ဆွေးနွေး]]) ၀၅:၅၂၊ ၂၂ ဧပြီ ၂၀၂၂ (UTC) == Revdel req == Greetings! I was wondering if you could delete [[Special:PermaLink/738333|this revision]] because it's a copyright violation: :<nowiki>https://www.facebook.com/Muflfrenchalumni2017/posts/d41d8cd9/2008979392697822/</nowiki> Thanks! --[[အသုံးပြုသူ:魔琴|魔琴]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:魔琴|ဆွေးနွေး]]) ၀၂:၄၃၊ ၂၀ မတ် ၂၀၂၂ (UTC) :Done. [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၄:၁၁၊ ၂၀ မတ် ၂၀၂၂ (UTC) == Movement Strategy and Governance News – Issue 5 == I'm sorry about the late delivery of this newsletter. Within the newsletter was material about an ongoing vote, which closes in under 20 hours. Please share the information links with interested users: [[metawiki:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|Project Overview]] • [[metawiki:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] • [[metawiki:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|Enforcement guidelines]] (proposed) • [[metawiki:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|Voting]] • [[metawiki:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information|Voter information]] • '''[[metawiki:Special:SecurePoll/vote/391|Voting link]]''' <section begin="ucoc-newsletter" /><span style="font-size:200%;">'''Movement Strategy and Governance News'''</span> <span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Issue 5, January 2022'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[metawiki:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5|'''Read the full newsletter''']]</span> ----Welcome to the fifth issue of Movement Strategy and Governance News (formerly known as Universal Code of Conduct News)! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board elections and other relevant MSG topics. This Newsletter will be distributed quarterly, while more frequent Updates will also be delivered weekly or bi-weekly to subscribers. Please remember to subscribe [[metawiki:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive these updates.<div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;"> * '''Call for Feedback about the Board elections''' - We invite you to give your feedback on the upcoming WMF Board of Trustees election. This call for feedback went live on 10th January 2022 and will be concluded on 16th February 2022. ([[metawiki:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Call_for_Feedback_about_the_Board_elections|continue reading]]) * '''Universal Code of Conduct Ratification''' - In 2021, the WMF asked communities about how to enforce the Universal Code of Conduct policy text. The revised draft of the enforcement guidelines should be ready for community vote in March. ([[metawiki:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Universal_Code_of_Conduct_Ratification|continue reading]]) * '''Movement Strategy Implementation Grants''' - As we continue to review several interesting proposals, we encourage and welcome more proposals and ideas that target a specific initiative from the Movement Strategy recommendations. ([[metawiki:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Movement_Strategy_Implementation_Grants|continue reading]]) * '''The New Direction for the Newsletter''' - As the UCoC Newsletter transitions into MSG Newsletter, join the facilitation team in envisioning and deciding on the new directions for this newsletter. ([[metawiki:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#The_New_Direction_for_the_Newsletter|continue reading]]) * '''Diff Blogs''' - Check out the most recent publications about MSG on Wikimedia Diff. ([[metawiki:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Diff_Blogs|continue reading]]) </div><section end="ucoc-newsletter" />[[အသုံးပြုသူ:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Xeno (WMF)|ဆွေးနွေး]]) ၀၄:၁၁၊ ၂၁ မတ် ၂၀၂၂ (UTC) == [[:File:Flag of Naypyidaw Union Territory.svg]] == I'm just curious about which font did you use for the text "နေပြည်တော်ကောင်စီ". Could you tell me the name of the font? [[User:Albert Poliakoff|<span style="color: deepskyblue">Albert Poliakoff</span>]] ([[User talk:Albert Poliakoff|<span style="color: slategray">မက်ဆေ့ခ်ျ</span>]]) ၁၀:၀၇၊ ၂၉ မတ် ၂၀၂၂ (UTC) :@[[အသုံးပြုသူ:Albert Poliakoff|Albert Poliakoff]], I used "[https://github.com/khmertype/Gantgaw Myanmar Gantgaw]" with stroke. There is also a similar font named [https://github.com/khmertype/Nayone Myanmar Nayone]. [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၁၀:၁၉၊ ၂၉ မတ် ၂၀၂၂ (UTC) Thanks, turns out I had also downloaded these fonts too. [[User:Albert Poliakoff|<span style="color: deepskyblue">Albert Poliakoff</span>]] ([[User talk:Albert Poliakoff|<span style="color: slategray">မက်ဆေ့ခ်ျ</span>]]) ၁၀:၃၆၊ ၂၉ မတ် ၂၀၂၂ (UTC) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Movement Strategy and Governance News – Issue 6</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="ucoc-newsletter"/> <div style = "line-height: 1.2"> <span style="font-size:200%;">'''Movement Strategy and Governance News'''</span><br> <span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Issue 6, April 2022'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6|'''Read the full newsletter''']]</span> ---- Welcome to the sixth issue of Movement Strategy and Governance News! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board of trustees elections and other relevant MSG topics. This Newsletter will be distributed quarterly, while the more frequent Updates will also be delivered weekly. Please remember to subscribe [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive future issues of this newsletter. </div><div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;"> *'''Leadership Development -''' A Working Group is Forming! - The application to join the Leadership Development Working Group closed on April 10th, 2022, and up to 12 community members will be selected to participate in the working group. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A1|continue reading]]) *'''Universal Code of Conduct Ratification Results are out! -''' The global decision process on the enforcement of the UCoC via SecurePoll was held from 7 to 21 March. Over 2,300 eligible voters from at least 128 different home projects submitted their opinions and comments. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A2|continue reading]]) *'''Movement Discussions on Hubs -''' The Global Conversation event on Regional and Thematic Hubs was held on Saturday, March 12, and was attended by 84 diverse Wikimedians from across the movement. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A3|continue reading]]) *'''Movement Strategy Grants Remain Open! -''' Since the start of the year, six proposals with a total value of about $80,000 USD have been approved. Do you have a movement strategy project idea? Reach out to us! ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A4|continue reading]]) *'''The Movement Charter Drafting Committee is All Set! -''' The Committee of fifteen members which was elected in October 2021, has agreed on the essential values and methods for its work, and has started to create the outline of the Movement Charter draft. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A5|continue reading]]) *'''Introducing Movement Strategy Weekly -''' Contribute and Subscribe! - The MSG team have just launched the updates portal, which is connected to the various Movement Strategy pages on Meta-wiki. Subscriber to get up-to-date news about the various ongoing projects. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A6|continue reading]]) *'''Diff Blogs -''' Check out the most recent publications about the UCoC on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A7|continue reading]]) </div><section end="ucoc-newsletter"/> </div> Thanks for reading. [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] ၀၂:၂၄၊ ၁၃ ဧပြီ ၂၀၂၂ (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Newsletter/Subscribe&oldid=23137838 --> == Template request == အဆင်ပြေရင် "Infobox military rank" လုပ်ပေးလို့ရမလားခင်ဗျ။ [[User:Albert Poliakoff|<span style="color: deepskyblue">Albert Poliakoff</span>]] ([[User talk:Albert Poliakoff|<span style="color: slategray">မက်ဆေ့ခ်ျ</span>]]) ၀၄:၃၀၊ ၂၁ ဧပြီ ၂၀၂၂ (UTC) :ဟုတ်ကဲ့။ လုပ်ထားလိုက်ပါမယ်။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၇:၃၄၊ ၂၁ ဧပြီ ၂၀၂၂ (UTC) ::@[[အသုံးပြုသူ:Albert Poliakoff|Albert Poliakoff]] [[တမ်းပလိတ်:Infobox military rank]] ကို လုပ်ထားပါတယ်။ ဘာသာပြန် အခေါ်အဝေါ် အဆင်မပြေတာရှိရင် ဝင်ပြင်ပေးသွားပါဦး။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၇:၅၆၊ ၂၁ ဧပြီ ၂၀၂၂ (UTC) :::Thank you very much! [[User:Albert Poliakoff|<span style="color: deepskyblue">Albert Poliakoff</span>]] ([[User talk:Albert Poliakoff|<span style="color: slategray">မက်ဆေ့ခ်ျ</span>]]) ၁၀:၅၀၊ ၂၁ ဧပြီ ၂၀၂၂ (UTC) == A barnstar for you! == {| style="border: 1px solid gray; background-color: #fdffe7;" |rowspan="2" style="vertical-align:middle;" | [[File:Administrator Barnstar Hires.png|100px]] |rowspan="2" | |style="font-size: x-large; padding: 0; vertical-align: middle; height: 1.1em;" | '''The Admin's Barnstar''' |- |style="vertical-align: middle; border-top: 1px solid gray;" | For your diligent administration and maintenance for Myanmar Wikipedia! [[အသုံးပြုသူ:Pho Sai|🌐 Pho Sai®️]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Pho Sai|ဆွေးနွေး]]) ၁၄:၁၇၊ ၂ ဇွန် ၂၀၂၂ (UTC) |} [[File:Face-wink.svg|25px|link=]]&nbsp;'''Thank you!''' [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၁၇:၅၄၊ ၂ ဇွန် ၂၀၂၂ (UTC) == Wikisource request == မြန်မာဝီကီရင်းမြစ်မှာကျွန်တော် နည်းနည်းတော့ဝင်ရေးပေးထားပါတယ်။ '''နည်းဥပဒေများ''' ဆိုပြီး (sub)Category တစ်ခုလုပ်ပေးလို့ရမလားဗျ။[[User:Albert Poliakoff|<span style="color: deepskyblue">Albert Poliakoff</span>]] ([[User talk:Albert Poliakoff|<span style="color: slategray">မက်ဆေ့ခ်ျ</span>]]) ၀၄:၁၇၊ ၅ ဇွန် ၂၀၂၂ (UTC) :@[[အသုံးပြုသူ:Albert Poliakoff|Albert Poliakoff]] ကဏ္ဍလုပ်တာက ဘယ်သူမဆို လုပ်လို့ရပါတယ်ဗျ။ ထိပ်ဆုံးကဏ္ဍ [[:oldwikisource:category:မြန်မာဘာသာ]] ထဲ အဆင့်ဆင့် ထည့်ပေးဖို့ပဲ လိုတာပါ။ ပါဝင်ပံ့ပိုးပေးတဲ့အတွက် ကျေးဇူးအထူးပါဗျ။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၄:၄၂၊ ၅ ဇွန် ၂၀၂၂ (UTC) == ဂိမ်းကောက်သုံလိုဘာပြန်ဖွက်ပေးဘာ == အရမ်းပြန်လိုချင်တယ်ပြန်ဖွက်ပေဘာနောတောင်းပန်ပါတယ် [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/1.46.133.19|1.46.133.19]] ၁၄:၀၀၊ ၉ ဇွန် ၂၀၂၂ (UTC) == မေးမြန်းခြင်း == Web application တခုအကြောင်း ရေးရင် ဘာတွေလိုအပ်မလဲခင်ဗျ။ ဘာသာရေး app ဖြစ်ပြီး လူသုံးတော့သိပ်မများသေးပါဘူး။ [[အသုံးပြုသူ:Burmese Editor|Burmese Editor]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Burmese Editor|ဆွေးနွေး]]) ၀၅:၅၈၊ ၂၃ ဇွန် ၂၀၂၂ (UTC) :[[WP:N|ထင်ရှားအရေးပါမှုလမ်းညွှန်ချက်]] အတိုင်းဖြစ်ရပါမယ်။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၁၀:၅၁၊ ၂၃ ဇွန် ၂၀၂၂ (UTC) == တောင်းပန်လွှာ == မင်္ဂလာပါ @[[အသုံးပြုသူ:Ninjastrikers|Ninjastrikers]], ကျွန်ုပ်၏ Wikipedia အသုံးပြုသူ စာမျက်နှာတွင် ကြော်ငြာနှင့်တူသော အကြောင်းအရာကို ပြုလုပ်မိသည့်အတွက် ကျွန်ုပ်၏ တောင်းပန်မှုကို လက်ခံပါ။ ထိုအမှားပြုလုပ်မှုက A Sure Myanmar ကုမ္ပဏီရဲ့ အမှားမဟုတ်ပဲ သုံးစွဲသူရဲ့ အမှားဖြစ်ပါတယ်။ ပြီးတော့ အဖိုးတန် Wikipedia အသုံးပြုသူတွေအတွက် အသုံးဝင်နိုင်တဲ့ A Sure Myanmar ကုမ္ပဏီအတွက် မှန်ကန်တဲ့ အကြောင်းအရာနဲ့ ဖော်ပြချက်တွေကို ပြင်ဆင်နေပါတယ်။ ထို့ကြောင့် ကျွန်ုပ်၏ မေတ္တာရပ်ခံစာကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားပြီး A Sure Myanmar အတွက် ကျွန်ုပ်၏ အချက်အလက်ပြည့်စုံသော User Page ကိုဖန်တီးခွင့်ပြုပါခင်ဗျာ။ [[အသုံးပြုသူ:A sure Myanmar|A sure Myanmar]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:A sure Myanmar|ဆွေးနွေး]]) ၁၀:၀၃၊ ၄ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) == အသိပေးချက် == bro ပြောဖူးပါတယ်။ မြန်မာဝီကီမှာမြန်မာလိုရေးပါဆိုလို့ မြန်မာဘာသာပြန် ကိုယ်တိုင်ရေးထည့်ထားပြီး ကျမ်းကိုးလည်းပါတယ်။ ဒါကို တခြားဘာသာပြန်တွေပါလိုက်ထည့်လိုက်တယ်။ မဖြစ်သင့်ဘူးထင်တယ်။ Page https://my.wikipedia.com/စူရာဖာသိဟ [[အသုံးပြုသူ:Burmese Editor|Burmese Editor]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Burmese Editor|ဆွေးနွေး]]) ၁၅:၅၉၊ ၇ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) :မူရင်းဝေါဟာရ အတိုကို သူ့ရဲ့ ဘာသာပြန်နဲ့တကွ ထည့်တာပါ။ ဆောင်းပါးရဲ့ အရည်အသွေးကို ထိခိုက်ခြင်း မရှိပါဘူး။ တချို့ဆောင်းပါးတွေမှာ ဆောင်းပါးနဲ့ မတူတဲ့ ဘာသာပြန် အပြည့်အစုံ အရှည်ထည့်ထားတာမျိုးတွေ တွေ့ပါသေးတယ်။ ဒါမျိုးတွေမှာ ဘာသာပြန် အပြည့်အစုံအစား အနှစ်ချုပ်ကိုပဲ ထည့်သင့်ပါတယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ စွယ်စုံကျမ်း ဆောင်းပါးဖြစ်လို့ပါ။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၅:၀၃၊ ၈ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Movement Strategy and Governance News – Issue 7</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="msg-newsletter"/> <div style = "line-height: 1.2"> <span style="font-size:200%;">'''Movement Strategy and Governance News'''</span><br> <span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Issue 7, July-September 2022'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7|'''Read the full newsletter''']]</span> ---- Welcome to the 7th issue of Movement Strategy and Governance News! The newsletter distributes relevant news and events about the implementation of Wikimedia's [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Initiatives|Movement Strategy recommendations]], other relevant topics regarding Movement governance, as well as different projects and activities supported by the Movement Strategy and Governance (MSG) team of the Wikimedia Foundation. The MSG Newsletter is delivered quarterly, while the more frequent [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Updates|Movement Strategy Weekly]] will be delivered weekly. Please remember to subscribe [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive future issues of this newsletter. </div><div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;"> * '''Movement sustainability''': Wikimedia Foundation's annual sustainability report has been published. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A1|continue reading]]) * '''Improving user experience''': recent improvements on the desktop interface for Wikimedia projects. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A2|continue reading]]) * '''Safety and inclusion''': updates on the revision process of the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A3|continue reading]]) * '''Equity in decisionmaking''': reports from Hubs pilots conversations, recent progress from the Movement Charter Drafting Committee, and a new white paper for futures of participation in the Wikimedia movement. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A4|continue reading]]) * '''Stakeholders coordination''': launch of a helpdesk for Affiliates and volunteer communities working on content partnership. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A5|continue reading]]) * '''Leadership development''': updates on leadership projects by Wikimedia movement organizers in Brazil and Cape Verde. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A6|continue reading]]) * '''Internal knowledge management''': launch of a new portal for technical documentation and community resources. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A7|continue reading]]) * '''Innovate in free knowledge''': high-quality audiovisual resources for scientific experiments and a new toolkit to record oral transcripts. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A8|continue reading]]) * '''Evaluate, iterate, and adapt''': results from the Equity Landscape project pilot ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A9|continue reading]]) * '''Other news and updates''': a new forum to discuss Movement Strategy implementation, upcoming Wikimedia Foundation Board of Trustees election, a new podcast to discuss Movement Strategy, and change of personnel for the Foundation's Movement Strategy and Governance team. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A10|continue reading]]) </div><section end="msg-newsletter"/> </div> [[User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] ၀၁:၃၉၊ ၁၈ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Newsletter/Subscribe&oldid=23527297 --> == ဟန်ဇီ == မစ္စတာခင်ဗျ ဟန်ဇီ လေးမျိုးရှိပါတယ်။ ကိုရီးယားမှာဆိုရင် ဟန်ဂျာ ဂျပန်မှာဆိုရင် ကန်ဂျီ (ခန်းဂျီး) တရုတ်မှာဆိုရင် ဟန်ဇီ (ဟန်ဇု) ဗီယက်နမ်မှာဆိုရင်တော့ ဟန်တု ပါ။ ဟန်ဇီ အမျိုးမျိုးရှိလို့ ကိုရီးယားဝီကီဘယ့်က်ဂွာက အမျိုးအစား ခွဲထားပုံကို လေ့လာကြည့်ရှုပါ။ * [[:ko:한국어 한자|ဟန်ဂျာ]] * [[:ko:일본어 한자)|ခန်းဂျီး]] * [[:ko:중국어 한자|ဟန်ဇီ]] * [[:ko:베트남어 한자|ဟန်တု]] [[အသုံးပြုသူ:Chan Sung-Min|Chan Sung-Min]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Chan Sung-Min|ဆွေးနွေး]]) ၀၉:၂၃၊ ၈ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) :@[[အသုံးပြုသူ:Chan Sung-Min|Chan Sung-Min]] ပေးထားတဲ့ လေးခုစလုံးရဲ့ လင့်ခ်တွေက non-existed page တွေ ချည်းပဲဗျ။ ဟန်ဇီ ([[တရုတ်စာလုံး]]) လေးမျိုးရှိပေမယ့် အခေါ်အဝေါ်က တစ်ခုစီကွဲပါတယ်။ ဒါကြောင့် ကျန်တဲ့ သုံးမျိုး ([[ခန်းဂျီး]]၊ [[ဟန်ဂျာ]]၊ ဟန်တု) တစ်မျိုးစီအတွက် သီးခြား စာမျက်နှာတစ်ခုစီ ရေးလို့ရပါတယ်။ ပြီးတော့ ခေါင်းစဉ်နောက်ကနေပြီး ကွင်းစကွင်းပိတ်နဲ့ သီးခြားထည့်စရာမလိုပါဘူး။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၉:၃၃၊ ၈ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) တောင်းပန်ပါတယ်ခင်ဗျ ဒါနဲ့ ဝီကီပီးဒီးယားက ခေါင်းစဉ်ကြီး အောက်မှာ ခေါင်းစဉ်ငယ်လေး ဘယ်လိုထည့်ရလဲဆိုတာသိချင်လို့ပါ သင်ပြပေးပါခင်ဗျ [[အသုံးပြုသူ:Chan Sung-Min|Chan Sung-Min]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Chan Sung-Min|ဆွေးနွေး]]) ၀၉:၅၆၊ ၈ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) :အဆင့်အလိုက် ခေါင်းစဉ်အပိုင်းခွဲလေးတွေကို ပြောတာလားဗျ။ [[အကူအညီ:Cheatsheet|Cheatsheet]] နဲ့ [[အကူအညီ:Wiki Markup ဖြင့် တည်းဖြတ်ခြင်း မိတ်ဆက်/၂|ဒီနေရာ]] မှာ လေ့လာကြည့်ပါ။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၁၀:၀၄၊ ၈ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) အဲ့ဒါမဟုတ်ပါဘူး၊ [[ရန်ကုန်မြို့]]စာမျက်နှာ ဆိုရင် ရန်ကုန်မြို့ ခေါင်းစဉ်ရဲ့အောက်မှာ '''မြန်​မာနိုင်​ငံ၏စီးပွား​ရေးမြို့​တော်နှင့်အကြီးဆုံးမြို့တော်'''ဆိုပြီး ရေးထားတာလိုမျိုးလေ၊ အဲ့ဒါ ဘယ်လိုလုပ်ရတာလဲခင်ဗျ [[အသုံးပြုသူ:Chan Sung-Min|Chan Sung-Min]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Chan Sung-Min|ဆွေးနွေး]]) ၁၀:၂၅၊ ၈ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) အဲ့ဒါမဟုတ်ပါဘူး၊ ရန်ကုန်မြို့စာမျက်နှာ ဆိုရင် ရန်ကုန်မြို့ ခေါင်းစဉ်ရဲ့အောက်မှာ မြန်​မာနိုင်​ငံ၏စီးပွား​ရေးမြို့​တော်နှင့်အကြီးဆုံးမြို့တော်ဆိုပြီး ရေးထားတာလိုမျိုးလေ၊ အဲ့ဒါ ဘယ်လိုလုပ်ရတာလဲခင်ဗျ [[အသုံးပြုသူ:Chan Sung-Min|Chan Sung-Min]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Chan Sung-Min|ဆွေးနွေး]]) ၁၁:၁၅၊ ၈ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) == ဖြေပေးပါ == အဲ့ဒါမဟုတ်ပါဘူး၊ ရန်ကုန်မြို့စာမျက်နှာ ဆိုရင် ရန်ကုန်မြို့ ခေါင်းစဉ်ရဲ့အောက်မှာ မြန်​မာနိုင်​ငံ၏စီးပွား​ရေးမြို့​တော်နှင့်အကြီးဆုံးမြို့တော်ဆိုပြီး ရေးထားတာလိုမျိုးလေ၊ အဲ့ဒါ ဘယ်လိုလုပ်ရတာလဲခင်ဗျ [[အသုံးပြုသူ:Chan Sung-Min|Chan Sung-Min]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Chan Sung-Min|ဆွေးနွေး]]) ၁၁:၁၅၊ ၈ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) :အဲဒါက Wikidata ရဲ့ Description ကိုပြောတာပါ။ စာမျက်နှာတစ်ခုခြင်းရဲ့ သက်ဆိုင်ရာ Wikidata item မှာရှိတဲ့ description မှာ ဘာသာစကားအလိုက် ဖော်ပြချက် အတို ထည့်ရတာပါ။ ဥပမာ ရန်ကုန်မြို့ အတွက်ဆို သူ့ရဲ့ wikidata item [[d:Q37995|Q37995]] မှာ ကြည့်ပါ။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၁၅:၅၂၊ ၈ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) == တောင်းဆိုချက် == မစ္စတာခင်ဗျ! Infobox hangul လေးလုပ်ပေးလို့ ရမလားဗျ၊ ပြီးတော့ အဲ့ဒီ့ hangul နေရာမှ ဟန်ဂုလ် လို့ရေးပေးပါ ခင်ဗျ၊ ဟန်းဂုဆိုရင် ကိုရီးယားနိုင်ငံ ဖြစ်သွားမှာမို့လို့ပါ ခင်ဗျ။ [[အသုံးပြုသူ:Chan Sung-Min|Chan Sung-Min]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Chan Sung-Min|ဆွေးနွေး]]) ၀၅:၃၉၊ ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) :{{Done}}. You can find the template at [[:တမ်းပလိတ်:Infobox Hangul]]. [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၉:၂၃၊ ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) ကျေးဇူးတင်ပါတယ် လုပ်ပေးတဲ့အတွက်။ [[အသုံးပြုသူ:Chan Sung-Min|Chan Sung-Min]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Chan Sung-Min|ဆွေးနွေး]]) ၁၄:၄၆၊ ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) f430pssmjr51v0os4ng9hp396dc5shk 0 58222 754187 504432 2022-08-11T06:22:45Z Albert Poliakoff 55831 wikitext text/x-wiki {{Infobox political party |name = ချင်းအမျိုးသားတပ်ဦး |lang1 = အင်္ဂလိပ် |name_lang1 = Chin National Front |colorcode = #FF0000 | logo = CNF Hornbills.svg |leader = |chairman = |president = |secretary_general = |spokesperson = |leader1_title = |leader1_name = |leader2_title = |leader2_name = |leader3_title = |leader3_name = |slogan = |founder = |founded = {{Start date|၂၀ မတ် ၁၉၈၈}} |dissolved = |merger = |split = |merged = |headquarters = |newspaper = |student_wing = |youth_wing = |wing1_title = လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်း |wing1 = [[ချင်းအမျိုးသားတပ်မတော်]] |wing2_title = |wing2 = |wing3_title = |wing3 = |membership_year = |membership = |ideology = [[ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုစနစ်]]<br>[[ချင်းလူမျိုး|ချင်းအခွင့်အရေး]] |position = |national = |international = |colors = အနီ၊ အဖြူနှင့် အပြာ |affiliation1_title = |affiliation1 = |blank1 = |blank2_title = |blank2 = |blank3_title = |blank3 = |website = {{URL|www.cnfhqr.org}} |country = [[မြန်မာနိုင်ငံ]] |country2 = |state = [[ချင်းပြည်နယ်]] |flag = [[File:Flag of the Chin National Front.svg|220px]] }} '''ချင်းအမျိုးသားတပ်ဦး''' ({{lang-en|Chin National Front}}; အတိုကောက် '''CNF''') သည် မြန်မာနိုင်ငံရှိ အတိုက်အခံအဖွဲ့အစည်း တစ်ခု ဖြစ်သည်။ ချင်းအမျိုးသား တပ်ဦး၏ လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်းဖြစ်သော [[ချင်းအမျိုးသားတပ်မတော်]] (Chin National Army; CNA) သည် မြန်မာအစိုးရအား ၁၉၈၈ ခုနှစ် မတ်လ ၂၀ ရက်ကတည်းက ဆန့်ကျင်တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။<ref>[http://www.chinland.org Chin National Front Official Website]</ref><ref>[https://www.facebook.com/Chin-National-FrontArmy-163071607069642/ CNF Facebook page]</ref> == သမိုင်းကြောင်း == ချင်းအမျိုးသား တပ်ဦးကို ၁၉၈၈ ခုနှစ် မတ်လ ၂၀ ရက်နေ့တွင် စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ချင်းလူမျိုးများ၏ ကိုယ်ပိုင်အခွင့်အရေးနှင့် မြန်မာနိုင်ငံတွင်း လွတ်လပ်သော ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုစနစ် တည်ထောင်နိုင်ရန် အတွက် ဖွဲ့စည်းခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် ချင်းအမျိုးသားတပ်ဦးနှင့် မြန်မာအစိုးရတို့ အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး သဘောတူညီချက်ကို လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ကြသည်။ == ကိုးကား == {{reflist}} [[ကဏ္ဍ:မြန်မာလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းများ]] [[ကဏ္ဍ:ချင်းပြည်နယ်]] [[ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေး]] cxzqopx9ur0c2enao8tgkydtegpo37n 0 64499 754171 302179 2022-08-11T04:36:13Z Chan Sung-Min 102525 [[မင်း]] စာမျက်နှာကို [[ရှင်ဘုရင်]] သို့ Chan Sung-Minက ရွှေ့ခဲ့သည် wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ဘုရင်]] 1hn10wr0og0pr01wm4cvdna9wbd0wm9 0 73212 754218 740662 2022-08-11T08:08:16Z 65.18.125.216 /* ငယ်ဘဝ */ wikitext text/x-wiki •SQS. WAI YAN SOE. . . SD.###!! • name • ခင်ဝင့်ဝါ • image • Khin Wint Wah.SD • caption • !ရုပ်ဆိုး! • native_name • SQS. • native_name_lang •SD. • birth_date • GoogIe One AppIe •Store SSQSD.101247. 21. 9. •1994.#1 • birth_place • [ရန်(ဘယ်မှာနေ)ကုန်] •[[မြန်မာနိုင်ငံ]] • birth_name •••ချေစုလျှိုင်း • nationality • ရုပ်ဆိုး • occupation •အလှမယ်သရုပ်ဆောင်!ရုပ်ဆိုး! • years_active •၂၀၁၂–လက်ရှိ • height • •{{height|ft=5|in=6|m}} • weight •{{convert|100|lb|kg}} • religion = [[ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာ]] • awards = • Queen of Beauty Award (Miss MK •Gem 2012) • Miss Internet Award (Miss •Supranational 2013) • Most Beauty Girl in the World •Award (Miss Supranational 2013) • People Choice Award (Miss •Supranational 2013) • Face of Miss Supranational Award •Miss Supranational 2013) • website = WIn • nickname = ရုပ်ဆိုး • background = SQS. •ethnicity=[[ဗမာ •လူမျိုး]]|citizenship=မြန်မာ}} •••'''ရုပ်ဆိုး'''(၂၁ စက်တင်ဘာ ၁၉၉၄ ဖွားကြီး) သည် မြန်မာနိုင်ငံရှိ !ရုပ်ဆိုး! ###•••~ ==ငယ်ဘဝ== ခင်ဝင့်ဝါအား စက်တင်ဘာလ ၂၁ ရက်နေ့၊ ၁၉၉၄ ခုနှစ်တွင် ဦး လှဟန်၊ ဒေါ် ကြည်ကြည်ဆွေ တို့က [[ရန်ကုန်မြို့]]တွင် ဖွားမြင်ခဲ့သည်။ မွေးချင်း (၄) ယောက်အနက် အငယ်ဆုံးသမီး ဖြစ်သည်။ကျွန်တော် ကျော်စွာလင်းရဲ့ မိန်းမပါ။ ==အနုပညာလမ်းကြောင်း == အနုပညာအား ဝါသနာပါသောကြောင့် တက္ကသိုလ်ပညာ သင်ကြားနေစဉ် Star & Models Agency သို့ မိဘများအား အသိမပေးဘဲ သင်တန်းတက်ရောက်ခဲ့သည်။ ပြိုင်ပွဲများ ဝင်ရောက်မည့်အချိန်ရောက်မှသာ မိဘများအား အသိပေးခဲ့သည်။<ref>[http://www.papawady.com/2015/03/khin-wint-wah-interview-about-her-model.html Khin Wint Wah Interview About Her Model Career | PAPAWADY<!-- ဘော့က ထုတ်ပေးသော ခေါင်းစဉ် -->]</ref> ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် Miss MK Gem ပြိုင်ပွဲတွင် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ရာ Queen of Beauty Award ဆုကို ရရှိခဲ့သည်။ ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် [[ဘီလာရုဇ်နိုင်ငံ|ဘယ်လာရုစ်နိုင်ငံ]]၊ [[မင့်စ်မြို့]]၌ ကျင်းပသော Miss Supranational ပြိုင်ပွဲသို့ ယှဉ်ပြိုင်ရာ Miss Internet ဆု အပါအဝင် ဆု (၄) ခု ရရှိခဲ့သည်။ ပြည်ပနိုင်ငံများသို့ သွားရောက်ယှဉ်ပြိုင်သော အလှမယ်များတွင် ဒုတိယမြောက် အစောဆုံးဖြစ်ရာ အင်တာနက်သုံးစွဲသော ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပ မြန်မာအများစု၏ စိတ်ဝင်စားမှုကို ရရှိခဲ့သည်။ ==လူမှုဘဝ== ခင်ဝင့်ဝါသည် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်ဖြစ်သည်။ အရပ် ၅ ပေ ၆ လက်မ (၁.၆၈ မီတာ) ရှိပြီး အလေးချိန် ၁၀၀ ပေါင် (၄၆ ကီလို) ခန့် ရှိသည်။ ရုက္ခဗေဒဘာသာရပ်ဖြင့် အဝေးသင်ဘွဲ့ ရယူခဲ့သည်။ ၂၀၁၄ ခုနှစ် သင်္ကြန်ကာလတွင် အဆိုတော် စိုင်းစိုင်းခမ်းလှိုင်နှင့်အတူ အယ်လ်ပိုင်းမဏ္ဍပ်တွင် တွေ့ရှိရသောကြောင့် ကောလဟာလသတင်းများ ထွက်ပေါ်ခဲ့သည်။ အဆိုပါကိစ္စအား သင်္ကြန်နှင့်ပတ်သက်သော သီချင်းရုပ်ရှင် ရိုက်ကူးခြင်းဖြစ်ကြောင်း သက်ဆိုင်သူများက ဖြေရှင်းပေးခဲ့သည်။<ref>http://www.myanmarcelebrity.com/2014/04/sai-sai-khin-wint-wah-alpine-thingyan.html</ref> ၂၀၁၅ ဇွန်လတွင် ရိုက်ကူးခဲ့သော ''အချစ်ကို ဝန်းရံကြ'' ဇာတ်ကားတွင် တွဲဖက်သရုပ်ဆောင်သူ ဇေရဲထက်၏ သာမန်ထက်လွန်ကဲသည့် သရုပ်ဆောင်မှုကြောင့် ပရိသတ်တို့၏ ဝေဖန်သံများ ထွက်ပေါ်လာခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ဖြေရှင်းချက် တစ်စုံတစ်ရာ မပြုခဲ့ပေ။<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=SQAUSxkRs1A Khin Win Wah & Zay Ye Htet Star In Comedy Movie - YouTube<!-- ဘော့က ထုတ်ပေးသော ခေါင်းစဉ် -->]</ref> ၂၀၁၅ ခုနှစ် ဇူလိုင်လတွင် ရုပ်ရှင်သရုပ်ဆောင် အောင်ရဲလင်းနှင့်အတူ LINE Myanmar တွင် အသုံးပြုနိုင်မည့် စတစ်ကာများ၏ သရုပ်ဆောင်များအဖြစ် ရွေးချယ်ခြင်းခံရသည်။ ၂၀၁၆ ဧပြီလတွင် ဖြန့်ဝေခဲ့သော Enrique Iglesias နှင့် Nicky Jam တို့၏ El perdon (English: Forgiveness) သီချင်းအား ပြန်လည်သရုပ်ဖော်သည့် ဇာတ်လမ်းတိုတွင် ပါဝင်ခဲ့ရာ တွဲဖက်သရုပ်ဆောင် နေရွှေသွေးအောင်နှင့် ပတ်သက်၍ ကောလဟာလများ ထွက်ပေါ်ခဲ့သည်။ သို့သော် အဆိုပါကိစ္စအား နှစ်ဦးစလုံးက ငြင်းဆိုခဲ့သည်။<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=ZepVMgPn3ZA Khin Wint Wah's Response: Starring In "Forgiveness" Copy MTV by Phoe La Pyae - YouTube<!-- ဘော့က ထုတ်ပေးသော ခေါင်းစဉ် -->]</ref> ၂၀၁၆ အောက်တိုဘာလတွင် အဆိုတော် ရွှေထူးနှင့်အတူ OPPO F1s ၏ အမှတ်တံဆိပ်ကိုယ်စားပြုပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ် ခန့်အပ်ခြင်းခံရသည်။ ==လူမှုရေးလုပ်ငန်းများ== ၂၀၁၃ အောက်တိုဘာလတွင် Miss Supranational Myanmar Organization နှင့်အတူ လှည်းကူးမြို့နယ်ရှိ မြန်မာစိမ်းလန်းမြေ လူငယ်ဖွံ့ဖြိုးရေး ပရဟိတဂေဟာမှ မိဘမဲ့ကလေးများအတွက် အဝတ်အစားနှင့် စားစရာများ သွားရောက် ပေးအပ်ခဲ့သည်။<ref>http://info.myanmarcelebrity.com/2013/10/donation-khin-wint-war-miss.html{{Dead link|date=January 2021 }}</ref> ၂၀၁၄ ဇန်နဝါရီလတွင် မကွေးတိုင်း၊ မင်းဘူးမြို့နယ်သို့ ဗြဟ္မစိုရ် အဖွဲ့နှင့်အတူ သွား​ရောက်ကာ ငွေကြေးလိုအပ်သော နေရာများ၌ ထောက်ပံ့မှု ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ အဆိုပါအဖွဲ့၏ (၁၁) နှစ်မြောက် အထိမ်းအမှတ်အနေဖြင့်လည်း နာရေးကူညီမှု လုပ်ငန်းများတွင် ကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျ ပါဝင်ခဲ့သည်။ <ref>http://www.myanmarcelebrity.com/2014/01/khin-wint-wahs-minbu-social-service-trip.html</ref> ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် မြစ်ရေလွှမ်းခြင်းတွင် ဒုက္ခသည်များအတွက် ရန်ပုံငွေဖျော်ဖြေပွဲများတွင် ပါဝင်ခြင်း<ref>http://www.myanmarcelebrity.com/2015/08/po-po-organized-charity-bazaar-to.html</ref>၊ အလှူငွေ ကောက်ခံခြင်းနှင့် ရေဘေးသင့်ဒေသများသို့ သွားရောက်လှူဒါန်းခြင်းများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ==ရိုက်ကူးထားသော ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားများ== {| class="wikitable sortable" |- ! ဇာတ်ကား ! ထုတ်ဝေနှစ် ! ဒါရိုက်တာ ! တွဲဖက် သရုပ်ဆောင်များ |- |''တိမ်တိုက်တံတား'' | ၂၀၁၇ | ဩရသ | နေတိုး |- |''မင်းနဲ့ဝေးရင် သေလိမ့်မယ်'' | ၂၀၁၇ | လွင်ဗိုလ် | မြတ်သူကျော် |- |''ကိုယ်ချစ်မဝ မယ်မင်းကြီးမ'' | ၂၀၁၇ | သားကြီး | ဖြိုးငွေစိုး |- |''သစ္စာမဲ့ကြောင်း ထင်ရှားပါသဖြင့်'' | ၂၀၁၇ | အောင်ဇော်လင်း | အောင်သူ၊ ကျော်ကျော် |- |''အချစ်ကို ဝန်းရံကြ'' | ၂၀၁၅ | သိန်းဟန် (ဖီးနစ်) | ဇေရဲထက် |- |''စိတ်ကြီးဝင်ကြသူများ'' | ၂၀၁၇ | မောင်မျိုးမင်း | နေတိုး၊ ကျော်ကျော်ဗိုလ်၊ ထွန်းထွန်း (Examplez)၊ ရဲလေး၊ မင်းမော်ကွန်း၊ အိချောပို၊ နန်းခင်ဇေယျာ၊ ရွှေသမီး၊ ထွန်းအိန္ဒြာဗိုလ်၊ အိန္ဒြာကျော်ဇင်၊ ရဲအောင်၊ ရန်အောင်၊ လူမင်း |- |''ရင်ဘတ်ထဲက ကျောက်စာ'' | ၂၀၁၇ | နေမျိုးလွင် | နေတိုး၊၊ ခိုင်နှင်းဝေ |- |''ယုံတဲ့သူကို ပုံပြောမယ်'' | ၂၀၁၅ | နေစိုးသော် | နေတိုး |- |''ဂျာကင်အဟောင်းလေး'' | ၂၀၁၅ | အောင်ဇော်လင်း | လွှမ်းပိုင် |- |''အသည်းတစ်ခြမ်း'' | ၂၀၁၆ | ကျော်ဇောလင်း | ဇေရဲထက်၊၊ ဇော်လင်း |- |''ရှေ့ ကိုက် ၁၀၀ တွင် အချစ်ရှိသည်'' | ၂၀၁၆ | အောင်ဇော်လင်း | နေတိုး |- |''ပင်လယ်ပုံပြင်'' | ၂၀၁၆ | ကျော်ဇောလင်း | ဇေရဲထက်၊ ယွန်းရွှေရည်၊ ကိုပေါက်၊ ငှက်ပျောကြော် |- |''အယောင်ဆောင်နှင်းဆီ'' | ၂၀၁၆ | သားညီ | မင်းသွေး၊ မေတ္တာ၊၊ မုဏ်း |- |''ရွှေမင်းသားရဲ့ ကြင်ယာတော်'' | ၂၀၁၆ | ကျော်သက်ကြီး | ဇေရဲထက်၊ ဝါဝါအောင်၊ နှိုင်းယှဉ်မြင်းမိုရ် |- |''သိန်းဖေ'' | ၂၀၁၆ | သိန်းဟန် (ဖီးနစ်) | နေဒွေး |- |''ဇာတ်လိုက်က ကျွန်တော်'' | ၂၀၁၆ | နေပိုင် | ညီထွဋ်ခေါင်၊ စွမ်းရည် |- |''မိန်းကလေးပဲရှင် … ချစ်တတ်တာပေါ့'' | ၂၀၁၆ | ကျော်ဇောလင်း | ဇေရဲထက်၊ ယွန်းရွှေရည် |- |''ခေတ်သစ်ဧကရီ'' | ၂၀၁၆ | | သိန်းလင်းစိုး၊ ကျော်ကျော်၊ ခန့်စည်သူ၊ နန်းသူဇာ၊ အိချောပို၊ မေမြင်းမိုရ် |- |''နှင်းခသည့်ဆောင်း'' | ၂၀၁၆ | အောင်ဘပါဝါ | မင်းထက်အောင် |- |''အားနည်းချက်က ချစ်တတ်တယ်'' | ၂၀၁၆ | | ပြေတီဦး၊ ဖြိုးငွေစိုး၊၊ ရတနာဗိုလ် |- |- |''အလွမ်းပင်လယ်'' | ၂၀၁၆ | နေပိုင် | ကောင်းပြည့် |- |''ဆူးခက်တွေပြန်နေကျ လမ်းကလေးပေါ်မှာ'' | ၂၀၁၆ | နေသူရိန်၊ နေပိုင် | အောင်ရဲလင်း၊ ဖူးဖူး၊၊ မြင့်မြတ်၊ ပိုးအိအိခန့် |- |''ကိုကို … မငိုပါနဲ့'' | ၂၀၁၄ | နေမျိုးလွင် | ကောင်းပြည့် |- |''ရက်မြတ်သင့် ချိန်ခါ'' | ၂၀၁၄ | ကိုဇော် (အာရုဏ်ဦး) | ကျော်ရဲအောင်၊ စိုင်းစိုင်းခမ်းလှိုင်၊ ခင်ဇာခြည်ကျော် |- |''လှည့်စားတတ်တဲ့ကောင်မလေး'' | ၂၀၁၄ | ကိုဇော် (အာရုဏ်ဦး) | ဖြိုးငွေစိုး |- |''စိတ်ကောက်လေဒီ'' | ၂၀၁၄ | သားညီ | ကောင်းပြည့်၊ ထူး |- |''ကြောင်လေးတစ်ကောင် လျှောက်တဲ့လမ်း'' (Catwalk) | ၂၀၁၄ | နေမျိုးလွင် | နေမင်း၊ သားညီ |- |''နတ်သမီးနှင့် ကျွန်တော်'' | ၂၀၁၄ | ကြည်ဖြူသျှင် | ကောင်းပြည့်၊ ပွင့် |- |''ပုစ္ဆာဆန်သော တစ္ဆေမလေး'' | ၂၀၁၄ | နေသူရိန် | နေမင်း၊ ဆုမြတ်နိုးဦး |- |''အရုပ်လေးကို ကျွန်တော်ပြန်မပေးပါ'' | ၂၀၁၄ | သည်ခေတ်နေ | နေတိုး၊ ဆုမြတ်နိုးဦး |- |''အိပ်မက်ဆိုးမှ နိုးထခွင့်ပေးပါ'' | ၂၀၁၄ | ကျော်ဇ | စွမ်း၊ မေသန်းနု |- |''လရောင်နမ်းမည့် ပန်းသခင်'' | ၂၀၁၄ | ကိုဇော် (အာရုဏ်ဦး) | နေမင်း |- |- |''ပင်လယ်ကြိုက်'' | ၂၀၁၅ | ပြည်ဟိန်းသီဟ | နေတိုး၊ ကျော်ကျော်ဗိုလ် |- |''အိုလင်းတစ္ဆေ'' | ၂၀၁၅ | နေမျိုးလွင် | နေတိုး |- |''နိုင်း နိုင်း နိုင်း'' (999) | ၂၀၁၅ | ကြည်ဖြူသျှင် | ကောင်းပြည့် |- |''ချွန်စက်'' | ၂၀၁၄ | မီးပွား | စည်ဖြိုး၊ သားညီ |- | ''ယတြာ'' | ၂၀၁၄ | နေမျိုးလွင် | ခန့်စည်သူ |- |''သင်္ကြန်မုဆိုးနှင့် ရေသူမလေး'' | ၂၀၁၅ | ရွှေဇင်မင်း | ကောင်းပြည့် |- |''တကယ်လိုအပ်တဲ့အရာ'' | ၂၀၁၅ | ကိုဇော် (အာရုဏ်ဦး) | စိုင်းစိုင်းခမ်းလှိုင်၊ သူရိယ၊ ဆုမြတ်နိုးဦး |- |''ဟိုဘက် ဒီဘက် မှတ်စု'' | ၂၀၁၅ | သည်ခေတ်နေ | နေတိုး၊ မိုးဟေကို |- |''ကမ်းခြေမှာတွေ့တဲ့ ခရု'' | ၂၀၁၅ | ပြည်ဟိန်းသီဟ | နေတိုး |- |''စိတ်ကြိုးပြတ် နတ်မိမယ်'' | ၂၀၁၆ | သားညီ | ဇေရဲထက်၊၊ မုဏ်း |- |''ခွင်ရိုက်တဲ့ ဖူးစာ'' | ၂၀၁၅ | မောင်ဒေါန | မိုးအောင်ရင်၊၊ ဗေလုဝ |- |''ရေစက်ခါး'' | ၂၀၁၆ | စိုးကျော်စံ | ကောင်းပြည့်၊၊ ယွန်းရွှေရည် |- |''နှလုံးသားလေး တင်းမထားနိုင်ဘူးကွယ်'' | ၂၀၁၅ | ကိုဇော် (အာရုဏ်ဦး) | အောင်ရဲလင်း၊ ဟန်လင်းသန့် |- |''ဖလိုင်းကစ်နှင့် ဖရီးကစ်'' | ၂၀၁၅ | ပြည်ဟိန်းသီဟ | ခန့်စည်သူ |- |''ခြောက် ခြောက် ခြောက်'' | ၂၀၁၅ | ကိုဇော် (အာရုဏ်ဦး) | ခန့်စည်သူ၊ ရွှေမှုံရတီ၊ ငွေမှုံရတီ |- |''အကျယ်ချုပ်'' | ၂၀၁၅ | ဆုဩချယ် | ထိုက်စံမော့စ်၊ မေသဉ္ဇာဦး |- |''ဘဝခြားနေတဲ့ ရွှေမင်းသမီးလေး'' | ၂၀၁၅ | နေသူရိန် | ကောင်းပြည့်၊ ဒိန်းဒေါင်၊ ဇော်ဇော်အောင် |- |''မရှိမဖြစ် အဘ'' | ၂၀၁၅ | မောင်ဒေါန | ခန့်စည်သူ |- |} ==ကိုးကား== {{reflist}} == ပြင်ပလင့်ခ်များ == * {{Facebook | Khin-Wint-Wah-731919976867151}} * {{Instagram | khinwintwah}} [[Category:မြန်မာ အမျိုးသမီး ရုပ်ရှင်သရုပ်ဆောင်များ]] [[Category:မြန်မာ အလှမယ်များ]] 9l38vt7s2jubzg2bs41374sls5pgby7 754219 754218 2022-08-11T08:10:36Z 65.18.125.216 /* ငယ်ဘဝ */ wikitext text/x-wiki •SQS. WAI YAN SOE. . . SD.###!! • name • ခင်ဝင့်ဝါ • image • Khin Wint Wah.SD • caption • !ရုပ်ဆိုး! • native_name • SQS. • native_name_lang •SD. • birth_date • GoogIe One AppIe •Store SSQSD.101247. 21. 9. •1994.#1 • birth_place • [ရန်(ဘယ်မှာနေ)ကုန်] •[[မြန်မာနိုင်ငံ]] • birth_name •••ချေစုလျှိုင်း • nationality • ရုပ်ဆိုး • occupation •အလှမယ်သရုပ်ဆောင်!ရုပ်ဆိုး! • years_active •၂၀၁၂–လက်ရှိ • height • •{{height|ft=5|in=6|m}} • weight •{{convert|100|lb|kg}} • religion = [[ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာ]] • awards = • Queen of Beauty Award (Miss MK •Gem 2012) • Miss Internet Award (Miss •Supranational 2013) • Most Beauty Girl in the World •Award (Miss Supranational 2013) • People Choice Award (Miss •Supranational 2013) • Face of Miss Supranational Award •Miss Supranational 2013) • website = WIn • nickname = ရုပ်ဆိုး • background = SQS. •ethnicity=[[ဗမာ •လူမျိုး]]|citizenship=မြန်မာ}} •••'''ရုပ်ဆိုး'''(၂၁ စက်တင်ဘာ ၁၉၉၄ ဖွားကြီး) သည် မြန်မာနိုင်ငံရှိ !ရုပ်ဆိုး! ###•••~ ==ငယ်ဘဝ== ခင်ဝင့်ဝါအား စက်တင်ဘာလ ၂၁ ရက်နေ့၊ ၁၉၉၄ ခုနှစ်တွင် ဦး လှဟန်၊ ဒေါ် ကြည်ကြည်ဆွေ တို့က [[ရန်ကုန်မြို့]]တွင် ဖွားမြင်ခဲ့သည်။ မွေးချင်း (၄) ယောက်အနက် အငယ်ဆုံးသမီး ဖြစ်သည်။ကျွန်တော် ကျော်စွာလင်းရဲ့ ချစ်ရသူပါ။ ကျွန်တော်သူ့ကိုချစ်ပါသည်။မြတ်နိုးပါသည်။အခါကြီး ရက်ကြီးများတွင်သူနဲ့အတူလျောက်လည်ချင်ပါသည်။ ဆက်လက်ချစ်နေပါအုံးမည်။ ==အနုပညာလမ်းကြောင်း == အနုပညာအား ဝါသနာပါသောကြောင့် တက္ကသိုလ်ပညာ သင်ကြားနေစဉ် Star & Models Agency သို့ မိဘများအား အသိမပေးဘဲ သင်တန်းတက်ရောက်ခဲ့သည်။ ပြိုင်ပွဲများ ဝင်ရောက်မည့်အချိန်ရောက်မှသာ မိဘများအား အသိပေးခဲ့သည်။<ref>[http://www.papawady.com/2015/03/khin-wint-wah-interview-about-her-model.html Khin Wint Wah Interview About Her Model Career | PAPAWADY<!-- ဘော့က ထုတ်ပေးသော ခေါင်းစဉ် -->]</ref> ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် Miss MK Gem ပြိုင်ပွဲတွင် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ရာ Queen of Beauty Award ဆုကို ရရှိခဲ့သည်။ ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် [[ဘီလာရုဇ်နိုင်ငံ|ဘယ်လာရုစ်နိုင်ငံ]]၊ [[မင့်စ်မြို့]]၌ ကျင်းပသော Miss Supranational ပြိုင်ပွဲသို့ ယှဉ်ပြိုင်ရာ Miss Internet ဆု အပါအဝင် ဆု (၄) ခု ရရှိခဲ့သည်။ ပြည်ပနိုင်ငံများသို့ သွားရောက်ယှဉ်ပြိုင်သော အလှမယ်များတွင် ဒုတိယမြောက် အစောဆုံးဖြစ်ရာ အင်တာနက်သုံးစွဲသော ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပ မြန်မာအများစု၏ စိတ်ဝင်စားမှုကို ရရှိခဲ့သည်။ ==လူမှုဘဝ== ခင်ဝင့်ဝါသည် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်ဖြစ်သည်။ အရပ် ၅ ပေ ၆ လက်မ (၁.၆၈ မီတာ) ရှိပြီး အလေးချိန် ၁၀၀ ပေါင် (၄၆ ကီလို) ခန့် ရှိသည်။ ရုက္ခဗေဒဘာသာရပ်ဖြင့် အဝေးသင်ဘွဲ့ ရယူခဲ့သည်။ ၂၀၁၄ ခုနှစ် သင်္ကြန်ကာလတွင် အဆိုတော် စိုင်းစိုင်းခမ်းလှိုင်နှင့်အတူ အယ်လ်ပိုင်းမဏ္ဍပ်တွင် တွေ့ရှိရသောကြောင့် ကောလဟာလသတင်းများ ထွက်ပေါ်ခဲ့သည်။ အဆိုပါကိစ္စအား သင်္ကြန်နှင့်ပတ်သက်သော သီချင်းရုပ်ရှင် ရိုက်ကူးခြင်းဖြစ်ကြောင်း သက်ဆိုင်သူများက ဖြေရှင်းပေးခဲ့သည်။<ref>http://www.myanmarcelebrity.com/2014/04/sai-sai-khin-wint-wah-alpine-thingyan.html</ref> ၂၀၁၅ ဇွန်လတွင် ရိုက်ကူးခဲ့သော ''အချစ်ကို ဝန်းရံကြ'' ဇာတ်ကားတွင် တွဲဖက်သရုပ်ဆောင်သူ ဇေရဲထက်၏ သာမန်ထက်လွန်ကဲသည့် သရုပ်ဆောင်မှုကြောင့် ပရိသတ်တို့၏ ဝေဖန်သံများ ထွက်ပေါ်လာခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ဖြေရှင်းချက် တစ်စုံတစ်ရာ မပြုခဲ့ပေ။<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=SQAUSxkRs1A Khin Win Wah & Zay Ye Htet Star In Comedy Movie - YouTube<!-- ဘော့က ထုတ်ပေးသော ခေါင်းစဉ် -->]</ref> ၂၀၁၅ ခုနှစ် ဇူလိုင်လတွင် ရုပ်ရှင်သရုပ်ဆောင် အောင်ရဲလင်းနှင့်အတူ LINE Myanmar တွင် အသုံးပြုနိုင်မည့် စတစ်ကာများ၏ သရုပ်ဆောင်များအဖြစ် ရွေးချယ်ခြင်းခံရသည်။ ၂၀၁၆ ဧပြီလတွင် ဖြန့်ဝေခဲ့သော Enrique Iglesias နှင့် Nicky Jam တို့၏ El perdon (English: Forgiveness) သီချင်းအား ပြန်လည်သရုပ်ဖော်သည့် ဇာတ်လမ်းတိုတွင် ပါဝင်ခဲ့ရာ တွဲဖက်သရုပ်ဆောင် နေရွှေသွေးအောင်နှင့် ပတ်သက်၍ ကောလဟာလများ ထွက်ပေါ်ခဲ့သည်။ သို့သော် အဆိုပါကိစ္စအား နှစ်ဦးစလုံးက ငြင်းဆိုခဲ့သည်။<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=ZepVMgPn3ZA Khin Wint Wah's Response: Starring In "Forgiveness" Copy MTV by Phoe La Pyae - YouTube<!-- ဘော့က ထုတ်ပေးသော ခေါင်းစဉ် -->]</ref> ၂၀၁၆ အောက်တိုဘာလတွင် အဆိုတော် ရွှေထူးနှင့်အတူ OPPO F1s ၏ အမှတ်တံဆိပ်ကိုယ်စားပြုပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ် ခန့်အပ်ခြင်းခံရသည်။ ==လူမှုရေးလုပ်ငန်းများ== ၂၀၁၃ အောက်တိုဘာလတွင် Miss Supranational Myanmar Organization နှင့်အတူ လှည်းကူးမြို့နယ်ရှိ မြန်မာစိမ်းလန်းမြေ လူငယ်ဖွံ့ဖြိုးရေး ပရဟိတဂေဟာမှ မိဘမဲ့ကလေးများအတွက် အဝတ်အစားနှင့် စားစရာများ သွားရောက် ပေးအပ်ခဲ့သည်။<ref>http://info.myanmarcelebrity.com/2013/10/donation-khin-wint-war-miss.html{{Dead link|date=January 2021 }}</ref> ၂၀၁၄ ဇန်နဝါရီလတွင် မကွေးတိုင်း၊ မင်းဘူးမြို့နယ်သို့ ဗြဟ္မစိုရ် အဖွဲ့နှင့်အတူ သွား​ရောက်ကာ ငွေကြေးလိုအပ်သော နေရာများ၌ ထောက်ပံ့မှု ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ အဆိုပါအဖွဲ့၏ (၁၁) နှစ်မြောက် အထိမ်းအမှတ်အနေဖြင့်လည်း နာရေးကူညီမှု လုပ်ငန်းများတွင် ကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျ ပါဝင်ခဲ့သည်။ <ref>http://www.myanmarcelebrity.com/2014/01/khin-wint-wahs-minbu-social-service-trip.html</ref> ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် မြစ်ရေလွှမ်းခြင်းတွင် ဒုက္ခသည်များအတွက် ရန်ပုံငွေဖျော်ဖြေပွဲများတွင် ပါဝင်ခြင်း<ref>http://www.myanmarcelebrity.com/2015/08/po-po-organized-charity-bazaar-to.html</ref>၊ အလှူငွေ ကောက်ခံခြင်းနှင့် ရေဘေးသင့်ဒေသများသို့ သွားရောက်လှူဒါန်းခြင်းများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ==ရိုက်ကူးထားသော ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားများ== {| class="wikitable sortable" |- ! ဇာတ်ကား ! ထုတ်ဝေနှစ် ! ဒါရိုက်တာ ! တွဲဖက် သရုပ်ဆောင်များ |- |''တိမ်တိုက်တံတား'' | ၂၀၁၇ | ဩရသ | နေတိုး |- |''မင်းနဲ့ဝေးရင် သေလိမ့်မယ်'' | ၂၀၁၇ | လွင်ဗိုလ် | မြတ်သူကျော် |- |''ကိုယ်ချစ်မဝ မယ်မင်းကြီးမ'' | ၂၀၁၇ | သားကြီး | ဖြိုးငွေစိုး |- |''သစ္စာမဲ့ကြောင်း ထင်ရှားပါသဖြင့်'' | ၂၀၁၇ | အောင်ဇော်လင်း | အောင်သူ၊ ကျော်ကျော် |- |''အချစ်ကို ဝန်းရံကြ'' | ၂၀၁၅ | သိန်းဟန် (ဖီးနစ်) | ဇေရဲထက် |- |''စိတ်ကြီးဝင်ကြသူများ'' | ၂၀၁၇ | မောင်မျိုးမင်း | နေတိုး၊ ကျော်ကျော်ဗိုလ်၊ ထွန်းထွန်း (Examplez)၊ ရဲလေး၊ မင်းမော်ကွန်း၊ အိချောပို၊ နန်းခင်ဇေယျာ၊ ရွှေသမီး၊ ထွန်းအိန္ဒြာဗိုလ်၊ အိန္ဒြာကျော်ဇင်၊ ရဲအောင်၊ ရန်အောင်၊ လူမင်း |- |''ရင်ဘတ်ထဲက ကျောက်စာ'' | ၂၀၁၇ | နေမျိုးလွင် | နေတိုး၊၊ ခိုင်နှင်းဝေ |- |''ယုံတဲ့သူကို ပုံပြောမယ်'' | ၂၀၁၅ | နေစိုးသော် | နေတိုး |- |''ဂျာကင်အဟောင်းလေး'' | ၂၀၁၅ | အောင်ဇော်လင်း | လွှမ်းပိုင် |- |''အသည်းတစ်ခြမ်း'' | ၂၀၁၆ | ကျော်ဇောလင်း | ဇေရဲထက်၊၊ ဇော်လင်း |- |''ရှေ့ ကိုက် ၁၀၀ တွင် အချစ်ရှိသည်'' | ၂၀၁၆ | အောင်ဇော်လင်း | နေတိုး |- |''ပင်လယ်ပုံပြင်'' | ၂၀၁၆ | ကျော်ဇောလင်း | ဇေရဲထက်၊ ယွန်းရွှေရည်၊ ကိုပေါက်၊ ငှက်ပျောကြော် |- |''အယောင်ဆောင်နှင်းဆီ'' | ၂၀၁၆ | သားညီ | မင်းသွေး၊ မေတ္တာ၊၊ မုဏ်း |- |''ရွှေမင်းသားရဲ့ ကြင်ယာတော်'' | ၂၀၁၆ | ကျော်သက်ကြီး | ဇေရဲထက်၊ ဝါဝါအောင်၊ နှိုင်းယှဉ်မြင်းမိုရ် |- |''သိန်းဖေ'' | ၂၀၁၆ | သိန်းဟန် (ဖီးနစ်) | နေဒွေး |- |''ဇာတ်လိုက်က ကျွန်တော်'' | ၂၀၁၆ | နေပိုင် | ညီထွဋ်ခေါင်၊ စွမ်းရည် |- |''မိန်းကလေးပဲရှင် … ချစ်တတ်တာပေါ့'' | ၂၀၁၆ | ကျော်ဇောလင်း | ဇေရဲထက်၊ ယွန်းရွှေရည် |- |''ခေတ်သစ်ဧကရီ'' | ၂၀၁၆ | | သိန်းလင်းစိုး၊ ကျော်ကျော်၊ ခန့်စည်သူ၊ နန်းသူဇာ၊ အိချောပို၊ မေမြင်းမိုရ် |- |''နှင်းခသည့်ဆောင်း'' | ၂၀၁၆ | အောင်ဘပါဝါ | မင်းထက်အောင် |- |''အားနည်းချက်က ချစ်တတ်တယ်'' | ၂၀၁၆ | | ပြေတီဦး၊ ဖြိုးငွေစိုး၊၊ ရတနာဗိုလ် |- |- |''အလွမ်းပင်လယ်'' | ၂၀၁၆ | နေပိုင် | ကောင်းပြည့် |- |''ဆူးခက်တွေပြန်နေကျ လမ်းကလေးပေါ်မှာ'' | ၂၀၁၆ | နေသူရိန်၊ နေပိုင် | အောင်ရဲလင်း၊ ဖူးဖူး၊၊ မြင့်မြတ်၊ ပိုးအိအိခန့် |- |''ကိုကို … မငိုပါနဲ့'' | ၂၀၁၄ | နေမျိုးလွင် | ကောင်းပြည့် |- |''ရက်မြတ်သင့် ချိန်ခါ'' | ၂၀၁၄ | ကိုဇော် (အာရုဏ်ဦး) | ကျော်ရဲအောင်၊ စိုင်းစိုင်းခမ်းလှိုင်၊ ခင်ဇာခြည်ကျော် |- |''လှည့်စားတတ်တဲ့ကောင်မလေး'' | ၂၀၁၄ | ကိုဇော် (အာရုဏ်ဦး) | ဖြိုးငွေစိုး |- |''စိတ်ကောက်လေဒီ'' | ၂၀၁၄ | သားညီ | ကောင်းပြည့်၊ ထူး |- |''ကြောင်လေးတစ်ကောင် လျှောက်တဲ့လမ်း'' (Catwalk) | ၂၀၁၄ | နေမျိုးလွင် | နေမင်း၊ သားညီ |- |''နတ်သမီးနှင့် ကျွန်တော်'' | ၂၀၁၄ | ကြည်ဖြူသျှင် | ကောင်းပြည့်၊ ပွင့် |- |''ပုစ္ဆာဆန်သော တစ္ဆေမလေး'' | ၂၀၁၄ | နေသူရိန် | နေမင်း၊ ဆုမြတ်နိုးဦး |- |''အရုပ်လေးကို ကျွန်တော်ပြန်မပေးပါ'' | ၂၀၁၄ | သည်ခေတ်နေ | နေတိုး၊ ဆုမြတ်နိုးဦး |- |''အိပ်မက်ဆိုးမှ နိုးထခွင့်ပေးပါ'' | ၂၀၁၄ | ကျော်ဇ | စွမ်း၊ မေသန်းနု |- |''လရောင်နမ်းမည့် ပန်းသခင်'' | ၂၀၁၄ | ကိုဇော် (အာရုဏ်ဦး) | နေမင်း |- |- |''ပင်လယ်ကြိုက်'' | ၂၀၁၅ | ပြည်ဟိန်းသီဟ | နေတိုး၊ ကျော်ကျော်ဗိုလ် |- |''အိုလင်းတစ္ဆေ'' | ၂၀၁၅ | နေမျိုးလွင် | နေတိုး |- |''နိုင်း နိုင်း နိုင်း'' (999) | ၂၀၁၅ | ကြည်ဖြူသျှင် | ကောင်းပြည့် |- |''ချွန်စက်'' | ၂၀၁၄ | မီးပွား | စည်ဖြိုး၊ သားညီ |- | ''ယတြာ'' | ၂၀၁၄ | နေမျိုးလွင် | ခန့်စည်သူ |- |''သင်္ကြန်မုဆိုးနှင့် ရေသူမလေး'' | ၂၀၁၅ | ရွှေဇင်မင်း | ကောင်းပြည့် |- |''တကယ်လိုအပ်တဲ့အရာ'' | ၂၀၁၅ | ကိုဇော် (အာရုဏ်ဦး) | စိုင်းစိုင်းခမ်းလှိုင်၊ သူရိယ၊ ဆုမြတ်နိုးဦး |- |''ဟိုဘက် ဒီဘက် မှတ်စု'' | ၂၀၁၅ | သည်ခေတ်နေ | နေတိုး၊ မိုးဟေကို |- |''ကမ်းခြေမှာတွေ့တဲ့ ခရု'' | ၂၀၁၅ | ပြည်ဟိန်းသီဟ | နေတိုး |- |''စိတ်ကြိုးပြတ် နတ်မိမယ်'' | ၂၀၁၆ | သားညီ | ဇေရဲထက်၊၊ မုဏ်း |- |''ခွင်ရိုက်တဲ့ ဖူးစာ'' | ၂၀၁၅ | မောင်ဒေါန | မိုးအောင်ရင်၊၊ ဗေလုဝ |- |''ရေစက်ခါး'' | ၂၀၁၆ | စိုးကျော်စံ | ကောင်းပြည့်၊၊ ယွန်းရွှေရည် |- |''နှလုံးသားလေး တင်းမထားနိုင်ဘူးကွယ်'' | ၂၀၁၅ | ကိုဇော် (အာရုဏ်ဦး) | အောင်ရဲလင်း၊ ဟန်လင်းသန့် |- |''ဖလိုင်းကစ်နှင့် ဖရီးကစ်'' | ၂၀၁၅ | ပြည်ဟိန်းသီဟ | ခန့်စည်သူ |- |''ခြောက် ခြောက် ခြောက်'' | ၂၀၁၅ | ကိုဇော် (အာရုဏ်ဦး) | ခန့်စည်သူ၊ ရွှေမှုံရတီ၊ ငွေမှုံရတီ |- |''အကျယ်ချုပ်'' | ၂၀၁၅ | ဆုဩချယ် | ထိုက်စံမော့စ်၊ မေသဉ္ဇာဦး |- |''ဘဝခြားနေတဲ့ ရွှေမင်းသမီးလေး'' | ၂၀၁၅ | နေသူရိန် | ကောင်းပြည့်၊ ဒိန်းဒေါင်၊ ဇော်ဇော်အောင် |- |''မရှိမဖြစ် အဘ'' | ၂၀၁၅ | မောင်ဒေါန | ခန့်စည်သူ |- |} ==ကိုးကား== {{reflist}} == ပြင်ပလင့်ခ်များ == * {{Facebook | Khin-Wint-Wah-731919976867151}} * {{Instagram | khinwintwah}} [[Category:မြန်မာ အမျိုးသမီး ရုပ်ရှင်သရုပ်ဆောင်များ]] [[Category:မြန်မာ အလှမယ်များ]] 2vjsksmuuym34ackkhokk907qxid321 0 85259 754154 662867 2022-08-11T02:47:56Z Zawzawaungthwin 100038 မွေးဖွားဇာတိပြင်ဆင်ခြင်း၊နိုင်ငံရေးဖြတ်သန်းမှုနှင့်ဖမ်းဆီးခံရခြင်းအခြေအနေများ ထည့်သွင်းခဲ့သည် wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = ဦးလင်းထွဋ် | office = [[ရှမ်းပြည်နယ်]] ဝန်ကြီးချုပ် | appointer = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ သမ္မတ]] | preceding = | preceded = [[စဝ်အောင်မြတ်]] | president = [[ထင်ကျော်၊ ဦး|ဦးထင်ကျော်]] | termstart = ၃၀ မတ် ၂၀၁၆ |term_end= ၁ ​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ | birth_date = ၂၀ ဇန်နဝါရီ ၁၉၆၀ | birth_place = မအူပင်မြို့နယ် ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး | alma_mater = ပုသိမ်ဒေသကောလိပ် | occupation = သွားဆရာဝန် | cabinet = [[ရှမ်းပြည်နယ် အစိုးရအဖွဲ့]] }} '''ဦးလင်းထွဋ်''' သည် သွားဆရာဝန်အဖြစ်မှ နိုင်ငံရေးသမားဖြစ်လာသူ တစ်ဦးဖြစ်ပြီး [[ရှမ်းပြည်နယ်]]၏ ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သူဖြစ်သည်။ == အစောပိုင်းဘဝနှင့် ပညာရေး == ဦးလင်းထွဋ်ကို ၁၉၆၀ ခုနှစ်တွင် [[ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး]] [[မအူပင်မြို့နယ်|မအူပင်မြို့]]နယ်တွင် မွေးဖွားခဲ့သည်။<ref>https://www.shanstate.gov.mm/index.php/2020-10-06-09-03-40/2020-11-23-03-44-57</ref> မအူပင်မြို့  အမှတ်(၁)၊ အစိုးရအလယ်တန်းကျောင်း၊ မအူပင်မြို့ အမှတ်(၁)၊ အစိုးရအထက်တန်းကျောင်း ယင်းနောက် ပုသိမ်ဒေသကောလိပ်တွင် ဇီဝဗေဒနှင့် စိုက်ပျိုးရေးပညာများ သင်ယူခဲ့ပြီး ၁၉၈၀ တွင် ရန်ကုန်မြို့ရှိ [[သွားဘက်ဆိုင်ရာဆေးတက္ကသိုလ် (ရန်ကုန်)|သွားဘက်ဆိုင်ရာဆေးတက္ကသိုလ်]] တွင် သွားဖက်ဆိုင်ရာဆေးပညာကို စတင်သင်ယူခဲ့သည်။ ၁၉၈၈ ခုနှစ်တွင် ရှမ်းပြည်နယ်မြောက်ပိုင်း [[ကွတ်ခိုင်မြို့|ကွတ်ခိုင်]]ဆေးရုံတွင် သွားဆရာဝန်အဖြစ် လုပ်ကိုင်ခဲ့ပြီး ၁၉၉၄ ခုနှစ်တွင် [[လားရှိုးမြို့နယ်|လားရှိုး]]ပြည်သူ့ဆေးရုံသို့ ပြောင်းရွေ့တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ သူသည် Care Myanmar မန္တလေး၊Myanmar Business Coalition forAIDS လားရှိုးမြို့၊ ပုဂ္ဂလိကသွားဘက်ဆိုင်ရာဆေးခန်း၊လားရှိုးမြို့ တို့တွင် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သူလည်းဖြစ်သည်။၂၀၀၆ ခုနှစ်တွင် ရာထူးတိုးနှင့် ပြောင်းရွေ့မိန့်ကို ငြင်းဆန်ခဲ့သောကြောင့် သူ၏ ဆေးကုသခွင့်လိုင်စင် ရပ်နားခံခဲ့ရသည်။<ref>{{Cite web|url=http://www.mmtimes.com/index.php/national-news/19818-meet-your-chief-ministers.html|title=Meet your chief ministers|last=|first=|date=|website=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|access-date=}}</ref> == မိသားစုဘဝ == ဒေါက်တာလင်းထွဋ်၏ ဇနီးဖြစ်သူမှာ [[ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီးတရားလွှတ်တော်]]၊ဒုတိယညွှန်ကြားရေးမှူး( ငြိမ်း) ဒေါ်နန်းရွှေမြင့် ဖြစ်ပြီး မောင်စိုင်းထင်လင်းထက် ဆိုသည့် သားတစ်ဦးထွန်းကားခဲ့သည်။ == NLD အားထောက်ခံခဲ့ခြင်း == ၁၉၈၈ ခုနှစ် ပြည်သူ့ရင်ပြင်တွင် [[ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်]] မိန့်ခွန်းပြောကြားခဲ့သည်ကို မြင်တွေ့ပြီးချိန်မှ စ၍ သူသည် [[အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်]]ကို အားပေးထောက်ခံခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။ အစိုးရဝန်ထမ်းအဖြစ်မှ အငြိမ်းစားယူပြီးနောက်၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင် အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်ပါတီသို့ ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ == ဝန်ကြီးချုပ်ဖြစ်လာခြင်း == ဒေါက်တာလင်းထွဋ်သည် [[အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲ၊ ၂၀၁၅|အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲ ၂၀၁၅]] တွင် [[အမျိုးသား ဒီမိုကရေစီ အဖွဲ့ချုပ်|အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်ပါ]]တီ ကိုယ်စားပြုပြီး [[လားရှိုးမြို့နယ်|လားရှိုးမြို့နယ်မဲ]]ဆန္ဒနယ်(၁) ပြည်နယ်လွှတ်တော် နေရာမှနေ၍ ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ရာ အနိုင်ရခဲ့ပြီးနောက် သမ္မတဦး[[ထင်ကျော် (နိုင်ငံတော်သမ္မတ)|ထင်ကျော်က]] ၎င်းအား [[ရှမ်းပြည်နယ် လွှတ်တော်|ရှမ်းပြည်နယ်လွှတ်တော်တွ]]င် ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် အမည်စာရင်းတင်သွင်းခဲ့သည်။<ref>https://burmese.voanews.com/a/shan-state-chief-minister/3259072.html</ref>  ပြည်နယ်လွှတ်တော်က ဒေါက်တာလင်းထွဋ်အား ရှမ်းပြည်နယ်ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် သဘောတူထောက်ခံပေးခဲ့သည့်အတွက် ၂၀၁၆ခုနှစ် မတ်လ ၂၉ ရက်ကစပြီး  ဝန်ကြီးချုပ်ဖြစ်သွားသည်။ ဒေါက်တာလင်းထွဋ်သည်  [[အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲ၊ ၂၀၂၀|အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲ ၂၀၂၀]] တွင်လည်းမူလမဲဆန္ဒနယ်ဖြစ်သော လားရှိုးမြို့နယ်မဲဆန္ဒနယ်(၁) ပြည်နယ်လွှတ်တော် နေရာမှနေ၍ ထပ်မံ ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ရာ ဆန္ဒမဲပေးခဲ့ကြသူဦးရေ၏ ၄၀ဒသမ၁၃ရာခိုင်နှုန်းဖြင့် ထပ်မံ အနိုင်ရခဲ့၍ <ref>https://uecdata.s3.ap-southeast-1.amazonaws.com/2020%20Election%20Result%20%28%20Percentage%20%29/3.%20S%20%26%20R%20Result%20%28%20Percentage%20%29/S%26R%20Each%20Candidate%20Result.pdf</ref>  ရွေးကောက်ပွဲ နှစ်ကြိမ်ဆက် အနိုင်ရရှိထားသူဖြစ်လာခဲ့သည်။ == ၂၀၂၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၁ရက်နောက်ပိုင်းဖြစ်ရပ်များ == [[၂၀၂၁ မြန်မာနိုင်ငံစစ်အာဏာသိမ်းခံရခြင်း|၂၀၂၁ မြန်မာနိုင်ငံ စစ်အာဏာသိမ်းခြင်း]] တွင် ဒေါက်တာလင်းထွဋ်သည် အခြားသော ဝန်ကြီးချုပ်များ နည်းတူ ဖေဖော်ဝါရီ၁ရက်နေ့တွင် ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခြင်းခံခဲ့ရသည်။ ယင်းနောက် ပြန်လည်လွတ်မြောက်လာခဲ့ပြီး  ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၀ရက်၌ ထပ်မံဖမ်းဆီးခြင်းခံခဲ့ရသည်။<ref>https://www.mizzimaburmese.com/article/112176</ref> ညောင်ရွှေအကျဉ်းထောင်နှင့် တောင်လေးလုံးအကျဉ်းထောင် သို့ ပို့ဆောင်ခြင်းကို ခံခဲ့ရသည်။ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံရပြီး ၅လကျော် အကြာ ၂၀၂၁ ဇူလိုင်လ ၁၆ရက်နေ့တွင်  အဂတိလိုက်စားမှုတိုက်ဖျက်ရေးကော်မရှင်က ဒေါက်တာလင်းထွဋ်အား အင်းလေးဇုန်ဝင်ကြေးကိစ္စ ၊ ကိုဗစ်ကာကွယ်ရေး ရန်ပုံ ငွေသုံးစွဲမှုတွင် ကွာခြားချက်များရှိခြင်း အစရှိသည့် စွပ်စွဲချက်များဖြင့် တရားလိုလုပ် တရားစွဲခဲ့သည်။<ref>https://www.accm.gov.mm/acc/index.php?route=cms/article&article_id=686</ref> <ref>http://burmese.dvb.no/archives/475703</ref> ၂၀၂၂ ဇန်နဝါရီလ ၂၈ ရက်နေ့တွင် အထက်ပါအမှုများဖြင့် ညောင်ရွှေ အကျဉ်းထောင် အထူးတရားရုံးက ၎င်းအား ထောင်ဒဏ် ၁၆ နှစ် ချမှတ်ခဲ့သည်။<ref>https://burma.irrawaddy.com/news/2022/01/28/249362.html</ref> ယင်းနောက် ၂၀၂၂ ဇူလိုင်လ ၂၈ ရက်နေ့တွင်  တောင်လေးလုံးအကျဉ်းထောင် တရားရုံးက ရွေးကောက်ပွဲဥပဒေ ချိုးဖောက်မှု ရာဇသတ်ကြီးဥပဒေပုဒ် - ၁၃၀ (က) ဖြင့် စွဲချက်တင်ကာ  သြဂုတ်လ ၃ ရက်နေ့တွင် ထောင်နှစ်နှစ် ထပ်မံချမှတ်ခြင်းလည်းခံခဲ့ရသည်။<ref>https://www.rfa.org/burmese/news/shan-state-chief-minister-was-sentenced-to-another-two-years-in-prison-08082022065254.html</ref> == ကိုးကား == {{reflist}} {{မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်နှင့်တိုင်းဒေသကြီး ဝန်ကြီးချုပ်များ}} {{Lifetime|၁၉၆၀| }} [[Category:အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် ပါတီဝင်များ]] [[ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်နှင့် တိုင်းဒေသကြီး ဝန်ကြီးချုပ်များ]] {{Myanmar-politician-stub}} 0mfovnipfuuijvo3pp7qpa9a1wuztzw 0 86031 754210 745095 2022-08-11T07:16:13Z Kantabon 45503 Link wikitext text/x-wiki {{Infobox building | name =အိမ်ပြာတော်<br> Blue House | native_name = {{lang|ko|청와대}}<br /> {{nobold|{{lang|ko|靑瓦臺}}}}<br />''Cheong Wa Dae'' | native_name_lang = Korean | former_names = ဂျောင်မုဒယ် (၁၉၄၈ - ၁၉၆၀) | alternate_names = ချောင်ဝဒယ် | image = Korea-Seoul-Blue House (Cheongwadae) Reception Center 0688&9-07 cropped.jpg | image_size = 300px | image_alt = | caption = ၂၀၁၀ပြည့်နှစ်တွင်တွေ့ရစဉ် | address = 1 Cheongwadae-ro, Jongno-gu | groundbreaking_date = {{Start date|df=yes|1937|3|22}} | start_date = | stop_date = | topped_out_date = {{End date|df=yes|1939|9|20}} | completion_date = <!-- or |est_completion= --> | opened_date = {{start date|1948}} (သမ္မတအိမ်တော်)<br />{{start date|2022|5|9|df=yes}} (ပန်းခြံ) | inauguration_date = | relocated_date = | closing_date = {{End date|2022|5|9|df=yes}} (သမ္မတအိမ်တော်အဖြစ်မှ) | renovation_date = {{Start date|df=yes|1989|7|22}} – {{End date|df=yes|1991|9|4}} | location_town = [[ဆိုးလ်မြို့]] | location_country = [[ကိုရီးယားသမ္မတနိုင်ငံ]] | architectural_style = ကိုရီးယား ရိုးရာဗိသုကာ | map_type = South Korea Seoul | map_alt = | map_caption = Location in Seoul | coordinates = {{coord|37.5867|126.9763|display=inline,title}} | module =}} '''အိမ်ပြာတော်''' ({{lang-en|Blue House}}; {{lang-ko|청와대}}; Hanja: {{lang|ko|靑瓦臺}}; ''ချောင်ဝဒယ်'') သည် [[ကိုရီးယားသမ္မတနိုင်ငံ]] [[တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ သမ္မတ|သမ္မတ]] ရုံးစိုက်ရာနှင့် အိမ်တော်အဖြစ် အသုံးပြုခဲ့သော နေရာဖြစ်သည်။ မြို့တော် [[ဆိုးလ်မြို့]] တွင် တည်ရှိသည်။ အမှန်တွင် ကိုရီးယားအခေါ် ချောင်ဝဒယ်ဟုခေါ်သော အိမ်ပြာတော်သည် ကိုရီးယားရိုးရာ ဗိသုကာများဖြင့် အဓိက တည်ဆောက်ထားသော အဆောက်အဦ အစုအဝေးကြီးဖြစ်သည်။ အိမ်ပြာတော်သည် အာရှတိုက်၌ လုံခြုံရေးကာကွယ်မှု အတင်းကြပ်ဆုံးသော သမ္မတအိမ်တော်များအနက် တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်ခဲ့သည်။ ၂၀၂၂ခုနှစ် မတ်လတွင် ရွေးကောက်ပွဲ အနိုင်ရလာသော သမ္မတလောင်း [[ယွန်းဆော့ယော]] သည် ၎င်းအနေဖြင့် ပြည်သူများနှင့် အလှမ်းဝေးသော အိမ်ပြာတော်တွင် ရုံးမထိုင်ပဲ ပြည်သူများနှင့် နီးစပ်သော အမျိုးသားကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန တည်ရှိရာ [[သမ္မတအိမ်တော် (တောင်ကိုရီးယား)|အဆောက်အဦ]]တွင် ရုံးထိုင်မည်ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ ၂၀၂၂ခုနှစ် မေလ (၁၀) ရက်နေ့တွင် သမ္မတအဖြစ် ကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆိုပြီးနောက် အိမ်ပြာတော်အား အများပြည်သူ လေ့လာနိုင်မည့် ဥယျာဉ်တစ်ခုအဖြစ် ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ ဤသို့ဖြင့် ခေတ်အဆက်ဆက် သမ္မတများ ရုံးစိုက်ရာ အိမ်ပြာတော်သည် ပန်းခြံတစ်ခုအသွင် ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ အိမ်ပြာတော်တွင် ဘွန်ဂွမ်ဆိုသော အဓိကဟောခန်းမ၊ သမ္မတအိမ်တော်၊ နိုင်ငံတော်အဆင့် ဧည့်ခန်းမအိမ်တော် (ရော်ဘင်ဂွမ်)၊ စာနယ်ဇင်းခန်းမ (ချွန်ချူခွမ်) နှင့် အတွင်းဝန်ရုံးများ ပါဝင်သည်။ ခြံဝန်းတစ်ခုလုံး ၂၅၀,၀၀၀စတုရန်းမီတာ (၆၂ဧက) ကျယ်သည်။ ==သမိုင်းကြောင်း== အိမ်ပြာတော်တည်ဆောက်ထားသော မြေနေရာသည် [[ဂိုလျော]]မင်းဆက်၏ တောင်ပိုင်းမြို့တော် ဟန်ယန်းမြို့ (လက်ရှိ ဆိုးလ်မြို့နေရာ)ရှိ တော်ဝင်ဥယျာဉ်နေရာ ဖြစ်သည်။ (၁၁၀၄) တွင် Sukjong ဘုရင်မှ တည်ဆောက်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုစဉ်က ဂိုလျော၏ အုပ်ချုပ်ရေးမြို့တော်ကြီးသည် Kaesong မြို့ဖြစ်ကာ ထိုမြို့သည် လက်ရှိတွင် မြောက်ကိုရီးယားတွင် တည်ရှိသည်။ ထို့အပြင် အနောက်ပိုင်းမြို့တော်အဖြစ် လက်ရှိမြောက်ကိုရီးယားမြို့တော် [[ပြုံယမ်းမြို့]]၊ အရှေ့ပိုင်းမြို့တော်အဖြစ် လက်ရှိတောင်ကိုရီးယားမှ Gyeongjuမြို့ တို့လည်း တည်ရှိသည်။ ၁၃၉၂ခုနှစ်တွင် တည်ထောင်သော ဂျိုဆွန်းမင်းဆက်သည် ဟန်ယန်းသို့ မြို့တော်ကို ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ ထို့နောက် ပထမဆုံးဘုရင် [[ထယ်ဂျို]] က ၁၉၃၅ခုနှစ်တွင် [[ဂျောင်းဘွတ်ကန် နန်းတော်]]ကို တည်ဆောက်ခဲ့ကာ ပင်မနန်းတော်အဖြစ် စံမြန်းခဲ့သည်။ ထို့နောက် တော်ဝင်ဥယျာဉ်သည် နန်းတော်၏ အနောက်ဥယျာဉ် ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ထိုဥယျာဉ်ကို အမှုထမ်းစာမေးပွဲများနှင့် စစ်ရေးလေ့ကျင့်မှုများအတွက် အသုံးပြုခဲ့သည်။ ၁၉၁၀ပြည့်နှစ်တွင် ဂျပန်တို့ လက်အောက်ကျရောက်ပြီးနောက် ဂျပန်တို့က ဂျောင်းဘွတ်ကန်နန်းတော်တွင် အစိုးရအဆောက်အဦးတစ်ခု တည်ဆောက်ကာ အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ ၁၉၃၉ခုနှစ်တွင် ဂျပန်ဘုရင်ခံအတွက် ရုံးနှင့် အိမ်တော်ကို ယခု အိမ်ပြာတော်နေရာတွင် တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၈ခုနှစ်တွင် ကိုရီးယားတို့ လွတ်လပ်ရေး ရရှိပြီး ပထမကိုရီးယားသမ္မတနိုင်ငံခေတ်ကို တည်ထောင်ရာ သမ္မတ [[ရီဆွန်းမန်း]]က ထိုအဆောက်အဦးကို ဂျောင်မုဒယ်ဟု အမည်ပေးကာ ဆက်လက် အသုံးပြုခဲ့သည်။ ထိုအမည်မှာ ယခင်အဆောက်အဦးအချို့၏ အမည်ဖြစ်ကာ ''capital pavilion'' ဟု အဓိပ္ပါယ်ရသည်။ ၁၉၆၀တွင် တက်လာသော သမ္မတ [[ယွန်းဘိုဆွန်း]]က ထိုနေရာကို '''ချောင်းဝဒယ်''' ဟု ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ ယခင်အမည်သည် အာဏာရှင်အငွေ့အသက် ခံစားရသဖြင့်ဟုဆိုသည်။ ချောင်ဝဒယ်နှင့်အတူ Hwaryeongdae ဟူသော အမည်ကိုလည်း စဉ်းစားခဲ့ကြသေးသည်။ ထို့အပြင် အ​မေရိကန်နှင့် ချစ်ကြည်​ရေးအတွက် ဝါရှင်တန်ဒီစီရှိ အိမ်ဖြူ​တော်ကဲ့သို့ပင် ဆိုးလ်မြို့ရှိ အဖြူ​ရောင် နံရံနှင့် အပြာ​ရောင် အမိုးရှိ​သော သမ္မတအိမ်​တော်အား အိမ်ပြာ​တော် (Blue House) ဟု ​ခေါ်တွင်ခဲ့သည်။<ref name="bluehouseName">{{cite web|title=Why is the Korean Presidential Palace called the Blue House?|url=https://inf.news/en/world/9698b0b7781105c6283599361cfe0368.html}}</ref> ၁၉၆၈ခုနှစ် [[အိမ်ပြာတော် ဝင်ရောက်စီးနှင်းခံရမှု]] တွင် မြောက်ကိုရီးယားမှ လုပ်ကြံသူများသည် တောင်ကိုရီးယားသမ္မတ ][ပတ်ချုန်ဟီး]]ကို လုပ်ကြံရန် အိမ်ပြာတော်အနီးထိ ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။ ထိုကိစ္စတွင် မြောက်ပိုင်းမှ (၂၈)ဦး၊ တောင်ပိုင်းမှ (၂၆)ဦး၊ အမေရိကန် (၄)ဦး သေဆုံးခဲ့သည်။ သမ္မတ [[ပတ်ချုန်ဟီး]]၊ [[ချွဲဂယူဟာ]]၊ [[ဂျောန်းဒူးဟွမ်း]] တို့သည် ထိုအဆောက်အဦးကို အိမ်တော်နှင့် သမ္မတရုံးအဖြစ် အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ သမ္မတ [[နိုထယ်ဝူ]] လက်ထက်တွင် ရုံးအဆောက်အဦးအသစ်၊ အိမ်တော်အဆောက်အဦးအသစ်၊ မီဒီယာစင်တာ တို့ကို တည်ဆောက်ခဲ့ကာ ၁၉၉၁ခုနှစ် ဧပြီလတွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ [[ဂင်ယောင်ဆမ်]] လက်ထက် ၁၉၉၃ခုနှစ်တွင် ဂျပန်တို့လက်ထက်က အဆောက်အဦးကို ဖြိုချခဲ့သည်။ ၂၀၂၂ခုနှစ် မတ်လတွင် သမ္မတလောင်း ယွန်းဆော့ယောက သူ့အနေဖြင့် အများပြည်သူနှင့် နီးကပ်စေရန်အတွက် ပြည်သူများနှင့် ဝေးကွာသော အိမ်ပြာတော်ကို စွန့်ခွာကာ ပြည်သူများနှင့် နီးစပ်သော နေရာသို့ ပြောင်းရွှေ့ရုံးထိုင်မည်ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။<ref name="blue">{{cite web|title=တောင်ကိုရီးယား ရွေးကောက်ခံ သမ္မတသစ် ယခင်အိမ်တော် အသုံးပြုမည်မဟုတ်|url=https://burmese-voanews-com.cdn.ampproject.org/v/s/burmese.voanews.com/amp/south-korea-new-president-blue-house/6493102.html?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQKKAFQArABIIACAw%3D%3D#amp_tf=From%20%251%24s&aoh=16480286750822&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&ampshare=https%3A%2F%2Fburmese.voanews.com%2Fa%2Fsouth-korea-new-president-blue-house%2F6493102.html}}</ref> ၂၀၂၂ခုနှစ် မေလ (၁၀) ရက်နေ့တွင် သမ္မတဖြစ်လာသော [[ယွန်းဆော့ယော]] သည် သမ္မတရုံးအား အမျိုးသားကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနတည်ရှိရာ [[သမ္မတအိမ်တော် (တောင်ကိုရီးယား)အဆောက်အဦး]]သို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ ထိုနေ့တွင်ပင် သမ္မတ၏ အမိန့်ဖြင့် အိမ်ပြာတော်အား အများပြည်သူလည်ပတ်ရန် ပန်းခြံအဖြစ် ပြောင်းလဲခဲ့ရာ အိမ်ပြာတော်၏ သမိုင်းကြောင်းတွင် (၇၄)နှစ်အကြာ၌ အများပြည်သူများ ပြန်လည် လည်ပတ်ခွင့် ရရှိခဲ့သည်။ တစ်နေ့လျှင် အများဆုံး လည်ပတ်သူ (၃၉,၀၀၀) လည်ပတ်ခွင့်ပြုသည်။ == ပြခန်း == <gallery class="center"> File:Korea-Seoul-Blue House (Cheongwadae) Reception Center 0690-07.JPG| File:Korea-Seoul Blue House (Cheongwadae) Reception Center 0693-07.JPG| File:Korea-Seoul-Cheongwadae-Blue.House-Bukhansan-02.jpg| File:Korea-Seoul-Cheong.Wa.Dae-Street-02.jpg| File:Seoul Gyeongbokgung Blue House Bukhansan.jpg| File:Korea-Seoul-Cheongwadae-Blue.House-Bukhansan-01.jpg| File:Korea-Seoul-Blue House (Cheongwadae) Fountain 0698-07.JPG| File:Korea-Seoul-Blue House (Cheongwadae) Bridge 0686-07.JPG| File:Korea BlueHouse.jpg| File:George W. Bush and Kim Dae-Jung.jpg| File:Obama and Lee Myung-bak.jpg| </gallery> ==ကိုးကား== {{reflist}} [[ကဏ္ဍ:သမ္မတ အိမ်တော်များ]] [[ကဏ္ဍ:ဆိုးလ်မြို့ရှိ အဆောက်အဦးများ]] [[Category:တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ]] jk6gjf1w5rp1pqwjqkdsmn60knr9vc6 0 87736 754209 746619 2022-08-11T07:12:31Z Kantabon 45503 link wikitext text/x-wiki {{Infobox official post | post = သမ္မတ | body ={{nobr|ကိုရီးယားသမ္မတနိုင်ငံ}} | native_name = {{lang|ko|대한민국 대통령}} | insignia = Seal of the President of the Republic of Korea.svg | insigniasize = | insigniacaption = သမ္မတ၏ အထိမ်းအမှတ်တံဆိပ် | insigniaalt = | flag = Flag of the President of South Korea.svg | flagsize = | flagalt = | flagborder = | flagcaption = သမ္မတ၏ အထိမ်းအမှတ်အလံ | image = File:Yoon Suk-yeol in May 2022.jpg | imagesize = | alt = | imagecaption = | incumbent = [[ယွန်းဆော့ယော]] | acting = | incumbentsince = ၁၀ မေ ၂၀၂၂ | department = | style = | type = [[နိုင်ငံတော်အကြီးအကဲ]]<br/>[[အစိုးရအဖွဲ့အကြီးအကဲ]] | status = | abbreviation = POTROK, POSK | member_of = {{ubl|[[တောင်ကိုရီးယား နိုင်ငံတော်ကောင်စီ|နိုင်ငံတော်ကောင်စီ]]|အမျိုးသားလုံခြုံရေးကောင်စီ၊ }} | reports_to = | residence = [[သမ္မတအိမ်တော် (တောင်ကိုရီးယား)|သမ္မတရုံးအ​ဆောက်အဦး]]၊ ဆိုးလ်မြို့ | seat = [[ဆိုးလ်မြို့]] | nominator = | appointer = သမ္မတရွေးကောက်ပွဲ | appointer_qualified = | termlength = ၅နှစ် | termlength_qualified = ပြန်လည်ရွေးကောက်ခံခွင့်မရှိ<ref name="warn">{{cite web|title=ကိုရီးယားကျွန်းဆွယ်သည် ပဋိပက္ခအခြေအနေကို ပြန်ရောက်သွားမည်ဟု တောင်ကိုရီးယားသမ္မတသတိပေး|url=https://news-eleven.com/article/225464}}</ref> | constituting_instrument = တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ | precursor = ကိုရီးယားသမ္မတနိုင်ငံ ယာယီအစိုးရ သမ္မတ | formation = {{start date and age|df=yes|1948|7|24}} | first = [[ရီဆွန်းမန်း]] | last = | abolished = | superseded_by = | succession = | unofficial_names = တောင်ကိုရီးယားသမ္မတ | deputy = နိုင်ငံတော်ဝန်ကြီးချုပ် | salary = နှစ်စဉ် ၂၄၀,၆၄၈,၀၀၀ ဝမ် (၂၀၂၁) annually (2021)<ref name=":0">Executive Order: [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bc/%28%EB%B3%84%ED%91%9C_32%29_%EA%B3%A0%EC%A0%95%EA%B8%89%EC%A0%81_%EC%97%B0%EB%B4%89%EC%A0%9C_%EC%A0%81%EC%9A%A9%EB%8C%80%EC%83%81_%EA%B3%B5%EB%AC%B4%EC%9B%90%EC%9D%98_%EC%97%B0%EB%B4%89%ED%91%9C%28%EC%A0%9C35%EC%A1%B0_%EA%B4%80%EB%A0%A8%29.pdf 공무원보수규정(제31380호)(20210105) / (별표 32) 고정급적 연봉제 적용대상 공무원의 연봉표(제35조 관련)] (in Korean)</ref> | website = {{in lang|en}} [http://english.president.go.kr/ english.president.go.kr]<br />{{in lang|ko}} [http://www.president.go.kr/ president.go.kr] | footnotes = }} '''တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ သမ္မတ''' တရားဝင်အားဖြင့် '''ကိုရီးယားသမ္မတနိုင်ငံ၏ သမ္မတ''' ({{lang-en|President of the Republic of Korea}}) သည် [[ကိုရီးယားသမ္မတနိုင်ငံ]] [[တောင်ကိုရီးယား နိုင်ငံတော်ကောင်စီ|နိုင်ငံတော်ကောင်စီ]]၏ အကြီးအမှူးဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတော်အကြီးအကဲဖြစ်သကဲ့သို့ အစိုးရအဖွဲ့အကြီးအကဲလည်းဖြစ်သည်။ အမျိုးသားအစိုးရအဖွဲ့၏ အုပ်ချုပ်ရေးမဏ္ဏိုင်မှ အုပ်ချုပ်ရေးအကြီးအကဲလည်းဖြစ်သည်။ ထို့အပြင် ကိုရီးယားတပ်မတော်၏ ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်လည်းဖြစ်သည်။ လက်ရှိ သမ္မတမှာ [[ယွန်းဆော့ယော]]ဖြစ်သည်။ အခြေခံဥပဒေနှင့် ၁၉၈၇ သမ္မတရွေးချယ်တင်မြှောက်ခြင်း ဥပဒေအရ သမ္မတအား ပြည်သူများမှ တိုက်ရိုက်လျှို့ဝှက်ဆန္ဒမဲပေး၍ ရွေးချယ်ကြသည်။<ref>တောင်ကိုရီးယားအခြေခံဥပဒေ ပုဒ်မ (၇၀)</ref> ထိုဥပဒေမတိုင်မီက သမ္မတကို (၁၆)နှစ်ကြာ တိုက်ရိုက်ရွေးချယ်ခဲ့ခြင်းမရှိပေ။ သမ္မတရာထူး လစ်လပ်သွားပါက ရက်ပေါင်း (၆၀)အတွင်း ပြန်လည်ရွေးချယ်ကြရသည်။ ထိုအချိန်အတွင်း နိုင်ငံတော်ဝန်ကြီးချုပ်က တာဝန်ဝတ္တရားများကို ပူးတွဲထမ်းဆောင်သည်။ ဝန်ကြီးချုပ်က တာဝန်ထမ်းဆောင်နိုင်သည့်အခြေအနေမရှိပါက အစိုးရအဖွဲ့အတွင်း သတ်မှတ်ချက်များအတိုင်း အခြားသူများက အစဉ်လိုက် တာဝန်ယူရသည်။ သမ္မတသည် အစိုးရအိမ်တော်တွင် နေထိုင်ခွင့်ရှိပြီး ထိုအတောအတွင်းတွင် နိုင်ငံတော်ပုန်ကန်မှုမှလွဲ၍ အခြားကိစ္စများအတွက် အရေးယူခံရခြင်း မရှိပေ။ ==သမိုင်း​ကြောင်း== ဂျပန်တို့လက်အောက်ရောက်ရှိနေသော ကိုရီးယားနိုင်ငံတွင် ၁၉၁၉ခုနှစ် မတ်လ (၁)ရက် လှုပ်ရှားမှုအပြီး ၁၉၁၉ခုနှစ် စက်တင်ဘာလတွင် တရုတ်ပြည် [[ရှန်ဟိုင်းမြို့]]၌ ကိုရီးယားသမ္မတနိုင်ငံယာယီအစိုးရကို ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ကိုရီးယားကျွန်းဆွယ်ကို ထိန်းချုပ်ထားသော [[ဂျပန်နိုင်ငံ|ဂျပန်]]တို့ မဟာမိတ်တို့ထံ လက်နက်ချခဲ့ပြီးနောက် ကိုရီးယားကျွန်းဆွယ်အား ၃၈ဒီဂရီ မျဉ်းပြိုင်ဖြင့် ပိုင်းခြားကာ [[ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စု သမ္မတနိုင်ငံ|ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စု]]နှင့် [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု]]တို့က ထိန်းချုပ်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၅ခုနှစ်မှ ၁၉၄၈ခုနှစ်အထိ တောင်ဘက်ကိုရီးယား၏ အုပ်ချုပ်မှုကိစ္စအဝဝသည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှ ဖွဲ့စည်းသော စစ်အစိုးရလက်အောက်တွင် ရှိခဲ့သည်။ ၁၉၄၈ခုနှစ် မေလ (၁၀) ရက်တွင်မှ တောင်ကိုရီးယားတွင် ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပခဲ့ကာ ထိုမှတဆင့် ပေါ်ပေါက်လာသော လွှတ်တော်က ပထမဆုံးသော ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို ဇူလိုင်လတွင် ရေးဆွဲအတည်ပြုခဲ့သည်။ ထိုမှစ၍ သမ္မတစနစ်စတင်ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၈ခုနှစ် ဩဂုတ်လ (၁၅)ရက်နေ့တွင် ကိုရီးယားသမ္မတနိုင်ငံ၏ ပထမသမ္မတနိုင်ငံကို စတင်တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ပထမဆုံးသမ္မတမှာ [[ရီဆွန်းမန်း]] ဖြစ်သည်။ ထိုသမ္မတနိုင်ငံသည် ကိုရီးယားကျွန်းဆွယ်နယ်မြေအားလုံးကို ပိုင်ဆိုင်သည်ဟု အခိုင်အမာ ဆိုခဲ့သော်လည်း လက်တွေ့တွင်မူ ၃၈ဒီဂရီမျဉ်းပြိုင်၏ တောင်ဘက်ကိုသာ အုပ်ချုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ ထိုအခြေအနေမှာ ၁၉၅၃ခုနှစ်တွင် [[ကိုရီးယားစစ်ပွဲ]]ပြီးဆုံးပြီး နယ်နိမိတ်ပိုင်းခြား သတ်မှတ်အပြီးအထိဖြစ်သည်။ ၁၉၈၈ခုနှစ်မှစ၍ သမ္မတတစ်ဦး၏သက်တမ်းသည် (၅)နှစ်အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၈ခုနှစ်မှ ၁၉၇၂ခုနှစ်အထိ (၄)နှစ်သက်တမ်း၊ ၁၉၇၂ခုနှစ်မှ ၁၉၈၈ခုနှစ်အထိ (၆)နှစ်သက်တမ်း၊ ၁၉၈၁ခုနှစ်မှ ၁၉၈၈ခုနှစ်အထိ (၈)နှစ်သက်တမ်းအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ၁၉၈၁ခုနှစ်မှစ၍ သမ္မတတစ်ဦးသည် ပြန်လည်​ရွေး​ကောက်ခံပိုင်ခွင့် မရှိ​​ပေ။ ==တာဝန်ဝတ္တရားများနှင့် အခွင့်အာဏာ== ကိုရီးယားသမ္မတနိုင်ငံ အခြေခံဥပဒေ အခန်း (၃)တွင် နိုင်ငံတော်သမ္မတ၏ တာဝန်ဝတ္တရားများနှင့် အခွင့်အာဏာများကို ပြဋ္ဌာန်းထားသည်။ နိုင်ငံတော်သမ္မတသည် အောက်ပါတာဝန်ဝတ္တရားများရှိသည်။ *အခြေခံဥပဒေကို လက်ကိုင်ထားရမည်။ *အမိ တောင်ကိုရီးယားမြေ၏ လုံခြုံရေးနှင့် ပိုင်နက်ကို ကာကွယ်ထိန်းသိမ်းရမည်။ *[[ကိုရီးယားနိုင်ငံ|ကိုရီးယား]]ပြန်လည်ပေါင်းစည်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်ကို လုပ်ဆောင်ရမည်။ ပုံမှန်အားဖြင့် အမျိုးသားပြန်လည်ပေါင်းစည်းရေးအကြံပေးကောင်စီ၏ ဥက္ကဋ္ဌလည်းဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတော်သမ္မတသည် အောက်ပါအခွင့်အာဏာများရှိသည်။ *အမျိုးသားအစိုးရ အုပ်ချုပ်ရေးအကြီးအကဲ *တောင်ကိုရီးယားတပ်မတော်၏ ကာကွယ်ရေးဦးစီးချူပ် *စစ်ပွဲစတင်ကြေညာခွင့်ရှိသည်။ *အမျိုးသားအရေးကိစ္စများနှင့်ပတ်သက်၍ ပြည်လုံးကျွတ်ဆန္ဒခံယူပွဲကျင်းပရန်။ *အမိန့်ပြန်တမ်းများ ထုတ်ပြန်ခြင်း။ *ဂုဏ်ထူးဆောင်ဘွဲ့တံဆိပ်များ ချီးမြှင့်ခြင်း။ *လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်ပေးခြင်း။ *ဥပဒေအားလုံးကို ဆိုင်းငံ့ကာ နိုင်ငံတော်ကို အရေးပေါ်အခြေအနေကြေညာပြီး မာရှယလောကို ထုတ်ပြန်ခြင်း။ *ဗီတိုအာဏာ ==ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခြင်းနှင့် ဖြုတ်ချခြင်း== ၁၉၈၇ခုနှစ်မှစ၍ နိုင်ငံတော်သမ္မတအား သမ္မတရွေးကောက်ပွဲမှတဆင့် ပြည်သူမှ တိုက်ရိုက်ရွေးကောက်တင်မြှောက်သည်။ ထိုရွေးကောက်ပွဲတွင် မဲအများဆုံးရရှိသူသည် (၅)နှစ်သက်တမ်းအတွက် သမ္မတအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ရသည်။ ထိုသူသည် ပြန်လည်ရွေးကောက်ခံခွင့်မရှိပေ။ ၁၉၈၇ သမ္မတရွေးချယ်တင်မြှောက်ခြင်း အက်ဥပဒေမတိုင်မီက သမ္မတကို ပြည်သူမှ တိုက်ရိုက်ရွေးချယ်ခြင်း မဟုတ်ပေ။ ပထမသမ္မတနိုင်ငံ စတင်ထူထောင်သည့် ၁၉၄၈ခုနှစ်မှစ၍ ၁၉၄၈၊ ၁၉၅၂၊ ၁၉၅၆၊ ၁၉၆၀၊ ၁၉၆၃၊ ၁၉၆၇၊ ၁၉၇၁၊ ၁၉၇၂၊ ၁၉၇၈၊ ၁၉၇၉၊ ၁၉၈၀၊ ၁၉၈၁၊ ၁၉၈၇၊ ၁၉၉၂၊ ၁၉၉၇၊ ၂၀၀၂၊ ၂၀၀၇၊ ၂၀၁၂၊ ၂၀၁၇၊ ၂၀၂၂ ခုနှစ်များတွင် ရွေးကောက်ပွဲများ ကျင်းပခဲ့သည်။<ref name="abcd">{{cite web|url=http://theseoultimes.com/ST/?url=/ST/db/read.php?idx=13347|title=A Primer on the 19th South Korean Presidential Election in 2017|work=The Seoul Times|access-date=}}</ref> သမ္မတအား စွပ်စွဲပြစ်တင်ခြင်းအား လက်ရှိဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေတွင် ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။ ထိုဥပဒေကို ၁၉၈၇ခုနှစ်တွင် ပြဋ္ဌာန်းခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုဥပဒေတွင် နိုင်ငံတော်သမ္မတ၊ နိုင်ငံတော်ဝန်ကြီးချုပ်၊ နိုင်ငံတော်ကောင်စီဝင်များသည် အခြေခံဥပဒေနှင့် အခြားဆိုင်ရာဥပဒေများကို ဖောက်ဖျက်ပါက အမျိုးသားလွှတ်တော်က ၎င်းတို့ကို စွပ်စွဲပြစ်တင်နိုင်သည်။ ထိုစွပ်စွဲပြစ်တင်ခြင်းကို လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်၏ သုံးပုံတစ်ပုံက တင်ပြရမည်ဖြစ်ပြီး လွှတ်တော်အမတ်အများစုမှ ထောက်ခံရမည်ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတော်သမ္မတအတွက်မူ လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် သုံးပုံနှစ်ပုံနှင့် အထက်က ထောက်ခံရမည်ဖြစ်သည်။ ထိုသို့စွပ်စွဲပြစ်တင်ခံရသူသည် ၎င်း၏ တာဝန်ဝတ္တရားများမှ ဆိုင်းငံ့ခံရမည်ဖြစ်ကာ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာခုံရုံးက ဆက်လက်၍ ဆုံးဖြတ်ချက်ချသည်။ သမိုင်းကြောင်းတွင် စွပ်စွဲပြစ်တင်ခံရသူ နှစ်ဦးရှိခဲ့သည်။ ၂၀၀၄ခုနှစ်တွင် သမ္မတ [[ရိုမူဟွန်း]]မှာ စွပ်စွဲပြစ်တင်ခံရသော်လည်း ခုံရုံးက ရာထူးမှထုတ်ပယ်ခဲ့ခြင်းမရှိ၍ ၂၀၀၈ခုနှစ်အထိ သက်တမ်းပြည့် ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ၂၀၁၇ခုနှစ်တွင် စွပ်စွဲပြစ်တင်ခံရသော [[ပတ်ဂွန်ဟေး]] အား ခုံရုံးက ရာထူးမှထုတ်ပယ်ခဲ့သဖြင့် သက်တမ်းမကုန်ဆုံးမီ ရာထူးမှထွက်ခဲ့ရသည်။<ref name="leave">{{cite web|title=ထုတ်ပယ်ခံ တောင်ကိုရီးယားသမ္မတ အိမ်တော်က ထွက်ခွာ|url=https://www-bbc-com.cdn.ampproject.org/v/s/www.bbc.com/burmese/world-39249168.amp?amp_js_v=a6&amp_gsa=1&usqp=mq331AQKKAFQArABIIACAw%3D%3D#aoh=16412072706156&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&amp_tf=From%20%251%24s&ampshare=https%3A%2F%2Fwww.bbc.com%2Fburmese%2Fworld-39249168}}</ref> သက်တမ်းအကြာဆုံးသမ္မတ [[ပတ်ချုန်ဟီး]]မှာ တာဝန်ထမ်းဆောင်စဉ် လုပ်ကြံခံရပြီး ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။ ==ခံစားခွင့်== ၂၀၂၁ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံတော်သမ္မတသည် လစာအဖြစ် နှစ်စဉ် ကိုရီးယားဝမ် ၂၄၀,၆၄၈,၀၀၀ ရရှိသည်။ ထို့အပြင် ရာထူးသက်တမ်းအတွင်း ခရီးသွားခြင်း၊ အသုံးအဆောင်များ စသည်တို့အတွက် အခမဲ့ဖြစ်သည်။ ယခင်က ဆိုးလ်မြို့ရှိ ချောင်ဝဒယ် ခေါ် [[အိမ်ပြာတော်]]သည် သမ္မတ၏ ရုံးနှင့် အိမ်တော်ဖြစ်သည်။ ၂၀၂၂ခုနှစ် ​မေလမှစ၍ ဆိုးလ်မြို့ရှိ [[သမ္မတအိမ်တော် (တောင်ကိုရီးယား)|အမျိုးသားကာကွယ်​ရေးဝန်ကြီးဌာနရှိရာ အ​ဆောက်အဦး]]တွင် ​ပြောင်း၍ရုံးထိုင်သည်။ တိုင်းပြည်၏ အခြားမြို့တော်ကြီးများတွင်လည်း သမ္မတ၏ ဒေသတွင်းရုံးများလည်းရှိကာ ထိုဒေသများသို့ သမ္မတရောက်ရှိချိန်တွင် အသုံးပြုနိုင်ရန်ဖြစ်သည်။ [[File:Das Blaue Haus (6).JPG|thumb|အိမ်ပြာ​တော်]] သမ္မတ၏ စီးတော်ယာဉ်အဖြစ် Hyundai Nexo SUV ကားကို အသုံးပြုသည်။ သမ္မတ၏ လေယာဉ်အဖြစ် ဘိုးရင်း 747-400 ကို အထူးပြုပြင်ကာ အသုံးပြုသည်။ ထိုလေယာဉ်များ၏ ကုတ်အမည်မှာ Code One ဖြစ်သည်။ ရဟတ်ယာဉ်ကို Sikorsky S-92 အား အသုံးပြုသည်။ [[File:Korea Presidential Inauguration 12.jpg|thumb|သမ္မတ ပတ်ဂွန်​ဟေး၏ ယာဉ်တန်း]] ===သမ္မတရာထူးနောက်ပိုင်း=== သမ္မတအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ပြီးနောက် ပင်စင်နှင့် သမ္မတလုံခြုံရေးဝန်ဆောင်မှုကို ရရှိသည်။ ထိုဝန်ဆောင်မှုကို ငြင်းပယ်ခြင်းမပြုရပေ။ သမ္မတ [[ချန်ဒူးဝမ်]] မှလွဲ၍ ကျန်သမ္မတများအားလုံး နိုင်ငံတော်ဈာပန ကျင်းပခွင့် ရရှိခဲ့သည်။ ထို့အပြင် ဆိုးလ်အမျိုးသားသုသာန်တွင် မြှုပ်နှံနိုင်သည်။ နောက်ပိုင်းသမ္မတများသည် ရာထူးမှအနားယူပြီးနောက် အကျဉ်းချခံရခြင်းများလည်း ရှိခဲ့သည်။ ထိုသမ္မတများသည် ၎င်းတို့၏ ရပိုင်ခွင့်များကို ရုပ်သိမ်းခံခဲ့ရသည်။ == သမ္မတများစာရင်း == {{legend|#E6E6AA|ယာယီသမ္မတ}} {| class="wikitable" |rowspan=2|'''စဉ်''' |rowspan=2|'''ပုံ''' |rowspan=2|'''အမည်''' !colspan=3 | တာဝန်ထမ်းဆောင်ခြင်း |- !စတင်ရက် !ပြီးဆုံးရက် !ရက်ပေါင်း |- |colspan=6|<center>'''ပထမသမ္မတနိုင်ငံ​ခေတ် သမ္မတများ'''<center/> |- |၁ |[[File:Rhee Syng-Man in 1948.jpg|100px]] |[[ရီဆွန်းမန်း]] |၂၄ ဇူလိုင် ၁၉၄၈ |၂၆ ဧပြီ ၁၉၆၀ |{{age in days|1948|7|24|1960|4|26}} |-style="background:#E6E6AA;" | — |[[File:Heo Jeong.png|100px]] |[[ဟောဂျောင်]] |၂၇ ဧပြီ ၁၉၆၀ |၁၅ ဇွန် ၁၉၆၀ |{{age in days|1960|4|27|1960|6|15}} |- |colspan=6|<center>'''ဒုတိယသမ္မတနိုင်ငံ​ခေတ် သမ္မတများ'''<center/> |-style="background:#E6E6AA;" | — |[[File:Kwak Sang Hoon.jpg|100px]] |[[ဂွါ့ဆန်ဟွန်း]] |၁၆ ဇွန် ၁၉၆၀ |၂၃ ဇွန် ၁၉၆၀ |{{age in days|1960|6|16|1960|6|23}} |-style="background:#E6E6AA;" | — |[[File:허정 1963.png|100px]] |[[ဟောဂျောင်]] |၂၃ ဇွန် ၁၉၆၀ |၇ ဩဂုတ် ၁၉၆၀ |{{age in days|1960|6|23|1960|8|7}} |-style="background:#E6E6AA;" | — |[[File:Baek nak jun.JPG|100px]] | [[ဘဲ့နာဂျွန်း]] |၈ ဩဂုတ် ၁၉၆၀ |၁၂ ဩဂုတ် ၁၉၆၀ |၄ |- |၂ |[[File:윤보선 대통령 존영2.jpg|100px]] |[[ယွန်းဘိုဆွန်း]] |၁၃ ဩဂုတ် ၁၉၆၀ |၂၄ မတ် ၁၉၆၂ |{{age in days|1960|8|13|1962|3|24}} |-style="background:#E6E6AA;" | — |[[File:Park_Chung-hee_1963's.png|100px]] |ဗိုလ်ချုပ်ကြီး [[ပတ်ချုန်ဟီး]] |၂၄ မတ် ၁၉၆၂ |၁၆ ဒီဇင်ဘာ ၁၉၆၃ |{{age in days|1962|3|24|1963|12|16}} |- |colspan=6|<center>'''တတိယသမ္မတနိုင်ငံ​ခေတ် သမ္မတ'''<center/> |- |၃ |[[File:朴正熙.jpg|100px]] |[[ပတ်ချုန်ဟီး]] |၁၇ ဒီဇင်ဘာ ၁၉၆၃ |၂၆ ဒီဇင်ဘာ ၁၉၇၂ |{{age in days|1963|12|17|1972|12|26}} |- |colspan=6|<center>'''စတုတ္ထသမ္မတနိုင်ငံ​ခေတ် သမ္မတများ'''<center/> |- |(၃) |[[File:朴正熙肖像.jpg|100px]] |ပတ်ချုန်ဟီး |၂၇ ဒီဇင်ဘာ ၁၉၇၂ |၂၆ ​အောက်တိုဘာ ၁၉၇၉ |{{age in days|1972|12|27|1979|10|26}} |- |style="background:#E6E6AA;"|— |rowspan=2| [[File:19700408崔圭夏.jpg|100px]] |rowspan=2|[[ချွဲဂယူဟာ]] |style="background:#E6E6AA;"|၂၆ ​အောက်တိုဘာ ၁၉၇၉ |style="background:#E6E6AA;"|၆ ဒီဇင်ဘာ ၁၉၇၉ |style="background:#E6E6AA;"|{{age in days|1979|10|26|1979|12|6}} |- |၄ |၆ ဒီဇင်ဘာ ၁၉၇၉ |၁၆ ဩဂုတ် ၁၉၈၀ |{{age in days|1979|12|6|1980|8|16}} |-style="background:#E6E6AA;" | — |[[File:Flag of the President of South Korea.svg|80px]] |[[ဘတ်ချွန်းဟွန်း]] |၁၆ ဩဂုတ် ၁၉၈၀ |၃၁ ဩဂုတ် ၁၉၈၀ |၁၅ |- |၅ |[[File:Chun Doo-hwan 1983 (cropped).JPEG|100px]] |[[ဂျောန်းဒူဟွမ်း]] |၁ စက်တင်ဘာ ၁၉၈၀ |၂၄ ​​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၁၉၈၁ |{{age in days|1980|9|1|1981|2|24}} |- |colspan=6|<center>'''ပဉ္စမသမ္မတနိုင်ငံ​ခေတ် သမ္မတ'''<center/> |- |(၅) |[[File:Chun Doo-hwan 1983 (cropped).JPEG|100px]] |ဂျောန်းဒူဟွမ်း |၂၅ ​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၁၉၈၁ |၂၄ ​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၁၉၈၈ |{{age in days|1981|2|25|1988|2|24}} |- |colspan=6|<center>'''ဆဋ္ဌမသမ္မတနိုင်ငံ​ခေတ် သမ္မတများ'''<center/> |- |၆ | |[[နိုထယ်ဝူ]] |၂၅ ​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၁၉၈၈ |၂၄ ​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၁၉၉၃ |{{age in days|1988|2|25|1993|2|24}} |- |၇ |[[File:Kim Young-sam presidential portrait.jpg|100px]] |[[ဂင်ယောင်ဆမ်]] |၂၅ ​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၁၉၉၃ |၂၄ ​​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၁၉၉၈ |{{age in days|1993|2|25|1998|2|24}} |- |၈ |[[File:Kim Dae-jung presidential portrait.jpg|100px]] |[[ဂင်ဒယ်ဂျွန်]] |၂၅ ​​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၁၉၉၈ |၂၄ ​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၂၀၀၃ |{{age in days|1998|2|25|2003|2|24}} |- |၉ |[[File:Roh Moo-hyun presidential portrait.jpg|100px]] |[[ရိုမူဟွန်း]] |၂၅ ​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၂၀၀၃ |၂၄ ​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၂၀၀၈ |{{age in days|2003|2|25|2008|2|24}} |- |၁၀ |[[File:Lee Myung-bak presidential portrait.jpg|100px]] |[[လီမြောင်ဘာ့]] |၂၅ ​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၂၀၀၈ |၂၄ ​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၂၀၁၃ |{{age in days|2008|2|25|2013|2|24}} |- |၁၁ |[[File:Park Geun-hye presidential portrait.png|100px]] |[[ပတ်ဂွန်ဟေး]] |၂၅ ​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၂၀၁၃ |၁၀ မတ် ၂၀၁၇ |{{age in days|2013|2|25|2017|3|10}} |-style="background:#E6E6AA;" | — |[[File:Hwang Kyo-ahn December 2016.jpg|100px]] |[[ဟွမ်ဂယိုအန်း]] |၁၀ မတ် ၂၀၁၇ |၉ ​မေ ၂၀၁၇ |{{age in days|2017|3|10|2017|5|9}} |- |၁၂ |[[File:Moon Jae-in presidential portrait.jpg|100px]] |[[မွန်ဂျေအင်း]] |၁၀ ​မေ ၂၀၁၇ |၉​ ​မေ ၂၀၂၂ |{{age in days|2017|5|10|2022|5|9}} |- |၁၃ |[[File:Yoon Suk-yeol in May 2022.jpg|100px]] |[[ယွန်းဆော့ယော]] |၁၀ ​မေ ၂၀၂၂ |လက်ရှိ |{{age in days|2022|5|10}} |} ==သက်ရှိထင်ရှားသမ္မတ​ဟောင်းများ== {| class="wikitable" |- ! အမည် ! ရာထူးသက်တမ်း ! ​မွေး​နေ့ |- |[[လီမြောင်ဘာ့]] | style="text-aling: center;" | ၂၀၀၈ - ၂၀၁၃ | {{Birth date and age|df=yes|1941|12|19}} |- | [[ဘတ်ဂွန်းဟဲ]] | style="text-aling: center;" | ၂၀၁၃ - ၂၀၁၇ | {{Birth date and age|df=yes|1952|2|2|}} |- |[[မွန်ဂျေအင်း]] | style="text-aling: center;" | ၂၀၁၇ - ၂၀၂၂ | {{Birth date and age|df=yes|1953|1|24}} |} ==ကိုးကား== {{reflist|30em}} [[Category:တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေး]] [[Category:တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ သမ္မတများ]] [[ကဏ္ဍ:တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံတော်အကြီးအကဲများ]] oieijaberhbwbt9jc5id7832w4u3i6z 0 87903 754201 468203 2022-08-11T06:43:56Z Kantabon 45503 Update wikitext text/x-wiki {{Infobox football tournament |image=[[File:Emirates Cup (20191123862).jpg|250px|alt=A coloured photograph of the Arsenal squad standing on a podium, celebrating their fourth Emirates Cup win.]] |caption=၂၀၁၅ခုနှစ်ဗိုလ်စွဲမှု၌အောင်ပွဲခံနေသော အာဆင်နယ်အသင်း |founded=၂၀၀၇ |number of teams= |current champions=[[အာဆင်နယ်]] (၆ကြိမ်) |most successful club=[[အာဆင်နယ်]] (၆ကြိမ်) |broadcasters= |website=[http://www.arsenal.com/emiratescup Official homepage] |current=[[၂၀၂၂ အီးမရိတ်ဖလား]] }} '''အီးမရိတ်ဖလား'''သည် [[အာဆင်နယ်|အာဆင်နယ်ဘောလုံးအသင်း]]မှကျင်းပသော ရာသီအကြိုဘောလုံးပွဲဖြစ်သည်။ ၂၀၀၇ ခုနှစ်မှစ၍ အိမ်ကွင်းဖြစ်သော [[အီးမရိတ် ဘောလုံးကွင်း|အီးမရိတ်ကွင်း]]တွင်၂ ရက်တာကျင်းပသည်။ အာဆင်နယ်အသင်း၏ စပွန်ဆာ '''[[အဲမရိတ် လေကြောင်းလိုင်း|အီးမရိတ်လေကြောင်းလိုင်း]]'''မှ စပွန်ဆာပေးသောကြောင့် '''အီးမရိတ်ဖလား'''ဟု အမည်တွင်သည်။ ၂၀၁၂ တွင် အိုလံပစ်နှင့် ၂၀၁၆ တွင် ကွင်းပြင်ဆင်မှုကြောင့် ကျင်းပခြင်းမရှိခဲ့ပေ။ တစ်သင်းကို နှစ်ကြိမ်ကန်ရသည်။ တစ်ပွဲနိုင် ၃မှတ်၊ သရေ၁မှတ်၊ အရှုံး ၀မှတ်ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၁ တွင်အပိုအဖြစ် ၁ ဂိုးသွင်းတိုင်း ၁ မှတ်ရသော်လည်း ၂၀၁၃ တွင် ပယ်ဖျက်ခဲ့သည်။၂၀၁၉ခုနှစ်တွင် အာဆင်နယ်အမျိုးသမီးအသင်းနှင့် ​ဘေယန်မြူးနစ်အမျိုးသမီးအသင်းတို့ ယှဉ်ပြိုင်ကာ အမျိုးသမီးပွဲစဉ်များ ပါဝင်လာခဲ့သည်။ အာဆင်နယ်သည် [[၂၀၀၇ အီးမရိတ်ဖလား|၂၀၀၇]]၊ [[၂၀၀၉ အီးမရိတ်ဖလား|၂၀၀၉]]၊ [[၂၀၁၀ အီးမရိတ်ဖလား|၂၀၁၀]]၊ [[၂၀၁၅ အီးမရိတ်ဖလား|၂၀၁၅]]၊ [[၂၀၁၇ အီးမရိတ်ဖလား|၂၀၁၇]]နှင့် [[၂၀၂၂ အီးမရိတ်ဖလား|၂၀၂၂]] တို့တွင်ဗိုလ်စွဲခဲ့သည်။ == ပြိုင်ပွဲများ == {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-bottom: 10px;" !အကြိမ်မြောက် !နှစ် ! style="width:160px;" |ဗိုလ်စွဲသူ ! style="width:160px;" |ဒုတိယ ! style="width:160px;" |တတိယ ! style="width:160px;" |စတုတ္ထ ! class="unsortable" |မှတ်စု |- | ၁ ! scope="row" | [[၂၀၀၇ အီးမရိတ်ဖလား|၂၀၀၇]] | [[အာဆင်နယ်]] | ပီအက်စ်ဂျီ | ဗလင်စီယာ | [[အင်တာမီလန်]] |<ref>{{Cite web|url=http://www.rsssf.com/tablese/emiratescup07.html|title=Emirates Cup 2007|last=Saaid|first=Hamdan|date=10 September 2015|publisher=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation (RSSSF)|accessdate=18 June 2016}}</ref> |- | ၂ ! scope="row" | [[၂၀၀၈ အီးမရိတ်ဖလား|၂၀၀၈]] | ဟန်းဘတ် | [[ရီးယဲလ် မဒရစ်]] | [[အာဆင်နယ်]] | ဂျူဗင်တက် |<ref>{{Cite web|url=http://www.rsssf.com/tablese/emiratescup08.html|title=Emirates Cup 2008|last=Saaid|first=Hamdan|date=10 September 2015|publisher=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation (RSSSF)|accessdate=18 June 2016}}</ref> |- | ၃ ! scope="row" | [[၂၀၀၉ အီးမရိတ်ဖလား|၂၀၀၉]] | [[အာဆင်နယ်]] | ရိန်းဂျား | အက်သလက်တီကို မက်ထရစ် | ပီအက်စ်ဂျီ |<ref>{{Cite web|url=http://www.rsssf.com/tablese/emiratescup09.html|title=Emirates Cup 2009|last=Ciullini|first=Pablo|date=10 September 2015|publisher=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation (RSSSF)|accessdate=18 June 2016}}</ref> |- | ၄ ! scope="row" | [[၂၀၁၀ အီးမရိတ်ဖလား|၂၀၁၀]] | [[အာဆင်နယ်]] | လိုင်ယွန် | ဆဲတစ် | [[အေစီ မီလန်]] |<ref>{{Cite web|url=http://www.rsssf.com/tablese/emiratescup10.html|title=Emirates Cup 2010|last=Ciullini|first=Pablo|date=10 September 2015|publisher=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation (RSSSF)|accessdate=18 June 2016}}</ref> |- | ၅ ! scope="row" | [[၂၀၁၁ အီးမရိတ်ဖလား|၂၀၁၁]] | နယူးယောက်ရတ်ဘူး | ပီအက်စ်ဂျီ | [[အာဆင်နယ်]] | ဘိုကာဂျူနီယာ |<ref>{{Cite web|url=http://www.rsssf.com/tablese/emiratescup11.html|title=Emirates Cup 2011|last=Ciullini|first=Pablo|date=10 September 2015|publisher=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation (RSSSF)|accessdate=18 June 2016}}</ref> |- | ၆ ! scope="row" | [[၂၀၁၃ အီးမရိတ်ဖလား|၂၀၁၃]] | ဂါလာတာစာ | ပေါာတို | [[အာဆင်နယ်]] | နာပိုလီ |<ref>{{Cite web|url=http://www.rsssf.com/tablese/emiratescup13.html|title=Emirates Cup 2013|last=Ciullini|first=Pablo|date=10 September 2015|publisher=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation (RSSSF)|accessdate=18 June 2016}}</ref> |- | ၇ ! scope="row" | [[၂၀၁၄ အီးမရိတ်ဖလား|၂၀၁၄]] | ဗလင်စီယာ | [[အာဆင်နယ်]] | မိုနာကို | ဘင်ဖီကာ |<ref>{{Cite web|url=http://www.rsssf.com/tablese/emiratescup14.html|title=Emirates Cup 2014|last=Ciullini|first=Pablo|date=10 September 2015|publisher=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation (RSSSF)|accessdate=18 June 2016}}</ref> |- | ၈ ! scope="row" | [[၂၀၁၅ အီးမရိတ်ဖလား|၂၀၁၅]] | [[အာဆင်နယ်]] | ဗီလာရီရဲ | ဝု | လိုင်ယွန် |<ref>{{Cite web|url=http://www.rsssf.com/tablese/emiratescup15.html|title=Emirates Cup 2015|last=Ciullini|first=Pablo|date=10 September 2015|publisher=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation (RSSSF)|accessdate=18 June 2016}}</ref> |- | ၉ ! scope="row" | [[၂၀၁၇ အီးမရိတ်ဖလား|၂၀၁၇]] | [[အာဆင်နယ်]] | ဆီဗီလာ | လိုင်ဇင် | ဘင်ဖီကာ | |- |၁၁ ! scope="row" | [[၂၀၂၂ အီးမရိတ်ဖလား|၂၀၂၂]] | [[အာဆင်နယ်]] | ဆီဗီလာ | colspan=2 {{NA}} |<ref>{{cite web |title=Arsenal 6–0 Sevilla: Gabriel Jesus scores hat-trick as Bukayo Saka and Eddie Nketiah round off Emirates Cup thrashing |url=https://www.skysports.com/football/news/11095/12661436/arsenal-6-0-sevilla-gabriel-jesus-scores-hat-trick-as-bukayo-saka-and-eddie-nketiah-round-off-emirates-cup-thrashing |website=Sky Sports |access-date= |language= |date=၃၀ ဇူလိုင် ၂၀၂၂}}</ref> |} {| class="wikitable plainrowheaders sortable" |- !အကြိမ်​မြောက် !နှစ် !style="width:160px;"|ဗိုလ်စွဲသူ (အမျိုးသား) !ရလဒ် !style="width:160px;"|ဒုတိယ (အမျိုးသား) !style="width:160px;"|ဗိုလ်စွဲသူ (အမျိုးသမီး) !ရလဒ် !style="width:160px;"|ဒုတိယ (အမျိုးသမီး) !class="unsortable"|မှတ်စု |- | ၁၀ ! scope="row"| [[၂၀၁၉ အီးမရိတ်ဖလား|၂၀၁၉]] | လိုင်ယွန် | ၂-၁ | [[အာဆင်နယ်]] | ​ဘေယန်မြူးနစ် | ၁-၀ |[[အာဆင်နယ် အမျိုးသမီးဘောလုံးအသင်း|အာဆင်နယ်]] | |} ==ပါဝင်ခဲ့သောအသင်းများနှင့် အခြေအနေ== ===အမျိုးသား=== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="text-align: center; margin-bottom: 10px;" !အသင်း !ဗိုလ်စွဲသူ !ဒုတိယ !တတိယ !စတုတ္ထ !စုစုပေါင်းယှဉ်ပြိုင်သောနှစ် |- ! scope="row" | [[အာဆင်နယ်]] | ၆ | ၂ | ၃ | - | ၁၁ |- ! scope="row" | ဗယ်လင်စီယာ | ၁ | - | ၁ | - | ၂ |- ! scope="row" | ဟန်းဘတ် | ၁ | - | - | - | ၁ |- ! scope="row" | နယူးယောက်ရက်ဘူး | ၁ | - | - | - | ၁ |- ! scope="row" | ဂါလာတာစာရေး | ၁ | - | - | - | ၁ |- ! scope="row" | ပီအက်စ်ဂျီ | - | ၂ | - | ၁ | ၃ |- ! scope="row" | လိုင်ယွန် | ၁ | ၁ | - | ၁ | ၃ |- ! scope="row" | [[ရီးယဲလ် မဒရစ်]] | - | ၁ | - | - | ၁ |- ! scope="row" | ရိန်းဂျား | - | ၁ | - | - | ၁ |- ! scope="row" | ​ပေါ်တို | - | ၁ | - | - | ၁ |- ! scope="row" | ဗီလာရီးရဲ | - | ၁ | - | - | ၁ |- ! scope="row" | ဆီဗီလာ | - | ၂ | - | - | ၂ |- ! scope="row" | အသလက်တီကို မက်ထရစ် | - | - | ၁ | - | ၁ |- ! scope="row" | ဆဲတစ် | - | - | ၁ | - | ၁ |- ! scope="row" | မိုနာကို | - | - | ၁ | - | ၁ |- ! scope="row" | ဝု | - | - | ၁ | - | ၁ |- ! scope="row" | အာဘီ လိုက်ဇင် | - | - | ၁ | - |၁ |- ! scope="row" | ဘင်ဖီကာ | - | - | - | ၂ | ၂ |- ! scope="row" | [[အင်တာမီလန်]] | - | - | - | ၁ | ၁ |- ! scope="row" | ဂျူဗင်တပ် | - | - | - | ၁ | ၁ |- ! scope="row" | [[အေစီ မီလန်]] | - | - | - | ၁ | ၁ |- ! scope="row" | ဘိုကာဂျူနီယာ | - | - | - | ၁ | ၁ |- ! scope="row" | နာပိုလီ | - | - | - | ၁ | ၁ |} ===အမျိုးသမီး=== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="text-align:center" |- !အသင်း !အနိုင်ရရှိသူ !ဒုတိယ !စုစု​ပေါင်းယှဉ်ပြိုင်​သောနှစ် |- ! scope="row"| ​ဘေယန်မြူးနစ် |1 | {{sort dash}} | ၁ |- ! scope="row"|[[အာဆင်နယ် အမျိုးသမီးဘောလုံးအသင်း|အာဆင်နယ်]] | {{sort dash}} | ၁ | ၁ |} ==ပြခန်း== <gallery> File:Winning_the_Emirates_Cup.jpg|၂၀၀၇ တွင် အာဆင်နယ်အသင်း ဗိုလ်စွဲစဉ် File:Arsenal_vs_Real_Madrid-bigger-view.jpg|၂၀၀၈ ခုနှစ် ရီးရဲနှင့် အာဆင်နယ်ပွဲ File:Arsenal v rangers 2009 - panoramio.jpg|၂၀၀၉ ခုနှစ် အာဆင်နယ်နှင့် ရိန်းဂျားပွဲစဉ် File:Goal mouth scramble (4867548656).jpg|၂၀၁၀ ခုနှစ် File:Thierry Henry control cropped.jpg|၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် တွေ့ရသော အွန်နရီ File:2013_Emirates_Cup_Final.jpg|၂၀၁၃ ခုနှစ် ဂါလာတာစာရေးအသင်း ဗိုလ်စွဲစဉ် File:Emirates Stadium (14859110721).jpg|၂၀၁၄ ခုနှစ် အာဆင်နယ်ပရိသတ်များ File:Emirates Cup (20191123862).jpg|၂၀၁၅ ခုနှစ် ဗိုလ်စွဲသူအာဆင်နယ် File:The Emirates Stadium - geograph.org.uk - 1717235.jpg|အီးမရိတ်ကွင်း </gallery> == ကိုးကား == {{reflist|30em}} [[Category:အာဆင်နယ် ဘောလုံးအသင်း]] [[Category:အီးမရိတ်ဖလား| ]] hjs7wu9hrzbxnztzzhmexqker4ri29j 0 99313 754138 731589 2022-08-11T00:22:11Z Kantabon 45503 wikitext text/x-wiki {{Infobox government agency | name = ရင်းနှီးမြှပ်နှံမှုနှင့် နိုင်ငံခြားစီးပွားဆက်သွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန<br>Ministry of Investment and Foreign Economic Relations | seal = | logo = MIFER Logo.jpeg | formed = {{Start Date|2018|11|19|df=yes}} | jurisdiction = ပြည်ထောင်စုအစိုးရ | employees = | budget = | chief1_name = [[အောင်နိုင်ဦး|ဦးအောင်နိုင်ဦး]] | chief1_position = ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီး | chief2_name = ​ဒေါက်တာ ဝါဝါ​မောင် | chief2_position = ဒုတိယဝန်ကြီး | chief3_name = | chief3_position = | chief4_name = | chief4_position = | chief5_name = | chief5_position = | chief6_name = | chief6_position = | chief7_name = | chief7_position = | chief8_name = | chief8_position = | chief9_name = | chief9_position = | parent_department = | website = }} '''ရင်းနှီးမြှပ်နှံမှုနှင့် နိုင်ငံခြားစီးပွားဆက်သွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန'''သည် နိုင်ငံတော်သမ္မတ ဦးဝင်းမြင့်လက်ထက်တွင် အသစ်ဖွဲ့စည်းလိုက်သော ဝန်ကြီးဌာနဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတကာမှ ရင်းနှီးမြှပ်နှံမှုများကို စီမံခန့်ခွဲနိုင်ရန်ဖြစ်သည်။ <ref>{{Cite web|url=http://www.president-office.gov.mm/?q=briefing-room/notifications/2018/11/20/id-14717|title=ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော် နိုင်ငံတော်သမ္မတရုံး အမိန့်ကြော်ငြာစာအမှတ်၊ ၈၇/၂၀၁၈ ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးဌာန ဖြည့်စွက်ဖွဲ့စည်းခြင်း|last=|first=|date=|website=http://www.president-office.gov.mm|accessdate=1 October 2020|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201093139/https://www.president-office.gov.mm/?q=briefing-room%2Fnotifications%2F2018%2F11%2F20%2Fid-14717}}</ref>ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးမှ အာဏာသိမ်း စစ်အစိုးရမှ ခန့်အပ်ထား​သော [[အောင်နိုင်ဦး|ဦးအောင်နိုင်ဦး]]ဖြစ်သည်။ အနိုင်ရ လွှတ်​တော်ကိုယ်စားလှယ်များဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည့် [[CRPH|ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်ကိုယ်စားပြုကော်မတီ]] (CRPH) ကမူ [[တင်ထွန်းနိုင်၊ ဦး|ဦးတင်ထွန်းနိုင်]]အား ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးတာဝန်များကို ထမ်းဆောင်ရန် ခေတ္တပြည်​ထောင်စုဝန်ကြီးအဖြစ် ခန့်အပ်ထားသည်။<ref name="dvb">http://burmese.dvb.no/archives/448312</ref><ref name="voa">https://burmese.voanews.com/a/crph-acting-union-minister/5798240.html?nocache=1</ref> ==သမိုင်းကြောင်း== ၂၀၁၈ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၁၂ ရက်နေ့က ကျင်းပခဲ့သော ဒုတိယအကြိမ် [[ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်]]၏ ဒသမပုံမှန်အစည်းအဝေးတွင် [[ပြည်ထောင်စုရှေ့နေချုပ်]] [[ထွန်းထွန်းဦး (ပြည်ထောင်စုရှေ့နေချုပ်)|ဦးထွန်းထွန်းဦး]]က နိုင်ငံတော်သမ္မတ ဦးဝင်းမြင့်မှ တင်ပြလာသည့် ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးဌာန အသစ် ဖွဲ့စည်းခြင်းနှင့် စပ်လျဉ်းသည်များကို လွှတ်တော်ထံသို့ တင်ပြခဲ့သည်။ ပြည်ထောင်စုရှေ့နေချုပ်မှ ရှင်းလင်း တင်ပြရာတွင် နိုင်ငံတော်၏ လူမှုစီးပွားဘဝဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက် ကုလ သမဂ္ဂ၊ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းများနှင့် နိုင်ငံတကာကပေးအပ်သည့် ကူညီထောက်ပံ့မှု များကို နိုင်ငံတော်၏ မူဝါဒစည်းမျဉ်း၊ စည်းကမ်းများနှင့်အညီ ထိရောက်စွာကြီးကြပ် ဆောင်ရွက်နိုင်ရန်အတွက်လည်းကောင်း၊ ကုလသမဂ္ဂ၊ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းများ နှင့် ပိုမိုထိရောက်စွာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နိုင်ရန်အတွက် လည်းကောင်း၊ ပြည်တွင်း ပြည်ပရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ၏ အရေးပါသည့်အခန်းကဏ္ဍကို ထိရောက်စွာ မြှင့်တင်ရာ၌ နိုင်ငံတော်နှင့် နိုင်ငံသားများ၏ အကျိုးစီးပွားအလို့ငှာ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်နှင့် လူမှု ပတ်ဝန်းကျင်ကို ထိခိုက်မှုမရှိစေသော တာဝန်ယူမှုရှိသည့် ရင်းနှီးမြှပ်နှံမှုလုပ်ငန်းများ ဖွံ့ဖြိးတိုးတက်စေရန်အတွက် လည်းကောင်း ပြည်ထောင်စုအစိုးရအဖွဲ့တွင် "ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုနှင့် နိုင်ငံခြားစီးပွားဆက်သွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန" ကို ဖြည့်စွက်ဖွဲ့စည်းရန် လိုအပ်လျက် ရှိသဖြင့် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံ ဥပဒေပါ ပြဋ္ဌာန်းချက်နှင့်အညီ ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်၏ သဘောတူညီချက် လိုအပ်ပါကြောင်း ရှင်းလင်းတင်ပြသည်။ ပြည်ထောင်စုရှေ့နေချုပ်၏ ပြောကြားချက်အရ ဝန်ကြီးဌာနအသစ်ကို လက်ရှိ စီမံကိန်းနှင့်ဘဏ္ဍာရေး ဝန်ကြီးဌာနအောက်၌ ဖွဲ့စည်းထားသည့် [[နိုင်ငံခြားစီးပွားဆက်သွယ်ရေးဦးစီးဌာန|နိုင်ငံခြားစီးပွားဆက် သွယ်ရေးဦးစီးဌာန]]၊ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုနှင့် ကုမ္ပဏီများညွန်ကြားမှုဦးစီးဌာနတို့ကို ခွဲထုတ်ဖွဲ့စည်းသွားခြင်းဖြစ်၍ လတ်တလောတွင် ဝန်ထမ်းအင်အား၊ အဆောက် အဦး၊ မော်တော်ယာဉ်၊ ဘဏ္ဍာငွေလျာထားချက်စသည်တို့ ထပ်မံတိုးချဲ့ရန် လိုအပ်မည် မဟုတ်ကြောင်း အစိုးရအဖွဲ့၏ တင်ပြချက်များကို တွေ့ရသည်။ ထိုသို့မတိုင်မီက [[နိုင်ငံတော်၏ အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ်]] [[အောင်ဆန်းစုကြည်၊ ဒေါ်|ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်]]သည် စင်ကာပူနိုင်ငံတွင် ကျင်းပသည့် ၃၃ကြိမ်မြောက် [[အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေး]]ကို တက်ရောက်ရန် စင်ကာပူနိုင်ငံသို့ရောက်ရှိနေစဉ် အာဆီယံ စီးပွားရေးနှင့် ရင်းနှီးမြှပ်နှံမှု အစည်းအဝေး-၂၀၁၈ တွင် ပြောကြားသည့် မိန့်ခွန်းတွင် မြန်မာနိုင်ငံသို့ လာရောက် ရင်းနှီးမြှပ်နှံရန် ဖိတ်ခေါ်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံတော်၏ အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ်က နိုင်ငံခြား ရင်းနှီးမြှပ်နှံသူများအနေဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံတွင် လာရောက်ရင်းနီးမြှပ်နှံခြင်းဖြင့် မြန်မာပြည်သာမက ရင်းနှီးမြှပ်နှံသူများပါ အကျိုးရှိမည်ဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.statecounsellor.gov.mm/en/node/2217|title=STATE COUNSELLOR CALLS ON BUSINESSES TO INVEST IN MYANMAR, PLEDGES TO BRING GOOD RETURNS|work=www.statecounsellor.gov.mm|accessdate=|archivedate=20 November 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181120221012/http://www.statecounsellor.gov.mm/en/node/2217}}</ref> ၂၀၁၈ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၁၅ရက်နေ့တွင် လွှတ်တော်အတွင်း ကိုယ်စားလှယ်များက ဆွေးနွေးခဲ့ကြပြီး ၁၉ရက်နေ့တွင် ပြည်ထောင်စုရှေ့နေချုပ်က လာရောက်ရှင်းလင်းခဲ့သည်။ ဝန်ကြီးဌာနအသစ် ဖွဲ့စည်းသည့်ကိစ္စနှင့် စပ်လျဉ်း၍ လွှတ်တော်တွင် ကန့်ကွက်သူမရှိ၍ ၂၀၁၈ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၁၉ ရက်နေ့တွင် ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်က အတည်ပြုကြောင်းကို နာယက [[တီခွန်မြတ်၊ ဦး|ဦးတီခွန်မြတ်]]က ကြေညာခဲ့သည်။ ထိုနေ့တွင်ပင် နိုင်ငံတော်သမ္မတရုံး၏ အမိန့်ကြေညာစာအမှတ် ၈၇/၂၀၁၈ ဖြင့် ဝန်ကြီးဌာနကို ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး အမိန့်အမှတ် ၄၀/၂၀၁၈ဖြင့် [[ပြည်ထောင်စုအစိုးရအဖွဲ့ရုံးဝန်ကြီးဌာန]] ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီး ဦးသောင်းထွန်းကို ရင်းနှီးမြှပ်နှံမှုနှင့် နိုင်ငံခြားစီးပွားဆက်သွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန၏ ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးအဖြစ် ပြောင်းလဲ တာဝန်ပေးခဲ့သည်။ ဝန်ကြီးဌာနအသစ်သည် [[ဦးဝင်းမြင့်အစိုးရ]]၏ ပထမဆုံး ဝန်ကြီးဌာန တိုးချဲ့ဖွဲ့စည်းခြင်းဖြစ်ကာ စုစုပေါင်း ဝန်ကြီးဌာန ၂၅ ခုရှိလာခဲ့သည်။ ==ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးစာရင်း== {|class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- !rowspan=2 | {{Abbr|No.|Number}} !width=80 rowspan=2 | ပုံ !rowspan=2 | အမည် !colspan=3 | တာဝန်သက်တမ်း !rowspan=2 | နိုင်ငံရေး ပါတီ !rowspan=2 colspan=1|သမ္မတ !rowspan=2 | ဒုတိယဝန်ကြီး |- !စတင်ရက် !ပြီးဆုံးရက် !ရက်ပေါင်း | colspan="6" align="left" | |- style="background:#EEEEEE" | rowspan=2 style="background:color:white" | '''၁''' | rowspan=2 | [[File:U Thuang Tun.png|80px]] | rowspan=2 | '''[[သောင်းထွန်း (ဝန်ကြီး)|ဦးသောင်းထွန်း]]''' | ၁၉ နိုဝင်ဘာ ၂၀၁၈ | ၁ ​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ | {{age in days|2018|11|19|2021|2|1}} | | [[ဝင်းမြင့် (နိုင်ငံတော်သမ္မတ)|ဦးဝင်းမြင့်]] | |- | colspan="6" align="left" |ဦးသောင်းထွန်းမှာ ယခင်က [[ပြည်ထောင်စုအစိုးရအဖွဲ့ရုံးဝန်ကြီးဌာန]]ဝန်ကြီးဖြစ်ပြီး ဝန်ကြီးဌာန ပြောင်းလဲ တာဝန်ယူခဲ့ရသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.president-office.gov.mm/?q=briefing-room/orders/2018/11/20/id-14714|title=ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော် နိုင်ငံတော်သမ္မတရုံး အမိန့်အမှတ်၊ ၄၀ /၂၀၁၈ ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီး ပြောင်းလဲတာဝန်ပေးခြင်း|work=|accessdate=|archivedate=1 February 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210201121439/https://www.president-office.gov.mm/?q=briefing-room%2Forders%2F2018%2F11%2F20%2Fid-14714}}</ref> | colspan="6" align="left" | |- style="background:#EEEEEE" | rowspan=2 style="background:color:white" | '''၂''' | rowspan=2 | | rowspan=2 | [[အောင်နိုင်ဦး|ဦးအောင်နိုင်ဦး]] | ၁ ​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ | လက်ရှိ | {{age in days|2021|2|1}} | | | ဦးသန်း​အောင်​ကျော် |- | colspan="6" align="left" | |} ==ကိုးကား== {{reflist}} [[Category:မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဝန်ကြီးဌာနများ]] cg4f0mmxiagdzfmsbpvfejo7f3onjyj 0 104417 754185 672634 2022-08-11T06:20:13Z 2001:44C8:4651:8FF4:1:0:399F:CE61 ဦးလှမိုးအောင် wikitext text/x-wiki {{Infobox government agency | name = ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးအစိုးရအဖွဲ့ | type = [[ပြည်နယ်နှင့်တိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့များ|တိုင်း​ဒေသကြီးအစိုးရအဖွဲ့]] | seal =Seal of AYA Government.png |seal_caption=အမှတ်တံဆိပ် | logo =File:Flag of Ayeyarwaddy Division.svg | logo_caption = ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး အလံ | image = | image_caption = | formed = {{Start date|2011|3|30|df=yes}} | jurisdiction = [[ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး လွှတ်တော်]] လက်အောက်ရှိ | headquarters = [[ပုသိမ်မြို့]] ၊[[ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး]] | employees = | budget = | chief1_name = ဦးလှမိုးအောင် | chief1_position = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်နှင့်တိုင်းဒေသကြီး ဝန်ကြီးချုပ်|ဝန်ကြီးချုပ်]] | parent_department = [[ပြည်ထောင်စုအစိုးရအဖွဲ့]] | website = {{URL|http://www.ayeyarwadyregion.gov.mm}} |}} '''ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးအစိုးရအဖွဲ့''' သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ]]၊ [[ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး]]၏ အုပ်ချုပ်ရေး အဖွဲ့အစည်း ဖြစ်သည်။ ဦးတင်​မောင်ဝင်းသည် အစိုးရအဖွဲ့၏ ခေါင်းဆောင် ဖြစ်သည်။ ==အစိုးရအဖွဲ့ (ဩဂုတ် ၂၀၂၁ - လက်ရှိ)== {| class="wikitable" |rowspan=2|'''စဉ်''' |rowspan=2|'''အမည်''' !colspan=3 | တာဝန်ထမ်းဆောင်ခြင်း |rowspan=2|'''ဝန်ကြီးဌာန''' |- !စတင်ရက် !ပြီးဆုံးရက် !ရက်ပေါင်း |- |၁ |ဦးတင်​မောင်ဝင်း |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |ဝန်ကြီးချုပ် |- |၂ |ဗိုလ်မှူးကြီး ​ကျော်စွာလှိုင် |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |လုံခြုံရေးနှင့် နယ်စပ်ရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန |- |၃ |ဦးတင်​အေး |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |စီးပွားရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန |- |၄ |ဦးအုန်းမြင့် |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |သယံဇာတရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန |- |၅ |ဦး​မောင်​မောင်သန်း |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |လူမှုရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန |- |၆ |ရဲမှူးကြီး တင်​ဇော်ထွန်း |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး ဝန်ကြီးဌာန |- |၇ |ဦး​စောလင်းခယ် |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |တိုင်းရင်းသားရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန |- |၈ | | | | |ဥပဒေချုပ် |} == အစိုးရအဖွဲ့ (၂၀၁၆- ၂၀၂၁)== {| class="wikitable" |'''စဉ် ''' |'''အမည် ''' |'''ဝန်ကြီးဌာန''' |- |(၁) | *[[မန်းဂျော်နီ]] (၂၀၁၆-၂၀၁၈) *ဦး[[လှမိုးအောင်]] |ဝန်ကြီးချုပ် |- |(၂) |ဗိုလ်မှူးကြီးကျော်စွာလှိုင် |လုံခြုံရေးနှင့်နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာန |- |(၃) |ဦးဌေးဝင်း |စီမံကိန်းနှင့် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာန |- |(၄) |ဦးတင်အောင်ဝင်း |စိုက်ပျိုးရေး၊ မွေးမြူရေး၊ သယံဇာတနှင့် ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး ဝန်ကြီးဌာန |- |(၅) |ဦးဝင်းဌေး |လျှပ်စစ်၊ စွမ်းအင်၊ စက်မှုလက်မှုနှင့် လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး ဝန်ကြီးဌာန |- |(၆) |ဦးကျော်မြင့် |စည်ပင်သာယာရေးဝန်ကြီးဌာန |- |(၇) |ဒေါက်တာလှမြတ်သွေး |လူမှုရေးဝန်ကြီးဌာန |- |(၈) |‌‌‌ဒေါက်တာစိုးဝင်း |လူဝင်မှုကြီးကြပ်‌ရေးနှင့် လူ့စွမ်းအားအရင်းအမြစ် ဝန်ကြီးဌာန |- |(၉) |ဂါ့မိုးမြတ်မြတ်သူ |ကရင်တိုင်းရင်းသားလူမျိုးရေးရာဝန်ကြီးဌာန |- |(၁၀) |ဦးတင်စော |ရခိုင်တိုင်းရင်းသားလူမျိုးရေးရာဝန်ကြီးဌာန |- |(၁၁) |ဦးသိန်း​ရွေ |ပြည်နယ်ဥပဒေချုပ် |- |(၁၂) |ဒေါ်စန်းစန်းခိုင် |ပြည်နယ်စာရင်းစစ်ချုပ် |} <ref>{{cite news|url=http://www.president-office.gov.mm/?q=cabinet/region-and-state-government/id-10176|title=ဧရာဝတီတိုင်း​ဒေသကြီးအစိုးရအဖွဲ့|last=|first=|author2=|date=|publisher=နိုင်ငံတော်သမ္မတရုံး|accessdate=|archivedate=21 September 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170921195111/http://www.president-office.gov.mm/?q=cabinet%2Fregion-and-state-government%2Fid-10176}}</ref> ==ကိုးကား== {{reflist}} [[Category:ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]] [[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများ]] [[Category:မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်နှင့်တိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့များ]] o25zj3jvq9x5fcu6tnktbvajy1lk9bx 754186 754185 2022-08-11T06:21:30Z Kantabon 45503 [[Special:Contributions/2001:44C8:4651:8FF4:1:0:399F:CE61|2001:44C8:4651:8FF4:1:0:399F:CE61]] ([[User talk:2001:44C8:4651:8FF4:1:0:399F:CE61|ဆွေးနွေး]]) ၏ တည်းဖြတ်မူ 754185 ကို ပြန်လည်ပယ်ဖျက်လိုက်သည် wikitext text/x-wiki {{Infobox government agency | name = ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးအစိုးရအဖွဲ့ | type = [[ပြည်နယ်နှင့်တိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့များ|တိုင်း​ဒေသကြီးအစိုးရအဖွဲ့]] | seal =Seal of AYA Government.png |seal_caption=အမှတ်တံဆိပ် | logo =File:Flag of Ayeyarwaddy Division.svg | logo_caption = ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး အလံ | image = | image_caption = | formed = {{Start date|2011|3|30|df=yes}} | jurisdiction = [[ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး လွှတ်တော်]] လက်အောက်ရှိ | headquarters = [[ပုသိမ်မြို့]] ၊[[ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး]] | employees = | budget = | chief1_name = ဦးတင်​မောင်ဝင်း | chief1_position = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်နှင့်တိုင်းဒေသကြီး ဝန်ကြီးချုပ်|ဝန်ကြီးချုပ်]] | parent_department = [[ပြည်ထောင်စုအစိုးရအဖွဲ့]] | website = {{URL|http://www.ayeyarwadyregion.gov.mm}} |}} '''ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးအစိုးရအဖွဲ့''' သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ]]၊ [[ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး]]၏ အုပ်ချုပ်ရေး အဖွဲ့အစည်း ဖြစ်သည်။ ဦးတင်​မောင်ဝင်းသည် အစိုးရအဖွဲ့၏ ခေါင်းဆောင် ဖြစ်သည်။ ==အစိုးရအဖွဲ့ (ဩဂုတ် ၂၀၂၁ - လက်ရှိ)== {| class="wikitable" |rowspan=2|'''စဉ်''' |rowspan=2|'''အမည်''' !colspan=3 | တာဝန်ထမ်းဆောင်ခြင်း |rowspan=2|'''ဝန်ကြီးဌာန''' |- !စတင်ရက် !ပြီးဆုံးရက် !ရက်ပေါင်း |- |၁ |ဦးတင်​မောင်ဝင်း |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |ဝန်ကြီးချုပ် |- |၂ |ဗိုလ်မှူးကြီး ​ကျော်စွာလှိုင် |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |လုံခြုံရေးနှင့် နယ်စပ်ရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန |- |၃ |ဦးတင်​အေး |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |စီးပွားရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန |- |၄ |ဦးအုန်းမြင့် |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |သယံဇာတရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန |- |၅ |ဦး​မောင်​မောင်သန်း |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |လူမှုရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန |- |၆ |ရဲမှူးကြီး တင်​ဇော်ထွန်း |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး ဝန်ကြီးဌာန |- |၇ |ဦး​စောလင်းခယ် |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |တိုင်းရင်းသားရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန |- |၈ | | | | |ဥပဒေချုပ် |} == အစိုးရအဖွဲ့ (၂၀၁၆- ၂၀၂၁)== {| class="wikitable" |'''စဉ် ''' |'''အမည် ''' |'''ဝန်ကြီးဌာန''' |- |(၁) | *[[မန်းဂျော်နီ]] (၂၀၁၆-၂၀၁၈) *ဦး[[လှမိုးအောင်]] |ဝန်ကြီးချုပ် |- |(၂) |ဗိုလ်မှူးကြီးကျော်စွာလှိုင် |လုံခြုံရေးနှင့်နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာန |- |(၃) |ဦးဌေးဝင်း |စီမံကိန်းနှင့် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာန |- |(၄) |ဦးတင်အောင်ဝင်း |စိုက်ပျိုးရေး၊ မွေးမြူရေး၊ သယံဇာတနှင့် ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး ဝန်ကြီးဌာန |- |(၅) |ဦးဝင်းဌေး |လျှပ်စစ်၊ စွမ်းအင်၊ စက်မှုလက်မှုနှင့် လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး ဝန်ကြီးဌာန |- |(၆) |ဦးကျော်မြင့် |စည်ပင်သာယာရေးဝန်ကြီးဌာန |- |(၇) |ဒေါက်တာလှမြတ်သွေး |လူမှုရေးဝန်ကြီးဌာန |- |(၈) |‌‌‌ဒေါက်တာစိုးဝင်း |လူဝင်မှုကြီးကြပ်‌ရေးနှင့် လူ့စွမ်းအားအရင်းအမြစ် ဝန်ကြီးဌာန |- |(၉) |ဂါ့မိုးမြတ်မြတ်သူ |ကရင်တိုင်းရင်းသားလူမျိုးရေးရာဝန်ကြီးဌာန |- |(၁၀) |ဦးတင်စော |ရခိုင်တိုင်းရင်းသားလူမျိုးရေးရာဝန်ကြီးဌာန |- |(၁၁) |ဦးသိန်း​ရွေ |ပြည်နယ်ဥပဒေချုပ် |- |(၁၂) |ဒေါ်စန်းစန်းခိုင် |ပြည်နယ်စာရင်းစစ်ချုပ် |} <ref>{{cite news|url=http://www.president-office.gov.mm/?q=cabinet/region-and-state-government/id-10176|title=ဧရာဝတီတိုင်း​ဒေသကြီးအစိုးရအဖွဲ့|last=|first=|author2=|date=|publisher=နိုင်ငံတော်သမ္မတရုံး|accessdate=|archivedate=21 September 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170921195111/http://www.president-office.gov.mm/?q=cabinet%2Fregion-and-state-government%2Fid-10176}}</ref> ==ကိုးကား== {{reflist}} [[Category:ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]] [[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများ]] [[Category:မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်နှင့်တိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့များ]] 4650ypwmzs53gluobptupnr4urp80je 0 105361 754114 714606 2022-08-10T15:02:34Z Zawzawaungthwin 100038 ပါတီဥက္ကဋ္ဌ ဖြစ်လာခြင်းနှင့် ပါတီနိုင်ငံရေးဖြတ်သန်းမှုများ ထည့်သွင်းခဲ့သည် wikitext text/x-wiki '''သန်းသန်းနု''' သည် မြန်မာလူမျိုး ဘာသာပြန်အသံလွှင့်သူနှင့် စာရေးသူ ဖြစ်သည်။ယင်းအပြင် ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ( မြန်မာ) ၏ ဥက္ကဋ္ဌ လည်းဖြစ်သည်။ <ref>https://yangonmediagroup.com/index.php/myanmar/6774-2022-08-10-05-46-15</ref> == ဘဝဖြစ်စဉ် == ၁၉၄၇ ခု၊ အောက်တိုဘာလ ၃ ရက်တွင် [[နု၊ ဦး|ဦးနု]]၊ ဒေါ်မြရီတို့က ရန်ကုန်၌ မွေးသည်။ ၁၉၆၄-၆၈ ခုများတွင် [[ရန်ကုန် စီးပွားရေး တက္ကသိုလ်]]၌ ပညာသင်သည်။ နိုင်ငံရေး အရှုပ်အထွေးကြောင့် ဖခင်ဖြစ်သူ တိမ်းရှောင်ရသည့် ၁၉၆၉ ခု၊ ဧပြီလတွင် အိန္ဒိယသို့ သင်းသင်းနုပါ ပါသွားသည်။ ၁၉၈၀ မှ ၂၀၀၃ ခုအထိ အိန္ဒိယ နိုင်ငံပိုင် အသံလွှင့်ဌာန (All India Radio) တွင် ဘာသာပြန်အသံလွှင့်သူ လုပ်သည်။ ၂၀၀၃ ခု၊ မတ်လတွင် မြန်မာနိုင်ငံသို့ ပြန်လာသည်။ == ပါတီနိုင်ငံရေးထဲ ဝင်ရောက်လာခြင်း == ဒေါ်သန်းသန်းနုသည် ဦး[[သုဝေ (နိုင်ငံရေးသမား)|သုဝေ]] ဥက္ကဋ္ဌ အဖြစ်တာဝန်ယူသည့် [[ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ (မြန်မာ)|ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ]] (Democratic Party (Myanmar)) တည်ထောင်ရာတွင် ဦးဆောင်အဖွဲ့ထဲ ပါဝင်ခြင်းဖြင့် ပါတီနိုင်ငံရေးထဲ ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ်တွင် စတင်ဝင်ရောက် လာခဲ့သည်။<ref>https://burmese.voanews.com/a/a-27-2009-09-15-voa3-93551669/1238803.html</ref> အဆိုပါ ပါတီတွင် သူမသည် အတွင်းရေးမှူးချုပ်တာဝန်<ref>https://www.bbc.com/burmese/burma/2010/12/101211_democrticmyanmar</ref> ယူခဲ့သည်။<ref>https://burmese.voanews.com/a/3002562.html</ref> ပါတီဥက္ကဋ္ဌ ဖြစ်သူ ဦးသုဝေ ၂၀၂၂ခုနှစ် မေလ ၁၈ရက်တွင် ကွယ်လွန်ပြီးနောက်<ref>https://www.bbc.com/burmese/burma-61539818</ref> သူမကို ပါတီဝင်များက  [[ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ (မြန်မာ)|ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ( မြန်မာ)]] ၏ ဥက္ကဋ္ဌ အဖြစ် တင်မြှောက်ခဲ့ကြသည်။ ဒေါ်သန်းသန်းနုသည်   [[အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲ၊ ၂၀၁၀|အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲ ၂၀၁၀]] တွင် [[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]] မဲဆန္ဒနယ်အမှတ်(၂) အမျိုးသားလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်လောင်းနေရာ <ref>https://www.uec.gov.mm/show_data_content.php?name=141.pdf&type=law&code=x&sno=230&token=cfa02d64f02b4cb7a21f10515c1520e6a8b86620c4854a9f327b4d7be21a71251bafe8d686787b21b3e18aa6deeae0cdfbb07bd792a7833d5f7ecca2d9f91a6a</ref>  မှနေ၍ လည်းကောင်း၊ [[အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲ၊ ၂၀၁၅|အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲ ၂၀၁၅]] တွင် [[ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]] ကျောက်တံတားမဲဆန္ဒနယ် ပြည်သူ့လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်လောင်း <ref>https://www.uec.gov.mm/show_data_content.php?name=01PyithuHluttaw1.pdf&type=page_multiple_photo&code=17&sno=3799&token=1bbff23522a45e97467bdd86f736fcb7e0617f1dc16a0ec49141f582277afc55f030c36948f4f631f4a207b59a7e301f60ec0574502dde4d2e02f7012ea3a7ad</ref> <ref>https://www.myanmar-now.org/mm/news/1816</ref> နေရာမှနေ၍လည်းကောင်း  ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့ဖူးသော်လည်း အနိုင်ရရှိခဲ့ခြင်း မရှိသည်ကိုတွေ့ရသည်။ == မိသားစုဘဝ == ဦးအောင်ငြိမ်းနှင့် လက်ထပ်ရာ ရှိန်မင်းနှင့် အောင်စည်ဟူသော သား ၂ ယောက် ရှိသည်။ ရှိန်မင်းမှာ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၊ လော့အိန်ဂျလိမြို့တွင် နေထိုင်ပြီး အောင်စည်မှာ ဩစတြေးလျနိုင်ငံ၊ ကန်ဘာရာမြို့တွင် သုတေသီအဖြစ် အမှုထမ်းသည်။ <ref>မြသန်းသန်းနု။ "ပညာ"။ Living Color စီးပွားရေးသတင်း မဂ္ဂဇင်း။ ၂၀၀၈၊ ဇူလိုင်။ စာ ၁၂၃။</ref> == ရေးသားခဲ့သော စာအုပ်များ == {| class="wikitable sortable" !ခေါင်းစဉ် !ထုတ်ဝေနှစ် !ပုံနှိပ်တိုက် !မှတ်ချက် |- |''မျက်စိအကြောင်း သိကောင်းစရာ'' |၂၀၀၇ |ပြည့်စုံ စာပေ | |} == ကိုးကား == [[Category:မြန်မာ စာရေးဆရာများ]] [[Category:သက်ရှိထင်ရှားပုဂ္ဂိုလ်များ]] [[Category:၁၉၄၇ မွေးဖွားသူများ]] [[ကဏ္ဍ:မြန်မာ အမျိုးသမီး စာရေးဆရာများ]] mshtt4xsgq9jr8jrb9u4on9hd4a97pw 0 111389 754207 468220 2022-08-11T07:10:50Z Kantabon 45503 wikitext text/x-wiki '''၂၀၁၉ အီးမရိတ်ဖလား'''သည် [[အီးမရိတ် ဖလား|အီးမရိတ်ဖလား]]၏၁၀ကြိမ်​မြောက်ရာသီဖြစ်သည်။ ၂၀၁၉ ခုနှစ် ဇူလိုင်၂၈ ရက်တွင် [[အာဆင်နယ်|အာဆင်နယ်အသင်း]]၏အိမ်ကွင်း၊ [[အီးမရိတ် ဘောလုံးကွင်း|အီးမရိတ်ကွင်း]]တွင် ကျင်းပခဲ့သည်။ယခင်နှစ်များနှင့်မတူဘဲ အမျိုးသမီးအသင်းပြိုင်ပွဲပါ ပါဝင်လာသည်။အာဆင်နယ်(ကျား၊မ)၊​ဘေယန်မြုးနစ် (မ)၊လိုင်ယွန်(ကျား) အသင်းများ ဝင်​ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ကြသည်။<ref>{{cite web |url=https://www.arsenal.com/emiratescup2019 |title=Emirates Cup to return this summer |publisher=Arsenal F.C. |date=20 May 2019 |accessdate=20 May 2019}}</ref> {{Infobox international football competition|year=၂၀၁၉|country=အင်္ဂလန်နိုင်ငံ|num_teams=၄|venues=[[အီးမရိတ် ဘောလုံးကွင်း]]|dates=၂၈ ဇူလိုင်|confederations=၁|cities=၁|champion_other=လိုင်ယွန် (ကျား)<br/> ​ဘေယန်မြူးနစ် (မ)|count=၁|second_other=အာဆင်နယ်(ကျား၊မ)|third_other=|fourth_other=|matches=2|goals=4|top_scorer=|prevseason=[[၂၀၁၇ အီးမရိတ်ဖလား|၂၀၁၇]]|nextseason=[[၂၀၂၂ အီးမရိတ်ဖလား|၂၀၂၂]]}} == ပွဲစဉ်များ == '''အမျိုးသမီးပွဲစဉ်'''{{football box | date = ၂၈ ဇူလိုင် ၂၀၁၉ | time = ၁၂:၃၀ [[:en:British Summer Time|BST]] | team1 = [[အာဆင်နယ်]] | score = ၀-၁ | goals1 = | goals2 = [[:en:Melanie Leupolz|Leupolz]] {{goal|24}} | report = https://www.arsenal.com/fixture/women/2019-jul-28/bayern-munich-women | team2 = ​ဘေယန်မြူးနစ် | stadium = [[အီးမရိတ် ဘောလုံးကွင်း]]၊ လန်ဒန်မြို့ | attendance = | referee = | event = | round = | score1 = | score2 = | penaltyscore = | penalties1 = | penalties2 = | location = | aet = }} '''အမျိုးသားပွဲစဉ်'''{{football box | date = ၂၈ ဇူလိုင် ၂၀၁၉ | time = ၁၅:၁၅ [[:en:British Summer Time|BST]] | team1 = [[အာဆင်နယ်]] | score = ၁-၂ | goals1 = *[[:en:Pierre-Emerick Aubameyang|Aubameyang]] {{goal|35}} | goals2 = *[[:en:Moussa Dembélé (French footballer)|Dembélé]] {{goal|66||75}} | report = https://www.arsenal.com/fixture/arsenal/2019-jul-28/lyon | team2 = လိုင်ယွန် | stadium = [[အီးမရိတ် ဘောလုံးကွင်း]]၊လန်ဒန်မြို့ | attendance = | referee = [[:en:Jonathan Moss (referee)|Jonathan Moss]] ([[:en:The Football Association|England]]) | event = | round = | score1 = | score2 = | penaltyscore = | penalties1 = | penalties2 = | location = | aet = }} ==ကိုးကား== {{reflist}} [[Category:အီးမရိတ်ဖလား]] pd9krrdwfxlru0s3r63vxij92k09zpe 0 137487 754213 702509 2022-08-11T07:26:05Z Chan Sung-Min 102525 [[ဆီယမ်ရိမြို့]] စာမျက်နှာကို [[သေယမ်ရပ်မြို့]] သို့ Chan Sung-Minက ရွှေ့ခဲ့သည်: Rea ဆိုတာ ခမာမှာပဲ အဲ့လို ရေးတာပါ အသံထွက်ကတော့ Ra ပါ wikitext text/x-wiki [[File:Siemreap.jpg|thumb|ဆီယမ်ရိမြို့]] '''ဆီယမ်ရိမြို့''' သည် [[ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ]] အနောက်မြောက်ပိုင်းရှိ ဆီယမ်ရိပြည်နယ်၏ မြို့တော်ဖြစ်သည်။ ဆီယမ်ရိရှိ ပြင်သစ်ရပ်ကွက်ဟောင်း နှင့် ဈေးဟောင်းတဝိုက်တို့တွင် ကိုလိုနီခေတ် ဗိသုကာ လက်ရာ များနှင့် တရုတ်စတိုင်လ် ဗိသုကာ လက်ရာများ ရှိသည်။ မြို့တော်အတွင်းတွင် ပြတိုက်များ၊​ရိုးရာ အက်ပ်ဆာရာ အက ဖျော်ဖြေမှုများ၊ ကမ္ဘောဒီးယား ယဉ်ကျေးမှု ကျေးရွာတစ်ခု၊​လက်ဆောင်ပစ္စည်းနှင့် လက်မှုပစ္စည်း အရောင်းဆိုင်များ၊​ပိုးမွေးမြူရေး စခန်း၊ ကျေးလက် စပါးစိုက်ခင်းများ၊ တံငါရွာ နှင့် တုန်လီဆပ်ရေကန် အနီးရှိ ကျေးငှက်ဥယျာဉ် တစ်ခုတို့ အပြင် မြူးကြွ၍ မြို့ပြဆန်သော သောက်စားပျော်ပါးရာ နေရာများ ရှိသည်။ ယနေ့တွင် ဆီယမ်ရိသည် ရေပန်းစားသော ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားများ လာရောက်လည်ပတ်ရာ နေရာ ဖြစ်သဖြင့် ဟိုတယ်များ၊ အပန်းဖြေစခန်းများ၊​စားသောက်ဆိုင်များ အပြင် ခရီးသွားလုပ်ငန်းနှင့် ဆက်စပ်နေသာ စီးပွားရေး လုပ်ငန်း အမြောက်အမြား ရှိသည်။ ရေပန်းအစားဆုံး ကမ္ဘာလှည့် ခရီးသွားများ လည်ပတ်ရာ နေရာတစ်ခု ဖြစ်သည် [[အန်ကောဝပ်]] နှင့် နီးစပ်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။ ==ကိုးကား== {{reflist}} [[Category:ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံရှိ မြို့များ]] q49mmq38z3femisxzvri49we18zodaa 754215 754213 2022-08-11T07:29:05Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki [[File:Siemreap.jpg|thumb|သေယမ်ရပ်မြို့]] '''သေယမ်ရပ်မြို့''' သည် [[ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ]] အနောက်မြောက်ပိုင်းရှိ သေယမ်ရပ်ပြည်နယ်၏ မြို့တော်ဖြစ်သည်။ သေယမ်ရပ်ရှိ ပြင်သစ်ရပ်ကွက်ဟောင်းနှင့် ဈေးဟောင်းတဝိုက်တို့တွင် ကိုလိုနီခေတ် ဗိသုကာလက်ရာ များနှင့် တရုတ်စတိုင်လ် ဗိသုကာလက်ရာများ ရှိသည်။ မြို့တော်အတွင်းတွင် ပြတိုက်များ၊​ ရိုးရာ အက်ပ်ဆာရာ အက ဖျော်ဖြေမှုများ၊ ကမ္ဘောဒီးယား ယဉ်ကျေးမှု ကျေးရွာတစ်ခု၊​လက်ဆောင်ပစ္စည်းနှင့် လက်မှုပစ္စည်း အရောင်းဆိုင်များ၊​ပိုးမွေးမြူရေး စခန်း၊ ကျေးလက် စပါးစိုက်ခင်းများ၊ တံငါရွာ နှင့် တုန်လီဆပ်ရေကန် အနီးရှိ ကျေးငှက်ဥယျာဉ် တစ်ခုတို့ အပြင် မြူးကြွ၍ မြို့ပြဆန်သော သောက်စားပျော်ပါးရာ နေရာများ ရှိသည်။ ယနေ့ခေတ်တွင် သေယမ်ရပ်သည် ရေပန်းစားသော ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားများ လာရောက်လည်ပတ်ရာ နေရာ ဖြစ်သဖြင့် ဟိုတယ်များ၊ အပန်းဖြေစခန်းများ၊​ စားသောက်ဆိုင်များ အပြင် ခရီးသွားလုပ်ငန်းနှင့် ဆက်စပ်နေသာ စီးပွားရေး လုပ်ငန်း အမြောက်အမြား ရှိသည်။ ရေပန်းအစားဆုံး ကမ္ဘာလှည့် ခရီးသွားများ လည်ပတ်ရာ နေရာတစ်ခု ဖြစ်သည် [[အန်ကောဝပ်]]နှင့် နီးစပ်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။ ==ကိုးကား== {{reflist}} [[Category:ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံရှိ မြို့များ]] 40j0e5ilujfveatt83n8wih9jfhlgj5 0 139967 754111 720358 2022-08-10T14:37:33Z 2400:AC40:B5E:72:75F1:F84:C87E:E176 /* သီချင်းမျိုးများ */ wikitext text/x-wiki '''မဟာဂီတပေါင်းချုပ်ကြီး'''သည် [[ဦးပြုံးချို]] စုဆောင်း ပြုစုသည့် တေးဂီတဆိုင်ရာ ပေါင်းချုပ် ကျမ်းကြီး ဖြစ်သည်။ ၎င်းကျမ်းကြီးကို ပြုစုဖြစ်အောင် တိုက်တွန်းသူမှာ အမျိုးသားပုံနှိပ်တိုက်ပိုင်ရှင် နေရှင်နယ် ဦးမြင့် ဖြစ်ကာ၊ ၎င်း ပုံနှိပ်တိုက်ကပင် အုပ်ရေ ၃၀၀၀ ဖြင့် ပထမကြိမ် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ရတနာ့ဂုဏ်ရည်တိုက်က ပုံနှိပ်ကာ၊ ပညာအလင်းပြစာပေက ၁၉၇၇ နိုဝင်ဘာလတွင် ထုတ်ဝေသော သတ္တမကြိမ်ထုတ် စာအုပ်ကို အုပ်ရေ ၃၀၀၀ ထုတ်ဝေပြီး၊ စာမျက်နှာ ၂၉၀ ပါသည်။ <ref>{{cite book|title= မဟာဂီတ ပေါင်းချုပ်ကြီး|author=ဦးပြုံးချို|publisher=ပညာအလင်းပြစာပေ||page=|year= ၁၉၇၇ |month= နိုဝင်ဘာလ |date= သတ္တမ-ကြိမ်}}</ref> ဂီတသဘင်လောကတွင် ယင်းစာအုပ်သည် ထင်ရှားလှသည်။ ==သီချင်းမျိုးများ== ၎င်းစာအုပ်တွင် ပါဝင်သော သီချင်းမျိုးများမှာ- #ကြိုးသီချင်းအမျိုးမျိုး #ဘွဲ့သီချင်းအမျိုးမျိုး # သီချင်းခံအမျိုးမျိုး # ပတ်ပျိုးအမျိုးမျိုး # ယိုးဒယား အမျိုးမျိး # ၃၇ မင်း သီချင်း # ဆိုင်းဆရာများ အသုံးပြုကြသော ပတ်ယိုင် တျာယိုင် # မျောက်မင်းအူသံ # သိင်္ဂါသံ # လောကနတ်သံ # လေးထွေသံကပ်မယွင်း # ဆင်ခင်း မြင်းခင်း # လွမ်းချင်း ပုလဲပေါက် # ခွန်းထောက် အသွယ်သွယ် # ဘောလယ်အရပ်ရပ် # တေးထပ်ရှစ်ဆယ်ပေါ် # လှေတော်သံ # ရေကင်းသံ # ဒိန်းသံ # စည်တော် # ကရင်ဩလွမ်းသံ စသည်တို့ကို ကဏ္ဍအလိုက် စုစည်းထားသည်။ ==မာတိကာ== ===ကြိုးသီချင်းများ=== {| class="wikitable sortable" !သီချင်းအချီ !သီချင်းအမည် |- |ထံတျာတေရှင် |ပုစဉ်းတောင်သံ |- |တျန့်တျောတျန့်တျော |စိတြဂီဝါခိုမင်း |- |ထပ်တျာထပ်တျာ |ရွှေဥဒေါင်းမင်း |- |ဟေမဝန္တာ |ဂဠုန်မင်းတောင်သံ |- |တက်တူတွန်သံပေး |ခါမင်း |- |မြစ်ကြီးဂင်္ဂါ |ငါးကြင်းရေဆန် |- |မြစ်ပြင်မြစ်ညာ |ငါးကြင်းရေစုန် |- |ငုံ့ကာငုံ့ကာ |ငုံးမင်း |- |စံရာတောင်ကျွန်း |သာနိုးပျော်ဘွယ် |- |ရွှေပြည်ကြီးဧရာ |သာနိုးပျော်ဘွယ် |- |မြို့နန်းငယ်လေး |သာနိုးပျော်ဘွယ် |- |ကိုးပါးပေါင်းစု |သာနိုးပျော်ဘွယ် |- |ရွှေဘုန်း ရွှေဘုန်းတော် |သာနိုးပျော်ဘွယ် |- |သီတာ သီတာ |ကလပ်ငယ် |- |သာယာ-သာယာ |ကလပ်ကြီး |- |ဝေဘာဂီရိ |ညွန်တက်သံသာ |- |ပုံပမာ-ထွေထွေသာ |သိကြားမင်း ခရုသင်းသံ |- |ရာမင်းရာမင်း ဝပ်လျှိုး |သိကြားမင်းခလုတ် |- |ရွှေ ရွှေ ရွှေဘုန်းပဝင်း |သိကြားမင်းခလုတ် |- |နှုန်းနန်းထောက်စာ |သိကြားမင်းတုယင်သံ |- |ပုံနှုန်းဝတိံသာ |ပင်လယ်နတ်ကြီး |- |ထွေတလာနေမသာ |ဗောဓိရွက်သံ |- |ကြောက်ဘွယ့် ဘုန်းတန်း |ဆရာနှုန်း ညွန့်ပေါင်း |- |ဝန်းတွင်းရိပ်သာ |မြင်စိုင်းဆရာပန်း |- |ဘုန်းတောက်ပဝင်းဝင်း |ချစ်နံ့မပြယ် |- |ဝေဇယန်နှင့်နှုန်းငြား |ကျောင်းတော်ကြီး |- |ခွဲခွဲခြားခြား |အတွင်းတီးပြေး |- |လေချိုလေသာ |ပြင်တီးပြေး |- |ဝေယန်လိုပင် |ပြင်တီးပြေး |- |စိန်ကြောင်လိုပင် |ပြင်တီးပြေး |- |ဘုံဆောင်မြင့် |ဖောင်လား, ငင်, ဆိုက် |- |ဇေယျာမြို့ |ဖောင်ငင် |- |စိမ်းလဲ့ဲလဲ့ညိုပြာ |ဖောင်ဆိုက် |- |လွမ်းတပ်ဆင့်လောင်း |ဖောင်ငင် |- |ဘယ်တဲ့ ဘယ်တဲ့ ဘယ်ကမ္ဘာတွင် |ဖောင်လားကြိုးဟောင်း |- |ကမ်းက ကမ်းကခွာ |ဖောင်ငင်ကြိုးဟောင်း |- |ဖျော်ဖြေလို့နေပါရင်လေး |ဖောင်ဆိုက်ကြိုးဟောင်း |- |ရွှေနန်းအောင်ချာ |ကြာချပ်ကြိုး |- |မင်းလင်းစပ်ခါ |ကြာချပ်ငယ် |- |ဆီးနှင်းပြိုက်ကျ |တောင်မြင့်စည်းခုတ် |- |မင်းလွင်-မင်းလွင် |တောင်တမန်လှိုင်းကြက်ခွပ် |- |သင်းအရင်းငယ်ကြိုင်မွှေး |ဆယ်စည်ခုတ်ကြိုးအလိုက် |- |ရွှေဘုန်းထက်ဖြာ |ရှေးဟောင်းကြိုးတမ်းချင်း |- |ကြိုင်မွှေးလှိုင်ပြေး |ဘီလူးမစည်သံ |- |သောင်ကမ်း သောင်ကမ်း |ကွန်သံလန့်ကြိုး |- |ကိုယ်လုံးသန်ရောင် |ကင်းပတ်ကြီး |- |ရွှေဖောင်တော်စံကာ |ကင်းပတ်ငယ် |- |ဝင်းဝင်းရွှေရွှေ |ဇမ္ဗုသပြေသံ |- |လဲ့လဲ့စိမ်းရောင် |ရွှေပလ္လင်အောင် |- |သည်မိုးပြုနဲ |သိကြားခလုတ်ကြိုးဟောင်း |- |ကျော်နှံ့ဝှန်ဆူ |တကောင်းဖောင်လား |- |ရွှေစကြာသည်အိုင်သာကလော |နဝတတ်အိုင်ချင်း |- |ဟေမန္တာဟု |​ဟေမန္တာချင်း |- |ချမ်းကတဲကိုလေ |ငပြေတက်သက်ကြိုးအလိုက် |- |​ထောင်ရောင်နေ |နန်းဘွဲ့ကြိုးဟောင်း |- |ထိပ်တင်ငယ်ဧကန် |ဝတ်တော်သိမ်း |- |​နေရင်လေလဲ |ပြန်ကတက် ကြိုးဟောင်း |- |သီလာ. မြေယံ |ဘုန်းဘွဲ့ |- |မှန်ညောင်သဉှာ |ဝတ်တော်ရုံ |- |တရေးမက |ဝတ်တော်ရုံ |- |ဘုန်းတော်တေဇာ |ဝတ်တော်ရုံ |- |ရှုတိုင်းသာစွ |ဝတ်တော်ရုံ |- |အတိုင်းမသိ |ဝတ်တော်ရုံ |- |မာလာဂန္ဓ မွှေးမွှေးသင်းသင်း |​ဒေဝဒူတ ကြိုးဟောင်း |- |​စောင်းတော်သိင်္ဂါ |​စောင်းဘွဲ့ |- |​ဇေယျာအောင်ချာ |နန်းဘွဲ့ |- |စံရာဘုံမြင့် |နန္ဒာကန်တော်ဘွဲ့ |- |​ရွှေနန်းအောင်မြေ |ပင်လယ်နတ်ကြီး ကြိုးအလိုက် |- |​ပြောင်ပြောင် ပြောင်နာဂိန် |ဆင်ခင်း |- |တီးယွန်းအောင်စည် |မြင်းခင်း |- |ညာသပြေဘောင် |နဝရတ်ခရုသင်း |- |သပြေပင်ဝန်း |နဝရတ်ခရုသင်း |- |ဘုန်းမိုးရွာစွေသွန်းဖျန်း |မြင်းခင်း |- |​ရွှေဘုန်း ရွှေဘုန်းပပဝင်း |ဘုန်းဘွဲ့ကြိုး |- |ရီရီဆိုင်းဆိုင်း |ငါးသံကြိုးမိုးဘွဲ့ |- |လာချေပြီ |မြင်းစီး |- |​ခေါ်ပါယောင်နှင့် |မြင်းစီး |- |ချိတ်ပန်းပန်ငယ် |မြင်းစီး |- |ကျွန်းကျွန်းပိုင်သ |မြို့တော်ချီး |- |မှိုင်းရိပ်ကယ်တည့် ဝေမှောင် |နတ်ပင့် |- |ဆွတ်ဖျန်းကြိုင်သင်း |နတ်ပင့် |- |ဇမ္ဗူသိင်္ဂါပြိုးပြက် |နတ်ပင့် |- |ပန်းစုံမာလာလေ |နတ်ပင့် |- |သီလာဝေယန်လေမှိုင်းညို့ |နတ်ပင့် |- |​တေဇာအာဏာထန်ပြင်း |တျာသံ |- |ကန်တော် ကန်တော်အထိကရ |ကန်တော် |- |} ===ဘွဲ့သီချင်းများ=== {| class="wikitable sortable" !သီချင်းအချီ !သီချင်းအမည် |- |မာရဝိဇယ |စွယ်တော်ရောင်ခြည် |- |ဥကင်ဘုံမြင့် |ပလ္လင်တော်ရှစ်ရပ် |- |နန်းရဝေမြင့် |ထီးရှစ်မယ် |- |မင်းခမ်းတော်စုံလှ |မင်းခမ်းတော်စုံ |- |လကျ်ာတော်မင်းခမ်း |လကျ်ာမင်းခမ်းတော် |- |လက်ဝဲတော်က အံ့ရာပုံ |လက်ဝဲမင်းခမ်းတော် |- |မြတ်ပလ္လင် ရှေ့ ရန်မာရ်ချွေ |အလံ ၇-စဉ်မင်းခမ်းတော် |- |ငါးလုံးတောင်ညွန့် |မြစ်ကြီးငါးသွယ် |- |မန္တလာဘုံ |မန္တလေးမြို့ |- |​လေးမည်သာလှ |အဝမြို့ |- |မင်းဝံတောင်ညွန့် |အဝမြို့ |- |ကုန်းဘောင်မြို့ ရွှေနက်သန် |ကုန်းဘောင်မြို့ |- |ခြည်ပန်းထောင်ကွန့် |ဘုန်းတော် |- |မင်္ဂလာသီရိမြေမြတ်စွာ |မန္တလေး |- |ဇမ္ဗူရည်ပွင့် ဆယ်ရောင်ဝေ |မန္တလေး |- |သင်္ကြံန်တော်မင်္ဂလာ |သင်္ကြန်တော် |- |ဆဒ္ဒန်ပိုင်လေးကျွန်း |နားထွင်းမင်္ဂလာ |- |နန်းငွေယုန်သော်လာ |ဆံထုံးတော်မင်္ဂလာ |- |အတိုင်းမသိမင်္ဂလာကျက်သရေ |မင်္ဂလာဩဘာ |- |တဖုဿငယ်နှင့် |​ရွှေတိဂုံသမိုင်း |- |မြရည်နန္ဒာ |နန္ဒာကန် |- |မြသို့ငယ်စိမ်း |​ရေသွန်းတော် |- |​ရွှေဘုန်းတော် နေနှုန်းလျော် |​ရွှေတချောင်းတူး |- |ဂန္ဓမာတောင် |မဉ္ဇူသက နတ်ပန်း |- |သကမဉ္ဇူ |ပန်းဘွဲ့ |- |ပတ်လည်ငယ်လေ |​မျှော်တော်ယောင် |- |နတ်စည်ငယ်လေ |​မျှော်တောင်ယောင်မိုး |- |သည်ဆောင်းဟေမာန် |သဇင်ပန်း |- |သန်းယံသာ ကျူးပါတော့ |အိနောင်ဇာတ်တော်ကြီး |- |ပရမေသီရိအောင်ဇေယျာ |ဘုန်းတော် |- |ခွန်ယူစိုးရ |အိမ်ရှေ့မင်းဘုန်း |- |ပတ်ပြန်ငယ်ပြောင်ရွှန်း |မြင်းခင်းတော် |- |ကိုးသွယ်ရတနာ |မြင်းခင်းတော် |- |လွှတ်တော်ငယ်စံကျွန်း |မြင်းခင်းတော် |- |မြန်မြေနယ်ဇမ္ဗူဘောင် |မြင်းခင်းတော် |- |မင်္ဂလာအောင်မြို့ |မန္တလေးမြို့ |- |​ဟေမဝန်ချာ |​တောဘွဲ့ |- |} ===သီချင်းခံကြီးများ=== {| class="wikitable sortable" !သီချင်းအချီ !သီချင်းအမည် |- |ထူးမခြားနား |စွယ်တော်ရောင်ခြည် ဘုရားရှိခိုး |- |​ထောင်ရောင်နေကသာ |ဘုန်းဘွဲ့သီချင်းခံကြီး |- |စန္ဒာ ရောင်သို့သာ |နန်းတွင်းသူဘွဲ့သီချင်းခံကြီး |- |ဒီပါမြေယံ |ဘုန်းဘွဲ့သီချင်းခံကြီး |- |စုံသာမြိုင်လယ် |​တောတောင်ဘွဲ့-သီချင်းခံကြီး |- |​ဇေယျာရွှေမြေ |ဘုန်းဘွဲ့သီချင်းခံကြီး |- |ဒီပါလေ-အောင်ချာလေ |နန်းဘွဲ့သီချင်းခံကြီး |- |ဘုန်းမိုးသွန်းလောင်း |ဘုန်းဘွဲ့သီချင်းခံကြီး |- |ဆဒ္ဒန်အိုင်သာ |တချက်လွှတ် သီချင်းခံကြီး |- |ဇမ္ဗူကျွန်းလုံး |မင်းရဲကျော်စွာ သီချင်းခံကြီး |- |ကျွန်းလုံး သိမ်းကျုံး |ဘုန်းဘွဲ့သီချင်းခံကြီး |- |နှင်းတမြူးမြူး |မြင်းခင်းဘွဲ့သီချင်းခံကြီး |- |​တောဟေဝန်တောင် |​တောတောင်ဘွဲ့-သီချင်းခံကြီး |- |ဘုန်းထူးဝေဆာ |ဘုန်းဘွဲ့ |- |ဇမ္ဗူမြန်ချာလေ ထွန်းပပ |ဘုန်းဘွဲ့ |- |​ဇောင်းကလောအင်း |မြို့တော်ဘွဲ့သီချင်းခံကြီး |- |ဘုန်းပန်းပရမေ |ဘုန်းတော်ဘွဲ့သီချင်းခံကြီး |- |မင်းခမ်းတော်စုံ |မင်းခမ်းတော်ဘွဲ့သီချင်းခံကြီး |- |ဘုန်းအကြီးဆုံး |ဘုန်းတော်ဘွဲ့သီချင်းခံကြီး |- |ပန်းကြာဝတ်မှုံ |မယ်ဘွဲ့သီချင်းခံကြီး |- |​ရွှေစမ္ပာယ်ရုံ |မယ်ဘွဲ့သီချင်းခံကြီး |- |သင်းသင်းကြိုင်ကြိုင် |မယ်ဘွဲ့သီချင်းခံကြီး |- |ရွှန်းရွှန်းမြရွှန်းရွှန်း |ဘုန်းတော်ဘွဲ့သီချင်းခံကြီး |- |မှိုင်းမှိုင်းမြ |အလွမ်းဘွဲ့သီချင်းခံကြီး |- |ဖြိုးဖြိုးရွှေရင် |မယ်ဘွဲ့တချက်လွှတ်သီချင်းခံ |- |မြဆံကေသာ |မယ်ဘွဲ့တချက်လွှတ်သီချင်းခံ |- |ရွက်ညှာကြွေလျှံလေ |မယ်ဘွဲ့တချက်လွှတ်သီချင်းခံ |- |မှိုင်းအဆန်းဆန်း |ထူးမခြားနားအလိုက်သီချင်းခံကြီး |- |ရဝေနန်းစိန်ကြောင် |ဘုန်းဘွဲ့ရှေးသီချင်းခံကြီး |- |} ===ပတ်ပျိုးသီချင်းများ=== {| class="wikitable sortable" !သီချင်းအချီ !သီချင်းအမည် |- |ကုန်းဘောင်ပရမေ |ဘုန်းတော်ဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |ဘုံပျံနေနန်း |​ဆောင်းဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |မှိုင်းပြာမှုန်ဝေ |အီနောင် ရေလားပတ်ပျိုး |- |စိန်ငွေလျှံ |​တောဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |မြန်ချာမြေကို |ကုန်းဘောင်မြို့ဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |​အောင်ခန်းမြို့ |ဘုန်းဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |​ရွှေယင်ပေါင် ငွေယင်ပေါင် |​ရေလားပတ်ပျိုး |- |ရည်ပင်လယ် |​ရေလားပတ်ပျိုး |- |​လောင်းပန်းဂမုန်းအင် |​တောပန်းဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |စိန်ကြောင်နီလာ |ဘုန်းဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |အထူးထူးငယ်နှင့် |​တောလားပတ်ပျိုး |- |သာရကာ ကျေးငယ်တို့ |ရာသီတောတောင်ဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |ရဂုံမြိုင်ချာ |ရာသီတောတောင်ဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |​ဝေဖြိုး ကုန်းဘောင် ညွန့်ညွန့် |ဘုန်းတော်ဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |ကုန်းဘောင်နေမင်း |ဘုန်းတော်ဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |မှန်ရဝေ |ဘုန်းတော်ဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |ပြာပြာညိုရောင် မှိုင်းနွဲ့နွဲ့ |​မောင်ဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |သူရကန် စက်ပုံ |​မောင်ဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |နဝရတ်ကယ် ရောင်စုံ |​မောင်ဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |စိုးအမ္ဗုန်မှူး |မိုးဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |မြူဝန်းလို့ခို |ကိန္နရာချောင်းခြားကလေးပတ်ပျိုး |- |​ဟေဝန်စုံမြိုင် |ကိန္နရာ ချောင်းခြားကြီး ပတ်ပျိုး |- |နဝတ္တကုဏ္ဍလာ |​တောဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |မဏိကဉ္ဇနာ |နန်းဘွဲ့ ထီးဘွဲ့ ပတ်ပျိုး |- |လွမ်းတယ်လေ့ |အလွမ်းဘွဲ့ ပတ်ပျိုး |- |မိုးဒေဝါ |မိုးဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |သဲလောင်ကြွေကျွမ်း |အီနောင်ချိုးတေးဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |ချစ်သမျှကို |သစ္စာတိုင်ပတ်ပျိုး |- |တန်ဆောင်ရွှေတိုင် |နန်းဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |သာဆန်းရဂုံဘွေ |​တောဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |စိန္တေကိုးသွယ်ဂုဏ် |မန္တလေးဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |သိင်္ဂါရွှေရောင် |နန်းဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |​အောင်ဇေယာကျွန်းကျွန်း |ဘုန်းဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |သင်းရနံ့လှိုင်ပျံ့ငယ် |ဘုန်းဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |ပြာပြာညိုရောင်မှိုင်းလို့ရီမှောင် |​တောပန်းဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |တိမ်ဘုံဘွေ |​တောပန်းဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |​အောင်မြေသာစံ |​တောဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |ဂန္ဓမာရိပ်သာ ဖလ်ဂူနန်း |​တောဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |လွမ်းဖွဲ့စေ |​တောဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |ဘုံလယ်ခွင် |​မောင်ဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |ပန်းတသင်းသင်း |​တောဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |ရွှေပြည်တော်သည် |ပြင်သိင်္ဂါပတ်ပျိုး |- |ရှစ်စုံရွက်ကြာ |မြောက်အိမ်တော်ပတ်ပျိုး |- |တံပိုးငယ်တည့် နတ်ပဉ္စင် |မိုးဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |မဲဇာတောင်ခြေ |အလွမ်းပတ်ပျိုး |- |ယမုန္နာ သီတာတောင်ခြေ |သီတာသောင်ခြေဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |စုံနယ်သာစွ |မိန်းမလိုက်တေးဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |ဘုန်းမျာ့းမျာ့းမင်း |ရာမဇာတ်ထွက်ပတ်ပျိုး |- |ဒီပါဧးမြ |ရာမဇာတ်ထွက်ပတ်ပျိုး |- |ဂန္ဓမာတောင်လိုဏ်နန်းချောင် |မိုးဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |စက်လဲမရွှင် |အလွမ်းပတ်ပျိုး |- |ဖြူပြာမူရာ သူဇာနေလို |အီနောင်ပတ်ပျိုး |- |ပြည်အောင်ချာနန်းငယ်က |အလွမ်းပတ်ပျိုး |- |သေနင်္ဂါမည် |မိုးဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |မြမန်းကိုက်ရုံ |မန္တလေးဘွဲ့ |- |​ဆောင်ဝဇီရာ |မန္တလေးဘွဲ့ |- |ပပငယ်လေ ဝင်းဝင်း |မယ်ဘွဲ့ချီးမြှောက်ပတ်ပျိုး |- |ညို့ညို့ငယ်လေ မှိုင်းမှိုင်း |အီနောင်ပတ်ပျိုး |- |ပျံ့ပျံ့ငယ်လေ သင်းသင်း |အီနောင်ပတ်ပျိုး |- |စက်လဲဘုံဘွေ |မယ်ဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |​ဖြေလဲမပြေ |ပူပုံဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |ရွှေဘုန်းသမ္ဘာရှိန် |ဧးယဉ်ချင်းပတ်ပျိုး |- |ဝသန်ခါမှီ |အလွမ်းဘွဲ့ ပတ်ပျိုး |- |ကြုံလေ ဘုံဘွေ |အလွမ်းဘွဲ့ ပတ်ပျိုး |- |ပဟိုရ်မြွက်သံ |မယ်ဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |နှစ်ကိုယ်သစ္စာ |သစ္စာတိုင်ပတ်ပျိုး |- |နံ့သာနီတောင် |နိဗ္ဗိန္ဒပတ်ပျိုး |- |မျှော်တိုင်းခုဝယ် |အလွမ်းဘွဲ့ ပတ်ပျိုး |- |သန်းရံခြွေရွေကြော့ဝန်း |မိုးဘွဲ့အလွမ်းပတ်ပျိုး |- |​ဟေမာ ဝေဆာ ဘွေချာငုံမြိုင် |မိုးဘွဲ့အလွမ်းပတ်ပျိုး |- |ရွှေဘုန်းတေဇာ |သမုဒ္ဒဃောသထွက်ပတ်ပျိုး |- |သီလာ ဝေယန် |သမုဒ္ဒဃောသထွက်ပတ်ပျိုး |- |ရဝိန် ဒေါင်းယာဉ်ပျံ |​တောတောင်ရာသီဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |​ဇေယျာအောင်စည် |ဘုန်းဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |မယ်သေလိုက်ချင်ပါဘိ |ကိန္နရာ ချောင်းခြားကြီး ပတ်ပျိုး |- |ယမုန်သီတာ |မီးခွက်ကချင်းခေါ် ပတ်ပျိုး |- |သပြေညာတောင် |မီးခွက်ကချင်းခေါ် ပတ်ပျိုး |- |ခွာပြာသင်း ညှင်းပြေပြေ |နန်းတွင်းမဟာဆိုင်းတော်ဘွဲ့ |- |သာယာစုံစီ သီတာရံခဝန်း |​တောတောင်ပန်းမလ်ဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |တပင်စံရာ |သမုဒ္ဒဃောသထွက်ပတ်ပျိုး |- |ရွှေတေဇာ တိုင်းကျေညာ |​ရေလားပတ်ပျိုး |- |ရွှေနှုတ်ကယ် လှယ်လှယ် |အီနောင်ထွက်ပတ်ပျိုး |- |အိုကြော့ဆုံးမယ် |အလွမ်းပတ်ပျိုး |- |မြနန်း ဘုံပေါ်မှန် |ပန်းဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |ညဉ့်သုံးယံခါ လေပြေလာ |မျှော်တော်ရောင်ပတ်ပျိုး |- |မြူခိုးရယ် တိမ်ဘုံကသာ |မိုးဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |ရွှေဖီဇင်ဂေါ် |အလွမ်းပတ်ပျိုး |- |ဖြေလျှော့ခွေ ရှိကေရင်ထား |ဘုရားတိုင်ပတ်ပျိုး |- |ယုဇနမာလာ |ရှုခင်းသာယာပတ်ပျိုး |- |ပြယားငယ်တည့် ဝေဿဝဏ် |ဘုန်းဘွဲ့ပတ်ပျိုး |- |အာကာယံထဲ စံမြဲမြန်းလို့ |ကိန္နရာချောင်းခြားပတ်ပျိုး |- |တိမ်မှောင် ဝေးကင်း |​လောကနတ် |- |နှင်းငွေမြူမှောင် |သိင်္ဂါသံ(အီနောင်) |- |​လေရူးသုန်သုန် |သိင်္ဂါသံ |- |မယ်တို့နေ |သိင်္ဂါသံ အီနောင်ထွက် |- |ဆုကြီးကိုမှီ |သိင်္ဂါသံ ဝေဿန္တရာချိုး |- |မဂ်လမ်းကို ယူ |သိင်္ဂါသံ သုဝဏ္ဏသာမထွက် |- |မယ်ယသော့် ဆံကျင် |သိင်္ဂါသံ ဗုဒ္ဓဝင်တောထွက်ခဏ်း |- |ပင်ဗောဓိအဇပါ |သိင်္ဂါသံ ဗုဒ္ဓဝင်ဘုရားဖြစ်ခဏ်း |- |ကိုယ်တော်နှင်းနံ့ |​လေးထွေသံကပ် |- |စိန်မှန်ဆောင် မျက်ကိုးစုံပွင့် |​လေးထွေသံကပ် |- |ရွေညီလာ ကြာယွန်းလယ်က |​လေးထွေသံကပ် |- |} ===၃၇-မင်း နတ်ချင်းများ=== ===​မျောက်မင်းအူသံနှင့် တျာယိုင်ပတ်ယိုင်=== {| class="wikitable sortable" !သီချင်းအချီ !သီချင်းအမည် |- |အိုပင်အိုကံဆိုး |​မျောက်မင်းအူသံ |- |​ဟေမဝန္တာ |​မျောက်မင်းအူသံ |- |အိုပင်အိုကံ၊ ညဉ့်ယံ |​မျောက်မင်းအူသံ |- |​သောက်တဲ့သောက်ရေအိုးငယ်မှာ |ရှင်သေမင်းလူချင်းရယ်တဲ့ |- |​ရွှေနန်းကြော့စံငယ်မှာ |တျာယိုင် |- |​ရွှေဘုန်းတော် ထွန်းပါလို့ |ပတ်ယိုင် |- |} ===ယိုးဒယား သီချင်းများ=== {| class="wikitable sortable" !သီချင်းအချီ !သီချင်းအမည် |- |ပန်းမြိုင်လယ် |ယိုးဒယား ဖိန်းချားကြီး |- |အို-ကြာရံနန်းသူမယ် |မှိုင်ခန်း |- |မကြံနိုင် မှော်ရုံမြိုင်တော |မှိုင် |- |မှုန်မပြေ သဲရွှေဘဝင်ကျွမ်း |မှိုင် |- |ပန်းဟေဝန် ခုနစ်ထွေ |ယိုးဒယား ဖိန်းချားကလေး |- |​တောတောင်စွယ် |ခမိန် |- |မှိုင်းမှုန်ပြာညို |​ကျောက်ကောက်ငုငစ် |- |ခိုင်ပန်းစုံ မှုံမာလာ |​ကြေးသွား |- |​တောမြိုင်ခြေလမ်း |ထနောက် |- |​ဝေဇယန္တာ-နန်းဘုံ |မဟိုးသီး |- |​ဖော်ကွာဝေးသူမို့ |အလွမ်းဘွဲ့ယိုးဒယား |- |မန်းညာနွယ် |ဖိန်းချားကြီး မန္တလေးဘွဲ့ |- |ဂိမှာန်နွေဘွဲ့ရာသီ |ယိုးဒယားတီးကွက် |- |မိုး.ဣန္ဒာ တည်လာဖန် |​ရွှေတိဂုံသမိုင်း ဖိန်းချားကြီး |- |သန်းရွေညာ |မယားချော့ ဖိန်းချားကြီး |- |လွမ်းဝှန်ပို |ဖိန်းချားကြီးအဝင် |- |မြမန်းဂီရိ သေလာတောင် |​သော်ကရွှေနှုန်းတီးကွက် |- |အို သာတင့်ဆုံး |ယိုးဒယားနှဲသွား |- |စက်လဲ ပျော်ပါနိုင် |ယိုးဒယားနှဲလိုက် အီနောင် |- |ရိပ်ကြာဆောင်ခန်း |စက်လဲ တီးကွက် |- |ပန်းညောင်လှိုင်ဘွဲ့ |စက်လဲ တီးကွက် |- |ကြို့ညိုစံရာ |ရာမဇာတ်ထွက် |- |​လေပြေလောင်းသည်နှင့် |​ဖော်ကွာဝေးအလိုက် |- |ခါ.နွေဆန်း လန်းစီစီ |​ဖော်ကွာဝေးအလိုက် |- |​ရွေတညာ |ဖရံတင် |- |မြိုင်ဟေမာကန္တာလမ်း |ခမွန် |- |​တောင်ဇမ္ဗူပိုင် |မန္တလေးဘွဲ့ ယိုးဒယား |- |​အောင်မင်္ဂလာ |မန္တလေးဘွဲ့ ယိုးဒယား |- |ပြည်ကပ္ပီမှာ |​တောထွက်ခဏ်း |- |​တောင်ဝင်္ကပါ |​ဝေဿန္တရာဘွဲ့ |- |စိန်ကြယ်.ညီး |တလိုင်းသံ |- |​တောင်တောင်ယံ တောက |အလေးမေ့? |- |နှင်းယွန်းဂိမှာန် |တလိုင်းခေါ်ကြာစေ့ကောက် |- |​တောင်တောင်ယံ တောငယ်နှင့် |​တောင်ယံတောကြီး |- |စိန်မြ လျှံခြယ် |မွန်-ယိုးဒယား-တလိုင်း |- |​ကောင်းခြီးသင်္ခါ |ယိုးဒယား |- |​ဝေယန်သိင်္ဂါ |တလိုင်း ၁၂-ခန်း |- |​သောင်းလုံးမြေချာ |ဘုန်းဘွဲ့ယိုးဒယား |- |မြန်သပြေညာ |ဘုန်းဘွဲ့ယိုးဒယား |- |မန်းလေး တောင်လက်ျာ |မန္တလေးဘွဲ့ |- |နှင်းယွန်း သာဟေမန် |ယိုးဒယားသံဟောင်း ခက်မွန် |- |နန်းသီဟိုဠ် |​မော်ပြန်ယိုးဒယား |- |​မော်ရုံဟေဝန် |သမင်ရိုက် |- |အိုလေ တောမြိုင်စွန်းက |ကရောင်းလိုက် |- |​သောင်းသောင်းညံ |​ရေလား ယိုးဒယား |- |လွမ်းပိုအောင် ညိုမင်းလွင် |ခြူချာအလိုက် ယိုးဒယား |- |​တောနှင့် တောင်စွယ် |ယိုးဒယား ကြေးသွား |- |လွမ်းဖွယ့်သာယာ |​တောတောင်ဘွဲ့ ယိုးဒယား |- |မြိုင်ဂန္ဓမာ |​တောဘွဲ့ |- |ရွှေအာသာ ငုံတံသေး |​ရေယဉ်ဘွဲ့ |- |သုံ့လူဖော်လေးပါး |သစ္စာတိုင် တောမြိုင်ခြေလိုက် |- |ကြံကြံဖန်ဖန် |မယ်ဘွဲ့ယိုးဒယား |- |အို-လူမနှော |​နောက်ရေး ယိုးဒယား |- |​တေ-ဘုမ္မာ |ဓမ္မဂီတ ယိုးဒယားကြီး |- |ဇာတိအာဏာ စကြာဝဠာ |ကမ္ဘာပျက်ပုံ |- |ဆဒ္ဒန်အိုင် နှစ်ခိုင်ရွှေပန်း |​ဘောလယ်ပုလဲဖောက် |- |ပန်းသဇင် ပန်းသဇင် |​တောဘွဲ့ |- |ကုဏ္ဍလာ ကုဏ္ဍလာ |ကန်ဘွဲ့ |- |ယသော်ဓရာ နန်းတောင်ညာ |မြန်သပြေညာလိုက်တောထွက်ခန်း |- |အင်ကြင်းသရဖီ |​တောဘွဲ့သံဆန်း |- |ရာပြည်မင်းငယ်တို့ |​ဖော်ကွာဝေးလိုက်ဘုန်းဘွဲ့ |- |​တောမှောရုံမှာ |သမင်ရိုက် |- |စုံတောလေမြိုင်ခြေ |​တောဘွဲ့ယိုးဒယားသံဆန်း |- |အရိမဒ္ဒနံ ပြည်ပေါက္ကံ |မြန်သပြေညာလိုက်ရှင်မွန်လှဘွဲ့ |- |​လေပြေဆော်သွင်းမြူး |မြင်းတက်ယိုးဒယား |- |ပျံကွန့်မြူးနင်း |မြင်းတက်ယိုးဒယား |- |ယုန်ငွေနန်း |သာတင့်ဆုံးလိုက် |- |​လေး မွန်တိ မွန်စ |တလိုင်း သာချင်း |- |​သောင်းကျေးဒီပါဘွေ |ဗိမ္ဗာ သားကျူးချင်း |- |စိန်ခြယ်ခြူးသန်း |ပတ်ပျိုး |- |ဆန်းနွေဦး လေရူးဆော်ပြန်လာ |​တောဘွဲ့ |- |ညှင်းလေက သွေး |​တောဘွဲ့ |- |ညို့ညို့ဆိုင်းဆိုင်း |​တောဘွဲ့ |- |မဟီယင်ဘောင်၊ သဲဗွေသောင် |ပတ်ပျိုးချီ ယိုးဒယား |- |မိုးလုံးပတ်လည် |သင်္ခပတ္တယိုးဒယား |- |သန် ကျန်မိုးပေမို့ |ရာသီဘွဲ့ဖော်ကွာဝေးလိုက် |- |နန်းဘုံသီဟာဘွေ |ကပီ |- |​အောင် ဇေယျတု |မင်္ဂလာဩဘာကပီ |- |​သောင်းရွှေလယ် |အီနောင်ချိုး |- |မြိုင်တန်းမှောင် ချောင်ရွှေဝါ |​တောဘွဲ့ယိုးဒယား |- |​တောဟေဝန်လယ် |​တောဘွဲ့ယိုးဒယား |- |ကန္တာတောခြေ |​တောဘွဲ့ယိုးဒယား |- |ပဗ္ဗတာ ဟေမဝန်တောင် |ဟိမဝန္တာဘွဲ့ ကရောင်း |- |​တောင် အဆင်းမှာလေလေ |​တောတောင်ဘွဲ့ယိုးဒယားသံဆန်း |- |တလိုင်းသံ နှိုင်းစံပယ်ခွာ |တလိုင်းသံဟောင်း |- |} ===​ဘောလယ်များ=== {| class="wikitable sortable" !သီချင်းအချီ !သီချင်းအမည် |- |နာဂ ဆဒ္ဒန် |မျက်မာန်တော်ပွား |- |စိန်ခြူးကြာညောင် |​မျှော်တော်ယောင် |- |ရှုလဲသာထွေ |မင်းတုန်းမင်းသို့ဆက် ဘောလယ် |- |ပုလဲမြိတ်စုံ |​မျှော်တော်ယောင်တမျိုး |- |ပဏ္ဍုသေလာ |​မောင်ဘွဲ့ |- |သင်းပျံ့ ဧးကြည် |မယ်ဘွဲ့ |- |မိုးနတ်ဒေဝီ |မယ်ဘွဲ့စာထောင့် |- |လွမ်းမျာ့းဘုရင် |အလွမ်း |- |ပုလဲရယ်တဲ့ ရွှေဝတ်ရည် |​ဘောလယ်သံပေါက် |- |စုံစကြာ မြန်းစို့ဖေ |လင်မူသီချင်း |- |နန်းသူမယ် |လင်နွဲ့သီချင်း |- |} ===လွမ်းချင်းများ=== {| class="wikitable sortable" !သီချင်းအချီ !သီချင်းအမည် |- |အပ္ပရာဇိငယ်နှင့် |သတ္တဌာနလွမ်းချင်း |- |ကြည် မမွေ့ချင်ဘူး |နိဗ္ဗိန္ဒလွမ်းချင်း |- |​တောင်တလျှောက်မှာလ |​တောဘွဲ့လွမ်းချင်း |- |လာမေလိုက်ခဲ့တော့ |မန္တလေးဘွဲ့လွမ်းချင်း |- |လာမေ လှမ်းကြစို့ |ကုသိုလ်တော်လွမ်းချင်း |- |ထပ်ထပ်သာစောတော့-စသော ၁၂-ရာသီလွမ်းချင်း ၁၂-ပုဒ် |ရာသီဘွဲ့လွမ်းချင်းများ |- |သက်သက်ပင် စိမ်းတော့မလ |အစိမ်းလွမ်းချင်း |- |ရှုပ်အထွေးမှာတော့ |အရှုပ်လွမ်းချင်း |- |မေတ္တာတော် တုံးပါလို့ |အမုန်းလွမ်းချင်း |- |မချိုနိုင် ခါးရန်ကော့ |အခါးလွမ်းချင်း |- |​မေတ္တာတော် နဲရော့ထင့် |အချဉ်လွမ်းချင်း |- |} ===ခွန်းထောက်များ=== စာ-၂၂၇ မှ ၂၃၁ ထိ။ ===သဖြန်များ=== စာ-၂၃၂ မှ ၂၃၅ ထိ။ ===သဖြန်ပုလဲပေါက်များ=== စာ-၂၃၆ မှ ၂၄၀ ထိ။ ===​တေးထပ်များ=== စာ-၂၄၁ မှ ၂၅၇ ထိ။ ===ရှစ်ဆယ်ပေါ်များ=== စာ-၂၅၈ မှ ၂၆၄ ထိ။ ===ဒိန်းသံ, ရေကင်းသံ, နာဝါသံ, လှေတော်သံ, စည်တော်သံနှင့် ကရင်ဩသံများ=== {| class="wikitable sortable" !သီချင်းအချီ !သီချင်းအမည် |- |သုံးရွေမျာ့လယ် |ဒိန်းသံ |- |ကန်ရွှေမြေငယ်နှင့်သာ |ဒိန်းသံ |- |ဆယ်ဆယ်ရောင်ဖြာသည်နှင့်သာ |ဒိန်းသံ |- |မြန်-နိုင်ငံပြည်ကြီး |​ရေကင်းသံ |- |မန်းမြစကြာ |နာဝါသံ |- |​ငွေရွက်ကယ်မြိုင်မြိုင် |​လှေတော်သံ |- |တိုင်းမိဓိလာ |​လှေသံတမျိုး |- |အုံ့မှိုင်းငယ်ညို |တံငါလှေချင်း |- |​ထောင့်ကိုးဆယ် စွန်းပဉ္စတွင်မှ |စည်တော်သံများ |- |တကြောမှောင်ပြာ |ကရင်ဩသံ |- |မြိုင်တန်းမှောင်ဝေ |ကရင်ဩသံ |- |​မှော်ရုံ တောနက်မြိုင်မြိုင် |ရာမချိုး-ဖျင်းချင်တောလာသီချင်း |- |} ==ကိုးကား== {{reflist}} [[ကဏ္ဍ:မြန်မာ စာအုပ်များ]] 2cbyiqkuk98nm7i65m5xskxz7h02yhv 0 143007 754175 705845 2022-08-11T04:40:07Z Chan Sung-Min 102525 [[မင်းတရား]] စာမျက်နှာကို [[ရာဇ]] သို့ Chan Sung-Minက ရွှေ့ခဲ့သည် wikitext text/x-wiki [[ဖိုင်:Aachen_Domschatz_Bueste1.jpg|alt=|thumb|341x341px|ချာလေမဂနေ (သို့) အသျှင်ချားလ် ( ၇၄၈-၈၁၄) သည် ဖရန့်ပြည်ဘုရင် ၊ လုမ်းဘတ်ပြည်ဘုရင်နှင့် ပထမဆုံး သန့်ရှင်းသောရောမပြည်၏ဧကရာဇ်ဖြစ်သည်။ သူ၏ စစ်ရေးအောင်မြင်မှုများနှင့် အောင်ပွဲများကြောင့် သူ့ကိုဥရောပ၏ဖခင်ဟု ခေါ်တွင်ခဲ့ကြသည်။]] [[ဖိုင်:Heraldic_Royal_Crown_of_the_King_of_the_Romans_(1486-c.1700).svg|thumb|ရောမဘုရင်၏သံတော်ဆင့်ပန်း ဦးရစ်သရဖူကို (ခေတ်သစ်အစောပိုင်းကာလများတွင်အသုံးပြုခဲ့သည်)]] [[ဖိုင်:Iron Crown.JPG|thumb|Lombards ၏ သံသရဖူ - ရှေးခေတ်ကအလယ်ခေတ်တော်ဝင်နန်းတော်၏ရှင်သန်မှုဥပမာတစ်ခုဖြစ်သည်]] [[ဖိုင်:Gesta_Theodorici_-_Theodoric_the_Great_(455-526).jpg|thumb|Theodoric the Great, Ostrogoths ဘုရင်၏ 12 ရာစုသရုပ်ဖော်ပုံ။]] [[ဖိုင်:Louis_XIV_of_France.jpg|thumb|ပြင်သစ်နိုင်ငံ၏အသျှင်လူးဝစ် ၁၄မင်းတရားသည် နေထွက်ဘုရင် ( ''Roi-Soleil'' ) ဖြစ်ပြီး ပြင်သစ်အကြွင်းမဲ့ဝါဒ ( Hyacinthe Rigaud, 1701 ပန်းချီ) တွင်အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။]] [[ဖိုင်:Stirling_Castle_20080505_Robert_the_Bruce.jpg|thumb|စကော့တလန်ပြည်၏ အသျှင်ရောဘတ် ၁ မင်းတရား]] '''ဘုရင်''' (သို့) '''ရေမြေ့ရှင်''' ({{lang-en|'''king'''}}) အသုံးအနှုန်းသည် စိုးစံအုပ်ချုပ်သော ဘုရင် အမျိုးသားတစ်ဦးကို ခေါ်ဝေါ်သည့် စကားလုံးဖြစ်သည်။ အမျိုးသမီးအုပ်ချုပ်သူကို '''ဘုရင်မ''' ({{lang-en|'''queen'''}}) ဟူ၍ သုံးနှုန်းကြသည်။<ref>There have been rare exceptions, most notably [[Jadwiga of Poland]] and [[Mary, Queen of Hungary]], who were crowned as King of Poland and King of Hungary respectively during the 1380s.</ref> အင်္ဂလိပ် 'queen'.ဆိုသော စကားလုံးမှာ ဘုရင်တစ်ပါး၏ "မိဖုရား" ဟုလည်း ရည်ညွှန်းနိုင်သည်။ *သမိုင်းမတိုင်မီက ပေါ်ပေါက်လာသည့် ရှေးဟောင်းနှင့် ယနေ့ခေတ် ဌာနေတိုင်းရင်းသားများသည် မိမိတို့လူမျိုးစုခေါင်းဆောင်ကို မျိုးနွယ်စုဘုရင် (tribal king) အဖြစ် သတ်မှတ်ကြသည်။ ဂျာမန်နစ်ဘာသာစကားအရ "မင်း" သည် [[အင်ဒို-ယူရိုပီယန် ဘာသာစကားများ]]ပါ အုပ်ချုပ်မှုအစဉ်အလာဖြစ်သော မျိုးနွယ်စုအုပ်ချုပ်မှု ("မင်း/ဘုရင်) နှင့် ဘာသာဗေဒရင်းမြစ်အားဖြင့် တူညီလေသည်။ (ဥပမာ - အိန္ဒိယဘာသာစကားများတွင် ရာဇာ (rājan)၊ ဂေါ့သစ်ဘာသာတွင် "ရီးခ်စ်" (reiks) နှင့် ရှေးဟောင်းအိုင်းရစ် စကားတွင် "ရိ" (rí) စသဖြင့်) (မှတ်စု - "ရ" ရှာလိပ်သံဖြင့် ခေါ်ဆိုသည့် ဘာသာဗေဒ ရင်းမြစ် ဆက်စပ်မှု) * ရှေးခေတ်ဂန္ထဝင်အရေးအသားတွင် ဘုရင်ကို လက်တင်ဘာသာတွင် "ရက်ကသတ်"နှင့် ဂရိတွင် "အာရခွန်" သို့မဟုတ် ''ဘာသိလိကော''ဟု ဘာသာပြန်ကြသည်။ * ဥရောပဂန္ထဝင်[[ပဒေသရာဇ်စနစ်|ပဒေသရာဇ်]]ခေတ်၌ ပြည့်ရှင်မင်း ရာထူးသည် အမြင့်ဆုံးဖြစ်ပြီး ဧကရာဇ်ဘွဲ့ကို (ရောမသမ္မတနိုင်ငံ နှင့် [[ရောမအင်ပါယာ]] ) တို့တွင် အသုံးပြုခဲ့သည်။ <ref>The notion of a king being below an emperor in the feudal order, just as a [[duke]] is the rank below a king, is more theoretical than historical. The only kingdom title held within the [[Holy Roman Empire]] was the [[Kingdom of Bohemia]], with the Kingdoms of [[Kingdom of Germany|Germany]], [[Kingdom of Italy (Holy Roman Empire)|Italy]] and [[Kingdom of Arles|Burgundy/Arles]] being nominal realms. The titles of [[King of the Germans]] and [[King of the Romans]] were non-landed titles held by the Emperor-elect (sometimes during the lifetime of the previous Emperor, sometimes not), although there were anti-Kings at various points; Arles and Italy were either held directly by the Emperor or not at all. The [[Austrian Empire|Austrian]] and [[Austria-Hungary|Austro-Hungarian Empires]] technically contained various kingdoms ([[Kingdom of Hungary|Hungary]], [[Kingdom of Bohemia|Bohemia]], [[Kingdom of Dalmatia|Dalmatia]], [[Kingdom of Illyria (1816–49)|Illyria]], [[Kingdom of Lombardy–Venetia|Lombardy–Venetia]] and [[Kingdom of Galicia and Lodomeria|Galicia and Lodomeria]], as well as the Kingdoms of [[Kingdom of Croatia (Habsburg)|Croatia]] and [[Kingdom of Slavonia|Slavonia]] which were themselves subordinate titles to the Hungarian Kingdom and which were merged as [[Kingdom of Croatia-Slavonia|Croatia-Slavonia]] in 1868), but the emperor and the respective kings were the same person. The [[Russian Empire]] did not include any kingdoms. The short-lived [[First French Empire]] (1804–1814/5) included a number of [[Client state|client]] kingdoms under [[Napoleon I]], such as the [[Kingdom of Italy (Napoleonic)|Kingdom of Italy]], the [[Kingdom of Westphalia]], the [[Kingdom of Etruria]], the [[Kingdom of Württemberg]], the [[Kingdom of Bavaria]], the [[Kingdom of Saxony]] and the [[Kingdom of Holland]]. The [[German Empire]] (1871-1918) included the Kingdoms of [[Kingdom of Prussia|Prussia]], Bavaria, Württemberg and Saxony, with the Prussian king also holding the Imperial title.</ref> * မျက်မှောက်ခေတ်အခြေအနေတွင် တံဆိပ်နာမံတော်ဘုရားသည် ဧကရာဇ်မင်းများ (အပြည့်အဝ သို့မဟုတ်ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာ) အုပ်ချုပ်မှုကို ရည်ညွှန်းနိုင်သည်။ ''ရှင်ဘုရင်၏ တံဆိပ်နာမံတော်သည် ဧကရာဇ်အခြားတံဆိပ်နာမံတော်နဲ့တွဲ၍ အသုံးပြုနိုင်သည်။ အနောက်နိုင်ငံများတွင်'' ဧကရာဇ်၊ ခမ်းနားသည့်မင်းသား၊ မင်းသား၊ အက်ခ်မြို့စား၊, မြို့စားသို့မဟုတ် ခမ်းနားသည့်မြို့စားနှင့် အစ္စလာမ်လောကတွင် မာလစ် ၊ဆူလတန်, အာမီရာ၊ စော်ဘွား သို့မဟုတ် ဟာကမ်စသဖြင့်အသုံးပြုကြသည်။ <ref name="pine">{{Cite book|title=Titles: How the King became His Majesty|publisher=Barnes & Noble|authorlink=L.G. Pine|last=Pine|first=L.G.|year=1992|location=New York|page=[https://archive.org/details/titleshowkingbec0000pine/page/86 86]|isbn=978-1-56619-085-5|url=https://archive.org/details/titleshowkingbec0000pine/page/86}}</ref> ''ဘုရင်ဆိုသည့်စကားလုံးကို'' ဘုရင့်ကြင်ယာတော်အတွက် တစ်ခါတစ်ရံတစ်ဦးအသုံးပြုလေ့ရှိသည်။ အစဉ်တော်ဘုရားဘွဲ့အရအာဏာရမိဘုရားဟု ခေါ်ဆိုနိုင်ပြီး တခါတရံမင်းသား၏ကြင်ယာတော်အား ပေးသနားပါသည်။ == အင်္ဂလိပ် == အင်္ဂလိပ်စကားလုံး "ကင်း" သည် အင်္ဂလိပ်လို ဆက်ဆွန်စကား "ဆီနင်"မှ ဆင်းသက်လာခြင်းဖြစ်ပြီး ထိုစကားလုံးသည် ဂျာမန်စကား "ခုနင်ဂက်စ်"မှ တိုက်ရိုက်ဆင်းသက်လာခြင်းဖြစ်သည်။ ဂျာမန်အသုံးအနှုန်း "ခုနင်ဒက်စ်"ကို အစောပိုင်းအချိန်များတွင်အက်စ်တိုးနးယားနှင့်ဖင်လန်နိုင်ငံတို့က မွေးစားအသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ အင်္ဂလိပ်"ကင်း" ဟူသောဝေါဟာရသည် လက်တင်စကားလုံး "ရက်ကသတ်" ညီမျှသောကြောင့် အခြားဥရောပစကားလုံးများသည်လည်း ဘာသာပြန်ဆိုကြသည်။ အခြားအင်ဒို-၊ အင်ဒို-ဥရောပဘာသာစကားများတွင် လက်တင်စကားလုံး "ရက်ကသတ်" ကို ဘာသာပြန်ဆိုရာ၌ "အုပ်စိုးသောမင်း" သို့ "ဘုရင်"ဟု စကားလုံးအနေဖြင့် အထူးကွဲပြားစွာပြန်ဆိုကြသည်။ လက်တင်စကားလုံးတွင် ရက်ကသတ်၊ [[လက်တင်ဘာသာစကား|သင်္သကရိုက်စကားလုံးတွင်]] ရာဇာန် [[သင်္သကရိုက်ဘာသာစကား|အိုင်းရစ်]]စကားလုံးတွင် ရစ်ဂ်ဟု အသီးသီးရှိကြသော်လည်း ဂေါ့သစ်အဘိဓာန်တွင် "အခိုက်"ဟု တွေ့မြင်ရသည်။ လက်ရှိ ဂျာမန်စာတွင် "အခိုက်ချ်"၊ ဒတ်ခ်စ်စာပေတွင် "ရာအီ"ဟု ရေးသားနေကြသည်။ ကင်းသည် ရှေးအင်္ဂလိပ်စာ စင်န် ဟူသောဝေါဟာရမှ ''ဆင်းသက်လာသည်'' ။ စာသားအရအဓိပ္ပာယ်မှာ“ မြင့်မြတ်သောဆွေမျိုးသားချင်းများ” (သို့)“ မွေးဖွားသူတစ် ဦး မှဆင်းသက်လာသူ” ( OED ) ဖြစ်နိုင်သည်။ == ကိုးကား == {{reflist}} [[ကဏ္ဍ:ဘုရင်များ]] abem78kit6i9ek2vp8t9s00o00v6wv3 754178 754175 2022-08-11T04:48:56Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki [[ဖိုင်:Aachen_Domschatz_Bueste1.jpg|alt=|thumb|341x341px|ချာလေမဂနေ (သို့) အသျှင်ချားလ် ( ၇၄၈-၈၁၄) သည် ဖရန့်ပြည်ဘုရင် ၊ လုမ်းဘတ်ပြည်ဘုရင်နှင့် ပထမဆုံး သန့်ရှင်းသောရောမပြည်၏ဧကရာဇ်ဖြစ်သည်။ သူ၏ စစ်ရေးအောင်မြင်မှုများနှင့် အောင်ပွဲများကြောင့် သူ့ကိုဥရောပ၏ဖခင်ဟု ခေါ်တွင်ခဲ့ကြသည်။]] [[ဖိုင်:Heraldic_Royal_Crown_of_the_King_of_the_Romans_(1486-c.1700).svg|thumb|ရောမဘုရင်၏သံတော်ဆင့်ပန်း ဦးရစ်သရဖူကို (ခေတ်သစ်အစောပိုင်းကာလများတွင်အသုံးပြုခဲ့သည်)]] [[ဖိုင်:Iron Crown.JPG|thumb|Lombards ၏ သံသရဖူ - ရှေးခေတ်ကအလယ်ခေတ်တော်ဝင်နန်းတော်၏ရှင်သန်မှုဥပမာတစ်ခုဖြစ်သည်]] [[ဖိုင်:Gesta_Theodorici_-_Theodoric_the_Great_(455-526).jpg|thumb|Theodoric the Great, Ostrogoths ဘုရင်၏ 12 ရာစုသရုပ်ဖော်ပုံ။]] [[ဖိုင်:Louis_XIV_of_France.jpg|thumb|ပြင်သစ်နိုင်ငံ၏အသျှင်လူးဝစ် ၁၄မင်းတရားသည် နေထွက်ဘုရင် ( ''Roi-Soleil'' ) ဖြစ်ပြီး ပြင်သစ်အကြွင်းမဲ့ဝါဒ ( Hyacinthe Rigaud, 1701 ပန်းချီ) တွင်အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။]] [[ဖိုင်:Stirling_Castle_20080505_Robert_the_Bruce.jpg|thumb|စကော့တလန်ပြည်၏ အသျှင်ရောဘတ် ၁ မင်းတရား]] '''ရာဇ'''({{lang-pi|Rāja}}) သို့မဟုတ် '''ဘုရင်'''({{lang-en|'''King'''}}) အသုံးအနှုန်းသည် စိုးစံအုပ်ချုပ်သော ဘုရင် အမျိုးသားတစ်ဦးကို ခေါ်ဝေါ်သည့် စကားလုံးဖြစ်သည်။ အမျိုးသမီးအုပ်ချုပ်သူကို '''ဘုရင်မ''' ({{lang-en|'''queen'''}}) ဟူ၍ သုံးနှုန်းကြသည်။<ref>There have been rare exceptions, most notably [[Jadwiga of Poland]] and [[Mary, Queen of Hungary]], who were crowned as King of Poland and King of Hungary respectively during the 1380s.</ref> အင်္ဂလိပ် 'queen'.ဆိုသော စကားလုံးမှာ ဘုရင်တစ်ပါး၏ "မိဖုရား" ဟုလည်း ရည်ညွှန်းနိုင်သည်။ *သမိုင်းမတိုင်မီက ပေါ်ပေါက်လာသည့် ရှေးဟောင်းနှင့် ယနေ့ခေတ် ဌာနေတိုင်းရင်းသားများသည် မိမိတို့လူမျိုးစုခေါင်းဆောင်ကို မျိုးနွယ်စုဘုရင် (tribal king) အဖြစ် သတ်မှတ်ကြသည်။ ဂျာမန်နစ်ဘာသာစကားအရ "မင်း" သည် [[အင်ဒို-ယူရိုပီယန် ဘာသာစကားများ]]ပါ အုပ်ချုပ်မှုအစဉ်အလာဖြစ်သော မျိုးနွယ်စုအုပ်ချုပ်မှု ("မင်း/ဘုရင်) နှင့် ဘာသာဗေဒရင်းမြစ်အားဖြင့် တူညီလေသည်။ (ဥပမာ - အိန္ဒိယဘာသာစကားများတွင် ရာဇာ (rājan)၊ ဂေါ့သစ်ဘာသာတွင် "ရီးခ်စ်" (reiks) နှင့် ရှေးဟောင်းအိုင်းရစ် စကားတွင် "ရိ" (rí) စသဖြင့်) (မှတ်စု - "ရ" ရှာလိပ်သံဖြင့် ခေါ်ဆိုသည့် ဘာသာဗေဒ ရင်းမြစ် ဆက်စပ်မှု) * ရှေးခေတ်ဂန္ထဝင်အရေးအသားတွင် ဘုရင်ကို လက်တင်ဘာသာတွင် "ရက်ကသတ်"နှင့် ဂရိတွင် "အာရခွန်" သို့မဟုတ် ''ဘာသိလိကော''ဟု ဘာသာပြန်ကြသည်။ * ဥရောပဂန္ထဝင်[[ပဒေသရာဇ်စနစ်|ပဒေသရာဇ်]]ခေတ်၌ ပြည့်ရှင်မင်း ရာထူးသည် အမြင့်ဆုံးဖြစ်ပြီး ဧကရာဇ်ဘွဲ့ကို (ရောမသမ္မတနိုင်ငံ နှင့် [[ရောမအင်ပါယာ]] ) တို့တွင် အသုံးပြုခဲ့သည်။ <ref>The notion of a king being below an emperor in the feudal order, just as a [[duke]] is the rank below a king, is more theoretical than historical. The only kingdom title held within the [[Holy Roman Empire]] was the [[Kingdom of Bohemia]], with the Kingdoms of [[Kingdom of Germany|Germany]], [[Kingdom of Italy (Holy Roman Empire)|Italy]] and [[Kingdom of Arles|Burgundy/Arles]] being nominal realms. The titles of [[King of the Germans]] and [[King of the Romans]] were non-landed titles held by the Emperor-elect (sometimes during the lifetime of the previous Emperor, sometimes not), although there were anti-Kings at various points; Arles and Italy were either held directly by the Emperor or not at all. The [[Austrian Empire|Austrian]] and [[Austria-Hungary|Austro-Hungarian Empires]] technically contained various kingdoms ([[Kingdom of Hungary|Hungary]], [[Kingdom of Bohemia|Bohemia]], [[Kingdom of Dalmatia|Dalmatia]], [[Kingdom of Illyria (1816–49)|Illyria]], [[Kingdom of Lombardy–Venetia|Lombardy–Venetia]] and [[Kingdom of Galicia and Lodomeria|Galicia and Lodomeria]], as well as the Kingdoms of [[Kingdom of Croatia (Habsburg)|Croatia]] and [[Kingdom of Slavonia|Slavonia]] which were themselves subordinate titles to the Hungarian Kingdom and which were merged as [[Kingdom of Croatia-Slavonia|Croatia-Slavonia]] in 1868), but the emperor and the respective kings were the same person. The [[Russian Empire]] did not include any kingdoms. The short-lived [[First French Empire]] (1804–1814/5) included a number of [[Client state|client]] kingdoms under [[Napoleon I]], such as the [[Kingdom of Italy (Napoleonic)|Kingdom of Italy]], the [[Kingdom of Westphalia]], the [[Kingdom of Etruria]], the [[Kingdom of Württemberg]], the [[Kingdom of Bavaria]], the [[Kingdom of Saxony]] and the [[Kingdom of Holland]]. The [[German Empire]] (1871-1918) included the Kingdoms of [[Kingdom of Prussia|Prussia]], Bavaria, Württemberg and Saxony, with the Prussian king also holding the Imperial title.</ref> * မျက်မှောက်ခေတ်အခြေအနေတွင် တံဆိပ်နာမံတော်ဘုရားသည် ဧကရာဇ်မင်းများ (အပြည့်အဝ သို့မဟုတ်ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာ) အုပ်ချုပ်မှုကို ရည်ညွှန်းနိုင်သည်။ ''ရှင်ဘုရင်၏ တံဆိပ်နာမံတော်သည် ဧကရာဇ်အခြားတံဆိပ်နာမံတော်နဲ့တွဲ၍ အသုံးပြုနိုင်သည်။ အနောက်နိုင်ငံများတွင်'' ဧကရာဇ်၊ ခမ်းနားသည့်မင်းသား၊ မင်းသား၊ အက်ခ်မြို့စား၊, မြို့စားသို့မဟုတ် ခမ်းနားသည့်မြို့စားနှင့် အစ္စလာမ်လောကတွင် မာလစ် ၊ဆူလတန်, အာမီရာ၊ စော်ဘွား သို့မဟုတ် ဟာကမ်စသဖြင့်အသုံးပြုကြသည်။ <ref name="pine">{{Cite book|title=Titles: How the King became His Majesty|publisher=Barnes & Noble|authorlink=L.G. Pine|last=Pine|first=L.G.|year=1992|location=New York|page=[https://archive.org/details/titleshowkingbec0000pine/page/86 86]|isbn=978-1-56619-085-5|url=https://archive.org/details/titleshowkingbec0000pine/page/86}}</ref> ''ဘုရင်ဆိုသည့်စကားလုံးကို'' ဘုရင့်ကြင်ယာတော်အတွက် တစ်ခါတစ်ရံတစ်ဦးအသုံးပြုလေ့ရှိသည်။ အစဉ်တော်ဘုရားဘွဲ့အရအာဏာရမိဘုရားဟု ခေါ်ဆိုနိုင်ပြီး တခါတရံမင်းသား၏ကြင်ယာတော်အား ပေးသနားပါသည်။ == အင်္ဂလိပ် == အင်္ဂလိပ်စကားလုံး "ကင်း" သည် အင်္ဂလိပ်လို ဆက်ဆွန်စကား "ဆီနင်"မှ ဆင်းသက်လာခြင်းဖြစ်ပြီး ထိုစကားလုံးသည် ဂျာမန်စကား "ခုနင်ဂက်စ်"မှ တိုက်ရိုက်ဆင်းသက်လာခြင်းဖြစ်သည်။ ဂျာမန်အသုံးအနှုန်း "ခုနင်ဒက်စ်"ကို အစောပိုင်းအချိန်များတွင်အက်စ်တိုးနးယားနှင့်ဖင်လန်နိုင်ငံတို့က မွေးစားအသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ အင်္ဂလိပ်"ကင်း" ဟူသောဝေါဟာရသည် လက်တင်စကားလုံး "ရက်ကသတ်" ညီမျှသောကြောင့် အခြားဥရောပစကားလုံးများသည်လည်း ဘာသာပြန်ဆိုကြသည်။ အခြားအင်ဒို-၊ အင်ဒို-ဥရောပဘာသာစကားများတွင် လက်တင်စကားလုံး "ရက်ကသတ်" ကို ဘာသာပြန်ဆိုရာ၌ "အုပ်စိုးသောမင်း" သို့ "ဘုရင်"ဟု စကားလုံးအနေဖြင့် အထူးကွဲပြားစွာပြန်ဆိုကြသည်။ လက်တင်စကားလုံးတွင် ရက်ကသတ်၊ [[လက်တင်ဘာသာစကား|သင်္သကရိုက်စကားလုံးတွင်]] ရာဇာန် [[သင်္သကရိုက်ဘာသာစကား|အိုင်းရစ်]]စကားလုံးတွင် ရစ်ဂ်ဟု အသီးသီးရှိကြသော်လည်း ဂေါ့သစ်အဘိဓာန်တွင် "အခိုက်"ဟု တွေ့မြင်ရသည်။ လက်ရှိ ဂျာမန်စာတွင် "အခိုက်ချ်"၊ ဒတ်ခ်စ်စာပေတွင် "ရာအီ"ဟု ရေးသားနေကြသည်။ ကင်းသည် ရှေးအင်္ဂလိပ်စာ စင်န် ဟူသောဝေါဟာရမှ ''ဆင်းသက်လာသည်'' ။ စာသားအရအဓိပ္ပာယ်မှာ“ မြင့်မြတ်သောဆွေမျိုးသားချင်းများ” (သို့)“ မွေးဖွားသူတစ် ဦး မှဆင်းသက်လာသူ” ( OED ) ဖြစ်နိုင်သည်။ == ကိုးကား == {{reflist}} [[ကဏ္ဍ:ဘုရင်များ]] e3bi39ghbooxkb0u2oexh6040o7jpvs 0 143118 754241 638453 2022-08-11T11:33:35Z 2400:AC40:A71:F8E:619D:B6F9:89E2:FF83 တည်နေရာ wikitext text/x-wiki {{Infobox venue | stadium_name = သိမ်ဖြူအားကစားကွင်း | nickname = | image = File:Thein Pyu Stadium - Yangon.png | location = သိမ်ဖြူလမ်း၊ [[ရန်ကုန်မြို့]]၊ မြန်မာ | coordinates = {{coord|16|49|16.73|N|96|11|12.58|E|region:MM_type:landmark|display=inline,title}} | broke_ground = | opened = | expanded = | closed = | demolished = | owner = [[ကျန်းမာရေးနှင့် အားကစား ဝန်ကြီးဌာန]] | operator = | surface = | Constructor = | construction_cost = | architect = | former_names = | tenants = '''[[မြန်မာနိုင်ငံရိုးရာလက်ဝှေ့အဖွဲ့ချုပ်]] (MTBF)''' | seating_capacity = ၅,၂၀၀<ref name="LeducvsTTM3">{{Cite news|url=http://lethweiworld.com/dave-leduc-still-champion/|title=And Still: Dave Leduc Retains Openweight Lethwei Crown|date=18 December 2018|work=Lethwei World}}</ref> | dimensions = }} '''သိမ်ဖြူအားကစားကွင်း''' သည် [[ရန်ကုန်မြို့]]တွင် တည်ရှိသည့် လက်ဝှေ့အားကစားကွင်းတစ်ခု ဖြစ်သည်။<ref>{{Cite news|url=https://globalgaz.com/lethwei-fight-yangon-myanmar|title=Lethwei Fight Yangon Myanmar |date=28 May 2019|work=Global Gaz|language=EN}}</ref> ဤကွင်းတွင် လူပေါင်း ၅၂၀၀ ကျော်ဝင်ဆံ့သည်။ မြန်မာနိုင်ငံရှိ လက်ဝှေ့အားကစားရုံများတွင် လူသိအများဆုံး ဖြစ်သည်။<ref name="LeducvsTTM3" /> အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာနှင့် ပြည်တွင်းလက်ဝှေ့ပွဲများ အများစုကို ဤကွင်းတွင် ကျင်းပလေ့ရှိသည်။ ဤကွင်းကို မြန်မာ့ရိုးရာလက်ဝှေ့အဖွဲ့ချုပ်က ကြီးကြပ်ကွပ်ကဲလျက်ရှိသည်။<ref>{{Cite news|url=https://www.moi.gov.mm/npe/?q=node/15563|title=နိုင်ငံတကာရိုးရာလက်ဝှေ့စိန်ခေါ်ပွဲ မြန်မာပြည်ချန်ပီယံ ထွန်းထွန်းမင်း ကနေဒါလက်ဝှေ့ချန်ပီယံ မက်သရူးကို အလဲထိုး|date=27 May 2015|work=NPE|language=Burmese}}</ref> ==အကြောင်းအရာ== မြန်မာနိုင်ငံ အားကစားနှင့် ကျန်းမာရေးဦးစီးဌာန၏ အောက်တွင် မြန်မာ့ရိုးရာလက်ဝှေ့အဖွဲ့ချုပ်သည် ၁၉၉၀ ခုနှစ်များကတည်းက သိမ်ဖြူကွင်းတွင် ရုံးခန်းတစ်ခု ထားရှိခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.yangondirectory.com/listing/myanmar-boxing-federation-l00219870-110291.html|title=Sports Clubs & Associations - Myanmar Boxing Federation|accessdate=19 August 2020|publisher=Yangon Directory}}{{Dead link|date=January 2021 }}</ref> ===လက်ဝှေ့=== [[File:Lethwei fights in Thein phyu stadium.jpg|thumb|left|လက်ဝှေ့ပွဲများ ကျင်းပနေပုံ]] ၁၉၉၆ ခုနှစ်ကတည်းက အားကစားရုံတွင် ရွှေခါးပတ်ချန်ပီယံပြိုင်ပွဲများကို ကျင်းပခဲ့သည်။ <ref>{{Cite news|url=https://www.mmtimes.com/sports/14701-a-golden-opportunity.html|title=A ‘Golden’ opportunity|author=Kyaw Zin Hlaing|date=27 May 2015|work=Myanmar Times|language=en}}</ref> ၂၀၂၀ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၃၁ ရက်နေ့တွင် ဤအားကစားရုံ၌ ကမ္ဘာ့လက်ဝှေ့ချန်ပီယံပြိုင်ပွဲ WLC 11: Battlebones ကို ကျင်းပခဲ့သည်။<ref name="Uzbek wins">{{Cite web|url=https://apmma.net/wlc-battlebones-naimjon-tuhtaboyev-wins-middleweight-title|title=WLC: BATTLEBONES – NAIMJON TUHTABOYEV WINS MIDDLEWEIGHT TITLE|author=Leon Jennings|date=1 February 2020|website=Asian Persuasion MMA|language=en}}</ref> ===လေ့ကျင့်ခြင်း=== ===၂၀၂၀ ခုနှစ်=== ၂၀၂၀ ခုနှစ် မတ်လတွင် ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါဖြစ်ပွားနေသဖြင့် လက်ဝှေ့ပွဲများအားလုံးကို ပယ်ဖျက်ခဲ့ရသည်။<ref name="covid19 2">{{Cite web|url=https://elevenmyanmar.com/news/authorities-prepare-thein-phyu-indoor-stadium-to-quarantine-covid-19-suspects|title=Authorities prepare Thein Phyu indoor stadium to quarantine COVID-19 suspects|author=Thiha Aung|date=23 March 2020|website=Eleven News Myanmar|language=en}}</ref> ကျန်းမာရေးနှင့် အားကစားဝန်ကြီးဌာနက အားကစားကွင်းအား နိုင်ငံရပ်ခြားမှ ပြန်လာသူများအတွက် စောင့်ကြည့်စစ်ဆေးသည့်စင်တာ အဖြစ် အသုံးပြုခဲ့သည်။<ref name="covid19">{{Cite web|url=https://www.irrawaddy.com/news/burma/myanmar-prepares-quarantine-centers-official-covid-19-count-remains-zero.html|title=Myanmar Prepares Quarantine Centers as Official COVID-19 Count Remains at Zero|author=Nan Lwin|date=23 March 2020|website=The Irrawaddy|language=en}}</ref> == ကိုးကားတည်နေရာ16°47'31"N 96°10'04"E == {{reflist}} [[ကဏ္ဍ:ရန်ကုန်မြို့ရှိ အဆောက်အဦများ]] [[ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံရှိ အားကစားကွင်းများ]] 1q06ddgst9y296gn4gs7g6t4kbc281y 0 146837 754134 703153 2022-08-10T21:29:00Z 2400:AC40:61C:88BF:186E:4A8A:AE7D:869E wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = ဇဟာ |official_name = ဇဟာရွာ |pushpin_label_position = bottom |pushpin_map = မြန်မာနိုင်ငံ |pushpin_map_caption = မြန်မာနိုင်ငံတွင်း တည်နေရာ |image_skyline = |image_map = |map_caption = |subdivision_type = [[အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင် နိုင်ငံများစာရင်း|နိုင်ငံ]] |subdivision_name ={{flag|မြန်မာနိုင်ငံ}} |subdivision_type1 =[[မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ|တိုင်းဒေသကြီး]] |subdivision_name1 = [[တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီး]] |subdivision_type2 = [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ ခရိုင်များ|ခရိုင်]] |subdivision_name2 = [[ထားဝယ်ခရိုင်]] |subdivision_type3 = [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့နယ်များ|မြို့နယ်]] |subdivision_name3 = [[ထားဝယ်မြို့နယ်]] |subdivision_type4 = [[ကျေးရွာအုပ်စု]] |subdivision_name4 = ဇဟာ |settlement_type = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ ရွာများ|ရွာ]] |unit_pref = Imperial |area_total_km2 = |population = |population_as_of = |coordinates = {{Coord|14.1318798065186|98.2183990478516|region:MM|format=dms|display=inline,title}} |elevation_ft = |elevation_m = |timezone = [[မြန်မာစံတော်ချိန်]] |utc_offset = +6.30 |website = }} '''ဇဟာရွာ'''({{Lang-en|Zahar}})သည် [[တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[ထားဝယ်ခရိုင်]]၊ [[ထားဝယ်မြို့နယ်]]၊ [[ဇဟာကျေးရွာအုပ်စု]]၌ တည်ရှိသည်။ ရွာနေရာကုတ်မှာ {{formatnum:177026}} ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၉ခုနစ်၊ စက်တင်ဘာလ၏ ထားဝယ်မြို့နယ်ဒေသဆိုင်ရာအချက်အလက်များအရ ၀.၅၅ဧက ရှိသော အလက(ခွဲ)ကျောင်း ၌ ဆရာ/ဆရာမ ၁၁ဦး၊ ကျောင်းသား/သူ ၂၂၀ဦး ရှိကာ ဆရာ/ဆရာမ တစ်ဦးလျှင် ကျောင်းသား/သူ ၂၀ယောက် နှုန်းအချိုးကျသည်။ ၀.၄၂ဧက ရှိသော မူလွန်ကျောင်း ၌ ဆရာ/ဆရာမ ၁၂ဦး၊ ကျောင်းသား/သူ ၂၃၉ဦး ရှိကာ ဆရာ/ဆရာမ တစ်ဦးလျှင် ကျောင်းသား/သူ ၂၀ယောက် နှုန်းအချိုးကျသည်။ အထက(ခွဲ)မူကြိုကျောင်း ၌ ဆရာ/ဆရာမ ၂ဦး၊ ကျောင်းသား/သူ ၃၀ဦး ရှိကာ ဆရာ/ဆရာမ တစ်ဦးလျှင် ကျောင်းသား/သူ ၁၅ယောက် နှုန်းအချိုးကျသည်။ ဇဟာကျေးလက်ကျန်းမာရေးဌာနခွဲရှိသည်။ မြစိမ်းရောင်ကျေးရွာစီမံကိန်းလုပ်ငန်း၌ အိမ်ခြေ ၅၃၀၊ အိမ်ထောင်စု ၅၃၅ စုအား ငွေကျပ်သိန်း ၃၀ ခွင့်ပြုထားသည်။ <ref>[http://themimu.info/place-codes Place codes (Pcodes) | MIMU<!-- ဘော့က ထုတ်ပေးသော ခေါင်းစဉ် -->]</ref>ဇဟာရွာတွင်ထားဝယ်မြို့ကျက်သရေဆောင်ဇဟာကရဝိတ်ရေသိမ်တော်တည်ရှိပြီးထိုကရဝိတ်သို့ခရီးသွားဘုရားဖူးပြည်သူများနေ့စဥ်လာရောက်လည်ပတ်လျက်ရှိပါသည်။ဇဟာရွာတွင်ထားဝယ်ဖားအောက်တောရဝိပဿနာရိပ်သာလည်းတည်ရှိပါတယ် ==ကိုးကား== {{reflist}} {{ပထဝီဝင်တည်နေရာ |Centre = ဇဟာ |North = [[ရဲအိုင်ရွာ၊ ထားဝယ်မြို့နယ်|ရဲအိုင်]] |Northeast = [[ရွှေအိုင်ရွာ၊ ထားဝယ်မြို့နယ်|ရွှေအိုင်]] |East = [[ပခပ်ရွာ၊ ထားဝယ်မြို့နယ်|ပခပ်]] |Southeast = [[သဗြေချောင်းရွာ၊ ထားဝယ်မြို့နယ်|သဗြေချောင်း]] |South = [[ပုလုကုန်းရွာ၊ ထားဝယ်မြို့နယ်|ပုလုကုန်း]] |Southwest = |West = |Northwest = }} {{ထားဝယ်မြို့နယ်|state=collapsed}} [[ကဏ္ဍ:ထားဝယ်မြို့နယ်ရှိ ရွာများ]] {{Taninthayi-geo-stub}} 6lgfdbxg9e81xj7mq85qybejgsf7e8j 0 165280 754194 585732 2022-08-11T06:28:04Z EmausBot 5629 ဘော့ - [[ဘဟန်]] သို့ ပြန်ညွှန်းနှစ်ထပ်ဖြစ်နေသည်ကို ပြင်နေသည် wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ဘဟန်]] jlvgepwg5nlddvwn41uxmr4kek5834s 10 205324 754139 753483 2022-08-11T00:25:51Z Kantabon 45503 /* ဒုတိယ ဝန်ကြီးများ */ wikitext text/x-wiki === ဝန်ကြီးများ === {| class="wikitable" |rowspan=2|'''စဉ်''' |rowspan=2|'''ဝန်ကြီးဌာန''' |rowspan=2|'''အမည်''' !colspan=3 | တာဝန်ထမ်းဆောင်ခြင်း |- !စတင်ရက် !ပြီးဆုံးရက် !ရက်ပေါင်း |- |၁ |[[ကာကွယ်ရေး ဝန်ကြီးဌာန|ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန]] |[[မြထွန်းဦး|ဗိုလ်ချုပ်ကြီး မြထွန်းဦး]] | ၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|2|1}} |- |၂ |[[ပြည်ထဲရေး ဝန်ကြီးဌာန|ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဌာန]] |[[စိုးထွဋ်|ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး စိုးထွဋ်]] |၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|2|1}} |- |၃ |[[နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာန|နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန]] |[[ဝဏ္ဏမောင်လွင်|ဦးဝဏ္ဏမောင်လွင်]] | ၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|2|1}} |- |rowspan=2|၄ |rowspan=2|[[ပြည်ထောင်စုအစိုးရအဖွဲ့ရုံးဝန်ကြီးဌာန]] (၁) |[[စိုးထွဋ်|ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး စိုးထွဋ်]] |၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |၁၁ ​မေ ၂၀၂၁ |{{age in days|2021|2|1|2021|5|11}} |- |[[ရာပြည့် (ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး)|ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး ရာပြည့်]] |၁၁ ​မေ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|5|11}} |- |၅ |[[ပြည်ထောင်စုအစိုးရအဖွဲ့ရုံးဝန်ကြီးဌာန]] (၂) |[[ချစ်နိုင် (စိတ်ပညာ)|ဦးချစ်နိုင်]] |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |- |၆ |[[နယ်စပ်ရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန|နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာန]] |[[ထွန်းထွန်းနောင် (ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး)|ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး ထွန်းထွန်းနောင်]] || ၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|2|1}} |- |၇ |[[ဘဏ္ဍာရေး ဝန်ကြီးဌာန|စီမံကိန်းနှင့် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာန]] {{small|(ယခင် စီမံကိန်း၊ ဘဏ္ဍာရေးနှင့် စက်မှုဝန်ကြီးဌာန)}} |[[ဝင်းရှိန်|ဦးဝင်းရှိန်]] | ၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|2|1}} |- |၈ |[[ရင်းနှီးမြှပ်နှံမှုနှင့် နိုင်ငံခြားစီးပွားဆက်သွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန]] |[[အောင်နိုင်ဦး|ဦးအောင်နိုင်ဦး]] | ၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|2|1}} |- |၉ |[[အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး ဝန်ကြီးဌာန|အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးဝန်ကြီးဌာန]] |[[ကိုကိုလှိုင်|ဦးကိုကိုလှိုင်]] | ၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|2|1}} |- |rowspan=2|၁၀ |[[ပြည်ထောင်စုရှေ့နေချုပ်]] |rowspan=2|[[သီတာဦး|ဒေါက်တာသီတာဦး]] | ၂ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|2|2}} |- |[[ဥပဒေရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန]] | ၃၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|30}} |- |rowspan=2|၁၁ |rowspan=2|[[ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာန]] |[[ချစ်နိုင် (စိတ်ပညာ)|ဦးချစ်နိုင်]] | ၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |{{age in days|2021|2|1|2021|8|1}} |- |[[မောင်မောင်အုန်း|ဦးမောင်မောင်အုန်း]] |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |- |၁၂ |[[သာသနာရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှု ဝန်ကြီးဌာန]] |ဦးကိုကို | ၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|2|1}} |- |၁၃ |[[စိုက်ပျိုးရေး၊မွေးမြူရေးနှင့် ဆည်မြောင်းဝန်ကြီးဌာန|စိုက်ပျိုးရေး၊ မွေးမြူရေးနှင့် ဆည်မြောင်းဝန်ကြီးဌာန]] |[[တင်ထွဋ်ဦး|ဦးတင်ထွဋ်ဦး]] | ၂၃ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|2|23}} |- |၁၄ |[[သမဝါယမနှင့် ကျေးလက်ဖွံ့ဖြိုးရေး ဝန်ကြီးဌာန]]<ref>{{cite web|url=https://www.cincds.gov.mm/node/13147|title=ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးဌာနဖွဲ့စည်းခြင်း}}</ref> | ဦးလှမိုး |၂၄ ဇွန် ၂၀၂၁<ref>{{cite web|url=https://www.cincds.gov.mm/node/13267|title=ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးခန့်အပ်တာဝန်​ပေးခြင်း}}</ref> |လက်ရှိ |{{age in days|2021|6|24}} |- |၁၅ |[[ပို့ဆောင်ရေးနှင့် ဆက်သွယ်ရေး ဝန်ကြီးဌာန|ပို့ဆောင်ရေးနှင့် ဆက်သွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန]] |[[တင်အောင်စန်း|ဗိုလ်ချုပ်ကြီး တင်အောင်စန်း]] | ၃ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|2|3}} |- |၁၆ |[[သယံဇာတနှင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး ဝန်ကြီးဌာန|သယံဇာတနှင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးဝန်ကြီးဌာန]] |[[ခင်မောင်ရီ|ဦးခင်မောင်ရီ]] | ၂ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|2|2}} |- |၁၇ |[[လျှပ်စစ်စွမ်းအား ဝန်ကြီးဌာန]] |ဦး​သောင်းဟန် | ၂ ​မေ ၂၀၂၂ |လက်ရှိ |{{age in days|2022|5|2}} |- |rowspan=2|၁၈ |rowspan=2|[[စွမ်းအင် ဝန်ကြီးဌာန]] |ဦး​သောင်းဟန် {{small|(ပူးတွဲ)}} | ၂ ​မေ ၂၀၂၂ |၅ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ |{{age in days|2022|5|2|2022|8|5}} |- |ဦးမျိုးမြင့်ဦး |၅ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ |လက်ရှိ |{{age in days|2022|8|5}} |- |၁၉ |[[စက်မှု ဝန်ကြီးဌာန|စက်မှုဝန်ကြီးဌာန]] | ​ဒေါက်တာ[[ချာလီသန်း]] | ၂၂ ​မေ ၂၀၂၁ | လက်ရှိ | {{age in days|2021|5|22}} |- |၂၀ |[[လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန]]{{small|(ယခင် [[အလုပ်သမား၊ လူဝင်မှုကြီးကြပ်​ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန]])}} |[[ခင်ရီ|ဦးခင်ရီ]] |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |- |၂၁ |[[အလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာန]] {{small|(ယခင် [[အလုပ်သမား၊ လူဝင်မှုကြီးကြပ်​ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန]])}} |ဦးမြင့်ကြိုင် | ၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|2|1}} |- |၂၂ |[[စီးပွားရေးနှင့် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေး ဝန်ကြီးဌာန|စီးပွားရေးနှင့် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန]] |[[ပွင့်ဆန်း|ဒေါက်တာပွင့်ဆန်း]] | ၃ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|2|3}} |- |၂၃ |[[ပညာရေးဝန်ကြီးဌာန]] |[[ညွန့်ဖေ|ဒေါက်တာညွန့်ဖေ]] | ၁၆ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|2|16}} |- |၂၄ |[[သိပ္ပံနှင့် နည်းပညာ ဝန်ကြီးဌာန]]<ref>{{cite web|url=https://www.cincds.gov.mm/node/13145|title=ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးဌာန ပြင်ဆင်ဖွဲ့စည်းခြင်း}}</ref> |​ဒေါက်တာမျိုးသိန်း​ကျော်<ref>{{cite web|url=https://www.cincds.gov.mm/node/13146|title=ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီး ခန့်အပ်တာဝန်ပေးခြင်း}}</ref> |၁၇ ဇွန် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|6|17}} |- |၂၅ |[[ကျန်းမာရေး ဝန်ကြီးဌာန]] {{small|(ယခင် [[ကျန်းမာရေးနှင့် အားကစား ဝန်ကြီးဌာန]])}} |[[သက်ခိုင်ဝင်း|ဒေါက်တာသက်ခိုင်ဝင်း]] | ၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|2|1}} |- |၂၆ |[[အားကစားနှင့် လူငယ်ရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန]] {{small|(ယခင် [[ကျန်းမာရေးနှင့် အားကစား ဝန်ကြီးဌာန]])}} |ဦးမင်းသိန်းဇံ |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|1}} |- |၂၇ |[[ဆောက်လုပ်ရေး ဝန်ကြီးဌာန|ဆောက်လုပ်ရေးဝန်ကြီးဌာန]] |[[ရွှေလေး|ဦးရွှေလေး]] | ၂ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|2|2|} |- |၂၈ |[[လူမှုဝန်ထမ်း ကယ်ဆယ်ရေးနှင့် ပြန်လည်နေရာချထားရေး ဝန်ကြီးဌာန]] |[[သက်သက်ခိုင်|ဒေါက်တာသက်သက်ခိုင်]] | ၄ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|2|4}} |- |rowspan=2|၂၉ |rowspan=2|[[ဟိုတယ်နှင့် ခရီးသွားလာရေး ဝန်ကြီးဌာန]] |[[မောင်မောင်အုန်း|ဦးမောင်မောင်အုန်း]] | ၇ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |{{age in days|2021|2|7|2021|8|1}} |- |​ဒေါက်တာ​ဌေး​အောင် | |လက်ရှိ | |- |၃၀ |[[တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများရေးရာဝန်ကြီးဌာန]] |[[စောထွန်းအောင်မြင့်]] | ၃ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|2|3}} |- | — |[[လျှပ်စစ်နှင့် စွမ်းအင် ဝန်ကြီးဌာန]] {{small|(​နောင် [[လျှပ်စစ်စွမ်းအား ဝန်ကြီးဌာန|လျှပ်စစ်]]၊ [[စွမ်းအင် ဝန်ကြီးဌာန|စွမ်းအင်]])}} |[[အောင်သန်းဦး|ဦးအောင်သန်းဦး]] | ၈ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ | ၂ ​မေ ၂၀၂၂<ref>{{cite news|url=https://www.moi.gov.mm/announcements/24788|title=ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးတာဝန်မှ အနားယူခွင့်ပြုခြင်း}}</ref> |{{age in days|2021|2|8|2022|5|2}} |} === ဒုတိယ ဝန်ကြီးများ === {| class="wikitable" |rowspan=2|'''စဉ်''' |rowspan=2|'''ဝန်ကြီးဌာန''' |rowspan=2|'''အမည်''' !colspan=3 | တာဝန်ထမ်းဆောင်ခြင်း |- !စတင်ရက် !ပြီးဆုံးရက် !ရက်ပေါင်း |- |rowspan=2|၁ |rowspan=2|[[ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန]] |ဗိုလ်ချုပ် မြင့်နွယ် | |၁၁ ​မေ ၂၀၂၁<ref>{{Cite web|url=https://www.moi.gov.mm/announcements/13305|title=စစ်ဘက်မူလတာဝန် ပြန်လည်ထမ်းဆောင်စေ}}</ref> | |- |ဗိုလ်ချုပ် ​အောင်လင်းထွန်း |၁၁ ​မေ ၂၀၂၁<ref>{{Cite web|url=https://www.moi.gov.mm/announcements/13306|title=ဒုတိယဝန်ကြီး ခန့်အပ်တာဝန်ပေးခြင်း (၁၁.၅.၂၁)}}</ref> |လက်ရှိ |{{age in days|2021|5|11}} |- |rowspan=2|၂ |rowspan=3|[[ပြည်ထဲရေး ဝန်ကြီးဌာန|ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဌာန]] |[[သန်းလှိုင်|ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီးသန်းလှိုင်]] | ၂ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ | ၂ ​မေ ၂၀၂၂<ref>{{Cite web|title=စစ်ဘက်မူလတာဝန် ပြန်လည်ထမ်းဆောင်စေခြင်း|url=https://www.moi.gov.mm/announcements/24783}}</ref> |{{age in days|2021|2|12|2022|5|2}} |- |ဗိုလ်ချုပ် ဇင်မင်းထက် |၂ ​မေ ၂၀၂၂<ref>{{Cite web|title=ဒုတိယဝန်ကြီးခန့်အပ်ပေးခြင်းနှင့် ရဲချုပ်တာဝန် ပူးတွဲတာဝန်ပေးခြင်း|url=https://www.moi.gov.mm/announcements/24784}}</ref> |လက်ရှိ |{{age in days|2022|5|2}} |- |၃ |[[စိုးတင့်နိုင်|ဗိုလ်ချုပ် စိုးတင့်နိုင်]]<ref>{{Cite news|title=ဒုတိယ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ရာပြည့် အစိုးရအဖွဲ့ ရုံး ဝန်ကြီး ဖြစ်လာ|url=https://burma.irrawaddy.com/news/2021/05/12/241729.html}}</ref> | ၁၁ ​မေ ၂၀၂၁<ref>{{Cite web|url=https://www.moi.gov.mm/announcements/13304|title=ဒုတိယဝန်ကြီး ပြောင်းလဲတာဝန်ပေးး (၁၁.၅.၂၁)}}</ref> |လက်ရှိ |{{age in days|2021|5|11}} |- |၄ |နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာန |ဦးကျော်မျိုးထွဋ် |၁၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁<ref>{{Cite news|title=ဒုတိယဝန်ကြီး ခန့်အပ်တာဝန်ပေးခြင်း (၁၁.၂.၂၁)|url=https://www.moi.gov.mm/announcements/11498}}</ref> |လက်ရှိ |{{age in days|2021|2|11}} |- | — |[[ပြည်ထောင်စုအစိုးရအဖွဲ့ရုံးဝန်ကြီးဌာန]] |[[စိုးတင့်နိုင်|ဗိုလ်ချုပ် စိုးတင့်နိုင်]] | ၂ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁<ref>{{Cite news|title=ဒုတိယဝန်ကြီး ပြောင်းရွှေ့တာဝန်ပေးခြင်း|url=https://www.moi.gov.mm/announcements/11291}}</ref> | ၁၁ ​မေ ၂၀၂၁ |{{age in days|2021|2|2|2021|5|11}} |- |၅ |rowspan=2|[[နယ်စပ်ရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန]] |ဗိုလ်ချုပ် ခွန်သန့်​ဇော်ထူး<ref>{{Cite news |url=https://www.moi.gov.mm/announcements/16415|title=ဒုတိယဝန်ကြီး ခန့်အပ်တာဝန်ပေးခြင်း (၂၅.၈.၂၁)}}</ref> | ၂၅ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|25}} |- |၆ |ဗိုလ်မှူးချုပ် ဖြိုးသန့် | |လက်ရှိ | |- |၇ |rowspan=2|[[စီမံကိန်းနှင့် ဘဏ္ဍာရေး ဝန်ကြီးဌာန]] {{small|(ယခင် စီမံကိန်း၊ဘဏ္ဍာရေးနှင့် စက်မှုဝန်ကြီးဌာန)}} |ဦးမောင်မောင်ဝင်း |၃ ​မေ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|5|3}} |- |၈ |​ဒေါ်သန်းသန်းလင်း |၃ ​မေ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|5|3}} |- |rowspan=2|၉ |rowspan=2|[[ရင်းနှီးမြှပ်နှံမှုနှင့် နိုင်ငံခြားစီးပွားဆက်သွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန]] |[[သန်းအောင်ကျော်|ဦးသန်းအောင်ကျော်]] | ၇ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁<ref name="7feb">{{Cite news|title=ဒုတိယဝန်ကြီးများ ခန့်အပ်တာဝန်ပေးခြင်း (၇.၂.၂၁)|url=https://www.moi.gov.mm/announcements/11377}}</ref> |လက်ရှိ |{{age in days|2021|2|7}} |- |​ဒေါက်တာ ဝါဝါ​မောင် |၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ |လက်ရှိ |{{age in days|2022|8|10}} |- |၁၀ |[[ဥပဒေရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန]] |ဦးစန်းလွင် | ၃၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၁<ref>{{Cite web|url=https://www.moi.gov.mm/announcements/16578|title=ဒုတိယဝန်ကြီးနှင့် ဒုတိယရှေ့နေချုပ် ခန့်အပ်တာဝန်ပေးခြင်း}}</ref> |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|30}} |- |၁၁ |rowspan=2|[[ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာန]] |[[ရဲတင့်|ဦးရဲတင့်]]<ref name="7feb"/> | ၇ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|2|7}} |- |၁၂ |[[ဇော်မင်းထွန်း (ဒုဝန်ကြီး)|ဗိုလ်ချုပ် ဇော်မင်းထွန်း]] | ၇ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁<ref name="7feb"/> |လက်ရှိ |{{age in days|2021|2|7}} |- | — |rowspan=3|[[သာသနာရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှု ဝန်ကြီးဌာန]] |[[ထွန်းအုံ|ဦးထွန်းအုံ]] | ၂၃ ဧပြီ ၂၀၂၁ |၂ ​မေ ၂၀၂၂ |{{age in days|2021|4|23|2022|5|2}} |- |၁၃ |[[အေးထွန်း|ဦးအေးထွန်း]] || ၂၃ ဧပြီ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|4|23}} |- |၁၄ |​ဒေါက်တာ မိုး​ဇော်ထွန်း |၂ ​မေ ၂၀၂၂<ref name="2may"/> |လက်ရှိ |{{age in days|2022|5|2}} |- |၁၅ |[[စိုက်ပျိုးရေး၊မွေးမြူရေးနှင့် ဆည်မြောင်းဝန်ကြီးဌာန]] |​ဒေါက်တာ ​အောင်ကြီး |၁၁ မတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|3|11}} |- |၁၆ |[[သမဝါယမနှင့် ကျေးလက်ဖွံ့ဖြိုးရေး ဝန်ကြီးဌာန]] |ဦးမြင့်စိုး |၄ ဧပြီ ၂၀၂၂ |လက်ရှိ |{{age in days|2022|4|4}} |- |၁၇ |rowspan=3|[[ပို့ဆောင်ရေးနှင့် ဆက်သွယ်ရေး ဝန်ကြီးဌာန]] |ဗိုလ်မှူးချုပ် လူမွန်<ref name="7feb"/> | ၇ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|2|7}} |- |၁၈ |ဦး​အောင်​ကျော်ထွန်း | |လက်ရှိ | |- |၁၉ |ဦး​အောင်မြိုင် | |လက်ရှိ | |- | — |rowspan=3|[[သယံဇာတနှင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး ဝန်ကြီးဌာန]] |ဦးမင်းမင်းဦး |၁၁ မတ် ၂၀၂၁ | | |- |၂၀ |ဦးထွန်းအုံ<ref>{{Cite web|title=ဒုတိယဝန်ကြီး ပြောင်းရွှေ့တာဝန်ပေးအပ်ခြင်း|url=https://www.moi.gov.mm/announcements/24785}}</ref> |rowspan=2|၂ ​မေ ၂၀၂၂ |rowspan=2|လက်ရှိ |rowspan=2|{{age in days|2022|5|2}} |- |၂၁ |ဦးမင်းသူ<ref name="2may">{{Cite web|title=ဒုတိယဝန်ကြီးများ ခန့်အပ်ပေးခြင်း (၂.၅.၂၂)|url=https://www.moi.gov.mm/announcements/24786}}</ref> |- |၂၂ |[[လျှပ်စစ်စွမ်းအား ဝန်ကြီးဌာန]] |​ဒေါက်တာ ​အောင်​ဇေယျ<ref name="2may"/> |၂ ​မေ ၂၀၂၂ |လက်ရှိ |{{age in days|2022|5|2}} |- |၂၃ |[[စွမ်းအင် ဝန်ကြီးဌာန]] |ဦးသန့်စင်<ref name="2may"/> |၂ ​မေ ၂၀၂၂ |လက်ရှိ |- |၂၄ |rowspan=2|စက်မှုဝန်ကြီးဌာန {{small|(ယခင် စီမံကိန်း၊ဘဏ္ဍာရေးနှင့် စက်မှုဝန်ကြီးဌာန)}} |ဦးကိုကိုလွင် |၃ မေ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|5|3}} |- |၂၅ |ဦးရင်​မောင်ညွန့် |၈ ​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၂၀၂၂<ref>{{Cite web|url=https://www.moi.gov.mm/announcements/21830|title=ဒုတိယဝန်ကြီး ခန့်အပ်တာဝန်ပေးခြင်း (၈.၂.၂၂)}}</ref> |လက်ရှိ |{{age in days|2022|2|8}} |- |၂၆ |rowspan=2|[[လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန]] |ဦး​ဌေးလှိုင် | |လက်ရှိ | |- |၂၇ |​ဒေါက်တာ မျိုးသန့် | |လက်ရှိ | |- |၂၈ |[[အလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာန]] |ဦးဝင်းရှိန် | |လက်ရှိ | |- |၂၉ |[[စီးပွားရေးနှင့် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေး ဝန်ကြီးဌာန]] |[[ညွန့်အောင်|ဦးညွန့်အောင်]] | ၇ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁<ref name="7feb"/> |လက်ရှိ |{{age in days|2021|2|7}} |- |၃၀ |rowspan=2|[[ပညာရေးဝန်ကြီးဌာန]] |​ဒေါက်တာ ​ဇော်မြင့် |rowspan=2|၂၃ ​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁<ref>{{Cite news|title=ဒုတိယဝန်ကြီး ခန့်အပ်တာဝန်ပေးခြင်း (၂၃.၂.၂၁)|url=https://www.moi.gov.mm/announcements/11796}}</ref> |rowspan=2|လက်ရှိ |rowspan=2|{{age in days|2021|2|23}} |- |၃၁ |ဦး​ဇော်ဝင်း |- |၃၂ |[[ကျန်းမာရေး ဝန်ကြီးဌာန]] |​ဒေါက်တာ ​အေးထွန်း |ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ | |- |၃၃ |[[အားကစားနှင့် လူငယ်ရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန]] |ဦးမျိုးလှိုင် | ၄ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |လက်ရှိ |{{age in days|2021|8|4}} |- |၃၄ |rowspan=2|[[ဆောက်လုပ်ရေး ဝန်ကြီးဌာန]] |ဦးမင်းထိန် | |လက်ရှိ | |- |၃၅ |ဦးဝင်း​ဖေ | |လက်ရှိ | |- |၃၆ |[[လူမှုဝန်ထမ်း ကယ်ဆယ်ရေးနှင့် ပြန်လည်နေရာချထားရေး ဝန်ကြီးဌာန]] |ဦး​​အောင်ထွန်းခိုင် | |လက်ရှိ | |- |၃၇ |[[တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများရေးရာဝန်ကြီးဌာန]] |ဦး​ဇော်​အေး​မောင် |၂၃​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |လက်ရှိ | |- |rowspan=3| — |rowspan=3|[[စီမံကိန်း၊ ဘဏ္ဍာရေးနှင့် စက်မှု ဝန်ကြီးဌာန]] {{small|(​နောင် စီမံ/ဘဏ္ဍာ၊ စက်မှု)}} |ဦး​မောင်​မောင်ဝင်း |၄ ​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁<ref>{{Cite web|url=https://www.moi.gov.mm/announcements/11340|title=ဒုတိယဝန်ကြီးများ ခန့်အပ်တာဝန်ပေးခြင်း (၄.၂.၂၁)}}</ref> |၃ ​မေ ၂၀၂၁ |{{age in days|2021|2|4|2021|5|3}} |- |​ဒေါ်သန်းသန်းလင်း |၄ ​​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ |၃ ​မေ ၂၀၂၁ |{{age in days|2021|2|4|2021|5|3}} |- |ဦးကိုကိုလွင် |၁၁ မတ် ၂၀၂၁ |၃ ​မေ ၂၀၂၁ |{{age in days|2021|3|11|2021|5|3}} |- |rowspan=2| — |rowspan=2|[[အလုပ်သမား၊ လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန]] {{small|(​နောင် [[လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန|လ.ဝ.က]]၊ [[အလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာန|အလုပ်သမား]])}} |ဦး​ဝင်းရှိန် |rowspan=2|၁၆ ​ဖေ​ဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁<ref>{{Cite web|url=https://www.moi.gov.mm/announcements/11633|title=ဒုတိယဝန်ကြီးများ ခန့်အပ်တာဝန်ပေးခြင်း (၁၆.၂.၂၁)}}</ref> |rowspan=2|၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |rowspan=2|{{age in days|2021|2|16|2021|8|1}} |- |​ဦး​ဌေးလှိုင် |- | — |[[လျှပ်စစ်နှင့် စွမ်းအင် ဝန်ကြီးဌာန]] |ဦးသန့်စင် |၁၁ မတ် ၂၀၂၁<ref>{{Cite web|url=https://www.moi.gov.mm/announcements/12149|title=ဒုတိယဝန်ကြီးများ ခန့်အပ်တာဝန်ပေးခြင်း (၁၁.၃.၂၁)}}</ref> |၂ ​မေ ၂၀၂၂ |{{age in days|2021|3|11|2022|5|2}} |- |rowspan=2|— |rowspan=2|[[ကျန်းမာရေးနှင့် အားကစား ဝန်ကြီးဌာန]] |ဦးမျိုးလှိုင် | ၇ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁<ref name="7feb"/> | ၁ ​ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |{{age in days|2021|2|7|2021|8|1}} |- |​ဒေါက်တာ​အေးထွန်း |၁၅ ​မေ ၂၀၂၁<ref>{{Cite web|url=https://www.moi.gov.mm/announcements/13417|title=ဒုတိယဝန်ကြီး ခန့်အပ်တာဝန်ပေးခြင်း (၁၅.၅.၂၁)}}</ref> |၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ |{{age in days|2021|5|15|2021|8|1}} |} dyaw5nmuanp481uptgpx3tb5qimb72c 0 205503 754204 753716 2022-08-11T06:54:10Z Albert Poliakoff 55831 wikitext text/x-wiki {{For|၁၉၄၉ နောက်ပိုင်းသမိုင်းကြောင်း|ထိုင်ဝမ်}} {{Infobox country | conventional_long_name = တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံတော်<br>Republic of China | native_name = {{lang|zh-hant|中華民國}}<br/>{{small|{{lang|zh-latn|Chunghwa Minkuo<br/>Zhōnghuá Mínguó}}}} | p1 = ချင်းမင်းဆက်{{!}}<small>'''1912''':</small> | flag_p1 = Flag of China (1889–1912).svg | p2 = ဂျပန်ခေတ်ထိုင်ဝမ်<small>'''၁၉၄၅''':</small> | flag_p2 = Flag of Japan (1870–1999).svg | p3 = တရုတ်အင်ပါယာ (၁၉၁၅-၁၉၁၆){{!}}<small>'''၁၉၁၆''' | flag_p3 = Flag_of_the_Empire_of_China_(1915–1916).svg | s1 = တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မနိုင်ငံ{{!}} <small>'''၁၉၄၉''':</small><br>People's Republic of China | flag_s1 = Flag of the People's Republic of China.svg | flag_s3 = Flag_of_the_Empire_of_China_(1915–1916).svg | flag_s2 = Flag_of_the_Republic_of_China.svg | image_flag = Flag of the Republic of China 1912-1928.svg | image_flag2 = Flag of the Republic of China.svg | s2 = ထိုင်ဝမ်{{!}} | s3 = တရုတ်အင်ပါယာ (၁၉၁၅-၁၉၁၆){{!}}<small>'''1915''':</small><br/>တရုတ်အင်ပါယာ | flag_type = အပေါ်: [[လူမျိုးငါးစုနှင့်ပြည်ထောင်စု|အလံတော်]]<br>(၁၉၁၂–၁၉၂၈)<br>အောက်:[[တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ၏ အလံတော်|အလံတော်]]<br>(၁၉၂၈–၁၉၄၉) | image_coat = [[File:Twelve Symbols national emblem of China.svg|90px]] {{parabr}}[[File:National Emblem of the Republic of China.svg|80px]] | symbol_type = အပေါ်: တံဆိပ်‌တော်<br>(၁၉၁၃–၁၉၂၈)<br>အောက်: [[ကောင်းကင်ပြာနှင့်နေလုံးဖြူ|တံဆိပ်‌တော်]]<br>(၁၉၂၈–၁၉၄၉) | coa_size = 120px | national_anthem = {{unbulleted list|{{lang|zh-hant|《五族共和歌》}}|"[[လူမျိုးငါးစုနှင့်ပြည်ထောင်စု သီချင်း]]"<br/>"Song of Five Races Under One Union"<br/>(၁၉၁၂–၁၉၁၃){{parabr}}{{lang|zh-hant|《卿雲歌》}}|"Song to the Auspicious Cloud"<br/>(၁၉၁၃–၁၉၁၅၊ ၁၉၂၁–၁၉၂၈){{Efn|၁၉၁၂–၁၉၂၈ သီချင်းမှာ အနည်းငယ်ပြောင်းလဲထားသည်။}}{{parabr}}{{lang|zh-hant|《中華雄立宇宙間》}}|"China Heroically Stands in the Universe"<br/>(၁၉၁၅–၁၉၂၁){{parabr}}</center>{{parabr}}{{lang|zh-hant|《中華民國國歌》}}|"[[တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံတော်သီချင်း]]"<br/>"National Anthem of the Republic of China"}} (၁၉၃၀–၁၉၄၉){{parabr}} | flag_anthem = {{lang|zh-hant|《中華民國國旗歌》}}<br/>"National Flag Anthem of the Republic of China"<br/>(၁၉၃၇–၁၉၄၉) | other_symbol = '''စည်းတံဆိပ်‌တော်'''<br>{{lang|zh-Hant|中華民國之璽}}<br>[[File:中華民國之璽.svg|85px]]<br>(၁၉၂၉-၁၉၄၉)<hr> | image_map = Republic of China (orthographic projection, historical).svg | image_map_caption = တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ၏ နယ်နမိတ် (၁၉၄၅) {{parabr}}{{plainlist|style=padding-left: 0.6em; text-align: left;| * {{legend2|#007F00|အုပ်ချုပ်ရာနယ်မြေ}} * {{legend2|#49c746|နယ်နမိတ်ဟု ခံယူထားသော်လည်း အုပ်ချုပ်မှုမရှိသည့်နယ်‌မြေ{{‌efn|မွန်ဂိုးလီးယားကို ၁၉၁၉ မှ ၁၉၂၁ အထိသာအုပ်ချုပ်သည်။}}}} }}{{parabr}} | capital = [[ပေကျင်းမြို့]] (၁၉၁၂–၁၉၂၇)<br/>[[နန်ကျင်းမြို့]] (၁၉၂၇–၁၉၃၇၊ ၁၉၄၆–၁၉၄၉)<br/>[[ဝူဟန်မြို့]] (၁၉၂၇၊ ၁၉၃၇)<br/>[[ချုံချင့်မြို့]] (၁၉၃၇–၁၉၄၆၊ ၁၉၄၉)<br>[[ကွမ်ကျိုးမြို့]] (၁၉၄၉)<br>[[ချင်းဒူမြို့]] (၁၉၄၉) | largest_city = [[ရှန်ဟိုင်းမြို့]] | government_type = {{unbulleted list |ယာယီအစိုးရ (၁၉၁၂) |ပေရန်းအစိုးရ (၁၉၁၂–၁၉၂၈) |အမျိုးသားအစိုးရ (၁၉၂၈–၁၉၄၈) |ထိုင်ဝမ်အစိုးရ (၁၉၄၈–၁၉၄၉)}} | demonym = [[တရုတ်လူမျိုး|တရုတ်]]<ref>{{cite conference|first=June Teufel|last=Dreyer|title=The Evolution of a Taiwanese National Identity|url=https://www.wilsoncenter.org/publication/the-evolution-taiwanese-national-identity|location=Woodrow Wilson International Center for Scholars|date=17 July 2003|access-date=13 January 2018}}</ref> | official_languages = တရုတ်ဘာသာ | national_languages = တီဗက်ဘာသာ<br/>ဝီဂါဘာသာ<br/>မန်ချူးဘာသာ<br/>မွန်ဂိုလီးယန်းဘာသာ<br/> | languages_type = ရုံးသုံးအရေးအသား | languages = {{plainlist| * ရိုးရာတရုတ် * မန်ချူးအက္ခရာ * မွန်ဂိုအက္ခရာ * တိဘက်အက္ခရာ * ဝီဂါအက္ခရာ * ဖော်မိုးဆန်းလက်တင်အက္ခရာ (၁၉၄၅ မှ) }} | religion = အများအပြား | leader_title1 = [[တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ၏ သမ္မတများ စာရင်း|သမ္မတ]] | leader_name1 = {{unbulleted list|[[ဆွန်ယက်ဆင်]] (၁၉၁၂) {{small|(ပထမ၊ ယာယီ)}}|[[လီကျုန်းရန်]] (၁၉၄၉–၁၉၅၀) {{small|(နောက်ဆုံး)}}}} | leader_title2 = [[တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ၏ ဝန်ကြီးချုပ်များ စာရင်း|ဝန်ကြီးချုပ်]] | leader_name2 = {{unbulleted list|တန်ရှောင်ယီ (၁၉၁၂) {{small|(ပထမ)}}|ဟေယင်းချင် (၁၉၄၉) {{small|(နောက်ဆုံး)}}}} | legislature = [[အမျိုးသားလွှတ်တော် (တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ)|အမျိုးသားလွှတ်တော်]] | upper_house = [[ထိန်းသိမ်းရေးယွမ်]]<ref>{{lang|zh-hant|[[:wikisource:zh:司法院釋字第76號解釋|司法院釋字第76號解釋]]}}, [http://www.judicial.gov.tw/constitutionalcourt/EN/p03_01.asp?expno=76 Judicial Yuan interpretation number 76 (English translation)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190105145319/https://www.judicial.gov.tw/constitutionalcourt/en/p03_01.asp?expno=76 |date=5 January 2019 }}</ref> | lower_house = [[ဥပဒေပြုရေးယွမ်]] | era = ၂၀ ရာစု | sovereignty_type = သမိုင်းဝင်ဖြစ်ရပ်များ | established_event1 = [[ရှန်ဟိုက်တော်လှန်ရေး]] | established_date1 = ၁၀ အောက်တိုဘာ ၁၉၁၁ {{efn|ဝူချန်းအရေးတော်ပုံစတင်}}–၁၂ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၉၁၂{{efn|[[ချင်းမင်းဆက်]]ကိုဖြုတ်ချ}} | established_event2 = သမ္မတနိုင်ငံတည်ထောင် | established_date2 = ၁ ဇန်နဝါရီ ၁၉၁၂ | established_event3 = ပေယန်းအစိုးရ | established_date3 = ၁၉၁၂–၁၉၁၅၊ ၁၉၁၆–၁၉၂၈ | established_event4 = [[နိုင်ငံပေါင်းချုပ် အသင်းကြီး]]သို့ဝင်ရောက် | established_date4 = ၁၀ ဇန်နဝါရီ ၁၉၂၀ | established_event5 = မြောက်ဘက်စစ်ရေးဆင်ခြင်း | established_date5 = ၁၉၂၆–၁၉၂၈ | established_event6 = [[အမျိုးသားရေးအစိုးရ]] | established_date6 = ၁၉၂၇–၁၉၄၉ | established_event7 = [[တရုတ် ပြည်တွင်းစစ်ပွဲ]] | established_date7 = ၁၉၂၇–၁၉၄၆<br/>၁၉၄၆–၁၉၅၀{{efn|တရုတ်ကွန်မြူနစ်တော်လှန်ရေး}} | established_event8 = [[ဒုတိယ တရုတ်-ဂျပန်စစ်ပွဲ]] | established_date8 = ၇ ဇူလိုင် ၁၉၃၇{{efn|မာကိုပိုလိုတံတားအရေးအခင်း}}–၂ စက်တင်ဘာ ၁၉၄၅{{efn|ဂျပန်တို့မှအရှုံးပေး}} | established_event9 = [[ကုလသမဂ္ဂ]]အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်လာ | established_date9 = ၂၄ အောက်တိုဘာ ၁၉၄၅ | established_event10 = [[ထိုင်ဝမ်]]ကိုအုပ်ချုပ် | established_date10= ၂၅ အောက်တိုဘာ ၁၉၄၅ | established_event11 = [[တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ]]တည်ထောင် | established_date11 = ၁ အောက်တိုဘာ ၁၉၄၉ | established_event12 = ထိုင်ပေမြို့သို့ပြောင်း | established_date12 = ၇ ဒီဇင်ဘာ ၁၉၄၉ | area_km2 = ၁၁,၀၇၇,၃၈၀ | area_sq_mi = ၄,၂၇၇,၀၀၀ | population_census = {{unbulleted list|၄၃၂,၃၇၅,၀၀၀ (၁၉၂၀)|၄၇၂,၀၀၀,၀၀၀ (၁၉၃၀)|၄၈၉,၀၀၀,၀၀၀ (၁၉၄၀)|၅၃၅,၄၁၈,၀၀၀ (၁၉၄၆)|၅၄၁,၆၇၀,၀၀၀ (၁၉၄၉)}} | drives_on = လက်ယာ{{efn|၁၉၄၆ မတိုင်ခင် လက်ဝဲ}} | utc_offset = +5:30 to +8:30 | time_zone = Kunlun to Changpai Standard Times | currency = တရုတ်ရွှေယူနစ် (၁၉၁၂–၁၉၄၉၊ တရုတ်ပြည်မ၌)<br> ထိုင်ဝမ်ဒေါ်လာဟောင်း (၁၉၄၆–၁၉၄၉၊ ထိုင်ဝမ်၌) | footnotes = လူဦးရေကို http://www.populstat.info/Asia/chinac.htm မှကိုးကားသည်။ }} {{တရုတ်သမိုင်း}} ၁၉၁၂ ခုနှစ် မှ ၁၉၄၉ ခုနှစ်ကာလ၌ '''တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ''' ('''အာအိုစီ''') ({{lang-en|Republic of China}} (ROC)) သည် [[တရုတ်ပြည်မကြီး|တရုတ်ပြည်မ]]၌ တည်ရှိခဲ့သော နိုင်ငံဟောင်းတစ်နိုင်ငံဖြစ်သည်။ ထိုအချိန်၌ "တရုတ်" ဟုဆိုလျှင် ဤနိုင်ငံကိုရည်ညွှန်းသည်။ ၁၉၄၉ ‌တွင် အာအိုစီအစိုးရမှ [[ထိုင်ဝမ်]]သို့ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ရသည်။ ၁၉၄၉ ခုနှစ်တွင် လူဦးရေ ၅၄၁ သန်းရှိခဲ့ရာ [[လူဦးရေအလိုက် နိုင်ငံနှင့် နယ်မြေဒေသများ စာရင်း|လူဦးရေအများဆုံးနိုင်ငံ]]လည်းဖြစ်ခဲ့သည်။ ဧရိယာအကျယ်အဝန်းမှာ ၁၁.၄ မီလီယံ စတုရန်းကီလိုမီတာ (၄.၄ မီလီယံ စတုရန်း‌မိုင်) ရှိခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.gio.gov.tw/info/94roc/context/Ch01/010202.htm|title=中華民國九十四年年鑑：第一篇 總論 第二章 土地 第二節 大陸地區|website=Government Information Office, Executive Yuan, Republic of China|archive-url=https://web.archive.org/web/20120329140535/http://www.gio.gov.tw/info/94roc/context/Ch01/010202.htm|access-date=5 December 2020|archive-date=29 March 2012|accessdate=16 May 2021|archivedate=14 February 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080214091303/http://www.gio.gov.tw/info/94roc/context/Ch01/010202.htm}}</ref> ပြည်နယ် ၃၅ ပြည်နယ်၊ အထူးအုပ်ချုပ်ရေးဒေသ ၁ နေရာ၊ တိုင်းဒေသကြီး ၂ တိုင်း၊ အထူးမြူနီစပယ်ဒေသ ၁၂ ခု တို့ဖြင့်ဖွဲ့စည်းထားသည်။ ဤကာလကို အာအိုစီသမိုင်း သို့မဟုတ် ထိုင်ဝမ်သမိုင်းတွင် "သမ္မတနိုင်ငံခေတ်" (Republican Era)<ref> https://www.ibiblio.org/chinesehistory/contents/06dat/bio.3rep.html</ref> သို့မဟုတ် "ပြည်မခေတ်" (Mainland Period)<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=6u18PtO0BoQC&q=%22mainland+period%22+china+1912&pg=PA188|title = Languages of the World: Cataloging Issues and Problems|isbn = 9781560245209|last1 = Joachim|first1 = Martin D.|year = 1993}}</ref> ဟူ၍ရည်ညွှန်းခေါ်ဆိုကြသည်။ တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံသည် [[နိုင်ငံပေါင်းချုပ် အသင်းကြီး]]နှင့်[[ကုလသမဂ္ဂ]] ([[ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီ|လုံခြုံရေးကောင်စီ]] အပါအဝင်) တို့၏ တည်ထောင်ခဲ့သည့် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံဖြစ်သည်။ ၁၉၇၁ တွင် တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံမှ အာအိုစီ၏နေရာကိုယူခဲ့သည်။ [[ကမ္ဘာ့စာပို့လုပ်ငန်းသမဂ္ဂ]]နှင့် [[အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အိုလံပစ်ကော်မတီ]]တို့၏ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံလည်းဖြစ်ခဲ့သည်။ ==သမိုင်းအကျဉ်း== [[File:Republic of China proclaimtion.png|thumb|left|[[ဆွန်ယက်ဆင်]]မှ တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ တည်ထောင်လိုက်ကြောင်း ပြောကြားစဉ် (၁၉၁၂)]] တရုတ်ပြည်တွင် ဝူချန်းအရေးတော်ပုံမှ ရှန်ဟိုက်တော်လှန်ရေးဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး [[ချင်းမင်းဆက်]]ကို ဖြုတ်ချနိုင်ခဲ့ရာ နှစ်ပေါင်းများစွာရှိခဲ့‌သော တရုတ်ဘုရင်စနစ်ကို အပြီးတိုင်အဆုံးသတ်စေခဲ့သည်။<ref name="cuhk">{{cite book |title=China, Fiver thousand years of History and Civilization|date=2007|publisher=City University Of Hong Kong Press|page=116|url=https://books.google.com/books?id=z-fAxn_9f8wC&pg=PA116|access-date=9 September 2014|isbn=9789629371401}}</ref> သို့သော်နိုင်ငံရေးအခြေအနေမှာ ငြိမ်သက်မှုမရှိခဲ့ပေ။ ၁၉၂၅–၁၉၂၈ တွင် စစ်သူကြီးများက မိမိတို့ဒေသအသီးသီးကို သီးခြားပြည်နယ်အဖြစ် ကိုယ်တိုင်အုပ်ချုပ်ခဲ့ကြသည်။ ၁၉၃၇–၁၉၄၅ တွင် [[ဒုတိယ တရုတ်-ဂျပန်စစ်ပွဲ|ဂျပန်တို့ကကျူးကျော်]]ခဲ့ကြသည်။ ၁၉၂၇–၁၉၄၉ တွင် ကွန်မြူနစ်များနှင့် [[တရုတ် ပြည်တွင်းစစ်ပွဲ|ပြည်တွင်းစစ်]]တိုက်ခိုက်ခဲ့ရသည်။ သမ္မတနိုင်ငံဟုဆိုသော်လည်း [[ဆွန်ယက်ဆင်]]ကွယ်လွန်ပြီး [[ကူမင်တန်ပါတီ|ကူမင်တန်]]တို့မှာ [[စစ်အာဏာရှင်စနစ်]]နှင့်သာ အုပ်ချုပ်ခဲ့ကြသည်။<ref>{{cite book |last=Roy |first=Denny |title=Taiwan: A Political History |publisher=Cornell University Press |year=2004 |location=Ithaca, New York |pages=[https://archive.org/details/taiwan00denn/page/55 55], 56 |url=https://archive.org/details/taiwan00denn|url-access=registration |isbn=0-8014-8805-2}}</ref> ၁၉၄၅ တွင် ဂျပန်တို့ကစစ်ရှုံးခဲ့သဖြင့် [[ထိုင်ဝမ်ကျွန်း]]အား အာအိုစီထံသို့ပြန်ပေးအပ်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၉ တွင် [[တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီ|ကွန်မြူနစ်]]များ စစ်နိုင်ခဲ့သဖြင့် [[ထိုင်ဝမ်]]သို့တိမ်းရှောင်ခဲ့ရာ [[ထိုင်ပေမြို့]]အား မြို့တော်အဖြစ်သတ်မှတ်ခဲ့သည်။<ref name="bbctimeline-retreat">{{cite news |url = http://news.bbc.co.uk/hi/english/static/in_depth/asia_pacific/2000/taiwan_elections2000/1949_1955.stm |title = Taiwan Timeline&nbsp;– Retreat to Taiwan |year=2000 |work=BBC News |access-date=2009-06-21}}</ref> စစ်နိုင်ကွန်မြူနစ်များသည် [[တရုတ်ပြည်မကြီး|တရုတ်ပြည်မ]]ကို [[တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ]]အဖြစ်တည်ထောင်ခဲ့ပြီး [[ပေကျင်းမြို့]]ကို မြို့တော်အဖြစ်ထားခဲ့သည်။<ref name="temporary-capital">{{Cite book|title = China: U.S. policy since 1945|publisher = [[Congressional Quarterly]]|year = 1980|quote = the city of Taipei became the temporary capital of the Republic of China|isbn = 0-87187-188-2|url = https://archive.org/details/chinauspolicysin00cong}}</ref><ref>{{Cite journal |url = http://www.taiwanbasic.com/edu/stanford-intro.htm|title=Introduction to Sovereignty: A Case Study of Taiwan |publisher=Stanford Program on International and Cross-Cultural Education |year=2004 |access-date=2010-02-25 }}</ref> ==သမိုင်းအကျယ်== {{see also|တရုတ်သမိုင်း}} ===နိုင်ငံတည်ထောင်ခြင်း=== [[File:Chinese republic forever.jpg|thumb|left|[[ယွမ်ရှိခိုင်]] (ဝဲ)၊ [[ဆွန်ယက်ဆင်]] (ယာ) နှင့် နိုင်ငံတော်အလံများ]] ၁၉ ရာစုတွင် တရုတ်ပြည်ကိုအုပ်ချုပ်ခဲ့သော [[ချင်းမင်းဆက်]]လက်ထက်တွင် အနောက်တိုင်းနိုင်ငံများ နယ်ချဲ့လာမှုနှင့် ပြည်တွင်းပဋိပက္ခများကြောင့် တိုင်းပြည်မှာမငြိမ်မသက်ဖြစ်ခဲ့ရသည်။<ref name="depstate-chineserev">{{cite web|url=https://history.state.gov/milestones/1899-1913/chinese-rev |title=The Chinese Revolution of 1911 |publisher=US Department of State |access-date=2016-10-27}}</ref><ref>{{Harvnb|Fenby|2009|pp=89–94}}</ref><ref>{{Cite book|last=Fairbank|author2=Goldman|title=China|year=1972|page=[https://archive.org/details/americanpolicyto00dull/page/235 235]|isbn=0-690-07612-6|url=https://archive.org/details/americanpolicyto00dull/page/235}}</ref> ထိုသို့မတည်ငြိမ်မှုများသည် မန်ချူးဘုရင်ဆန့်ကျင်သူများအတွက် သမ္မတနိုင်ငံသစ်ကိုတည်ထောင်ရန် အခွင့်အလမ်းဖြစ်ခဲ့သည်။<ref name="cuhk">{{cite book |title=China, Fiver thousand years of History and Civilization|date=2007|publisher=City University Of Hong Kong Press|page=116|url=https://books.google.com/books?id=z-fAxn_9f8wC&pg=PA116|access-date=9 September 2014|isbn=9789629371401}}</ref> ၁၉၁၁ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၁၀ ရက်နေ့တွင် ဘုရင်အစိုးရကိုဆန့်ကျင့်သော ဝူချန်းအရေးတော်ပုံဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ယခုအခါထိုနေ့ကို [[ထိုင်ဝမ်]]၏အမျိုးသားနေ့အဖြစ် ကျင်းပလျက်ရှိသည်။ [[ဆွန်ယက်ဆင်]]သည် ပြင်ပနယ်၌ ရှိနေခဲ့သော်လည်း တော်လှန်ရေးလုပ်ငန်းများကို အားပေးလျက်ရှိခဲ့သည်။ ၁၉၁၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၂၉ ရက်နေ့တွင် ဆွန်ယက်ဆင်သည် နိုင်ငံတော်သမ္မတအဖြစ် ‌ရွေးကောက်ခြင်းခံခဲ့ရသည်။ === အစောပိုင်းကာလ=== ၁၉၁၂ ဇန်နဝါရီလ ၁ ရက်နေ့တွင် [[ဆွန်ယက်ဆင်]]သည် သမ္မတမိန့်ခွန်းပြောကြားရာ၌ မန်ချူးဘုရင်စနစ်ကို တိုက်ထုတ်မည်ဖြစ်ကြောင်းနှင့် လူနေမှုအဆင့်အတန်းတို့ကို မြှင့်တင်မည်ဖြစ်ကြောင်းတို့ကို ပြောဆိုခဲ့သည်။<ref>Jonathan Fenby, ''The Penguin History of Modern China'' (2013) p. 123. </ref> ထိုသို့နိုင်ငံသစ်ကို တည်ထောင်နိုင်ခဲ့သော်လည်း စစ်အင်အားမရှိခဲ့ပေ။ ထိုအချိန်၌ မန်ချူးဘုရင်ထောက်ခံသူများသည် စစ်မင်း[[ယွမ်ရှိခိုင်]]ကို အားကိုးခဲ့ရသည်။ သို့ဖြစ်ရာဆွန်ယက်ဆင်သည် ယွမ်ရှိခိုင်အား ဘုရင်ကိုဖြုတ်ချလျှင် သမ္မတနေရာ ပေးမည်ဖြစ်ကြောင်းပြောဆိုခဲ့ရာ သဘောတူညီမှုရရှိခဲ့သည်။ ယွမ်ရှိခိုင်သည် တရုတ်ချင်းမင်းဆက်၏ နောက်ဆုံးဘုရင်[[ပုရီ]]အား ဖြုတ်ချပေးခဲ့သည်။ [[ကွန်မင်တန်ပါတီ]]၏ ဆော်ကျော်ရင် (Song Jiaoren) သည် ရွေးကောက်ပွဲ၌အနိုင်ရရှိခဲ့ရာ ယွမ်ရှိခိုင်သည်ကြေးစားလူသတ်သမားကို ငှားရမ်း၍ဆော်ကျော်ရင်ကို လုပ်ကြံစေခဲ့သည်။<ref>Jonathan Fenby, "The silencing of Song." ''History Today'' (March 2013 (63#3 pp 5-7.</ref> ၁၉၁၃ တွင် ယွမ်ရှိခိုင်သည် တရုတ်သမ္မတဖြစ်လာခဲ့သည်။<ref name="depstate-chineserev"/><ref>{{Harvnb|Fenby|2009|pp=123–125}}</ref> သို့သော်စစ်အုပ်ချုပ်ရေးဖြင့်သာ အုပ်ချုပ်ခဲ့ပြီး ဆွန်ယက်ဆင်၏သဘောထားများကို အလေးပေးမှုမရှိခဲ့ပေ။ ထို့အပြင် [[ကူမင်တန်ပါတီ]]ကို ဖျက်သိမ်းစေခဲ့ပြီး ယာယီဖွဲ့စည်းပုံဥပဒေကိုလည်း လျစ်လျူရှုခဲ့သည်။ ၁၉၁၅ တွင် ယွမ်ရှိခိုင်သည် မိမိကိုယ်ကိုတရုတ်ဧကရာဇ် ဟူ၍ကြေညာခဲ့ပြီး နိုင်ငံကိုဘုရင်စနစ်ကဲ့သို့ ပြန်လည်အုပ်ချုပ်နိုင်အောင် ကြိုးပမ်းခဲ့သည်။<ref>{{Harvnb|Fenby|2009|p=131}}</ref> သို့သော်တရုတ်ပြည်၏ တိုင်းဒေသကြီးများသည် လွတ်လပ်ရေးကြေညာ၍ သီးခြားပြည်နယ်များအဖြစ် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခဲ့ကြသည်။ ၁၉၁၆ တွင် ယွမ်ရှိခိုင်သည် ခေါင်းဆောင်နေရာမှဆင်းခဲ့ပြီး မကြာမီကွယ်လွန်ခဲ့သည်။<ref>{{Harvnb|Fenby|2009|pp=136–138}}</ref><ref>{{Cite book|last=Meyer|first=Kathryn|author2=James H Wittebols |author3=Terry Parssinen |title = Webs of Smoke |publisher=Rowman & Littlefield |year=2002|pages=54–56 |isbn = 0-7425-2003-X |url = https://books.google.com/books?id=RNknjDjfH6AC&pg=PA54}}</ref> သို့ဖြစ်ရာတရုတ်ပြည်သည် သီးခြားကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်သည့် ဒေသ‌ပေါင်းများစွာကွဲပြားခဲ့ရသည်။ ဆွန်ယက်ဆင်သည် [[ကွမ်တုန်းပြည်နယ်]]သို့ သွားရောက်ခဲ့ရာ ၁၉၁၇ နှင့် ၁၉၂၂ ခုနှစ် တို့တွင် [[ပေကျင်းမြို့]]ရှိ [[ပေယန်းအစိုးရ]] (Beiyang Government) ကို ဆန့်ကျင်ရန် အစိုးရအဖွဲ့များဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ၁၉၁၉ အောက်တိုဘာတွင် ကူမင်တန်ပါတီကို ပြန်လည်တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ဆွန်ယက်ဆင်သည် မြောက်ပိုင်းမှစ၍ တရုတ်ပြည်ကိုပြန်လည်စည်းရုံးလိုသော်လည်း စစ်အင်အားမရှိခဲ့ပေ။<ref name="pak-chinesehist">{{Cite book |last=Pak |first=Edwin |author2=Wah Leung |title = Essentials of Modern Chinese History|publisher=Research & Education Assoc.|year=2005|pages=59–61 |url = https://books.google.com/books?id=BX04ZA8R9ugC&pg=PA59|isbn=978-0-87891-458-6}}</ref> ၁၉၁၉ တွင် ပေယန်းအစိုးရ၏ [[ဗာဆိုင်းစာချုပ်]]အပေါ် အလေးမထားမှုနှင့် အနောက်တိုင်းယဉ်ကျေးမှုတို့ကို ဆန့်ကျင့်သော မေ ၄ အရေးတော်ပုံ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ [[မာ့စ်ဝါဒ]]မှာ လူငယ်များအကြား ပြန့်ပွားလာမှုကြောင့် [[တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီ]]မှာ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။<ref>{{Cite book |title = A History of the Chinese Communist Party 1921–1949|publisher=Taylor & Francis |pages=22–23 |url = https://books.google.com/books?id=WVEOAAAAQAAJ&pg=PA22 |author1=Guillermaz, Jacques |year=1972}}</ref> ===နန်ကျင်းဆယ်စုနှစ်=== [[Image:Chinese civil war map 02.jpg|left|thumb|တရုတ်ပြည်တစ်ဝှမ်း သီးခြားပြည်နယ်များစွာ ကွဲပြား‌နေပုံ]] [[File:Sino-german cooperation.png|thumb|left|ဂျာမနီ၏ကူညီမှုကြောင့် တရုတ်ပြည်၏ စက်မှုနည်းပညာမှာ တိုးတက်လာခဲ့သည်။]] ၁၉၂၅ မတ်လတွင် [[ဆွန်ယက်ဆင်]]ကွယ်လွန်ခဲ့သောအခါ [[ချန်ကေရှိတ်]]မှာ ခေါင်းဆောင်ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ချန်ကေရှိတ်သည် တရုတ်ပြည်မြောက်ပိုင်းသို့ သွားရောက်ခဲ့ရာ [[ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စု]]နှင့် [[တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီ]]တို့၏ အကူအညီကိုရရှိခဲ့သည်။ သို့သော် မိမိနေရာကိုအစားထိုးအုပ်ချုပ်မည် ဟူ၍မသင်ကာသောကြောင့် ဆိုဗီယက်တို့နှင့် အဆက်အသွယ်ဖြတ်တောက်ခဲ့သည်။<ref>{{Harvnb|Fenby|2009}}</ref> ထို့နောက်ချန်ကေရှိတ်သည် [[မြောက်ဘက်စစ်ဆင်ရေး]] (Northern Expedition) ကို ဆောင်ရွက်၍ ကွန်မြူနစ်များကို သတ်ဖြတ်ရန်ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။ ထိုသို့သတ်ဖြတ်နေသည်နှင့်တစ်ပြိုင်နက် တရုတ်တောင်ပိုင်း၌ ကွန်မြူနစ်တို့သည်လည်း အမျိုးသားရေးဝါဒထောက်ခံသူများကို သတ်ဖြတ်ခဲ့ကြသည်။ သို့ဖြစ်ရာ အမျိုးသားရေးနှင့်ကွန်မြူနစ်တို့ [[တရုတ် ပြည်တွင်းစစ်ပွဲ|ပြည်တွင်းစစ်]]စတင်တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသည်။ ချန်ကေရှိတ်သည် ကွန်မြူနစ်များကို တိုက်ထုတ်ပြီးနောက် ၁၉၂၇ တွင် [[နန်ကျင်းမြို့]]ကို မြို့တော်အဖြစ်တည်ထောင်ခဲ့သည်။<ref name="Nanking zh:南京市">{{cite web|title=民國十六年，國民政府宣言定為首都，今以臺北市為我國中央政府所在地。|url=http://dict.revised.moe.edu.tw/cgi-bin/cbdic/gsweb.cgi?o=dcbdic&searchid=Z00000056983|access-date=2012-12-22|publisher=Ministry of Education, ROC|language=zh|ref=《重編國語辭典修訂本》}}</ref> ဆွန်ယက်ဆင်သည်– *ဦးစွာ တိုင်းပြည်ကို စစ်အင်အားသုံး၍ စည်းရုံးရမည် *ထို့နောက် စစ်အုပ်ချုပ်ရေးဖြင့် ဥပဒေရေးဆွဲခြင်းကဲ့သို့သော ပြင်ဆင်မှုများပြုလုပ်ရမည် *နောက်ဆုံး၌ ဒီမိုကရေစီစနစ်သို့ ကူးပြောင်းရမည် ဟူ‌သော အဆင့်များအတိုင်း ဆောင်ရွက်နိုင်မည် ဟုယုံကြည်ခဲ့သည်။<ref>Edmund S. K. Fung. ''In Search of Chinese Democracy: Civil Opposition in Nationalist China, 1929–1949'' (Cambridge; New York: Cambridge University Press, 2000. {{ISBN|0521771242}}), p. 30.</ref> ၁၉၃၀ တွင် အမျိုးသားရေးအစိုးရမှာ တရုတ်တစ်ပြည်လုံးကို စည်းရုံးနိုင်ခဲ့၍ နိုင်ငံရေးပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများကို စတင်ဆောင်ရွက်ခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။<ref>{{Cite book |last = Chen |first = Lifu |author2=Ramon Hawley Myers |title = The storm clouds clear over China: the memoir of Chʻen Li-fu, 1900–1993 |editor = Hsu-hsin Chang, Ramon Hawley Myers |publisher = Hoover Press |year = 1994 |page = 102 |isbn = 0-8179-9272-3 |url = https://books.google.com/books?id=MOT_axUIWooC&pg=PA102 |quote = After the 1930 mutiny ended, Chiang accepted the suggestion of Wang Ching-wei, Yen Hsi-shan, and Feng Yü-hsiang that a provisional constitution for the political tutelage period be drafted.}}</ref> ၁၉၃၆ မေလ ၅ ရက်နေ့တွင် အစိုးရမှ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေမူကြမ်းကို ပြဋ္ဌာန်းပေးခဲ့သည်။<ref>{{Cite book |author = Jing Zhiren (荆知仁) |script-title = zh:中华民国立宪史 |publisher = 联经出版公司 |language = zh}}</ref> နန်ကျင်းဆယ်စုနှစ်ကာလသည် တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံအစိုးရ၏ အာဏာအရှိဆုံးကာလဖြစ်သည်။ သို့သော် တရုတ်-တိဘက်စစ်ပွဲ၊ ဆိုဗီယက်တို့၏ကျူးကျော်မှု၊ သူပုန်တို့ထကြွမှုများ၊ ကွန်မြူနစ်တို့နှင့်တိုက်ပွဲ၊ ဂျပန်တို့၏ကျူးကျော်မှု စသောတိုက်ပွဲများစွာတို့ကို ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။ ===ဒုတိယတရုတ်-ဂျပန်စစ်ပွဲ=== {{main|ဒုတိယ တရုတ်-ဂျပန်စစ်ပွဲ}} [[File:"China-First to Fight - NARA - 513567.tif|thumb|left|တရုတ်တို့သည် ၁၉၃၁ မှစ၍ ဂျပန်တို့အား ခုခံတိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။]] ၁၉၃၁ ခုနှစ်တွင် ဂျပန်တို့သည် [[မန်ချူးရီးယား]]ဒေသကို ကျူးကျော်ခဲ့ပြီး ၁၉၃၂ တွင် [[မန်ချူး|မန်ချူးကိုး]]နိုင်ငံအဖြစ် တည်ထောင်ခဲ့ရာ ယခင်တရုတ်ဘုရင်[[ပုရီ]]အား မန်ချူးကိုးနိုင်ငံ၏ ခေါင်းဆောင်အဖြစ်ထားခဲ့သည်။ မန်ချူးရီးယားဒေသဆုံးရှုံးမှုကြောင့် တရုတ်ပြည်စီးပွားရေးမှာ ထိခိုက်ခဲ့သည်။ ဂျပန်ကျူးကျော်မှုနှင့် ပက်သက်၍ [[နိုင်ငံပေါင်းချုပ် အသင်းကြီး]]မှာ မည်သို့မျှဆောင်ရွက်ခဲ့ခြင်းမရှိခဲ့ပေ။ ဂျပန်တို့သည် [[တရုတ်ပြည်မှ မဟာရံတံတိုင်းကြီး|တရုတ်မဟာတံတိုင်း]]မှ ကမ်းရိုးတန်းတစ်လျှောက် ကျူးကျော်စစ်ဆင်နွှဲခဲ့သည်။ ၁၉၃၆ ဒီဇင်ဘာလတွင် မန်ချူရီးယားကိုအုပ်ချုပ်ခဲ့သော ဗိုလ်ချုပ်ကျန်ရွှေးလျန် (Zhang Xueliang) သည် [[ချန်ကေရှိတ်]]ကို ပြန်ပေးဆွဲခဲ့၍ ဂျပန်တို့အားတိုက်ထုတ်ရန် ကွန်မြူနစ်များနှင့် အတင်းအဓမ္မပူးပေါင်းစေခဲ့သည်။ ၁၉၃၇ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၇ ရက်နေ့တွင် [[ပေကျင်းမြို့]]အနီးရှိ မာကိုပိုလိုတံတားအနီး၌ တရုတ်နှင်ဂျပန်စစ်သားတို့သည် [[မာကိုပိုလိုတံတား တိုက်ပွဲ|စတင်တိုက်ခိုက်]]ခဲ့ကြရာ စစ်ပွဲစတင်ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ သုံးလကြာသော် [[ရှန်ဟိုင်းမြို့]]ကျခဲ့သည်။ ဒီဇင်ဘာ ၁၉၃၇ တွင် [[နန်ကျင်းမြို့]]ကျခဲ့၍ [[နန်ကျင်း အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်မှု|နန်ကျင်းသတ်ဖြတ်မှုကြီး]] (Nanking massacre) ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ မြို့တော်ကို[[ဝူဟန်မြို့]]သို့ ခေတ္တပြောင်းရွှေ့ခဲ့ပြီး ၁၉၄၅ မတိုင်မီအထိ [[ချုံချင့်မြို့]]ကို မြို့တော်အဖြစ်ထားခဲ့ရသည်။ ၁၉၄၀ တွင် ဂျပန်တို့နှင့်ပူးပေါင်းခဲ့သူ [[ဝမ်ကျင်းဝေ]] (Wang Jingwei) ကို ခေါင်းဆောင်အဖြစ်ထား၍ "တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ" ကို လက်အောက်ခံတိုင်းပြည်အဖြစ် ပြန်လည်တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၀ တွင် ကူမင်တန်နှင့်ကွန်မြူနစ်တို့၏ ဆက်ဆံရေးမှာ ပိုမိုတင်းမာလာခဲ့သည်။ ဂျပန်လက်အောက်ခံမဟုတ်သော ‌‌‌‌‌ဒေသများ၌ ကူမင်တန်နှင့်ကွန်မြူနစ်တိုက်ပွဲများ ပိုမိုဖြစ်ပွားလာခဲ့သည်။ ကွန်မြူနစ်တို့သည် မိမိတို့ဝါဒကို ပြန့်ပွားစေရန်ဆောင်ရွက်ခဲ့ပြီး ကူမင်တန်တို့သည်လည်း ကွန်မြူနစ်ဝါဒကို မပြန့်ပွားနိုင်စေရန် ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်ခဲ့ရသည်။ ===ဒုတိယကမ္ဘာစစ်=== [[ဒုတိယကမ္ဘာစစ်]]တွင် အမေရိကန်နိုင်ငံသည် ပစိဖိတ်ဒေသ၌ စတင်တိုင်ခိုက်ခဲ့သောကြောင့် တရုတ်ပြည်အရေး၌ ဝင်ရောက်လာခဲ့သည်။ ၁၉၄၁ တွင် အမေရိကန်မှကူမင်တန်အစိုးရအား စစ်လက်နက်နှင့်ငွေကြေး‌‌ထောက်ပံ့မှုများစွာ ပေးအပ်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၃ ဇန်နဝါရီလတွင် အမေရိကန်နှင့် ဗြိတိန်နိုင်ငံတို့သည် တရုတ်ချင်းမင်းဆက်လက်ထက်၌ ချုပ်ဆိုထားခဲ့သော မတရားသည့်စာချုပ်ပါ အချက်အလက်များကို ပြင်ဆင်ရုပ်သိမ်းပေးခဲ့သည်။<ref>Sino-American Treaty for the Relinquishment of Extraterritorial Rights in China</ref><ref>Sino-British Treaty for the Relinquishment of Extra-Territorial Rights in China</ref> အမေရိကန်သည် ဂျပန်တို့အားကောင်းမွန်စွာတိုက်ထုတ်နိုင်ရန် ကူမင်တန်နှင့်ကွန်မြူနစ်တို့ကို ပူပေါင်းစေခဲ့သော်လည်း မအောင်မြင်ခဲ့ပေ။ ၁၉၄၃ ဒီဇင်ဘာတွင် အမေရိကန်တို့သည် မိမိနယ်မြေ၌တရုတ်တို့အား လာရောက်နေထိုင်ခွင့်ပေးခဲ့သည်။ အမေရိကန်၏စစ်ကာလပေါလစီသည် တရုတ်နိုင်ငံကို အင်အားပြန်လည်ဖြည့်စည်း၍ မဟာမိတ်နိုင်ငံဖြ‌စ်‌‌စေရေးအတွက် ဆောင်ရွက်ရန်ဖြစ်သည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်စစ်ကာလ၌ တရုတ်နိုင်ငံသည် မဟာမိတ်နိုင်ငံများ၏ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံသာမက [[ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီ]]၏ ရှေ့ပြေးအဖွဲ့ဖြစ်ခဲ့သော ရဲသမားကြီးလေးယောက် (Four Policemen) တို့၏ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံဖြစ်ခဲ့သည်။ [[File:Cairo conference.jpg|thumb|[[ချန်ကေရှိတ်]]၊ [[ဖရန်ကလင် ဒီလာနို ရုစဗဲ့]]နှင့် [[ဝင်စတန် ချာချီ]]တို့ ကိုင်ရိုမြို့ကွန်ဖရန့်၌ တွေ့ဆုံကြစဉ် (၁၉၄၃)]] ၁၉၄၅ ဩဂုတ်တွင် ကူမင်တန်တို့သည် အမေရိကန်၏အကူအညီဖြင့် တရုတ်မြောက်ပိုင်းရှိ ဂျပန်တပ်များကို တိုက်ခိုက်နိုင်ခဲ့သည်။ ထို့နောက် ဆိုဗီယက်တို့သည် [[မန်ချူးရီးယား]]ဒေသကို ကျူးကျော်ခဲ့ပြီး စစ်ကိုပြီးဆုံးစေခဲ့သော်လည်း ကွန်မြူနစ်ဝါဒကို ပြန့်ပွားစေခဲ့သည်။ တရုတ်ပြည်အရှေ့မြောက်ပိုင်း၌ ဆိုဗီယက်တို့တည်ရှိနေမှုကြောင့် တရုတ်ကွန်မြူနစ်များမှာ ဂျပန်တို့မှအရှုံးပေး၍ချထားခဲ့သော လက်နက်များကိုသုံး၍ အင်အားပြန်လည်ဖြည့်စည်းနိုင်ခဲ့သည်။ ===စစ်ပြီးကာလ=== {{see also|တရုတ် ပြည်တွင်းစစ်ပွဲ|တရုတ်နှစ်ပြည်|တရုတ်တစ်ပြည်ပေါ်လစီ}} ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အပြီး ၁၉၄၅ ခုနှစ်တွင် အမျိုးသားရေးအစိုးရမှာ [[နန်ကျင်းမြို့]]သို့ပြန်လည်ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ သို့သော်နိုင်ငံသမိုင်းတစ်လျှောက် ဖြစ်ပွားခဲ့သော စစ်ပွဲများကြောင့် နိုင်ငံ့စီးပွားရေးမှာ လွန်စွာပျက်ပြားသွားခဲ့သည်။ ဂျပန်ခေတ်ကသိမ်းပိုက်ထားခဲ့သော ဒေသများကိုပြန်လည်အုပ်ချုပ်နိုင်ရန် အခက်အခဲများတွေ့ခဲ့ရသည်။ ငွေကြေးဖောင်းပွမှုကြောင့် သန်းပေါင်းများစွာသော ပြည်သူတို့မှာ အိမ်ခြေရာမဲ့ဖြစ်ခဲ့ရသည်။ ၁၉၄၅ အောက်တိုဘာ ၂၅ တွင် ဂျပန်တို့မှအရှုံးပေးခဲ့သဖြင့် [[ထိုင်ဝမ်ကျွန်း]]နှင့် ပင်ဂူးကျွန်းများကို တရုတ်နိုင်ငံထံ ပြန်လည်ပေးအပ်ခဲ့သည်။<ref>{{cite book|author=Brendan M. Howe|title=Post-Conflict Development in East Asia|url=https://books.google.com/books?id=PA_tCwAAQBAJ&pg=PT71|year=2016|publisher=Routledge|page=71|isbn=9781317077404}}</ref> စစ်ပြီးကာလ၌တရုတ်တို့သည် ဆိုဗီယက်တို့၏ကျူးကျော်မှုကို စိုးရိမ်ခဲ့သဖြင့် အမေရိကန်မရိန်းတပ်များကို [[ပေကျင်းမြို့|ပေပင်းမြို့]]နှင့် [[ထျန်းကျင်းမြို့]]များ၌ တပ်စွဲစေခဲ့သည်။ ၁၉၄၅ စက်တင်ဘာ ၃၀ တွင် မရိန်းတပ်၏ပထမတပ်ရင်းသည် ထိုအကြောင်းဖြင့် ရှန်တုန်းကျွန်းဆွယ်သို့ ရောက်ရှိလာခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။<ref name="Jessup">{{cite book |last1=Jessup |first1=John E. |title=A Chronology of Conflict and Resolution, 1945–1985 |url=https://archive.org/details/isbn_0313243085 |year=1989 |publisher=Greenwood Press |location=New York |isbn=0-313-24308-5 }}</ref> ၁၉၄၆ ဇန်နဝါရီလတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံသည် ကူမင်တန်နှင့်ကွန်မြူနစ်တို့၏ တိုက်ပွဲကိုရပ်ဆိုင်းစေခဲ့သော်လည်း တိုက်ပွဲများမှာ ဆက်လက်၍သာဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ အမျိုးသားရေးအစိုးရ၏ ဂုဏ်သိက္ခာသည်လည်း ကျဆင်းလာခဲ့လေရာ ကွန်မြူနစ်များက အစိုးရ၏ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများကို ဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြခဲ့ကြသည်။ အမေရိကန်အနေဖြင့် မိမိ၏ စစ်အင်အားကိုသုံး၍ [[တရုတ် ပြည်တွင်းစစ်ပွဲ|ပြည်တွင်းစစ်]]ကို ရန်တန့်နိုင်သော်လည်း ၁၉၄၇ အစောပိုင်းတွင် အမေရိကန်တပ်များသည် တရုတ်ပြည်မှထွက်ခွာခဲ့လေသည်။ ပြည်တွင်းစစ်၏အရှိန်အဟုန်မှာ ပိုမိုပြင်းထန်သည်ထက် ပြင်းထန်လာခဲ့လေရာ သာမန်ပြည်သူများပါ ပါဝင်လာခဲ့ကြသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံသည် အမျိုးသားရေးအစိုးရအား စီးပွားရေးအရထောက်ပံ့ပေးခဲ့သော်လည်း စစ်ကူတိုက်ပေးမှုမရှိခဲ့ပေ။ ===ထိုင်ဝမ်သို့တိမ်းရှောင်ရခြင်း=== [[File:Movement KMTretreat.svg|thumb|left|upright=1.15|အမျိုးသားရေးအစိုးရသည် ထိုင်ပေမြို့သို့ အဆင့်ဆင့်တိမ်းရှောင်ခဲ့ပုံ]] တရုတ်အစိုးရသည် တရုတ်ပြည်သူတို့၏ ထောက်ခံမှုကိုရယူရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သော်လည်း အဂတိလိုက်စားမှုနှင့် စီးပွားရေးယိမ်းယိုင်မှုကြောင့် မည်သို့မျှမဆောင်ရွက်နိုင်ခဲ့ပေ။ ၁၉၄၈ နှောင်းပိုင်းတွင် ကူမင်တန်အစိုးရ၏ အခြေအနေမှာ အလွန်ပင်ဆိုးရွားလာခဲ့လေသည်။ ကွန်မြူနစ်တို့အင်အားသည် တရုတ်ပြည်၏မြောက်ပိုင်းနှင့် အရှေ့မြောက်ပိုင်းတို့တွင် တောင့်တင်းလျက်ရှိခဲ့သည်။ ကူမင်တန်၏ အမျိုးသားတော်လှန်ရေးတပ်မတော်သည် ကွန်မြူနစ်တို့၏ [[ပြည်သူ့လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်]]ထက် အင်အားသာလွန်လှသော်လည်း စစ်ပွဲများစွာတို့ကိုဆက်တိုက် တိုက်ခိုက်ခဲ့ရသည့်ဒဏ်ကြောင့် ကွန်မြူနစ်တို့ကို မတိုက်ထုတ်နိုင်တော့ပေ။ ထို့အပြင်ကွန်မြူနစ်တို့သည် ကူမင်တန်အစိုးရဆန့်ကျင်သည့် လူများကို ဝါဒဖြန့်စည်းရုံးနိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၉ ဇန်နဝါရီတွင် ကွန်မြူနစ်တို့သည် ပေပင်းမြို့ကို သိမ်းပိုက်ပြီးနောက် ပေကျင်းမြို့ဟု အမည်ပြောင်းခဲ့သည်။ ဧပြီ ၂၃ တွင် နန်ကျင်းမြို့ကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ နိုဝင်လာလအထိ မြို့ကြီးများကို ဆက်တိုက်သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၉ အောက်တိုဘာလ ၁ ရက်နေ့တွင် ကွန်မြူနစ်ခေါင်းဆောင် [[မော်စီတုန်း]]သည် [[တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ]]ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၉ မေလတွင် ချန်ကေရှိတ်သည် စစ်အုပ်ချုပ်ရေး (Martial Law) ကြေညာခဲ့သည်။ အင်အားသိန်းဂဏန်းရှိသော အမျို‌သားရေးတပ်များနှင့် ၂ သန်းကျော်မျှသော ပြည်သူတို့သည် [[ထိုင်ဝမ်ကျွန်း]]သို့ ရွှေ့ပြောင်းခဲ့ကြသည်။ သို့ဖြစ်ရာ ထိုင်ဝမ်သည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ အကြွင်းအကျန်မျှသာဖြစ်ခဲ့ရသည်။ ၁၉၄၉ ဒီဇင်ဘာ ၇ တွင် ချန်ကေရှိတ်သည် [[ထိုင်ပေမြို့]]ကို [[တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ]]၏ ယာယီမြို့တော်အဖြစ် ထားရှိခဲ့သည်။ ထို့သို့ယာယီမြို့တော်ကို ထားရှိရခြင်းမှာ တရုတ်ပြည်မကို ပြန်လည်သိမ်းပိုက်လိုခဲ့သောကြောင့်ဖြစ်သည်။ တရုတ်ပြည်တွင်းစစ်သည် နှစ်ဖက်လုံးအတွက်သာမက ဖက်မလိုက်သောသူများပါ အသေအကြေများသော စစ်ပွဲတစ်ခုဖြစ်ခဲ့သည်။<ref>Rummel, Rudolph (1994), Death by Government.</ref> ၁၉၂၇ မှ ၁၉၄၉ ကာလအတွင်း သေဆုံးသူစုစုပေါင်း ၁.၈ သန်းမှ ၃.၅ သန်းခန့်ရှိခဲ့သည်။<ref>Valentino, Benjamin A. Final solutions: mass killing and genocide in the twentieth century Cornell University Press. 8 December 2005. p88</ref> ==အစိုးရ== တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံးအစိုးရကို ၁၉၁၂ ဇန်နဝါရီ ၁ ရက်နေ့တွင် [[နန်ကျင်းမြို့]]၌ ဖွဲ့ခဲ့သည်။ တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံ အခြေခံဥပဒေတွင် "နိုင်ငံတော်သည် ဒီမိုကရက်တစ်သမ္မတစနစ်ဖြစ်၍ ပြည်သူများတွင် အုပ်ချုပ်နိုင်စွမ်းရှိသည်" ဟူ၍ဖော်ပြထားသည်။<ref name="yb-2008">{{cite web|url=http://www.gio.gov.tw/taiwan-website/5-gp/yearbook/ch4.html |title=The Republic of China Yearbook 2008 / CHAPTER 4 Government |publisher=Government Information Office, Republic of China (Taiwan)|year=2008 |access-date=2009-05-28}}{{Dead link|date=August 2010}}</ref> ဆွန်ယက်ဆင်မှာ တရုတ်နိုင်ငံ၏ ယာယီသမ္မတမျှသာဖြစ်ခဲ့ရသည်။ အစိုးရ၏အာဏာခိုင်မြဲစေရေးအတွက် ပြည်နယ်ကိုယ်စားလှယ်များကို ရွေးချယ်ခဲ့ပြီး ၁၉၁၃ တွင် ပထမဦးဆုံးသော လွှတ်တော်ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ တရုတ်ပြည်မြောက်ပိုင်းဒေသတွင် စစ်သူကြီးများကြီးစိုးနေခဲ့သောကြောင့် အစိုးရ၏အခွင့်အာဏာမှာ အကန့်အသတ်ရှိခဲ့သည်။ ထိုအစိုးရသည် မန်ချူးဘုရင်စနစ်ကို အမြစ်ဖြတ်စေနိုင်သည့် ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများကို ဆောင်ရွက်ပေးခဲ့သည်။ [[ယွမ်ရှိခိုင်]]သည် တရုတ်ခေါင်းဆောင် ဖြစ်လာခဲ့သောအခါ လွှတ်တော်၏လုပ်ပိုင်ခွင့်အာဏာမှာ အမည်ခံအဖြစ်သာရှိတော့သည်။ ယွမ်ရှိခိုင်သည် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို လျစ်လျူရှုကာ မိမိကိုယ်ကို ဧကရာဇ်အဖြစ် ကြေညာခဲ့သည်။ ယွမ်ရှိခိုင်သည် စစ်ဗိုလ်ချုပ်ကြီးများအား စေလွှတ်ကာ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများအဖြစ် တာဝန်ပေးခဲ့သည်။ ထို့အပြင်မူလက နယ်တွင်ကြီးစိုးနေသည့် စစ်ဗိုလ်ကြီးများအား ဩဇာခံအဖြစ်သိမ်းသွင်းကာ မိမိ၏အာဏာတည်မြဲအောင် ကြိုးပမ်းခဲ့သည်။ ယွမ်ရှိခိုင်ကွယ်လွန်ပြီးနောက် တရုတ်လွှတ်တော်သည် အစိုးရသစ်ကို ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း လက်တွေ့တွင်မူ ဗိုလ်ချုပ်ကြီးများသာလျှင် ဩဇာအာဏာကြီးမားသူများဖြစ်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော်ပထမကမ္ဘာစစ်ကြီး ဖြစ်ပွားချိန်တွင် အနောက်နိုင်ငံများနှင့် ဂျပန်တို့က တရုတ်အား ဂျာမနီကိုတိုက်ထုတ်ရန် တောင်းဆိုရာတွင် ထိုအစိုးရသစ်နှင့် ဆက်ဆံခဲ့သည်။ ၁၉၂၈ ဖေဖော်ဝါရီတွင် ကူမင်တန်အမျိုးသား ကွန်ဂရက်အစည်းအဝေးတွင် အမျိုးသားရေးအစိုးရကို ပြန်လည်တည်ထောင်မည့် အက်ဥပဒေကို အတည်ပြုခဲ့သည်။ ထိုအက်ဥပဒေတွင် အမျိုးသားရေးအစိုးရကို ကူမင်တန်ဗဟိုလုပ်ဆောင်မှုကော်မတီမှ ရွေးကောက်ပြီး ထိုအစိုးရကိုဦးဆောင်ပေးရမည်ဟု ပြဋ္ဌာန်းပေးထားသည်။ တစ်နည်းဆိုရသော် အမျိုးသားရေးအစိုးရကို ကူမင်တန်လက်အောက်၌ ထားရှိထားသည်။ အမျိုးသားရေးအစိုးရလက်ထက်တွင် ပြည်ထဲရေး၊ နိုင်ငံခြားရေး၊ ဘဏ္ဍာရေး၊ ပို့ဆောင်ရေး၊ တရားစီရင်ရေး၊ စိုက်ပျိုးရေးနှင့် မိုင်းတွင်းများ၊ ရောင်းဝယ်ရေး ဟူသောဝန်ကြီးဌာနများကို တည်ထောင်နိုင်ခဲ့သည်။ ထို့အပြင် တရားရုံးချုပ်နှင့် ထိန်းသိမ်းရေးယွမ် (Control Yuan) တို့လည်း ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။ [[File:Nationalist government of Nanking - nominally ruling over entire China, 1930 (2675972715).jpg|thumb|၁၉၃၀ တွင် အမျိုးသားရေးအစိုးရ၏ တရုတ်တစ်ပြည်လုံးကို အုပ်ချုပ်နိုင်မှုမှာ အမည်ခံမျှသာ ဖြစ်ခဲ့ရသည်။]] ၁၉၂၈ တွင် အမျိုးသားရေးအစိုးရမှ အော်ဂန်နစ်ဥပဒေ (Organic Law)<ref>{{cite book | title = Organic Law of the National Government of the Republic of China | publisher = China |url=https://www.amazon.co.uk/Organic-National-Government-Republic-Chinese/dp/B000WTLU12 |date = 1 Jan 1928 }}</ref> ကိုပြဋ္ဌာန်းခဲ့ရာ ထိန်းသိမ်းရေးယွမ်အပြင် လုပ်ဆောင်ရေးယွမ် (Executive Yuan)၊ ဥပဒေပြုရေးယွမ် (Legislative Yuan)၊ တရားစီရင်ရေးယွမ် (Judicial Yuan)နှင့် စစ်ဆေးရေးယွမ် (Examination Yuan) တို့ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။ တရုတ်အမျိုးသားအစိုးရ၏ ဥက္ကဋ္ဌမှာ နိုင်ငံခေါင်းဆောင်နှင့် အမျိုးသားတော်လှန်ရေး တပ်မတော်၏ စစ်သေနာပတိချုပ်ဖြစ်သည်။ [[ချန်ကေရှိတ်]]သည် ပထမဆုံးအစိုးရဥက္ကဋ္ဌ အဖြစ် ရွေးချယ်ခြင်းခံခဲ့ရပြီး ၁၉၃၁ အထိ တာဝန်ထမ်းဆောင်ရမည်ဖြစ်သည်။ အော်ဂန်နစ်ဥပဒေတွင် ကူမင်တန်သည် နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများကို ဆောင်ရွက်နေစဉ် အမျိုးသားအစိုးရကိုလည်း ဦးဆောင်ပေးရမည် ဟူ၍ပြဋ္ဌာန်းထားသည်။<ref>Wilbur, Clarence Martin. [https://archive.org/details/nationalistrevol00wilb_0/page/190 ''The Nationalist Revolution in China, 1923–1928'']. Cambridge University Press, 1983, p. 190.</ref> ဒုတိယ တရုတ်-ဂျပန်စစ်ပွဲအပြီး ၁၉၄၆ မေလတွင် နန်ကျင်းမြို့၌ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာ ဆွေးနွှေးပွဲကြီးကို ကျင်းပခဲ့သည်။ ကူမင်တန်အပါအဝင် အခြားသောပါတီများမှ ပြင်ဆင်မှုများစွာဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို ၁၉၄၆ ဒီဇင်ဘာ ၂၅ တွင် ရေးဆွဲနိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၇ ဒီဇင်ဘာ ၂၅ တွင် ထိုဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေမှာ စတင်အကျုံးဝင်ခဲ့သည်။ ထိုဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေတွင် ဗဟိုအစိုးရကို နိုင်ငံတော်သမ္မတနှင့် "ယွမ်" ငါးခုတို့၌ အခြေခံထားပြီး သီးခြားတာဝန်ကဏ္ဍများကို ထမ်းဆောင်ရသည်။ နိုင်ငံတော်သမ္မတသည် လုပ်ဆောင်ရေးယွမ်၏ ခေါင်းဆောင်ကို ခန့်အပ်ရသည်။ ထို့အပြင် နိုင်ငံတော်သမ္မတနှင့် "ယွမ်" ငါးခုတို့သည် လူထူကိုယ်စားပြုဖြစ်သော အမျိုးသားလွှတ်တော် (National Assembly) ကိုတင်ပြရသည်။ ဇန်နဝါရီလ ၁၉၄၈ တွင် အမျိုးသားလွှတ်တော်အတွက် ရွေးကောက်ပွဲကို ကျင်းပနိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၈ မတ်လတွင် လွှတ်တော်အစည်းအဝေးကို ကျင်းပနိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၈ မတ်လ ၂၁ ရက်နေ့တွင် သမ္မတအသစ်ကို ရွေးကောက်နိုင်ခဲ့ရာ ကူမင်တန်၏အုပ်ချုပ်မှုကို ပြီးစေခဲ့သည်။ သို့သော် ရွေးကောက်ခံသမ္မတမှာ [[ကူမင်တန်ပါတီ]]၏ အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်ခဲ့သည်။ ထိုရွေးကောက်ပွဲရလဒ်များကို [[အမေရိကန်နိုင်ငံ]]မှ ချီးကျူးခဲ့သော်လည်း ကွန်မြူနစ်တို့သည် မကျေမနပ်ဖြစ်ခဲ့ရာ စတင်ထကြွသောင်းကျန်းခဲ့ကြသည်။ ===နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေး=== တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံသည် [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု|အမေရိကန်]]၊ [[ဂျပန်အင်ပါယာ|ဂျပန်]]၊ [[ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်းနိုင်ငံ|ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်း]]၊ [[နာဇီဂျာမနီ|ဂျာမနီ]]၊ [[ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စု]]၊ [[ချက်ကိုဆလိုဗားကီးယားနိုင်ငံ|ချက်ကိုဆလိုဗားကီးယား]]၊ [[နော်ဝေးနိုင်ငံ|‌နော်ဝေး]]၊ [[ဗာတီကန်စီးတီး]]တို့အပါအဝင် နိုင်ငံပေါင်း ၅၉ နိုင်ငံနှင့် ဆက်ဆံရေးရှိခဲ့သည်။ ထိုသို့နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေး ရှိခဲ့သည်မှာ ၁၉၇၀ အထိဖြစ်သည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် ၁၉၇၁ အထိ ကုလသမဂ္ဂ၏အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံဖြစ်ခဲ့သည်။ ==မှတ်စု== {{notelist}} ==ကိုးကားချက်များ== ===ကျမ်းကိုး=== {{reflist}} ===ရင်းမြစ်စာအုပ်များ=== {{refbegin}} * {{cite book |author = Botjer, George F. |title = A short history of Nationalist China, 1919-1949 |url = https://books.google.com/books?id=rtAXAAAAMAAJ&q=chahars+1919 |year = 1979 |publisher = Putnam |page = 180 |isbn = 9780399123825 }} * {{cite book |last = Fenby |first = Jonathan |year = 2009 |title = The Penguin History of Modern China: The Fall and Rise of a Great Power, 1850–2008 |publisher = Penguin |location = London }} * {{cite book |last = Harrison |first= Henrietta|year = 2001 |title = China |url = https://archive.org/details/chinainventingna00henr |url-access = registration |publisher = Arnold; New York: Oxford University Press |location = London |isbn = 0340741333 |ref = none }}. In the series "Inventing the Nation." * Jowett, Philip. (2013) ''China's Wars: Rousing the Dragon 1894–1949'' (Bloomsbury Publishing, 2013). * Leung, Edwin Pak-wah. ''Historical Dictionary of Revolutionary China, 1839-1976'' (1992) [https://archive.org/details/historicaldictio0000unse online free to borrow] * Leung, Edwin Pak-wah. ''Political Leaders of Modern China: A Biographical Dictionary'' (2002) * Li, Xiaobing. (2007) ''A History of the Modern Chinese Army'' [https://books.google.com/books?id=svBt-hzD53AC excerpt] * Li, Xiaobing. (2012) ''China at War: An Encyclopedia'' [https://books.google.com/books?id=R7qNuIJJsNEC excerpt] * {{cite book |last = Mitter |first = Rana |year = 2004 |title = A Bitter Revolution: China's Struggle with the Modern World |url = https://archive.org/details/bitterrevolution00mitt_0 |url-access = registration |publisher = Oxford University Press |location = Oxford; New York |isbn = 0192803417 |ref = none }} * {{cite book |last = Sheridan| first = James E. |year = 1975 |title = China in Disintegration : The Republican Era in Chinese History, 1912-1949 |url = https://archive.org/details/chinaindisintegr0000sher |url-access = registration |publisher = Free Press |location = New York |isbn = 0029286107 |ref = none }} * {{cite book |last = Taylor |first = Jay |year = 2009 |title = The Generalissimo: Chiang Kai-Shek and the Struggle for Modern China |publisher = Belknap Press of Harvard University Press |location = Cambridge, MA |isbn = 9780674033382 |ref = none |url-access = registration |url = https://archive.org/details/generalissimochi00tayl }} * {{cite book |last = van de Ven |first = Hans |year = 2017 |title = China at War: Triumph and Tragedy in the Emergence of the New China, 1937-1952 |publisher = Profile Books Limited |location = London |url = https://books.google.com/books?id=a9PMmgEACAAJ |isbn = 9781781251942 |ref = none }} * Vogel, Ezra F. ''China and Japan: Facing History'' (2019) [https://www.amazon.com/China-Japan-Ezra-F-Vogel/dp/0674916573/ excerpt] * Westad, Odd Arne. ''Restless Empire: China and the World since 1750'' (2012) [https://archive.org/details/restlessempirech0000west Online free to borrow] * Wilbur, Clarence Martin. ''Sun Yat-sen, frustrated patriot'' (Columbia University Press, 1976), a major scholarly biography [https://archive.org/details/sunyatsenfrustra0000wilb online] * Yu, George T. "The 1911 Revolution: Past, Present, and Future," ''Asian Survey'', 31#10 (1991), pp.&nbsp;895–904, [https://www.jstor.org/stable/2645062 online] historiography * {{cite book |last=Wright |first=Tim |title = Chinese Studies |chapter = Republican China, 1911–1949 |year=2018 |series = Oxford Bibliographies |publisher = Oxford University Press |doi = 10.1093/OBO/9780199920082-0028 |isbn=9780199920082}} {{refend}} [[ကဏ္ဍ: တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ]] [[ကဏ္ဍ: သမ္မတနိုင်ငံဟောင်းများ]] [[ကဏ္ဍ: တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ၏ သမိုင်း]] nqzca3aboohavjgxt54ew2qvx696gmd 0 206004 754212 675460 2022-08-11T07:21:20Z Starlord199 92425 wikitext text/x-wiki {{Infobox လက်နက်|name=မာဇဒါဂျစ် <br/> Mazda Pathfinder XV-1|engine_power={{convert|90|hp|kW PS|0|abbr=on}}|height=|crew=<!-- Vehicle specifications -->|armour=|primary_armament=|secondary_armament=|engine=[[Inline-four engine|Inline 4]] [[Mazda 2 liter]], optional diesel|pw_ratio={{convert|49|hp/ST|hp/t|1|abbr=on}}|length=|transmission=3 speed x 2 range transfer case|suspension=[[Beam axle#Live axle vs Dead axle|Live axle]]s on leaf springs front and rear|clearance=|payload_capacity=|fuel_capacity=|vehicle_range=|width=|weight=|image=File: Mazda_Pathfinder_Station_Wagon_XV-1_SW_4x4_000_1972_frontleft_2010-03-13_A.JPG|service=၁၉၇၀ - လက်ရှိ|image_size=300px|caption=မာဇဒါဂျစ်|origin=[[မြန်မာ]]|type=4×4 utility truck <!-- Type selection -->|is_vehicle=yes|is_UK=<!-- Service history -->|used_by=[[တပ်မတော်]]၊ [[မြန်မာနိုင်ငံ ရဲတပ်ဖွဲ့]]၊ အစိုးရဌာနဆိုင်ရာများ|spec_label=|designer=|design_date=|manufacturer=အကြီးစားစက်ရုံ (ထုံးဘို)|production_date=1970–1972, possibly mid-1990s|number=|variants=အမိုးမာ၊ အမိုးပျော့ စတေရှင်ဝက်ဂွန် <!-- General specifications -->|speed=}} '''မာဇဒါဂျစ်'''({{lang-en|'''Mazda Pathfinder XV-1'''}}) သည် ၁၉၇၀ မှ ၁၉၉၀ ထိ [[မာဇဒါ]]ကားကုမ္ပဏီနှင့် [[စက်မှု ဝန်ကြီးဌာန]]တို့ ပူးပေါင်းထုတ်လုပ်ခဲ့သော လေးဘီးယက်မော်တော်ယာဉ် အမျိုးအစားဖြစ်သည်။ <ref name="auto">{{Cite web|url=https://jalopnik.com/burmas-mazda-pathfinder-xv-1-is-the-most-obscure-off-ro-1798667357|title=Burma's Mazda Pathfinder XV-1 Is The Most Obscure Off-Roader I've Ever Seen}}</ref> မြန်မာနိုင်ငံအတွက် သီးသန့်ဒီဇိုင်းဆွဲ ထုတ်လုပ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး လန်ရိုဗာကားအပေါ် အခြေခံထားခြင်းဖြစ်သည်။ မာဇဒါဂျစ်ကို အများအားဖြင့် [[တပ်မတော်]] ၊ [[မြန်မာနိုင်ငံ ရဲတပ်ဖွဲ့]]နှင့် အစိုးရအရာရှိများ အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ <ref>{{Cite web|url=http://www.myanmartravelessentials.com/on-the-street/mazda-jeep-the-1960s-4x4-used-by-the-myanmar-military/|title="Mazda Jeep": The 1960s 4x4 Used by the Myanmar Military}}</ref> == မူကွဲများ == မာဇဒါဂျစ်သည် အမိုးပျော့ သို့မဟုတ် အမိုးမာ ပုံစံဖြင့်လာပြီး နောက်ခန်းတွင် လူ ၉ ယောက်အထိ ထိုင်နိုင်သော ခုံတန်းရှည်များ ပါရှိသည်။<ref name="auto">{{Cite web|url=https://jalopnik.com/burmas-mazda-pathfinder-xv-1-is-the-most-obscure-off-ro-1798667357|title=Burma's Mazda Pathfinder XV-1 Is The Most Obscure Off-Roader I've Ever Seen}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.autoguide.com/auto-news/2017/10/top-10-of-the-coolest-and-strangest-cars-at-mazda-s-museum-in-germany.html|title=Top 10 Coolest (and Strangest) Cars at Mazda’s Museum in Germany » AutoGuide.com News|accessdate=31 May 2021|archivedate=2 June 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210602214801/https://www.autoguide.com/auto-news/2017/10/top-10-of-the-coolest-and-strangest-cars-at-mazda-s-museum-in-germany.html}}</ref> မာဇဒါဂျစ်သည် ကိုယ်ထည်ရှည် သို့မဟုတ် ကိုယ်ထည်တိုပုံစံများ ဖြစ်ပြီး ပတ္တူအမိုးများပါရှိသည်။ ကိုယ်ထည်တို အမိုးမာပုံစံနှင့် တံခါးလေးပေါက်၊ ကိုယ်ထည်ရှည်အမိုးမာပုံစံ များကိုလည်း ထုတ်လုပ်ခဲ့သည်။ ကိုယ်ထည်ရှည်၊ အမိုးပျော့ (ပတ္တူမိုး)ပုံစံမှာ တံခါးနှစ်ပေါက်ဖြင့်သာ ထုတ်လုပ်ခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|url=https://www.curbsideclassic.com/curbside-classics-asian/cc-global-198x-mazda-xv-1-mj-1-pathfinder-brumas-only-claim-to-automotive-fame/|title=CC Global: 198x Mazda XV-1 (MJ-1) Pathfinder – Burma’s Only Claim To Automotive Fame}}</ref><gallery> ဖိုင်:Mazda Pathfinder Station Wagon XV-1 SW 4x4 000 1972 frontleft 2010-03-13 A.JPG|Mazda Pathfinder Station Wagon XV-1 SW 4x4 ရှေ့ဘယ်ဘက် ဖိုင်:Mazda Pathfinder Station Wagon XV-1 SW 4x4 000 1972 backright 2010-03-13 A.JPG|Mazda Pathfinder Station Wagon XV-1 SW 4x4 ညာဘက်နောက်ဘက် </gallery> == ကိုးကားချက်များ ==   [[ကဏ္ဍ:ကား]] [[ကဏ္ဍ:ဘီးတပ်ယာဉ်]] nl7q5ko8kp4ap2mvkj9geypct0ctt6f 0 208300 754202 719093 2022-08-11T06:50:38Z Albert Poliakoff 55831 wikitext text/x-wiki {{Rough translation}} {{Infobox civilian attack | title = Nanjing Massacre<br/>Rape of Nanjing | partof = [[ဒုတိယ တရုတ်-ဂျပန်စစ်ပွဲ]] | image = [[File:Nanking bodies 1937.jpg|border|300px]] | caption = [[ချင်ဟွိုင်မြစ်]]အနား တရုတ်အရပ်သားများ၏ အလောင်းများနှင့် ဂျပန်စစ်သား | location = [[နန်ကင်းမြို့]]၊ [[တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ (၁၉၁၂–၁၉၄၉)|တရုတ်နိုင်ငံ]] | date = ၁၃ ဒီဇင်ဘာ ၁၉၃၇ မှ ခြောက်ပတ် <ref name="Bates on six weeks">{{cite book|chapter=29 July 1946. Prosecution's Witnesses. Bates, Miner Searle|title=Record of proceedings of the International Military Tribunal for the Far East|date= 1964–1974|editor=Library of Congress|chapter-url=https://www.legal-tools.org/doc/a5a0b0/pdf|pages=2631, 2635, 2636, 2642–2645}}</ref> | type = [[အစုလိုက်အပြုံလိုက် လူသတ်မှု]]၊ [[စစ်အတွင်း မုဒိမ်းမှု]]၊ [[လုယက်မှု]] နှင့် [[မီးရှို့မှု]] | fatalities = ၂၀၀၀၀၀ (အတည်ပြု)၊ ၄၀၀၀၀ မှ ၃၀၀၀၀၀ (ခန့်မှန်း) | victims = | perps = [[ဂျပန်ဧကရာဇ်စစ်တပ်]] *[[မင်းသား ယာဆူဟီကို အာကာဆာ]] *ဗိုလ်ချုပ်ကြီး [[အီဝါနေ မာဆူအီ]] *ဒုတိယဗိုလ်မှုးကြီး [[အီဆာမူ ချို]] }} '''နန်ကျင်းအစုလိုက်အပြုံလိုက်သတ်ဖြတ်မှု'''သို့မဟုတ်နန်ဂျင်းမုဒိမ်းမှု (ယခင်ကနန်ကင်းအစုလိုက်အပြုံလိုက်သတ်ဖြတ်မှု (သို့) နန်ကင်းအားအဓမ္မပြုကျင့်ခြင်းကဲ့သို့ရေးသားခြင်း) သည်ထိုအချိန်ကဂျပန်နန်ဂျင်း (နန်ကျင်း) နေထိုင်သူများအားအစုလိုက်အပြုံလိုက်ဂျပန်တပ်များမှကျူးလွန်ခဲ့သောအစုလိုက်အပြုံလိုက်သတ်ဖြတ်မှုနှင့်အစုလိုက်အပြုံလိုက်အဓမ္မပြုကျင့်မှုဖြစ်စဉ်တစ်ခုဖြစ်သည်။ ဒုတိယတရုတ် - ဂျပန်စစ်ပွဲ (၁၉၃၇ - ၁၉၄၅) တွင်တရုတ်၏မြို့တော်နန်ကျင်းကိုသိမ်းုက်ခြင်းဖြစ်သည်။ ၁၉၃၇ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာ ၁၃ ရက်မှစတင်ကာဂျပန်တို့သည် နန်ဂျင်းကိုသိမ်းပိုက်သည့်ရက်သတ္တပတ် ၆ ပတ်အတွင်းဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ဤကာလအတောအတွင်း Imperial ဂျပန်စစ်တပ်မှစစ်သားများသည် သောင်းနှင့်ချီသောသိန်းနှင့်ချီသောလက်နက်မဲ့ စစ်သုံ့ပန်း များနှင့်လက်နက်မဲ့တရုတ်အရပ်သားများအားသတ်ဖြတ်ပြီး အကြီးအကျယ် မုဒိန်းကျင့်/အဓမ္မပြုကျင့်မှုများနှင့်လုယက်ခြင်းများကိုကျူးလွန်ခဲ့သည်။ အဆိုပါဖြစ်ရပ်သည်အငြင်းပွားဖွယ်နိုင်ငံရေးပြဿာနှင့် တရုတ် - ဂျပန်ဆက်ဆံရေးအတွက်အတားအဆီးဖြစ်နေဆဲဖြစ်သည်။ အစုလိုက်အပြုံလိုက်သတ်ဖြတ်မှုနှင့်ပတ်သက်သည့်အငြင်းပွားမှုများမှာတောင်ကိုရီးယားကဲ့သို့သောအခြားအရှေ့အာရှနိုင်ငံများနှင့်ဂျပန်တို့၏ဆက်ဆံရေးတွင်အဓိကပြဿနာဖြစ်နေဆဲဖြစ်သည်။ ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့်တရုတ်လူမျိုး ၄၀,၀၀၀ မှ ၃၀၀,၀၀၀ ကျော်အသတ်ခံခဲ့ရသည်။ ၁၉၄၅ ခုနှစ်ဂျပန်လက်နက်ချအပြီးမကြာခင်မှာပဲဂျပန်စစ်တပ်ရဲ့မှတ်တမ်းအများစုကိုလျှို့ဝှက်သိမ်းဆည်းထားခဲ့ပြီးပျက်စီးသွားတဲ့အတွက်သေဆုံးသူသေဆုံးမှုကိုတိကျစွာမခန့်မှန်းနိုင်ခဲ့ပါဘူး။ ၁၉၄၆ ခုနှစ်တွင်တိုကျိုရှိအရှေ့ဖျားဆိုင်ရာအပြည်ပြည်ဆိုင်ရာစစ်ဘက်ခုံရုံးမှသတ်ဖြတ်မှုတွင်တရုတ်လူမျိုး ၂၀၀,၀၀၀ ကျော်သေဆုံးခဲ့သည်ဟုခန့်မှန်းခဲ့သည်။ တရုတ်၏တရားဝင်ခန့်မှန်းချက်အရ ၁၉၄၇ ခုနှစ်တွင်တရုတ်၏ကိုယ်ပိုင်နန်ဂျင်းစစ်ရာဇဝတ် မှုခုံရုံးကိုအကဲဖြတ်ခြင်းအပေါ်တွင်“ လူ ၃၀၀,၀၀၀ ကျော်” သေဆုံးခဲ့သည်။ သေဆုံးသူအရေအတွက်ကိုအနည်းဆုံး ၁၉၈၀ ပြည့်လွန်နှစ်များကတည်းကပညာရှင်များကဝင်ရောက်ဆွေးနွေးခဲ့ကြသည်။ တရုတ်အစိုးရသည်အသတ်ခံရမှုကဲ့သို့သောအစုလိုက်အပြုံလိုက်သတ်ဖြတ်မှုနှင့်ပတ်သက်သောအသေးစိတ်အချက်အလက်များကိုချဲ့ကားပြောဆိုခဲ့သည်ဟုစွပ်စွဲခံခဲ့ရသည်။ နန်ကျင်းကျဆုံးပြီးနောက်တွင်အင်ပါယာ ဂျပန်စစ်တပ်မှ ကျူးကျော်သူမဟုတ်သူအမြောက်အမြားကိုသတ်ဖြတ်ခြင်း၊ လုယက်ခြင်းနှင့်အခြားအကြမ်းဖက်မှုများကိုဂျပန်အစိုးရကဝန်ခံခဲ့သည်။ ထိုစစ်ပွဲတင်ပါဝင်ခဲ့သောဂျပန်စစ်မှုထမ်းများသည်အစုလိုက်အပြုံလိုက်သတ်ဖြတ်မှုကိုဖြစ်ပွားခဲ့သည်ဟုအတည်ပြုခဲ့သည် ။ ဂျပန်၌လူသတ်ဖြတ်မှုအပေါ်အများပြည်သူ၏အမြင်ကွဲပြားခြားနားသော်လည်း အချို့သည် ၏ဖြစ်အပျက်ဖြစ်ပျက်ခဲ့သည်ကိုလုံး၀ငြင်းဆိုကြသည်။ ဂျပန်အစိုးရနှင့်လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွင်းမှသေးငယ်သော်လည်းလူနည်းစုဖြစ်သောလူနည်းစုကမူသေဆုံးသူ ဦးရေမှာစစ်တပ်ဖြစ်ပြီး၊ ဤသို့သောရာဇဝတ်မှုများမဖြစ်ပွားခဲ့ဟုငြင်းဆိုခဲ့ကြသည်။ သတ်ဖြတ်မှုများကိုသတ်ဖြတ်ခြင်းနှင့်ပြန်လည်ဆန်းစစ်ခြင်းဆိုင်ရာမှတ်တမ်းများကိုငြင်းပယ်ခြင်းသည် ဂျပန်အမျိုးသားရေးဝါဒ၏အဓိကအချက်ဖြစ်လာသည်။ အစုလိုက်အပြုံလိုက်သတ်ဖြတ်မှုများသည်ဝါဒဖြန့်ရန်ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့်လုပ်ကြံခံခဲ့ရခြင်းဖြစ်သည်ဟုသမိုင်းအစဉ်အလာအရငြင်းခုံသူများသည်သွားကြသည်။ တရုတ် - ဂျပန်စစ်ပွဲ နန်ကျင်းစစ်ပွဲတွင် ဦးဆောင်သူ ဗိုလ်ချုပ်မှာ( Iwane Matsui )ဖြစ်ပြီး အင်ပါယာစစ်တပ်ကို ဂျပန်တော်ဝင်မင်းသား ( Yasuhiko Asaka )ကအုပ်ချုပ်သည်။ == ကိုးကား == {{reflist}} [[ကဏ္ဍ:နန်ကျင်း အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်မှု]] f3xncwe87wbadnyl1p1zihsivqhvmqf 0 224724 754198 742339 2022-08-11T06:31:14Z Albert Poliakoff 55831 wikitext text/x-wiki {{see also|မြန်မာ့ပြည်တွင်းပဋိပက္ခများ}} နှစ်ပေါင်း ၇၀ ကျော်ကြာမြင့်နေပြီဖြစ်သော '''[[မြန်မာ့ပြည်တွင်းပဋိပက္ခများ|မြန်မာ့ပြည်တွင်းစစ်ကြီး]]'''တွင် [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်းများ|တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များ]]နှင့် [[မြန်မာနိုင်ငံနှင့် စစ်အုပ်ချုပ်ရေး|စစ်အစိုးရသုံးဆက်]]၊ အရပ်သားအစိုးရတို့ ပါဝင်ကြသည်။ == ဖဆပလခေတ် (၁၉၄၈–၁၉၆၂) == {| class="wikitable" width="auto" ! style="width:375px" | {{flagdeco|Burma|1948}} [[လွတ်လပ်ပြီးခေတ်မြန်မာနိုင်ငံ|ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံ]] {{nobold|([[ဖဆပလ]]အစိုးရ)}} ! style="width:375px" | [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်းများ|ရောင်စုံသူပုန်]] |- | valign="top" | [[တပ်မတော်]] * {{flagicon image|Army Flag of Myanmar.svg}} [[တပ်မတော် (ကြည်း)]] ** တပ်ရင်းများ *** အမှတ် (၁) [[ဘားမားရိုင်ဖယ်]] **** စစ်ပုလိပ် **** တောင်ငူပြောက်ကျားတပ် *** အမှတ် (၂) ဘားမားရိုင်ဖယ် **** ၂× ကရင်တပ်ခွဲ **** ၁× ချင်းတပ်ခွဲ **** ၁× ကချင်တပ်ခွဲ *** အမှတ် (၃) ဘားမားရိုင်ဖယ် *** အမှတ် (၄) ဘားမားရိုင်ဖယ် *** အမှတ် (၅) ဘားမားရိုင်ဖယ် *** အမှတ် (၆) ဘားမားရိုင်ဖယ် *** အမှတ် (၁) ကရင်ရိုင်ဖယ် *** အမှတ် (၂) ကရင်ရိုင်ဖယ် *** အမှတ် (၃) ကရင်ရိုင်ဖယ် *** အမှတ် (၁) ကချင်ရိုင်ဖယ် *** အမှတ် (၂) ကချင်ရိုင်ဖယ် *** အမှတ် (၁) ချင်းရိုင်ဖယ် *** အမှတ် (၂) ချင်းရိုင်ဖယ် *** အမှတ် (၄) မြန်မာ့တပ်ရင်း ([[ဂေါ်ရခါးလူမျိုး|ဂေါ်ရခါးတပ်]]) *** ချင်းတောင်တန်းတပ်ရင်း ** [[တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** [[မြောက်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** [[တောင်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** [[အရှေ့ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** [[အနောက်မြောက်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** [[အနောက်တောင်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** [[တောင်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** [[အလယ်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] * {{flagicon image|Naval Ensign of Burma (1948-1974).svg}} [[တပ်မတော် (ရေ)]] * {{flagicon image|Air Force Ensign of Burma (1948-1974).svg}} [[တပ်မတော် (လေ)]] * [[မြန်မာနိုင်ငံ ရဲတပ်ဖွဲ့]] | valign="top" | {{flagicon image|Communist Party of Burma flag (1946-1969).svg}} [[ဗမာပြည် ကွန်မြူနစ်ပါတီ|ဗမာပြည်ကွန်မြူနစ်ပါတီ]] (၁၉၄၈ မှ) * ပြည်သူ့လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော် (၁၉၄၈–၁၉၅၀) * ပြည်သူ့တပ်မတော် (၁၉၅၀ မှ) {{plainlist| * {{flagicon image|Communist Party of Burma flag (1939-1946) and (1946-1970).svg}} [[အလံနီ ကွန်မြူနစ်ပါတီ|ကွန်မြူနစ်ပါတီ (ဗမာပြည်)]] (၁၉၄၈ မှ) * {{flagicon image|Kachin Independence Army flag.svg}} [[ကချင်ကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့]] (၁၉၆၁ မှ) * {{flagicon image|Kachin Independence Army flag.svg}} [[ကချင်လွတ်လပ်ရေးအဖွဲ့]] (၁၉၆၀ မှ) }} * {{flagicon image|Kachin War Flag.svg}} [[ကချင်လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်]] {{flagicon image|Flag of the Karen National Union.svg}} [[ကရင် အမျိုးသား အစည်းအရုံး|ကရင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး]] (၁၉၄၈ မှ) * {{flagicon image|Flag of the Karen National Defence Organisation.svg}} [[ကရင်အမျိုးသားကာကွယ်ရေးအဖွဲ့]] (၁၉၄၈) * {{flagicon image|Former flag of the Karen National Liberation Army.svg}} [[ကရင်အမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်|ကရင်အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်]] (၁၉၄၉ မှ) {{flagicon image|Flag of the Karenni National Progressive Party.svg}} [[ကရင်နီအမျိုးသားတိုးတက်ရေးပါတီ]] (၁၉၅၇ မှ) * {{flagicon image|Flag of the Karenni Army.png}} [[ကရင်နီ တပ်မတော်|ကရင်နီတပ်မတော်]] {{plainlist| * {{flagdeco|Taiwan|army}} [[တရုတ်ဖြူကျူးကျော်မှု|ကူမင်တန်]] (၁၉၅၀–၁၉၆၁) * {{flagicon image|Flag of Jihad.svg}} [[မူဂျာဟစ်]] (၁၉၄၈–၁၉၅၄) * {{flagicon image|New Mon State Party flag.svg}} [[မွန်ပြည်သစ်ပါတီ]] (၁၉၅၈ မှ) }} * [[မွန်အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်]] {{flagicon image|Flag of the Pa-O National Organisation.svg}} [[ပအိုဝ်း အမျိုးသား အဖွဲ့ချုပ်|ပအိုဝ်းအမျိုးသားအဖွဲ့ချုပ်]] (၁၉၄၉ မှ) * [[ပအိုဝ်းအမျိုးသားတပ်မတော်]] {{plainlist| * ဗမာ့တော်လှန်ရေးတပ်မတော် (၁၉၄၈ မှ) * [[ရှမ်းပြည်ကွန်မြူနစ်ပါတီ]] (၁၉၅၆–၁၉၅၈)<ref name="Fleischmann">Fleischmann, Klaus. ''Die Kommunistische Partei Birmas – Von den Anfängen bis zur Gegenwart''. [[Hamburg]]: Institut für Asienkunde, 1989. p. 405.</ref> * {{flagicon image|Shan United Revolutionary Army flag.png}} [[ရှမ်းပြည်နယ်တပ်ပေါင်းစုတော်လှန်ရေးတပ်မတော်]] (၁၉၆၀ မှ) }} |} == ဗိုလ်ချုပ်ကြီးနေဝင်းအစိုးရ (၁၉၆၂–၁၉၈၈) == {| class="wikitable" width="auto" ! style="width:375px" | {{flagdeco|Myanmar|1974}} [[မြန်မာ့ဆိုရှယ်လစ်လမ်းစဉ်ပါတီခေတ်|ပြည်ထောင်စုဆိုရှယ်လစ်သမ္မတမြန်မာနိုင်ငံ]] ! style="width:375px" | [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်းများ|လက်နက်ကိုင်များ]] |- | valign="top" | [[တပ်မတော်]] * {{flagicon image|Army Flag of Myanmar.svg}} [[တပ်မတော် (ကြည်း)]] ** [[တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** [[မြောက်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** [[တောင်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** [[အနောက်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** [[အရှေ့ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** [[အနောက်မြောက်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** [[အရှေ့မြောက်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** [[အနောက်တောင်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** [[အရှေ့တောင်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** [[အလယ်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** [[အလယ်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] ** ခြေမြန်တပ်မဌာနချုပ် *** [[အမှတ်(၂၂)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၂၂) ခြေမြန်တပ်မ]] *** [[အမှတ်(၃၃)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၃၃) ခြေမြန်တပ်မ]] *** [[အမှတ်(၄၄)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၄၄) ခြေမြန်တပ်မ]] *** [[အမှတ်(၅၅)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၅၅) ခြေမြန်တပ်မ]] *** [[အမှတ်(၆၆)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၆၆) ခြေမြန်တပ်မ]] *** [[အမှတ်(၇၇)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၇၇) ခြေမြန်တပ်မ]] *** [[အမှတ်(၈၈)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၈၈) ခြေမြန်တပ်မ]] *** [[အမှတ်(၉၉)ခြေမြန်တပ်မဌာနချုပ်|အမှတ် (၉၉) ခြေမြန်တပ်မ]] * {{flagicon image|Naval Ensign of Burma (1974–1994).svg}} [[တပ်မတော် (ရေ)]] * {{flagicon image|Air Force Ensign of Myanmar.svg}} [[တပ်မတော် (လေ)]] * [[မြန်မာနိုင်ငံ ရဲတပ်ဖွဲ့]] | valign="top" | {{flagicon image|Flag of the Arakan Liberation Party.svg}} [[ရခိုင်ပြည်လွတ်မြောက်ရေးပါတီ]] (၁၉၆၈ မှ) * [[ရခိုင်ပြည် လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်|ရခိုင်ပြည်လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်]] {{plainlist| * [[ရခိုင်ရိုဟင်ဂျာအစ္စလာမစ်တပ်ဦး]] (၁၉၈၆မှ) * [[ရခိုင်ပြည်ကွန်မြူနစ်ပါတီ]] (၁၉၆၂ မှ) {{flagicon image|Communist Party of Burma flag (1946-1969).svg}} [[ဗမာပြည် ကွန်မြူနစ်ပါတီ|ဗမာပြည်ကွန်မြူနစ်ပါတီ]] }} * ပြည်သူ့တပ်မတော် {{plainlist| * {{flagicon image|Communist Party of Burma flag (1939-1946) and (1946-1970).svg}} [[အလံနီ ကွန်မြူနစ်ပါတီ|ကွန်မြူနစ်ပါတီ (ဗမာပြည်)]] (၁၉၇၈ ထိ) * {{flagicon image|Kachin Independence Army flag.svg}} [[ကချင်ကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့]] * {{flagicon image|Kachin People Flag.svg}} [[ကချင်လွတ်လပ်ရေးအဖွဲ့]] }} * {{flagicon image|Kachin War Flag.svg}} [[ကချင်လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်]] {{flagicon image|Flag of the Karen National Union.svg}} [[ကရင် အမျိုးသား အစည်းအရုံး|ကရင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး]] * {{flagicon image|Flag of the Karen National Defence Organisation.svg}} [[ကရင်အမျိုးသားကာကွယ်ရေးအဖွဲ့]] * {{flagicon image|Former flag of the Karen National Liberation Army.svg}} [[ကရင်အမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်|ကရင်အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်]] {{plainlist| * {{flagicon image|Karenni National People's Liberation Front flag.png}} [[ကရင်နီလူမျိုးပေါင်းစုံ ပြည်သူ့လွတ်မြောက်ရေးတပ်ဦး]] (၁၉၇၈ မှ) {{flagicon image|Flag of the Karenni National Progressive Party.svg}} [[ကရင်နီအမျိုးသားတိုးတက်ရေးပါတီ]] }} * {{flagicon image|Flag of the Karenni Army.png}} [[ကရင်နီ တပ်မတော်|ကရင်နီတပ်မတော်]] {{plainlist| * {{flagicon image|Mong Tai Army flag.svg}} [[လွယ်မော် မွန်ထိုင်းတပ်|မိုင်းတိုင်းတပ်မတော်]] (၁၉၈၅ မှ) * {{flagicon image|Unofficial flag of Nagaland.svg}} [[နာဂအမျိုးသားဆိုရှယ်လစ်ကောင်စီ]] (၁၉၈၀ မှ) * {{flagicon image|New Mon State Party flag.svg}} [[မွန်ပြည်သစ်ပါတီ]] }} * [[မွန်အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်]] {{flagicon image|Flag of the Pa-O National Organisation.svg}} [[ပအိုဝ်း အမျိုးသား အဖွဲ့ချုပ်|ပအိုဝ်းအမျိုးသားအဖွဲ့ချုပ်]] * [[ပအိုဝ်းအမျိုးသားတပ်မတော်]] [[ရိုဟင်ဂျာလွတ်မြောက်ရေးပါတီ]] (၁၉၇၂–၁၉၇၄) * ရိုဟင်ဂျာလွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော် {{plainlist| * {{flagicon image|Flag of the Rohingya Solidarity Organisation.png}} [[ရိုဟင်ဂျာညီညွတ်ရေးအဖွဲ့]] (၁၉၈၂ မှ) * {{flagicon image|Flag of the Shan State Army.svg}} [[ရှမ်းပြည် တပ်မတော်|သျှမ်းပြည်တပ်မတော်]] (၁၉၆၄–၁၉၇၆) * [[ရှမ်းပြည်တိုးတက်ရေးပါတီ]] (၁၉၇၁ မှ) }} * {{flagicon image|Flag of the Shan State Army-North.svg}} [[ရှမ်းပြည်တပ်မတော်-မြောက်ပိုင်း]] {{plainlist| * {{flagicon image|Shan United Revolutionary Army flag.png}} [[ရှမ်းပြည်နယ်တပ်ပေါင်းစုတော်လှန်ရေးတပ်မတော်]] * {{flagicon image|Flag of the Wa National Army.svg}} [[ဝအမျိုးသားတပ်မတော်]] (၁၉၇၄ မှ) }} |} == ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံ (၁၉၈၈–၂၀၁၁) == {| class="wikitable" width="auto" ! style="width:375px" | {{flagdeco|Myanmar|1974}} [[နိုင်ငံတော် ငြိမ်ဝပ်ပိပြားမှု တည်ဆောက်ရေးအဖွဲ့|နဝတ]]/[[နိုင်ငံတော်အေးချမ်းသာယာရေးနှင့်ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီ|နအဖ]] စစ်အစိုးရ ! style="width:375px" | [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်းများ|လက်နက်ကိုင်များ]] |- | valign="top" | {{flagicon image|Flag of the Armed Forces (Tatmadaw) of Myanmar.svg}} '''[[တပ်မတော်]]''' * {{flagicon image|Army Flag of Myanmar.svg}} [[တပ်မတော် (ကြည်း)]] ** [[တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-northern-rmc.svg}} [[မြောက်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-southern-rmc.svg}} [[တောင်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|MM Western RMC Flag.svg}} [[အနောက်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-eastern-rmc.svg}} [[အရှေ့ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-north-western-rmc.svg}} [[အနောက်မြောက်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-north-eastern-rmc.svg}} [[အရှေ့မြောက်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-south-western-rmc.svg}} [[အနောက်တောင်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-south-eastern-rmc.svg}} [[အရှေ့တောင်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-central-rmc.svg}} [[အလယ်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Myanmar Eastern Central RMC Flag.svg}} [[အရှေ့အလယ်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-triangle-rmc.svg}} [[တြိဂံဒေသတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-coastal-rmc.svg}} [[ကမ်းရိုးတန်းဒေသတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Myanmar Naypyitaw RMC Flag.svg}} [[နေပြည်တော်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-yangon-rmc.svg}} [[ရန်ကုန်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] ** ခြေမြန်တပ်မဌာနချုပ် *** {{flagicon image|Mm-lid-11.svg}} [[အမှတ်(၁၁)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၁၁) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-22.svg}} [[အမှတ်(၂၂)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၂၂) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-33.svg}} [[အမှတ်(၃၃)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၃၃) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-44.svg}} [[အမှတ်(၄၄)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၄၄) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-55.svg}} [[အမှတ်(၅၅)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၅၅) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-66.svg}} [[အမှတ်(၆၆)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၆၆) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-77.svg}} [[အမှတ်(၇၇)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၇၇) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-88.svg}} [[အမှတ်(၈၈)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၈၈) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-99.svg}} [[အမှတ်(၉၉)ခြေမြန်တပ်မဌာနချုပ်|အမှတ် (၉၉) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-101.svg}} [[အမှတ်(၁၀၁)ခြေမြန်တပ်မဌာနချုပ်|အမှတ် (၁၀၁) ခြေမြန်တပ်မ]] * {{flagicon image|Naval Ensign of Myanmar.svg}} [[တပ်မတော် (ရေ)]] * {{flagicon image|Air Force Ensign of Myanmar.svg}} [[တပ်မတော် (လေ)]] * {{flagicon image|Flag of the Myanmar Police Force.svg}} [[မြန်မာနိုင်ငံ ရဲတပ်ဖွဲ့]] ** {{flagicon image|Myannmar Police Force1.svg}} [[နယ်ခြားစောင့်ရဲတပ်ဖွဲ့]] * {{flagicon image|Myanmar Flag.svg}} [[နယ်ခြားစောင့်တပ်ဖွဲ့]] (၂၀၀၉ မှ)<ref name="MMbgf">{{cite web|title=Border Guard Force Scheme|url=http://www.mmpeacemonitor.org/background/border-guard-force|website=mmpeacemonitor.org|publisher=Myanmar Peace Monitor|access-date=8 May 2016}}</ref> * ပြည်သူ့စစ်<ref name="MMbgf"/> {{plainlist| * '''မဟာမိတ်အဖွဲများ''': * {{flagicon image|Flag of DKBA.svg}} [[ဒီမိုကရက်တစ် တိုးတက်သော ဗုဒ္ဓဘာသာ ကရင်တပ်မတော်|ဒီမိုကရက်တစ်တိုးတက်သောဗုဒ္ဓဘာသာကရင်တပ်မတော်]] (၁၉၉၄–၂၀၁၀) * {{flagicon image|Karenni National People's Liberation Front flag.png}} [[ကရင်နီလူမျိုးပေါင်းစုံ ပြည်သူ့လွတ်မြောက်ရေးတပ်ဦး]] (၁၉၉၄–၂၀၀၉) * {{flagicon image|Flag of the NDAA.png}} [[အမျိုးသားဒီမိုကရက်တစ် မဟာမိတ်တပ်မတော်]] (၁၉၈၉ မှ) * [[ကချင်ဒီမိုကရေစီသစ် တပ်မတော်]] (၁၉၈၉–၂၀၀၉) * {{flagicon image|Flag of the United Wa State Party.svg}} [[ဝ ပြည်နယ်သွေးစည်းညီညွတ်ရေးပါတီ]] (၁၉၈၉ မှ) }} * {{flagicon image|United Wa State Army flag.png}} [[ဝပြည် သွေးစည်းညီညွတ်ရေး တပ်မတော်]] | valign="top" | {{plainlist| {{flagicon image|Fighting Peacock Flag.png}} [[မြန်မာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာကျောင်းသားများဒီမိုကရက်တစ်တပ်ဦး]] (၁၉၈၈ မှ) {{flagicon image|Flag of the Arakan Liberation Party.svg}} [[ရခိုင်ပြည်လွတ်မြောက်ရေးပါတီ]] }} * [[ရခိုင်ပြည် လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်|ရခိုင်ပြည်လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်]] {{flagdeco|Rakhine State}} [[ရခိုင်အမျိုးသားကောင်စီ]] (၂၀၁၀ မှ) * {{flagicon image|ANC-AA Flag.svg}} [[ရခိုင်ပြည်တပ်မတော်]] {{plainlist| * [[ရခိုင်ရိုဟင်ဂျာအစ္စလာမစ်တပ်ဦး]] (၁၉၉၈ အထိ) * {{flagicon image|Flag of the Chin National Front.svg}} [[ချင်းအမျိုးသားတပ်ဦး]] (၁၉၈၈ မှ) }} * [[ချင်းအမျိုးသားတပ်မတော်]] {{plainlist| * [[ရခိုင်ပြည်ကွန်မြူနစ်ပါတီ]] (၂၀၀၄ အထိ) * {{flagicon image|DKBA-5 Buddhist Flag Variant.svg}} [[ဒီမိုကရက်တစ် ကရင်အကျိုးပြုတပ်မတော်]] (၂၀၁၀ မှ) * [[ဘုရားသခင်တပ်မတော်]] (၁၉၉၇–၂၀၀၆) * {{flagicon image|Kachin Independence Army flag.svg}} [[ကချင်ကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့]] (၂၀၁၀ အထိ) * {{flagicon image|Kachin People Flag.svg}} [[ကချင်လွတ်လပ်ရေးအဖွဲ့]] (၁၉၉၄ အထိ) }} * {{flagicon image|Kachin War Flag.svg}} [[ကချင်လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်]] {{flagicon image|Flag of the Karen National Union.svg}} [[ကရင် အမျိုးသား အစည်းအရုံး|ကရင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး]] * {{flagicon image|Flag of the Karen National Defence Organisation.svg}} [[ကရင်အမျိုးသားကာကွယ်ရေးအဖွဲ့]] * {{flagicon image|Former flag of the Karen National Liberation Army.svg}} [[ကရင်အမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်|ကရင်အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်]] {{flagicon image|Flag of the Karenni National Progressive Party.svg}} [[ကရင်နီအမျိုးသားတိုးတက်ရေးပါတီ]] * {{flagicon image|Flag of the Karenni Army.png}} [[ကရင်နီ တပ်မတော်|ကရင်နီတပ်မတော်]] {{plainlist| * [[ကရင်အမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော် (ငြိမ်းချမ်းရေးကောင်စီ)|KNU/KNLA ငြိမ်းချမ်းရေးကောင်စီ]] (၂၀၀၇ မှ) * {{flagicon image|Flag of Bnei Menashe.svg}} [[ကူကီးအမျိုးသားအစည်းအရုံး]] (၁၉၈၈ မှ) }} * [[ကူကီးအမျိုးသားတပ်မတော်]] {{plainlist| * [[မုန်းကိုးကာကွယ်ရေးတပ်]] (၁၉၉၅–၂၀၀၀) * [[မွန်ပြည်ပြန်လည်ထူထောင်ရေးတပ်မတော်]] (၂၀၀၁ မှ) * {{flagicon image|Myanmar National Truth and Justice Party flag.png}} [[မြန်မာအမျိုးသားအမှန်တရားနှင့်တရားမျှရေးပါတီ]] (၁၉၈၉ မှ) }} * {{flagicon image|Flag of Myanmar National Democratic Alliance Army-2015.png}} [[မြန်မာအမျိုးသား ဒီမိုကရက်တစ် မဟာမိတ်တပ်မတော်]] {{plainlist| * {{flagicon image|Unofficial flag of Nagaland.svg}} [[နာဂအမျိုးသားဆိုရှယ်လစ်ကောင်စီ]] * {{flagicon image|New Mon State Party flag.svg}} [[မွန်ပြည်သစ်ပါတီ]] (၁၉၉၅ အထိ) }} * [[မွန်အမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်|မွန်အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်]] {{flagicon image|Flag of the Ta'ang National Liberation Army.svg}} [[ပလောင်ပြည်နယ် လွတ်မြောက်ရေးတပ်ဦး]] (၁၉၉၂ မှ) * [[တအောင်း အမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်|တအောင်းအမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်]] {{flagicon image|Flag of the Pa-O National Organisation.svg}} [[ပအိုဝ်း အမျိုးသား အဖွဲ့ချုပ်|ပအိုဝ်းအမျိုးသားအဖွဲ့ချုပ်]] (၂၀၀၉ အထိ) * [[ပအိုဝ်းအမျိုးသားတပ်မတော်]] {{flagicon image|Flag of the Pa-O National Organisation.svg}} [[ပအိုဝ်းအမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးအဖွဲ့]] (၂၀၀၉ အထိ) * [[ပအိုဝ်းအမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်]] {{plainlist| * [[ရိုဟင်ဂျာအမျိုးသားတပ်မတော်]] (၁၉၉၈–၂၀၀၁) * {{flagicon image|Flag of the Rohingya Solidarity Organisation.png}} [[ရိုဟင်ဂျာညီညွတ်ရေးအဖွဲ့]] (၁၉၉၈ အထိ) * {{flagicon image|SSA-S.svg}} [[ရှမ်းပြည်တပ်မတော်-တောင်ပိုင်း]] (၁၉၉၆ မှ) * {{flagicon image|Shan State National Army.svg}} [[ရှမ်းပြည် အမျိုးသား တပ်မတော်|ရှမ်းပြည်အမျိုးသားတပ်မတော်]] (၁၉၉၅–၂၀၀၅) * {{flagicon image|Shan United Revolutionary Army flag.png}} [[ရှမ်းပြည်နယ်တပ်ပေါင်းစုတော်လှန်ရေးတပ်မတော်]] ၁၉၉၆ အထိ * {{flagicon image|United League of Arakan flag.svg}} [[ရက္ခိုင့်အမျိုးသားအဖွဲ့ချုပ်]] }} * {{flagicon image|ULA-AA Flag.svg}} [[ရက္ခိုင့်တပ်တော်]] (၂၀၀၉ မှ) {{plainlist| * {{flagicon image|Flag of the VBSW.png}} [[မြန်မာကျောင်းသားစစ်သည်တော်များအဖွဲ့]] (၁၉၉၉ မှ) * {{flagicon image|Flag of the Wa National Army.svg}} [[ဝအမျိုးသားတပ်မတော်]] (၁၉၉၇ အထိ) * {{flagicon image|Zomi Revolutionary Army Flag.png}} ဇိုမီးတော်လှန်ရေးအဖွဲ့ချုပ် (၁၉၉၇ မှ) }} * [[ဇိုမီးတော်လှန်ရေးတပ်မတော်]] |} == အရပ်သားအစိုးရလက်ထက် (၂၀၁၁–၂၀၂၁) == {| class="wikitable" width="auto" ! style="width:375px" | {{flagdeco|Myanmar}} [[မြန်မာနိုင်ငံ|ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော်]] ! style="width:375px" | [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်းများ|တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းများ]] |- | valign="top" | {{flagicon image|Flag of the Armed Forces (Tatmadaw) of Myanmar.svg}} '''[[တပ်မတော်]]''' * {{flagicon image|Army Flag of Myanmar.svg}} [[တပ်မတော် (ကြည်း)]] ** [[တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-northern-rmc.svg}} [[မြောက်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-southern-rmc.svg}} [[တောင်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|MM Western RMC Flag.svg}} [[အနောက်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-eastern-rmc.svg}} [[အရှေ့ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-north-western-rmc.svg}} [[အနောက်မြောက်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-north-eastern-rmc.svg}} [[အရှေ့မြောက်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-south-western-rmc.svg}} [[အနောက်တောင်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-south-eastern-rmc.svg}} [[အရှေ့တောင်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-central-rmc.svg}} [[အလယ်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Myanmar Eastern Central RMC Flag.svg}} [[အရှေ့အလယ်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-triangle-rmc.svg}} [[တြိဂံဒေသတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-coastal-rmc.svg}} [[ကမ်းရိုးတန်းဒေသတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Myanmar Naypyitaw RMC Flag.svg}} [[နေပြည်တော်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-yangon-rmc.svg}} [[ရန်ကုန်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] ** ခြေမြန်တပ်မဌာနချုပ် *** {{flagicon image|Mm-lid-11.svg}} [[အမှတ်(၁၁)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၁၁) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-22.svg}} [[အမှတ်(၂၂)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၂၂) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-33.svg}} [[အမှတ်(၃၃)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၃၃) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-44.svg}} [[အမှတ်(၄၄)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၄၄) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-55.svg}} [[အမှတ်(၅၅)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၅၅) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-66.svg}} [[အမှတ်(၆၆)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၆၆) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-77.svg}} [[အမှတ်(၇၇)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၇၇) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-88.svg}} [[အမှတ်(၈၈)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၈၈) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-99.svg}} [[အမှတ်(၉၉)ခြေမြန်တပ်မဌာနချုပ်|အမှတ် (၉၉) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-101.svg}} [[အမှတ်(၁၀၁)ခြေမြန်တပ်မဌာနချုပ်|အမှတ် (၁၀၁) ခြေမြန်တပ်မ]] * {{flagicon image|Naval Ensign of Myanmar.svg}} [[တပ်မတော် (ရေ)]]<ref name="Zaw24619">{{cite news |last1=Zaw |first1=Htet Naing |title=AA Naval Attack Kills 2 Tatmadaw Fighters |url=https://www.irrawaddy.com/news/aa-naval-attack-kills-2-tatmadaw-fighters.html |access-date=20 July 2019 |work=The Irrawaddy |date=24 June 2019}}</ref> * {{flagicon image|Air Force Ensign of Myanmar.svg}} [[တပ်မတော် (လေ)]]<ref name="CNN1">{{cite news|author=Katie Hunt|title=Myanmar Air Force helicopters fire on armed villagers in Rakhine state|url=http://www.cnn.com/2016/11/13/asia/myanmar-fighting-rakhine-state/|access-date=15 November 2016|publisher=CNN}}</ref> * {{flagicon image|Flag of the Myanmar Police Force.svg}} [[မြန်မာနိုင်ငံ ရဲတပ်ဖွဲ့]] ** {{flagicon image|Myannmar Police Force1.svg}} [[နယ်ခြားစောင့်ရဲတပ်ဖွဲ့]] * {{flagicon image|Myanmar Flag.svg}} [[နယ်ခြားစောင့်တပ်ဖွဲ့]] * ပြည်သူ့စစ် {{plainlist| '''မဟာမိတ်အဖွဲများ''': * {{flagicon image|Flag of the NDAA.png}} [[အမျိုးသားဒီမိုကရက်တစ် မဟာမိတ်တပ်မတော်]] (၁၉၈၉ မှ) * {{flagicon image|Flag of the United Wa State Party.svg}} [[ဝ ပြည်နယ်သွေးစည်းညီညွတ်ရေးပါတီ]] (၁၉၈၉ မှ) * {{flagicon image|United Wa State Army flag.png}} [[ဝပြည် သွေးစည်းညီညွတ်ရေး တပ်မတော်]] }} | valign="top" | '''[[မြန်မာပြည်မြောက်ပိုင်း မဟာမိတ်တပ်ဖွဲ့|မြောက်ပိုင်းမဟာမိတ်]]''' (၂၀၁၆ မှ) * {{flagicon image|Kachin People Flag.svg}} [[ကချင်လွတ်လပ်ရေးအဖွဲ့]] ** {{flagicon image|Kachin War Flag.svg}} [[ကချင်လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်]] * {{flagicon image|Myanmar National Truth and Justice Party flag.png}} [[မြန်မာအမျိုးသားအမှန်တရားနှင့် တရားမျှရေးပါတီ]] (၁၉၈၉ မှ) ** {{flagicon image|Flag of Myanmar National Democratic Alliance Army-2015.png}} [[မြန်မာအမျိုးသား ဒီမိုကရက်တစ် မဟာမိတ်တပ်မတော်]] *{{flagicon image|Flag of the Ta'ang National Liberation Army.svg}} [[ပလောင်ပြည်နယ် လွတ်မြောက်ရေးတပ်ဦး]] (၁၉၉၂ မှ) ** [[တအောင်း အမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်|တအောင်းအမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်]] *** တပ်မဟာ ၅ * {{flagicon image|United League of Arakan flag.svg}} [[ရက္ခိုင့်အမျိုးသားအဖွဲ့ချုပ်]] ** {{flagicon image|ULA-AA Flag.svg}} [[ရက္ခိုင့်တပ်တော်]] {{flagicon image|Flag of the United Nationalities Federal Council.svg}} '''[[ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုတပ်မတော်]]''' (၂၀၁၁ မှ) * {{flagdeco|Rakhine State}} [[ရခိုင်အမျိုးသားကောင်စီ]] ** {{flagicon image|ANC-AA Flag.svg}} [[ရခိုင်ပြည်တပ်မတော်]] * {{flagicon image|Flag of the Karenni National Progressive Party.svg}} [[ကရင်နီအမျိုးသားတိုးတက်ရေးပါတီ]] ** {{flagicon image|Flag of the Karenni Army.png}} [[ကရင်နီ တပ်မတော်|ကရင်နီတပ်မတော်]] * {{flagicon image|Flag of Bnei Menashe.svg}} [[ကူကီးအမျိုးသားအစည်းအရုံး]] ** [[ကူကီးအမျိုးသားတပ်မတော်]] * {{flagicon image|Lahu flag.svg}} [[လားဟူဒီမိုကရက်တစ်အစည်းအရုံး]] ([[တစ်နိုင်ငံလုံး ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်မှု ရပ်စဲရေးသဘောတူစာချုပ်|၂၀၁၅ အထိ]]) * [[ရှမ်းပြည်တိုးတက်ရေးပါတီ]] ** {{flagicon image|Flag of the Shan State Army-North.svg}} [[ရှမ်းပြည်တပ်မတော်-မြောက်ပိုင်း]] * {{flagicon image|Zomi Revolutionary Army Flag.png}} ဇိုမီးတော်လှန်ရေးအဖွဲ့ချုပ် ** [[ဇိုမီးတော်လှန်ရေးတပ်မတော်]] {{plainlist| * '''အခြား:''' * {{flagicon image|Fighting peacock flag.svg}} [[မြန်မာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာကျောင်းသားများဒီမိုကရက်တစ်တပ်ဦး]] ([[တစ်နိုင်ငံလုံး ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်မှု ရပ်စဲရေးသဘောတူစာချုပ်|၂၀၁၅ အထိ]]) * {{flagicon image|Flag of the Arakan Liberation Party.svg}} [[ရခိုင်ပြည်လွတ်မြောက်ရေးပါတီ]] ([[တစ်နိုင်ငံလုံး ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်မှု ရပ်စဲရေးသဘောတူစာချုပ်|၂၀၁၅ အထိ]]) }} * [[ရခိုင်ပြည် လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်|ရခိုင်ပြည်လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်]] {{plainlist| * {{flagicon image|Flag of ARSA.png}} [[အာရကန်ရိုဟင်ဂျာ ကယ်တင်ရေးတပ်မတော်]] (၂၀၁၆ မှ) * {{flagicon image|Flag of the Chin National Front.svg}} [[ချင်းအမျိုးသားတပ်ဦး]] ([[တစ်နိုင်ငံလုံး ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်မှု ရပ်စဲရေးသဘောတူစာချုပ်|၂၀၁၅ အထိ]]) }} * [[ချင်းအမျိုးသားတပ်မတော်]] {{plainlist| * {{flagicon image|DKBA-5 Buddhist Flag Variant.svg}} [[ဒီမိုကရက်တစ် ကရင်အကျိုးပြုတပ်မတော်|ဒီကေဘီအေ တပ်မဟာ-၅]] ([[တစ်နိုင်ငံလုံး ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်မှု ရပ်စဲရေးသဘောတူစာချုပ်|၂၀၁၅ အထိ]]) * {{flagicon image|Flag of the Karen National Union.svg}} [[ကရင် အမျိုးသား အစည်းအရုံး|ကရင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး]] ([[တစ်နိုင်ငံလုံး ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်မှု ရပ်စဲရေးသဘောတူစာချုပ်|၂၀၁၅ အထိ]]) }} * {{flagicon image|Flag of the Karen National Defence Organisation.svg}} [[ကရင်အမျိုးသားကာကွယ်ရေးအဖွဲ့]] * {{flagicon image|Flag of the KNLA.svg}} [[ကရင်အမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်|ကရင်အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်]] {{plainlist| * {{flagicon image|Former flag of the Karen National Liberation Army.svg}} [[ကရင်အမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော် (ငြိမ်းချမ်းရေးကောင်စီ)|KNU/KNLA ငြိမ်းချမ်းရေးကောင်စီ]] ([[တစ်နိုင်ငံလုံး ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်မှု ရပ်စဲရေးသဘောတူစာချုပ်|၂၀၁၅ အထိ]]) * [[မွန်ပြည်ပြန်လည်ထူထောင်ရေးတပ်မတော်]] (၂၀၁၂ အထိ) * {{flagicon image|Unofficial flag of Nagaland.svg}} [[နာဂအမျိုးသားဆိုရှယ်လစ်ကောင်စီ]] }} {{flagicon image|Flag of the Pa-O National Organisation.svg}} [[ပအိုဝ်းအမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးအဖွဲ့]] (၂၀၁၂ အထိ) * [[ပအိုဝ်းအမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်]] {{plainlist| * {{flagicon image|Flag of the Shanni Nationalities Army.svg}} [[ရှမ်းနီအမျိုးသားများတပ်မတော်]] (၂၀၁၆ မှ) * {{flagicon image|SSA-S.svg}} [[ရှမ်းပြည်တပ်မတော်-တောင်ပိုင်း]] ([[တစ်နိုင်ငံလုံး ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်မှု ရပ်စဲရေးသဘောတူစာချုပ်|၂၀၁၅ အထိ]]) * {{flagicon image|Flag of the VBSW.png}} [[မြန်မာကျောင်းသားစစ်သည်တော်များအဖွဲ့]] (၂၀၁၃ အထိ) }} |} == ပြည်သူ့ခုခံတော်လှန်စစ်ကာလ (၂၀၂၁–) == {| class="wikitable" width="auto" |- ! style="width:375px" | {{flagdeco|Myanmar}} [[နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ]] {{nobold|([[အိမ်စောင့်အစိုးရ (၂၀၂၁)|အိမ်စောင့်အစိုးရ]])}} ! style="width:375px" | {{flagdeco|Myanmar}} [[အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အစိုးရ]] ! style="width:375px" | [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်းများ|တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းများ]] |- | valign="top" | {{flagicon image|Flag of the Armed Forces (Tatmadaw) of Myanmar.svg}} '''[[တပ်မတော်]]''' * {{flagicon image|Army Flag of Myanmar.svg}} [[တပ်မတော် (ကြည်း)]] ** [[တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-northern-rmc.svg}} [[မြောက်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-southern-rmc.svg}} [[တောင်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|MM Western RMC Flag.svg}} [[အနောက်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-eastern-rmc.svg}} [[အရှေ့ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-north-western-rmc.svg}} [[အနောက်မြောက်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-north-eastern-rmc.svg}} [[အရှေ့မြောက်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-south-western-rmc.svg}} [[အနောက်တောင်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-south-eastern-rmc.svg}} [[အရှေ့တောင်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-central-rmc.svg}} [[အလယ်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Myanmar Eastern Central RMC Flag.svg}} [[အရှေ့အလယ်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-triangle-rmc.svg}} [[တြိဂံဒေသတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-coastal-rmc.svg}} [[ကမ်းရိုးတန်းဒေသတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Myanmar Naypyitaw RMC Flag.svg}} [[နေပြည်တော်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] *** {{flagicon image|Mm-yangon-rmc.svg}} [[ရန်ကုန်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်]] ** ခြေမြန်တပ်မဌာနချုပ် *** {{flagicon image|Mm-lid-11.svg}} [[အမှတ်(၁၁)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၁၁) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-22.svg}} [[အမှတ်(၂၂)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၂၂) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-33.svg}} [[အမှတ်(၃၃)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၃၃) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-44.svg}} [[အမှတ်(၄၄)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၄၄) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-55.svg}} [[အမှတ်(၅၅)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၅၅) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-66.svg}} [[အမှတ်(၆၆)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၆၆) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-77.svg}} [[အမှတ်(၇၇)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၇၇) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-88.svg}} [[အမှတ်(၈၈)ခြေမြန်တပ်မ ဌာနချုပ်|အမှတ် (၈၈) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-99.svg}} [[အမှတ်(၉၉)ခြေမြန်တပ်မဌာနချုပ်|အမှတ် (၉၉) ခြေမြန်တပ်မ]] *** {{flagicon image|Mm-lid-101.svg}} [[အမှတ်(၁၀၁)ခြေမြန်တပ်မဌာနချုပ်|အမှတ် (၁၀၁) ခြေမြန်တပ်မ]] * {{flagicon image|Naval Ensign of Myanmar.svg}} [[တပ်မတော် (ရေ)]] * {{flagicon image|Air Force Ensign of Myanmar.svg}} [[တပ်မတော် (လေ)]] * {{flagicon image|Flag of the Myanmar Police Force.svg}} [[မြန်မာနိုင်ငံ ရဲတပ်ဖွဲ့]] ** {{flagicon image|Myannmar Police Force1.svg}} [[နယ်ခြားစောင့်ရဲတပ်ဖွဲ့]] * {{flagicon image|Myanmar Flag.svg}} [[နယ်ခြားစောင့်တပ်ဖွဲ့]] * ပြည်သူ့စစ် | valign="top" | {{flagicon image|Flag of PDF Myanmar.svg}} '''[[ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်မတော်]]''' * တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်များ<ref>{{Cite web|url=https://mod.nugmyanmar.org/en/military-structure/|title=PDF Military Structure|language=English, Burmese|work=Ministry of Defence, National Unity government of Myanmar|date=2022}}</ref> ** မြောက်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ် ** အနောက်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ် ** အလယ်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ် ** အရှေ့ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ် ** တောင်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ် * ဒေသခံ PDF များ ** ချင်းကာကွယ်‌ရေးတပ်များ ** ကရင်နီပြည်သူ့ကာကွယ်‌ရေးတပ်ဖွဲ့<ref>{{cite news|date=26 May 2021|title=Karenni resistance fighters open new front against junta|work=[[Myanmar Now]]|url=https://www.myanmar-now.org/en/news/karenni-resistance-fighters-open-new-front-against-junta|access-date=7 July 2021}}</ref> ** ကသာပြည်သူ့ကာကွယ်‌ရေးတပ်ဖွဲ့ ** ပဲခူးပြည်သူ့ကာကွယ်‌ရေးတပ်ဖွဲ့<ref>{{cite news|date=25 May 2021|title=Interview: 'Our Strength is in the People'|work=Radio Free Asia|publisher=|url=https://www.rfa.org/english/news/myanmar/militia-05252021091305.html/ampRFA|access-date=25 May 2021}}</ref> ** မန္တလေးပြည်သူ့ကာကွယ်‌ရေးတပ်ဖွဲ့ ** နေပြည်တော်ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးအဖွဲ့ ** မုံရွာပြည်သူ့ကာကွယ်‌ရေးတပ်ဖွဲ့ ** ပုလဲပြည်သူ့ကာကွယ်‌ရေးတပ်ဖွဲ့<ref>{{cite news |title=ပုလဲ PDF ခေါင်းဆောင် ဗိုလ်နဂါး ဘယ်မှာလဲ |url=https://www.bbc.com/burmese/burma-59983579 |access-date= |work=[[ဘီဘီစီ]] |date=၁၃ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၂}}</ref> ** မြောင်မြို့နယ်ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးနှင့်လုံခြုံရေးအဖွဲ့ ** ယောပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးအဖွဲ့<ref>{{cite news |title=Myanmar Junta Security Minister Admits Defeat Across Region |url=https://www.irrawaddy.com/news/burma/myanmar-junta-security-minister-admits-defeat-across-region.html |access-date=29 January 2022 |work=The Irrawaddy |date=25 January 2022}}</ref> | valign="top" | '''[[မြန်မာပြည်မြောက်ပိုင်း မဟာမိတ်တပ်ဖွဲ့|မြောက်ပိုင်းမဟာမိတ်]]''' * {{flagicon image|Kachin People Flag.svg}} [[ကချင်လွတ်လပ်ရေးအဖွဲ့]] ** {{flagicon image|Kachin War Flag.svg}} [[ကချင်လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်]] * {{flagicon image|Myanmar National Truth and Justice Party flag.png}} [[မြန်မာအမျိုးသားအမှန်တရားနှင့်တရားမျှရေးပါတီ]] ** {{flagicon image|Flag of Myanmar National Democratic Alliance Army-2015.png}} [[မြန်မာအမျိုးသား ဒီမိုကရက်တစ် မဟာမိတ်တပ်မတော်]] * {{flagicon image|Flag of the Ta'ang National Liberation Army.svg}} [[ပလောင်ပြည်နယ် လွတ်မြောက်ရေးတပ်ဦး]] ** [[တအောင်း အမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်|တအောင်းအမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်]] * {{flagicon image|United League of Arakan flag.svg}} [[ရက္ခိုင့်အမျိုးသားအဖွဲ့ချုပ်]] ** {{flagicon image|ULA-AA Flag.svg}} [[ရက္ခိုင့်တပ်တော်]] {{flagicon image|Flag of the United Nationalities Federal Council.svg}} '''[[ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုတပ်မတော်]]''' * {{flagdeco|Rakhine State}} [[ရခိုင်အမျိုးသားကောင်စီ]] ** {{flagicon image|ANC-AA Flag.svg}} [[ရခိုင်ပြည်တပ်မတော်]] * {{flagicon image|Flag of the Karenni National Progressive Party.svg}} [[ကရင်နီအမျိုးသားတိုးတက်ရေးပါတီ]] ** {{flagicon image|Flag of the Karenni Army.png}} [[ကရင်နီ တပ်မတော်|ကရင်နီတပ်မတော်]] * {{flagicon image|Flag of Bnei Menashe.svg}} [[ကူကီးအမျိုးသားအစည်းအရုံး]] ** [[ကူကီးအမျိုးသားတပ်မတော်]] * {{flagicon image|Lahu flag.svg}} [[လားဟူဒီမိုကရက်တစ်အစည်းအရုံး]] * {{flagicon image|New Mon State Party flag.svg}} [[မွန်ပြည်သစ်ပါတီ]] ** [[မွန်အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်]] * [[ရှမ်းပြည်တိုးတက်ရေးပါတီ]] ** {{flagicon image|Flag of the Shan State Army-North.svg}} [[ရှမ်းပြည်တပ်မတော်-မြောက်ပိုင်း]] * {{flagicon image|Zomi Revolutionary Army Flag.png}} ဇိုမီးတော်လှန်ရေးအဖွဲ့ချုပ် ** [[ဇိုမီးတော်လှန်ရေးတပ်မတော်]] {{plainlist| '''အခြား:''' * {{flagicon image|Fighting peacock flag.svg}} [[မြန်မာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာကျောင်းသားများဒီမိုကရက်တစ်တပ်ဦး]] * {{flagicon image|Flag of ARSA.png}} [[အာရကန်ရိုဟင်ဂျာ ကယ်တင်ရေးတပ်မတော်]] * {{flagicon image|Flag of the Bamar People's Liberation Army.svg}} [[ဗမာပြည်သူ့လွတ်မြောက်ရေးတပ်တော်]] (၂၀၂၁ မှ) * [[ဗမာပြည် ကွန်မြူနစ်ပါတီ|ဗမာပြည်ကွန်မြူနစ်ပါတီ]] (၂၀၂၁ မှ) }} * {{flagicon image|Flag of the People's Liberation Army (Myanmar).png}} ပြည်သူ့လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော် {{flagicon image|Flag of the Chin National Front.svg}} [[ချင်းအမျိုးသားတပ်ဦး]] * [[ချင်းအမျိုးသားတပ်မတော်]] {{flagicon image|CNO-CNDF Flag.svg}} [[ချင်းအမျိုးသားအဖွဲ့ချုပ်]] (၂၀၂၁ မှ) * [[ချင်းအမျိုးသားကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့]] {{plainlist| {{flagicon image|DKBA-5 Buddhist Flag Variant.svg}} [[ဒီမိုကရက်တစ် ကရင်အကျိုးပြုတပ်မတော်|ဒီကေဘီအေ တပ်မဟာ-၅]] {{flagicon image|Flag of the Karen National Union.svg}} [[ကရင် အမျိုးသား အစည်းအရုံး|ကရင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး]] }} * {{flagicon image|Flag of the Karen National Defence Organisation.svg}} [[ကရင်အမျိုးသားကာကွယ်ရေးအဖွဲ့]] * {{flagicon image|Flag of the KNLA.svg}} [[ကရင်အမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်|ကရင်အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်]] {{plainlist| {{flagicon image|Unofficial flag of Nagaland.svg}} [[နာဂအမျိုးသားဆိုရှယ်လစ်ကောင်စီ]] {{flagicon image|Flag of the Pa-O National Organisation.svg}} [[ပအိုဝ်း အမျိုးသား အဖွဲ့ချုပ်|ပအိုဝ်းအမျိုးသားအဖွဲ့ချုပ်]] (၂၀၂၁ မှ) }} * [[ပအိုဝ်းအမျိုးသားတပ်မတော်]] {{flagicon image|Flag of the Pa-O National Organisation.svg}} [[ပအိုဝ်းအမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးအဖွဲ့]] * [[ပအိုဝ်းအမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်]] {{flagicon image|RCSS Flag.svg}} [[သျှမ်းပြည်ပြန်လည်ထူထောင်ရေးကောင်စီ]] * {{flagicon image|SSA-S.svg}} [[ရှမ်းပြည်တပ်မတော်-တောင်ပိုင်း]] {{flagicon image|Flag of the Rohingya Solidarity Organisation (since 2021).png}} [[ရိုဟင်ဂျာညီညွတ်ရေးအဖွဲ့]] (၂၀၂၁ မှ) |} ==ဆက်စပ်ကြည့်ရန်== * [[မြန်မာ့ပြည်တွင်းပဋိပက္ခများ]] * [[မြန်မာနိုင်ငံနှင့် စစ်အုပ်ချုပ်ရေး]] * [[တစ်နိုင်ငံလုံး ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်မှု ရပ်စဲရေးသဘောတူစာချုပ်]] == ကိုးကား == {{reflist}} [[ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပြည်တွင်းပဋိပက္ခများ]] [[ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံ၏ စာရင်းဆိုင်ရာ ဆောင်းပါးများ]] 82dcn67vpy2hqhwtdqzkxyvckl9k4ep 0 227764 754121 752549 2022-08-10T15:58:32Z ခန်းပတ်မောင်မောင် 104335 wikitext text/x-wiki {{Notability|biography|date=ဇွန် ၂၀၂၂}} {{Unreferenced|မြန်မာလူပုဂ္ဂိုလ် အတ္ထုပ္ပတ္တိ ဆောင်းပါး}} ခင်ခင်မကြီးကို ဖခင် ရတနာသိင်္ဃဒိုင်းဝန် ဦးရွှေမောင်နှင့် မိခင် ဒေါ်မမလေးတို့မှ ၁၂၀၆ခုနှစ် နယုန်လဆန်းတွင် ‌[[ရွှေဘိုမြို့|ရွှေဘို]]မြို့၌မွေးဖွားခဲ့သည်။ {{Infobox person|honorific_prefix=မှူးမတ်အနွယ်တော်|resting_place=|alma_mater=|children=|spouse=အောင်မောင်း|parents=[[ခန်းပတ်မင်းကြီး| ရွှေမောင်း]]>|occupation=|known_for=Environmental activism|religion=|ethnicity=|nationality=[[မြန်မာ|ဗမာ]]|death_cause=|name=ခင်ခင်မကြီး|death_place=|death_date=|birth_place=[[ပြည်|ပြည်]], [[Burma| ဗြိတိသျှဘားမား]]|birth_date=၁၂၀၆ခုနှစ် နယုန်လဆန်း။|other_names=|birth_name=|caption=Khin Khin Ma Gyi, Daughter of Khampatmingyi.|alt=|image=Khinkhinmagyi.jpg|native_name={{my|ခင်ခင်မကြီး}}|awards=}} == ခင်ခင်မကြီးဟုအမည်ရခြင်း == ရတနာသိင်္ဃဒိုင်းဝန် (နောင်တွင် ခန်းပတ်မင်းကြီးရာထူးရရှိ)၏ သမီးတော်ကြီးဖြစ်သည်။ ထို့‌ကြောင့် သခင်ကြီးဟုလည်း ချစ်စနိုးဖြင့်ခေါ်ကြသည်။ မြန်မာမင်းများ၏ နန်းဓလေ့ထုံးစံတွင် မှူးမတ်နွယ်ဝင်ဖြစ်လာသော အမျိုးသားများ၏ သမီးများသည် ခင်ခင်<ref>မောင်မောင်တင်၊ ဦး။ "ရွှေနန်းသုံးဝေါဟာရအဘိဓာန်"။ ဗုဒ္ဓသာသနာအဖွဲ့ပုံနှိပ်တိုက်၊ ရန်ကုန်။ ၁၉၇၅၊ ဒီဇင်ဘာ။{{Verify source}} ခင်ခင်ဟူသည် မှူးမတ်နွယ်ဝင်အရာရှိများ၏ သမီးများကို ခေါ်ဆိုရန် ရွှေနန်းရှင်ဘုရားမှ အမိန့်တော်ရှိခဲ့သဖြင့် ခေါ်တော်မူရကြောင်း။</ref>ဟူသည့် ဘွဲ့ကို တပ်ခေါ်ခွင့်ရရှိသည့် ထုံးစံရှိခဲ့ရာမှ မမကြီးဟူသည့် မူရင်းနာမည်မှ ခင်ခင်မကြီးဟူ၍ အမည်တွင်လာခဲ့သည်။ မောင်ဖြစ်သူမှာ ဒိုင်းအတွင်းဝန် မောင်ဘိုးကြီးဖြစ်ပါသည်။ == ဘဝဖြစ်စဉ် == ငယ်စဉ်ကလေးဘဝက ကုန်သွယ်ခြင်းကို နှစ်သက်သူဖြစ်ရာ အညာတခွင်သို့ ကုန်သွယ်ရန်ပြောဆိုတတ်သည်။ တည်ကြည်သောဖခင်ကြောင့် စားဝတ်နေရေးအဆင်မပြေသည့်အတွက် မိခင်ဖြစ်သူနှင့်အတူ ရွှေဘိုမြို့တွင် ဈေးရောင်းကာ ဝမ်းစာရှာခဲ့ရသည်။ ဖခင်ဖြစ်သူ ဒိုင်းဝန်ရာထူးရရှိချိန်ရောက်သည့်အခါမှသာ စားဝတ်နေရေးအဆင်ပြေလှသည်။ ခင်ခင်မကြီးတွင် မောင်လေးတစ်ဦးရှိရာ မောင်ဘိုးကြီးဟူ၍ဖြစ်သည်။ ခင်ခင်မကြီးသည် ဖခင်မင်းကြီးအဖြစ်ရောက်သည့်အချိန်တွင် အင်္ဂလိပ်ပိုင် ပြည်ဒေသတွင် အခြေတကျနေထိုင်လျက်ရှိသည်။ နောင် ဒိုင်းခင်ခင်အရေးဖြစ်သည့်အခါတွင် ကွပ်မျက်ခံရခြင်းမရှိသည့် တစ်ခုတည်းသောမျိုးဆက်ဖြစ်သည်။ ထိုမျိုးဆက်များသည် ပြည်နယ်နှင့် နတ်တလင်းနယ် အရှေ့ခြမ်းတို့တွင် လက်ရှိနေထိုင်လျက်ရှိပါသည်။ == မျိုးရိုး == ခန်းပတ်သခင်ကြီးခေါ် ခင်ခင်ကြီး၏ ဖခင်မျိုးရိုးစဉ်ဆက်သည် ပုဂံခေတ်မင်းသမီးနှစ်ပါး၏ အမျိုးအနွယ်မှဆင်းသက်ပေါက်ဖွားလာခဲ့ကြသည်။ တရုတ်ပြေးမင်းလက်ထက်တွင် မွန်ဂို တာတာရန်ကြောင့် အုပ်ချုပ်ရေး တကွဲတပြားဖြစ်နေသည့်အတွက် မင်းသားမင်းသမီးများသည် ဘေးလွတ်ရာသို့တိမ်းရှောင်ကြရရှာသည်။<ref> သခင်အောင်ဆန်းရေးသည့် တစ်သက်တာ ဆွေစဉ်မျိုးဆက်အကြောင်းစာအုပ်။{{Verify source}} ထိုစာအုပ်တွင် ခန်းပတ်မင်းကြီးနှင့် အမျိုးတော်ပုံကို ရေးသားထားသည်ကို တွေ့ရသည်။ </ref> ထိုအထဲတွင် ခင်ခင်ကြီး၏ ဘိုးဘေးတော်မ မင်းသမီးများလည်းအပါအဝင်ဖြစ်ပါသည်။ ခန်းပတ်သခင်ကြီးဟု အမည်ရရှိသည်မှာ ဖခင်၏ ခန်းပတ်မင်းကြီး၏ဘွဲ့ဂုဏ်ထူးရရှိသည်ကို အကြောင်းပြု၍ သခင်ကြီးမှ နာမတစ်လုံးတိုး၍ ခန်းပတ်သခင်ကြီးဟု ခေါ်ခြင်းဖြစ်သည်။ မိခင်ဒေါ်မမလေးမှာ အလောင်းမင်းတရားလက်ထက် နန်းတော်လက်သုံးတော်ကြီးကိုင် မင်းရေးမင်းမှုသွေးသောက်ကြီးအစုဝင်အရာရှိ၏ အဆက်အနွယ်ဖြစ်ပါသည်။ == သားသမီးများ == *မောင်မောင်လှ (အေးမောင်) *[[ခင်ခင်မလတ်]] (အေးလှ) *[[ခင်ခင်မလေး]] (အေးမြ) == ကွယ်လွန် == ခင်ခင်မကြီးသည် ၁၂၈၂ခုနှစ် အသက်၈၆နှစ်တွင် ကံကုန်သည်။ == ကိုးကား == n2yevjhjg6q2ol8prl4jazwuyo4s4uc 754122 754121 2022-08-10T16:02:16Z ခန်းပတ်မောင်မောင် 104335 /* ကွယ်လွန် */ wikitext text/x-wiki {{Notability|biography|date=ဇွန် ၂၀၂၂}} {{Unreferenced|မြန်မာလူပုဂ္ဂိုလ် အတ္ထုပ္ပတ္တိ ဆောင်းပါး}} ခင်ခင်မကြီးကို ဖခင် ရတနာသိင်္ဃဒိုင်းဝန် ဦးရွှေမောင်နှင့် မိခင် ဒေါ်မမလေးတို့မှ ၁၂၀၆ခုနှစ် နယုန်လဆန်းတွင် ‌[[ရွှေဘိုမြို့|ရွှေဘို]]မြို့၌မွေးဖွားခဲ့သည်။ {{Infobox person|honorific_prefix=မှူးမတ်အနွယ်တော်|resting_place=|alma_mater=|children=|spouse=အောင်မောင်း|parents=[[ခန်းပတ်မင်းကြီး| ရွှေမောင်း]]>|occupation=|known_for=Environmental activism|religion=|ethnicity=|nationality=[[မြန်မာ|ဗမာ]]|death_cause=|name=ခင်ခင်မကြီး|death_place=|death_date=|birth_place=[[ပြည်|ပြည်]], [[Burma| ဗြိတိသျှဘားမား]]|birth_date=၁၂၀၆ခုနှစ် နယုန်လဆန်း။|other_names=|birth_name=|caption=Khin Khin Ma Gyi, Daughter of Khampatmingyi.|alt=|image=Khinkhinmagyi.jpg|native_name={{my|ခင်ခင်မကြီး}}|awards=}} == ခင်ခင်မကြီးဟုအမည်ရခြင်း == ရတနာသိင်္ဃဒိုင်းဝန် (နောင်တွင် ခန်းပတ်မင်းကြီးရာထူးရရှိ)၏ သမီးတော်ကြီးဖြစ်သည်။ ထို့‌ကြောင့် သခင်ကြီးဟုလည်း ချစ်စနိုးဖြင့်ခေါ်ကြသည်။ မြန်မာမင်းများ၏ နန်းဓလေ့ထုံးစံတွင် မှူးမတ်နွယ်ဝင်ဖြစ်လာသော အမျိုးသားများ၏ သမီးများသည် ခင်ခင်<ref>မောင်မောင်တင်၊ ဦး။ "ရွှေနန်းသုံးဝေါဟာရအဘိဓာန်"။ ဗုဒ္ဓသာသနာအဖွဲ့ပုံနှိပ်တိုက်၊ ရန်ကုန်။ ၁၉၇၅၊ ဒီဇင်ဘာ။{{Verify source}} ခင်ခင်ဟူသည် မှူးမတ်နွယ်ဝင်အရာရှိများ၏ သမီးများကို ခေါ်ဆိုရန် ရွှေနန်းရှင်ဘုရားမှ အမိန့်တော်ရှိခဲ့သဖြင့် ခေါ်တော်မူရကြောင်း။</ref>ဟူသည့် ဘွဲ့ကို တပ်ခေါ်ခွင့်ရရှိသည့် ထုံးစံရှိခဲ့ရာမှ မမကြီးဟူသည့် မူရင်းနာမည်မှ ခင်ခင်မကြီးဟူ၍ အမည်တွင်လာခဲ့သည်။ မောင်ဖြစ်သူမှာ ဒိုင်းအတွင်းဝန် မောင်ဘိုးကြီးဖြစ်ပါသည်။ == ဘဝဖြစ်စဉ် == ငယ်စဉ်ကလေးဘဝက ကုန်သွယ်ခြင်းကို နှစ်သက်သူဖြစ်ရာ အညာတခွင်သို့ ကုန်သွယ်ရန်ပြောဆိုတတ်သည်။ တည်ကြည်သောဖခင်ကြောင့် စားဝတ်နေရေးအဆင်မပြေသည့်အတွက် မိခင်ဖြစ်သူနှင့်အတူ ရွှေဘိုမြို့တွင် ဈေးရောင်းကာ ဝမ်းစာရှာခဲ့ရသည်။ ဖခင်ဖြစ်သူ ဒိုင်းဝန်ရာထူးရရှိချိန်ရောက်သည့်အခါမှသာ စားဝတ်နေရေးအဆင်ပြေလှသည်။ ခင်ခင်မကြီးတွင် မောင်လေးတစ်ဦးရှိရာ မောင်ဘိုးကြီးဟူ၍ဖြစ်သည်။ ခင်ခင်မကြီးသည် ဖခင်မင်းကြီးအဖြစ်ရောက်သည့်အချိန်တွင် အင်္ဂလိပ်ပိုင် ပြည်ဒေသတွင် အခြေတကျနေထိုင်လျက်ရှိသည်။ နောင် ဒိုင်းခင်ခင်အရေးဖြစ်သည့်အခါတွင် ကွပ်မျက်ခံရခြင်းမရှိသည့် တစ်ခုတည်းသောမျိုးဆက်ဖြစ်သည်။ ထိုမျိုးဆက်များသည် ပြည်နယ်နှင့် နတ်တလင်းနယ် အရှေ့ခြမ်းတို့တွင် လက်ရှိနေထိုင်လျက်ရှိပါသည်။ == မျိုးရိုး == ခန်းပတ်သခင်ကြီးခေါ် ခင်ခင်ကြီး၏ ဖခင်မျိုးရိုးစဉ်ဆက်သည် ပုဂံခေတ်မင်းသမီးနှစ်ပါး၏ အမျိုးအနွယ်မှဆင်းသက်ပေါက်ဖွားလာခဲ့ကြသည်။ တရုတ်ပြေးမင်းလက်ထက်တွင် မွန်ဂို တာတာရန်ကြောင့် အုပ်ချုပ်ရေး တကွဲတပြားဖြစ်နေသည့်အတွက် မင်းသားမင်းသမီးများသည် ဘေးလွတ်ရာသို့တိမ်းရှောင်ကြရရှာသည်။<ref> သခင်အောင်ဆန်းရေးသည့် တစ်သက်တာ ဆွေစဉ်မျိုးဆက်အကြောင်းစာအုပ်။{{Verify source}} ထိုစာအုပ်တွင် ခန်းပတ်မင်းကြီးနှင့် အမျိုးတော်ပုံကို ရေးသားထားသည်ကို တွေ့ရသည်။ </ref> ထိုအထဲတွင် ခင်ခင်ကြီး၏ ဘိုးဘေးတော်မ မင်းသမီးများလည်းအပါအဝင်ဖြစ်ပါသည်။ ခန်းပတ်သခင်ကြီးဟု အမည်ရရှိသည်မှာ ဖခင်၏ ခန်းပတ်မင်းကြီး၏ဘွဲ့ဂုဏ်ထူးရရှိသည်ကို အကြောင်းပြု၍ သခင်ကြီးမှ နာမတစ်လုံးတိုး၍ ခန်းပတ်သခင်ကြီးဟု ခေါ်ခြင်းဖြစ်သည်။ မိခင်ဒေါ်မမလေးမှာ အလောင်းမင်းတရားလက်ထက် နန်းတော်လက်သုံးတော်ကြီးကိုင် မင်းရေးမင်းမှုသွေးသောက်ကြီးအစုဝင်အရာရှိ၏ အဆက်အနွယ်ဖြစ်ပါသည်။ == သားသမီးများ == *မောင်မောင်လှ (အေးမောင်) *[[ခင်ခင်မလတ်]] (အေးလှ) *[[ခင်ခင်မလေး]] (အေးမြ) == ကွယ်လွန် == ခင်ခင်မကြီးသည် ၁၂၉၂ခုနှစ် အသက်၈၆နှစ်တွင် ကံကုန်သည်။ == ကိုးကား == qae9n0q1yd8kwrczorrsouzkiyq84tv 0 227810 754246 753509 2022-08-11T11:41:58Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki {{Infobox writing system|name=ဟန်ဂျာ|type=[[ပုံအက္ခရာစနစ်]]|languages=[[ကိုရီးယားဘာသာစကား]], [[ရိုးရှင်းတရုတ်]]|time=၄ရာစု BCE– ယခု|fam1=[[:en:Oracle Bone Script|အိုရာကဲလ် ဘုန်း စာလုံးပုံစံ]]|fam2=[[:en:Seal Script|စည်းတံဆိပ် စာလုံးပုံစံ]]|fam3=[[:en:Clerical Script|ကလေရီကလ် စာလုံးပုံစံ]]|fam4=[[:en:Regular script|ပုံမှန်စာလုံးပုံစံ]]|sisters=[[ခန်းဂျီး|ကန်ဂျီ]], [[ရိုးရာတရုတ်]], [[ရိုးရှင်းတရုတ်]], [[:en:Khitan large script|ခီတန် စာလုံးပုံစံ]], [[:en:Chữ Hán|ချူဟန်]], [[:en:Chữ Nôm|ချူ နုမ်]], [[:en:Jurchen script|ဂျူချဲန် စာလုံးပုံစံ]], [[:en:Tangut script|တန်ဂုတ် စာလုံးပုံစံ]]|children=|unicode=|iso15924=Hani}}{{Infobox Korean name|img=Hanja.svg|hangul={{linktext|한자}}|hanja={{lang|ko|{{linktext|漢字}}}}|rr=ဟန်ဂျာ|mr=ဟန်ဇ}}'''ဟန်ဂျာ''' ([[ကိုရီးယားဘာသာစကား|ကိုရီးယား]]: 한자; ဟန်ဂျာ ; [[တရုတ်စာ|ဟန်ဇီ]]:{{Linktext|漢字}}၊ ဟန်ကျာ)သည် [[တရုတ်စာလုံး|တရုတ်စာလုံး]]များ ပါဝင်သော ရိုးရာစာရေးစနစ်အတွက်ကို ဂိုဂျိုဆွန်းခေတ်အစပိုင်းကတည်းက ပေါင်းစပ်အသုံးပြုခဲ့ပြီး ပထမဆုံးကိုရီးယားနိုင်ငံဖြစ်သည်။ အထူးသဖြင့် ၎င်းသည် [[ကိုရီးယားဘာသာစကား|ကိုရီးယားဘာသာစကားတွင်]] ထည့်သွင်းထားသော တရုတ်စာလုံးများကို ကိုရီးယား အသံထွက် ဖြင့် ရည်ညွှန်းသည်။ ''ဟန်ဂျာဘာသာ''(한국어: {{Linktext|漢字|語}}) သည် ဟန်ဇီနှင့် ရေးသားနိုင်သော တရုတ် မူရင်းစကားလုံးများကို ရည်ညွှန်းပြီး (ဟန်မူန်း: {{Lang|ko|한문}} ''၊''{{Linktext|漢文}}) သည် ဂန္ထဝင်တရုတ် အရေးအသားကို ရည်ညွှန်းသော်လည်း "ဟန်ဂျာ" ကို တစ်ခါတစ်ရံတွင် အယူအဆနှစ်ခုလုံးအတွက်လည်း အသုံးပြုပါသည်။ ဟန်ဂျာသည် ကြီးမားသော ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများ မလုပ်ဖူးသောကြောင့် ၎င်းတို့သည် ''ကီယူဇီတာယီ'' နှင့် [[ရိုးရာတရုတ်|ရိုးရာတရုတ်စာလုံးများ]] နှင့် ဆင်တူသော်လည်း အချို့သောဇာတ်ကောင်စာများမှာ အနည်းငယ်ကွဲပြားပါသည်။ ဥပမာ-{{Linktext|教}}နှင့်{{Linktext|敎}} အပြင် {{Linktext|研}}နှင့်{{Linktext|硏}} ဟန်ဂျာ အက္ခရာအနည်းအကျဉ်းကိုသာ ပြုပြင်မွမ်းမံထားသည်။ [[တရုတ်ပြည်မကြီး]] နှင့် [[စင်ကာပူနိုင်ငံ|စင်္ကာပူ]] တွင် လက်ရှိအသုံးပြုနေသော တရုတ်အက္ခရာအများအပြားကို [[ရိုးရှင်းတရုတ်|ရိုးရှင်းအောင်]] ပြုလုပ်ထားပြီး သက်ဆိုင်ရာ ဟန်ဂျာ ဇာတ်ကောင်များထက် ရှုပ်မထွေးပါ။ [[ဂျပန်နိုင်ငံ|ဂျပန်တွင်]] ''ရှင်ဂျိတိုင်'' ဟု လူသိများသော ရိုးရှင်းသော တရုတ်အက္ခရာပုံစံများကိုလည်း ပြဋ္ဌာန်းထားသော်လည်း ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် မရှိပေ။ ၁၉၇၀ ခုနှစ်များအတွင်း၊ စင်ကာပူသည် ၎င်း၏ ကိုယ်ပိုင်ရိုးရှင်းသောလှုပ်ရှားမှုကို အတိုချုံးပြဋ္ဌာန်းခဲ့သော်လည်း နောက်ဆုံးတွင် ရှုပ်ထွေးမှုများမဖြစ်စေရန် တရုတ်ပြည်မကြီး၏ ရိုးရှင်းသောစံနှုန်းကို လက်ခံကျင့်သုံးခဲ့သည်။ ==ကိုးကား== <ref>{{Cite web|url=http://www.sayjack.com/korean/hanja/characters/|title=Korean Hanja Characters|archivedate=2017-11-04}}</ref> [[ကဏ္ဍ:ကိုရီးယားဘာသာစကား]] [[ကဏ္ဍ:အရှေ့တောင်အာရှ]] [[ကဏ္ဍ:အရှေ့အာရှ]] [[ကဏ္ဍ:အရှေ့အာရှ ယဉ်ကျေးမှု]] [[ကဏ္ဍ:ဂျပန်ဘာသာစကား ပါဝင်သော ဆောင်းပါးများ]] [[ကဏ္ဍ:ရိုးရာတရုတ်ဘာသာစကား စာသားပါဝင်သော ဆောင်းပါးများ]] [[ကဏ္ဍ:ကိုရီးယားဘာသာစကား ပါဝင်သော ဆောင်းပါးများ]] [[ကဏ္ဍ:ပြန်လည်မဆန်းစစ်ရသေးသော ဘာသာပြန်များပါဝင်သည့် စာမျက်နှာများ]] srxkejjl7oiw164na28gu7elshjavho 0 228063 754193 746116 2022-08-11T06:27:54Z EmausBot 5629 ဘော့ - [[ပက်ကျဲ]] သို့ ပြန်ညွှန်းနှစ်ထပ်ဖြစ်နေသည်ကို ပြင်နေသည် wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ပက်ကျဲ]] d0wmrm2a2btragzdb97nz9ys3quyk46 0 228230 754211 748993 2022-08-11T07:17:41Z Kantabon 45503 [[commons:Help:Gadget-HotCat|HotCat]]ကို အသုံးပြု၍ [[Category:သမ္မတအိမ်တော်များ]]ကို ဖယ်ရှားခဲ့သည်၊ [[Category:သမ္မတ အိမ်တော်များ]]ကို ပေါင်းထည့်ခဲ့သည် wikitext text/x-wiki {{Infobox building | name = နီကိုလာ လိုဘာတို သမ္မတအိမ်တော်<br>Nicolau Lobato Presidential Palace | native_name = | image = Präsidentenpalast 17-05-2015.jpg | image_alt = | caption = ၂၀၁၇ခုနှစ်ကတွေ့ရစဉ် | map_type = | map_size = 220 | map_alt = | map_caption = | altitude = | building_type = [[သမ္မတအိမ်တော်]] | architectural_style = | structural_system = | location = | address = | location_city = [[ဒီလီမြို့]] | location_country = {{flagcountry|TLS}} | coordinates = {{coord|format=dms|region:TL-DI_type:landmark|display=inline,title}} | start_date = {{start date|2007|7|2|df=y}} | completion_date = ဧပြီ ၂၀၀၉ | inauguration_date = ၂၇ ဩဂုတ် ၂၀၀၉ | renovation_date = | height = | other_dimensions = | floor_count = | floor_area = | client = [[အရှေ့တီမောနိုင်ငံ၏ သမ္မတ]] | owner = [[အရှေ့တီမောနိုင်ငံ အစိုးရ]] | current_tenants = [[ဟိုဆေး ရာမို့စ်ဟောတာ]] | architect = | website = {{URL|1=https://presidenciarepublica.tl/?lang=en|2=President of the Republic}} | embedded = {{Infobox government agency | child = yes | name = Logo | logo = East Timor Presidential Palace logo.jpg }} | references = }} '''နီကိုလာ လိုဘာတို သမ္မတအိမ်တော်''' သည် [[အရှေ့တီမောနိုင်ငံ]] [[အရှေ့တီမောနိုင်ငံ၏ သမ္မတ|သမ္မတ]]၏ ရုံးထိုင်ရာနေရာဖြစ်သည်။ မြို့တော်[[ဒီလီမြို့]]တွင် တည်ရှိကာ ၂၀၀၉ခုနှစ်မှစ၍ အသုံးပြုခဲ့သည်။ ရုံးထိုင်ရာ​နေရာသာဖြစ်ပြီး အိမ်​တော်အဖြစ် အသုံးပြုခြင်းမရှိ​ပေ။ အ​ရှေ့တီ​မောအစိုးရသည် ​​ငွေ​​ကြေးချို့တဲ့သဖြင့် သမ္မတနှင့် ဝန်ကြီးချုပ်ကို အိမ်​တော်မ​ပေးနိုင်ဘဲ မိမိ​နေအိမ်တွင်သာ ​နေထိုင်ရသည်။<ref name="horta 2014-09-03">{{cite web |last1=Horta |first1=Loro |title=CO09059 {{!}} Love-Hate Relationship: Australia, Timor and a Rising China - RSIS |url=https://www.rsis.edu.sg/rsis-publication/rsis/1217-love-hate-relationship-austra/#.YeO5Sv5BxPY |website=[[S. Rajaratnam School of International Studies]] |access-date= |date=3 September 2014 |orig-date=}}</ref> အိမ်တော်သည် ဒီလီမြို့လယ်ခေါင်၏ အနောက်ပိုင်းတွင် တည်ရှိကာ (၂၂)ဧက ကျယ်ဝန်းသည်။ လွတ်လပ်ရေးမရမီက ဝန်ကြီးချုပ်နှင့် သမ္မတ လုပ်ခဲ့ပြီး လုပ်ကြံခံခဲ့ရသော နီကိုလာ လိုဘာတိုကို ဂုဏ်ပြု၍ အမည်ပေးထားသည်။ အိမ်တော်အဆောက်အဦးသည် အင်္ဂလိပ်အက္ခရာ 'ယူ'(U) ပုံသဏ္ဌာန်ရှိကာ (၂)ထပ်ဖြစ်သည်။ ==သမိုင်းကြောင်း== ၂၀၀၂ခုနှစ်တွင် လွတ်လပ်ရေးရပြီး ပထမဆုံးသမ္မတ [[ဇာနာနာ ဂတ်စမို]] အနေဖြင့် ဝန်ကြီးချုပ် ဦးဆောင်သော အစိုးရအဖွဲ့နှင့် အတူတကွ ရုံးမထိုင်လိုပေ။<ref name="ta 2002-10-29">{{cite news |author1=Staff writer |title=Gusmao sets the tone with his Palace of Ashes |url=https://www.theage.com.au/world/gusmao-sets-the-tone-with-his-palace-of-ashes-20021029-gduqhy.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20220102115049/https://www.theage.com.au/world/gusmao-sets-the-tone-with-his-palace-of-ashes-20021029-gduqhy.html |archive-date=2 January 2022 |access-date=2 January 2022 |work=The Age |date=29 October 2002}}</ref> ထို့ကြောင့် [[ပြာနန်းတော်]] သို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် ထိုယာယီနေရာကို အမြဲအသုံးမပြုသေးပေ။ ၂၀၀၃ခုနှစ်တွင် ပိုမိုကောင်းမွန်သော နေရာတစ်ခုကို [[တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ|တရုတ်]]အစိုးရထံမှ အကူအညီဖြင့် တည်ဆောက်ရန် အစီအစဉ်ဆွဲခဲ့သည်။ ၂၀၀၇ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၂ရက်နေ့တွင် စတင်တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ ထိုစဉ်ကအမည်မှာ မျှော်လင့်ခြင်းနန်းတော်ဖြစ်သည်။ အရှေ့တီမောဆိုင်ရာ တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံသံအမတ်ကြီးက ထိုအမည်သည် နိုင်ငံငယ်အသစ်လေး၏ စိန်ခေါ်မှုများနှင့် တောက်ပသော အနာဂတ်ဆီသို့ ချီတက်ခြင်းကို ကိုယ်စားပြုသည်ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ လက်ရှိအိမ်တော်နေရာသည် ပေါ်တူဂီတို့လက်ထက်က ဒီလီမြို့၏ ပထမဆုံးလေဆိပ်ဖြစ်ကာ နောက်ပိုင်းတွင် ရဟတ်ယာဉ်ကွင်း ဖြစ်ခဲ့သည်။ ၂၀၀၇ခုနှစ် ဇူလိုင်လအထိ ဩစတြေးလျဦးဆောင်သော တပ်များက အသုံးပြုခဲ့ပြီး ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းများ စတင်ချိန်အထိဖြစ်သည်။ ၂၀၀၉ခုနှစ် ဧပြီလတွင် ပြီးစီးခဲ့ပြီး တရုတ်အစိုးရမှ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၆မီလီယံ ကူညီခဲ့သည်။<ref name="etan 2009-04-17">{{cite news |title=East Timor Legal News |url=http://www.etan.org/et2009/04april/26/legal17.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220102143041/http://www.etan.org/et2009/04april/26/legal17.htm |archive-date=2 January 2022 |access-date=2 January 2022 |work=www.etan.org |date=17 April 2009}}</ref> ၂၀၀၉ခုနှစ် ဩဂုတ်လ (၂၇) ရက်နေ့တွင် စတင်အသုံးပြုခဲ့သည်။ ၃ရက်အကြာ (၃၀) ရက်နေ့တွင် သမ္မတ [[ဟိုဆေး ရာမို့စ်ဟောတာ]] က ယခုအမည်သို့ ပြောင်းလဲခဲ့သည်။အိမ်တော်နေရာသည် မကြာခဏ ရေကြီးလေ့ရှိသည်။ <ref name="rtp 2020-03-14">{{cite news |title=Cheias em Díli provocaram pelo menos dois mortos e três feridos |trans-title=Floods in Dili left at least two dead and three injured |url=https://www.rtp.pt/noticias/mundo/cheias-em-dili-provocaram-pelo-menos-dois-mortos-e-tres-feridos_n1212014 |access-date=15 January 2022 |work=[[Rádio e Televisão de Portugal|RTP Notícias]] |agency=[[Lusa News Agency|Lusa]] |date=14 March 2020 |language=pt}}</ref> ၂၀၁၅ခုနှစ်တွင် ပေါ်တူဂီဗိသုကာကုမ္ပဏီတစ်ခုမှ သမ္မတအိမ်တော်၊ သမ္မတပြတိုက်၊ စစ်စခန်းနှင့် အခြားအဆောက်အဦးများ ပါဝင်သည့် စီမံကိန်းတစ်ခုကို ကြေညာခဲ့သည်။ ၎င်းတို့အနေဖြင့် ထိုစီမံကိန်းကို ရရှိခဲ့ကာ ယူရို သန်း (၂၀)ကျော် တန်ဖိုးရှိသည်။ ရေကြီးမှုကို ကာကွယ်ရန် အဆောက်အဦးများ၏ အခြေသည် ၁မီတာအမြင့်ရှိမည်ဖြစ်သည်။ သို့ရာတွင် ဘဏ္ဍာငွေအပေါ်မူတည်၍ (၁၀)နှစ်မှ နှစ် (၂၀) ကြာမြင့်မည်ဖြစ်သည်။ ==ကိုးကား== {{reflist}} [[ကဏ္ဍ:သမ္မတ အိမ်တော်များ]] [[ကဏ္ဍ:အရှေ့တီမောနိုင်ငံ]] c01e3xsxrpfvb01pchwqiqw35addk5o 0 229304 754228 753473 2022-08-11T10:35:14Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki {{Infobox World Heritage Site|WHS=ကျောက်ဂူအိမ်ဘုရားကျောင်းနှင့် [[ဗုဒ္ဓပြည်ဘုရားကျောင်း]]|image=Front view of Seokguram from front chamber.jpg|Location=[[ဂယောင်းဂျူမြို့]]၊<br>{{flag|တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ}}|Criteria=ယဉ်ကျေးမှု: ၁၊ ၄|ID=၇၃၆|Year=၁၉၉၅|Coordinates={{coord|35|47|42|N|129|20|57|E}}|locmapin=South Korea|Type=|Region=}} {{Infobox Korean name|title=Korean name|hangul={{linktext|석|굴|암}}|hanja={{linktext|石|窟|庵}}|rr=ဆောဂ်ဂူလ်အာမ်|mr=ဆောက်ကူလ်အာမ်}} '''ကျောက်ဂူအိမ်(石窟庵)'''({{lang-ko|석굴암; ဆောက်ဂူလ်အာမ်}})သည် [[ကိုရီးယားသမ္မတနိုင်ငံ|တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ]]၊ [[ဂယောင်းဂျူမြို့]]၊ ထိုဟမ်တောင်ရှိ ဘုရားကျောင်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ တောင်ကိုးရီးယားနိုင်ငံ၊ ဂယောင်းဂျူ ဘုရားကျောင်း၏ အရှေ့ဘက် လေးကီလိုမီတာအကွာတွင် တည်ရှိသည်။ ၎င်းကို တောင်ကိုရီးယားအစိုးရမှ ''အမျိုးသားဘဏ္ဍာအမှတ် ၂၄'' အဖြစ် သတ်မှတ်ထားပြီး ၉၉၄၊ ဂျင်းဟျောန်းဒွံ၊ [[ဂယောင်းဂျူမြို့]]၊ ဂယောင်းဆံဘို့ပြည်နယ်တွင် တည်ရှိသည်။ အုတ်ဂူမှ ဂျပန်ပင်လယ် (အရှေ့ပင်လယ်)ကို မြင်နိုင်ပြီး ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အထက် ၇၅၀မီတာတွင် တည်ရှိသည်။ ၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ ၂၄ ခုမြောက် နိုင်ငံတော်ဘဏ္ဍာ အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၅ခုနှစ်တွင် ကျောက်ဂူအိမ်ကျောင်းကို [[ဗုဒ္ဓပြည်ဘုရားကျောင်း]]နှင့် အတူ [[ယူနက်စကို|ယူ‌နေစကို]]၏ [[ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာ|ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်စာရင်း]]သို့ ထည့်သွင်းခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|url=http://english.visitkorea.or.kr/enu/ATR/SI_EN_3_1_1_1.jsp?cid=264260|title=Seokguram Grotto [UNESCO World Heritage] (경주 석굴암)}}</ref> ၎င်းသည် ကမ္ဘာ့အကောင်းဆုံး ဗုဒ္ဓရုပ်ပွားတော်အချို့ကို သာဓကပြလျက် ရှိသည်။ <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=ovWvhyLc6hAC&q=seokguram&pg=PA2033|title=South Korea in Pictures|date=January 2005}}</ref> == ကိုးကား == [[ကဏ္ဍ:တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံရှိ ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာများ]] [[ကဏ္ဍ:ကိုရီးယားဘာသာစကား ပါဝင်သော ဆောင်းပါးများ]] qyy7vwsxzthwritfs3m60b7gdt0p85t 754229 754228 2022-08-11T10:36:03Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki {{Infobox World Heritage Site|WHS=ကျောက်ဂူအိမ်ဘုရားကျောင်းနှင့် [[ဗုဒ္ဓပြည်ဘုရားကျောင်း]]|image=Front view of Seokguram from front chamber.jpg|Location=[[ဂယောင်းဂျူမြို့]]၊<br>{{flag|တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ}}|Criteria=ယဉ်ကျေးမှု: ၁၊ ၄|ID=၇၃၆|Year=၁၉၉၅|Coordinates={{coord|35|47|42|N|129|20|57|E}}|locmapin=South Korea|Type=|Region=}} {{Infobox Korean name|title=Korean name|hangul={{linktext|석|굴|암}}|hanja={{linktext|石|窟|庵}}|rr=ဆောဂ်ဂူလ်အာမ်|mr=ဆောက်ကူလ်အာမ်}} '''ကျောက်ဂူအိမ်(石窟庵)'''({{lang-ko|석굴암; ဆောက်ဂူလ်အာမ်}})သည် [[ကိုရီးယားသမ္မတနိုင်ငံ|တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ]]၊ [[ဂယောင်းဂျူမြို့]]၊ ထိုဟမ်တောင်ရှိ ဘုရားကျောင်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ တောင်ကိုးရီးယားနိုင်ငံ၊ ဂယောင်းဂျူ ဘုရားကျောင်း၏ အရှေ့ဘက် ၄ ကီလိုမီတာအကွာတွင် တည်ရှိသည်။ ၎င်းကို တောင်ကိုရီးယားအစိုးရမှ ''အမျိုးသားဘဏ္ဍာအမှတ် ၂၄'' အဖြစ် သတ်မှတ်ထားပြီး ၉၉၄၊ ဂျင်းဟျောန်းဒွံ၊ [[ဂယောင်းဂျူမြို့]]၊ ဂယောင်းဆံဘို့ပြည်နယ်တွင် တည်ရှိသည်။ အုတ်ဂူမှ [[ဂျပန်ပင်လယ်]](အရှေ့ပင်လယ်)ကို မြင်နိုင်ပြီး ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အထက် ၇၅၀မီတာတွင် တည်ရှိသည်။ ၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ ၂၄ ခုမြောက် နိုင်ငံတော်ဘဏ္ဍာ အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၅ခုနှစ်တွင် ကျောက်ဂူအိမ်ကျောင်းကို [[ဗုဒ္ဓပြည်ဘုရားကျောင်း]]နှင့် အတူ [[ယူနက်စကို|ယူ‌နေစကို]]၏ [[ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာ|ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်စာရင်း]]သို့ ထည့်သွင်းခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|url=http://english.visitkorea.or.kr/enu/ATR/SI_EN_3_1_1_1.jsp?cid=264260|title=Seokguram Grotto [UNESCO World Heritage] (경주 석굴암)}}</ref> ၎င်းသည် ကမ္ဘာ့အကောင်းဆုံး ဗုဒ္ဓရုပ်ပွားတော်အချို့ကို သာဓကပြလျက် ရှိသည်။ <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=ovWvhyLc6hAC&q=seokguram&pg=PA2033|title=South Korea in Pictures|date=January 2005}}</ref> == ကိုးကား == [[ကဏ္ဍ:တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံရှိ ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာများ]] [[ကဏ္ဍ:ကိုရီးယားဘာသာစကား ပါဝင်သော ဆောင်းပါးများ]] cjmrey9ey5r1jujla16cetve4dmvrec 754232 754229 2022-08-11T10:54:41Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki {{Infobox World Heritage Site|WHS=ကျောက်ဂူအိမ်ဘုရားကျောင်းနှင့် [[ဗုဒ္ဓပြည်ဘုရားကျောင်း]]|image=Seokguram Buddha.JPG|Location=[[ဂယောင်းဂျူမြို့]]၊<br>{{flag|တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ}}|Criteria=ယဉ်ကျေးမှု: ၁၊ ၄|ID=၇၃၆|Year=၁၉၉၅|Coordinates={{coord|35|47|42|N|129|20|57|E}}|locmapin=South Korea|Type=|Region=}} {{Infobox Korean name|title=Korean name|hangul={{linktext|석|굴|암}}|hanja={{linktext|石|窟|庵}}|rr=ဆောဂ်ဂူလ်အာမ်|mr=ဆောက်ကူလ်အာမ်}} '''ကျောက်ဂူအိမ်(石窟庵)'''({{lang-ko|석굴암; ဆောက်ဂူလ်အာမ်}})သည် [[ကိုရီးယားသမ္မတနိုင်ငံ|တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ]]၊ [[ဂယောင်းဂျူမြို့]]၊ ထိုဟမ်တောင်ရှိ ဘုရားကျောင်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ တောင်ကိုးရီးယားနိုင်ငံ၊ ဂယောင်းဂျူ ဘုရားကျောင်း၏ အရှေ့ဘက် ၄ ကီလိုမီတာအကွာတွင် တည်ရှိသည်။ ၎င်းကို တောင်ကိုရီးယားအစိုးရမှ ''အမျိုးသားဘဏ္ဍာအမှတ် ၂၄'' အဖြစ် သတ်မှတ်ထားပြီး ၉၉၄၊ ဂျင်းဟျောန်းဒွံ၊ [[ဂယောင်းဂျူမြို့]]၊ ဂယောင်းဆံဘို့ပြည်နယ်တွင် တည်ရှိသည်။ အုတ်ဂူမှ [[ဂျပန်ပင်လယ်]](အရှေ့ပင်လယ်)ကို မြင်နိုင်ပြီး ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အထက် ၇၅၀မီတာတွင် တည်ရှိသည်။ ၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ ၂၄ ခုမြောက် နိုင်ငံတော်ဘဏ္ဍာ အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၅ခုနှစ်တွင် ကျောက်ဂူအိမ်ကျောင်းကို [[ဗုဒ္ဓပြည်ဘုရားကျောင်း]]နှင့် အတူ [[ယူနက်စကို|ယူ‌နေစကို]]၏ [[ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာ|ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်စာရင်း]]သို့ ထည့်သွင်းခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|url=http://english.visitkorea.or.kr/enu/ATR/SI_EN_3_1_1_1.jsp?cid=264260|title=Seokguram Grotto [UNESCO World Heritage] (경주 석굴암)}}</ref> ၎င်းသည် ကမ္ဘာ့အကောင်းဆုံး ဗုဒ္ဓရုပ်ပွားတော်အချို့ကို သာဓကပြလျက် ရှိသည်။ <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=ovWvhyLc6hAC&q=seokguram&pg=PA2033|title=South Korea in Pictures|date=January 2005}}</ref> == ကိုးကား == [[ကဏ္ဍ:တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံရှိ ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာများ]] [[ကဏ္ဍ:ကိုရီးယားဘာသာစကား ပါဝင်သော ဆောင်းပါးများ]] sohcbyrcv50oezxu1b9be6v4hxf1xds 0 229410 754195 750398 2022-08-11T06:28:14Z EmausBot 5629 ဘော့ - [[ဟန်ဇိ]] သို့ ပြန်ညွှန်းနှစ်ထပ်ဖြစ်နေသည်ကို ပြင်နေသည် wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ဟန်ဇိ]] 39n62oqwy85ad042wa2j949zfy5cxju 0 229411 754196 750283 2022-08-11T06:28:24Z EmausBot 5629 ဘော့ - [[ဟန်ဇိ]] သို့ ပြန်ညွှန်းနှစ်ထပ်ဖြစ်နေသည်ကို ပြင်နေသည် wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ဟန်ဇိ]] 39n62oqwy85ad042wa2j949zfy5cxju 0 230166 754221 752550 2022-08-11T10:09:22Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki '''ကိုရီးယားဗုဒ္ဓဘာသာသည်''' [[မဟာယာန|မဟာယာနဗုဒ္ဓဘာသာ]]နည်းစဉ်များအတွင်းမှ အသွင်အပြင်ထူးခြားသော[[ဗုဒ္ဓဘာသာ]]ဖြစ်ပါသည်။ ယင်သည် ကိုရီးယားလူမျိုးအများစုနီးပါး၏ အမျိုးသားယဉ်ကျေးမှုလက္ခဏာဖြစ်သည်။ အသွင်အပြင်ထူးခြားမှုကို ("ကြားထိုးဖောက်ပြန်သော ဗုဒ္ဓဘာသာ") ဟုခေါ်သည်၊ ပညာရှင်များကြားတွင် ယခင်က ပေါ်ပေါက်ခဲ့သော အငြင်းပွားမှုများ (''hwajaeng''和諍) ဟုခေါ်သော နိယာမကို သဟဇာတဖြစ်အောင် ကြိုးပမ်းသည့် ပုံစံဖြစ်သည်။ <ref>{{Cite book|title=Dialogue and antithesis|date=30 June 2006}}</ref> ==ကိုးကား== [[ကဏ္ဍ:နိုင်ငံအလိုက် ဗုဒ္ဓဘာသာ]] jp5ihkgtfe307ajw5ajewpmaqn8kz2c 754222 754221 2022-08-11T10:11:50Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki [[File:Seokguram Buddha.JPG|thumb|[[ကျောက်ဂူအိမ်ကျောင်း|ကျောက်ဂူအိမ်ဘုရားကျောင်း]]ရှိ ဂေါတမဗုဒ္ဓ ဆင်းတုတော်]] '''ကိုရီးယားဗုဒ္ဓဘာသာသည်''' [[မဟာယာန|မဟာယာနဗုဒ္ဓဘာသာ]]နည်းစဉ်များအတွင်းမှ အသွင်အပြင်ထူးခြားသော[[ဗုဒ္ဓဘာသာ]]ဖြစ်ပါသည်။ ယင်သည် ကိုရီးယားလူမျိုးအများစုနီးပါး၏ အမျိုးသားယဉ်ကျေးမှုလက္ခဏာဖြစ်သည်။ အသွင်အပြင်ထူးခြားမှုကို ("ကြားထိုးဖောက်ပြန်သော ဗုဒ္ဓဘာသာ") ဟုခေါ်သည်၊ ပညာရှင်များကြားတွင် ယခင်က ပေါ်ပေါက်ခဲ့သော အငြင်းပွားမှုများ (''hwajaeng''和諍) ဟုခေါ်သော နိယာမကို သဟဇာတဖြစ်အောင် ကြိုးပမ်းသည့် ပုံစံဖြစ်သည်။<ref>{{Cite book|title=Dialogue and antithesis|date=30 June 2006}}</ref> ==ကိုးကား== [[ကဏ္ဍ:နိုင်ငံအလိုက် ဗုဒ္ဓဘာသာ]] b4ekb78947441sa7qxo1q6sobnbfzbt 754223 754222 2022-08-11T10:29:13Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki [[File:Seokguram Buddha.JPG|thumb|[[ကျောက်ဂူအိမ်ကျောင်း|ကျောက်ဂူအိမ်ဘုရားကျောင်း]]ရှိ ဂေါတမဗုဒ္ဓ ဆင်းတုတော်]] '''ကိုရီးယားဗုဒ္ဓဘာသာ'''({{lang-ko|한국의 불교}})သည် [[မဟာယာန|မဟာယာန ဗုဒ္ဓဘာသာ]] နည်းစဉ်များ အတွင်းမှ အသွင်အပြင် ထူးခြားသော [[ဗုဒ္ဓဘာသာ]] ဖြစ်သည်။ ==ကိုးကား== [[ကဏ္ဍ:နိုင်ငံအလိုက် ဗုဒ္ဓဘာသာ]] 9k6xesvjk0f87rzl2so7iaxq1tw32pv 754224 754223 2022-08-11T10:29:25Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki [[File:Seokguram Buddha.JPG|thumb|[[ကျောက်ဂူအိမ်ကျောင်း|ကျောက်ဂူအိမ်ဘုရားကျောင်း]]ရှိ ဂေါတမဗုဒ္ဓ ဆင်းတုတော်]] '''ကိုရီးယား ဗုဒ္ဓဘာသာ'''({{lang-ko|한국의 불교}})သည် [[မဟာယာန|မဟာယာန ဗုဒ္ဓဘာသာ]] နည်းစဉ်များ အတွင်းမှ အသွင်အပြင် ထူးခြားသော [[ဗုဒ္ဓဘာသာ]] ဖြစ်သည်။ ==ကိုးကား== [[ကဏ္ဍ:နိုင်ငံအလိုက် ဗုဒ္ဓဘာသာ]] 0tkglo9gltuu6u7xyqhvdcbndwcp9bn 754225 754224 2022-08-11T10:29:51Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki [[File:Seokguram Buddha.JPG|thumb|တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၊ [[ကျောက်ဂူအိမ်ကျောင်း|ကျောက်ဂူအိမ်ဘုရားကျောင်း]]ရှိ ဂေါတမဗုဒ္ဓ ဆင်းတုတော်]] '''ကိုရီးယား ဗုဒ္ဓဘာသာ'''({{lang-ko|한국의 불교}})သည် [[မဟာယာန|မဟာယာန ဗုဒ္ဓဘာသာ]] နည်းစဉ်များ အတွင်းမှ အသွင်အပြင် ထူးခြားသော [[ဗုဒ္ဓဘာသာ]] ဖြစ်သည်။ ==ကိုးကား== [[ကဏ္ဍ:နိုင်ငံအလိုက် ဗုဒ္ဓဘာသာ]] 7kolvhaduwvghwez3r0tf1npbqw3zwn 754226 754225 2022-08-11T10:30:04Z Chan Sung-Min 102525 [[ကိုရီးယားဗုဒ္ဓဘာသာ]] စာမျက်နှာကို [[ကိုရီးယား ဗုဒ္ဓဘာသာ]] သို့ Chan Sung-Minက ရွှေ့ခဲ့သည် wikitext text/x-wiki [[File:Seokguram Buddha.JPG|thumb|တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၊ [[ကျောက်ဂူအိမ်ကျောင်း|ကျောက်ဂူအိမ်ဘုရားကျောင်း]]ရှိ ဂေါတမဗုဒ္ဓ ဆင်းတုတော်]] '''ကိုရီးယား ဗုဒ္ဓဘာသာ'''({{lang-ko|한국의 불교}})သည် [[မဟာယာန|မဟာယာန ဗုဒ္ဓဘာသာ]] နည်းစဉ်များ အတွင်းမှ အသွင်အပြင် ထူးခြားသော [[ဗုဒ္ဓဘာသာ]] ဖြစ်သည်။ ==ကိုးကား== [[ကဏ္ဍ:နိုင်ငံအလိုက် ဗုဒ္ဓဘာသာ]] 7kolvhaduwvghwez3r0tf1npbqw3zwn 3 230168 754160 752553 2022-08-11T04:10:04Z Ninjastrikers 22896 wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် ခန်းပတ်မောင်မောင် ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၃:၂၄၊ ၂၉ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) == ဖိုင်:Khinkhinmagyi.jpg ၏ ဖိုင်ရင်းမြစ်နှင့် မူပိုင်ခွင့် ပြဿနာ== [[File:Copyright-problem.svg|64px|left|File Copyright problem|link=]] '''[[:ဖိုင်:Khinkhinmagyi.jpg]]''' ဖိုင်ကို upload တင်သည့်အတွက် ကျေးဇူးတင်ပါသည်။ သို့သော် ထိုဖိုင်တွင် '''မူပိုင်ခွင့်''' အခြေအနေနှင့် '''ရင်းမြစ်'''များ လိုအပ်နေပါသည်။ ဝီကီပီးဒီးယားသည် [[Wikipedia:Copyrights|မူပိုင်ခွင့်]]နှင့် ပတ်သက်၍ အထူးဂရုပြု ဆောင်ရွက်ပါသည်။ ဤဖိုင်ကို သင်ကိုယ်တိုင် ဖန်တီးထားခြင်း မဟုတ်ခဲ့ပါက မူပိုင်ခွင့် ပိုင်ဆိုင်သူကို သင့်အနေဖြင့် သတ်မှတ်ဖော်ပြပေးရန် လိုအပ်ပါသည်။ အကယ်၍ သင်သည် ဤဖိုင်ကို ဝက်ဘ်ဆိုဒ်တစ်ခုခုမှ ရရှိခဲ့ပါက၊ ကျေးဇူးပြု၍ ရယူခဲ့သည့် ဝက်ဘ်ဆိုဒ်လင့်ခ်နှင့် ဝက်ဘ်ဆိုဒ်၏ အကြောင်းအရာများ အသုံးပြုခြင်းဆိုင်ရာ သတ်မှတ်ချက်များကို ကျေးဇူးပြု၍ ပြန်လည် ဖော်ပြပေးပါ။ အကယ်၍ မူလမူပိုင်ခွင့် ပိုင်ဆိုင်သူနှင့် ဝက်ဘ်ဆိုဒ်တို့ ဆက်နွယ်မှုမရှိပါက ထိုမူလပိုင်ဆိုင်သူကိုလည်း မှတ်တမ်းတင် ထည့်သွင်းရန် လိုအပ်ပါသည်။ မည်သည့်လိုင်စင်သတ်မှတ်ချက်ဖြင့် သတ်မှတ်ထားသည်ကိုလည်း ဖော်ပြရန် လိုအပ်ပါလိမ့်မည်။ ဝီကီပီးဒီးယားတွင် မည်သည့်ဖိုင်များ တင်သင့်/မတင်သင့်ဆိုသည်ကို လေ့လာနိုင်ရန်အတွက် '''[[WP:IUP#ပုံများ ပေါင်းထည့်ခြင်း|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]]''' ကို ဖတ်ရှုပါ။ [[:ဖိုင်:Khinkhinmagyi.jpg|ဖိုင် အကြောင်းဖော်ပြချက် စာမျက်နှာ]]ကို တည်းဖြတ်ပြီး အချက်အလက်များကို ထည့်သွင်းပေးပါ။ လိုအပ်သည့် အချက်အလက်များကို ခုနစ်ရက်အတွင်း ထည့်သွင်းခြင်း မရှိပါက ဖိုင်သည် ဖျက်ပစ်ခြင်း ခံရမည် ဖြစ်သည်။ သင် upload တင်ခဲ့သည့် အခြားဖိုင်များကိုလည်း မှန်ကန်စွာ tag လုပ်ထားခြင်း ရှိမရှိကိုလည်း ကျေးဇူးပြု၍ စစ်ဆေးပါ။ သင်၏ ဖိုင်တင်ထားခဲ့သည့် မှတ်တမ်းများကို [{{fullurl:Special:ListFiles/%E1%80%81%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%95%E1%80%90%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA}} ဤနေရာတွင်] တွေ့ရှိနိုင်ပါသည်။ ကျေးဇူးအထူးတင်ရှိပါသည်။<!-- Template:Di-no source no license-notice --> [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၄:၁၀၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) 0qe8zjp3xuummv272upx3sei7yvau21 754162 754160 2022-08-11T04:11:39Z Ninjastrikers 22896 wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် ခန်းပတ်မောင်မောင် ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၃:၂၄၊ ၂၉ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) == ဖိုင်:Khinkhinmagyi.jpg ၏ ဖိုင်ရင်းမြစ်နှင့် မူပိုင်ခွင့် ပြဿနာ== [[File:Copyright-problem.svg|64px|left|File Copyright problem|link=]] '''[[:ဖိုင်:Khinkhinmagyi.jpg]]''' ဖိုင်ကို upload တင်သည့်အတွက် ကျေးဇူးတင်ပါသည်။ သို့သော် ထိုဖိုင်တွင် '''မူပိုင်ခွင့်''' အခြေအနေနှင့် '''ရင်းမြစ်'''များ လိုအပ်နေပါသည်။ ဝီကီပီးဒီးယားသည် [[Wikipedia:Copyrights|မူပိုင်ခွင့်]]နှင့် ပတ်သက်၍ အထူးဂရုပြု ဆောင်ရွက်ပါသည်။ ဤဖိုင်ကို သင်ကိုယ်တိုင် ဖန်တီးထားခြင်း မဟုတ်ခဲ့ပါက မူပိုင်ခွင့် ပိုင်ဆိုင်သူကို သင့်အနေဖြင့် သတ်မှတ်ဖော်ပြပေးရန် လိုအပ်ပါသည်။ အကယ်၍ သင်သည် ဤဖိုင်ကို ဝက်ဘ်ဆိုဒ်တစ်ခုခုမှ ရရှိခဲ့ပါက၊ ကျေးဇူးပြု၍ ရယူခဲ့သည့် ဝက်ဘ်ဆိုဒ်လင့်ခ်နှင့် ဝက်ဘ်ဆိုဒ်၏ အကြောင်းအရာများ အသုံးပြုခြင်းဆိုင်ရာ သတ်မှတ်ချက်များကို ကျေးဇူးပြု၍ ပြန်လည် ဖော်ပြပေးပါ။ အကယ်၍ မူလမူပိုင်ခွင့် ပိုင်ဆိုင်သူနှင့် ဝက်ဘ်ဆိုဒ်တို့ ဆက်နွယ်မှုမရှိပါက ထိုမူလပိုင်ဆိုင်သူကိုလည်း မှတ်တမ်းတင် ထည့်သွင်းရန် လိုအပ်ပါသည်။ မည်သည့်လိုင်စင်သတ်မှတ်ချက်ဖြင့် သတ်မှတ်ထားသည်ကိုလည်း ဖော်ပြရန် လိုအပ်ပါလိမ့်မည်။ ဝီကီပီးဒီးယားတွင် မည်သည့်ဖိုင်များ တင်သင့်/မတင်သင့်ဆိုသည်ကို လေ့လာနိုင်ရန်အတွက် '''[[WP:IUP#ပုံများ ပေါင်းထည့်ခြင်း|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]]''' ကို ဖတ်ရှုပါ။ [[:ဖိုင်:Khinkhinmagyi.jpg|ဖိုင် အကြောင်းဖော်ပြချက် စာမျက်နှာ]]ကို တည်းဖြတ်ပြီး အချက်အလက်များကို ထည့်သွင်းပေးပါ။ လိုအပ်သည့် အချက်အလက်များကို ခုနစ်ရက်အတွင်း ထည့်သွင်းခြင်း မရှိပါက ဖိုင်သည် ဖျက်ပစ်ခြင်း ခံရမည် ဖြစ်သည်။ သင် upload တင်ခဲ့သည့် အခြားဖိုင်များကိုလည်း မှန်ကန်စွာ tag လုပ်ထားခြင်း ရှိမရှိကိုလည်း ကျေးဇူးပြု၍ စစ်ဆေးပါ။ သင်၏ ဖိုင်တင်ထားခဲ့သည့် မှတ်တမ်းများကို [{{fullurl:Special:ListFiles/%E1%80%81%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%95%E1%80%90%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA}} ဤနေရာတွင်] တွေ့ရှိနိုင်ပါသည်။ ကျေးဇူးအထူးတင်ရှိပါသည်။<!-- Template:Di-no source no license-notice --> [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၄:၁၀၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) {{di-no source no license|date=၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂|non-free=no/yes}} [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၄:၁၁၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) 3v8qlwsnaryvtsb4rhnyqhou5in6prm 754163 754162 2022-08-11T04:12:02Z Ninjastrikers 22896 /* ဖိုင်:Khinkhinmagyi.jpg ၏ ဖိုင်ရင်းမြစ်နှင့် မူပိုင်ခွင့် ပြဿနာ */ wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် ခန်းပတ်မောင်မောင် ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၃:၂၄၊ ၂၉ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) == ဖိုင်:Khinkhinmagyi.jpg ၏ ဖိုင်ရင်းမြစ်နှင့် မူပိုင်ခွင့် ပြဿနာ== [[File:Copyright-problem.svg|64px|left|File Copyright problem|link=]] '''[[:ဖိုင်:Khinkhinmagyi.jpg]]''' ဖိုင်ကို upload တင်သည့်အတွက် ကျေးဇူးတင်ပါသည်။ သို့သော် ထိုဖိုင်တွင် '''မူပိုင်ခွင့်''' အခြေအနေနှင့် '''ရင်းမြစ်'''များ လိုအပ်နေပါသည်။ ဝီကီပီးဒီးယားသည် [[Wikipedia:Copyrights|မူပိုင်ခွင့်]]နှင့် ပတ်သက်၍ အထူးဂရုပြု ဆောင်ရွက်ပါသည်။ ဤဖိုင်ကို သင်ကိုယ်တိုင် ဖန်တီးထားခြင်း မဟုတ်ခဲ့ပါက မူပိုင်ခွင့် ပိုင်ဆိုင်သူကို သင့်အနေဖြင့် သတ်မှတ်ဖော်ပြပေးရန် လိုအပ်ပါသည်။ အကယ်၍ သင်သည် ဤဖိုင်ကို ဝက်ဘ်ဆိုဒ်တစ်ခုခုမှ ရရှိခဲ့ပါက၊ ကျေးဇူးပြု၍ ရယူခဲ့သည့် ဝက်ဘ်ဆိုဒ်လင့်ခ်နှင့် ဝက်ဘ်ဆိုဒ်၏ အကြောင်းအရာများ အသုံးပြုခြင်းဆိုင်ရာ သတ်မှတ်ချက်များကို ကျေးဇူးပြု၍ ပြန်လည် ဖော်ပြပေးပါ။ အကယ်၍ မူလမူပိုင်ခွင့် ပိုင်ဆိုင်သူနှင့် ဝက်ဘ်ဆိုဒ်တို့ ဆက်နွယ်မှုမရှိပါက ထိုမူလပိုင်ဆိုင်သူကိုလည်း မှတ်တမ်းတင် ထည့်သွင်းရန် လိုအပ်ပါသည်။ မည်သည့်လိုင်စင်သတ်မှတ်ချက်ဖြင့် သတ်မှတ်ထားသည်ကိုလည်း ဖော်ပြရန် လိုအပ်ပါလိမ့်မည်။ ဝီကီပီးဒီးယားတွင် မည်သည့်ဖိုင်များ တင်သင့်/မတင်သင့်ဆိုသည်ကို လေ့လာနိုင်ရန်အတွက် '''[[WP:IUP#ပုံများ ပေါင်းထည့်ခြင်း|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]]''' ကို ဖတ်ရှုပါ။ [[:ဖိုင်:Khinkhinmagyi.jpg|ဖိုင် အကြောင်းဖော်ပြချက် စာမျက်နှာ]]ကို တည်းဖြတ်ပြီး အချက်အလက်များကို ထည့်သွင်းပေးပါ။ လိုအပ်သည့် အချက်အလက်များကို ခုနစ်ရက်အတွင်း ထည့်သွင်းခြင်း မရှိပါက ဖိုင်သည် ဖျက်ပစ်ခြင်း ခံရမည် ဖြစ်သည်။ သင် upload တင်ခဲ့သည့် အခြားဖိုင်များကိုလည်း မှန်ကန်စွာ tag လုပ်ထားခြင်း ရှိမရှိကိုလည်း ကျေးဇူးပြု၍ စစ်ဆေးပါ။ သင်၏ ဖိုင်တင်ထားခဲ့သည့် မှတ်တမ်းများကို [{{fullurl:Special:ListFiles/%E1%80%81%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%95%E1%80%90%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA}} ဤနေရာတွင်] တွေ့ရှိနိုင်ပါသည်။ ကျေးဇူးအထူးတင်ရှိပါသည်။<!-- Template:Di-no source no license-notice --> [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၄:၁၀၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) == ဖိုင်:Khampatmingyi U aungmaung.jpg ၏ ဖိုင်ရင်းမြစ်နှင့် မူပိုင်ခွင့် ပြဿနာ== [[File:Copyright-problem.svg|64px|left|File Copyright problem|link=]] '''[[:ဖိုင်:Khampatmingyi U aungmaung.jpg]]''' ဖိုင်ကို upload တင်သည့်အတွက် ကျေးဇူးတင်ပါသည်။ သို့သော် ထိုဖိုင်တွင် '''မူပိုင်ခွင့်''' အခြေအနေနှင့် '''ရင်းမြစ်'''များ လိုအပ်နေပါသည်။ ဝီကီပီးဒီးယားသည် [[Wikipedia:Copyrights|မူပိုင်ခွင့်]]နှင့် ပတ်သက်၍ အထူးဂရုပြု ဆောင်ရွက်ပါသည်။ ဤဖိုင်ကို သင်ကိုယ်တိုင် ဖန်တီးထားခြင်း မဟုတ်ခဲ့ပါက မူပိုင်ခွင့် ပိုင်ဆိုင်သူကို သင့်အနေဖြင့် သတ်မှတ်ဖော်ပြပေးရန် လိုအပ်ပါသည်။ အကယ်၍ သင်သည် ဤဖိုင်ကို ဝက်ဘ်ဆိုဒ်တစ်ခုခုမှ ရရှိခဲ့ပါက၊ ကျေးဇူးပြု၍ ရယူခဲ့သည့် ဝက်ဘ်ဆိုဒ်လင့်ခ်နှင့် ဝက်ဘ်ဆိုဒ်၏ အကြောင်းအရာများ အသုံးပြုခြင်းဆိုင်ရာ သတ်မှတ်ချက်များကို ကျေးဇူးပြု၍ ပြန်လည် ဖော်ပြပေးပါ။ အကယ်၍ မူလမူပိုင်ခွင့် ပိုင်ဆိုင်သူနှင့် ဝက်ဘ်ဆိုဒ်တို့ ဆက်နွယ်မှုမရှိပါက ထိုမူလပိုင်ဆိုင်သူကိုလည်း မှတ်တမ်းတင် ထည့်သွင်းရန် လိုအပ်ပါသည်။ မည်သည့်လိုင်စင်သတ်မှတ်ချက်ဖြင့် သတ်မှတ်ထားသည်ကိုလည်း ဖော်ပြရန် လိုအပ်ပါလိမ့်မည်။ ဝီကီပီးဒီးယားတွင် မည်သည့်ဖိုင်များ တင်သင့်/မတင်သင့်ဆိုသည်ကို လေ့လာနိုင်ရန်အတွက် '''[[WP:IUP#ပုံများ ပေါင်းထည့်ခြင်း|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]]''' ကို ဖတ်ရှုပါ။ [[:ဖိုင်:Khampatmingyi U aungmaung.jpg|ဖိုင် အကြောင်းဖော်ပြချက် စာမျက်နှာ]]ကို တည်းဖြတ်ပြီး အချက်အလက်များကို ထည့်သွင်းပေးပါ။ လိုအပ်သည့် အချက်အလက်များကို ခုနစ်ရက်အတွင်း ထည့်သွင်းခြင်း မရှိပါက ဖိုင်သည် ဖျက်ပစ်ခြင်း ခံရမည် ဖြစ်သည်။ သင် upload တင်ခဲ့သည့် အခြားဖိုင်များကိုလည်း မှန်ကန်စွာ tag လုပ်ထားခြင်း ရှိမရှိကိုလည်း ကျေးဇူးပြု၍ စစ်ဆေးပါ။ သင်၏ ဖိုင်တင်ထားခဲ့သည့် မှတ်တမ်းများကို [{{fullurl:Special:ListFiles/%E1%80%81%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%95%E1%80%90%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA}} ဤနေရာတွင်] တွေ့ရှိနိုင်ပါသည်။ ကျေးဇူးအထူးတင်ရှိပါသည်။<!-- Template:Di-no source no license-notice --> [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] ^{<span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span>} ၀၄:၁၂၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) 6icq7mr6a7pudpvtfls7sdnsbg47u26 3 230187 754183 752590 2022-08-11T06:12:12Z Ayeaye20 104353 /* ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Ayeaye20 ! */ အကြောင်းပြန်ခြင်း wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Ayeaye20 ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၆:၂၈၊ ၂၉ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC) :[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|@Welcome-Bot]] [[အသုံးပြုသူ:Ayeaye20|Ayeaye20]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Ayeaye20|ဆွေးနွေး]]) ၀၆:၁၂၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) da3osrwknnzsaysnl94jf83hrgujdy4 3 230511 754197 753686 2022-08-11T06:28:34Z EmausBot 5629 ဘော့ - [[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:-kgoodluck-]] သို့ ပြန်ညွှန်းနှစ်ထပ်ဖြစ်နေသည်ကို ပြင်နေသည် wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:-kgoodluck-]] bcspdyxn7jsu82qj31orbpmww06mkaf 0 230542 754105 754082 2022-08-10T12:54:56Z Albert Poliakoff 55831 /* တေးသံ */ wikitext text/x-wiki {{distinguish|တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ၏ အလံတင်သီချင်း|စေတနာ့ဝန်ထမ်းများ၏ ချီတက်ပွဲ}} {{Infobox anthem | title = {{lang|zh-Hant|中華民國國歌}}<br />{{transl|zh|pinyin|italics=no|Zhōnghuá Mínguó Guógē}} | transcription = တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံတော်သီချင်း | english_title = National Anthem of the Republic of China | image = National anthem of ROC score.gif{{!}}border | caption = သီချင်းစာရွက် | country = {{flagdeco|ROC}} [[တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ]]<hr /> {{flagicon image|Naval Jack of the Republic of China.svg}} '''[[ကွန်မင်တန်ပါတီ|ကွန်မင်တန်]]'''၏ ပါတီသီချင်း | author = [[ဆွန်ယက်ဆင်]] | lyrics_date = ၁၉၂၄{{efn|မိန့်ခွန်းကိုအခြေခံ}} | composer = [[ချွန်မောက်ယွန်း]] | music_date = ၁၉၂၈ | adopted = ၁၉၃၀ (တရုတ်ပြည်မတွင်)<br />၁၉၄၅ (ထိုင်ဝမ်တွင်) | until = ၁၉၄၉ (တရုတ်ပြည်မတွင်) | sound = National anthem of the Republic of China (Taiwan) 中華民國國歌(演奏版).ogg | sound_title = တရားဝင်သံစုံတီးဝိုင်းတီးမှုတ်ခြင်း }} '''[[ဆန်မင်ကျူယီ]]'''ခေါ် လူထုစည်းမျဉ်းသုံးရပ်သည် [[ကွန်မင်တန်ပါတီ|ကူမင်တန်]]၏ ပါတီသီချင်းနှင့် [[တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ]]မှ ၁၉၃၀ ခုနှစ်တွင် လက်ခံကျင့်သုံးခဲ့သော တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ နိုင်ငံတော်သီချင်းလည်းဖြစ်သည်။ [[တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ၏ အစိုးရ]]သည် [[တရုတ် ပြည်တွင်းစစ်ပွဲ|တရုတ်ပြည်တွင်းစစ်]]တွင် [[တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီ]]ကို ရှုံးနိမ့်ပြီးနောက် [[ထိုင်ဝမ်ကျွန်း၏ ပထဝီဝင်|ထိုင်ဝမ်ကျွန်း]]သို့ ပြောင်းရွှေ့သွားသည့် ၁၉၄၉ ခုနှစ်အထိ တရုတ်ပြည်မကြီးတွင် အသုံးပြုခဲ့သည်။ ယခင်က တရုတ် နိုင်ငံတော်သီချင်းအဖြစ် အသုံးပြုခဲ့သော "မင်္ဂလာရှိသောတိမ်တိုက်ဆီသို့ သီချင်း" ကို အစားထိုးခဲ့သည်။ ဂျပန်တို့လက်နက်ချပြီးနောက် နိုင်ငံတော်သီချင်းကို ၁၉၄၅ အောက်တိုဘာလ ၂၅ ရက်နေ့တွင် အတည်ပြုခဲ့သည်။ [[တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ]]သည် "[[စေတနာ့ဝန်ထမ်းများ၏ ချီတက်ပွဲ]]" သီချင်းသစ်ဖြင့် နိုင်ငံတော်သီချင်းကို ဖျက်သိမ်းလိုက်သည်။ နိုင်ငံတော်သီချင်း၏စာသားကို ၁၉၃၇ ခုနှစ်တွင် [[ဆွန်ယက်ဆင်]]၏ ၁၉၂၄ ခုနှစ် မိန့်ခွန်းမှ ရယူထားသည်။ စာသားများသည် နိုင်ငံသစ်၏မျှော်မှန်းချက်များကို ထိုနိုင်ငံ၏လူမျိူးများက အောင်မြင်စွာ ရယူထိန်းသိမ်းနိုင်ပုံကို ဖော်ပြလျက်ရှိသည်။<ref>{{cite web |title = National anthem |url = https://english.president.gov.tw/Page/97 |website = english.president.gov.tw |publisher=Office of the President |access-date=15 January 2020 }}</ref> "ဆန်မင်ကျူယီ" ဟု လူသိများသော်လည်း ထိုအမည်ကို တရားဝင်သုံနှုန်းမှုမရှိပေ။ == တေးသံ == <score sound="1"> \relative c' { \key c \major \time 4/4 \partial 4 c\mf c2. e4 e2. g4 g2. e4 d2. e4 c'2. a8( g) \bar "|" \break a2. e4 a2. g8( fis) g2.\fermata g4-.\p( f-. a-. g-. c-.)( b-. d-. c-.) a( \bar "|" \break a c a g e d c) g'\mf g2. a8( g) g2. c4 c2. a8( g) \bar "|" \break g2. g4\ff e'2. d8.( e16) d2. g,4 d'2. d8.( e16) c2. \bar "|."} </score> == စာသား == {| cellpadding="10" ![[ရိုးရာတရုတ်]]<br />([[ဘိုပိုမိုဖို]]နှင့်) ![[ရိုးရှင်းတရုတ်]]<br />([[ဟန်ယုပင်ရင်]]နှင့်) ![[နိုင်ငံတကာ သဒ္ဒဗေဒအက္ခရာ|အိုင်ပီအေ]] |- style="vertical-align:top; white-space:nowrap;" |<poem lang="zh-tw" style="font-size:125%"> {{ruby-zh-b|三|ㄙㄢ}}{{ruby-zh-b|民|ㄇㄧㄣˊ}}{{ruby-zh-b|主|ㄓㄨˇ}}{{ruby-zh-b|義|ㄧˋ}}，{{ruby-zh-b|吾|ㄨˊ}}{{ruby-zh-b|黨|ㄉㄤˇ}}{{ruby-zh-b|所|ㄙㄨㄛˇ}}{{ruby-zh-b|宗|ㄗㄨㄥ}}； {{ruby-zh-b|以|ㄧˇ}}{{ruby-zh-b|建|ㄐㄧㄢˋ}}{{ruby-zh-b|民|ㄇㄧㄣˊ}}{{ruby-zh-b|國|ㄍㄨㄛˊ}}，{{ruby-zh-b|以|ㄧˇ}}{{ruby-zh-b|進|ㄐㄧㄣˋ}}{{ruby-zh-b|大|ㄉㄚˋ}}{{ruby-zh-b|同|ㄊㄨㄥˊ}}。 {{ruby-zh-b|咨|ㄗ}}{{ruby-zh-b|爾|ㄦˇ}}{{ruby-zh-b|多|ㄉㄨㄛ}}{{ruby-zh-b|士|ㄕˋ}}，{{ruby-zh-b|為|ㄨㄟˋ}}{{ruby-zh-b|民|ㄇㄧㄣˊ}}{{ruby-zh-b|前|ㄑㄧㄢˊ}}{{ruby-zh-b|鋒|ㄈㄥ}}； {{ruby-zh-b|夙|ㄙㄨˋ}}{{ruby-zh-b|夜|ㄧㄝˋ}}{{ruby-zh-b|匪|ㄈㄟˇ}}{{ruby-zh-b|懈|ㄒㄧㄝˋ}}，{{ruby-zh-b|主|ㄓㄨˇ}}{{ruby-zh-b|義|ㄧˋ}}{{ruby-zh-b|是|ㄕˋ}}{{ruby-zh-b|從|ㄘㄨㄥˊ}}。 {{ruby-zh-b|矢|ㄕˇ}}{{ruby-zh-b|勤|ㄑㄧㄣˊ}}{{ruby-zh-b|矢|ㄕˇ}}{{ruby-zh-b|勇|ㄩㄥˇ}}，{{ruby-zh-b|必|ㄅㄧˋ}}{{ruby-zh-b|信|ㄒㄧㄣˋ}}{{ruby-zh-b|必|ㄅㄧˋ}}{{ruby-zh-b|忠|ㄓㄨㄥ}}； {{ruby-zh-b|一|ㄧˋ}}{{ruby-zh-b|心|ㄒㄧㄣ}}{{ruby-zh-b|一|ㄧˋ}}{{ruby-zh-b|德|ㄉㄜˊ}}，{{ruby-zh-b|貫|ㄍㄨㄢˋ}}{{ruby-zh-b|徹|ㄔㄜˋ}}{{ruby-zh-b|始|ㄕˇ}}{{ruby-zh-b|終|ㄓㄨㄥ}}。</poem> |<poem lang="zh-hans" style="font-size:125%"> {{ruby-zh-p|三民|Sānmín}}{{ruby-zh-p|主义|zhǔyì}}，{{ruby-zh-p|吾|wú}}{{ruby-zh-p|党|dǎng}}{{ruby-zh-p|所|suǒ}}{{ruby-zh-p|宗|zōng}}； {{ruby-zh-p|以|Yǐ}}{{ruby-zh-p|建|jiàn}}{{ruby-zh-p|民国|Mínguó}}，{{ruby-zh-p|以|yǐ}}{{ruby-zh-p|进|jìn}}{{ruby-zh-p|大同|dàtóng}}。 {{ruby-zh-p|咨|Zī}}{{ruby-zh-p|尔|ěr}}{{ruby-zh-p|多士|duōshì}}，{{ruby-zh-p|为|wèi}}{{ruby-zh-p|民|mín}}{{ruby-zh-p|前锋|qiánfēng}}； {{ruby-zh-p|夙夜|Sùyè}}{{ruby-zh-p|匪|fěi}}{{ruby-zh-p|懈|xiè}}，{{ruby-zh-p|主义|zhǔyì}}{{ruby-zh-p|是|shì}}{{ruby-zh-p|从|cóng}}。 {{ruby-zh-p|矢|Shǐ}}{{ruby-zh-p|勤|qín}}{{ruby-zh-p|矢|shǐ}}{{ruby-zh-p|勇|yǒng}}，{{ruby-zh-p|必|bì}}{{ruby-zh-p|信|xìn}}{{ruby-zh-p|必|bì}}{{ruby-zh-p|忠|zhōng}}； {{ruby-zh-p|一|Yì}}{{ruby-zh-p|心|xīn}}{{ruby-zh-p|一|yì}}{{ruby-zh-p|德|dé}}，{{ruby-zh-p|贯彻|guànchè}}{{ruby-zh-p|始|shǐ}}{{ruby-zh-p|终|zhōng}}。</poem> |<poem style="line-height: 2.415em;">{{IPA|[sán.mǐn ʈ͡ʂù.î ǔ tàŋ swɔ̀ t͡sʊ́ŋ] [ì t͡ɕjɛ̂n mǐn.kwɔ̌ ì t͡ɕîn tâ.tʰʊ̌ŋ] [t͡sɹ̩́ àɚ twɔ́.ʂɻ̩̂ wɛ̂i mǐn t͡ɕʰjɛ̌n.fɤ́ŋ] [sû.jɛ̂ fɛ̀i ɕjɛ̂ ʈ͡ʂù.î ʂɻ̩̂ t͡sʰʊ̌ŋ] [ʂɻ̩̀ t͡ɕʰǐn ʂɻ̩̀ jʊ̀ŋ pî ɕîn pî ʈ͡ʂʊ́ŋ] [î ɕín î tɤ̌ kwân.ʈ͡ʂʰɤ̂ ʂɻ̩̀ ʈ͡ʂʊ́ŋ]}}</poem> |} ==မှတ်စု== {{notelist}} ==ကိုးကား== {{reflist}} [[ကဏ္ဍ:အာရှ နိုင်ငံတော်သီချင်းများ]] [[ကဏ္ဍ:နိုင်ငံတော်သီချင်းများ]] i8eab8kx4gq3a6w862tk1qimv2gluls 754106 754105 2022-08-10T13:02:25Z Albert Poliakoff 55831 wikitext text/x-wiki {{distinguish|တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ၏ အလံတင်သီချင်း|စေတနာ့ဝန်ထမ်းများ၏ ချီတက်ပွဲ}} {{Infobox anthem | title = {{lang|zh-Hant|中華民國國歌}}<br />{{transl|zh|pinyin|italics=no|Zhōnghuá Mínguó Guógē}} | transcription = တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံတော်သီချင်း | english_title = National Anthem of the Republic of China | image = National anthem of ROC score.gif{{!}}border | caption = သီချင်းစာရွက် | country = {{flagdeco|ROC}} [[တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ]]<hr /> {{flagicon image|Naval Jack of the Republic of China.svg}} '''[[ကွန်မင်တန်ပါတီ|ကွန်မင်တန်]]'''၏ ပါတီသီချင်း | author = [[ဆွန်ယက်ဆင်]] | lyrics_date = ၁၉၂၄{{efn|မိန့်ခွန်းကိုအခြေခံ}} | composer = [[ချွန်မောက်ယွန်း]] | music_date = ၁၉၂၈ | adopted = ၁၉၃၀ (တရုတ်ပြည်မတွင်)<br />၁၉၄၅ (ထိုင်ဝမ်တွင်) | until = ၁၉၄၉ (တရုတ်ပြည်မတွင်) | sound = National anthem of the Republic of China (Taiwan) 中華民國國歌(演奏版).ogg | sound_title = တရားဝင်သံစုံတီးဝိုင်းတီးမှုတ်ခြင်း }} '''[[ဆန်မင်ကျူယီ]]'''ခေါ် လူထုစည်းမျဉ်းသုံးရပ်သည် [[ကွန်မင်တန်ပါတီ|ကူမင်တန်]]၏ ပါတီသီချင်းနှင့် [[တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ]]မှ ၁၉၃၀ ခုနှစ်တွင် လက်ခံကျင့်သုံးခဲ့သော တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ နိုင်ငံတော်သီချင်းလည်းဖြစ်သည်။ [[တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ၏ အစိုးရ]]သည် [[တရုတ် ပြည်တွင်းစစ်ပွဲ|တရုတ်ပြည်တွင်းစစ်]]တွင် [[တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီ]]ကို ရှုံးနိမ့်ပြီးနောက် [[ထိုင်ဝမ်ကျွန်း၏ ပထဝီဝင်|ထိုင်ဝမ်ကျွန်း]]သို့ ပြောင်းရွှေ့သွားသည့် ၁၉၄၉ ခုနှစ်အထိ တရုတ်ပြည်မကြီးတွင် အသုံးပြုခဲ့သည်။ ယခင်က တရုတ် နိုင်ငံတော်သီချင်းအဖြစ် အသုံးပြုခဲ့သော "မင်္ဂလာရှိသောတိမ်တိုက်ဆီသို့ သီချင်း" ကို အစားထိုးခဲ့သည်။ ဂျပန်တို့လက်နက်ချပြီးနောက် နိုင်ငံတော်သီချင်းကို ၁၉၄၅ အောက်တိုဘာလ ၂၅ ရက်နေ့တွင် အတည်ပြုခဲ့သည်။ [[တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ]]သည် "[[စေတနာ့ဝန်ထမ်းများ၏ ချီတက်ပွဲ]]" သီချင်းသစ်ဖြင့် နိုင်ငံတော်သီချင်းကို ဖျက်သိမ်းလိုက်သည်။ နိုင်ငံတော်သီချင်း၏စာသားကို ၁၉၃၇ ခုနှစ်တွင် [[ဆွန်ယက်ဆင်]]၏ ၁၉၂၄ ခုနှစ် မိန့်ခွန်းမှ ရယူထားသည်။ စာသားများသည် နိုင်ငံသစ်၏မျှော်မှန်းချက်များကို ထိုနိုင်ငံ၏လူမျိူးများက အောင်မြင်စွာ ရယူထိန်းသိမ်းနိုင်ပုံကို ဖော်ပြလျက်ရှိသည်။<ref>{{cite web |title = National anthem |url = https://english.president.gov.tw/Page/97 |website = english.president.gov.tw |publisher=Office of the President |access-date=15 January 2020 }}</ref> "ဆန်မင်ကျူယီ" ဟု လူသိများသော်လည်း ထိုအမည်ကို တရားဝင်သုံနှုန်းမှုမရှိပေ။ == တေးသံ == <score sound="1"> \relative c' { \key c \major \time 4/4 \partial 4 c\mf c2. e4 e2. g4 g2. e4 d2. e4 c'2. a8( g) \bar "|" \break a2. e4 a2. g8( fis) g2.\fermata g4-.\p( f-. a-. g-. c-.)( b-. d-. c-.) a( \bar "|" \break a c a g e d c) g'\mf g2. a8( g) g2. c4 c2. a8( g) \bar "|" \break g2. g4\ff e'2. d8.( e16) d2. g,4 d'2. d8.( e16) c2. \bar "|."} </score> == စာသား == {| cellpadding="10" ![[ရိုးရာတရုတ်]]<br />([[ဘိုပိုမိုဖို]]နှင့်) ![[ရိုးရှင်းတရုတ်]]<br />([[ဟန်ယုပင်ရင်]]နှင့်) ![[နိုင်ငံတကာ သဒ္ဒဗေဒအက္ခရာ|အိုင်ပီအေ]] |- style="vertical-align:top; white-space:nowrap;" |<poem lang="zh-tw" style="font-size:125%"> {{ruby-zh-b|三|ㄙㄢ}}{{ruby-zh-b|民|ㄇㄧㄣˊ}}{{ruby-zh-b|主|ㄓㄨˇ}}{{ruby-zh-b|義|ㄧˋ}}，{{ruby-zh-b|吾|ㄨˊ}}{{ruby-zh-b|黨|ㄉㄤˇ}}{{ruby-zh-b|所|ㄙㄨㄛˇ}}{{ruby-zh-b|宗|ㄗㄨㄥ}}； {{ruby-zh-b|以|ㄧˇ}}{{ruby-zh-b|建|ㄐㄧㄢˋ}}{{ruby-zh-b|民|ㄇㄧㄣˊ}}{{ruby-zh-b|國|ㄍㄨㄛˊ}}，{{ruby-zh-b|以|ㄧˇ}}{{ruby-zh-b|進|ㄐㄧㄣˋ}}{{ruby-zh-b|大|ㄉㄚˋ}}{{ruby-zh-b|同|ㄊㄨㄥˊ}}。 {{ruby-zh-b|咨|ㄗ}}{{ruby-zh-b|爾|ㄦˇ}}{{ruby-zh-b|多|ㄉㄨㄛ}}{{ruby-zh-b|士|ㄕˋ}}，{{ruby-zh-b|為|ㄨㄟˋ}}{{ruby-zh-b|民|ㄇㄧㄣˊ}}{{ruby-zh-b|前|ㄑㄧㄢˊ}}{{ruby-zh-b|鋒|ㄈㄥ}}； {{ruby-zh-b|夙|ㄙㄨˋ}}{{ruby-zh-b|夜|ㄧㄝˋ}}{{ruby-zh-b|匪|ㄈㄟˇ}}{{ruby-zh-b|懈|ㄒㄧㄝˋ}}，{{ruby-zh-b|主|ㄓㄨˇ}}{{ruby-zh-b|義|ㄧˋ}}{{ruby-zh-b|是|ㄕˋ}}{{ruby-zh-b|從|ㄘㄨㄥˊ}}。 {{ruby-zh-b|矢|ㄕˇ}}{{ruby-zh-b|勤|ㄑㄧㄣˊ}}{{ruby-zh-b|矢|ㄕˇ}}{{ruby-zh-b|勇|ㄩㄥˇ}}，{{ruby-zh-b|必|ㄅㄧˋ}}{{ruby-zh-b|信|ㄒㄧㄣˋ}}{{ruby-zh-b|必|ㄅㄧˋ}}{{ruby-zh-b|忠|ㄓㄨㄥ}}； {{ruby-zh-b|一|ㄧˋ}}{{ruby-zh-b|心|ㄒㄧㄣ}}{{ruby-zh-b|一|ㄧˋ}}{{ruby-zh-b|德|ㄉㄜˊ}}，{{ruby-zh-b|貫|ㄍㄨㄢˋ}}{{ruby-zh-b|徹|ㄔㄜˋ}}{{ruby-zh-b|始|ㄕˇ}}{{ruby-zh-b|終|ㄓㄨㄥ}}。</poem> |<poem lang="zh-hans" style="font-size:125%"> {{ruby-zh-p|三民|Sānmín}}{{ruby-zh-p|主义|zhǔyì}}，{{ruby-zh-p|吾|wú}}{{ruby-zh-p|党|dǎng}}{{ruby-zh-p|所|suǒ}}{{ruby-zh-p|宗|zōng}}； {{ruby-zh-p|以|Yǐ}}{{ruby-zh-p|建|jiàn}}{{ruby-zh-p|民国|Mínguó}}，{{ruby-zh-p|以|yǐ}}{{ruby-zh-p|进|jìn}}{{ruby-zh-p|大同|dàtóng}}。 {{ruby-zh-p|咨|Zī}}{{ruby-zh-p|尔|ěr}}{{ruby-zh-p|多士|duōshì}}，{{ruby-zh-p|为|wèi}}{{ruby-zh-p|民|mín}}{{ruby-zh-p|前锋|qiánfēng}}； {{ruby-zh-p|夙夜|Sùyè}}{{ruby-zh-p|匪|fěi}}{{ruby-zh-p|懈|xiè}}，{{ruby-zh-p|主义|zhǔyì}}{{ruby-zh-p|是|shì}}{{ruby-zh-p|从|cóng}}。 {{ruby-zh-p|矢|Shǐ}}{{ruby-zh-p|勤|qín}}{{ruby-zh-p|矢|shǐ}}{{ruby-zh-p|勇|yǒng}}，{{ruby-zh-p|必|bì}}{{ruby-zh-p|信|xìn}}{{ruby-zh-p|必|bì}}{{ruby-zh-p|忠|zhōng}}； {{ruby-zh-p|一|Yì}}{{ruby-zh-p|心|xīn}}{{ruby-zh-p|一|yì}}{{ruby-zh-p|德|dé}}，{{ruby-zh-p|贯彻|guànchè}}{{ruby-zh-p|始|shǐ}}{{ruby-zh-p|终|zhōng}}。</poem> |<poem style="line-height: 2.415em;">{{IPA|[sán.mǐn ʈ͡ʂù.î ǔ tàŋ swɔ̀ t͡sʊ́ŋ] [ì t͡ɕjɛ̂n mǐn.kwɔ̌ ì t͡ɕîn tâ.tʰʊ̌ŋ] [t͡sɹ̩́ àɚ twɔ́.ʂɻ̩̂ wɛ̂i mǐn t͡ɕʰjɛ̌n.fɤ́ŋ] [sû.jɛ̂ fɛ̀i ɕjɛ̂ ʈ͡ʂù.î ʂɻ̩̂ t͡sʰʊ̌ŋ] [ʂɻ̩̀ t͡ɕʰǐn ʂɻ̩̀ jʊ̀ŋ pî ɕîn pî ʈ͡ʂʊ́ŋ] [î ɕín î tɤ̌ kwân.ʈ͡ʂʰɤ̂ ʂɻ̩̀ ʈ͡ʂʊ́ŋ]}}</poem> |} ==မှတ်စု== {{notelist}} ==ကိုးကား== {{reflist}} {{s-start}} {{succession box |title = လူထုစည်းမျဉ်းသုံးရပ် |before = [[မင်္ဂလာရှိသောတိမ်တိုက်ဆီသို့ သီချင်း]]<br />{{nobold|(၁၉၁၃–၁၉၂၈)}} |years = ၁၉၄၃–၁၉၄၉<br />{{nobold|([[တရုတ်ပြည်မကြီး|တရုတ်ပြည်မ]]၌)}} |after = [[စေတနာ့ဝန်ထမ်းများ၏ ချီတက်ပွဲ]]<br />{{nobold|(၁၉၄၉–၁၉၆၆၊ ၁၉၇၆–ယနေ့)}} }} {{succession box |title = လူထုစည်းမျဉ်းသုံးရပ် |before = [[ကီမီဂါယို]]<br />{{nobold|(၁၈၉၅–၁၉၄၅)}} |years = ၁၉၄၅–ယနေ့<br />{{nobold|([[တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ၏ လွတ်လပ်သောဧရိယာ|ထိုင်ဝမ်]]၌)}} |after = ''လက်ရှိ'' }} {{s-end}} [[ကဏ္ဍ:အာရှ နိုင်ငံတော်သီချင်းများ]] [[ကဏ္ဍ:နိုင်ငံတော်သီချင်းများ]] 77h5xijkx21r1imxibmhkyehv4i0d8h 754107 754106 2022-08-10T13:04:56Z Albert Poliakoff 55831 wikitext text/x-wiki {{distinguish|တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ၏ အလံတင်သီချင်း|စေတနာ့ဝန်ထမ်းများ၏ ချီတက်ပွဲ}} {{Infobox anthem | title = {{lang|zh-Hant|中華民國國歌}}<br />{{transl|zh|pinyin|italics=no|Zhōnghuá Mínguó Guógē}} | transcription = တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံတော်သီချင်း | english_title = National Anthem of the Republic of China | image = National anthem of ROC score.gif{{!}}border | caption = သီချင်းစာရွက် | country = {{flagicon image|Naval Jack of the Republic of China.svg}} '''[[ကွန်မင်တန်ပါတီ|ကွန်မင်တန်]]'''၏ ပါတီသီချင်း<hr />{{flagdeco|ROC}} [[တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ]] | author = [[ဆွန်ယက်ဆင်]] | lyrics_date = ၁၉၂၄{{efn|မိန့်ခွန်းကိုအခြေခံ}} | composer = [[ချွန်မောက်ယွန်း]] | music_date = ၁၉၂၈ | adopted = ၁၉၃၀ (တရုတ်ပြည်မတွင်)<br />၁၉၄၅ (ထိုင်ဝမ်တွင်) | until = ၁၉၄၉ (တရုတ်ပြည်မတွင်) | sound = National anthem of the Republic of China (Taiwan) 中華民國國歌(演奏版).ogg | sound_title = တရားဝင်သံစုံတီးဝိုင်းတီးမှုတ်ခြင်း }} '''[[ဆန်မင်ကျူယီ]]'''ခေါ် လူထုစည်းမျဉ်းသုံးရပ်သည် [[ကွန်မင်တန်ပါတီ|ကူမင်တန်]]၏ ပါတီသီချင်းနှင့် [[တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ]]မှ ၁၉၃၀ ခုနှစ်တွင် လက်ခံကျင့်သုံးခဲ့သော တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ နိုင်ငံတော်သီချင်းလည်းဖြစ်သည်။ [[တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ၏ အစိုးရ]]သည် [[တရုတ် ပြည်တွင်းစစ်ပွဲ|တရုတ်ပြည်တွင်းစစ်]]တွင် [[တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီ]]ကို ရှုံးနိမ့်ပြီးနောက် [[ထိုင်ဝမ်ကျွန်း၏ ပထဝီဝင်|ထိုင်ဝမ်ကျွန်း]]သို့ ပြောင်းရွှေ့သွားသည့် ၁၉၄၉ ခုနှစ်အထိ တရုတ်ပြည်မကြီးတွင် အသုံးပြုခဲ့သည်။ ယခင်က တရုတ် နိုင်ငံတော်သီချင်းအဖြစ် အသုံးပြုခဲ့သော "မင်္ဂလာရှိသောတိမ်တိုက်ဆီသို့ သီချင်း" ကို အစားထိုးခဲ့သည်။ ဂျပန်တို့လက်နက်ချပြီးနောက် နိုင်ငံတော်သီချင်းကို ၁၉၄၅ အောက်တိုဘာလ ၂၅ ရက်နေ့တွင် အတည်ပြုခဲ့သည်။ [[တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ]]သည် "[[စေတနာ့ဝန်ထမ်းများ၏ ချီတက်ပွဲ]]" သီချင်းသစ်ဖြင့် နိုင်ငံတော်သီချင်းကို ဖျက်သိမ်းလိုက်သည်။ နိုင်ငံတော်သီချင်း၏စာသားကို ၁၉၃၇ ခုနှစ်တွင် [[ဆွန်ယက်ဆင်]]၏ ၁၉၂၄ ခုနှစ် မိန့်ခွန်းမှ ရယူထားသည်။ စာသားများသည် နိုင်ငံသစ်၏မျှော်မှန်းချက်များကို ထိုနိုင်ငံ၏လူမျိူးများက အောင်မြင်စွာ ရယူထိန်းသိမ်းနိုင်ပုံကို ဖော်ပြလျက်ရှိသည်။<ref>{{cite web |title = National anthem |url = https://english.president.gov.tw/Page/97 |website = english.president.gov.tw |publisher=Office of the President |access-date=15 January 2020 }}</ref> "ဆန်မင်ကျူယီ" ဟု လူသိများသော်လည်း ထိုအမည်ကို တရားဝင်သုံနှုန်းမှုမရှိပေ။ == တေးသံ == <score sound="1"> \relative c' { \key c \major \time 4/4 \partial 4 c\mf c2. e4 e2. g4 g2. e4 d2. e4 c'2. a8( g) \bar "|" \break a2. e4 a2. g8( fis) g2.\fermata g4-.\p( f-. a-. g-. c-.)( b-. d-. c-.) a( \bar "|" \break a c a g e d c) g'\mf g2. a8( g) g2. c4 c2. a8( g) \bar "|" \break g2. g4\ff e'2. d8.( e16) d2. g,4 d'2. d8.( e16) c2. \bar "|."} </score> == စာသား == {| cellpadding="10" ![[ရိုးရာတရုတ်]]<br />([[ဘိုပိုမိုဖို]]နှင့်) ![[ရိုးရှင်းတရုတ်]]<br />([[ဟန်ယုပင်ရင်]]နှင့်) ![[နိုင်ငံတကာ သဒ္ဒဗေဒအက္ခရာ|အိုင်ပီအေ]] |- style="vertical-align:top; white-space:nowrap;" |<poem lang="zh-tw" style="font-size:125%"> {{ruby-zh-b|三|ㄙㄢ}}{{ruby-zh-b|民|ㄇㄧㄣˊ}}{{ruby-zh-b|主|ㄓㄨˇ}}{{ruby-zh-b|義|ㄧˋ}}，{{ruby-zh-b|吾|ㄨˊ}}{{ruby-zh-b|黨|ㄉㄤˇ}}{{ruby-zh-b|所|ㄙㄨㄛˇ}}{{ruby-zh-b|宗|ㄗㄨㄥ}}； {{ruby-zh-b|以|ㄧˇ}}{{ruby-zh-b|建|ㄐㄧㄢˋ}}{{ruby-zh-b|民|ㄇㄧㄣˊ}}{{ruby-zh-b|國|ㄍㄨㄛˊ}}，{{ruby-zh-b|以|ㄧˇ}}{{ruby-zh-b|進|ㄐㄧㄣˋ}}{{ruby-zh-b|大|ㄉㄚˋ}}{{ruby-zh-b|同|ㄊㄨㄥˊ}}。 {{ruby-zh-b|咨|ㄗ}}{{ruby-zh-b|爾|ㄦˇ}}{{ruby-zh-b|多|ㄉㄨㄛ}}{{ruby-zh-b|士|ㄕˋ}}，{{ruby-zh-b|為|ㄨㄟˋ}}{{ruby-zh-b|民|ㄇㄧㄣˊ}}{{ruby-zh-b|前|ㄑㄧㄢˊ}}{{ruby-zh-b|鋒|ㄈㄥ}}； {{ruby-zh-b|夙|ㄙㄨˋ}}{{ruby-zh-b|夜|ㄧㄝˋ}}{{ruby-zh-b|匪|ㄈㄟˇ}}{{ruby-zh-b|懈|ㄒㄧㄝˋ}}，{{ruby-zh-b|主|ㄓㄨˇ}}{{ruby-zh-b|義|ㄧˋ}}{{ruby-zh-b|是|ㄕˋ}}{{ruby-zh-b|從|ㄘㄨㄥˊ}}。 {{ruby-zh-b|矢|ㄕˇ}}{{ruby-zh-b|勤|ㄑㄧㄣˊ}}{{ruby-zh-b|矢|ㄕˇ}}{{ruby-zh-b|勇|ㄩㄥˇ}}，{{ruby-zh-b|必|ㄅㄧˋ}}{{ruby-zh-b|信|ㄒㄧㄣˋ}}{{ruby-zh-b|必|ㄅㄧˋ}}{{ruby-zh-b|忠|ㄓㄨㄥ}}； {{ruby-zh-b|一|ㄧˋ}}{{ruby-zh-b|心|ㄒㄧㄣ}}{{ruby-zh-b|一|ㄧˋ}}{{ruby-zh-b|德|ㄉㄜˊ}}，{{ruby-zh-b|貫|ㄍㄨㄢˋ}}{{ruby-zh-b|徹|ㄔㄜˋ}}{{ruby-zh-b|始|ㄕˇ}}{{ruby-zh-b|終|ㄓㄨㄥ}}。</poem> |<poem lang="zh-hans" style="font-size:125%"> {{ruby-zh-p|三民|Sānmín}}{{ruby-zh-p|主义|zhǔyì}}，{{ruby-zh-p|吾|wú}}{{ruby-zh-p|党|dǎng}}{{ruby-zh-p|所|suǒ}}{{ruby-zh-p|宗|zōng}}； {{ruby-zh-p|以|Yǐ}}{{ruby-zh-p|建|jiàn}}{{ruby-zh-p|民国|Mínguó}}，{{ruby-zh-p|以|yǐ}}{{ruby-zh-p|进|jìn}}{{ruby-zh-p|大同|dàtóng}}。 {{ruby-zh-p|咨|Zī}}{{ruby-zh-p|尔|ěr}}{{ruby-zh-p|多士|duōshì}}，{{ruby-zh-p|为|wèi}}{{ruby-zh-p|民|mín}}{{ruby-zh-p|前锋|qiánfēng}}； {{ruby-zh-p|夙夜|Sùyè}}{{ruby-zh-p|匪|fěi}}{{ruby-zh-p|懈|xiè}}，{{ruby-zh-p|主义|zhǔyì}}{{ruby-zh-p|是|shì}}{{ruby-zh-p|从|cóng}}。 {{ruby-zh-p|矢|Shǐ}}{{ruby-zh-p|勤|qín}}{{ruby-zh-p|矢|shǐ}}{{ruby-zh-p|勇|yǒng}}，{{ruby-zh-p|必|bì}}{{ruby-zh-p|信|xìn}}{{ruby-zh-p|必|bì}}{{ruby-zh-p|忠|zhōng}}； {{ruby-zh-p|一|Yì}}{{ruby-zh-p|心|xīn}}{{ruby-zh-p|一|yì}}{{ruby-zh-p|德|dé}}，{{ruby-zh-p|贯彻|guànchè}}{{ruby-zh-p|始|shǐ}}{{ruby-zh-p|终|zhōng}}。</poem> |<poem style="line-height: 2.415em;">{{IPA|[sán.mǐn ʈ͡ʂù.î ǔ tàŋ swɔ̀ t͡sʊ́ŋ] [ì t͡ɕjɛ̂n mǐn.kwɔ̌ ì t͡ɕîn tâ.tʰʊ̌ŋ] [t͡sɹ̩́ àɚ twɔ́.ʂɻ̩̂ wɛ̂i mǐn t͡ɕʰjɛ̌n.fɤ́ŋ] [sû.jɛ̂ fɛ̀i ɕjɛ̂ ʈ͡ʂù.î ʂɻ̩̂ t͡sʰʊ̌ŋ] [ʂɻ̩̀ t͡ɕʰǐn ʂɻ̩̀ jʊ̀ŋ pî ɕîn pî ʈ͡ʂʊ́ŋ] [î ɕín î tɤ̌ kwân.ʈ͡ʂʰɤ̂ ʂɻ̩̀ ʈ͡ʂʊ́ŋ]}}</poem> |} ==မှတ်စု== {{notelist}} ==ကိုးကား== {{reflist}} {{s-start}} {{succession box |title = လူထုစည်းမျဉ်းသုံးရပ် |before = [[မင်္ဂလာရှိသောတိမ်တိုက်ဆီသို့ သီချင်း]]<br />{{nobold|(၁၉၁၃–၁၉၂၈)}} |years = ၁၉၄၃–၁၉၄၉<br />{{nobold|([[တရုတ်ပြည်မကြီး|တရုတ်ပြည်မ]]၌)}} |after = [[စေတနာ့ဝန်ထမ်းများ၏ ချီတက်ပွဲ]]<br />{{nobold|(၁၉၄၉–၁၉၆၆၊ ၁၉၇၆–ယနေ့)}} }} {{succession box |title = လူထုစည်းမျဉ်းသုံးရပ် |before = [[ကီမီဂါယို]]<br />{{nobold|(၁၈၉၅–၁၉၄၅)}} |years = ၁၉၄၅–ယနေ့<br />{{nobold|([[တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ၏ လွတ်လပ်သောဧရိယာ|ထိုင်ဝမ်]]၌)}} |after = ''လက်ရှိ'' }} {{s-end}} [[ကဏ္ဍ:အာရှ နိုင်ငံတော်သီချင်းများ]] [[ကဏ္ဍ:နိုင်ငံတော်သီချင်းများ]] ptbve084iqvroib08nerw3xwxovlsoz 0 230612 754116 754087 2022-08-10T15:27:15Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki {{unreferenced}} '''ㅡ''' (ု၊ အု) သည် ကိုးရီးယား [[ဟန်ဂုလ်]] သရများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။ [[နိုင်ငံတကာ သဒ္ဒဗေဒအက္ခရာ]]အသံ [ɯ] နှင့်တူသော အသံထွက်သည်။ ဤ သရ '''ㅡ'''အတွက် [[ယူနီကုဒ်]]သည် U+3161 ဖြစ်သည်။ {{Infobox Hangul |Hangul image = ㅡ (eu) stroke order.png |rr = အု |mr = အု }} ==စာလုံး ရေးဆွဲပုံ== [[ဖိုင်:ㅡ (eu) stroke order.png|center|Stroke order in writing ㅡ|thumb|ㅡ သရအား ရေးဆွဲပုံ]] {{Wiktionary|ㅡ}} [[Category:ကိုရီးယားဘာသာစကား]] [[Category:သရစာလုံးများ]] {{Korea-stub}} {{Writingsystem-stub}} 4619myxwoqpp3y8xxu6p7fzfp6hbkxs 754118 754116 2022-08-10T15:28:35Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki {{unreferenced}} '''ㅡ''' (ု၊ အု) သည် ကိုးရီးယား [[ဟန်ဂုလ်]] သရများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။ [[နိုင်ငံတကာ သဒ္ဒဗေဒအက္ခရာ]]အသံ [ɯ] နှင့်တူသော အသံထွက်သည်။ ဤ သရ '''ㅡ'''အတွက် [[ယူနီကုဒ်]]သည် U+3161 ဖြစ်သည်။ {{Infobox Hangul |Hangul image = ㅡ (eu) stroke order.png |rr = ု |mr = အု }} ==စာလုံး ရေးဆွဲပုံ== [[ဖိုင်:ㅡ (eu) stroke order.png|center|Stroke order in writing ㅡ|thumb|ㅡ သရအား ရေးဆွဲပုံ]] {{Wiktionary|ㅡ}} [[Category:ကိုရီးယားဘာသာစကား]] [[Category:သရစာလုံးများ]] {{Korea-stub}} {{Writingsystem-stub}} qtdoek5lwwh3rkxfqjbwxc6n6kcm307 0 230614 754117 754088 2022-08-10T15:28:06Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki {{Infobox Hangul |Hangul image = Korean Alphabet vowel a.png |rr = ာ |mr = အာ }} '''ㅏ''' (ာ၊ အာ) သည် ကိုးရီးယား [[ဟန်ဂုလ်]]စာရေးစနစ်၏ ပထမဆုံးသော သရဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ [[နိုင်ငံတကာ သဒ္ဒဗေဒအက္ခရာ]]အသံထွက်သည် [[အလယ်အဖွင့်နီးပါးသရ|[ɐ]]] ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=https://www.omniglot.com/writing/korean.htm|title=Korean|publisher=Omniglot|accessdate=2021-10-20}}</ref><ref>{{cite web|url=https://wiki.ucl.ac.uk/display/KOR/Script+and+pronunciation|title=Script and pronunciation|publisher=University College London|accessdate=2021-10-20}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XMYgAwAAQBAJ|title=The Sounds of Korean|pages=XiX–XX|author=Jiyoung Shin, Jieun Kiaer, Jaeeun Cha|publisher=Cambridge University Press|year=2012|isbn=9781139789882}}</ref><ref>{{cite book|title=Handbook of the International Phonetic Association|chapter=Korean|pages=120–123|author=Hyun Bok Lee|publisher=Cambridge University Press|year=1999|isbn=9780521637510}}</ref> ㅏ အတွက် ယူနီကုဒ်သည် U+314F ဖြစ်သည်။ ==စာလုံး ရေးဆွဲပုံ== [[File:ㅏ (a) stroke order.png|center| ㅏ စာလုံးအား ရေးဆွဲပုံ]] == ကိုးကား == {{reflist}} [[ကဏ္ဍ:သရစာလုံးများ]] [[ကဏ္ဍ:ကိုရီးယားဘာသာစကား]] {{Writingsystem-stub}} {{Korea-stub}} f4myznosyvs817und45hbq5pl7jbick 0 230616 754191 754027 2022-08-11T06:27:34Z EmausBot 5629 ဘော့ - [[ဟန်ဇိ]] သို့ ပြန်ညွှန်းနှစ်ထပ်ဖြစ်နေသည်ကို ပြင်နေသည် wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ဟန်ဇိ]] 39n62oqwy85ad042wa2j949zfy5cxju 0 230631 754153 754059 2022-08-11T02:41:11Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki '''ဖေလီပီ ၆'''({{IPA-es|feˈlipe|lang}}; {{Efn|Most English-language media refer to the king as ''Felipe VI'', although a few sources have rendered his name as ''Philip VI''.<ref>e.g. ''[http://www.newstatesman.com/sport/2014/06/why-world-cup-not-reliable-political-football New Statesman]''</ref> In the [[languages of Spain]], his name is: *[[Aragonese language|Aragonese]], [[Asturian language|Asturian]], [[Basque language|Basque]], [[Spanish language|Spanish]]: ''Felipe VI'', {{IPA-es|feˈlipe|IPA}} *[[Catalan language|Catalan]], [[Occitan language|Occitan]]: ''Felip VI'', {{IPA-ca|fəˈlip|IPA}} *[[Galician language|Galician]]: ''Filipe VI'', {{IPA-gl|fiˈlipɪ|IPA}}}} '''Felipe Juan Pablo Alfonso de Todos los Santos de Borbón y Grecia''' ; ၁၉၆၈ ဇန်နဝါရီ ၃၀‌ ~ )သည် စပိန်ဘုရင်ဖြစ်သည်။ သူသည် ယခင်ဘုရင် [[ဟူအန် ကာလို့စ် ၁|ကာလို့စ် ၁]]နှင့် ဘုရင်မ ဆိုဖီအာ၏ သားတော်ဖြစ်ပြီး Infanta Elena၊ Duchess of Lugo နှင့် Infanta Cristina ဟူသော အစ်မတော်နှစ်ပါးရှိသည်။ ၂၀၀၄ခုနှစ်တွင် Felipe သည် တီဗီသတင်းထောက် Letizia Ortizနှင့် လက်ထပ်ခဲ့ပြီး သမီးနှစ်ယောက်ဖြစ်သည့် Leonor (သူ၏ အမွေဆက်ခံသူဟု ယူဆသူ)နှင့် Sofía ရှိသည်။ စပိန်ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေအရ ဘုရင်််််စ်သူစ်သစစ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး အဆင့်ဖြင့် စစ်ဦးစီးချုပ်အဖြစ် စပိန်တပ်မတော်၏ ကာကွယ်ရေး ဦးစီးချုပ်အဖြစ်လည်းကောင်း<ref name="Wiki Source Spa Constitution 78">{{In lang|es}} [http://es.wikisource.org/wiki/Constituci%C3%B3n_espa%C3%B1ola_de_1978:_04 Título II. ]</ref> <ref name="Title II">Title II, Article 56, Subsection 1, Text: <br />''The King is the Head of State, the symbol of its unity and permanence. ''</ref> စပိန်နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေး၌<ref name="Wiki Source Spa Constitution 78" /> <ref name="Title II" /> ဖေလီပီသည် ဖခမည်းတော် နန်းစွန့်ပြီးနောက် ၂၀၁၄ ခုနှစ် ဇွန်လ ၁၉ ရက်နေ့တွင် နန်းတက်ခဲ့သည်။ <ref name="BBCAccede">{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-27916036|title=Felipe takes over as king of Spain|work=BBC News|date=18 June 2014}}</ref> <ref name="Telegraph">{{Cite web|title=Spain will have two kings and two queens|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/spain/10898873/Spain-will-have-two-kings-and-two-queens.html|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220111/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/spain/10898873/Spain-will-have-two-kings-and-two-queens.html|archive-date=11 January 2022|archivedate=14 June 2014|work=The Telegraph|last=Govan|first=Fiona|date=13 June 2014}}</ref> <ref name="ElPais">{{Cite web|title=Coronation of Prince Felipe to take place on June 18|url=http://elpais.com/elpais/2014/06/03/inenglish/1401790263_581257.html|last=Garea|first=Fernando|date=3 June 2014}}</ref> သူ၏ အုပ်ချုပ်မှုကို ၂၀၁၆ခုနှစ်တွင် စပိန်ပါလီမန်ကို ဖျက်သိမ်းခြင်း (ရွေးကောက်ပွဲအသစ်များဟုခေါ်ဆိုနိုင်စေရနကာတလိုနီယန်nian လွတ်လပ်ရေးဆန္ဒခံယ၊ူကိုဗစ် ၁၉D-19 ကူးစက်ရာဂါ ကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် ရှုတ်ချပြီး တော်ဝင်ရေးရာများတွင် ပိုမိုပွင့်လင်းမြင်သာမှုဆီသို့ ရွေ့လျားသွားခြင်းတို့ဖြင့် သူ၏အုပ်ချုပ်မှုကို အမှတ်အသားပြုခဲ့သည်။ <references /> horkr7tkhuqk6a9q9xbxc5dbeedkjvi 754164 754153 2022-08-11T04:15:39Z Chan Sung-Min 102525 အကြောင်းအရာ "'''ဖေလီပီ ၆'''({{lang-es|Felipe VI de Borbón y Grecia}}၊ ၁၉၆၈ ဇန်နဝါရီ ၃၀ ~ )သည် [[စပိန်နိုင်ငံ]]၏ လက်ရှိ [[:ko:스페인의 군주|ဘုရင်]](နန်းသက်: [[၂၀၁၄]] ဇွန်လ ၁၉ ~ )ဖြစ်သည်။" ဖြင့် အစားထိုးခဲ့သည် wikitext text/x-wiki '''ဖေလီပီ ၆'''({{lang-es|Felipe VI de Borbón y Grecia}}၊ ၁၉၆၈ ဇန်နဝါရီ ၃၀ ~ )သည် [[စပိန်နိုင်ငံ]]၏ လက်ရှိ [[:ko:스페인의 군주|ဘုရင်]](နန်းသက်: [[၂၀၁၄]] ဇွန်လ ၁၉ ~ )ဖြစ်သည်။ 2skmtzhmh1mmdn43bhl9or33ojt707b 0 230632 754190 754061 2022-08-11T06:27:24Z EmausBot 5629 ဘော့ - [[ဟူအန် ကာလို့စ် ၁]] သို့ ပြန်ညွှန်းနှစ်ထပ်ဖြစ်နေသည်ကို ပြင်နေသည် wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ဟူအန် ကာလို့စ် ၁]] ggg8v1yjclepa51me68s59l29h6ynir 3 230655 754103 2022-08-10T12:31:39Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Sajel Yun ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၂:၃၁၊ ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) 2sqmtvjaq4j0jkhz3ll8zd15px97952 3 230656 754104 2022-08-10T12:31:49Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Georgediakos79 ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၂:၃၁၊ ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) puv2493ayk4h7xlo01hh789n6quzmdl 3 230657 754108 2022-08-10T13:31:58Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Lwinsoungoo ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၃:၃၁၊ ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) 7blyuqy7e73pduq7jiguk8k0vqgu1zw 3 230658 754109 2022-08-10T13:32:08Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် အမည်မရှိ ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၃:၃၂၊ ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) b2z6dbs2aen7nn7k44xll50crc1oxmg 3 230659 754110 2022-08-10T14:32:18Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Eaint Hmue Kyaw ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၄:၃၂၊ ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) l0a4m4smat173t8u9cow4a2ewkkhirm 3 230660 754119 2022-08-10T15:32:28Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Ayankoji ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၅:၃၂၊ ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) si69eqky80rv2unb3ntu3tckkc16b6r 6 230661 754120 2022-08-10T15:55:33Z ခန်းပတ်မောင်မောင် 104335 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 754159 754120 2022-08-11T04:09:40Z Ninjastrikers 22896 wikitext text/x-wiki {{di-no source no license|date=၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂|non-free=no}} a7v6p78f4dv00vwyfp9dmtxmzdu2zv0 3 230662 754125 2022-08-10T16:32:37Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Lucasoliveira653 ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၆:၃၂၊ ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) tssol78qzpogth3txaxl318yc93ialb 3 230663 754126 2022-08-10T16:32:47Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Hsu Myat Aung ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၆:၃၂၊ ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) l2ldr9xl6dgh2hp7j0j94qpim8fgx6t 3 230664 754129 2022-08-10T19:33:13Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Kostka Martin ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၉:၃၃၊ ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) 93h2tbzdlt741x8jupwfr3co0nxrekm 3 230665 754130 2022-08-10T19:33:23Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် 沁水湾 ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၉:၃၃၊ ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) ofu194cja4853vv3fegxm3dlr69946e 3 230666 754131 2022-08-10T19:33:33Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Ko Htet Gyi ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၉:၃၃၊ ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) d11fsoizxokfaox0qtrwqcvy3xg4ues 3 230667 754132 2022-08-10T20:33:42Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် СеніңШешең ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၂၀:၃၃၊ ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) 7vdpg6n3l6u27p5xhggq8vzbw23v2tt 3 230669 754135 2022-08-10T23:34:09Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် BoomGamingTH ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၂၃:၃၄၊ ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) m6tsyiw33se2nffikzycvb6ri6igt96 3 230670 754136 2022-08-10T23:34:19Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Silarcara ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၂၃:၃၄၊ ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) hg1gh4pjetqmk6z4row3hf99wd57tgy 6 230672 754141 2022-08-11T00:56:26Z ခန်းပတ်မောင်မောင် 104335 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 754161 754141 2022-08-11T04:11:30Z Ninjastrikers 22896 wikitext text/x-wiki {{di-no source no license|date=၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂|non-free=no}} a7v6p78f4dv00vwyfp9dmtxmzdu2zv0 0 230673 754142 2022-08-11T01:00:08Z Chan Sung-Min 102525 Created by translating the opening section from the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1050899603|ㅂ]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox Hangul|Hangul image=Korean Alphabet bieup.png|rr=ဘီအုဘ်|mr=ဘီအုပ်}}'''ㅂ'''({{Lang-ko|비읍}}, ဘီအုပ်)သည် ကိုးရီးယား[[ဟန်ဂုလ်|အက္ခရာ]]၏ ဗျည်းတစ်ခု ဖြစ်သည်။ ㅂအတွက် [[ယူနီကုဒ်]]သည် U+3142 ဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ အနေအထားပေါ်မူတည်၍ 'ဘ' သို့မဟုတ် 'ပ' အသံကို ညွှန်ပြသည်။ စကားလုံးတစ်လုံး၏ အစတွင် [ဘ] အသံကို ညွှန်ပြပြီး သရတစ်ခု၏ နောက်တွင် ၎င်းကို [ပ] အသံဖြင့် သတ်မှတ်သည်။ eup05dhi93eekppj88r2d7lsacyospa 754143 754142 2022-08-11T01:00:56Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki {{Infobox Hangul|Hangul image=Korean Alphabet bieup.png|rr=ဘီအုဘ်|mr=ဘီအုပ်}}'''ㅂ'''({{Lang-ko|비읍}}, ဘီအုပ်)သည် ကိုးရီးယား[[ဟန်ဂုလ်|အက္ခရာ]]၏ ဗျည်းတစ်ခု ဖြစ်သည်။ ㅂအတွက် [[ယူနီကုဒ်]]သည် U+3142 ဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ အနေအထားပေါ်မူတည်၍ 'ဘ' သို့မဟုတ် 'ပ' အသံကို ညွှန်ပြသည်။ စကားလုံးတစ်လုံး၏ အစတွင် [ဘ] အသံကို ညွှန်ပြပြီး အသတ်တစ်ခု၏ နောက်တွင် ၎င်းကို [ပ] အသံဖြင့် သတ်မှတ်သည်။ 8trhudpftk13l2yg9in9hze4hjs0lfg 754165 754143 2022-08-11T04:17:00Z Ninjastrikers 22896 wikitext text/x-wiki {{Infobox Hangul|Hangul image=Korean Alphabet bieup.png|rr=ဘီအုဘ်|mr=ဘီအုပ်}}'''ㅂ'''({{Lang-ko|비읍}}, ဘီအုပ်)သည် ကိုးရီးယား[[ဟန်ဂုလ်|အက္ခရာ]]၏ ဗျည်းတစ်ခု ဖြစ်သည်။ ㅂအတွက် [[ယူနီကုဒ်]]သည် U+3142 ဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ အနေအထားပေါ်မူတည်၍ 'ဘ' သို့မဟုတ် 'ပ' အသံကို ညွှန်ပြသည်။ စကားလုံးတစ်လုံး၏ အစတွင် [ဘ] အသံကို ညွှန်ပြပြီး အသတ်တစ်ခု၏ နောက်တွင် ၎င်းကို [ပ] အသံဖြင့် သတ်မှတ်သည်။<ref>{{cite web|url=https://www.omniglot.com/writing/korean.htm|title=Korean|publisher=Omniglot|accessdate=2021-10-20}}</ref><ref>{{cite web|url=https://wiki.ucl.ac.uk/display/KOR/Script+and+pronunciation|title=Script and pronunciation|publisher=University College London|accessdate=2021-10-20}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XMYgAwAAQBAJ|title=The Sounds of Korean|pages=XiX–XX|author=Jiyoung Shin, Jieun Kiaer, Jaeeun Cha|publisher=Cambridge University Press|year=2012|isbn=9781139789882}}</ref> ==စာလုံး ရေးဆွဲပုံ== [[File:ㅂ (bieup) stroke order.png|center|Stroke order in writing ㅂ]] == ကိုးကား == {{reflist}} {{Wiktionary|ㅂ}} [[Category:ကိုရီးယားဘာသာစကား]] fkdrsg0tl7lxhtd0ekh5qcu95sg2kcp 754166 754165 2022-08-11T04:18:13Z Ninjastrikers 22896 wikitext text/x-wiki {{Infobox Hangul|Hangul image=Korean Alphabet bieup.png|rr=ဘီအုဘ်|mr=ဘီအုပ်}}'''ㅂ'''({{Lang-ko|비읍}}, ဘီအုပ်)သည် ကိုးရီးယား[[ဟန်ဂုလ်|အက္ခရာ]]၏ ဗျည်းတစ်ခု ဖြစ်သည်။ ㅂအတွက် [[ယူနီကုဒ်]]သည် U+3142 ဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ အနေအထားပေါ်မူတည်၍ 'ဘ' သို့မဟုတ် 'ပ' အသံကို ညွှန်ပြသည်။ စကားလုံးတစ်လုံး၏ အစတွင် [ဘ] အသံကို ညွှန်ပြပြီး အသတ်တစ်ခု၏ နောက်တွင် ၎င်းကို [ပ] အသံဖြင့် သတ်မှတ်သည်။<ref>{{cite web|url=https://www.omniglot.com/writing/korean.htm|title=Korean|publisher=Omniglot|accessdate=2021-10-20}}</ref><ref>{{cite web|url=https://wiki.ucl.ac.uk/display/KOR/Script+and+pronunciation|title=Script and pronunciation|publisher=University College London|accessdate=2021-10-20}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XMYgAwAAQBAJ|title=The Sounds of Korean|pages=XiX–XX|author=Jiyoung Shin, Jieun Kiaer, Jaeeun Cha|publisher=Cambridge University Press|year=2012|isbn=9781139789882}}</ref> ==စာလုံး ရေးဆွဲပုံ== [[File:ㅂ (bieup) stroke order.png|center|Stroke order in writing ㅂ]] == ကိုးကား == {{reflist}} {{Wiktionary|ㅂ}} [[Category:ကိုရီးယားဘာသာစကား]] {{Korea-stub}} {{Writingsystem-stub}} 00ilk6s6f58le7yppzw5299aisc2eqk 3 230674 754145 2022-08-11T01:34:36Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Archie Wildes ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၁:၃၄၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) 7fvq38q1ngp764l042l73ln2spqqen7 0 230675 754146 2022-08-11T01:35:11Z Chan Sung-Min 102525 Created by translating the opening section from the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1052779824|ㄷ]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox Hangul||Hangul image=Korean Alphabet digeut.png|rr=ဒီဂုတ်|mr=တီအုတ်[http://www.hani.co.kr/arti/opinion/column/241231.html]}}'''ㄷ'''(တောင်ကိုရီးယား: 디귿၊ ''ဒီဂုတ်'' ၊ မြောက်ကိုရီးယား: 디읃၊ ''ဒီအုတ်'')သည် ကိုးရီးယား [[ဟန်ဂုလ်|အက္ခရာ]]၏ ဗျည်းတစ်ခု ဖြစ်သည်။ ㄷ အတွက် ယူနီကုဒ်သည် U+3137 ဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ အနေအထားပေါ် မူတည်၍ ၎င်းသည် 'ဒ' သို့မဟုတ် 'တ' အသံကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=XMYgAwAAQBAJ|title=The Sounds of Korean|pages=XiX–XX|year=2012}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.omniglot.com/writing/korean.htm|title=Korean|publisher=Omniglot|accessdate=2021-10-20}}</ref> ‌၎င်းသည် စကားလုံးတစ်လုံး၏ အစ အနေအထားတွင် [[သရ|အသံထွက်]]သည် အများအားဖြင့် [ဒ] ဖြစ်ပြီး၊ အခြား အသံတစ်သံ၏ အသတ်တစ်ခု၏ နောက်တွင် ၎င်းကို [တ] ဟု အသံထွက်သည်။<ref>{{Cite web|url=https://wiki.ucl.ac.uk/display/KOR/Script+and+pronunciation|title=Script and pronunciation|publisher=University College London|accessdate=2021-10-20}}</ref> ဥပမာအားဖြင့် ချူဘ်.ဒါ(춥다၊ "အေးသည်") ဟူသော စကားလုံး၌ အခြားအသံတစ်သံ၏ အသတ်အနောက်၌ ရှိသဖြင့် ㄷ သည် [တ] အသံသို့ <nowiki>''</nowiki>ချူပ်တာ<nowiki>''</nowiki>ဟူ၍ ပြောင်းလဲသွားသည်။ 3xs9p3td1ldtnhzzo8hlc6nigoucb00 754147 754146 2022-08-11T01:35:38Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki {{Infobox Hangul||Hangul image=Korean Alphabet digeut.png|rr=ဒီဂုတ်|mr=တီအုတ်[http://www.hani.co.kr/arti/opinion/column/241231.html]}}'''ㄷ'''(တောင်ကိုရီးယား: 디귿၊ ''ဒီဂုတ်'' ၊ မြောက်ကိုရီးယား: 디읃၊ ''ဒီအုတ်'')သည် ကိုးရီးယား [[ဟန်ဂုလ်|အက္ခရာ]]၏ ဗျည်းတစ်ခု ဖြစ်သည်။ ㄷ အတွက် ယူနီကုဒ်သည် U+3137 ဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ အနေအထားပေါ် မူတည်၍ ၎င်းသည် 'ဒ' သို့မဟုတ် 'တ' အသံကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=XMYgAwAAQBAJ|title=The Sounds of Korean|pages=XiX–XX|year=2012}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.omniglot.com/writing/korean.htm|title=Korean|publisher=Omniglot|accessdate=2021-10-20}}</ref> ‌၎င်းသည် စကားလုံးတစ်လုံး၏ အစ အနေအထားတွင် [[သရ|အသံထွက်]]သည် အများအားဖြင့် [ဒ] ဖြစ်ပြီး၊ အခြား အသံတစ်သံ၏ အသတ်တစ်ခု၏ နောက်တွင် ၎င်းကို [တ] ဟု အသံထွက်သည်။<ref>{{Cite web|url=https://wiki.ucl.ac.uk/display/KOR/Script+and+pronunciation|title=Script and pronunciation|publisher=University College London|accessdate=2021-10-20}}</ref> ဥပမာအားဖြင့် ချူဘ်.ဒါ(춥다၊ "အေးသည်") ဟူသော စကားလုံး၌ အခြားအသံတစ်သံ၏ အသတ်အနောက်၌ ရှိသဖြင့် ㄷ သည် [တ] အသံသို့ <nowiki>''</nowiki>ချူပ်တာ<nowiki>''</nowiki>ဟူ၍ ပြောင်းလဲသွားသည်။ ==ကိုးကား== aysjibimy1qvlbqlzi5wyxio3z7lpdf 0 230676 754148 2022-08-11T02:13:51Z Chan Sung-Min 102525 Created by translating the opening section from the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1084139074|ㅅ]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox Hangul|Hangul image=Korean Alphabet siot.png|rr=ရှီအိုတ်|mr=ဆီအိုဆ်}}'''ㅅ'''({{Lang-ko|시옷}} '''ရှီအိုတ်''', မြောက်ကိုရီးယား: 시읏, ''ရှီအုတ်)'' သည် ကိုးရီးယား [[ဟန်ဂုလ်|အက္ခရာ]]၏ ဗျည်းတစ်ခု ဖြစ်သည်။<ref>{{Cite news|url=https://en.yna.co.kr/view/AEN20201015009800325|title=N. Korea's new SLBM labeled 'Pukguksong-4ㅅ,' not 'Pukguksong-4A: Navy chief|date=October 15, 2020|publisher=[[Yonhap News Agency]]}}</ref> ㅅအတွက် ယူနီကုဒ်သည် U+3145 ဖြစ်သည်။ ㅅသည် မြန်မာစကားလုံး "ဆား"နှင့်တူသော [ဆ] အသံကို ညွှန်ပြသော်လည်း ဝဏ္ဏသံတစ်ခု၏အဆုံးတွင် [တ] အသံကို ရည်ညွှန်းသည်။ ㅣ(ီ)နှင့် ပေါင်းစပ်သော အခါ ''ဆီ''ဟု အသံမထွက်ဘဲ ''ရှီ''ဟု အသံထွက်သည်။ 0uzb33c2tbccyj6l05wcanlz8xhgn04 754149 754148 2022-08-11T02:19:35Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki {{Infobox Hangul|Hangul image=Korean Alphabet siot.png|rr=ရှီအိုတ်|mr=ဆီအိုဆ်}}'''ㅅ'''({{Lang-ko|시옷}} '''ရှီအိုတ်''', မြောက်ကိုရီးယား: 시읏, ''ရှီအုတ်)'' သည် ကိုးရီးယား [[ဟန်ဂုလ်|အက္ခရာ]]၏ ဗျည်းတစ်ခု ဖြစ်သည်။<ref>{{Cite news|url=https://en.yna.co.kr/view/AEN20201015009800325|title=N. Korea's new SLBM labeled 'Pukguksong-4ㅅ,' not 'Pukguksong-4A: Navy chief|date=October 15, 2020|publisher=[[Yonhap News Agency]]}}</ref> ㅅအတွက် ယူနီကုဒ်သည် U+3145 ဖြစ်သည်။ ㅅသည် မြန်မာစကားလုံး "ဆား"နှင့်တူသော [ဆ] အသံကို ညွှန်ပြသော်လည်း ဝဏ္ဏသံတစ်ခု၏အဆုံးတွင် [တ] အသံကို ရည်ညွှန်းသည်။ ㅣ(ီ)နှင့် ပေါင်းစပ်သော အခါ ''ဆီ''ဟု အသံမထွက်ဘဲ ''ရှီ''ဟု အသံထွက်သည်။ ==ကိုးကား== 25jxm8vgkhj9asbirp02k5s4qs8rh11 754150 754149 2022-08-11T02:23:44Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki {{Infobox Hangul|Hangul image=Korean Alphabet siot.png|rr=ရှီအိုတ်|mr=ဆီအိုဆ်}}'''ㅅ'''({{Lang-ko|시옷}}၊ ''ရှီအိုတ်'', မြောက်ကိုရီးယား: 시읏၊ ''ရှီအုတ်)'' သည် ကိုးရီးယား[[ဟန်ဂုလ်|အက္ခရာ]]၏ ဗျည်းတစ်ခု ဖြစ်သည်။<ref>{{Cite news|url=https://en.yna.co.kr/view/AEN20201015009800325|title=N. Korea's new SLBM labeled 'Pukguksong-4ㅅ,' not 'Pukguksong-4A: Navy chief|date=October 15, 2020|publisher=[[Yonhap News Agency]]}}</ref> ㅅအတွက် ယူနီကုဒ်သည် U+3145 ဖြစ်သည်။ ㅅသည် မြန်မာစကားလုံး "ဆား"နှင့် တူသော [ဆ] အသံကို ညွှန်ပြသော်လည်း ဝဏ္ဏသံတစ်ခု၏အဆုံးတွင် [တ] အသံကို ရည်ညွှန်းသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ''မာဆ်'' (맛၊ ''အရသာ'') ဖြစ်သော်လည်း ''မာတ်'' ဟု ဖတ်ရသည်။ ㅣ(ီ)နှင့် ပေါင်းစပ်သော အခါ ''ဆီ''ဟု အသံမထွက်ဘဲ ''ရှီ''ဟု အသံထွက်သည်။ ==ကိုးကား== bbo6j3qnaeka4ylkjpkdzmzbwoyx5fg 754151 754150 2022-08-11T02:25:54Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki {{Infobox Hangul|Hangul image=Korean Alphabet siot.png|rr=ရှီအိုတ်|mr=ဆီအိုဆ်}}'''ㅅ'''({{Lang-ko|시옷}}၊ ''ရှီအိုတ်'', မြောက်ကိုရီးယား: 시읏၊ ''ရှီအုတ်)'' သည် ကိုးရီးယား[[ဟန်ဂုလ်|အက္ခရာ]]၏ ဗျည်းတစ်ခု ဖြစ်သည်။<ref>{{Cite news|url=https://en.yna.co.kr/view/AEN20201015009800325|title=N. Korea's new SLBM labeled 'Pukguksong-4ㅅ,' not 'Pukguksong-4A: Navy chief|date=October 15, 2020|publisher=[[Yonhap News Agency]]}}</ref> ㅅအတွက် ယူနီကုဒ်သည် U+3145 ဖြစ်သည်။ ㅅသည် မြန်မာစကားလုံး "ဆား"နှင့် တူသော [ဆ] အသံကို ညွှန်ပြသော်လည်း အသတ်နေရာတွင် [တ] အသံကို ရည်ညွှန်းသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ''မာဆ်'' (맛၊ ''အရသာ'') ဖြစ်သော်လည်း ''မာတ်'' ဟု ဖတ်ရသည်။ ㅣ(ီ)နှင့် ပေါင်းစပ်သော အခါ ''ဆီ''ဟု အသံမထွက်ဘဲ ''ရှီ''ဟု အသံထွက်သည်။ ==ကိုးကား== gkzs6e7jzoxip3wlusqbf9wcawr68p9 754152 754151 2022-08-11T02:26:36Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki {{Infobox Hangul|Hangul image=Korean Alphabet siot.png|rr=ရှီအိုတ်|mr=ဆီအိုဆ်}}'''ㅅ'''({{Lang-ko|시옷}}၊ ''ရှီအိုတ်'', မြောက်ကိုရီးယား: 시읏၊ ''ရှီအုတ်)'' သည် ကိုးရီးယား[[ဟန်ဂုလ်|အက္ခရာ]]၏ ဗျည်းတစ်ခု ဖြစ်သည်။<ref>{{Cite news|url=https://en.yna.co.kr/view/AEN20201015009800325|title=N. Korea's new SLBM labeled 'Pukguksong-4ㅅ,' not 'Pukguksong-4A: Navy chief|date=October 15, 2020|publisher=[[Yonhap News Agency]]}}</ref> ㅅအတွက် ယူနီကုဒ်သည် U+3145 ဖြစ်သည်။ ㅅသည် မြန်မာစကားလုံး "ဆား"နှင့် တူသော [ဆ] အသံကို ညွှန်ပြသော်လည်း အသတ်နေရာတွင် [တ] အသံကို ရည်ညွှန်းသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ''မာဆ်'' (맛၊ ''အရသာ'') ဖြစ်သော်လည်း ''မာတ်'' ဟု ဖတ်ရသည်။ ㅣ(ီ)နှင့် ပေါင်းစပ်သော အခါ 시၊ ''ဆီ'' ဟု အသံမထွက်ဘဲ ''ရှီ'' ဟု အသံထွက်သည်။ ==ကိုးကား== 4gltccxi28jfl2kja17lqt4ojnbw1sa 3 230677 754155 2022-08-11T03:34:54Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Kyi khin ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၃:၃၄၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) 9r48el9o4fgnhcndbei0bvjjd5kksj6 3 230678 754156 2022-08-11T03:35:04Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် S zong223 ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၃:၃၅၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) a8mafe6q64jfkiqeg1cl2or5tnq0jg0 3 230679 754157 2022-08-11T03:35:14Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Enformet ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၃:၃၅၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) l8yrlyg9p5quj842xu1ks9g7rp8ib7q 3 230680 754168 2022-08-11T04:35:23Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် MISAKA16785 ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၄:၃၅၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) p7pnnoem1jlky7zy22etjb8gduf0mb3 3 230681 754169 2022-08-11T04:35:33Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Nhin Lae ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၄:၃၅၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) 496krtitzbkaxzgrcm2u9m7v2lve5ps 3 230682 754170 2022-08-11T04:35:43Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Aberama jone ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၄:၃၅၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) stfcezqnpy2h73xr3vv5xbnbg3ludso 0 230684 754174 2022-08-11T04:36:37Z Chan Sung-Min 102525 [[မင်း]] စာမျက်နှာကို [[မော်ဂျူး:မင်း]] သို့ Chan Sung-Minက ရွှေ့ခဲ့သည် wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[မော်ဂျူး:မင်း]] itr2b7q6zhv8158u8i0e2b09hhe9p3z 0 230685 754176 2022-08-11T04:40:08Z Chan Sung-Min 102525 [[မင်းတရား]] စာမျက်နှာကို [[ရာဇ]] သို့ Chan Sung-Minက ရွှေ့ခဲ့သည် wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ရာဇ]] paqbemnne8vpatau5gapwvgoe0qi6rr 3 230687 754179 2022-08-11T05:35:52Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Myominthant kothu ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၅:၃၅၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) 8pj8lohiopipqyltd59nx0tykv8ll92 0 230688 754180 2022-08-11T05:44:56Z Chan Sung-Min 102525 Created by translating the opening section from the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1099368140|East India Company]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox company|name=East India Company|logo=Flag of the British East India Company (1801).svg|logo_caption=[[Flag of the East India Company|Company flag]] (1801)|image=Coat of arms of the East India Company.svg|image_caption=[[#Coat of arms|Coat of arms]] (1698)<br /><br />'''Motto:''' ''Auspicio Regis et Senatus Angliae''<br />[[Latin]] for "By command of the King and Parliament of England"|type=[[Public company|Public]]<br />Partially [[State-owned enterprise]]<ref>{{cite web|url=https://www.britannica.com/topic/East-India-Company|title=East India Company &#124; Definition, History, & Facts &#124; Britannica}}</ref>|fate=[[Nationalization|Nationalised]]: {{bulletedlist|Territories and responsibilities ceded to the British Government by the [[Government of India Act 1858]]| dissolved by the [[East India Stock Dividend Redemption Act 1873]]}}|foundation={{start date and age|1600|12|31|df=yes}}|defunct={{End date and age|df=yes|1874|6|1}}|location=[[East India House]]|location_city=[[London]]|location_country=Great Britain|industry=[[International trade]]|products=Cotton, silk, [[indigo dye]], [[sugar]], salt, [[spices]], [[niter|saltpetre]], tea, slave trade and [[opium]]}} <references /> '''အင်္ဂလိပ်အရှေ့အိန္ဒိယကုမ္ပဏီ'''('''EIC'''){{Efn|also known as the '''Honourable East India Company''' ('''HEIC'''), '''East India Trading Company''' ('''EITC'''), the '''English East India Company''', or ([[Acts of Union 1707|after 1707]]) the '''British East India Company''', and informally known as '''John Company''',<ref>{{cite book|last1=Carey|first1=W. H.|title=1882 – The Good Old Days of Honourable John Company|date=1882|publisher=Argus Press|location=Simla|url=http://www.bl.uk/learning/langlit/texts/empire/good/1882good.html|access-date=30 July 2015|archive-date=23 September 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150923225934/http://www.bl.uk/learning/langlit/texts/empire/good/1882good.html|url-status=live}}</ref> '''Company Bahadur''',<ref>{{cite web |title=Company Bahadur |url=https://www.britannica.com/topic/Company-Bahadur |website=Encyclopaedia Britannica |access-date=8 December 2018 |archive-date=9 December 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181209125206/https://www.britannica.com/topic/Company-Bahadur |url-status=live }}</ref> or simply '''The Company'''}}သည် ၁၆၀၀ တွင် တည်ထောင်ခဲ့သော အင်္ဂလိပ်/[[ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်းနိုင်ငံ|ဗြိတိန်]]၊ ဖက်စပ်စတော့ကုမ္ပဏီ ဖြစ်သည်။ <ref>The [[Dutch East India Company]] was the first to issue public stock.</ref> [[အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာ|အစပိုင်းတွင် အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာဒေသ]]၊ အရှေ့အင်ဒီများ (အိန္ဒိယတိုက်ငယ်နှင့် [[အရှေ့တောင်အာရှ]])တို့၌ ကုန်သွယ်ခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် [[အရှေ့အာရှ]]တို့နှင့် ကုန်သွယ်မှုပြုလုပ်ရန် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ကုမ္ပဏီသည် အိန္ဒိယတိုက်ငယ်၊ အရှေ့တောင်အာရှနှင့် ဟောင်ကောင်တို့ကို ကိုလိုနီပြုထားသော အစိတ်အပိုင်းအများအပြားနှင့် ပါရှန်ပင်လယ်ကွေ့တွင် နေထိုင်သည့် ကုန်သွယ်ရေးစခန်းများနှင့် ကိုလိုနီနယ်မြေများကို ပိုင်ဆိုင်ခဲ့သည်။ <ref>{{Cite book|url=http://worldcat.org/oclc/299459478|title=Colonial governors from the fifteenth century to the present : a comprehensive list|date=1970|access-date=7 July 2020|archive-date=23 September 2021}}</ref> ၎င်း၏ အထွဍ်အထိပ်တွင် ကုမ္ပဏီသည် [[ဒတ်ချ် အရှေ့အိန္ဒိယ ကုမ္ပဏီ|ဒတ်ခ်ျအရှေ့အိန္ဒိယကုမ္ပဏီ]]နှင့် ယှဉ်ပြိုင်ပြီး ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံးကော်ပိုရေးရှင်း ဖြစ်ခဲ့သည်။ HEICသည် ကုမ္ပဏီ၏ သမ္မတတပ် ၃ ခုပုံစံဖြင့်ပင် တပ်ဖွဲ့ဝင်အင်အား ၂၆၀,၀၀၀ ခန့်ရှိပြီး ဗြိတိန်စစ်တပ်၏ အရွယ်အစားထက် နှစ်ဆရှိသည်။ <ref>{{Cite book|url=https://press.princeton.edu/books/hardcover/9780691159065/between-monopoly-and-free-trade|title=Between Monopoly and Free Trade: The English East India Company, 1600–1757|date=21 July 2014|access-date=3 June 2022}}</ref> <ref>{{Cite web|last=Roos|first=Dave|url=https://www.history.com/news/east-india-company-england-trade|title=How the East India Company Became the World's Most Powerful Monopoly|publisher=History|date=2020-10-23|accessdate=2022-04-29}}</ref> ကုမ္ပဏီ၏ လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်မှုများသည် ရောမခေတ်ကတည်းက မြင်တွေ့နေရသော အနောက်နိုင်ငံများ၏ အရှေ့ဘက်သို့ ပါဝင်နေသည့် လမ်းကြောင်းကို ပြောင်းပြန်လှန်ကာ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကုန်သွယ်မှု ချိန်ခွင်လျှာအပေါ် လေးနက်သော <ref name="Anarchy">{{Cite book|title=The Anarchy - The Relentless Rise of the East India Company|date=2020|location=London|page=xxxv (Introduction)|url=https://www.google.co.in/books/edition/The_Anarchy/HUMIEAAAQBAJ?hl=en&gbpv=1|access-date=29 May 2022}}</ref> အကျိုးသက်ရောက်မှုရှိခဲ့သည်။ <ref>{{Cite news|title=Lessons for capitalism from the East India Company|url=https://www.ft.com/content/0f1ec9da-c9a6-11e9-af46-b09e8bfe60c0|archivedate=29 May 2022|date=30 August 2019}}</ref> tt21j30oqd1c1k9d9jxdyjrsplw1a8z 754181 754180 2022-08-11T05:45:31Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki {{Infobox company|name=East India Company|logo=Flag of the British East India Company (1801).svg|logo_caption=[[Flag of the East India Company|Company flag]] (1801)|image=Coat of arms of the East India Company.svg|image_caption=[[#Coat of arms|Coat of arms]] (1698)<br /><br />'''Motto:''' ''Auspicio Regis et Senatus Angliae''<br />[[Latin]] for "By command of the King and Parliament of England"|type=[[Public company|Public]]<br />Partially [[State-owned enterprise]]<ref>{{cite web|url=https://www.britannica.com/topic/East-India-Company|title=East India Company &#124; Definition, History, & Facts &#124; Britannica}}</ref>|fate=[[Nationalization|Nationalised]]: {{bulletedlist|Territories and responsibilities ceded to the British Government by the [[Government of India Act 1858]]| dissolved by the [[East India Stock Dividend Redemption Act 1873]]}}|foundation={{start date and age|1600|12|31|df=yes}}|defunct={{End date and age|df=yes|1874|6|1}}|location=[[East India House]]|location_city=[[London]]|location_country=Great Britain|industry=[[International trade]]|products=Cotton, silk, [[indigo dye]], [[sugar]], salt, [[spices]], [[niter|saltpetre]], tea, slave trade and [[opium]]}} <references /> '''အင်္ဂလိပ်အရှေ့အိန္ဒိယကုမ္ပဏီ'''('''EIC'''){{Efn|also known as the '''Honourable East India Company''' ('''HEIC'''), '''East India Trading Company''' ('''EITC'''), the '''English East India Company''', or ([[Acts of Union 1707|after 1707]]) the '''British East India Company''', and informally known as '''John Company''',<ref>{{cite book|last1=Carey|first1=W. H.|title=1882 – The Good Old Days of Honourable John Company|date=1882|publisher=Argus Press|location=Simla|url=http://www.bl.uk/learning/langlit/texts/empire/good/1882good.html|access-date=30 July 2015|archive-date=23 September 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150923225934/http://www.bl.uk/learning/langlit/texts/empire/good/1882good.html|url-status=live}}</ref> '''Company Bahadur''',<ref>{{cite web |title=Company Bahadur |url=https://www.britannica.com/topic/Company-Bahadur |website=Encyclopaedia Britannica |access-date=8 December 2018 |archive-date=9 December 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181209125206/https://www.britannica.com/topic/Company-Bahadur |url-status=live }}</ref> or simply '''The Company'''}}သည် ၁၆၀၀ တွင် တည်ထောင်ခဲ့သော အင်္ဂလိပ်/[[ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်းနိုင်ငံ|ဗြိတိန်]]၊ ဖက်စပ်စတော့ကုမ္ပဏီ ဖြစ်သည်။ <ref>The [[Dutch East India Company]] was the first to issue public stock.</ref> [[အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာ|အစပိုင်းတွင် အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာဒေသ]]၊ အရှေ့အင်ဒီများ (အိန္ဒိယတိုက်ငယ်နှင့် [[အရှေ့တောင်အာရှ]])တို့၌ ကုန်သွယ်ခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် [[အရှေ့အာရှ]]တို့နှင့် ကုန်သွယ်မှုပြုလုပ်ရန် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ကုမ္ပဏီသည် အိန္ဒိယတိုက်ငယ်၊ အရှေ့တောင်အာရှနှင့် ဟောင်ကောင်တို့ကို ကိုလိုနီပြုထားသော အစိတ်အပိုင်းအများအပြားနှင့် ပါရှန်ပင်လယ်ကွေ့တွင် နေထိုင်သည့် ကုန်သွယ်ရေးစခန်းများနှင့် ကိုလိုနီနယ်မြေများကို ပိုင်ဆိုင်ခဲ့သည်။ <ref>{{Cite book|url=http://worldcat.org/oclc/299459478|title=Colonial governors from the fifteenth century to the present : a comprehensive list|date=1970|access-date=7 July 2020|archive-date=23 September 2021}}</ref> ၎င်း၏ အထွဍ်အထိပ်တွင် ကုမ္ပဏီသည် [[ဒတ်ချ် အရှေ့အိန္ဒိယ ကုမ္ပဏီ|ဒတ်ခ်ျအရှေ့အိန္ဒိယကုမ္ပဏီ]]နှင့် ယှဉ်ပြိုင်ပြီး ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံးကော်ပိုရေးရှင်း ဖြစ်ခဲ့သည်။ HEICသည် ကုမ္ပဏီ၏ သမ္မတတပ် ၃ ခုပုံစံဖြင့်ပင် တပ်ဖွဲ့ဝင်အင်အား ၂၆၀,၀၀၀ ခန့်ရှိပြီး ဗြိတိန်စစ်တပ်၏ အရွယ်အစားထက် နှစ်ဆရှိသည်။ <ref>{{Cite book|url=https://press.princeton.edu/books/hardcover/9780691159065/between-monopoly-and-free-trade|title=Between Monopoly and Free Trade: The English East India Company, 1600–1757|date=21 July 2014|access-date=3 June 2022}}</ref> <ref>{{Cite web|last=Roos|first=Dave|url=https://www.history.com/news/east-india-company-england-trade|title=How the East India Company Became the World's Most Powerful Monopoly|publisher=History|date=2020-10-23|accessdate=2022-04-29}}</ref> ကုမ္ပဏီ၏ လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်မှုများသည် ရောမခေတ်ကတည်းက မြင်တွေ့နေရသော အနောက်နိုင်ငံများ၏ အရှေ့ဘက်သို့ ပါဝင်နေသည့် လမ်းကြောင်းကို ပြောင်းပြန်လှန်ကာ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကုန်သွယ်မှု ချိန်ခွင်လျှာအပေါ် လေးနက်သော <ref name="Anarchy">{{Cite book|title=The Anarchy - The Relentless Rise of the East India Company|date=2020|location=London|page=xxxv (Introduction)|url=https://www.google.co.in/books/edition/The_Anarchy/HUMIEAAAQBAJ?hl=en&gbpv=1|access-date=29 May 2022}}</ref> အကျိုးသက်ရောက်မှုရှိခဲ့သည်။ <ref>{{Cite news|title=Lessons for capitalism from the East India Company|url=https://www.ft.com/content/0f1ec9da-c9a6-11e9-af46-b09e8bfe60c0|archivedate=29 May 2022|date=30 August 2019}}</ref> ==ကိုးကား== tn5sxnkbeawscfjgtbd7mlu7yn0bwx5 754182 754181 2022-08-11T06:09:57Z Chan Sung-Min 102525 wikitext text/x-wiki {{Infobox company|name=အင်္ဂလိပ် အရှေ့အိန္ဒိယ ကုမ္ပဏီ|logo=Flag of the British East India Company (1801).svg|logo_caption=ကုမ္ပဏီ အလံ(၁၈၀၁)|image=Coat of arms of the East India Company.svg|image_caption=စည်းတံဆိပ် (၁၆၉၈)|type=အများပိုင်ကုမ္ပဏီ|fate=|foundation=၁၆၀၀ ဒီဇင်ဘာ ၃၁|defunct=၁၈၇၄ ဇွန် ၁|location=[[အ‌ရှေ့အန္ဒိယ]]|location_city=[[လန်ဒန်]]|location_country=မဟာဗြိတန်|industry=[[အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ကုန်သွယ်ရေး]]|products=သိုးမွေး၊ ချည်၊ [[သကြား]]၊ [[ဆား]]၊ [[ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင်]]၊ လက်ဖက်}} '''အင်္ဂလိပ်အရှေ့အိန္ဒိယကုမ္ပဏီ'''('''EIC'''){{Efn|also known as the '''Honourable East India Company''' ('''HEIC'''), '''East India Trading Company''' ('''EITC'''), the '''English East India Company''', or ([[Acts of Union 1707|after 1707]]) the '''British East India Company''', and informally known as '''John Company''',<ref>{{cite book|last1=Carey|first1=W. H.|title=1882 – The Good Old Days of Honourable John Company|date=1882|publisher=Argus Press|location=Simla|url=http://www.bl.uk/learning/langlit/texts/empire/good/1882good.html|access-date=30 July 2015|archive-date=23 September 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150923225934/http://www.bl.uk/learning/langlit/texts/empire/good/1882good.html|url-status=live}}</ref> '''Company Bahadur''',<ref>{{cite web |title=Company Bahadur |url=https://www.britannica.com/topic/Company-Bahadur |website=Encyclopaedia Britannica |access-date=8 December 2018 |archive-date=9 December 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181209125206/https://www.britannica.com/topic/Company-Bahadur |url-status=live }}</ref> or simply '''The Company'''}}သည် ၁၆၀၀ တွင် တည်ထောင်ခဲ့သော အင်္ဂလိပ်/[[ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်းနိုင်ငံ|ဗြိတိန်]]၊ ဖက်စပ်စတော့ကုမ္ပဏီ ဖြစ်သည်။ <ref>The [[Dutch East India Company]] was the first to issue public stock.</ref> [[အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာ|အစပိုင်းတွင် အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာဒေသ]]၊ အရှေ့အင်ဒီများ (အိန္ဒိယတိုက်ငယ်နှင့် [[အရှေ့တောင်အာရှ]])တို့၌ ကုန်သွယ်ခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် [[အရှေ့အာရှ]]တို့နှင့် ကုန်သွယ်မှုပြုလုပ်ရန် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ကုမ္ပဏီသည် အိန္ဒိယတိုက်ငယ်၊ အရှေ့တောင်အာရှနှင့် ဟောင်ကောင်တို့ကို ကိုလိုနီပြုထားသော အစိတ်အပိုင်းအများအပြားနှင့် ပါရှန်ပင်လယ်ကွေ့တွင် နေထိုင်သည့် ကုန်သွယ်ရေးစခန်းများနှင့် ကိုလိုနီနယ်မြေများကို ပိုင်ဆိုင်ခဲ့သည်။ <ref>{{Cite book|url=http://worldcat.org/oclc/299459478|title=Colonial governors from the fifteenth century to the present : a comprehensive list|date=1970|access-date=7 July 2020|archive-date=23 September 2021}}</ref> ၎င်း၏ အထွဍ်အထိပ်တွင် ကုမ္ပဏီသည် [[ဒတ်ချ် အရှေ့အိန္ဒိယ ကုမ္ပဏီ|ဒတ်ခ်ျအရှေ့အိန္ဒိယကုမ္ပဏီ]]နှင့် ယှဉ်ပြိုင်ပြီး ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံးကော်ပိုရေးရှင်း ဖြစ်ခဲ့သည်။ HEICသည် ကုမ္ပဏီ၏ သမ္မတတပ် ၃ ခုပုံစံဖြင့်ပင် တပ်ဖွဲ့ဝင်အင်အား ၂၆၀,၀၀၀ ခန့်ရှိပြီး ဗြိတိန်စစ်တပ်၏ အရွယ်အစားထက် နှစ်ဆရှိသည်။ <ref>{{Cite book|url=https://press.princeton.edu/books/hardcover/9780691159065/between-monopoly-and-free-trade|title=Between Monopoly and Free Trade: The English East India Company, 1600–1757|date=21 July 2014|access-date=3 June 2022}}</ref> <ref>{{Cite web|last=Roos|first=Dave|url=https://www.history.com/news/east-india-company-england-trade|title=How the East India Company Became the World's Most Powerful Monopoly|publisher=History|date=2020-10-23|accessdate=2022-04-29}}</ref> ကုမ္ပဏီ၏ လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်မှုများသည် ရောမခေတ်ကတည်းက မြင်တွေ့နေရသော အနောက်နိုင်ငံများ၏ အရှေ့ဘက်သို့ ပါဝင်နေသည့် လမ်းကြောင်းကို ပြောင်းပြန်လှန်ကာ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကုန်သွယ်မှု ချိန်ခွင်လျှာအပေါ် လေးနက်သော <ref name="Anarchy">{{Cite book|title=The Anarchy - The Relentless Rise of the East India Company|date=2020|location=London|page=xxxv (Introduction)|url=https://www.google.co.in/books/edition/The_Anarchy/HUMIEAAAQBAJ?hl=en&gbpv=1|access-date=29 May 2022}}</ref> အကျိုးသက်ရောက်မှုရှိခဲ့သည်။ <ref>{{Cite news|title=Lessons for capitalism from the East India Company|url=https://www.ft.com/content/0f1ec9da-c9a6-11e9-af46-b09e8bfe60c0|archivedate=29 May 2022|date=30 August 2019}}</ref> ==ကိုးကား== <references /> tp4ip8k5fwntowsqygjblkxi1ph4ecb 3 230689 754184 2022-08-11T06:14:15Z Liuxinyu970226 9778 "<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> == Global ban proposal notification == {{subst:#ifeq:{{subst:CONTENTLANG}}|en||Apologies for writing in English. {{int:Please-translate}}}} There is an on-going discussion about a proposal that you be globally banned from editing all Wikimedia projects. You are invited to participate at :m:..." အစချီသော စာလုံးတို့နှင့် စာမျက်နှာကို ဖန်တီးလိုက်သည် wikitext text/x-wiki <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> == Global ban proposal notification == Apologies for writing in English. {{int:Please-translate}} There is an on-going discussion about a proposal that you be globally banned from editing all Wikimedia projects. You are invited to participate at [[:m:Requests for comment/Global ban for Velimir Ivanovic|Requests for comment/Global ban for Velimir Ivanovic]] on Meta-Wiki. {{int:Feedback-thanks-title}} [[အသုံးပြုသူ:Liuxinyu970226|Liuxinyu970226]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Liuxinyu970226|ဆွေးနွေး]]) ၀၆:၁၄၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) 9824sc2rg15vp09vlz6vfbdu3otj5ng 3 230690 754199 2022-08-11T06:36:02Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Ashrf1979 ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၆:၃၆၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) qxfc04738sav5jysqc99w2ns2dh3ypl 0 230691 754200 2022-08-11T06:37:32Z Kantabon 45503 "{{Infobox international football competition |year=၂၀၂၂ |country={{flag|ENG}} |num_teams=၂ |venues=[[အီးမရိတ် ဘောလုံးကွင်း]] |dates=၃၀ ဇူလိုင် |confederations= |cities=၁ |champion_other=[[အာဆင်နယ်]] |count=6 |second_other= |third_other= |fourth_other= |mat..." အစချီသော စာလုံးတို့နှင့် စာမျက်နှာကို ဖန်တီးလိုက်သည် wikitext text/x-wiki {{Infobox international football competition |year=၂၀၂၂ |country={{flag|ENG}} |num_teams=၂ |venues=[[အီးမရိတ် ဘောလုံးကွင်း]] |dates=၃၀ ဇူလိုင် |confederations= |cities=၁ |champion_other=[[အာဆင်နယ်]] |count=6 |second_other= |third_other= |fourth_other= |matches=1 |goals=6 |top_scorer= |prevseason=[[၂၀၁၉ အီးမရိတ်ဖလား|၂၀၁၉]] |nextseason=၂၀၂၁}} '''၂၀၂၂ အီးမရိတ်ဖလား'''သည် [[အီးမရိတ် ဖလား]]၏ (၁၁)ကြိမ်မြောက်ရာသီဖြစ်သည်။ ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဇူလိုင်၃၀ ရက်တွင် အာဆင်နယ်အသင်း၏အိမ်ကွင်း၊ [[အီးမရိတ် ဘောလုံးကွင်း|အီးမရိတ်ကွင်း]]တွင် ကျင်းပခဲ့သည်။ အီးမရိတ်ဖလားပွဲစဉ်များကို ၂၀၂၀ပြည့်နှစ်နှင့် ၂၀၂၁ခုနှစ်များတွင် မကျင်းပနိုင်ခဲ့ဘဲ ၂၀၂၂ခုနှစ်တွင်မှ ပြန်လည်ကျင်းပခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ အိမ်ရှင် [[အာဆင်နယ်]]ဘောလုံးအသင်းနှင့် စပိန်ဘောလုံးအသင်းဖြစ်သည့် ဆီဗီလာတို့သာ ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့ကြပြီး အာဆင်နယ်အသင်းမှ အနိုင်ရရှိခဲ့သည်။ ==ပွဲစဉ်== {{football box | date = ၃၀ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ | time = ၁၂:၃၀ (BST) | team1 = [[အာဆင်နယ်]] {{flagicon|ENG}} | score = 6–0 | goals1 = *Saka {{goal|10|pen.|19}} *Gabriel Jesus{{goal|13||15||76}} *Nketiah {{goal|89}} | goals2 = | report = https://www.arsenal.com/fixture/arsenal/2022-Jul-30/sevilla-fc | team2 = {{flagicon|ESP}} ဆီဗီလာ | stadium = [[အီးမရိတ် ဘောလုံးကွင်း]] | attendance = | referee = Andrew Madley }} ==ကိုးကား== {{reflist}} [[ကဏ္ဍ:အီးမရိတ်ဖလား]] qw3q9k9ag87ycdogaso4jsehnhjys1k 0 230692 754206 2022-08-11T07:09:34Z Kantabon 45503 "'''ကိုရီးယားသမ္မတနိုင်ငံ သမ္မတအိမ်တော်''' သည် [[တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ]] [[တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ သမ္မတ|သမ္မတ]] ရုံးထိုင်ရာ အဆောက..." အစချီသော စာလုံးတို့နှင့် စာမျက်နှာကို ဖန်တီးလိုက်သည် wikitext text/x-wiki '''ကိုရီးယားသမ္မတနိုင်ငံ သမ္မတအိမ်တော်''' သည် [[တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ]] [[တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ သမ္မတ|သမ္မတ]] ရုံးထိုင်ရာ အဆောက်အဦးဖြစ်သည်။ ယခင်က အမျိုးသားကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန၏ ရုံးအဆောက်အဦးဖြစ်ကာ ၂၀၂၂ခုနှစ် မေလ (၁၀)ရက်နေ့မှစ၍ သမ္မတရုံးထိုင်ရာ နေရာဖြစ်လာခဲ့သည်။ ==တည်နေရာနှင့် သမိုင်းကြောင်း== ဤအဆောက်အဦးသည် မြို့တော်[[ဆိုးလ်မြို့]]၊ 22 Itaewon-ro, Yongsan ခရိုင်တွင် တည်ရှိသည်။ ၂၀၀၃ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပြီး (၂၇၆,၀၀၀) စတုရန်းမီတာကျယ်ဝန်းကာ အထပ်မြင့်အ​ဆောက်အဦးဖြစ်သည်။<ref>{{Cite web|title=대통령 집무실 이전에···국방부·합참 ‘릴레이 이사’|url=https://www.khan.co.kr/article/202203201636001|access-date=|date=2022-03-20|last=수정: 2022.03.20 19:54|first=입력: 2022 03 20 16:36|work=www.khan.co.kr|language=ko}}</ref><ref>{{Cite news |date=2022-05-08 |title=Goodbye, Blue House: A New Center of Political Power Is Rising in Seoul |language=en |work=Bloomberg.com |url=https://www.bloomberg.com/news/features/2022-05-08/south-korea-president-yoon-s-blue-house-move-to-reshape-seoul |access-date=}}</ref> ယခင်က သမ္မတများရုံးထိုင်ရာ [[အိမ်ပြာတော်]]မှာ အများပြည်သူနှင့် အလှမ်းဝေးသည်ဟုဆိုကာ ၂၀၂၂ခုနှစ် မေလ (၁၀)ရက်နေ့တွင် အသစ်တက်လာသော သမ္မတ [[ယွန်းဆော့ယော]] က ဤအဆောက်အဦးသို့ နေရာပြောင်းရွှေ့ ရုံးထိုင်ခဲ့သည်။<ref name="blue">{{cite web|title=တောင်ကိုရီးယား ရွေးကောက်ခံ သမ္မတသစ် ယခင်အိမ်တော် အသုံးပြုမည်မဟုတ်|url=https://burmese-voanews-com.cdn.ampproject.org/v/s/burmese.voanews.com/amp/south-korea-new-president-blue-house/6493102.html?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQKKAFQArABIIACAw%3D%3D#amp_tf=From%20%251%24s&aoh=16480286750822&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&ampshare=https%3A%2F%2Fburmese.voanews.com%2Fa%2Fsouth-korea-new-president-blue-house%2F6493102.html}}</ref> ထို့ကြောင့် ဤအဆောက်အဦးသည် တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံသမ္မတ၏ ရုံးထိုင်ရာအဆောက်အဦးဖြစ်လာခဲ့သည်။ သမ္မတသည် ပြည်ပမှဧည့်သည်တော်များကိုလည်း ဤအဆောက်အဦး၌ပင် လက်ခံတွေ့ဆုံသည်။<ref name="red">{{cite web|title=Jokowi reaps $13b in investment deals from East Asian tour|url=https://www.thejakartapost.com/indonesia/2022/07/28/jokowi-wraps-up-successful-east-asian-tour-in-seoul.html}}</ref> ==အမည်နာမ== ပြောင်းလဲရုံးထိုင်သည့် အဆောက်အဦးအတွက် အမည်ပေးရန် သမ္မတယွန်းဆော့ယော၏ အစိုးရက ကော်မတီတစ်ရပ် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ လက်ခံရရှိသည့်အမည်ပေါင်း (၃၀,၀၀၀)ကျော်မှ ဇကာတင်အမည်အဖြစ် People's House၊ Gukmin Cheongsa, Mineum Cheongsa၊ Bareunnuri နှင့် Itaewon-ro 22 တို့ကို ရွေးချယ်ခဲ့သည်။ ပြည်သူ့အိမ်တော် (People's House) သည် သမ္မတယွန်း၏ ကနဦးရွေးချယ်ခြင်းခံခဲ့ရသည်ဟုဆိုသည်။ သမ္မတရုံးသည် ပြည်သူအားလုံးအတွက် ဖွင့်လှစ်ထားပြီး ပြည်သူများကသာ ပိုက်ဆိုင်သည်ဟု အဓိပ္ပါယ်ရသည်။Gukmin Cheongsa သည် ပြည်သူ့အစိုးရရုံးဟု အဓိပ္ပါယ်ရသည်။ နောက်ဆုံးတွင် အထက်ပါအမည်များအနက် မည်သည်ကိုမှ အတည်မပြုခဲ့ဘဲ အချိန်အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ သင့်လျော်သောအမည်အသစ်ကို ရှာဖွေရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြသည်။ <ref name="green">{{cite web|title=New presidential office doesn't get a new name after all|url=https://koreajoongangdaily.joins.com/2022/06/14/national/politics/Korea-Yongsan-Presidential-Office-Yoon-Sukyeol/20220614192139079.html}}</ref> ==ကိုးကား== {{reflist}} [[ကဏ္ဍ:သမ္မတ အိမ်တော်များ]] [[ကဏ္ဍ:ဆိုးလ်မြို့ရှိ အဆောက်အဦးများ]] 74v0drhmqcq7hm6il5m5kqiwewbsg9b 0 230693 754214 2022-08-11T07:26:05Z Chan Sung-Min 102525 [[ဆီယမ်ရိမြို့]] စာမျက်နှာကို [[သေယမ်ရပ်မြို့]] သို့ Chan Sung-Minက ရွှေ့ခဲ့သည်: Rea ဆိုတာ ခမာမှာပဲ အဲ့လို ရေးတာပါ အသံထွက်ကတော့ Ra ပါ wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[သေယမ်ရပ်မြို့]] jh8wn5w34cxh4m48ldk2lodq6fys4uk 3 230694 754216 2022-08-11T07:36:11Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် سعید اللہ بن امین اللہ ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၇:၃၆၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) pad9z98algwrowea56nvm8ax2hjztrw 3 230695 754217 2022-08-11T07:36:21Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Myo Khant Aung ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၇:၃၆၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) df1foqjn2drx383bv4yi06akjb5x9m9 3 230696 754220 2022-08-11T08:36:30Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Damorim21 ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၈:၃၆၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) shezmq208thagmi272go4ybcu8f86sb 0 230697 754227 2022-08-11T10:30:04Z Chan Sung-Min 102525 [[ကိုရီးယားဗုဒ္ဓဘာသာ]] စာမျက်နှာကို [[ကိုရီးယား ဗုဒ္ဓဘာသာ]] သို့ Chan Sung-Minက ရွှေ့ခဲ့သည် wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ကိုရီးယား ဗုဒ္ဓဘာသာ]] t6xjpfhd7m18luc1yb7udwfnobhh5mm 3 230698 754230 2022-08-11T10:36:48Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Harditaher ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၀:၃၆၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) 347ppqc9oddj1b3vusae11jvc4k1mlk 3 230699 754231 2022-08-11T10:36:58Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Nan Phyu ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၀:၃၆၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) 284pudtwjyiszdjsg5ot20lybnya8wn 0 230700 754234 2022-08-11T11:00:53Z Chan Sung-Min 102525 [[ပတ်ချုန်ဟီး]] စာမျက်နှာကို [[ဘက်ဂျောင်းဟီ]] သို့ Chan Sung-Minက ရွှေ့ခဲ့သည်: Englishလို နာမည်ကို ဘာသာပြန်ထားပုံကြီး ဖြစ်နေပါတယ်၊ ကိုရီးယားအက္ခရာအလိုက် ပြန်သင့်ပါတယ် wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ဘက်ဂျောင်းဟီ]] i5qfz8vgtzmcsza4deauomz1pv7ok81 0 230701 754237 2022-08-11T11:03:22Z Chan Sung-Min 102525 [[ဘက်ဂျောင်းဟီ]] စာမျက်နှာကို [[ဘက်ဂျောင်းဟိ]] သို့ Chan Sung-Minက ရွှေ့ခဲ့သည် wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ဘက်ဂျောင်းဟိ]] 6p0s9vgpty9uo4rxce4avk66cp6nr41 0 230702 754240 2022-08-11T11:11:44Z Kantabon 45503 "{{underconstruction}} '''အရှေ့တီမောနိုင်ငံ၏ အလံတော်''' သည် တီမောလက်စ်တီ ဒီမိုကရက်တစ်သမ္မတနိုင်ငံကို ကိုယ်စားပြုသော နိုင်ငံတော်အလံဖြစ်သည်..." အစချီသော စာလုံးတို့နှင့် စာမျက်နှာကို ဖန်တီးလိုက်သည် wikitext text/x-wiki {{underconstruction}} '''အရှေ့တီမောနိုင်ငံ၏ အလံတော်''' သည် တီမောလက်စ်တီ ဒီမိုကရက်တစ်သမ္မတနိုင်ငံကို ကိုယ်စားပြုသော နိုင်ငံတော်အလံဖြစ်သည်။ အနီရောင်အောက်ခံပေါ်တွင် အနက်ရောင်၊ အဝါရောင် တြိဂံများပါရှိကာ အနက်ရောင်တြိဂံပေါ်တွင် ထောင့်ငါးထောင့်ရှိသည့် ကြယ်ဖြူပါဝင်သည်။ ==သမိုင်းကြောင်း== အရှေ့တီမောနိုင်ငံ၏ လက်ရှိအလံတော်ကို ၂၀၀၂ခုနှစ်တွင် စတင်အသုံးပြုခဲ့သည်။ ဤအလံသည် ၁၉၇၅ခုနှစ်တွင် ပေါ်တူဂီတို့လက်ထက်မှ လွတ်လပ်ရေးရယူချိန်တွင် အသုံးပြုခဲ့သည့် အလံနှင့် တူညီသည်။ သို့ရာတွင် ကိုးရက်အကြာ၌ အင်ဒိုနီးရှား၏ ကျူးကျော်မှုကို ခံခဲ့ရသည်။ အင်ဒိုနီးရှားတို့ အရှေ့တီမောကို လက်လွှတ်ပြီးနောက် ကုလသမဂ္ဂက အုပ်ချုပ်ခဲ့ပြီး ၂၀၀၂ခုနှစ် မေလ (၂၀) ရက်နေ့တွင် လွတ်လပ်သောနိုင်ငံတစ်ခုအဖြစ် စတင်အသွင်ကူးပြောင်းခဲ့သည်။ မေလ (၁၉)ရက်နေ့ညသန်းခေါင်ယံတွင် ကုလသမဂ္ဂအလံကို တိုင်ထိပ်မှလျှော့ချခဲ့ကာ အရှေ့တီမောအလံကို လွှင့်တင်ခဲ့သည်။ အရှေ့တီမောအခြေခံဥပဒေအရ အဝါရောင်တြိဂံသည် အရှေ့တီမောသမိုင်းကြောင်းမှ ကိုလိုနီခေတ်၏ခြေရာများကို ကိုယ်စားပြုသည်။ အနက်ရောင်သည် ကျော်လွှားရန်လိုအပ်သော စိန်ခေါ်မှုကို ကိုယ်စားပြုသည်။ အနီရောင်သည် အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတိုက်ပွဲ၊ အဖြူရောင်ကြယ်သည် ငြိမ်းချမ်းရေးကို ကိုယ်စားပြုသည်။ ==ကိုးကား== {{reflist}} [[ကဏ္ဍ:နိုင်ငံတော်အလံများ]] [[ကဏ္ဍ:အရှေ့တီမောနိုင်ငံ]] g0tmrao8azdvwmkp1wssfkassluutwh 3 230703 754245 2022-08-11T11:37:07Z Welcome-Bot 40494 ကြိုဆိုပါသည်! wikitext text/x-wiki == ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Naing Linn(YeYint) ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။ * ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။ * တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ * သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။ * ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ * ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။ * ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ * ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။ * [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။ * [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ * ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ &#126;&#126;&#126;&#126; ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။ * သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၁:၃၇၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC) rmno5a3g722du8adtobam9wv11dsiiu