Huiquipedia nahwiki https://nah.wikipedia.org/wiki/Cal%C4%ABxatl MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Mēdiatl Nōncuahquīzqui Tēixnāmiquiliztli Tlatequitiltilīlli Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli Huiquipedia Huiquipedia tēixnāmiquiliztli Īxiptli Īxiptli tēixnāmiquiliztli Huiquimedia Huiquimedia tēixnāmiquiliztli Nemachiyōtīlli Nemachiyōtīlli tēixnāmiquiliztli Tēpalēhuiliztli Tēpalēhuiliztli tēixnāmiquiliztli Neneuhcāyōtl Neneuhcāyōtl tēixnāmiquiliztli TimedText TimedText talk Módulo Módulo discusión Accesorio Accesorio discusión Accesorio definición Accesorio definición discusión Hernán Cortés 0 1075 502690 483333 2022-08-07T19:55:27Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Nahuatlahtolli}} [[image: Retrato de Hernán Cortés.jpg|thumb|right|Hernan Cortes]] In '''Hernan Cortes Monroy Pizarro Altamirano''', '''tecpilli itech in Teotlalli itech Oaxaca<ref>«El Valle que está en Oaxaca»: «InTeotlalli (in) itech (cah) Oaxaca».</ref>''' (tlacatqui ipan [[Medellin]], [[Tlahtohcayotl itech Castilla]], inic [[1485]] - micqui ipan [[Castilleja de la Cuesta]], [[Tlahtohcayotl itech Castilla]], inic 2 inic [[Mētztli (cāhuitl)|tonecallotian]] inic [[1547]]) yehhuatl catca ce [[tlalpoloani españatlacatl]], in ipan itzin in [[mahcuilpoalxiuhtiliztli XVI]] teyacancatic ipan in ohtocaliztli in peuh in [[tlalpololiztli itech Mexihco]] ihuan in itzonquizaliz in tlacateuccan mexihcatl, inic quitlalih itzintlan ihuelitiliz in [[Tlahtohcayotl itech Castilla]] in tenehualoc [[Yancuic España]]. Tlacat ipan in altepetl [[Medellin]]<ref>«La ciudad (cuyo nombre es) Medellín»: «in altepetl (in) (itoca) (yehhuatl) Medellin».</ref>, ipan in tlalli españayotl [[Extremadura]]<ref>«(In itoca yehhuatl) Extremadura»</ref>, ipan in iteihiocuitiliz in ce cencalli ica ahmo ixquich calpampilotl. Quicentlalih quitemoz tlaciuhcayotl ipan in Yancuic Cemanahuatl inic ohtoca in ompa [[La Española]] ihuan [[Cuba]], in canon ipampa ce nalquizani xeliuhcayotl itech cahuitl yehhuatl catca topileh itech inic ome altepetl tlanelhuayotilli intechpa in españatlacah ipan inon apantlalli. Inic 1519 tenehualoc teachcauh itech inic yei ohtocaliztli in ompa tlalli tepitztic, in tlein quipahtiotih ahmo cenquizca. Iahtetlazohtlaliz ica in tecuexanoani itech Cuba, [[Diego Velazquez itech Cuellar]], ipan quichiuh in itlaxitiniliz in ohtocaliztli ipan in tlaquizcayotl cahuitl, ce nahuatilli in Cortes quicentopeuh. Inic ahcito in ompa hueyitlalli, Cortes quineltilih ce mahcehualtilizoh tlaihmatiliztli in quimmoicniuhtiz in tlamanalhuiltin necentlaliliztin tlalquixtianimeh inic quipoloz in oc cequintin. Yequeneh quimoyecoltih ce cihuatl tlalquixtiani, [[in cihuapilli Marina]] (in Malintzin), in quitlayecoltih in iuh tlahtolmelahuani ihuan in aquin itloc quimixihuitih ce tepilzin. In ihcoac in tecuexanoani itech Cuba quintitlan titlantin inic quimomaltiz in Cortes, in yehhuatl quimixcuah ihuan quimpoloh, in oquic quihcuiloh in teyaochiuhcayotl in yaya inic quicuauhtzacuaz in iuh tepalehuiliztli ipan iohtocaliz. Cortes quihualih ixachi amatlahcuilolli in tlahtoani [[Carlos I]] ipal ca huelittoni imahcehualtiliz itech tlalpololiztli achto ca tzacuiltiloz ipampa inecomoniliz. Iccen macoc in tepantlazaliztli inic Tecpilli itech Teotlalli itech Oaxaca, mahcihui in tlapanahuia in ic tenyoh tepantlazaliztli inic Tlahtohcateixiptla macoc ce pilli ica hueyi ipan huetziliztli, [[Antonio de Mendoza ihuan Pacheco]]. Inic 1541, Cortes mocuep in ompa España, in canon omic chicuace xihuit zatepan, inic quihuilana iyollohtonehualiz. == Tlacatiliztli ihuan telpochyotl == Yehhuatl catca in zan ce inconeuh in [[tecpampilli]] [[extremaduratlacatl]], tlatocayotilli Martin Cortes Monroy ihuan in Catalina Pizarro Altamirano. Hernan Cortes huehcapa yehhuatl yeya icotonca in [[Francisco Pizarro]], in zatepan tlalpoloh itech in [[tlacateuccan incayotl]].<ref>[[Esteban Mira Caballos]]: [http://www.chdetrujillo.com/hernan-cortes-mitos-y-leyendas-del-conquistador-de-nueva-espana-2/ ''Hernan Cortes: Tlahtlaquetzalli ihuan tlaquetzalli itechpa in tlalpoloani itech Yancuic España''], Asociación cultural "Coloquios Históricos de Extremadura" (16 de junio de 2016).</ref> Iuhqui occequintin tecpampiltin, itahtzin quiuh ica mahtlactli on nahui xihuitl in quimomachtiz tenahuatilli ipan Salamanca, altepetl in quicauh ome xihuitl zatepan, neihcuanilli ipampa ineixpetzoliz itech ohtlatocaliztli. Inin nemachtiliztli tenemachitiani ihuan in machiliztli tehuelnemitiani itech lin tenahuatilli in tlaixahxicaittlac ipan inemachtiliz itloc ce tlamachiyoanani ipan Valladolid oquitopeuh in tlahtlaquetzalli in itech Cortes quimomachtih ltenahuatilli ipan in [[Hueyitlamachtilcalli itech Salamanca]].<ref>David A. Boruchoff, "Hernán Cortés, ''International encyclopedia of the Social Sciences'', 2a ed. (2008), t. 2, pp. 146-149.</ref> Zatepan cequih neyehyecoliztli tlanenchiuhtli, centlapal, inic macalaquiz in ompa Las Indias, ihuan, oc centlapal, inic tlaicneliz ipan in iohtocaliz in [[Gonzalo Fernandez itech Cordoba]] ipan [[Italia]], iccen, ipan in xopantlah inic 1504, acalco ehuac in ompa in apantlalli [[La Española]], in canon mocallotih in iuh milleh ihuan tlacepanyecoltiani analco tlallotl. Tel, monec in mocuepaz in ompa España, yehica inic 29 inic [Mētztli (cāhuitl)|tochihchinahuian] inic 1506 itahtzin quipahtiotih in pahtiotl itech itlacalaquil in ompa Santo Domingo ipan in nao San Juan Bautista, iaxca in Luis Fernandez Alfaro.<ref>Ma xiquitta ‘’Caballos’’, ''tlachiuhtli.tlatenehualli'' pp. 134-135</ref> == Nemanepanoliztli ihuan tetech quizaliztli == [[Image:Busto de Hernán Cortés.jpg|thumb|Tecuacuilli itech Hernan Cortes ipan in [[Archivo General de Indias|Tlamachiyotiliztli itech Indias]] itech [[Sevilla]].]] Hernan Cortes momanepanoh oppa ihuan quintlacatiliz mahtlactli once ipilhuan tlaneltililtin ipan chicuace teahciliztli centlamanquizqui. In inic ce icihuauh, in cihuapilli [[Catalina Juarez Marcaida]], mic zatepan macuilli xihuitl itech nemanepanoliztli tetzicatl inic ce inic totlanacayotiayan inic 1522, ipan ichtacayoh tlachihualiztli.<ref>[http://sobreleyendas.com/2008/05/19/hernan-cortes-y-la-muerte-de-su-esposa/ Hernan Cortes y la muerte de su esposa.]</ref> Yeheppa ihuan inoc inin nemanepanoliztli, Cortes quimotlacatilih mahcuilli ipilhuan ahmo nemanepanolizotl:<ref>[http://www.motecuhzoma.de/hijos.html Xavier López Medellín: Los hijos de Hernán Cortés.]</ref> [[Image:Hernán Cortés Monroy y Pizarro.jpg|miniatura|derecha|Tlamachioanaliztli itech ce tlatlapalhuiliztli itech Hernan Cortes tlaneltililli ipan in mahcuilpohualxiuhtiliztli XIX itechpa in tlatlapalhuiani mexihcatl [[Jose Salome Pina]]. [[Museo del Prado]], [[Madrid]].]] * In ''Catalina Pizarro'', tlacatqui inic 1514 nozo inic 1515 ipan Santiago itech Cuba, ahnozo quintepan ipan in Yancuic España. In inantzin yehhuatl catca Leonor Pizarro, hueliyoh ihuilteca in Cortes. Nelihtoloc intloc iteiccahuan Martin ihuan Luis ipan ce itetlacoliliz hueyiteopixcayotl in Clemente VII inic 1529. * In [[Martin Cortes|Martin Cortes (in Chictlapanqui)]], tlacatqui ipan Coyohuahcan inic 1522. In inantzin yehhuatl catca [[in Malintzin]], in itetlancatcauh ihuan itlatlahtolcuepcauh tlalquixtiani in Cortes. Nelihtoloc intloc in iteiccahuan Catalina ihuan Luis ipan ce itetlacoliliz hueyiteopixcayotl in Clemente VII inic 1529. * In ''Luis Cortes'' —tlacatqui inic 1525— yehhuatl ipiltzin in españatlacatl Antonia nozo Elvira Hermosillo, ihuan in noihuan nelihtoloz intloc Martin ihuan Catalina. Momanepanoh itloc in cihuapilli Guiomar Vazquez itech Escobar, imach in tlalpoloani Bernardino Vazquez itech Tapia. * In [[Leonor Cortes Moctezuma|''Leonor Cortes ihuan Moctezuma'']], tlacatqui inic 1528 in Altepetl Mexihco. Yehhuatl yeya icihuaconeuhtzin in [[Tecuichpo]] nozo I[[chcaxochitl]], in cuaatequiloni ica in tocatzintli cihuapilli [[Isabel Moctezuma Tecuichpo Ixcaxochitzin|Isabel itech Moctezuma]], no ihuih, icihuaconeuhtzin in Moctezuma II. Tlacualancaittalli itechpa inantzin niman in tlacatiliztli, yehhuatl catca itahtzin in quixihmachtilih zatepan. Momanepanoh itloc in euskaditlacatl [[Juan itech Tolosa]], tlalpoloani itech Zacatecas. * ''Maria Cortes'', icihuaconeuhtzin in ce tlahtocacihuapilli mexihcatl in itocatzin ahmo macho. [[Bernal Díaz del Castillo]] quitenehua in tlacat ica cequih tlacanextiliztli. Inic tohuemmanayan inic 1528<ref>[http://www.motecuhzoma.de/chrono-es.html Hernán Cortés y su tiempo.]</ref> Cortes onahcic inic ome nemanepanoliztli itloc in cihuapilli Juana Ramirez itech Arellano itech Zuñiga, icihuaconeuhtzin in ololiuhqui itech Aguilar ihuan imachtzin in Teahuayoh itech Bejar. In cihuapilli Juana mocallotih ipan in caltzacualli itech Cuauhnahuac, inic nemi ipan in tecpanchantli calchiuhtli inic 1526.<ref>[https://web.archive.org/web/20110514161418/http://www.cuernavacaturismo.com.mx/sobrecuernavaca.php Sobre Cuernavaca.]</ref> Itech inin nemanepanoliztli tlacatqueh chicuace tepilhuan: * Luis Cortes ihuan Ramirez itech Arellano, tlacatqui ipan Texoco inic 1530 ihuan micqui achi zatepan in tlacatiz. * Catalina Cortes itech Zuñiga, tlacatqui ipan Cuauhnahuac inic 1531 ihuan micqui achi zatepan in tlacatiz. * [[Martin Cortes Zuñiga|Martin Cortes ihuan Ramirez itech Arellano]], tlacatqui ipan Cuauhnahuac inic 1532. Itetoquilihcauh in itahztin in iuh tecpilli itech in Teotlalli itech Oaxaca. * Maria Cortes itech Zuñiga, tlacatqui ipan Cuauhnahuac itzalan inic 1533 ihuan inic1536. Itahtzin oquinecuiloaya inemanepanoliz itloc Alvar Perez Osorio, ipiltzin in tecpilli itech Astorga, tel, in yehhuantin quixitinihqueh iccen, inic ipan quichihua ce teihzahuih nezomaliztli in Cortes, in itech no mopihpiqui ipan oquichiuh in cohcoliztli in itech miqui. Zatepan Maria momanepanoh itloc Luis itech Quiñones, inic mahcuilli ololiuhqui itech Metztli. * Catalina Cortes itech Zuñiga, tlacatqui ipan Cuauhnahuac itzalan inic 1533 ihuan inic 1536. Micqui in ahmo tenamic ipan Sevilla zatepan in miquiz itahtzin. * Juana Cortes itech Zuñiga, tlacatqui ipan Cuauhnahuac itzalan inic 1533 ihuan inic 1536. Monepanoh inic 1564 itloc in pilli Fernando Enriquez itech Ribera, inic ome teahuayoh itech Alcala. == Machiztli teyaochiuhcayotl == === Cuba === Inic [[1511]] tlacnelih ipan in [[ohtocaliztli]] itech tlalpololiztli itech [[Cuba]] tlaachcauhtilli itechpa in tecuexanoani [[Diego itech Velazquez]], in aquitechpa quimcelih milli ihuan tlacohtin ipan in apantlalli. Onahcic tenehualoz topileh itech [[Santiago itech Cuba]], mahcihui zatepan cuauhtzacualoc itechpa in tecuexanoani, tlateilhuilli in tetlapiquiz ihuic in yehhuatl. Tlamaquixtilli, momanepanoh itloc in ihuehpoltzin in inohmah Diego Velazquez, in itoca [[Catalina Juárez]]. Ipan itzonquizaliz inic [[1518]] Velazquez itech quicauh in tepacholiztli itech inic yei, zatepan in [[Francisco Hernandez itech Cordoba (tlanextiani itechYucatán)|Francisco Hernandez itech Cordoba]] ihuan [[Juan itech Grijalva]], inic quicentocaz itlanextiliz ipan in hueyi atentli itech [[Tlalli ipitzahuayan itech Yucatan|Yucatan]]. Yeceh Velazquez ihciuhca itech chicotlamah. Quipohua [[Bernal Diaz itech Neyaotiloyan]], tlachihuani itech ''[[Nemilizotl nelli itech in tlalpololiztli itech in Yancuic España]]'', in ce itexohxolotihcauh in Velazquez, tlatenehualli ''Cervantes in cuacohcoxqui'', quilhuih in aquin iteyacancauh, texohxoloticateuh: «inic inetlamachtil in noteyacancauh Diego, Diego, ¿catlehhuatl tiachcauhtli oticpepenalo? Ca yehhuatl tiachcauhtli nequiztic itech Medellin itech Extremadura. Cencah ninomauhtia, Diego, huel mohuic necomonia ica in acalcentlamantli, ca niquitta ipampa cencah nequiztic oquichtli ipan itlatqui». Hernan Cortes quicentocaya, tel, ica in itlachihchihualiz in ohtocaliztli, ihuan ipampa in nequiztic itecealtiliz, cualtihuani itech in teyollohtiliztli ihuan itech huetztinemiliztli, ihciuhca mahcehuac quihcuiloz oc ye 600 tlacah ipal itlatequipanoliz. === In tlalpololiztli itech Tlacateuccan mexihcayotl === [[Image:Cortés Ruta Cuba-Tenochtitlan.png|thumb|Iohtocaliz in Hernan Cortes niman Cuba ixquichca Tenochtitlan.]] Inic quipanahuia in quitlazani Diego Velazquez, in iacalyaochihchihual in Cortes ehuac hueciniliztica in oncan in acaltecoyan itech [[Santiago itech Cuba]] inic [[18 inic totlanacayotiayan]] inic [[1518]]. In iuh yaya ahyecauhqui itech tetlaaxcatiliztli, itech monec in motlamachiliz itech inin ipan in acaltecoyan itech Trinidad ihuan ocequi yelohuayan. Iccen, inic 10 inic [[Mētztli (cāhuitl)|tohuetzian]] inic [[1519]], in acalcentlamantli quicauh in hueyatentli itech [[Cuba]]. Monelhuayotiaya yehhuatl on in acalcentlamantli ipan 11 acalli, ica 518 yaoquizqueh, 16 ipan yetianimeh, 13 matlequihquizoanimeh, 32 tlatilinianimeh, 110 atlacah ihuan cequih 200 tlalquixtianimeh ihuan tliliuhqueh in iuh tepalehuianimeh itech in teyaochiuhcayotl. Quihuicayah 32 cahuallomeh, 10 tlequihquiztli ica coztepoztli ihuan nahui tlohtlequihzquiztli. In iuh teachcauhtin yayah [[Alonso Hernandez Portocarrero]] (yehhuatl in aquin quitemacazquia zatepan in cihuatl tlalquixtiani [[La Malinche|cihuapilli Marina]]), [[Alonso Davila]], [[Diego itech Ordas]], [[Francisco itech Montejo]], [[Francisco itech Morla]], [[Francisco itech Saucedo]], [[Juan itech Escalante]], [[Juan Velázquez itech Leon]] (icotonca in tecuexanoani), [[Cristobal itech Olid]], [[Gonzalo itech Sandoval]] ihuan [[Pedro itech Alvarado]]. Miyaquintin yeyah tlaixmatinimeh itech in yaoyotl itech Italia. In iuh tachacauh acallachiani yaya [[Anton itech Alaminos]] ica tlaixmatiliztli ipan in ome achto iohtocaliz in [[Francisco Hernandez itech Cordoba (tetlanextiliani itech Yucatan)|Francisco Hernandez itech Cordoba]] ihuan [[Juan itech Grijalva]]. ==== Ic ce tetech pachihuiliztli intloc in chanehqueh ==== [[Image:Malinche Tlaxcala.jpg|thumb|'''[[In Malintzin]]''' quitlahtolcuepilia in itlahtoliz in mexihcah in Cortes. ''Tetectli itech Tlaxcallan, mahcuilpohuaxihuitl inic XVI''.]] In ic ce tetech pachihuiliztli itloc in cemanahuatl [[Mesoamérica|mesoamericayotl]] quineltilih ipan in apantlalli itech [[Cozumel]], ce ittitiloni acaltecoyan acallotl ihuan xomolli teoyoh [[Cultura maya|mayayotl]] in itech pachihuiaya huelitiliztli itech [[Ekab|Ecab]], ihuan in canon itech catca in neteochihualoyan itech huetzqui in [[Ixchel]], cihuateotl itech in [[nepilhuahtilizotl]]. In españatlacah ahcitoh inoc in [[Cultura maya#Período Posclásico|Cahuitl Zatepanhuehcauhqui itech in Tlamatiliztli mayayotl]] achi zatepan in huetziliztli itech [[Mayapan]] inic [[1480]], in quihuicac in tlaxehxeloliztli itech in tlalliipitzahuayan itech [[Yucatan]] ipan 16 tepiton tenapalohcayotl, cehceccan ica inohmah tenapaloani tlatenehualli ''[[Halach Uinik|halach uinik]]'', ihuan ipan cemanqui netech tecualancanamiquiliztli. Niman ye ic ixpan yaz in ''[[batab]]'' (tenapaloani yeloacayotl itech in altepetl) Cortes quitlahtlauhtih in quicahuanih inyolpachihuitiz ihuan quicuinih in netecpicholiztli inic quihualia in ioquichhuan inic quixitiniz in tetehteoh teoyohqueh mayayomeh ihuan quitlaliz temazoaya ihuan iixiptla in [[Ichpochtzintli Mariatzin] ipan in teocalli. Ce itenemilizpoal in tlahtoani [[Carlos I itech España|Carlos I]] tlahcuilolli inic [[1603]] iuh quipohua in zanachitonca : : <small>Momauhtihqueh in apantlallacah in quittaz yehhuatl on in acalcentlamantli ihuan in ompa calacqueh in tepetl, inic quicahua tlaxiccahualli inchan ihuan immil. In ompa calacqueh in cemeh españatlacah ihtec in tlalli ihuan quittaqueh nahui cihuah intloc eyi tlachihualtin ihuan quimitquiqueh iixpan Cortes, ihuan ica imixyohyomoctiliz in tlalquixtianimeh in itloc quihuicaya, quixtlamatilih ca ce in cihuah yehhuatl yeya in cihuapilli itech inon tlalli ihuan innatzin in cohconeh. Quichiuh Cortes cualli tecpiltihcayotl, ihuan yehhuatl in cihuatl quihuallauhtih ompa in ioquich, in quitenahuatih quimmacaz in españatlacah cualli teceliloyan ihuaz cencah quinnemactiz. Auh ihcoac quittac Cortes ca ye itech catcah tlacneliltin ihuan pahpaquinimeh, peuh inic quineltoquitiz in teomatiliztli itech [[Cristo]]. quinahuatih in tetlahtolmachtiani in quihuicaya, ca quimilhuiani ca quinequia quimmacaz occe oc cencah ipani Teuctli in yehhuatl in aquin quipiyayah. Quintlahtlauhtilih ca quimoteotiani in Temazoa ihuan ce iixiptla in Tocihuapiltzin, ihuan quitelhuihqueh ca quinpactiaya. In ompa quinhuicac inteocal ihuan quimpoztequilih in tetehteoh ihuan oncan quitlalih temazoa ihuan iixiptla in Tocihuapiltzin, in tlein ixquich quicelihquen in tlalquixtianimeh in iuh cualli. Inic itech cah ompa Cortes ayic tehuemman, in tlein »quimonemiliztiayah quichihuaz cehcemilhuitl.</small> ::::::::::::::::::::: <small>''Nemilizotl itech in iyoliliz ihuan itlachiuh in Tlacateuctli Carlos V'', itechpa Prudencio itech Sandoval<ref>In «Nemilizotl itech in iyoliliz ihuan itlachiuh in Tlacateuctli Carlos V», itechpa Prudencio itech Sandoval, itech cah cactihcac ipan: [http://www.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/90904584878552620270479/p0000010.htm#190 ].</ref></small> Hernan Cortes quimoyecoltiaya in iuh tlatlahtolcuepani ce telpochtli [[Cultura maya|mayatlacatl]] tlayaoantli ipan in [[Apantlalli Cihuah]], in itoca ayac [[nemilizopoani itech Indias]] quiteneuh zan in aquin in españatlacah contetocayotiayah «[[Melchorejo]]». Ica itepan tlahtoliz ixmachtilo in ionyeliz in cemeh oquichtin tentzonehqueh itech cuacueloloc ce tepachohcan mayayotl cenyani ihuan quintitlan titlantin inic quinhualtiliniz. == No xiquitta == * [[Jean-Paul Penin]] ''Fernand Cortez'' opera, [[Gaspare Spontini]] [http://www.multimania.com/fcortez] *{{Cite web | title = Códice del Marquesado del Valle | work = Biblioteca Digital Mundial | accessdate = 2013-12-29 | language = Nāhuatlahtōlli | url = http://www.wdl.org/es/item/9681/ }} == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} {{DEFAULTSORT:Cortés Pizarro, Hernán}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Españoltecah]] 9mzvviaqjit2662q0bjn0fw18exibui Mexico 0 1120 502645 502244 2022-08-07T18:42:38Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Mexko|NCH_name=Mexko (nch)|NHW_name=Mexko (nhw)|NHN_name=Mexico|NCI_name=Mexihco|PPL_name=Meshijku}} {{Tlahco nahuatlahtolli}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlahtohcayotl in Cepanca Mexico | Tlaltocaitl = Estados Unidos Mexicanos | Tocaitl = Mexico | Pamitl = Flag of Mexico.svg | Chimalli = Coat of arms of Mexico.svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[Mexicotlacatiyancuicatl]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = Himno Nacional Mexicano instrumental.ogg | Tlalmachiyotl = MEX orthographic.svg | Tecuacan = [[Altepetl Mexico]] [[File:Coat of arms of Mexico City, Mexico.svg|derecha|20px]] | Hueyaltepetl = [[Altepetl Mexico]] | Ancayotl = 34°35′59″S 58°22′55″O | Tecpantlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] huan 82 macehuallahtolli. | Tenahuatiyotl = República | Tlaquetzalli = | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[España]]<br />[[16 metztli septiembre]], [[1810]]<br />[[29 metztli septiembre]], [[1824]] | Tlaixpayotl = 3.761.274 | Tlaixpayotl_tlatectli = 8 | Tlaixpayotl_atl = 1.1% | Tlahtohcayotenco = 9665 | Hueyatenco = | Cuaxochtli = 4389 km. 3155 km ica {{USA}}​, 958 km ica {{GTM}} ihuan 276 km ica {{BLZ}} | Tepachoani = [[Mexico tlahtohcatlahtoani|Tlahtohcatlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Andrés Manuel López Obrador]] | Nelihuehcapanca = [[Citlaltepec]] | Chanehqueh = 126 014 024 | Chanehqueh_tlatectli = 32 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 15,68 | Tlacatocaitl = Mexicatl | PIB_nominal = US$ 537 660 millones | PIB_nominal_xihuitl = | PIB_nominal_tlapohualli = 21 | PIB_nominal_per_capita = US$ 12 590 | PIB = US$ 964 279 millones | PIB_xihuitl = | PIB_tlapohualli = 23 | PIB_per_capita = US$ 22 404 | IDH = {{creciente}} 0,836 | IDH_xihuitl = 2015 | IDH_tlapohualli = 40 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Mexico peso]] ($, <code>[[ISO 4217|MX]]</code>) | Cemanahuacahuitl = [[UTC-3]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-2]] | Matlatzalan = [[.mx]] | Tepozehecanonotzalli = 52 | Tlahuilehecanonotzalli = AYA-AZZ, LOA-LWZ, L2A-L9Z | Ihcuilolli = 484 / MX / MEX | Olochcalpolli_ica = | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Mexico''' nozo '''Tlahtohcayotl in Cepanca Mexico''' ([[caxtillahtolli]]; ''México'' nozo ''Estados Unidos Mexicanos''; [[yucatecatlahtolli]],<ref group=tyml.>Tlahtolli moihtoa ipampa mayatlacameh ipan '''''Yucatan'''''. Ipan nahuatlahtolli quihtoznequi ''yucatecatlahtolli''.</ref> ''Méjikoo''), ce tlacatiyan ipan [[America]] cemantoc tlalli, ce inic mahtlactli huan ome tlacatiyan ocachi hueyi itechpa [[Tlalticpactli]]. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Tlahtohcayotl in Cepanca]], canahpa huitztlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa tonalcalaquiyampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa tonalquizayampa ica [[Cuauhtemallan]] huan [[Belice]], noihqui ompa iquizayampa in [[Mexico ayollohco]] huan [[Caribe hueyatl]] (hueyatl ipan [[Atlántico ailhuicatl]]). In tepetl ocachi hueyic quihtoznequi in [[Citlaltepec]] ipan [[Veracruz]] huan [[Puebla]] ica 6960,8 m s. n. m. in cualcan ocachi tlani quihtoznequi [[Laguna Salada]] ipan [[Baja California]] ica -10 m b. n. m. Itecuacan in [[Altepetl Mexico]], inon tlacatiyan quipiya occe hueyi altepetl, inonqueh [[Monterrey (nhn)|Monterrey]], [[Atemaxac]], [[Cuetlaxcoapan]], [[Tollohcan]], [[Tijuana]] huan [[León]]. In tlacatiyan quipia tlen mani ipan 1 964 375 [[km²]],<ref>«[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mx.html Mexico - Geography]». ''CIA The World Factbook''. CIA.</ref> Mexico inic macuilli hueyi [[tlacatiyan]] ipan [[America]] cemantoc tlalli,<ref group=tyml.>Tlahtolli moihtoa '''''continente''''' caxtillahtolcuepa. Ipan nahuatlahtolli quihtoznequi ''cemantoc tlalli''.</ref> noihqui inic mahtlactli huan nahui hueyi tlacatiyan itech mochi Tlalticpactli. Ica 130 millones itech chanehqueh, Mexico inic mahtlactli tlacatiyan ica chanehqueh ipan tlalticpac. Mexico tlalli in [[Tlacatiyan ic chanehqueh|ic mahtlactli once ocachi chantilo tlacatiyan]] cah, ica ocachi 126 ''millones'' tlatlaliloh chanehqueh ipan [[2020]]. Inin tlapohualli quichihua in Mexihco in [[Caxtillāntlahtōlli ītlatēcpanaliz in Tlālticpac|tlacatiyan in tlacempanahuia inic caxtillantlahtohqueh]],<ref>{{Cita web |url=http://www.ethnologue.com/language/spa |autor=Ethnologue |título=Spanish |fechaacceso=8 de mayo de 2015 |idioma=inglés}}</ref> no inic chicome tlacempanahuia inic [[nepapan tlahtōlmatiliztli|nepapan tlahtolmatiliztli]] in cemanahuac.<ref>{{Cita web |url=http://www.ethnologue.com/statistics/country#7 |título=Summary by country |autor=Ethnologue |fechaacceso=8 de mayo de 2015 idioma=inglés}}</ref> Quipia 69 [[tecpantlahtolli]], itzalan inin; caxtillahtolli miac tlahtoah ipan mochitin tlacatiyan, occequin tlahtolli nahuatlahtolli, yucatecatlahtolli, mixtecatlahtolli, tzeltallahtolli, tzotzillahtolli, tzapotecatlahtolli, otontlahtolli, totonacatlahtolli, mazahuatlahtolli huan no oncan macehualtlahtolli ipan mochi tlaltipactli.<ref>Alfonso González & Mirta A. González, ''[http://books.google.cat/books?id=FrsTLm265zoC&pg=PA150&dq=n%C3%BAmero+hispanohablantes&hl=ca&ei=9qZNTYj9FM2cOs7AmRE&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CC8Q6AEwAQ#v=onepage&q=n%C3%BAmero%20hispanohablantes&f=false Español para el hispanohablante en los Estados Unidos]''.{{Spa/nhn}}</ref> In momachtia in tlacah nemi Mexico tlalli ixquichca 14 000 xihuitl yeppa axcan.<ref>[[Poblamiento de América]]</ref> In ipampa in nenayotl iizcayaliz omochihqueh in mexicatlalpan in [[America]] cemantoc tlalli, in [[Tlahco America]] huan [[huaccaixtlahuatl]]. In axcan tlahco Mexico ocatcah in tachcauh inyeyan in huehceuh mexihcatlacah, no ihuan in mayatlacah, ome hueyi altepetiliztli in [[Anahuac]]. In ixquichcauh 300 xihuitl, mochi in itlal oquichiuh ce cotoncayotl ipan in [[Virreyotl Yancuic España]], ica itecuacan in [[Altepetl Mexico]], ocatcah ce tachcauh yeliztli ipan in [[Caxtiltecatl Emperadoryotl]] in [[America]] tlalli. Quin in Caxtillan tlahtohcatiliztli, Yancuic España oquipehualtihqueh in teixnamiquiliztli itechpa in intlacaxoxouhcayo ipan [[1810]], in tein otlan ipan [[1821]]. Zatepan, ixquichcauh macuilpohualxihuitl, omochiuh miec tlahtic yaoyotl ihuan huehcahuitzyaoyotl oquipatlacqueh in mexicah mochi innemiliz. In ixquichcauh in [[macuilpohualxihuitl XX]] omochiuh hueyi tetlamahmaquiliztli izcayaliztli ica altepetlacayotl otlahtohcatih ica centetl altepetlacayotl tlacotontontli. Iteyacanaliz ce tlacatiyan, Mexico ce tlacatlahtohcayotl, atleh neltococayotl; quipiya eyi nahuatilli, in ejecutivo moihtoa [[Andrés Manuel López Obrador]]. Inin tlahtohcayotl huelitic, quipiya tepoztequitiyotl, pochtecayotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. In iuhqui in [[Cemanahuac in Nececeltiyahtalizyotl Tlatecpanaliztli]], Mexico in tachcauh ahciyan [[America]] cemantoc tlalli huan inic chicuace ipan tlapanahuia inic altepeitto in [[Cemanahuac]]<ref name="WTO Tourism Highlights 2018 Edition">{{Cita revista|título=UNWTO Tourism Highlights: 2018 Edition World Tourism Organization|url=https://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284419876|idioma=inglés|doi=10.18111/9789284419029}}</ref>, inon ipal in 34 nenayotl nozo yeliztli mancan tlen in [[UNESCO]] quinixmati iuhqui in [[Tlacayotl iTlatquicayo]], iuhti inic ce in cemantoc tlalpan ihuan inic chicuace in tlalticpac. Itech in [[huēyitētlamahmaquilizzōtl|hueyitetlamahmaquilizzotl]],in ic [[ahyehyecauhqui tlahtic tlachīhualli|ahyehyecauhqui tlahtic tlachihualli]] (PIB ahnozo ATT) tlatectli ipan mahtlactli onnahui in Cemanahuac ihuan in mahtlactli once ic [[Anexo: Tācatiyān ic PIB|tlaaxcahuini hueliyotl tlapohtillotl]] (PPA ahnozo THT); in ic ome ipan Latinixachitlan ihuan in ic nahui in cemantoc tlalpan. In iuhqui tlanonotztli in [[ONU]] ipan [[Anexo: Tācatiyān ic tlācayōtl izcāyaliztli tlatēnēhuani|2018 itech tlacayotl izcayaliztli]], quipiya ce pani [[tlācayōtl izcāyaliztli tlatēnēhuani|tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani]] in 0.774, tlatectli ipan in ic 74 in Cemanahuac, ohuehcapanihuih itlan [[Indonesia]], [[Turquia]], [[Chile]], [[Grecia]] ihuan [[Africa Huitztlampa]], tlanehnehuihuililo ipan 2018 oquipixtica tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani in 0.743.<ref>{{Cita web |autor=undp.org |título=Informe sobre Desarrollo Humano 2013 El ascenso del Sur: Progreso humano en un mundo diverso |url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR2013_ES_Complete%20REV.pdf |fechaacceso=23 de marzo de 2013}}</ref><ref>{{Cita web |autor=undp.org |título=Indicadores Internacionales sobre desarrollo humano - PNUD |url=http://hdrstats.undp.org/es/indicadores/103106.html |fechaacceso=23 de marzo de 2013 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20130427055825/http://hdrstats.undp.org/es/indicadores/103106.html |fechaarchivo=27 de abril de 2013 }}</ref><ref>{{cita noticia|apellidos1=Rojas |nombre1=Laura |título=El ascenso del sur: la gran oportunidad |url=http://www.excelsior.com.mx/opinion/laura-rojas/2013/03/17/889383 |fechaacceso=25 de mayo de 2016 |editorial=Excelsior |fecha=17 de marzo de 2013}}</ref> Ma tel in tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani 0.608 tlacencahualo, quimatih tlahco.<ref>{{cita web|título=Human Development Reports|url=http://hdr.undp.org/en/composite/IHDI|editorial=United Nations Development Programme|idioma=inglés|fecha=2015|fechaacceso=16 de julio de 2018}}</ref> Mexico no ce tlapanahuia in ic nepapan immanyotl in Cemanahuac, momachilia iuhqui in caxtolli omome ce [[huēyinepapan tlācatiyān|hueyinepapan tlacatiyan]] in Tlalticpac, chantlaliah in 10-12% in [[nepapanyōlizzōtl|nepapanyolizzotl]] in Cemanahuac<ref name="SEMARNAT">{{Cita web |título=Biodiversidad de México |editorial=SEMARNAT |url=http://cruzadabosquesagua.semarnat.gob.mx/iii.html |fechaacceso=7 de octubre de 2007 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20071007045210/http://cruzadabosquesagua.semarnat.gob.mx/iii.html |fechaarchivo=7 de octubre de 2007 }}</ref> ihuan quimpiya ocachi 12 000 nican yollamantli.<ref>{{Cita web |url=http://www.environment.gov.au/soe/2001/publications/theme-reports/biodiversity/biodiversity01-3.html |título=Biodiversity Theme Report |fechaacceso=15 de marzo de 2010 |autor=Conservation International (2000) |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20091227152153/http://www.environment.gov.au/soe/2001/publications/theme-reports/biodiversity/biodiversity01-3.html |fechaarchivo=27 de diciembre de 2009 }}</ref> ==Tlaltocayotl== [[Image:CodexMendoza01.jpg|200px|thumb|left|[[Mendoza amoxtli]], Mexihco tlahco in Anahuac.]] Mexico ce tlahtohcayotl omoyocox ipan in [[macuilpohualxihuitl XIX]]. Ixquichca itlachihualiz iuhqui [[nahuatiliztli tlahtocayotl]], in tlacatiyan itoca ocatcah ''Mexihco Tlacetililli Tlahtohcayotl'', immanel ipan in [[Mexico Tlacetililli Tlahtohcayotl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1824|Nahuatillaliliztli 1824]] oquitocaitih iuhqui ''Mexihcatl Tlacatiyan'' ihuan ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl''<ref>''Constitución de los Estados Unidos mexicanos'' (1824), ''nohuiyan''</ref>. In [[Mēxihcatl Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1857|Nahuatillaliliztli 1857]]<ref>''Constitución de la República Mexicana'' (1857), ''nohuiyān''</ref> oachcauhchiuh in tocaitl ''Mexihcatl Tlacatlahtohcayotl'', tel ipan in tlahcuilolli oquitocaitih ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl''. In [[Mēxihcatl Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1917|Nahuatillaliliztli 1917]], tlatectli tlein in achcauhtocaitl ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl'' ca. In tlacatocayotl ''mexicano'', mexihcatl caxtillantlahtolcopa, mihtoa ixquichca in europantlacah ahcihua. Oquihtoznequilihqueh in caxtiltecah in macuilpohualxihuitl XVI, in mexihcah ocatcah in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]] chanehqueh ihuan intlahtol. Ipan in tlalpololiztli cequintin caxtiltecah ihuan criollomeh in ochanticqueh in [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] innehhuiyan omoteneuhqueh mexihcah<ref>[[Francisco Xavier Clavijero]] ōtzintih ī''[[Historia antigua de México y de su conquista]]'' ōquitlahtoh ītechpa in ''país del Anáhuac'' (in Ānāhuac tlācatiyān) īpan inic cē āmoxtlahtōlxēxelōliztli, tēl īpan mochi yeh quitēnēhua ''territorio mexicano'' (mēxihcatlalli) ahnozo ''reino de los mexicanos'' (in mēxihcah īntlahtohcāyo) in Yancuīc Caxtillān in tlein quipiyain huehcauh mexicatlalli, īhuān nō in mayatlālli īhuān in michhuahcatlālli.</ref>. In Tlacaxoxouhcayaoyotl tepachoh onenecuilohqueh ipan in tlacatiyan no in tlacah intoca. ica in [[Plan de Yōhuallān|Plan de Yohuallan]], in tlacatiyan motenehua Mexico ihuan in chanehqueh mexicah. Mexico tlalli ce nahuatlahtolli, quihtoznequi caxtillahtolcopa ''México'', itlaltocayo altepetl itechpa huehcauh Mexico Tenochtitlan, itecuacan itech mexicah, zatepan caxtiltecah moihtoah ''Nueva España'' nozo Yancuic España ipan eyi xiuhpohualli. Ixquichca itlachihualiz in independencia Mexicopa, in tlacatiyan itoca, ''Imperio Mexicano'', zatepan Tlacatlahtocayotl Mexico, caxtillantlahtolli; República Mexicana; axcan siglo XX ocatcah Tlahtocayotl in Cepanca Mexico. Imanel xiuhpan 1824 oquitoca noyuhqui Mexico tlacatiyan ihtoa ''Nación Mexicana''<ref>''Constitución de los Estados Unidos mexicanos'' (1824).</ref>. {{cita|In çã çe mitoa mexicatl: in miequin mitoa, mexica. Inin tocaitl mexicatl: itech quiça in tocaitl Mecitli. me, q.n. Metl, citli in tochin, citli: mitozquia meçicatl, ic onixpoliui in mitoa, Mexicatl: in iuhca nenonotzalli, in tlamacazqui, in quinoaliacan mexica itoca catca Meçitli: quil inic tlacat, quitocaiotique Citli: auh memac in quitecaque, in uncan tetzaoac, ic motocaioti mecitli: auh inin in ooapaoac tlamacazqui teupixqui mochiuh, quil quitlacanotzaia in diablo ([[Uitzilopochtli]]): ic cenca quimauiztilique, ioan mochintin quitlacamatque, in iacanaloni: auh in quiniacan in itlapacholhoan, ic motocaiotique Mexica.|Teopixqui [[Bernardino de Sahagún]]}} ===Occe tlahtolli=== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Chollahtolli]]: ''Mejiku'' * [[Cuextecatlahtolli]]: ''Labtom'' * [[Huitzollahtolli]]: ''Méxiko'' * [[Mazahuatlahtolli]]: ''B'onrro'' * [[Michhuahcatlahtolli]]: ''Méxiku'' * [[Mixtecatlahtolli]]: ''Nuuyoo'' * [[Otontlahtolli]]: ''’Monda'' * [[Pimatlahtolli]]: ''Mehigo'' * [[Pipillahtolli]]: ''Meshihku'' * [[Quicapotlahtolli]] : ''Mexiko'' {{col-2}} * [[Quilihuatlahtolli]]: ''Maay Tay Ñia’k'' * [[Seritlahtolli]]: ''Méxiico'' * [[Raramuritlahtolli]]: ''Méjiko'' * [[Totonacatlahtolli]]: ''Mejiku'' * [[Tzapotecatlahtolli]]: ''México'' * [[Tzeltallahtolli]]: ''Mejiko'' * [[Tzotzillahtolli]]: ''Mejiko'' * [[Yaquitlahtolli]]: ''Mehiko'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Mejikoo'' {{col-end}} ==Huehcapatlahtoliztli== Intlah tihnequi miacquin tlacameh oncan ipan ce tlalpan axcan itech in tlalticpactli, monequi imiyaca in achtotlacatl oncan America cemantoc tlalli, onenemic ipampa ohce, nochi huatztic huan cecec. Macehualmeh zan queman oncan tihualah naman ni Mexico tlacatiyan yeceh 30,000 xiuitl. Ipan 9000 a. C., mochihua iteyolehualiz ica tlapixcayotl quemeh tlen ayohtli, etl, chilli huan huaxin ipan Teotihuahcan huan tepeyohcan ompa axan Tamaulipas tlahyocayotl. Canah in tlapixcayotl itech cintli mochiuhqui xiuhpan 5000 a. C., yecah macehualtin pehualiz hualmotlalia moihtoa Mesoamerica tlalli. Oncatca eyi hueyi onohuayan: Oasisamerica, Aridoamerica huan Mesoamerica. === Huehuehcauh tlacayotl === [[File:Olmec_Head_No._1.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Ce tzontecomaolmecatl.]] Achcauh tlacameh ipan Oasisamerica catca tlalpixqueh, ihcuac in axcayotl ahmo tlapixcayotl cenca cualli huan yahuantin macehualtin oncan tihualah huan itlapixcayo pampa yahuantin tlacua. Tlen nicaltlaquetzah hueyi tzacualco moihtoa Casas Grandes ompa axcan Chihuahua tlahtocayotl.<ref>[https://arqueologiamexicana.mx/indice-tematico/oasisamerica Arquelogía Mexicana], Oasisamérica, 9 ome metztli in xihuitl 2019.</ref>. Tlacameh ompa Mesomerica catca tlacameh ica tlalpizqueh huan yolomatinimeh, ihcuac in axcayotl ahmo tlapixcayotl cenca cualli huan yahuantin macehualtin oncan tihualah huan itlapixcayo pampa yahuantin tlacua. Tlen nicaltlaquetzah hueyi tzacualco moihtoa Tres Zapotes, La Venta ompa axcan Tabasco tlahtocayotl, yehuantin in olmecah. Zanyeno ihcuac quittac intlal americatlacameh ipampa Francisco Hernández de Córdoba. Titlano Juan de Grijalva ipan 1518 xihuitl inic yehuatl ma quittaz in yancuic tlalli moihtoa Anahuac. Iixiptlahuan Moteuczoma cuacuauhpan tlachixtocqueh. Xiuhpan 1519 oahcicoh Hernán Cortes inhuan iyaoquizcahuan huan incapayohuan. Acalpan quihualhuicayah noihuan imatlequiquiz huan ohcequin itlequiquiz. In axcan Mexico tlalli oquipantlazqueh ihuan ochantiqueh nehnenqui ahamiqueh ihuan tlanechicohqueh ye 30 000 xihuitl. Achi in 9000 xihuitl y. C. omochiuh in tlatlacacihuitiliztli in tlanelhuayotl iuhqui in [[āyohtli|ayohtli]] ihuan in [[huāxin|huaxin]]<ref>Casas y Caballero, 1995: 38.</ref> in tlalpan [[Teōhuahcān tlahuelmayān|Teohuahcan tlahuelmayan]] ihuan in [[Tamaulipas tepētlah|Tamaulipas tepetlah]]. In tlatlacacihuitiliztli in cintli omochiuh ahmo huehca in 5000 y. C. in tlein oquichiuh in altepetzintiliztli in [[Ānāhuac|Anahuac]]<ref>Márquez Morfín y Hernández Espinoza, 2005: 14.</ref>. In [[Huāccāixachitlān|Huaccaixachitlan]] chanehqueh oquicemanqueh innenayo, manel oahcicqueh in anahuacah. Cequi catyan ocatca nemilo cemanqui ixquich in huehcauh cahuitl, iuhqui in [[Cueva de la Perra]] (12 000 y. C.)<ref>MacNeish, 1968: t. II.</ref>, [[Cueva de la Candelaria]] (8000 y. C.)<ref>Aveleyra, 1956.</ref>, [[El Conchalito]]<ref>Fujita, 2006: 82-98.</ref> ihuan in San Francisco Tepetlah oztotl, [[Tlani California Huitztlāmpa|Tlani California Huitztlampa]]. In altepeyotl tzintiliztli ocatca ahmo huehca in 2500 xihuitl y. C. ihuan in 1500 y. C.<ref>Christian Duverger, 2007.</ref>, ica in tlachihualiztli in [[cōnchīhualiztli|conchihualiztli]] ihuan in achto millahcayotl altepemaitl<ref>López Austin īhuān López Luján, 2001.</ref>. Ipan in ''Preclásico Medio'' (m. XIV-IV y. C.) omomana in [[ōlmēcah nenayōtl|olmecah nenayotl]] in mochi in Anahuac<ref>Las fechas son de Pool, 2007: 10.</ref>. Cequi tachcauh yollohtli ocatca [[La Venta]], [[Tres Zapotes]] ihuan [[Teōpantēcuānitlān|Teopantecuanitlan]] ocatcah in tachcauh olmecatl tlateomatiyan. Zatepan in olmecah inpolihuiliz, ocempanhuetzqueh miac tlacah, oxochiyouhqueh in [[tlacomōlli miccāpetlacallōtl|tlacomolli miccapetlacallotl]] in [[Ānāhuāc Cihuātlāmpa|cihuatlampa]]<ref>Kubler, 1984: 191.</ref>, in [[paniōlmēcah nenayōtl|paniolmecah nenayotl]] in Ayollohco ihuan omochiuh in [[huēyac tlapōhualli|hueyac tlapohualli]]. Ahmo huehca in macuilpohualxihuitl II omochiuh in ''Periodo Clásico'' in Anahuac (m. II-VI/VII). In ihcuac in opanhuetzqueh [[Teotihuahcan]]<ref>Childs Rattray, 1997: 73.</ref> ihuan in miac mayatlahtohcayotl. In inic oquitecpan in pochtecayotl in tlahco Mexihco ihuan oquinmocniuhtihqueh in [[Monte Albán]] tlacah. In anahuacayotl omomana in mictlampa ixquichca in huaccaixtlahuacan iuhqui [[La Quemada]] ihuan oquipalehuih in panhuetziliztli in [[Huāccāīxtlāhuatl Āmāitl Ixachitlān|Huaccaixtlahuatl Amaitl Ixachitlan]] tlacah iuqhui in huehcauh altepetl [[Paquimeh]]. Zatepan in Teotihuahcan ihuan in mayaaltepetl inpolihuiliz, opanhuetzqueh miac teucyotl in ominamicqueh on tlalli tepacholiztli. In macuilpohualxihuitl X ihuan XII itzalan, opanhuetz [[Tōllān Xīcohcotitlan|Tollan Xicohcotitlan]], in toltecah intecuacan. In toltecayotl oquipalehuih ih panhuetziliztli in mayatlacah, in mixtecah ihuan occequintin tlacah in Anahuac. In mexihcah oquinpatcayotihqueh, yehhuantin oaltepetzintihqueh in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]] ipan [[1325]]. Ipal inin altepetl otepachohqueh in tlapanahuia inic hueyi tlahtohcayotl in Anahuac, in catleh otlalpolohqueh in caxtiltecah ipan [[1521]]. === Caxtiltecah tlalpololiztli === [[Īxiptli:Matanza de Cholula - Lienzo de Tlaxcala.jpg|180px|thumb|In [[tēmictīliztli Chōlōllān|temictiliztli Cholollan]], ipan in [[Tlaxcallān tilmahtli|Tlaxcallan tilmahtli]].]] Zatepan in [[Franciso Hernández de Córdoba]] ([[1517]])<ref>Thomas, 1993: 115-128</ref> ihuan [[Juan de Grijalva]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 15-27</ref> innehnemiliz, [[Hernán Cortés]] ihuan itlacahuan oahciqueh [[Cozumel]] ihuan in [[Tabasco]] hueyatentli, in canin [[Cintla nehcaliliztli|in mayatlacah oihcalqueh in caxtiltecah Cintlah]]<ref>Thomas, 1993: 193-210</ref>. Ne oaltepetzintih [[Santa María de la Victoria]] ihuan oquicelih [[Malintzin]], yeh ocatcah nahuatlahtolcuepani ic in huehcachanehqueh<ref>Díaz del Castillo, 2007: 145-148</ref>. In caxtiltecah oahciqueh in [[Veracruz]] hueyatentli, in canin ocalaqueh in [[Ānāhuac|Anahuac]]. Oquichiuhqueh necennonotzaliztli ica cequintin tlacah ihuan oohtlatocacqueh in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]]. In ohpan oquinpeuhqueh in mexihcah innecenonozal iuhqui in [[tēmictīliztli Chōlōllān|temictiliztli Cholollan]]. [[Motēuczōma Xōcoyōtzin|Moteuczoma Xocoyotzin]] oquincelih yocoxcatica in caxtiltecah<ref>Sahagún, 1999: 702-703.</ref>, tel in [[tēmictīliztli īpan in Toxcatl|temictiliztli ipan in Toxcatl]] otzinti in yaoyotl ica in mexihcah<ref>Thomas, 1993: 427-438</ref>. [[Cuitlāhuac|Cuitlahuac]] [[Tēpēhualiztli Yōhualli|oquinpeuh in caxtiltecah]] ipan [[1520]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 254-262</ref>, tel yeh omic in ihcuac in [[mātlālzahuatl|hueyi cocoliztli]]. [[Cuāuhtemōc|Cuauhtemoc]], in tlacuitlapancayotl tlahtoani, ocanqueh ipan in [[13 tlachicuēyiti|13 tlachicueyiti]] [[1521]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 367-373</ref>, ihuan oquimictihqueh ipan [[1525]]<ref>Sahagún, 1999: 845-848. Se desconoce la fecha exacta de la muerte de Cuauhtémoc, así como el paradero de sus restos.</ref>. Zatepan otepantlehcoh Mexihco Tenochtitlan in caxtiltecah ocholohqueh tlalpolohqueh in tlacahuilli in [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] ipan ce tlachihualli mochi in ''colonia''pan. Ica in tlalpololiztli ohuallah in cristianotiliztli ihuan in nican tlacah ahmo nenayotl. === Virreiyotl Yancuic España=== [[Īxiptli:Retrato de Hernán Cortés.jpg|thumb|180px|[[Hernán Cortés]].]] Xiuhpan 1524, oahcicoh nican [[Virreiyotl Yancuic España]], mahtlactli huan ome teopixqueh itech pohuiah iteopixcanahuatil San Francisco. Iteopixcahua yehuantin icniuhtli Martín de Valencia catca ica caxtiltecah huan portuglatecah matel yaoquizqueh. [[Hernán Cortés]] oquiz quincelito yuhquin ixtililonimeh, noihqui mahuizohqueh tlacameh, imixpan in mexicah. Ininqueh caxtilteopixqueh huan ohcequin in ohualaqueh zanyeno ihcuac, cenca tlamatinimeh catcah. Otechihuilique nemachtilcalco. Otecuatequiqueh. Noihqui macehualtin quimpalehuiqueh ipampa teopixqueh, ce itechpahuicpa icniuhtli Bartolomé de las Casas. Ipan 1525 xihuitl, Hernán Cortés oquic caxtiltepehuani yauh quincalito in Cristóbal de Olid in oncan motocayotia ''Las Hibueras'' (axcan [[Honduras]]). quinahuatia mah quimpiloah noteuctzin [[Cuauhtemoc (tlahtoani)|Cuauhtemoc]] huan in tlahtoani [[Tlahcopan]]. Ipan ohualauh teuctli Antonio de Mendoza teyacanaquiuh noihqui inic ce Itlahtocateixiptla inic Yancuic España. Impal hueyi iteopixcatzin Mexico itoca Teoicniuhtli Juan de Zumárraga huan virrei Antonio de Mendoza, omopehuilti nican Altepetl Mexico in tepozamoxiuhcuiloloni, 1528 xihuitl. === Yaotlacaxoxouhcayotl === In '''Mexico itlacaxoxouhcayo''' ocatca ce tlahtocayotl huan tlacameh hualomochihualiztli tlapachihuitilo yaotilizca, in tlen otlan in caxtillantepacholiztli ipan in [[Yancuic España]] tlalli. In yaoyotl ipampa in Mexico tlalli oman ixquichca in [[Dolores Hidalgo]], in [[16 metztli septiembre]] [[1810]], zan in ocalac [[Ejército Trigarante]] ipan in [[Altepetl Mexico]] in [[27 metztli septiembre]] [[1821]]. Yohuac ipan [[Tlachiucnāuhti 15|Tlachiucnauhti 15]], [[1810]] {{6conejo}} xihuitl, ompeuh Mexihco [[Mēxihcatl Tlācaxoxouhcāyōtl|hueyi Temaquixtilizyaoyotl]], ihcuac [[teōpixqui|teopixqui]] [[Miguel Hidalgo|Miguel Hidalgo y Costilla]] maltepetlalia in oncan teocalpan motocayotia [[Dolores Hidalgo, Cueyatlālco|Dolores]], [[Cueyatlālco|Cueyatlalco]]. In caxtiltecah zanno ihcuac quitlaliah teuctli in itoca [[Francisco Xavier Venegas]] iuhquin [[ōntlahtoāni|ontlahtoani]] nican [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]]. [[Tlachiucnāuhti 27|Tlachiucnauhti 27]], [[1821]] {{4casa}} xiuhpan, ocalacque Altepetl Mexihco [[Agustín de Iturbide]] ihuan iyaoquizcahuan. Iuh omochiuh itemaquixtiliz [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] in ihuicpa Huehueh Caxtillan, [[Europan]]co. Ica itoca Agustín Inic Ce, inin xiuhpan motlahtohcatlalia Iturbide hueyi tlahtoani in ipan ixquich Mexico nozo huehuehtlahtohcayotl in [[Ānāhuac|Anahuac]]. Ipan [[1846]] {{3conejo}} xihuitl, ompehua yaoyotl in tlein [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|Tlacetililli Tlahtohcayotl]] chanehqueh oquichihuilique Mexihco inic quincuicuilizque mexihcah huel cencah hueyi icecniquizaliz intlaltzin. Inic yaoyopan quicuicuilique Mexihco in axcan tiquixmauhtih iuhquin [[California]], [[Nevada]], [[Utah]], [[Colorado]], [[Yancuīc Mēxihco|Yancuic Mexihco]], [[Texas]], [[Arizona]] ihuan occe tlahtohcayotl. Quipalehuique in iquizcan, omicque inin yaoyopan in iximachoh iuhquin (Tiyacauhque Iconehuantzin Chapoltepec). Otlan in yaoyotl ipan [[1848]] {{5ped}} xihuitl. Ipan [[Tlamācuīlti 5|Tlamacuilti 5]], [[1862]] {{6conejo}} xihuitl, mexihcatl yaoquizque ihuan yaoquizcayacanqui in itoca texacatl [[Ignacio Zaragoza]], quimpeuhqueh [[Francia|franciatlacah]] in oncan itauhcayo motocayotia (Inecaliliz in Cuetlaxcoapan) ipan yaocaltepepan Loreto ihuan Guadalupe ica nahuamacehualtin zacapoaxtlah ihuan xochipolcah. Zatepan, ipan [[1864]] {{8ped}} xihuitl, nican pehua Mexihco Tenochtitlan intlahtohcayopan austriatlacah hueyi tlahtoani [[Ferdinand Maximilian]] ihuan hueyi cihuatlahtoani [[Carlota Amalia]]. Nican opeuh, in ipan [[Tlamahtlāccēti 20|Tlamahtlacceti 20]], [[1910]] {{2conejo}} xihuitl huey yaoyotl ihtic Mexihco motocayotia "[[Mēxihcatl Icnīuhyāōyōtl|Mexihcatl Icniuhyaoyotl]]", in iuh omaltepetlalli [[Francisco I. Madero]]. Inin xiuhpan [[1942]] {{8conejo}}, Mexihco tecentilli "Los Aliados" ipan [[Īyāōyo in Cemānāhuac Inic Ōme|Iyaoyo in Cemanahuac Inic Ome]] ica itlanapololiz inic [[Ehēcayāōquizcani 220|Ehecayaoquizcani 220]]. Ipan [[1 chicuace metztli]], [[2000]]{{13caña}} xihuitl, [[Vicente Fox]] tlaixquetzalli ihuicpa [[Partido Acción Nacional|PAN]], yehhuatl oquipeuh imexihcatetenahuatoh, in aquin inic ce [[Tlahtocātēīxiptla|Tlahtocateixiptla]] quimauhtili, mexihcah quitenauhque [[Ernesto Zedillo]] iuhquin yancuic hueyi tlahtocauh Mexihco ihic occequintin mecatlacayotl; PAN huetzicoh in cemitquimatiliztli ipampa 70 xihuitl itepacholiz PRI. [[Felipe Calderón]] oquipeuh mexihcatetenahuatoh ocaqui mohuetehuaque, ixachi patio ihuan ocachi tzacualtoc ompa Mexihco, oquipix in PAN occequintin oquipeuh ipan iocohuetziqui [[Andrés Manuel López Obrador]], tlaixquetzalli ihuicpa [[Partido de la Revolución Democrática|PRD]]. Felipe Calderón cah achcauh Tlahtohcateixiptlani ihuicpa [[Tlamahtlācōnti 1|Tlamahtlaconti 1]], [[2006]] {{7conejo}} xihuitl. In Xiuhpan 2009, ce cocoxcayotl [[Huēyicocoliztli influenza A H1N1 xiuhpan 2009|Influenza hueycocoliztli]] mochihua [[Mēxihco|Mexihco]] ihuan [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl|Tlacetililli Tlahtohcayotl]]. In [[2009 Influenza huēyicocoliztli|Influenza hueycocoliztli]] moaci [[Tlacetilīlli Huēyitlahtohcāyōtl|Tlacetililli Hueyitlahtohcayotl]] ihuan [[Caxtillān|Caxtillan]]. Cateh 22 micqueh. Ipan 6:00 hrs in [[Aeroméxico]] tepoztototl Boeing 777 otlaltih ipan in [[Āltepētl Mēxihco|Altepetl Mexihco]] ica 148 mexihcah hualmocuepayah [[China]] (achtopa [[Hong Kong]] ihuan [[Pequin]]) ipampa yehhuantin ocatcah tzacualo ipan ahmo cualli yoliztli iuhcayotl ipan China. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Norte = {{USA/nhn}} | Noreste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Oeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Centro = Mexico | Este = [[Caribe hueyatl]] / {{CUB/nhn}} | Suroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sur = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sureste = {{GTM/nhn}} / {{BLZ/nhn}} }} [[File:Mexico relief location map.jpg|thumb|right|300px|Mexico tlalmachiyotl ipan tlalticpac.]] Mexico tlatectli cah ipan huitztlampan itech [[America]] cemantoc tlalli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca]], canahpa icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa iquizayampa ica [[Cuauhtemallan]] huan [[Belice]], in noyuhquin canahpa tlapcopa Atlantico ailhuicatl huan Caribe hueyatl. In tlacatiyan quipiya 2.780.400 Km2 itechpahuic tlaixpayotl, noyuhquin quipiya 11,122 km² itech hueyatenco. Mexico quipia in [[California ayollohco]] ompa icalaquitlampa, noihqui in [[Mexico ayollohco]] ihuan in [[Caribe hueyatl]] ompa icalaquitlampa. In tlacatiyan itlaixpayo 1 964 375 km²<ref>INEGI (2010): "[http://mapserver.inegi.gob.mx/geografia/espanol/datosgeogra/extterri/frontera.cfm?c=154 Superficie Continental e Insular del Territorio Nacional"], consultada el 10 de mayo de 2010.</ref>. Mexico onca oc yeh 3 200 km in huitlatzticayotl huehca catyan itzalan. In cemantoc tlalli itlaixpayo 1 959 248 km² ihuan in tlalhuactli itlaixpayo 5 127 km². Ianahua quipia 11,122 km. In tlaixpayotl iiuhcayo huel tepeyoh ihuan quimpiya miac tletepetl. In tlalpan mani in [[Nāntepētlah Tlāpcopa|Nantepetlah Tlapcopa]] ihuan in [[Nāntepētlah Cihuātlāmpa|Nantepetlah Cihuatlampa]], in catleh maniliztli in [[Teyoh Tepētlah|Teyoh Tepetlah]]. In Nantepetlah Cihuatlampa tlami ipan Nayarit, cetiya ica in [[Yancuīctletepēyōllōtl|Yancuictletepeyollotl]]. Ompa itloc in Tepapaquiltiliztli hueyatentli, mani in [[Nāntepētlah Huitztlāmpa|Nantepetlah Huitztlampa]]. In [[Yancuīctletepēyōllōtl|Yancuictletepeyollotl]] nalquiza in tlalli in cihuatlampa in tlapcopahuic, ixquichcapa cetiya in [[Nāntepētlah Tlāpcopa|Nantepetlah Tlapcopa]] ipan in [[Cempōhualtepētl|Cempohualtepetl]] (3395 msnm). In Yancuictletepeyolloc, ica hueyi tletepetlayiliztli, tlatectli in tlapanahuia inic huehcapan tepetl Mexihco: in [[Cītlaltepētl|Citlaltepetl]] (5610 m), in [[Popōcatepētl|Popocatepetl]] (5462 m) in [[Iztāccihuātl|Iztaccihuatl]] (5268 m), in [[Chiucnāuhtēcatl|Chiucnauhtecatl]] (4690 m), in [[Mātlālcuēyeh (tletepētl)|Matlalcueyeh]] (4461 m) ihuan in [[Cōlimān cepayauhyoh|Coliman cepayauhyoh]] (4340 m). ipan inin tlalmatiliztli ihueyaltepeuh omochihua in [[Paricutín]] ihualpanhuetziliz, in tlapanahuia inic yancuic tletepetl in cemanahuac. In maniliztli in huitztlantlapcopa in Nantepetlah Tlapcopa motenehua [[Huāxyacac Nāntepētlah|Huaxyacac Nantepetlah]], tlami ica in Nantepetlah Huitztlampa in [[Tēcuāntēpec istmo|Tecuantepec istmo]]. In talpcopa iz mani in [[Tlahco Chiyapan Huehcapan Īxmaniliztli|Tlahco Chiyapan Huehcapan Ixmaniliztli]] ihuan in [[Chiyāpan Nāntepētlah|Chiyapan Nantepetlah]], in tlapanahuia inic huehcapan itepeuh in [[Tacaná tletepētl|Tacaná tletepetl]] (4117 m). In tlaliuhquiyotl huel ittaloni in [[Tlani California Tlālyacatl|Tlani California Tlalyacatl]] in mictlancihihuatlampa, iuhuan in [[Tlālyacatl Yucatán|Tlalyacatl Yucatán]] in tlapcopa. Ipan in achto mani in [[Tlani California Tepētlah|Tlani California Tepetlah]] no motenehua [[San Francisco Tepētlah|San Francisco Tepetlah]] ahnozo [[Giganta Tepētlah|Giganta Tepetlah]]. In tlapanahuia inic huehcapan itepeuh in [[Tres Vírgenes Tletepētl|Tres Vírgenes Tletepetl]] (2504 m) In Tlalyacatl Yucatán, ce ixmaniliztli in mochihua in tenextetl. In Nantepetlah Tlapcopa, in Cihuatlampa ihuan in Yancuictletepeyollotl itzalan, motlalia in [[Mēxihcatl Huehcapan Īxmaniliztli|Mexihcatl Huehcapan Ixmaniliztli]], tlein tepetlah iuhqui in Zacatecapan ihuan in San Luis coccanquixtia. In mictlampa quipanahuia in itech huaccayatl ihuan huehcatlan in huitztlampa. In ipan tlatectli in [[Chihuahuac huāccāīxtlāhuatl|Chihuahuac huaccaixtlahuatl]] ihuan in [[Zacatēcapan tlahcohuāccāīxtlāhuatl|Zacatecapan tlahcohuaccaixtlahuatl]]. In huitztlampa in tepetlah tlatectli in [[Bajío]] tlazohtlalli ihuan miac tlahuelmayan cecec no tlanaliuhtoc, iuhqui in [[Michhuah Huehcapan Īxmaniliztli|Michhuah Huehcapan Ixmaniliztli]], in [[Tōllohcān Tlahuelmayān|Tollohcan Tlahuelmayan]], in [[Mēxihco Tlahuelmayān|Mexihco Tlahuelmayan]] ihuan in [[Cuetlaxcōāpan-Tlaxcallān Tlahuelmayān|Cuetlaxcoapan-Tlaxcallan Tlahuelmayan]]. Inin huitztlampa centlacopan motlaliah achi mochintin in Mexihco chanehqueh. In Yancuictletepeyollotl ihuan in Nantepetlah Cihuatlampa itzalan tlatectli in [[Balsas Tlālcalaquiliztli|Balsas Tlalcalaquiliztli]] ihuan in Michhuahcan, Xalixco, ihuan Guerrero totoncapan. In tlapcopa icapma in [[Cempōhualtepētl|Cempohualtepetl]], tlatectli in [[Huāxyacac Tlahco Tepētzalan|Huaxyacac Tlahco Tepetzalan]] quitzacuah tepetl ohuitica, in catleh ohuihtichihua in calaquiliztli ihuan in ''comunicaciones''. Miac tlalhuactli tlatectli ipan in tlallotl hueyatl, iuhqui in in [[Revillagigedo miactlālhuāctli|Revillagigedo miactlalhuactli]] ([[Socorro tlālhuāctli|Socorro]], [[Calrión tlālhuāctli|Clarión]], [[San Benedicto tlālhuāctli|San Benedicto]] ihuan [[Roca Partida tlālhuāctli|Roca Partida tlalhuactli]] ihuan in [[Marías tlālhuāctli|Marías tlalhuactli]] ipan in Tepapaquiltiliztli; in [[Guadalupe tlālhuāctli|Guadalupe]], [[Cedros tlālhuāctli|Cedros]], [[Rocas Alijos tlālhuāctli|Rocas Alijos]], [[Tiburón tlālhuāctli|Tiburón tlalhuactli]], [[Carmen tlālhuāctli|Carmen tlalhuactli]] iixpan in Tlani California tlalyacatl ihuan Sonora inhueyaten; in [[Āltepētl in Carmen|Altepetl in Carmen]], [[Cozumel tlālhuāctli|Cozumel]], [[Mujeres tlālhuāctli|Mujeres]] ihuan in [[Alacranes tapachtepāntli|Alacranes tapachtepantli]] ipan in Atlántico. Mochi quipohua 5127 km² in tlaixpayotl. ===Tepeliztli=== [[File:Orizaba 18,500 feet.JPG|miniatura|izquierda|[[Citlaltepec]] ipan Veracruz.]] In tepeliztli ocachi hueyic ipan Mexico quitoznequi [[Citlaltepec]], nelihuehcapanca ompa in tepehuahcan moihtoa ''Eje Neovolcánico transversal'' ica de altitud 6960,8 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan Mexico. Occequin tepetl cateh [[Popocatepetl]] (5500 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl huan Puebla, in [[Iztaccihuatl]] (5215 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl huan Puebla, in [[Xinantecatl]] (4645 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl, in tepetl [[Matlacueyeh]] (4420 m s. n. m.) ipan Tlaxcallan huan Puebla, in Nevado de Colima (4260 m s. n. m.) ipan Xalixco huan Coliman, in Cofre de Perote (4282 m s. n. m.) ipan Veracruz huan in tepetl Potosí (3713 m s. n. m.) ipan Yancuic León. In Sierra Madre Oriental ca ompa Mexico Iquizayatlampa, in Sierra Madre Occidental (3776 m s. n. m.) ipan Mexico icalaquitlamapa, in tepetl Mohinora (3300 m s. n. m.) ipan huitztlampa huan in tepetl Tacaná (4092 m s. n. m.) ipan Chiyapan. ===Atiliztli=== [[Īxiptli:Canon del Sumideiro 2.jpg|220px|thumb|In Cañón del Sumidero, [[Mexcalāpan|Mexcalapan]] [[Chiyapan]]]] Mexico ce tlacatiyan ica cuechahualiztli huan miac atl ipan tlalticpac, quipiya atezcatl huan hueyi atoyatl matel Bravo atoyatl, Balsas atoyatl, Panoco atoyatl, Lerma atoyatl, Ozomahtzintlan atoyatl, Grijalva atoyatl, Tamesí atoyatl, ohcequin atoyatl, noyuhquin hueyi atezcatl quemeh Chapallan atezcatl, Cuitzeo atezcatl, Patzcuaro atezcatl, Catemaco atezcatl, Yuriria atezcatl, ohcequin. In Mexico atoyatl ca ipan eyi tlacuetlayan. In Tepapaquiltiliztli tlacuetlayan in Ayollohco ihuan in ihtic tlacuetlayan. In Mexihco tlapanahuia inic anqui atoyatl in [[Bravo]] ca. Yeh in octacatia 3 304 km, ihuan quichihua in cuaxochtli ica in Tlacetililli Tlahtohcayotl. Occe tachcauh atoyatl in [[Ozomahtzintlan Atoyatl]] in tlapanahuia inic coyahuac atoyatl, quichihua in cuaxochtli ica Cuauhtemallan; in [[Mexcalāpan|Mexcalapan]] in tlacatiyan inic ome tlapanahuia inic coyahuac atoyatl, inon cetiya in atl in Tabasco ixtlahuac, in mochahua in Mexihco huel coyahuac ''cuenca''; ihuan in [[Pānco ātōyātl|Panco]] in catleh in [[Mēxihco Tlahuelmayān|Mexihco Tlahuelmayan]] in itech pohui. Ipan in Tepapaquiltiliztli ahcih in [[Lerma]] ihuan [[Balsas]] atoyal, in catleh monequi in Mexihco huehcapantlalpan; in [[Sonora]], [[Fuerte]], [[Mayo]] ihuan [[Yaqui]] atoyatl quichihuia mocnelih in mictlancihuatlampa nenayotl, ihuan in [[Colorado ātōyātl|Colorado atoyatl]] in xexelhuia ica in Tlacetililli Tlahtohcayotl. In ihtic atoyatl ahmo ahci in hueyatl, ahmo anqui ca. Onca in [[Casas Grandes]] atoyatl [[Cihuahuac]] ihuan in [[Nazas]] ipan [[Durango]]. Achi mochintin in Mexihco atoyatl ahmo huel coyahuac ihuan achi ayac acalpapanoni. Mexihco quinpiya miac atezcatl ihuan amanalli in itlalpan. In tachcauh in [[Capallān ātezcatl|Capallan atezcatl]] [[Xālīxco|Xalixco]], ihuan ipampa in pani tlanemitiliztli hueliti huaquizquia. Occe tachcauh atezcatl in [[Pátzcuaro]], [[Zirahuén]] ihuan [[Cuitzeo]]. No ihuan, in atzaucmanaliztli tlachiuh tlachihualatezcatl, iuhqui in [[Mil islas]] [[Huāxyacac|Huaxyacac]]. === Yeyantli === Mexico iyoliz hueyi, quipia ohcequin yeyantli, xeliuhca in ''Tropico de Cancer'' itlal. Nican quipia hueyic tepehuahcan, cuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipia hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Mexihco tlacatiyan ica nepapan immanyotl. Ic itlaliliz in tlacatiyan tlatectli ipan ome huel ahmo neneuhqui tlaixpayotl, quitlahcotec in ''[[Trópico de Cáncer]]''. Inin tlilantloc quixeloa in tlacatiyan ipan ce totoncatlalli ihuan ce tlanaliuhtoctlalli. Yeceh in tlaixpayotl iuhcayotl ihuan in ilhuicaatl quipatlah in immanyotl in tlacatiyan. Onca Mexihco huehcapan tepetl immanyotl ahmo huehca in totoncapan. In tlein ica oc yeh immanyopatlaliztli in tlahtohcayotl [[Durango]] ca, in canin monamiqui in tlapanahuia inic tlani totoncayotl, in iuh -26&nbsp;°C, ihuan in tlapanahuia inic pani ipan in Tlani California [[huāccāīxtlāhuatl|huaccaixtlahuatl]] in canin quipanahuia in 50&nbsp;°C. In quiyauhyoh ihuan totonqui tlalli quichihua in [[Āyōllohco Mēxihco|Ayollohco Mexihco]] ihuan in [[Tēpāpāquiltiliztli Ilhuicaātl|Tepapaquiltiliztli]] tlani hueyatenixtlahuatl, nican in totoncayotl tlatectli in 15.6&nbsp;°C ihuan 40&nbsp;°C itzalan ipan tlachiconti. Ce totoncapan quichihua in tlalli ipan in 614 ihuan 830 msnm itzalan, nican in nican in totoncayotl tlatectli in 16.7&nbsp;°C ihuan 21.1&nbsp;°C itzalan ipan tlachiconti. In cecec tlalli onca ixquich in 1830 msnm ixquichca in 2745 m. Ipan in tlanaliuhtoc tlanipipinimmanyotl in totoncayotl tlatectli in 10 ihuan in 20&nbsp;°C itzalan ihuan onca [[quiyahuitl]] in ahmo quipanahuia in 1000 mm in xihuitl. Ahco in 1500 m in huehcapancayotl, inin immanyotl ipampa in tlalli [[āncāyōtl|iancayo]]. Ica inin immanyotl, in cecualoliztli mochihua cece xihuitl, no in [[quiyauhcepayahuitl]] ihuan in [[cepayahuitl|cepayahuiliztli]] in catleh oc yeh mochihua in mictlampa in tlacatiyan ihuan ipan in tepetlah. Occe immanyotl mochihua ic in totonqui-pipinqui ihuan in totonqui-tlanipipini. In tlalpan ica inin immanyotl, quiyahui in xopan no mochi in xihuitl. In quiyauhyotl ahci in tlapohualoni in 1500 mm, ihuan onca tlahco totoncayotl in 24 ihuan 26&nbsp;°C itzalan. In tlalli ica inin immanyotl tlatectli ipan in hueyatenixtlahuatl in [[Āyōllohco Mēxihco|Ayollohco Mexihco]], in [[Tēpāpāquiltiliztli Ilhuicaātl|Tepapaquiltiliztli Ilhuicaatl]], in [[Istmo Tēcuāntepēc|Istmo Tecuantepec]], in mictlampa [[Chiyapan]] ihuan in [[Tlālyacatl Yucatān|Tlalyacatl Yucatán]]. In huacca''trópico''pan onca in achtopa immanyotl. Motlalia in tepetlalpan in Nantepetlah Tlapcopa ihuan Cihuatlampa, in Atoyayotl in [[Ātōyātl Balsas|Atoyatl Balsas]] ihuan in [[Pāpalōāpan|Papaloapan]], iuh ipan cequi tlalli in Tecuantepec, in Tlalyacatl Yucatán ihuan in tlahtohcayotl Chiyapan. In huacca''trópico'' in tlapanahuia inic cemantoc ohuih totonqui immanyotl in Mexihco. In tlanaliuhtoctlalli in canin in quiyahuitl ahmo quipanahuia in 350 mm. In xihuitl tlahco totoncayotl tlatectli in 15 ihuan 25&nbsp;°C itzalan, ihuan quiyahuitl tlapohualoni huel yolcuecuepqui. Achi mochi in mexihcatlalpan in tlatectli in mictlampa in ''Trópico de Cáncer'', onca inin iuhquiyotl. In xopantlah mani in tlamacuilti ihuan tlamahtlacti meztli itzalan. In tlahco quiyahui ipan 70 ilhuitl xiuhpan. Yeceh, onca ahtle quiyahuitl in achi mochi in tlalli, ipampa in tepetl quitzacuah in Mexihcatl Huehcapan Ixmaniliztli quinmixcahualtiah. In tlanaliuhtoctlalpan in huehcapan ixmaniliztli, in tlahco quiyahuitl 635 mm cece xihuitl. In tlapanahuia inic cecec tlalli in huehcapan tepetl, onca 460 mm. Inic ipan in mictlampa in huehcapan ixmaniliztli tlahcohuaccaixtlahuatl onca 254 mm cecexihuitl. Onca tlalli ica 1000 mm ixquichca 3000 mm. In tlacatiyan tlahco totoncayotl cequi 19&nbsp;°C ca. Yeceh, in huehcauh tlahco in [[Āltepētl Mēxihco|Altepetl Mexihco]] mani ipan in meztli tlacenti ihuan tlachiconti. In ipan [[Āltepētl Juárez|Altepetl Juárez]], [[Mēxihcali|Mexihcali]], [[San Luis Potosí]], [[Hermosillo]], [[Torreón]], [[Saltillo]] ihuan [[Monterrey]] onca huel pani ihuan huel tlani totoncayotl. <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yolimmanyotl ipan Mexihco''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Selva Lacandona.JPG|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamasopo7.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:IslaContoy-PeterMaas.JPG|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Mulege oasis.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Quiyauhcuautlah]]<br />[[Lacandonquiyauhcuautlah]], [[Chiyapan]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlaizhuatepēuhcuauhtlah|Tlaizhuatepeuhcuauhtlah]]<br />[[Tamasopo]], [[San Luis Potosí]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuechāhuac quiyauhcuautlah|Cuechahuac quiyauhcuautlah]]<br />[[Tlālhuāctli Contoy|Tlalhuactli Contoy]], [[Quintana Roo]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl āmāitl|Huaccaixtlahuatl amaitl]]<br />[[Mulegé, Tlani California Huitztlāmpa|Mulegé]], [[Tlani California Huitztlāmpa|Tlani California Huitztlampa]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Paisaje con nieve.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Oaxaca regiones sierra sur.png|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Sierra Madre.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Llanos de Apan.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuauhtlah mictlāmpa|Cuauhtlah mictlampa]]<br />[[Juárez Tepētlah Tlani California|Sierra de Juárez]], [[Tlani California]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlanelōlcuauhtlah|Tlani''tropical'' cuauhtlah]]<br />[[Miyāhuatlān|Miyahuatlan]], [[Huāxyacac|Huaxyacac]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlanelōlcuauhtlah|Tlanaliuhtoc cuahutlah]]<br />[[Ocoyacac]], [[Tlahtohcāyōtl Mēxihco|Tlahtohcayotl Mexihco]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehcapan īxmaniliztli|Tlanicuechahuac huehcapan ixmaniliztli]]<br />[[Apan]], [[Hidalgo]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Arroyo de Michoacán.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:México - Sian Ka'an, Mangles.JPG|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Dunas samalayuca.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Baja California Desert.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehcapan īxmaniliztli|Cuechahuac huehcapan ixmaniliztli]]<br />[[Cuitzeo]], [[Michhuahcān|Michhuahcan]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Mangletlah]]<br />[[Sian Ka'an]], [[Quintana Roo]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl|Xaltepehuaccaixtlahuatl]]<br />[[Xālmalāyohcān|Xalmalayohcan]], [[Chihuahuac]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl|Ahmo quiyahuitl huaccaixtlahuatl]]<br />[[Cataviña]], [[Tlani California]] |- |} </div> === Yoliztli === Mexico ce ipan 12 hueyinepapan tlacatiyan in cemanahuac. Ica ahzo quen 200 000 ahmo neneuhqui yollamantli. Mexihco chantih in 10- 12% in cemanahuac nepapanyolilizzotl<ref name="SEMARNAT"/>. Mexihco tlatectli ipan inic ce ipal in [[tlālneloanih|tlalneloanih]] ica 733 yollamantli, inic ome ipal in [[chīchīhualehqueh|chichihualehqueh]] ica 448 yollamantli, inic nahui ipal in [[necocnemini]] ica 290 yollamantli ihuan inic nahui ipal in [[tlanelhuayōtl|tlanelhuayotl]] ica cequi 26 000 yollamantli<ref>{{Citeweb|title=Biodiversidad en México|editorial=CONEVYT|url=http://oregon.conevyt.org.mx/actividades/diversidad/lectura_biodiversidad.htm|dateaccess=07-10-2007}}</ref>. Mexihco inic ome ipal in ''ecosistemas'' ihuan in inic nahui ipal in yollamanpohualli<ref name="SNIB"/>. Achi 2500 yollamantin quintzacuilihcah in mexihcatl nahuatilli<ref name="SNIB">{{Citeweb|title=Sistema Nacional sobre la Biodiversidad en México|editorial=CONABIO|url=http://www.conabio.gob.mx/institucion/snib/doctos/acerca.html|dateaccess=07-10-2007}}</ref>. In mexihcatl tepacholiztli oquichiuh in Sistema Nacional de Información acerca de la Biodiversidad (Tlacatiyan Temachiztiliztli Sistema itech in Nepapanyolilizzotl), in catleh momachtia ihuan quipalehuia in ''ecosistemas'' cualli tlanemitiliztli. Cequi 170 000 km² itztiuh iuhqui "Áreas Naturales Protegidas" (Tlatzacuililli Yeliztli Tlaixpayotl). Mopohuah 34 ''yolilizolololli tlapiyalli'', 64 ''tlacatiyan chinancalli'', 4 ''tlacatiyan yeliztlachihualli'', 26 ''in tequitzacuiliahzqueh in tlanelhuayotl ihuan in yolcam''eh, 4 ''in tequitzacuiliahzqueh in yeliztli'' ihuan 17 ''yolilizcalli''<ref name="SEMARNAT"/>. Nican Mexico quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[cuetlaxochitl]], [[cuanacaxochitl]], [[pochotl]], [[copalcuahuitl]], [[teonochtli]], [[nohpalli]], [[tzaponochtli]], [[metl]], [[mizquitl]], [[ocotl]], [[ahuatl]] huan ohcequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Poinsettia 2.jpg|[[cuetlaxochitl]] Image:Iccitoc chacha "Pitaya madura".jpg|[[tzaponochtli]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[pochotl]] Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nohpalli]] Image:Taxdho San Jose (Tequixquiac).JPG|[[tlacametl]] </gallery> No xiquitta Mexico quipia totomeh quemeh [[quecholtototl]], [[tzopilocuauhtli]], [[cozcacuauhtli]], [[quetzaltototl]], noyuhqui quipiya miequin yolcameh, in chichinimeh [[tlacamichin]], [[techalotl]], [[tlacaxolotl]], [[mazatl]], [[temazatl]], [[azcacoyotl]], [[miztli]], [[ocelotl]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]], [[cuatochtli]], [[zacatochin]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Tapirus bairdii -Franklin Park Zoo, Massachusetts, USA-8a.jpg|[[tlacaxolotl]] Image:Cougar.jpg|[[miztli]] Image:Standing jaguar.jpg|[[ocelotl]] Image:Manatee with calf.PD.jpg|[[tlacamichin]] Image:Беркут (Aquila chrysaetos).jpg|[[itzcuauhtli]] </gallery> ==Teyacanaliztli== Mexico tlalli quipia caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in [[Altepetl Mexico]], tlahtocac tequitini in tlacatzin [[Andrés Manuel López Obrador]] in hueyi tetlanahuatiani quihtoznequi ipan Mexico ce [[tlahtocatlahtoani]]. ===Mexico ixeliuhca=== In Mexico quipia 32 tlahtocayotl. <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Mexico ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Mexico with state borders (numbered).svg|center|600px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlahtocayotl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh (2005)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Tlahtocayotl in Cepanca Mexico''' | align="right" |'''103 088 000''' | align="right" |'''1 959 248''' | align="center"|'''[[Altepetl Mexico]]''' |- |1. [[Aguascalientes]] | align="right"| 1 051 000 | align="right"| 5 625 | align="center"| [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Baja California]] | align="right" | 2 842 000 | align="right" | 71 546 | align="center"| [[Mexicali]] |- |3. [[Baja California Sur]] | align="right" | 517 000 | align="right" | 73 943 | align="center"| [[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Campeche]] | align="right" | 751 000 | align="right" | 57 727 | align="center"| [[Campeche, Campeche|Campeche]] |- |5. [[Chiyapan]] | align="right" | 4 256 000 | align="right" | 73 681 | align="center"| [[Tochtlan Gutiérrez]] |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Chihuahua]] | align="right" | 3 238 000 | align="right" | 247 487 | align="center"| [[Chihuahua, Chihuahua|Chihuahua]] |- |7. [[Coahuillan]] | align="right" | 2 475 000 | align="right" | 151 445 | align="center"| [[Saltillo (nhn)|Saltillo]] |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Coliman]] | align="right" | 562 000 | align="right" | 5 627 | align="center"| [[Coliman, Coliman|Coliman]] |- |9. [[Durango (tlahtocayotl)|Durango]] | align="right" | 1 489 000 | align="right" | 123 367 | align="center"| [[Durango, Durango|Durango]] |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Guanajuato]] | align="right" | 4 893 000 | align="right" | 30 621 | align="center"| [[Pachtitlan]] |- |11. [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] | align="right" | 3 116 000 | align="right" | 63 618 | align="center"| [[Chilpantzinco]] |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] | align="right" | 2 334 000 | align="right" | 20 856 | align="center"| [[Pachyohcan]] |- |13. [[Xalixco]] | align="right" | 6 652 000 | align="right" | 78 630 | align="center"| [[Atemaxac]] |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]] | align="right" | 14 161 000 | align="right" | 22 333 | align="center"| [[Tollohcan]] |- |15. [[Michhuahcan]] | align="right" | 3 988 000 | align="right" | 58 667 | align="center"| [[Morelia]] |-bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Morelos]] | align="right" | 1 605 000 | align="right" | 4 892 | align="center"| [[Cuauhnahuac]] |- |17. [[Nayarit]] | align="right" | 943 000 | align="right" | 27 862 | align="center"| [[Tepic]] |-bgcolor="#f0f0f0" |18. [[Yancuic León]] | align="right" | 4 164 000 | align="right" | 64 203 | align="center"| [[Monterrey (nhn)|Monterrey]] |- |19. [[Huaxyacac]] | align="right" | 3 522 000 | align="right" | 93 343 | align="center"| [[Huaxyacac, Huaxyacac|Huaxyacac]] |-bgcolor="#f0f0f0" |20. [[Puebla]] | align="right" | 5 391 000 | align="right" | 34 251 | align="center"| [[Cuetlaxcoapan]] |- |21. [[Querétaro]] | align="right" | 1 593 000 | align="right" | 11 658 | align="center"| [[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] |-bgcolor="#f0f0f0" |22. [[Quintana Roo]] | align="right" | 1 134 000 | align="right" | 42 535 | align="center"| [[Chetumal]] |- |23. [[San Luis Potosí]] | align="right" | 2 412 000 | align="right" | 61 165 | align="center"| [[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]] |-bgcolor="#f0f0f0" |24. [[Sinaloa]] | align="right" | 2 610 000 | align="right" | 57 331 | align="center"| [[Colhuahcan, Sinaloa|Colhuahcan]] |- |25. [[Sonora]] | align="right" | 2 384 000 | align="right" | 179 516 | align="center"| [[Pitic]] |-bgcolor="#f0f0f0" |26. [[Tabasco]] | align="right" | 2 013 000 | align="right" | 24 747 | align="center"| [[Cualnezcaltepec]] |- |27. [[Tamaulipas]] | align="right" | 3 020 000 | align="right" | 80 148 | align="center"| [[Altepetl Victoria]] |-bgcolor="#f0f0f0" |28. [[Tlaxcallan]] | align="right" | 1 061 000 | align="right" | 3 997 | align="center"| [[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]] |- |29. [[Veracruz]] | align="right" | 7 081 000 | align="right" | 71 856 | align="center"| [[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |-bgcolor="#f0f0f0" |30. [[Yucatan]] | align="right" | 1 803 000 | align="right" | 39 671 | align="center"| [[Mérida, Yucatan|Mérida]] |- |31. [[Zacatecah (tlahtocayotl)|Zacatecah]] | align="right" | 1 357 000 | align="right" | 75 416 | align="center"| [[Zacatecah, Zacatecah|Zacatecah]] |-bgcolor="#f0f0f0" |32. [[Altepetl Mexico]] | align="right" | 8 670 000 | align="right" |1 484 | align="center"| |}</div> == Tequitiliztli == {| style = align="right" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" class="bonita" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" ! colspan="2" | Tlanamacnetitlaniztli ! colspan="2" | Tlanamactlacuiliztli |- ! Tlacatiyan ! 100% ! Tlacatiyan ! 100% |- | {{USA/nhn}} | 14,5% | {{USA/nhn}} | 17,7% |- | {{CAN/nhn}} | 12,2% | {{CHN/nhn}} | 11,1% |- | {{BRA/nhn}} | 9,7% | {{JPN/nhn}} | 6,2% |- | {{COL/nhn}} | 6,7% | {{KOR/nhn}} | 5,1% |- | {{DEU/nhn}} | 6,0% | {{CAN/nhn}} | 4,9% |- | Occequin | 33,1% | Occequin | 40,0% |- |} Mexico ce tlacatiyan ipan America cemantoc tlalli ica itequiyo itech ''Tratado de libre comercio'' temocpan ica [[Tlahtocayotl in Cepanca America]] huan [[Canada]], noyuhqui ica [[Brasil]], [[Uruguay]] huan [[Paraguay]] icampa inahuatil motenehua [[MERCOSUR]]. Mexico tequiyotl tequipanoa ihuic tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl ipan mictlampa, noihqui inic ome tequipanolli piya ce hueyic acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Chalchiuhcuecan]], [[Tochpan]], [[Acapolco]], [[Mazatlan]], [[Tampico]], [[Manzanillo]], [[Salina Cruz]], [[Coatzacoalco]] huan [[Ensenada]]. ===Tlapixcayotl=== Occequin mexicah tequipanoa tlalpixcayotl itechpahuicpa [[acintli]], [[ahuacatl]], [[cintli]], [[matzahtli]], [[nohpalli]], [[tlauhtli]], [[xalxocotl]], [[xocomecatl]], [[zacacintli]], nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl, inompan coyonimatiliztli nozo oztoyotl ipampa tlaquixtilli iztac teocuitlatl, chiltic tepoztli, tliltepoztli, amochitl, temetztli huan coztic teocuitlatl. ===Nehnemiliztli=== Ce nehnemiliztli, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Mexico, in tlacatiyan quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Cancún]], [[Los Cabos]], [[Puerto Vallarta]], [[Acapolco]], [[Cuauhtolco]], [[Tulum]], [[Cozumel]], [[Rosarito]], [[Mazatlan]], [[Puerto Peñasco]], [[Guaymas]], [[Cozcatlan]], [[Iztapan]], [[Zihuatanejo]], [[Tampico]], [[Chalchiuhcuecan]], [[Sabancuy]] ohcequin. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== Mexico tlalli quipia ce hueyiohtli matlatl itech 366 095 kilómetros, xiuhpan 2008, quipiya 56 ehcaquixohuahyan ipan mochi tlacatiyan, Altepetl Mexico quipiya [[Aeropuerto Internacional Benito Juárez]] ocachi tenyoh ihuan ocachi ohtianimeh. ==Chanehmatiliztli== Ce tlacaliztli itechcopa 126,014,024 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 65 millones cihuameh ca (51.2%) huan 61 millones tlacameh cah (48.8%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {|class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%" ! align=center colspan=11 style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ipan Mexico |- ! rowspan=13 width:100|<br /> [[File:Sobrevuelos CDMX IMG 5982 (39488832615).jpg|borde|110x110px]]<br />[[Altepetl Mexico]]<br />[[File:CerrodeLasilla.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Monterrey (nhn)|Monterrey]]<br />[[File:Guadalajara panorámica Puerta de Hierro 2022 3.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Atemaxac]]<br /> ! align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;" colspan="2"|Chanehqueh | align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Chahnequeh ! rowspan=13|<br /> [[File:PanoramicAtlixco01.JPG|110x110px]]<br />[[Cuetlaxcoapan]]<br />[[File:Toluca a los pies del nevado.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Tollohcan]]<br />[[File:Aguacaliente skyscrapers4.JPG|borde|110x110px]]<br />[[Tijuana]]<br /> |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 1 ||align=left| [[Altepenanyotl Altepetl Mexico|Altepetl Mexico]] ||align=left| [[Altepetl Mexico]], [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]] huan [[Hidalgo]] ||align=right| 21 804 515|| &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 11 ||align=left| [[Altepenanyotl Mérida|Mérida]] ||align=left| [[Yucatan]] ||align=right| 1 316 088 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 2 ||align=left| [[Altepenanyotl Montterrey|Monterrey]] ||align=left| [[Yancuic León]] ||align=right| 5 341 171 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 12 ||align=left|[[Altepenanyotl San Luis Potosí|San Luis Potosí]]||align=left|[[San Luis Potosí]]||align=right| 1 243 980 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 3 ||align=left|[[Altepenanyotl Atemaxac|Atemaxac]]||align=left| [[Xalixco]] ||align=right| 5 268 642 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 13 ||align=left| [[Altepenanyotl Aguascalientes|Aguascalientes]] ||align=left| [[Aguascalientes]] ||align=right| 1 140 916 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 4 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuetlaxcoapan|Cuetlaxcoapan]] ||align=left|[[Puebla]] huan [[Tlaxcallan]]||align=right| 3 199 530 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 14 ||align=left| [[Altepenanyotl Mexicali|Mexicali]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 1 049 792 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 5 ||align=left| [[Altepenanyotl Tollohcan|Tollohcan]] ||align=left| [[Tlahtocayotl Mexico]] ||align=right| 2 353 924 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 15 ||align=left| [[Altepenanyotl Saltillo|Saltillo]] ||align=left|[[Coahuillan]]||align=right| 1 031 779 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 6 ||align=left| [[Altepenanyotl Tijuana|Tijuana]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 2 157 853 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 16 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuauhnahuac|Cuauhnahuac]] ||align=left| [[Morelos]] ||align=right| 1 028 589 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 7 ||align=left| [[Altepenanyotl León|León]] ||align=left| [[Guanajuato]] ||align=right| 2 139 484 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 17 ||align=left| [[Altepenanyotl Colhuahcan|Colhuahcan]] ||align=left| [[Sinaloa]] ||align=right| 1 003 530 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 8 ||align=left| [[Altepenanyotl Tlachco|Tlachco]] ||align=left| [[Querétaro]] ||align=right| 1 594 212 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 18 ||align=left| [[Altepenanyotl Morelia|Morelia]]||align=left| [[Michhuahcan]] ||align=right| 988 704 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 9 ||align=left| [[Altepetl Juárez]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 1 512 450 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 19 ||align=left| [[Altepenanyotl Chihuahua|Chihuahua]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 988 065 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 10 ||align=left| [[Altepenanyotl La Laguna|La Laguna]] ||align=left| [[Coahuillan]] huan [[Durango]] ||align=right| 1 434 283 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 20 ||align=left| [[Altepenanyotl Chalchiuhcuecan|Chalchiuhcuecan]] ||align=left| [[Veracruz]] ||align=right| 939 046 |- | colspan="11" align=center style="background:#f5f5f5;" | {{small|'''Fuente: INEGI''' .<ref>''Localidades de Puebla, Censo de 2010'' [http://www.microrregiones.gob.mx/catloc/ Localidades de Puebla por tamaño poblacional, 2010.] Consultado el 15 de junio de 2017</ref>}} |} {{clear}} ===Tlacanemitiliztli=== Mexicah chantiah ipan occe tlacatiyan xiuhpan 2020 huan chontalchanehqueh chantiah ipan Mexico xiuhpan 2020.<ref>[https://es.statista.com/estadisticas/1190260/poblacion-extranjera-de-mexico-por-nacionalidad/ Estadistícas] Población extranjera en México por nacionalidad 2020, 2 metztli mayo, 2022. {{Spa (nhn)}}</ref> {{col-begin}} {{col-2}} * {{USA/nhn}} ica 36.255.589 mexicah * {{CAN/nhn}} ica 96.055 mexicah * {{ESP/nhn}} ica 53.811 mexicah * {{BRA/nhn}} ica 21.853 mexicah * {{GTM/nhn}} ica 15.012 mexicah * {{DEU/nhn}} ica 13.247 mexicah * {{UK/nhn}} ica 11.800 mexicah * {{CHL/nhn}} ica 10.380 mexicah * {{BOL/nhn}} ica 8.655 mexicah * {{ARG/nhn}} ica 7.239 mexicah {{col-2}} * {{USAf}} 797.266 tlahtohcayotecah * {{GTMf}} 56.810 cuauhtemaltecah * {{VENf}} 52.948 venezoltecah * {{COLf}} 36.234 colombiatecah * {{HNDf}} 35.361 hondureñotecah * {{CUBf}} 25.976 cubanotecah * {{ESPf}} 20.763 españoltecah * {{SLVf}} 19.736 salvadortecah * {{ARGf}} 18.693 argentintecah * {{CANf}} 12.439 canadatecah {{col-end}} ===Paccayeliztli=== Mexico quipia cualli paccayeliztli, ohcequin cocoxcalli pahtia miaquin cocoxqueh. Ipan Mexico ca ''Instituto Mexicano del Seguro Social''. ===Neltococayotl=== {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=250px style="float:right; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=2 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Neltococayotl ipan Mexihco'''<sup>1</sup> |- ! style="background:#efefef;" align=center | Neltococayotl ! style="background:#efefef;" align=center | Neltococa |- |[[Catolicismo Romano]] |align=right|74.612.373 |- |[[Protestantismo]] ihuan [[Evangelismo]]<br /> <small>Históricas</small> <br /><small>[[Pentecostalismo|Pentecostales]]</small> <br /><small>[[In Cemānāhuac Ītlahuīl|In Cemanahuac Itlahuil]]</small> <br /><small>Occequintin</small> |align=right|4,408,159<br /> <small>599.875</small> <br /><small>1.373.383</small> <br /><small>69.254</small> <br /><small>2.365.647</small> |- |Bíblicas no evangélicas<br /> <small>[[Adventismo|Adventistas]]</small> <br /><small>[[Iglesia de Jesucristo de los Santos de los Últimos Días|Mormones]]</small> <br /><small>[[Tēmelāhuanimeh Jehová|Temelahuanimeh Jehová]] </small> |align=right|1,751,910<br /> <small>488.945</small> <br /><small>205.229</small> <br /><small>1.057.736</small> |- |[[Judaísmo]] |align=right|45.260 |- |[[Aocmo Neltococayōtl|Aocmo Neltococayotl]] |align=right|2.982.929 |- |[[Islamismo]] |align=right|5,874 |- |No especificada |align=right|732.630 |- |colspan=2 style="background:#e9e9e9;" align=left|<small><sup>1</sup>Sólo contempla la población mayor de cinco años,<br /> que en el año 2000 sumaba 84.794.454</small> |- |colspan=2 style="background:#e9e9e9;" align=center|<small>Fuente: INEGI (2000)</small> [http://www.inegi.gob.mx/est/librerias/tabulados.asp?tabulado=tab_re01b&c=738] |- |} [[File:Virgen de Guadalupe.jpg|thumb|right|180px|[[Tonantzin Guadalupe]].]] Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc macehualtin neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl, atzintli, ilhuicatl, tepetl, tlalli, ehcatl, in metztli huan tonatih motenehua huehuecauh teotetl itech ohcequin. Huehueteotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca ipampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih huan occequin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[España Atlacayotl]]) ipampa judiotlacameh nozo ''marranos''. Ihcuac caxtiltecah ompehua mah cristiania canah macahualtzin zan motlamati catolico teoneltococayotl quemeh cristianoyotl ipan yancuic tlalli ocholoc Caxtillan, matel in teopixqueh tlamacazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', huan inglaterratlalnetoqui ipan Reino Unido huan Alemania. Ohcequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehova''. Ipan macehualneltococayotl, mexica tlalneltoca ipan tlacameh ica teteo, quemeh [[Jesús Malverde]], xeliuhca itzalan santomeh huan teomeh. Axcan Mexico quipia miacquin tlaneltoqueh ipan [[cristianoyotl]], mochintin catolicotlacameh, noyuhqui ohcequin neltococayotl [[judioyotl]], ce calpolli ocachi hueyic ipan America Huitztlampa, mochintin azquenzitlacameh huan occequin sefarditlacameh nozo mizrahitlacameh, noyuhqui islamyotl ce neltococayotl ompa Mexico tlalli huan ahmo neltococayotl quihtoznequi ''ateos'' nozo ahmo teotlalnetoqueh. ===Tlahtolli=== {{main|Tlahtolli ipan Mexihco}} In ahmo cah nahuatillahtolli Mexihco. Caxtillantlahtolli tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtolli auh 97% chanehqueh quitlahtoah. Hueynahuatilli ihuic Macehuallahtoltin tel, piya mochintin macehuallahtoltin motlahtoa Mexihco, ihuic tleinzazo chanehqueh tlapohualli, cualli iuhquin Caxtillantlahtolli canah motlahtoa auh macehualtin hueliti ihcuiloa achcauhtlahcuilolli intlahtolcopa.<ref>{{citeweb|url=http://cdi.gob.mx/derechos/vigencia/2006_ley_general_derechos_linguisticos_pueblos_indigenas.pdf|title=Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref>. Caxtillahtoltica, nahuatilli toca -achi 60 tlahtoltin- tlacatiyan tlahtoltin. Inin piya mochintin Ixachitecah tlahtoltin tleinzazo chihualiztli; quitoznehqui, piya no ahmacehualtin Mexihco. Ic, Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas piya [[Quicaputlahtōlli|Quicaputlahtolli]] oquichiuh ihuicpa TCI, <ref>{{citeweb|url=http://www.cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=291|title=Kikapúes - Kikaapoa īhuīcpa CDI.|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref> no in Cuauhtemaltecah Ixachitecah tlacah.<ref>{{citeweb|url=http://cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=1378|title=Cuauhtēmallān īhuān [[Chiyapan]] tlahtōltin īhuīcpa CDI|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref> Mexihco icpiya ixachi Caxtillantlahtoqueh ica ompa tlahtolqueh tlein onto Caxtillantlahtolli tlacatiyan, auh ica ⅓ mochi Caxtillantlahtohqueh Cemanahuac.<br /> In tlahtolli motlahtoa ipan Mexihco cah [[Nahuatlahtolli]], [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]], [[Mixtecatlahtolli]], [[Tzapotecatlahtolli]], [[Otontlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Michhuahcatlahtolli]] ihuan occequintin. Occequintin [[Europan|Europanecah]] tlahtolli [[Veneziatlahtolli]], [[Tlani teutontlahtolli]], [[Alemantlahtolli]], [[Franciatlahtolli]], [[Catalantlahtolli]], [[Galiciatlahtolli]] ihuan [[Rumaniatlahtolli]]. ==Tlamachtiliztli== [[File:CU-Mexico-biblioteca-2.jpg|thumb|left|220px|[[UNAM]].]] In tlamachtiliztli ipan Mexicoticpacpa miectin xiuhpohualli nican, aztecah ihuan mayatlacah onemachti canah ichanehhuan ica tlahtolli, tlahcuiloliztli, toltecayotl huan tlachiuhtlacayotl huan oahcico itechpahuic caxtiltecah ocuiltonoa in chanehqueh itech tlalpan ihuan itlachiuh ce huel tlahuapahuallalhuayotl ixcoyan no Mexico. Inon tlalpan axcan quipiya ce cualli nivel nemachtiliztli ipampa macehualteizcaltiliztli xocoyoxiuhpan, in ahmo tlahcuiloyotl aci xihuitl 2020 ipan 9.02 % ichanehhuan tlacempohualiztli. Nican inic ce nemachtiliztli huan inic ome nemachtiliztli zan nen ihuan mamaltica (9 xihuitl mani nemachtiliztli). In tlacatiyan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipia in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica chanehqueh. Mexico quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Instituto Politécnico Nacional'', ''Universidad Autónoma de Guadalajara'', ''Universidad Autónoma de Nuevo León'', ''Universidad Autónoma de Chapingo'' huan ''Universidad Autónoma del Estado de México'', ce pani tlamachtiloyan itech Mexico Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey, Universidad La Salle, Universidad Iberoamericana, Universidad de las Américas, ohcequin. === Inic ce nemachtiliztli canahpa huehcauh nemachtiliztli === In [[Coconeh Chantli]] achcauhtica nemachtilli ica hueyi tepochcalli. Ce hueyic tepanahuiliztli ipampa mexihcatl macehualteizcaltiliztli in Comisión Nacional del Libros de Texto Gratuitos (Calpollotl Tlacatiyanco icopa amoxtlahcuiloliztli zan nen) otlachihualoc ipan CONALITEG tepoztlahcuilolli namaquilizhuayan icampa occequintin coconeh tlamachtilcalco. Axcan quipiya amoxtli ipan macehuallahtolcopa huan amoxtli ipampa ixpahpalcoconeh. Ipan huehca altepemaitl ihuan macehualcalpolli quipia nemachtiliztli icampa tepozmetztli motenehua Edu-Sat tlen transmite videoconferencias ihuan teleconferencias caxtillantlahtolcopa ihuan macehuallahtolcopa ipampa 3000 tlamachtilcalli ihuan 300,000 temachtianimeh ipan occe tlacatiyan. Noyuhqui inin tlansmisión satelital Edusat aci canahpa occe tlacatiyan tlanihuic America tlahcopampa huan [[Colombia]]. [[Álvaro Obregón]] oquichiuh [[Secretaría de Educación Pública]] ipan [[1922]]. Yehhuan piya nemachtiliztli Mexihco. ==Tequinemiliztli== Mexihco ce tlacatiyan ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quito Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl icampa [[UNESCO]]; ixquichi tlamatocac toltecayotl, yolizyoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl quemeh tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. Ipan inon tlalpan ihuicpa huehueyi tlahcuilomeh quemeh [[Diego Rivera]], [[David Alfaro Siqueiros]], [[José Clemente Orozco]], [[Frida Kahlo]] occequintin. Inin xiuhpan 1650, zanno ihcuac tlahchilohuaya ompa Mexihco in iteuhcayo Miguel Cabrera. Occepa xihuitl [[Alejandro Toledo]] ce tlacuiloh cenca tenyo ipan Cemanahuac ipampa itlapal huaxyacatl ixiptli. Ipan Mexihco, teonantzin [[Nantzin Juana Inés de la Cruz]] ihuan [[Juan Ruiz de Alarcón]] oamatlacuiloh amoxtli ica Caxtillantlahtolli. Ahzozan [[Octavio Paz]] oamatlacuiloh [[La piedra del Sol]] quemeh inic ce amoxtli ipampa Caxtillantlahtolli. Ahzozan huehca xihuitl oquiamatlacuilo [[Carlos Fuentes]] ahnozo in xochicuicani [[Rosario Castellanos]]. In mexihcatl calmanayotl cenca cualli cah, Ipan huehuehaltepetl quemeh olmecatoltecayotl, mayatoltecayotl, tzapotecatoltecayotl, teotihuahcatoltecayotl, mexihcatoltecayotl, occequin. In caxtillanxiuhpan in teocalli ihuan tzacualtecalco motenehua Barroco. In axcan cahuitl mexicatl calmanayotl oquitlachiuh ipampa [[Luis Barragán]] ce calmanani achcauh ipan Minimalismo. === Tonalpohualamoxtli === {| class=wikitable |+ '''Mexico itonalpohual''' |- bgcolor="#efefef" ! Tonalpihualli !! Ilhuitl |- | [[1 metztli enero]] || [[Yancuic xihuitl]] |- | [[6 metztli enero]] || [[Epifanía|Reyes Magos]] |- | [[2 metztli febrero]] || [[La candelaria]] |- | ''Semana santa'' || [[Viernes Santo]] |- | ''Semana santa'' || [[Domingo de pascua]] |- | [[1 metztli mayo]] || [[Día del trabajo]] |- | ''Mayo - junio'' || [[Pentecostés|Día de las mulas]] |- | [[15 metztli septiembre]] y [[16 de septiembre]] || [[Fiestas Patrias]] |- | [[1 metztli noviembre]] y [[2 de noviembre]] || [[Día de Muertos]] |- | [[20 metztli noviembre]] || [[Día de la Revolución Mexicana]] |- | [[12 metztli diciembre]] || [[Día de la Virgen de Guadalupe]] |- | [[24 mitztli diciembre]] y [[25 de diciembre]] || [[Navidad|Festividades navideñas]] |} === Tlaixcopinaliztli === {{main|Mēxihcatl īxiptlayōliztli}} In inic ce mexihcatl ixiptli xiuhpan 1897, itech Ingeniero Salvador Toscano otlachiuh ohtli ipan tlahuantli itechpa inin tlacatiyan cenca tlachcauh (oquicceecentlaaliaa yeh ipan xihuitl 50’s itoca itech ''Memorias de un Mexicano'' teeilnaamiquiliztli itechpahuicpa ce mexicatl, ihuan noyuhqui inic ce ahmo huehca tlaooltetzetzeliuhcaayootl motenehuaa Don Juan Tenorio xiuhpan 1898. In inic ce huehca tlaooltetzetzeliuhcaayootl catca Fatal Orgullo in xiuhpan 1916. Auh 1920 xiuhpan otlachiuhqueh inic ce peliculas icampa tlatozcatl Hollywood, California tlein otlaquiti nochi huel mexicah cineastas. In xihuitl 1930 otlachiuh in cine mach tlacaqui, cenca tenyoh in cemanahuac ipan nochi tlacatiyan caxtillantahtoltica ica peliculas iuhqui Sobre las Olas (aacueeyopan) xiuhpan 1932 nozo itechpahuic René Zacarías ihuan Raphael J. Sevilla in pelicula Alla en el Rancho Grande, xiuhpan1936. Cah hueyi mexihcah ixiptlayoliztli quemeh ''[[Amores Perros]]'' auh ''[[Y Tu Mamá También]]'' auh huehueh quemeh ''[[Ahí Está El Detalle]]''. Hueyi mexihcah ixiptlayotiani iuhquin [[Alfonso Cuarón]] ipan ''[[Harry Potter and the Prisoner of Azkaban]]''. ===Tlacualiztli=== [[File:CornmealProducts.jpg|thumb|200px|Cintlacualiztli.]] Mexico quipia ce hueyi tlacualiztli moihtoa ic Patrimonio Cultural de la Humanidad ipan UNESCO, Nican ce tequichihualiztli itech cintli, chilli huan nohpalitl, tomatl, ohce xochicualli, ce hueyi tzapotecatl motenehua Abigaíl Mendoza, yehuatl itech Teotitlan ompa Huexyacac tlahtocayotl tlachihua tlemolli huan chilmolli. In tlayolli quitlaxcalia, atolli, tamalli, tlaxcalli, totopochtli huan tlaxcalpacholli. Mexico ce tlacatiyan ica ixachi tlacualli in ompa tlaltipac, in tlacualli ma [[tacualli]], [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[pozolli]], [[tzopitl]], [[chilaquilitl]], [[tlaxcalchilatl]], [[tlatetzauhtli]], [[neuctli]], [[tlemolli]], ohcequin. Nican quipia onilli ma, [[mexcalli]], [[meoctli]], [[tlapaloctli]], [[tleatl]] ohcequin. === Tonalizcayotl === === Tequichihualiztli === Miac [[tlatzotzohnaliztli]] cah inin tlacatiyan iuhquin [[rock]], [[pop]] nozo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlātlamantic]]. Hueyi [[tlacuīcaliztli]] cateh [[Lorena y Los Alebrijes]], [[Noesis]], [[Etnia]], occe. Ca cuicacan quemeh [[Auditorio Nacional]], [[Foro Sol]] huan [[Teatro Metropolitan]]. ==== Tlahcuiloliztli ==== [[File:Cacaxtla01.jpg|thumb|left|350px|[[Cacaxtlah]].]] Tlacuiloliztli ipan mexicah catca itech huehuehcauh cahuitl ica achto macehualtin. * [[Diego Rivera]] * [[Alejandro Toledo]] * [[David Alfaro Siqueiros]] ==== Tlatzohtzonaliztli ==== * [[Macedonio Alcalá]] * [[Máximo Ramón Ortíz]] * [[Álvaro Carrillo]] ==== Hueyi [[cuicani|cuicanimeh]] ==== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Lucero]] * [[Yuri]] * [[Eugenia León]] * [[Alejandra Robles]] * [[Lila Downs]] {{col-2}} * [[Juan Gabriel]] * [[Vicente Fernández]] * [[Pedro Infante]] * [[Antonio Aguilar]] * [[Javier Solis]] {{col-end}} ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== [[Image:View from Pyramide de la luna.jpg|thumb|right|200px|[[Teotihuahcan]].]] [[Image:Guanajuato30 guanajuato.jpg|thumb|right|200px|[[Pachtitlan]].]] [[Image:Hospicio Cabañas.JPG|thumb|right|200px|Icnocalli Cabañas ipan [[Atemaxac]].]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Huaxyacac Juárez huan Monte Albán]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Teotihuahcan]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Altepetl Mexico huan chinamilpan Xochimilco]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Palenque]] * 1987 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Reserva de la Biósfera de Sian Ka'an]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Cuetlaxcoapan]] * 1988 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Pachtitlan huan oztoyotl]] * 1988 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Chichén Itzá]] * 1991 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Morelia]] * 1992 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[El Tajín]] * 1993 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Tlahcuilolli ipan San Francisco Tepehuahcan]] * 1993 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Zacatecah]] * 1993 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Ichan hueyimichtin El Vizcaíno]] * 1994 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Achto teocalmecac macuilpohualxiuhpan XVI ipan Popocatepetl]] * 1996 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Uxmal]] * 1996 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Querétaro]] * 1997 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Hospicio Cabañas]] * 1998 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Paquimeh]] * 1998 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Tlacotalpan]] * 1999 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xochicalco]] * 1999 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Campeche]] * 2002 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Kalak'mul]] * 2003 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[San Francisco teocalmecac ipan Sierra Gorda]] * 2003 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Miccailhuitl]] * 2004 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Tlaquitcalli Luis Barragán]] * 2005 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Tlalhuactli huan teotlalli ipan California ayollohco]] * 2006 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Mexcalmillah ipan Tequillan]] * 2007 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Altepetl Tepochcalli UNAM]] <gallery mode="packed-hover" caption="Huehuecauh altepetl ipan Mexico" style="margin:0;"> File:Chichen Itza CB.jpg|[[Chichén Itzá]] File:0141 Palenque.JPG|''[[Palenque (zona arqueológica)|Palenque]]'' File:Tulum - 01.jpg|''[[Tulum]]'' File:El Tajín, Nischenpyramide.fcm.jpg|''[[El Tajín]]'' File:Borrala.JPG|''[[Monte Albán]]'' File:Olmeca head in Villahermosa.jpg|''[[La Venta]]'' File:Comalcalco.jpg|''[[Comalcalco (zona arqueológica)|Comalcalco]]'' File:Mexico.Pue.Cholula.Pyramid.01.jpg|[[Zona arqueológica de Cholula|Cholula]] File:Paquime1.jpg|''[[Paquimeh]]'' File:Telamones Tula.jpg|[[Tollan-Xicocotitlan]] File:Pomona3.JPG|''[[Pomoná]]'' File:LaReforma1.JPG|''[[Moral Reforma (zona arqueológica)|Moral Reforma]]'' File:Panoramic Edzná.JPG|''[[Edzná]]'' File:Votive Pyramid La Quemada.JPG|''[[La Quemada]]'' File:Becan x2.jpg|''[[Becán]]'' File:Calakmul Struktur I 1.JPG|''[[Calakmul]]'' File:Hochob Campeche - Rekonstruktion des Tempels.jpg|''[[Hochob]]'' File:Acropolis Tenam.jpg|''[[Tenam Puente]]'' File:Yaxchilan 1.jpg|''[[Yaxchilán]]'' File:Bonampak panorámica.JPG|''[[Bonampak]]'' File:Tonina 1.jpg|''[[Toniná]]'' File:Coba. Piramide Nohoch Mul. Enero 2009.JPG|''[[Cobá]]'' File:Chacchoben 2.jpg|''[[Chacchobén]]'' File:Kohunlich Mask cropped.jpg|''[[Kohunlich]]'' File:Panoramica Uxmal.jpg|''[[Uxmal]]'' File:Mayapan perspectiva 1.jpg|''[[Mayapán]]'' File:Dzibilchaltun.jpg|''[[Dzibilchaltún (zona arqueológica)|Dzibilchaltún]]'' File:Guachimontones Jalisco - Esteban Tucci.jpg|''[[Guachimontones]]'' File:2002.12.29 18 Codz Poop Kabah Yucatan Mexico.jpg|''[[Kabáh]]'' File:DjDSCF1841.JPG|''[[Malinalco]]'' File:Detalle templo de la serpiente emplumada.JPG|''[[Xochicalco]]'' File:Chalcatzingo zona arqueológica 02.JPG|''[[Chalcatzingo]]'' File:Muyil1.jpg|''[[Muyil]]'' File:Zona Arqueológica Mitla 10.JPG|''[[Mitla]]'' File:Tumba 1 Zaachila.JPG|''[[Zaachila]]'' File:CantonaB.JPG|''[[Cantona]]'' </gallery> ==Momotlaliztli== Nican Mexico quipiya cualli [[neicxitapayolhuiliztli]], itlacahuan cateh ica [[Selección Mexicana del Fútbol]]. In momotlaliztli ipan Mexico ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Axcan, Mexico tlalli, ce centlalticpac huelitini ica momotlaliztli, ihcuac tecuacan itechpahuic Olimpicayoh Mahuiltiliztli xiuhpan 1992 in ompa [[Altepetl Mexico 1968]], otlacauh huel miac imomotlaliz ipampa ce tlacatiyan itech America Latina. Mexico oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, karate, judo, taekwondo, boxeo, tenis, atletismo, gimnasia, trial, enduro, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 ihuan quiquiuhpatoltiliztli. * [[Īxiptli:Olympic flag.svg|50px]] Mexico ipan [[Olimpicayoh neahuiltiliztli]]. == No xiquitta == * [[America Mictlampa]] * [[America]] == Amoxtiliztli == * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México en náhuatl y español'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Plaza y Valdés Editores, xiuhpan [[1991]].'' == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Mexihco}} {{America}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] {{Sample:Interwikis/Mexko}} nuhd8avbvy3xoby1wi2o3uwd9qn9wi1 502667 502645 2022-08-07T19:35:02Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Mexko|NCH_name=Mexko (nch)|NHW_name=Mexko (nhw)|NHN_name=Mexico|NCI_name=Mexihco|PPL_name=Meshijku}} {{Nahuatlahtolli}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlahtohcayotl in Cepanca Mexico | Tlaltocaitl = Estados Unidos Mexicanos | Tocaitl = Mexico | Pamitl = Flag of Mexico.svg | Chimalli = Coat of arms of Mexico.svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[Mexicotlacatiyancuicatl]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = Himno Nacional Mexicano instrumental.ogg | Tlalmachiyotl = MEX orthographic.svg | Tecuacan = [[Altepetl Mexico]] [[File:Coat of arms of Mexico City, Mexico.svg|derecha|20px]] | Hueyaltepetl = [[Altepetl Mexico]] | Ancayotl = 34°35′59″S 58°22′55″O | Tecpantlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] huan 82 macehuallahtolli. | Tenahuatiyotl = República | Tlaquetzalli = | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[España]]<br />[[16 metztli septiembre]], [[1810]]<br />[[29 metztli septiembre]], [[1824]] | Tlaixpayotl = 3.761.274 | Tlaixpayotl_tlatectli = 8 | Tlaixpayotl_atl = 1.1% | Tlahtohcayotenco = 9665 | Hueyatenco = | Cuaxochtli = 4389 km. 3155 km ica {{USA}}​, 958 km ica {{GTM}} ihuan 276 km ica {{BLZ}} | Tepachoani = [[Mexico tlahtohcatlahtoani|Tlahtohcatlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Andrés Manuel López Obrador]] | Nelihuehcapanca = [[Citlaltepec]] | Chanehqueh = 126 014 024 | Chanehqueh_tlatectli = 32 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 15,68 | Tlacatocaitl = Mexicatl | PIB_nominal = US$ 537 660 millones | PIB_nominal_xihuitl = | PIB_nominal_tlapohualli = 21 | PIB_nominal_per_capita = US$ 12 590 | PIB = US$ 964 279 millones | PIB_xihuitl = | PIB_tlapohualli = 23 | PIB_per_capita = US$ 22 404 | IDH = {{creciente}} 0,836 | IDH_xihuitl = 2015 | IDH_tlapohualli = 40 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Mexico peso]] ($, <code>[[ISO 4217|MX]]</code>) | Cemanahuacahuitl = [[UTC-3]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-2]] | Matlatzalan = [[.mx]] | Tepozehecanonotzalli = 52 | Tlahuilehecanonotzalli = AYA-AZZ, LOA-LWZ, L2A-L9Z | Ihcuilolli = 484 / MX / MEX | Olochcalpolli_ica = | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Mexico''' nozo '''Tlahtohcayotl in Cepanca Mexico''' ([[caxtillahtolli]]; ''México'' nozo ''Estados Unidos Mexicanos''; [[yucatecatlahtolli]],<ref group=tyml.>Tlahtolli moihtoa ipampa mayatlacameh ipan '''''Yucatan'''''. Ipan nahuatlahtolli quihtoznequi ''yucatecatlahtolli''.</ref> ''Méjikoo''), ce tlacatiyan ipan [[America]] cemantoc tlalli, ce inic mahtlactli huan ome tlacatiyan ocachi hueyi itechpa [[Tlalticpactli]]. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Tlahtohcayotl in Cepanca]], canahpa huitztlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa tonalcalaquiyampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa tonalquizayampa ica [[Cuauhtemallan]] huan [[Belice]], noihqui ompa iquizayampa in [[Mexico ayollohco]] huan [[Caribe hueyatl]] (hueyatl ipan [[Atlántico ailhuicatl]]). In tepetl ocachi hueyic quihtoznequi in [[Citlaltepec]] ipan [[Veracruz]] huan [[Puebla]] ica 6960,8 m s. n. m. in cualcan ocachi tlani quihtoznequi [[Laguna Salada]] ipan [[Baja California]] ica -10 m b. n. m. Itecuacan in [[Altepetl Mexico]], inon tlacatiyan quipiya occe hueyi altepetl, inonqueh [[Monterrey (nhn)|Monterrey]], [[Atemaxac]], [[Cuetlaxcoapan]], [[Tollohcan]], [[Tijuana]] huan [[León]]. In tlacatiyan quipia tlen mani ipan 1 964 375 [[km²]],<ref>«[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mx.html Mexico - Geography]». ''CIA The World Factbook''. CIA.</ref> Mexico inic macuilli hueyi [[tlacatiyan]] ipan [[America]] cemantoc tlalli,<ref group=tyml.>Tlahtolli moihtoa '''''continente''''' caxtillahtolcuepa. Ipan nahuatlahtolli quihtoznequi ''cemantoc tlalli''.</ref> noihqui inic mahtlactli huan nahui hueyi tlacatiyan itech mochi Tlalticpactli. Ica 130 millones itech chanehqueh, Mexico inic mahtlactli tlacatiyan ica chanehqueh ipan tlalticpac. Mexico tlalli in [[Tlacatiyan ic chanehqueh|ic mahtlactli once ocachi chantilo tlacatiyan]] cah, ica ocachi 126 ''millones'' tlatlaliloh chanehqueh ipan [[2020]]. Inin tlapohualli quichihua in Mexihco in [[Caxtillāntlahtōlli ītlatēcpanaliz in Tlālticpac|tlacatiyan in tlacempanahuia inic caxtillantlahtohqueh]],<ref>{{Cita web |url=http://www.ethnologue.com/language/spa |autor=Ethnologue |título=Spanish |fechaacceso=8 de mayo de 2015 |idioma=inglés}}</ref> no inic chicome tlacempanahuia inic [[nepapan tlahtōlmatiliztli|nepapan tlahtolmatiliztli]] in cemanahuac.<ref>{{Cita web |url=http://www.ethnologue.com/statistics/country#7 |título=Summary by country |autor=Ethnologue |fechaacceso=8 de mayo de 2015 idioma=inglés}}</ref> Quipia 69 [[tecpantlahtolli]], itzalan inin; caxtillahtolli miac tlahtoah ipan mochitin tlacatiyan, occequin tlahtolli nahuatlahtolli, yucatecatlahtolli, mixtecatlahtolli, tzeltallahtolli, tzotzillahtolli, tzapotecatlahtolli, otontlahtolli, totonacatlahtolli, mazahuatlahtolli huan no oncan macehualtlahtolli ipan mochi tlaltipactli.<ref>Alfonso González & Mirta A. González, ''[http://books.google.cat/books?id=FrsTLm265zoC&pg=PA150&dq=n%C3%BAmero+hispanohablantes&hl=ca&ei=9qZNTYj9FM2cOs7AmRE&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CC8Q6AEwAQ#v=onepage&q=n%C3%BAmero%20hispanohablantes&f=false Español para el hispanohablante en los Estados Unidos]''.{{Spa/nhn}}</ref> In momachtia in tlacah nemi Mexico tlalli ixquichca 14 000 xihuitl yeppa axcan.<ref>[[Poblamiento de América]]</ref> In ipampa in nenayotl iizcayaliz omochihqueh in mexicatlalpan in [[America]] cemantoc tlalli, in [[Tlahco America]] huan [[huaccaixtlahuatl]]. In axcan tlahco Mexico ocatcah in tachcauh inyeyan in huehceuh mexihcatlacah, no ihuan in mayatlacah, ome hueyi altepetiliztli in [[Anahuac]]. In ixquichcauh 300 xihuitl, mochi in itlal oquichiuh ce cotoncayotl ipan in [[Virreyotl Yancuic España]], ica itecuacan in [[Altepetl Mexico]], ocatcah ce tachcauh yeliztli ipan in [[Caxtiltecatl Emperadoryotl]] in [[America]] tlalli. Quin in Caxtillan tlahtohcatiliztli, Yancuic España oquipehualtihqueh in teixnamiquiliztli itechpa in intlacaxoxouhcayo ipan [[1810]], in tein otlan ipan [[1821]]. Zatepan, ixquichcauh macuilpohualxihuitl, omochiuh miec tlahtic yaoyotl ihuan huehcahuitzyaoyotl oquipatlacqueh in mexicah mochi innemiliz. In ixquichcauh in [[macuilpohualxihuitl XX]] omochiuh hueyi tetlamahmaquiliztli izcayaliztli ica altepetlacayotl otlahtohcatih ica centetl altepetlacayotl tlacotontontli. Iteyacanaliz ce tlacatiyan, Mexico ce tlacatlahtohcayotl, atleh neltococayotl; quipiya eyi nahuatilli, in ejecutivo moihtoa [[Andrés Manuel López Obrador]]. Inin tlahtohcayotl huelitic, quipiya tepoztequitiyotl, pochtecayotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. In iuhqui in [[Cemanahuac in Nececeltiyahtalizyotl Tlatecpanaliztli]], Mexico in tachcauh ahciyan [[America]] cemantoc tlalli huan inic chicuace ipan tlapanahuia inic altepeitto in [[Cemanahuac]]<ref name="WTO Tourism Highlights 2018 Edition">{{Cita revista|título=UNWTO Tourism Highlights: 2018 Edition World Tourism Organization|url=https://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284419876|idioma=inglés|doi=10.18111/9789284419029}}</ref>, inon ipal in 34 nenayotl nozo yeliztli mancan tlen in [[UNESCO]] quinixmati iuhqui in [[Tlacayotl iTlatquicayo]], iuhti inic ce in cemantoc tlalpan ihuan inic chicuace in tlalticpac. Itech in [[huēyitētlamahmaquilizzōtl|hueyitetlamahmaquilizzotl]],in ic [[ahyehyecauhqui tlahtic tlachīhualli|ahyehyecauhqui tlahtic tlachihualli]] (PIB ahnozo ATT) tlatectli ipan mahtlactli onnahui in Cemanahuac ihuan in mahtlactli once ic [[Anexo: Tācatiyān ic PIB|tlaaxcahuini hueliyotl tlapohtillotl]] (PPA ahnozo THT); in ic ome ipan Latinixachitlan ihuan in ic nahui in cemantoc tlalpan. In iuhqui tlanonotztli in [[ONU]] ipan [[Anexo: Tācatiyān ic tlācayōtl izcāyaliztli tlatēnēhuani|2018 itech tlacayotl izcayaliztli]], quipiya ce pani [[tlācayōtl izcāyaliztli tlatēnēhuani|tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani]] in 0.774, tlatectli ipan in ic 74 in Cemanahuac, ohuehcapanihuih itlan [[Indonesia]], [[Turquia]], [[Chile]], [[Grecia]] ihuan [[Africa Huitztlampa]], tlanehnehuihuililo ipan 2018 oquipixtica tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani in 0.743.<ref>{{Cita web |autor=undp.org |título=Informe sobre Desarrollo Humano 2013 El ascenso del Sur: Progreso humano en un mundo diverso |url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR2013_ES_Complete%20REV.pdf |fechaacceso=23 de marzo de 2013}}</ref><ref>{{Cita web |autor=undp.org |título=Indicadores Internacionales sobre desarrollo humano - PNUD |url=http://hdrstats.undp.org/es/indicadores/103106.html |fechaacceso=23 de marzo de 2013 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20130427055825/http://hdrstats.undp.org/es/indicadores/103106.html |fechaarchivo=27 de abril de 2013 }}</ref><ref>{{cita noticia|apellidos1=Rojas |nombre1=Laura |título=El ascenso del sur: la gran oportunidad |url=http://www.excelsior.com.mx/opinion/laura-rojas/2013/03/17/889383 |fechaacceso=25 de mayo de 2016 |editorial=Excelsior |fecha=17 de marzo de 2013}}</ref> Ma tel in tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani 0.608 tlacencahualo, quimatih tlahco.<ref>{{cita web|título=Human Development Reports|url=http://hdr.undp.org/en/composite/IHDI|editorial=United Nations Development Programme|idioma=inglés|fecha=2015|fechaacceso=16 de julio de 2018}}</ref> Mexico no ce tlapanahuia in ic nepapan immanyotl in Cemanahuac, momachilia iuhqui in caxtolli omome ce [[huēyinepapan tlācatiyān|hueyinepapan tlacatiyan]] in Tlalticpac, chantlaliah in 10-12% in [[nepapanyōlizzōtl|nepapanyolizzotl]] in Cemanahuac<ref name="SEMARNAT">{{Cita web |título=Biodiversidad de México |editorial=SEMARNAT |url=http://cruzadabosquesagua.semarnat.gob.mx/iii.html |fechaacceso=7 de octubre de 2007 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20071007045210/http://cruzadabosquesagua.semarnat.gob.mx/iii.html |fechaarchivo=7 de octubre de 2007 }}</ref> ihuan quimpiya ocachi 12 000 nican yollamantli.<ref>{{Cita web |url=http://www.environment.gov.au/soe/2001/publications/theme-reports/biodiversity/biodiversity01-3.html |título=Biodiversity Theme Report |fechaacceso=15 de marzo de 2010 |autor=Conservation International (2000) |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20091227152153/http://www.environment.gov.au/soe/2001/publications/theme-reports/biodiversity/biodiversity01-3.html |fechaarchivo=27 de diciembre de 2009 }}</ref> ==Tlaltocayotl== [[Image:CodexMendoza01.jpg|200px|thumb|left|[[Mendoza amoxtli]], Mexihco tlahco in Anahuac.]] Mexico ce tlahtohcayotl omoyocox ipan in [[macuilpohualxihuitl XIX]]. Ixquichca itlachihualiz iuhqui [[nahuatiliztli tlahtocayotl]], in tlacatiyan itoca ocatcah ''Mexihco Tlacetililli Tlahtohcayotl'', immanel ipan in [[Mexico Tlacetililli Tlahtohcayotl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1824|Nahuatillaliliztli 1824]] oquitocaitih iuhqui ''Mexihcatl Tlacatiyan'' ihuan ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl''<ref>''Constitución de los Estados Unidos mexicanos'' (1824), ''nohuiyan''</ref>. In [[Mēxihcatl Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1857|Nahuatillaliliztli 1857]]<ref>''Constitución de la República Mexicana'' (1857), ''nohuiyān''</ref> oachcauhchiuh in tocaitl ''Mexihcatl Tlacatlahtohcayotl'', tel ipan in tlahcuilolli oquitocaitih ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl''. In [[Mēxihcatl Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1917|Nahuatillaliliztli 1917]], tlatectli tlein in achcauhtocaitl ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl'' ca. In tlacatocayotl ''mexicano'', mexihcatl caxtillantlahtolcopa, mihtoa ixquichca in europantlacah ahcihua. Oquihtoznequilihqueh in caxtiltecah in macuilpohualxihuitl XVI, in mexihcah ocatcah in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]] chanehqueh ihuan intlahtol. Ipan in tlalpololiztli cequintin caxtiltecah ihuan criollomeh in ochanticqueh in [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] innehhuiyan omoteneuhqueh mexihcah<ref>[[Francisco Xavier Clavijero]] ōtzintih ī''[[Historia antigua de México y de su conquista]]'' ōquitlahtoh ītechpa in ''país del Anáhuac'' (in Ānāhuac tlācatiyān) īpan inic cē āmoxtlahtōlxēxelōliztli, tēl īpan mochi yeh quitēnēhua ''territorio mexicano'' (mēxihcatlalli) ahnozo ''reino de los mexicanos'' (in mēxihcah īntlahtohcāyo) in Yancuīc Caxtillān in tlein quipiyain huehcauh mexicatlalli, īhuān nō in mayatlālli īhuān in michhuahcatlālli.</ref>. In Tlacaxoxouhcayaoyotl tepachoh onenecuilohqueh ipan in tlacatiyan no in tlacah intoca. ica in [[Plan de Yōhuallān|Plan de Yohuallan]], in tlacatiyan motenehua Mexico ihuan in chanehqueh mexicah. Mexico tlalli ce nahuatlahtolli, quihtoznequi caxtillahtolcopa ''México'', itlaltocayo altepetl itechpa huehcauh Mexico Tenochtitlan, itecuacan itech mexicah, zatepan caxtiltecah moihtoah ''Nueva España'' nozo Yancuic España ipan eyi xiuhpohualli. Ixquichca itlachihualiz in independencia Mexicopa, in tlacatiyan itoca, ''Imperio Mexicano'', zatepan Tlacatlahtocayotl Mexico, caxtillantlahtolli; República Mexicana; axcan siglo XX ocatcah Tlahtocayotl in Cepanca Mexico. Imanel xiuhpan 1824 oquitoca noyuhqui Mexico tlacatiyan ihtoa ''Nación Mexicana''<ref>''Constitución de los Estados Unidos mexicanos'' (1824).</ref>. {{cita|In çã çe mitoa mexicatl: in miequin mitoa, mexica. Inin tocaitl mexicatl: itech quiça in tocaitl Mecitli. me, q.n. Metl, citli in tochin, citli: mitozquia meçicatl, ic onixpoliui in mitoa, Mexicatl: in iuhca nenonotzalli, in tlamacazqui, in quinoaliacan mexica itoca catca Meçitli: quil inic tlacat, quitocaiotique Citli: auh memac in quitecaque, in uncan tetzaoac, ic motocaioti mecitli: auh inin in ooapaoac tlamacazqui teupixqui mochiuh, quil quitlacanotzaia in diablo ([[Uitzilopochtli]]): ic cenca quimauiztilique, ioan mochintin quitlacamatque, in iacanaloni: auh in quiniacan in itlapacholhoan, ic motocaiotique Mexica.|Teopixqui [[Bernardino de Sahagún]]}} ===Occe tlahtolli=== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Chollahtolli]]: ''Mejiku'' * [[Cuextecatlahtolli]]: ''Labtom'' * [[Huitzollahtolli]]: ''Méxiko'' * [[Mazahuatlahtolli]]: ''B'onrro'' * [[Michhuahcatlahtolli]]: ''Méxiku'' * [[Mixtecatlahtolli]]: ''Nuuyoo'' * [[Otontlahtolli]]: ''’Monda'' * [[Pimatlahtolli]]: ''Mehigo'' * [[Pipillahtolli]]: ''Meshihku'' * [[Quicapotlahtolli]] : ''Mexiko'' {{col-2}} * [[Quilihuatlahtolli]]: ''Maay Tay Ñia’k'' * [[Seritlahtolli]]: ''Méxiico'' * [[Raramuritlahtolli]]: ''Méjiko'' * [[Totonacatlahtolli]]: ''Mejiku'' * [[Tzapotecatlahtolli]]: ''México'' * [[Tzeltallahtolli]]: ''Mejiko'' * [[Tzotzillahtolli]]: ''Mejiko'' * [[Yaquitlahtolli]]: ''Mehiko'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Mejikoo'' {{col-end}} ==Huehcapatlahtoliztli== Intlah tihnequi miacquin tlacameh oncan ipan ce tlalpan axcan itech in tlalticpactli, monequi imiyaca in achtotlacatl oncan America cemantoc tlalli, onenemic ipampa ohce, nochi huatztic huan cecec. Macehualmeh zan queman oncan tihualah naman ni Mexico tlacatiyan yeceh 30,000 xiuitl. Ipan 9000 a. C., mochihua iteyolehualiz ica tlapixcayotl quemeh tlen ayohtli, etl, chilli huan huaxin ipan Teotihuahcan huan tepeyohcan ompa axan Tamaulipas tlahyocayotl. Canah in tlapixcayotl itech cintli mochiuhqui xiuhpan 5000 a. C., yecah macehualtin pehualiz hualmotlalia moihtoa Mesoamerica tlalli. Oncatca eyi hueyi onohuayan: Oasisamerica, Aridoamerica huan Mesoamerica. === Huehuehcauh tlacayotl === [[File:Olmec_Head_No._1.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Ce tzontecomaolmecatl.]] Achcauh tlacameh ipan Oasisamerica catca tlalpixqueh, ihcuac in axcayotl ahmo tlapixcayotl cenca cualli huan yahuantin macehualtin oncan tihualah huan itlapixcayo pampa yahuantin tlacua. Tlen nicaltlaquetzah hueyi tzacualco moihtoa Casas Grandes ompa axcan Chihuahua tlahtocayotl.<ref>[https://arqueologiamexicana.mx/indice-tematico/oasisamerica Arquelogía Mexicana], Oasisamérica, 9 ome metztli in xihuitl 2019.</ref>. Tlacameh ompa Mesomerica catca tlacameh ica tlalpizqueh huan yolomatinimeh, ihcuac in axcayotl ahmo tlapixcayotl cenca cualli huan yahuantin macehualtin oncan tihualah huan itlapixcayo pampa yahuantin tlacua. Tlen nicaltlaquetzah hueyi tzacualco moihtoa Tres Zapotes, La Venta ompa axcan Tabasco tlahtocayotl, yehuantin in olmecah. Zanyeno ihcuac quittac intlal americatlacameh ipampa Francisco Hernández de Córdoba. Titlano Juan de Grijalva ipan 1518 xihuitl inic yehuatl ma quittaz in yancuic tlalli moihtoa Anahuac. Iixiptlahuan Moteuczoma cuacuauhpan tlachixtocqueh. Xiuhpan 1519 oahcicoh Hernán Cortes inhuan iyaoquizcahuan huan incapayohuan. Acalpan quihualhuicayah noihuan imatlequiquiz huan ohcequin itlequiquiz. In axcan Mexico tlalli oquipantlazqueh ihuan ochantiqueh nehnenqui ahamiqueh ihuan tlanechicohqueh ye 30 000 xihuitl. Achi in 9000 xihuitl y. C. omochiuh in tlatlacacihuitiliztli in tlanelhuayotl iuhqui in [[āyohtli|ayohtli]] ihuan in [[huāxin|huaxin]]<ref>Casas y Caballero, 1995: 38.</ref> in tlalpan [[Teōhuahcān tlahuelmayān|Teohuahcan tlahuelmayan]] ihuan in [[Tamaulipas tepētlah|Tamaulipas tepetlah]]. In tlatlacacihuitiliztli in cintli omochiuh ahmo huehca in 5000 y. C. in tlein oquichiuh in altepetzintiliztli in [[Ānāhuac|Anahuac]]<ref>Márquez Morfín y Hernández Espinoza, 2005: 14.</ref>. In [[Huāccāixachitlān|Huaccaixachitlan]] chanehqueh oquicemanqueh innenayo, manel oahcicqueh in anahuacah. Cequi catyan ocatca nemilo cemanqui ixquich in huehcauh cahuitl, iuhqui in [[Cueva de la Perra]] (12 000 y. C.)<ref>MacNeish, 1968: t. II.</ref>, [[Cueva de la Candelaria]] (8000 y. C.)<ref>Aveleyra, 1956.</ref>, [[El Conchalito]]<ref>Fujita, 2006: 82-98.</ref> ihuan in San Francisco Tepetlah oztotl, [[Tlani California Huitztlāmpa|Tlani California Huitztlampa]]. In altepeyotl tzintiliztli ocatca ahmo huehca in 2500 xihuitl y. C. ihuan in 1500 y. C.<ref>Christian Duverger, 2007.</ref>, ica in tlachihualiztli in [[cōnchīhualiztli|conchihualiztli]] ihuan in achto millahcayotl altepemaitl<ref>López Austin īhuān López Luján, 2001.</ref>. Ipan in ''Preclásico Medio'' (m. XIV-IV y. C.) omomana in [[ōlmēcah nenayōtl|olmecah nenayotl]] in mochi in Anahuac<ref>Las fechas son de Pool, 2007: 10.</ref>. Cequi tachcauh yollohtli ocatca [[La Venta]], [[Tres Zapotes]] ihuan [[Teōpantēcuānitlān|Teopantecuanitlan]] ocatcah in tachcauh olmecatl tlateomatiyan. Zatepan in olmecah inpolihuiliz, ocempanhuetzqueh miac tlacah, oxochiyouhqueh in [[tlacomōlli miccāpetlacallōtl|tlacomolli miccapetlacallotl]] in [[Ānāhuāc Cihuātlāmpa|cihuatlampa]]<ref>Kubler, 1984: 191.</ref>, in [[paniōlmēcah nenayōtl|paniolmecah nenayotl]] in Ayollohco ihuan omochiuh in [[huēyac tlapōhualli|hueyac tlapohualli]]. Ahmo huehca in macuilpohualxihuitl II omochiuh in ''Periodo Clásico'' in Anahuac (m. II-VI/VII). In ihcuac in opanhuetzqueh [[Teotihuahcan]]<ref>Childs Rattray, 1997: 73.</ref> ihuan in miac mayatlahtohcayotl. In inic oquitecpan in pochtecayotl in tlahco Mexihco ihuan oquinmocniuhtihqueh in [[Monte Albán]] tlacah. In anahuacayotl omomana in mictlampa ixquichca in huaccaixtlahuacan iuhqui [[La Quemada]] ihuan oquipalehuih in panhuetziliztli in [[Huāccāīxtlāhuatl Āmāitl Ixachitlān|Huaccaixtlahuatl Amaitl Ixachitlan]] tlacah iuqhui in huehcauh altepetl [[Paquimeh]]. Zatepan in Teotihuahcan ihuan in mayaaltepetl inpolihuiliz, opanhuetzqueh miac teucyotl in ominamicqueh on tlalli tepacholiztli. In macuilpohualxihuitl X ihuan XII itzalan, opanhuetz [[Tōllān Xīcohcotitlan|Tollan Xicohcotitlan]], in toltecah intecuacan. In toltecayotl oquipalehuih ih panhuetziliztli in mayatlacah, in mixtecah ihuan occequintin tlacah in Anahuac. In mexihcah oquinpatcayotihqueh, yehhuantin oaltepetzintihqueh in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]] ipan [[1325]]. Ipal inin altepetl otepachohqueh in tlapanahuia inic hueyi tlahtohcayotl in Anahuac, in catleh otlalpolohqueh in caxtiltecah ipan [[1521]]. === Caxtiltecah tlalpololiztli === [[Īxiptli:Matanza de Cholula - Lienzo de Tlaxcala.jpg|180px|thumb|In [[tēmictīliztli Chōlōllān|temictiliztli Cholollan]], ipan in [[Tlaxcallān tilmahtli|Tlaxcallan tilmahtli]].]] Zatepan in [[Franciso Hernández de Córdoba]] ([[1517]])<ref>Thomas, 1993: 115-128</ref> ihuan [[Juan de Grijalva]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 15-27</ref> innehnemiliz, [[Hernán Cortés]] ihuan itlacahuan oahciqueh [[Cozumel]] ihuan in [[Tabasco]] hueyatentli, in canin [[Cintla nehcaliliztli|in mayatlacah oihcalqueh in caxtiltecah Cintlah]]<ref>Thomas, 1993: 193-210</ref>. Ne oaltepetzintih [[Santa María de la Victoria]] ihuan oquicelih [[Malintzin]], yeh ocatcah nahuatlahtolcuepani ic in huehcachanehqueh<ref>Díaz del Castillo, 2007: 145-148</ref>. In caxtiltecah oahciqueh in [[Veracruz]] hueyatentli, in canin ocalaqueh in [[Ānāhuac|Anahuac]]. Oquichiuhqueh necennonotzaliztli ica cequintin tlacah ihuan oohtlatocacqueh in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]]. In ohpan oquinpeuhqueh in mexihcah innecenonozal iuhqui in [[tēmictīliztli Chōlōllān|temictiliztli Cholollan]]. [[Motēuczōma Xōcoyōtzin|Moteuczoma Xocoyotzin]] oquincelih yocoxcatica in caxtiltecah<ref>Sahagún, 1999: 702-703.</ref>, tel in [[tēmictīliztli īpan in Toxcatl|temictiliztli ipan in Toxcatl]] otzinti in yaoyotl ica in mexihcah<ref>Thomas, 1993: 427-438</ref>. [[Cuitlāhuac|Cuitlahuac]] [[Tēpēhualiztli Yōhualli|oquinpeuh in caxtiltecah]] ipan [[1520]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 254-262</ref>, tel yeh omic in ihcuac in [[mātlālzahuatl|hueyi cocoliztli]]. [[Cuāuhtemōc|Cuauhtemoc]], in tlacuitlapancayotl tlahtoani, ocanqueh ipan in [[13 tlachicuēyiti|13 tlachicueyiti]] [[1521]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 367-373</ref>, ihuan oquimictihqueh ipan [[1525]]<ref>Sahagún, 1999: 845-848. Se desconoce la fecha exacta de la muerte de Cuauhtémoc, así como el paradero de sus restos.</ref>. Zatepan otepantlehcoh Mexihco Tenochtitlan in caxtiltecah ocholohqueh tlalpolohqueh in tlacahuilli in [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] ipan ce tlachihualli mochi in ''colonia''pan. Ica in tlalpololiztli ohuallah in cristianotiliztli ihuan in nican tlacah ahmo nenayotl. === Virreiyotl Yancuic España=== [[Īxiptli:Retrato de Hernán Cortés.jpg|thumb|180px|[[Hernán Cortés]].]] Xiuhpan 1524, oahcicoh nican [[Virreiyotl Yancuic España]], mahtlactli huan ome teopixqueh itech pohuiah iteopixcanahuatil San Francisco. Iteopixcahua yehuantin icniuhtli Martín de Valencia catca ica caxtiltecah huan portuglatecah matel yaoquizqueh. [[Hernán Cortés]] oquiz quincelito yuhquin ixtililonimeh, noihqui mahuizohqueh tlacameh, imixpan in mexicah. Ininqueh caxtilteopixqueh huan ohcequin in ohualaqueh zanyeno ihcuac, cenca tlamatinimeh catcah. Otechihuilique nemachtilcalco. Otecuatequiqueh. Noihqui macehualtin quimpalehuiqueh ipampa teopixqueh, ce itechpahuicpa icniuhtli Bartolomé de las Casas. Ipan 1525 xihuitl, Hernán Cortés oquic caxtiltepehuani yauh quincalito in Cristóbal de Olid in oncan motocayotia ''Las Hibueras'' (axcan [[Honduras]]). quinahuatia mah quimpiloah noteuctzin [[Cuauhtemoc (tlahtoani)|Cuauhtemoc]] huan in tlahtoani [[Tlahcopan]]. Ipan ohualauh teuctli Antonio de Mendoza teyacanaquiuh noihqui inic ce Itlahtocateixiptla inic Yancuic España. Impal hueyi iteopixcatzin Mexico itoca Teoicniuhtli Juan de Zumárraga huan virrei Antonio de Mendoza, omopehuilti nican Altepetl Mexico in tepozamoxiuhcuiloloni, 1528 xihuitl. === Yaotlacaxoxouhcayotl === In '''Mexico itlacaxoxouhcayo''' ocatca ce tlahtocayotl huan tlacameh hualomochihualiztli tlapachihuitilo yaotilizca, in tlen otlan in caxtillantepacholiztli ipan in [[Yancuic España]] tlalli. In yaoyotl ipampa in Mexico tlalli oman ixquichca in [[Dolores Hidalgo]], in [[16 metztli septiembre]] [[1810]], zan in ocalac [[Ejército Trigarante]] ipan in [[Altepetl Mexico]] in [[27 metztli septiembre]] [[1821]]. Yohuac ipan [[Tlachiucnāuhti 15|Tlachiucnauhti 15]], [[1810]] {{6conejo}} xihuitl, ompeuh Mexihco [[Mēxihcatl Tlācaxoxouhcāyōtl|hueyi Temaquixtilizyaoyotl]], ihcuac [[teōpixqui|teopixqui]] [[Miguel Hidalgo|Miguel Hidalgo y Costilla]] maltepetlalia in oncan teocalpan motocayotia [[Dolores Hidalgo, Cueyatlālco|Dolores]], [[Cueyatlālco|Cueyatlalco]]. In caxtiltecah zanno ihcuac quitlaliah teuctli in itoca [[Francisco Xavier Venegas]] iuhquin [[ōntlahtoāni|ontlahtoani]] nican [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]]. [[Tlachiucnāuhti 27|Tlachiucnauhti 27]], [[1821]] {{4casa}} xiuhpan, ocalacque Altepetl Mexihco [[Agustín de Iturbide]] ihuan iyaoquizcahuan. Iuh omochiuh itemaquixtiliz [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] in ihuicpa Huehueh Caxtillan, [[Europan]]co. Ica itoca Agustín Inic Ce, inin xiuhpan motlahtohcatlalia Iturbide hueyi tlahtoani in ipan ixquich Mexico nozo huehuehtlahtohcayotl in [[Ānāhuac|Anahuac]]. Ipan [[1846]] {{3conejo}} xihuitl, ompehua yaoyotl in tlein [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|Tlacetililli Tlahtohcayotl]] chanehqueh oquichihuilique Mexihco inic quincuicuilizque mexihcah huel cencah hueyi icecniquizaliz intlaltzin. Inic yaoyopan quicuicuilique Mexihco in axcan tiquixmauhtih iuhquin [[California]], [[Nevada]], [[Utah]], [[Colorado]], [[Yancuīc Mēxihco|Yancuic Mexihco]], [[Texas]], [[Arizona]] ihuan occe tlahtohcayotl. Quipalehuique in iquizcan, omicque inin yaoyopan in iximachoh iuhquin (Tiyacauhque Iconehuantzin Chapoltepec). Otlan in yaoyotl ipan [[1848]] {{5ped}} xihuitl. Ipan [[Tlamācuīlti 5|Tlamacuilti 5]], [[1862]] {{6conejo}} xihuitl, mexihcatl yaoquizque ihuan yaoquizcayacanqui in itoca texacatl [[Ignacio Zaragoza]], quimpeuhqueh [[Francia|franciatlacah]] in oncan itauhcayo motocayotia (Inecaliliz in Cuetlaxcoapan) ipan yaocaltepepan Loreto ihuan Guadalupe ica nahuamacehualtin zacapoaxtlah ihuan xochipolcah. Zatepan, ipan [[1864]] {{8ped}} xihuitl, nican pehua Mexihco Tenochtitlan intlahtohcayopan austriatlacah hueyi tlahtoani [[Ferdinand Maximilian]] ihuan hueyi cihuatlahtoani [[Carlota Amalia]]. Nican opeuh, in ipan [[Tlamahtlāccēti 20|Tlamahtlacceti 20]], [[1910]] {{2conejo}} xihuitl huey yaoyotl ihtic Mexihco motocayotia "[[Mēxihcatl Icnīuhyāōyōtl|Mexihcatl Icniuhyaoyotl]]", in iuh omaltepetlalli [[Francisco I. Madero]]. Inin xiuhpan [[1942]] {{8conejo}}, Mexihco tecentilli "Los Aliados" ipan [[Īyāōyo in Cemānāhuac Inic Ōme|Iyaoyo in Cemanahuac Inic Ome]] ica itlanapololiz inic [[Ehēcayāōquizcani 220|Ehecayaoquizcani 220]]. Ipan [[1 chicuace metztli]], [[2000]]{{13caña}} xihuitl, [[Vicente Fox]] tlaixquetzalli ihuicpa [[Partido Acción Nacional|PAN]], yehhuatl oquipeuh imexihcatetenahuatoh, in aquin inic ce [[Tlahtocātēīxiptla|Tlahtocateixiptla]] quimauhtili, mexihcah quitenauhque [[Ernesto Zedillo]] iuhquin yancuic hueyi tlahtocauh Mexihco ihic occequintin mecatlacayotl; PAN huetzicoh in cemitquimatiliztli ipampa 70 xihuitl itepacholiz PRI. [[Felipe Calderón]] oquipeuh mexihcatetenahuatoh ocaqui mohuetehuaque, ixachi patio ihuan ocachi tzacualtoc ompa Mexihco, oquipix in PAN occequintin oquipeuh ipan iocohuetziqui [[Andrés Manuel López Obrador]], tlaixquetzalli ihuicpa [[Partido de la Revolución Democrática|PRD]]. Felipe Calderón cah achcauh Tlahtohcateixiptlani ihuicpa [[Tlamahtlācōnti 1|Tlamahtlaconti 1]], [[2006]] {{7conejo}} xihuitl. In Xiuhpan 2009, ce cocoxcayotl [[Huēyicocoliztli influenza A H1N1 xiuhpan 2009|Influenza hueycocoliztli]] mochihua [[Mēxihco|Mexihco]] ihuan [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl|Tlacetililli Tlahtohcayotl]]. In [[2009 Influenza huēyicocoliztli|Influenza hueycocoliztli]] moaci [[Tlacetilīlli Huēyitlahtohcāyōtl|Tlacetililli Hueyitlahtohcayotl]] ihuan [[Caxtillān|Caxtillan]]. Cateh 22 micqueh. Ipan 6:00 hrs in [[Aeroméxico]] tepoztototl Boeing 777 otlaltih ipan in [[Āltepētl Mēxihco|Altepetl Mexihco]] ica 148 mexihcah hualmocuepayah [[China]] (achtopa [[Hong Kong]] ihuan [[Pequin]]) ipampa yehhuantin ocatcah tzacualo ipan ahmo cualli yoliztli iuhcayotl ipan China. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Norte = {{USA/nhn}} | Noreste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Oeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Centro = Mexico | Este = [[Caribe hueyatl]] / {{CUB/nhn}} | Suroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sur = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sureste = {{GTM/nhn}} / {{BLZ/nhn}} }} [[File:Mexico relief location map.jpg|thumb|right|300px|Mexico tlalmachiyotl ipan tlalticpac.]] Mexico tlatectli cah ipan huitztlampan itech [[America]] cemantoc tlalli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca]], canahpa icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa iquizayampa ica [[Cuauhtemallan]] huan [[Belice]], in noyuhquin canahpa tlapcopa Atlantico ailhuicatl huan Caribe hueyatl. In tlacatiyan quipiya 2.780.400 Km2 itechpahuic tlaixpayotl, noyuhquin quipiya 11,122 km² itech hueyatenco. Mexico quipia in [[California ayollohco]] ompa icalaquitlampa, noihqui in [[Mexico ayollohco]] ihuan in [[Caribe hueyatl]] ompa icalaquitlampa. In tlacatiyan itlaixpayo 1 964 375 km²<ref>INEGI (2010): "[http://mapserver.inegi.gob.mx/geografia/espanol/datosgeogra/extterri/frontera.cfm?c=154 Superficie Continental e Insular del Territorio Nacional"], consultada el 10 de mayo de 2010.</ref>. Mexico onca oc yeh 3 200 km in huitlatzticayotl huehca catyan itzalan. In cemantoc tlalli itlaixpayo 1 959 248 km² ihuan in tlalhuactli itlaixpayo 5 127 km². Ianahua quipia 11,122 km. In tlaixpayotl iiuhcayo huel tepeyoh ihuan quimpiya miac tletepetl. In tlalpan mani in [[Nāntepētlah Tlāpcopa|Nantepetlah Tlapcopa]] ihuan in [[Nāntepētlah Cihuātlāmpa|Nantepetlah Cihuatlampa]], in catleh maniliztli in [[Teyoh Tepētlah|Teyoh Tepetlah]]. In Nantepetlah Cihuatlampa tlami ipan Nayarit, cetiya ica in [[Yancuīctletepēyōllōtl|Yancuictletepeyollotl]]. Ompa itloc in Tepapaquiltiliztli hueyatentli, mani in [[Nāntepētlah Huitztlāmpa|Nantepetlah Huitztlampa]]. In [[Yancuīctletepēyōllōtl|Yancuictletepeyollotl]] nalquiza in tlalli in cihuatlampa in tlapcopahuic, ixquichcapa cetiya in [[Nāntepētlah Tlāpcopa|Nantepetlah Tlapcopa]] ipan in [[Cempōhualtepētl|Cempohualtepetl]] (3395 msnm). In Yancuictletepeyolloc, ica hueyi tletepetlayiliztli, tlatectli in tlapanahuia inic huehcapan tepetl Mexihco: in [[Cītlaltepētl|Citlaltepetl]] (5610 m), in [[Popōcatepētl|Popocatepetl]] (5462 m) in [[Iztāccihuātl|Iztaccihuatl]] (5268 m), in [[Chiucnāuhtēcatl|Chiucnauhtecatl]] (4690 m), in [[Mātlālcuēyeh (tletepētl)|Matlalcueyeh]] (4461 m) ihuan in [[Cōlimān cepayauhyoh|Coliman cepayauhyoh]] (4340 m). ipan inin tlalmatiliztli ihueyaltepeuh omochihua in [[Paricutín]] ihualpanhuetziliz, in tlapanahuia inic yancuic tletepetl in cemanahuac. In maniliztli in huitztlantlapcopa in Nantepetlah Tlapcopa motenehua [[Huāxyacac Nāntepētlah|Huaxyacac Nantepetlah]], tlami ica in Nantepetlah Huitztlampa in [[Tēcuāntēpec istmo|Tecuantepec istmo]]. In talpcopa iz mani in [[Tlahco Chiyapan Huehcapan Īxmaniliztli|Tlahco Chiyapan Huehcapan Ixmaniliztli]] ihuan in [[Chiyāpan Nāntepētlah|Chiyapan Nantepetlah]], in tlapanahuia inic huehcapan itepeuh in [[Tacaná tletepētl|Tacaná tletepetl]] (4117 m). In tlaliuhquiyotl huel ittaloni in [[Tlani California Tlālyacatl|Tlani California Tlalyacatl]] in mictlancihihuatlampa, iuhuan in [[Tlālyacatl Yucatán|Tlalyacatl Yucatán]] in tlapcopa. Ipan in achto mani in [[Tlani California Tepētlah|Tlani California Tepetlah]] no motenehua [[San Francisco Tepētlah|San Francisco Tepetlah]] ahnozo [[Giganta Tepētlah|Giganta Tepetlah]]. In tlapanahuia inic huehcapan itepeuh in [[Tres Vírgenes Tletepētl|Tres Vírgenes Tletepetl]] (2504 m) In Tlalyacatl Yucatán, ce ixmaniliztli in mochihua in tenextetl. In Nantepetlah Tlapcopa, in Cihuatlampa ihuan in Yancuictletepeyollotl itzalan, motlalia in [[Mēxihcatl Huehcapan Īxmaniliztli|Mexihcatl Huehcapan Ixmaniliztli]], tlein tepetlah iuhqui in Zacatecapan ihuan in San Luis coccanquixtia. In mictlampa quipanahuia in itech huaccayatl ihuan huehcatlan in huitztlampa. In ipan tlatectli in [[Chihuahuac huāccāīxtlāhuatl|Chihuahuac huaccaixtlahuatl]] ihuan in [[Zacatēcapan tlahcohuāccāīxtlāhuatl|Zacatecapan tlahcohuaccaixtlahuatl]]. In huitztlampa in tepetlah tlatectli in [[Bajío]] tlazohtlalli ihuan miac tlahuelmayan cecec no tlanaliuhtoc, iuhqui in [[Michhuah Huehcapan Īxmaniliztli|Michhuah Huehcapan Ixmaniliztli]], in [[Tōllohcān Tlahuelmayān|Tollohcan Tlahuelmayan]], in [[Mēxihco Tlahuelmayān|Mexihco Tlahuelmayan]] ihuan in [[Cuetlaxcōāpan-Tlaxcallān Tlahuelmayān|Cuetlaxcoapan-Tlaxcallan Tlahuelmayan]]. Inin huitztlampa centlacopan motlaliah achi mochintin in Mexihco chanehqueh. In Yancuictletepeyollotl ihuan in Nantepetlah Cihuatlampa itzalan tlatectli in [[Balsas Tlālcalaquiliztli|Balsas Tlalcalaquiliztli]] ihuan in Michhuahcan, Xalixco, ihuan Guerrero totoncapan. In tlapcopa icapma in [[Cempōhualtepētl|Cempohualtepetl]], tlatectli in [[Huāxyacac Tlahco Tepētzalan|Huaxyacac Tlahco Tepetzalan]] quitzacuah tepetl ohuitica, in catleh ohuihtichihua in calaquiliztli ihuan in ''comunicaciones''. Miac tlalhuactli tlatectli ipan in tlallotl hueyatl, iuhqui in in [[Revillagigedo miactlālhuāctli|Revillagigedo miactlalhuactli]] ([[Socorro tlālhuāctli|Socorro]], [[Calrión tlālhuāctli|Clarión]], [[San Benedicto tlālhuāctli|San Benedicto]] ihuan [[Roca Partida tlālhuāctli|Roca Partida tlalhuactli]] ihuan in [[Marías tlālhuāctli|Marías tlalhuactli]] ipan in Tepapaquiltiliztli; in [[Guadalupe tlālhuāctli|Guadalupe]], [[Cedros tlālhuāctli|Cedros]], [[Rocas Alijos tlālhuāctli|Rocas Alijos]], [[Tiburón tlālhuāctli|Tiburón tlalhuactli]], [[Carmen tlālhuāctli|Carmen tlalhuactli]] iixpan in Tlani California tlalyacatl ihuan Sonora inhueyaten; in [[Āltepētl in Carmen|Altepetl in Carmen]], [[Cozumel tlālhuāctli|Cozumel]], [[Mujeres tlālhuāctli|Mujeres]] ihuan in [[Alacranes tapachtepāntli|Alacranes tapachtepantli]] ipan in Atlántico. Mochi quipohua 5127 km² in tlaixpayotl. ===Tepeliztli=== [[File:Orizaba 18,500 feet.JPG|miniatura|izquierda|[[Citlaltepec]] ipan Veracruz.]] In tepeliztli ocachi hueyic ipan Mexico quitoznequi [[Citlaltepec]], nelihuehcapanca ompa in tepehuahcan moihtoa ''Eje Neovolcánico transversal'' ica de altitud 6960,8 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan Mexico. Occequin tepetl cateh [[Popocatepetl]] (5500 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl huan Puebla, in [[Iztaccihuatl]] (5215 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl huan Puebla, in [[Xinantecatl]] (4645 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl, in tepetl [[Matlacueyeh]] (4420 m s. n. m.) ipan Tlaxcallan huan Puebla, in Nevado de Colima (4260 m s. n. m.) ipan Xalixco huan Coliman, in Cofre de Perote (4282 m s. n. m.) ipan Veracruz huan in tepetl Potosí (3713 m s. n. m.) ipan Yancuic León. In Sierra Madre Oriental ca ompa Mexico Iquizayatlampa, in Sierra Madre Occidental (3776 m s. n. m.) ipan Mexico icalaquitlamapa, in tepetl Mohinora (3300 m s. n. m.) ipan huitztlampa huan in tepetl Tacaná (4092 m s. n. m.) ipan Chiyapan. ===Atiliztli=== [[Īxiptli:Canon del Sumideiro 2.jpg|220px|thumb|In Cañón del Sumidero, [[Mexcalāpan|Mexcalapan]] [[Chiyapan]]]] Mexico ce tlacatiyan ica cuechahualiztli huan miac atl ipan tlalticpac, quipiya atezcatl huan hueyi atoyatl matel Bravo atoyatl, Balsas atoyatl, Panoco atoyatl, Lerma atoyatl, Ozomahtzintlan atoyatl, Grijalva atoyatl, Tamesí atoyatl, ohcequin atoyatl, noyuhquin hueyi atezcatl quemeh Chapallan atezcatl, Cuitzeo atezcatl, Patzcuaro atezcatl, Catemaco atezcatl, Yuriria atezcatl, ohcequin. In Mexico atoyatl ca ipan eyi tlacuetlayan. In Tepapaquiltiliztli tlacuetlayan in Ayollohco ihuan in ihtic tlacuetlayan. In Mexihco tlapanahuia inic anqui atoyatl in [[Bravo]] ca. Yeh in octacatia 3 304 km, ihuan quichihua in cuaxochtli ica in Tlacetililli Tlahtohcayotl. Occe tachcauh atoyatl in [[Ozomahtzintlan Atoyatl]] in tlapanahuia inic coyahuac atoyatl, quichihua in cuaxochtli ica Cuauhtemallan; in [[Mexcalāpan|Mexcalapan]] in tlacatiyan inic ome tlapanahuia inic coyahuac atoyatl, inon cetiya in atl in Tabasco ixtlahuac, in mochahua in Mexihco huel coyahuac ''cuenca''; ihuan in [[Pānco ātōyātl|Panco]] in catleh in [[Mēxihco Tlahuelmayān|Mexihco Tlahuelmayan]] in itech pohui. Ipan in Tepapaquiltiliztli ahcih in [[Lerma]] ihuan [[Balsas]] atoyal, in catleh monequi in Mexihco huehcapantlalpan; in [[Sonora]], [[Fuerte]], [[Mayo]] ihuan [[Yaqui]] atoyatl quichihuia mocnelih in mictlancihuatlampa nenayotl, ihuan in [[Colorado ātōyātl|Colorado atoyatl]] in xexelhuia ica in Tlacetililli Tlahtohcayotl. In ihtic atoyatl ahmo ahci in hueyatl, ahmo anqui ca. Onca in [[Casas Grandes]] atoyatl [[Cihuahuac]] ihuan in [[Nazas]] ipan [[Durango]]. Achi mochintin in Mexihco atoyatl ahmo huel coyahuac ihuan achi ayac acalpapanoni. Mexihco quinpiya miac atezcatl ihuan amanalli in itlalpan. In tachcauh in [[Capallān ātezcatl|Capallan atezcatl]] [[Xālīxco|Xalixco]], ihuan ipampa in pani tlanemitiliztli hueliti huaquizquia. Occe tachcauh atezcatl in [[Pátzcuaro]], [[Zirahuén]] ihuan [[Cuitzeo]]. No ihuan, in atzaucmanaliztli tlachiuh tlachihualatezcatl, iuhqui in [[Mil islas]] [[Huāxyacac|Huaxyacac]]. === Yeyantli === Mexico iyoliz hueyi, quipia ohcequin yeyantli, xeliuhca in ''Tropico de Cancer'' itlal. Nican quipia hueyic tepehuahcan, cuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipia hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Mexihco tlacatiyan ica nepapan immanyotl. Ic itlaliliz in tlacatiyan tlatectli ipan ome huel ahmo neneuhqui tlaixpayotl, quitlahcotec in ''[[Trópico de Cáncer]]''. Inin tlilantloc quixeloa in tlacatiyan ipan ce totoncatlalli ihuan ce tlanaliuhtoctlalli. Yeceh in tlaixpayotl iuhcayotl ihuan in ilhuicaatl quipatlah in immanyotl in tlacatiyan. Onca Mexihco huehcapan tepetl immanyotl ahmo huehca in totoncapan. In tlein ica oc yeh immanyopatlaliztli in tlahtohcayotl [[Durango]] ca, in canin monamiqui in tlapanahuia inic tlani totoncayotl, in iuh -26&nbsp;°C, ihuan in tlapanahuia inic pani ipan in Tlani California [[huāccāīxtlāhuatl|huaccaixtlahuatl]] in canin quipanahuia in 50&nbsp;°C. In quiyauhyoh ihuan totonqui tlalli quichihua in [[Āyōllohco Mēxihco|Ayollohco Mexihco]] ihuan in [[Tēpāpāquiltiliztli Ilhuicaātl|Tepapaquiltiliztli]] tlani hueyatenixtlahuatl, nican in totoncayotl tlatectli in 15.6&nbsp;°C ihuan 40&nbsp;°C itzalan ipan tlachiconti. Ce totoncapan quichihua in tlalli ipan in 614 ihuan 830 msnm itzalan, nican in nican in totoncayotl tlatectli in 16.7&nbsp;°C ihuan 21.1&nbsp;°C itzalan ipan tlachiconti. In cecec tlalli onca ixquich in 1830 msnm ixquichca in 2745 m. Ipan in tlanaliuhtoc tlanipipinimmanyotl in totoncayotl tlatectli in 10 ihuan in 20&nbsp;°C itzalan ihuan onca [[quiyahuitl]] in ahmo quipanahuia in 1000 mm in xihuitl. Ahco in 1500 m in huehcapancayotl, inin immanyotl ipampa in tlalli [[āncāyōtl|iancayo]]. Ica inin immanyotl, in cecualoliztli mochihua cece xihuitl, no in [[quiyauhcepayahuitl]] ihuan in [[cepayahuitl|cepayahuiliztli]] in catleh oc yeh mochihua in mictlampa in tlacatiyan ihuan ipan in tepetlah. Occe immanyotl mochihua ic in totonqui-pipinqui ihuan in totonqui-tlanipipini. In tlalpan ica inin immanyotl, quiyahui in xopan no mochi in xihuitl. In quiyauhyotl ahci in tlapohualoni in 1500 mm, ihuan onca tlahco totoncayotl in 24 ihuan 26&nbsp;°C itzalan. In tlalli ica inin immanyotl tlatectli ipan in hueyatenixtlahuatl in [[Āyōllohco Mēxihco|Ayollohco Mexihco]], in [[Tēpāpāquiltiliztli Ilhuicaātl|Tepapaquiltiliztli Ilhuicaatl]], in [[Istmo Tēcuāntepēc|Istmo Tecuantepec]], in mictlampa [[Chiyapan]] ihuan in [[Tlālyacatl Yucatān|Tlalyacatl Yucatán]]. In huacca''trópico''pan onca in achtopa immanyotl. Motlalia in tepetlalpan in Nantepetlah Tlapcopa ihuan Cihuatlampa, in Atoyayotl in [[Ātōyātl Balsas|Atoyatl Balsas]] ihuan in [[Pāpalōāpan|Papaloapan]], iuh ipan cequi tlalli in Tecuantepec, in Tlalyacatl Yucatán ihuan in tlahtohcayotl Chiyapan. In huacca''trópico'' in tlapanahuia inic cemantoc ohuih totonqui immanyotl in Mexihco. In tlanaliuhtoctlalli in canin in quiyahuitl ahmo quipanahuia in 350 mm. In xihuitl tlahco totoncayotl tlatectli in 15 ihuan 25&nbsp;°C itzalan, ihuan quiyahuitl tlapohualoni huel yolcuecuepqui. Achi mochi in mexihcatlalpan in tlatectli in mictlampa in ''Trópico de Cáncer'', onca inin iuhquiyotl. In xopantlah mani in tlamacuilti ihuan tlamahtlacti meztli itzalan. In tlahco quiyahui ipan 70 ilhuitl xiuhpan. Yeceh, onca ahtle quiyahuitl in achi mochi in tlalli, ipampa in tepetl quitzacuah in Mexihcatl Huehcapan Ixmaniliztli quinmixcahualtiah. In tlanaliuhtoctlalpan in huehcapan ixmaniliztli, in tlahco quiyahuitl 635 mm cece xihuitl. In tlapanahuia inic cecec tlalli in huehcapan tepetl, onca 460 mm. Inic ipan in mictlampa in huehcapan ixmaniliztli tlahcohuaccaixtlahuatl onca 254 mm cecexihuitl. Onca tlalli ica 1000 mm ixquichca 3000 mm. In tlacatiyan tlahco totoncayotl cequi 19&nbsp;°C ca. Yeceh, in huehcauh tlahco in [[Āltepētl Mēxihco|Altepetl Mexihco]] mani ipan in meztli tlacenti ihuan tlachiconti. In ipan [[Āltepētl Juárez|Altepetl Juárez]], [[Mēxihcali|Mexihcali]], [[San Luis Potosí]], [[Hermosillo]], [[Torreón]], [[Saltillo]] ihuan [[Monterrey]] onca huel pani ihuan huel tlani totoncayotl. <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yolimmanyotl ipan Mexihco''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Selva Lacandona.JPG|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamasopo7.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:IslaContoy-PeterMaas.JPG|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Mulege oasis.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Quiyauhcuautlah]]<br />[[Lacandonquiyauhcuautlah]], [[Chiyapan]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlaizhuatepēuhcuauhtlah|Tlaizhuatepeuhcuauhtlah]]<br />[[Tamasopo]], [[San Luis Potosí]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuechāhuac quiyauhcuautlah|Cuechahuac quiyauhcuautlah]]<br />[[Tlālhuāctli Contoy|Tlalhuactli Contoy]], [[Quintana Roo]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl āmāitl|Huaccaixtlahuatl amaitl]]<br />[[Mulegé, Tlani California Huitztlāmpa|Mulegé]], [[Tlani California Huitztlāmpa|Tlani California Huitztlampa]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Paisaje con nieve.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Oaxaca regiones sierra sur.png|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Sierra Madre.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Llanos de Apan.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuauhtlah mictlāmpa|Cuauhtlah mictlampa]]<br />[[Juárez Tepētlah Tlani California|Sierra de Juárez]], [[Tlani California]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlanelōlcuauhtlah|Tlani''tropical'' cuauhtlah]]<br />[[Miyāhuatlān|Miyahuatlan]], [[Huāxyacac|Huaxyacac]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlanelōlcuauhtlah|Tlanaliuhtoc cuahutlah]]<br />[[Ocoyacac]], [[Tlahtohcāyōtl Mēxihco|Tlahtohcayotl Mexihco]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehcapan īxmaniliztli|Tlanicuechahuac huehcapan ixmaniliztli]]<br />[[Apan]], [[Hidalgo]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Arroyo de Michoacán.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:México - Sian Ka'an, Mangles.JPG|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Dunas samalayuca.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Baja California Desert.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehcapan īxmaniliztli|Cuechahuac huehcapan ixmaniliztli]]<br />[[Cuitzeo]], [[Michhuahcān|Michhuahcan]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Mangletlah]]<br />[[Sian Ka'an]], [[Quintana Roo]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl|Xaltepehuaccaixtlahuatl]]<br />[[Xālmalāyohcān|Xalmalayohcan]], [[Chihuahuac]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl|Ahmo quiyahuitl huaccaixtlahuatl]]<br />[[Cataviña]], [[Tlani California]] |- |} </div> === Yoliztli === Mexico ce ipan 12 hueyinepapan tlacatiyan in cemanahuac. Ica ahzo quen 200 000 ahmo neneuhqui yollamantli. Mexihco chantih in 10- 12% in cemanahuac nepapanyolilizzotl<ref name="SEMARNAT"/>. Mexihco tlatectli ipan inic ce ipal in [[tlālneloanih|tlalneloanih]] ica 733 yollamantli, inic ome ipal in [[chīchīhualehqueh|chichihualehqueh]] ica 448 yollamantli, inic nahui ipal in [[necocnemini]] ica 290 yollamantli ihuan inic nahui ipal in [[tlanelhuayōtl|tlanelhuayotl]] ica cequi 26 000 yollamantli<ref>{{Citeweb|title=Biodiversidad en México|editorial=CONEVYT|url=http://oregon.conevyt.org.mx/actividades/diversidad/lectura_biodiversidad.htm|dateaccess=07-10-2007}}</ref>. Mexihco inic ome ipal in ''ecosistemas'' ihuan in inic nahui ipal in yollamanpohualli<ref name="SNIB"/>. Achi 2500 yollamantin quintzacuilihcah in mexihcatl nahuatilli<ref name="SNIB">{{Citeweb|title=Sistema Nacional sobre la Biodiversidad en México|editorial=CONABIO|url=http://www.conabio.gob.mx/institucion/snib/doctos/acerca.html|dateaccess=07-10-2007}}</ref>. In mexihcatl tepacholiztli oquichiuh in Sistema Nacional de Información acerca de la Biodiversidad (Tlacatiyan Temachiztiliztli Sistema itech in Nepapanyolilizzotl), in catleh momachtia ihuan quipalehuia in ''ecosistemas'' cualli tlanemitiliztli. Cequi 170 000 km² itztiuh iuhqui "Áreas Naturales Protegidas" (Tlatzacuililli Yeliztli Tlaixpayotl). Mopohuah 34 ''yolilizolololli tlapiyalli'', 64 ''tlacatiyan chinancalli'', 4 ''tlacatiyan yeliztlachihualli'', 26 ''in tequitzacuiliahzqueh in tlanelhuayotl ihuan in yolcam''eh, 4 ''in tequitzacuiliahzqueh in yeliztli'' ihuan 17 ''yolilizcalli''<ref name="SEMARNAT"/>. Nican Mexico quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[cuetlaxochitl]], [[cuanacaxochitl]], [[pochotl]], [[copalcuahuitl]], [[teonochtli]], [[nohpalli]], [[tzaponochtli]], [[metl]], [[mizquitl]], [[ocotl]], [[ahuatl]] huan ohcequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Poinsettia 2.jpg|[[cuetlaxochitl]] Image:Iccitoc chacha "Pitaya madura".jpg|[[tzaponochtli]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[pochotl]] Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nohpalli]] Image:Taxdho San Jose (Tequixquiac).JPG|[[tlacametl]] </gallery> No xiquitta Mexico quipia totomeh quemeh [[quecholtototl]], [[tzopilocuauhtli]], [[cozcacuauhtli]], [[quetzaltototl]], noyuhqui quipiya miequin yolcameh, in chichinimeh [[tlacamichin]], [[techalotl]], [[tlacaxolotl]], [[mazatl]], [[temazatl]], [[azcacoyotl]], [[miztli]], [[ocelotl]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]], [[cuatochtli]], [[zacatochin]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Tapirus bairdii -Franklin Park Zoo, Massachusetts, USA-8a.jpg|[[tlacaxolotl]] Image:Cougar.jpg|[[miztli]] Image:Standing jaguar.jpg|[[ocelotl]] Image:Manatee with calf.PD.jpg|[[tlacamichin]] Image:Беркут (Aquila chrysaetos).jpg|[[itzcuauhtli]] </gallery> ==Teyacanaliztli== Mexico tlalli quipia caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in [[Altepetl Mexico]], tlahtocac tequitini in tlacatzin [[Andrés Manuel López Obrador]] in hueyi tetlanahuatiani quihtoznequi ipan Mexico ce [[tlahtocatlahtoani]]. ===Mexico ixeliuhca=== In Mexico quipia 32 tlahtocayotl. <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Mexico ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Mexico with state borders (numbered).svg|center|600px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlahtocayotl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh (2005)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Tlahtocayotl in Cepanca Mexico''' | align="right" |'''103 088 000''' | align="right" |'''1 959 248''' | align="center"|'''[[Altepetl Mexico]]''' |- |1. [[Aguascalientes]] | align="right"| 1 051 000 | align="right"| 5 625 | align="center"| [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Baja California]] | align="right" | 2 842 000 | align="right" | 71 546 | align="center"| [[Mexicali]] |- |3. [[Baja California Sur]] | align="right" | 517 000 | align="right" | 73 943 | align="center"| [[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Campeche]] | align="right" | 751 000 | align="right" | 57 727 | align="center"| [[Campeche, Campeche|Campeche]] |- |5. [[Chiyapan]] | align="right" | 4 256 000 | align="right" | 73 681 | align="center"| [[Tochtlan Gutiérrez]] |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Chihuahua]] | align="right" | 3 238 000 | align="right" | 247 487 | align="center"| [[Chihuahua, Chihuahua|Chihuahua]] |- |7. [[Coahuillan]] | align="right" | 2 475 000 | align="right" | 151 445 | align="center"| [[Saltillo (nhn)|Saltillo]] |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Coliman]] | align="right" | 562 000 | align="right" | 5 627 | align="center"| [[Coliman, Coliman|Coliman]] |- |9. [[Durango (tlahtocayotl)|Durango]] | align="right" | 1 489 000 | align="right" | 123 367 | align="center"| [[Durango, Durango|Durango]] |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Guanajuato]] | align="right" | 4 893 000 | align="right" | 30 621 | align="center"| [[Pachtitlan]] |- |11. [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] | align="right" | 3 116 000 | align="right" | 63 618 | align="center"| [[Chilpantzinco]] |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] | align="right" | 2 334 000 | align="right" | 20 856 | align="center"| [[Pachyohcan]] |- |13. [[Xalixco]] | align="right" | 6 652 000 | align="right" | 78 630 | align="center"| [[Atemaxac]] |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]] | align="right" | 14 161 000 | align="right" | 22 333 | align="center"| [[Tollohcan]] |- |15. [[Michhuahcan]] | align="right" | 3 988 000 | align="right" | 58 667 | align="center"| [[Morelia]] |-bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Morelos]] | align="right" | 1 605 000 | align="right" | 4 892 | align="center"| [[Cuauhnahuac]] |- |17. [[Nayarit]] | align="right" | 943 000 | align="right" | 27 862 | align="center"| [[Tepic]] |-bgcolor="#f0f0f0" |18. [[Yancuic León]] | align="right" | 4 164 000 | align="right" | 64 203 | align="center"| [[Monterrey (nhn)|Monterrey]] |- |19. [[Huaxyacac]] | align="right" | 3 522 000 | align="right" | 93 343 | align="center"| [[Huaxyacac, Huaxyacac|Huaxyacac]] |-bgcolor="#f0f0f0" |20. [[Puebla]] | align="right" | 5 391 000 | align="right" | 34 251 | align="center"| [[Cuetlaxcoapan]] |- |21. [[Querétaro]] | align="right" | 1 593 000 | align="right" | 11 658 | align="center"| [[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] |-bgcolor="#f0f0f0" |22. [[Quintana Roo]] | align="right" | 1 134 000 | align="right" | 42 535 | align="center"| [[Chetumal]] |- |23. [[San Luis Potosí]] | align="right" | 2 412 000 | align="right" | 61 165 | align="center"| [[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]] |-bgcolor="#f0f0f0" |24. [[Sinaloa]] | align="right" | 2 610 000 | align="right" | 57 331 | align="center"| [[Colhuahcan, Sinaloa|Colhuahcan]] |- |25. [[Sonora]] | align="right" | 2 384 000 | align="right" | 179 516 | align="center"| [[Pitic]] |-bgcolor="#f0f0f0" |26. [[Tabasco]] | align="right" | 2 013 000 | align="right" | 24 747 | align="center"| [[Cualnezcaltepec]] |- |27. [[Tamaulipas]] | align="right" | 3 020 000 | align="right" | 80 148 | align="center"| [[Altepetl Victoria]] |-bgcolor="#f0f0f0" |28. [[Tlaxcallan]] | align="right" | 1 061 000 | align="right" | 3 997 | align="center"| [[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]] |- |29. [[Veracruz]] | align="right" | 7 081 000 | align="right" | 71 856 | align="center"| [[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |-bgcolor="#f0f0f0" |30. [[Yucatan]] | align="right" | 1 803 000 | align="right" | 39 671 | align="center"| [[Mérida, Yucatan|Mérida]] |- |31. [[Zacatecah (tlahtocayotl)|Zacatecah]] | align="right" | 1 357 000 | align="right" | 75 416 | align="center"| [[Zacatecah, Zacatecah|Zacatecah]] |-bgcolor="#f0f0f0" |32. [[Altepetl Mexico]] | align="right" | 8 670 000 | align="right" |1 484 | align="center"| |}</div> == Tequitiliztli == {| style = align="right" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" class="bonita" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" ! colspan="2" | Tlanamacnetitlaniztli ! colspan="2" | Tlanamactlacuiliztli |- ! Tlacatiyan ! 100% ! Tlacatiyan ! 100% |- | {{USA/nhn}} | 14,5% | {{USA/nhn}} | 17,7% |- | {{CAN/nhn}} | 12,2% | {{CHN/nhn}} | 11,1% |- | {{BRA/nhn}} | 9,7% | {{JPN/nhn}} | 6,2% |- | {{COL/nhn}} | 6,7% | {{KOR/nhn}} | 5,1% |- | {{DEU/nhn}} | 6,0% | {{CAN/nhn}} | 4,9% |- | Occequin | 33,1% | Occequin | 40,0% |- |} Mexico ce tlacatiyan ipan America cemantoc tlalli ica itequiyo itech ''Tratado de libre comercio'' temocpan ica [[Tlahtocayotl in Cepanca America]] huan [[Canada]], noyuhqui ica [[Brasil]], [[Uruguay]] huan [[Paraguay]] icampa inahuatil motenehua [[MERCOSUR]]. Mexico tequiyotl tequipanoa ihuic tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl ipan mictlampa, noihqui inic ome tequipanolli piya ce hueyic acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Chalchiuhcuecan]], [[Tochpan]], [[Acapolco]], [[Mazatlan]], [[Tampico]], [[Manzanillo]], [[Salina Cruz]], [[Coatzacoalco]] huan [[Ensenada]]. ===Tlapixcayotl=== Occequin mexicah tequipanoa tlalpixcayotl itechpahuicpa [[acintli]], [[ahuacatl]], [[cintli]], [[matzahtli]], [[nohpalli]], [[tlauhtli]], [[xalxocotl]], [[xocomecatl]], [[zacacintli]], nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl, inompan coyonimatiliztli nozo oztoyotl ipampa tlaquixtilli iztac teocuitlatl, chiltic tepoztli, tliltepoztli, amochitl, temetztli huan coztic teocuitlatl. ===Nehnemiliztli=== Ce nehnemiliztli, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Mexico, in tlacatiyan quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Cancún]], [[Los Cabos]], [[Puerto Vallarta]], [[Acapolco]], [[Cuauhtolco]], [[Tulum]], [[Cozumel]], [[Rosarito]], [[Mazatlan]], [[Puerto Peñasco]], [[Guaymas]], [[Cozcatlan]], [[Iztapan]], [[Zihuatanejo]], [[Tampico]], [[Chalchiuhcuecan]], [[Sabancuy]] ohcequin. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== Mexico tlalli quipia ce hueyiohtli matlatl itech 366 095 kilómetros, xiuhpan 2008, quipiya 56 ehcaquixohuahyan ipan mochi tlacatiyan, Altepetl Mexico quipiya [[Aeropuerto Internacional Benito Juárez]] ocachi tenyoh ihuan ocachi ohtianimeh. ==Chanehmatiliztli== Ce tlacaliztli itechcopa 126,014,024 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 65 millones cihuameh ca (51.2%) huan 61 millones tlacameh cah (48.8%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {|class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%" ! align=center colspan=11 style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ipan Mexico |- ! rowspan=13 width:100|<br /> [[File:Sobrevuelos CDMX IMG 5982 (39488832615).jpg|borde|110x110px]]<br />[[Altepetl Mexico]]<br />[[File:CerrodeLasilla.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Monterrey (nhn)|Monterrey]]<br />[[File:Guadalajara panorámica Puerta de Hierro 2022 3.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Atemaxac]]<br /> ! align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;" colspan="2"|Chanehqueh | align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Chahnequeh ! rowspan=13|<br /> [[File:PanoramicAtlixco01.JPG|110x110px]]<br />[[Cuetlaxcoapan]]<br />[[File:Toluca a los pies del nevado.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Tollohcan]]<br />[[File:Aguacaliente skyscrapers4.JPG|borde|110x110px]]<br />[[Tijuana]]<br /> |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 1 ||align=left| [[Altepenanyotl Altepetl Mexico|Altepetl Mexico]] ||align=left| [[Altepetl Mexico]], [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]] huan [[Hidalgo]] ||align=right| 21 804 515|| &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 11 ||align=left| [[Altepenanyotl Mérida|Mérida]] ||align=left| [[Yucatan]] ||align=right| 1 316 088 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 2 ||align=left| [[Altepenanyotl Montterrey|Monterrey]] ||align=left| [[Yancuic León]] ||align=right| 5 341 171 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 12 ||align=left|[[Altepenanyotl San Luis Potosí|San Luis Potosí]]||align=left|[[San Luis Potosí]]||align=right| 1 243 980 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 3 ||align=left|[[Altepenanyotl Atemaxac|Atemaxac]]||align=left| [[Xalixco]] ||align=right| 5 268 642 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 13 ||align=left| [[Altepenanyotl Aguascalientes|Aguascalientes]] ||align=left| [[Aguascalientes]] ||align=right| 1 140 916 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 4 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuetlaxcoapan|Cuetlaxcoapan]] ||align=left|[[Puebla]] huan [[Tlaxcallan]]||align=right| 3 199 530 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 14 ||align=left| [[Altepenanyotl Mexicali|Mexicali]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 1 049 792 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 5 ||align=left| [[Altepenanyotl Tollohcan|Tollohcan]] ||align=left| [[Tlahtocayotl Mexico]] ||align=right| 2 353 924 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 15 ||align=left| [[Altepenanyotl Saltillo|Saltillo]] ||align=left|[[Coahuillan]]||align=right| 1 031 779 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 6 ||align=left| [[Altepenanyotl Tijuana|Tijuana]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 2 157 853 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 16 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuauhnahuac|Cuauhnahuac]] ||align=left| [[Morelos]] ||align=right| 1 028 589 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 7 ||align=left| [[Altepenanyotl León|León]] ||align=left| [[Guanajuato]] ||align=right| 2 139 484 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 17 ||align=left| [[Altepenanyotl Colhuahcan|Colhuahcan]] ||align=left| [[Sinaloa]] ||align=right| 1 003 530 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 8 ||align=left| [[Altepenanyotl Tlachco|Tlachco]] ||align=left| [[Querétaro]] ||align=right| 1 594 212 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 18 ||align=left| [[Altepenanyotl Morelia|Morelia]]||align=left| [[Michhuahcan]] ||align=right| 988 704 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 9 ||align=left| [[Altepetl Juárez]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 1 512 450 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 19 ||align=left| [[Altepenanyotl Chihuahua|Chihuahua]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 988 065 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 10 ||align=left| [[Altepenanyotl La Laguna|La Laguna]] ||align=left| [[Coahuillan]] huan [[Durango]] ||align=right| 1 434 283 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 20 ||align=left| [[Altepenanyotl Chalchiuhcuecan|Chalchiuhcuecan]] ||align=left| [[Veracruz]] ||align=right| 939 046 |- | colspan="11" align=center style="background:#f5f5f5;" | {{small|'''Fuente: INEGI''' .<ref>''Localidades de Puebla, Censo de 2010'' [http://www.microrregiones.gob.mx/catloc/ Localidades de Puebla por tamaño poblacional, 2010.] Consultado el 15 de junio de 2017</ref>}} |} {{clear}} ===Tlacanemitiliztli=== Mexicah chantiah ipan occe tlacatiyan xiuhpan 2020 huan chontalchanehqueh chantiah ipan Mexico xiuhpan 2020.<ref>[https://es.statista.com/estadisticas/1190260/poblacion-extranjera-de-mexico-por-nacionalidad/ Estadistícas] Población extranjera en México por nacionalidad 2020, 2 metztli mayo, 2022. {{Spa (nhn)}}</ref> {{col-begin}} {{col-2}} * {{USA/nhn}} ica 36.255.589 mexicah * {{CAN/nhn}} ica 96.055 mexicah * {{ESP/nhn}} ica 53.811 mexicah * {{BRA/nhn}} ica 21.853 mexicah * {{GTM/nhn}} ica 15.012 mexicah * {{DEU/nhn}} ica 13.247 mexicah * {{UK/nhn}} ica 11.800 mexicah * {{CHL/nhn}} ica 10.380 mexicah * {{BOL/nhn}} ica 8.655 mexicah * {{ARG/nhn}} ica 7.239 mexicah {{col-2}} * {{USAf}} 797.266 tlahtohcayotecah * {{GTMf}} 56.810 cuauhtemaltecah * {{VENf}} 52.948 venezoltecah * {{COLf}} 36.234 colombiatecah * {{HNDf}} 35.361 hondureñotecah * {{CUBf}} 25.976 cubanotecah * {{ESPf}} 20.763 españoltecah * {{SLVf}} 19.736 salvadortecah * {{ARGf}} 18.693 argentintecah * {{CANf}} 12.439 canadatecah {{col-end}} ===Paccayeliztli=== Mexico quipia cualli paccayeliztli, ohcequin cocoxcalli pahtia miaquin cocoxqueh. Ipan Mexico ca ''Instituto Mexicano del Seguro Social''. ===Neltococayotl=== {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=250px style="float:right; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=2 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Neltococayotl ipan Mexihco'''<sup>1</sup> |- ! style="background:#efefef;" align=center | Neltococayotl ! style="background:#efefef;" align=center | Neltococa |- |[[Catolicismo Romano]] |align=right|74.612.373 |- |[[Protestantismo]] ihuan [[Evangelismo]]<br /> <small>Históricas</small> <br /><small>[[Pentecostalismo|Pentecostales]]</small> <br /><small>[[In Cemānāhuac Ītlahuīl|In Cemanahuac Itlahuil]]</small> <br /><small>Occequintin</small> |align=right|4,408,159<br /> <small>599.875</small> <br /><small>1.373.383</small> <br /><small>69.254</small> <br /><small>2.365.647</small> |- |Bíblicas no evangélicas<br /> <small>[[Adventismo|Adventistas]]</small> <br /><small>[[Iglesia de Jesucristo de los Santos de los Últimos Días|Mormones]]</small> <br /><small>[[Tēmelāhuanimeh Jehová|Temelahuanimeh Jehová]] </small> |align=right|1,751,910<br /> <small>488.945</small> <br /><small>205.229</small> <br /><small>1.057.736</small> |- |[[Judaísmo]] |align=right|45.260 |- |[[Aocmo Neltococayōtl|Aocmo Neltococayotl]] |align=right|2.982.929 |- |[[Islamismo]] |align=right|5,874 |- |No especificada |align=right|732.630 |- |colspan=2 style="background:#e9e9e9;" align=left|<small><sup>1</sup>Sólo contempla la población mayor de cinco años,<br /> que en el año 2000 sumaba 84.794.454</small> |- |colspan=2 style="background:#e9e9e9;" align=center|<small>Fuente: INEGI (2000)</small> [http://www.inegi.gob.mx/est/librerias/tabulados.asp?tabulado=tab_re01b&c=738] |- |} [[File:Virgen de Guadalupe.jpg|thumb|right|180px|[[Tonantzin Guadalupe]].]] Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc macehualtin neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl, atzintli, ilhuicatl, tepetl, tlalli, ehcatl, in metztli huan tonatih motenehua huehuecauh teotetl itech ohcequin. Huehueteotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca ipampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih huan occequin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[España Atlacayotl]]) ipampa judiotlacameh nozo ''marranos''. Ihcuac caxtiltecah ompehua mah cristiania canah macahualtzin zan motlamati catolico teoneltococayotl quemeh cristianoyotl ipan yancuic tlalli ocholoc Caxtillan, matel in teopixqueh tlamacazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', huan inglaterratlalnetoqui ipan Reino Unido huan Alemania. Ohcequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehova''. Ipan macehualneltococayotl, mexica tlalneltoca ipan tlacameh ica teteo, quemeh [[Jesús Malverde]], xeliuhca itzalan santomeh huan teomeh. Axcan Mexico quipia miacquin tlaneltoqueh ipan [[cristianoyotl]], mochintin catolicotlacameh, noyuhqui ohcequin neltococayotl [[judioyotl]], ce calpolli ocachi hueyic ipan America Huitztlampa, mochintin azquenzitlacameh huan occequin sefarditlacameh nozo mizrahitlacameh, noyuhqui islamyotl ce neltococayotl ompa Mexico tlalli huan ahmo neltococayotl quihtoznequi ''ateos'' nozo ahmo teotlalnetoqueh. ===Tlahtolli=== {{main|Tlahtolli ipan Mexihco}} In ahmo cah nahuatillahtolli Mexihco. Caxtillantlahtolli tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtolli auh 97% chanehqueh quitlahtoah. Hueynahuatilli ihuic Macehuallahtoltin tel, piya mochintin macehuallahtoltin motlahtoa Mexihco, ihuic tleinzazo chanehqueh tlapohualli, cualli iuhquin Caxtillantlahtolli canah motlahtoa auh macehualtin hueliti ihcuiloa achcauhtlahcuilolli intlahtolcopa.<ref>{{citeweb|url=http://cdi.gob.mx/derechos/vigencia/2006_ley_general_derechos_linguisticos_pueblos_indigenas.pdf|title=Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref>. Caxtillahtoltica, nahuatilli toca -achi 60 tlahtoltin- tlacatiyan tlahtoltin. Inin piya mochintin Ixachitecah tlahtoltin tleinzazo chihualiztli; quitoznehqui, piya no ahmacehualtin Mexihco. Ic, Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas piya [[Quicaputlahtōlli|Quicaputlahtolli]] oquichiuh ihuicpa TCI, <ref>{{citeweb|url=http://www.cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=291|title=Kikapúes - Kikaapoa īhuīcpa CDI.|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref> no in Cuauhtemaltecah Ixachitecah tlacah.<ref>{{citeweb|url=http://cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=1378|title=Cuauhtēmallān īhuān [[Chiyapan]] tlahtōltin īhuīcpa CDI|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref> Mexihco icpiya ixachi Caxtillantlahtoqueh ica ompa tlahtolqueh tlein onto Caxtillantlahtolli tlacatiyan, auh ica ⅓ mochi Caxtillantlahtohqueh Cemanahuac.<br /> In tlahtolli motlahtoa ipan Mexihco cah [[Nahuatlahtolli]], [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]], [[Mixtecatlahtolli]], [[Tzapotecatlahtolli]], [[Otontlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Michhuahcatlahtolli]] ihuan occequintin. Occequintin [[Europan|Europanecah]] tlahtolli [[Veneziatlahtolli]], [[Tlani teutontlahtolli]], [[Alemantlahtolli]], [[Franciatlahtolli]], [[Catalantlahtolli]], [[Galiciatlahtolli]] ihuan [[Rumaniatlahtolli]]. ==Tlamachtiliztli== [[File:CU-Mexico-biblioteca-2.jpg|thumb|left|220px|[[UNAM]].]] In tlamachtiliztli ipan Mexicoticpacpa miectin xiuhpohualli nican, aztecah ihuan mayatlacah onemachti canah ichanehhuan ica tlahtolli, tlahcuiloliztli, toltecayotl huan tlachiuhtlacayotl huan oahcico itechpahuic caxtiltecah ocuiltonoa in chanehqueh itech tlalpan ihuan itlachiuh ce huel tlahuapahuallalhuayotl ixcoyan no Mexico. Inon tlalpan axcan quipiya ce cualli nivel nemachtiliztli ipampa macehualteizcaltiliztli xocoyoxiuhpan, in ahmo tlahcuiloyotl aci xihuitl 2020 ipan 9.02 % ichanehhuan tlacempohualiztli. Nican inic ce nemachtiliztli huan inic ome nemachtiliztli zan nen ihuan mamaltica (9 xihuitl mani nemachtiliztli). In tlacatiyan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipia in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica chanehqueh. Mexico quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Instituto Politécnico Nacional'', ''Universidad Autónoma de Guadalajara'', ''Universidad Autónoma de Nuevo León'', ''Universidad Autónoma de Chapingo'' huan ''Universidad Autónoma del Estado de México'', ce pani tlamachtiloyan itech Mexico Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey, Universidad La Salle, Universidad Iberoamericana, Universidad de las Américas, ohcequin. === Inic ce nemachtiliztli canahpa huehcauh nemachtiliztli === In [[Coconeh Chantli]] achcauhtica nemachtilli ica hueyi tepochcalli. Ce hueyic tepanahuiliztli ipampa mexihcatl macehualteizcaltiliztli in Comisión Nacional del Libros de Texto Gratuitos (Calpollotl Tlacatiyanco icopa amoxtlahcuiloliztli zan nen) otlachihualoc ipan CONALITEG tepoztlahcuilolli namaquilizhuayan icampa occequintin coconeh tlamachtilcalco. Axcan quipiya amoxtli ipan macehuallahtolcopa huan amoxtli ipampa ixpahpalcoconeh. Ipan huehca altepemaitl ihuan macehualcalpolli quipia nemachtiliztli icampa tepozmetztli motenehua Edu-Sat tlen transmite videoconferencias ihuan teleconferencias caxtillantlahtolcopa ihuan macehuallahtolcopa ipampa 3000 tlamachtilcalli ihuan 300,000 temachtianimeh ipan occe tlacatiyan. Noyuhqui inin tlansmisión satelital Edusat aci canahpa occe tlacatiyan tlanihuic America tlahcopampa huan [[Colombia]]. [[Álvaro Obregón]] oquichiuh [[Secretaría de Educación Pública]] ipan [[1922]]. Yehhuan piya nemachtiliztli Mexihco. ==Tequinemiliztli== Mexihco ce tlacatiyan ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quito Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl icampa [[UNESCO]]; ixquichi tlamatocac toltecayotl, yolizyoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl quemeh tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. Ipan inon tlalpan ihuicpa huehueyi tlahcuilomeh quemeh [[Diego Rivera]], [[David Alfaro Siqueiros]], [[José Clemente Orozco]], [[Frida Kahlo]] occequintin. Inin xiuhpan 1650, zanno ihcuac tlahchilohuaya ompa Mexihco in iteuhcayo Miguel Cabrera. Occepa xihuitl [[Alejandro Toledo]] ce tlacuiloh cenca tenyo ipan Cemanahuac ipampa itlapal huaxyacatl ixiptli. Ipan Mexihco, teonantzin [[Nantzin Juana Inés de la Cruz]] ihuan [[Juan Ruiz de Alarcón]] oamatlacuiloh amoxtli ica Caxtillantlahtolli. Ahzozan [[Octavio Paz]] oamatlacuiloh [[La piedra del Sol]] quemeh inic ce amoxtli ipampa Caxtillantlahtolli. Ahzozan huehca xihuitl oquiamatlacuilo [[Carlos Fuentes]] ahnozo in xochicuicani [[Rosario Castellanos]]. In mexihcatl calmanayotl cenca cualli cah, Ipan huehuehaltepetl quemeh olmecatoltecayotl, mayatoltecayotl, tzapotecatoltecayotl, teotihuahcatoltecayotl, mexihcatoltecayotl, occequin. In caxtillanxiuhpan in teocalli ihuan tzacualtecalco motenehua Barroco. In axcan cahuitl mexicatl calmanayotl oquitlachiuh ipampa [[Luis Barragán]] ce calmanani achcauh ipan Minimalismo. === Tonalpohualamoxtli === {| class=wikitable |+ '''Mexico itonalpohual''' |- bgcolor="#efefef" ! Tonalpihualli !! Ilhuitl |- | [[1 metztli enero]] || [[Yancuic xihuitl]] |- | [[6 metztli enero]] || [[Epifanía|Reyes Magos]] |- | [[2 metztli febrero]] || [[La candelaria]] |- | ''Semana santa'' || [[Viernes Santo]] |- | ''Semana santa'' || [[Domingo de pascua]] |- | [[1 metztli mayo]] || [[Día del trabajo]] |- | ''Mayo - junio'' || [[Pentecostés|Día de las mulas]] |- | [[15 metztli septiembre]] y [[16 de septiembre]] || [[Fiestas Patrias]] |- | [[1 metztli noviembre]] y [[2 de noviembre]] || [[Día de Muertos]] |- | [[20 metztli noviembre]] || [[Día de la Revolución Mexicana]] |- | [[12 metztli diciembre]] || [[Día de la Virgen de Guadalupe]] |- | [[24 mitztli diciembre]] y [[25 de diciembre]] || [[Navidad|Festividades navideñas]] |} === Tlaixcopinaliztli === {{main|Mēxihcatl īxiptlayōliztli}} In inic ce mexihcatl ixiptli xiuhpan 1897, itech Ingeniero Salvador Toscano otlachiuh ohtli ipan tlahuantli itechpa inin tlacatiyan cenca tlachcauh (oquicceecentlaaliaa yeh ipan xihuitl 50’s itoca itech ''Memorias de un Mexicano'' teeilnaamiquiliztli itechpahuicpa ce mexicatl, ihuan noyuhqui inic ce ahmo huehca tlaooltetzetzeliuhcaayootl motenehuaa Don Juan Tenorio xiuhpan 1898. In inic ce huehca tlaooltetzetzeliuhcaayootl catca Fatal Orgullo in xiuhpan 1916. Auh 1920 xiuhpan otlachiuhqueh inic ce peliculas icampa tlatozcatl Hollywood, California tlein otlaquiti nochi huel mexicah cineastas. In xihuitl 1930 otlachiuh in cine mach tlacaqui, cenca tenyoh in cemanahuac ipan nochi tlacatiyan caxtillantahtoltica ica peliculas iuhqui Sobre las Olas (aacueeyopan) xiuhpan 1932 nozo itechpahuic René Zacarías ihuan Raphael J. Sevilla in pelicula Alla en el Rancho Grande, xiuhpan1936. Cah hueyi mexihcah ixiptlayoliztli quemeh ''[[Amores Perros]]'' auh ''[[Y Tu Mamá También]]'' auh huehueh quemeh ''[[Ahí Está El Detalle]]''. Hueyi mexihcah ixiptlayotiani iuhquin [[Alfonso Cuarón]] ipan ''[[Harry Potter and the Prisoner of Azkaban]]''. ===Tlacualiztli=== [[File:CornmealProducts.jpg|thumb|200px|Cintlacualiztli.]] Mexico quipia ce hueyi tlacualiztli moihtoa ic Patrimonio Cultural de la Humanidad ipan UNESCO, Nican ce tequichihualiztli itech cintli, chilli huan nohpalitl, tomatl, ohce xochicualli, ce hueyi tzapotecatl motenehua Abigaíl Mendoza, yehuatl itech Teotitlan ompa Huexyacac tlahtocayotl tlachihua tlemolli huan chilmolli. In tlayolli quitlaxcalia, atolli, tamalli, tlaxcalli, totopochtli huan tlaxcalpacholli. Mexico ce tlacatiyan ica ixachi tlacualli in ompa tlaltipac, in tlacualli ma [[tacualli]], [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[pozolli]], [[tzopitl]], [[chilaquilitl]], [[tlaxcalchilatl]], [[tlatetzauhtli]], [[neuctli]], [[tlemolli]], ohcequin. Nican quipia onilli ma, [[mexcalli]], [[meoctli]], [[tlapaloctli]], [[tleatl]] ohcequin. === Tonalizcayotl === === Tequichihualiztli === Miac [[tlatzotzohnaliztli]] cah inin tlacatiyan iuhquin [[rock]], [[pop]] nozo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlātlamantic]]. Hueyi [[tlacuīcaliztli]] cateh [[Lorena y Los Alebrijes]], [[Noesis]], [[Etnia]], occe. Ca cuicacan quemeh [[Auditorio Nacional]], [[Foro Sol]] huan [[Teatro Metropolitan]]. ==== Tlahcuiloliztli ==== [[File:Cacaxtla01.jpg|thumb|left|350px|[[Cacaxtlah]].]] Tlacuiloliztli ipan mexicah catca itech huehuehcauh cahuitl ica achto macehualtin. * [[Diego Rivera]] * [[Alejandro Toledo]] * [[David Alfaro Siqueiros]] ==== Tlatzohtzonaliztli ==== * [[Macedonio Alcalá]] * [[Máximo Ramón Ortíz]] * [[Álvaro Carrillo]] ==== Hueyi [[cuicani|cuicanimeh]] ==== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Lucero]] * [[Yuri]] * [[Eugenia León]] * [[Alejandra Robles]] * [[Lila Downs]] {{col-2}} * [[Juan Gabriel]] * [[Vicente Fernández]] * [[Pedro Infante]] * [[Antonio Aguilar]] * [[Javier Solis]] {{col-end}} ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== [[Image:View from Pyramide de la luna.jpg|thumb|right|200px|[[Teotihuahcan]].]] [[Image:Guanajuato30 guanajuato.jpg|thumb|right|200px|[[Pachtitlan]].]] [[Image:Hospicio Cabañas.JPG|thumb|right|200px|Icnocalli Cabañas ipan [[Atemaxac]].]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Huaxyacac Juárez huan Monte Albán]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Teotihuahcan]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Altepetl Mexico huan chinamilpan Xochimilco]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Palenque]] * 1987 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Reserva de la Biósfera de Sian Ka'an]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Cuetlaxcoapan]] * 1988 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Pachtitlan huan oztoyotl]] * 1988 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Chichén Itzá]] * 1991 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Morelia]] * 1992 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[El Tajín]] * 1993 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Tlahcuilolli ipan San Francisco Tepehuahcan]] * 1993 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Zacatecah]] * 1993 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Ichan hueyimichtin El Vizcaíno]] * 1994 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Achto teocalmecac macuilpohualxiuhpan XVI ipan Popocatepetl]] * 1996 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Uxmal]] * 1996 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Querétaro]] * 1997 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Hospicio Cabañas]] * 1998 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Paquimeh]] * 1998 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Tlacotalpan]] * 1999 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xochicalco]] * 1999 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Campeche]] * 2002 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Kalak'mul]] * 2003 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[San Francisco teocalmecac ipan Sierra Gorda]] * 2003 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Miccailhuitl]] * 2004 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Tlaquitcalli Luis Barragán]] * 2005 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Tlalhuactli huan teotlalli ipan California ayollohco]] * 2006 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Mexcalmillah ipan Tequillan]] * 2007 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Altepetl Tepochcalli UNAM]] <gallery mode="packed-hover" caption="Huehuecauh altepetl ipan Mexico" style="margin:0;"> File:Chichen Itza CB.jpg|[[Chichén Itzá]] File:0141 Palenque.JPG|''[[Palenque (zona arqueológica)|Palenque]]'' File:Tulum - 01.jpg|''[[Tulum]]'' File:El Tajín, Nischenpyramide.fcm.jpg|''[[El Tajín]]'' File:Borrala.JPG|''[[Monte Albán]]'' File:Olmeca head in Villahermosa.jpg|''[[La Venta]]'' File:Comalcalco.jpg|''[[Comalcalco (zona arqueológica)|Comalcalco]]'' File:Mexico.Pue.Cholula.Pyramid.01.jpg|[[Zona arqueológica de Cholula|Cholula]] File:Paquime1.jpg|''[[Paquimeh]]'' File:Telamones Tula.jpg|[[Tollan-Xicocotitlan]] File:Pomona3.JPG|''[[Pomoná]]'' File:LaReforma1.JPG|''[[Moral Reforma (zona arqueológica)|Moral Reforma]]'' File:Panoramic Edzná.JPG|''[[Edzná]]'' File:Votive Pyramid La Quemada.JPG|''[[La Quemada]]'' File:Becan x2.jpg|''[[Becán]]'' File:Calakmul Struktur I 1.JPG|''[[Calakmul]]'' File:Hochob Campeche - Rekonstruktion des Tempels.jpg|''[[Hochob]]'' File:Acropolis Tenam.jpg|''[[Tenam Puente]]'' File:Yaxchilan 1.jpg|''[[Yaxchilán]]'' File:Bonampak panorámica.JPG|''[[Bonampak]]'' File:Tonina 1.jpg|''[[Toniná]]'' File:Coba. Piramide Nohoch Mul. Enero 2009.JPG|''[[Cobá]]'' File:Chacchoben 2.jpg|''[[Chacchobén]]'' File:Kohunlich Mask cropped.jpg|''[[Kohunlich]]'' File:Panoramica Uxmal.jpg|''[[Uxmal]]'' File:Mayapan perspectiva 1.jpg|''[[Mayapán]]'' File:Dzibilchaltun.jpg|''[[Dzibilchaltún (zona arqueológica)|Dzibilchaltún]]'' File:Guachimontones Jalisco - Esteban Tucci.jpg|''[[Guachimontones]]'' File:2002.12.29 18 Codz Poop Kabah Yucatan Mexico.jpg|''[[Kabáh]]'' File:DjDSCF1841.JPG|''[[Malinalco]]'' File:Detalle templo de la serpiente emplumada.JPG|''[[Xochicalco]]'' File:Chalcatzingo zona arqueológica 02.JPG|''[[Chalcatzingo]]'' File:Muyil1.jpg|''[[Muyil]]'' File:Zona Arqueológica Mitla 10.JPG|''[[Mitla]]'' File:Tumba 1 Zaachila.JPG|''[[Zaachila]]'' File:CantonaB.JPG|''[[Cantona]]'' </gallery> ==Momotlaliztli== Nican Mexico quipiya cualli [[neicxitapayolhuiliztli]], itlacahuan cateh ica [[Selección Mexicana del Fútbol]]. In momotlaliztli ipan Mexico ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Axcan, Mexico tlalli, ce centlalticpac huelitini ica momotlaliztli, ihcuac tecuacan itechpahuic Olimpicayoh Mahuiltiliztli xiuhpan 1992 in ompa [[Altepetl Mexico 1968]], otlacauh huel miac imomotlaliz ipampa ce tlacatiyan itech America Latina. Mexico oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, karate, judo, taekwondo, boxeo, tenis, atletismo, gimnasia, trial, enduro, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 ihuan quiquiuhpatoltiliztli. * [[Īxiptli:Olympic flag.svg|50px]] Mexico ipan [[Olimpicayoh neahuiltiliztli]]. == No xiquitta == * [[America Mictlampa]] * [[America]] == Amoxtiliztli == * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México en náhuatl y español'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Plaza y Valdés Editores, xiuhpan [[1991]].'' == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Mexihco}} {{America}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] {{Sample:Interwikis/Mexko}} oe9ojj1p3cnghu93e6a1kehehnffcui Mayanalo 0 1422 502685 466814 2022-08-07T19:45:55Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{delete}} Intlakamo kiyaui intlaj tlauaki niman mayanalo. 3jnp161evedq75ilw6nf8fcn0b61wvm India 0 1437 502540 502538 2022-08-07T13:59:29Z Koatochij 19758 /* Yoliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtohcayotl India | Tlaltocaitl = भारत गणराज्य<br />Bhārat Gaṇarājya | Tocaitl = India | Pamitl = Flag of India.svg | Chimalli = Emblem of India.svg | Tlacatiyancuicatl = ''[[Druk tsendhen]]'' | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = | Tlalmachiyotl = India (orthographic projection).svg | imagen_mapa_tamaño = 290px | lema_nacional = सत्यमेव जयते (Satiam eva jâyate) | tlācatiyāncuīcatiliztli = ''"[[Jana-Gana-Mana]]"''<br /><small>«La mente de toda la gente»</small> | tēcuacān = [[Yancuīc Deli]] | tēcuacān_chānehqueh = 321 883 ([[2006]])¹ | tēcuacān_cemonocāyōtl_fmt = | tēcuacān_cemonoc = 28_34_N_77_12_E_ 28º 34' M 77º 12' T | huēyi_āltepētl = [[Mumbai]] | āchcāuhtlahtōlli = [[Inditlahtōlli]]² | tēpacholiztli = [[Tlācatlahtohcāyōtl Tlahtōlōyan]] | tēpachohqueh = [[India tlahtohcātēīxiptla|Tlahtohcātēīxiptla]]<br />[[Primer Ministro]] | tēpachohqueh_tōcāitl = [[Pratibha Patil]]<br />[[Manmohan Singh]] | tzintiliztli = [[India tlācaxoxouhcāyōtl|Tlācaxoxouhcāyōtl]] | fundación_hitos = &nbsp;• Pēhualiztli <br />&nbsp;• Tlamiliztli | fundación_fechas = de [[Tlacetilīlli Huēyitlahtohcāyōtl]]<br />[[Tlachicuēiti 15]], [[1947]] | tlaīxpayōtl = 3 287 590 | tlaīxpayōtl_tlatēctli = 7 | tlaīxpayōtl_ātl = 9.5 | cuāxōchtli = 14 103 | huēyi_ātēntli = 7 516 | chānehqueh = 1.241.492.000<ref name="censo">{{citeweb |url= http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/data_files/india/Final%20PPT%202011_chapter3.pdf?sy=2011&ey=2011&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=534&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=15&pr.y=12|title= Provisional Population Totals Paper 1 of 2011 India Series 1|accessdate= 19 de julio de 2011|auhtor= The Registrar General & Census Commissioner|date= 2011|obra= censusindia.gov.in|language= inglés}}</ref> | chānehqueh_tlatēctli = 2 | chānehqueh_pozāhuacāyōtl = 355 | PIB_nominal = US$ 1.237 billones<ref name=imf2>{{citeweb |url= http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/02/weodata/weorept.aspx?sy=2006&ey=2009&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=534&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=15&pr.y=12|title= Report for Selected Countries and Subjects|accessdate= 30 de noviembre de 2009|author= FMI|date= 2009|obra= IMF.org|language= inglés}}</ref> | PIB_nominal_año = 2009 | PIB_nominal_puesto = 12 | PIB_nominal_per_cápita = US$ 1 032<ref name=imf2 /> | PIB = US $3 752 032 millones | PIB_año = 2009 | PIB_puesto = 4 | PIB_per_cápita = US$3 248 | IDH = {{creciente}} 0.547<ref name="UN">{{citeweb|author=PNUD| url= http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_ES_Complete.pdf | title= "Informe sobre Desarrollo Humano 2011" |editor= hdr.undp.org |place= [[Washington D. C.|Washington]], [[Estados Unidos]]|date = 2 de noviembre de 2011|language = español | accessdate= 14 de noviembre de 2011|format= PDF}}</ref> | IDH_año = 2011 | IDH_puesto = 134 | IDH_categoría={{Ingreso|ingreso=nepantlahtli}} | tomīn = [[Rupia]] ([[ISO 4217|INR]]) | tlācatōcāitl = Indiatlācatl, indiatālca | horario = [[UTC]]+5:30 | horario_verano = | cctld = .in | código_telefónico = 91 | prefijo_radiofónico = ATA-AWZ / VTA-VWZ / 8TA-8YZ | nenecuilhuāztli_ISO = 356 / IND / IN | miembro_de = [[ONU]], [[SAARC]], [[Commonwealth]] | tlahtōlcaquiliztilōni = <small>¹ 17.753.087 īpan in āltepēnānyōtl tlālli<br /> ² 21 ca occē tlahtōlli īpan in tlahtohcāyōtl tlācatiyāmpan [[oxomtlahtōlli]], [[banglatlahtōlli]], [[gujarattlahtōlli]], [[kannadatlahtōlli]], [[kaxmirtlahtōlli]], [[Malayālatlahtōlli]], [[marathitlahtōlli]], [[oriātlahtōlli]], [[panjabitlahtōlli]], [[sindhītlahtōlli]], [[tamillahtōlli]], [[telugutlahtōlli]] īhuān [[urdutlahtōlli]]. In [[inglatlahtōlli]] cah in tlahtōlli tequitl īpan asuntos administrativos y judiciales. </small> }} '''India'''<ref>Chimalpahin Cuauhtlehuanintzin ye oquihcuilo ''India'' ipan In chicueyi relaciones.</ref><ref>Bernardino de Sahagún yeh oquihcuilo ''India'' ipan Psalmodia Christiana.</ref> nozo '''Tlacatlahtohcayotl India''' (Devanāgarī: ''भारत गणराज्य'', ''Bhārat Gaṇarājya''), ce [[tlacatiyan]]. In altepetl [[tecuacan|itecuacan]] [[Yancuic Delhi]]. == Tlaltocayotl == In aquin achtopa omoquihcuilo ''India'' ipan cequi nāhuatlahtolli itlahcuilol ocatca [[Chimalpahin]] ipan [[Las ocho relaciones y el memorial de Colhuacan‎]] huan [[Fray Bernardino de Sahagún]] ipan [[Psalmodia Christiana]] xiuhpan 1583; yehuan oquihcuilo in tocayotl iuhqui ''India''. In tocaitl ''India'' quipiya in zan neneuhqui tlapehualiztli ic in [[caxtillantlahtolli]]. In tocaitl ''India'' ipampa in greciatlacameh ōtōcāitia Indo - ītechpa in [[sanscritotlahtōlli]] ''síndhu'' quihtōznequi ''ātōyātl'' - in [[Ātōyātl Indo]] īhuān nō mochi in tlani cemantoc tlālli. In indiatlācah tōcāitih ītlācatiyān iuh ''Bhārata'' īpampa [[Manu Bharata]] (in aachto tlācatl)<ref>Según el ''[[Viṣṇu-purāṇa|Vishṇú Puraṇá]]''.</ref> ahnozo in huēyitlahtōani [[Bhārata (emperador)|Bhārata]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlacatiyan cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[China]], [[Nepal]] huan [[Butan]], canahpa in huitztlampa ica [[Índico ailhuicatl]] huan [[Sri Lanca]], in tonalquizayampa ica [[Bangladesh]] huan in tonalcalaquiyampa ica [[Paquistan]] . ===Yoliztli=== India iyoliz hueyi, quipia occe climas, ca tlatzintlah itechpahuic ''Tropico de Cancer'' itlal huan ahcopa cah in Artico, ce tlacatiyan cenca cecec. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican India tlalli quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[xochitl]], [[acxoyatl]], [[ilitl]], [[copalcuahuitl]], [[teocuahuitl]], [[ahuatl]], [[ezxococuahuitl]], [[ocotl]], [[xococuahuitl]], [[teocotl]], [[pachtli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Coquelicots - Parc floral 5.JPG|[[amapolxochitl]] Image:Black Forest Trail Vista (5) (9540246249).jpg|[[ocotl]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[teocotl]] Image:PomegranateTree.jpg|[[ezxococuahuitl]] Image:Aerial View of Autumn Forest Colors.jpg|[[teocuahuitl]] </gallery> No xiquitta India iyolcahuan quipia totomeh quemeh [[iztacuauhtli]], [[tzopilotl]], [[centzontli]], [[canauhtli]], [[ehecatotolin]], [[zolin]], [[huehxolotl]], [[cuauhchochopitli]], [[huitzilin]], noyuhqui chichinimeh [[cameyoh]], [[techalotl]], [[tepotzcuacuahueh]], [[xolomazatl]], [[iztacocelotl]], [[miztli]], [[tlacamayeh]], [[hueyimazatl]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[cuetlachtli]], [[motohtli]], [[cozamatl]], [[tzinacantli]], [[tochtli]], [[ahuitzotl]], [[ocomiztli]], [[tepocolcoatl]], [[cueyatl]], [[tamazolin]], [[coatl]], [[azcatl]], [[papalotl]], [[pipiyolli]], [[zayolin]], [[colotl]], [[xicohtli]], [[chapolin]], occequintin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Bengal Tiger1.jpg|[[Huehueocelotl]] Image:Whistling duck flight02 - natures pics-edit1.jpg|[[Canauhtli]] Image:Schneeleopard- P1020498.jpg|[[Iztacocelotl]] Image:Pfau imponierend.jpg|[[Quetzalhuehxolotl]] Image:Saiga visiting an artesian reservoir at the Stepnoi Nature Sanctuary.jpg|[[Xolomazatl]] </gallery> == No xiquitta== *[[Asia]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Asia}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:India]] mddw0n2zej0q2d3i0w5u8x6lm8rl5tt 502541 502540 2022-08-07T14:04:13Z Koatochij 19758 /* Yoliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtohcayotl India | Tlaltocaitl = भारत गणराज्य<br />Bhārat Gaṇarājya | Tocaitl = India | Pamitl = Flag of India.svg | Chimalli = Emblem of India.svg | Tlacatiyancuicatl = ''[[Druk tsendhen]]'' | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = | Tlalmachiyotl = India (orthographic projection).svg | imagen_mapa_tamaño = 290px | lema_nacional = सत्यमेव जयते (Satiam eva jâyate) | tlācatiyāncuīcatiliztli = ''"[[Jana-Gana-Mana]]"''<br /><small>«La mente de toda la gente»</small> | tēcuacān = [[Yancuīc Deli]] | tēcuacān_chānehqueh = 321 883 ([[2006]])¹ | tēcuacān_cemonocāyōtl_fmt = | tēcuacān_cemonoc = 28_34_N_77_12_E_ 28º 34' M 77º 12' T | huēyi_āltepētl = [[Mumbai]] | āchcāuhtlahtōlli = [[Inditlahtōlli]]² | tēpacholiztli = [[Tlācatlahtohcāyōtl Tlahtōlōyan]] | tēpachohqueh = [[India tlahtohcātēīxiptla|Tlahtohcātēīxiptla]]<br />[[Primer Ministro]] | tēpachohqueh_tōcāitl = [[Pratibha Patil]]<br />[[Manmohan Singh]] | tzintiliztli = [[India tlācaxoxouhcāyōtl|Tlācaxoxouhcāyōtl]] | fundación_hitos = &nbsp;• Pēhualiztli <br />&nbsp;• Tlamiliztli | fundación_fechas = de [[Tlacetilīlli Huēyitlahtohcāyōtl]]<br />[[Tlachicuēiti 15]], [[1947]] | tlaīxpayōtl = 3 287 590 | tlaīxpayōtl_tlatēctli = 7 | tlaīxpayōtl_ātl = 9.5 | cuāxōchtli = 14 103 | huēyi_ātēntli = 7 516 | chānehqueh = 1.241.492.000<ref name="censo">{{citeweb |url= http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/data_files/india/Final%20PPT%202011_chapter3.pdf?sy=2011&ey=2011&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=534&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=15&pr.y=12|title= Provisional Population Totals Paper 1 of 2011 India Series 1|accessdate= 19 de julio de 2011|auhtor= The Registrar General & Census Commissioner|date= 2011|obra= censusindia.gov.in|language= inglés}}</ref> | chānehqueh_tlatēctli = 2 | chānehqueh_pozāhuacāyōtl = 355 | PIB_nominal = US$ 1.237 billones<ref name=imf2>{{citeweb |url= http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/02/weodata/weorept.aspx?sy=2006&ey=2009&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=534&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=15&pr.y=12|title= Report for Selected Countries and Subjects|accessdate= 30 de noviembre de 2009|author= FMI|date= 2009|obra= IMF.org|language= inglés}}</ref> | PIB_nominal_año = 2009 | PIB_nominal_puesto = 12 | PIB_nominal_per_cápita = US$ 1 032<ref name=imf2 /> | PIB = US $3 752 032 millones | PIB_año = 2009 | PIB_puesto = 4 | PIB_per_cápita = US$3 248 | IDH = {{creciente}} 0.547<ref name="UN">{{citeweb|author=PNUD| url= http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_ES_Complete.pdf | title= "Informe sobre Desarrollo Humano 2011" |editor= hdr.undp.org |place= [[Washington D. C.|Washington]], [[Estados Unidos]]|date = 2 de noviembre de 2011|language = español | accessdate= 14 de noviembre de 2011|format= PDF}}</ref> | IDH_año = 2011 | IDH_puesto = 134 | IDH_categoría={{Ingreso|ingreso=nepantlahtli}} | tomīn = [[Rupia]] ([[ISO 4217|INR]]) | tlācatōcāitl = Indiatlācatl, indiatālca | horario = [[UTC]]+5:30 | horario_verano = | cctld = .in | código_telefónico = 91 | prefijo_radiofónico = ATA-AWZ / VTA-VWZ / 8TA-8YZ | nenecuilhuāztli_ISO = 356 / IND / IN | miembro_de = [[ONU]], [[SAARC]], [[Commonwealth]] | tlahtōlcaquiliztilōni = <small>¹ 17.753.087 īpan in āltepēnānyōtl tlālli<br /> ² 21 ca occē tlahtōlli īpan in tlahtohcāyōtl tlācatiyāmpan [[oxomtlahtōlli]], [[banglatlahtōlli]], [[gujarattlahtōlli]], [[kannadatlahtōlli]], [[kaxmirtlahtōlli]], [[Malayālatlahtōlli]], [[marathitlahtōlli]], [[oriātlahtōlli]], [[panjabitlahtōlli]], [[sindhītlahtōlli]], [[tamillahtōlli]], [[telugutlahtōlli]] īhuān [[urdutlahtōlli]]. In [[inglatlahtōlli]] cah in tlahtōlli tequitl īpan asuntos administrativos y judiciales. </small> }} '''India'''<ref>Chimalpahin Cuauhtlehuanintzin ye oquihcuilo ''India'' ipan In chicueyi relaciones.</ref><ref>Bernardino de Sahagún yeh oquihcuilo ''India'' ipan Psalmodia Christiana.</ref> nozo '''Tlacatlahtohcayotl India''' (Devanāgarī: ''भारत गणराज्य'', ''Bhārat Gaṇarājya''), ce [[tlacatiyan]]. In altepetl [[tecuacan|itecuacan]] [[Yancuic Delhi]]. == Tlaltocayotl == In aquin achtopa omoquihcuilo ''India'' ipan cequi nāhuatlahtolli itlahcuilol ocatca [[Chimalpahin]] ipan [[Las ocho relaciones y el memorial de Colhuacan‎]] huan [[Fray Bernardino de Sahagún]] ipan [[Psalmodia Christiana]] xiuhpan 1583; yehuan oquihcuilo in tocayotl iuhqui ''India''. In tocaitl ''India'' quipiya in zan neneuhqui tlapehualiztli ic in [[caxtillantlahtolli]]. In tocaitl ''India'' ipampa in greciatlacameh ōtōcāitia Indo - ītechpa in [[sanscritotlahtōlli]] ''síndhu'' quihtōznequi ''ātōyātl'' - in [[Ātōyātl Indo]] īhuān nō mochi in tlani cemantoc tlālli. In indiatlācah tōcāitih ītlācatiyān iuh ''Bhārata'' īpampa [[Manu Bharata]] (in aachto tlācatl)<ref>Según el ''[[Viṣṇu-purāṇa|Vishṇú Puraṇá]]''.</ref> ahnozo in huēyitlahtōani [[Bhārata (emperador)|Bhārata]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlacatiyan cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[China]], [[Nepal]] huan [[Butan]], canahpa in huitztlampa ica [[Índico ailhuicatl]] huan [[Sri Lanca]], in tonalquizayampa ica [[Bangladesh]] huan in tonalcalaquiyampa ica [[Paquistan]] . ===Yoliztli=== India iyoliz hueyi, quipia occe climas, ca tlatzintlah itechpahuic ''Tropico de Cancer'' itlal huan ahcopa cah in Artico, ce tlacatiyan cenca cecec. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican India tlalli quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[xochitl]], [[acxoyatl]], [[ilitl]], [[copalcuahuitl]], [[teocuahuitl]], [[ahuatl]], [[ezxococuahuitl]], [[ocotl]], [[xococuahuitl]], [[teocotl]], [[pachtli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Coquelicots - Parc floral 5.JPG|[[amapolxochitl]] Image:Black Forest Trail Vista (5) (9540246249).jpg|[[ocotl]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[teocotl]] Image:PomegranateTree.jpg|[[ezxococuahuitl]] Image:Aerial View of Autumn Forest Colors.jpg|[[teocuahuitl]] </gallery> No xiquitta India iyolcahuan quipia totomeh quemeh [[iztacuauhtli]], [[tzopilotl]], [[centzontli]], [[canauhtli]], [[ehecatotolin]], [[zolin]], [[huehxolotl]], [[cuauhchochopitli]], [[huitzilin]], noyuhqui chichinimeh [[cameyoh]], [[techalotl]], [[tepotzcuacuahueh]], [[xolomazatl]], [[iztacocelotl]], [[miztli]], [[tlacamayeh]], [[hueyimazatl]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[cuetlachtli]], [[motohtli]], [[cozamatl]], [[tzinacantli]], [[tochtli]], [[ahuitzotl]], [[ocomiztli]], [[tepocolcoatl]], [[cueyatl]], [[tamazolin]], [[coatl]], [[azcatl]], [[papalotl]], [[pipiyolli]], [[zayolin]], [[colotl]], [[xicohtli]], [[chapolin]], occequintin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Bengal Tiger1.jpg|[[Huehueocelotl]] Image:Whistling duck flight02 - natures pics-edit1.jpg|[[Canauhtli]] Image:Elephants (51662163706).jpg|[[Hueyiyolcatl]] Image:Pfau imponierend.jpg|[[Quetzalhuehxolotl]] Image:Saiga visiting an artesian reservoir at the Stepnoi Nature Sanctuary.jpg|[[Xolomazatl]] </gallery> == No xiquitta== *[[Asia]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Asia}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:India]] qvknnt5xphx0drl92dsittkv71qmz4o 502542 502541 2022-08-07T15:36:42Z Koatochij 19758 /* Tlalticpacmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtohcayotl India | Tlaltocaitl = भारत गणराज्य<br />Bhārat Gaṇarājya | Tocaitl = India | Pamitl = Flag of India.svg | Chimalli = Emblem of India.svg | Tlacatiyancuicatl = ''[[Druk tsendhen]]'' | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = | Tlalmachiyotl = India (orthographic projection).svg | imagen_mapa_tamaño = 290px | lema_nacional = सत्यमेव जयते (Satiam eva jâyate) | tlācatiyāncuīcatiliztli = ''"[[Jana-Gana-Mana]]"''<br /><small>«La mente de toda la gente»</small> | tēcuacān = [[Yancuīc Deli]] | tēcuacān_chānehqueh = 321 883 ([[2006]])¹ | tēcuacān_cemonocāyōtl_fmt = | tēcuacān_cemonoc = 28_34_N_77_12_E_ 28º 34' M 77º 12' T | huēyi_āltepētl = [[Mumbai]] | āchcāuhtlahtōlli = [[Inditlahtōlli]]² | tēpacholiztli = [[Tlācatlahtohcāyōtl Tlahtōlōyan]] | tēpachohqueh = [[India tlahtohcātēīxiptla|Tlahtohcātēīxiptla]]<br />[[Primer Ministro]] | tēpachohqueh_tōcāitl = [[Pratibha Patil]]<br />[[Manmohan Singh]] | tzintiliztli = [[India tlācaxoxouhcāyōtl|Tlācaxoxouhcāyōtl]] | fundación_hitos = &nbsp;• Pēhualiztli <br />&nbsp;• Tlamiliztli | fundación_fechas = de [[Tlacetilīlli Huēyitlahtohcāyōtl]]<br />[[Tlachicuēiti 15]], [[1947]] | tlaīxpayōtl = 3 287 590 | tlaīxpayōtl_tlatēctli = 7 | tlaīxpayōtl_ātl = 9.5 | cuāxōchtli = 14 103 | huēyi_ātēntli = 7 516 | chānehqueh = 1.241.492.000<ref name="censo">{{citeweb |url= http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/data_files/india/Final%20PPT%202011_chapter3.pdf?sy=2011&ey=2011&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=534&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=15&pr.y=12|title= Provisional Population Totals Paper 1 of 2011 India Series 1|accessdate= 19 de julio de 2011|auhtor= The Registrar General & Census Commissioner|date= 2011|obra= censusindia.gov.in|language= inglés}}</ref> | chānehqueh_tlatēctli = 2 | chānehqueh_pozāhuacāyōtl = 355 | PIB_nominal = US$ 1.237 billones<ref name=imf2>{{citeweb |url= http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/02/weodata/weorept.aspx?sy=2006&ey=2009&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=534&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=15&pr.y=12|title= Report for Selected Countries and Subjects|accessdate= 30 de noviembre de 2009|author= FMI|date= 2009|obra= IMF.org|language= inglés}}</ref> | PIB_nominal_año = 2009 | PIB_nominal_puesto = 12 | PIB_nominal_per_cápita = US$ 1 032<ref name=imf2 /> | PIB = US $3 752 032 millones | PIB_año = 2009 | PIB_puesto = 4 | PIB_per_cápita = US$3 248 | IDH = {{creciente}} 0.547<ref name="UN">{{citeweb|author=PNUD| url= http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_ES_Complete.pdf | title= "Informe sobre Desarrollo Humano 2011" |editor= hdr.undp.org |place= [[Washington D. C.|Washington]], [[Estados Unidos]]|date = 2 de noviembre de 2011|language = español | accessdate= 14 de noviembre de 2011|format= PDF}}</ref> | IDH_año = 2011 | IDH_puesto = 134 | IDH_categoría={{Ingreso|ingreso=nepantlahtli}} | tomīn = [[Rupia]] ([[ISO 4217|INR]]) | tlācatōcāitl = Indiatlācatl, indiatālca | horario = [[UTC]]+5:30 | horario_verano = | cctld = .in | código_telefónico = 91 | prefijo_radiofónico = ATA-AWZ / VTA-VWZ / 8TA-8YZ | nenecuilhuāztli_ISO = 356 / IND / IN | miembro_de = [[ONU]], [[SAARC]], [[Commonwealth]] | tlahtōlcaquiliztilōni = <small>¹ 17.753.087 īpan in āltepēnānyōtl tlālli<br /> ² 21 ca occē tlahtōlli īpan in tlahtohcāyōtl tlācatiyāmpan [[oxomtlahtōlli]], [[banglatlahtōlli]], [[gujarattlahtōlli]], [[kannadatlahtōlli]], [[kaxmirtlahtōlli]], [[Malayālatlahtōlli]], [[marathitlahtōlli]], [[oriātlahtōlli]], [[panjabitlahtōlli]], [[sindhītlahtōlli]], [[tamillahtōlli]], [[telugutlahtōlli]] īhuān [[urdutlahtōlli]]. In [[inglatlahtōlli]] cah in tlahtōlli tequitl īpan asuntos administrativos y judiciales. </small> }} '''India'''<ref>Chimalpahin Cuauhtlehuanintzin ye oquihcuilo ''India'' ipan In chicueyi relaciones.</ref><ref>Bernardino de Sahagún yeh oquihcuilo ''India'' ipan Psalmodia Christiana.</ref> nozo '''Tlacatlahtohcayotl India''' (Devanāgarī: ''भारत गणराज्य'', ''Bhārat Gaṇarājya''), ce [[tlacatiyan]]. In altepetl [[tecuacan|itecuacan]] [[Yancuic Delhi]]. == Tlaltocayotl == In aquin achtopa omoquihcuilo ''India'' ipan cequi nāhuatlahtolli itlahcuilol ocatca [[Chimalpahin]] ipan [[Las ocho relaciones y el memorial de Colhuacan‎]] huan [[Fray Bernardino de Sahagún]] ipan [[Psalmodia Christiana]] xiuhpan 1583; yehuan oquihcuilo in tocayotl iuhqui ''India''. In tocaitl ''India'' quipiya in zan neneuhqui tlapehualiztli ic in [[caxtillantlahtolli]]. In tocaitl ''India'' ipampa in greciatlacameh ōtōcāitia Indo - ītechpa in [[sanscritotlahtōlli]] ''síndhu'' quihtōznequi ''ātōyātl'' - in [[Ātōyātl Indo]] īhuān nō mochi in tlani cemantoc tlālli. In indiatlācah tōcāitih ītlācatiyān iuh ''Bhārata'' īpampa [[Manu Bharata]] (in aachto tlācatl)<ref>Según el ''[[Viṣṇu-purāṇa|Vishṇú Puraṇá]]''.</ref> ahnozo in huēyitlahtōani [[Bhārata (emperador)|Bhārata]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlacatiyan cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[China]], [[Nepal]] huan [[Butan]], canahpa in huitztlampa ica [[Índico ailhuicatl]] huan [[Sri Lanca]], in tonalquizayampa ica [[Bangladesh]] huan in tonalcalaquiyampa ica [[Paquistan]] . ===Yoliztli=== India iyoliz hueyi, quipia occe climas, ca tlatzintlah itechpahuic ''Tropico de Cancer'' itlal huan ahcopa cah in Artico, ce tlacatiyan cenca cecec. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican India tlalli quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[xochitl]], [[acxoyatl]], [[ilitl]], [[copalcuahuitl]], [[teocuahuitl]], [[ahuatl]], [[ezxococuahuitl]], [[ocotl]], [[xococuahuitl]], [[teocotl]], [[pachtli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Coquelicots - Parc floral 5.JPG|[[amapolxochitl]] Image:Black Forest Trail Vista (5) (9540246249).jpg|[[ocotl]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[teocotl]] Image:PomegranateTree.jpg|[[ezxococuahuitl]] Image:Aerial View of Autumn Forest Colors.jpg|[[teocuahuitl]] </gallery> No xiquitta India iyolcahuan quipia totomeh quemeh [[izcuauhtli]], [[tzopilotl]], [[centzontli]], [[canauhtli]], [[ehecatotolin]], [[zolin]], [[quetzalhuehxolotl]], [[cuauhchochopitli]], [[huitzilin]], noyuhqui chichinimeh [[cameyoh]], [[techalotl]], [[tepotzcuacuahueh]], [[xolomazatl]], [[iztacocelotl]], [[huehuehocelotl]], [[Tibet tlacamayeh]], [[xoloazatl]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[cuetlachtli]], [[motohtli]], [[cozamatl]], [[tzinacantli]], [[tochtli]], [[ahuitzotl]], [[ocomiztli]], [[tepocolcoatl]], [[cueyatl]], [[tamazolin]], [[coatl]], [[azcatl]], [[papalotl]], [[pipiyolli]], [[zayolin]], [[colotl]], [[xicohtli]], [[chapolin]], occequintin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Bengal Tiger1.jpg|[[Huehueocelotl]] Image:Whistling duck flight02 - natures pics-edit1.jpg|[[Canauhtli]] Image:Elephants (51662163706).jpg|[[Hueyiyolcatl]] Image:Pfau imponierend.jpg|[[Quetzalhuehxolotl]] Image:Saiga visiting an artesian reservoir at the Stepnoi Nature Sanctuary.jpg|[[Xolomazatl]] </gallery> == No xiquitta== *[[Asia]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Asia}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:India]] kb86th4ev6bduw4wd2k970e8vssu3ai 502543 502542 2022-08-07T15:36:56Z Koatochij 19758 /* Yoliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtohcayotl India | Tlaltocaitl = भारत गणराज्य<br />Bhārat Gaṇarājya | Tocaitl = India | Pamitl = Flag of India.svg | Chimalli = Emblem of India.svg | Tlacatiyancuicatl = ''[[Druk tsendhen]]'' | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = | Tlalmachiyotl = India (orthographic projection).svg | imagen_mapa_tamaño = 290px | lema_nacional = सत्यमेव जयते (Satiam eva jâyate) | tlācatiyāncuīcatiliztli = ''"[[Jana-Gana-Mana]]"''<br /><small>«La mente de toda la gente»</small> | tēcuacān = [[Yancuīc Deli]] | tēcuacān_chānehqueh = 321 883 ([[2006]])¹ | tēcuacān_cemonocāyōtl_fmt = | tēcuacān_cemonoc = 28_34_N_77_12_E_ 28º 34' M 77º 12' T | huēyi_āltepētl = [[Mumbai]] | āchcāuhtlahtōlli = [[Inditlahtōlli]]² | tēpacholiztli = [[Tlācatlahtohcāyōtl Tlahtōlōyan]] | tēpachohqueh = [[India tlahtohcātēīxiptla|Tlahtohcātēīxiptla]]<br />[[Primer Ministro]] | tēpachohqueh_tōcāitl = [[Pratibha Patil]]<br />[[Manmohan Singh]] | tzintiliztli = [[India tlācaxoxouhcāyōtl|Tlācaxoxouhcāyōtl]] | fundación_hitos = &nbsp;• Pēhualiztli <br />&nbsp;• Tlamiliztli | fundación_fechas = de [[Tlacetilīlli Huēyitlahtohcāyōtl]]<br />[[Tlachicuēiti 15]], [[1947]] | tlaīxpayōtl = 3 287 590 | tlaīxpayōtl_tlatēctli = 7 | tlaīxpayōtl_ātl = 9.5 | cuāxōchtli = 14 103 | huēyi_ātēntli = 7 516 | chānehqueh = 1.241.492.000<ref name="censo">{{citeweb |url= http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/data_files/india/Final%20PPT%202011_chapter3.pdf?sy=2011&ey=2011&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=534&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=15&pr.y=12|title= Provisional Population Totals Paper 1 of 2011 India Series 1|accessdate= 19 de julio de 2011|auhtor= The Registrar General & Census Commissioner|date= 2011|obra= censusindia.gov.in|language= inglés}}</ref> | chānehqueh_tlatēctli = 2 | chānehqueh_pozāhuacāyōtl = 355 | PIB_nominal = US$ 1.237 billones<ref name=imf2>{{citeweb |url= http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/02/weodata/weorept.aspx?sy=2006&ey=2009&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=534&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=15&pr.y=12|title= Report for Selected Countries and Subjects|accessdate= 30 de noviembre de 2009|author= FMI|date= 2009|obra= IMF.org|language= inglés}}</ref> | PIB_nominal_año = 2009 | PIB_nominal_puesto = 12 | PIB_nominal_per_cápita = US$ 1 032<ref name=imf2 /> | PIB = US $3 752 032 millones | PIB_año = 2009 | PIB_puesto = 4 | PIB_per_cápita = US$3 248 | IDH = {{creciente}} 0.547<ref name="UN">{{citeweb|author=PNUD| url= http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_ES_Complete.pdf | title= "Informe sobre Desarrollo Humano 2011" |editor= hdr.undp.org |place= [[Washington D. C.|Washington]], [[Estados Unidos]]|date = 2 de noviembre de 2011|language = español | accessdate= 14 de noviembre de 2011|format= PDF}}</ref> | IDH_año = 2011 | IDH_puesto = 134 | IDH_categoría={{Ingreso|ingreso=nepantlahtli}} | tomīn = [[Rupia]] ([[ISO 4217|INR]]) | tlācatōcāitl = Indiatlācatl, indiatālca | horario = [[UTC]]+5:30 | horario_verano = | cctld = .in | código_telefónico = 91 | prefijo_radiofónico = ATA-AWZ / VTA-VWZ / 8TA-8YZ | nenecuilhuāztli_ISO = 356 / IND / IN | miembro_de = [[ONU]], [[SAARC]], [[Commonwealth]] | tlahtōlcaquiliztilōni = <small>¹ 17.753.087 īpan in āltepēnānyōtl tlālli<br /> ² 21 ca occē tlahtōlli īpan in tlahtohcāyōtl tlācatiyāmpan [[oxomtlahtōlli]], [[banglatlahtōlli]], [[gujarattlahtōlli]], [[kannadatlahtōlli]], [[kaxmirtlahtōlli]], [[Malayālatlahtōlli]], [[marathitlahtōlli]], [[oriātlahtōlli]], [[panjabitlahtōlli]], [[sindhītlahtōlli]], [[tamillahtōlli]], [[telugutlahtōlli]] īhuān [[urdutlahtōlli]]. In [[inglatlahtōlli]] cah in tlahtōlli tequitl īpan asuntos administrativos y judiciales. </small> }} '''India'''<ref>Chimalpahin Cuauhtlehuanintzin ye oquihcuilo ''India'' ipan In chicueyi relaciones.</ref><ref>Bernardino de Sahagún yeh oquihcuilo ''India'' ipan Psalmodia Christiana.</ref> nozo '''Tlacatlahtohcayotl India''' (Devanāgarī: ''भारत गणराज्य'', ''Bhārat Gaṇarājya''), ce [[tlacatiyan]]. In altepetl [[tecuacan|itecuacan]] [[Yancuic Delhi]]. == Tlaltocayotl == In aquin achtopa omoquihcuilo ''India'' ipan cequi nāhuatlahtolli itlahcuilol ocatca [[Chimalpahin]] ipan [[Las ocho relaciones y el memorial de Colhuacan‎]] huan [[Fray Bernardino de Sahagún]] ipan [[Psalmodia Christiana]] xiuhpan 1583; yehuan oquihcuilo in tocayotl iuhqui ''India''. In tocaitl ''India'' quipiya in zan neneuhqui tlapehualiztli ic in [[caxtillantlahtolli]]. In tocaitl ''India'' ipampa in greciatlacameh ōtōcāitia Indo - ītechpa in [[sanscritotlahtōlli]] ''síndhu'' quihtōznequi ''ātōyātl'' - in [[Ātōyātl Indo]] īhuān nō mochi in tlani cemantoc tlālli. In indiatlācah tōcāitih ītlācatiyān iuh ''Bhārata'' īpampa [[Manu Bharata]] (in aachto tlācatl)<ref>Según el ''[[Viṣṇu-purāṇa|Vishṇú Puraṇá]]''.</ref> ahnozo in huēyitlahtōani [[Bhārata (emperador)|Bhārata]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlacatiyan cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[China]], [[Nepal]] huan [[Butan]], canahpa in huitztlampa ica [[Índico ailhuicatl]] huan [[Sri Lanca]], in tonalquizayampa ica [[Bangladesh]] huan in tonalcalaquiyampa ica [[Paquistan]] . ===Yoliztli=== India iyoliz hueyi, quipia occe climas, ca tlatzintlah itechpahuic ''Tropico de Cancer'' itlal huan ahcopa cah in Artico, ce tlacatiyan cenca cecec. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican India tlalli quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[xochitl]], [[acxoyatl]], [[ilitl]], [[copalcuahuitl]], [[teocuahuitl]], [[ahuatl]], [[ezxococuahuitl]], [[ocotl]], [[xococuahuitl]], [[teocotl]], [[pachtli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Coquelicots - Parc floral 5.JPG|[[amapolxochitl]] Image:Black Forest Trail Vista (5) (9540246249).jpg|[[ocotl]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[teocotl]] Image:PomegranateTree.jpg|[[ezxococuahuitl]] Image:Aerial View of Autumn Forest Colors.jpg|[[teocuahuitl]] </gallery> No xiquitta India iyolcahuan quipia totomeh quemeh [[izcuauhtli]], [[tzopilotl]], [[centzontli]], [[canauhtli]], [[ehecatotolin]], [[zolin]], [[quetzalhuehxolotl]], [[cuauhchochopitli]], [[huitzilin]], noyuhqui chichinimeh [[cameyoh]], [[techalotl]], [[tepotzcuacuahueh]], [[xolomazatl]], [[iztacocelotl]], [[huehuehocelotl]], [[Tibet tlacamayeh]], [[xoloazatl]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[cuetlachtli]], [[motohtli]], [[cozamatl]], [[tzinacantli]], [[tochtli]], [[ahuitzotl]], [[ocomiztli]], [[tepocolcoatl]], [[cueyatl]], [[tamazolin]], [[coatl]], [[azcatl]], [[papalotl]], [[pipiyolli]], [[zayolin]], [[colotl]], [[xicohtli]], [[chapolin]], occequintin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Bengal Tiger1.jpg|[[Huehuehocelotl]] Image:Whistling duck flight02 - natures pics-edit1.jpg|[[Canauhtli]] Image:Elephants (51662163706).jpg|[[Hueyiyolcatl]] Image:Pfau imponierend.jpg|[[Quetzalhuehxolotl]] Image:Saiga visiting an artesian reservoir at the Stepnoi Nature Sanctuary.jpg|[[Xolomazatl]] </gallery> == No xiquitta== *[[Asia]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Asia}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:India]] 88my6zinprnqo7fxdz6vn5uvodplhi7 Argentina 0 1958 502679 499362 2022-08-07T19:40:44Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Nahuatlahtolli}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtocayotl Argentina | Tlaltocaitl = República Argentina | Tocaitl = Argentina | Pamitl = Flag of Argentina.svg | Chimalli = Coat of arms of Argentina.svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[Tlacatiyancuicatl Argentina]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = United States Navy Band - Himno Nacional Argentino.ogg | Tlalmachiyotl = ARG orthographic (+all claims).svg | Tecuacan = [[Buenos Aires]] [[File:Escudo de la Ciudad de Buenos Aires.svg|derecha|20px]] | Hueyaltepetl = [[Buenos Aires]] | Ancayotl = 34°35′59″S 58°22′55″O | Tecpantlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] | Tenahuatiyotl = República | Tlaquetzalli = | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[Caxtillan]]<br />[[9 chicōntetl mētztli]], [[1816]]<br />[[9 chicōntetl metztli]], [[1859]] | Tlaixpayotl = 3.761.274 | Tlaixpayotl_tlatectli = 8 | Tlaixpayotl_atl = 1.1% | Tlahtohcayotenco = 9665 | Hueyatenco = | Tepachoani = [[Argentina tlahtohcatlahtoani|Tlahtohcatlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Alberto Fernández]] | Nelihuehcapanca = [[Aconcagua]] | Chanehqueh = 45 195 777 | Chanehqueh_tlatectli = 32 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 15,68 | Tlacatocaitl = Argentinacatl | PIB_nominal = US$ 537 660 millones | PIB_nominal_xihuitl = | PIB_nominal_tlapohualli = 21 | PIB_nominal_per_capita = US$ 12 590 | PIB = US$ 964 279 millones | PIB_xihuitl = | PIB_tlapohualli = 23 | PIB_per_capita = US$ 22 404 | IDH = {{creciente}} 0,836 | IDH_xihuitl = 2015 | IDH_tlapohualli = 40 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Argentina peso]] ($, <code>[[ISO 4217|ARS]]</code>) | Cemanahuacahuitl = [[UTC-3]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-3]] | Matlatzalan = [[.ar]] | Tepozehecanonotzalli = 54 | Tlahuilehecanonotzalli = AYA-AZZ, LOA-LWZ, L2A-L9Z | Ihcuilolli = 032, AR, ARG | Olochcalpolli_ica = | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Argentina''' nozo itoca '''Tlacatlahtocayotl Argentina''' ([[caxtillantlahtolli|caxtillantlahtolcopa]] in ''Argentina'' nozo ''República Argentina''), ce [[tlacatiyan]] ipan [[America Huitztlampa]], quipiya canah tonatih icalaquitlampa ce hueyic tepehuahcan ica cepayauhtic tepetl huan tletepetl motenehua [[Los Andes]], canah tlahcopampa hueyi ixtlahuahcan motenehua ''Las pampas'' ihuan ce tlahcopan tepehuahcan, tlantzintlah quihtoznequi in [[Patagonia]], ahcopa cah hueyi teotlalli motenehua ''Gran Chaco'', ompa tonatiuh iquizayampa ica hueyi atoyatl itechpahuic quiyauhcuauhtlahtli huan ica cecec ailhuicatl ipamapa atenco.<ref>Gobierno de la República de Argentina ''[https://www.casarosada.gob.ar/nuestro-pais/acerca-de-argentina (Gobierno de Argentina)]'', 15 noviembre metztli, xihuitl 2021. {{es}}</ref> Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Bolivia]], canahpa icalaquitlampa ica [[Chile]], canahpa iquizayampa ica [[Uruguay]], [[Brasil]] huan [[Paraguay]], in iuhquin canahpa tlapcopa [[Atlántico ailhuicatl]] huan canahpa huiztlampa ica [[Antartico ailhuicatl]]. Argentina ce tlacatiyan cah inic nahui tlalli Americacopa huan inic chicueyi tlalli [[Tlalticpactli|Tlalticpac]]. Argentina in inic nahui tlacatiyan ocachi hueyic ipan America huan inic chicome ipan tlalticpactli. Cah ipan 34°35′59″ huitztlampa huan 58°22′55″ icalaquitlampa, tlatzintlah iparalelo ''tropico de Capricornio'' huan ''circulo polar antártico''. Auh cah itecuacan [[Buenos Aires]] altepeticpac, noyuhqui [[altepenanyotl]] ocachi hueyi in ''[[Gran Buenos Aires]]''. In Tlacatlahtocayotl Argentina quipiya 23 hueyaltepetl huan calpolli tecuacan ica 18 calpolli. Quipiya 45,195,777 chanehqueh ipan tlahpohualli censo xiuhpan 2020.<ref>Population pyramid ''[https://www.populationpyramid.net/es/argentina/2020/ (Argentina)]'', 14 noviembre metztli, xihuitl 2021. {{es}}</ref> Inon tlacatiyan quipiya itlacahuan itech mochintin tlalpan ompa tlalticpac, quipiya 25 calpolli macehualtlacameh, achcauh chanehqueh ochanti nican inin tlalli. Nican ce tlacatiyan ica miacquin neltococayotl, itlanahuatiltlahtol caxtillahtolli, auh nican quipiya miaquin tlahtolli, in guaranitlahtolli, quechuatlahtolli, mapuchetlahtolli, yidishtlahtolli, italianotlahtolli, occequin. Itonalmitohtiliz 25 itech mayo. Inin in tequihuahqueh reconocían in tepacholiztli itech ''Junta Revolucionaria'' huan así nimitztlachihua in inic ce itepapacholiz tlacatiyan. In ''Revolución de Mayo'' (Yaoyotl Mayo metztli) icauh tihui catca ixpan in motenehua no ''Semana de Mayo'', itech 18 canahpa 25 itech xihuitl 1810.In 9 julio metztli nimitzmitohtia in ''Declaración de la Independencia''. Xiuhpan 1816, in Tlahtocan ipan [[Tucumán]] otlahcuilo Amatlahcuilolli itech ''Independencia'', niquitoa así la existencia itechpahuicpa ce yancuic tlacatiyan libre huan independiente ipampa [[España]]. Argentina ce calpolli itech Organización de las Naciones Unidas (ONU), ce calpolli itech Mercosur xiuhpan 1991, ce calpolli itech Comunidad de Estados Latinoamericanos y Caribeños (CELAC) huan ce calpolli itech Organización de Estados Americanos (OEA). ==Tlaltocayotl== Inin [[tlacatiyan]] tlapiya [[Latintlahtolli]] ''Argentum'', itechpa in ''Río de la Plata'' quihtoznequi ''Iztac Teocuitlatl Atoyatl'', ipampa ce tlaquetzalli itechpa in ''Iztac Teocuitlatl Tepetlah'', in tlein ''Argentina'' quihtoznequi ''Iztac Teocuitlatl Tlalli''. ==Huehcapatlahtoliztli== [[File:La cueva de las manos Santa Cruz.jpg|miniatura|izquierda|[[Cueva de las Manos]] ipan Santa Cruz.]] Moihtoa in auchtlacameh tlamini ipan inon tlalli mictlampa achto huitztlampa motocayotia Patagonia. In Argentina oyeya tepitzin ihuani ipampa caxtiltecah in ipan [[macuilpohualxihuitl 16]]. Inon tlacatiyan moxexelohua ihuicpa [[España]] ic ximayahui in inglestecatl itlapehual ipan [[1806]] oc [[1807]]. In hueyi Ixtlahuahcan ihuan ianalco atoyatl nenenqui ic europatlacameh ipampa Argentina amoxnahuatiliztli in xiuhpan [[1853]]. Cornelio Saavedra catca inic ce tequihuah, otlachihua ica occequin tepachoanimeh criollos in ''Junta de las Provincias unidas del Río de la Plata''. Ica [[tepozcoatl]] huan yancuic tlachihuayoltica, nican Argentina motitlani occequin tlacatiyan nacatl, ichcatl, ehuatl huan achtli. Canahpa [[macuilpohualxihuitl 20]], Argentina quemeh ce tlatquihuac tlacatiyan catca, auh [[Inyayo in Cemanahuac Inic Ome]] otlaixpolouh itequiyo huan itlacapachouh. In ihuicpa [[1930]] in tlacameh tepachohualiztli macehualtin huan yaotlayehcoanimeh cateh. Tepanyaoquizcani [[Juan Perón]], tlanahuatini catca in xiuhpan [[1946]] canahpa [[1955]], yehuatl quipehua iargentinatetenahuatoh, in aquin inic ce tlanahuatini quimauhtili oc imiquiz. Inin xiuhpan [[1982]], Argentina oquipix ce iyaoyo ica [[Tlahtocayotl in Cepanca America]] in ipan oquipolo Islas Malvinas, auh Carlos Saúl Menem tlanahuatini otetlapolouh canah [[Elizabeth II]] xiuhpan [[1998]] zatepan in Pilli ihuic Inglaterra otetlapolouh canah in Argentina inin xihuitl [[1999]]. Argentina omopeuh xihuetzi oc [[2004]], ihcuac omoquetz itlacatepachohualiz ipampa xiyectlali itequiyo huan icualtepachohualiz. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = {{CHL}} | Norte = {{BOL}} | Noreste = {{PRY}} / {{BRA}} | Oeste = {{CHL}} | Centro = Argentina | Este = {{URY}} / {{BRA}} | Suroeste = {{CHL}} | Sur = [[Antartíco ailhuicatl]] | Sureste = [[Atlántico ailhuicatl]] }} [[File:Argentina topo blank.jpg|thumb|right|Argentina tlalmachiyotl ipan tlalticpac.]] Argentina ce tlacatiyan ipan [[America Huitztlampa]]. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Bolivia]], canahpa icalaquitlampa ica [[Chile]], canahpa iquizayampa ica [[Uruguay]], [[Brasil]] huan [[Paraguay]], in yuhquin canahpa tlapcopa Atlántico ailhuicatl huan canahpa huiztlampa Antártico ailhuicatl. In [[tlacatiyan]] quipiya 3.761.274 Km2 itechpahuic tlaixpayotl, noihqui quipiya 11,122 km itech hueyatenco. ===Tepeliztli=== In tepeliztli ocachi hueyic ipan Argentina quihtoznequi [[Aconcagua]], nelihuehcapanca ompa in tepehuahcan moihtoa ''Cordillera de los Andes'' ica de altitud 6960,8 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan America. Occequin tepetl cateh Pissis (6882 m s. n. m.) ipan La Rioja, in Ojos del Salado (6864 m s. n. m.) ipan Catamarca, in tepetl Bonete Chico (6850 m s. n. m.) ipan La Rioja, in cerro Tupungato (6800 m s. n. m.) ipan Mendoza, in cerro Mercedario (6770 m s. n. m.) ipan San Juan. Los Andes ca ompa Neuquén, in tletepetl Lanín (3776 m s. n. m.) ipan Neuquén, in tepetl Tronador (3478 m s. n. m.) ipan Río Negro huan in tepetl Fitz Roy nozo Chaltén (3405 m s. n. m.) ipan Santa Cruz; cempohualli tepetl ochachi hueyic ompa in Patagonia. ===Atiliztli=== [[File:Perito moreno.jpg|miniatura|left|[[Cetepetl Perito Moreno]] ipan Río Negro.]] Nican Argentina ca La Plata atoyatl, apan ocachi ancho ipan tlalticpactli, in altepetl Buenos Aires cah atoyacopa ipampa frontera ica Uruguay huan Paraguay, in atzintli itech Iguazú atemoctli La Plata atoyacopa, frontera itzatlan Brasil huan Paraguay. In tlacatiyan quipiya atentli ica [[Atlántico ailhuicatl]] canahpa iquizayampa, canah tlalli huitztlampa cah [[Antártico ailhuicatl]]. Ipan tlahco tlacatiyan cah ''Mar Chiquita'' ipan Córdoba hueyaltepetl, ce poyec atezcatl cenca hueyic. Ipan Patagonia onohuayan quipiya cecectlalpan quihtoznequi fiordos, huehuecauh acecec tlein temoa itechpahuic tepehuahcan canahpa in [[hueyatl]]. === Yoliztli === Argentina in yoliztli hueyi, quipiya occequin climas, xeliuhca in ''Tropico de Capricornio'' itlal. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''pampas'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican Argentina quipiya cuauhtontli diferentes, quemeh [[araucaria]], [[copalcuahuitl]], [[teonochtli]], [[nohpalli]], [[calden]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Erythrina crista-galli2.jpg|[[Argentina xochitl]] Image:Araucaria 01.jpg|[[araucaria]] Image:Starr-100504-5914-Jacaranda mimosifolia-large flowering tree with horse-Kula-Maui (24741951870).jpg|[[jacaranda]] Image:Jardín Botánico de Altura, Pucará de Tilcara, Jujuy, Argentina.JPG|[[nohpalli]] Image:Caldén, belleza pampeana.JPG|[[calden]] </gallery> No xiquitta Argentina quipiya totomeh quemeh [[tlacatototl]], [[tzopilocuauhtli]], [[cozcacuauhtli]], [[totomichin]], noihqui quipiya yolcameh chichinimeh [[peruichcatl]], [[alpaca]], [[huanaco]], [[huicuna]], [[huemul]], [[azcacoyotl]], [[miztli]], [[ocelotl]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Rhea 09.23.05 Chile.jpg|[[tlacatototl]] Image:Cóndores no se entierran a diario.JPG|[[cuanacacozcacuauhtli]] Image:Standing jaguar.jpg|[[ocelotl]] Image:Guanaco Patagonico.jpg|[[huanaco]] Image:Schwimmender-Pinguin.jpg|[[totomichin]] </gallery> ==Teyacanaliztli== ===Tlanahuatiliztli=== ===Argentina ixeliuhca === {| class="toc" cellspacing="2" style="padding: 5em; text-align:left; clear:all; margin:auto; font-size:90%" !colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Argentina ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[File:Map of Argentina with provinces.svg|center|400px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align="center" | '''Hueyaltepetl''' | style="background:#e9e9e9;" align="center" | '''Chanehqueh (2005)''' | style="background:#e9e9e9;" align="center" | '''Tlaixpayotl (km²)''' | style="background:#e9e9e9;" align="center" | '''Tecuacan''' |- bgcolor="#f0f0f0" cellpadding="40" |'''Tlacatlahtohcayotl Argentina''' | align="right" |'''44 108 530''' | align="right" |'''504 645''' | align="center" | '''[[Buenos Aires]]''' |- |1. [[Buenos Aires]] | align="right" | 1 051 000 | align="right" | 300 | align="center" | [[Buenos Aires]] |- bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Hueyaltepetl Buenos Aires|Buenos Aires]] | align="right" | 2 842 000 | align="right" | 177 | align="center" | [[La Plata]] |- |3. [[Catamarca]] | align="right" | 517 000 | align="right" | 3.812 | align="center" | [[San Fernando del Valle de Catamarca]] |- bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Chaco]] | align="right" | 751 000 | align="right" | 87 | align="center" | [[Residencia]] |- |5. [[Chubut]] | align="right" | 4 256 000 | align="right" | 1.642 | align="center" | [[Sarmiento]] |- bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Hueyaltepetl Córdoba|Córdoba]] | align="right" | 3 238 000 | align="right" | 2.317 | align="center" | [[Córdoba, Argentina|Córdoba]] |- |7. [[Corrientes]] | align="right" | 2 475 000 | align="right" | 288 | align="center" | [[Corrientes, Argentina|Corrientes]] |- bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Entre Rios]] | align="right" | 562 000 | align="right" | 73 | align="center" | [[Entre Ríos]] |- |9. [[Formosa]] | align="right" | 1 489 000 | align="right" | 168 | align="center" | [[Formosa]] |- bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Jujuy]] | align="right" | 4 893 000 | align="right" | 529 | align="center" | [[San Salvador de Jujuy]] |- |11. [[La Pampa]] | align="right" | 3 116 000 | align="right" | 204 | align="center" | [[Santa Rosa, Argentina|Argentina]] |- bgcolor="#f0f0f0" |12. [[La Rioja]] | align="right" | 2 334 000 | align="right" | 407 | align="center" | [[La Rioja, Argentina|Argentina]] |- |13. [[Mendoza]] | align="right" | 6 652 000 | align="right" | 231 | align="center" | [[Mendoza]] |- bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Misiones]] | align="right" | 14 161 000 | align="right" | 120 | align="center" | [[Misiones]] |- |15. [[Nauquen]] | align="right" | 3 988 000 | align="right" | 180 | align="center" | [[Neuquén]] |- bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Río Negro]] | align="right" | 1 605 000 | align="right" | 144 | align="center" | [[Río Negro]] |- |17. [[Salta]] | align="right" | 3 988 000 | align="right" | 180 | align="center" | [[Salta]] |- bgcolor="#f0f0f0" |18. [[San Juan]] | align="right" | 1 605 000 | align="right" | 144 | align="center" | [[San Juan, Argentina|San Juan]] |- |19. [[San Luis]] | align="right" | 3 988 000 | align="right" | 180 | align="center" | [[San Luis, Argentina|San Luis]] |- bgcolor="#f0f0f0" |20. [[Santa Cruz]] | align="right" | 1 605 000 | align="right" | 144 | align="center" | [[Río Gallegos]] |- |21. [[Santa Fe|Santa Fe]] | align="right" | 3 988 000 | align="right" | 180 | align="center" | [[Santa Fe, Argentina|Santa Fe]] |- bgcolor="#f0f0f0" |22. [[Santiago de Estero]] | align="right" | 1 605 000 | align="right" | 144 | align="center" | [[Santiago de Estero]] |- |23. [[Tierra de Fuego]] | align="right" | 3 988 000 | align="right" | 180 | align="center" | [[Ushuaia]] |- bgcolor="#f0f0f0" |24. [[Tucuman]] | align="right" | 1 605 000 | align="right" | 144 | align="center" | [[San Miguel de Tucuman]] | |} == Tequitiliztli == [[File:ViñedoCafayate.jpg|miniatura|izquierda|[[Xocomecatl|Xocomecapixcayotl]] ipan Salta.]] Argentina ce tlacatiyan ipan America ica itequiyo itech temocpan [[Brasil]], [[Uruguay]] huan [[Paraguay]] icampa inahuatil motenehua [[MERCOSUR]]. Argentina tequiyotl tequipanoa ihuic tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl ipan Patagonia, noihqui inic ome tequipanolli piya ce hueyic acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Buenos Aires]]. Occequin argentinatlacah tequipanoa tlalpixcayotl ihuicpa zacacintli, tlauhtli, [[cintli]], acintli, [[xocomecatl]] nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl, inompan coyonimatiliztli nozo oztoyotl ipampa tlaquixtilli iztac teocuitlatl, chiltic tepoztli, tliltepoztli, amochitl, temetztli huan coztic teocuitlatl. ==Chanehmatiliztli== ===Tlacanemitiliztli=== Argentintecah chantiah ipan occe tlacatiyan xiuhpan 2020. {{col-begin}} {{col-2}} * {{ESP/nhn}} ica 256,071 argentintecah * {{USA/nhn}} ica 215,239 argentintecah * {{BRA/nhn}} ica 72,963 argentintecah * {{CHL/nhn}} ica 49,724 argentintecah * {{ISR/nhn}} ica 48,312 argentintecah * {{URY/nhn}} ica 22,743 argentintecah * {{CAN/nhn}} ica 20,680 argentintecah * {{FRA/nhn}} ica 17,999 argentintecah * {{AUS/nhn}} ica 14,190 argentintecah * {{MEX/nhn}} ica 13,696 argentintecah {{col-2}} * {{PRYf}} 550,713 paraguaytecah * {{BOLf}} 345,272 boliviatecah * {{CHLf}} 191,147 chiletecah * {{PERf}} 157,514 perutecah * {{ITAf}} 147,499 italtecah * {{URYf}} 116,592 uruguaytecah * {{ESPf}} 94,030 españoltecah * {{BRAf}} 41,330 brasiltecah * {{USAf}} 19,147 tlahtocayoamericatecah * {{COLf}} 17,576 colombiatecah {{col-end}} === Tlahtolli === Argentina inic nahui tlacatiyan ica ocachi tlahtoqueh ipan caxtillantlahtolli tel ipan tlalticpac, motlahtoa iuh achcauhtlahtolli auh 97% chanehqueh quitlahtoah. Hueyi nahuatilli ihuic macehualtin tel, piya mochintin macehuallahtolli motlahtoa America tlalli, itechpahuic tlein zan chanehqueh tlapohualli, cualli iuhquin caxtillahtolcopa canah motlahtoa auh macehualtlacameh hueliti ihcuiloa intlahtolcuepa itlahtol. Tlahtolli motlahtoa ipan Argentina ca [[guaranitlahtolli]], [[quechuatlahtolli]], [[aimaratlahtolli]], [[mapuchetlahtolli]], [[huichitlahtolli]], [[mbyatlahtolli]], [[tehuelchetlahtolli]] ihuan occequin.<br /> Occequi [[Europa]] tlahtolli [[italiatlahtolli]], [[yidishtlahtolli]], [[alemantlahtolli]], [[franciatlahtolli]], [[catalantlahtolli]], [[gallegotlahtolli]] huan [[danestlahtolli]]. ===Paccayeliztli=== Argentina quipia cualli paccayeliztli, occequin cocoxcalli pahtia miaquin cocoxqueh. ===Neltococayotl=== [[File:Vista de la Basílica de Nuestra Señora de Luján.JPG|thumb|left|[[Teocalli itech Tonantzin Luján]].]] Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc macehualtin neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl, atzintli, ilhuicatl, tepetl, tlalli, ehcatl , in metztli huan tonatih motenehua huehuecauh teotetl itech occequin. Incatlacameh quipiaya ocequin teteoh tel [[Wiraqucha]] huan [[Pachamama]]. Huehueteotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca ipampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih huan occequin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[España Atlacayotl]]) ipampa judiotlacameh nozo ''marranos''. Ihcuac caxtiltecah ompehua ma cristiania canah macahualtzin zan motlamati catolico teoneltococayotl quemeh cristianoyotl ipan yancuic tlalli ocholoc Caxtillan, matel in teopixqueh tlamacazqueh tlein oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', huan inglatlālpantlalnetoqui ipan Reino Unido huan Alemania. In teopixcatlahtoani [[Francisco]] itech ''Iglesia Católica Romana'', ce argentintecatl itoca Jorge Mario Bergoglio catca obispo ihueyiteocal Buenos Aires. Ipan macehualneltococayotl, argentintecah tlalneltoca ipan tlacameh ica teteo, quemeh [[Gauchito Gil]], xeliuhca itzalan santomeh huan teomeh. Axcan Argentina quipiya miacquin tlaneltoqueh ipan [[cristianoyotl]], mochintin catolicotlacameh, noyuhqui occequin neltotococayotl [[judioyotl]], ce calpolli ocachi hueyic ipan America Huitztlampa, mochintin azquenzitlacameh ihuan occequin sefarditlacameh nozo mizrahitlacameh, noyuhqui islamcayotl ce neltococayotl ompa Argentina huan ahmo neltococayotl quihtoznequi ''ateos'' nozo ahmo teotlalnetoqueh. ==Tlamachtiliztli== Argentina quipia caltlamachtiloyan tlen itocah temachtiloyan quipixtoc conemeh, oquichpilmeh huan cihuapilmeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamactiloyan quipiah [[Universidad de Buenos Aires]] ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. Nohquiah quipia calnechicoltlamachtiltequitl, campa quinceliah tlen cehcanoc coneh ehuanih noponah quintlamacah huan cochih iztoqueh 56,000 telchpocah huan ponah inmaco iztoqueh ome tlamachtianih tlen quintlaliah ni conemeh. No quiya iztoque ome tlamachtianih. Noquia tlapalehuia ipan caltlamachtilnechicoltequitl. ==Tequinemiliztli== ===Calmanaliztli=== In ''Misión jesuítica de San Ignacio Miní'' ce huehuetequiyotl ipan calmanaliztli, itech iteocalhuan guaranitlalli otlachihualo ica tetl. In Andes tepehuahcan ompa, Jujuy, Salta huan Tucumán, quipiya ce Caxtillan colonial icalmanaliz. ===Tlatzohtzonaliztli=== [[File:Tango-Show-Buenos-Aires-01.jpg|miniatura|derecha|[[Tango]].]] In ''[[tango]]'', ce itzohtzonaliz Buenos Aires altepeticpac, ce tlachihualiztli itech ome macehualtin, tlacatl huan cihuatl mihtotia. Tlatzohtzonaliztli ipan Argentina zatepan ohcequin, Nican quipia Argentina itlatzohtzonaliz ompa Los Andes, cuicatl quemeh ''El carnavalito nozo humahuaqueño''. [[Soda Stereo]] ce hueyi cuicanimeh ompa Argentina. === Huehuehtequiyotl itech Tlalticpactli === * [[1981]] – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Parque nacional Los Glaciares|Los Glaciares]]. * [[1983]], [[1984]] – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Misiones jesuíticas guaraníes]]: [[San Ignacio Miní]], [[Misión jesuítica de Santa Ana|Santa Ana]], [[Misión jesuítica de Nuestra Señora de Loreto|Nuestra Señora de Loreto]] y [[Misión jesuítica de Santa María la Mayor|Santa María la Mayor]] (Argentina), [[São Miguel das Missões|ruinas de São Miguel das Missões]] (''{{BRA}}'') * 1984 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Parque nacional Iguazú]]. * [[1999]] – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Tlalyacatl Valdés]]. * 1999 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Cueva de las Manos]], [[Río Pinturas]]. * [[2000]] – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Manzana Jesuítica]] y [[Estancias jesuíticas|Estancias Jesuíticas de Córdoba]]. * 2000 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Ischigualasto|Parques naturales de Ischigualasto]] / [[Parque nacional Talampaya|Talampaya]]. * [[2003]] – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Quebrada de Humahuaca]]. * [[2014]] – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Red vial incaica|Qhapaq Ñan, sistema viario andino]]. * [[2016]] – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Casa Curutchet|Obra arquitectónica de Le Corbusier – Contribución excepcional al Movimiento Moderno]]. * [[2017]] – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Parque nacional Los Alerces]]. == Momotlaliztli == [[File:Maradona-Mundial 86 con la copa.JPG|thumb|left|[[Diego Armando Maradona]].]] In momotlaliztli ipan Argentina ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], [[acalpainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, ohcequin. Ompa Argentina oquipia cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 huan quichiuhpatoltiliztli. ===Neicxitapayolhuiliztli=== Argentina quipia cualli [[neicxitapayolhuiliztli]], itlacahuan cateh ica [[Asociación del Fútbol Argentino]], iixtenyoh ocachi hueyi catca [[Diego Armando Maradona]], axcan [[Lionel Messi]] in hueyi neicxitapayolni. * [[Īxiptli:Olympic flag.svg|50px]] Argentina ipan [[Olimpicayoh neahuiltiliztli]]. == No xiquitta == * [[America Huitztlampa]] * [[America]] == Amoxtiliztli == * ''Reader’s Digest'', Gran Atlas Ilustrado del Mundo ipan caxtillantlahtolcopa, ''Duncan Company [[Londres]], [[Inglaterra]], otepoztlahcuiloc ipan [[Italia]], 1999''. == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Argentina}} * [http://www.argentina.gob.ar/ Portal oficial del Estado argentino] * [http://www.casarosada.gob.ar/ Sitio oficial de la Presidencia de la Nación] * [http://www.turismo.gob.ar/ Sitio oficial de la Secretaría de Turismo] * [http://www.fao.org/countryprofiles/index.asp?lang=es&iso3=ARG&subj=1&paia= Perfiles de países: Argentina] {{America}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Argentina]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] 9vho4dkgtupjibjremzexs57qgry1sc Canada 0 2022 502693 501375 2022-08-07T19:56:43Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Kanata|NCH_name=Canadá|NHN_name=Canada|PPL_name=Canada}} {{Nahuatlahtolli}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Canada | Tlaltocaitl = Canada | Tocaitl = Canada | Pamitl = Flag of Canada.svg | Chimalli = Coat of arms of Canada rendition.svg | Chimalli_tamaño = 120px | Tlacatiyancuicatl = [[O Canada]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = United States Navy Band - O Canada.ogg | Tlalmachiyotl = Canada (orthographic projection).svg | Tlalmachiyotl_tamaño = 290px | Tlacatiyancuicatlahcuilolli = | Tecuacan = [[Ottawa]] | Ancayotl = 19_26_N_99_08_W 19°26′M 99°08′C | Hueyaltepetl = [[Toronto]] | Tecpantlahtolli = [[Inglatlahtolli]], [[Franciatlahtolli]] ihuan 8 macehuallahtolli<sup>1</sup> | Tenahuatiyotl = Tlacatlahtohcayotl tlacatepacholiztli, tecpantlahtolli huan federal | Tepachoani = &nbsp;• [[Canada hueyitlahtoani|Hueyitlahtoani]] <br />&nbsp;• [[Canada inic ce tlahtoani|Inic ce tlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Cihuatlahtoani Elizabeth II|Elizabeth II]] <br /> [[Justin Trudeau]] | Tlaquetzalli = [[Mexihco Tlācaxoxouhcāyōtl|Nequetzaliztli]] | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[Caxtillan]]<br />[[16 chicnahui metztli]], [[1810]]<br />[[27 chiucnahui metztli]], [[1821]] | Tlaixpayotl = 9 984 670 | Tlaixpayotl_tlatectli = 15 | Tlaixpayotl_atl = 2.5% | Tlahtohcayotenco = 3 117.9 km ica [[Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan|TTI]]; 960 km ica [[Groelandia]] ihuan 176 km ica [[Rusia]] | Hueyatenco = 11 122 lo | Nelihuahcapanca = [[Tepetl Logan]] | Chanehqueh = 112 322 757 ([[INEGI]] tepohualiztli [[2010]]<ref>{{citeweb|url=http://www.inegi.org.mx/inegi/contenidos/espanol/prensa/comunicados/rpcpyv10.asp|author=INEGI|title=En México somos Somos 112 millones 322 mil 757 habitantes al 12 de junio de 2010|accessdate=5 Tlamācuīlti |accessyear=2011}}</ref>) | Chanehqueh_tlatectli = 11 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 52.3 | PIB_nominal = US$ 874 902 millones | PIB_nominal_xihuitl = 2009 | PIB_nominal_tlapohualli = 14 | PIB_nominal_per_capita = US$ 8 143 | PIB = US$ 1 540 207 millones | PIB_xihuitl = 2009 | PIB_tlapohualli = 11 | PIB_per_capita = US$ 14 336 | IDH = {{creciente}} 0,750<ref name="IDH">{{citeweb|author=PNUD| url= http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_ES_Complete.pdf | título= "Informe sobre Desarrollo Humano 2010 Edición del Vigésimo Aniversario" |editor= hdr.undp.org |ubicación= [[Washington D. C.|Washington]], [[Estados Unidos]]|year = 4 de noviembre de 2010|language = caxtillāntlahtōlli | accessdate= 04/11/10|format= PDF}}</ref> | IDH_xihuitl = 2010 | IDH_tlapohualli = 56 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Canada dollar]] ($, <code>[[ISO 4217|MXN]]</code>) | Tlacatocaitl = Canadatecatl | Cemanahuacahuitl = [[UTC-6]] ixquichcauh [[UTC-8]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-5]] ixquichcauh [[UTC-7]] | Matlatzalantli = [[.ca]] | Tepozehecanonotzalli = 52 | Tlahuilehecanonotzalli = 4AA-4CZ, 6DA-6JZ, XAA-XIZ | Tlaohuihcaihcuilolli = 484 / MX / MEX | Olochcalpolli_ica = [[Tlamaqui Pochtli Ixachitlān Mictlānco|TLCAN]], [[Tlacetilīlli Tlācatiyān|ONU]], [[Organización de los Estados Americanos|OEA]], [[Organización para la Cooperación y el Desarrollo Económico|OCDE]], [[Cooperación Económica del Asia-Pacífico|APEC]], [[Ētetl olōlli|G3]] | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = No existe declaratoria constitucional de lengua oficial. La Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas señala que todas las lenguas indígenas que se hablen son lenguas nacionales e igualmente válidas en todo el territorio nacional. | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Canada''' ({{en2}} huan {{fr2}} ''Canada'') ce [[tlacatiyan]] ipan [[America Mictlampa]] ca, inic ome tlacatiyan ocachi hueyic ahcopa [[Tlaltipactli]]. Itecuacan Canada [[Ottawa]] altepetl. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Ártico ailhuicatl]], canahpa huitztlampa [[Tlahtohcayotl in Cepanca America|Tlahtohcayotl in Cepanca]], canahpa tonalcalaquiyampa [[Pacífico ailhuicatl]] huan [[Tlahtohcayotl in Cepanca America]] (quipiya tlalnahuac ica [[Alaska]]) huan canahpa tonalquizayampa [[Atlántico ailhuicatl]]. Iteyacanaliz ce hueyitlahtocayotl, ihueyitecuani [[Elizabeth II]] quihtoznequi in cihuatlahtoani, Canada quipiya inic ce teuctli moihtoa [[Justin Trudeau]]. Inin tlacatiyan huelitic, quipiya tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. ==Tlaltocayotl== In tlaltocayotl ''Canada'' itech [[haudenosauneetlahtolli]] ''Kanata'' quihtoznequi ''altepetl'', ''callah'' no ''altepemaitl'' in atchtopa ''Stadaconé'' in axcan [[Quebec]]. In francestlacameh [[Jacques Cartier]] otocaitih occe tlalli iuh ''Canada''. ==Huehcapatlahtoliztli== Nican cecectlalpan ochanti miequin macehualtin tlen yehuantin onenemih ic mochitlalli. Matel 26,500 xiuhpan macehualtlacatl ochantih ipan inonqueh cecectlalpan ihuicpa [[Alaska]] huan [[Yukon]] canahpa Ontario huan [[Groenlandia]] tlalhuactli, quilmach huehuehcanadatecah oquipeuh cuauhtlahtli huan [[tepehuahcan]]. Viquingotecah inic ce [[europan]]tecah opanoc iquizayampa hueyatenco ompa Canada xiuhpan [[1000]], ipan ce tepētzin tlayehcoliztli tlein [[Leif Eriksson]], conetl itech [[Erik in Chichiltic]], otlahuica in ihuicpa Groenlandia canahpa mictlampa hueyatenco ica Terranova tlahuactli, quenin quintepan niman oquialtepetlālli ce altepemaitl motocayotia Leifbundir. Ipan [[1963]] xihuitl nicampa onamic ce viquingotecatl huecauh tlamantli ixmatilli ica inin tzacualli ipan altepetl L´Anse-aux-Meadows. Inic ce [[Francia|franciatecatl]] tepehuani [[Jacques Cartier]] xiuhpan [[1534]], tlacatl aquin otlalpantlazali Canada huan quipiya in tlalli quenin axcan altepetl Quebec. Achtotipan, inin tlalpan ochanti icampa canadatecah macehualtlacah. Nican zatepan ce cahuitl [[Inglaterra]] oquipololo canadatlalli, quenin otlachiuh canadatlacatl mancomunidad tlacetililli eyi inglaterracalpolaltepec, tlen oquitlachiuh itech Yancuic Francia. Huan occe tlalli oquipololo ipampa inglatecah xiuhpan [[1760]]. Axcan Canada ce nahuatililli tlahtocayotl ica mahtlactli hueyaltepetl huan eyi tlalli, Canada oquipiya itlaixpanyo itech [[Inglaterra]] icampa tlamatcayeliztli ce cauhpan itech [[1867]] canahpa [[1982]] xihuitl. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Ca-map.png|400px|thumbnail|left|Canada.]] Canada ce tlacatiyan ipan tlalticpactli mictlampa, nican huel cecec, quipiya occequin climas, ocachi mictlan cah Artico ailhuicatl ica itlalhuac, cecec tlalli ica hueyic tepehuahcan, cepayauhcan tlalpan, ce ixtlahuayohcan ica [[cetl]]. Nican cah ome hueyi tepehuahcan, Rocky Mountains huan Apalaches tepehuahcan. ocachi huitztlampa quipiya ixtlahuahcan, teotlalli, miequin cuauhtlahtli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Cececpan mictlampa]], canahpa icalaquitlampa no [[ailhuicatl Pacífico]] ihuan [[Alaska]] in ompa [[Tlahtocayotl in Cepanca America]], ihuan canahpa iquizayampa [[ailhuicatl Atlántico]], ihuan canahpa huiztlampa [[Tlahtocayotl in Cepanca America|Tlahtocayotl in Cepanca]]. In tlacatiyan quipiya 9,984,670 Km2 itechpahuic tlaixpayotl, noihqui quipiya 11,122 km itech hueyatenco. Itlal Canada quipiya Labrador tlalyacatl ica hueyi Hudson ayollohco ompa Artico ailhuicatl, itzalan ome hueyatl, Labrador hueyatl itzalan Labrador tlalyacatl huan Groenlandia, noyuhqui cah Beutfort hueyatl ompa Alaska huan Yukon. Ipan Nunavut huan Northwest Tlalli quipia hueyi tlahuactli quemeh Baffin tlalhuactli, Victoria tlahuactli, Ellesmere tlahuactli, Terranova tlahuactli, Banks tlahuactli, Devon tlahuactli, occequin. ===Tepeliztli=== In tepetl ocachi hueyic ipan Canada quihtoznequi [[tepetl Logan]], nelihuehcapanca ompa Rocky Mountains (Tepehuahcan Rocosas) ica de altitud 5959 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan America Mictlampa. Occequin tepetl cateh Mont Saint Elias (5489 m s. n. m.) ipan Yukon, in Lucania (5226 m s. n. m.) ipan Yukon, in tepetl Steele (5073 m s. n. m.) ipan Yukon, in tepetl King (5173 m s. n. m.) ipan Yukon, in Mount Wood (4842 m s. n. m.) ipan Yukon. Rocky mountains, in Vancouver (4812 m s. n. m.) ipan Yukon, in Fairweather (4671 m s. n. m.) ipan British Colummbia huan in Monte Jacques-Cartier (1 270 m s. n. m.) ipan Quebec; cempohualli tepetl ochachi hueyic ompa tepehuahcan Apalaches ipan Quebec huan New Brunswick. ===Atl=== Canada ce tlacatiyan ica miec atl ipan tlalticpac, quipiya atezcatl huan hueyi atoyatl matel Saskatchewan atoyatl, Columbia atoyatl, Saint Lorence atoyatl, occequin atoyatl, noyuhqui hueyi atezcatl quemeh Huron atezcatl, Oso atezcatl, Superior atezcatl, Winnipeg atezcatl, Erie atezcatl, occequin. ===Yoliztli=== Canada iyoliz hueyi, quipiya occequin climas, ca tlatzintlah itechpahuic ''Tropico de Cancer'' itlal huan ahcopa cah in Artico, ce tlacatiyan cenca cecec. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican Canada tlalli quipiya cuauhtontli diferentes, quemeh [[xochitl]], [[acxoyatl]], [[ilitl]], [[copalcuahuitl]], [[teocuahuitl]],, [[ahuatl]], [[nohpalli]], [[ocotl]], [[nohpalli]], [[teocotl]], [[pachtli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Musgo.jpg|[[cuauhpachtli]] Image:Black Forest Trail Vista (5) (9540246249).jpg|[[ocotl]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[teocotl]] Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nohpalli]] Image:Aerial View of Autumn Forest Colors.jpg|[[teocuahuitl]] </gallery> No xiquitta Canada iyolcahuan quipiya totomeh quemeh [[iztacuauhtli]], [[tzopilotl]], [[centzontli]], [[canauhtli]], [[ehecatotolin]], [[zolin]], [[huehxolotl]], [[cuauhchochopitli]], [[huitzilin]], noyuhqui chichinimeh [[iztac hueyimichin]], [[techalotl]], [[cuacuauhxolotl]], [[mazatl]], [[temazatl]], [[tlacaxolomazatl]], [[miztli]], [[tlacamayeh]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]], [[hueyimazatl]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[atlacamayeh]], [[mapachihtli]], [[coyotl]], [[motohtli]], [[cozamatl]], [[tzinacantli]], [[huezacotl]], [[tochtli]], [[ahuitzotl]], [[ocomiztli]], [[tepocolcoatl]], [[cueyatl]], [[tamazolin]], [[coatl]], [[azcatl]], [[papalotl]], [[pipiyolli]], [[zayolin]], [[colotl]], [[xicohtli]], [[chapolin]], occequintin. <gallery class="center" widths="180"> Image:American bison k5680-1.jpg|[[xolotl]] Image:Ursus maritimus in Alaska.jpg|[[atlacamayeh]] Image:Bigbullmoose.jpg|[[tlacaxolomazatl]] Image:White-tailed deer.jpg|[[mazatl]] Image:Whistling duck flight02 - natures pics-edit1.jpg|[[canauhtli]] </gallery> Nican tlacatiyan cah occequin yolcameh ihuicpa [[Europa]] quemeh in [[cahuayoh]], [[cuacuahueh]], [[pitzotl]], [[Ichcatl (yolcatl)|ichcatl]] occequintin. ==Teyacanaliztli== Canada quipia inic ce teuctli moihtoa [[Justin Trudeau]]. ===Canada ixeliuhca=== Canada ce tlacatiyan ompa Ixachitlancopa itech mictlampa tlacetilli icampa 48 cemantoc tlallahtocayotl, noiyuhqui ome tlahtohcayotl quemeh [[Alaska]] ihuan [[Groenlandia]] in ompa [[Pacífico ailhuicatl]] ihuan tecuacan motocayotia [[Ottawa]] in ipan Calpolli Columbia. <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Canada ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Political map of Canada.png|center|600px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Hueyaltepetl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Canada''' | '''[[Ottawa]]''' | align="right" |'''320 206 000''' | align="right" |'''9 857 306''' |- |1. [[Alberta]] | [[Edmonton]] | align="right"| 4 833 722 | align="right"| 135 767 |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[British Columbia]] | [[Victoria]] | align="right" | 735 132 | align="right" | 1 723 337 |- |3. [[Manitoba]] | [[Winnipeg]] | align="right" | 6 626 624 | align="right" | 295 233 |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Nunavut]] | [[Iqaluit]] | align="right" | 2 959 373 | align="right" | 137 733 |- |5. [[Ontario]] | [[Toronto]] | align="right" | 38 332 521 | align="right" | 423 968 |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Quebec]] | [[Altepetl Quebec]] | align="right" | 2 893 957 | align="right" | 213 099 |- |7. [[Saskatchewan]] | [[Regina]] | align="right" | 9 848 060 | align="right" | 139 391 |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Terranova huan Labrador]] | [[Saint John's]] | align="right" | 4 774 839 | align="right" | 82 931 |- |9. [[Tlalhuactli Prince Edward]] | [[Charlottetown]] | align="right" | 5 268 367 | align="right" | 269 602 |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Northwest Tlalli]] | [[Yelowknife]] | align="right" | 3 596 080 | align="right" | 14 356 |- |11. [[Yancuic Brunswick]] | [[Yukon]] | align="right" | 723 393 | align="right" | 183 107 |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Yancuic Escocia]] | [[Halifax]] | align="right" | 844 877 | align="right" | 199 730 |- |13. [[Yukon]] | [[Whitehorse]] | align="right" | 925 749 | align="right" | 6 446 |- |}</div> ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Altepenanyotl ! Hueyialtepetl ! Chanehqhueh |- | [[Altepenanyotl Toronto]] | [[Ontario]] | 6 417 516 |- | [[Altepenanyotl Montreal]] | [[Quebec]] | 4 600 670 |- | [[Altepenanyotl Ottawa]] | [[Ottawa]] | 2 348 785 |- | [[Altepenanyotl Vancouver]] | [[British Columbia]] | 2 208 300 |- | [[Altepenanyotl Calgary]] | [[Alberta]] | 1 914 839 |- |} ===Tlacanemitiliztli=== Canadatecah chantiah ipan occe tlacatiyan xiuhpan 2020 huan chontalchanehqueh chantiah ipan Canada xiuhpan 2020. {{col-begin}} {{col-2}} * {{USA}} ica 1.062.640 canadatecah * {{UK}} ica 96.055 canadatecah * {{HK}} ica 53.811 canadatecah * {{CHN}} ica 21.853 canadatecah * {{AUS}} ica 15.012 canadatecah * {{MEX}} ica 12.439 canadatecah * {{IRL}} ica 11.800 canadatecah * {{DEU}} ica 10.380 canadatecah * {{IND}} ica 8.655 canadatecah * {{BRA}} ica 7.239 canadatecah {{col-2}} * {{INDf}} 668,565 indiatecah * {{CHNf}} 649,260 chinotecah * {{PHLf}} 588,305 filipinotecah * {{UKf}} 499,120 inglestecah * {{USAf}} 253,715 tlahtohcayotecah * {{ITAf}} 236,635 italiatecah * {{HKf}} 208,935 hongkongtecah * {{PKTf}} 156.810 paquistantecah * {{IRNf}} 135.361 irantecah * {{VITf}} 125.976 vietnamtecah {{col-end}} ==Tequinemiliztli== ===Huehuehtequiyotl itech Tlalticpactli=== [[Image:Buildings located at Place Royale, Québec 20170413 1.jpg|thumb|right|200px|[[Xolalpan Quebec]].]] * 1985 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Quebec]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Katajjaq]] == No xiquitta == * [[America Mictlampa]] * [[America]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Canada}} {{Ancayotl | Noroeste = [[Artíco ailhuicatl]] | Norte = [[Artíco ailhuicatl]] | Noreste = [[Groenlandia]] ({{DNK}}) | Oeste = {{USA}} | Centro = Canada | Este = [[Atlántico ailhuicatl]] | Suroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sur = {{USA}} | Sureste = [[Atlántico ailhuicatl]] }} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Canada]] biv2o8yz9icddu4gubf0hnvzhgydsuj Peru 0 2026 502681 499729 2022-08-07T19:42:08Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Pelon|NHE]]}} {{P2|[[Perú|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Nahuatlahtolli}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtohcayotl Peru | Tlaltocaitl = República del Perú<br>Piruw Hapan Llaqta<br />Piruw Suyu | Tocaitl = Peru | Pamitl = Flag of Peru.svg | Chimalli = Escudo nacional del Perú.svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[Peru tlacatiyancuicatl]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = United States Navy Band - Marcha Nacional del Perú.ogg | lema_nacional = ''Firme y feliz por la unión''<br />({{es2}} "Huapactic huan paquini in cetilizpampa") | Tlalmachiyotl = Peru (orthographic projection).svg | Tecuacan = [[Lima]] [[File:Coat of arms of Lima.svg|derecha|20px]] | Hueyaltepetl = [[Lima]] | Ancayotl = 34°35′59″ 58°22′55″ | Tecpantlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] | Tenahuatiyotl = República | Tlaquetzalli = | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[Caxtillan]]<br />[[9 chicōntetl mētztli]], [[1816]]<br />[[9 chicōntetl metztli]], [[1859]] | Tlaixpayotl = 3.761.274 | Tlaixpayotl_tlatectli = 8 | Tlaixpayotl_atl = 1.1% | Tlahtohcayotenco = 9665 | Hueyatenco = | Tepachoani = [[Peru tlahtohcatlahtoani|Tlahtohcatlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Pedro Castillo]] | Nelihuehcapanca = [[Huascarán]] | Chanehqueh = 45 195 777 | Chanehqueh_tlatectli = 32 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 15,68 | Tlacatocaitl = Perutecatl | PIB_nominal = US$ 537 660 millones | PIB_nominal_xihuitl = | PIB_nominal_tlapohualli = 21 | PIB_nominal_per_capita = US$ 12 590 | PIB = US$ 964 279 millones | PIB_xihuitl = | PIB_tlapohualli = 23 | PIB_per_capita = US$ 22 404 | IDH = {{creciente}} 0,836 | IDH_xihuitl = 2015 | IDH_tlapohualli = 40 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Sol]] ($, <code>[[ISO 4217|ARS]]</code>) | Cemanahuacahuitl = [[UTC-5]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-5]] | Matlatzalan = [[.pe]] | Tepozehecanonotzalli = 54 | Tlahuilehecanonotzalli = OAA-OCZ 4TA-4TZ | Ihcuilolli = 604 / PER / PE | Olochcalpolli_ica = | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} In '''Peru'''<ref>Chimalpahin Cuauhtlehuanitzin yeh oquihcuiloh ''Peru'', ''Perù'', ''Perũ'', ''Pirù'' no huan ''Pirũ'' ipan ''Annals of his Time''.</ref> nozo '''Tlacatlahtocayotl Peru''' ([[caxtillahtolli]]: ''Perú'' {{IPA|peˈɾu}}; [[quechuatlahtolli]]: ''Piruw'' {{IPA|pʰɪɾʊw}}; [[aimaratlahtolli]] ''Piruw'' {{IPA|pɪɾʊw}}), huehcapan tlacatiyan tlatectli in iquizayampa ipan [[America]]. Cuaxochtia no mictlampa ica [[Ecuador]], no huitztlampa ica [[Bolivia]] huan [[Chile]], no tonatih icalaquitlampa ica in [[Pacífico ailhuicatl]] huan in tonatih iquizatlampa ica [[Colombia]] huan [[Brasil]]. Itlal quichihuah in tlahuelmayan, huehcapanixtlahuatl huan in Andes tepehuahcan tlatectli motiticanah tonatih icalaquitlampa in [[Pacífico ailhuicatl]] huan tonatih iquizatlampa in [[Amazonas cuauhtlahtli]]. Ca ce nenepan hueyi [[tlacatiyan]] ihuan quipia hueyi necuiltonolli [[oztocayotl]] in cemanahuac.<ref>[http://www.sernanp.gob.pe/documents/10181/88081/Marco_Teorico+congreso.pdf/dfb8c771-ee3a-49b2-810a-a73cffd4bf8c Perú: País Megadiverso], Servicio Nacional de Áreas Naturales Protegidas.</ref><ref>[https://www.minag.gob.pe/portal/41-sector-agrario/recursos-naturales/317-recurso-mineral Recurso Mineral], Ministerio de Agricultura y Riego (Perú)|Ministerio de Agricultura y Riego del Perú.</ref> In Huehcauh Peru omochihqueh miec altepetiliztli ixquichca in [[Caral|Caral-Supe]] ipan 3200 y. C. In Incatlahtocayotl otlatzacuih nican tlacameh intlahtohcoyo cihuatlampa in America in macuilpohualxiuhcopahuic XV. In tlatocani macuilpohualxihuitl, omochiuh in itlalpololiz in Incatlahtocayotl. Quin in tlalli omocuep ipan [[tlahtocayotl]] ipan in [[Caxtiltecatl Emperadoryotl]], omotliliah in tlatlallantataquiliztica in iztac huan coztic teocuitlatl auh oquintlachihuallaneh in nican tlacameh huan tliltiqueh tlatlacohtli in oztotatacacpan huan in tlatquihuahcan. In [[Borbonyotl tlapahpatlaliztli]] in macuilpohualxiuhpan XVIII oquichiuh miac neahcomanaliztli in tepoloani tepachohhuic, in aquin hueyi teixiptlahtiliztli ocatca in [[Túpac Amaru II iahtetlacamachiliz]].<ref>[https://elpais.com/internacional/2015/08/05/actualidad/1438736730_058084.html El País], “La rebelión de Tupác Amaru II cambió España”.</ref> Ica in Caxtillan motlacuiliztli huan in [[Caxtillan nahuatillaliliztli ipan 1821|nahuatillaliliztli ipan 1821]], omotitican in tlanemiliztli in altepetl monahuatiliztli in America tlalli. Omotenquixtia in tlacaxoxouhcayotl ipan [[1821]] huan oquichiuh ipan in [[Ayacucho nehcaliliztli]] in oiuh exihuitl.<ref>[http://www.banrepcultural.org/biblioteca-virtual/credencial-historia/numero-246/la-independencia-del-peru Banco de la República] La independencia del Perú. {{spa (nhn)}}</ref> In tlacatiyan ocatca necuitlacuepalizpan huan in [[yaotemanaliztli]] ixquichca in necuiltonoliztli huan in [[Ipan Cuitlatl]] itlatemohuiliz, otlan achi in ayamo in [[Pacífico yaoyotl]]. In quin in [[Tlacatiyan Ohcepa Tlachihualiztli|yaoyotl]], omotlaliah [[Tecpiltepacholiztli Tlacatlahtocayotl|achitepacholiztli altepehuahcayotl]] in onen ixquichca in [[Leguía imahtlaconcexiuh|Mahtlactli huan ce xihuitl]] itlamiliz. In tlatoquilih tlacatepacholiztli oquincotonqueh miac [[tlahtocayotl tlatzohtzonaliztli]].<ref>[http://archivo.globovision.com/latinoamerica-y-los-golpes-de-estado/ Globovisión], Latinoamérica y los golpes de Estado, 8 metztli mayo xiuhpan 2022. {{spa (nhn)}}</ref> ==Tlaltocayotl== Inin tlacatiyan tlapia quechuatlahtolli, in tocayotl ic hueytlahtoani tlein ochantiaya ipan [[Panama]] tlalli huan oquipololo Panama hueyatl canahpa Chile notocayotia '''Piruw''' nozo '''Biruw'''. Nahuatlahtoltica huehcauh camanalli '''Pelon'''<ref>James Lockhart, Susan Schroeder huan Doris Namala oquiteneuh in tlen manel Chimalpahin cuecuel oquihcuilohqueh ''Peru'' machiyotica ipan in ''u'', ye ahmo quitenehua yacayotl tozquinehnehuiliztli, manel miec nahuatlacah oquihcuilohqueh ''pelon''.</ref><ref> Francisco Hernández. oquihcuiloh ''Pelon'' ipan in tlahtolli ''Pelon Mexixquilitl'', ''Pelon Chilli'' huan ''Pelon ichcatl oqvichtli'' ipan ''Rerum Medicarum Novae Hispaniae Thesaurus''</ref> ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:80 - Machu Picchu - Juin 2009 - edit.jpg|thumb|left|[[Machu Picchu]].]] Huehuecauh tlamantli nicān Peru ica tlacayotica 65,000 xihuitl icuitlapan cenca cahuitl zatepan in tlacah opanoh itech Bering tlalcamatl canahpa [[America Mictlampa]] zanno [[America Huitztlampa]]. Nican onamiquih tlacatl Piccaicasa ihtic techcopa Piquimachay oztoyotl, ipan axcan tlahtocaltepetl Ayacucho. In ''arqueología'' machtiliztli quihto itech yanno inic ce chihualtlacayotl ipan Peru, quemeh caraltecatl, nazcatl, mochicatl, chimucatl, paracatecatl, chavincatecatl, huari tepitzin altepetl huan ohcequin tlahtocayotl quemeh Tihuanaco, Chincha, Lima huan Cuizmanco tlen oquipololo ipampa Inca hueyitlahtohcayotl. Chihualtlacayotl Huari otlachihualoc ce tezcatl ihtic hueyitlahtohcayotl incatecatl quenin oacicoh canahpa axcan [[Colombia]], [[Ecuador]], [[Bolivia]] huan [[Chile]], inin chihuatlacayotl cinpixcayotl, Peru ichcapixcayotl huan calpollalpixcayotl. Achtotipan icaxtiltlapolololiz in [[Mahtlacpohualxihuitl 16]], [[Cusco]] itecuacan. In ca hueyitlahtocayotl catca, Peru in yolotl itech Andes tepehuahcan. Oncan quipia altepehuecauh quemeh [[Machu Picchu]] altepeticpac. In [[1821]] xiuhpan, Peru tlalli quipia icelcatiyo itech [[Caxtillan]] ican hueyitlahtohcayotl ipan Virreyotl Peru motocayotia īpampa caxtiltecah ica [[Lima]] itecuacan. Ohcepa otlatlani Alianza Popular Revolucionaria Americana ([[APRA]]) nicpampa tlahtocateixiptla [[Alan García]] ixpan ipampa [[Pedro Castillo]] ihuicpa Partido Nacionalista nican in Peru. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Norte = {{ECU}} | Noreste = {{COL}} / {{BRA}} | Oeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Centro = Peru | Este = {{BRA}} | Suroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sur = {{CHL}} | Sureste = {{BOL}} }} [[Īxiptli:Peru Topography.png|thumb|200px|left|Peru īcemānāhuacāyō.]] Hueyitlalpan ixtli ca 1,959,248 km² huan tlalhuactlixtli 5,127 km². Ianahua tlatlamachiyotiani 11,122 km. Ca miaquin tlalhuactli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Andes tepehuahcan]], canahpa huiztlampa no [[Andes tepehuahcan]], canahpa iquizatlampa no [[Amazonas cuauhtlahtli]] huan canahpa icalaquitlampa no [[Pacífico ailhuicatl]]. Peru cemictica cuaxotia mictlampa ica Ecuador ihuan Colombia, In Atoyatl Amazonas pano ipan hueyixtlahuac cuauhtlacamac canahpa Colombia, [[Brasil]] huan [[Bolivia]] ce tlalli cenca azoquiyotic ca. In ompa cuaxtia huitztlampa no Chile ihuan Bolivia ipampa Andes Tepetlahco. ===Tepeliztli=== Quipia nahui onohuayan quemeh Andes tepehuahcan huitztlampa canahpa Mictampa itzatlan Chile, Bolivia huan Ecuador; noihqui ihuehcapan altitud in ca in cepayauhtepetl [[Huascarán]] ica 6,600 m. in hueyic tepetl ocachi ahco ipan Peru tlalli. Ohce yoliztlalpan noyuhqui nican tlalli in ahco pani ixtlahuatl hasta in atoyatl Amazonas in ompa tlapcopampa, in [[Andes]] tepehuahcan iquiziyampa tlen nemi ihuic [[Pacífico ailhuicatl]]. In tepeliztli ocachi hueyic ipan Peru quitoznequi [[Huascarán]], nelihuehcapanca ompa in tepehuahcan moihtoa ''Cordillera de los Andes'' ica de altitud 6960,8 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan America. Occequin tepetl cateh Pissis (6882 m s. n. m.) ipan La Rioja, in Ojos del Salado (6864 m s. n. m.) ipan Catamarca, in tepetl Bonete Chico (6850 m s. n. m.) ipan La Rioja, in cerro Tupungato (6800 m s. n. m.) ipan Mendoza, in cerro Mercedario (6770 m s. n. m.) ipan San Juan. Los Andes ca ompa Neuquén, in tletepetl Lanín (3776 m s. n. m.) ipan Neuquén, in tepetl Tronador (3478 m s. n. m.) ipan Río Negro huan in tepetl Fitz Roy nozo Chaltén (3405 m s. n. m.) ipan Santa Cruz; cempohualli tepetl ochachi hueyic ompa Patagonia. ===Yeyantli=== Nican tlalli quipia yei yeyantli, in ompa [[Pacífico ailhuicatl]] huacqui huan teotlalli, tlalnepantlah cenca tepetlaltic huan iquiziyampa cenca cuauhtlamacac in Amazonia. Nican yeyantli ahmoneuhqui ipan mochi Peru, inon tlacatiyan ica tepetic, huacqui yeyantli ica miac hueyi [[tepetl]], in xopantlan ahmo quiyahuitl ica ixachi tonayoh īpan ahco totonilmachioyotl<ref>Quihtoznequi ''temperatura''</ref>. Nican mictlampa ixachi xoxoctic ihuan tepeyoh ica chicahuac ehcatl ihuicpa Pacífico ailhuicatl mah tlahtocayoh cuauhtlah ''In Andes'' in ompa [[Caxamarca]], [[Ancax]] huan [[Cuzco]]. Nochipa tepetlampa quipia miac [[cuauhtlah]] cepayauhtic. In caxtiltencalixcuatl ica [[Bolivia]] huan [[Chile]] In tepetlah Andes ca in Pani Ixtlahuatl, ce yeyantli cenca tepeyohtic in yuh Sierra de Costera, Sierra Central ihuan Amazonia, tlen atlacomolli quipia ixachi ātl en forma de atemoctli ihuan atoyatl īpan tlani temperatura. Quiyauhtlah yeyantli ompa atentli [[Ucayali]] huan atentli [[Loreto]]. Ipan no tlahcopampa zacatlan ica ehcahuacqui, Peru nican quipia ixtlahuatl huan tepetzintli pani atlacomolco itech Lima tlalli. In [[huaccaixtlahuatl]]<ref group=tyml.>Amaquehmecan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''desierto''.</ref>. nican tlacatiyan [[Ica]] huan tlalhuactli [[Chimbote]] ca, quemeh tlahtocayoh Paracas ayollohco ipan ''Corriente de Humboldt'' in ompa Pacífico ailhuicatl. ===Yoliztli=== Nican Peru quipia cuauhtontli nehpapan, quemeh [[araucaria]], [[copalcuahuitl]], [[teonochtli]], [[nohpalli]], [[calden]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Erythrina crista-galli2.jpg|[[Argentina xochitl]] Image:Araucaria 01.jpg|[[araucaria]] Image:Starr-100504-5914-Jacaranda mimosifolia-large flowering tree with horse-Kula-Maui (24741951870).jpg|[[jacaranda]] Image:Jardín Botánico de Altura, Pucará de Tilcara, Jujuy, Argentina.JPG|[[nohpalli]] Image:Caldén, belleza pampeana.JPG|[[calden]] </gallery> No xiquitta Peru quipia totomeh quemeh [[peruichcatl]], [[tzopilocuauhtli]], [[cozcacuauhtli]], [[tozantochtli]], noihqui quipiya yolcameh chichinimeh [[peruichcatl]], [[alpaca]], [[huanaco]], [[huicuna]], [[huemul]], [[azcacoyotl]], [[miztli]], [[ocelotl]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Llama lying down.jpg|[[peruichcatl]] Image:Cóndores no se entierran a diario.JPG|[[tzopilocuauhtli]] Image:Standing jaguar.jpg|[[ocelotl]] Image:Guanaco Patagonico.jpg|[[huanaco]] Image:Schwimmender-Pinguin.jpg|[[totomichin]] </gallery> ==Teyacanaliztli== ===Peru ixeliuhca=== <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Peru ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Perú · (lliw).png|center|300px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlalxeliuhcayotl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh (2005)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Tlācatlahtohcāyōtl Peru''' | align="right" |'''44 108 530''' | align="right" |'''504 645''' | '''[[Lima]]''' |- |1. [[Amazonas (Peru)|Amazonas]] | align="right"| 8 202 220 | align="right"| 87 268 | [[Chachapoyas]] |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Ancax]] | align="right" | 1 326 918 | align="right" | 47 179 | [[Huaraz]] |- |3. [[Apurimac]] | align="right" | 1 080 138 | align="right" | 10 603 | [[Abancay]] |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Arequipa (tlālxeliuhcāyōtl)|Arequipa]] | align="right" | 1 071 221 | align="right" | 4 992 | [[Arequipa]] |- |5. [[Ayacucho (tlālxeliuhcāyōtl)|Ayacucho]] | align="right" | 2 075 968 | align="right" | 7 447 | [[Ayacucho]] |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Caxamarca (tlālxeliuhcāyōtl)|Caxamarca]] | align="right" | 582 138 | align="right" | 5 221 | [[Caxamarca]] |- |7. [[Cuzco (tlālxeliuhcāyōtl)|Cuzco]] | align="right" | 7 364 078 | align="right" | 32 114 | [[Cuzco]] |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Huancavelica (tlālxeliuhcāyōtl)|Huancavelica]] | align="right" | 2 553 301 | align="right" | 94 223 | [[Huancavelica]] |- |9. [[Huanuco (tlālxeliuhcāyōtl)|Huanuco]] | align="right" | 2 043 100 | align="right" | 79 463 | [[Huanuco]] |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Ica (tlālxeliuhcāyōtl)|Ica]] | align="right" | 2 783 100 | align="right" | 29 574 | [[Ica]] |- |11. [[Junín]] | align="right" | 1 097 744 | align="right" | 41 634 | [[Huancayo]] |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[La Libertad]] | align="right" | 317 501 | align="right" | 5 045 | [[Trujillo (Peru)|Trujillo]] |- |13. [[Lambayeque]] | align="right" | 6 271 638 | align="right" | 8 021 | [[Chiclayo]] |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Lima (tlālxeliuhcāyōtl)|Lima]] | align="right" | 1 426 109 | align="right" | 11 313 | [[Lima]] |- |15. [[Loreto (tlālxeliuhcāyōtl)|Loreto]] | align="right" | 619 114 | align="right" | 10 391 | [[Iquitos]] |-bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Madre de Dios (tlālxeliuhcāyōtl)|Madre de Dios]] | align="right" | 5 029 601 | align="right" | 23 255 | [[Puerto Maldonado]] |- |17. [[Moquegua (tlālxeliuhcāyōtl)|Moquegua]] | align="right" | 2 155 546 | align="right" | 7 234 | [[Moquegua]] |-bgcolor="#f0f0f0" |18. [[Pasco]] | align="right" | 78 320 | align="right" | 19 | [[Cerro de Pasco]] |- |19. [[Piura (tlālxeliuhcāyōtl)|Piura]] | align="right" | 71 339 | align="right" | 12 | [[Piura]] |-bgcolor="#f0f0f0" |20. [[Puno (tlālxeliuhcāyōtl)|Puno]] | align="right" | 78 320 | align="right" | 19 | [[Puno]] |- |21. [[San Martín (tlālxeliuhcāyōtl)|San Martín]] | align="right" | 71 339 | align="right" | 12 | [[Moyobamba]] |-bgcolor="#f0f0f0" |22. [[Tacna (tlālxeliuhcāyōtl)|Tacna]] | align="right" | 78 320 | align="right" | 19 | [[Tacna]] |- |23. [[Tumbes (tlālxeliuhcāyōtl)|Tumbes]] | align="right" | 71 339 | align="right" | 12 | [[Tumbes]] |-bgcolor="#f0f0f0" |24. [[Ucayali]] | align="right" | 78 320 | align="right" | 19 | [[Pucallpa]] |- |}</div> == Tequitiliztli == [[File:Plaza junto al Palacio de Justicia, Cusco, Perú, 2015-07-31, DD 71.jpg|thumb|left|Nehnemiliztli ipan Cusco.]] Peru ce tequitiliztli ipan America itech temocpan huan itomin ''Sol'' (Tonatih). Peru tequitiliztli tequipanoa ic tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl ipan [[Andes Tepehuahcan]], noyuhqui inic ome tequipanolli pia ce acalquixohuahyan itequipanoliz in ompa [[Callao]]. Occequin perutecah quipiyah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl achtoh incayotl cahuitl, axcan quipiyah ohce tlapixcayotl ipampa [[cafecacahuatl]] (inic ome hueyicauh ipan [[tlalticpactli]]), [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayotl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[teconalli]], [[coztic teocuitlatl]], [[tliltepoztli]], [[amochitl]], [[temetztli]], [[Iztactepoztli]], [[platino]] huan [[chalchihuitl]]. ==Chanehmatiliztli== Ica 28 220 764 chanehqueh, Peru ce tlacatiyan icampa miac chanequeh ipan America Huitztlampa. ==Tlamachtiliztli== In Peru quipia caltlamachtiloyan tlen itocah temachtiloyan quipixtoc conemeh, oquichpilmeh huan cihuapilmeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamactiloyan quipiah [[Universidad Católica de Lima]] ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. Nohquiah quipia calnechicoltlamachtiltequitl, campa quinceliah tlen cehcanoc coneh ehuanih noponah quintlamacah huan cochih iztoqueh 56,000 telchpocah huan ponah inmaco iztoqueh ome tlamachtianih tlen quintlaliah ni conemeh. No quiya iztoque ome tlamachtianih. Noquia tlapalehuia ipan caltlamachtilnechicoltequitl. ==Tequinemiliztli== Cah huēyi cuīcatl "[[Yaw Kuntur]]". <gallery class="center" widths="150"> Image:Peruvian Artwork Calabas.jpg Image:Escudo Inca Garcilaso.jpg|[[Inka Garcilaso de la Vega]] Image:SeñordelosMilagrosNazarenas.jpg|Yeshua Christós "Señor de los Milagros" Image:Marinera Norteña.jpg|''Marinera norteña'' Image:Trajesdeluces207.jpg|Diablada ipan [[Puno]]. Image:Ceviche.png|''Ceviche'' Image:Colca souvenirs.jpg|[[Qullqa Qhichwa]], ([[Arequipa]], [[Peru]]) Image:Chan chan wall1.jpg|Tzacualco [[Chan Chan]] ([[Peru]]) Image:Ayakuchu qhatuq warmi.jpg|Tiyanquiztli ipan Ayacucho ica ce macehualcihuatl. </gallery> == No xiquitta == * [[America Huitztlampa]] * [[America]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Peru}} {{America}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Peru| ]] 0muxssc38njdaomqw3hh1mnf2nbczik Jesucristo 0 2447 502644 502092 2022-08-07T18:42:08Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahco nahuatlahtolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Ixiptli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} '''Jesucristo''' ([[greciatlahtolli]] ''Ἰησοῦς Χριστός, Iēsous Christós'', [[caxtillantlahtolli]] ''Jesucristo''; 7–2 [[y. C.]]- 30–33 [[q. C.]]), no tocayotilo '''Jesutzin itech Nazaret'''<ref>In tlahtolli ''itech'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''(fray Alonso de Molina, ''Vocabulario en mexicana y castellana'', amoxchihualoyan ''Editorial Porrúa'', ixtli 42, Mexihco, inic 1992.). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlalquixtiani itech'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''natural de'' nozo ''nacido en''.</ref>, '''Jesus''' ahnozo ica caxtillantlahtolli '''Jesús'''. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli «centequilia, ninotla-» ca quinezcayotia ica españaltlahtolli ''vincularse'', ''concertar alianza'' ihuan itech in tlahtolli «tequilia'' ninotla-» ca quinezcayotia ''comprometerse''. Occe tlahtolli: [[cristianismo|cristianotemachtilizpan]] ihuan «netecpicholiztli» ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''congregación'', ''cristiandad'', ''iglesia'', nozo ''cristianismo''.</ref> ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in [[cristianotocaitl]], yeh in [[Dios ipiltzin]] ihuan inohmah inacayotiliz in [[Dios]]<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' noihuan mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref>. Ītēnyo īpal in neltocōcāpan in tlein ― īmiquiztica īhuān īnezcaliliz― [[tēmāquīxtiliztli|ōquimmāquīxtih]] in tlācah. In [[judaísmo|judiotēmachtiliztli]] nozo judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' (Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref><ref>In tlahtolli ''yolpachihuitiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''religión'', ''fe''. In ''inyolpachihuitiz in judeatlacah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''la religión de los judíos''. 1) Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/religi%C3%B3n</u>. 2) Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Nadie se acercará a mí, nadie me seguirá, nadie me acompañará, <u>nadie creerá en mí</u>, si no lo ha enviado mi amado Padre'': Ayac huel notech pohuiz, ayac huel nechhualtepotztocaz, ayac huel nechhualmohuiquiliz, <u>ayac huel nechmoneltoquiliz</u> intlacahmo Yehhuatzin, Notahtzin, in onechhualmihualih (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, pp. 96-97, Edición de Georges Baudot, UNAM, 1996)>></small>.</ref> ahtlamocuītia in iteucyo<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref><ref>In tlahtolli ''īteōyo'' huitz itech ''teoyotl'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosidad'', ''espiritualidad'', ''virtud''.</ref><ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quinezcayotia ''religioso'', ''místico'', ''sagrado'', ''divino'', ''espiritual''</ref>, in tlein ahmomomatiliztli in Dios. In [[Islam]]pan, yeh motēnēhua [[Īsā]], cē īpan in [[achtopaihtoāni]]meh<ref>Nozo ''ontlachianimeh'', ca quihtoznequi ''profeta'', adivino, vidente. Ma xiquixpohua (''lee'') nozo xicmomachizti (''consulta'') inin inepaniuhca (''vínculo'' nozo ''enlace''): <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profeta</u></ref><ref>Noihuan ''tlayolteohuiani'' (Remi Simeon) nozo ''tlayollohteohuiani''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''profetizar'', ''predecir'', ''adivinar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vaticinar</u>.</ref>. Ipan<ref>In tlahtolli «Ipan» quinezcayotia ica españatlahtolli ''según'' nozo ''para''.</ref> in 'tlapanahuiliz<ref>In tlahtolli «tlapanahuiliztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''mayoría'', ''ventaja'' nozo ''superioridad''.</ref> in tlaneltocanimeh<ref>In tlahtolli ''tlaneltocani'' quihtoznequi ''creyente'', ''católico'', ''cristiano''.</ref>, in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz<ref>In tlahtolli «ipan huetziliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli ''importancia'', ''alcance''.</ref> ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh ''Isa'', ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech [[Galilea]] ihuan [[Judea]], ihuan mazolo ipan [[Jerusalen]] inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in [[Poncio Pilato]]. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea<ref>''tlazohcacea'' quinezcayotia nica ica españatlahtolli ''depende''. Ma xiquixpohua nican: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/depender</u>.</ref> achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> motecpichoani<ref>In tlahtolli «motecpichoani» quinezcayotia ica españa tlahtolli ''cristiano'', ''el que se congrega en base a una creencia'' nozo''el que comulga''. Noihuan mihtoa «motlacentequiliani''. In tlahtolli ''netecpicholiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristiandad'', ''cristianismo'', ''congregación'' nozo ''iglesia''. '. In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''.</ref> —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl<ref>''Nelhuatl'' quinezcayotia ''raíz'' ihuan nican ''fuentes'' (neh-nelhuatl). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fuente</u>.</ref> ahmo cristotocalizotl—, macheh<ref>In tlahtolli ''macheh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''especialmene'' nozo ''en especial''.</ref> itech in tlayehyecohtli<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ejercitar'', ''usar''. Ipampa on, ''tlayehyecohtli'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizada''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: ''Hablar en favor de Alguien'' nozo ''interceder por alguien''.>></small></ref> itlayocoyaliz<ref>''itlayocoyaliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''composición (de)'', ''elaboración (de)''.</ref> in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, tlamachioantli<ref>Inin tlahtolli, ''tlamachioantli'' quihtoznequi ''transcritos''</ref>, ipan nematiliztli tlapanahuilizotl<ref>In tlahtolli ''tlapanahuilizotl'' quinezcayotia ''mayoritario''. Huitz itech in tlahtolli ''tlapanahuilia'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ventaja'', ''superioridad'', ''mayoría''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mayor%C3%ADa</u>.</ref> , inahuac<ref> In tlahtolli ''inahuac'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cerca de'', ''hacia'' ihuan nican ''unos''.</ref>cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton<ref>In tlahtolli ''tepiton'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pequeño'', ''menor'', ''minúsculo'' ''diminuto'' ihuan nican ''mínimo''. Ma xiquixpohua inin ome inepaniuhca: 1) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/menudo</u> ihuan 2) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/m%C3%ADnimo</u>.</ref> , zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''relato''.</ref> pohuini itech <ref>''pohuini itech'' quihtoznequi ''referente a'', ''concerniente a'', ''propio de''.</ref> in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in [[Marcos]] ihuan [[Juan]]. In intlaquetzaliz<ref>In tlahtolli ''tlaquetzaliztli'' quihtoznequi ''narraciones''.</ref> in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui<ref>In tlahtolli ''netech mixnamiqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''difieren entre sí (unas cosas con otras)''.</ref>: :::* Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua<ref> In tlatolli ''zaniltia, ni-'' quinezcayotia ''relatar''.</ref> ahtle<ref>In tlahtolli ''ahtle'' quinezcayotia ''nada'' ihuan nican ''ningún'' (viaje).</ref> ohtoquiliztli) ipan [[Belen]]. Maria moyetztatehua<ref>''-tehua'' quinezcayotia ''súbitamente'' nozo ''inesperadamente''.</ref><ref>''In tlahtolli ''yetztiuh, nino-'' quinezcayotia ''quedarse'', ''prolongarse''.</ref> otztli ihuan Jose quiyolpepena<ref>in tlahtolli ''quiyolpepena'' quihtoznequi ''escoge'' ihuan nican ''decide'', ''resuelve''.</ref> quimacahciz<ref>In tlahtolli ''quimacahciz'' nican quihtoznequi ''repudiarla'', ''evitarla''. Ma xiquitta in tetlahtoltecpanaliztli [[Tehtlahtol 3]].</ref>, zan<ref>In tlahtolli ''zan'' nican quinezcayotia ''pero''.</ref> ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ángel'' nozo ''enviado del cielo''.</ref> quicaquiltia<ref>In tlahtolli ''quicaquiltia'' quihtoznequi nican ''le anuncia''.</ref> ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia<ref>In tlahtolli ''quiyolteohuia'' quinezcayotia ''profetiza'', ''predice'', ''pronostica''.</ref>, ica in itlahtol in ontlachiani [[Isaias]], ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani<ref>Nozo ica españatlahtolli ''Mesias''</ref> ca quitztoqueh<ref>In tlahtolli ''itztoc, nite-'' quuinezcayotia ''aguardar'', ''esperar (a alguien)''.</ref> in judeatlacah. Cequintin nahualtin<ref>In tlahtolli ''nahualtin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''magos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mago</u>.</ref> itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, [[Herodes in Hueyi]], ca quicentlalia tlayecoz<Ref>''Yecoa, nitla-'' quinezcayotia nican ''acabar'.'</ref> ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani<ref>In tlahtolli ''tohtotzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''inminente'', ''apremiante''.</ref> tetohtoquiliztli itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' quinezcayotia ''por'' ihuan nican ''de''. Quitenehua in aquin yehhuatl in tlachihuani. </ref> Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia<ref>In tlahtolli ''tlalcahuia, nite-'' quihtoznequi ''huir de alguien''.</ref> ompa Egipto ihuan monactia<ref> In tlahtolli ''nactia, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''permanecer'', ''quedarse''.</ref> oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli<ref>In tlahtolli ''ixihmachtia, nitetla-'' quihtoznequi ''notificar (algo, a alguien).</ref> itech Jose<ref>''Itech Jose'' quihtoznequi nican ''a José''.</ref> itechpa in ilhuicatlaihualli<ref>''Itechpa in ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por el ángel''.</ref>, ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan [[Nazaret]], ipan [[Galilea]]. :::* Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz<ref>In tlahtolli ''pilhuahtia, nino-'' quinezcayotia ''concebir''.</ref> in Jesutzin moxinepanoa<ref>In tlahtolli ''xinepanoa, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entrelazar'' ihuan huitz itech in tlahtolli ''xihuitl'' ihuan itech ''nepanoa, nino-''.</ref> nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan<ref>In tlahtolli ''teezhuan'' quinezcayotia ''parientes''.</ref>― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in [[ilhuicatlaihualli Gabriel]] (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli<ref>In tlahtolli ''tlacateuctli'' quihtoznequi ''emperador'' ( Alfonso Caso).</ref> Augusto quitenahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mandar'', ''ordenar''. Ma xiquixpohuan inin tlahcuilolli: <<''Es mucho más necesario obedecer a modo a Dios que a los hombres que <u>ordenan</u> lo que puede ofender a Dios'': Tlapanahuia inic monequi huellacamachoz Dios, ahmo yuh tlacamachozqueh in oquichtin in <u>quitenahuatia</u> in tlein ic tlahtlacalhuiloz Dios (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ihixtli 22-23, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> ce tetocaamatlaliliztli<ref>Nozo ''censo''.</ref> ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa [[Belen]], ipampa yelohuaz tlaquixtiani<ref>In tlahtolli ''tlalquixtiani'' quinezcayotia ''originario'' nozo ''nativo''.</ref> itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-''quihtonequi ica españatlahtolli ''añadir algo'', ''completar'', ''suplir''.</ref> oc no nalquizani<ref>Inn tlahtolli ''nalquizani'' tlacueptli ica españatlahtolli'' mihtoa ''breve'', ''pasajero'', ''transitorio''.</ref> zanilli itech itexipinehuayotequiliz<ref>In tlahtolli ''xipinehuayotequi, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''circuncidar a alguien''.</ref> in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/iglesia</u>. In tlahtolli ''calpolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''parroquia'' ihuan no ''iglesia''.</ref> ihuan ineahxitiliz itech<ref>In tlahtolli ''tetech neahxitiliztli'' quihtoznequi ''aproximación a alguien'', ''encuentro con alguien''. Ma xiquitta inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/encuentro</u>.</ref> in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''teólogo'', ''padre'', ''predicador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/te%C3%B3logo</u>.</ref> ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli<ref>''Tlachihualli nica quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizado'' nozo ''efectuado''.</ref> ica ontlaehualiztli<ref>In tlahtolli ''ehua, nocontla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''motivar'', ''ocasionar''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref>, in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in [[Mateo]] ihuan in [[Lucas]] neci in ome itech quizaliz<ref>In tlahtolli ''tetech quizaliztli'' quinezcayotia ''genealogía''.</ref> in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui<ref>In tlahtolli ''teyacanqui'' quinezcayotia ''jefe'' nozo ''patriarca''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/patriarca</u>.</ref> [[Abraham]], ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca [[Adan]], in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli<ref>In tlahtolli ''pehualiztli'' quinezcayotia ''principio'', ''origen'', ''creación'' ihuan nican ''Génesis''.</ref>. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui<ref>In tlahtolli ''neneuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''idéntico'', ''igual''.</ref> intzalan [[Abrahan]] ihuan [[David]], auh mixnamiqui<ref>Nozo ica españatlahtolli ''difieren'' (se diferencian).</ref> zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech [[Natam]], oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''netlahtolpepechtiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tema'', ''argumento'', ''caso'' nozo ''materia''.</ref>, in monextia yehhuatl in itechiuhcayo<ref>In tlahtolli ''techiuhcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascendencia''.</ref> in [[Jose]], mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia<ref>Inin ome tlahtolli ''yehhuatl oyezquia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habría sido él''.</ref> itahtzin neteconeuhtilizotl<ref>In tlahtolli ''neteconeuhtiliztli'' quinezcayotia ''adopción'' ihuan ''neteconeuhtilizotl'', ''adoptivo''.</ref> in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''adivinar'', ''predecir'', ''profetizar''.</ref> itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl [[Jordan]]. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah<ref>In tlahtolli ''xallah'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''arenal'' ihuan nican ''desierto'' nozo páramo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/arenal</u>.</ref>, in oncan mozauh<ref>In tlahtolli ''zahua, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ayunar'', ''privarse''.</ref> inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc<ref>''in tlein cuacueloloc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''a las que fue sometido''.</ref> itechpa in Teoyaotl<ref>In tlahtolli ''Teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Diablo'', ''Demonio''.</ref>. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh<ref>In tlahtolli ''ehua, n(i)-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''partir'', ''marcharse''.</ref> ompa [[Galilea]], mocallotih ipan [[Cafarnaun]], ihuan peuh inic quitecaquiltiz<ref>In tlahtolli ''caquiltia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'' ihuan nican ''predicar''.</ref> in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo<ref>''In iTlahtohcayo in Toteucyo'' mocuepa ica españatlahtolli in iuh ''el Reino de Dios''.</ref>. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nite-'' mocuepa in iuh ''acompañar (a alguien)'' ica españatlahtolli. Ipampa on, ''tlaahxiltilli quinezcayotia ''acompañado''.</ref> itechpa itenematilizcuicahuan<ref>In tlahtolli ''tenematilizcuini'' quinezcayotia ''seguidor'', ''partidario'', ''simpatizante'' nozo ''adepto'' ihuan huitz itech ''nematiliztli ca quihtoznequi ''pensamiento'', ''idea'', ''opinión''.</ref>, Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal<ref>In tlahtolli ''tlalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tierra'', ''territorio'', ''área'' ihuan nican ''región''.</ref> in [[Galilea]] ihuan [[Judea]] inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli<ref>In tlahtolli ''tlamahuizolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''prodigios'', ''portentos'' ihuan nica ''milagros''.</ref>. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz<ref>In tlahtolli ''tlanohnotztli'' quinezcayotia ''dichos'' (lo dicho).</ref> in Jesutzin mocuepa<ref>In tlahtolli ''cuepa, nino-'' quinezcayotia ''variar''.</ref> ipan in nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diversos'' nozo ''diferentes''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/diverso</u>.</ref> zanilli teotlahcuilotl<ref>In tlahtolli ''teotlahcuilotl'' quinezcayotia ''evangélico(s)''.</ref>. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh<ref>In tlahtolli ''huehcahua, ni-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''durar'' nozo ''perdurar''.</ref> inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh<ref>In tlahtolli ''teochihua, nitla-'' quinezcayotia ''bendecir'', ''consagrar'', ''reverenciar'' nozo ''celebrar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/celebrar</u>.</ref> in 'tlamahuiztiliz<ref>In tlahtolli ''tlamahuiztiliztli'' quinezcayotia ''fiesta'', ''celebración'' nozo ''ceremonia''.</ref> xiuhyotl<ref>In tlahtolli ''xiuhyotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anual''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref> judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl<ref>In tlahtolli ''imman'' quinezcayotia ''momento(s)'', ''ocasión(es)'', ''oportunidad(es)'' nozo ''coyuntura(s)''.</ref>. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref> quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in [[Pascua]] ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc<ref> In tlahtolli ''nemazoaltiloc'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fue crucificado''.</ref>. Hueyi ixeliuhcayo<ref>''Hueyi ixeliuhcayo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''gran parte (de)''.</ref> in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli<ref>In tlahtolli ''tlaquetzalli'' quinezcayotia ''narrada''.</ref> ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia<ref>In tlahtolli ''quimocuilia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tiene''.</ref> in iuh ittaliztli<ref>In tlahtolli ''ittaliztli'' quihtoznequi ''panorama'' ihuan nican ''escenario''.</ref> in itlal cetlancayotl<ref>In tlahtolli ''centlancayotl'' quinezcayotia ''norteño'' nozo ''septentrional''.</ref> itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan<ref>In tlahtolli ''iyahualiuhcan'' quinezcayotia ''cercanía(s) (de)''.</ref> in hueyatl [[Tiberiades]], nozo aoztoc<ref>In tlahtolli ''aoztoc'' quinezcayotia ''lago'', [[masa de agua profunda]]. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>https://es.wikipedia.org/wiki/Laguna</u>.</ref> [[Genesaret]], macheh in altepetl [[Cafarnaum]], zan noihuan occequi, in iuh [[Corozain]] nozo [[Betsaida]]. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah<ref> In tlahtolli ''callah'' nican quinezcayotia ''localidad'' nozo ''población''.</ref> in iuh [[Cana]] nozo [[Nain]], ihuan in altepemaitl<ref>''Atepemaitl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aldea''.</ref> ipan in tlein omizcaltiaya<ref>n tlahtolli ''omizcaltiaya'' quinezcayotia ''se había criado''.</ref>, [[Nazaret]], in oncan celiloc ica tezomaliliztli<ref> In tlahtolli ''tezomaliliztli'' quinezcayotia ''enemistad''.</ref> itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan<ref>''huehcauhqueh itechanehcahuan'' quihtoznequi ''antiguos convecinos''.</ref>. Itetlamachiztiliz<ref>In tlahtolli ''machiztia, nitetla-'' quinezcayotia ''predicar''.</ref> tohtocac<ref>''In tlahtolli ''tohtoca, ni-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''extenderse'', ''correr''.</ref> noihuan ompa [[Judea]] (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quinezcayotia ''oportunidad'', ''ocasión'', ''momento''.</ref> niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan [[Jerico]] ihuan Betania (in oncan quiyolitih<ref>In tlahtolli ''quiyolitih'' quinezcayotia nican ''resucitó''.</ref> in [[Lazaro]]). Quicuic<ref>In tlahtolli ''quicuic'' quinezcayotia ''escogió''.</ref> in tachcauh inic itenematilizcuicahuan<ref>''In tachcauh inic itenematilizcuicahuan'' nican quinezcayotia ''a sus principales seguidores''.</ref>(tlatocayotiltin<ref>In tlahtolli ''tlatocayotilli'' quinezcayotia ''llamado''. Itzintiliz huitz itech ''tocayotia, nite-''.</ref> ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»<ref>In tlahtolli ''itlazoh'' quihtoznequi ''su apóstol'', ''su preferido''.</ref>; ica greciatlahtolli, "titlantin"<ref>In tlahtolli ''titlantli'' quinezcayotia ''mensajero'' nozo ''enviado''.</ref>), ipan tlapohualli itech<ref>''Ipan tlapohualli itech'' quinezcayotia ''en número de''.</ref> mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlatzinquixtilizotl'' quinezcayotia ''sinópticos''.</ref> motenehua in tlamachiyotiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamachiyotilizti'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''lista'' nozo ''registro''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quinezcayotia ''siguiente''. Itzintiliz huitz itech ''toquilia, nitla-''.</ref>: [[Simon]], tlatocayotilli [[Pedro]] ihuan iteiccauh [[Andres]]; [[Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo]] ihuan iteiccauh [[Juan]]; [[Felipe]] ihuan [[Bartolome]]; [[Tomas]] ihuan [[Mateo in tequinechicoani]]<ref>In tlahtolli ''tequinechicoani'' quinezcayotia ''recaudador'' ihuan nican ''publicano''.</ref>; [[Santiago (in ipiltzin in) Alfeo]] ihuan [[Judas Tadeo]]; [[Simon in Zelote]] ihuan [[Judas Iscariote]], in aquin zatepan quitlapiquiaya<ref>In tlahtolli ''piquia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tramar algo contra alguien'', ''traicionar a alguien en algo''.</ref> in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih<ref>In tlahtolli ''Machiztia, nitetla-'' quinezcayotia ''predicar''.</ref> iuh<ref>In tlahtolli ''iuh'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''tanto''.</ref> ipan judeateocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quinezcayotia ''templos''; ihuan ''judeateocalli, ''sinagoga(s)''.</ref> in iuh in ilhuicatl<ref>In tlahtolli ''ilhuicatl'' quihtoznequi nican ''aire''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/aire</u>.</ref> tlatlapouhtli<ref>In tlahtolli ''tlatlapouhtli'' quinezcayotia ''abierto'', ''despejado'', ''expedito'' ihuan nican ''libre''.</ref>, ihuan in tetehuilacachtic<ref>In tlahtolli ''tetehuilacacachtic'' nozo ''te-tehuilacachtic'' motenehua ica españatlahtolli in ''masa'', in ''muchedumbre''.</ref><ref>In tlahtolli ''miecquintin'' quinezcayotia ''gente'' nozo ''gentío'', ''multitud'', ''muchedumbre'' (Bernardino de Sahagún).</ref> itloc mopalhuiaya<ref>In tlahtolli ''tetech palhuia, mo-'' quinezcayotia ''congregarse junto a alguien'', ''reunirse junto a alguien''.</ref> inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz<Ref>In tlahtolli ''tlatlahtlauhtiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''discurso'', ''predica'', ''exhortaciones'', ''homilia''.</ref>, mopihpiloa<ref>In tlahtolli ''pihpiloa, nino-'' quihtoznequi ''destacar'', ''auparse''.</ref> in tenyoh [[Tlahtolli itech in Tepetl]]<ref>''Tlahtolli itech in Tepetl'' quinezcayotia ''Sermón de la Montaña'' ica españatlahtolli.</ref> , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih<ref>In tlahtolli ''itech palehuia nino-'' quinezcayotia ''servirse de algo'' nozo ''utilizar''.</ref> miecpa neixcuiltilli<ref>In tlahtolli ''neixcuiltilli'' nozo ''tlahtolmachiotl'' mihtoa ica españatlahtolli ''parábolas'', ''alegoría'', ''ficción'', ''adaptación''.</ref> inic quitenquixtiz<ref>In tlahtolli ''tenquixtia, nitla-'' quinezcayotia ''exponer (algo)'' ihuan nican ''explicar''.</ref> in itenematilizcuicahuan<ref>Nozo ''sus adeptos'', ''sus partidarios''.</ref> In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani<ref>In tlahtolli ''nalquizani'' mocuepa ica españatlahtolli in iuh ''breve'' nozo ''pasajero''.</ref> zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''relato''.</ref> ca itlahtolpepechtiliz<ref>''Ca itlahtolpepechtiliz''quihtoznequi ica españatlahtolli ''cuyo contenido'' nozo ''cuya argumentación''.</ref> yehhuatl<ref>In tlahtolli ''yehhuatl'' ica españatlahtolli ''atributo elidido del verbo ser (él)''</ref> ichtacayoh<ref>In tlahtolli ''ichtacayoh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enigmático'', ''misterioso'', ''secreto'', ''íntimo'' nozo ''oculto''.</ref> (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo<ref>''Ipan ipanocayo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en general''.</ref> ce tlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''tlahtolpepechtiliztli''quihtoznequi ica españatlahtolli ''contenido'', ''temática'', ''sentido'' nozo ''argumentación''.</ref> nechcapacayotl<ref>In tlahtolli ''nechcapacayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''escatológico'', ''propio del más allá''. Itzintiliz huitz itech ''nachcapa'' nozo ''más allá''.</ref> ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in [[itlatlaquetzal in tlapixoani]]<ref>In ''itlatlaquetzal in tlapixoani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''la fábula'' (nozo ''parábola'') ''del sembrador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/par%C3%A1bola</u>.</ref> (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli<ref> In tlahtolli ''pitztli'' nozo ''piztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''semilla'' nozo ''pepita''.</ref> ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach<ref>In tlahtolli ''achtli'' quinezcayotia '''grano'' nozo ''cereal''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/grano</u>.</ref> in [[mostaza]] (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani<ref>In tlahtolli ''mixpoloani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''desorientada'' nozo ''perdida''.</ref> (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli<ref>In tlahtolli ''tlacohtli'' quinezcayotia ''siervo'', nozo ''cautivo''.</ref> ahtetlaocoliani<ref>In tlahtolli ''ahtetlaocoliani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''depiadado''.</ref> (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh<ref>In tlahtolli ''tlaaxqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''obrero'' nozo ''salariado''.</ref> tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh<ref>In tlahtolli ''xocomecamilchihuani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''viñador''.</ref> tlacamictianimeh<ref>In tlahtolli ''tlacamictiani'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''homicida''.</ref> (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin<ref>In tlahtolli ''tlacoanotztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''invitado''.</ref> itech in nemanamictiliztli<ref>In tlahtolli ''nemanamictiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''boda''.</ref> (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin<ref>In tlahtolli ''ichpochtli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''doncella'', ''virgen''.</ref> (Mt 25,1-13), in in talento<ref>In tlahtolli ''talento'' quitenehua ce tlacohualoni. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>https://es.wikipedia.org/wiki/Talento_(moneda)</u>.</ref> (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa<ref>In tlahtolli ''ihtoa, nitla-'' nican quinezcayotia ''versar'', ''tratar''.</ref> itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl<ref>In tlahtolli ''millotl'' ica españatñahtolli quinezcayotia nican ''campesina''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''milli''.</ref>. Quipix<ref>In tlahtolli ''Piya, nitla-'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''mantener'', ''preservar''.</ref> teixnamiquiliztli<ref>In tlahtolli ''teixnamiquiliztli'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''enfrentamiento'', ''discusión'', ''rivalidad''.</ref> ica itloc moquetzanimeh<ref>In tlahtolli ''tetloc moquetzani'' quihtoznequi ''miembro'', ''seguidor'', ''simpatizante'', ''adepto'' nozo ''partidario''.</ref> in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni<ref>In tlahtolli ''ittitiloni'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''importante'', ''destacado'', ''considerable'', ''apreciable''.</ref> icenquizaliz<ref>In tlahtolli ''cenquizaliztli'' quinezcayotia ''clan'', ''bando'', ''camarilla'' ihuan nican ''sectas''.</ref> teoyoh<ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosa(s)'', ''místico'', ''espiritual(es).</ref> in judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' ((Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref>, ihuan huel macheh inhuic<ref>In tlahtolli ''tehuic'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''contra'' ihuan nican ''con''.</ref> in tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ''fariseo'', ''hipócrita''.</ref>, in aquihqueh quiteilhuih<ref>In tlahtolli ''teilhuia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''acusar''.</ref><ref>In tlahtolli ''icxitoquilia, nitetla-'' noihuan quinezcayotia ''culpabilizar'', nozo ''inculpar''.</ref> in tlacaneciliztli<ref>In tlahtolli ''tlacaneciliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''hipocresía'', ''picaresca'', ''cuento''.</ref> ihuan inic<ref>In tlahtolli ''inic'' quinezcayotia ''por'' ihuan nica ''de''.</ref> ahmo quimocuitlahuiz<ref>In tlahtolli ''quimocuitlahuiz'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cuidar'', ''observar'', ''preocuparse por algo''.</ref> in quicempanahuia inic ittitiloni<ref>In tlahtolli ''ittitiloni'' quinezcayotia ''importante'' nozo ''destacado''.</ref>itech in [[Tora]]<ref>In tlahtolli ''Tora'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''Torá''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/tor%C3%A1</u>.</ref>: in melahuacayotl<ref>In tlahtolli ''melahuacayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''justicia'' nozo ''rectitud''</ref>, in tetlaocoliztli<ref>In tlahtolli ''tetlaocoliztli'' quinezcayotia ''compasión'', ''piedad'', ''indulgencia'' nozo ''misericordia''.</ref> ihuan in netlacuauhquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''netlacuauhquetzaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lealtad'', ''fidelidad'', ''nobleza''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlacuauhquetza, nino-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ser fiel'', ''ser noble''.</ref> (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz<ref>In tlahtolli ''tlanextiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''innovación'', ''originalidad'', ''revelación''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/descubrimiento</u> ihuan inin occe: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/invenci%C3%B3n</u>.</ref> in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli<ref>In tlahtolli ''netentlapaltililiztli'' quihtoznequi ''firmeza'', ''determinación''.</ref> ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz<ref>In tlahtolli ''tetech pachihuiliztli'' quinezcayotia ''relación'', ''cordialidad''.</ref> huel pachihuini itech<ref>In tlahtolli ''itech pachihuini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cercano a''.</ref> Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli<ref>In tlahtolli ''aramtlahtolli'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''arameo'' nozo ''lengua de Aram (cierta región de Asia). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/arameo</u></ref> ica in tlahtolli<ref>In tlahtolli ''tlahtolli'' quinezcayotia ''expresión'', ''palabra(s)'', ''manifestación'', ''verbo'' nozo ''locución''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/expresi%C3%B3n</u>.</ref> cencallotl<ref>In tlahtolli ''cencallotl'' quinezcayotia ''familiar''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''cencalli'', ca quinezcayotia ''familia''.</ref> [[Abba]] (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech<ref>In tlahtolli ''mihtoa itech'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''se trata de''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlahtoa itech'' ca quihtoznequi ''versar sobre''.</ref> ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin<ref>In tlahtolli ''tlachicohuilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''marginado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chicohhuia, nite-'' ca quihtoznequi ''marginar (a alguien)'', ''desfavorecer'', ''discriminar''.</ref>, in tlapacholtin<ref>In tlahtolli ''tlapacholli'' quinezcayotia ''oprimido'', ''humillado'', ''supeditado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''pachoa, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''humillar'', ''subordinar'', ''someter''.</ref> (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapilchihuani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pecador''.</ref> (Lc 15) inic quimaniliz<ref>In tlahtolli ''inic quimaniliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''para ofrecerles''.</ref> itlaocol<ref>In tlahtolli ''tlaocolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''piedad'', ''clemencia'', ''indulgencia'', ''perdón'' nozo ''misericordia''.</ref>. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih<ref>In tlahtolli ''ixtlatilia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''indicar'' nozo ''recomendar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/recomendar</u>.</ref> quiyehyecoz<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizar'', ''ejercitar'' nozo ''practicar''.</ref> in itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''tetlazohtlacauh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fiel'' nozo ''seguidor''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><u>A ti y a todos... los fieles a mi persona que me invoquen...</u>: In tehhuatl ihuan in ixquichtin... in notetlazohtlatlacahuan in notechmotzahtzilia... (Nican Mopohua).</small></ref>, yehhuatl machoni<ref>In tlahtolli ''machoni'' quinezcayotia ''clara'', ''comprensible'' nozo ''patente''.</ref> itlanohnotzaliz<ref>In tlahtolli ''tlanohnotzaliztli'' quinezcayotia ''manifestación'', ''expresión'', ''testimonio'', ''declaración''.</ref> inin itech pachihuiliz<ref>In tlahtolli ''tetech pachihuiliztli'' quinezcayotia ''cercanía'', relación''.</ref> in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, inoc<ref>In tlahtolli ''inoc'' quinezacayotia ica españatlahtolli ''durante''.</ref> itetlayecoltiliz<ref>In tlahtolli ''tetlayecoltiliztli'' quihtoznequi ica españatñahtolli ''ministerio'', ''tarea'', ''servicio''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ministerio</u>.</ref> Jesutzin quichiuh nepapan<ref>In tlahtollli ''nepapan'' quinezcayotia ''diversos'', ''varios.</ref> tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli<ref>In tlahtolli ''Ipan tlacempoaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en suma''.</ref>, ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''teocaltlatlalizotl'' quinezcayotia ''canónico''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/can%C3%B3nico</u>. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatlaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''disposición'', ''regla'', ''precepto''.</ref> mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein<ref>In tlahtolli ''itech in catlein'' quinezcayotia ''de los cuales''.</ref> mahtlactli onnahui yehhuatl<ref>In tlahtolli ''yehhuatl'' ica españatlahtolli quitenehua in ''atributo del verbo ser''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''curaciones''.</ref> itech nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''varias'', ''diversas'' ihuan nican ''distintas''.</ref> cohcoliztli<ref>In tlahtolli ''cohcoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enfermedades''.</ref>, macuilli nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sortilegios'', ''conjuros'' nozo ''exorcismos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/exorcismo</u>.</ref>, eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''teyolitiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resurrecciones''.</ref>, ome tlamahuizoll ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''de''.</ref> ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''tipo'', ''apariencia'', ''forma'', ''tipo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''natural''.</ref> ihuan eyi nezcayotl<ref>In tlahtolli ''nezcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''signo'', ''marca'', ''señal''.</ref><ref>Nozo ''machiotl'', caquihtoznequi ica españatlahtolli ''símbolo''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''raro'', ''extraordinario'', ''insólito'' nozo ''sorprendente''.</ref>. :::* In teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''teotlahcuilolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''evangelio'' ihuan nican ''evangelios''.</ref> quipohua<ref>In tlahtolli ''pohua, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''narrar''.</ref> in tlatoquiliani<ref>In tlahtolli ''in tlatoquiliani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''siguiente'', ''la que sigue''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sanación'', ''curación''.</ref> mahuizauhqui<ref>In tlahtolli ''mahuizauhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''maravilloso'', ''sorprendente'', ''admirable'' ihuan nican ''milagrosas''.</ref> tlachiuhtli<ref>In tlahtolli ''tlachiuhtli'' ica españatlahtolli nican quinezcayotia ''obradas''.</ref> itechpa Jesutzin: ::::1. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> itlepohpocaliz<ref>In tlahtolli ''tlepohpocaliztli'' quinezcayotia ''fiebre'', ''calentura'', ''hipertermia''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fiebre</u>. Itzintiliz huitz itech ''pohpoca, ni-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''estar ardiendo''.</ref> in imonnan<ref>In tlahtolli ''monnnantli'' nozo huehxiuhtli quinezcayotia ''suegra''.</ref> in [[Pedro]], ipan ichan ipan [[Cafarnaum]], inic quicui itech imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). ::::2. Quihuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquetza, nite-'' qihtoznequi ica españatlahtolli ''sanar'' nozo ''curar (a alguien).</ref> ce teocohcox<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinezcayotia ''leproso'' nozo ''albarazado''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://dle.rae.es/?id=1VFfPkR</u>. In tlahtolli ''teocohcoliztli'' quihtoznequi ''lepra'' nozo ''albarazo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/lepra</u> ihuan <u>http://buscon.rae.es/drae/srv/search?id=Z261KADNbDXX2MFhkwrV</u>.</ref> galileatlacatl ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''mediante''.</ref> in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatzitzquililiztli'' quinezcayotia ''toque'', ''roce'' ihuan nican ''contacto''.</ref> in imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). ::::3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui<ref>In tlahtolli ''nacayomihmicqui'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''paralítico'', ''paraplégico'' nozo ''tullido''.</ref> ipan [[Cafarnaum]] ca ixihmachtiloc<ref>In tlahtolli ''ixihmachtiloc'' quihtoznequi ''le fue presentado'' ica españatlahtolli. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixihmachtia, nitete-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''presentar alguien a otro''.</ref> ipan ce cacaxtli<ref>In tlahtolli ''cacaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''camilla'', ''parihuela'' nozo ''palanquín''.</ref> ihuan in aquin oquipohpolhuiaya<ref>In tlahtolli ''oquipohpolhuiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''le había perdonado (algo)''.</ref> itlahtlacol, inic quinahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ''ordena''.</ref> ca moquetzani<ref>In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se levantara'' nozo ''se levantase'' (pretérito imperfecto de subjuntivo). In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ''se levante'' (presente de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzni'' quinezcayotia ''se haya levantado'' (pretérito compuesto de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzani'' quihtoznequi ''se hubiera levantado'' (pretérito pluscuamperfecto de subjuntivo).</ref> ihuan huiani<ref>In tlahtolli ''huiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se fuera'' nozo ''se fuese'' (pret. imperfecto de subjuntivo).</ref> ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). ::::4. Quihuelquetz ce tlacatl ica <ref>In teotlahcuilolli quihtoa ''maitl ahuacqui'', zan inin cohcoliztli motocayotia ica españatlahtolli ''queratosis''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ipan ce judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''teocalli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo'', ''mezquita'', ''sinagoga''.</ref>, ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). ::::5. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca quipihpitza<ref>In tlahtolli ''pihpitza, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''padecer''.</ref> ezmoloniliztli<ref>In tlahtolli ''ezmoloniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''hemorragias'' nozo ''flujo de sangre''.</ref>, ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). ::::6. Quipahtilih ce tzatzanontli<ref>In tlahtolli ''tzatzanontli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sordomudo''.Itzintiliz huitz itech ''tzatza'' nozo ''tzatzatl'' ca quihtoznequi ''sordo'' ica españatlahtolli ihuan itech ''nontli'' ca quihtoznequi ''mudo''.</ref> ipan in [[Decapolis]] inic caquia<ref>In tlahtolli ''inic caquia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''metiéndole'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''aquia, nitla-'' ca quihtoznequi ''meter (algo)'' nozo ''introducir''.</ref> in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha<ref>In tlahtolli ''inic chicha'' quinezcayotiaica españatlahtolli ''escupiendo''.</ref>, inic quitzitzquia in inehnepil<ref>In tlahtolli ''inic quitzitzquia in inehnepil'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tocándole la lengua''.</ref> ihuan inic quihtoa<ref>In tlahtolli ''inic quihtoa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''diciendo''.</ref>: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’<ref>In tlahtolli ''ximotlapo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''abrete'', ''destápate''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlapoa, nite-'' ca quinezcayotia ''destapar (a alguien)''.</ref> (Mc 7,31-37). ::::7. Quihuelquetz ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla''nozo ''ixpopoyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> ipan [[Betsaida]] inic quitemili<ref>In tlahtolli ''temilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo sobre alguien)'' (Bernardino de Sahagún).</ref> chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). ::::8. Quihuelquetz in [[Bartimeo]], in ixpopoyotl itech [[Jerico]] (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). ::::9. Quihuelquetz huehcapa<ref>In tlahtolli ''huehca'' nozo ''huehcapa'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''lejos'', ''de lejos'', ''a distancia''.</ref> in iahach<ref>In tlahtolli ''ahachtli'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''criado'', ''sirviente''.</ref> in [[centurion]]<ref>In ''centurion'', nozo ''centurión'' ica españatlahtolli, yehhuatl ce teyacanqui teyaochiuhqui itech [[Roma]] ca quinyacana macuiltemeh ompohualtemeh oquichtin.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). ::::10. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca itech catca tepotzo<ref>In tlahtolli ''tepotzo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''encorvada'', ''jorobada'', ''cheposa'', ''gibosa''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tepotzotl'' ca quihtoznequi ''joroba'', ''giba'', ''chepa''.</ref> ihuan ahmo momelauhtahcia<ref>In tlahtolli ''ahmo momelauhtahcia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''no podía enderezarse'', ''no alcanzaba a enderezarse''.</ref>, ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatemililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''aplicación''. Itzintiliz huit itech in tlahtolli ''temilia, nitetla-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''superponer'', ''sobreponer'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo, sobre alguien)'', ''arrimar'', ''fijar'' (Bernardino de Sahagún). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/aplicar</u>.</ref> in imahtzihtzinhuan<ref>In tlahtolli ''imahtzihtzinhuan'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''sus manos''.</ref> (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh<ref>In tlahtolli ''chihua, mo-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''suceder'', ''ocurrir'', ''tener lugar''.</ref> noihuan in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ihuan ipan ce judeoteocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quinezcayotia ''templos''; ihuan ''judeateocalli, ''sinagoga(s)''.</ref>. ::::11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh<ref>In tlahtolli ''chiahuizayoh'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''hidrópico'' nozo ''seroso''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chiahuizatl'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''humor'', ''pus'', ''serosidad''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref>, ipan inchan cemeh in tachcahuan<ref>In tlahtolli ''tachcauh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''principal''.</ref> tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ''fariseo'', ''hipócrita''.</ref> (Lc 14, 1-6). ::::12. Quinhuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquezta, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> mahctlactetl teocohcoxqueh<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinexcayotia ica españatlahtolli ''leproso''.</ref>, ca mixnepanoh<ref>In tlahtolli ''ixnepanoa, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''coincidir'', ''hallar'', ''encontrar''.</ref> itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). ::::13. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> ce oquichtli ca cahxiltiaya<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cumplir'', ''completar'' ihuan nican ''llevar a término''.</ref> ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> (Jn 5,1-9). ::::14. Quihuelquez ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> itech piltiliztli<ref>In tlahtolli ''itech piltiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de nacimiento''.</ref> inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl<ref>In tlahtolli ''inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''untando sobre él lodo y saliva''.</ref>, zatepan in catlein<ref>In tlahtolli ''zatepan in catlein'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''tras lo cual''.</ref> quinahuatih<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''le ordenó''.</ref> mopacaz ipan iacax in Siloe<ref>In tlahtolli ''iacax in Siloe'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''piscina de Siloé''. In tlahtolli ''acaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''piscina'', ''alberca'', ''aljibe'' nozo ''depósito de agua''.</ref> (Jn 9,1-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''Ipan in teotlahcuilolli teotlatlalizotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en los evangelios canónicos''.</ref> ixneci, n(i)-<ref>In tlahtolli ''ixneci'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aparecer'', ''mostrarse'', ''resultar''.</ref> macuilli zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''relato'', ''charla'', ''diálogo'', ''conversación''.</ref> itech itehualquixtiliz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in teoyoliameh<ref>In tlahtolli ''teoyoliatl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''espíritu''.</ref> tlahtlacolcatzahuac<ref>In tlahtolli ''tlahtlacolcatzahuac'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''impurezas'', ''impurezas del pecado'', ''manchas del pecado''.</ref> (nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ''sortilegio'' ihuan nican ''exorcismos'',</ref>) quichiuh<ref>In tlahtolli ''quichiuh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizadas'', ''efectuadas''.</ref> itechpa Jesutzin<ref>In tlahtolli ''itechpa Jesutzin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por Jesús''.</ref>: ::::1. Quihualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> ce teoyaotlin tlahtolli ''teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga''.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). ::::2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli<ref>In tlahtolli ''tlalli'' quinezcayotia ''tierra'', ''región'', ''área''.</ref> itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). ::::3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya<ref>In tlahtolli ''quimocuiliaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''tenía'' ihuan nican ''poseía''.</ref> in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). ::::4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya<ref>In tlahtolli ''chihchinatza, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''atormentar''.</ref> ce cuehcuechmicqui<ref>In tlahtolli ''cuehcuechmicqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epiléptico''. In tlahtolli ''cuehcuechmiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epilepsia'', ''espasmos'', ''convulsiones''.</ref> (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). ::::5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diversos'', ''varios''.</ref> tlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''tlahcuilolli'' quinezcayotia ''texto'' ihuan nican ''pasajes''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/pasajes</u>.</ref> ca quichihua tlatenehualiztli<ref>In tlahtolli ''tlatenehualiztli'' quinezcayotia ''referencia'' nozo ''mención''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ica ixnexiliztli'' quinezcayotia ''de modo'', ''con apariencia''.</ref> tlatematini<ref>In tlahtolli ''tlatemmatini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''genérico'', ''vago'', ''indefinido'' nozo 'inconcreto''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tentli''.</ref> in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''ipan in teotlahcuilolli'' quihtoznequi ''según los evangelios''.</ref>, Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''yolitia, nite-'' quinezcayotia ''resucitar''.</ref>: ::::1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in [[Jairo]] (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh<ref>In tlahtolli ''nelihtoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''afirmar'', ''asegurar''.</ref> ca in cihuaconetl ahmo itech catca<ref>In tlahtolli ''itech cah'' quinezcayotia ''estar'' ica españatlahtolli.</ref> micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). ::::2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh<ref>In tlahtolli ''icnocihuauh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''viuda''.</ref><ref>Nozo ''ioquichmiccauh'', ca quihtoznequi noihuan ica españatlahtolli ''viuda''.</ref> in [[Nain]] (Lc 7,11-17). ::::3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania<ref>In tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech Betania'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de Betania'', ''(originario) de Betania''. ''(nativo) de Betania''.</ref>. (Jn 11,1-44). :::* Jesutzin quichiuh noihuan, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli<ref>In tlahtolli ''tlamahuizolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''prodigios'', ''milagros'', ''portentos''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''forma'', ''apariencia'' ihuan nican ''tipo'', nozo ''modo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''natural''.</ref>, ipan in tlein quinextia<ref>In tlahtolli ''nextia, nitla-'' ''poner de manifiesto'', ''mostrar'' ica españatlahtolli.</ref> in itlazohcacealiz<ref>In tlahtolli ''tlazohcacealiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''obediencia''.</ref> in chicahuacayotl yuhquizani<ref>In tlahtolli ''chicahuacayotl yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuerzas naturales''.</ref> (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref>: ::::1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli<ref>In tlahtolli ''ahtlahtlacamahmaniliztli'' quinezcayotia ''tempestad'' ica españatlahtolli ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ahtlacatl'' ihuan itech in tlahtolli ''maniliztli''.</ref> ca cehui<ref>In tlahtolli ''cehui, -'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''calmarse'' ihuan ipan in tlahcuilolli ''se calme''.</ref> ihuan inin<ref>In tlahtolli ''inin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ésta''.</ref> tlazohcacea<ref>In tlahtolli ''tlazohcacea, ni-'', quinezcayotia ica españatlahtolli ''obedecer'' ihuan ipan in tlahcuilolli quinezcayotia ''se someten''.</ref> (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). ::::2. Jesutzin nehnen ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''sobre'', ''a través de''.</ref> in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). :::* Eyi machiotl<ref>In tlahtolli ''machiotl'' quinezcayotia ''símbolos'' ihuan nican ''signos''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quitoznequi ica españatlahtolli ''extraordinarios'', ''insólitos'', ''desacostumbrados''.</ref>, ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel<ref>In tlahtolli ''huel'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''muy'', ''bien'', ''acusadamente''.</ref> ixihmachtililoni<ref>In tlahtolli ''ixihmachtililoni'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simbólico'', ''representativo'', ''alegórico'', ''metafórico''.</ref>: ::::1. Tlamiequililiztli<ref>In tlahtolli ''tlamiequililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''multiplicación''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''miequilia, nitla-'' ca quinezcayotia ''multiplicar'', ''agrandar'', ''aumentar''.</ref> itech in [[yoltextli]]<ref>In tlahtolli ''yoltextli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pan'' nozo ''masa''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/pan</u>.</ref> ihuan intech in mihmichtin. Yelohua<ref>In tlahtolli ''yelohua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''es (impersonal del verbo ser)''.</ref> in icel<ref>In tlahtolli ''icel'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''único''.</ref> in mochin<ref>In tlahtolli ''mochin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''todos (no pluralizables)''.</ref> in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui<ref>In tlahtolli ''izqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''totalidad (de)''.</ref> in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua<ref>In tlahtolli ''mochihua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sucede'', ''ocurre''.</ref> ipan ome immanyotl<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ocasion'', ''circunstancia'', ''momento'', ''oportunidad''.</ref> ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). ::::2. In michmaliztli<ref>In tlahtolli ''michmaliztli'' quinezcayotia ''pesca'' ica españatlahtolli.</ref> ahneltoconi<ref>In tlahtolli ''ahneltoconi'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''milagrosa'', ''prodigiosas'', ''inverosímil'', ''increíble''.</ref> (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). ::::3. In tlacuepaliztli<ref>In tlahtolli ''tlacuepaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''conversión'', transformación''.</ref> itech in atl<ref>In tlahtolli ''itech atl'' quinezcayotia ''del agua''.</ref> ipan xocomecaayotl<ref>In tlahtolli ''xocomecaaytol'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vino''.</ref> ipan in nemanamictiliztli<ref>In tlahtolli ''nemanamictiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''bodas'', ''nupcias''.</ref> itech [[Cana]] (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl<ref>In tlahtolli ''ipan inin cahuitl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en ese periodo''.</ref>, in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''predicador'', ihuan nican ''escriba''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/escriba</u>.</ref>, tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fariseo'', ''hipócrita'', ''falso''.</ref> ihuan occequintin, quitlamih<ref>In tlahtolli ''tetech tlamia, nitla-'', quihtoznequi ica españatlahtolli ''atribuir (a alguien, algo)</ref> itech ce tetlapiquiliztli<ref>In tlahtolli ''itech ce tetlapiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a una confabulación'', ''a un complot'', '' a una conspiración'', '' a una maquinación''.</ref> itloc in Tlacatecolotl<ref>In tlahtolli ''Tlacatecolotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Belcebú'', ''Satán''.</ref> inin teixmauhtiliztli<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref> inic quihualquixtiz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'' nozo ''echar''.</ref> in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac<ref>In tlahtolli ''mapatla, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''defenderse'', ''resistirse''.</ref> neixnahualiztica<ref>In tlahtolli ''neixnahualiztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enérgicamente'', ''con determinación'', ''decididamente''.</ref> ihuic<ref>In tlahtolli ''ihuic'' quinezcayotia ''contra'' ica españatlahtolli ihuan nican quihtoznequi ''de''.</ref> inin teteilhuiliztli<ref>In tlahtolli ''teilhuia, nite-'' quinezcayotia ''acusar (a alguien, ante otros).</ref>. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan<ref>In tlahtolli ''noihuan'' quinezcayotia ''aun'', ''también'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/aun</u>.</ref>, motenehua in iimmanyo<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''oportunidad'', ''circunstancias'', ''coyuntura'' ihuan nican ''caso''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ocasi%C3%B3n</u>.</ref> in ce oquichtli ca, in ahtle<ref>In tlahtolli ''in ahtle'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sin''.</ref> yelohuaz itenematilizcuini<ref>In tlahtolli ''tenematilizcuini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simpatizante'', ''adepto'', ''seguidor''.</ref> in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica<ref>In tlahtolli ''mahcehualtiliztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''con éxito''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mahcehualtiliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''éxito'', ''fortuna'', ''recompensa'', ''merecimiento''.</ref> teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca<ref>In tlahtolli ''inhualquixtiloca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ex5pulsión (padecida por alguien)''.</ref> in motlapatlatilianimeh<ref>In tlahtolli ''motlapatlatilianimeh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mercaderes'', ''tratantes'.</ref> itech in teocalli, ipan in itlachihualiz<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ''ejecución'', ''creación'' ihuan nican ''interpretación''.</ref> in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah<ref>In tlahtolli ''yah'' quihtoznequi ''fue'' ica españatlahtolli.</ref> itloc itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''itloc itetlazohtlacahuan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''con sus discípulos''.</ref> ompa [[Jerusalen]] inic quichihuaz oncan in ilhuitl itech in [[Pascua]]. Calac ipan icuitlapan ce [[asno]], ipampa ca<ref>In tlahtolli ''ipampa ca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''por que'' ihuan nican noihuan ''para que''.</ref> neltililoni<ref>In tlahtolli ''neltililoni'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuera llevada a cabo (algo)''.</ref> in itlahtol in tenahualcaquini<ref>In tlahtolli ''tenahualcaquini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vidente'' nozo ''profeta''.</ref> [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa<ref>In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, niman ic<ref>In tlahtolli ''niman ic'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''a continuación''.</ref> yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in tlapatlanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapatlani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''banquero'', ''cambista''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/cambista</u>.</ref> ihuan in itlanamacacahuan<ref>In tlahtolli ''tlanamacac'' nozo ''tlanamacani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vendedor'', ''comerciante, ''mercader'', ''tratante''.</ref> in yolqueh<ref>In tlahtolli ''in yolqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de animales''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien.>></small></ref> in huemmanaliztli<ref>In tlahtolli ''huemmanaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sacrificios'', ''ofrendas''.</ref> tenemilizhuipanalizotl<ref>In tlahtolli ''tenemilizhuipanalizotl'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''ritual''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tenemilizhuipanaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''rito'', ''ceremonia'', ''protocolo'', ''costumbre''.</ref> (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/episodio</u>.</ref> inic ipehualiz<ref>In tlahtolli ''inic ipehualiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''al comenzar'' nozo ''al comienzo''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''inic quipehua'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''comenzando''(gerundio).</ref> in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca<ref>In tlahtolli ''quicenteca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lo relaciona'', ''lo coordina''.</ref> ica ce tlayolteohuiliztli<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ''profetizar'', ''adivinar'', ''presentir''.</ref> itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''siguientes'', 'posterior'', ''venidero'' ihuan nican ''futuros''.</ref>. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan [[Betania]], inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli<ref>In tlahtolli ''ahuiayaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aromas'', ''perfumes''.</ref> itechpa ce cihuatl.<ref>Ipan in izanil in Juan, in cihuatl ca quioza in Jesutzin yehhuatl [[Maria (tlalquixtiani) itech Betania]], icihuaconeuh in [[Lazaro itech Betania|Lazaro]]; inpan in oc omentin ahmo motenehua itocatzin.</ref> Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh<ref>In tlahtolli ''cahuitl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tiempo'', ''período'', ''espacio'', ''lapso'' ihuan nican ''transcurso''.</ref> inin cochcayotl pascuayotl<ref>In tlahtolli ''pascuayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pascual''.</ref>, Jesutzin quiyolteohuih<ref>In tlahtolli ''yolteocihuia, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''predecir'', ''profetizar'', ''adivinar''.</ref> ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan<ref>In tlahtolli ''itetlazohtlacahuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''preferidos'', ''discípulos, ''Apóstoles''.</ref>, [[Judas Iscariote]]. Quimacuic<ref>In tlahtolli ''macui, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tomar'', ''agarrar'', ''asir''.</ref> [[yoltextli]] ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican<ref>In tlahtolli ''hualcelia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''tomar'', ''recibir''.</ref> ihuan ma xitlacuacan<ref>In tlahtolli ''xitlacuacan'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''comed''.</ref>, inin yehhuatl nonacayo<ref>In tlahtolli ''nonacayo'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''cuerpo''.</ref>» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli<ref>In tlahtolli ''tlahuantli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''copa'', ''cáliz''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/copa</u>.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a'' ihuan nican ''de''. </ref> xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican<ref>In tlahtolli ''xicatliquican'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''beban (ustedes)'' nozo ''bebed (vosotros)''.</ref> in ammochintin<ref>In tlahtolli ''in ammochintin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''todos (ustedes)''.</ref>, ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli ''netlacentequililiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''alianza'', ''acuerdo''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''centequilia, ticto-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''ponerse de acuerdo'', ''concertarse''.</ref><ref>Nozo ''nenohnotzaliztli''.</ref>, ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca<ref>In tlahtolli ''in tlahtlacolli ipololoca'' quihtoznequi ''indulto'', ''absolución'' ihuan nican ''el perdón de los pecados'', ''la remisión de los pecados''.</ref> ». Quiteocihuih noihuan, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''según''.</ref> in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia<ref>In tlahtolli ''catlitahcizquia'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''volvería a beber''.</ref> ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini<ref>In tlahtolli ''zan yeh in ihcuac catlini'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sino cuando lo bebiera'' nozo ''hasta que lo bebiese''.</ref> occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah<ref>In tlahtolli ''xococuauhtlah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''huerto''.</ref> itech [[Getsemani]]. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl<ref>In tlahtolli ''ipan immanyotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en vez de''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''immanyotl'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''momento'', ''ocasión'', ''oportunidad'', ''turno'' nozo ''vez'' ihuan in tlahtolli ''iimmayo'' ''su turno'', ''su ocasión'' nozo ''su vez'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 190, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vez</u>.</ref> inic<ref>In tlahtolli ''inic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''para'' ihuan nican ''de''.</ref> moteochihuaz<ref>In tlahtolli ''moteochihuaz'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''rezar''.</ref>, cochtimocauhqueh<ref>In tlahtolli ''cochtimocauhqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se quedaron dormidos''.</ref>, ihuan Jesutzin quitlemah<ref>In tlahtolli ''tlemati, nitla.. quihtoznequi ica españatlahtolli ''sufrir algo con pena''.</ref> ce cahuitl<ref>In tlahtolli ''cahuitl''ica españatlahtolli ''momento'', ''rato'', ''intervalo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tiempo</u>.</ref> ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''de''.</ref> chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo<ref>In tlahtolli ''tlaciuhcayotl'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''destino'' nozo ''suerte''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlaciuhqui'', ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''adivino'' nozo ''astrólogo''.</ref>, manel quicentlalih<ref>In tlahtolli ''centlalia, nitla-'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''decidir'', ''resolver''.</ref> quipaccaihiohuiz<ref>In tlahtolli ''quipaccaihiohuiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''acatar (algo)'', ''obedecer'', ''soportar''.</ref> in icealiz<ref>In tlahtolli ''in icealiz'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''la voluntad''.</ref> in Toteucyo<ref>In tlahtolli ''Toteucyo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Dios''.</ref> . Judas huel oquitlehcoaquiaya<ref>In tlahtolli ''huel oquitlehcoaquiaya'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''efectivamente había traicionado''.</ref> in Jesutzin, inic quicahuaz itech<ref>In tlahtolli ''inic quicahuaz itech'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''para entregarlo a''.</ref> in intlahtocaticahuan<ref>In tlahtolli ''tlahtocatini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''soberano'', ''príncipe''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/pr%C3%ADncipe</u>.</ref> teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech<ref>In tlahtolli ''ipan tlapatlaliztli itech'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a cambio de'' nozo ''en cambio de''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://dle.rae.es/?id=6vurcOd</u>.</ref> ompohualtetl ommatlactetl tomin<ref>In tlahtolli ''tomin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''monedas'' nozo ''piezas''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/pieza</u>.</ref> iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli<ref>In tlahtolli ''tlaahxiltilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''acompañado''. Itzintiliz huitz itech ''ahxiltia, onteni-''. Ma xiquitta ''onteahxiltilli'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 360, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco).</ref> itloc ce cenquizalizti<ref>In tlahtolli ''cenquizaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''banda'' nozo ''grupo''.</ref> tlayaochihchiuhtli<ref>In tlahtolli ''tlayaochihchiuhtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''armado''.</ref> ica tepozmacuahuitl<ref>In tlahtolli ''tepozmacuahuitl'' quinezcayotia ''espada''.</ref> ihuan cuauhtolli<ref>In tlahtolli ''cuauhtolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''garrotes''.</ref>, tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito<ref>In tlahtolli ''ahcito, n(i)-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''llegó''.</ref> ompa [[Getsemani]] ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz<ref>In tlahtolli ''teixihmachtililiztli'' quihtozenqui ica españatlahtolli ''identidad'' nozo ''identificación''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''teixihmachtilia, nite-'' quinezcayotia ''identificar''.</ref> in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan<ref>In tlahtolli ''yomoyantli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''flanco'', ''lado'', ''parte'', ''costado''.</ref> in itenematilizcuicahuan oncatca<ref>In tlahtolli ''oncatca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''hubo'' (pretérito simple del verbo ''haber'').</ref> ce inneyehyecoliz<ref>In tlahtolli ''neyehyecoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''intento'', ''prueba''.</ref> in nemapatlaliztli<ref>In tlahtolli ''nemapatlaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''resistencia'' nozo ''defensa''.</ref>, zan tlazahcan<ref>In tlahtolli ''tlazahcan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''por fin'' nozo ''finalmente''.</ref> in mochintin moxehxelohqueh<ref>In tlahtolli ''moxehxelohqueh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se dispersaron''.</ref> ihuan moyeltihqueh<ref>In tlahtolli ''moyeltihqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se desbandaron'' nozo ''huyeron''</ref>. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca<ref>In tlahtolli ''imotzololoca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''arresto (padecido)'' nozo ''detención (sufrida)''.</ref>, Jesutzin huicalo<ref>In tlahtolli ''huica, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''llevar''.</ref> ompa in tecpancal<ref>In tlahtolli ''tecpancalli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''palacio''.</ref> in tlacempanahuiani<ref>In tlahtolli ''tlacempanahuiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sumo'' nozo ''superior''.</ref> teopixqui [[Caifas]] (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in [[Anas]], imontah in [[Caifas]]). Oncan tlatzontequililoc iixpan in [[Sanedrin]]. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz<ref>In tlahtolli ''tlaneltiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manifestación'', ''declaración'', ''confesión'', ''testimonio''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''neltilia, nitla-''.</ref> ahmo nepanihuia<ref>In tlahtolli ''nepanihui, -'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''coincidir'' nozo ''concordar''.</ref>, ahmo cacoc<ref>In tlahtolli ''cacoc'' quinezcayotia ''fueron aceptados'', ''fueron admitidos'' ica españatlatolli.</ref>. Tlazahcan<ref>In tlahtolli ''tlazahcan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''por fin'' nozo ''finalmente''.</ref>, [[Caifas]] quihtlanilih melahualiztica<ref>In tlahtolli ''melahualiztica'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''directamente''.</ref> in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani<ref>In tlahtolli ''Temaquixtilani'' (nozo ''Tetlaocoliani'') quinezcayotia ica españatlahtolli ''Mesías'', ''Salvador'', ''Redentor'' in iuh mixhpohua ipan inin tlahcuilolli: ::::<small><<No en vano creemos en un solo y único nombre de Nuestro Señor Jesucristo, verdadero Dios, salvador y redentor'': Ahmo tlapictli in tictoneltoquitiah izan icel itocatzin in Toteucyo Jesu Christo, nelli Dios, temaquixtilani, tetlaocoliloni (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 332-333, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref>, ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh<ref>In tlahtolli ''otiquihtoh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''eres tú quien lo ha dicho''.</ref><ref>Nozo ''Tehhuatl otiquihtoh'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''Tú lo has dicho''.</ref>». In tlacempanahuiani<ref>In tlahtolli ''tlacempanahuiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sumo'' nozo ''superior''.</ref> teopixqui quitzahtzayan<ref>In tlahtolli ''tzahtzayan, nitla-'' quionezcayotia ica españatlahtolli ''rasgar algo muchas veces'' nozo ''rasgar algo en gran manera''.</ref> in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia<ref>In tlahtolli ''tzontequi, nitla-'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''juzgar'', ''estimar'' nozo ''valorar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/considerar</u>.</ref> teotlahtolihtlacoliztli<ref>In tlahtolli ''teotlahtolihtlacoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''blasfemia'' nozo ''irreverencia''.</ref>. In tlamaceuhqueh<ref>In tlahtolli ''tlamaceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cofrade'', ''religioso'', ''hermano'', ''sacerdote'' ihuan nican ''miembro''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/miembro</u>.</ref> itech in Sanedrin quipactecaqueh<ref>In tlahtolli ''quipactecaqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''escarnecieron'', ''humillaron'' nozo ''deshonraron''.</ref> yollohcocolcuiliztica<ref>In tlahtolli ''yollohcocolcuiliztica'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''cruelmente'', ''brutalmente''.</ref> in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan [[Anas]] ihuan niman iixpan [[Caifas]]. Zan iyoh monematcaihtoa<ref>In tlahtolli ''nematcaihtoa, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''detallar'', ''describir'', ''precisar'', ''pormenorizar'', ''relatar cuidadosamente''.</ref> in tetlahtoltiliztli<ref>In tlahtolli ''tetlahtoltiliztli'' quuinezcayotia ica españatlahtolli ''interrogatorio'', ''investigación''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlahtoltia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''hacer hablar', ''interrogar'', ''indagar'', ''investigar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/interrogatorio</u>.</ref> iixpan [[Anas]], yehuatiliztica<ref>In tlahtolli ''yehuatiliztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''bastante'', ''suficientemente'', ''vigorosamente'', ''con fuerza'', ''con vigor''.</ref> ahmo neneuhqui<ref>In tlahtolli ''ahmo neneuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diferente'' nozo ''desigual''.</ref> in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlatzinquixtilizotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sinópticos''.</ref>. Pedro, ca ocahxiltiaya<ref>In tlahtolli ''ocahxiliaya'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''había acompañado'' nozo ''había seguido''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ahxiltia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''acompañar''.</ref> in Jesutzin ichtaca<ref>In tlahtolli ''ichtaca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''secretamente'', ''en secreto''.</ref> zatepan imotzololoca<ref>In tlahtolli ''imotzololoca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''arresto (padecido)'' nozo ''detención (sufrida)''.</ref>, itech catca tlainayalli<ref>In tlahtolli ''tlainayalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''oculto'' nozo ''escondido''.</ref> intzalan in tlahuicaltin<ref>In tlahtolli ''tlahuicalli'' quinezcayotia ''lacayo'', ''sirviente'', ''criado'', ''paje'', ''acompañante'', ''pareja'', ''esposo''. Nican quihtoznequi ''sirviente''.</ref> in tlacempanahuiani<ref>In tlahtolli ''tlacempanahuiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sumo'' nozo ''superior''.</ref> teopixqui. Tlaixihmachtilli<ref>In tlahtolli ''tlaixihmachtilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''identificado'' nozo ''reconocido'''. Itzintiliztz huitz itech in tlahtolli ''ixihmachtilia, nite-''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/reconocido</u>.</ref> in iuh itetlazohtlauh<ref>In tlahtolli ''itetlazohtlacauh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''discípulo'', ''prosélito'', ''incondicional''.</ref> in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh<ref>In tlahtolli ''telchihua, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''despreciar'', ''ignorar (<u>a alguien</u>).</ref><ref>Nozo ''ahquimomachitocac'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''negar <u>algo</u>'', ''inadmitir''.</ref> eppa<ref>In tlahtolli ''eppa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''hasta por tres veces'' nozo ''tres veces''.</ref> (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya<ref>In tlahtolli ''caquiltia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''notificar'', ''anticipar'', <u>''comunicar''</u> ihuan nican ''profetizar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profetizar</u>.</ref>. Itonalquiz<ref>In tlahtolli ''tonalquiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''mañana'' nozo ''amanecer''.</ref><ref>In tlahtolli ''itonalquiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a la mañana''.</ref> in tlatoquilia<ref>In tlahtolli ''in tlatoquilia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''siguiente'' nozo ''que sigue''.</ref>, Jesutzin huicaloc<ref>In tlahtolli ''huica, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conducir'', ''llevar''.</ref> iixpan [[Poncio Pilato]], in tecuexanoani<ref>In tlahtolli ''tecuexanoani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''gobernador'' ihuan nican ''procurador''.</ref> romayotl<ref>In tlahtolli ''romayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''romano''.</ref>. Niman quitlahtoltiz<ref>In tlahtolli ''niman quitlahtoltiz'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''tras interrogarle''.</ref>, Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni<ref>In tlahtolli ''tlacxitoquililoni'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''culpable (de algo)'', ''infractor'' nozo ''responsable (de algo)''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/culpable</u>. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''Icxitoquilia, nitetla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''culpabilizar''.</ref>, ihuan quihtlanilih<ref>In tlahtolli ''ihtlanilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pedir (algo, a alguien)'' nozo ''preguntar (algo, a alguien).</ref> in miecquintin<ref>In tlahtolli ''miecquintin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''gentío'' nozo ''muchedumbre''.</ref> ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh<ref>In tlahtolli ''tenyoh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''célebre'', ''famoso'' nozo ''conocido''.</ref> yollohmaxaltic<ref>In tlahtolli ''yollohmaxaltic'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''bribón'', ''granuja'', ''maleante'' nozo ''bandido''</ref>, quitocayotih [[Barrabas]]. In miecquintin, tlayolotilli<ref>In tlahtolli ''yolotia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''persuadir'', ''animar'', ''inspirar''. Ihuan in tlahtolli ''yolitia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resucitar (a alguien)''.</ref> intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pedir'', ''exigir'', ''mandar''.</ref> ca maquixtiloni<ref>In tlahtolli ''maquixtia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''liberar (a alguien)'' ihuan ''maquixtiloni'' quihtoznequi ''fuera liberado'' (imperfecto de subjuntivo pasivo) nozo ''se liberase''.</ref> in [[Barrabas]], ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni<ref>In tlahtolli ''momazoaltiloni'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuera crucificado'' nozo ''fuera clavado de manos''.</ref><ref>In tlahtolli ''nemazoaltiloliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''crucifixión'',''suplicio'', ''tortura'', ''padecimiento''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Que por nosotros los hombres fue crucificado voluntariamente para salvarnos'': In zan topampa yollohcacopa omomazoloaltiloc, inic otechmomaquixtillih (Andres itech Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 30-31, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/crucifixi%C3%B3n</u>. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli '' Mazolo, ni-'' nozo ''Mazoaltilo, nino-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''''ser crucificado'', ''ser clavado de manos''. Itzintiliz noihuan huitz itech in tlahtolli ''zo, nite-'' ca quihtoznequi ''pinchar a alguien'', ''clavar a alguien)''.</ref>. Pilato quimopaquilih<ref>In tlahtolli ''quimopaquilia (in imah)'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se lavó (las manos).</ref> machiotica<ref>In tlahtolli ''machiotica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simbólicamente''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''machiotl'' nozo ''machiyotl'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''símbolo''.</ref> in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz<ref>In tlahtolli ''ahtlahtlacoliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''inocencia'', ''exculpación'', ''irresponsabilidad''.</ref> itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc<ref>In tlahtolli ''cuahuia, nite-'' quinezcayotia ica españaltahtolli ''azotar a alguien''.</ref>, cololohqueh<ref>In tlahtolli ''ololoa, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vestir a alguien''.</ref> ica ce quechintli<ref>In tlahtolli ''quechintli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''manto'', ''túnica'', ''hábito'', ''toga'', ''capa'' nozo ''quimono''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/t%C3%BAnica</u>.</ref> chichiltic, quitlalilih<ref>In tlahtolli ''tlalilia,nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''colocar algo, a alguien''.</ref> ipan icua ce xiuhhuitzolli<ref>In tlahtolli ''xiuhhuitzolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''corona'', ''tiara'', ''diadema'' nozo ''mitra'' . </ref> huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho!<ref>In tlahtolli ¡Ma on nehuelmacho! quinezcayotia ica españatlahtolli '¡salve!'' nozo ''¡Haya salud!''.</ref>, intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc<ref>In tlahtolli ''chihualtiloc'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fue obligado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chihualtia, nitetla-''</ref> inic<ref>In tlahtolli ''inic'' quinezcayotia ''a'' nozo ''para'' ica españatlahtolli.</ref> quimamaz in [[temazoaya]]<ref>In tlahtolli ''temazoaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cruz'', ''instrumento para crucificar'', ''instrumento para clavar a la gente de manos'' (Thelma D. Sullivan, ''Compendio de la Gramática Náhuatl'', ixtli 134, amoxchihualolyan UNAM, , Mexihco, inic 1992). Itzintiliz huitz itech ''mazoa, nite-'' ihuan itech ''-(y)a''.</ref> ipan in tlein omomazoaltilozquia<ref>In tlahtolli ''omomazoaltilozquia'' quihtoznequi ''habría de ser crucificado''.</ref>, itlocpa<ref>In tlahtolli ''itlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''hasta'', ''a''.</ref> ce xomolli<ref>In tlahtolli ''xomolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lugar'', ''sitio'', ''punto'', ''rincón''.</ref> tlatocayotilli [[Golgota]], ca ipan arantlahtolli<ref>In tlahtolli ''arantlahtolli quinezcayotia ica españatlahtolli ''arameo''. Itzintiliz huitz itech ''aram'', ce tlalli.</ref> quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli<ref>In tlahtolli ''cuacacalaccanttli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cráneo''.</ref>’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli [[Simon]] itech<ref>In tlahtolli ''itech'' nican quihtoznequi ''de'' nozo ''en''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech'' ca quinezcayotia ''(nativo) de'' nozo ''(nacido) en''.</ref>[[Cirene]]<ref>In tlahtolli ''cirene'' quitenehua ce altepetl, ipan Libia. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>https://es.wikipedia.org/wiki/Cirene</u>.</ref>. Quimacaqueh inic catliz<ref>In tlahtolli ''Quimacaqueh catliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''dieron a beber'' nozo ''dieron de beber''. No ihuan ''dieron para beber''. Ma xiquixpohua inin nemachiyotilli ica españatlahtolli: 1) «Nihuallauh inic nitlacohuaz: ''Vengo a comprar'' nozo ''Vengo para comprar''». 2) «Nihuallauh nitlacohuaz: ''Vengo de comprar''». 3) «Nihuallauh inic nitlacohua: ''Vengo comprando». 4) «Nicnequi nitlacohuaz: ''Quiero comprar».</ref> in Jesutzin xocomecaayotl<ref>In tlahtolli ''xocomecaayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vino''.</ref> ica chiahuitztli<ref>In tlahtolli ''chiahuiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''hiel'', ''bilis, ''humor'' nozo ''secreción''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/hiel</u>.</ref>. Yehhuatzin quipaloh<ref>In tlahtolli ''paloa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''probar'', ''catar'', ''degustar''.</ref> zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz<ref>In tlahtolli ''zatepan quimomazoaltiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''después de crucificarlo'', ''después de clavarlo por las manos'' (reverencial).</ref>, in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh<ref>In tlahtolli ''xehxelhuia, nitetla-''quinezcayotia ica españatlahtolli ''repartir algo, a las gentes''.</ref> itlaquen. Ipan in temazoaya<ref>In tlahtolli ''temazoaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cruz'', ''instrumento para crucificar'', ''instrumento para clavar a la gente de manos'' (Thelma D. Sullivan, ''Compendio de la Gramática Náhuatl'', ixtli 134, amoxchihualolyan UNAM, , Mexihco, inic 1992). Itzintiliz huitz itech ''mazoa, nite-'' ihuan itech ''-(y)a''.</ref>, iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli<ref>In tlahtolli ''tenemachitiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''aviso'', ''advertencia'', ''anuncio'' nozo ''letrero''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nemachitia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''avisar'', ''prevenir'', ''advertir'', ''<u>preparar</u>''.</ref> ipan arantlahtolli<ref>In tlahtolli ''arantlahtolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''arameo''. Itzintiliz huitz itech in tlalli ca motocayotia ''Aram''.</ref>, greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz<ref>In tlahtolli ''ontlaehualiztli'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''causa'', ''motivo'', ''razón''.</ref> in tetlatzacuiltiliztli<ref>In tlahtolli ''tetlatzacuiltiliztli'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''castigo'' nozo ''condena''.</ref>: «Yehhuatl i in Jesus <ref>In tlahtolli ''Yehhuatl Jesus in inin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''éste es Jesús'', zan in mexihcatl quihtozquia ''yehhuatl i in Jesus'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi '' es éste Jesús''</ref>, in intlahtocauh in judeatlacah<ref>In tlahtolli''in intlahtocauh in judeatlacah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''el rey de los judíos''.</ref> », ca atzan<ref>In tlahtolli ''atzan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a menudo''.</ref> ipan tlatlapalhuiliztli<ref>In tlahtolli ''tlatlapalhuiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pinturas'', ''lienzos'', ''cuadros'', ''obras pictóricas''.</ref> mocototzoa<ref>In tlahtolli ''cototzoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''contraer'', ''acortar'', ''abreviar''.</ref> [[INRI]] (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica<ref>In tlahtolli ''tlahtoltica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''literalmente'', ''con palabras''.</ref> ‘Jesus itech<ref>In tlahtolli ''itech'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech Nazaret'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''nativo de Nazaret'' nozo ''nacido en Nazaret''.</ref>, intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi<ref>In tlahtolli ''inahuac in eyi'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cerca de la tercera (hora)'', ''cerca de las tres'', ''hacia las tres''.</ref> itech teotlac<ref>In tlahtolli ''itech tlahtolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''de la tarde'' o ''en la tarde''.</ref>, Jesutzin quitzahtzilih<ref>In tlahtolli ''tzahtzilia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''exclamar'', ''gritar (algo)''.</ref>: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé<ref>In tlahtolli ''Noteucyoé'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''Dios mío''.</ref>, ¿tleh ipampa otinechicnocauh<ref>In tlahtolli ''icnocahua, nite-'' quihtoznequi ica españaltahtolli''desamparar'', ''abandonar'', ''desproteger''.</ref>?’. In itlahtol tlaquizcayotl<ref>In tlahtolli ''tlaquizcayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''postrero'', ''final'', ''último''.</ref> in Jesutzin monohnoncuacatlalia<ref>In tlahtolli ''nohnoncuacatlalia, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diferenciar'', ''separar''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nohnoncuaca'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''aparte'', ''separadamente''.</ref> ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl<ref>In tlahtolli ''ahneneuhcayotl'' quinezcayotia ''desigualdad'' nozo ''diferencia'' ica españatlahtolli.</ref> itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh<ref>In tlahtolli ''tleh'' quihtoznequi ''qué''.</ref> itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh<ref>In tlahtolli ''in iuh onteittanimeh'' quihtohnequi ''como asistentes'' nozo ''presentes''.</ref> ipan inemazoaltiloliz<ref>In tlahtolli ''inemazoaltiloliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su crucifixión''.</ref>: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin<ref>In tlahtolli ''ixachintin'' quinezcayotia ''múltiples'' nozo ''varias''.</ref> intzalan in icihuauh<ref>In tlahtolli '' ixachintin intzalan in cihuah'' quihtoznequi ''varias de las mujeres''.</ref> netlacaneconimeh<ref>In tlahtolli ''netlacaneconi'' quihtoznequi ''fiel'', ''seguidor''.</ref> in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh<ref>In tlahtolli ''itlazoh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su preferido'' ihuan nican ''su discípulo''.</ref> in aquin quixmalhuiaya<ref>In tlahtolli ''ixmalhuia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''reconocer'', ''valorar'', ''apreciar''.</ref>» (ipan in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> cristotocalizotl<ref>In tlahtolli ''cristotocaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristianismo'' ihuan in tlahtolli ''cristotocalizotl'' quihtoznequi ''cristiana''.</ref>, yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli [[Jose itech Arimatea]], quihtlanilih in [[Pilato]] in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli ''xolopan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''viernes'', inic macuilli tonalli itech [[chicomilhuitl]], ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.<ref>{{Biblia|Mt|27:57-61}}, {{Biblia|Mc|15:42-47}}, {{Biblia|Lc|23:50-56}}, {{Biblia|Mc|19:38-42}}</ref> Ipan in ''iTeotlahcuilol in Mateo'' (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc<ref>In tlahtolli ''imoztlayoc'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''al día siguiente''.</ref>, in «intlahtohcatcahuan<ref>In tlahtolli ''tlahtocatini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''príncipe''.</ref> in teopixquex ihuan in tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fariseo'' nozo ''hipócrita''.</ref>» quihtlanilih<ref>In tlahtolli ''ihtlanilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pidieron'', ''solicitaron''.</ref> in [[Pilato]] ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui<ref>In tlahtolli ''centepixqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''patrulla'', ''escolta'', ''retén'', ''guardia'', ''pelotón''.</ref> tlayaochihchiuhtli<ref>In tlahtolli ''tlayaochihchiuhtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''armado''.</ref>, inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani<ref>In tlahtolli ''quinamoyani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''robaran'' nozo ''robasen'' (imperfecto de subjuntivo). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''namoya, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''robar''.</ref> inacayo ihuan quipantlazani<ref>In tlahtolli ''quipantlazani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''corrieran'', ''difundieran'', ''propagaran'', ''divulgaran''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''pantlaza, nitla-''.</ref> in techicoihtoliztli<ref>In tlahtolli ''techicoihtoliztli'' quinezcayotia ''rumor'', ''murmuración'', ''comentario'' nozo ''calumnia''.</ref> itechpa ca<ref>In tlahtolli ''itechpa ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sobre que'' nozo ''de que''.</ref> omonohmayolitiaya<ref>In tlahtolli ''omonohmayolitiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''había resucitado''.</ref>. Pilato quihuelittac<ref>In tlahtolli ''quihuelittac'' quinezcayotia ica españatlajhtolli ''aceptó'' nozo ''accedió''</ref>.<ref>{{Biblia|Mt|27:62-66}}.</ref> === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.<ref>{{Biblia|Mt|28}}, {{Biblia|Mc|16}}, {{Biblia|Lc|24}}, {{Biblia|Jn|20-21}}</ref> Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl [[Maria Magdalena]]. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz<ref>In tlahtolli ''tlehcoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascensión'' nozo ''elevación''.</ref> ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli<ref>In tlahtolli ''tlayolitilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resucitado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolitia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''revivir'' nozo ''resucitar''.</ref> mocuepa<ref>In tlahtolli ''mocuepa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cambian'', ''varían'', ''se transforman'' (incontables).</ref>, tel<ref>In tlahtolli ''tel'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sin embargo''.</ref>, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli: ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Mateo]], [[Maria Magdalena]] ihuan «in occe Maria» yahqueh<ref>In tlahtolli ''yahqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fueron''.</ref> ompa in miccatlatatactli<ref>In tlahtolli ''miccatlatatactli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sepulcro''.</ref> ipan in itonalquiz<ref>In tlahtolli ''tonalquiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mañana'', ''madrugada'' nozo ''amanecer''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca:<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/madrugada</u>.</ref> in tonatiuhpan<ref>In tlahtolli ''tonatiuhpan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''domingo'', in tlachiconcayotia tonalli itech in [[chicomilhuitl]].</ref>. Mochiuh<ref>In tlahtolli ''mochiuh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ocurrió'', ''sucedió'', ''sobrevino''</ref> ce tlalollin<ref>In tlahtolli ''tlalollin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''terremoto'' nozo ''seísmo''.</ref>, ihuan ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enviado del cielo'' nozo ''ángel''.</ref> tlaquentilli<ref>In tlahtolli ''tlaquentilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vestido'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''quentia, nite-'' ca quihtoznequi ''vestir a alguien''.</ref> iztac<ref>In tlahtolli ''iztac'' quinezcayotia ''de blanco''.</ref> quiquixtih<ref>In tlahtolli ''quixtia, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''extraer'', ''retirar'', ''remover''.</ref> in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac<ref>In tlahtolli ''cuehcuechca, ni-'' quihtoznequi temblar de miedo''.</ref> ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh<ref>In tlahtolli ''mohuehcauhqueh in iuh micqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se quedaron como muertos''.</ref>» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih<ref>In tlahtolli ''nohnochilia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'', ''comunicar''.</ref> in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih<ref>In tlahtolli ''quincocoltih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les encargó''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''cocoltia, nitetla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''encargar algo a alguien''.</ref> ca quihtoani<ref>In tlahtolli ''quihtoani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''dijeran'' o ''dijesen'' (pretérito imperfecto de subjuntivo).</ref> in itlazohhuan<ref>In tlahtolli ''in itlazohhuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a sus discípulos''.</ref> ca huianih<ref>In tlahtolli ''huianih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fueran'' nozo ''fuesen'' (imperfecto de subjuntivo).</ref> ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz<ref>In tlahtolli ''quitztahcizquiah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''podrían verlo''.</ref>. In ihcuac huallaz<ref>In tlahtolli ''in ihcuac huallaz'' quihtoznequi ''al regresar (Jesús)''.</ref>, in inohmah Jesutzin<ref>In tlahtolli ''in inohmah Jesutzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''el propio Jesús''.</ref> itech quiz inic itetemoliz<ref>In tlahtolli ''itech quiz inic itetemoliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les salió a su encuentro''.</ref>, ihuan intech quinahnanquilih<ref>In tlahtolli ''intech quinahnanquilih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les repitió''.</ref> ca quimihtoanih<ref>In tlahtolli ''ca quimihtoanih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''que les dijeran''.</ref> in itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''in itetlazohtlacahuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a sus discípulos''.</ref> ca tihuianih<ref>In tlahtolli ''ca tihuianih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''que fueran'' nozo ''que fuesen''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: [[Gramática del náhuatl]].</ref> ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc<ref>In tlahtolli ''inoc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''mientras''.</ref>, in tepixqueh<ref>In tlahtolli ''in tepixqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''los guardias''.</ref> quinnohnotza<ref>In tlahtolli ''quinnohnotza'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les dijeron'', ''les avisaron''.</ref> in itlahtohcatcahuan in teopixqueh<ref>In tlahtolli ''in itlahtohcathuan in teopixqueh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a los soberanos de los sacerdotes'' nozo ''a los príncipes de los sacerdotes''.</ref> itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' nozo ''itech'' quinezcayotia ''sobre'', ''de'', ''a cerca de''.</ref> in nechiuhtli<ref>In tlahtolli ''in nechiuhtli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''lo ocurrido'', ''lo sucedido'', ''lo pasado''.</ref>. Inihqueh<ref>In tlahtolli ''inihqueh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''estos''.</ref> quintenzolhuihqueh<ref>In tlahtolli ''quintenzolhuihqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les sobornaron''.</ref> ipal ca<ref>In tlahtolli ''ipal ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''para que''.</ref> quipantlazani<ref>In tlahtolli ''quipantlazani'' quinezcayotia ''divulgaran'' nozo ''divulgasen''.</ref> in chicotlamatiliztli<ref>In tlahtolli ''chicotlamatiliztli'' quinezcayotia ''sospecha'' ihuan nican ''dea''. Ma xiquixpohuan inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/idea</u></ref> itech ca<ref>In tlahtolli ''itech ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de que''nozo ''sobre que''.</ref> in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah<ref>In tlahtolli ''oquinamoyayah'' nozo ''oquinamoyacah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habían robado''.</ref> inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah<ref>In tlahtolli ''huiah'' quinezcayotia ''fueron'' (pretérito perfecto de indicativo).</ref> ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli<ref>In tlahtolli ''quinchiuh in tetlacocoltiliztli''quihtoznequi ''les hizo el encargo''.</ref> quiteneltoquitiz<ref>In tlahtolli ''quiteneltoquitiz'' quinezcayotia nican ''de predicar'', de convertir a la gente''.</ref> in teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''in teotlahcuilolli'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''al evangelio''.</ref> (Mt 28, 16-20). ::::* Ipan iTeotlahcuilol in [[Marcos]], eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan<ref>In tetlaixpantiliztli ''yahqueh in miccatlatatcatli in tonatiuhpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fueron al sepulcro en domingo''. In tlahtolli ''tetlaixpantiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''frase'', ''declaración'', ''proposición'', ''manifestación'', ''enunciado'' nozo ''expresión''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixpantia, nitetla-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''declarar'', ''manifestar'', ''expresar'', ''proponer''.</ref>, oc cenhuel tonalquizalizpan<ref>In tetlaixpantiliztli ''oc cenhuel tonalquizalizpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''muy de mañana''.</ref>, ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''con la intención de ungir a Jesús con perfumes''.</ref> (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli<ref>In tetlaixpantiliztli ''quittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vieron que la piedra que tapaba el sepulcro estaba removida''.</ref>. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli<ref>In tetlaixpantililiztli ''Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli'' qunezcayotia ica españatlahtolli ''dentro del sepulcro, descubrieron a un joven vestido con una túnica blanca''.</ref>, in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya<ref>In tetlaixpantiliztli ''in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''quien les anunció que Jesús había resucitado''.</ref>, ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin<ref>In tetlaixpantiliztli ''ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''y les ordenó que dijesen a los discípulos y a Pedro que fuesen a Galilea para allí ver a Jesús''.</ref>. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah<ref>In tetlaixpantiliztli ''motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah '' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se indica que María y sus compañeras no dijeron nada a nadie, pues tenían miedo''.</ref> (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan [[Maria Magdalena]] (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a continuación, se dice que Jesús se apareció a María Magdalena (sin mencionar a las otras mujeres), y que esta dio al resto de los seguidores de Jesús la buena noticia''.</ref>, zan ahmo neltococ<ref>In tetlaixpantiliztli ''zan ahmo neltococ'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pero no fue creída''.</ref> (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico<ref>In tlahtolli ''Jesutzin ixnecico'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Jesús volvió a aparecerse''</ref>, ipan inin immayotl<ref>In tlahtolli ''ipan inin immayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en esta ocasión'' nozo ''esta vez''.</ref> imixpan ontetl ca ohtocayah<ref>In tlahtolli ''imixpan ontetl ca ohtocayah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a dos que iban de camino'' nozo ''ante dos que marchaban''.</ref>: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh<ref>In tetlaixpantililiztli ''in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cuando estos discípulos contaron lo ocurrido, tampoco se les creyó''.</ref> (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz<ref>In tetlaixpantiliztli ''Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''finalmente, se apareció a los once apóstoles, a los que reprendió por no haber creído en su resurección''.</ref> . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.<ref>In tetlaixpantiliztli ''Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les encomendó predicar el evangelio, y subió a los cielos, donde está sentado a la derecha de Dios''.</ref> (Mc 16, 14-20). ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]], cequintin cihuah, [[Maria Magadalena]], [[Juana]] ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]], cequintin cihuah, [[Maria Magadalena]], [[Juana]] ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en el Evangelio de Lucas, algunas mujeres, María Magdalena, Juana y María de Santiago, y otras cuyos nombres no se mencionan, acudieron al sepulcro para ungir a Jesús con perfumes''</ref>. Quittaqueh<ref>Nozo ''quiteonamic''. Inin tlahtolli quihtoznequi ica españatlahtolli no ihuan ''encontraron'', ''descubrieron'', ''hallaron'', ''dar con algo''.</ref> tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl<ref>In tetlaixpantiliztli ''quittaqueh tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''encontraron removida la piedra del sepulcro, entraron en él y no encontraron el cuerpo''</ref> (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin<ref>In tetlaixpantiliztli ''quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entonces se les aparecieron dos hombres con vestiduras deslumbrantes, quienes les anunciaron la resurrección de Jesús''.</ref> (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh<ref>In tetlaixpantiliztli ''In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''Las mujeres anunciaron la resurrección a los apóstoles, pero estos no las creyeron''.</ref> (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca<ref>in tetlaixpatiliztli ''ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''excepto Pedro, que fue al sepulcro y comprobó que el cuerpo había desaparecido''.</ref> (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli<ref>In tetlaixpantiliztli ''inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ese mismo día, Jesús se apareció a dos discípulos que caminaban de Jerusalén a Emaús, que lo reconocieron en el momento de la fracción del pan''.</ref> (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani<ref>In tetlaixpantiliztli ''achitonca huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''poco después se presentó ante los once, que creyeron que se trataba de un espíritu''.</ref><ref>In tlahtolli ''teixpan huitz, ni-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''presentarse a alguien''.</ref><ref>In tlahtolli ''yohuac moteittitiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fantasma'', ''aparición'' nozo ''espectro''.</ref>, zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.<ref>in tetlaixpantiliztli ''zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pero les demostró que era él en carne y huesos, y comió en su presencia''.</ref> (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz<ref>In tetlaixpantiliztli ''quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les explicó el sentido de su muerte y resurrección''.</ref> (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl<ref>In tetlaixpantiliztli ''ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''y, más tarde, los llevó cerca de Betania, donde ascendió al cielo''.</ref> (Lc 24,50-53). ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Juan]], Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca<ref>In tetlaixpantiliztli ''ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en el Evangelio de Juan, María Magdalena fue al sepulcro muy de madrugada y descubrió que la piedra había sido removida''.</ref>. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz<ref> In tetlaixpantiliztli ''motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''corrió en busca de Pedro y del «discípulo a quien Jesús amaba» para avisarles''.</ref> (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac<ref>In tetlaixpantiliztli «iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac» quinezcayotia ica españatlahtolli «''se le aparecieron dos ángeles vestidos de blanco''»</ref>. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh<ref>In tlahtolli «no yeh(huatl)» quinezcayotia ica españatlahtolli «él también» ihuan nican «a su vez».</ref> tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih<ref>In tlahtolli «ixtlanehuia, nite-» quihtoznequi ica españatlahtolli «confundir a alguien con otro».</ref> ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic<ref>In tlahtolli «ilnamiqui, nite-» quihtoznequi ica españatlahtolli «''recordar''», «''reconocer''». Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/reconocer</u>.</ref> inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl [[Mesias]]<ref><<No en vano creemos en un solo y único nombre de Nuestro Señor Jesucristo, verdadero Dios, <u>salvador y redentor</u>: Ahmo tlapictli in tictoneltoquitiah izan icel itocatzin in Toteucyo Jesu Christo, nelli Dios, <u>temaquixtilani, tetlaocoliloni</u> (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 332-333, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli <ref>In tlahtolli ''tlahtocapilli'' nozo ''tlahtohcapilli'' quihtoznequi ica caxtillantlahtolli ''príncipe''.</ref>» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl<ref>In tlahtolli ''cuicatl'' quinezcayotia ''canto'', ''cánticos'' ihuan nican ''salmos'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/salmo</u>).</ref>, in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic [[Yahveh]] ihuan Imotlamacani<ref>In tlahtolli ''motlamacani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''proclamado'', ''investido'', ''aclamado'', ''nombrado'' ihuan nican ''ungido'' nozo ''entronizado'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 292, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco.</ref><ref><u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ungido</u>).</ref>. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh<ref>In tlahtolli ''Teoyoliatl Yecnemiliceh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Espíritu Santo'' ihuan ica romatlahtolli ''Spiritu Sancto''. </ref>. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli<ref>In tlahtolli ''tlahtlaniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cuestión'', ''interrogación'', ''pregunta'', ''duda'', ''interrogante'', ''cosa'' ''materia'', ''demanda'' ihuan nican ''asunto''.</ref> ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: :::<small>In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in [[Cesarea Filipo]], quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, [[Juan in Bautista]]; ihuan ocequintin, [[Elias]]; zan occequintin, [[Jeremias]] ahnozo cemeh in ontlachianimeh<ref>In tlahtolli ''ontlachiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''profeta'' nozo ''adivino''.</ref>. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, [[Simon]], ipiltzin in [[Jonas]], ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.»</small>. Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl<ref>''Tepantlazaliztli'', ''tepahuetzoltiliztli, ''temahuiztlaliztli'', ''mahuizotl'', ''temahuiztlaliztli'', ''malhuilocayotl'' (Rémi Simeon) nozo 'temahuizotiliztli'' quinezcayotiah ica españatlahtolli ''título'', ''dignidad'', ''gloria'', ''fama'', ''reconocimiento'', ''respeto'', ''alabanza'', ''halago'', ''honor'', ''estima'', ''consideración'', ''exaltación'', ''privilegios'', ''honra'', ''categoría''.</ref> «Cristo» moyehyecoa<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quihtoznequi ica españatlatolli ''ejercitar'', ''usar'', ''emplear''.</ref> in iuh itocatzin in Jesutzin: :::<small>«[…] in netlamachtilli<ref> In tlahtolli ''netlamachtilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''gracia'' nozo ''prosperidad'' (Rémi Simeon / Andrés de Olmos). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlamachtia, nino- (''ser feliz'' nozo ''vivir en la prosperidad''). <<In tlahtolli ''netlamachtilli'' (''gracia, con lo que la gente es feliz''), mochihua in iuh in tlahtolli ''nechihchihualli'' (''adorno, con lo que la gente se adorna'') nozo in tlahtolli ''necuiltonolli'' (riquezas, con lo que la gente prospera'') (Michel Launey, Estudios de Cultura Náhuatl, ixtli 278, UNAM)>>.</ref><ref>Nozo ''huelnezcayotl''(''gentileza, donosura, gallardía, belleza'').</ref> ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» :::«yehhuatlin in huehhuetiliztli<ref>In tlahtolli ''huehhuetiliztli'' quinezcayotia ''existencia'', ''supervivencia'' nozo ''vida''</ref> cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan<ref>Nozo ''motlaihual'' (ica españatlahtolli: ''tu enviado, tu mensajero'').</ref>, Jesucristo».</small> == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] 5gfbmcv6v5jn2uckgvwawla6mdn5x2y 502664 502644 2022-08-07T19:32:06Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Nahuatlahtolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Ixiptli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} '''Jesucristo''' ([[greciatlahtolli]] ''Ἰησοῦς Χριστός, Iēsous Christós'', [[caxtillantlahtolli]] ''Jesucristo''; 7–2 [[y. C.]]- 30–33 [[q. C.]]), no tocayotilo '''Jesutzin itech Nazaret'''<ref>In tlahtolli ''itech'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''(fray Alonso de Molina, ''Vocabulario en mexicana y castellana'', amoxchihualoyan ''Editorial Porrúa'', ixtli 42, Mexihco, inic 1992.). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlalquixtiani itech'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''natural de'' nozo ''nacido en''.</ref>, '''Jesus''' ahnozo ica caxtillantlahtolli '''Jesús'''. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli «centequilia, ninotla-» ca quinezcayotia ica españaltlahtolli ''vincularse'', ''concertar alianza'' ihuan itech in tlahtolli «tequilia'' ninotla-» ca quinezcayotia ''comprometerse''. Occe tlahtolli: [[cristianismo|cristianotemachtilizpan]] ihuan «netecpicholiztli» ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''congregación'', ''cristiandad'', ''iglesia'', nozo ''cristianismo''.</ref> ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in [[cristianotocaitl]], yeh in [[Dios ipiltzin]] ihuan inohmah inacayotiliz in [[Dios]]<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' noihuan mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref>. Ītēnyo īpal in neltocōcāpan in tlein ― īmiquiztica īhuān īnezcaliliz― [[tēmāquīxtiliztli|ōquimmāquīxtih]] in tlācah. In [[judaísmo|judiotēmachtiliztli]] nozo judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' (Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref><ref>In tlahtolli ''yolpachihuitiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''religión'', ''fe''. In ''inyolpachihuitiz in judeatlacah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''la religión de los judíos''. 1) Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/religi%C3%B3n</u>. 2) Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Nadie se acercará a mí, nadie me seguirá, nadie me acompañará, <u>nadie creerá en mí</u>, si no lo ha enviado mi amado Padre'': Ayac huel notech pohuiz, ayac huel nechhualtepotztocaz, ayac huel nechhualmohuiquiliz, <u>ayac huel nechmoneltoquiliz</u> intlacahmo Yehhuatzin, Notahtzin, in onechhualmihualih (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, pp. 96-97, Edición de Georges Baudot, UNAM, 1996)>></small>.</ref> ahtlamocuītia in iteucyo<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref><ref>In tlahtolli ''īteōyo'' huitz itech ''teoyotl'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosidad'', ''espiritualidad'', ''virtud''.</ref><ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quinezcayotia ''religioso'', ''místico'', ''sagrado'', ''divino'', ''espiritual''</ref>, in tlein ahmomomatiliztli in Dios. In [[Islam]]pan, yeh motēnēhua [[Īsā]], cē īpan in [[achtopaihtoāni]]meh<ref>Nozo ''ontlachianimeh'', ca quihtoznequi ''profeta'', adivino, vidente. Ma xiquixpohua (''lee'') nozo xicmomachizti (''consulta'') inin inepaniuhca (''vínculo'' nozo ''enlace''): <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profeta</u></ref><ref>Noihuan ''tlayolteohuiani'' (Remi Simeon) nozo ''tlayollohteohuiani''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''profetizar'', ''predecir'', ''adivinar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vaticinar</u>.</ref>. Ipan<ref>In tlahtolli «Ipan» quinezcayotia ica españatlahtolli ''según'' nozo ''para''.</ref> in 'tlapanahuiliz<ref>In tlahtolli «tlapanahuiliztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''mayoría'', ''ventaja'' nozo ''superioridad''.</ref> in tlaneltocanimeh<ref>In tlahtolli ''tlaneltocani'' quihtoznequi ''creyente'', ''católico'', ''cristiano''.</ref>, in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz<ref>In tlahtolli «ipan huetziliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli ''importancia'', ''alcance''.</ref> ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh ''Isa'', ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech [[Galilea]] ihuan [[Judea]], ihuan mazolo ipan [[Jerusalen]] inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in [[Poncio Pilato]]. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea<ref>''tlazohcacea'' quinezcayotia nica ica españatlahtolli ''depende''. Ma xiquixpohua nican: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/depender</u>.</ref> achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> motecpichoani<ref>In tlahtolli «motecpichoani» quinezcayotia ica españa tlahtolli ''cristiano'', ''el que se congrega en base a una creencia'' nozo''el que comulga''. Noihuan mihtoa «motlacentequiliani''. In tlahtolli ''netecpicholiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristiandad'', ''cristianismo'', ''congregación'' nozo ''iglesia''. '. In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''.</ref> —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl<ref>''Nelhuatl'' quinezcayotia ''raíz'' ihuan nican ''fuentes'' (neh-nelhuatl). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fuente</u>.</ref> ahmo cristotocalizotl—, macheh<ref>In tlahtolli ''macheh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''especialmene'' nozo ''en especial''.</ref> itech in tlayehyecohtli<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ejercitar'', ''usar''. Ipampa on, ''tlayehyecohtli'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizada''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: ''Hablar en favor de Alguien'' nozo ''interceder por alguien''.>></small></ref> itlayocoyaliz<ref>''itlayocoyaliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''composición (de)'', ''elaboración (de)''.</ref> in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, tlamachioantli<ref>Inin tlahtolli, ''tlamachioantli'' quihtoznequi ''transcritos''</ref>, ipan nematiliztli tlapanahuilizotl<ref>In tlahtolli ''tlapanahuilizotl'' quinezcayotia ''mayoritario''. Huitz itech in tlahtolli ''tlapanahuilia'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ventaja'', ''superioridad'', ''mayoría''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mayor%C3%ADa</u>.</ref> , inahuac<ref> In tlahtolli ''inahuac'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cerca de'', ''hacia'' ihuan nican ''unos''.</ref>cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton<ref>In tlahtolli ''tepiton'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pequeño'', ''menor'', ''minúsculo'' ''diminuto'' ihuan nican ''mínimo''. Ma xiquixpohua inin ome inepaniuhca: 1) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/menudo</u> ihuan 2) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/m%C3%ADnimo</u>.</ref> , zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''relato''.</ref> pohuini itech <ref>''pohuini itech'' quihtoznequi ''referente a'', ''concerniente a'', ''propio de''.</ref> in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in [[Marcos]] ihuan [[Juan]]. In intlaquetzaliz<ref>In tlahtolli ''tlaquetzaliztli'' quihtoznequi ''narraciones''.</ref> in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui<ref>In tlahtolli ''netech mixnamiqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''difieren entre sí (unas cosas con otras)''.</ref>: :::* Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua<ref> In tlatolli ''zaniltia, ni-'' quinezcayotia ''relatar''.</ref> ahtle<ref>In tlahtolli ''ahtle'' quinezcayotia ''nada'' ihuan nican ''ningún'' (viaje).</ref> ohtoquiliztli) ipan [[Belen]]. Maria moyetztatehua<ref>''-tehua'' quinezcayotia ''súbitamente'' nozo ''inesperadamente''.</ref><ref>''In tlahtolli ''yetztiuh, nino-'' quinezcayotia ''quedarse'', ''prolongarse''.</ref> otztli ihuan Jose quiyolpepena<ref>in tlahtolli ''quiyolpepena'' quihtoznequi ''escoge'' ihuan nican ''decide'', ''resuelve''.</ref> quimacahciz<ref>In tlahtolli ''quimacahciz'' nican quihtoznequi ''repudiarla'', ''evitarla''. Ma xiquitta in tetlahtoltecpanaliztli [[Tehtlahtol 3]].</ref>, zan<ref>In tlahtolli ''zan'' nican quinezcayotia ''pero''.</ref> ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ángel'' nozo ''enviado del cielo''.</ref> quicaquiltia<ref>In tlahtolli ''quicaquiltia'' quihtoznequi nican ''le anuncia''.</ref> ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia<ref>In tlahtolli ''quiyolteohuia'' quinezcayotia ''profetiza'', ''predice'', ''pronostica''.</ref>, ica in itlahtol in ontlachiani [[Isaias]], ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani<ref>Nozo ica españatlahtolli ''Mesias''</ref> ca quitztoqueh<ref>In tlahtolli ''itztoc, nite-'' quuinezcayotia ''aguardar'', ''esperar (a alguien)''.</ref> in judeatlacah. Cequintin nahualtin<ref>In tlahtolli ''nahualtin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''magos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mago</u>.</ref> itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, [[Herodes in Hueyi]], ca quicentlalia tlayecoz<Ref>''Yecoa, nitla-'' quinezcayotia nican ''acabar'.'</ref> ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani<ref>In tlahtolli ''tohtotzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''inminente'', ''apremiante''.</ref> tetohtoquiliztli itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' quinezcayotia ''por'' ihuan nican ''de''. Quitenehua in aquin yehhuatl in tlachihuani. </ref> Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia<ref>In tlahtolli ''tlalcahuia, nite-'' quihtoznequi ''huir de alguien''.</ref> ompa Egipto ihuan monactia<ref> In tlahtolli ''nactia, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''permanecer'', ''quedarse''.</ref> oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli<ref>In tlahtolli ''ixihmachtia, nitetla-'' quihtoznequi ''notificar (algo, a alguien).</ref> itech Jose<ref>''Itech Jose'' quihtoznequi nican ''a José''.</ref> itechpa in ilhuicatlaihualli<ref>''Itechpa in ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por el ángel''.</ref>, ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan [[Nazaret]], ipan [[Galilea]]. :::* Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz<ref>In tlahtolli ''pilhuahtia, nino-'' quinezcayotia ''concebir''.</ref> in Jesutzin moxinepanoa<ref>In tlahtolli ''xinepanoa, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entrelazar'' ihuan huitz itech in tlahtolli ''xihuitl'' ihuan itech ''nepanoa, nino-''.</ref> nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan<ref>In tlahtolli ''teezhuan'' quinezcayotia ''parientes''.</ref>― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in [[ilhuicatlaihualli Gabriel]] (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli<ref>In tlahtolli ''tlacateuctli'' quihtoznequi ''emperador'' ( Alfonso Caso).</ref> Augusto quitenahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mandar'', ''ordenar''. Ma xiquixpohuan inin tlahcuilolli: <<''Es mucho más necesario obedecer a modo a Dios que a los hombres que <u>ordenan</u> lo que puede ofender a Dios'': Tlapanahuia inic monequi huellacamachoz Dios, ahmo yuh tlacamachozqueh in oquichtin in <u>quitenahuatia</u> in tlein ic tlahtlacalhuiloz Dios (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ihixtli 22-23, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> ce tetocaamatlaliliztli<ref>Nozo ''censo''.</ref> ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa [[Belen]], ipampa yelohuaz tlaquixtiani<ref>In tlahtolli ''tlalquixtiani'' quinezcayotia ''originario'' nozo ''nativo''.</ref> itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-''quihtonequi ica españatlahtolli ''añadir algo'', ''completar'', ''suplir''.</ref> oc no nalquizani<ref>Inn tlahtolli ''nalquizani'' tlacueptli ica españatlahtolli'' mihtoa ''breve'', ''pasajero'', ''transitorio''.</ref> zanilli itech itexipinehuayotequiliz<ref>In tlahtolli ''xipinehuayotequi, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''circuncidar a alguien''.</ref> in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/iglesia</u>. In tlahtolli ''calpolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''parroquia'' ihuan no ''iglesia''.</ref> ihuan ineahxitiliz itech<ref>In tlahtolli ''tetech neahxitiliztli'' quihtoznequi ''aproximación a alguien'', ''encuentro con alguien''. Ma xiquitta inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/encuentro</u>.</ref> in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''teólogo'', ''padre'', ''predicador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/te%C3%B3logo</u>.</ref> ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli<ref>''Tlachihualli nica quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizado'' nozo ''efectuado''.</ref> ica ontlaehualiztli<ref>In tlahtolli ''ehua, nocontla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''motivar'', ''ocasionar''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref>, in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in [[Mateo]] ihuan in [[Lucas]] neci in ome itech quizaliz<ref>In tlahtolli ''tetech quizaliztli'' quinezcayotia ''genealogía''.</ref> in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui<ref>In tlahtolli ''teyacanqui'' quinezcayotia ''jefe'' nozo ''patriarca''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/patriarca</u>.</ref> [[Abraham]], ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca [[Adan]], in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli<ref>In tlahtolli ''pehualiztli'' quinezcayotia ''principio'', ''origen'', ''creación'' ihuan nican ''Génesis''.</ref>. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui<ref>In tlahtolli ''neneuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''idéntico'', ''igual''.</ref> intzalan [[Abrahan]] ihuan [[David]], auh mixnamiqui<ref>Nozo ica españatlahtolli ''difieren'' (se diferencian).</ref> zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech [[Natam]], oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''netlahtolpepechtiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tema'', ''argumento'', ''caso'' nozo ''materia''.</ref>, in monextia yehhuatl in itechiuhcayo<ref>In tlahtolli ''techiuhcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascendencia''.</ref> in [[Jose]], mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia<ref>Inin ome tlahtolli ''yehhuatl oyezquia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habría sido él''.</ref> itahtzin neteconeuhtilizotl<ref>In tlahtolli ''neteconeuhtiliztli'' quinezcayotia ''adopción'' ihuan ''neteconeuhtilizotl'', ''adoptivo''.</ref> in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''adivinar'', ''predecir'', ''profetizar''.</ref> itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl [[Jordan]]. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah<ref>In tlahtolli ''xallah'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''arenal'' ihuan nican ''desierto'' nozo páramo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/arenal</u>.</ref>, in oncan mozauh<ref>In tlahtolli ''zahua, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ayunar'', ''privarse''.</ref> inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc<ref>''in tlein cuacueloloc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''a las que fue sometido''.</ref> itechpa in Teoyaotl<ref>In tlahtolli ''Teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Diablo'', ''Demonio''.</ref>. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh<ref>In tlahtolli ''ehua, n(i)-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''partir'', ''marcharse''.</ref> ompa [[Galilea]], mocallotih ipan [[Cafarnaun]], ihuan peuh inic quitecaquiltiz<ref>In tlahtolli ''caquiltia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'' ihuan nican ''predicar''.</ref> in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo<ref>''In iTlahtohcayo in Toteucyo'' mocuepa ica españatlahtolli in iuh ''el Reino de Dios''.</ref>. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nite-'' mocuepa in iuh ''acompañar (a alguien)'' ica españatlahtolli. Ipampa on, ''tlaahxiltilli quinezcayotia ''acompañado''.</ref> itechpa itenematilizcuicahuan<ref>In tlahtolli ''tenematilizcuini'' quinezcayotia ''seguidor'', ''partidario'', ''simpatizante'' nozo ''adepto'' ihuan huitz itech ''nematiliztli ca quihtoznequi ''pensamiento'', ''idea'', ''opinión''.</ref>, Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal<ref>In tlahtolli ''tlalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tierra'', ''territorio'', ''área'' ihuan nican ''región''.</ref> in [[Galilea]] ihuan [[Judea]] inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli<ref>In tlahtolli ''tlamahuizolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''prodigios'', ''portentos'' ihuan nica ''milagros''.</ref>. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz<ref>In tlahtolli ''tlanohnotztli'' quinezcayotia ''dichos'' (lo dicho).</ref> in Jesutzin mocuepa<ref>In tlahtolli ''cuepa, nino-'' quinezcayotia ''variar''.</ref> ipan in nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diversos'' nozo ''diferentes''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/diverso</u>.</ref> zanilli teotlahcuilotl<ref>In tlahtolli ''teotlahcuilotl'' quinezcayotia ''evangélico(s)''.</ref>. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh<ref>In tlahtolli ''huehcahua, ni-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''durar'' nozo ''perdurar''.</ref> inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh<ref>In tlahtolli ''teochihua, nitla-'' quinezcayotia ''bendecir'', ''consagrar'', ''reverenciar'' nozo ''celebrar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/celebrar</u>.</ref> in 'tlamahuiztiliz<ref>In tlahtolli ''tlamahuiztiliztli'' quinezcayotia ''fiesta'', ''celebración'' nozo ''ceremonia''.</ref> xiuhyotl<ref>In tlahtolli ''xiuhyotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anual''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref> judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl<ref>In tlahtolli ''imman'' quinezcayotia ''momento(s)'', ''ocasión(es)'', ''oportunidad(es)'' nozo ''coyuntura(s)''.</ref>. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref> quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in [[Pascua]] ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc<ref> In tlahtolli ''nemazoaltiloc'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fue crucificado''.</ref>. Hueyi ixeliuhcayo<ref>''Hueyi ixeliuhcayo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''gran parte (de)''.</ref> in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli<ref>In tlahtolli ''tlaquetzalli'' quinezcayotia ''narrada''.</ref> ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia<ref>In tlahtolli ''quimocuilia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tiene''.</ref> in iuh ittaliztli<ref>In tlahtolli ''ittaliztli'' quihtoznequi ''panorama'' ihuan nican ''escenario''.</ref> in itlal cetlancayotl<ref>In tlahtolli ''centlancayotl'' quinezcayotia ''norteño'' nozo ''septentrional''.</ref> itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan<ref>In tlahtolli ''iyahualiuhcan'' quinezcayotia ''cercanía(s) (de)''.</ref> in hueyatl [[Tiberiades]], nozo aoztoc<ref>In tlahtolli ''aoztoc'' quinezcayotia ''lago'', [[masa de agua profunda]]. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>https://es.wikipedia.org/wiki/Laguna</u>.</ref> [[Genesaret]], macheh in altepetl [[Cafarnaum]], zan noihuan occequi, in iuh [[Corozain]] nozo [[Betsaida]]. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah<ref> In tlahtolli ''callah'' nican quinezcayotia ''localidad'' nozo ''población''.</ref> in iuh [[Cana]] nozo [[Nain]], ihuan in altepemaitl<ref>''Atepemaitl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aldea''.</ref> ipan in tlein omizcaltiaya<ref>n tlahtolli ''omizcaltiaya'' quinezcayotia ''se había criado''.</ref>, [[Nazaret]], in oncan celiloc ica tezomaliliztli<ref> In tlahtolli ''tezomaliliztli'' quinezcayotia ''enemistad''.</ref> itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan<ref>''huehcauhqueh itechanehcahuan'' quihtoznequi ''antiguos convecinos''.</ref>. Itetlamachiztiliz<ref>In tlahtolli ''machiztia, nitetla-'' quinezcayotia ''predicar''.</ref> tohtocac<ref>''In tlahtolli ''tohtoca, ni-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''extenderse'', ''correr''.</ref> noihuan ompa [[Judea]] (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quinezcayotia ''oportunidad'', ''ocasión'', ''momento''.</ref> niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan [[Jerico]] ihuan Betania (in oncan quiyolitih<ref>In tlahtolli ''quiyolitih'' quinezcayotia nican ''resucitó''.</ref> in [[Lazaro]]). Quicuic<ref>In tlahtolli ''quicuic'' quinezcayotia ''escogió''.</ref> in tachcauh inic itenematilizcuicahuan<ref>''In tachcauh inic itenematilizcuicahuan'' nican quinezcayotia ''a sus principales seguidores''.</ref>(tlatocayotiltin<ref>In tlahtolli ''tlatocayotilli'' quinezcayotia ''llamado''. Itzintiliz huitz itech ''tocayotia, nite-''.</ref> ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»<ref>In tlahtolli ''itlazoh'' quihtoznequi ''su apóstol'', ''su preferido''.</ref>; ica greciatlahtolli, "titlantin"<ref>In tlahtolli ''titlantli'' quinezcayotia ''mensajero'' nozo ''enviado''.</ref>), ipan tlapohualli itech<ref>''Ipan tlapohualli itech'' quinezcayotia ''en número de''.</ref> mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlatzinquixtilizotl'' quinezcayotia ''sinópticos''.</ref> motenehua in tlamachiyotiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamachiyotilizti'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''lista'' nozo ''registro''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quinezcayotia ''siguiente''. Itzintiliz huitz itech ''toquilia, nitla-''.</ref>: [[Simon]], tlatocayotilli [[Pedro]] ihuan iteiccauh [[Andres]]; [[Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo]] ihuan iteiccauh [[Juan]]; [[Felipe]] ihuan [[Bartolome]]; [[Tomas]] ihuan [[Mateo in tequinechicoani]]<ref>In tlahtolli ''tequinechicoani'' quinezcayotia ''recaudador'' ihuan nican ''publicano''.</ref>; [[Santiago (in ipiltzin in) Alfeo]] ihuan [[Judas Tadeo]]; [[Simon in Zelote]] ihuan [[Judas Iscariote]], in aquin zatepan quitlapiquiaya<ref>In tlahtolli ''piquia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tramar algo contra alguien'', ''traicionar a alguien en algo''.</ref> in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih<ref>In tlahtolli ''Machiztia, nitetla-'' quinezcayotia ''predicar''.</ref> iuh<ref>In tlahtolli ''iuh'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''tanto''.</ref> ipan judeateocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quinezcayotia ''templos''; ihuan ''judeateocalli, ''sinagoga(s)''.</ref> in iuh in ilhuicatl<ref>In tlahtolli ''ilhuicatl'' quihtoznequi nican ''aire''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/aire</u>.</ref> tlatlapouhtli<ref>In tlahtolli ''tlatlapouhtli'' quinezcayotia ''abierto'', ''despejado'', ''expedito'' ihuan nican ''libre''.</ref>, ihuan in tetehuilacachtic<ref>In tlahtolli ''tetehuilacacachtic'' nozo ''te-tehuilacachtic'' motenehua ica españatlahtolli in ''masa'', in ''muchedumbre''.</ref><ref>In tlahtolli ''miecquintin'' quinezcayotia ''gente'' nozo ''gentío'', ''multitud'', ''muchedumbre'' (Bernardino de Sahagún).</ref> itloc mopalhuiaya<ref>In tlahtolli ''tetech palhuia, mo-'' quinezcayotia ''congregarse junto a alguien'', ''reunirse junto a alguien''.</ref> inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz<Ref>In tlahtolli ''tlatlahtlauhtiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''discurso'', ''predica'', ''exhortaciones'', ''homilia''.</ref>, mopihpiloa<ref>In tlahtolli ''pihpiloa, nino-'' quihtoznequi ''destacar'', ''auparse''.</ref> in tenyoh [[Tlahtolli itech in Tepetl]]<ref>''Tlahtolli itech in Tepetl'' quinezcayotia ''Sermón de la Montaña'' ica españatlahtolli.</ref> , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih<ref>In tlahtolli ''itech palehuia nino-'' quinezcayotia ''servirse de algo'' nozo ''utilizar''.</ref> miecpa neixcuiltilli<ref>In tlahtolli ''neixcuiltilli'' nozo ''tlahtolmachiotl'' mihtoa ica españatlahtolli ''parábolas'', ''alegoría'', ''ficción'', ''adaptación''.</ref> inic quitenquixtiz<ref>In tlahtolli ''tenquixtia, nitla-'' quinezcayotia ''exponer (algo)'' ihuan nican ''explicar''.</ref> in itenematilizcuicahuan<ref>Nozo ''sus adeptos'', ''sus partidarios''.</ref> In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani<ref>In tlahtolli ''nalquizani'' mocuepa ica españatlahtolli in iuh ''breve'' nozo ''pasajero''.</ref> zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''relato''.</ref> ca itlahtolpepechtiliz<ref>''Ca itlahtolpepechtiliz''quihtoznequi ica españatlahtolli ''cuyo contenido'' nozo ''cuya argumentación''.</ref> yehhuatl<ref>In tlahtolli ''yehhuatl'' ica españatlahtolli ''atributo elidido del verbo ser (él)''</ref> ichtacayoh<ref>In tlahtolli ''ichtacayoh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enigmático'', ''misterioso'', ''secreto'', ''íntimo'' nozo ''oculto''.</ref> (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo<ref>''Ipan ipanocayo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en general''.</ref> ce tlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''tlahtolpepechtiliztli''quihtoznequi ica españatlahtolli ''contenido'', ''temática'', ''sentido'' nozo ''argumentación''.</ref> nechcapacayotl<ref>In tlahtolli ''nechcapacayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''escatológico'', ''propio del más allá''. Itzintiliz huitz itech ''nachcapa'' nozo ''más allá''.</ref> ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in [[itlatlaquetzal in tlapixoani]]<ref>In ''itlatlaquetzal in tlapixoani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''la fábula'' (nozo ''parábola'') ''del sembrador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/par%C3%A1bola</u>.</ref> (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli<ref> In tlahtolli ''pitztli'' nozo ''piztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''semilla'' nozo ''pepita''.</ref> ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach<ref>In tlahtolli ''achtli'' quinezcayotia '''grano'' nozo ''cereal''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/grano</u>.</ref> in [[mostaza]] (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani<ref>In tlahtolli ''mixpoloani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''desorientada'' nozo ''perdida''.</ref> (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli<ref>In tlahtolli ''tlacohtli'' quinezcayotia ''siervo'', nozo ''cautivo''.</ref> ahtetlaocoliani<ref>In tlahtolli ''ahtetlaocoliani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''depiadado''.</ref> (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh<ref>In tlahtolli ''tlaaxqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''obrero'' nozo ''salariado''.</ref> tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh<ref>In tlahtolli ''xocomecamilchihuani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''viñador''.</ref> tlacamictianimeh<ref>In tlahtolli ''tlacamictiani'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''homicida''.</ref> (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin<ref>In tlahtolli ''tlacoanotztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''invitado''.</ref> itech in nemanamictiliztli<ref>In tlahtolli ''nemanamictiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''boda''.</ref> (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin<ref>In tlahtolli ''ichpochtli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''doncella'', ''virgen''.</ref> (Mt 25,1-13), in in talento<ref>In tlahtolli ''talento'' quitenehua ce tlacohualoni. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>https://es.wikipedia.org/wiki/Talento_(moneda)</u>.</ref> (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa<ref>In tlahtolli ''ihtoa, nitla-'' nican quinezcayotia ''versar'', ''tratar''.</ref> itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl<ref>In tlahtolli ''millotl'' ica españatñahtolli quinezcayotia nican ''campesina''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''milli''.</ref>. Quipix<ref>In tlahtolli ''Piya, nitla-'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''mantener'', ''preservar''.</ref> teixnamiquiliztli<ref>In tlahtolli ''teixnamiquiliztli'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''enfrentamiento'', ''discusión'', ''rivalidad''.</ref> ica itloc moquetzanimeh<ref>In tlahtolli ''tetloc moquetzani'' quihtoznequi ''miembro'', ''seguidor'', ''simpatizante'', ''adepto'' nozo ''partidario''.</ref> in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni<ref>In tlahtolli ''ittitiloni'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''importante'', ''destacado'', ''considerable'', ''apreciable''.</ref> icenquizaliz<ref>In tlahtolli ''cenquizaliztli'' quinezcayotia ''clan'', ''bando'', ''camarilla'' ihuan nican ''sectas''.</ref> teoyoh<ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosa(s)'', ''místico'', ''espiritual(es).</ref> in judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' ((Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref>, ihuan huel macheh inhuic<ref>In tlahtolli ''tehuic'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''contra'' ihuan nican ''con''.</ref> in tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ''fariseo'', ''hipócrita''.</ref>, in aquihqueh quiteilhuih<ref>In tlahtolli ''teilhuia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''acusar''.</ref><ref>In tlahtolli ''icxitoquilia, nitetla-'' noihuan quinezcayotia ''culpabilizar'', nozo ''inculpar''.</ref> in tlacaneciliztli<ref>In tlahtolli ''tlacaneciliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''hipocresía'', ''picaresca'', ''cuento''.</ref> ihuan inic<ref>In tlahtolli ''inic'' quinezcayotia ''por'' ihuan nica ''de''.</ref> ahmo quimocuitlahuiz<ref>In tlahtolli ''quimocuitlahuiz'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cuidar'', ''observar'', ''preocuparse por algo''.</ref> in quicempanahuia inic ittitiloni<ref>In tlahtolli ''ittitiloni'' quinezcayotia ''importante'' nozo ''destacado''.</ref>itech in [[Tora]]<ref>In tlahtolli ''Tora'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''Torá''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/tor%C3%A1</u>.</ref>: in melahuacayotl<ref>In tlahtolli ''melahuacayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''justicia'' nozo ''rectitud''</ref>, in tetlaocoliztli<ref>In tlahtolli ''tetlaocoliztli'' quinezcayotia ''compasión'', ''piedad'', ''indulgencia'' nozo ''misericordia''.</ref> ihuan in netlacuauhquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''netlacuauhquetzaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lealtad'', ''fidelidad'', ''nobleza''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlacuauhquetza, nino-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ser fiel'', ''ser noble''.</ref> (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz<ref>In tlahtolli ''tlanextiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''innovación'', ''originalidad'', ''revelación''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/descubrimiento</u> ihuan inin occe: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/invenci%C3%B3n</u>.</ref> in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli<ref>In tlahtolli ''netentlapaltililiztli'' quihtoznequi ''firmeza'', ''determinación''.</ref> ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz<ref>In tlahtolli ''tetech pachihuiliztli'' quinezcayotia ''relación'', ''cordialidad''.</ref> huel pachihuini itech<ref>In tlahtolli ''itech pachihuini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cercano a''.</ref> Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli<ref>In tlahtolli ''aramtlahtolli'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''arameo'' nozo ''lengua de Aram (cierta región de Asia). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/arameo</u></ref> ica in tlahtolli<ref>In tlahtolli ''tlahtolli'' quinezcayotia ''expresión'', ''palabra(s)'', ''manifestación'', ''verbo'' nozo ''locución''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/expresi%C3%B3n</u>.</ref> cencallotl<ref>In tlahtolli ''cencallotl'' quinezcayotia ''familiar''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''cencalli'', ca quinezcayotia ''familia''.</ref> [[Abba]] (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech<ref>In tlahtolli ''mihtoa itech'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''se trata de''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlahtoa itech'' ca quihtoznequi ''versar sobre''.</ref> ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin<ref>In tlahtolli ''tlachicohuilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''marginado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chicohhuia, nite-'' ca quihtoznequi ''marginar (a alguien)'', ''desfavorecer'', ''discriminar''.</ref>, in tlapacholtin<ref>In tlahtolli ''tlapacholli'' quinezcayotia ''oprimido'', ''humillado'', ''supeditado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''pachoa, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''humillar'', ''subordinar'', ''someter''.</ref> (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapilchihuani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pecador''.</ref> (Lc 15) inic quimaniliz<ref>In tlahtolli ''inic quimaniliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''para ofrecerles''.</ref> itlaocol<ref>In tlahtolli ''tlaocolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''piedad'', ''clemencia'', ''indulgencia'', ''perdón'' nozo ''misericordia''.</ref>. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih<ref>In tlahtolli ''ixtlatilia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''indicar'' nozo ''recomendar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/recomendar</u>.</ref> quiyehyecoz<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizar'', ''ejercitar'' nozo ''practicar''.</ref> in itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''tetlazohtlacauh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fiel'' nozo ''seguidor''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><u>A ti y a todos... los fieles a mi persona que me invoquen...</u>: In tehhuatl ihuan in ixquichtin... in notetlazohtlatlacahuan in notechmotzahtzilia... (Nican Mopohua).</small></ref>, yehhuatl machoni<ref>In tlahtolli ''machoni'' quinezcayotia ''clara'', ''comprensible'' nozo ''patente''.</ref> itlanohnotzaliz<ref>In tlahtolli ''tlanohnotzaliztli'' quinezcayotia ''manifestación'', ''expresión'', ''testimonio'', ''declaración''.</ref> inin itech pachihuiliz<ref>In tlahtolli ''tetech pachihuiliztli'' quinezcayotia ''cercanía'', relación''.</ref> in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, inoc<ref>In tlahtolli ''inoc'' quinezacayotia ica españatlahtolli ''durante''.</ref> itetlayecoltiliz<ref>In tlahtolli ''tetlayecoltiliztli'' quihtoznequi ica españatñahtolli ''ministerio'', ''tarea'', ''servicio''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ministerio</u>.</ref> Jesutzin quichiuh nepapan<ref>In tlahtollli ''nepapan'' quinezcayotia ''diversos'', ''varios.</ref> tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli<ref>In tlahtolli ''Ipan tlacempoaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en suma''.</ref>, ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''teocaltlatlalizotl'' quinezcayotia ''canónico''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/can%C3%B3nico</u>. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatlaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''disposición'', ''regla'', ''precepto''.</ref> mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein<ref>In tlahtolli ''itech in catlein'' quinezcayotia ''de los cuales''.</ref> mahtlactli onnahui yehhuatl<ref>In tlahtolli ''yehhuatl'' ica españatlahtolli quitenehua in ''atributo del verbo ser''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''curaciones''.</ref> itech nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''varias'', ''diversas'' ihuan nican ''distintas''.</ref> cohcoliztli<ref>In tlahtolli ''cohcoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enfermedades''.</ref>, macuilli nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sortilegios'', ''conjuros'' nozo ''exorcismos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/exorcismo</u>.</ref>, eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''teyolitiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resurrecciones''.</ref>, ome tlamahuizoll ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''de''.</ref> ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''tipo'', ''apariencia'', ''forma'', ''tipo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''natural''.</ref> ihuan eyi nezcayotl<ref>In tlahtolli ''nezcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''signo'', ''marca'', ''señal''.</ref><ref>Nozo ''machiotl'', caquihtoznequi ica españatlahtolli ''símbolo''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''raro'', ''extraordinario'', ''insólito'' nozo ''sorprendente''.</ref>. :::* In teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''teotlahcuilolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''evangelio'' ihuan nican ''evangelios''.</ref> quipohua<ref>In tlahtolli ''pohua, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''narrar''.</ref> in tlatoquiliani<ref>In tlahtolli ''in tlatoquiliani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''siguiente'', ''la que sigue''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sanación'', ''curación''.</ref> mahuizauhqui<ref>In tlahtolli ''mahuizauhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''maravilloso'', ''sorprendente'', ''admirable'' ihuan nican ''milagrosas''.</ref> tlachiuhtli<ref>In tlahtolli ''tlachiuhtli'' ica españatlahtolli nican quinezcayotia ''obradas''.</ref> itechpa Jesutzin: ::::1. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> itlepohpocaliz<ref>In tlahtolli ''tlepohpocaliztli'' quinezcayotia ''fiebre'', ''calentura'', ''hipertermia''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fiebre</u>. Itzintiliz huitz itech ''pohpoca, ni-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''estar ardiendo''.</ref> in imonnan<ref>In tlahtolli ''monnnantli'' nozo huehxiuhtli quinezcayotia ''suegra''.</ref> in [[Pedro]], ipan ichan ipan [[Cafarnaum]], inic quicui itech imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). ::::2. Quihuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquetza, nite-'' qihtoznequi ica españatlahtolli ''sanar'' nozo ''curar (a alguien).</ref> ce teocohcox<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinezcayotia ''leproso'' nozo ''albarazado''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://dle.rae.es/?id=1VFfPkR</u>. In tlahtolli ''teocohcoliztli'' quihtoznequi ''lepra'' nozo ''albarazo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/lepra</u> ihuan <u>http://buscon.rae.es/drae/srv/search?id=Z261KADNbDXX2MFhkwrV</u>.</ref> galileatlacatl ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''mediante''.</ref> in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatzitzquililiztli'' quinezcayotia ''toque'', ''roce'' ihuan nican ''contacto''.</ref> in imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). ::::3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui<ref>In tlahtolli ''nacayomihmicqui'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''paralítico'', ''paraplégico'' nozo ''tullido''.</ref> ipan [[Cafarnaum]] ca ixihmachtiloc<ref>In tlahtolli ''ixihmachtiloc'' quihtoznequi ''le fue presentado'' ica españatlahtolli. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixihmachtia, nitete-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''presentar alguien a otro''.</ref> ipan ce cacaxtli<ref>In tlahtolli ''cacaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''camilla'', ''parihuela'' nozo ''palanquín''.</ref> ihuan in aquin oquipohpolhuiaya<ref>In tlahtolli ''oquipohpolhuiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''le había perdonado (algo)''.</ref> itlahtlacol, inic quinahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ''ordena''.</ref> ca moquetzani<ref>In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se levantara'' nozo ''se levantase'' (pretérito imperfecto de subjuntivo). In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ''se levante'' (presente de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzni'' quinezcayotia ''se haya levantado'' (pretérito compuesto de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzani'' quihtoznequi ''se hubiera levantado'' (pretérito pluscuamperfecto de subjuntivo).</ref> ihuan huiani<ref>In tlahtolli ''huiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se fuera'' nozo ''se fuese'' (pret. imperfecto de subjuntivo).</ref> ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). ::::4. Quihuelquetz ce tlacatl ica <ref>In teotlahcuilolli quihtoa ''maitl ahuacqui'', zan inin cohcoliztli motocayotia ica españatlahtolli ''queratosis''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ipan ce judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''teocalli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo'', ''mezquita'', ''sinagoga''.</ref>, ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). ::::5. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca quipihpitza<ref>In tlahtolli ''pihpitza, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''padecer''.</ref> ezmoloniliztli<ref>In tlahtolli ''ezmoloniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''hemorragias'' nozo ''flujo de sangre''.</ref>, ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). ::::6. Quipahtilih ce tzatzanontli<ref>In tlahtolli ''tzatzanontli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sordomudo''.Itzintiliz huitz itech ''tzatza'' nozo ''tzatzatl'' ca quihtoznequi ''sordo'' ica españatlahtolli ihuan itech ''nontli'' ca quihtoznequi ''mudo''.</ref> ipan in [[Decapolis]] inic caquia<ref>In tlahtolli ''inic caquia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''metiéndole'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''aquia, nitla-'' ca quihtoznequi ''meter (algo)'' nozo ''introducir''.</ref> in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha<ref>In tlahtolli ''inic chicha'' quinezcayotiaica españatlahtolli ''escupiendo''.</ref>, inic quitzitzquia in inehnepil<ref>In tlahtolli ''inic quitzitzquia in inehnepil'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tocándole la lengua''.</ref> ihuan inic quihtoa<ref>In tlahtolli ''inic quihtoa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''diciendo''.</ref>: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’<ref>In tlahtolli ''ximotlapo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''abrete'', ''destápate''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlapoa, nite-'' ca quinezcayotia ''destapar (a alguien)''.</ref> (Mc 7,31-37). ::::7. Quihuelquetz ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla''nozo ''ixpopoyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> ipan [[Betsaida]] inic quitemili<ref>In tlahtolli ''temilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo sobre alguien)'' (Bernardino de Sahagún).</ref> chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). ::::8. Quihuelquetz in [[Bartimeo]], in ixpopoyotl itech [[Jerico]] (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). ::::9. Quihuelquetz huehcapa<ref>In tlahtolli ''huehca'' nozo ''huehcapa'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''lejos'', ''de lejos'', ''a distancia''.</ref> in iahach<ref>In tlahtolli ''ahachtli'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''criado'', ''sirviente''.</ref> in [[centurion]]<ref>In ''centurion'', nozo ''centurión'' ica españatlahtolli, yehhuatl ce teyacanqui teyaochiuhqui itech [[Roma]] ca quinyacana macuiltemeh ompohualtemeh oquichtin.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). ::::10. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca itech catca tepotzo<ref>In tlahtolli ''tepotzo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''encorvada'', ''jorobada'', ''cheposa'', ''gibosa''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tepotzotl'' ca quihtoznequi ''joroba'', ''giba'', ''chepa''.</ref> ihuan ahmo momelauhtahcia<ref>In tlahtolli ''ahmo momelauhtahcia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''no podía enderezarse'', ''no alcanzaba a enderezarse''.</ref>, ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatemililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''aplicación''. Itzintiliz huit itech in tlahtolli ''temilia, nitetla-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''superponer'', ''sobreponer'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo, sobre alguien)'', ''arrimar'', ''fijar'' (Bernardino de Sahagún). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/aplicar</u>.</ref> in imahtzihtzinhuan<ref>In tlahtolli ''imahtzihtzinhuan'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''sus manos''.</ref> (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh<ref>In tlahtolli ''chihua, mo-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''suceder'', ''ocurrir'', ''tener lugar''.</ref> noihuan in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ihuan ipan ce judeoteocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quinezcayotia ''templos''; ihuan ''judeateocalli, ''sinagoga(s)''.</ref>. ::::11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh<ref>In tlahtolli ''chiahuizayoh'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''hidrópico'' nozo ''seroso''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chiahuizatl'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''humor'', ''pus'', ''serosidad''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref>, ipan inchan cemeh in tachcahuan<ref>In tlahtolli ''tachcauh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''principal''.</ref> tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ''fariseo'', ''hipócrita''.</ref> (Lc 14, 1-6). ::::12. Quinhuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquezta, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> mahctlactetl teocohcoxqueh<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinexcayotia ica españatlahtolli ''leproso''.</ref>, ca mixnepanoh<ref>In tlahtolli ''ixnepanoa, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''coincidir'', ''hallar'', ''encontrar''.</ref> itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). ::::13. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> ce oquichtli ca cahxiltiaya<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cumplir'', ''completar'' ihuan nican ''llevar a término''.</ref> ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> (Jn 5,1-9). ::::14. Quihuelquez ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> itech piltiliztli<ref>In tlahtolli ''itech piltiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de nacimiento''.</ref> inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl<ref>In tlahtolli ''inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''untando sobre él lodo y saliva''.</ref>, zatepan in catlein<ref>In tlahtolli ''zatepan in catlein'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''tras lo cual''.</ref> quinahuatih<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''le ordenó''.</ref> mopacaz ipan iacax in Siloe<ref>In tlahtolli ''iacax in Siloe'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''piscina de Siloé''. In tlahtolli ''acaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''piscina'', ''alberca'', ''aljibe'' nozo ''depósito de agua''.</ref> (Jn 9,1-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''Ipan in teotlahcuilolli teotlatlalizotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en los evangelios canónicos''.</ref> ixneci, n(i)-<ref>In tlahtolli ''ixneci'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aparecer'', ''mostrarse'', ''resultar''.</ref> macuilli zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''relato'', ''charla'', ''diálogo'', ''conversación''.</ref> itech itehualquixtiliz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in teoyoliameh<ref>In tlahtolli ''teoyoliatl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''espíritu''.</ref> tlahtlacolcatzahuac<ref>In tlahtolli ''tlahtlacolcatzahuac'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''impurezas'', ''impurezas del pecado'', ''manchas del pecado''.</ref> (nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ''sortilegio'' ihuan nican ''exorcismos'',</ref>) quichiuh<ref>In tlahtolli ''quichiuh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizadas'', ''efectuadas''.</ref> itechpa Jesutzin<ref>In tlahtolli ''itechpa Jesutzin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por Jesús''.</ref>: ::::1. Quihualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> ce teoyaotlin tlahtolli ''teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga''.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). ::::2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli<ref>In tlahtolli ''tlalli'' quinezcayotia ''tierra'', ''región'', ''área''.</ref> itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). ::::3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya<ref>In tlahtolli ''quimocuiliaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''tenía'' ihuan nican ''poseía''.</ref> in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). ::::4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya<ref>In tlahtolli ''chihchinatza, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''atormentar''.</ref> ce cuehcuechmicqui<ref>In tlahtolli ''cuehcuechmicqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epiléptico''. In tlahtolli ''cuehcuechmiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epilepsia'', ''espasmos'', ''convulsiones''.</ref> (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). ::::5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diversos'', ''varios''.</ref> tlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''tlahcuilolli'' quinezcayotia ''texto'' ihuan nican ''pasajes''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/pasajes</u>.</ref> ca quichihua tlatenehualiztli<ref>In tlahtolli ''tlatenehualiztli'' quinezcayotia ''referencia'' nozo ''mención''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ica ixnexiliztli'' quinezcayotia ''de modo'', ''con apariencia''.</ref> tlatematini<ref>In tlahtolli ''tlatemmatini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''genérico'', ''vago'', ''indefinido'' nozo 'inconcreto''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tentli''.</ref> in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''ipan in teotlahcuilolli'' quihtoznequi ''según los evangelios''.</ref>, Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''yolitia, nite-'' quinezcayotia ''resucitar''.</ref>: ::::1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in [[Jairo]] (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh<ref>In tlahtolli ''nelihtoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''afirmar'', ''asegurar''.</ref> ca in cihuaconetl ahmo itech catca<ref>In tlahtolli ''itech cah'' quinezcayotia ''estar'' ica españatlahtolli.</ref> micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). ::::2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh<ref>In tlahtolli ''icnocihuauh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''viuda''.</ref><ref>Nozo ''ioquichmiccauh'', ca quihtoznequi noihuan ica españatlahtolli ''viuda''.</ref> in [[Nain]] (Lc 7,11-17). ::::3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania<ref>In tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech Betania'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de Betania'', ''(originario) de Betania''. ''(nativo) de Betania''.</ref>. (Jn 11,1-44). :::* Jesutzin quichiuh noihuan, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli<ref>In tlahtolli ''tlamahuizolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''prodigios'', ''milagros'', ''portentos''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''forma'', ''apariencia'' ihuan nican ''tipo'', nozo ''modo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''natural''.</ref>, ipan in tlein quinextia<ref>In tlahtolli ''nextia, nitla-'' ''poner de manifiesto'', ''mostrar'' ica españatlahtolli.</ref> in itlazohcacealiz<ref>In tlahtolli ''tlazohcacealiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''obediencia''.</ref> in chicahuacayotl yuhquizani<ref>In tlahtolli ''chicahuacayotl yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuerzas naturales''.</ref> (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref>: ::::1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli<ref>In tlahtolli ''ahtlahtlacamahmaniliztli'' quinezcayotia ''tempestad'' ica españatlahtolli ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ahtlacatl'' ihuan itech in tlahtolli ''maniliztli''.</ref> ca cehui<ref>In tlahtolli ''cehui, -'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''calmarse'' ihuan ipan in tlahcuilolli ''se calme''.</ref> ihuan inin<ref>In tlahtolli ''inin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ésta''.</ref> tlazohcacea<ref>In tlahtolli ''tlazohcacea, ni-'', quinezcayotia ica españatlahtolli ''obedecer'' ihuan ipan in tlahcuilolli quinezcayotia ''se someten''.</ref> (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). ::::2. Jesutzin nehnen ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''sobre'', ''a través de''.</ref> in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). :::* Eyi machiotl<ref>In tlahtolli ''machiotl'' quinezcayotia ''símbolos'' ihuan nican ''signos''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quitoznequi ica españatlahtolli ''extraordinarios'', ''insólitos'', ''desacostumbrados''.</ref>, ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel<ref>In tlahtolli ''huel'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''muy'', ''bien'', ''acusadamente''.</ref> ixihmachtililoni<ref>In tlahtolli ''ixihmachtililoni'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simbólico'', ''representativo'', ''alegórico'', ''metafórico''.</ref>: ::::1. Tlamiequililiztli<ref>In tlahtolli ''tlamiequililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''multiplicación''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''miequilia, nitla-'' ca quinezcayotia ''multiplicar'', ''agrandar'', ''aumentar''.</ref> itech in [[yoltextli]]<ref>In tlahtolli ''yoltextli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pan'' nozo ''masa''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/pan</u>.</ref> ihuan intech in mihmichtin. Yelohua<ref>In tlahtolli ''yelohua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''es (impersonal del verbo ser)''.</ref> in icel<ref>In tlahtolli ''icel'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''único''.</ref> in mochin<ref>In tlahtolli ''mochin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''todos (no pluralizables)''.</ref> in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui<ref>In tlahtolli ''izqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''totalidad (de)''.</ref> in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua<ref>In tlahtolli ''mochihua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sucede'', ''ocurre''.</ref> ipan ome immanyotl<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ocasion'', ''circunstancia'', ''momento'', ''oportunidad''.</ref> ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). ::::2. In michmaliztli<ref>In tlahtolli ''michmaliztli'' quinezcayotia ''pesca'' ica españatlahtolli.</ref> ahneltoconi<ref>In tlahtolli ''ahneltoconi'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''milagrosa'', ''prodigiosas'', ''inverosímil'', ''increíble''.</ref> (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). ::::3. In tlacuepaliztli<ref>In tlahtolli ''tlacuepaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''conversión'', transformación''.</ref> itech in atl<ref>In tlahtolli ''itech atl'' quinezcayotia ''del agua''.</ref> ipan xocomecaayotl<ref>In tlahtolli ''xocomecaaytol'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vino''.</ref> ipan in nemanamictiliztli<ref>In tlahtolli ''nemanamictiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''bodas'', ''nupcias''.</ref> itech [[Cana]] (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl<ref>In tlahtolli ''ipan inin cahuitl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en ese periodo''.</ref>, in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''predicador'', ihuan nican ''escriba''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/escriba</u>.</ref>, tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fariseo'', ''hipócrita'', ''falso''.</ref> ihuan occequintin, quitlamih<ref>In tlahtolli ''tetech tlamia, nitla-'', quihtoznequi ica españatlahtolli ''atribuir (a alguien, algo)</ref> itech ce tetlapiquiliztli<ref>In tlahtolli ''itech ce tetlapiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a una confabulación'', ''a un complot'', '' a una conspiración'', '' a una maquinación''.</ref> itloc in Tlacatecolotl<ref>In tlahtolli ''Tlacatecolotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Belcebú'', ''Satán''.</ref> inin teixmauhtiliztli<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref> inic quihualquixtiz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'' nozo ''echar''.</ref> in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac<ref>In tlahtolli ''mapatla, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''defenderse'', ''resistirse''.</ref> neixnahualiztica<ref>In tlahtolli ''neixnahualiztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enérgicamente'', ''con determinación'', ''decididamente''.</ref> ihuic<ref>In tlahtolli ''ihuic'' quinezcayotia ''contra'' ica españatlahtolli ihuan nican quihtoznequi ''de''.</ref> inin teteilhuiliztli<ref>In tlahtolli ''teilhuia, nite-'' quinezcayotia ''acusar (a alguien, ante otros).</ref>. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan<ref>In tlahtolli ''noihuan'' quinezcayotia ''aun'', ''también'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/aun</u>.</ref>, motenehua in iimmanyo<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''oportunidad'', ''circunstancias'', ''coyuntura'' ihuan nican ''caso''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ocasi%C3%B3n</u>.</ref> in ce oquichtli ca, in ahtle<ref>In tlahtolli ''in ahtle'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sin''.</ref> yelohuaz itenematilizcuini<ref>In tlahtolli ''tenematilizcuini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simpatizante'', ''adepto'', ''seguidor''.</ref> in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica<ref>In tlahtolli ''mahcehualtiliztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''con éxito''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mahcehualtiliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''éxito'', ''fortuna'', ''recompensa'', ''merecimiento''.</ref> teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca<ref>In tlahtolli ''inhualquixtiloca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ex5pulsión (padecida por alguien)''.</ref> in motlapatlatilianimeh<ref>In tlahtolli ''motlapatlatilianimeh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mercaderes'', ''tratantes'.</ref> itech in teocalli, ipan in itlachihualiz<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ''ejecución'', ''creación'' ihuan nican ''interpretación''.</ref> in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah<ref>In tlahtolli ''yah'' quihtoznequi ''fue'' ica españatlahtolli.</ref> itloc itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''itloc itetlazohtlacahuan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''con sus discípulos''.</ref> ompa [[Jerusalen]] inic quichihuaz oncan in ilhuitl itech in [[Pascua]]. Calac ipan icuitlapan ce [[asno]], ipampa ca<ref>In tlahtolli ''ipampa ca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''por que'' ihuan nican noihuan ''para que''.</ref> neltililoni<ref>In tlahtolli ''neltililoni'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuera llevada a cabo (algo)''.</ref> in itlahtol in tenahualcaquini<ref>In tlahtolli ''tenahualcaquini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vidente'' nozo ''profeta''.</ref> [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa<ref>In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, niman ic<ref>In tlahtolli ''niman ic'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''a continuación''.</ref> yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in tlapatlanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapatlani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''banquero'', ''cambista''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/cambista</u>.</ref> ihuan in itlanamacacahuan<ref>In tlahtolli ''tlanamacac'' nozo ''tlanamacani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vendedor'', ''comerciante, ''mercader'', ''tratante''.</ref> in yolqueh<ref>In tlahtolli ''in yolqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de animales''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien.>></small></ref> in huemmanaliztli<ref>In tlahtolli ''huemmanaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sacrificios'', ''ofrendas''.</ref> tenemilizhuipanalizotl<ref>In tlahtolli ''tenemilizhuipanalizotl'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''ritual''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tenemilizhuipanaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''rito'', ''ceremonia'', ''protocolo'', ''costumbre''.</ref> (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/episodio</u>.</ref> inic ipehualiz<ref>In tlahtolli ''inic ipehualiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''al comenzar'' nozo ''al comienzo''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''inic quipehua'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''comenzando''(gerundio).</ref> in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca<ref>In tlahtolli ''quicenteca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lo relaciona'', ''lo coordina''.</ref> ica ce tlayolteohuiliztli<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ''profetizar'', ''adivinar'', ''presentir''.</ref> itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''siguientes'', 'posterior'', ''venidero'' ihuan nican ''futuros''.</ref>. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan [[Betania]], inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli<ref>In tlahtolli ''ahuiayaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aromas'', ''perfumes''.</ref> itechpa ce cihuatl.<ref>Ipan in izanil in Juan, in cihuatl ca quioza in Jesutzin yehhuatl [[Maria (tlalquixtiani) itech Betania]], icihuaconeuh in [[Lazaro itech Betania|Lazaro]]; inpan in oc omentin ahmo motenehua itocatzin.</ref> Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh<ref>In tlahtolli ''cahuitl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tiempo'', ''período'', ''espacio'', ''lapso'' ihuan nican ''transcurso''.</ref> inin cochcayotl pascuayotl<ref>In tlahtolli ''pascuayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pascual''.</ref>, Jesutzin quiyolteohuih<ref>In tlahtolli ''yolteocihuia, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''predecir'', ''profetizar'', ''adivinar''.</ref> ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan<ref>In tlahtolli ''itetlazohtlacahuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''preferidos'', ''discípulos, ''Apóstoles''.</ref>, [[Judas Iscariote]]. Quimacuic<ref>In tlahtolli ''macui, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tomar'', ''agarrar'', ''asir''.</ref> [[yoltextli]] ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican<ref>In tlahtolli ''hualcelia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''tomar'', ''recibir''.</ref> ihuan ma xitlacuacan<ref>In tlahtolli ''xitlacuacan'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''comed''.</ref>, inin yehhuatl nonacayo<ref>In tlahtolli ''nonacayo'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''cuerpo''.</ref>» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli<ref>In tlahtolli ''tlahuantli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''copa'', ''cáliz''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/copa</u>.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a'' ihuan nican ''de''. </ref> xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican<ref>In tlahtolli ''xicatliquican'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''beban (ustedes)'' nozo ''bebed (vosotros)''.</ref> in ammochintin<ref>In tlahtolli ''in ammochintin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''todos (ustedes)''.</ref>, ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli ''netlacentequililiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''alianza'', ''acuerdo''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''centequilia, ticto-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''ponerse de acuerdo'', ''concertarse''.</ref><ref>Nozo ''nenohnotzaliztli''.</ref>, ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca<ref>In tlahtolli ''in tlahtlacolli ipololoca'' quihtoznequi ''indulto'', ''absolución'' ihuan nican ''el perdón de los pecados'', ''la remisión de los pecados''.</ref> ». Quiteocihuih noihuan, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''según''.</ref> in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia<ref>In tlahtolli ''catlitahcizquia'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''volvería a beber''.</ref> ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini<ref>In tlahtolli ''zan yeh in ihcuac catlini'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sino cuando lo bebiera'' nozo ''hasta que lo bebiese''.</ref> occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah<ref>In tlahtolli ''xococuauhtlah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''huerto''.</ref> itech [[Getsemani]]. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl<ref>In tlahtolli ''ipan immanyotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en vez de''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''immanyotl'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''momento'', ''ocasión'', ''oportunidad'', ''turno'' nozo ''vez'' ihuan in tlahtolli ''iimmayo'' ''su turno'', ''su ocasión'' nozo ''su vez'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 190, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vez</u>.</ref> inic<ref>In tlahtolli ''inic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''para'' ihuan nican ''de''.</ref> moteochihuaz<ref>In tlahtolli ''moteochihuaz'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''rezar''.</ref>, cochtimocauhqueh<ref>In tlahtolli ''cochtimocauhqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se quedaron dormidos''.</ref>, ihuan Jesutzin quitlemah<ref>In tlahtolli ''tlemati, nitla.. quihtoznequi ica españatlahtolli ''sufrir algo con pena''.</ref> ce cahuitl<ref>In tlahtolli ''cahuitl''ica españatlahtolli ''momento'', ''rato'', ''intervalo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tiempo</u>.</ref> ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''de''.</ref> chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo<ref>In tlahtolli ''tlaciuhcayotl'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''destino'' nozo ''suerte''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlaciuhqui'', ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''adivino'' nozo ''astrólogo''.</ref>, manel quicentlalih<ref>In tlahtolli ''centlalia, nitla-'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''decidir'', ''resolver''.</ref> quipaccaihiohuiz<ref>In tlahtolli ''quipaccaihiohuiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''acatar (algo)'', ''obedecer'', ''soportar''.</ref> in icealiz<ref>In tlahtolli ''in icealiz'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''la voluntad''.</ref> in Toteucyo<ref>In tlahtolli ''Toteucyo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Dios''.</ref> . Judas huel oquitlehcoaquiaya<ref>In tlahtolli ''huel oquitlehcoaquiaya'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''efectivamente había traicionado''.</ref> in Jesutzin, inic quicahuaz itech<ref>In tlahtolli ''inic quicahuaz itech'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''para entregarlo a''.</ref> in intlahtocaticahuan<ref>In tlahtolli ''tlahtocatini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''soberano'', ''príncipe''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/pr%C3%ADncipe</u>.</ref> teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech<ref>In tlahtolli ''ipan tlapatlaliztli itech'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a cambio de'' nozo ''en cambio de''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://dle.rae.es/?id=6vurcOd</u>.</ref> ompohualtetl ommatlactetl tomin<ref>In tlahtolli ''tomin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''monedas'' nozo ''piezas''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/pieza</u>.</ref> iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli<ref>In tlahtolli ''tlaahxiltilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''acompañado''. Itzintiliz huitz itech ''ahxiltia, onteni-''. Ma xiquitta ''onteahxiltilli'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 360, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco).</ref> itloc ce cenquizalizti<ref>In tlahtolli ''cenquizaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''banda'' nozo ''grupo''.</ref> tlayaochihchiuhtli<ref>In tlahtolli ''tlayaochihchiuhtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''armado''.</ref> ica tepozmacuahuitl<ref>In tlahtolli ''tepozmacuahuitl'' quinezcayotia ''espada''.</ref> ihuan cuauhtolli<ref>In tlahtolli ''cuauhtolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''garrotes''.</ref>, tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito<ref>In tlahtolli ''ahcito, n(i)-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''llegó''.</ref> ompa [[Getsemani]] ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz<ref>In tlahtolli ''teixihmachtililiztli'' quihtozenqui ica españatlahtolli ''identidad'' nozo ''identificación''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''teixihmachtilia, nite-'' quinezcayotia ''identificar''.</ref> in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan<ref>In tlahtolli ''yomoyantli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''flanco'', ''lado'', ''parte'', ''costado''.</ref> in itenematilizcuicahuan oncatca<ref>In tlahtolli ''oncatca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''hubo'' (pretérito simple del verbo ''haber'').</ref> ce inneyehyecoliz<ref>In tlahtolli ''neyehyecoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''intento'', ''prueba''.</ref> in nemapatlaliztli<ref>In tlahtolli ''nemapatlaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''resistencia'' nozo ''defensa''.</ref>, zan tlazahcan<ref>In tlahtolli ''tlazahcan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''por fin'' nozo ''finalmente''.</ref> in mochintin moxehxelohqueh<ref>In tlahtolli ''moxehxelohqueh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se dispersaron''.</ref> ihuan moyeltihqueh<ref>In tlahtolli ''moyeltihqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se desbandaron'' nozo ''huyeron''</ref>. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca<ref>In tlahtolli ''imotzololoca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''arresto (padecido)'' nozo ''detención (sufrida)''.</ref>, Jesutzin huicalo<ref>In tlahtolli ''huica, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''llevar''.</ref> ompa in tecpancal<ref>In tlahtolli ''tecpancalli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''palacio''.</ref> in tlacempanahuiani<ref>In tlahtolli ''tlacempanahuiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sumo'' nozo ''superior''.</ref> teopixqui [[Caifas]] (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in [[Anas]], imontah in [[Caifas]]). Oncan tlatzontequililoc iixpan in [[Sanedrin]]. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz<ref>In tlahtolli ''tlaneltiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manifestación'', ''declaración'', ''confesión'', ''testimonio''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''neltilia, nitla-''.</ref> ahmo nepanihuia<ref>In tlahtolli ''nepanihui, -'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''coincidir'' nozo ''concordar''.</ref>, ahmo cacoc<ref>In tlahtolli ''cacoc'' quinezcayotia ''fueron aceptados'', ''fueron admitidos'' ica españatlatolli.</ref>. Tlazahcan<ref>In tlahtolli ''tlazahcan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''por fin'' nozo ''finalmente''.</ref>, [[Caifas]] quihtlanilih melahualiztica<ref>In tlahtolli ''melahualiztica'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''directamente''.</ref> in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani<ref>In tlahtolli ''Temaquixtilani'' (nozo ''Tetlaocoliani'') quinezcayotia ica españatlahtolli ''Mesías'', ''Salvador'', ''Redentor'' in iuh mixhpohua ipan inin tlahcuilolli: ::::<small><<No en vano creemos en un solo y único nombre de Nuestro Señor Jesucristo, verdadero Dios, salvador y redentor'': Ahmo tlapictli in tictoneltoquitiah izan icel itocatzin in Toteucyo Jesu Christo, nelli Dios, temaquixtilani, tetlaocoliloni (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 332-333, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref>, ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh<ref>In tlahtolli ''otiquihtoh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''eres tú quien lo ha dicho''.</ref><ref>Nozo ''Tehhuatl otiquihtoh'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''Tú lo has dicho''.</ref>». In tlacempanahuiani<ref>In tlahtolli ''tlacempanahuiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sumo'' nozo ''superior''.</ref> teopixqui quitzahtzayan<ref>In tlahtolli ''tzahtzayan, nitla-'' quionezcayotia ica españatlahtolli ''rasgar algo muchas veces'' nozo ''rasgar algo en gran manera''.</ref> in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia<ref>In tlahtolli ''tzontequi, nitla-'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''juzgar'', ''estimar'' nozo ''valorar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/considerar</u>.</ref> teotlahtolihtlacoliztli<ref>In tlahtolli ''teotlahtolihtlacoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''blasfemia'' nozo ''irreverencia''.</ref>. In tlamaceuhqueh<ref>In tlahtolli ''tlamaceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cofrade'', ''religioso'', ''hermano'', ''sacerdote'' ihuan nican ''miembro''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/miembro</u>.</ref> itech in Sanedrin quipactecaqueh<ref>In tlahtolli ''quipactecaqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''escarnecieron'', ''humillaron'' nozo ''deshonraron''.</ref> yollohcocolcuiliztica<ref>In tlahtolli ''yollohcocolcuiliztica'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''cruelmente'', ''brutalmente''.</ref> in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan [[Anas]] ihuan niman iixpan [[Caifas]]. Zan iyoh monematcaihtoa<ref>In tlahtolli ''nematcaihtoa, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''detallar'', ''describir'', ''precisar'', ''pormenorizar'', ''relatar cuidadosamente''.</ref> in tetlahtoltiliztli<ref>In tlahtolli ''tetlahtoltiliztli'' quuinezcayotia ica españatlahtolli ''interrogatorio'', ''investigación''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlahtoltia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''hacer hablar', ''interrogar'', ''indagar'', ''investigar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/interrogatorio</u>.</ref> iixpan [[Anas]], yehuatiliztica<ref>In tlahtolli ''yehuatiliztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''bastante'', ''suficientemente'', ''vigorosamente'', ''con fuerza'', ''con vigor''.</ref> ahmo neneuhqui<ref>In tlahtolli ''ahmo neneuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diferente'' nozo ''desigual''.</ref> in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlatzinquixtilizotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sinópticos''.</ref>. Pedro, ca ocahxiltiaya<ref>In tlahtolli ''ocahxiliaya'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''había acompañado'' nozo ''había seguido''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ahxiltia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''acompañar''.</ref> in Jesutzin ichtaca<ref>In tlahtolli ''ichtaca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''secretamente'', ''en secreto''.</ref> zatepan imotzololoca<ref>In tlahtolli ''imotzololoca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''arresto (padecido)'' nozo ''detención (sufrida)''.</ref>, itech catca tlainayalli<ref>In tlahtolli ''tlainayalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''oculto'' nozo ''escondido''.</ref> intzalan in tlahuicaltin<ref>In tlahtolli ''tlahuicalli'' quinezcayotia ''lacayo'', ''sirviente'', ''criado'', ''paje'', ''acompañante'', ''pareja'', ''esposo''. Nican quihtoznequi ''sirviente''.</ref> in tlacempanahuiani<ref>In tlahtolli ''tlacempanahuiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sumo'' nozo ''superior''.</ref> teopixqui. Tlaixihmachtilli<ref>In tlahtolli ''tlaixihmachtilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''identificado'' nozo ''reconocido'''. Itzintiliztz huitz itech in tlahtolli ''ixihmachtilia, nite-''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/reconocido</u>.</ref> in iuh itetlazohtlauh<ref>In tlahtolli ''itetlazohtlacauh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''discípulo'', ''prosélito'', ''incondicional''.</ref> in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh<ref>In tlahtolli ''telchihua, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''despreciar'', ''ignorar (<u>a alguien</u>).</ref><ref>Nozo ''ahquimomachitocac'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''negar <u>algo</u>'', ''inadmitir''.</ref> eppa<ref>In tlahtolli ''eppa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''hasta por tres veces'' nozo ''tres veces''.</ref> (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya<ref>In tlahtolli ''caquiltia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''notificar'', ''anticipar'', <u>''comunicar''</u> ihuan nican ''profetizar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profetizar</u>.</ref>. Itonalquiz<ref>In tlahtolli ''tonalquiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''mañana'' nozo ''amanecer''.</ref><ref>In tlahtolli ''itonalquiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a la mañana''.</ref> in tlatoquilia<ref>In tlahtolli ''in tlatoquilia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''siguiente'' nozo ''que sigue''.</ref>, Jesutzin huicaloc<ref>In tlahtolli ''huica, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conducir'', ''llevar''.</ref> iixpan [[Poncio Pilato]], in tecuexanoani<ref>In tlahtolli ''tecuexanoani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''gobernador'' ihuan nican ''procurador''.</ref> romayotl<ref>In tlahtolli ''romayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''romano''.</ref>. Niman quitlahtoltiz<ref>In tlahtolli ''niman quitlahtoltiz'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''tras interrogarle''.</ref>, Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni<ref>In tlahtolli ''tlacxitoquililoni'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''culpable (de algo)'', ''infractor'' nozo ''responsable (de algo)''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/culpable</u>. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''Icxitoquilia, nitetla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''culpabilizar''.</ref>, ihuan quihtlanilih<ref>In tlahtolli ''ihtlanilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pedir (algo, a alguien)'' nozo ''preguntar (algo, a alguien).</ref> in miecquintin<ref>In tlahtolli ''miecquintin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''gentío'' nozo ''muchedumbre''.</ref> ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh<ref>In tlahtolli ''tenyoh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''célebre'', ''famoso'' nozo ''conocido''.</ref> yollohmaxaltic<ref>In tlahtolli ''yollohmaxaltic'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''bribón'', ''granuja'', ''maleante'' nozo ''bandido''</ref>, quitocayotih [[Barrabas]]. In miecquintin, tlayolotilli<ref>In tlahtolli ''yolotia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''persuadir'', ''animar'', ''inspirar''. Ihuan in tlahtolli ''yolitia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resucitar (a alguien)''.</ref> intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pedir'', ''exigir'', ''mandar''.</ref> ca maquixtiloni<ref>In tlahtolli ''maquixtia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''liberar (a alguien)'' ihuan ''maquixtiloni'' quihtoznequi ''fuera liberado'' (imperfecto de subjuntivo pasivo) nozo ''se liberase''.</ref> in [[Barrabas]], ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni<ref>In tlahtolli ''momazoaltiloni'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuera crucificado'' nozo ''fuera clavado de manos''.</ref><ref>In tlahtolli ''nemazoaltiloliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''crucifixión'',''suplicio'', ''tortura'', ''padecimiento''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Que por nosotros los hombres fue crucificado voluntariamente para salvarnos'': In zan topampa yollohcacopa omomazoloaltiloc, inic otechmomaquixtillih (Andres itech Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 30-31, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/crucifixi%C3%B3n</u>. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli '' Mazolo, ni-'' nozo ''Mazoaltilo, nino-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''''ser crucificado'', ''ser clavado de manos''. Itzintiliz noihuan huitz itech in tlahtolli ''zo, nite-'' ca quihtoznequi ''pinchar a alguien'', ''clavar a alguien)''.</ref>. Pilato quimopaquilih<ref>In tlahtolli ''quimopaquilia (in imah)'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se lavó (las manos).</ref> machiotica<ref>In tlahtolli ''machiotica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simbólicamente''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''machiotl'' nozo ''machiyotl'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''símbolo''.</ref> in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz<ref>In tlahtolli ''ahtlahtlacoliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''inocencia'', ''exculpación'', ''irresponsabilidad''.</ref> itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc<ref>In tlahtolli ''cuahuia, nite-'' quinezcayotia ica españaltahtolli ''azotar a alguien''.</ref>, cololohqueh<ref>In tlahtolli ''ololoa, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vestir a alguien''.</ref> ica ce quechintli<ref>In tlahtolli ''quechintli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''manto'', ''túnica'', ''hábito'', ''toga'', ''capa'' nozo ''quimono''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/t%C3%BAnica</u>.</ref> chichiltic, quitlalilih<ref>In tlahtolli ''tlalilia,nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''colocar algo, a alguien''.</ref> ipan icua ce xiuhhuitzolli<ref>In tlahtolli ''xiuhhuitzolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''corona'', ''tiara'', ''diadema'' nozo ''mitra'' . </ref> huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho!<ref>In tlahtolli ¡Ma on nehuelmacho! quinezcayotia ica españatlahtolli '¡salve!'' nozo ''¡Haya salud!''.</ref>, intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc<ref>In tlahtolli ''chihualtiloc'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fue obligado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chihualtia, nitetla-''</ref> inic<ref>In tlahtolli ''inic'' quinezcayotia ''a'' nozo ''para'' ica españatlahtolli.</ref> quimamaz in [[temazoaya]]<ref>In tlahtolli ''temazoaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cruz'', ''instrumento para crucificar'', ''instrumento para clavar a la gente de manos'' (Thelma D. Sullivan, ''Compendio de la Gramática Náhuatl'', ixtli 134, amoxchihualolyan UNAM, , Mexihco, inic 1992). Itzintiliz huitz itech ''mazoa, nite-'' ihuan itech ''-(y)a''.</ref> ipan in tlein omomazoaltilozquia<ref>In tlahtolli ''omomazoaltilozquia'' quihtoznequi ''habría de ser crucificado''.</ref>, itlocpa<ref>In tlahtolli ''itlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''hasta'', ''a''.</ref> ce xomolli<ref>In tlahtolli ''xomolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lugar'', ''sitio'', ''punto'', ''rincón''.</ref> tlatocayotilli [[Golgota]], ca ipan arantlahtolli<ref>In tlahtolli ''arantlahtolli quinezcayotia ica españatlahtolli ''arameo''. Itzintiliz huitz itech ''aram'', ce tlalli.</ref> quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli<ref>In tlahtolli ''cuacacalaccanttli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cráneo''.</ref>’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli [[Simon]] itech<ref>In tlahtolli ''itech'' nican quihtoznequi ''de'' nozo ''en''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech'' ca quinezcayotia ''(nativo) de'' nozo ''(nacido) en''.</ref>[[Cirene]]<ref>In tlahtolli ''cirene'' quitenehua ce altepetl, ipan Libia. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>https://es.wikipedia.org/wiki/Cirene</u>.</ref>. Quimacaqueh inic catliz<ref>In tlahtolli ''Quimacaqueh catliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''dieron a beber'' nozo ''dieron de beber''. No ihuan ''dieron para beber''. Ma xiquixpohua inin nemachiyotilli ica españatlahtolli: 1) «Nihuallauh inic nitlacohuaz: ''Vengo a comprar'' nozo ''Vengo para comprar''». 2) «Nihuallauh nitlacohuaz: ''Vengo de comprar''». 3) «Nihuallauh inic nitlacohua: ''Vengo comprando». 4) «Nicnequi nitlacohuaz: ''Quiero comprar».</ref> in Jesutzin xocomecaayotl<ref>In tlahtolli ''xocomecaayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vino''.</ref> ica chiahuitztli<ref>In tlahtolli ''chiahuiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''hiel'', ''bilis, ''humor'' nozo ''secreción''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/hiel</u>.</ref>. Yehhuatzin quipaloh<ref>In tlahtolli ''paloa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''probar'', ''catar'', ''degustar''.</ref> zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz<ref>In tlahtolli ''zatepan quimomazoaltiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''después de crucificarlo'', ''después de clavarlo por las manos'' (reverencial).</ref>, in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh<ref>In tlahtolli ''xehxelhuia, nitetla-''quinezcayotia ica españatlahtolli ''repartir algo, a las gentes''.</ref> itlaquen. Ipan in temazoaya<ref>In tlahtolli ''temazoaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cruz'', ''instrumento para crucificar'', ''instrumento para clavar a la gente de manos'' (Thelma D. Sullivan, ''Compendio de la Gramática Náhuatl'', ixtli 134, amoxchihualolyan UNAM, , Mexihco, inic 1992). Itzintiliz huitz itech ''mazoa, nite-'' ihuan itech ''-(y)a''.</ref>, iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli<ref>In tlahtolli ''tenemachitiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''aviso'', ''advertencia'', ''anuncio'' nozo ''letrero''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nemachitia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''avisar'', ''prevenir'', ''advertir'', ''<u>preparar</u>''.</ref> ipan arantlahtolli<ref>In tlahtolli ''arantlahtolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''arameo''. Itzintiliz huitz itech in tlalli ca motocayotia ''Aram''.</ref>, greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz<ref>In tlahtolli ''ontlaehualiztli'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''causa'', ''motivo'', ''razón''.</ref> in tetlatzacuiltiliztli<ref>In tlahtolli ''tetlatzacuiltiliztli'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''castigo'' nozo ''condena''.</ref>: «Yehhuatl i in Jesus <ref>In tlahtolli ''Yehhuatl Jesus in inin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''éste es Jesús'', zan in mexihcatl quihtozquia ''yehhuatl i in Jesus'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi '' es éste Jesús''</ref>, in intlahtocauh in judeatlacah<ref>In tlahtolli''in intlahtocauh in judeatlacah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''el rey de los judíos''.</ref> », ca atzan<ref>In tlahtolli ''atzan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a menudo''.</ref> ipan tlatlapalhuiliztli<ref>In tlahtolli ''tlatlapalhuiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pinturas'', ''lienzos'', ''cuadros'', ''obras pictóricas''.</ref> mocototzoa<ref>In tlahtolli ''cototzoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''contraer'', ''acortar'', ''abreviar''.</ref> [[INRI]] (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica<ref>In tlahtolli ''tlahtoltica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''literalmente'', ''con palabras''.</ref> ‘Jesus itech<ref>In tlahtolli ''itech'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech Nazaret'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''nativo de Nazaret'' nozo ''nacido en Nazaret''.</ref>, intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi<ref>In tlahtolli ''inahuac in eyi'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cerca de la tercera (hora)'', ''cerca de las tres'', ''hacia las tres''.</ref> itech teotlac<ref>In tlahtolli ''itech tlahtolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''de la tarde'' o ''en la tarde''.</ref>, Jesutzin quitzahtzilih<ref>In tlahtolli ''tzahtzilia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''exclamar'', ''gritar (algo)''.</ref>: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé<ref>In tlahtolli ''Noteucyoé'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''Dios mío''.</ref>, ¿tleh ipampa otinechicnocauh<ref>In tlahtolli ''icnocahua, nite-'' quihtoznequi ica españaltahtolli''desamparar'', ''abandonar'', ''desproteger''.</ref>?’. In itlahtol tlaquizcayotl<ref>In tlahtolli ''tlaquizcayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''postrero'', ''final'', ''último''.</ref> in Jesutzin monohnoncuacatlalia<ref>In tlahtolli ''nohnoncuacatlalia, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diferenciar'', ''separar''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nohnoncuaca'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''aparte'', ''separadamente''.</ref> ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl<ref>In tlahtolli ''ahneneuhcayotl'' quinezcayotia ''desigualdad'' nozo ''diferencia'' ica españatlahtolli.</ref> itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh<ref>In tlahtolli ''tleh'' quihtoznequi ''qué''.</ref> itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh<ref>In tlahtolli ''in iuh onteittanimeh'' quihtohnequi ''como asistentes'' nozo ''presentes''.</ref> ipan inemazoaltiloliz<ref>In tlahtolli ''inemazoaltiloliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su crucifixión''.</ref>: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin<ref>In tlahtolli ''ixachintin'' quinezcayotia ''múltiples'' nozo ''varias''.</ref> intzalan in icihuauh<ref>In tlahtolli '' ixachintin intzalan in cihuah'' quihtoznequi ''varias de las mujeres''.</ref> netlacaneconimeh<ref>In tlahtolli ''netlacaneconi'' quihtoznequi ''fiel'', ''seguidor''.</ref> in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh<ref>In tlahtolli ''itlazoh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su preferido'' ihuan nican ''su discípulo''.</ref> in aquin quixmalhuiaya<ref>In tlahtolli ''ixmalhuia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''reconocer'', ''valorar'', ''apreciar''.</ref>» (ipan in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> cristotocalizotl<ref>In tlahtolli ''cristotocaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristianismo'' ihuan in tlahtolli ''cristotocalizotl'' quihtoznequi ''cristiana''.</ref>, yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli [[Jose itech Arimatea]], quihtlanilih in [[Pilato]] in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli ''xolopan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''viernes'', inic macuilli tonalli itech [[chicomilhuitl]], ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.<ref>{{Biblia|Mt|27:57-61}}, {{Biblia|Mc|15:42-47}}, {{Biblia|Lc|23:50-56}}, {{Biblia|Mc|19:38-42}}</ref> Ipan in ''iTeotlahcuilol in Mateo'' (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc<ref>In tlahtolli ''imoztlayoc'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''al día siguiente''.</ref>, in «intlahtohcatcahuan<ref>In tlahtolli ''tlahtocatini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''príncipe''.</ref> in teopixquex ihuan in tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fariseo'' nozo ''hipócrita''.</ref>» quihtlanilih<ref>In tlahtolli ''ihtlanilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pidieron'', ''solicitaron''.</ref> in [[Pilato]] ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui<ref>In tlahtolli ''centepixqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''patrulla'', ''escolta'', ''retén'', ''guardia'', ''pelotón''.</ref> tlayaochihchiuhtli<ref>In tlahtolli ''tlayaochihchiuhtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''armado''.</ref>, inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani<ref>In tlahtolli ''quinamoyani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''robaran'' nozo ''robasen'' (imperfecto de subjuntivo). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''namoya, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''robar''.</ref> inacayo ihuan quipantlazani<ref>In tlahtolli ''quipantlazani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''corrieran'', ''difundieran'', ''propagaran'', ''divulgaran''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''pantlaza, nitla-''.</ref> in techicoihtoliztli<ref>In tlahtolli ''techicoihtoliztli'' quinezcayotia ''rumor'', ''murmuración'', ''comentario'' nozo ''calumnia''.</ref> itechpa ca<ref>In tlahtolli ''itechpa ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sobre que'' nozo ''de que''.</ref> omonohmayolitiaya<ref>In tlahtolli ''omonohmayolitiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''había resucitado''.</ref>. Pilato quihuelittac<ref>In tlahtolli ''quihuelittac'' quinezcayotia ica españatlajhtolli ''aceptó'' nozo ''accedió''</ref>.<ref>{{Biblia|Mt|27:62-66}}.</ref> === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.<ref>{{Biblia|Mt|28}}, {{Biblia|Mc|16}}, {{Biblia|Lc|24}}, {{Biblia|Jn|20-21}}</ref> Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl [[Maria Magdalena]]. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz<ref>In tlahtolli ''tlehcoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascensión'' nozo ''elevación''.</ref> ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli<ref>In tlahtolli ''tlayolitilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resucitado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolitia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''revivir'' nozo ''resucitar''.</ref> mocuepa<ref>In tlahtolli ''mocuepa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cambian'', ''varían'', ''se transforman'' (incontables).</ref>, tel<ref>In tlahtolli ''tel'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sin embargo''.</ref>, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli: ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Mateo]], [[Maria Magdalena]] ihuan «in occe Maria» yahqueh<ref>In tlahtolli ''yahqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fueron''.</ref> ompa in miccatlatatactli<ref>In tlahtolli ''miccatlatatactli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sepulcro''.</ref> ipan in itonalquiz<ref>In tlahtolli ''tonalquiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mañana'', ''madrugada'' nozo ''amanecer''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca:<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/madrugada</u>.</ref> in tonatiuhpan<ref>In tlahtolli ''tonatiuhpan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''domingo'', in tlachiconcayotia tonalli itech in [[chicomilhuitl]].</ref>. Mochiuh<ref>In tlahtolli ''mochiuh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ocurrió'', ''sucedió'', ''sobrevino''</ref> ce tlalollin<ref>In tlahtolli ''tlalollin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''terremoto'' nozo ''seísmo''.</ref>, ihuan ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enviado del cielo'' nozo ''ángel''.</ref> tlaquentilli<ref>In tlahtolli ''tlaquentilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vestido'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''quentia, nite-'' ca quihtoznequi ''vestir a alguien''.</ref> iztac<ref>In tlahtolli ''iztac'' quinezcayotia ''de blanco''.</ref> quiquixtih<ref>In tlahtolli ''quixtia, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''extraer'', ''retirar'', ''remover''.</ref> in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac<ref>In tlahtolli ''cuehcuechca, ni-'' quihtoznequi temblar de miedo''.</ref> ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh<ref>In tlahtolli ''mohuehcauhqueh in iuh micqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se quedaron como muertos''.</ref>» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih<ref>In tlahtolli ''nohnochilia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'', ''comunicar''.</ref> in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih<ref>In tlahtolli ''quincocoltih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les encargó''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''cocoltia, nitetla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''encargar algo a alguien''.</ref> ca quihtoani<ref>In tlahtolli ''quihtoani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''dijeran'' o ''dijesen'' (pretérito imperfecto de subjuntivo).</ref> in itlazohhuan<ref>In tlahtolli ''in itlazohhuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a sus discípulos''.</ref> ca huianih<ref>In tlahtolli ''huianih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fueran'' nozo ''fuesen'' (imperfecto de subjuntivo).</ref> ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz<ref>In tlahtolli ''quitztahcizquiah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''podrían verlo''.</ref>. In ihcuac huallaz<ref>In tlahtolli ''in ihcuac huallaz'' quihtoznequi ''al regresar (Jesús)''.</ref>, in inohmah Jesutzin<ref>In tlahtolli ''in inohmah Jesutzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''el propio Jesús''.</ref> itech quiz inic itetemoliz<ref>In tlahtolli ''itech quiz inic itetemoliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les salió a su encuentro''.</ref>, ihuan intech quinahnanquilih<ref>In tlahtolli ''intech quinahnanquilih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les repitió''.</ref> ca quimihtoanih<ref>In tlahtolli ''ca quimihtoanih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''que les dijeran''.</ref> in itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''in itetlazohtlacahuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a sus discípulos''.</ref> ca tihuianih<ref>In tlahtolli ''ca tihuianih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''que fueran'' nozo ''que fuesen''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: [[Gramática del náhuatl]].</ref> ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc<ref>In tlahtolli ''inoc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''mientras''.</ref>, in tepixqueh<ref>In tlahtolli ''in tepixqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''los guardias''.</ref> quinnohnotza<ref>In tlahtolli ''quinnohnotza'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les dijeron'', ''les avisaron''.</ref> in itlahtohcatcahuan in teopixqueh<ref>In tlahtolli ''in itlahtohcathuan in teopixqueh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a los soberanos de los sacerdotes'' nozo ''a los príncipes de los sacerdotes''.</ref> itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' nozo ''itech'' quinezcayotia ''sobre'', ''de'', ''a cerca de''.</ref> in nechiuhtli<ref>In tlahtolli ''in nechiuhtli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''lo ocurrido'', ''lo sucedido'', ''lo pasado''.</ref>. Inihqueh<ref>In tlahtolli ''inihqueh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''estos''.</ref> quintenzolhuihqueh<ref>In tlahtolli ''quintenzolhuihqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les sobornaron''.</ref> ipal ca<ref>In tlahtolli ''ipal ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''para que''.</ref> quipantlazani<ref>In tlahtolli ''quipantlazani'' quinezcayotia ''divulgaran'' nozo ''divulgasen''.</ref> in chicotlamatiliztli<ref>In tlahtolli ''chicotlamatiliztli'' quinezcayotia ''sospecha'' ihuan nican ''dea''. Ma xiquixpohuan inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/idea</u></ref> itech ca<ref>In tlahtolli ''itech ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de que''nozo ''sobre que''.</ref> in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah<ref>In tlahtolli ''oquinamoyayah'' nozo ''oquinamoyacah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habían robado''.</ref> inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah<ref>In tlahtolli ''huiah'' quinezcayotia ''fueron'' (pretérito perfecto de indicativo).</ref> ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli<ref>In tlahtolli ''quinchiuh in tetlacocoltiliztli''quihtoznequi ''les hizo el encargo''.</ref> quiteneltoquitiz<ref>In tlahtolli ''quiteneltoquitiz'' quinezcayotia nican ''de predicar'', de convertir a la gente''.</ref> in teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''in teotlahcuilolli'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''al evangelio''.</ref> (Mt 28, 16-20). ::::* Ipan iTeotlahcuilol in [[Marcos]], eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan<ref>In tetlaixpantiliztli ''yahqueh in miccatlatatcatli in tonatiuhpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fueron al sepulcro en domingo''. In tlahtolli ''tetlaixpantiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''frase'', ''declaración'', ''proposición'', ''manifestación'', ''enunciado'' nozo ''expresión''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixpantia, nitetla-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''declarar'', ''manifestar'', ''expresar'', ''proponer''.</ref>, oc cenhuel tonalquizalizpan<ref>In tetlaixpantiliztli ''oc cenhuel tonalquizalizpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''muy de mañana''.</ref>, ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''con la intención de ungir a Jesús con perfumes''.</ref> (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli<ref>In tetlaixpantiliztli ''quittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vieron que la piedra que tapaba el sepulcro estaba removida''.</ref>. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli<ref>In tetlaixpantililiztli ''Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli'' qunezcayotia ica españatlahtolli ''dentro del sepulcro, descubrieron a un joven vestido con una túnica blanca''.</ref>, in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya<ref>In tetlaixpantiliztli ''in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''quien les anunció que Jesús había resucitado''.</ref>, ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin<ref>In tetlaixpantiliztli ''ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''y les ordenó que dijesen a los discípulos y a Pedro que fuesen a Galilea para allí ver a Jesús''.</ref>. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah<ref>In tetlaixpantiliztli ''motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah '' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se indica que María y sus compañeras no dijeron nada a nadie, pues tenían miedo''.</ref> (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan [[Maria Magdalena]] (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a continuación, se dice que Jesús se apareció a María Magdalena (sin mencionar a las otras mujeres), y que esta dio al resto de los seguidores de Jesús la buena noticia''.</ref>, zan ahmo neltococ<ref>In tetlaixpantiliztli ''zan ahmo neltococ'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pero no fue creída''.</ref> (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico<ref>In tlahtolli ''Jesutzin ixnecico'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Jesús volvió a aparecerse''</ref>, ipan inin immayotl<ref>In tlahtolli ''ipan inin immayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en esta ocasión'' nozo ''esta vez''.</ref> imixpan ontetl ca ohtocayah<ref>In tlahtolli ''imixpan ontetl ca ohtocayah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a dos que iban de camino'' nozo ''ante dos que marchaban''.</ref>: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh<ref>In tetlaixpantililiztli ''in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cuando estos discípulos contaron lo ocurrido, tampoco se les creyó''.</ref> (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz<ref>In tetlaixpantiliztli ''Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''finalmente, se apareció a los once apóstoles, a los que reprendió por no haber creído en su resurección''.</ref> . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.<ref>In tetlaixpantiliztli ''Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les encomendó predicar el evangelio, y subió a los cielos, donde está sentado a la derecha de Dios''.</ref> (Mc 16, 14-20). ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]], cequintin cihuah, [[Maria Magadalena]], [[Juana]] ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]], cequintin cihuah, [[Maria Magadalena]], [[Juana]] ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en el Evangelio de Lucas, algunas mujeres, María Magdalena, Juana y María de Santiago, y otras cuyos nombres no se mencionan, acudieron al sepulcro para ungir a Jesús con perfumes''</ref>. Quittaqueh<ref>Nozo ''quiteonamic''. Inin tlahtolli quihtoznequi ica españatlahtolli no ihuan ''encontraron'', ''descubrieron'', ''hallaron'', ''dar con algo''.</ref> tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl<ref>In tetlaixpantiliztli ''quittaqueh tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''encontraron removida la piedra del sepulcro, entraron en él y no encontraron el cuerpo''</ref> (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin<ref>In tetlaixpantiliztli ''quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entonces se les aparecieron dos hombres con vestiduras deslumbrantes, quienes les anunciaron la resurrección de Jesús''.</ref> (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh<ref>In tetlaixpantiliztli ''In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''Las mujeres anunciaron la resurrección a los apóstoles, pero estos no las creyeron''.</ref> (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca<ref>in tetlaixpatiliztli ''ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''excepto Pedro, que fue al sepulcro y comprobó que el cuerpo había desaparecido''.</ref> (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli<ref>In tetlaixpantiliztli ''inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ese mismo día, Jesús se apareció a dos discípulos que caminaban de Jerusalén a Emaús, que lo reconocieron en el momento de la fracción del pan''.</ref> (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani<ref>In tetlaixpantiliztli ''achitonca huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''poco después se presentó ante los once, que creyeron que se trataba de un espíritu''.</ref><ref>In tlahtolli ''teixpan huitz, ni-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''presentarse a alguien''.</ref><ref>In tlahtolli ''yohuac moteittitiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fantasma'', ''aparición'' nozo ''espectro''.</ref>, zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.<ref>in tetlaixpantiliztli ''zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pero les demostró que era él en carne y huesos, y comió en su presencia''.</ref> (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz<ref>In tetlaixpantiliztli ''quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les explicó el sentido de su muerte y resurrección''.</ref> (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl<ref>In tetlaixpantiliztli ''ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''y, más tarde, los llevó cerca de Betania, donde ascendió al cielo''.</ref> (Lc 24,50-53). ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Juan]], Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca<ref>In tetlaixpantiliztli ''ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en el Evangelio de Juan, María Magdalena fue al sepulcro muy de madrugada y descubrió que la piedra había sido removida''.</ref>. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz<ref> In tetlaixpantiliztli ''motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''corrió en busca de Pedro y del «discípulo a quien Jesús amaba» para avisarles''.</ref> (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac<ref>In tetlaixpantiliztli «iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac» quinezcayotia ica españatlahtolli «''se le aparecieron dos ángeles vestidos de blanco''»</ref>. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh<ref>In tlahtolli «no yeh(huatl)» quinezcayotia ica españatlahtolli «él también» ihuan nican «a su vez».</ref> tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih<ref>In tlahtolli «ixtlanehuia, nite-» quihtoznequi ica españatlahtolli «confundir a alguien con otro».</ref> ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic<ref>In tlahtolli «ilnamiqui, nite-» quihtoznequi ica españatlahtolli «''recordar''», «''reconocer''». Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/reconocer</u>.</ref> inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl [[Mesias]]<ref><<No en vano creemos en un solo y único nombre de Nuestro Señor Jesucristo, verdadero Dios, <u>salvador y redentor</u>: Ahmo tlapictli in tictoneltoquitiah izan icel itocatzin in Toteucyo Jesu Christo, nelli Dios, <u>temaquixtilani, tetlaocoliloni</u> (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 332-333, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli <ref>In tlahtolli ''tlahtocapilli'' nozo ''tlahtohcapilli'' quihtoznequi ica caxtillantlahtolli ''príncipe''.</ref>» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl<ref>In tlahtolli ''cuicatl'' quinezcayotia ''canto'', ''cánticos'' ihuan nican ''salmos'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/salmo</u>).</ref>, in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic [[Yahveh]] ihuan Imotlamacani<ref>In tlahtolli ''motlamacani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''proclamado'', ''investido'', ''aclamado'', ''nombrado'' ihuan nican ''ungido'' nozo ''entronizado'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 292, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco.</ref><ref><u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ungido</u>).</ref>. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh<ref>In tlahtolli ''Teoyoliatl Yecnemiliceh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Espíritu Santo'' ihuan ica romatlahtolli ''Spiritu Sancto''. </ref>. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli<ref>In tlahtolli ''tlahtlaniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cuestión'', ''interrogación'', ''pregunta'', ''duda'', ''interrogante'', ''cosa'' ''materia'', ''demanda'' ihuan nican ''asunto''.</ref> ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: :::<small>In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in [[Cesarea Filipo]], quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, [[Juan in Bautista]]; ihuan ocequintin, [[Elias]]; zan occequintin, [[Jeremias]] ahnozo cemeh in ontlachianimeh<ref>In tlahtolli ''ontlachiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''profeta'' nozo ''adivino''.</ref>. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, [[Simon]], ipiltzin in [[Jonas]], ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.»</small>. Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl<ref>''Tepantlazaliztli'', ''tepahuetzoltiliztli, ''temahuiztlaliztli'', ''mahuizotl'', ''temahuiztlaliztli'', ''malhuilocayotl'' (Rémi Simeon) nozo 'temahuizotiliztli'' quinezcayotiah ica españatlahtolli ''título'', ''dignidad'', ''gloria'', ''fama'', ''reconocimiento'', ''respeto'', ''alabanza'', ''halago'', ''honor'', ''estima'', ''consideración'', ''exaltación'', ''privilegios'', ''honra'', ''categoría''.</ref> «Cristo» moyehyecoa<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quihtoznequi ica españatlatolli ''ejercitar'', ''usar'', ''emplear''.</ref> in iuh itocatzin in Jesutzin: :::<small>«[…] in netlamachtilli<ref> In tlahtolli ''netlamachtilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''gracia'' nozo ''prosperidad'' (Rémi Simeon / Andrés de Olmos). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlamachtia, nino- (''ser feliz'' nozo ''vivir en la prosperidad''). <<In tlahtolli ''netlamachtilli'' (''gracia, con lo que la gente es feliz''), mochihua in iuh in tlahtolli ''nechihchihualli'' (''adorno, con lo que la gente se adorna'') nozo in tlahtolli ''necuiltonolli'' (riquezas, con lo que la gente prospera'') (Michel Launey, Estudios de Cultura Náhuatl, ixtli 278, UNAM)>>.</ref><ref>Nozo ''huelnezcayotl''(''gentileza, donosura, gallardía, belleza'').</ref> ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» :::«yehhuatlin in huehhuetiliztli<ref>In tlahtolli ''huehhuetiliztli'' quinezcayotia ''existencia'', ''supervivencia'' nozo ''vida''</ref> cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan<ref>Nozo ''motlaihual'' (ica españatlahtolli: ''tu enviado, tu mensajero'').</ref>, Jesucristo».</small> == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] p1t5np2ri0wrr9dgogj3pxvccr48ay5 Keane 0 3073 502687 500499 2022-08-07T19:48:25Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Nahuatlahtolli}} {{Infobox tlacuīcaliztli | nombre_grupo = Keane | īxiptli = KeaneAtAlexandraPalace.jpg | subtitulo = Keane, ōpōchpahuīc: [[Tom Chaplin]], [[Tim Rice-Oxley]] īhuān [[Richard Hughes]], [[2006]] xihuitl. | origen = [[Battle, Sussex Tlāpcopa|Battle]], [[Sussex Tlāpcopa]] | país = {{ENG}} | años activos = [[1997]] - [[āxcān]] | género = [[Pianotli rock]]<br>[[Tlātlamantic cuīcayōtl|Tlātlamantic]]<br>[[Power ballad]] | discográfica = '''[[Island Records|Island]]'''<br>[[Universal Records|Universal]]<br>[[Interscope Records|Interscope]]<br>[[Fierce Panda Records|Fierce Panda]] (2003) | Associated_acts = [[Coldplay]] | miembros = {{ENGf}} [[Tim Rice-Oxley]]<br>{{ENGf}} [[Tom Chaplin]]<br>{{ENGf}} [[Richard Hughes]] | miembros anteriores = {{IREf}} [[Dominic Scott]] | website = [http://www.keanemusic.com Keanemusic.com] }} '''Keane''' {{IPA|kin}} itoca ce [[Inglaterra (nhn)|inglatecatl]] [[piano rock]] huan [[power ballad]] [[tlacuīcaliztli]] tlein ōmopēuh īpan [[1995]] {{9caña}} [[xihuitl]] īpan [[Battle, Sussex Tlāpcopa|Battle]], [[Sussex Tlāpcopa]], auh īāchcāuhtōca īpan [[1997]] {{11casa}}. Tlacuīcaliztli quichīhuah [[cuīcapixqui]], [[tlāhuīlnāuhmecatl|nāuhmecatini]] auh [[pianotli|pianotini]] [[Tim Rice-Oxley]], [[cuīcani]] [[Tom Chaplin]] īhuān [[huēhuētl|huēhuētini]] [[Richard Hughes]]. Inic cē tlachīhualiztli ōquipix chīhualōni auh [[mecahuēhuētl|mecahuēhuētini]] [[Dominic Scott]], tlein ōquincāuh [[2001]] {{2casa}} xiuhpan.<br> Keane momachia quitequitiltia īpampa [[pianotli]] quēmeh achto [[tlatzotzonalli]], ahmō [[mecahuēhuētl]], ahneuhqui miaquīntīn [[rock tlacuīcaliztli]]. Yeh ōquipēuh tēquitiltīlia [[tlāhuīlcuīcacaxitl]] īhuān [[cuepatozquiliztli (cuīcayōtl)|cuepatozquitl]] pianotli īhuīcpa [[2006]] {{7conejo}} īcuīcayōpan, āxcān cetilīa in piano rock īhuīcpa ''[[Hopes And Fears]]'', inic cē yahualtzintli īhuān in tlātlāmantic tozquitl īhuīcpa [[2005]] {{6casa}}.<ref>{{citeweb|url=http://www.nme.com/news/keane/22621|title="Keane ihtoa yancuīc ītozquitechcopa"|accessdate=Tlamahtlācti 27|accessyear=2007}}</ref><ref name="shore">{{citeweb|url=http://www.keane.at/articles/041.htm|title="The Shore Thing" - Q Magazine|tlahtōlli={{en2}}|accessdate=Tlamahtlācti 27|accessyear=2007}}</ref> Ahhuēhuētl īhuān power ballad nō cah huēytlāhuīlli īcuīcapan auh ōquichīuh huēyi tlazohtli cuīcatl quēmeh "[[On a Day Like Today]]" nozo "[[We Might As Well Be Strangers]]". Inic cē, inic ōme [[yahualtzintli]], ''[[Hopes And Fears]]'' īhuān ''[[Under The Iron Sea]]'' ōhuēynamacac [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl|Tlacetilīlli Tlahtohcāyōpan]] īhuīcpa namacapēhualiztli [[cemānāhuac]]: achto ōcatca in achi cualli britanitēcatl yahualtzintli [[2004]] {{5ped}} xiuhpan auh in ōnto ōquinamacac 222,297 inic cē [[chicōntōnalli|chicōntōnalpan]] īpan [[Tlachicuazti 2006]].<ref>{{citeweb|url=http://www.theofficialcharts.com/all_albums_album.php?id=1034|title="Mochīntīn #1 LP, Keane - ''Under The Iron Sea''|tlahtōlli={{en2}}|accessdate=Tlamahtlācti 27|accessyear=2007}}</ref> ==Tlahtōllōtl== ===Achto xihuitl auh tlachīhualiztli (1979 - 1998)=== Rice-Oxley -nō ītōca Tom - ōtlācat Chaplin ītlācatōnalpan, zanyenō [[cocoxcalli|cocoxcalco]] [[8 ic ēyi mētztli]], [[1979]] {{6caña}} xiuhpan. Īnnān ōcnīuhtlah, nō Chaplin īhuān Rice-Oxley.<br> Tom ītah David<ref>{{citeweb|url=http://www.vinehall.info/website/about/history.html|title=Vinehall School tlahtōllōtl|accessdate=Tlamahtlācti 28|accessyear=2007}}</ref> ōcatcah tlahtoāni Vinehall School [[calmecac]] īpan [[Robertsbridge]] (Chaplin cēnyeliztli īcalmeca) 25 xihuitl, calmecac Rice-Oxley īhuān Chaplin ōmachti.<br> Zātēpan ōyah [[Tonbridge School]], īyān ōquīxīmahqueh īhuān [[Dominic Scott]] īhuān [[Richard Hughes]]. Nāhui yehhuāntin ōmachi ōahāhuix cuīcayōca (Rice-Oxley nō [[tlapitzalli|ōtlapitzalihua]]) tēl ahmō quimati quēmeh cē cualli tequiliztli.<ref name="book">Craic, Seamus ([[31 ic cē mētztli]], [[2006]]). ''Keane: The Band''. Artnik. ISBN 1-903906-64-4 (UK)</ref> Inoc machtihua [[University College London]] [[huēytlamachticalli|huēytlamachticalco]] īpampa [[Huēhuētl Tlācatōltēcayōtl]], Rice-Oxley ōquichīuh cē rock tlacuīcaliztli īca Scott auh ōquiyōlēuhqueh Hughes quēmeh [[huēhuētl|huēhuētini]]. The Lotus Eaters ōpēuh quēmeh cē covers tlacuīcaliztli, cuīcatihua īntlahzo tlacuīcaliztli iuh [[U2 (tlacuīcaliztli)|U2]] nozo [[The Beatles]], ōyehyeco īncalco. Adam Tudhope, āquin Rice-Oxley ōcnīuhtlah huēytlamachticalco, ōcatcah tlacuīcaliztli īnahuatilōni. Tudhope nō tequitilia [[īxiptlayōlcāyōtl|īxiptlayōlcāyōpan]] īolōlca, White House Pictures (''Iztaccalli īxiptlayōlli'') auh ōtēpalēhui cequīntīn inglatēcah [[īxiptlayōlli]] quēmeh ''[[Love Actually]]''. Keane ōquichīuh cē [[cuīcatl]] īpampa, tēl in ahmō ōcatca tēquitiltilia. Cē nōtzalizpan īca ''The Irish Times'' īpan [[Tlachicuazti 2]], [[2006]], Rice-Oxley ōmotlahto yehhuātechcopa ōquihto ītōcā tlacuīcaliztli Coldplay ōcatca, zātēpan tēl ōquicuepa yeh ahmō ōquihto inōn tlācahuīc.<ref name="edge">{{citeweb|url=http://www.ireland.com/theticket/articles/2006/0602/3490107056TK0206KEANETEXT.html|title=''The Irish Times'' - "Keane Edge"|tlahtōlli={{en2}}|accessdate=Tlamahtlācti 28|accessyear=2007}}</ref> Quin ōquicac Rice-Oxley pianoa īcopa, īpan [[Virginia Water, Surrey|Virginia Water]], [[Surrey]] īpan 1997, [[Chris Martin]] ōquiyōlēuh cetilia ītlacuīcaliz [[Coldplay]]. Tēl, Rice-Oxley ōquitlahuēlcuipili tlein īca Keane ōcatca; ōquihto ''"Cualli ōquinec, tēl Keane ya tequitilia auh Coldplay ītlamatiliz pianotini ōmic."''<ref name="edge"/> Īpampa, mātēl Hughes nōhuān Scott ahmō quiēlēhui, Chaplin ōmocetili tlacuīcalizco 1997 xiuhpan, ōquipatlac Rice-Oxley quēmeh cuīcani auh mocetilihua quēmeh ahhuēhuētl mecahuēhuētini. Īpēhualiz nō ōquimachiyō cē yancuīc tōcāitl ic tlacuīcaliztli, īhuīcpa The Lotus Eaters īhuīc Cherry Keane, ītōcātzin cē Chaplin īnān īcnīuh Chaplin īhuān Rice-Oxley ōīximih ihcuāc cōconeh.<ref name="edge"/> Ihcuāc ōmic, yeh ōcatca quinmaca tequiyōtl Chaplin īcēnyeliz. Chaplin ōquihto ''"Niquitēquitiltilia cequi tequiyōtl ahcualli cāuhpan tocuīcayōtl ic itta"''. Achihtōnca, ītōcā mocuepa quēmeh Keane.<ref>{{citeweb|url=http://www.greatreporter.com/mambo/content/view/327/2/|author=Chapman, Teagan|title="Keane tlācatl tlatlānilizco, cuīcatl īhuān Steve Lamacq|tlahtōlli={{en2}}|accessdate=Tlamahtlācti 29|accessyear=2007}}</ref> Chaplin ōyah [[Africa Huitlāmpa]] [[xōpan]] 1997 ic tequitilia quēmeh tlanequitlācatl. Chaplin īxtlamatiliz ōīxiptiah tlacuīcaliztli ītlamatiliz īpan [[Make Poverty History]]. Chaplin ōcaltzac [[Tlachicōnti 3]], [[1998]] {{12conejo}} xiuhpan. Hughes inic cē ītlahtōl ōcatcah ''"tipiyah cuīcacān mahtlācti tōnalli"''.<ref name="book"/> Yancuīc īcuīcaca, Keane ōyōlcuīcatia inic cēpa "Hope & Anchor" [[ocnāncalli|ocnāncalco]] [[Tlachicōnti 13]], 1998 xiuhpan. Iuh Rice-Oxley ōquihto, mātēl incuīcayō ōquipixh mecahuēhuētl, ītozqui ōcatca "yāōyōcopa, iuh cochiliztli". Āuh, tlacuīcaliztli ahneuhqui occequīntīn ōcatca. Zātēpan, 1998, [[1999]] xiuhpan, tlacuīcaliztli ōcuīcati miaccān [[Londres]] īocnāncalco. Īpan 1998, Chaplin ōyah Edinburgh University ic quimachtia [[Tōltēcāyōtl Tlahtōllōtl]].<ref name="book"/> Tēl, ōquicāuh auh ōcalpatlac Londres ic quipiya cē cualli cuīcayōtechcopa tequitl īcnīuhca.<ref name="shore"/><ref name="book"/> ===Achto cuīcatl auh Scott ītlacāhualiz (1999 - 2001)=== Zātēpan 1999, ahmō āchcāuhtequitl, Keane ōquichīuh inic cē [[cēmani (cuīcayōtl)|īcēmanicuīca]], "[[Call Me What You Like]]". Ōmonamacapēuh quēmeh [[Cēmani CD|CD]] īpan Keane īcaquizcopīnalōniliz quin cuīcacān īpan [[Tlaōnti 2000]]. Zan cēntzonmācuīlpōhualli CD ōmochīuh. In cuīcatl, tēl, mohuelīti monēz.<ref>{{citeweb|url=http://www.keaneshaped.co.uk/disco/zoo_call.htm|title=Keaneshaped - Caquizcopīnalōniliztli - "Call Me What You Like"|tlahtōlli={{en2}}|accessdate=Tlamahtlācti 30|accessyear=2007}}</ref> Zātēpan, īpan [[Tlachicuazti]], [[2001]] {{2casa}} xihuitl, cēmani "[[Wolf At The Door]]" ōchīhuapēuh, tēl, ōmpōhualmahtlāctli CD zā mochīuh. In achto mētzli, Scott ōquincāuh. In tlacuīcaliztli ōēlēhui ahmō tēquitiltīlia mecahuēhuētl ahnōzo tlatēmoā cē yancuīc mecahuēhuētini. Īpampa, pianotli patla quēmeh [[tlatzotzonalli|huēytlatzotzonal]] auh ēyi cuīcatiani ōcatcah. Zātēpan in ēyi chīhualiztli mētztli [[Francia]], Keane ōcuīcac occeppa Inglatlālpan. Simon Williams īpan [[Fierce Panda]] Records ōquicac cē Keane cuīcacān īpan [[Tlamahtlācōnti]], [[2002]] {{3conejo}} xihuitl; Williams ōahāhuix īncuīcayoca auh ōquichīuh Keane achto īpochtiliz cēmani cuīcatl, "[[Everybody’s Changing]]" (''"Mochīntīn mocuepa"'') ōmonamacapēuh īpan [[Tlamācuīlti 12]], [[2003]] {{4caña}} xihuitl. "[[This Is The Last Time]]" nō ōcatca inic ōme cēmani īpan [[Tlamahtlācti 13]], 2003. ===''Hopes and Fears'' (2004 - 2005)=== Keane ōquipix cē tlahcuilōlli īca [[Island Records]], āuh cē yancuīc cēmani, "[[Somewhere Only We Know]]" (''"Canah zan timatih"'') ōmochīuh.<br> Occeppa īpan [[4 ic mācuīlli mētztli]], "Everybody’s Changing" ōmochīuh tēl yancuīc īxiptli īhuān [[A-side īhuān B-side|B-side]] ōmonēz.<br> Chicuacē tōnalli zātēpan, [[yahualtzintli|īyahualtzin]] ahnozo LP, ''[[Hopes and Fears]]'' ōmonamacapēuh, īpan [[Tlamācuīlti 10]], [[2004]] {{5ped}} xihuitl. Huēyi namacaliztli inīn LP ōcatca īca ocachi 5,000,000 āxcān ōnamacac cemānāhuac, nō ōquiahcico #1 miaccān.<br> Yahualtzintli ītōca mohcuiloa cuīcapan "[[Somewhere Only We Know|Snowed Under]]": "''you’ve been looking everywhere someone who understands your hopes and fears...''" (nōhuiyān titlatēmoāz acah quimachtia mocochiliz, momahuizzo).<br> Keane ōquipēuh īachto cemānāhuacuīcacān īpan [[Tlamācuīlti 11]]. Yehhuāntin ōcuīcah miaccān, quēmeh [[Alemantlān]], in [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl]], [[Xapon]] īhuān [[Mēxihco]]. In tlacuīcaliztli ōquitlatlānih ōme ''Brit Awards'' īpan [[Tlaōnti 2005]] {{6casa}} xihuitl yeh īca "in xihuitl tlacuīcaliztli" īhuān "in xihuitl yahualtzintli". Keane ōcuīcah [[Live 8]] huēycuīcacān īpan [[Tlachicōnti 2]], [[2005]] xihuitl; ōquicuīcah "[[Somewhere Only We Know]]" īhuān "[[Bedshaped]]".<br> Nō yehhuāntin Rice-Oxley huān Chaplin ōcuīcah īpan "[[Do They Know It's Christmas?]]" [[tlācatilizilhuitl]] cēmani īpan [[Tlamahtlāccēti]], [[2005]] xihuitl. ===''Under The Iron Sea'' (2006 - āxcān)=== Īhuīcpa [[Tlamahtlācti 2005]] oc [[Tlaōnti 2006]], Keane ōquitlami cuīcacān ic ōquinchīuh yancuīc yahualtzintli [[Āltepētl Yancuīc York|Āltepēpan Yancuīc York]] īhuān [[Inglatlālpan]].<br> Inic cē cēmani inīn yahualtzinhuīcpa, "[[Atlantic]]" ōcatca, īpan [[24 ic nāuhtetl mētztli]], [[2006]] {{7conejo}}. Zātēpan inic ōme, "[[Is It Any Wonder?]]" ōcatca. Inic ōme yahualtzintli ''[[Under the Iron Sea]]'' ōmonamacapēuh īpan [[Tlachicuazti 12]], [[2006]] xihuitl. In cateh namaca āxcān 2,600,000 CD. Īpan [[Tlachicuēiti 22]], 2006 xihuitl, Chaplin ōquipēuh [[iztapiciuhxitl|ahiztapiciuhxitl]] cochītic patli. Āxcān, yehhuāntin cateh cuīcacāniā occeppa.<br> Keane ōcuīcac īpan [[Live Earth]] huēycuīcacān īpan [[Tlachicōnti 7]], [[2007]] {{8caña}} xihuitl; tēl, Rice-Oxley ahcualli ōhto ītechcopa, īpampa miaquīntīn cuīcatiani ahmō quimati tlein oncān ic tlachīhua.<br> Ic [[War Child]], "[[The Night Sky]]", īyancuīc cēmani, ōmonamacapēuh īpan [[Tlamahtlācti 29]]. ==Tlatzotzonaliztli== Ihcuāc Scott ōquincāuh, Rice-Oxley ōpēuh quitēquitiltīlia cē [[Yamaha|Yamaha CP-70]] pianotli, cualli [[tlatzotzonalli]] ōmochīuh ic cuīcacān. Rice-Oxley ōquitlapōuh ītechcopa cē [[The Beatles|Beatles]] [[āmoxtli|āmoxpan]] ōhcuilo īpal īnchīhualōni, [[George Martin]]. Āxcān, cē [[Nord Lead 3]] quitēquitiltiliah ic cuīcatia cuīcacān pianopan. Ītlatzotzonaliz cah: *[[Yamaha|Yamaha CP-70]] tlāhuīlpianotli *[[Fender]] Rhodes tlāhuīlpianotli *[[Hammond|Hammond teōpianotli]] *Clavia [[Nord Lead 3]] synthesizer *[[Yamaha|Yamaha S90 ES]] *Miaquīntīn [[tlāhuīlcuīcacaxitl]] *Fender tlāhuīlnāuhmecatl *[[Yamaha Drums]] huēhuētl Rice-Oxley ī [[Apple Computer|Apple]] [[Powerbook G4]] motēquitiltilia ic nāuhmecatl playback cuīcacān. In [[chīuhpōhualhuaztli]] software quipiya cē click-track ahmecatl ēyi cuīcatiani īhuīc. Īpan [[Tlamahtlācti 2006]] īpampa "[[Under the Iron Sea#Hamburg Song|Hamburg Song]]" īhuān "[[Nothing In My Way|Nothing In Your Way]]", Chaplin ōquipēuhtēquitiltilia cē Hammond teōpianotli, inic cē ītlatzotzonal īhuīcpa [[2001]]. Īpan 2006, quipēuh tēquitiltilia nō cē cuepatozquitl [[Yamaha|Yamaha CP60]] ic cequīntīn cuīcatl quēmeh "[[The Frog Prince]]" īhuān "[[Crystal Ball]]". Āuh Chaplin nō mecahuēhuētia cuīcacān, cuīcapan quēmeh "[[Hopes and Fears#Your Eyes Open|Your Eyes Open]]" īhuān "[[Broken Toy]]". ==Cuīcatiani== *[[Tim Rice-Oxley]] - pianotini, nāuhmecatini, cuīcapixqui auh cuīcacaxini *[[Tom Chaplin]] - cuīcani *[[Richard Hughes]] - huēhuētini ==Tlatlānemactli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl !! Tlatlānemactli !! Neneuhcāyōtl !! Tlācatiyān !! Īhuīc |- | 2004 || [[Q (magazine)|Q Awards]] || Cualtzin yahualtzintli || {{UK}} || ''Hopes and Fears'' |- | 2004 || Premios Onda || Cualtzin chōntallacuīcaliztli || {{ESP}} || ''Hopes and Fears'' |- | 2004 || [[Ivor Novello]] || In xihuitl cuīcapixqui || {{UK}} || Tim Rice-Oxley |- | 2005 || [[BRIT Awards]] || Cualtzin yahualtzintli || {{UK}} || ''Hopes and Fears'' |- | 2005 || BRIT Awards || Cualtzin yancuīc cuīcatiani || {{UK}} || ''Hopes and Fears'' |- | 2006 || GQ Awards || In xihuitl tlacuīcaliztli || {{UK}} || ''Under the Iron Sea'' |- |} ==Yahualtiliztli== {{main|Keane yahualtiliztli}} ===Yahualtzintli=== <gallery> Īxiptli:Keane-HAF.jpg|<center>'''1. ''[[Hopes and Fears]]'''''<br>([[Tlamācuīlti 10]], [[2004]])<br>[[Island Records|Island]]<br> '''#1''' UK (8x Platinum)</center> Īxiptli:Keane-UTIS.jpg|<center>'''2. ''[[Under the Iron Sea]]'''''<br>([[Tlachicuazti 12]], [[2006]])<br>[[Island Records|Island]]<br> '''#1''' UK (2x Platinum)</center> Īxiptli:Keane-PS.jpg|<center>'''3. ''[[Perfect Symmetry]]'''''<br>([[Tlamahtlācti 13]], [[2008]])<br>[[Island Records|Island]]<br> '''#1''' UK</center> </gallery> ===Yahualpōlli=== *''EP [[Live Recordings 2004]]'' (2005) ===Cēmani cuīcatl=== *"[[Call Me What You Like]]" (2000) *"[[Wolf at the Door]]" (2001) *"[[Everybody’s Changing]]" (2003) *"[[This Is the Last Time]]" (2003) *"[[Somewhere Only We Know]]" (2004) *"[[Everybody’s Changing]]" (2004) *"[[Bedshaped]]" (2004) *"[[This Is the Last Time]]" (2004) *"[[Bend and Break]]" (2005) *"[[Atlantic]]" (2006) *"[[Is It Any Wonder?]]" (2006) *"[[Crystal Ball]]" (2006) *"[[Nothing In My Way]]" (2006) *"[[Try Again]]" (2007) *"[[A Bad Dream]]" (2007) *"[[The Night Sky]]" (2007) *"[[Under Pressure]]" (2008) *"[[Spiralling]]" (2008) *"[[The Lovers Are Losing]]" (2008) *"[[Perfect Symmetry (cuīcatl)|Perfect Symmetry]]" (2008) *"[[Better Than This]]" (2009) =={{SeeAlso}}== *[[Keane cuīcatl]] ==Tlahtōlcaquiliztilōni== <div class="references-small"> <REFERENCES/> ===Āmoxtin=== *Craic, Seamus ([[Tlacēnti]], [[2006]]). Keane: The Band. Artnik. ISBN 1-903906-64-4 (UK) ===Tlaneltoqui=== *[http://www.keaneshaped.co.uk Keaneshaped]. "Discography" īhuān "FAQ" zāzaniltzin. Ōnēz Tlachicuazti 2006. *[http://www.keane.at Keane.at]. "News" īhuān "Ancient Keanology" zāzaniltzin. Ōnēz Tlachicuazti 2006. *[http://www.keane.it Keane.it]. "Tourpages" īhuān "Keane live pictures archive" zāzaniltzin. Ōnēz Tlayēti 2007 ===Huēyi media=== *[http://www.nme.com/news/keane/22621 NME News]. Keane ōquihto yancuīc ītozqui. Ōnēz [[Tlachicōnti]] [[2006]]. *[http://www.greatreporter.com/modules.php?name=News&file=article&sid=327 Great Reporter]. Keane tlācatl tlatlānilizpan. Ōnēz [[Tlachicuēiti]] [[2006]]. *[http://www.nme.com/news/109144.htm NME News]. The Darkness vs Keane - ¡Ca yāōyōtl!. Ōnēz [[Tlachicuēiti 11]], [[2006]]. *[http://www.sonika.com.mx/ SONIKA*]. Sonika 53: El triunfo del Indie: Keane o entre la suerte y el talento (Tlachicuēiti 2006). Ōnēz [[Tlachicuēiti]] [[2006]] *[http://www.Q4music.com Q Magazine]. ''Keane: Hearts of Darkness''. Ōnēz [[Tlachicuēiti 11]], [[2006]]. *[http://www.stv.tv/content/out/music/display?id=opencms:/out/hotnow/music/keane_interview Keane video interview with stv.tv/music, Tlayēti 2007] </div> == Occe necuazaloliztli == *{{en}} - [http://www.keanemusic.com Keane āchcāuhzāzanilli] *{{en}} - [http://www.keaneshaped.co.uk Keaneshaped tlaneltoqui āchcāuhzāzanilli] *{{en}} - [http://www.keane.at Centlaixtli Keane.at āchcāuhzāzanilli] {{Keane}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:1990 xihuitl tlacuīcaliztli]] [[Neneuhcāyōtl:2000 xihuitl tlacuīcaliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Keane]] [[Neneuhcāyōtl:Pianotli rock tlacuīcaliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Power ballad tlacuīcaliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Tlātlamantic cuīcayōtl tlacuīcaliztli]] 85w70w799opvlcfio3ale951kjg8188 Neneuhcāyōtl:Yolcah 14 3361 502562 493725 2022-08-07T16:44:10Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nci)]] l3knopj04xbmzwcqxn4hwzyp6c9qnoe España (nhn) 0 4108 502647 501921 2022-08-07T18:43:58Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:España <sup><small>(nhn)</small></sup>}} {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=España|NCH_name=España (nch)|NHN_name=España (nhn)|PPL_name=España}} {{Tlahco nahuatlahtolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Hueyitlahtocayotl España | Tlaltocaitl = Reino de España | Tocaitl = España | Pamitl = Flag of Spain.svg | Chimalli = Escudo de España (mazonado).svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[Marcha Real]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = Himno Nacional de España.ogg | Tlalmachiyotl = EU-Spain.svg | Tecuacan = [[Madrid]] [[File:Escudo de Madrid.svg|derecha|20px]] | Hueyaltepetl = [[Madrid]] | Ancayotl = 34°35′59″S 58°22′55″O | Tecpantlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tenahuatiyotl = | Tlaquetzalli = | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[Caxtillan]]<br />[[9 chicōntetl mētztli]], [[1816]]<br />[[9 chicōntetl metztli]], [[1859]] | Tlaixpayotl = 2 780 400 | Tlaixpayotl_tlatectli = 8 | Tlaixpayotl_atl = 1.1% | Tlahtohcayotenco = 9665 | Hueyatenco = | Tepachoani = &nbsp;• [[España hueyitlahtoani|Hueyitlahtoani]] <br />&nbsp;• [[Tlahtocateixiptla]] | Tepachoani itoca = [[Felipe VI]] <br /> [[Pedro Sánchez]] | Nelihuehcapanca = [[Teide]] | Chanehqueh = 40 117 096 | Chanehqueh_tlatectli = 32 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 15,68 | Tlacatocaitl = Españoltecatl, españollacatl | PIB_nominal = US$ 537 660 millones | PIB_nominal_xihuitl = | PIB_nominal_tlapohualli = 21 | PIB_nominal_per_capita = US$ 12 590 | PIB = US$ 964 279 millones | PIB_xihuitl = | PIB_tlapohualli = 23 | PIB_per_capita = US$ 22 404 | IDH = {{creciente}} 0,836 | IDH_xihuitl = 2015 | IDH_tlapohualli = 40 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Argentina peso]] ($, <code>[[ISO 4217|ARS]]</code>) | Cemanahuacahuitl = [[UTC-3]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-3]] | Matlatzalan = [[.es]] | Tepozehecanonotzalli = 54 | Tlahuilehecanonotzalli = AYA-AZZ, LOA-LWZ, L2A-L9Z | Ihcuilolli = 724 / ES / ESP | Olochcalpolli_ica = | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }}'''España''' nozo itoca '''Hueyitlahtocayotl España''' ([[caxtillantlahtolli|caxtillantlahtolcopa]] in ''España'' nozo ''Reino de España''), ce [[tlacatiyan]] ipan [[Europa]] huan [[Africa]] Mictlampa, auh ca itecuacan [[Madrid]], noyuhqui [[altepenanyotl]] ocachi hueyi in [[Altepenanyotl Madrid]] ompa tlahco itechpahuic tlalyacatl, quipiya hueyaltepetl, huehcatlalli moihtoa [[Llivia]] ompa [[Francia]] huan ome altepemeh ipan [[Africa]], Ceuta huan Melilla. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Cantábrico hueyatl]], canahpa huitztlampa ica [[Gibraltar]] (tlalli itech Hueyitlahtocayotl in Cepanca), canahpa icalaquitlampa ica [[Portugal]] tlalli, canahpa iquizayampa ica [[Andorra]] huan [[Meditarráneo hueyatl]] huan in noyuhqui canahpa tlapcopa [[Atlántico ailhuicatl]]. España ce tlahtocayotl ca inic nahui tlalli ompa Europacopa, después itech Rusia, Ucrania huan Francia; noyuhquin inic cempohualli onchicueyi tlalli ipan [[Tlalticpactli|Tlalticpac]]. España ca in tlacatiyan inic nahui caxtillahtohtolli ahcopa in [[Tlacticpactli]]; ohcequin tlahtolli nican ca, in catalantlahtolli, vascotlahtolli, gallegotlahtolli, aragonestlahtolli, asturianotlahtolli huan aranestlahtolli. Iteyacanaliz ce hueyitlahtocayotl, ihueyitecuani [[Felipe VI]], España quipiya inic ce teuctli moihtoa [[Pedro Sánchez]] quihtoznequin tlahtocaixiptlah. Inin tlacatiyan huelitic, quipiya tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. ==Tlaltocayotl== In tocayotl ''España'' hualauh in latintlahtolli ''Hispania'', in iuhqui in romatlacameh oquitocaitihqueh in [[Iberia tlalyacatl]], in ohce itoca catca in tlen in huecauh greciatlacameh oquitocaitiqueh ''Iberia'' in iyuhcan. Man tel in ipehualiz in tlahtolli ''Hispania'' ca ipan in [[feniciatlahtolli]] ''i-spn-ya'' yeh quihtoznequi ''Tochtlalpan''; nozo ''i-spn-ya'' quihtoznequizquia ''Tepoztzotzonallalpan''.<ref>[[John Linch|Linch, John]] (director), [[María Cruz Fernández Castro|Fernández Castro, María Cruz]] (del segundo tomo), ''Historia de España, El País'', volumen II, ''La península Ibérica en época prerromana'', pg. 40. '''Dossier. La etimología de España; ¿tierra de conejos?''', ISBN 978-84-9815-764-2.</ref> ==Huehcapatlahtoliztli== Achto tlacameh ochanti ipan huehcauh Europa ica cecectlalpancopa tepehuahcan, ce hueyi celiztli oacico nican; tlacameh ochanti ipan oztotl ompa ''Oztotl Altamira'', ompa axcan Cantabria. === Macuilpohualxihuitl XXI === Xiuhpan 2004, 11 metztli marzo, ompa [[Madrid]] omaceuh ce tlaixpololiztli temamauhtini mahomatlacah ipan tepozcalli ihuicpa altepetepozcoac tlein huallaztia inompa [[Guadalajara]] cahnapa Atocha Tepozcoatilohuayan, yehuatl temamauntinimeh omictiloh ixachi chipahuachanehqueh. Quenamo, [[José María Aznar]] tlapoloa tetenehuatlapohualli ihuic Partido Popular ic pampa tlahtocateixiptla ixpan ipochcayaotl [[Jose Luís Rodríguez Zapatero]] ihuicpa Partido Socialista Español [[PSOE]]. Ompa España ce tlacatiyan ica ahcocaliztli icampa tlacatl ic nican ocicoh tlaneminimeh occe tlacatiyan quemeh [[Ecuador]], [[Colombia]], [[Argentina]], [[Peru]], [[Brasil]], [[Bolivia]], [[Venezuela]], [[Cuba]], [[Rumania]], [[Bulgaria]], [[Marruecos]], [[India]] huan [[Africa]] ohcequin tlacatiyan. In [[Ehcacalquixohuayan Barajas]] itech [[Madrid]] altepetl, oxittontlayonqui ce ahuachuaztli ihuan omictiloh mochintin chanehqueh, omaceuh ce tlaixpololiztli temamauhtini ETA ipan [[Vascotlacatiyan]] icampa calpolli [[Batazuna]]. Ohce otlatlani Partido Socialista Español ([[PSOE]]) nicpampa tlahtocateixiptla [[Jose Luís Rodríguez Zapatero]] ixpan ipochcayao [[Mariano Rajoi]] ihuicpa Partido Popular. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Ailhuicatl Atlántico]] | Norte = [[Ailhuicatl Atlántico]] | Noreste = {{FRA}} / {{AND}} | Oeste = {{PRT}} | Centro = España | Este = [[Mediterráneo hueyatl]] | Suroeste = {{PRT}} / {{GBT}} | Sur = [[Mediterráneo hueyatl]] | Sureste = [[Mediterráneo hueyatl]] }} [[Image:Spain.png|left|300px|thumb|Tlalyacatl Iberia ihuan Tlalhuactli Baleares.]] Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Hueyatl Cantabrico]], canahpa huitztlampa no [[Hueyatl Tlalnepantlah]] campa [[Tlahuactli Baleares]], ([[Mallorca]], [[Menorca]], [[Formentera]], [[Ibiza]]) ihuan [[Tlahuactli Chafarinas]], [[Gibraltar]] ihuan [[Marruecos]] ompa Africa, canahpa tlapcopa [[Andorra]] ihuan [[Francia]] ipan [[Livia]] altepetl ipan Francia in tepehuahcan Pirineo, ihuan canahpa cihuatlampa no [[Lusitania]] ihuan [[Ilhuicaatl Atlántico]]. Caxtillan quipia oncah miaquintin tlatlalhuactli icampa [[Tlahuactli Canarias]], ([[Palma de Gran Canaria]], [[Tenerife]], [[Gomera]] ihuan [[Lazarote]]). In tepetl ocachi cuauhtic<ref>Quihtoznequi ''alto''</ref> [[Teide]] ompa tlalhuactli [[Tenerife]] ihuan inic ome ocachi cuauhtic nican [[Tlalyacatl Iberia]] [[Mulhacén]] ihuan [[Veleta]] ipan ''Sierra Nevada'' in ompa [[Granada]], occe tepetl quemeh [[Aneto]] ipan tepehuahcan Pirineo. In tepeyohtic sistema [[tepehuahcan Pirineo]], [[tepehuahcan Cantabrico]], [[tepehuahcan Betis]], [[Sierra Nevada]], [[Sierra Morena]], [[Sierra de Guadarrama]] occequintin. In [[atl]] ocachi huehca [[atoyatl Ebro]], occequin atoyotl quemeh [[atoyatl Tajo]], [[atoyatl Guadalquivir]], [[atoyatl Duero]] ihuan [[atoyatl Miño]]. España cah ipan hueyi tlalyatl canah tonatih icalaquitlampa ipan Europa. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mar Cantábrico]], canahpa huitztlampa ica [[Gibraltar]], canahpa icalaquitlampa ica [[Portugal]], canahpa iquizayampa ica [[Andorra]] huan [[hueyatl Meditarráneo]] huan in iyuhquin canahpa tlapcopa [[Atlántico ailhuicatl]]. ===Yeyantli=== Nican yeyantli ahmoneuhqui ipan mochi Caxtillan, inon tlacatiyan ica hueyatl Tlalnepantlah yeyantli ica miactin [[tepetl]], in xopantlan ahmo quiyahuitl ica ixachi tonayoh ipan ahco totonilmachioyotl<ref>Quihtōznequi ''temperatura''</ref>. Nican mictlampa ixachi xoxoctic ihuan tepeyoh ica chicahuac ehecatl ihuicpa Cantabrico hueyatl quemeh tlahtocayoh cuauhtlah ''Picos de Europa'' in ompa [[Cantabria]], [[Asturia]] ihuan [[León]]. Nochipa tepetlampa quipia miac [[cuauhtlah]] cepayauhtic. In caxtiltencalixcuatl ica [[Andorra]] ihuan [[Francia]] In tepehuahcan Pirineo cah, ce yeyantli cenca tepeyohtic in yuh Sierra de Guadarrama, Sierra Morena ihuan Sierra Nevada, tlein atlacomolli quipia ixachi atl en forma de atemoctli ihuan atoyatl ipan tlani temperatura. Quiyauhtlah yeyantli ompa atentli [[Galicia]] ihuan atentli [[Asturia]]. Ipan no tlahcopampa zacatlan ica ehecahuacqui, Caxtillan nican quipia ixtlahuatl ihuan tepetzintli quemeh motenehua ''La Mancha'' icampa arabitecah. In [[huaccaixtlahuatl]]<ref>Quihtoznequi ''desierto''</ref>. nican tlacatiyan [[Almeria]] ihuan tlalhuactli [[Lazarote]] cah, quemeh tlahtohcayoh cuauhtlah Timanfaya in ompa [[Tlahuactli Canarias]]. === Yoliztli === España iyoliz hueyi, quipiya occequin climas, ahcopa in ''Tropico de Cancer'' itlal. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''La Mancha'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican España quipiya cuauhtontli diferentes, quemeh [[xochitl]], [[olivo]], [[xocomecatl]], [[ocotl]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Rosa gallica enfoque 28-10-2010 ParqueGassetCiudadReal.jpg|[[xochitl]] Image:Cabernet Sauvignon Gaillac.jpg|[[xocomecacuahuitl]] Image:Pinar Sierra de Guadarrama 2005-09-13.JPG|[[ocotl]] Image:Phoenix dactylifera1.jpg|[[zoyatl]] Image:Ljusterö Bössarviken 01.jpg|[[ahuatl]] </gallery> No xiquitta España quipiya totomeh quemeh [[quecholtotol]], [[itzcuauhtli]], [[piolin]], noihqui quipiya yolcameh chichinimeh [[tlacamayeh]], [[techalotl]], [[nexcoyotl]], [[mazatl]], [[tlalcoyotl]], [[zacamiztli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Canis lupus 265b.jpg|[[nexcoyotl]] Image:Brown bear.jpg|[[tlacamayeh]] Image:Iberian Lynx beta04.jpg|[[zacamiztli]] Image:Flamant rose à l'envo.jpg|[[quecholtototl]] Image:Беркут (Aquila chrysaetos).jpg|[[itzcuauhtli]] </gallery> ==Teyacanaliztli== === Tlanahuatiliztli === ===España ixeliuhca === {| class="toc" cellspacing="2" style="padding: 5em; text-align:left; clear:all; margin:auto; font-size:90%" !colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''España ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Image:Comunidades autónomas de España.svg|center|500px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align="center" | '''Cemaxcayotl''' | style="background:#e9e9e9;" align="center" | '''Chanehqueh (2005)''' | style="background:#e9e9e9;" align="center" | '''Tlaixpayotl (km²)''' | style="background:#e9e9e9;" align="center" | '''Tecuacan''' |- bgcolor="#f0f0f0" cellpadding="40" |'''Hueyitlahtohcayotl España''' | align="right" |'''44 108 530''' | align="right" |'''504 645''' | align="center" | '''[[Madrid]]''' |- |1. [[Andalucía]] | align="right"| 8 202 220 | align="right"| 87 268 | align="center" | [[Sevilla]] |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Aragón]] | align="right" | 1 326 918 | align="right" | 47 179 | align="center" | [[Zaragoza]] |- |3. [[Asturias]] | align="right" | 1 080 138 | align="right" | 10 603 | align="center" | [[Oviedo]] |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Baleares]] | align="right" | 1 071 221 | align="right" | 4 992 | align="center" | [[Palma de Mallorca]] |- |5. [[Canarias]] | align="right" | 2 075 968 | align="right" | 7 447 | align="center" | [[Santa Cruz de Tenerife]] huan <br/>[[Las Palmas de Gran Canaria]] |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Cantabria]] | align="right" | 582 138 | align="right" | 5 221 | align="center" | [[Santander]] |- |7. [[Cataluña]] | align="right" | 7 364 078 | align="right" | 32 114 | align="center" | [[Barcelona]] |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Caxtillan huan León]] | align="right" | 2 553 301 | align="right" | 94 223 | align="center" | [[Valladolid]] |- |9. [[Caxtillan-La Mancha]] | align="right" | 2 043 100 | align="right" | 79 463 | align="center" | [[Toledo]] |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Galicia]] | align="right" | 2 783 100 | align="right" | 29 574 | align="center" | [[Santiago de Compostela]] |- |11. [[Extremadura]] | align="right" | 1 097 744 | align="right" | 41 634 | align="center" | [[Mérida, España|Mérida]] |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[La Rioja]] | align="right" | 317 501 | align="right" | 5 045 | align="center" | [[Logroño]] |- |13. [[Cemaxcayotl Madrid|Madrid]] | align="right" | 6 271 638 | align="right" | 8 021 | align="center" | [[Madrid]] |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Murcia]] | align="right" | 1 426 109 | align="right" | 11 313 | align="center" | [[Murcia]] |- |15. [[Navarra]] | align="right" | 619 114 | align="right" | 10 391 | align="center" | [[Pamplona]] |-bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Valencia]] | align="right" | 5 029 601 | align="right" | 23 255 | align="center" | [[Valencia]] |- |17. [[Vasco Tlacatiyan]] | align="right" | 2 155 546 | align="right" | 7 234 | align="center" | [[Vitoria]] |-bgcolor="#f0f0f0" |18. [[Ceuta]] | align="right" | 78 320 | align="right" | 19 | align="center" | [[Ceuta]] |- |19. [[Melilla]] | align="right" | 71 339 | align="right" | 12 | align="center" | [[Melilla]] |-bgcolor="#f0f0f0" |- |} ==Tlamachtiliztli== [[File:Rectorado de la UCM 2015-05-27 11.15.36 (18288845786) (cropped).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Complutense de Madrid.]] Tlacatlahtocayotl España quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Madrid'', ''Universidad Complutense de Madrid'', ''Universidad Politécnica de Madrid'', ''Universidad de Santiago de Compostela'', ''Universitat Politécnica de Catalunya'', ''Universidad de Salamanca'', huan ''Universidad de Sevilla'', ce pani tlamachtiloyan itech tlacatiyan, Universidad La Salle, ohcequin. In tlacatiyan nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipia in coconemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 90,52 % chanehqueh. ==Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan España ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. España quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. [[Īxiptli:Spanish World Cup celebration.jpg|thumb|right|200 px|[[Xōtlachpatoliztli]] ipan [[World Cup 2010]].]] In momotlaliztli ipan España ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayōtl itech tepozcuaitl. Axcan, Caxtillan, ce centlalticpac huelitini ica momotlacayotl, ihcuac tecuacan itechpahuic Olimpicayoh Mahuiltiliztli xiuhpan 1992 in ompa [[Barcelona]], otlacauh huel miyac imomotlalcayo ipampa tlacatiyan. Caxtillan oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, karate, judo, taekwondo, boxeo, tenis, atletismo, gimnasia, trial, enduro, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 ihuan quiquiuhpatoltiliztli. * [[Image:Olympic flag.svg|50px]] España ipan [[Olimpicayoh neahuiltiliztli]]. * [[Selección de atletismo de España]] * [[Selección de baloncesto de España]] * [[Selección de balonmano de España]] * [[Selección de béisbol de España]] * [[Selección de fútbol de España]] * [[Selección de fútbol sala de España]] * [[Selección de hockey hierba de España]] * [[Selección de rugby de España]] * [[Selección de waterpolo de España]] * [[Fútbol en España]], [[Liga española de fútbol]] y [[Copa del Rey de Fútbol|Copa del Rey]] * [[Baloncesto en España]], [[Liga ACB]], [[Liga LEB]] y [[Copa del Rey de Baloncesto|Copa del Rey]] * [[Balonmano en España]], [[Liga ASOBAL]], [[Copa del Rey de Balonmano|Copa del Rey]], [[Copa ASOBAL]] * [[Ciclismo en España]] y [[Vuelta ciclista a España]] * [[Tenis en España]] * [[Voleibol en España]], [[Copa del Rey de Voleibol|Copa del Rey]] * [[Béisbol en España]] * [[Mundo del Motor en España]] == No xiquitta == * [[Europa]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|España}} {{Commons|Spain}} {{Europa}} '''Caxtillan''', ahnozo '''Hispania''' ({{es2}} ''España'' {{Audio-IPA|Es-España.ogg|/ɛsˈpaɲa/}}), no motenehua '''Hueyitlahtohcayotl Caxtillan''' ({{es2}} ''Reino de España''), ce tlacatiyan cotoncayotl in [[Europan Cetiliztli]], chihualo ipan [[sociallahtohcayotl|social]] ihuan [[tlacatepacholiztli]] [[tetlapalehuiliztlahtohcayotl]] in tlein itepacholiz in [[tlahtoloyan centepacholiztli]]. Itlal, itecuacan [[Madrid]]. Caxtillan motecpana ica caxtolli omome [[nenahuatiani cemaxcayotl]], quimmochihuah nauhpohualli ommahtlactli [[hueyaltepetl]] ihuan ome [[nenahuatiani altepetl]]. Caxtillan tlatectli in huitztlampa [[Europan cihuatlampa]] in noihqui in [[Africa mictlampa]]. Cuaxochnamiqui in mictlampa ica in [[Hueyatl Cantabria]], [[Francia]] ihuan [[Andorra]], in tlapcopa ica in [[Hueyatl Tlalnepantlah]] in huitztlampa ica in Hueyatl Tlalnepantlah ihuan [[Marruecos]] ipan [[Ceuta]] ihuan [[Melilla]], in cihuatlampa ica [[Lusitania]] ihuan in [[Ilhuicaatl Atlantico]]. Europan, Caxtillan cah achi mochi mani in [[Tlalyacatl Iberia]], in motenehua [[Tlalyacatl]], ihuan in [[Tlalhuactli Baleares]] (in huitztlampa Hueyatl Tlalnepantlah); ipan Africa tlatectli in altepetl [[Ceuta]] (in [[Tingitana]]), in [[Tlalhuactli Canarias]] (in mictlantlapcopa Ilhuicaatl Atlantico), in [[Chafarinas]] (Hueyatl Tlalnepantlah), in tepexitl [[Vélez de Gomera itexcal]] (Hueyatl Tlalnepantlah), in [[Alhucemas]] ([[Ayollohco Alhucemas]]) ihuan [[Alborán]] ([[Hueyatl Alborán]]). In altepecalolli [[Llivia]], in [[Pirineo]]pan quichihua cē tlatzacualli quiyahualoa Francia. Itlaixpayo 505 370 km²<ref name=superficie /> cah, in ic nahui hueyi in cemantoc tlalpan, icampa [[Rusia]], [[Ucraina]] ihuan [[Francia]]. Ica ce tlahco huehcapancayotl 650 ''metros'' in hueyamanilizpan cah cencah tepetlah ipan Europan. Quipia 47 007 367 chanehqueh (2019).<ref name="INE población"/> Quitlahcoitta ica Francia in [[In Coxolihtin]] itlahtohcauh. in atoyacamapan [[atoyatl Bidasoa|Bidasoa]] ihuan macuilli [[facería|''facerías'']] Pririneopan.<ref name="nota">Dichas facerías no son estrictamente un acuerdo de cosoberanía, ya que afectan a territorio español, sino un acuerdo de aprovechamiento compartido de los recursos.</ref> In iuh in [[Caxtillan nahuatillaliliztli ipan 1978|nahuatillaliliztli]] in tlatecpanalpan 3.1, «In caxtillantlahtolli in Caxtillan tachcauhtlahtolli in tlahtohcayopan. Mochintin in caxtiltecah quipiyah immamal in quimatizqueh ihuan in intetlapalehuiliz inic quitlatequitiah». Ipan 2012 ocatcah in 82% in caxtiltecah innantlahtol.<ref>Según el [http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_386_en.pdf Eurobarómetro (2012)].</ref> In iuh in in tlatecpanalpan 3.2 «in occequintin Caxtillan tlahtolli yezqueh no tachcauh intechpa in Nenahuatiani Cemaxcayotl in iuh intlatecpanalhuan». In ahyehyecauhqui tlahtic tlachihualli quitlalia in Caxtillan tetlamahmaquiliztli in [[Tlacatiyan inic ATlTl|ic mahtlactli omeyi in cemanahuac]]. Caxtillan ce nececeltiyahtalizyotl huelitinimeh cah, auh in ic ome tlacatiyan ocachi ontlaittalo, ocontlaittaqueh 82 ''millones'' nececeltiyanimeh ipan 2017, auh inic ome ipan tomincalaquiliztli itechpa in [[nececeltiyahtaliztli]].<ref>{{Cita noticia|apellidos=EP|título=España se convierte en el segundo país más visitado del mundo|url=http://cadenaser.com/ser/2018/01/10/economia/1515617069_265953.html|fecha=10 de enero de 2018|fechaacceso=25 de junio de 2018|periódico=Cadena SER|idioma=es-ES}}</ref> No, inic chicueyi tlacatiyan ica ocachi miec [[tlacatiyan]] tlanecuiloani.<ref>{{Cita web |nombre=CB Richard Ellis |enlaceautor=Expansion.com |título=Business Footprints Global Office Locations 2011 |año=2011 |url=http://www.cbre.cl/wp-content/uploads/2011/07/business_footprints_summary_final.pdf |fechaacceso=12 de octubre de 2013 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20130816054408/http://www.cbre.cl/wp-content/uploads/2011/07/business_footprints_summary_final.pdf |fechaarchivo=16 de agosto de 2013 }}</ref><ref>{{Cita web |nombre=Europa Press |título=Casi el 70&nbsp;% de las principales multinacionales tiene sede en España, según un estudio |año=2011 |url=http://www.europapress.es/economia/noticia-economia-empresas-casi-70-principales-multinacionales-tiene-sede-espana-estudio-20110921105629.html |fechaacceso=12 de octubre de 2013}}</ref> Quipiya ce huel pani [[tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani]] (0.891), in iuh in [[Tlacatiyan ic tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani|tlanonotztli ipan 2017]] itechpa in [[Tlacetililli Tlacatiyan iachtopaihcuilol itechpa in Izcayaliztli]].<ref name="b24214f2"/> == Tlaltocaitl == In nahuatlahtolli ''Caxtillan'' ca cannel, manel in caxtiltecah omotocah ''españoles'' inahuatlahtoliztli ''ixpayolmeh'';<ref name="John Bierhorst">John Bierhorst yeh oquihcuilo "IXPAYOL, var ESPAYOL. Span., Español. Ixpayolme[h]..." ipan A Nahuatl-English Dictionary and Concordance to the Cantares Mexicanos whith an Analytic Transcription and Grammatical Notes.</ref> in ihcuac oquintlahtolanqueh itechpa inquizcan, intenanquililiz ocatca ipanocayoh mochipa ''Castilla'' (/kaʂˈt̪ilʝa/ quimoneci /kaʃˈtilʝa/), ic in nahuatlahtohqueh omochiuh in tocayohcan ''Caxtillan'' (/kaʃˈtillaːn/). Ica in tlahtolli ''Castilla'' omochiuh in tlanelhuatlahtolli ''caxtil'', achtopa ahmacho in oquihtozne, ocachi in ''sufijo'' ''-tlan''; niman in tlahtolli oquihualtocaitih in Caxtillan yolcatl, in [[caxtil]].<ref name="Lockhart">James Lockhart. ''The Nahuas after the conquest''. 1992</ref> == Tlahtollotl == {{main|Caxtillan itlahtollo}} In [[Tlayacatl Iberia]] ochantiaya ipan [[Huehuetlacatl|huehuetlacah]] in itoca [[tlacatl Cro-Magnon]] itlein axcan yehuantin [[Tlacatiyan Vasco|vascotecah]]. Huehuehtlacah [[Neandertal]] otlahcuiloh oztoco, oquichcuacuahuehqueh in ompa in oztotl [[Altamira]]. Inin [[xihuitl|xiuhpan]] [[2000 a.X.]], celtah occequintin tlacah acicoh nican ihuan onitlanemicoh ica iberiatlacah. Celtah ocalchihuacqueh ichanhuan ica tetl ihuan zacatl latintlahtoltica ''castrum'', omicqueh ica vascotlacah ihuan iberiatecah. Celtah oquipiacqueh a hueyitoltecayotl ihuan hueyi tepachoaliztli. Ipan [[1100 a.X.]] xihuitl, feniciatlacah ahnozo punitlacah ohuallauh nican Iberia zatepan [[Troya Iyaoyo]] canahpa Guadir axcan itoca [[Cadiz]]. Feniciatlacah acicoh Iberia īyuhqui [[Almería]] anahuac ihuan [[Helenoyan]] acicoh ipan [[Ampurdán]] inin xiuhpan [[218 a.X.]] xihuitl. helenotlacah ihuan feniciatlacah onitlacahuacoh inic ce [[amoxtli]], mazqui aic yehuantin nezcayopanoliah ica iberiatecah. Achtotlacatl ihtoa vasco cateh campa chantiah in ompa Tlayacatl Iberia. Romatlacah ahcicoh Iberia xiuhpan 218 a.X., tehuantin tlahtaayah [[latintlahtolli]] ihuan oquimpopoloh canahpa iberiatlacah, tehuan oquixtianayah in iberitecatl altepemeh. Roma [[hueyitlahtoani]] [[Adriano]] otlacati ipan Italia axcan itoca Santiponse, [[Hispalis]]. Ipan punitecah yaoyomeh itzalan [[Cartago]] ipan [[Hueyitlahtohcayotl Roma]] ipopoloh Tlalyacatl Iberia. Yehyehua [[416]]{{3ped}} xihuitl, occe teutoncalpolli, itoca visigodotlacah, oacicoh ipan Iberia quemeh huehuetlacah ic [[Roma]], yehhuatl otepehuacqueh alantecah ihuan vandalotlacah, axiltiauh suevotlacah in ompa [[Galicia]]. Visigodotlacah otlapachoacqueh achcauhuiptlah [[macuilpohualxihuitl 8]], yehuatl omocuepacqueh [[Catolicismo Romano]] ihuan ialtepenanyo [[Toledo]] oyeya. Inin [[689]] {{3casa}} xihuitl, arabiatlacah oacicoh canahpa [[Africa]] mictlampac. Ipan [[711]] {{12caña}} xihuitl, in arabiatlacah oquipeuh ixpan visigodotlacah in ompa [[Iyaoyo Guadalete]], nican omopohuac mahomaquipololo ihuicpa Tlayacatl Iberia, ixachi tlacah omocuepaqueh canahpa [[Islam|Mahomayotl]] inic ce teucyotl, ahnozo tlalpan arabiahueyitlahtocayotl itoca [[al-Andalus]], ialtepenanyotzin Cordoba. Inin xihuitl [[718]] {{6conejo}} ipan [[Asturia]] ce pillacatzin motocayotia Pelayo otlaicalli ica mahomatlacatl, yehuantin mah quipiyah inin tlacatl. Pelayo motenehua ipan In yaoyotl [[Covadonga]], asturiayaoquixqueh, quenin ma pehua In Tlahtocayotl Asturia motocayotia "La Reconquista" (Yancuic Popololiztli), ica Criatianoyotl ihuelitoyo ipan Tlalyacatl Iberia tlalli. Visigodotlacah ocholohuacqueh canahpa tepetlah Pirineo ica Francia hueyitlahtohcayotl. Ihcon [[Carlomagno]] otlachiuh [[Chantli|ichan]] yaoquizqueh quemeh itocatzin "La Marca" (In Machioyotl). Francia oxexeliuh itlalhuan ipan tepitzin cristianoteucyotl. Inin [[988]] {{3ped}} xihuitl, in [[teuctli]] ipan [[Barcelona]], oquipopoloh in tlahtocayotl ipan Pirineo tepehuahcan ica Francia tlahtoanih. In Macuilpohualxihuitl 8 auh [[Macuilpohualxihuitl 9|9]] quipiaya mahomahuelitiyotl ipan tlalyacatl ica cristianotlahtohcayotl in ompa mictlampa. Canahpa tlamiliztli macuilpohualxihuitl 8, in teuctli Omeya itech Abderramán I, chololli ipan [[Siria]], otlachiuh ihuic al-Andalus, ixachimatiliz huelitiliztli, ce celcatic teucyotl itoca “Califato de Córdoba”. Abderramán III otlachiuh al-Andalus ipampa celcatic teucyotl ipan Califato de Damasco, yeh ica teoneltoquitlamaquixtiliztli ihuan ahmo política, tlahzocamati ipampa acoquitzaliztli ipan matiliztin, toltecayotl ihuan tlahcuillotl; ihuan netlacuitlahuilitoc ipan altepematiliztli. In altepetl ixachi huelitinih, [[Valencia]], [[Zaragoza]], [[Toledo]], [[Sevilla]] ihuan [[Córdoba]]. catca, In pohualxiuhpan X, īca al-Hakam II, Córdoba ocachi hueyi altepetl ipan [[Europan]], quipiuh 500.000 chanehqueh ihuan hueyi toltecayotl. In Mahomahuetzquiliztli opeuh ihcuac in arabiatecah cenyeliztin ozomacqueh ica occe arabiapillahtohcayotl otlachiuh tepitzin tlahtohcayotl motocayotia Taifas. [[Īxiptli:Spain Andalusia Granada BW 2015-10-25 17-28-47.jpg|thumb|left|200 px|[[Alhambra]].]] Ihcuac, ahmo huehca tepetlah Pirineo oquipiaya occequintin ome cristianotlahtohcayotl [[Navarra]] ihuan [[Aragón]]. Atzalan apan Iberia, in cristianotlacah oquipopoloh ocachi mahomatlalli, In [[Tlahtohcapillotl Asturia]] ica ialtepenanyo [[Oviedo]] otocacuep icampa Hueyitlahtohcayotl León ihuicpa itlapacholiz ihcuac Ordoño inic ome ahcopa in tlahtoanicpalli, centililli ica copilli ihuic [[Galicia]], [[Asturia]] ihuan [[León]]. Otlacati yancuic tlahtohcayotl Caxtillan icampa Sancho III, tlahtoani ihuic León, tlaquitcachiuh canah icone Fernando. Azozan in niman pohualxihuitl, inonqueh tlahtocayotl mopanoz canahpa [[Fernando I]] ahnozo occetlahtoanih ipan cahuitl, atleh xi tlapolohua ihuelitiyo ican tlahtoani. Nican tlacatiz ihuicpa León occequin tlalli ica hueyi teucyotl itoca [[Lusitania]], quenin notlachihuaz ica tlahtohcayotl. Nican oquipiac cualli tlahtoqueh yehuantin anmotocah Alfonso VI ihuan Alfonso VII ipan León, yehhuantin otlachihuacqueh acohpan inin tlahtocayotl canahpa Hueyitlahtohcayotl, ompic hueyiteopixcayotl [[Roma]], ipampa mochi Iberia tlalyacatl ihuan [[Francia]] Huitztlampa. Inin tlamiliztica, ipan xihuitl 1402, Copilli Portugal oixcomacac ica Tlahtohcayotl Caxtillan, aquin opeuh in oquimpopolo [[Tlalhuactli Canarias]], chantiliztica ancateh ica huanchetlacah, in tepehualiztli ica normandotecah ic tlahtoani Enrique inic Yei ihuicpan Caxtillan, quenin otlami oquipan 1496 in auh hueycaxtilcopilli. [[Īxiptli:Toledo Santa Maria la Blanca.JPG|thumb|right|200 px|[[Toledo]]]] In imamictiliz [[Isabel ihuicpa Caxtillan]] ihuan [[Fernando ihuicpa Aragón]], inonqueh ome Caxtillan copilli omotlacetililli, ipan popololiztli canahpa Mahomatlahtocayotl [[Granada]] xiuhpan 1492 ihuan, zan niman, [[Navarra]] xiuhpan 1512 tlein otetocac ce tlahtohcayotl, ica itomin ihuan i calixcuacalli inompa [[Atoyatl Ebro]] oc Carlos yoyaoyo xiuhpohualpan XIX. Navarra tlahtoani onicholoac Pirineo tepetlampa ihuan occe mocuepazquiazqueh in ipan tlahtoani [[Francia]]. Noihuan nican oquipeuhca ce mamictilitlayectiliztli ica [[Portugal]] tlen otlan ipan 1580, ihcuac [[Felipe inic Ome]] otlehco itlahtocaicpal, tlacentiliuh zatlatzonco ce niman tlahtoani toda nicpampa in Tlalyacatl Iberia. Ipan 1492, monihcuilo in quizaliztli ihuic [[judiotlacah]] quenin ahmo otlahualcaquih motlaneltoquiliz ipan [[cristianoyotl]], quemeh Felipe inic Nahui Franciaco. [[Cristóbal Colón]], nicpampa tlahtoani Catolico, aci, ayancuipan, canah [[Ixachitlan]] ica iacalhuan. In hueyitlahtoqueh Fernando inic Ce ihuan Isabel La Católica. Quiza [[Cristóbal Colón]] ipan 1492 xihuitl in ihuicpa motocayotia Puerto de Palos (Cuacuahuitl Acalquixohuahyan), ompa ca Altepetl Huelva ipan Caxtillan, in oyuhpanoc yei icaltica ome metztli, zatlatzonco oacico tlalhuacpan in itoca Guahananí, nican in yancuic tlalpan Yei iacal motocayotia La Niña (In Cihuaconetl), La Pinta (In Tlapalacalli), La Santa María (In Yectli Tonantzin María). [[Īxiptli:Portrait_of_Philip_II_of_Spain_by_Sofonisba_Anguissola_-_002b.jpg|thumb|left|200px|[[Felipe II]].]] Ipan 1700 xihuitl, omic caxtillahtoani in itoca [[Felipe Inic Ome]]. Tlacatzin in tetzcutica huehueintin caxtillahtoqueh catca in iquiqueh itech pohuiah icenyiliz [[Teutontlalpan]] nozo [[Austria]], auh yehuatl aic oquintlacachiuh ipipilhuan. Nican ompehua ompa Caxtillan hueyi yaoyotl in [[Francia]] quinchihuilito in ihuicpa aztecah ipampa caxtillahtocacontetoquiliztli. Teuctli in itoca Felipe de Anjou, in aquin iixhuiuh catca hueyi tlahtoani Luis inic Matlahctli ihuan Nahui, oquimpeuh iyaohuan. Ipan 1898 xihuitl, [[Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan]] quinyaochihua īca Caxtillan ihuan quintlatlalochtia [[Cuba]], [[Necuiltonolacalquixohuahyan]] ihuan [[Filipinas]]. Ipan 1819 xihuitl, Caxtillan quinamaquiltia ichanehhuan [[Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan]], icecniquizaliz in itoca Itlalmaitl [[Florida]] (Xochiyocan). Inin xiuhpan 1931, mihtoa ce mecatlanahuatiliztli in ompa Caxtillan ipampa in tepacholiztli ihuicpa tlahtocayaoquizcani [[Francisco Franco]]. Pehua ce tlacayaoyotl tlacatlahtocaltepenahuah ihuan tlahtocaltepenahuah, ica miectin miquicqueh, nezahualiztli ihuan icnoyotl itech caxtiltecah. Mochintin caxtilcenyeliztli ocahuacoh xexelocqueh monequi quizaliztli ihuic icaxtilcoconehuān canapa occequin huehcatlahtohcayōtl cemeh [[Cuba]], [[Mexihco]], [[Argentina]], [[Rusia]] ihuan occequintin tlacatiyan nicpampa xi tlapiltzanti in caxtilcoconeh. Ipan 1975 xihuitl, omic yaoquizcani [[Francisco Franco]]; in axcān [[Juan Carlos I|Juan Carlos de Borbón]] hueyitlahtoani Caxtillan catca, inonqueh in inic ce tlacaticqueh tetenahuatoh ipampa caxtiltecah. [[Image:2019-05-30 Felipe VI of Spain-6105.jpg|thumb|right|200px|[[Felipe VI]].]] Ipan 2004 xihuitl, in 11 eyi metztli, [[Madrid]] omaceuh ce tlaixpololiztli temamauhtini mahomatlacah ipan tepozcalli itech altepetepozcoac tlein huallaztia inompa [[Guadalajara]] cahnapa Atocha Tepozcoatilohuayan, yehhuatl temamauntinimeh omictiloh ixachi chipahuachanehqueh. Quenamo, [[José María Aznar]] tlapoloa tetenehuatlapohualli Partido Popular nic pampa tlahtocateixiptla ixpan ipochcayaotl [[Jose Luís Rodríguez Zapatero]] itech Partido Socialista Español [[PSOE]]. Caxtillan ce tlacatiyan ica ahcocaliztli icampa tlacatl ic nican ocicoh tlaneminimeh occe tlacatiyan quemeh [[Ecuador]], [[Colombia]], [[Argentina]], [[Peru]], [[Brasil]], [[Bolivia]], [[Venezuela]], [[Cuba]], [[Rumania]], [[Polonia]], [[Marruecos]], [[India]] ihuan [[Africa]] occecquintin tlacatiyan. In [[Ehecaquixohuahyan]] Barajas ihuicpa altepetl [[Madrid]], oxittontlayonqui ce ahuachuaztli ihuan omictiloh ome ecuadortecah, omaceuh ce tlaixpololiztli temamauhtini ETA ipan [[Vasco Tlacatiyan]] icampa calpolli [[Batazuna]]. Occepa otlatlani Partido Socialista Español ([[PSOE]]) nicpampa tlahtocateixiptlah [[Jose Luís Rodríguez Zapatero]] ixpan ipochcayaotl [[Mariano Rajoi]] ihicpa Partido Popular. In Hueyitlahtohcayotl Caxtillan xiuhpan 2010 quemeh in tlahtocateixiptli [[Europan Tlacetiliztli]] cah ce [[tecuacan|itecuacan]] ic [[Jose Luís Rodríguez Zapatero]] ipachohualiz. == Amantecayotl == [[Īxiptli:Roque z04.jpg|thumb|right|150 px|Ilhuicamachiyohuayan in ompa tlalhuactli [[La Palma]] ipan [[Canariah Tlālhuāctli]].]] Caxtillān cenca cualli mohuelquezqui īca pani yancuīc chihualizmatiliztli īhuān tlachihualoyān, acān in xocoyotl xiuhpan in tlachihualiztic altepecuauhtlah īpan tecuiyo tlachihualoyan, in yuh icopa Tepochcalli, tlahtlaniliztli ihuan tlamiaquiztli. Axcān quipia 41 tlachihualiztic altepecuauhtlah (12 ipan funcionamiento ihuan 29 ipan proyecto). Occe yancuic chuhualizmatiliztli Caxtillān in ehecatlachicahualiztepec tlein tlachiuh tlahuilyollohtli nōzo tlahuilli īhuān ahmo ihmatiuhtia tlalyolizyoliztli. ===Chicahualiztli=== Nican tlalpan quipia hueyi ilhuicamachiyohuayan in ompa tlalhuactli La Palma ipan Tlahuactli Canarias itechpahuic ''Instituto de Astrofísica Canaria'', quihto ican in ilhuicamachiyotilli ocachi huelitini ipan Centlalticpac. ===Tlamamaliztli=== [[Īxiptli:Iberia.a320-214.ec-hdl.750pix.jpg|thumb|right|150 px|[[Iberia]] ehecatlaltic Caxtillan [[tepoztototl]].]] [[Īxiptli:Renfe clase 100.JPG|thumb|right|150 px|[[RENFE]] ce Caxtillan tepozcoatl.]] Miaquintin [[huaznenqui]] Caxtillan cateh, nican quipia 105 [[ehecalquixohuahyan]] cateh ipampa mochi tlalpan ihuan ialtepetlalhuan, nican 33 patlac tlacatiyanco quenin tlaquipanoh 205 ehecatlaltic tepoztototl, in ocachi huelitini ehecalquixohuahyan Madrid-Barajas ica 70,000,000 ahuicyanih ipan xihuitl. Ehecalquixohuahyan El Prat ipan [[Barcelona]] cenca huelitini ica nahui yancuic tepoztototiloyan, Sondika ipan Bilbao ihuan occequin in ompa [[Ibiza]], [[Málaga]], [[Valencia]] ihuan [[Palma de Mallorca]]. In tepozohtli mecatlali nochintin altepetl ipan Caxtillan tlalli, in tlahtocayotic tocachihualiztli RENFE tlanehchicoa cahuitl ipampa itepozcoahuan ica 250 km oc 300 km imanin. [[Tepozcoatl]] Alta Velocidad Española [[AVE]] (Caxtillan ahcohuelihuitl) ahci canahpa altepetl [[Paris]], [[Zurich]] ahnozo [[Milano]], mecatlaliuh Caxtillan ica [[Europan]] cemantoc tlalli. In matlatiloyan ihuic [[tepozocuilin]] ca ipan [[Madrid]], [[Barcelona]], [[Bilbao]], [[Valencia]] ihuan [[Palma de Mallorca]]. No in tepozocuilin Madrid quipia 310 Km ic 616 000 000 tlacah ihuan tepozocuilin Barcelona quipia 115 km ic 480 000 000 tlacah. Nican tlalpan quipiya 370 000 km ihuic chiyapopotic ohtli, inin matlatl tlaxitocac hueyiohtli, tlaxoxouhqui hueyiohtli, ochpantlaqui ohtli īhuān nexpanacatl tepozmalacaohtli. Caxtillan quipia 13 200 km ihuic hueyiohtli atleh zan xitlapohua tlalohtli, altepeohtli, ohcalli ihuan ohtli. Nohuican Caxtillan quipia cenca cualli apanohtli ica 53 acalquixohuahyan patlac tlacatiyanco ipan [[Hueyatl Tlalnepantlah]] ihuan [[Ilhuicaatl Atlantico]], Acalquixohuahyan Algeciras huelihuitl ipampa ahcopa pohualli ihuic panoni; acalquixohuayan Vigo occe tenyotica, noyuhqui acalquixohuahyan Barcelona, acalquixohuahyan Cadiz ihuan acalquixohuahyan Palma de Gran Canaria. == Tomincayotl == {| style = align="right" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" class="bonita" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" ! colspan="2" | Tlanamacnetitlaniztli ! colspan="2" | Tlanamactlacuiliztli |- ! Tlacatiyan ! 100% ! Tlacatiyan ! 100% |- | {{FRA}} | 19,3% | {{DEU}} | 15,0% |- | {{DEU}} | 11,4% | {{FRA}} | 14,5% |- | {{PRT}} | 9,4% | {{ITA}} | 8,5% |- | {{GBR}} | 8,5% | {{GBR}} | 5,8% |- | {{ITA}} | 8,4% | {{NLD}} | 4,9% |- | {{USA}} | 4,0% | {{CHN}} | 4,3% |- | {{NLD}} | 3,1% | {{BEL}} | 3,7% |- | {{BEL}} | 2,8% | {{PRT}} | 3,3% |- | Occequin | 33,1% | Occequin | 40,0% |- |} Caxtillan ce tequiyotl ipan Europan ītech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli Hueyatl Tlalnepantlah. Caxtiltecatl tequiyotl tequipanoa ihuic tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl ipan [[Tepehuahcan Pirineo]], noihqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuahyan itequipanoliz in ompa [[Barcelona]] ihuan [[Valencia]]. In [[SEAT]] ce [[tepozmalacatl]] otlachihualoc ipan Caxtillan ipampa huaznenqui tlachihualotiliztli. In [[cuilotl]] inīc ce tlapixcayotl in ompa Caxtillan, occequintin caxtiltecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ihuicpa [[xocomecatl]] (inic yei hueyicauh ipan [[tlalticpactli]]), [[zapalotl]], [[naranjaxocotl]], [[cintli]], [[acintli]], [[xitomatl]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayotl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli ipan [[teconalli]], [[tliltepoztli]], [[amochitl]], [[temetztli]] ihuan [[iztactepoztli]]. ==Chanehmatiliztli== [[Īxiptli:Plaza de Castilla (Madrid) 06.jpg|thumb|150px|left|[[Madrid]]]] [[Īxiptli:Barcelona in Parc Güell.JPG|thumb|150px|right|[[Barcelona]]]] [[Īxiptli:Ciudad de las ciencias noche.JPG|thumb|150px|left|[[Valencia]]]] [[Īxiptli:Torredelorotyteatrolamaestranza.JPG|thumb|150px|right|[[Sevilla]]]] Caxtillan quipia 46.200.737 chanehqueh ipampa 1 ce metztli xihuitl [[2007]]. In tlalli icampa tlacatl ihuic 89,6 hab/km² nican, tlani tlein occequintin tlacatiyan Europan Tlapcopa. In tlalli ocachi chaneh, in atentli ihuan itzatlan Madrid altepetl. Caxtillan tlalli ce tlacatiyan quenin piya calpollacatl icampa macehualtica vascotecah, asturiatecah, catalantecah, [[Galicia|galiciatecah]], occe noihqui tlanemi ixachi tlacah occequintin tlacatiyan. Tlalli ocachi ochantililli inemi in ompa atentli Hueyatl Tlalnepantla, Ilhuicaatl Atlantico ihuan atzatitlan altepetl Madrid, quipia tepitzin tlacah ipan altepemaitl, quemeh Ixtlahuatl La Mancha ahnozo tepehuahcan, tepehuahcan Cantabrico nozo Pirineo tepetlampa. Nican altepetl ocachi ochantililloh altepenanyotl [[Madrid]] ica 6 954 583 chanehqueh, altepenanyotl [[Barcelona]] ica 3 327 872 chanehqueh, altepenanyotl [[Valencia]] ica 1 664 663 chanehqueh, altepenanyotl [[Sevilla]] ica 1 332 669 chanehqueh, altepenanyotl [[Málaga]] ica 1 099 004 chanehqueh, altepenanyotl [[Bilbao]] ica 949 939 chanehqueh, [[Oviedo]] ica 857 495 chanehqueh, [[Alicante]] ica 725 395 chanehqueh, [[Zaragoza]] ica 688 643 chanehqueh, [[Vigo]] ica 659 632 chanehqueh; icampa miyac chanehqueh. Hueyialtepetl nican Caxtillan, ce tlahtohcayotl quenin chantiah miacquintin chontalchanehqueh, tlen 20% ihuicpa occequin caxtiltlacatiliztli. ===Tlacanemitiliztli=== {{col-begin}} {{col-2}} Occequin caxtiltecah oneminih canahpa ([[Ixachitlan]] ihuan [[Europan]]), nahuatilo ipampa in tlein caxtiltecah chantiah ipan: * {{ARG}} ica 255.200 caxtiltecah * {{FRA}} ica 159.500 caxtiltecah * {{VEN}} ica 119,500 caxtiltecah * {{DEU}} ica 83,400 caxtiltecah * {{CHE}} ica 71,700 caxtiltecah * {{BRA}} ica 63,600 caxtiltecah * {{MEX}} ica 52,200 caxtiltecah * {{UK}} ica 44,700 caxtiltecah * {{USA}} ica 45,300 caxtiltecah * {{URY}} ica 40,700 caxtiltecah {{col-2}} Nican Caxtillan, ce tlahtohcayotl quenin chantiah miacquintin chontalchanehqueh: * {{ROM}}, 728,900 rumaniatlacah * {{MAR}}, 644,600 marruecostlacah * {{ECU}}, 420,100 ecuadortlacah * {{UK}}, 351,900 inglestlacah * {{COL}}, 280,700 colombiatlacah * {{BOL}}, 239,900 boliviatlacah * {{DEU}}, 180,600 teutontlacah * {{ARG}}, 139,700 argentinatlacah * {{ITA}}, 157,400 italiatlacah * {{BGR}}, 153,600 bulgariatlacah {{col-end}} ===Tlahtolli=== [[Image:Llengües d'Espanya.svg|thumb|250px|Tlahtolli ipan Caxtillan]] In ahcauhtlahtolli ipan [[Caxtillan]] ihuan occequintin tlahtohcayotl cemanahuac. Ocachi 450,000,000 chanehqueh tlahtoa inon tlahtolli in temopampa [[mandarintlahtolli]] ihuan [[anglotlahtolli]]. Nican tlacatiyan in achcauhtlahtōlli [[caxtillantlahtolli]], noihqui Caxtillan pia occequin inic ome tlahtolli. In ompa Caxtillan pia occequintin tlahtolli quemeh [[catalantlahtolli]] ipan [[Catalonia]], Baleares (ahnozo mayorcatlahtolli) ihuan Cemaxcayotl Valencia (ahnozo valencianotlahtolli), ompa in [[galiciatlahtolli]] ipan [[Galicia]] ihuan cequintin tlalli ihuicpa León ihuan Zamora motenehua leonestlahtolli, in [[vascotlahtolli]] ipan in [[Vasco Tlacatiyan]] ihuan [[Navarra]] (cuaxochtia canahpa mictlampa ica Pirineo tepehuahcan) ihuan Teotlalli Aran occitantlahtolli in ompa Catalonia. Noihqui motlahtoa in [[asturiatlahtolli]] ipan Asturias (ahmotlazoyotl ic achcauhtlahtolli, yeceh ixmaqui itlamaniliz ihuan inetlacuitlahuiliz) in ompa León huan Zamora, in yuh aragontlahtolli mictlampa no Hueyialtepetl Huesca in ipan [[Aragón]] ihuan in [[extremaduratlahtolli]] ipan [[Extremadura]]. ===Neltococayotl=== [[Īxiptli:Basílica de Santiago 02.JPG|thumb|150 px|Hueyiteocalli [[Santiago de Compostela]].]] Huehuehcaxtiltecatl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca ipampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih canahpa ohuitepetitlan ihuan occequintin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[Caxtillan Ahtlacayotl]]) in ompa [[Granada]] iudiocayotl huan mahomacayotl. Ihcuac caxtiltecah ompehua ma xicristiania canah macehualtzintin zan motlamati Catolico teoneltococayotl quemeh cristianoyōtl, matel in teōpixqueh tlamatizqiazqueh tlein ōyeyah occequintin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', ihuan inglaterratecatlalnetoqui. Caxtillan ca ce tlacatiyan ixachi catolicocristianomeh [[Europan]]copa, in caxtiltecatl tlahtohcayotl ahmo inic ce neltococayotl. In xexeliuhca intlah teoneltococayotl tlacapachotiliztli ihuan iopacholiz in tetlamamaquiliztli inin tlacatlahtohcayotl omcauh ic, ihuan ayac catca ipan inin nahuatilli quin axcan. Ihtoquiztia in achcauhteotiliztli ipan caxtiltecatl tlahtohcayotl yezquia zan niman catolicoteonechicoliztli, ihuan [[Constitución de Cadiz]] ihto tlein ahocmo piya ixnamiquiliztli nicpampa occequintin. Caxtillan quipia ce hueyiteocalco ompa Santiago de Compostela ipan Galicia, ipampa nenemi nican ce peregrino ahci ipan [[Santiago ohtli]] desde Gallia, Inglaterra ihuan Lusitania. ==Toltecayotl== [[File:El Greco - The Burial of the Count of Orgazdetal1.jpg|thumb|400px|center|'''El entierro del conde Orgaz''' otlacuilo ipampa Murillo.]] In [[caxtiltecayotl]], quimahuiliztilia in ompa Caxtillan, in tenyoh tlamantli in tlahtolli ihuan in macehuallotl. Caxtillan ce tlacatiyan ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl icampa UNESCO; ixquichi tlamatocac toltecayotl, yolizyoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl quemeh tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehualtlahtolloliztli. Ipan inon tlalpan ihuicpa huehueyi tlahcuilomeh quemen [[Velázquez]], [[El Greco]], occequin. Inin xiuhpan 1650, zanno ihcuac tlahchilohuaya ompa Caxtillān in iteuhcayo Don Bartolomé Estebán Murullo. Occepa xihuitl [[Pablo Picasso]] ihuan [[Salvador Dalí]]. Nican Caxtillan, itlachiuh cuacuauhmihtotiztli caxtillantlahtoltica ''Tauromaquía'', ce mihtotli itech tolontic atualtzacualoyan tlein imictih oquichcuacuahueh nicampa cē tlacatl tlamictiani motocayotia ''torero'', in ompa aitualtzacualoyan ahnozo ''Plaza de toros'', itlachiuh ''corridas de toros'' (motlalohualiztli cuacuahuemeh) ipan Las Ventas, [[Madrid]], La Maestranza, [[Sevilla]] ahnozo ''encierros'' (tlatzacualli) ipan Plaza Monumental in ompa [[Pamplona]]. Ipan Caxtillan, teopixqui nantzin [[Teresa de Ávila]] ihuan [[teopixqui]] [[Juan de la Cruz]] amoxtlacuiloqueh ihcuiloa ica Caxtillahtolli. Azozan [[Miguel de Cervantes]] amoxtlahcuiloh tlein ihcuiloa [[El Ingenioso Hidalgo Don Quixote de la Mancha]] quemeh inic ce amoxtli ipampa Caxtillantlahtolli. Azozan huehca xihuitl oquiamatlacuilo [[Benito Pérez Galdós]] ahnozo in xochicuicani [[Federico García Lorca]] ipan motocayotia [[Caxtillan Tlacatlahtocayotl]] xiuhpan 1940. ===Tlacualcayotl=== [[Īxiptli:Paella Marinara.JPG|thumb|180px|''Paella'' itech [[Valencia]].]] Tlacatiyan Caxtillan ica ixachi tlacualli in ompa [[tlatetzauhtli]], [[neuctli]], [[paella]], [[pitzonacatl]], [[cuacuahueh|cuacuauhnacatl]], [[totolnacatl]]; [[caxtilllan chilli]], [[pitzonacacuitlaxcolli]], [[chiancaca]], [[chichihualayotl]], [[tlatezauhtli]], [[xocoqui]], in [[tlauhtli]], [[caxtillan tlaxcalli]], [[xocomecatl]] ica [[octli|tlapaloctli]], [[naranjaxocotl]] [[mazatexocotl]], [[granadaxocotl]], [[chiyacuilotl]], [[limonxocotl]] occequintin. Mazqui in macehuallacualli inic ce catca, ipehualiz ihuic axcan caxtillan in tlacualli oquichiuh arabiatepehuahcauh. Neuhqui, miaquintin tlacualcayotl motequitiltilia axcan tequitl itech achcauhtica nextamaliztli ic cintli, in tlacuallli tlamatiliztli ipan tlecuitl, la molienda ipan molcaxitl ihuan metlatl. Arabia oacicoh [[azafrán]], in ompa [[Teutontlalpan]] in [[texhuino]]. Nican tlalpan itlacua noihqui ''los churros'' ahnozo '''las tapas'', tzopelic neictlaxcalli in ompa ''confiterías'' ihuan ''chocolaterías''. ===Tlatzotzonaliztli=== [[Image:Santiago 4.JPG|thumb|180px|''Gaiteiros'' (ehuatlapitzatianih), ipan [[Galicia]].]] Caxtiltecatl tlatzotzonaliztli ce hueyi ihuan cenca variada [[Europan]]copa, nican tlalpan quipiya nochi tlatzotzonalli tlein opano itechcopahuicpa [[Asia]], Africa Mictlampa ihuan Europan Tlahcopampa. In [[mecahuehuetl]] ce tlamantli tlatzotzonalo nican Caxtillan. In [[ehuatlapitzalli]] occe tlamantli tlatzotzonalo ipan [[Galicia]], [[Asturia]] ihuan [[León]], in ''catañuelas'' oquipiya ipan imihtotiliz in ompa Tlalyacatl Iberia. Miaquintin cuicayotl cah inin tlacatiyan iuhquin [[rock]], [[pop]] nozo [[tlamantli]]. Hueyi [[tlacuicaliztli]] cateh [[Mecano]] ihuan [[Mägo de Oz]]. ==== Hueyi [[cuicatiani]]h ==== * [[Juan Manuel Serrat]] * [[Julio Iglesias]] * [[Raphael]] * [[Rocío Durcal]] * [[Rocío Jurado]] * [[Joselito]] ===Huehuetlatquicayotl=== [[Īxiptli:Cuenca CasasColgadas1.jpg|thumb|160px|[[Casas Colgadas]], en [[Cuenca (España)|Cuenca]].]] [[Īxiptli:Alcázar de Segovia 1-7-07.JPG|thumb|160px|[[Alcázar de Segovia]].]] [[Īxiptli:Monasterio de Suso (2).jpg|thumb|160px|[[Monasterio de San Millán de Suso|San Millán de Suso]] ([[La Rioja (España)|La Rioja]]).]] [[Īxiptli:Arcoiris_en_el_Palmeral_de_Elche.jpg|thumb|160px|[[Palmeral de Elche]], en [[Provincia de Alicante|Alicante]].]] * 1984 [[Parc Güell]], [[Palau Güell]] y [[Casa Milà]] ([[Barcelona]]) * 1984 [[Monasterio de El Escorial|Monasterio y Real Sitio de El Escorial]] ([[Cemāxcāyōtl Madrid|Madrid]]) * 1984 [[Catedral de Burgos]] ([[Burgos]]) * 1984 La [[Alhambra]], [[El Generalife]] y [[Albaicín]] ([[Granada]]) * 1984 [[Centro histórico de Córdoba]] ([[Córdoba (España)|Córdoba]]) * 1985 Monumentos de [[Oviedo]] y del Reino de Asturias ([[Asturias]]) * 1985 [[Cueva de Altamira]] ([[Cantabria]]) * 1985 [[Ciudad vieja de Segovia]] y su [[Acueducto de Segovia|Acueducto]] ([[Segovia]]) * 1985 [[Ciudad vieja de Santiago de Compostela]] ([[Provincia de La Coruña|La Coruña]]) * 1985 [[Ciudad vieja de Ávila]] e iglesias extra-muros ([[Ávila]]) * 1986, 2001 [[Arquitectura mudéjar de Aragón]] * 1986 [[Parque Nacional de Garajonay]], ([[La Gomera]]) * 1986 [[Ciudad vieja de Cáceres]] ([[Cáceres]]) * 1986 [[Ciudad histórica de Toledo]] ([[Toledo]]) * 1987 [[Catedral de Sevilla|Catedral]], [[Reales Alcázares de Sevilla|Reales Alcázares]] y [[Archivo de Indias de Sevilla]] ([[Sevilla]]) * 1988 [[Ciudad vieja de Salamanca]] ([[Salamanca]]) * 1991 [[Monasterio de Poblet]], ([[Provincia de Tarragona|Tarragona]]) * 1993 [[Conjunto arqueológico de Mérida]] ([[Provincia de Badajoz|Badajoz]]) * 1993 [[Monasterio de Guadalupe|El Real Monasterio de Santa María de Guadalupe]], ([[Provincia de Cáceres|Cáceres]]) * 1993 El [[Camino de Santiago]] de Compostela * 1994 [[Parque Nacional de Doñana]], ([[Provincia de Huelva|Huelva]]) * 1996 [[Ciudad histórica fortificada de Cuenca]] ([[Cuenca]]) * 1996 [[La Lonja de la seda de Valencia]] ([[Valencia]]) * 1997 [[Palacio de la Música Catalana]] y [[Hospital de Sant Pau]], en [[Barcelona]] (Barcelona) * 1997 [[Las Médulas]] ([[Provincia de León|León]]) * 1997 [[Monasterio de Yuso|Monasterios de San Millán de Yuso]] y de [[Monasterio de Suso|Suso]] ([[La Rioja (España)|La Rioja]]) * 1998 [[Arte rupestre del arco mediterráneo de la Península Ibérica|Arte rupestre del Arco Mediterráneo]] de la península Ibérica * 1998 Universidad y recinto histórico de [[Alcalá de Henares]], ([[Comunidad de Madrid|Madrid]]) * 1999 [[Ibiza (isla)|Ibiza]] ([[Islas Baleares]]), biodiversidad y cultura * 1999 [[San Cristóbal de La Laguna]], ([[Santa Cruz de Tenerife]]) * 2000 Sitio Arqueológico de [[Atapuerca]], ([[Provincia de Burgos|Burgos]]) * 2000 [[Palmeral de Elche]], ([[Provincia de Alicante|Alicante]]) * 2000 [[Misterio de Elche]], ([[Provincia de Alicante|Alicante]]) * 2000 Iglesias románicas catalanas del [[Valle de Bohí]], ([[Provincia de Lérida|Lérida]]) * 2000 [[Muralla romana de Lugo]] ([[Lugo]]) * 2000 [[Conjunto arqueológico de Tarragona]] ([[Tarragona]]) * 2001 [[Paisaje cultural de Aranjuez]], ([[Comunidad de Madrid|Madrid]]) * 2001 Construcciones, arte e historia de [[Aragón]] * 2003 Ciudades de [[Baeza]] y [[Úbeda]], ([[Provincia de Jaén (España)|Jaén]]) * 2006 [[Puente Vizcaya]], [[Bilbao]] ([[Vizcaya]]) == Amoxtiliztli == * ''Ediciones Trébol, ''Diccionario Enciclopédico Visual'' ipan caxtillahtolli, ''Cargraphics S.A., otepoztlahcuiloc ipan [[Colombia]], 1997.'' * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México'' (Mexihco itlahtollotl), tlahcuilohua Nahuatl ihuan {{es2}}, otepoztlahcuiloc ipan [[Calpolli Tlahtoloyan]], Plaza y Valdés Editores, [[1991]].'' <small> :LOCKHART, James. ''The Nahuas After the Conquest: A Social and Cultural History of the Indians of Central Mexico, Sixteenth Through Eighteenth Centuries''. Stanford University Press, 1994. (nahuatlahtolli - inglatlahtolli) </small> {{Tlahtolcaquiliztiloni}} == {{links}} == {{wiktionary|Caxtillan}} {{commons|Caxtillan}} * [http://www.casareal.es Jefatura del Estado] * [http://www.lamoncloa.es Presidencia del Gobierno de España] * [http://www.congreso.es Cámara Legislativa de España] * [http://www.constitucion.es Constitución española] * [http://www.ine.es Instituto Nacional de Estadística] * [http://www.ine.es/prodyser/pubweb/anuarios_mnu.htm Anuario Estadístico de España] * [http://www.realinstitutoelcano.org/wps/portal/rielcano/contenido?WCM_GLOBAL_CONTEXT=/Elcano_es/Zonas_es/DT+32-2007 Principales multinacionales de España: una fuerza cada vez mayor en la economía], por William Chislett, en el [[Real Instituto Elcano]]. * [http://www.spain.info Web oficial del turismo en España] * [http://go.hrw.com/atlas/span_htm/spain.htm Atlas de España] * [http://www.embalses.net Estado de los Embalses de España] * [http://www.javea-villas.org/espana/bandera.htm Historia de la bandera de España] * [http://www.economist.com/media/pdf/QUALITY_OF_LIFE.pdf ''The Economist'' clasificación de países por calidad de vida (2005)] -10º (inglatlahtōlcopa) * [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sp.html Estadísticas de España en el ''CIA World Factbook''] (inglatlahtōlcopa) * [http://www.rsf.fr/article.php3?id_article=4116 Índice de libertad de prensa] - 29º sobre 139 países (inglatlahtōlcopa) * [http://www.consul.cc/content/suchergebnis?ov=Spain Consulados para España] (inglatlahtōlcopa) [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:España (nhn)| ]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] cn4zw0kz2j7lni9zp4vksicr7czcuui 502669 502647 2022-08-07T19:36:07Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:España <sup><small>(nhn)</small></sup>}} {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=España|NCH_name=España (nch)|NHN_name=España (nhn)|PPL_name=España}} {{Nahuatlahtolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Hueyitlahtocayotl España | Tlaltocaitl = Reino de España | Tocaitl = España | Pamitl = Flag of Spain.svg | Chimalli = Escudo de España (mazonado).svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[Marcha Real]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = Himno Nacional de España.ogg | Tlalmachiyotl = EU-Spain.svg | Tecuacan = [[Madrid]] [[File:Escudo de Madrid.svg|derecha|20px]] | Hueyaltepetl = [[Madrid]] | Ancayotl = 34°35′59″S 58°22′55″O | Tecpantlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tenahuatiyotl = | Tlaquetzalli = | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[Caxtillan]]<br />[[9 chicōntetl mētztli]], [[1816]]<br />[[9 chicōntetl metztli]], [[1859]] | Tlaixpayotl = 2 780 400 | Tlaixpayotl_tlatectli = 8 | Tlaixpayotl_atl = 1.1% | Tlahtohcayotenco = 9665 | Hueyatenco = | Tepachoani = &nbsp;• [[España hueyitlahtoani|Hueyitlahtoani]] <br />&nbsp;• [[Tlahtocateixiptla]] | Tepachoani itoca = [[Felipe VI]] <br /> [[Pedro Sánchez]] | Nelihuehcapanca = [[Teide]] | Chanehqueh = 40 117 096 | Chanehqueh_tlatectli = 32 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 15,68 | Tlacatocaitl = Españoltecatl, españollacatl | PIB_nominal = US$ 537 660 millones | PIB_nominal_xihuitl = | PIB_nominal_tlapohualli = 21 | PIB_nominal_per_capita = US$ 12 590 | PIB = US$ 964 279 millones | PIB_xihuitl = | PIB_tlapohualli = 23 | PIB_per_capita = US$ 22 404 | IDH = {{creciente}} 0,836 | IDH_xihuitl = 2015 | IDH_tlapohualli = 40 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Argentina peso]] ($, <code>[[ISO 4217|ARS]]</code>) | Cemanahuacahuitl = [[UTC-3]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-3]] | Matlatzalan = [[.es]] | Tepozehecanonotzalli = 54 | Tlahuilehecanonotzalli = AYA-AZZ, LOA-LWZ, L2A-L9Z | Ihcuilolli = 724 / ES / ESP | Olochcalpolli_ica = | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }}'''España''' nozo itoca '''Hueyitlahtocayotl España''' ([[caxtillantlahtolli|caxtillantlahtolcopa]] in ''España'' nozo ''Reino de España''), ce [[tlacatiyan]] ipan [[Europa]] huan [[Africa]] Mictlampa, auh ca itecuacan [[Madrid]], noyuhqui [[altepenanyotl]] ocachi hueyi in [[Altepenanyotl Madrid]] ompa tlahco itechpahuic tlalyacatl, quipiya hueyaltepetl, huehcatlalli moihtoa [[Llivia]] ompa [[Francia]] huan ome altepemeh ipan [[Africa]], Ceuta huan Melilla. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Cantábrico hueyatl]], canahpa huitztlampa ica [[Gibraltar]] (tlalli itech Hueyitlahtocayotl in Cepanca), canahpa icalaquitlampa ica [[Portugal]] tlalli, canahpa iquizayampa ica [[Andorra]] huan [[Meditarráneo hueyatl]] huan in noyuhqui canahpa tlapcopa [[Atlántico ailhuicatl]]. España ce tlahtocayotl ca inic nahui tlalli ompa Europacopa, después itech Rusia, Ucrania huan Francia; noyuhquin inic cempohualli onchicueyi tlalli ipan [[Tlalticpactli|Tlalticpac]]. España ca in tlacatiyan inic nahui caxtillahtohtolli ahcopa in [[Tlacticpactli]]; ohcequin tlahtolli nican ca, in catalantlahtolli, vascotlahtolli, gallegotlahtolli, aragonestlahtolli, asturianotlahtolli huan aranestlahtolli. Iteyacanaliz ce hueyitlahtocayotl, ihueyitecuani [[Felipe VI]], España quipiya inic ce teuctli moihtoa [[Pedro Sánchez]] quihtoznequin tlahtocaixiptlah. Inin tlacatiyan huelitic, quipiya tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. ==Tlaltocayotl== In tocayotl ''España'' hualauh in latintlahtolli ''Hispania'', in iuhqui in romatlacameh oquitocaitihqueh in [[Iberia tlalyacatl]], in ohce itoca catca in tlen in huecauh greciatlacameh oquitocaitiqueh ''Iberia'' in iyuhcan. Man tel in ipehualiz in tlahtolli ''Hispania'' ca ipan in [[feniciatlahtolli]] ''i-spn-ya'' yeh quihtoznequi ''Tochtlalpan''; nozo ''i-spn-ya'' quihtoznequizquia ''Tepoztzotzonallalpan''.<ref>[[John Linch|Linch, John]] (director), [[María Cruz Fernández Castro|Fernández Castro, María Cruz]] (del segundo tomo), ''Historia de España, El País'', volumen II, ''La península Ibérica en época prerromana'', pg. 40. '''Dossier. La etimología de España; ¿tierra de conejos?''', ISBN 978-84-9815-764-2.</ref> ==Huehcapatlahtoliztli== Achto tlacameh ochanti ipan huehcauh Europa ica cecectlalpancopa tepehuahcan, ce hueyi celiztli oacico nican; tlacameh ochanti ipan oztotl ompa ''Oztotl Altamira'', ompa axcan Cantabria. === Macuilpohualxihuitl XXI === Xiuhpan 2004, 11 metztli marzo, ompa [[Madrid]] omaceuh ce tlaixpololiztli temamauhtini mahomatlacah ipan tepozcalli ihuicpa altepetepozcoac tlein huallaztia inompa [[Guadalajara]] cahnapa Atocha Tepozcoatilohuayan, yehuatl temamauntinimeh omictiloh ixachi chipahuachanehqueh. Quenamo, [[José María Aznar]] tlapoloa tetenehuatlapohualli ihuic Partido Popular ic pampa tlahtocateixiptla ixpan ipochcayaotl [[Jose Luís Rodríguez Zapatero]] ihuicpa Partido Socialista Español [[PSOE]]. Ompa España ce tlacatiyan ica ahcocaliztli icampa tlacatl ic nican ocicoh tlaneminimeh occe tlacatiyan quemeh [[Ecuador]], [[Colombia]], [[Argentina]], [[Peru]], [[Brasil]], [[Bolivia]], [[Venezuela]], [[Cuba]], [[Rumania]], [[Bulgaria]], [[Marruecos]], [[India]] huan [[Africa]] ohcequin tlacatiyan. In [[Ehcacalquixohuayan Barajas]] itech [[Madrid]] altepetl, oxittontlayonqui ce ahuachuaztli ihuan omictiloh mochintin chanehqueh, omaceuh ce tlaixpololiztli temamauhtini ETA ipan [[Vascotlacatiyan]] icampa calpolli [[Batazuna]]. Ohce otlatlani Partido Socialista Español ([[PSOE]]) nicpampa tlahtocateixiptla [[Jose Luís Rodríguez Zapatero]] ixpan ipochcayao [[Mariano Rajoi]] ihuicpa Partido Popular. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Ailhuicatl Atlántico]] | Norte = [[Ailhuicatl Atlántico]] | Noreste = {{FRA}} / {{AND}} | Oeste = {{PRT}} | Centro = España | Este = [[Mediterráneo hueyatl]] | Suroeste = {{PRT}} / {{GBT}} | Sur = [[Mediterráneo hueyatl]] | Sureste = [[Mediterráneo hueyatl]] }} [[Image:Spain.png|left|300px|thumb|Tlalyacatl Iberia ihuan Tlalhuactli Baleares.]] Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Hueyatl Cantabrico]], canahpa huitztlampa no [[Hueyatl Tlalnepantlah]] campa [[Tlahuactli Baleares]], ([[Mallorca]], [[Menorca]], [[Formentera]], [[Ibiza]]) ihuan [[Tlahuactli Chafarinas]], [[Gibraltar]] ihuan [[Marruecos]] ompa Africa, canahpa tlapcopa [[Andorra]] ihuan [[Francia]] ipan [[Livia]] altepetl ipan Francia in tepehuahcan Pirineo, ihuan canahpa cihuatlampa no [[Lusitania]] ihuan [[Ilhuicaatl Atlántico]]. Caxtillan quipia oncah miaquintin tlatlalhuactli icampa [[Tlahuactli Canarias]], ([[Palma de Gran Canaria]], [[Tenerife]], [[Gomera]] ihuan [[Lazarote]]). In tepetl ocachi cuauhtic<ref>Quihtoznequi ''alto''</ref> [[Teide]] ompa tlalhuactli [[Tenerife]] ihuan inic ome ocachi cuauhtic nican [[Tlalyacatl Iberia]] [[Mulhacén]] ihuan [[Veleta]] ipan ''Sierra Nevada'' in ompa [[Granada]], occe tepetl quemeh [[Aneto]] ipan tepehuahcan Pirineo. In tepeyohtic sistema [[tepehuahcan Pirineo]], [[tepehuahcan Cantabrico]], [[tepehuahcan Betis]], [[Sierra Nevada]], [[Sierra Morena]], [[Sierra de Guadarrama]] occequintin. In [[atl]] ocachi huehca [[atoyatl Ebro]], occequin atoyotl quemeh [[atoyatl Tajo]], [[atoyatl Guadalquivir]], [[atoyatl Duero]] ihuan [[atoyatl Miño]]. España cah ipan hueyi tlalyatl canah tonatih icalaquitlampa ipan Europa. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mar Cantábrico]], canahpa huitztlampa ica [[Gibraltar]], canahpa icalaquitlampa ica [[Portugal]], canahpa iquizayampa ica [[Andorra]] huan [[hueyatl Meditarráneo]] huan in iyuhquin canahpa tlapcopa [[Atlántico ailhuicatl]]. ===Yeyantli=== Nican yeyantli ahmoneuhqui ipan mochi Caxtillan, inon tlacatiyan ica hueyatl Tlalnepantlah yeyantli ica miactin [[tepetl]], in xopantlan ahmo quiyahuitl ica ixachi tonayoh ipan ahco totonilmachioyotl<ref>Quihtōznequi ''temperatura''</ref>. Nican mictlampa ixachi xoxoctic ihuan tepeyoh ica chicahuac ehecatl ihuicpa Cantabrico hueyatl quemeh tlahtocayoh cuauhtlah ''Picos de Europa'' in ompa [[Cantabria]], [[Asturia]] ihuan [[León]]. Nochipa tepetlampa quipia miac [[cuauhtlah]] cepayauhtic. In caxtiltencalixcuatl ica [[Andorra]] ihuan [[Francia]] In tepehuahcan Pirineo cah, ce yeyantli cenca tepeyohtic in yuh Sierra de Guadarrama, Sierra Morena ihuan Sierra Nevada, tlein atlacomolli quipia ixachi atl en forma de atemoctli ihuan atoyatl ipan tlani temperatura. Quiyauhtlah yeyantli ompa atentli [[Galicia]] ihuan atentli [[Asturia]]. Ipan no tlahcopampa zacatlan ica ehecahuacqui, Caxtillan nican quipia ixtlahuatl ihuan tepetzintli quemeh motenehua ''La Mancha'' icampa arabitecah. In [[huaccaixtlahuatl]]<ref>Quihtoznequi ''desierto''</ref>. nican tlacatiyan [[Almeria]] ihuan tlalhuactli [[Lazarote]] cah, quemeh tlahtohcayoh cuauhtlah Timanfaya in ompa [[Tlahuactli Canarias]]. === Yoliztli === España iyoliz hueyi, quipiya occequin climas, ahcopa in ''Tropico de Cancer'' itlal. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''La Mancha'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican España quipiya cuauhtontli diferentes, quemeh [[xochitl]], [[olivo]], [[xocomecatl]], [[ocotl]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Rosa gallica enfoque 28-10-2010 ParqueGassetCiudadReal.jpg|[[xochitl]] Image:Cabernet Sauvignon Gaillac.jpg|[[xocomecacuahuitl]] Image:Pinar Sierra de Guadarrama 2005-09-13.JPG|[[ocotl]] Image:Phoenix dactylifera1.jpg|[[zoyatl]] Image:Ljusterö Bössarviken 01.jpg|[[ahuatl]] </gallery> No xiquitta España quipiya totomeh quemeh [[quecholtotol]], [[itzcuauhtli]], [[piolin]], noihqui quipiya yolcameh chichinimeh [[tlacamayeh]], [[techalotl]], [[nexcoyotl]], [[mazatl]], [[tlalcoyotl]], [[zacamiztli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Canis lupus 265b.jpg|[[nexcoyotl]] Image:Brown bear.jpg|[[tlacamayeh]] Image:Iberian Lynx beta04.jpg|[[zacamiztli]] Image:Flamant rose à l'envo.jpg|[[quecholtototl]] Image:Беркут (Aquila chrysaetos).jpg|[[itzcuauhtli]] </gallery> ==Teyacanaliztli== === Tlanahuatiliztli === ===España ixeliuhca === {| class="toc" cellspacing="2" style="padding: 5em; text-align:left; clear:all; margin:auto; font-size:90%" !colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''España ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Image:Comunidades autónomas de España.svg|center|500px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align="center" | '''Cemaxcayotl''' | style="background:#e9e9e9;" align="center" | '''Chanehqueh (2005)''' | style="background:#e9e9e9;" align="center" | '''Tlaixpayotl (km²)''' | style="background:#e9e9e9;" align="center" | '''Tecuacan''' |- bgcolor="#f0f0f0" cellpadding="40" |'''Hueyitlahtohcayotl España''' | align="right" |'''44 108 530''' | align="right" |'''504 645''' | align="center" | '''[[Madrid]]''' |- |1. [[Andalucía]] | align="right"| 8 202 220 | align="right"| 87 268 | align="center" | [[Sevilla]] |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Aragón]] | align="right" | 1 326 918 | align="right" | 47 179 | align="center" | [[Zaragoza]] |- |3. [[Asturias]] | align="right" | 1 080 138 | align="right" | 10 603 | align="center" | [[Oviedo]] |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Baleares]] | align="right" | 1 071 221 | align="right" | 4 992 | align="center" | [[Palma de Mallorca]] |- |5. [[Canarias]] | align="right" | 2 075 968 | align="right" | 7 447 | align="center" | [[Santa Cruz de Tenerife]] huan <br/>[[Las Palmas de Gran Canaria]] |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Cantabria]] | align="right" | 582 138 | align="right" | 5 221 | align="center" | [[Santander]] |- |7. [[Cataluña]] | align="right" | 7 364 078 | align="right" | 32 114 | align="center" | [[Barcelona]] |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Caxtillan huan León]] | align="right" | 2 553 301 | align="right" | 94 223 | align="center" | [[Valladolid]] |- |9. [[Caxtillan-La Mancha]] | align="right" | 2 043 100 | align="right" | 79 463 | align="center" | [[Toledo]] |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Galicia]] | align="right" | 2 783 100 | align="right" | 29 574 | align="center" | [[Santiago de Compostela]] |- |11. [[Extremadura]] | align="right" | 1 097 744 | align="right" | 41 634 | align="center" | [[Mérida, España|Mérida]] |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[La Rioja]] | align="right" | 317 501 | align="right" | 5 045 | align="center" | [[Logroño]] |- |13. [[Cemaxcayotl Madrid|Madrid]] | align="right" | 6 271 638 | align="right" | 8 021 | align="center" | [[Madrid]] |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Murcia]] | align="right" | 1 426 109 | align="right" | 11 313 | align="center" | [[Murcia]] |- |15. [[Navarra]] | align="right" | 619 114 | align="right" | 10 391 | align="center" | [[Pamplona]] |-bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Valencia]] | align="right" | 5 029 601 | align="right" | 23 255 | align="center" | [[Valencia]] |- |17. [[Vasco Tlacatiyan]] | align="right" | 2 155 546 | align="right" | 7 234 | align="center" | [[Vitoria]] |-bgcolor="#f0f0f0" |18. [[Ceuta]] | align="right" | 78 320 | align="right" | 19 | align="center" | [[Ceuta]] |- |19. [[Melilla]] | align="right" | 71 339 | align="right" | 12 | align="center" | [[Melilla]] |-bgcolor="#f0f0f0" |- |} ==Tlamachtiliztli== [[File:Rectorado de la UCM 2015-05-27 11.15.36 (18288845786) (cropped).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Complutense de Madrid.]] Tlacatlahtocayotl España quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Madrid'', ''Universidad Complutense de Madrid'', ''Universidad Politécnica de Madrid'', ''Universidad de Santiago de Compostela'', ''Universitat Politécnica de Catalunya'', ''Universidad de Salamanca'', huan ''Universidad de Sevilla'', ce pani tlamachtiloyan itech tlacatiyan, Universidad La Salle, ohcequin. In tlacatiyan nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipia in coconemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 90,52 % chanehqueh. ==Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan España ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. España quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. [[Īxiptli:Spanish World Cup celebration.jpg|thumb|right|200 px|[[Xōtlachpatoliztli]] ipan [[World Cup 2010]].]] In momotlaliztli ipan España ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayōtl itech tepozcuaitl. Axcan, Caxtillan, ce centlalticpac huelitini ica momotlacayotl, ihcuac tecuacan itechpahuic Olimpicayoh Mahuiltiliztli xiuhpan 1992 in ompa [[Barcelona]], otlacauh huel miyac imomotlalcayo ipampa tlacatiyan. Caxtillan oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, karate, judo, taekwondo, boxeo, tenis, atletismo, gimnasia, trial, enduro, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 ihuan quiquiuhpatoltiliztli. * [[Image:Olympic flag.svg|50px]] España ipan [[Olimpicayoh neahuiltiliztli]]. * [[Selección de atletismo de España]] * [[Selección de baloncesto de España]] * [[Selección de balonmano de España]] * [[Selección de béisbol de España]] * [[Selección de fútbol de España]] * [[Selección de fútbol sala de España]] * [[Selección de hockey hierba de España]] * [[Selección de rugby de España]] * [[Selección de waterpolo de España]] * [[Fútbol en España]], [[Liga española de fútbol]] y [[Copa del Rey de Fútbol|Copa del Rey]] * [[Baloncesto en España]], [[Liga ACB]], [[Liga LEB]] y [[Copa del Rey de Baloncesto|Copa del Rey]] * [[Balonmano en España]], [[Liga ASOBAL]], [[Copa del Rey de Balonmano|Copa del Rey]], [[Copa ASOBAL]] * [[Ciclismo en España]] y [[Vuelta ciclista a España]] * [[Tenis en España]] * [[Voleibol en España]], [[Copa del Rey de Voleibol|Copa del Rey]] * [[Béisbol en España]] * [[Mundo del Motor en España]] == No xiquitta == * [[Europa]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|España}} {{Commons|Spain}} {{Europa}} '''Caxtillan''', ahnozo '''Hispania''' ({{es2}} ''España'' {{Audio-IPA|Es-España.ogg|/ɛsˈpaɲa/}}), no motenehua '''Hueyitlahtohcayotl Caxtillan''' ({{es2}} ''Reino de España''), ce tlacatiyan cotoncayotl in [[Europan Cetiliztli]], chihualo ipan [[sociallahtohcayotl|social]] ihuan [[tlacatepacholiztli]] [[tetlapalehuiliztlahtohcayotl]] in tlein itepacholiz in [[tlahtoloyan centepacholiztli]]. Itlal, itecuacan [[Madrid]]. Caxtillan motecpana ica caxtolli omome [[nenahuatiani cemaxcayotl]], quimmochihuah nauhpohualli ommahtlactli [[hueyaltepetl]] ihuan ome [[nenahuatiani altepetl]]. Caxtillan tlatectli in huitztlampa [[Europan cihuatlampa]] in noihqui in [[Africa mictlampa]]. Cuaxochnamiqui in mictlampa ica in [[Hueyatl Cantabria]], [[Francia]] ihuan [[Andorra]], in tlapcopa ica in [[Hueyatl Tlalnepantlah]] in huitztlampa ica in Hueyatl Tlalnepantlah ihuan [[Marruecos]] ipan [[Ceuta]] ihuan [[Melilla]], in cihuatlampa ica [[Lusitania]] ihuan in [[Ilhuicaatl Atlantico]]. Europan, Caxtillan cah achi mochi mani in [[Tlalyacatl Iberia]], in motenehua [[Tlalyacatl]], ihuan in [[Tlalhuactli Baleares]] (in huitztlampa Hueyatl Tlalnepantlah); ipan Africa tlatectli in altepetl [[Ceuta]] (in [[Tingitana]]), in [[Tlalhuactli Canarias]] (in mictlantlapcopa Ilhuicaatl Atlantico), in [[Chafarinas]] (Hueyatl Tlalnepantlah), in tepexitl [[Vélez de Gomera itexcal]] (Hueyatl Tlalnepantlah), in [[Alhucemas]] ([[Ayollohco Alhucemas]]) ihuan [[Alborán]] ([[Hueyatl Alborán]]). In altepecalolli [[Llivia]], in [[Pirineo]]pan quichihua cē tlatzacualli quiyahualoa Francia. Itlaixpayo 505 370 km²<ref name=superficie /> cah, in ic nahui hueyi in cemantoc tlalpan, icampa [[Rusia]], [[Ucraina]] ihuan [[Francia]]. Ica ce tlahco huehcapancayotl 650 ''metros'' in hueyamanilizpan cah cencah tepetlah ipan Europan. Quipia 47 007 367 chanehqueh (2019).<ref name="INE población"/> Quitlahcoitta ica Francia in [[In Coxolihtin]] itlahtohcauh. in atoyacamapan [[atoyatl Bidasoa|Bidasoa]] ihuan macuilli [[facería|''facerías'']] Pririneopan.<ref name="nota">Dichas facerías no son estrictamente un acuerdo de cosoberanía, ya que afectan a territorio español, sino un acuerdo de aprovechamiento compartido de los recursos.</ref> In iuh in [[Caxtillan nahuatillaliliztli ipan 1978|nahuatillaliliztli]] in tlatecpanalpan 3.1, «In caxtillantlahtolli in Caxtillan tachcauhtlahtolli in tlahtohcayopan. Mochintin in caxtiltecah quipiyah immamal in quimatizqueh ihuan in intetlapalehuiliz inic quitlatequitiah». Ipan 2012 ocatcah in 82% in caxtiltecah innantlahtol.<ref>Según el [http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_386_en.pdf Eurobarómetro (2012)].</ref> In iuh in in tlatecpanalpan 3.2 «in occequintin Caxtillan tlahtolli yezqueh no tachcauh intechpa in Nenahuatiani Cemaxcayotl in iuh intlatecpanalhuan». In ahyehyecauhqui tlahtic tlachihualli quitlalia in Caxtillan tetlamahmaquiliztli in [[Tlacatiyan inic ATlTl|ic mahtlactli omeyi in cemanahuac]]. Caxtillan ce nececeltiyahtalizyotl huelitinimeh cah, auh in ic ome tlacatiyan ocachi ontlaittalo, ocontlaittaqueh 82 ''millones'' nececeltiyanimeh ipan 2017, auh inic ome ipan tomincalaquiliztli itechpa in [[nececeltiyahtaliztli]].<ref>{{Cita noticia|apellidos=EP|título=España se convierte en el segundo país más visitado del mundo|url=http://cadenaser.com/ser/2018/01/10/economia/1515617069_265953.html|fecha=10 de enero de 2018|fechaacceso=25 de junio de 2018|periódico=Cadena SER|idioma=es-ES}}</ref> No, inic chicueyi tlacatiyan ica ocachi miec [[tlacatiyan]] tlanecuiloani.<ref>{{Cita web |nombre=CB Richard Ellis |enlaceautor=Expansion.com |título=Business Footprints Global Office Locations 2011 |año=2011 |url=http://www.cbre.cl/wp-content/uploads/2011/07/business_footprints_summary_final.pdf |fechaacceso=12 de octubre de 2013 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20130816054408/http://www.cbre.cl/wp-content/uploads/2011/07/business_footprints_summary_final.pdf |fechaarchivo=16 de agosto de 2013 }}</ref><ref>{{Cita web |nombre=Europa Press |título=Casi el 70&nbsp;% de las principales multinacionales tiene sede en España, según un estudio |año=2011 |url=http://www.europapress.es/economia/noticia-economia-empresas-casi-70-principales-multinacionales-tiene-sede-espana-estudio-20110921105629.html |fechaacceso=12 de octubre de 2013}}</ref> Quipiya ce huel pani [[tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani]] (0.891), in iuh in [[Tlacatiyan ic tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani|tlanonotztli ipan 2017]] itechpa in [[Tlacetililli Tlacatiyan iachtopaihcuilol itechpa in Izcayaliztli]].<ref name="b24214f2"/> == Tlaltocaitl == In nahuatlahtolli ''Caxtillan'' ca cannel, manel in caxtiltecah omotocah ''españoles'' inahuatlahtoliztli ''ixpayolmeh'';<ref name="John Bierhorst">John Bierhorst yeh oquihcuilo "IXPAYOL, var ESPAYOL. Span., Español. Ixpayolme[h]..." ipan A Nahuatl-English Dictionary and Concordance to the Cantares Mexicanos whith an Analytic Transcription and Grammatical Notes.</ref> in ihcuac oquintlahtolanqueh itechpa inquizcan, intenanquililiz ocatca ipanocayoh mochipa ''Castilla'' (/kaʂˈt̪ilʝa/ quimoneci /kaʃˈtilʝa/), ic in nahuatlahtohqueh omochiuh in tocayohcan ''Caxtillan'' (/kaʃˈtillaːn/). Ica in tlahtolli ''Castilla'' omochiuh in tlanelhuatlahtolli ''caxtil'', achtopa ahmacho in oquihtozne, ocachi in ''sufijo'' ''-tlan''; niman in tlahtolli oquihualtocaitih in Caxtillan yolcatl, in [[caxtil]].<ref name="Lockhart">James Lockhart. ''The Nahuas after the conquest''. 1992</ref> == Tlahtollotl == {{main|Caxtillan itlahtollo}} In [[Tlayacatl Iberia]] ochantiaya ipan [[Huehuetlacatl|huehuetlacah]] in itoca [[tlacatl Cro-Magnon]] itlein axcan yehuantin [[Tlacatiyan Vasco|vascotecah]]. Huehuehtlacah [[Neandertal]] otlahcuiloh oztoco, oquichcuacuahuehqueh in ompa in oztotl [[Altamira]]. Inin [[xihuitl|xiuhpan]] [[2000 a.X.]], celtah occequintin tlacah acicoh nican ihuan onitlanemicoh ica iberiatlacah. Celtah ocalchihuacqueh ichanhuan ica tetl ihuan zacatl latintlahtoltica ''castrum'', omicqueh ica vascotlacah ihuan iberiatecah. Celtah oquipiacqueh a hueyitoltecayotl ihuan hueyi tepachoaliztli. Ipan [[1100 a.X.]] xihuitl, feniciatlacah ahnozo punitlacah ohuallauh nican Iberia zatepan [[Troya Iyaoyo]] canahpa Guadir axcan itoca [[Cadiz]]. Feniciatlacah acicoh Iberia īyuhqui [[Almería]] anahuac ihuan [[Helenoyan]] acicoh ipan [[Ampurdán]] inin xiuhpan [[218 a.X.]] xihuitl. helenotlacah ihuan feniciatlacah onitlacahuacoh inic ce [[amoxtli]], mazqui aic yehuantin nezcayopanoliah ica iberiatecah. Achtotlacatl ihtoa vasco cateh campa chantiah in ompa Tlayacatl Iberia. Romatlacah ahcicoh Iberia xiuhpan 218 a.X., tehuantin tlahtaayah [[latintlahtolli]] ihuan oquimpopoloh canahpa iberiatlacah, tehuan oquixtianayah in iberitecatl altepemeh. Roma [[hueyitlahtoani]] [[Adriano]] otlacati ipan Italia axcan itoca Santiponse, [[Hispalis]]. Ipan punitecah yaoyomeh itzalan [[Cartago]] ipan [[Hueyitlahtohcayotl Roma]] ipopoloh Tlalyacatl Iberia. Yehyehua [[416]]{{3ped}} xihuitl, occe teutoncalpolli, itoca visigodotlacah, oacicoh ipan Iberia quemeh huehuetlacah ic [[Roma]], yehhuatl otepehuacqueh alantecah ihuan vandalotlacah, axiltiauh suevotlacah in ompa [[Galicia]]. Visigodotlacah otlapachoacqueh achcauhuiptlah [[macuilpohualxihuitl 8]], yehuatl omocuepacqueh [[Catolicismo Romano]] ihuan ialtepenanyo [[Toledo]] oyeya. Inin [[689]] {{3casa}} xihuitl, arabiatlacah oacicoh canahpa [[Africa]] mictlampac. Ipan [[711]] {{12caña}} xihuitl, in arabiatlacah oquipeuh ixpan visigodotlacah in ompa [[Iyaoyo Guadalete]], nican omopohuac mahomaquipololo ihuicpa Tlayacatl Iberia, ixachi tlacah omocuepaqueh canahpa [[Islam|Mahomayotl]] inic ce teucyotl, ahnozo tlalpan arabiahueyitlahtocayotl itoca [[al-Andalus]], ialtepenanyotzin Cordoba. Inin xihuitl [[718]] {{6conejo}} ipan [[Asturia]] ce pillacatzin motocayotia Pelayo otlaicalli ica mahomatlacatl, yehuantin mah quipiyah inin tlacatl. Pelayo motenehua ipan In yaoyotl [[Covadonga]], asturiayaoquixqueh, quenin ma pehua In Tlahtocayotl Asturia motocayotia "La Reconquista" (Yancuic Popololiztli), ica Criatianoyotl ihuelitoyo ipan Tlalyacatl Iberia tlalli. Visigodotlacah ocholohuacqueh canahpa tepetlah Pirineo ica Francia hueyitlahtohcayotl. Ihcon [[Carlomagno]] otlachiuh [[Chantli|ichan]] yaoquizqueh quemeh itocatzin "La Marca" (In Machioyotl). Francia oxexeliuh itlalhuan ipan tepitzin cristianoteucyotl. Inin [[988]] {{3ped}} xihuitl, in [[teuctli]] ipan [[Barcelona]], oquipopoloh in tlahtocayotl ipan Pirineo tepehuahcan ica Francia tlahtoanih. In Macuilpohualxihuitl 8 auh [[Macuilpohualxihuitl 9|9]] quipiaya mahomahuelitiyotl ipan tlalyacatl ica cristianotlahtohcayotl in ompa mictlampa. Canahpa tlamiliztli macuilpohualxihuitl 8, in teuctli Omeya itech Abderramán I, chololli ipan [[Siria]], otlachiuh ihuic al-Andalus, ixachimatiliz huelitiliztli, ce celcatic teucyotl itoca “Califato de Córdoba”. Abderramán III otlachiuh al-Andalus ipampa celcatic teucyotl ipan Califato de Damasco, yeh ica teoneltoquitlamaquixtiliztli ihuan ahmo política, tlahzocamati ipampa acoquitzaliztli ipan matiliztin, toltecayotl ihuan tlahcuillotl; ihuan netlacuitlahuilitoc ipan altepematiliztli. In altepetl ixachi huelitinih, [[Valencia]], [[Zaragoza]], [[Toledo]], [[Sevilla]] ihuan [[Córdoba]]. catca, In pohualxiuhpan X, īca al-Hakam II, Córdoba ocachi hueyi altepetl ipan [[Europan]], quipiuh 500.000 chanehqueh ihuan hueyi toltecayotl. In Mahomahuetzquiliztli opeuh ihcuac in arabiatecah cenyeliztin ozomacqueh ica occe arabiapillahtohcayotl otlachiuh tepitzin tlahtohcayotl motocayotia Taifas. [[Īxiptli:Spain Andalusia Granada BW 2015-10-25 17-28-47.jpg|thumb|left|200 px|[[Alhambra]].]] Ihcuac, ahmo huehca tepetlah Pirineo oquipiaya occequintin ome cristianotlahtohcayotl [[Navarra]] ihuan [[Aragón]]. Atzalan apan Iberia, in cristianotlacah oquipopoloh ocachi mahomatlalli, In [[Tlahtohcapillotl Asturia]] ica ialtepenanyo [[Oviedo]] otocacuep icampa Hueyitlahtohcayotl León ihuicpa itlapacholiz ihcuac Ordoño inic ome ahcopa in tlahtoanicpalli, centililli ica copilli ihuic [[Galicia]], [[Asturia]] ihuan [[León]]. Otlacati yancuic tlahtohcayotl Caxtillan icampa Sancho III, tlahtoani ihuic León, tlaquitcachiuh canah icone Fernando. Azozan in niman pohualxihuitl, inonqueh tlahtocayotl mopanoz canahpa [[Fernando I]] ahnozo occetlahtoanih ipan cahuitl, atleh xi tlapolohua ihuelitiyo ican tlahtoani. Nican tlacatiz ihuicpa León occequin tlalli ica hueyi teucyotl itoca [[Lusitania]], quenin notlachihuaz ica tlahtohcayotl. Nican oquipiac cualli tlahtoqueh yehuantin anmotocah Alfonso VI ihuan Alfonso VII ipan León, yehhuantin otlachihuacqueh acohpan inin tlahtocayotl canahpa Hueyitlahtohcayotl, ompic hueyiteopixcayotl [[Roma]], ipampa mochi Iberia tlalyacatl ihuan [[Francia]] Huitztlampa. Inin tlamiliztica, ipan xihuitl 1402, Copilli Portugal oixcomacac ica Tlahtohcayotl Caxtillan, aquin opeuh in oquimpopolo [[Tlalhuactli Canarias]], chantiliztica ancateh ica huanchetlacah, in tepehualiztli ica normandotecah ic tlahtoani Enrique inic Yei ihuicpan Caxtillan, quenin otlami oquipan 1496 in auh hueycaxtilcopilli. [[Īxiptli:Toledo Santa Maria la Blanca.JPG|thumb|right|200 px|[[Toledo]]]] In imamictiliz [[Isabel ihuicpa Caxtillan]] ihuan [[Fernando ihuicpa Aragón]], inonqueh ome Caxtillan copilli omotlacetililli, ipan popololiztli canahpa Mahomatlahtocayotl [[Granada]] xiuhpan 1492 ihuan, zan niman, [[Navarra]] xiuhpan 1512 tlein otetocac ce tlahtohcayotl, ica itomin ihuan i calixcuacalli inompa [[Atoyatl Ebro]] oc Carlos yoyaoyo xiuhpohualpan XIX. Navarra tlahtoani onicholoac Pirineo tepetlampa ihuan occe mocuepazquiazqueh in ipan tlahtoani [[Francia]]. Noihuan nican oquipeuhca ce mamictilitlayectiliztli ica [[Portugal]] tlen otlan ipan 1580, ihcuac [[Felipe inic Ome]] otlehco itlahtocaicpal, tlacentiliuh zatlatzonco ce niman tlahtoani toda nicpampa in Tlalyacatl Iberia. Ipan 1492, monihcuilo in quizaliztli ihuic [[judiotlacah]] quenin ahmo otlahualcaquih motlaneltoquiliz ipan [[cristianoyotl]], quemeh Felipe inic Nahui Franciaco. [[Cristóbal Colón]], nicpampa tlahtoani Catolico, aci, ayancuipan, canah [[Ixachitlan]] ica iacalhuan. In hueyitlahtoqueh Fernando inic Ce ihuan Isabel La Católica. Quiza [[Cristóbal Colón]] ipan 1492 xihuitl in ihuicpa motocayotia Puerto de Palos (Cuacuahuitl Acalquixohuahyan), ompa ca Altepetl Huelva ipan Caxtillan, in oyuhpanoc yei icaltica ome metztli, zatlatzonco oacico tlalhuacpan in itoca Guahananí, nican in yancuic tlalpan Yei iacal motocayotia La Niña (In Cihuaconetl), La Pinta (In Tlapalacalli), La Santa María (In Yectli Tonantzin María). [[Īxiptli:Portrait_of_Philip_II_of_Spain_by_Sofonisba_Anguissola_-_002b.jpg|thumb|left|200px|[[Felipe II]].]] Ipan 1700 xihuitl, omic caxtillahtoani in itoca [[Felipe Inic Ome]]. Tlacatzin in tetzcutica huehueintin caxtillahtoqueh catca in iquiqueh itech pohuiah icenyiliz [[Teutontlalpan]] nozo [[Austria]], auh yehuatl aic oquintlacachiuh ipipilhuan. Nican ompehua ompa Caxtillan hueyi yaoyotl in [[Francia]] quinchihuilito in ihuicpa aztecah ipampa caxtillahtocacontetoquiliztli. Teuctli in itoca Felipe de Anjou, in aquin iixhuiuh catca hueyi tlahtoani Luis inic Matlahctli ihuan Nahui, oquimpeuh iyaohuan. Ipan 1898 xihuitl, [[Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan]] quinyaochihua īca Caxtillan ihuan quintlatlalochtia [[Cuba]], [[Necuiltonolacalquixohuahyan]] ihuan [[Filipinas]]. Ipan 1819 xihuitl, Caxtillan quinamaquiltia ichanehhuan [[Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan]], icecniquizaliz in itoca Itlalmaitl [[Florida]] (Xochiyocan). Inin xiuhpan 1931, mihtoa ce mecatlanahuatiliztli in ompa Caxtillan ipampa in tepacholiztli ihuicpa tlahtocayaoquizcani [[Francisco Franco]]. Pehua ce tlacayaoyotl tlacatlahtocaltepenahuah ihuan tlahtocaltepenahuah, ica miectin miquicqueh, nezahualiztli ihuan icnoyotl itech caxtiltecah. Mochintin caxtilcenyeliztli ocahuacoh xexelocqueh monequi quizaliztli ihuic icaxtilcoconehuān canapa occequin huehcatlahtohcayōtl cemeh [[Cuba]], [[Mexihco]], [[Argentina]], [[Rusia]] ihuan occequintin tlacatiyan nicpampa xi tlapiltzanti in caxtilcoconeh. Ipan 1975 xihuitl, omic yaoquizcani [[Francisco Franco]]; in axcān [[Juan Carlos I|Juan Carlos de Borbón]] hueyitlahtoani Caxtillan catca, inonqueh in inic ce tlacaticqueh tetenahuatoh ipampa caxtiltecah. [[Image:2019-05-30 Felipe VI of Spain-6105.jpg|thumb|right|200px|[[Felipe VI]].]] Ipan 2004 xihuitl, in 11 eyi metztli, [[Madrid]] omaceuh ce tlaixpololiztli temamauhtini mahomatlacah ipan tepozcalli itech altepetepozcoac tlein huallaztia inompa [[Guadalajara]] cahnapa Atocha Tepozcoatilohuayan, yehhuatl temamauntinimeh omictiloh ixachi chipahuachanehqueh. Quenamo, [[José María Aznar]] tlapoloa tetenehuatlapohualli Partido Popular nic pampa tlahtocateixiptla ixpan ipochcayaotl [[Jose Luís Rodríguez Zapatero]] itech Partido Socialista Español [[PSOE]]. Caxtillan ce tlacatiyan ica ahcocaliztli icampa tlacatl ic nican ocicoh tlaneminimeh occe tlacatiyan quemeh [[Ecuador]], [[Colombia]], [[Argentina]], [[Peru]], [[Brasil]], [[Bolivia]], [[Venezuela]], [[Cuba]], [[Rumania]], [[Polonia]], [[Marruecos]], [[India]] ihuan [[Africa]] occecquintin tlacatiyan. In [[Ehecaquixohuahyan]] Barajas ihuicpa altepetl [[Madrid]], oxittontlayonqui ce ahuachuaztli ihuan omictiloh ome ecuadortecah, omaceuh ce tlaixpololiztli temamauhtini ETA ipan [[Vasco Tlacatiyan]] icampa calpolli [[Batazuna]]. Occepa otlatlani Partido Socialista Español ([[PSOE]]) nicpampa tlahtocateixiptlah [[Jose Luís Rodríguez Zapatero]] ixpan ipochcayaotl [[Mariano Rajoi]] ihicpa Partido Popular. In Hueyitlahtohcayotl Caxtillan xiuhpan 2010 quemeh in tlahtocateixiptli [[Europan Tlacetiliztli]] cah ce [[tecuacan|itecuacan]] ic [[Jose Luís Rodríguez Zapatero]] ipachohualiz. == Amantecayotl == [[Īxiptli:Roque z04.jpg|thumb|right|150 px|Ilhuicamachiyohuayan in ompa tlalhuactli [[La Palma]] ipan [[Canariah Tlālhuāctli]].]] Caxtillān cenca cualli mohuelquezqui īca pani yancuīc chihualizmatiliztli īhuān tlachihualoyān, acān in xocoyotl xiuhpan in tlachihualiztic altepecuauhtlah īpan tecuiyo tlachihualoyan, in yuh icopa Tepochcalli, tlahtlaniliztli ihuan tlamiaquiztli. Axcān quipia 41 tlachihualiztic altepecuauhtlah (12 ipan funcionamiento ihuan 29 ipan proyecto). Occe yancuic chuhualizmatiliztli Caxtillān in ehecatlachicahualiztepec tlein tlachiuh tlahuilyollohtli nōzo tlahuilli īhuān ahmo ihmatiuhtia tlalyolizyoliztli. ===Chicahualiztli=== Nican tlalpan quipia hueyi ilhuicamachiyohuayan in ompa tlalhuactli La Palma ipan Tlahuactli Canarias itechpahuic ''Instituto de Astrofísica Canaria'', quihto ican in ilhuicamachiyotilli ocachi huelitini ipan Centlalticpac. ===Tlamamaliztli=== [[Īxiptli:Iberia.a320-214.ec-hdl.750pix.jpg|thumb|right|150 px|[[Iberia]] ehecatlaltic Caxtillan [[tepoztototl]].]] [[Īxiptli:Renfe clase 100.JPG|thumb|right|150 px|[[RENFE]] ce Caxtillan tepozcoatl.]] Miaquintin [[huaznenqui]] Caxtillan cateh, nican quipia 105 [[ehecalquixohuahyan]] cateh ipampa mochi tlalpan ihuan ialtepetlalhuan, nican 33 patlac tlacatiyanco quenin tlaquipanoh 205 ehecatlaltic tepoztototl, in ocachi huelitini ehecalquixohuahyan Madrid-Barajas ica 70,000,000 ahuicyanih ipan xihuitl. Ehecalquixohuahyan El Prat ipan [[Barcelona]] cenca huelitini ica nahui yancuic tepoztototiloyan, Sondika ipan Bilbao ihuan occequin in ompa [[Ibiza]], [[Málaga]], [[Valencia]] ihuan [[Palma de Mallorca]]. In tepozohtli mecatlali nochintin altepetl ipan Caxtillan tlalli, in tlahtocayotic tocachihualiztli RENFE tlanehchicoa cahuitl ipampa itepozcoahuan ica 250 km oc 300 km imanin. [[Tepozcoatl]] Alta Velocidad Española [[AVE]] (Caxtillan ahcohuelihuitl) ahci canahpa altepetl [[Paris]], [[Zurich]] ahnozo [[Milano]], mecatlaliuh Caxtillan ica [[Europan]] cemantoc tlalli. In matlatiloyan ihuic [[tepozocuilin]] ca ipan [[Madrid]], [[Barcelona]], [[Bilbao]], [[Valencia]] ihuan [[Palma de Mallorca]]. No in tepozocuilin Madrid quipia 310 Km ic 616 000 000 tlacah ihuan tepozocuilin Barcelona quipia 115 km ic 480 000 000 tlacah. Nican tlalpan quipiya 370 000 km ihuic chiyapopotic ohtli, inin matlatl tlaxitocac hueyiohtli, tlaxoxouhqui hueyiohtli, ochpantlaqui ohtli īhuān nexpanacatl tepozmalacaohtli. Caxtillan quipia 13 200 km ihuic hueyiohtli atleh zan xitlapohua tlalohtli, altepeohtli, ohcalli ihuan ohtli. Nohuican Caxtillan quipia cenca cualli apanohtli ica 53 acalquixohuahyan patlac tlacatiyanco ipan [[Hueyatl Tlalnepantlah]] ihuan [[Ilhuicaatl Atlantico]], Acalquixohuahyan Algeciras huelihuitl ipampa ahcopa pohualli ihuic panoni; acalquixohuayan Vigo occe tenyotica, noyuhqui acalquixohuahyan Barcelona, acalquixohuahyan Cadiz ihuan acalquixohuahyan Palma de Gran Canaria. == Tomincayotl == {| style = align="right" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" class="bonita" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" ! colspan="2" | Tlanamacnetitlaniztli ! colspan="2" | Tlanamactlacuiliztli |- ! Tlacatiyan ! 100% ! Tlacatiyan ! 100% |- | {{FRA}} | 19,3% | {{DEU}} | 15,0% |- | {{DEU}} | 11,4% | {{FRA}} | 14,5% |- | {{PRT}} | 9,4% | {{ITA}} | 8,5% |- | {{GBR}} | 8,5% | {{GBR}} | 5,8% |- | {{ITA}} | 8,4% | {{NLD}} | 4,9% |- | {{USA}} | 4,0% | {{CHN}} | 4,3% |- | {{NLD}} | 3,1% | {{BEL}} | 3,7% |- | {{BEL}} | 2,8% | {{PRT}} | 3,3% |- | Occequin | 33,1% | Occequin | 40,0% |- |} Caxtillan ce tequiyotl ipan Europan ītech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli Hueyatl Tlalnepantlah. Caxtiltecatl tequiyotl tequipanoa ihuic tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl ipan [[Tepehuahcan Pirineo]], noihqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuahyan itequipanoliz in ompa [[Barcelona]] ihuan [[Valencia]]. In [[SEAT]] ce [[tepozmalacatl]] otlachihualoc ipan Caxtillan ipampa huaznenqui tlachihualotiliztli. In [[cuilotl]] inīc ce tlapixcayotl in ompa Caxtillan, occequintin caxtiltecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ihuicpa [[xocomecatl]] (inic yei hueyicauh ipan [[tlalticpactli]]), [[zapalotl]], [[naranjaxocotl]], [[cintli]], [[acintli]], [[xitomatl]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayotl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli ipan [[teconalli]], [[tliltepoztli]], [[amochitl]], [[temetztli]] ihuan [[iztactepoztli]]. ==Chanehmatiliztli== [[Īxiptli:Plaza de Castilla (Madrid) 06.jpg|thumb|150px|left|[[Madrid]]]] [[Īxiptli:Barcelona in Parc Güell.JPG|thumb|150px|right|[[Barcelona]]]] [[Īxiptli:Ciudad de las ciencias noche.JPG|thumb|150px|left|[[Valencia]]]] [[Īxiptli:Torredelorotyteatrolamaestranza.JPG|thumb|150px|right|[[Sevilla]]]] Caxtillan quipia 46.200.737 chanehqueh ipampa 1 ce metztli xihuitl [[2007]]. In tlalli icampa tlacatl ihuic 89,6 hab/km² nican, tlani tlein occequintin tlacatiyan Europan Tlapcopa. In tlalli ocachi chaneh, in atentli ihuan itzatlan Madrid altepetl. Caxtillan tlalli ce tlacatiyan quenin piya calpollacatl icampa macehualtica vascotecah, asturiatecah, catalantecah, [[Galicia|galiciatecah]], occe noihqui tlanemi ixachi tlacah occequintin tlacatiyan. Tlalli ocachi ochantililli inemi in ompa atentli Hueyatl Tlalnepantla, Ilhuicaatl Atlantico ihuan atzatitlan altepetl Madrid, quipia tepitzin tlacah ipan altepemaitl, quemeh Ixtlahuatl La Mancha ahnozo tepehuahcan, tepehuahcan Cantabrico nozo Pirineo tepetlampa. Nican altepetl ocachi ochantililloh altepenanyotl [[Madrid]] ica 6 954 583 chanehqueh, altepenanyotl [[Barcelona]] ica 3 327 872 chanehqueh, altepenanyotl [[Valencia]] ica 1 664 663 chanehqueh, altepenanyotl [[Sevilla]] ica 1 332 669 chanehqueh, altepenanyotl [[Málaga]] ica 1 099 004 chanehqueh, altepenanyotl [[Bilbao]] ica 949 939 chanehqueh, [[Oviedo]] ica 857 495 chanehqueh, [[Alicante]] ica 725 395 chanehqueh, [[Zaragoza]] ica 688 643 chanehqueh, [[Vigo]] ica 659 632 chanehqueh; icampa miyac chanehqueh. Hueyialtepetl nican Caxtillan, ce tlahtohcayotl quenin chantiah miacquintin chontalchanehqueh, tlen 20% ihuicpa occequin caxtiltlacatiliztli. ===Tlacanemitiliztli=== {{col-begin}} {{col-2}} Occequin caxtiltecah oneminih canahpa ([[Ixachitlan]] ihuan [[Europan]]), nahuatilo ipampa in tlein caxtiltecah chantiah ipan: * {{ARG}} ica 255.200 caxtiltecah * {{FRA}} ica 159.500 caxtiltecah * {{VEN}} ica 119,500 caxtiltecah * {{DEU}} ica 83,400 caxtiltecah * {{CHE}} ica 71,700 caxtiltecah * {{BRA}} ica 63,600 caxtiltecah * {{MEX}} ica 52,200 caxtiltecah * {{UK}} ica 44,700 caxtiltecah * {{USA}} ica 45,300 caxtiltecah * {{URY}} ica 40,700 caxtiltecah {{col-2}} Nican Caxtillan, ce tlahtohcayotl quenin chantiah miacquintin chontalchanehqueh: * {{ROM}}, 728,900 rumaniatlacah * {{MAR}}, 644,600 marruecostlacah * {{ECU}}, 420,100 ecuadortlacah * {{UK}}, 351,900 inglestlacah * {{COL}}, 280,700 colombiatlacah * {{BOL}}, 239,900 boliviatlacah * {{DEU}}, 180,600 teutontlacah * {{ARG}}, 139,700 argentinatlacah * {{ITA}}, 157,400 italiatlacah * {{BGR}}, 153,600 bulgariatlacah {{col-end}} ===Tlahtolli=== [[Image:Llengües d'Espanya.svg|thumb|250px|Tlahtolli ipan Caxtillan]] In ahcauhtlahtolli ipan [[Caxtillan]] ihuan occequintin tlahtohcayotl cemanahuac. Ocachi 450,000,000 chanehqueh tlahtoa inon tlahtolli in temopampa [[mandarintlahtolli]] ihuan [[anglotlahtolli]]. Nican tlacatiyan in achcauhtlahtōlli [[caxtillantlahtolli]], noihqui Caxtillan pia occequin inic ome tlahtolli. In ompa Caxtillan pia occequintin tlahtolli quemeh [[catalantlahtolli]] ipan [[Catalonia]], Baleares (ahnozo mayorcatlahtolli) ihuan Cemaxcayotl Valencia (ahnozo valencianotlahtolli), ompa in [[galiciatlahtolli]] ipan [[Galicia]] ihuan cequintin tlalli ihuicpa León ihuan Zamora motenehua leonestlahtolli, in [[vascotlahtolli]] ipan in [[Vasco Tlacatiyan]] ihuan [[Navarra]] (cuaxochtia canahpa mictlampa ica Pirineo tepehuahcan) ihuan Teotlalli Aran occitantlahtolli in ompa Catalonia. Noihqui motlahtoa in [[asturiatlahtolli]] ipan Asturias (ahmotlazoyotl ic achcauhtlahtolli, yeceh ixmaqui itlamaniliz ihuan inetlacuitlahuiliz) in ompa León huan Zamora, in yuh aragontlahtolli mictlampa no Hueyialtepetl Huesca in ipan [[Aragón]] ihuan in [[extremaduratlahtolli]] ipan [[Extremadura]]. ===Neltococayotl=== [[Īxiptli:Basílica de Santiago 02.JPG|thumb|150 px|Hueyiteocalli [[Santiago de Compostela]].]] Huehuehcaxtiltecatl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca ipampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih canahpa ohuitepetitlan ihuan occequintin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[Caxtillan Ahtlacayotl]]) in ompa [[Granada]] iudiocayotl huan mahomacayotl. Ihcuac caxtiltecah ompehua ma xicristiania canah macehualtzintin zan motlamati Catolico teoneltococayotl quemeh cristianoyōtl, matel in teōpixqueh tlamatizqiazqueh tlein ōyeyah occequintin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', ihuan inglaterratecatlalnetoqui. Caxtillan ca ce tlacatiyan ixachi catolicocristianomeh [[Europan]]copa, in caxtiltecatl tlahtohcayotl ahmo inic ce neltococayotl. In xexeliuhca intlah teoneltococayotl tlacapachotiliztli ihuan iopacholiz in tetlamamaquiliztli inin tlacatlahtohcayotl omcauh ic, ihuan ayac catca ipan inin nahuatilli quin axcan. Ihtoquiztia in achcauhteotiliztli ipan caxtiltecatl tlahtohcayotl yezquia zan niman catolicoteonechicoliztli, ihuan [[Constitución de Cadiz]] ihto tlein ahocmo piya ixnamiquiliztli nicpampa occequintin. Caxtillan quipia ce hueyiteocalco ompa Santiago de Compostela ipan Galicia, ipampa nenemi nican ce peregrino ahci ipan [[Santiago ohtli]] desde Gallia, Inglaterra ihuan Lusitania. ==Toltecayotl== [[File:El Greco - The Burial of the Count of Orgazdetal1.jpg|thumb|400px|center|'''El entierro del conde Orgaz''' otlacuilo ipampa Murillo.]] In [[caxtiltecayotl]], quimahuiliztilia in ompa Caxtillan, in tenyoh tlamantli in tlahtolli ihuan in macehuallotl. Caxtillan ce tlacatiyan ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl icampa UNESCO; ixquichi tlamatocac toltecayotl, yolizyoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl quemeh tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehualtlahtolloliztli. Ipan inon tlalpan ihuicpa huehueyi tlahcuilomeh quemen [[Velázquez]], [[El Greco]], occequin. Inin xiuhpan 1650, zanno ihcuac tlahchilohuaya ompa Caxtillān in iteuhcayo Don Bartolomé Estebán Murullo. Occepa xihuitl [[Pablo Picasso]] ihuan [[Salvador Dalí]]. Nican Caxtillan, itlachiuh cuacuauhmihtotiztli caxtillantlahtoltica ''Tauromaquía'', ce mihtotli itech tolontic atualtzacualoyan tlein imictih oquichcuacuahueh nicampa cē tlacatl tlamictiani motocayotia ''torero'', in ompa aitualtzacualoyan ahnozo ''Plaza de toros'', itlachiuh ''corridas de toros'' (motlalohualiztli cuacuahuemeh) ipan Las Ventas, [[Madrid]], La Maestranza, [[Sevilla]] ahnozo ''encierros'' (tlatzacualli) ipan Plaza Monumental in ompa [[Pamplona]]. Ipan Caxtillan, teopixqui nantzin [[Teresa de Ávila]] ihuan [[teopixqui]] [[Juan de la Cruz]] amoxtlacuiloqueh ihcuiloa ica Caxtillahtolli. Azozan [[Miguel de Cervantes]] amoxtlahcuiloh tlein ihcuiloa [[El Ingenioso Hidalgo Don Quixote de la Mancha]] quemeh inic ce amoxtli ipampa Caxtillantlahtolli. Azozan huehca xihuitl oquiamatlacuilo [[Benito Pérez Galdós]] ahnozo in xochicuicani [[Federico García Lorca]] ipan motocayotia [[Caxtillan Tlacatlahtocayotl]] xiuhpan 1940. ===Tlacualcayotl=== [[Īxiptli:Paella Marinara.JPG|thumb|180px|''Paella'' itech [[Valencia]].]] Tlacatiyan Caxtillan ica ixachi tlacualli in ompa [[tlatetzauhtli]], [[neuctli]], [[paella]], [[pitzonacatl]], [[cuacuahueh|cuacuauhnacatl]], [[totolnacatl]]; [[caxtilllan chilli]], [[pitzonacacuitlaxcolli]], [[chiancaca]], [[chichihualayotl]], [[tlatezauhtli]], [[xocoqui]], in [[tlauhtli]], [[caxtillan tlaxcalli]], [[xocomecatl]] ica [[octli|tlapaloctli]], [[naranjaxocotl]] [[mazatexocotl]], [[granadaxocotl]], [[chiyacuilotl]], [[limonxocotl]] occequintin. Mazqui in macehuallacualli inic ce catca, ipehualiz ihuic axcan caxtillan in tlacualli oquichiuh arabiatepehuahcauh. Neuhqui, miaquintin tlacualcayotl motequitiltilia axcan tequitl itech achcauhtica nextamaliztli ic cintli, in tlacuallli tlamatiliztli ipan tlecuitl, la molienda ipan molcaxitl ihuan metlatl. Arabia oacicoh [[azafrán]], in ompa [[Teutontlalpan]] in [[texhuino]]. Nican tlalpan itlacua noihqui ''los churros'' ahnozo '''las tapas'', tzopelic neictlaxcalli in ompa ''confiterías'' ihuan ''chocolaterías''. ===Tlatzotzonaliztli=== [[Image:Santiago 4.JPG|thumb|180px|''Gaiteiros'' (ehuatlapitzatianih), ipan [[Galicia]].]] Caxtiltecatl tlatzotzonaliztli ce hueyi ihuan cenca variada [[Europan]]copa, nican tlalpan quipiya nochi tlatzotzonalli tlein opano itechcopahuicpa [[Asia]], Africa Mictlampa ihuan Europan Tlahcopampa. In [[mecahuehuetl]] ce tlamantli tlatzotzonalo nican Caxtillan. In [[ehuatlapitzalli]] occe tlamantli tlatzotzonalo ipan [[Galicia]], [[Asturia]] ihuan [[León]], in ''catañuelas'' oquipiya ipan imihtotiliz in ompa Tlalyacatl Iberia. Miaquintin cuicayotl cah inin tlacatiyan iuhquin [[rock]], [[pop]] nozo [[tlamantli]]. Hueyi [[tlacuicaliztli]] cateh [[Mecano]] ihuan [[Mägo de Oz]]. ==== Hueyi [[cuicatiani]]h ==== * [[Juan Manuel Serrat]] * [[Julio Iglesias]] * [[Raphael]] * [[Rocío Durcal]] * [[Rocío Jurado]] * [[Joselito]] ===Huehuetlatquicayotl=== [[Īxiptli:Cuenca CasasColgadas1.jpg|thumb|160px|[[Casas Colgadas]], en [[Cuenca (España)|Cuenca]].]] [[Īxiptli:Alcázar de Segovia 1-7-07.JPG|thumb|160px|[[Alcázar de Segovia]].]] [[Īxiptli:Monasterio de Suso (2).jpg|thumb|160px|[[Monasterio de San Millán de Suso|San Millán de Suso]] ([[La Rioja (España)|La Rioja]]).]] [[Īxiptli:Arcoiris_en_el_Palmeral_de_Elche.jpg|thumb|160px|[[Palmeral de Elche]], en [[Provincia de Alicante|Alicante]].]] * 1984 [[Parc Güell]], [[Palau Güell]] y [[Casa Milà]] ([[Barcelona]]) * 1984 [[Monasterio de El Escorial|Monasterio y Real Sitio de El Escorial]] ([[Cemāxcāyōtl Madrid|Madrid]]) * 1984 [[Catedral de Burgos]] ([[Burgos]]) * 1984 La [[Alhambra]], [[El Generalife]] y [[Albaicín]] ([[Granada]]) * 1984 [[Centro histórico de Córdoba]] ([[Córdoba (España)|Córdoba]]) * 1985 Monumentos de [[Oviedo]] y del Reino de Asturias ([[Asturias]]) * 1985 [[Cueva de Altamira]] ([[Cantabria]]) * 1985 [[Ciudad vieja de Segovia]] y su [[Acueducto de Segovia|Acueducto]] ([[Segovia]]) * 1985 [[Ciudad vieja de Santiago de Compostela]] ([[Provincia de La Coruña|La Coruña]]) * 1985 [[Ciudad vieja de Ávila]] e iglesias extra-muros ([[Ávila]]) * 1986, 2001 [[Arquitectura mudéjar de Aragón]] * 1986 [[Parque Nacional de Garajonay]], ([[La Gomera]]) * 1986 [[Ciudad vieja de Cáceres]] ([[Cáceres]]) * 1986 [[Ciudad histórica de Toledo]] ([[Toledo]]) * 1987 [[Catedral de Sevilla|Catedral]], [[Reales Alcázares de Sevilla|Reales Alcázares]] y [[Archivo de Indias de Sevilla]] ([[Sevilla]]) * 1988 [[Ciudad vieja de Salamanca]] ([[Salamanca]]) * 1991 [[Monasterio de Poblet]], ([[Provincia de Tarragona|Tarragona]]) * 1993 [[Conjunto arqueológico de Mérida]] ([[Provincia de Badajoz|Badajoz]]) * 1993 [[Monasterio de Guadalupe|El Real Monasterio de Santa María de Guadalupe]], ([[Provincia de Cáceres|Cáceres]]) * 1993 El [[Camino de Santiago]] de Compostela * 1994 [[Parque Nacional de Doñana]], ([[Provincia de Huelva|Huelva]]) * 1996 [[Ciudad histórica fortificada de Cuenca]] ([[Cuenca]]) * 1996 [[La Lonja de la seda de Valencia]] ([[Valencia]]) * 1997 [[Palacio de la Música Catalana]] y [[Hospital de Sant Pau]], en [[Barcelona]] (Barcelona) * 1997 [[Las Médulas]] ([[Provincia de León|León]]) * 1997 [[Monasterio de Yuso|Monasterios de San Millán de Yuso]] y de [[Monasterio de Suso|Suso]] ([[La Rioja (España)|La Rioja]]) * 1998 [[Arte rupestre del arco mediterráneo de la Península Ibérica|Arte rupestre del Arco Mediterráneo]] de la península Ibérica * 1998 Universidad y recinto histórico de [[Alcalá de Henares]], ([[Comunidad de Madrid|Madrid]]) * 1999 [[Ibiza (isla)|Ibiza]] ([[Islas Baleares]]), biodiversidad y cultura * 1999 [[San Cristóbal de La Laguna]], ([[Santa Cruz de Tenerife]]) * 2000 Sitio Arqueológico de [[Atapuerca]], ([[Provincia de Burgos|Burgos]]) * 2000 [[Palmeral de Elche]], ([[Provincia de Alicante|Alicante]]) * 2000 [[Misterio de Elche]], ([[Provincia de Alicante|Alicante]]) * 2000 Iglesias románicas catalanas del [[Valle de Bohí]], ([[Provincia de Lérida|Lérida]]) * 2000 [[Muralla romana de Lugo]] ([[Lugo]]) * 2000 [[Conjunto arqueológico de Tarragona]] ([[Tarragona]]) * 2001 [[Paisaje cultural de Aranjuez]], ([[Comunidad de Madrid|Madrid]]) * 2001 Construcciones, arte e historia de [[Aragón]] * 2003 Ciudades de [[Baeza]] y [[Úbeda]], ([[Provincia de Jaén (España)|Jaén]]) * 2006 [[Puente Vizcaya]], [[Bilbao]] ([[Vizcaya]]) == Amoxtiliztli == * ''Ediciones Trébol, ''Diccionario Enciclopédico Visual'' ipan caxtillahtolli, ''Cargraphics S.A., otepoztlahcuiloc ipan [[Colombia]], 1997.'' * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México'' (Mexihco itlahtollotl), tlahcuilohua Nahuatl ihuan {{es2}}, otepoztlahcuiloc ipan [[Calpolli Tlahtoloyan]], Plaza y Valdés Editores, [[1991]].'' <small> :LOCKHART, James. ''The Nahuas After the Conquest: A Social and Cultural History of the Indians of Central Mexico, Sixteenth Through Eighteenth Centuries''. Stanford University Press, 1994. (nahuatlahtolli - inglatlahtolli) </small> {{Tlahtolcaquiliztiloni}} == {{links}} == {{wiktionary|Caxtillan}} {{commons|Caxtillan}} * [http://www.casareal.es Jefatura del Estado] * [http://www.lamoncloa.es Presidencia del Gobierno de España] * [http://www.congreso.es Cámara Legislativa de España] * [http://www.constitucion.es Constitución española] * [http://www.ine.es Instituto Nacional de Estadística] * [http://www.ine.es/prodyser/pubweb/anuarios_mnu.htm Anuario Estadístico de España] * [http://www.realinstitutoelcano.org/wps/portal/rielcano/contenido?WCM_GLOBAL_CONTEXT=/Elcano_es/Zonas_es/DT+32-2007 Principales multinacionales de España: una fuerza cada vez mayor en la economía], por William Chislett, en el [[Real Instituto Elcano]]. * [http://www.spain.info Web oficial del turismo en España] * [http://go.hrw.com/atlas/span_htm/spain.htm Atlas de España] * [http://www.embalses.net Estado de los Embalses de España] * [http://www.javea-villas.org/espana/bandera.htm Historia de la bandera de España] * [http://www.economist.com/media/pdf/QUALITY_OF_LIFE.pdf ''The Economist'' clasificación de países por calidad de vida (2005)] -10º (inglatlahtōlcopa) * [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sp.html Estadísticas de España en el ''CIA World Factbook''] (inglatlahtōlcopa) * [http://www.rsf.fr/article.php3?id_article=4116 Índice de libertad de prensa] - 29º sobre 139 países (inglatlahtōlcopa) * [http://www.consul.cc/content/suchergebnis?ov=Spain Consulados para España] (inglatlahtōlcopa) [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:España (nhn)| ]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] naje3ndcwnyzvpt3cf2uargnvnp1qge Tlahtohcayotl Mexico 0 4442 502683 501874 2022-08-07T19:44:11Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Tlahtohcayotl Mexihco|NCI]]}} {{Tlani}} {{Nahuatlahtolli}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Mexico | Chantocaitl = Estado de México | Pamitl = | Chimalli = Escudo del Estado de México.png | Tlalmachiyotl = Mexico (state) in Mexico.svg | Lema = Libertad, Trabajo, Cultura | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Tollohcan]] | Hueyaltepetl = [[Ehcatepec]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Popocatepetl]] | Metros = 4,418 | Chanehqueh = 16,187,608 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 656 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Otontlahtolli]] [[Matlatzicatlahtolli]], [[Tlahuicatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = [[Alfredo del Mazo Maza]] | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Mexicanecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-MEX | Matlatzalan = edomex.gob.mx |}} '''Mexico''', '''Tlahtohcayotl Mexico''' nozo '''Mexicotlalli''' (Caxtillantlahtolli: '''Estado de México''', [[Otontlahtolli]]: '''Lēngu M'onda''' huan [[Mazahuahtlahtolli]]: '''Ts'ibonro'''). In [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca. [[Tollohcan]] itecuacan ompa Tlahtocayotl Mexico, quipia 16 onohuayan huan 125 altepecalpolli. Cuaxochtia canahpa mictampa ica [[Tlahtocayotl Hidalgo|Hidalgo]] huan [[Querétaro]], canahpa huitztlampa no [[Tlahtocayotl Guerrero|Guerrero]], [[Tlahtocayotl Morelos|Morelos]] huan [[Altepetl Mexico]], canahpa iquizayampa no [[Puebla]] huan [[Tlaxcallan]] canahpa icalaquitlampa no huan [[Michhuahcan]]. == Tlaltocayotl == "Mexico" quitoznehqui "Mexihtli" nozo "Mexihtin" huan "-co" zanyeno campa. Quilmach ce [[Aztlan|aztecatl]] [[yaoquizqui]] in ompa Chicomoztoc. Nozo, ohcequin quihtoa ca zanyeno [[Metztli]] [[xictli|ixic]], auh ipampa oncan motoca "Mexico". Axcan Caxtillahtolcopa mohcuiloa "Mexico" iuhqui ''México''; Caxtillantlahtolli mohcuiloa ''Méjico''. ===Occe tlahtolli=== * [[Mazahuahtlahtolli]]: ''Ts'ibonro'' * [[Otontlahtolli]]: ''Lēngu M'onda'' ==Huehcapatlahtoliztli== Nican tlalpan ochantili catca 13,000 a.C., achcauhtlacatl amini tlen neminiaya ic xi nextia [[tlacualli]], [[xochihcualli]], [[yolcameh]] huan [[tanelhuayotl]]. Inin chaneh motenehua Tepexpantlacatl, ce achcauh ochantiaya in America cemantoc tlalli, yehuantin oaminiayah, omichhuayah huan opepeneyah [[xochicualli]]. Achtotlacameh toltecatl catca, ce quetzaltlamantli otlachiuh ompa axcan [[Tequixquiac]], ''in ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl'' itechpahuicpa huehuehcauh yolcatl axcan polihuilli (inic ce toltecayoh nonotzalli ipan Mexico). In [[macehualli]] [[Ixachitlan|ixachitecah]] ochantih inonqueh [[tlalli|tlalpan]] itech [[Ōntzōmpōhualxihuitl 23 a.C.|22,000 a.C.]] [[xihuitl|xiuhpan]] icampa, ochantih quemeh pepenani itech [[xochihcualli]] huan amini itechcopa [[Elepantzoyotl|elepantzoyomeh]], [[Tlacaxolotl|tlacaxolomeh]] ohcequin tecuani yolcameh. In Ixtlahuatl Anahuac ochanti ihuic 800 X.c icampa in chanehqueh motocatia chichimecah ompa Mexico teotlalli mictampa. Yehuantin oquetzqueh ce hueyi altepetl quihtoznequi zatepan xihuitl icampa mexicah mahtel Teotihuahcan. Inin altepetzin tlahcopa altepetihtic in ompa Anahuac ixquich hueyi in iyuh toltecayotl iyehyehcoliz. Teotihuahcan ocalchiuh ic tlaxohtlalmachiyotl ipampa mictlampa canah huitztlampa motocayotia icampa mexicatl Miccaohtli 4 km huehca, iatoya axcan motenenehua San Juan opanoc itech in Tonatih iquiziyampa canahpa icalaquiyampa. [[Īxiptli:Mexico0047.jpg|thumb|left|250px|[[Teotihuahcan]].]] In calli ocachi tenyoh nican, In altepetiliztli, teopantli Quetzalcoatl, Miccaohtli, Tonatih teocalli, Metztli teocalli huan tecpan Quetzalpapalotl; in yuh calpolli Tepantitlah, Tetitlah huan Atetelco ohcequin altepetl Tlalmimilolpan, Xolalpan, Xiuhhuinco, Ocoyacac huan Huapalcalco. Quipia ohcequin huehcauh altepetzacualli itech otomih tlahtohcayatl motenehua Cuauhmanco, ohce itech matlaltzincatl tlahtocayotl in ompa Tollohcan quemeh Teotenanco, Iztapan huan Calixtlahuahcan huan chichimecatlahtocayotl in ompa Tetzcohco, oaltepetlati ohcequin altepetl Tetzcohco, Huexotlah, Acaquilipan huan Teuctzinco huan Tlalpacoyan. In xiuhpan 1430 ihcuac mexicah oquipololohqueh Ixtlahuacan Anahuac oaltepetlali ohcequintin altetepetzacualli in ompa Malinalco, Tenayohcan, Tlalnepantlah, Nauhcalpan, Ahcozac huan Chimalhuahcan. Nochi tlalli otlapachouh ipampa mexicah iximpa in Xaltocan atezcatl, Tetzcohco atezcatl huan Tzompanco atezcatl. ===Yancuic España=== Caxtiltecah oquipololoh mexicatl hueyitlahtocayotl in xiuhpan 1523, in San Francisco teopixqueh otlapehualtih in teomachtiliztli canahpa macehualtin, ahquihuantin aquinqueh otlaquetzqueh in teocaltzacualli quemeh San Luis Obispo Tlalmanalco, Teopixqui Diego de Velázquez ocalti teopantli ipan Oztoticpac motenehua San Miguel Chalman in xiuhpan 1683, altepemaitl quenin aztecah oteotih huehuehcauh teteoh. In caxtiltecah teopixqueh otlaixpololoh huehuehcauh teteopantli huan yehuantin yancuic teocalli ipan inionqueh. Zantepan xiuhpan oacicoh San Agustín Teopixqueh, yahuan ocalticoh San Agustín teocaltzacualli ipan Acolman, huan San Ignacio teopixqueh otlaquetzqueh Teocaltzacualli Tepotzohtlan noyuhqui aohcalli. Nican oquipiaya hueyi amatlahcuiloh ihuic caxtillantlahtolli itoca [[Sor Juana Inés de la Cruz]] ochanti ipan San Miguel Nepantlah atzalan tletepetl [[Iztaccihuatl]] huan [[Popocatepetl]]. Yehuatl hueyi cihuatl cenca cuayolomatini. Caxtiltecah ocaltih miactin caltequitl nochi tlalpan, nican opixcayiti neucmetl tlapixcayotl, tlayolpixcayotl, xocomecapixcayotl, huan nic cuacuauhpixcayotl. Millacameh oicnoti icpampa ''reformas borbónicas'' ihuicpa Yancuic España ipan nahuatilli in 26 metztli diciembre xiuhpan 1804. La guerra de independencia ococotona in tlalli huan milpixcayotl, caxtiltecah otlachiuh in provincia Mexihco ica tepitizin altepetlalpan. ===Tlacaxoxouhcayotl=== Ihcuac [[Yancuic España]] tlacaxoxoxuhqui itech [[España]], otlapeuh in tlahtocayotl Mexico in xihuitl 2 metztli marzo 1924, Altepetl Mexico itecuacan icampa inic chicome nahuatilli itech mexicatl iamoxnahuatil. In xiuhpan 1825 Tetzcohco itecuacan ocatca, in 15 metztli agosto 1830 [[Tollohcan]] itecuacan ocatca. ialtepeuh [[Acapolco]], [[Apan]], Atocpan, Cimapan, [[Cuauhnahuac]], Cuauhtitlan, Cuauhtlan, Chalco, Chilapan, Huexotlah, Hueyichiyapan, Ixtlahuahcan, [[Mexico]], Otompan, Temazcaltepec, Tetzcohco, [[Tlachco]], [[Tlalnepantlah]], [[Tollan]], Tollantzinco, [[Tollohcan]], Tzacualtipan, [[Tzompanco]], Xilotepec, Yauhtepec huan Zoltepec. Inic ce ixeliuhcayoh ihuic Tlahtocayotl Mexico, 1832 icampa xi tlachihua [[Altepetl Mexico]], ixexeliuh in altepetiliztli [[Xochimilco]], [[Iztacalco]], [[Iztapalapan]], [[Coyohuahcan]], [[Tlahuac]], [[Cuauhximalpan]], [[Azcapotzalco]] huan zanno [[Tlalpan]] xiuhpan 1835. Luego inic ome ixeliuhcayoh ihtic xi tlachihua Tlahtocayotl [[Guerrero]], ixeliuhca in altepetiliztli [[Acapolco]], [[Tlachco]] ihuan [[Chilapan]], inic yei ixeliuhcayo ic xi tlachihua Tlahtocayotl [[Hidalgo]], ixexeliuh in altepetiliztli [[Tollan, Hidalgo|Tollan]], [[Tollantzinco]], [[Apan]], [[Atocpan]], [[Huexotlah]], [[Hueyichiyapan]], [[Cimapan]] huan [[Tzacualtipan]]; in altepetiliztli [[Calpolalpan]] ihtic Tlahtocayotl [[Tlaxcallan]] huan último inic nahui ixeliuhcayo ic xi tlachihua Tlahtocayotl [[Morelos]], ixexeliuh in altepetiliztli [[Cuauhnahuac]], [[Yauhtepec]] huan [[Cuauhtlah, Morelos|Cuauhtlah]]. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Querétaro]] | Norte = [[Tlahtocayotl Hidalgo|Hidalgo]] | Noreste = [[Tlahtocayotl Hidalgo|Hidalgo]] | Oeste = [[Michhuahcan]] | Centro = Mexico | Este = [[Tlaxcallan]] huan [[Puebla]] | Suroeste = [[Tlahtocayotl Guerrero|Guerrero]] | Sur = [[Altepetl Mexico]] huan [[Tlahtocayotl Morelos|Morelos]] | Sureste = [[Tlahtocayotl Morelos|Morelos]] }} Tlahtocayotl Mexico cuaxochtia in mictlampa ica [[Hidalgo]] huan [[Querétaro]], in huitztlampa ica [[Guerrero]], [[Morelos]] huan [[Altepetl Mexico]], canahpa iquiziyampa ca [[Puebla]] huan [[Tlaxcallan]] in icalaquitlampa ica [[Michhuahcan]]. In Tlahtocayotl Mexico itlaixpayo quipia 21,355 {{km2}}. === Tepeliztli === [[Īxiptli:Nevado de Toluca.jpg|left|thumb|250px|In [[Chiucnauhtecatl]] tletepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico.]] Mexico ca ce tepetlatic tlalli. In [[Eje Volcánico Transversal]]. In [[Popocatepetl]] [[tletepetl]] ahciqui ahcopa in Mexico tlahtocayotl, [[Morelos]] huan [[Puebla]]. Achi ahuic [[palaxtli|ipalax]] in [[metztli octubre 15]], [[2000]] xihuitl. [[Iztaccihuatl]], itoca ce tletepetl ahciqui ahco in Tlahtocayotl Mexico ihuan Puebla. [[Chiucnauhtecatl]], tletepetl ahciqui [[Matlaltzinco]] onohuayan. ===Yeyantli=== Tlahtocayotl Mexico quipia miaquin yeyantli xiuhpan. Nican yeyantli ahneneuhqui mochi Mexico tlalli, inon tlahtocayotl ica yeyantli ica miaquin tepemeh, in xopantlan ahmo quiyahuitl ica ixachi tonayoh ipan ahcopa ''temperatura''. Nican Tlahtocayotl Mexico huacqui huan tepeyohcan ica chicahuac [[ehcatl]] itech [[Lerma atoyatl]] ipampa cuauhtlah ''Sierra de las Cruces'' in ompa [[Ocoyacac]]. Nochipa tepetlampa quipia miac [[cuauhtlah]] cepayauhtic. In Mexica tlahtocayotl ica Michhuahcan, Altepetl Mexico huan Morelos in ixtlahuatl ca, ce yeyantli cenca tepeyohtic in [[Nantepetlah Calaquiyampa]] huan in [[Sierra Nevada]], tlen atlacomolli quipiya ixachi atl atemoctli iuhcayotl huan Gran Canal ipan tlilatl itechpahuic Altepetl Mexico. === Yoliztli === Mexico iyoliz hueyi, quipia ohce yeyantli. Nican quipiya hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''Mexico Teotlalli'', quipia atl ipampa atoyatl. Ompa mictlampa ca ''Sierra Chincua'' huan ''Eje Volcánico Transversal''. No xiquitta Mexico tlahtocayotl quipia miequin yolcameh; in totomeh: tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huehxolotl, [[cuauhtli]], [[tzopilotl]], [[centzontli]], [[tepocolcoatl]], [[cuauhcuetzpalin]], [[axolotl]]; ihuan chichinimeh, in [[coyotl]], [[mapachtli]], [[ocelotl]], [[ayotochtli]], techalotl, [[oztoatl]], miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. <div align=center> <!-- galería de mapas --> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Mexico''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Striped Skunk (cropped).jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:MountainLion.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Didelphis marsupialis bragança-PA-brazil.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Gray Fox - Red Rock Canyon, Nevada copy.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Epatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlacuachin]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Oztoatl]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Wild Turkey.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Granger Lake 013.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Canis latrans.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:St Thomas Marriott Iguana 9 cropped.jpg|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehxolotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tepocolcoatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ayotochtli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Coyotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuauhcuetzpalin]] |- |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Nohpalli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Teoacomitl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ocotl]] |- |} </div> ==Teyacanaliztli== Mexico quipia caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan ipan [[Tollohcan]] altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Alfredo del Mazo Maza in tetlanahuatiani. {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tetlanahuatiani!!Cahuitl |- | [[Enrique Peña Nieto]] || 2009-2011 |- | [[Eruviel Ávila Villegas]] || 2011-2017 |- | Alfredo del Mazo Maza || 2017-2023 |} == Tequitiliztli == Mexico ce tlahtocayotl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Hidalgo ca [[cintli]], [[zacacintli]], [[zapalotl]], [[xalchocotl]], [[ahuacatl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[xocomecatl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Mexico tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Tlamachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma del Estado de México (1).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma del Estado de México.]] In tlahtohcayotl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipia in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 86,52 % chanehqueh. Tollohcan, in tecuacan, quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma del Estado de México'', ''Universidad del Valle de México'', ''UNITEC'', ce pani tlamachtiloyan itech tlacatiyan, ITESM Campus Toluca, occequin. ==Tequinemiliztli== [[Image:Toluca, Centro histórico (38).JPG|thumb|200px|Cosmovitral.]] Mexico ce tlahtocayotl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihualiztli ipan Mexico tlahtocayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iyuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. ===Tequichihualiztli=== Tlahtocayotl Mexico ce altepetl ica mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac toltecayotl in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. === Mitohliztli === In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Malinalco]], tlacah ihuan cihuah mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In mitohtli "Chinelo", ilhuitl ipan hueyaithualli Malinalco iteopan. Noyuhqui quipia ''Charro de Abolengo'' ipan Nezahualcoyotl, Iztacalco huan Chalco altepecalpolli. <gallery mode="packed" caption="Mitohtiztli"> File:Máscara de tradición Mazahua- Otomí utilizada para la Danza de los Viejos.jpg|Danza de los Viejos de Corpus ipan Temazcaltzinco. File:Santiagueros.jpg|Danza de los Santiagueros ioan Tzompanco. File:Malinalco (5).JPG|Danza de los Chinelos ipan Malinalco. File:Contradanza de las Varas, Tequix (5).JPG|Contradanza de las Varas ipan Tequixquiac. File:AzDanceAmeca.JPG|Danza de los Concheros ipan Amaquemecan. File:Arrieros acazulco.JPG|Danza de los Arrieros ipan [[Ocoyoacac]]. </gallery> === Tlatzohtzonaliztli === Miac [[tlatzohtzonaliztli]] cah inin altepemeh iuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] ahnozo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlatlamantic]]. ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Teotihuahcan]] * 1987 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Reserva de la Biósfera de Serra Chincua]] == Momotlaliztli== [[File:Estadio Nemesio Díez.jpg|miniatura|200px|derecha|[[Estadio Nemesio Díez]] ompa Tollohcan altepetl.]] In momotlaliztli ipan Mexico ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Huitzquillocan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Mexico tlahtocayotl quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli ipan [[Estadio Nemesio Díez]], padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. ==No xiquitta== * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Mexico (state)}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tlahtohcayotl Mexico]] ruotx9sbak30pt8fhcv2rxsp4edktnv Puebla 0 4444 502680 499753 2022-08-07T19:41:10Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Nahuatlahtolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Puebla | Chantocaitl = Estado de Puebla | Pamitl = Flag of Puebla.svg | Chimalli = Coat of arms of Puebla.svg | Tlalmachiyotl = Puebla in Mexico (location map scheme).svg | Lema = Libertad, Trabajo, Cultura | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Cuetlaxcoapan]] | Hueyaltepetl = [[Cuetlaxcoapan]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Citlaltepetl]] | Metros = 4,418 | Chanehqueh = 6,583,278 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[9 metztli octubre]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Mixtecatlahtolli]], [[Otontlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Miguel Barbosa Huerta | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Pueblatlacatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Altepecalpolli ipan Puebla|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-PUE | Matlatzalan = puebla.gob.mx |}} '''Puebla''' nozo '''Tlahtocayotl Puebla''' ([[caxtillahtolli|caxtillantlahtolcopa]] ce ipan in 32 tlatilantli tlahtocayotl<ref>Quihtoznequi ''entidad federativa''</ref> itecuacan [[Cuetlaxcoapan]] (caxtillahtolcuepa ''Heroica Puebla de Zaragoza'') ca. Tlatectli in tlapcopa in tlahco in Mexicotlalli cuaxochtia in iquizayampa ica in tlahtocayotl [[Veracruz]], in tonatih icalaquitlampa ica in tlahtocayotl [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]], [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]], [[Tlaxcallan]] huan [[Morelos]] huan in huitztlampa ica in tlahtocayotl [[Huaxyacac]] huan [[Guerrero]]. Puebla ahmo piya hueyatentli, huan piya ce tlaixpayotl huel miac tepeyohcan. Itlaixpayo 34 251 km², in canin chantih ocachi in 6 000 000 tlacameh, in ic tlen in tlapanahuia inic macuilli hueyi tlahtocayotl ic chanehqueh. Inin tlahtocayotl piya in tlapanahuia inic nahuatlahtohchanehqueh hueyi tlapohualli. == Tlaltocayotl == In tlahtocayotl Puebla itoca itech ipampa itecuacan [[Puebla de los Ángeles]] (nahuatlahtolcopa; Cuetlaxcoapan) ompa Yancuic España. In motlamia mochi ixpantlalli ica itoca in ''puebla'' caxtillantlahtolli, nahuatlahtolcuepa ''calimayan'' no ''callah'', catca ipan in [[Inic Ce Mexico Emperador itlahtohcayo]]. Ica in [[1824]] xihuitl, in hueyaltepetl omocuepa '''Yoloxoxouhqui huan Tlahtohcauh Tlahtocayotl Puebla''' in tlen achcauhtoca axcan. ==Huehcapatlahtoliztli== [[Image:Exconvento franciscano (siglo XVI).jpg|thumb|left|200px|Tecalli.]] In chimalli quipiya in zazanilli iuhqui in ''angelo''meh otemouhqueh huan machiyomaca in catyan in canin in altepetl yezquia oaltepetzintih. In ipal inon, in chimalli tlein ocmacah [[Carlos V]] (K.V.) quipiya in hueyiteocalli ica macuilli ''torres'' huan ome ''angelo''meh quitzitzitzquiah. Ipan in tocaitl ''Tlamahuichihuani'' huan ''Zaragoza'' ca ipampa in yaotequi [[Ignacio Zaragoza]] in aquin oquinpeuh in [[Francia|franciayaomeh]] ipan in 5 de mayo [[1862]] ipan in tepetl Yaocalli Loreto huan Yaocalli Guadalupe. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Image:Puebla-hidro.png|thumb|left|200px|Puebla tlalli.]] Tlahtocayotl Puebla quipiya ce tlaltentli ica 749,11 km². Inin tlahtocayotl ca ancayotl cuaxochtia ipan tlahcopampa ica [[Tlaxcallan]], canahpa mictlampa ica [[Veracruz]] ompa [[Hidalgo]] tlahtocayotl, in huitztlampa ica [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] huan [[Huaxyacac]], in tonatih iquizayampa ica [[Veracruz]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Tlahtocayotl Mexico]] huan [[Morelos]]. In Puebla ipan in [[Cuetlaxcoapan Tlahuelmayan]], tepeyahualolli ica tletepetl huan tepetlah itech in [[Citlaltepec]]. Tlatectli in 40km iquizayampa in [[Popocatepetl]] huan in [[Iztaccihuatl]]. In [[Matlalcueyeh]] tepetl tlatectli in mictlampa in altepecalpolli ompa San Miguel Canoa. Itechpa in atl, tlahtectli ipan in [[Atoyac atoyatl]], in tlen meya ipan in mictlampa, in huitztlampa huan iquizayampa; ahci in [[Valsequillo Atezcatl]]. Ohce atoyatl in tlen meya ipan in altepetl in [[acecec]] huan in [[San Francisco atoyatl]] ca. ===Yeyantli=== [[Image:PiedrasEncimadas87.JPG|thumb|right|200px|Puebla ixquich in mictlampa in mitlampahuic ica in ''Piedras Encimadas''.]] Tlahtocayotl Puebla quimpiya miaquin yeyantli xiuhpan. Nican yeyantli ahneneuhqui mochi Puebla, inon tlacatiyan ica ''tlalnepabntlah'' (ahmo quipia hueyatl) yeyantli ica miaquin hueyi tepetl ica cepayahuitl, in xopantlan ahmo quiyahuitl ica ixachi tonayoh ipan ahco ''temperatura''. Nican Tlahtocayotl Puebla huacqui huan tepeyoh ica chicahuac [[ehcatl]] ihuicpa [[Atoyac atoyatl]] quemeh tlahtocayouhtic cuauhtlahtli ''Sierra Madre Oriental'' in ompa [[Quetzallan]]. Nochipa tepetlampa quipiya miac cepayauhtic [[cuauhtlah]] ca. In pueblatencalixcuātl ica Hidalgo, Veracruz, Tlaxcala, Mexico ihuan Morelos in ixtlahuatl cah, ce yeyantli cenca tepeyohtic in [[Sierra Madre Oriental]] huan in [[Sierra Nevada]], tlein atlacomolli quipiya ixachi atl atemoctli iuhcayotl ihuan hueyi [[atoyatl]] ipan tlani temperatura. === Yoliztli === Puebla iyoliz hueyi, quipiya ohce yeyantli. Nican quipiya hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos orientales'', quipiya atl ipampa atoyatl huan Valsequillo atepantli. Ompa mictlampa ca ''Sierra norte de Puebla''. No xiquitta tlahtocayotl Puebla quipiya chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, techalotl, cuetlachtli, ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. <div align=center> <!-- galería de mapas --> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Puebla''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Striped Skunk (cropped).jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:MountainLion.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Didelphis marsupialis bragança-PA-brazil.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Aquila chrysaetos Flickr.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Epatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlacuachin]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuauhtli]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Wild Turkey.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Granger Lake 013.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Canis lupus baileyi running.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Desert Bighorn Sheep Joshua Tree 4.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehxolotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tepocolcoatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ayotochtli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Coyotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tochtli]] |- |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Opuntia ficus-indica]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Echinocactus grusonii]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Pinus ponderosa]] |- |} </div> ==Teyacanaliztli== Puebla quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Cuetlaxcoapan altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Miguel Barbosa Huerta in tetlanahuatiani. == Tequitiliztli == [[File:Puebla farmers.jpg|thumb|220px|left|Puebla millahcah.]] Puebla ce tlahtocayotl ipan Mexico ica itequiyo itech tlanamacaliz ica [[Veracruz]]. Huexotlah tequitiliz ca ipan [[tiyanquiztiloyan]] huan [[tianquiztli]] campa chaneh tequipanoa itlalpixcayo, tlanamaca xochimeh, tlacualiztli, xochicualli, cuauhtontli, tequichihualiztli, tlamantli, yolcameh nozo tepoztlamantli. Nican ce tlahtocayotl, quipiya miac tlanamacatiliztli, xoalapan chaneh tlanamaca ipan cuauhmalacatl, tzopelli, tlacualiztli huan ahahuilli, ipan ohcalli quipiya nacanamacoyan, pahcalli, tlacualchihualoyan, amanamacoyan, cacnamacoyan, ocnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, xochinamacoyan, tlapalnamacoyan, noyuhqui nohuan nican hueyi tlanamacoyan ohcequin. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Terminal AIP.JPG|250px|miniaturadeimagen|derecha|[[Aeropuerto Internacional de Puebla]].]] Puebla quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación. Ehcahuaznenqui, quipiya ce total itechpa 230,000 m² ohtli, tomando en quipiya 68,000 del Aeropuerto Nacional de Tehuacán huan 162,000 itech Aeropuerto Internacional de Puebla. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 6,583,278 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 4,484,023 |- | [[2020]] | 6,583,278 |- |} {|class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%" ! align=center colspan=11 style="background:#f5f5f5;"|Hueyi altepetl ipan tlahtocayotl Puebla |- ! rowspan=13 width:100|<br /> [[File:Estrella de Puebla.jpeg|borde|110x110px]]<br />[[Cuetlaxcoapan]]<br />[[File:Palacio Municipal Tehuacán.JPG|borde|110x110px]]<br />[[Tehuahcan]]<br />[[File:San Pedro Cholula, Mexico..JPG|borde|110x110px]]<br />[[Cholollan]]<br /> ! align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepetl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepecalpolli ! align=center style="background:#f5f5f5;" colspan="2"|Chanehqueh | align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepetl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepecalpolli ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Chahnequeh ! rowspan=13|<br /> [[File:PanoramicAtlixco01.JPG|110x110px]]<br />[[Atlixco]]<br />[[File:Cerro del Pizarro en libramiento Amozoc - Perote - panoramio.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Ahmozoc]]<br />[[File:A twilight in San Martín Texmelucan, México.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Texmelocan]]<br /> |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 1 ||align=left| [[Cuetlaxcoapan]] ||align=left| [[Municipio de Puebla|Puebla]] ||align=right| 1 434 062|| &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 11 ||align=left| [[San Andrés Cholula]] ||align=left| [[San Andrés Cholula]] ||align=right| 39 964 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 2 ||align=left| [[Tehuahcan]] ||align=left| [[Tehuahcan altepecalpolli]] ||align=right| 248 716 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 12 ||align=left|[[Xicotepec]]||align=left|[[Xicotepec]]||align=right| 39 803 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 3 ||align=left|[[Cholollan]]||align=left| [[San Pedro Cholula]] ||align=right| 87 897 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 13 ||align=left| [[Ciudad de Zacatlán|Zacatlán]] ||align=left| [[Zacatlán]] ||align=right| 33 736 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 4 ||align=left| [[Atlixco]] ||align=left|[[Atlixco (municipio)|Atlixco]] ||align=right| 86 690 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 14 ||align=left| [[Municipio de Tecamachalco (Puebla)|Tecamachalco]] ||align=left| [[Municipio de Tecamachalco (Puebla)|Tecamachalco]] ||align=right| 28 679 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 5 ||align=left| [[Ahmozoc]] ||align=left| [[Ahmozoc altepecalpolli|Amozoc]] ||align=right| 77 106 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 15 ||align=left| [[Ajalpan]] ||align=left|[[Municipio de Ajalpan|Ajalpan]]||align=right| 28 031 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 6 ||align=left| [[San Martín Texmelucan|San Martín]] ||align=left| [[San Martín Texmelucan (municipio)|San Martín Texmelucan]] ||align=right| 75 518 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 16 ||align=left| [[Sanctórum (Puebla)|Sanctórum]] ||align=left| [[Cuautlancingo]] ||align=right| 27 936 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 7 ||align=left| [[Teziutlán]] ||align=left| [[Teziutlán]] ||align=right| 58 699 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 17 ||align=left| [[Tepeaca]] ||align=left| [[Tepeaca]] ||align=right| 27 449 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 8 ||align=left| [[Huauchinango]] ||align=left| [[Huauchinango (municipio)|Huauchinango]] ||align=right| 56 206 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 18 ||align=left| [[Santa María Moyotzingo|Moyotzingo]]||align=left| [[San Martín Texmelucan (municipio)|San Martín Texmelucan]] ||align=right| 27 137 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 9 ||align=left| [[Tlaxcalancingo]] ||align=left| [[San Andrés Cholula]]||align=right| 54 517 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 19 ||align=left| [[Acatzingo de Hidalgo|Acatzingo]] ||align=left| [[Municipio de Acatzingo|Acatzingo]] ||align=right| 25 817 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 10 ||align=left| [[Izúcar de Matamoros|Izúcar]] ||align=left| [[Izúcar de Matamoros]] ||align=right| 43 006|| &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 20 ||align=left| [[Huexotzinco]] ||align=left| [[Municipio de Huejotzingo|Huejotzingo]] ||align=right| 25 684 |- | colspan="11" align=center style="background:#f5f5f5;" | {{small|'''Fuente: INEGI''' .<ref>''Localidades de Puebla, Censo de 2010'' [http://www.microrregiones.gob.mx/catloc/ Localidades de Puebla por tamaño poblacional, 2010.] Consultado el 15 de junio de 2017</ref>}} |} {{clear}} === Macehualcalpolli=== {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=210px style="float:right; margin-left: 2em; margin-right: 0em; margin-bottom: 1em; padding: 0.5e text-align:left; clear:all; font-size:90%" |colspan=2 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Macehualcalpolli ipan Puebla''' |- |colspan=2 style="background:#white; color:black;" align=center bgcolor="white"| |- | style="background:#C9C9C9;" align=center | '''Macehualcalpolli''' | style="background:#C9C9C9;" align=center | '''Chan. (2010)''' |- | style="background:#EFEFEF;" align=left | [[Nahuah]] | style="background:#EFEFEF;" align=right | 539.819 |- | style="background:#EFEFEF;" align=left | [[Mixtecah]] | style="background:#EFEFEF;" align=right | 331.167 |- | style="background:#EFEFEF;" align=left | [[Otomih]] | style="background:#EFEFEF;" align=right | 193.554 |- | style="background:#EFEFEF;" align=left | [[Popolocah]] | style="background:#EFEFEF;" align=right | 141.112 |- | style="background:#EFEFEF;" align=left | [[Mazatecah]] | style="background:#EFEFEF;" align=right | 126.384 |- | style="background:#EFEFEF;" align=left | [[Tototnacah]] | style="background:#EFEFEF;" align=right | 92.246 |- | style="background:#EFEFEF;" align=left | [[Tepehuah]] | style="background:#EFEFEF;" align=right | 90.846 |- |colspan=4 style="background:#C9C9C9; color:black;" align=center bgcolor="white"|<small>Fuente: INEGI |} ===Tlahtolli=== Caxtillantlahtolli tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtolli auh 87.9% chanehqueh quitlahtoah. Hueynahuatilli ihuic macehuallahtolli tel, piya mochin macehuallahtolli motlahtoa Mexico tlalli, ihuic tleinzazo chanehqueh tlapohualli, cualli iuhquin caxtillantlahtolli canahpa motlahtoa auh macehualtin hueliti ihcuiloa achcauhtlahcuilolli intlahtolcopa. Caxtillahtoltica, nahuatilli toca -achi 60 tlahtolli- tlacatiyan tlahtolli. Inin piya mochintin America tlahtolli tleinzazo tlachihualiztli; quitoznehqui, piya no macehualtin ompa Mexico. Ic, Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas piya oquichiuh ihuicpa ICI, Mexico icpiya ixachi caxtillantlahtoqueh ica ompa tlahtolqueh tlen onto caxtillantlahtolli tlacatiyan, auh ica ⅓ mochi caxtillantlahtohqueh nican ca. Mexico itlahtolhuan motlahtoa ipan tlahtocayotl Puebla cah [[nahuatlahtolli]], [[popolocatlahtolli]], [[mixtecatlahtolli]], [[totonacatlahtolli]], [[otontlahtolli]], [[mazatecatlahtolli]], [[tepehuatlahtolli]] huan ohcequin. Nican quipiya occequin tlahtolli itech [[Europa]] cemantoc tlalli, in [[chipilotlahtolli]] ipan [[Chipiloc]], ce venetotlahtoltica otlahtoac ompa Mexicocopa, noyuhquin oocequin [[inglestlahtolli]], [[yidishtlahtolli]], [[alemantlahtolli]], [[francestlahtolli]], [[catalantlahtolli]], [[vascotlahtolli]] huan [[italiatlahtolli]]. ===Neltococayotl=== [[File:NiñoDr.jpg|thumb|right|200px|Santo Niño Doctor.]] Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua [[Ometeotl]] nozo Moyocoyani, mayatlacameh motocayotia K’uh itech occequin itocahuan teteoh. Ce teoyotl ipan Puebla in Santo Niño Doctor, ompa [[Tepeyacac]] teopan. Huehuehmexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih canahpa ohuitepetitlan huan occequin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[Caxtillan Ahtlacayotl]]). Ihcuac caxtiltecah ompēhua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati Catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', huan ''anglicano tlalnetoqui''. Axcan inonqueh calpolli itech mahomayotl, judiocayotl, budahcayotl huan occequin cristianoyotl ihuicpa hueyitlahtolamoxtli. ==Tlamachtiliztli== [[File:Segundo patio del Carolino 01.jpg|thumb|200px|izquierda|Benemérita Universidad Autónoma de Puebla.]] Tlahtocayotl Puebla quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Benemérita Universidad Autónoma de Puebla'', ''Universidad Tecnológica de Puebla'', ''Instituto Tecnológico de Puebla'', ''Universidad Culinaria de Puebla'' huan ''Universidad de las Américas'', ce pani tlamachtiloyan itech Cuetlaxcoapan altepeticpac UPAEP, Universidad La Salle Campus Puebla, Universidad Iberoamericana Campus Puebla. Universidad Tecnológica de Tehuacán, Universidad del Valle de Puebla-Tehuacán, UPAEP-Tehuacán, Universidad Leonardo da Vinci, Universidad Mesoamericana, Instituto Tecnológico de Tehuacán, Instituto Tecnológico de Huauchinango, Tecnológico Nacional de México Campus Huauchinango, Universidad Hispana de Huauchinango, occequin. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 90,52 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ===Tlacualiztli=== Puebla ce tlahtocayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlemolli]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[tlaxcalchilatl]], [[cemita]], [[chalupa]], [[chiles en nogada]], [[nohpalmitl]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== ====Calmanaliztli==== [[Image:Iglesia de Puebla.jpg|thumb|right|200px|Ialtepenan hueyiteocalco ipan [[Cuetlaxcoapan]].]] Ce hueyi tequiyotl in ''Hueyiteocalco Cuetlaxcoapan'', icalmanaliz ''barroco'', in hueyic Yancuic España itequiyo ica icalacoayan, ome torres huan boveda. ====Tlatzohtzonaliztli==== Miaquin [[tlatzohtzonaliztli]] ca inin tlacatiyan iyuhquin [[rock]], [[pop]] nozo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlātlamantic]]. Hueyi [[tlacuicaliztli]] cateh [[Lorena y Los Alebrijes]], [[Noesis]], [[Etnia]]. Ca cuicacan quemeh [[Auditorio Metropolitano de Puebla]], Auditorio de la Reforma, iyan hueyi chontallacatiyan cuicanimeh ocuicahuac iyuhquin [[Lila Downs]], [[Zoé]] nozo [[Mœnia]]. ====Hueyi [[cuicani|cuicanimeh]]==== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Erik Rubín]] * [[Alex Lora]] * [[Edith Márquez]] * [[Juan Solo]] * [[Fernando Olvera]] {{col-2}} * [[Martha Toledo]] {{col-end}} === Tonalizcayotl === ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 1987 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Cuetlaxcoapan]] [[Īxiptli:Cupula e interior de la Capilla del rosario.JPG|thumb|right|200px|Xolalpan [[Cuetlaxcoapan]].]] Xolalpan Cuetlaxcoapan cualcan tlen otlaquetz in inic ce ohcalli itechpahuic huehuehcauh Cuetlaxcoapan altepetl moihtoa ''Puebla de los Ángeles'', ce cuacualtzin xolalpan ica chicueyi calpolli, huehcauh calli quipiya occe altepeticpac, teocalli, tecpan, quetzaltic aitualli, ce hueyiteocalco, calmecac ica arcos, ameyalli, callah itech occequin tlapalli ipan talavera, texamitl huan texcalli. * 1994 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Achto teocalmecac macuilpohualxiuhpan 16 ipan Popocatepetl]] == Momotlaliztli == [[Īxiptli:Autodromo aerea mail.jpg|thumb|right|200px|Autodromo ipan Ahmozoc.]] In momotlaliztli ipan Puebla cah ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, huan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Ahmozoc, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Puebla quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli ipan [[Estadio Cuauhtémoc]], padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == <small> :[http://www.cddhcu.gob.mx/bibliot/infolegi/consedos/constitu/puebla.htm Constitución Política del Estado Libre y Soberano de Puebla], en el sitio en internet de la Cámara de Diputados del H. Congreso de la Unión, consultada el 29 de enero de 2009. (Caxtillāntlahtōlli). :[http://www.puebla.gob.mx Gobierno del Estado de Puebla]. 2009 (Caxtillāntlahtōlli). :[[Instituto Nacional de Estadística y Geografía]] (INEGI, 2004): La población hablante de lengua indígena de Puebla, Aguascalientes. (Caxtillāntlahtōlli) </small> == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Puebla}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Puebla]] fhgmmltyo5ixo3r88nx09trq9a1jtd7 Tlahtohcayotl in Cepanca America 0 4558 502673 501377 2022-08-07T19:37:56Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Estadosonidos|NCH_name=Estados Unidos|NHN_name=Tlahtocayotl in Cepanca America|PPL_name=Ejestadoj Senputzujtuk ipal America}} {{Nahuatlahtolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Tlaltocaitl = Tlahtocayotl in Cepanca America | Chantocaitl = United States of America | Tocaitl = Tlahtocayotl in Cepanca America | Pamitl = Flag of the United States.svg | Chimalli = Great Seal of the United States (obverse).svg | Tlalmachiyotl = United States (orthographic projection).svg | Tlacatiyancuicatl = [[The Star-Spangled Banner]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = Star Spangled Banner instrumental.ogg | Tecuacan = [[Washington D.C.]] | Ancayotl = 19_26_N_99_08_W 19°26′M 99°08′C | Hueyaltepetl = [[Altepetl Yancuic York]] | Tecpantlahtolli = [[Inglatlahtolli]], [[Caxtillantlahtolli]] ihuan 63 macehuallahtolli<sup>1</sup> | Tenahuatiyotl = Tlacatlahtohcayotl tlacatepacholiztli, tecpantlahtolli huan federal | Tepachoani = Tlahtohcatlahtoani | Tepachoani itoca = [[Joe Biden]] | Tlaquetzalli = [[Mexihco Tlācaxoxouhcāyōtl|Nequetzaliztli]] | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[Tlacetililli Hueyitlahtohcayotl]]<br />[[4 Chicome metztli]], [[1776]]<br />[[3 chicnahui metztli]], [[1783]] | Tlaixpayotl = 9 371 144 | Tlaixpayotl_tlatectli = 4 | Tlaixpayotl_atl = 2.2% | Tlahtohcayotenco = 3 117.9 km ica [[Canada]]; 960 km ica [[Mexihco]] huan 176 km ica [[Rusia]] | Hueyatenco = 11 122 | Nelihuahcapanca = [[Denali]] | Chanehqueh = 316 017 000 | Chanehqueh_tlatectli = 11 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 34,2 | PIB_nominal = USD $17 100 000 millones | PIB_nominal_xihuitl = 2009 | PIB_nominal_tlapohualli = 14 | PIB_nominal_per_capita = USD $ 54 111 | PIB = US$ 1 540 207 millones | PIB_xihuitl = 2009 | PIB_tlapohualli = 11 | PIB_per_capita = US$ 14 336 | IDH = {{creciente}} 0,750<ref name="IDH">{{citeweb|author=PNUD| url= http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_ES_Complete.pdf | título= "Informe sobre Desarrollo Humano 2010 Edición del Vigésimo Aniversario" |editor= hdr.undp.org |ubicación= [[Washington D. C.|Washington]], [[Estados Unidos]]|year = 4 de noviembre de 2010|language = caxtillāntlahtōlli | accessdate= 04/11/10|format= PDF}}</ref> | IDH_xihuitl = 2010 | IDH_tlapohualli = 56 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Dolar]] ($, <code>[[ISO 4217| USD]]</code>) | Tlacatocaitl = Tlacetilillahtohcayocatl | Cemanahuacahuitl = [[UTC-5]] ixquichcauh [[UTC-10]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-4]] ixquichcauh [[UTC-10]] | Matlatzalantli = [[.us]] | Tepozehecanonotzalli = 1 | Tlahuilehecanonotzalli = WAA-WZZ | Tlaohuihcaihcuilolli = | Olochcalpolli_ica = [[Tlamaqui Pochtli Ixachitlān Mictlānco|TLCAN]], [[Tlacetilīlli Tlācatiyān|ONU]], [[Organización de los Estados Americanos|OEA]], [[Organización para la Cooperación y el Desarrollo Económico|OCDE]], [[Cooperación Económica del Asia-Pacífico|APEC]], [[Ētetl olōlli|G3]] | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = No existe declaratoria constitucional de lengua oficial. La Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas señala que todas las lenguas indígenas que se hablen son lenguas nacionales e igualmente válidas en todo el territorio nacional. | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Tlahtocayotl in Cepanca America''' nozo '''Tlahtocayotl in Cepanca''' ({{en2}} ''United States of America'' huan {{es2}} ''Estados Unidos de América'') ce [[tlacatiyan]]copa in ompa [[America Mictlampa]]. [[Washington, D.C.]] i[[tecuacan]] ca. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Canada]] tlalli huan [[Cececpan mictlampa]], canahpa tonalcalaquiyampa [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa tonalquizayampa [[Atlántico ailhuicatl]], noyuhqui ica [[Mexico ayollohco]]; ihuan canahpa huitztlampa ica [[Mexico]] tlalli. Iteyacanaliz ce tlahtohcayotl quipiya inic tlahtoantenahuatequini moihtoa [[Joe Biden]]. Inin tlacatiyan huelitic, quipiya tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. Nican tlalli chanti miequintin chontaltlacameh itechpahuicpa ohce tlalpan ompa centlalticpac, noyuhqui 45 macehualtlacameh otlacatqueh ipan America cemantoc tlalli, yehuantin cheroquitlacameh, navajotlacameh, chichimecah, cheyenentlacameh, seminolah, delaweretlacameh occequin. ==Tlaltocayotl== Xiuhpan 1507, alemantecatl tlalmachiyotini [[Martin Waldseemüller]] otlachihua ce itlalmachiyo ipan yehuatl motenehua in tlalpan itech Hemisferio occidental «America», tenyocopa ica italiatecatl cartógrafo Americo Vespucio. Auh inon cemantoc tlalli quihtoznequi ipampa mexicah in [[America]] nozo Anahuac. Axcan itoca inglatlahtolcopa in ''United States of America'' huan caxtillahtolcopa in ''Estados Unidos de América''. ===Occe tlahtolli=== * [[cheroquitlahtolli]]: ''ᏌᏊᎢᏳᎾᎵᏍᏔᏅᏍᎦᏚᎩ ᎾᎿ ᎠᎺᏰᏟ'' * [[hawaiitlahtolli]]: ''ʻAmelika Hui Pū ʻia'' * [[lahkotatlahtolli]]: ''Mílahaŋska Tȟamákȟočhe'' * [[navajotlahtolli]]: ''Wááshindoon Bikéya'' ==Huehcapatlahtoliztli== [[Image:Mesa verde cliff palace close.jpg|thumb|left|[[Mesa Verde]] (Xiuhtic Acopechtli), [[Colorado]]]] Ipan [[1619]] xihuitl, acicih mictlampa inic cemeh tliliuhqueh cacatzatlacameh ompa [[Africa]], in aquiqueh quinhualitqueh in [[Inglaterra]] tlalli. Ipan [[1776]] xihuitl, [[George Washington]] quintepozmecayotoma itech [[Inglaterra]] tlalli mochintin inglatrcah inin Yancuic Tlalticpac. Iuh inin xiuhpan omotlacatili mictlampa Tlahtocayotl in Cepanca. 4 metztli julio xiuhpan 1776 inic ome hueyitlahtocayoh tlanahuatiloyan ica tlaixpanyotl ihuic 13 Inglaterra in aquin oxihcuiloh huatilililamatl itemaquixtiliz. Tel yeceh oquipiaya ce tlacuepaliztli canahpa 1788 ihcuac nahualilli ocuep in ipan nahuatililamoxtli ihuicpa Tlahtocayotl in Cepanca. Ipan [[1819]] xihuitl, Caxtillan quinamaquiltia ichanehquehua Tlahtocayotl in Cepanca, icecniquizaliz in itoca Itlalmaitl in [[Florida]] (''Xochiyohcan''). [[Texas|Texatlacameh]] chanehqueh māltepētlaliah huan quichihuiliah yaoyotl in mexicah inic Texas. In Álamo, ipan [[San Antonio, Texas|San Antonio de Bejar]] opeuh in yaoyotl ica inglatecah auh momaquixtizqueh in ihuicpa [[Mexico]]. Ipan [[1846]] xihuitl, in Tlahtocayotl in Cepanca quinyaochihua ica huan Mexico quintlatlalochtia [[Texas]], [[Yancuic Mexico]], [[California]] huan ohce mexicatl tlahcotoncayotl. [[Īxiptli:Declaration of Independence (1819), by John Trumbull.jpg|thumb|left|Ixiptlayotl [[John Trumbull]] motenehua ''Declaración de la Independencia''.]] Ipan [[1898]] xihuitl, Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl quinyaochihua īca [[España]] huan quintlatlalochtia [[Cuba]], [[Puerto Rico]] īhuān [[Filipinas]]. Ipan [[1929]] xihuitl, In huetzquiliztli Wall Street tecomoni inīn cē tomintic cocoliztli tlein ōquipix īcazaneliz in ōmpa Cēmtlālticpac. Inin xiuhpan [[1945]], Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān tlanelti īahuachuaz xittontlayonqui in ōmpa Alamogordo, [[Yancuic Mexico]]. Inin xiuhpan [[1963]], quimictiah īpan āltepētl [[Dallas, Texas|Dallas]], [[John F. Kennedy]], huēyi itlahtōcātzin Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān. Xiuhpan [[1969]], in tlacatl ahcito ixquichca in [[Metztli]]. {{USAgent2}}tl cītlaltepozacalteyacanqui in ītōcā [[Neil Anstrong]], in āquin achtopan ōquizca īhuān occequīntīn tlācah in īhuīcpa inīn [[Tlālticpactli]], ōtemoc īhuīc icitlāltepozacaltzin īhuān onehnen īpan Metztli. Xiuhpan [[1991]], [[George Bush]], huēyi tlahtoāni ōmpa Tlacetilīlli Tlahtohcāyōc, quiyāōchīhua [[Saddam Hussein]], Huēyi ītlahtōcāuh Iraquiyān īhuān quipōloa [[Āltepētl Bagdad]]. In ipan [[2001]] xihuitl, Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl macehua cē yāōyōtl temamauhtini, ōquipix cē islamcalpōlli Al-Qaeda, otlamalehuali īpampa motenehua [[Usamah bin Laden]]. In [[Tlachiucnāuhti 11]], [[2001]] huetzi īca ōme [[tepoztōtōtl]] in cōātin huēyicaltin in ōmpa [[Āltepētl Yancuīc York]] (''New York City'') īhuān occē yāōcalli motōcāyōtia In Mācuīltlatehuilcalco Yāōcalli (''The Pentagon''). In ipan [[2003]] xihuitl, Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl ōmopēuh īhuān in Temaquixtilizyāōyōtl canahpa ōtetōcāc in yāōyōtl ihcuāc catca ōquimmatic teōmahomatlācah īhuīcpa tlācatiyān [[Afgantlālpan]] īhuān [[Irac]], ihto quemeh tlahtōlpēhualiztli islamyaoteizahuiyōtl. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = {{RUS}} | Norte = {{CAN}} | Noreste = [[Atlántico ailhuicatl]] | Oeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Centro = TCA | Este = [[Atlántico ailhuicatl]] | Suroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sur = {{MEX}} | Sureste = {{BHS}} / {{CUB}} }} [[File:United States-CIA WFB Map.png|300px|thumb|right|Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan.]] In Tlacetililli Tlahtohcayotl quimpiyah miaquintin tlalhuaqueh ica 48 tlahtohcayotl. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Canada]] ihuan [[Cececpan mictlampa]], canahpa icalaquitlampa no [[Ártico ailhuicatl]], ihuan canahpa iquizayampa [[Atlántico ailhuicatl]], in iuhquin canahpa tlapcopa [[Ayollohco Mexihco]], ihuan canahpa huiztlampa ica [[Mexico]]. [[Alaska]] ihuan [[ailhuicatl Pacífico]] icampa [[Tlalhuactli Hawaii]], ([[Hawaii]], [[Niihau]], [[Kauai]], [[Oahu]], [[Maui]], [[Lanai]], [[Molokai]] ihuan [[Kahoolawe]]). In tepetl ocachi hueyic nozo cuauhtic<ref>Quihtoznequi ''alto''</ref> [[Denali]] ompa [[Alaska]] ihuan inic ome ocachi hueyic nican [[Tlalpantli|tlalli]] Tlacetililli Tlahtohcayotl in [[Mount Albert]] huan [[Colorado]] ipan ''Rocky Mountains'' in ompa Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan, occe tepetl quemeh [[Mount Shasta]] ipan Sierra Nevada [[California]]co. In tepeyohtic sistema [[tepetlah Sierra Nevada]], [[tepetlah Apalache]], [[tepetlah Rockies]] occequin. In [[atoyatl]] ocachi huehca [[Mississipi]], occequin atoyatl quemeh [[Rio Grande]], [[Hudson]], [[Pecos]] ihuan [[Atoyatl Colorado]]. === Yoliztli === Tlahtocayotl in Cepanca America iyoliz hueyi, quipiya occequin climas, ca tlatzintlah itechpahuic ''Tropico de Cancer'' itlal, ce tlacatiyan cenca cecec. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''pampas'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican Mexico quipiya cuauhtontli diferentes, quemeh [[cuetlaxochitl]], [[cuanacaxochitl]], [[pochotl]], [[copalcuahuitl]], [[teonochtli]], [[nohpalli]], [[tzaponochtli]], [[metl]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Black Forest Trail Vista (5) (9540246249).jpg|[[ocotl]] Image:A Fine Pair of apples - geograph.org.uk - 916522.jpg|[[xocotl]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[pochotl]] Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nohpalli]] Image:Taxdho San Jose (Tequixquiac).JPG|[[tlacametl]] </gallery> No xiquitta Tlahtocayotl in Cepanca America iyolcahuan quipiya totomeh quemeh [[quecholtotol]], [[tzopilocuauhtli]], [[cozcacuauhtli]], [[iztacuauhtli]], [[tzopilotl]], [[centzontli]], [[canauhtli]], [[ehecatotolli]], [[zolin]], [[huehxolotl]], [[cuauhchochopitli]], [[huitzilin]], noyuhqui chichinimeh [[tlacamichin]], [[techalotl]], [[cuacuauhxolotl]], [[mazatl]], [[temazatl]], [[azcacoyotl]], [[miztli]], [[ocelotl]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]] huan occequin. ahnozo yolcameh quemeh in [[temazatl]], [[mazatl]], [[tlacamayeh]], [[mapachtli]], [[coyochichi]], [[miztli]], [[techalotl]], [[cozamatl]], [[ayotochtli]], [[amiztli]], [[huezacotl]], [[tochtli]], [[ahuitzotl]], [[ocomiztli]] ihuan [[cipactli]], in [[cuechcoatl]], [[cueyatl]], [[tamazolin]], [[coatl]], [[azcatl]], [[papalotl]], [[pipiyolli]], [[zayolin]], [[colotl]], [[xicohtli]], [[chapolin]], occequintin. <gallery class="center" widths="180"> Image:American bison k5680-1.jpg|[[xolotl]] Image:Cougar.jpg|[[miztli]] Image:Standing jaguar.jpg|[[ocelotl]] Image:White-tailed deer.jpg|[[mazatl]] Image:Беркут (Aquila chrysaetos).jpg|[[itzcuauhtli]] </gallery> Nican tlacatiyan cah occequin yolcameh ihuicpa [[Europan]] quemeh in [[cahuayoh]], [[cuacuahueh]], [[pitzotl]], [[Ichcatl (yolcatl)|ichcatl]] occequintin. ==Teyacanaliztli== ===Tlahtocayotl in Cepanca ixeliuhca=== Tlacetililli Tlahtohcayotl ce tlacatiyan ompa Ixachitlancopa itech mictlampa tlacetilli icampa 48 cemantoc tlallahtocayotl, noiyuhqui ome tlahtohcayotl quemeh [[Alaska]] huan [[Hawaii]] in ompa [[Ailhuicatl Pacífico]] huan tecuacan motocayotia [[Washington, D.C.|Washington]] in ipan Calpolli Columbia. Noiuhqui quipiya [[Puerto Rico]] occequintin tlalli ompa [[Caribe hueyatl]] huan [[Oceania]]. <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Tlahtocayotl in Cepanca America ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Map of USA with state names.svg|center|600px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlahtocayotl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan''' | '''[[Washington, D.C.]]''' | align="right" |'''320 206 000''' | align="right" |'''9 857 306''' |- |1. [[Alabama]] | [[Montgomery, Alabama|Montgomery]] | align="right"| 4 833 722 | align="right"| 135 767 |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Alaska]] | [[Juneau]] | align="right" | 735 132 | align="right" | 1 723 337 |- |3. [[Arizona]] | [[Phoenix]] | align="right" | 6 626 624 | align="right" | 295 233 |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Arkansas]] | [[Little Rock]] | align="right" | 2 959 373 | align="right" | 137 733 |- |5. [[California]] | [[Sacramento]] | align="right" | 38 332 521 | align="right" | 423 968 |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Kansas]] | [[Topeka]] | align="right" | 2 893 957 | align="right" | 213 099 |- |7. [[Carolina Mictlampa]] | [[Raleigh]] | align="right" | 9 848 060 | align="right" | 139 391 |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Carolina Huitztlampa]] | [[Columbia]] | align="right" | 4 774 839 | align="right" | 82 931 |- |9. [[Colorado]] | [[Denver]] | align="right" | 5 268 367 | align="right" | 269 602 |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Connecticut]] | [[Hartford]] | align="right" | 3 596 080 | align="right" | 14 356 |- |11. [[Dakota Mictlampa]] | [[Bismarck]] | align="right" | 723 393 | align="right" | 183 107 |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Dakota Huitztlampa]] | [[Pierre]] | align="right" | 844 877 | align="right" | 199 730 |- |13. [[Delaware]] | [[Dover]] | align="right" | 925 749 | align="right" | 6 446 |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Florida]] | [[Tallahasi]] | align="right" | 19 552 860 | align="right" | 170 312 |- |15. [[Hawaii]] | [[Honolulu]] | align="right" | 1 404 054 | align="right" | 28 314 |-bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Washington]] | [[Olympia]] | align="right" | 6 971 406 | align="right" | 184 661 |- |17. [[Wyoming]] | [[Cheyenne]] | align="right" | 582 658 | align="right" | 253 335 |-bgcolor="#f0f0f0" |18. [[Wisconsin]] | [[Madison]] | align="right" | 5 742 713 | align="right" | 169 634 |- |19. [[Idaho]] | [[Boise, Idaho|Boise]] | align="right" | 1 612 136 | align="right" | 216 443 |-bgcolor="#f0f0f0" |20. [[Illinois]] | [[Springfield, Illinois|Springfield]] | align="right" | 12 882 135 | align="right" | 149 997 |- |21. [[Indiana]] | [[Indianapolis]] | align="right" | 6 570 902 | align="right" | 94 327 |-bgcolor="#f0f0f0" |22. [[Iowa]] | [[Des Moines]] | align="right" | 3 090 416 | align="right" | 2 893 957 |- |23. [[Kentucky]] | [[Frankfort, Kentucky|Frankfort]] | align="right" | 4 395 295 | align="right" | 104 656 |-bgcolor="#f0f0f0" |24. [[Louisiana]] | [[Boton Rouge]] | align="right" | 4 625 470 | align="right" | 135 658 |- |25. [[Maine]] | [[Augusta]] | align="right" | 1 328 302 | align="right" | 91 634 |-bgcolor="#f0f0f0" |26. [[Maryland]] | [[Annapolis]] | align="right" | 5 928 814 | align="right" | 32 131 |- |27. [[Massachusetts]] | [[Boston]] | align="right" | 6 692 824 | align="right" | 27 335 |-bgcolor="#f0f0f0" |28. [[Michigan]] | [[Lansing]] | align="right" | 9 895 622 | align="right" | 250 488 |- |29. [[Minnesota]] | [[Saint Paul]] | align="right" | 5 420 380 | align="right" | 225 163 |-bgcolor="#f0f0f0" |30. [[Mississipi]] | [[Jackson]] | align="right" | 2 991 207 | align="right" | 125 438 |- |31. [[Missouri]] | [[Jefferson City]] | align="right" | 6 021 988 | align="right" | 180 540 |-bgcolor="#f0f0f0" |32. [[Montana]] | [[Helena, Montana|Helena]] | align="right" | 1 015 165 | align="right" | 380 832 |- |33. [[Nebraska]] | [[Lincoln, Nebraska|Lincoln]] | align="right" | 1 868 516 | align="right" | 200 330 |-bgcolor="#f0f0f0" |34. [[Nevada]] | [[Carson City]] | align="right" | 2 790 136 | align="right" | 286 380 |- |35. [[Ohio]] | [[Columbus]] | align="right" | 11 570 808 | align="right" | 116 099 |-bgcolor="#f0f0f0" |36. [[Oklahoma]] | [[Altepetl Oklahoma]] | align="right" | 3 850 568 | align="right" | 181 038 |- |37. [[Oregon]] | [[Salem, Oregon|Salem]] | align="right" | 3 930 065 | align="right" | 254 800 |-bgcolor="#f0f0f0" |38. [[Pennsylvania]] | [[Harrisburg]] | align="right" | 12 773 801 | align="right" | 119 279 |- |39. [[Rhode Island]] | [[Providence]] | align="right" | 1 051 511 | align="right" | 4 002 |-bgcolor="#f0f0f0" |40. [[Tennessee]] | [[Nashville, Tennessee|Nashville]] | align="right" | 6 495 978 | align="right" | 109 152 |- |41. [[Texas]] | [[Austin, (Texas)|Austin]] | align="right" | 26 448 193 | align="right" | 695 660 |-bgcolor="#f0f0f0" |42. [[Vermont]] | [[Montpelier]] | align="right" | 626 630 | align="right" | 24 905 |- |43. [[Virginia]] | [[Richmond]] | align="right" | 8 260 405 | align="right" | 110 787 |-bgcolor="#f0f0f0" |44. [[Virginia Tlapcopa]] | [[Charleston]] | align="right" | 1 854 304 | align="right" | 62 755 |- |45. [[Georgia (Tlacetililli Tlahtohcayotl)|Georgia]] | [[Atlanta]] | align="right" | 9 992 167 | align="right" | 153 910 |-bgcolor="#f0f0f0" |46. [[Yancuic Hampshire]] | [[Concord]] | align="right" | 1 323 459 | align="right" | 24 214 |- |47. [[Yancuic Jersey]] | [[Trenton]] | align="right" | 8 899 339 | align="right" | 22 592 |-bgcolor="#f0f0f0" |48. [[Yancuic Mexico]] | [[Santa Fe]] | align="right" | 2 085 287 | align="right" | 314 917 |- |49. [[Yancuic York]] | [[Albany]] | align="right" | 19 651 127 | align="right" | 141 297 |-bgcolor="#f0f0f0" |50. [[Yutah]] | [[Salt Lake City]] | align="right" | 2 900 872 | align="right" | 219 882 |}</div> == Tequitiliztli == <!--Economía--> [[Īxiptli:USCurrency Federal Reserve.jpg|thumb|right|150px|[[Dollar]], ce tomin huelitini ipan Centlalticpac.]] In Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl quipiya ce tlacenelōlli tecuacanayotic tlein xihxicuinti huel miyac yoliztlamantli, ce tlani maxtlatl ihuan pani tēyōcoyaliztli. Icopa Fondo Monetario internacional, in PIB nican Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl ca $ 17 billones ihuan nemītiā 25% ipan in tlamantli bruto mundial. In TTI in hueyic tēixittani icopa centlalticpac ihuan inic yei tēhuītiani, Canada, Māxihco, Teutontlālpan, China ihuan [[Xapon]] ihueyic techpocah ihuan ītēicniuhuān. Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān cenca huellalpac ipan in centlalticpac ihuan Ixachitlanco. Ipeucayo tequiyotica inemiltia itech tlayococancopa tepoztlachihualtic, palizcayotic, pahnamacac, tepozmalacatic, tlacualhuetzililli, tlahuiltic tlamantli, ihuan tepoztlatquitl. Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl tequiyōtl tequipanoa īhuīc tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl, nōiyuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Los Ángeles]] ihuan [[Chicago]]. In [[Ford]], in [[Chrysler]], in [[Dodge]], in tepozmalacatl otlachihualoh ipan Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān ipampa huaznenqui tlachihualotiliztli. Inic ce pixcayotl in ompa Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān, huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīcpa [[xocomecatl]], tlacintli, ichcatl, tlalcamohtli, mazatexocotl, mazaxocotl, xochipalxocotl, acecexocotl, nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli teconalli, tlīltepoztli, amochitl, temētztli ihuan Iztāctepoztli. ==Chanehmatiliztli== Ce tlacaliztli itechcopa 126,014,024 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². {|class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%" ! align=center colspan=11 style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ipan Tlahtocayotl in Cepanca America |- ! rowspan=13 width:100|<br /> [[File:New York from Empire State Building.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Altepetl Yancuic York]]<br />[[File:Skyline of Central Los Angeles, California LCCN2013631474.tif|borde|110x110px]]<br />[[Los Angeles]]<br />[[File:Chicago Skyline 2016.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Chicago]]<br /> ! align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;" colspan="2"|Chanehqueh | align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Chahnequeh ! rowspan=13|<br /> [[File:PanoramicAtlixco01.JPG|110x110px]]<br />[[Houston]]<br />[[File:Toluca a los pies del nevado.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Phoenix]]<br />[[File:Aguacaliente skyscrapers4.JPG|borde|110x110px]]<br />[[Philadelphia]]<br /> |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 1 ||align=left| [[Altepenanyotl Altepetl Yancuic York|Altepetl Yancuic York]] ||align=left| [[Yancuic York]] ||align=right| 21 804 515|| &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 11 ||align=left| [[Altepenanyotl Detroit|Detroit]] ||align=left| [[Indiana]] ||align=right| 1 316 088 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 2 ||align=left| [[Altepenanyotl Los Angeles|Los Angeles]] ||align=left| [[California]] ||align=right| 5 341 171 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 12 ||align=left|[[Altepenanyotl San Luis Potosí|San Luis Potosí]]||align=left|[[San Luis Potosí]]||align=right| 1 243 980 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 3 ||align=left|[[Altepenanyotl Chicago|Chicago]]||align=left| [[Illinois]] ||align=right| 5 268 642 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 13 ||align=left| [[Altepenanyotl Aguascalientes|Aguascalientes]] ||align=left| [[Aguascalientes]] ||align=right| 1 140 916 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 4 ||align=left| [[Altepenanyotl Houston|Houston]] ||align=left| [[Texas]] ||align=right| 3 199 530 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 14 ||align=left| [[Altepenanyotl Mexicali|Mexicali]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 1 049 792 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 5 ||align=left| [[Altepenanyotl Phoenix|Phoenix]] ||align=left| [[Arizona]] ||align=right| 2 353 924 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 15 ||align=left| [[Altepenanyotl Saltillo|Saltillo]] ||align=left|[[Coahuillan]]||align=right| 1 031 779 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 6 ||align=left| [[Altepenanyotl Philadelphia|Philadelphia]] ||align=left| [[Pensilvania]] ||align=right| 2 157 853 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 16 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuauhnahuac|Cuauhnahuac]] ||align=left| [[Morelos]] ||align=right| 1 028 589 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 7 ||align=left| [[Altepenanyotl San Antonio|San Antonio]] ||align=left| [[Texas]] ||align=right| 2 139 484 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 17 ||align=left| [[Altepenanyotl Colhuahcan|Colhuahcan]] ||align=left| [[Sinaloa]] ||align=right| 1 003 530 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 8 ||align=left| [[Altepenanyotl San Diego|San Diego]] ||align=left| [[California]] ||align=right| 1 594 212 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 18 ||align=left| [[Altepenanyotl Morelia|Morelia]]||align=left| [[Michhuahcan]] ||align=right| 988 704 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 9 ||align=left| [[Dallas]] ||align=left| [[Texas]] ||align=right| 1 512 450 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 19 ||align=left| [[Altepenanyotl Chihuahua|Chihuahua]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 988 065 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 10 ||align=left| [[Altepenanyotl San Jose|San Jose]] ||align=left| [[California]] ||align=right| 1 434 283 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 20 ||align=left| [[Altepenanyotl Chalchiuhcuecan|Chalchiuhcuecan]] ||align=left| [[Veracruz]] ||align=right| 939 046 |- | colspan="11" align=center style="background:#f5f5f5;" | {{small|'''Fuente: INEGI''' .<ref>''Localidades de Puebla, Censo de 2010'' [http://www.microrregiones.gob.mx/catloc/ Localidades de Puebla por tamaño poblacional, 2010.] Consultado el 15 de junio de 2017</ref>}} |} {{clear}} ===Tlacanemitiliztli=== Nican Tlahtocayotl in Cepanca, ce tlahtocayotl quenin chantiah miaquintīn chontalchanehqueh: * {{DEU}}, 50,000,000 alemantecah * {{MEX}}, 33,000,000 mexihcah * {{UK}}, 10,000,000 britantecah * {{ITA}}, 186,500 italiatecah * {{TUR}}, 165,000 turquiatecah * {{FRA}}, 116,400 franciatecah ==Tlamachtiliztli== ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Motherhood and apple pie.jpg|thumb|200px|USA Tlachihualiztli]] ===Tonalihuiliztli=== {| {{fichabonita}} |+ '''Tonalilhuiliztli''' ! Fecha !! Nāhuatlahtōlli !! In tocāitl nicān |- | 1 metztli enero | [[Yancuic Xihuitl]] | ''New Year's Day'' |- | 3<sup>er</sup> lunes de enero | [[Martin Luther King|Natalicio&nbsp;de&nbsp;Martin&nbsp;Luther&nbsp;King]] | ''Martin Luther King, Jr. Day'' |- | 3<sup>er</sup>&nbsp;lunes&nbsp;de&nbsp;febrero | [[Día de los Presidentes]] | ''Presidents Day'' |- | 2º domingo de mayo | [[Nantonalilhuitl]] | ''Mother's Day'' |- | Último lunes de mayo | [[Día de la Recordación]] | ''Memorial Day'' |- | 3<sup>er</sup>&nbsp;domingo&nbsp;de&nbsp;junio | [[Día del Padre]] | ''Father's Day'' |- | 4 de julio | [[Día de la Independencia de los Estados Unidos|Día de la Independencia]] | ''Independence&nbsp;Day'' |- | 1<sup>er</sup>&nbsp;lunes&nbsp;de&nbsp;septiembre | [[Labor Day|Día del Trabajo]] | ''Labor Day'' |- | 2° lunes de octubre | [[Día de la Raza]] | ''Columbus Day'' |- | 31 metztli octubre | [[Halloween]] | ''Halloween'' |- | 11 de noviembre | [[Día de los Veteranos]] | ''Veterans' Day'' |- | 4°&nbsp;jueves&nbsp;de&nbsp;noviembre | [[Día de Acción de Gracias|Día&nbsp;de&nbsp;Acción&nbsp;de&nbsp;Gracias]] | ''Thanksgiving'' |- | 25 de diciembre | [[Tlacatilizilhuitl]] | ''Christmas'' |} ===Tlaixcopinaliztli=== [[Image:PB050006.JPG|thumb|200px|[[Hollywood]], ompa [[California]].]] Tlaixcopinaliztli ce tlachihualiztli hueyic nican in Tlahtocayotl in Cepanca America, ompa [[California]] tlahtocayotl quipiya miequin chatli itlaixcopinaliz, nionqueh Columbia, Warner Bros, Wald Disney Company, Universal Studios, ohcequin. {{col-begin}} {{col-2}} * [[30 Seconds to Mars]] * [[Aerosmith]] * [[blink-182]] * [[Carpenters]] * [[Chicago (tlacuīcaliztli)|Chicago]] * [[Guns N’ Roses]] * [[Hoobastank]] * [[Jimmy Eat World]] * [[Maroon 5]] * [[Metallica]] * [[My Chemical Romance]] {{col-2}} * [[Nirvana (tlacuīcaliztli)|Nirvana]] * [[Panic At The Disco]] * [[Pixies]] * [[Red Hot Chilli Peppers]] * [[Styx]] * [[Supertramp]] * [[The Alan Parsons Project]] * [[The Beach Boys]] * [[The Doors]] * [[The Killers]] {{col-end}} ==== Huēyi [[cuīcatiani]] ==== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Johnny Cash]] * [[Madonna Ciccone]] * [[Neil Diamond]] * [[Bob Dylan]] * [[Donna Summer|LaDonna Gaines]] * [[Michael Jackson]] {{col-2}} * [[Cyndi Lauper]] * [[Barry Manilow]] * [[Elvis Presley]] * [[Frank Sinatra]] * [[Rod Stewart]] * [[Barry White]] {{col-end}} ===Tlacualiztli=== In Tlahtocayotl in Cepanca ce tlacatiyan ica ixachi tlacualli in ompa tlaltipac, occequin tlacualli matel [[pay]], [[tlaxcalli]], [[hamburguesa]], [[hot dog]]. === Huehuehtequiyotl itech Tlalticpactli === * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Huaxyacac Juárez huan Monte Albán]] * 1987 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Reserva de la Biósfera de Sian Ka'an]] == Momotlaliztli == [[Īxiptli:2006 Pro Bowl tackle.jpg|thumb|right|200px|Ixachitēcatl neicxitapayolhuiliztli.]] In necēpanicnēliztli Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl ompan Olimpicayoh Neāhuiltiliztli cah huelitica macheh nochintin ilhuichiihualiztli. Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl otlachiuh in Olimpicayoh Mahuiltiliztli ipan [[Los Ángeles 1984]] īhuān [[Atlanta 1996]]. Ahzoquen inic yei ahcān itechcopa inin tlacatiyan tlachihua momotlaliztli īpan cē momotlacalpolli nozo momotlaltic tēcayelohualiztli ica ocachi 200 000 momotlachihualoyān īhuān 2 400 momotlatic calpollotl. Cecnipa in tlacetilīllahtohcāyōtēcatl Tlahtōlōyān Neicxitapayolhuiliztli (USSF) quipiya ocachi 26 000 calpōllotl īca 6 000 000 chanehqueh motocayotia noyuhqui in calpollotl ocachi tlapohualtic ipan centlalticpac. In tlacetilīllahtohcāyōtēcatl tlaihittalli [[neicxitapayolhuiliztli]] otlaniuh ōme centlalticpac tlahuantli (xiuhpan 1954, 1974 ihuan 1990), ihuan yei Ixachitlāntlahuantli (1976, 1980 ihuan 1996) ihuan nicān oquitlachiuh ōme cemanahuac tlahuantli in xiuhpan 1974 īhuān 2006. * [[Īxiptli:Olympic flag.svg|50px]] Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl īpan [[Olimpicayoh neāhuiltiliztli]]. == No xiquitta == * [[America Mictlampa]] == Amoxtiliztli == * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México'' (Mēxihco ītlahtōlloh), tlahcuilohua Nāhuatl īhuān {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Mēxihco Tēcuācān]], Plaza y Valdés Editores, [[1991]].'' == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Tlahtocayotl in Cepanca}} {{America}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tlahtohcayotl in Cepanca]] t5i89687irw4by7hy6reqgcbc6zk1gf Francia 0 4935 502649 501888 2022-08-07T18:45:04Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahco nahuatlahtolli}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtocayotl Francia | Tlaltocaitl = République française | Tocaitl = Francia | Pamitl = Flag of France.svg | Chimalli = Armoiries république française.svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[La Marseillaise]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = La Marseillaise.ogg | Tlalmachiyotl = EU-France.svg | Tecuacan = [[Paris]] [[File:Grandes Armes de Paris.svg|derecha|20px]] | Hueyaltepetl = [[Paris]] | lema_nacional = ''Liberté, Égalité, Fraternité''<br/>([[franciatlahtōlli|franciatlahtōltica]]: «[[Tlācaxoxōuhcāyōtl, nehneuhcāyōtl, icnīuhyōtl]]») | tlācatiyāncuīcatiliztli = ''La Marsellaise'' <br/>([[franciatlahtōlli|franciatlahtōltica]]: «[[In Marsellacuīcatl]]») | tlācatiyāncuīcatiliztli_tlahcuilōlli = La Marseillaise.ogg | tēcuacān = [[Paris]] | tēcuacān_chānehqueh = 12 292 895 | tēcuacān_cemonocāyōtl = {{Coor capital dm|48|52|0|N|2|19|59|E}} | huēyi_āltepētl = [[Paris]] | āchcāuhtlahtōlli = [[Franciatlahtōlli]] <sup>1</sup> | tēpacholiztli = [[Tlahcotlahtocātēīxiptlah tlācatlahtohcāyōtl]] | tēpachohqueh = [[Francia Tlahtohcātēīxiptla|Tlahtohcātēīxiptla]]<br />[[Primer Ministro]] | tēpachohqueh_tōcāitl = [[Emmanuel Macron]]<br />[[Jean Castex]] | tzintiliztli = [[Tlācatiyān ilhuitl]] | fundación = [[Francia tlahtōllōtl|Tlachīhualiztli]] | fundación_hitos = &nbsp;• [[Francotlahtohcāyōtl|Francotlahtoh.]]<br />&nbsp;• [[Carolmecayōtl Emperadoryōtl|Carol. Empera.]]<br />&nbsp;• [[Verdun Nenōtzalli|Verdun Nenōtzalli]]<br />{{nowrap|&nbsp;• [[Mācuīlpōhualli Xihuitl Yāōyōtl|Mācuīlp. Xiuh. Yāō.]]}}<br />&nbsp;• [[Villers-Cotterêts Tlatlālīliztl|Villers-Cotterêts]]<br />&nbsp;• [[Franciatēahcomanaliztli|Tēahcomanaliztli]]<br />&nbsp;• [[Francianāhuatīllālīliztli īpan 1958|Āx. nāhuatīllālīliztli]]<br />&nbsp;• [[Ic Mācuīlli Franciatlācatlahtohcāyōtl|Ic Mācuīlli Tlācatl.]] | fundación_fechas = <br />[[481]]-[[751]]<br />[[768]]<br />[[843]]<br />[[Mācuīlpōhualli Xihuitl Yāōyōtl|1337-1453]]<br />[[Villers-Cotterêts Tlatlālīliztli|1539]]<br />[[Tapayōllalazaliztli Tlālcualiztli|1789]]-[[Tlahtohcātzotzonaliztli īpan in 18 brumario|1799]]<br />[[4 ic māctlahtli]] [[1958]]<br />[[5 ic māctlahtli]] [[1958]] | tlaīxpayōtl = 675 417 <sup>2</sup> | tlaīxpayōtl_tlatēctli = 43 | tlaīxpayōtl_ātl = 0.26% | cuāxōchtli = 2 889 | huēyi_ātēntli = 5,500 km | chānehqueh = 67&nbsp;795&nbsp;000³<ref>{{Cita web |url=https://www.insee.fr/en/statistiques/serie/001641607?idbank=001641607 |título=Demography - Population at the beginning of the month - France (including Mayotte since 2014) |publicación=[[Gobierno de Francia]] |año=2010 |apellido=[[INSEE]] |fechaacceso=11 de noviembre de 2017 |idioma=inglés}}</ref> | chānehqueh_tlatēctli = 20 | chānehqueh_pozāhuacāyōtl = 100 | PIB_nominal = [[US$]] 3,054 billones<ref name=imf2>{{Cita web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=55&pr.y=9&sy=2017&ey=2018&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=132&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a= |título=France |editorial=Fondo Monetario Internacional |fechaacceso=29 de septiembre de 2018}}</ref> | PIB_nominal_año = 2018 | PIB_nominal_puesto = 5 | PIB_nominal_per_cápita = [[US$]] 45&nbsp;025<ref name=imf2/> | PIB = [[US$]] 3,270 billones<ref name=imf2/> | PIB_año = 2017 | PIB_puesto = 10 | PIB_per_cápita = [[US$]] 43&nbsp;760<ref name=imf2/> | IDH = 0,901 | IDH_año = 2017 | IDH_puesto = 24 | IDH_categoría = {{Ingreso|ingreso=huel pani}} | tomīn = [[Euro]] (€, <code>[[ISO 4217|EUR]]</code>)<sup>4</sup> | tlācatōcāitl = Franciatlācatl, franciatlācah | horario = [[UTC+1]] <sup>5</sup> | horario_verano = [[UTC+2]] <sup>5</sup> | cctld = [[.fr]] | código_telefónico = 33 | prefijo_radiofónico = FAA-FZZ, HWA-HYZ, THA-THZ, TKA-TKZ, TMA-TMZ, TOA-TQZ, TVA-TXZ | nenecuilhuāztli_ISO = 250 / FRA / FR | Siglas país para automóviles = F AP-651-RR | Carril de circulación de automóviles = Yēctli | miembro_de =[[Europan Cetiliztli|EC]], [[Mictlāmpa Atlántico Nenōtzalli in Tlatēcpānaliztli|OTAN]], [[Tlacetilīlli Tlācatiyān|ONU]], [[OSCE]], [[OCDE]], [[G-8]], [[Francotlahtōliztli|OIF]], [[Latincetiliztli|LC]]. | tlahtōlcaquiliztilōni = ¹ Motlahtōa nepapan tlatohcātlāllahtōlli.<br /> ² In tlein 551 098m km&sup2; tlētectli īpan āltepēnānyōtl Francia, in cah, Europan (cifras del Instituto Geográfico Nacional francés).<br /> ³ In tlein 60 756 178 īpan in āltepēnānyōtl Francia.<br /> <sup>4</sup> Mochi in Franciatlācatlahtohcāyōtl, tel ahmo in ilhuicaānalco tlālli īpan in [[Pacífico]] in cānin quinemītiah in [[franco CFP]] ([[ISO 4217|XPF]]).<br /> <sup>5</sup > Zaniyoh īpan in āltepēnānyōtl Francia. }} '''Francia'''<ref name="Chimalpahin1">Chimalpahin Cuauhtlehuanitzin yeh oquihcuilo ''Francia'' ipan ''Annals of his Time''.</ref><ref name="Chimalpahin2">Chīmalpahin Cuauhtlehuanitzin yeh ōquihcuilo ''francia'' īpan ''Codex Chimalpahin''.</ref><ref name="Sahagún">Bernardino de Sahagún yeh oquihcuilo ''Francia'' ipan ''Psalmodia Christiana''.</ref>, achcauhtica motenehua '''Tlacatlahtohcayotl Francia''' ({{fr2}} ''République Française'' nozo ''La France''), ce [[tlacatiyan]] ipan [[Europa]] cemantoc tlalli, auh altepetl [[tecuacan|itecuacan]] [[Paris]] ca. Itlal quichihuah in [[altepenanyotl Francia]] huan in [[Ilhuicaanalco Francia]], cah in tlapanahuia hueyi tlacatiyan in [[Europa Ccetiliztli|Europa Cetilizpan]]. Itlalo ica in ialtepetluanca tlatectli ipan ce tlaixpayotl 675&nbsp;417&nbsp;km². Ipan 2017 in tlacatiyan omopouh ica 67.1 ''millones'' chanehqueh (65 ''millones'' ipan in altepenanyotl ''departamentos'' huan 2.1 ipan in ilhuicaanalco ''departamentos''). In itlal Francia tlatectli in [[Europa tonalcalaquiyampa]] in canin cuaxochnamiqui in huitztlampa ica [[Monaco]] ihuan in [[Tlalnepantlah Hueyatl]], in mictlānicalaquiyampa ica [[Andorra]], [[España (nhn)|España]] huan in [[Cantabria hueyatl]], in tonalcalaquiyampa ica in [[Atlántico ailhuicatl]]; canah no mictlampa ica [[La Mancha apantli]], in [[Mictlampa Hueyatl]] huan [[Belgica]] huan in tonalquizayampa ica [[Luxemburgo]], [[Alemania]], [[Suiza]] huan [[Italia]] tlalli. Ītlālhuāc Europan quichīhuah in [[Corse]] īpan in Tlālnepantlah Huēyātl īhuān occē miactlāhuactli īpan in Atlántico. Īpan [[Ixachitlān]] ītlal in [[Francia īGuyana]] in tlein cuāxōchnāmiqui īca [[Brasil]] īhuān [[Surinam]], nō achi mochi in [[San Martín tlālhuāctli]] in tlein cuāxōchnāmiqui īca [[San Martín, Tlanitlālpan|Sint Maarten]], īhuān in tlālhuāctli īhuān miactlālhuāctli [[Martinica]], [[Guadalupe, Francia|Guadalupe]], [[San Bartolomé, Francia|San Bartolomé]] īhuān [[Saint Pierre īhuān Miquelon]]. Īpan in [[Ilhuicaātl Índico]] quipiya in tlālhuāctli [[Mayotte]] īhuān [[Réunion]], iuhco in miactlālhuactli in [[Francia īPolinesia]], [[Wallis īhuān Futuna]] īhuān [[Yancuīc Caledonia]] īpan in [[Ilhuicaātl Pacífico]]. In tlālli ahmo tlācayoh in [[atolon]] in [[Pasión Tlālhuāctli]]; īhuān in [[Francia Huitztlāmpa Tlālli īhuān Antártico]]. In tlālticpac in tlacatiyān ic ōme ocachi huēyi cemantoc tlālhuēyātl (11 ''millones'' km²).<ref>{{Cita web |título= Francia - Información General - AmbaFrance |url=https://es.ambafrance.org/Informacion-general |sitioweb= AmbaFrance :: Ministerio de Asuntos Exteriores y Desarrollo Internacional francés |fechaacceso=28 de marzo de 2019}}</ref> Francia in ic chicuace hueyi tetlamahmaquiliztli (2018) ica huayi millotl momoyāhualiztli in tlācatiyān ītzalan. Īcotonca in [[G7]], in [[euro yeyāntli]], īhuān [[Schegen yeyāntli]], īhuān tlaceliah miac huēyi [[miectlācatiyān tlanecuiloāni]], īpan in yeyāntli in [[nehmatiliztli]] īhuān in [[ic cē cotōncāyōtl]], nō in [[necēceltīyahtaliztli]] ic cē ahcicān īca 83 ''millones'' ontlaittanimeh cece xihuitl (7% in PIB)<ref>{{Cita web |título= Francia, primer destino turístico mundial |url= http://www.diplomatie.gouv.fr/es/asuntos-globales/diplomacia-economica/hechos-acerca-de-francia/una-cifra-un-hecho/article/francia-primer-destino-turistico |sitioweb= France Diplomatie :: Ministerio de Asuntos Exteriores y Desarrollo Internacional francés |fechaacceso=31 de julio de 2015}}</ref> Īpan Francia ōmotlahthtōltlatēcpan [[In Tētlapalēhuiliztli Tlatēnquīxtīliztli in Tlācatl īhuan in Āltepēhuah]] īpan 1798, tlatzintiāni cotōncāyōtl in [[Tlatēcpānaliztli in Tlacetilīlli Tlācatiyān]] īhuān in mācuilli cē in cemihcac cotōncāyōtl in [[Tlācaccoyōtl Nenohnōtzayān]].<ref name="Radiografía de Francia">{{Cita web |url=http://news.bbc.co.uk/hi/spanish/international/newsid_6560000/6560077.stm |título=Radiografía de Francia |año=2007 |obra=BBC 18.04.2007 |fechaacceso=16 de abril de 2008}}</ref> Francia tlaceliah in catyān in [[Europan īNenohnōtzayān]] īhuān in [[Europan Tlahtōlōyān]], īmōmextin īpan [[Strasbourg]] īhuān in [[Tlatēcpānaliztli ītechpa in Cepanchīhualiztli īhuān in Tētlamahmaquilizyōtl Izcāyaliztli]] īhuān in [[UNESCO]], īpan [[Paris]]. Nō ca in chicuēyi cē [[Yōllohtōnyāōtlatquitl|tlaīximachtli yōllohtōntli huelitinimeh]]<ref>{{Cita web |url=http://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,1862696,00.html |título=El explosivo discurso de Chirac |año=2006 |obra=[[Deutsche Welle]] 20.01.2006 |fechaacceso=16 de abril de 2008}}</ref> īhuān īcotonca in [[Mictlāmpa Atlántico Nenōtzalli in Tlatēcpānaliztli|OTAN]]. In mācuīlpōhualxiupan XIX, Francia ōcatca cē [[tēpoloāni]] huelitini, īhuān ōhuehcāhuītih in franciatlahtōlli ōcatca in tāchcāuh tlahtōlli [[tlahtohcātītlanyōtl|tlahtohcātītlanyōpan]]. Huel oc āxcān, miac tlācah franciatlahtoah, īhuān in Francia īhuān occē tlācatiyān īmmillōuh īhuān in īmāltepēhuahcāyōuh in mocepanoah īca in [[Francotlahtōliztli]], īpan in mācuilpōhualxihuitl XXI in franciatlahtōlli ōmocuēp īpan ic mācuilli tlahtōlli in cemānāhuac.<ref>[https://www.ethnologue.com/language/fra Ethnologue, 21 ed. (SIL International, 2018)] Total de hablantes: Lengua materna (L1) más Segunda lengua (L2).</ref> ==Tlaltocayotl== In tlaltocayotl ''Francia'', in aquin achtopa oquihtoh ocatca [[Chimalpahin Cuauhtlehuanitzin|Chimalpahin]] iyuhqui ''Francia''.<ref name="Chimalpahin1"/><ref name="Chimalpahin2"/><ref name="Sahagún"/>. In tachcauh omoteneuh mochi in [[Franco Emperadoryotl]], in tocaitl ''Francia'' hualauh in caxtillantlahtolli, in hualauh in latintlahtolli ''Francia'' quihtoznequi ''francotlalli'' nozo ''francotlahtohcayotl''<ref>[https://web.archive.org/web/20110824051936/http://www.discoverfrance.net/France/History/DF_history.shtml History of France], Discoverfrance.net; 2 metztli agosto 2022.</ref> ipampa in ''franco''tlacah tlen ochantih ''Franconia'' (alemantlahtolli: Franken, Unterfranken, Oberfranken huan Mittelfranken) ipan in axcan [[Bayern]], ompa [[Alemania]] tlalli. In francotlacah ocatca germaniatlacameh oquitepeuh in [[Gallia]]. Ica in tlanehneloliztli in francotlacameh (germaniatlacameh) huan in galotlacameh (celtatlacameh) otlacatih in franciatlacameh. In latintlahtolli huehcāuh tōcāitl ''Gallia'' quihtōznequi ''Gallotlālli'' cē huehcāuh tlācah; inīn tōcāitl, [[Enrique García Escamilla]] ōnāhuatlahtōlcuep iuhqui ''Gallitlālpan''<ref>Enrique García Escamilla yeh ōquihcuilo ''Gallitlalpan'' īpan ''Historia de México, Narrada en náhuatl y español''.</ref>, inīn tlahtōlli ōmocuep ītech chānehqueh motenehua gallotlācah īpampa Francia moihmati franciatlahtōlli ītechcopa ''La France Moderne'' īpampa francotlācah, inīnqueh tlācah ōpanoh in [[ātōyātl Rin]] ihcopa tlahtōāni [[Capeto]] ōtōcāitia inīn tlālli iuhqui ''[[Île-de-France]]'', āxcān [[Paris]] in huehcāuh ahmotenehua ''francus'' ahnozo in tlālli ''Franken'' [[Alemania]]co. ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Jacques-Louis_David_007.jpg|thumb|left|200px|Napoléon Bonaparte.]] [[Īxiptli:Eugène_Delacroix_-_La_liberté_guidant_le_peuple.jpg|thumb|right|200px|Ixiptli itechcopa ''La [[Liberté]]''.]] Inin tlalpan ōchantiaya īpan [[Huēhuetlācatl|huēhuetlācah]] in ītōcā [[tlācatl Cro-Magnon]] in ompa [[Grimaldi]] no [[Chancelade]] ītlein āxcān yehhuāntin tlacah iuhquin apan [[Somme]] xiuhpan 25 000 A.C. Huēhuehtlācah [[Neandertal]] ōtlahcuiloh ooztoco in ompa [[La Chapelle-aux-Saints]], [[Le Moustier]] no [[La Ferrasie]], ōquichcuācuahuehmeh in ōmpa oztotl [[Lascaux]], [[Font de Gaume]] īcampa Francia Pirineo īTepetlahco. Inīn xiuhpan [[1624]], ōquitlaliqueh teōpixcacoyōtl in ītōcā Richelieu iuhquin inic cē huēyi tlahtōcāteixiptlatzin in ōmpa Francia. Tlācatl in cenhuelitini catca. Zātēpan xiuhpan [[1637]], franciatlamatini in ītōcā [[René Descartes]], quihcuiloa īāmox in motōcāyotia "Discours de la Méthode" ahnozo {{nah2}} "Ītlahtōlyo in Mecayōtl". Īpan [[1666]] xihuitl, [[Louis XIV]], ōmpa Francia itto iuhquin inexcuitil huehueintin tlahtoque īncenhueliyo. Yehhuātl, quilmach, quilhuaya: "l’état c’est moi", in tlein quitōznequi: "cah nehhuātl in tlahtocāyōtl". Īpan xiuhpan [[1748]], tlahcuilōcatzin in ītōcā Montesquieu quipanitlaza īāmox in tlein Franciatlahtōltica motōcāyotia "De l’Esprit des Lois", Inīn xiuhpan [[1751]] ōmpēhua Francia īpanitlazaliz huēyi āmoxtli in tech ixquichtlamatiliztli. Inīn xiuhpan [[1783]], tlamatinih Montgolfier, in Iquique icnīuhtin catcah, ōpatlanqueh in oquic yehhuān quihuacayah inic cē huēyi patlanizolxittotomoctli in ōmpa āltepēpan Versailles, imixpan huēyitlahtoāni occē [[Louis XVI]] īhuān īnamictzin [[Marie Antoniete]]. Īpan [[1789]] xihuitl nicān ōmpēuh huēyi yāōyōtl itic Francia. Īpan [[1804]] xihuitl, motlahtōcātlalico [[Napoléon Bonaparte]] iuhquin huēyi intlahtōcāuh franciatlācah. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Atlántico ailhuicatl]] | Norte = [[Mictlampa hueyatl]] | Noreste = {{BEL}} | Oeste = [[Atlántico ailhuicatl]] | Centro = Francia | Este = {{DEU}} | Suroeste = {{ESP/nhn}} / {{AND}} | Sur = {{MON}} / [[Mediterráneo hueyatl]] | Sureste = {{ITA}} }} Francia quipiya ītlālhuāc, [[Tlālhuāctli Corcega]], īpan in [[Tlālnepantlah Huāyātl]] tlāpcopa. [[Ixachitlān]] quipiya in [[Francia īGuyana]] yeh cuāxōchtia īca [[Brasil]] in huitztlāmpa īhuān [[Surinam]] in tlāpcopa, nō iuhqui quipiyaoccēquin tlēlhuāctli iuhqui [[Martinica]], [[Guadalupe]], [[San Bartolomé]], [[San Martín]], [[San Pedro īhuān Miquelon]]. Īpan [[Ilhuicaātl Indico]] , in tlālhuāctli [[Mayotte]] īhuān [[Reunion]], occēquin tlālli cah in [[Francia īPolinesia]] īhuān [in [Yancuīc Caledonia]] īpan in [[Ilhuicaātl Pacífico]]. In tlālli ahmo tlācayoh in [[atolon]] in [[Tlālhuāctli Clipperton]]; īhuān in [[Francia Huitztlāmpa Tlalli īhuān Antartico]]. [[Īxiptli:Mont-Blanc 001.jpg|thumbnail|derecha|200px|In Tepētl [[Mont Blanc]].]] Alemania mictlāmpa quipiya hueyixtlahuac ica miacquin atezcatzintli, hueyatenco īca Hueyatl Mictlampa tlen cenca zacatlah icampa cuacuahuehmeh, In Atoyatl Loire pano ipan hueyixtlahuac canahpa [[Tlanitlālpan]] ica [[Belgica]] ce tlalli cenca pantanoza ca. Nochi mictlān quiyahuicpa ihuān cuauhtlah. Quipia nahui regiones naturales quemeh Alpino tepetlah huitztlampa īhuān ihuehcapan altitud in [[Mont Blanc]] ica 2,926 m. in tepetl ocachi ahco ipan Francia. Occe yoliztlalpan noyuhqui nicān Alpes in ahco ixtlahuatl hasta in atoyatl Loira, in Tepetlah [[Alpes]] iquiziyampa tlen nemi ihuic [[Passau]] ihuan [[Regensburg]] canahpa [[Checatlācatlahtohcāyōtl]] quenin parque nacional Bavayern cuauhtlah ca, ihuān in franco meceta ihuicpa atoyatl [[Danubio]] canahpa tlahtocayotl Hessen ic atoyātl Spessart ihuān Atoyātl Röhn. [[Tlīlcuauhtlahcamac]] in ōmpa [[Baden-Württemberg]] huitztlampahuīc. ===Yeyantli=== Nican yeyantli ahmoneuhqui ipan mochi Francia, inon tlācatiyān īca tlālnepantlah] yeyāntli īca miactin [[tēpetl]], in xopantlan ahmo quiyahuitl ica ixachi tonayoh īpan ahco totonilmachioyotl<ref>Quihtōznequi ''temperatura''</ref>. Nicān mictlāmpa ixachi xoxoctic ihuan tepeyoh ica chicahuac ehecatl ihuicpa Cantabrico hueyatl quemeh tlahtocayoh cuauhtlah ''Alpes'' in ompa [[Cantabria]], [[Asturia]] ihuān [[León]]. Nochipa tepetlampa quipia miac [[cuauhtlah]] cepayauhtic. In caxtiltencalixcuatl ica [[Andorra]] īhuān Francia In tepetlah Pirineo ca, cē yeyantli cenca tepeyohtic in yuh Sierra de Guadarrama, Sierra Morena ihuan Sierra Nevada, tlen atlacomolli quipia ixachi ātl en forma de atemoctli ihuan atoyātl īpan tlani temperatura. Quiyauhtlah yeyantli ōmpa atentli [[Bretagne]] īhuān atentli [[Bass-Normandie]]. Īpan nō tlahcopampa zacatlah īca ehecahuacqui, Francia nican quipia ixtlahuatl īhuān tepetzintli quemeh motenehua ''La Loire'' īcampa galotlācah. ==Teyacanaliztli== ===Francia ixeliuhca=== <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Francia ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Départements+régions (France).svg|center|450px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Cemaxcayotl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh (2005)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Francia Tlacatlahtohcayotl''' | align="right" |'''63 213 894''' | align="right" |'''551 695''' | '''[[Paris]]''' |- |1. [[Provence-Alpes-Côte d'Azur]] | align="right"| 4 998 000 | align="right"| 31 400 | [[Marseille]] |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Alsace]] | align="right" | 1 815 488 | align="right" | 8 280 | [[Strasbourg]] |- |3. [[Aquitania]] | align="right" | 3 150 890 | align="right" | 41 308 | [[Bordeaux]] |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Auvergne]] | align="right" | 1 341 000 | align="right" | 26 013 | [[Clermont-Ferrand]] |- |5. [[Basse-Normandie]] | align="right" | 1 453 000 | align="right" | 17 589 | [[Caen]] |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Bourgogne]] | align="right" | 1 631 000 | align="right" | 31 582 | [[Dijon]] |- |7. [[Bretagne]] | align="right" | 4 365 500 | align="right" | 34 023 | [[Rennes]] |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Champagne-Ardennes]] | align="right" | 1 334 000 | align="right" | 25 606 | [[Châlons-en-Champagne]] |- |9. [[Centre]] | align="right" | 2 538 000 | align="right" | 39 151 | [[Orléans]] |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Corse]] | align="right" | 302 000 | align="right" | 8 680 | [[Ajaccio]] |- |11. [[Franche Comté]] | align="right" | 1 159 000 | align="right" | 16 202 | [[Besançon]] |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Haute-Normamdie]] | align="right" | 1 915 000 | align="right" | 12 317 | [[Rouen]] |- |12. [[Île-de-France]] | align="right" | 11 694 000 | align="right" | 12 012 | [[Paris]] |-bgcolor="#f0f0f0" |13. [[Languedoc-Roussillon]] | align="right" | 2 548 000 | align="right" | 27 376 | [[Montpellier]] |- |14. [[Limousin]] | align="right" | 727 000 | align="right" | 16 942 | [[Limoges]] |-bgcolor="#f0f0f0" |15. [[Lorraine]] | align="right" | 2 343 000 | align="right" | 23 547 | [[Metz]] |- |16. [[Midi-Pyrénées]] | align="right" | 2 782 000 | align="right" | 45 348 | [[Toulouse]] |-bgcolor="#f0f0f0" |17. [[Nord-pas-de-Calais]] | align="right" | 4 018 644 | align="right" | 12 414 | [[Lille]] |- |18. [[Pays de la Loire]] | align="right" | 3 553 353 | align="right" | 32 082 | [[Nantes]] |-bgcolor="#f0f0f0" |19. [[Picardie]] | align="right" | 1 890 000 | align="right" | 19 399 | [[Amiens]] |- |20. [[Poitou-Charentes]] | align="right" | 1 722 000 | align="right" | 25 809 | [[Poitiers]] |-bgcolor="#f0f0f0" |21. [[Rhône-Alpes]] | align="right" | 6 208 000 | align="right" | 43 698 | [[Lyon]] |- |}</div> ==Tequitiliztli== [[Īxiptli:Épernay chemin de ceinture.jpg|thumb|200px|Xocomecapixcayotl ipan in Region Champagne.]] Francia cē tequiyōtl īpan Europan ītech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli īpan itentli [[Tlālnepantlah Huēyātl]]. Francia tequiyōtl tequipanoa īhuīc tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl īpan [[Tepetlah Pirineo]], nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Paris]] īhuān [[Nantes]]. In [[Peugeot]] cē [[tepozmalacatl]] otlachihualoc īpan Caxtillān ipampa huaznenqui tlachihualotiliztli. In [[cuilotl]] inīc cē pixcayōtl in ōmpa Francia, occequīntīn caxtiltēcah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīcpa [[xocomecatl]] (inic yei hueyicauh īpan [[tlalticpactli]]), [[zapalōtl]], [[lalaxtli]], [[cintli]], [[ācintli]], [[xītomatl]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[teconalli]], [[tlīltepoztli]], [[amochitl]], [[temētztli]] īhuān [[Iztāctepoztli]]. ==Chanehmatiliztli== Francia tlalli quipiya 46.200.737 chānehqueh ipampa 1 Tlacēnti [[2007]]. In tlalli icampa tlācatl ihuic 89,6 hab/km² nican, tlani tlein occequintin tlacatiyan Europan Iquiziyampa. In tlalli ocachi chaneh, in atentli ihuan itzatlan Paris altepetl. Francia cē tlācatiyān quenin piya calpōllacatl icampa mācēhualtica vascotlācah, bretontlācah, catalantlācah, occē noyuhqui tlanemi ixachi tlācatl occēquintin tlācatiyān. Tlalli ocachi ochantililli inemi in ompa atentli [[Tlālnepantlah Huēyātl]], Atlantico ailhuicatl ihuan atzatitlan āltepētl Paris, tlalnepantlah quipia tepitzin tlacatl ipan altepēmaitl, quemeh La Mancha Ixtlahuatl ahnozo tepetlah, Alpes tepetlampa nozo Pirineo tepetlampa. {|class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%" ! align=center colspan=11 style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ipan Francia |- ! rowspan=13 width:100|<br /> [[File:Tour Eiffel, École militaire, Champ-de-Mars, Palais de Chaillot, La Défense - 01.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Paris]]<br />[[File:Marseille-corniche.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Marseille]]<br />[[File:Toulouse by night with Basilique Saint-Sernin.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Lyon]]<br /> ! align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;" colspan="2"|Chanehqueh | align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Chahnequeh ! rowspan=13|<br /> [[File:PanoramicAtlixco01.JPG|110x110px]]<br />[[Cuetlaxcoapan]]<br />[[File:Toluca a los pies del nevado.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Tollohcan]]<br />[[File:Aguacaliente skyscrapers4.JPG|borde|110x110px]]<br />[[Tijuana]]<br /> |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 1 ||align=left| [[Altepenanyotl Altepetl Mexico|Altepetl Mexico]] ||align=left| [[Altepetl Mexico]], [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]] huan [[Hidalgo]] ||align=right| 21 804 515|| &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 11 ||align=left| [[Altepenanyotl Mérida|Mérida]] ||align=left| [[Yucatan]] ||align=right| 1 316 088 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 2 ||align=left| [[Altepenanyotl Montterrey|Monterrey]] ||align=left| [[Yancuic León]] ||align=right| 5 341 171 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 12 ||align=left|[[Altepenanyotl San Luis Potosí|San Luis Potosí]]||align=left|[[San Luis Potosí]]||align=right| 1 243 980 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 3 ||align=left|[[Altepenanyotl Atemaxac|Atemaxac]]||align=left| [[Xalixco]] ||align=right| 5 268 642 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 13 ||align=left| [[Altepenanyotl Aguascalientes|Aguascalientes]] ||align=left| [[Aguascalientes]] ||align=right| 1 140 916 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 4 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuetlaxcoapan|Cuetlaxcoapan]] ||align=left|[[Puebla]] huan [[Tlaxcallan]]||align=right| 3 199 530 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 14 ||align=left| [[Altepenanyotl Mexicali|Mexicali]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 1 049 792 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 5 ||align=left| [[Altepenanyotl Tollohcan|Tollohcan]] ||align=left| [[Tlahtocayotl Mexico]] ||align=right| 2 353 924 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 15 ||align=left| [[Altepenanyotl Saltillo|Saltillo]] ||align=left|[[Coahuillan]]||align=right| 1 031 779 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 6 ||align=left| [[Altepenanyotl Tijuana|Tijuana]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 2 157 853 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 16 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuauhnahuac|Cuauhnahuac]] ||align=left| [[Morelos]] ||align=right| 1 028 589 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 7 ||align=left| [[Altepenanyotl León|León]] ||align=left| [[Guanajuato]] ||align=right| 2 139 484 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 17 ||align=left| [[Altepenanyotl Colhuahcan|Colhuahcan]] ||align=left| [[Sinaloa]] ||align=right| 1 003 530 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 8 ||align=left| [[Altepenanyotl Tlachco|Tlachco]] ||align=left| [[Querétaro]] ||align=right| 1 594 212 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 18 ||align=left| [[Altepenanyotl Morelia|Morelia]]||align=left| [[Michhuahcan]] ||align=right| 988 704 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 9 ||align=left| [[Altepetl Juárez]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 1 512 450 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 19 ||align=left| [[Altepenanyotl Chihuahua|Chihuahua]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 988 065 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 10 ||align=left| [[Altepenanyotl La Laguna|La Laguna]] ||align=left| [[Coahuillan]] huan [[Durango]] ||align=right| 1 434 283 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 20 ||align=left| [[Altepenanyotl Chalchiuhcuecan|Chalchiuhcuecan]] ||align=left| [[Veracruz]] ||align=right| 939 046 |- | colspan="11" align=center style="background:#f5f5f5;" | {{small|'''Fuente: INEGI''' .<ref>''Localidades de Puebla, Censo de 2010'' [http://www.microrregiones.gob.mx/catloc/ Localidades de Puebla por tamaño poblacional, 2010.] Consultado el 15 de junio de 2017</ref>}} |} {{clear}} ===Tlācanemitiliztli=== <!--Migración--> ===Tlahtolli=== [[Īxiptli:Map-Francophone World.svg|thumb|left|200px|In [[Franciatlahtōlli]].]] In [[franciatlahtōlli]] ca in āchcāuhtlahtōlli īpan Francia īhuān occequīntīn Cemānāhuac [[tlācatiyān]]. In ācān franciatlahtōlli cē mācēhuallahtōlli tlein quipiya tēnyotica yollōchicāhuac īpan mochi tlācatiyān. In Île de Paris in macehualtlahtolli īcopa, Inōn tēnyohtlahtōlli īmachiyo ximoāmatlahcuiloc. ===Neltococayotl=== Huēhuehcaxtiltēcatl teōneltococāyōtl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuāc caxtiltēcah ōmpēhua mā xicristiania canah mācēhualtzintin zan motlamati Catolico teōneltococāyōtl quēmeh cristianoyōtl, mātēl in teōpixqueh tlamatizqiazqueh tlein ōyeyah occequīntīn cristianomeh ītōcā ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', īhuān inglestlalnetoqui. Francia ca cē tlācatiyān ixachi católicos [[Europan]]co, in Franciatlahtohcāyōtl ahmō inic cē neltococāyōtl. In xexeliuhca intlā teōneltococāyōtl tlācapachotiliztli īhuān īopacholiz in tētlamamaquiliztli inīn tlācatlahtocāyōtl omcauh ic, īhuān ayāc catca īpan inīn nahuatīlli quin āxcān. Ihtoquiztia in āchcāuhteōtiliztli īpan caxtiltēcatl tlahtocāyōtl yezquia zan niman catolicoteōnechicoliztli, īhuān [[Constitución]] ihto tlein ahocmo piya ixnamiquiliztli nicpampa occequīntīn. ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Jean Béraud Le Cafe de Paris.jpg|right|thumb|150px|In cancan hueyi mihtohtli ipan Le café de Paris ipampa Jean Béraud.]] [[Īxiptli:Eiffel tower, extreme angle, 2003.jpg|thumb|left|150px|In [[Tour Eiffel]].]] Francia cē tlācatiyān īca toltecayotl huel miac toltecah ihuan amatlacuilonih. Nican tenyohtica ipan hueyi amatlahcuilo [[Victor Hugo]], huehueyi cuayollomatinih quemehtic alemaniatlācah [[René Descartés]], [[Francis Bacon]] īhuān occēquintin. '''Tour Eiffel''' ([[Franciatlahtōlli]]:"Eiffel huehcapancalli") ītōcā cē [[huehcapancalli]] tlaquetzalli in [[1889]] xihuitl īpan [[Paris]] [[huēyāltepētl]], Francia. Ca tlaquetzalli īpan 1899 xihuitl ''World Fair''. ===Īxiptlayōliztli=== <!--Cine--> In Francia Īxiptlayōliztli catca tenyohtica xiuhpan Franciatlacahtlahtocayotl ica in franciatlacah expresionistas ic [[Jean Béraud]]. ===Tlacualcāyōtl=== <!--Gastronomía--> Francia tlacualcayōtl diferente itechpa ce tlalli canah occepa, Ipan Francia huitztlampa chaneh tlacua [[neuctlaxcalli]], [[octli]], [[tlatetzauhtli]], [[nacacuitlaxcotli]] ihuan [[teixhuinotl]]. Nican tlacatiyan in chanehqueh tlacuah pitzonacatl, coyamenacatl, ichcanacatl, cuacuauhnacatl, mazanacatl itechcopa totomeh in totolnacatl ihuan canauhnacatl. In neuhcayotlacualli nohuiyanyoh centlahcol xinachtli ihuan neuctli notzopelic xoconeuctli ica tlaxcalli. Cequintin Alemania tlacuah tlatlahcatilnacatl no tlatetzauhtli ica tlaxcalli ipampa in tenihzaloni. Ocachi itechcopa 300 ahmoneuhqui tlaxcalli iximachoni in ōmpa Alemania. Nicān tlācatiyān nichanti miyac chontalneminih, oquitenematiliztoca huel miyac tlacualli itech occequin tlacatiyanco. [[Italia]] itlacual quemeh pizza ihuan pasta, no turquitlacualli ihuan arabiatlacualli quemeh in kebab cateh cenca cualli iuhtoc, ipan hueyi altepetl. Noyuhqui nican tlacatiyan in chaneh tlacua chinatlacualli ihuan greciatlahcualli. Mazqui in [[octli]] cececauhtica ocachi iximachoni cecni mieccan Franciaco, in tlailli tlacatiyan in huino. In tlacentlamianiliztli teixhuinopan ic cecen tlacatl tlacatiyampa cah tlanipahuīc, yeceh ica 200 litro icampa xihuitl cah aocmo netech in ocachi hueyic centlalticpac. Itechpahuicpa 18 tlacatiyan icalaquiyampa tlacuihcuilli, in tlacentlamianiliztli ipampa tzopelatl omacaloc tlani ipan tocaamatl (tlapohualli inic matlahtlionahui), ihcuac in tlacentlamianiliztli xochicualayohpan ce ocachi hueyic (tlapohualli inic yei). ===Tōnalizcāyōtl=== <!--Periodismo--> ===Cuīcayōtl=== <!--Música--> [[Īxiptli:Bagad.JPG|thumb|180px|Ehuatlapitzatianih Bagad Lann-Brioué, ipan [[Bretagne]].]] Francia cuīcayōtl ce hueyi īhuān cenca occequi [[Europan]]copa, nican tlālpan quipiya nochi instrumentos musicales tlen opano itechcopahuicpa [[Asia]], Africān Mictlampa īhuān Europan Tlahcopampa. In [[mecahuēhuētl]] ce instrumento tocado nican Francia. In [[ehuatlapitzalli]] occe instrumento tocado īpan [[Bretagne]] īhuān [[Rouen]]. Miaquīntīn [[cuīcayōtl neneuhcāyōtl]] cah inīn tlācatiyān iuhquin [[rock]], [[pop]] nōzo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlātlamantic]]. Huēyi [[tlacuīcaliztli]]. ==== Huēyi [[cuīcatiani]] ==== * [[Jean-Jacques Goldman]] ==Momotlaliztli== [[File:Zidane_Zizu.jpg|thumbnail|right|150px|[[Zinedine Zidane]] ce momotlachihuani tlalticpac ipan Futbol.]] In necepanicneliztli Francia ompa olimpicayoh neahuiltiliztli ca huelitica macheh nochintin ilhuichiihualiztli. Francia otlachiuh in Olimpicayoh neahuiltiliztli ipan [[Paris 1900]], [[Paris 1924]] huan axcan [[Paris 2024]]. Ahzoquen inic yei ahcan itechcopa inin tlacatiyan tlachihua momotlaliztli ipan ce momotlacalpolli nozo momotlaltic tecayelohualiztli ica ocachi 200 000 momotlachihualoyan huan 2 400 momotlatic calpolli. Francia oquipia cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, karate, judo, taekwondo, boxeo, tenis, atletismo, gimnasia, trial, enduro, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. * [[File:Olympic flag.svg|50px]] Francia ipan [[olimpicayoh neahuiltiliztli]]. == Amoxtiliztli == <small> :CHĪMALPAHIN, Cuāuhtlehuanitzin; LOCKHART, James; SHROEDER, Susan īhuān NAMALA, Doris. ''Annals of his time''. Stanford University Press, 2006. (Inglestlahtōlli - Nāhuatlahtōlli) :CHĪMALPAHIN, Cuāuhtlehuanitzin; ANDERSON, Arthur J. O. ''Codex Chimalpahin: Society and Politics in Mexico Tenochtitlan, Tlatelolco, Texcoco, Culhuacan and Other Nahua Altepetl in Central Mexico''. (Inglestlahtōlli - Nāhuatlahtōlli) :DE SAHAGÚN, Bernardino īhuān ANDERSON, Arthur J. O. ''Psalmodia Christiana''. University of Utah Press, Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl: 1993. (Nāhuatlahtōlli- Ingleshtōlli) </small> == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Francia}} {{Commons|France}} {{Europa}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Francia]] don6bv41xjwkvv72n0cgy9kfqb2w8hn 502671 502649 2022-08-07T19:36:52Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Nahuatlahtolli}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtocayotl Francia | Tlaltocaitl = République française | Tocaitl = Francia | Pamitl = Flag of France.svg | Chimalli = Armoiries république française.svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[La Marseillaise]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = La Marseillaise.ogg | Tlalmachiyotl = EU-France.svg | Tecuacan = [[Paris]] [[File:Grandes Armes de Paris.svg|derecha|20px]] | Hueyaltepetl = [[Paris]] | lema_nacional = ''Liberté, Égalité, Fraternité''<br/>([[franciatlahtōlli|franciatlahtōltica]]: «[[Tlācaxoxōuhcāyōtl, nehneuhcāyōtl, icnīuhyōtl]]») | tlācatiyāncuīcatiliztli = ''La Marsellaise'' <br/>([[franciatlahtōlli|franciatlahtōltica]]: «[[In Marsellacuīcatl]]») | tlācatiyāncuīcatiliztli_tlahcuilōlli = La Marseillaise.ogg | tēcuacān = [[Paris]] | tēcuacān_chānehqueh = 12 292 895 | tēcuacān_cemonocāyōtl = {{Coor capital dm|48|52|0|N|2|19|59|E}} | huēyi_āltepētl = [[Paris]] | āchcāuhtlahtōlli = [[Franciatlahtōlli]] <sup>1</sup> | tēpacholiztli = [[Tlahcotlahtocātēīxiptlah tlācatlahtohcāyōtl]] | tēpachohqueh = [[Francia Tlahtohcātēīxiptla|Tlahtohcātēīxiptla]]<br />[[Primer Ministro]] | tēpachohqueh_tōcāitl = [[Emmanuel Macron]]<br />[[Jean Castex]] | tzintiliztli = [[Tlācatiyān ilhuitl]] | fundación = [[Francia tlahtōllōtl|Tlachīhualiztli]] | fundación_hitos = &nbsp;• [[Francotlahtohcāyōtl|Francotlahtoh.]]<br />&nbsp;• [[Carolmecayōtl Emperadoryōtl|Carol. Empera.]]<br />&nbsp;• [[Verdun Nenōtzalli|Verdun Nenōtzalli]]<br />{{nowrap|&nbsp;• [[Mācuīlpōhualli Xihuitl Yāōyōtl|Mācuīlp. Xiuh. Yāō.]]}}<br />&nbsp;• [[Villers-Cotterêts Tlatlālīliztl|Villers-Cotterêts]]<br />&nbsp;• [[Franciatēahcomanaliztli|Tēahcomanaliztli]]<br />&nbsp;• [[Francianāhuatīllālīliztli īpan 1958|Āx. nāhuatīllālīliztli]]<br />&nbsp;• [[Ic Mācuīlli Franciatlācatlahtohcāyōtl|Ic Mācuīlli Tlācatl.]] | fundación_fechas = <br />[[481]]-[[751]]<br />[[768]]<br />[[843]]<br />[[Mācuīlpōhualli Xihuitl Yāōyōtl|1337-1453]]<br />[[Villers-Cotterêts Tlatlālīliztli|1539]]<br />[[Tapayōllalazaliztli Tlālcualiztli|1789]]-[[Tlahtohcātzotzonaliztli īpan in 18 brumario|1799]]<br />[[4 ic māctlahtli]] [[1958]]<br />[[5 ic māctlahtli]] [[1958]] | tlaīxpayōtl = 675 417 <sup>2</sup> | tlaīxpayōtl_tlatēctli = 43 | tlaīxpayōtl_ātl = 0.26% | cuāxōchtli = 2 889 | huēyi_ātēntli = 5,500 km | chānehqueh = 67&nbsp;795&nbsp;000³<ref>{{Cita web |url=https://www.insee.fr/en/statistiques/serie/001641607?idbank=001641607 |título=Demography - Population at the beginning of the month - France (including Mayotte since 2014) |publicación=[[Gobierno de Francia]] |año=2010 |apellido=[[INSEE]] |fechaacceso=11 de noviembre de 2017 |idioma=inglés}}</ref> | chānehqueh_tlatēctli = 20 | chānehqueh_pozāhuacāyōtl = 100 | PIB_nominal = [[US$]] 3,054 billones<ref name=imf2>{{Cita web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=55&pr.y=9&sy=2017&ey=2018&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=132&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a= |título=France |editorial=Fondo Monetario Internacional |fechaacceso=29 de septiembre de 2018}}</ref> | PIB_nominal_año = 2018 | PIB_nominal_puesto = 5 | PIB_nominal_per_cápita = [[US$]] 45&nbsp;025<ref name=imf2/> | PIB = [[US$]] 3,270 billones<ref name=imf2/> | PIB_año = 2017 | PIB_puesto = 10 | PIB_per_cápita = [[US$]] 43&nbsp;760<ref name=imf2/> | IDH = 0,901 | IDH_año = 2017 | IDH_puesto = 24 | IDH_categoría = {{Ingreso|ingreso=huel pani}} | tomīn = [[Euro]] (€, <code>[[ISO 4217|EUR]]</code>)<sup>4</sup> | tlācatōcāitl = Franciatlācatl, franciatlācah | horario = [[UTC+1]] <sup>5</sup> | horario_verano = [[UTC+2]] <sup>5</sup> | cctld = [[.fr]] | código_telefónico = 33 | prefijo_radiofónico = FAA-FZZ, HWA-HYZ, THA-THZ, TKA-TKZ, TMA-TMZ, TOA-TQZ, TVA-TXZ | nenecuilhuāztli_ISO = 250 / FRA / FR | Siglas país para automóviles = F AP-651-RR | Carril de circulación de automóviles = Yēctli | miembro_de =[[Europan Cetiliztli|EC]], [[Mictlāmpa Atlántico Nenōtzalli in Tlatēcpānaliztli|OTAN]], [[Tlacetilīlli Tlācatiyān|ONU]], [[OSCE]], [[OCDE]], [[G-8]], [[Francotlahtōliztli|OIF]], [[Latincetiliztli|LC]]. | tlahtōlcaquiliztilōni = ¹ Motlahtōa nepapan tlatohcātlāllahtōlli.<br /> ² In tlein 551 098m km&sup2; tlētectli īpan āltepēnānyōtl Francia, in cah, Europan (cifras del Instituto Geográfico Nacional francés).<br /> ³ In tlein 60 756 178 īpan in āltepēnānyōtl Francia.<br /> <sup>4</sup> Mochi in Franciatlācatlahtohcāyōtl, tel ahmo in ilhuicaānalco tlālli īpan in [[Pacífico]] in cānin quinemītiah in [[franco CFP]] ([[ISO 4217|XPF]]).<br /> <sup>5</sup > Zaniyoh īpan in āltepēnānyōtl Francia. }} '''Francia'''<ref name="Chimalpahin1">Chimalpahin Cuauhtlehuanitzin yeh oquihcuilo ''Francia'' ipan ''Annals of his Time''.</ref><ref name="Chimalpahin2">Chīmalpahin Cuauhtlehuanitzin yeh ōquihcuilo ''francia'' īpan ''Codex Chimalpahin''.</ref><ref name="Sahagún">Bernardino de Sahagún yeh oquihcuilo ''Francia'' ipan ''Psalmodia Christiana''.</ref>, achcauhtica motenehua '''Tlacatlahtohcayotl Francia''' ({{fr2}} ''République Française'' nozo ''La France''), ce [[tlacatiyan]] ipan [[Europa]] cemantoc tlalli, auh altepetl [[tecuacan|itecuacan]] [[Paris]] ca. Itlal quichihuah in [[altepenanyotl Francia]] huan in [[Ilhuicaanalco Francia]], cah in tlapanahuia hueyi tlacatiyan in [[Europa Ccetiliztli|Europa Cetilizpan]]. Itlalo ica in ialtepetluanca tlatectli ipan ce tlaixpayotl 675&nbsp;417&nbsp;km². Ipan 2017 in tlacatiyan omopouh ica 67.1 ''millones'' chanehqueh (65 ''millones'' ipan in altepenanyotl ''departamentos'' huan 2.1 ipan in ilhuicaanalco ''departamentos''). In itlal Francia tlatectli in [[Europa tonalcalaquiyampa]] in canin cuaxochnamiqui in huitztlampa ica [[Monaco]] ihuan in [[Tlalnepantlah Hueyatl]], in mictlānicalaquiyampa ica [[Andorra]], [[España (nhn)|España]] huan in [[Cantabria hueyatl]], in tonalcalaquiyampa ica in [[Atlántico ailhuicatl]]; canah no mictlampa ica [[La Mancha apantli]], in [[Mictlampa Hueyatl]] huan [[Belgica]] huan in tonalquizayampa ica [[Luxemburgo]], [[Alemania]], [[Suiza]] huan [[Italia]] tlalli. Ītlālhuāc Europan quichīhuah in [[Corse]] īpan in Tlālnepantlah Huēyātl īhuān occē miactlāhuactli īpan in Atlántico. Īpan [[Ixachitlān]] ītlal in [[Francia īGuyana]] in tlein cuāxōchnāmiqui īca [[Brasil]] īhuān [[Surinam]], nō achi mochi in [[San Martín tlālhuāctli]] in tlein cuāxōchnāmiqui īca [[San Martín, Tlanitlālpan|Sint Maarten]], īhuān in tlālhuāctli īhuān miactlālhuāctli [[Martinica]], [[Guadalupe, Francia|Guadalupe]], [[San Bartolomé, Francia|San Bartolomé]] īhuān [[Saint Pierre īhuān Miquelon]]. Īpan in [[Ilhuicaātl Índico]] quipiya in tlālhuāctli [[Mayotte]] īhuān [[Réunion]], iuhco in miactlālhuactli in [[Francia īPolinesia]], [[Wallis īhuān Futuna]] īhuān [[Yancuīc Caledonia]] īpan in [[Ilhuicaātl Pacífico]]. In tlālli ahmo tlācayoh in [[atolon]] in [[Pasión Tlālhuāctli]]; īhuān in [[Francia Huitztlāmpa Tlālli īhuān Antártico]]. In tlālticpac in tlacatiyān ic ōme ocachi huēyi cemantoc tlālhuēyātl (11 ''millones'' km²).<ref>{{Cita web |título= Francia - Información General - AmbaFrance |url=https://es.ambafrance.org/Informacion-general |sitioweb= AmbaFrance :: Ministerio de Asuntos Exteriores y Desarrollo Internacional francés |fechaacceso=28 de marzo de 2019}}</ref> Francia in ic chicuace hueyi tetlamahmaquiliztli (2018) ica huayi millotl momoyāhualiztli in tlācatiyān ītzalan. Īcotonca in [[G7]], in [[euro yeyāntli]], īhuān [[Schegen yeyāntli]], īhuān tlaceliah miac huēyi [[miectlācatiyān tlanecuiloāni]], īpan in yeyāntli in [[nehmatiliztli]] īhuān in [[ic cē cotōncāyōtl]], nō in [[necēceltīyahtaliztli]] ic cē ahcicān īca 83 ''millones'' ontlaittanimeh cece xihuitl (7% in PIB)<ref>{{Cita web |título= Francia, primer destino turístico mundial |url= http://www.diplomatie.gouv.fr/es/asuntos-globales/diplomacia-economica/hechos-acerca-de-francia/una-cifra-un-hecho/article/francia-primer-destino-turistico |sitioweb= France Diplomatie :: Ministerio de Asuntos Exteriores y Desarrollo Internacional francés |fechaacceso=31 de julio de 2015}}</ref> Īpan Francia ōmotlahthtōltlatēcpan [[In Tētlapalēhuiliztli Tlatēnquīxtīliztli in Tlācatl īhuan in Āltepēhuah]] īpan 1798, tlatzintiāni cotōncāyōtl in [[Tlatēcpānaliztli in Tlacetilīlli Tlācatiyān]] īhuān in mācuilli cē in cemihcac cotōncāyōtl in [[Tlācaccoyōtl Nenohnōtzayān]].<ref name="Radiografía de Francia">{{Cita web |url=http://news.bbc.co.uk/hi/spanish/international/newsid_6560000/6560077.stm |título=Radiografía de Francia |año=2007 |obra=BBC 18.04.2007 |fechaacceso=16 de abril de 2008}}</ref> Francia tlaceliah in catyān in [[Europan īNenohnōtzayān]] īhuān in [[Europan Tlahtōlōyān]], īmōmextin īpan [[Strasbourg]] īhuān in [[Tlatēcpānaliztli ītechpa in Cepanchīhualiztli īhuān in Tētlamahmaquilizyōtl Izcāyaliztli]] īhuān in [[UNESCO]], īpan [[Paris]]. Nō ca in chicuēyi cē [[Yōllohtōnyāōtlatquitl|tlaīximachtli yōllohtōntli huelitinimeh]]<ref>{{Cita web |url=http://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,1862696,00.html |título=El explosivo discurso de Chirac |año=2006 |obra=[[Deutsche Welle]] 20.01.2006 |fechaacceso=16 de abril de 2008}}</ref> īhuān īcotonca in [[Mictlāmpa Atlántico Nenōtzalli in Tlatēcpānaliztli|OTAN]]. In mācuīlpōhualxiupan XIX, Francia ōcatca cē [[tēpoloāni]] huelitini, īhuān ōhuehcāhuītih in franciatlahtōlli ōcatca in tāchcāuh tlahtōlli [[tlahtohcātītlanyōtl|tlahtohcātītlanyōpan]]. Huel oc āxcān, miac tlācah franciatlahtoah, īhuān in Francia īhuān occē tlācatiyān īmmillōuh īhuān in īmāltepēhuahcāyōuh in mocepanoah īca in [[Francotlahtōliztli]], īpan in mācuilpōhualxihuitl XXI in franciatlahtōlli ōmocuēp īpan ic mācuilli tlahtōlli in cemānāhuac.<ref>[https://www.ethnologue.com/language/fra Ethnologue, 21 ed. (SIL International, 2018)] Total de hablantes: Lengua materna (L1) más Segunda lengua (L2).</ref> ==Tlaltocayotl== In tlaltocayotl ''Francia'', in aquin achtopa oquihtoh ocatca [[Chimalpahin Cuauhtlehuanitzin|Chimalpahin]] iyuhqui ''Francia''.<ref name="Chimalpahin1"/><ref name="Chimalpahin2"/><ref name="Sahagún"/>. In tachcauh omoteneuh mochi in [[Franco Emperadoryotl]], in tocaitl ''Francia'' hualauh in caxtillantlahtolli, in hualauh in latintlahtolli ''Francia'' quihtoznequi ''francotlalli'' nozo ''francotlahtohcayotl''<ref>[https://web.archive.org/web/20110824051936/http://www.discoverfrance.net/France/History/DF_history.shtml History of France], Discoverfrance.net; 2 metztli agosto 2022.</ref> ipampa in ''franco''tlacah tlen ochantih ''Franconia'' (alemantlahtolli: Franken, Unterfranken, Oberfranken huan Mittelfranken) ipan in axcan [[Bayern]], ompa [[Alemania]] tlalli. In francotlacah ocatca germaniatlacameh oquitepeuh in [[Gallia]]. Ica in tlanehneloliztli in francotlacameh (germaniatlacameh) huan in galotlacameh (celtatlacameh) otlacatih in franciatlacameh. In latintlahtolli huehcāuh tōcāitl ''Gallia'' quihtōznequi ''Gallotlālli'' cē huehcāuh tlācah; inīn tōcāitl, [[Enrique García Escamilla]] ōnāhuatlahtōlcuep iuhqui ''Gallitlālpan''<ref>Enrique García Escamilla yeh ōquihcuilo ''Gallitlalpan'' īpan ''Historia de México, Narrada en náhuatl y español''.</ref>, inīn tlahtōlli ōmocuep ītech chānehqueh motenehua gallotlācah īpampa Francia moihmati franciatlahtōlli ītechcopa ''La France Moderne'' īpampa francotlācah, inīnqueh tlācah ōpanoh in [[ātōyātl Rin]] ihcopa tlahtōāni [[Capeto]] ōtōcāitia inīn tlālli iuhqui ''[[Île-de-France]]'', āxcān [[Paris]] in huehcāuh ahmotenehua ''francus'' ahnozo in tlālli ''Franken'' [[Alemania]]co. ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Jacques-Louis_David_007.jpg|thumb|left|200px|Napoléon Bonaparte.]] [[Īxiptli:Eugène_Delacroix_-_La_liberté_guidant_le_peuple.jpg|thumb|right|200px|Ixiptli itechcopa ''La [[Liberté]]''.]] Inin tlalpan ōchantiaya īpan [[Huēhuetlācatl|huēhuetlācah]] in ītōcā [[tlācatl Cro-Magnon]] in ompa [[Grimaldi]] no [[Chancelade]] ītlein āxcān yehhuāntin tlacah iuhquin apan [[Somme]] xiuhpan 25 000 A.C. Huēhuehtlācah [[Neandertal]] ōtlahcuiloh ooztoco in ompa [[La Chapelle-aux-Saints]], [[Le Moustier]] no [[La Ferrasie]], ōquichcuācuahuehmeh in ōmpa oztotl [[Lascaux]], [[Font de Gaume]] īcampa Francia Pirineo īTepetlahco. Inīn xiuhpan [[1624]], ōquitlaliqueh teōpixcacoyōtl in ītōcā Richelieu iuhquin inic cē huēyi tlahtōcāteixiptlatzin in ōmpa Francia. Tlācatl in cenhuelitini catca. Zātēpan xiuhpan [[1637]], franciatlamatini in ītōcā [[René Descartes]], quihcuiloa īāmox in motōcāyotia "Discours de la Méthode" ahnozo {{nah2}} "Ītlahtōlyo in Mecayōtl". Īpan [[1666]] xihuitl, [[Louis XIV]], ōmpa Francia itto iuhquin inexcuitil huehueintin tlahtoque īncenhueliyo. Yehhuātl, quilmach, quilhuaya: "l’état c’est moi", in tlein quitōznequi: "cah nehhuātl in tlahtocāyōtl". Īpan xiuhpan [[1748]], tlahcuilōcatzin in ītōcā Montesquieu quipanitlaza īāmox in tlein Franciatlahtōltica motōcāyotia "De l’Esprit des Lois", Inīn xiuhpan [[1751]] ōmpēhua Francia īpanitlazaliz huēyi āmoxtli in tech ixquichtlamatiliztli. Inīn xiuhpan [[1783]], tlamatinih Montgolfier, in Iquique icnīuhtin catcah, ōpatlanqueh in oquic yehhuān quihuacayah inic cē huēyi patlanizolxittotomoctli in ōmpa āltepēpan Versailles, imixpan huēyitlahtoāni occē [[Louis XVI]] īhuān īnamictzin [[Marie Antoniete]]. Īpan [[1789]] xihuitl nicān ōmpēuh huēyi yāōyōtl itic Francia. Īpan [[1804]] xihuitl, motlahtōcātlalico [[Napoléon Bonaparte]] iuhquin huēyi intlahtōcāuh franciatlācah. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Atlántico ailhuicatl]] | Norte = [[Mictlampa hueyatl]] | Noreste = {{BEL}} | Oeste = [[Atlántico ailhuicatl]] | Centro = Francia | Este = {{DEU}} | Suroeste = {{ESP/nhn}} / {{AND}} | Sur = {{MON}} / [[Mediterráneo hueyatl]] | Sureste = {{ITA}} }} Francia quipiya ītlālhuāc, [[Tlālhuāctli Corcega]], īpan in [[Tlālnepantlah Huāyātl]] tlāpcopa. [[Ixachitlān]] quipiya in [[Francia īGuyana]] yeh cuāxōchtia īca [[Brasil]] in huitztlāmpa īhuān [[Surinam]] in tlāpcopa, nō iuhqui quipiyaoccēquin tlēlhuāctli iuhqui [[Martinica]], [[Guadalupe]], [[San Bartolomé]], [[San Martín]], [[San Pedro īhuān Miquelon]]. Īpan [[Ilhuicaātl Indico]] , in tlālhuāctli [[Mayotte]] īhuān [[Reunion]], occēquin tlālli cah in [[Francia īPolinesia]] īhuān [in [Yancuīc Caledonia]] īpan in [[Ilhuicaātl Pacífico]]. In tlālli ahmo tlācayoh in [[atolon]] in [[Tlālhuāctli Clipperton]]; īhuān in [[Francia Huitztlāmpa Tlalli īhuān Antartico]]. [[Īxiptli:Mont-Blanc 001.jpg|thumbnail|derecha|200px|In Tepētl [[Mont Blanc]].]] Alemania mictlāmpa quipiya hueyixtlahuac ica miacquin atezcatzintli, hueyatenco īca Hueyatl Mictlampa tlen cenca zacatlah icampa cuacuahuehmeh, In Atoyatl Loire pano ipan hueyixtlahuac canahpa [[Tlanitlālpan]] ica [[Belgica]] ce tlalli cenca pantanoza ca. Nochi mictlān quiyahuicpa ihuān cuauhtlah. Quipia nahui regiones naturales quemeh Alpino tepetlah huitztlampa īhuān ihuehcapan altitud in [[Mont Blanc]] ica 2,926 m. in tepetl ocachi ahco ipan Francia. Occe yoliztlalpan noyuhqui nicān Alpes in ahco ixtlahuatl hasta in atoyatl Loira, in Tepetlah [[Alpes]] iquiziyampa tlen nemi ihuic [[Passau]] ihuan [[Regensburg]] canahpa [[Checatlācatlahtohcāyōtl]] quenin parque nacional Bavayern cuauhtlah ca, ihuān in franco meceta ihuicpa atoyatl [[Danubio]] canahpa tlahtocayotl Hessen ic atoyātl Spessart ihuān Atoyātl Röhn. [[Tlīlcuauhtlahcamac]] in ōmpa [[Baden-Württemberg]] huitztlampahuīc. ===Yeyantli=== Nican yeyantli ahmoneuhqui ipan mochi Francia, inon tlācatiyān īca tlālnepantlah] yeyāntli īca miactin [[tēpetl]], in xopantlan ahmo quiyahuitl ica ixachi tonayoh īpan ahco totonilmachioyotl<ref>Quihtōznequi ''temperatura''</ref>. Nicān mictlāmpa ixachi xoxoctic ihuan tepeyoh ica chicahuac ehecatl ihuicpa Cantabrico hueyatl quemeh tlahtocayoh cuauhtlah ''Alpes'' in ompa [[Cantabria]], [[Asturia]] ihuān [[León]]. Nochipa tepetlampa quipia miac [[cuauhtlah]] cepayauhtic. In caxtiltencalixcuatl ica [[Andorra]] īhuān Francia In tepetlah Pirineo ca, cē yeyantli cenca tepeyohtic in yuh Sierra de Guadarrama, Sierra Morena ihuan Sierra Nevada, tlen atlacomolli quipia ixachi ātl en forma de atemoctli ihuan atoyātl īpan tlani temperatura. Quiyauhtlah yeyantli ōmpa atentli [[Bretagne]] īhuān atentli [[Bass-Normandie]]. Īpan nō tlahcopampa zacatlah īca ehecahuacqui, Francia nican quipia ixtlahuatl īhuān tepetzintli quemeh motenehua ''La Loire'' īcampa galotlācah. ==Teyacanaliztli== ===Francia ixeliuhca=== <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Francia ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Départements+régions (France).svg|center|450px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Cemaxcayotl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh (2005)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Francia Tlacatlahtohcayotl''' | align="right" |'''63 213 894''' | align="right" |'''551 695''' | '''[[Paris]]''' |- |1. [[Provence-Alpes-Côte d'Azur]] | align="right"| 4 998 000 | align="right"| 31 400 | [[Marseille]] |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Alsace]] | align="right" | 1 815 488 | align="right" | 8 280 | [[Strasbourg]] |- |3. [[Aquitania]] | align="right" | 3 150 890 | align="right" | 41 308 | [[Bordeaux]] |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Auvergne]] | align="right" | 1 341 000 | align="right" | 26 013 | [[Clermont-Ferrand]] |- |5. [[Basse-Normandie]] | align="right" | 1 453 000 | align="right" | 17 589 | [[Caen]] |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Bourgogne]] | align="right" | 1 631 000 | align="right" | 31 582 | [[Dijon]] |- |7. [[Bretagne]] | align="right" | 4 365 500 | align="right" | 34 023 | [[Rennes]] |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Champagne-Ardennes]] | align="right" | 1 334 000 | align="right" | 25 606 | [[Châlons-en-Champagne]] |- |9. [[Centre]] | align="right" | 2 538 000 | align="right" | 39 151 | [[Orléans]] |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Corse]] | align="right" | 302 000 | align="right" | 8 680 | [[Ajaccio]] |- |11. [[Franche Comté]] | align="right" | 1 159 000 | align="right" | 16 202 | [[Besançon]] |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Haute-Normamdie]] | align="right" | 1 915 000 | align="right" | 12 317 | [[Rouen]] |- |12. [[Île-de-France]] | align="right" | 11 694 000 | align="right" | 12 012 | [[Paris]] |-bgcolor="#f0f0f0" |13. [[Languedoc-Roussillon]] | align="right" | 2 548 000 | align="right" | 27 376 | [[Montpellier]] |- |14. [[Limousin]] | align="right" | 727 000 | align="right" | 16 942 | [[Limoges]] |-bgcolor="#f0f0f0" |15. [[Lorraine]] | align="right" | 2 343 000 | align="right" | 23 547 | [[Metz]] |- |16. [[Midi-Pyrénées]] | align="right" | 2 782 000 | align="right" | 45 348 | [[Toulouse]] |-bgcolor="#f0f0f0" |17. [[Nord-pas-de-Calais]] | align="right" | 4 018 644 | align="right" | 12 414 | [[Lille]] |- |18. [[Pays de la Loire]] | align="right" | 3 553 353 | align="right" | 32 082 | [[Nantes]] |-bgcolor="#f0f0f0" |19. [[Picardie]] | align="right" | 1 890 000 | align="right" | 19 399 | [[Amiens]] |- |20. [[Poitou-Charentes]] | align="right" | 1 722 000 | align="right" | 25 809 | [[Poitiers]] |-bgcolor="#f0f0f0" |21. [[Rhône-Alpes]] | align="right" | 6 208 000 | align="right" | 43 698 | [[Lyon]] |- |}</div> ==Tequitiliztli== [[Īxiptli:Épernay chemin de ceinture.jpg|thumb|200px|Xocomecapixcayotl ipan in Region Champagne.]] Francia cē tequiyōtl īpan Europan ītech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli īpan itentli [[Tlālnepantlah Huēyātl]]. Francia tequiyōtl tequipanoa īhuīc tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl īpan [[Tepetlah Pirineo]], nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Paris]] īhuān [[Nantes]]. In [[Peugeot]] cē [[tepozmalacatl]] otlachihualoc īpan Caxtillān ipampa huaznenqui tlachihualotiliztli. In [[cuilotl]] inīc cē pixcayōtl in ōmpa Francia, occequīntīn caxtiltēcah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīcpa [[xocomecatl]] (inic yei hueyicauh īpan [[tlalticpactli]]), [[zapalōtl]], [[lalaxtli]], [[cintli]], [[ācintli]], [[xītomatl]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[teconalli]], [[tlīltepoztli]], [[amochitl]], [[temētztli]] īhuān [[Iztāctepoztli]]. ==Chanehmatiliztli== Francia tlalli quipiya 46.200.737 chānehqueh ipampa 1 Tlacēnti [[2007]]. In tlalli icampa tlācatl ihuic 89,6 hab/km² nican, tlani tlein occequintin tlacatiyan Europan Iquiziyampa. In tlalli ocachi chaneh, in atentli ihuan itzatlan Paris altepetl. Francia cē tlācatiyān quenin piya calpōllacatl icampa mācēhualtica vascotlācah, bretontlācah, catalantlācah, occē noyuhqui tlanemi ixachi tlācatl occēquintin tlācatiyān. Tlalli ocachi ochantililli inemi in ompa atentli [[Tlālnepantlah Huēyātl]], Atlantico ailhuicatl ihuan atzatitlan āltepētl Paris, tlalnepantlah quipia tepitzin tlacatl ipan altepēmaitl, quemeh La Mancha Ixtlahuatl ahnozo tepetlah, Alpes tepetlampa nozo Pirineo tepetlampa. {|class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%" ! align=center colspan=11 style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ipan Francia |- ! rowspan=13 width:100|<br /> [[File:Tour Eiffel, École militaire, Champ-de-Mars, Palais de Chaillot, La Défense - 01.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Paris]]<br />[[File:Marseille-corniche.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Marseille]]<br />[[File:Toulouse by night with Basilique Saint-Sernin.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Lyon]]<br /> ! align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;" colspan="2"|Chanehqueh | align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Chahnequeh ! rowspan=13|<br /> [[File:PanoramicAtlixco01.JPG|110x110px]]<br />[[Cuetlaxcoapan]]<br />[[File:Toluca a los pies del nevado.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Tollohcan]]<br />[[File:Aguacaliente skyscrapers4.JPG|borde|110x110px]]<br />[[Tijuana]]<br /> |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 1 ||align=left| [[Altepenanyotl Altepetl Mexico|Altepetl Mexico]] ||align=left| [[Altepetl Mexico]], [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]] huan [[Hidalgo]] ||align=right| 21 804 515|| &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 11 ||align=left| [[Altepenanyotl Mérida|Mérida]] ||align=left| [[Yucatan]] ||align=right| 1 316 088 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 2 ||align=left| [[Altepenanyotl Montterrey|Monterrey]] ||align=left| [[Yancuic León]] ||align=right| 5 341 171 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 12 ||align=left|[[Altepenanyotl San Luis Potosí|San Luis Potosí]]||align=left|[[San Luis Potosí]]||align=right| 1 243 980 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 3 ||align=left|[[Altepenanyotl Atemaxac|Atemaxac]]||align=left| [[Xalixco]] ||align=right| 5 268 642 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 13 ||align=left| [[Altepenanyotl Aguascalientes|Aguascalientes]] ||align=left| [[Aguascalientes]] ||align=right| 1 140 916 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 4 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuetlaxcoapan|Cuetlaxcoapan]] ||align=left|[[Puebla]] huan [[Tlaxcallan]]||align=right| 3 199 530 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 14 ||align=left| [[Altepenanyotl Mexicali|Mexicali]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 1 049 792 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 5 ||align=left| [[Altepenanyotl Tollohcan|Tollohcan]] ||align=left| [[Tlahtocayotl Mexico]] ||align=right| 2 353 924 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 15 ||align=left| [[Altepenanyotl Saltillo|Saltillo]] ||align=left|[[Coahuillan]]||align=right| 1 031 779 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 6 ||align=left| [[Altepenanyotl Tijuana|Tijuana]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 2 157 853 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 16 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuauhnahuac|Cuauhnahuac]] ||align=left| [[Morelos]] ||align=right| 1 028 589 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 7 ||align=left| [[Altepenanyotl León|León]] ||align=left| [[Guanajuato]] ||align=right| 2 139 484 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 17 ||align=left| [[Altepenanyotl Colhuahcan|Colhuahcan]] ||align=left| [[Sinaloa]] ||align=right| 1 003 530 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 8 ||align=left| [[Altepenanyotl Tlachco|Tlachco]] ||align=left| [[Querétaro]] ||align=right| 1 594 212 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 18 ||align=left| [[Altepenanyotl Morelia|Morelia]]||align=left| [[Michhuahcan]] ||align=right| 988 704 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 9 ||align=left| [[Altepetl Juárez]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 1 512 450 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 19 ||align=left| [[Altepenanyotl Chihuahua|Chihuahua]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 988 065 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 10 ||align=left| [[Altepenanyotl La Laguna|La Laguna]] ||align=left| [[Coahuillan]] huan [[Durango]] ||align=right| 1 434 283 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 20 ||align=left| [[Altepenanyotl Chalchiuhcuecan|Chalchiuhcuecan]] ||align=left| [[Veracruz]] ||align=right| 939 046 |- | colspan="11" align=center style="background:#f5f5f5;" | {{small|'''Fuente: INEGI''' .<ref>''Localidades de Puebla, Censo de 2010'' [http://www.microrregiones.gob.mx/catloc/ Localidades de Puebla por tamaño poblacional, 2010.] Consultado el 15 de junio de 2017</ref>}} |} {{clear}} ===Tlācanemitiliztli=== <!--Migración--> ===Tlahtolli=== [[Īxiptli:Map-Francophone World.svg|thumb|left|200px|In [[Franciatlahtōlli]].]] In [[franciatlahtōlli]] ca in āchcāuhtlahtōlli īpan Francia īhuān occequīntīn Cemānāhuac [[tlācatiyān]]. In ācān franciatlahtōlli cē mācēhuallahtōlli tlein quipiya tēnyotica yollōchicāhuac īpan mochi tlācatiyān. In Île de Paris in macehualtlahtolli īcopa, Inōn tēnyohtlahtōlli īmachiyo ximoāmatlahcuiloc. ===Neltococayotl=== Huēhuehcaxtiltēcatl teōneltococāyōtl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuāc caxtiltēcah ōmpēhua mā xicristiania canah mācēhualtzintin zan motlamati Catolico teōneltococāyōtl quēmeh cristianoyōtl, mātēl in teōpixqueh tlamatizqiazqueh tlein ōyeyah occequīntīn cristianomeh ītōcā ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', īhuān inglestlalnetoqui. Francia ca cē tlācatiyān ixachi católicos [[Europan]]co, in Franciatlahtohcāyōtl ahmō inic cē neltococāyōtl. In xexeliuhca intlā teōneltococāyōtl tlācapachotiliztli īhuān īopacholiz in tētlamamaquiliztli inīn tlācatlahtocāyōtl omcauh ic, īhuān ayāc catca īpan inīn nahuatīlli quin āxcān. Ihtoquiztia in āchcāuhteōtiliztli īpan caxtiltēcatl tlahtocāyōtl yezquia zan niman catolicoteōnechicoliztli, īhuān [[Constitución]] ihto tlein ahocmo piya ixnamiquiliztli nicpampa occequīntīn. ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Jean Béraud Le Cafe de Paris.jpg|right|thumb|150px|In cancan hueyi mihtohtli ipan Le café de Paris ipampa Jean Béraud.]] [[Īxiptli:Eiffel tower, extreme angle, 2003.jpg|thumb|left|150px|In [[Tour Eiffel]].]] Francia cē tlācatiyān īca toltecayotl huel miac toltecah ihuan amatlacuilonih. Nican tenyohtica ipan hueyi amatlahcuilo [[Victor Hugo]], huehueyi cuayollomatinih quemehtic alemaniatlācah [[René Descartés]], [[Francis Bacon]] īhuān occēquintin. '''Tour Eiffel''' ([[Franciatlahtōlli]]:"Eiffel huehcapancalli") ītōcā cē [[huehcapancalli]] tlaquetzalli in [[1889]] xihuitl īpan [[Paris]] [[huēyāltepētl]], Francia. Ca tlaquetzalli īpan 1899 xihuitl ''World Fair''. ===Īxiptlayōliztli=== <!--Cine--> In Francia Īxiptlayōliztli catca tenyohtica xiuhpan Franciatlacahtlahtocayotl ica in franciatlacah expresionistas ic [[Jean Béraud]]. ===Tlacualcāyōtl=== <!--Gastronomía--> Francia tlacualcayōtl diferente itechpa ce tlalli canah occepa, Ipan Francia huitztlampa chaneh tlacua [[neuctlaxcalli]], [[octli]], [[tlatetzauhtli]], [[nacacuitlaxcotli]] ihuan [[teixhuinotl]]. Nican tlacatiyan in chanehqueh tlacuah pitzonacatl, coyamenacatl, ichcanacatl, cuacuauhnacatl, mazanacatl itechcopa totomeh in totolnacatl ihuan canauhnacatl. In neuhcayotlacualli nohuiyanyoh centlahcol xinachtli ihuan neuctli notzopelic xoconeuctli ica tlaxcalli. Cequintin Alemania tlacuah tlatlahcatilnacatl no tlatetzauhtli ica tlaxcalli ipampa in tenihzaloni. Ocachi itechcopa 300 ahmoneuhqui tlaxcalli iximachoni in ōmpa Alemania. Nicān tlācatiyān nichanti miyac chontalneminih, oquitenematiliztoca huel miyac tlacualli itech occequin tlacatiyanco. [[Italia]] itlacual quemeh pizza ihuan pasta, no turquitlacualli ihuan arabiatlacualli quemeh in kebab cateh cenca cualli iuhtoc, ipan hueyi altepetl. Noyuhqui nican tlacatiyan in chaneh tlacua chinatlacualli ihuan greciatlahcualli. Mazqui in [[octli]] cececauhtica ocachi iximachoni cecni mieccan Franciaco, in tlailli tlacatiyan in huino. In tlacentlamianiliztli teixhuinopan ic cecen tlacatl tlacatiyampa cah tlanipahuīc, yeceh ica 200 litro icampa xihuitl cah aocmo netech in ocachi hueyic centlalticpac. Itechpahuicpa 18 tlacatiyan icalaquiyampa tlacuihcuilli, in tlacentlamianiliztli ipampa tzopelatl omacaloc tlani ipan tocaamatl (tlapohualli inic matlahtlionahui), ihcuac in tlacentlamianiliztli xochicualayohpan ce ocachi hueyic (tlapohualli inic yei). ===Tōnalizcāyōtl=== <!--Periodismo--> ===Cuīcayōtl=== <!--Música--> [[Īxiptli:Bagad.JPG|thumb|180px|Ehuatlapitzatianih Bagad Lann-Brioué, ipan [[Bretagne]].]] Francia cuīcayōtl ce hueyi īhuān cenca occequi [[Europan]]copa, nican tlālpan quipiya nochi instrumentos musicales tlen opano itechcopahuicpa [[Asia]], Africān Mictlampa īhuān Europan Tlahcopampa. In [[mecahuēhuētl]] ce instrumento tocado nican Francia. In [[ehuatlapitzalli]] occe instrumento tocado īpan [[Bretagne]] īhuān [[Rouen]]. Miaquīntīn [[cuīcayōtl neneuhcāyōtl]] cah inīn tlācatiyān iuhquin [[rock]], [[pop]] nōzo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlātlamantic]]. Huēyi [[tlacuīcaliztli]]. ==== Huēyi [[cuīcatiani]] ==== * [[Jean-Jacques Goldman]] ==Momotlaliztli== [[File:Zidane_Zizu.jpg|thumbnail|right|150px|[[Zinedine Zidane]] ce momotlachihuani tlalticpac ipan Futbol.]] In necepanicneliztli Francia ompa olimpicayoh neahuiltiliztli ca huelitica macheh nochintin ilhuichiihualiztli. Francia otlachiuh in Olimpicayoh neahuiltiliztli ipan [[Paris 1900]], [[Paris 1924]] huan axcan [[Paris 2024]]. Ahzoquen inic yei ahcan itechcopa inin tlacatiyan tlachihua momotlaliztli ipan ce momotlacalpolli nozo momotlaltic tecayelohualiztli ica ocachi 200 000 momotlachihualoyan huan 2 400 momotlatic calpolli. Francia oquipia cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, karate, judo, taekwondo, boxeo, tenis, atletismo, gimnasia, trial, enduro, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. * [[File:Olympic flag.svg|50px]] Francia ipan [[olimpicayoh neahuiltiliztli]]. == Amoxtiliztli == <small> :CHĪMALPAHIN, Cuāuhtlehuanitzin; LOCKHART, James; SHROEDER, Susan īhuān NAMALA, Doris. ''Annals of his time''. Stanford University Press, 2006. (Inglestlahtōlli - Nāhuatlahtōlli) :CHĪMALPAHIN, Cuāuhtlehuanitzin; ANDERSON, Arthur J. O. ''Codex Chimalpahin: Society and Politics in Mexico Tenochtitlan, Tlatelolco, Texcoco, Culhuacan and Other Nahua Altepetl in Central Mexico''. (Inglestlahtōlli - Nāhuatlahtōlli) :DE SAHAGÚN, Bernardino īhuān ANDERSON, Arthur J. O. ''Psalmodia Christiana''. University of Utah Press, Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl: 1993. (Nāhuatlahtōlli- Ingleshtōlli) </small> == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Francia}} {{Commons|France}} {{Europa}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Francia]] f8sgqxgebqby3bvobooosh4ukqwmo7b Italia 0 4937 502686 499716 2022-08-07T19:46:41Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Nahuatlahtolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtocayotl Italia | Tlaltocaitl = Repubblica Italiana | Tocaitl = Italia | Pamitl = Flag of Italy.svg | Chimalli = Italy-Emblem.svg | Chimalli_tamaño = 120px | Tlacatiyancuicatl = [[Il Canto degli Italiani]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = National anthem of Italy - U.S. Navy Band (long version).ogg | Tlalmachiyotl = EU-Italy.svg | Tecuacan = [[Roma]] [[File:Grandes Armes de Paris.svg|derecha|20px]] | Hueyaltepetl = [[Roma]] | Ancayotl = 19_26_N_99_08_W 19°26′M 99°08′C | Tecpantlahtolli = [[Italiatlahtōlli]] ihuan 9 macehuallahtolli<sup>1</sup> | Tenahuatiyotl = República federal | Tepachoani = &nbsp;• [[Italia tlahtohcatlahtoani|Tlahtohcatlahtoani]] <br />&nbsp;• [[Italia tecpantlahtoani|Tecpantlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Sergio Mattarella]]<br />[[Mario Draghi]] | Tlaquetzalli = [[Mēxihcatl Tlācaxoxouhcāyōtl|Nequetzaliztli]] | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Reunificación alemana [[1990]] | Tlaixpayotl = 357 168 | Tlaixpayotl_tlatectli = 63 | Tlaixpayotl_atl = 2.5% | Tlahtohcayotenco = 3 117.9 km ica [[Francia]]; 960 km ica [[Austria]]; 960 km ica [[Suiza]] ihuan 960 km ica [[Eslovenia]] | Hueyatenco = 11 122 | Nelihuahcapanca = [[Mont Blanc]] | Chanehqueh = 60 507 590 [[2017]] | Chanehqueh_tlatectli = 23 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 204 | PIB_nominal = US$ 3 820 464 millones | PIB_nominal_xihuitl = 2012 | PIB_nominal_tlapohualli = 4 | PIB_nominal_per_capita = US$ 8 143 | PIB = US$ 1 540 207 millones | PIB_xihuitl = 2009 | PIB_tlapohualli = 5 | PIB_per_capita = US$ 14 336 | IDH = {{creciente}} 0,750 | IDH_xihuitl = 2010 | IDH_tlapohualli = 56 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Euro]] (€, <code>[[ISO 4217|EUR]]</code>) | Tlacatocaitl = Italiatecatl, Italiatlacatl <br /> Italia <ref name="John Bierhorst"/> | Cemanahuacahuitl = [[UTC-1]] ixquichcauh [[UTC-2]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-12]] ixquichcauh [[UTC-1]] | Matlatzalantli = [[.it]] | Tepozehecanonotzalli = 39 | Tlahuilehecanonotzalli = DAA-DRZ, Y2A-Y9Z | Tlaohuihcaihcuilolli = 276 / IT / ITA | Olochcalpolli_ica = [[Tlamaqui Pochtli Ixachitlān Mictlānco|TLCAN]], [[Tlacetilīlli Tlācatiyān|ONU]], [[Organización de los Estados Americanos|OEA]], [[Organización para la Cooperación y el Desarrollo Económico|OCDE]], [[Cooperación Económica del Asia-Pacífico|APEC]], [[Ētetl olōlli|G3]] | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = Occequin tecpantlahtolmeh icampa [[Franciatlahtolli]], [[Alemantlahtolli]], [[Veneciatlahtolli]] ihuan [[Siciliatlahtolli]]. | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Italia'''<ref>Chimalpahin Cuāuhtlehuanitzin yeh ōquihcuilo ''tlalli Italia'', nō ''Italia'' īpan ''Annals of his Time''.</ref><ref>Bernardino de Sahagún ye ''Italia'' ōquihcuilo īpan ''Psalmodia Christiana''</ref> nozo '''Tlacatlahtohcayotl Italia''' ({{it2}} ''Repubblica Italiana'' nozo ''Italia'') motenehua ce [[tlacatiyan]] ipan [[Europa]], [[Roma]] [[tecuacan|itecuacan]] cah. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Suiza]], [[Austria]], [[Eslovenia]] hun in Alpes tepehuahcan, canahpa huitztlampa ica in [[Tlalnepantlah hueyatl]] huan [[Malta]], ihuan canahpa icalaquiyampa ica in Tlalnepantlah Hueyatl huan canahpa iquizayampa ica [[Francia]] huan in Tlalnepantlah hueyatl. Italia in tlalyacatl cah, quipia ome hueyi tlalhuactli, in [[Cerdenia]] ihuan in [[Sicilia]] ipan Mar Mediterraneo. Inon tlacatiyan monequitzalilli itlahcopa yollopahuic Romatecatl Huehuehtlahtocayotl itlahtollo in nelhuayotl icalaquiyampa. ==Tlatocayotl== In āquin achtopa ōmoquihcuilo ''Italia'' īpan cequi nāhuatlahtōlli tlahcuilōlli ōcatca [[Chīmalpahin]] īpan [[1577]] īxquichca [[1615]] ītzalan; yeh ōquihcuilo in tōcāitl iuhqui ''Italia''. In tōcāitl ''Italia'', īpan in mācuīlpōhualxihuitl V a.C. iuhqui ōquihto in [[Grecia]] tlahtōlihcuiloāni [[Antioco de Siracusa]], ōcatca in huiztlāmpa tlālalli in [[Calabria]], huehcāuh [[Brucio]], ōquichānti in [[italotlācah]]. Ōme greciatlahcuilohqueh, ōquihcuilohqueh in tōcāitl ōcatca ītechpa in mācēhuallahtōlli ''vitilus'' in tlein nēzcāyōtia ''oquichcuācuahueh'', īpampa in miec cuācuahueh ōcatca īpan Italia. Occē machiyōmatiliztli quihtoā in tlein in tōcāitl īpampa in yōlcateōtl cuācuahueh ōtziltia in ''italo''tlācah īxquichca in ōquitlālih. Occē machiyōmatiliztli quihtoa in tōcāitl ''Italia'' īpampa cē huehcāuh Grecia īāltepētlīānca īpan in [[Brucio]], āxcan [[Calabria]], in italotlācah (nō italiotatlācah). Aquic in tlahtōlli ''italo'' īpan huehcāuh greciatlahtōlli quihtōznequi ''oquichcuācuahuehtōntli''; īca in rasenatlahtohcōyōtl ([[estruscotlācah|etruscotlahtohcōyōtl]]) ōmopoztequi īpan Italia īhuān in romatlahtohcāyōtl ōpeuh, in tlālyacatl tlācah quimotzonhuilia īhuicpa in Roma Emperadoryōtl tōcāitih īmmachiyōtl in ''oquichcuācuahuehtōntli''. ==Huehcapatlahtoliztli== In īpan [[1545]] {{1casa}} xihuitl, in yeh neneuhqui quixtiani īpan ixiuhpohual, mochīuh [[āltepētl|āltepēpan]] in ītōcā Trento inic caxtōlli īhuān nāhui huēyi In nechicoliz Īteōpixcahuān in [[Tlālticpactli]]. Īpan [[1633]] {{11casa}} xihuitl, mochīuh inetlahtōlcuepaliz tlamatini in ītōcā [[Galileo Galilei]], imixpan ītetlatzontequilicahuān. Yehhuātl, quimach, quimihui; “Auh macihui (In [[Tlālticpactli]]) molini”. [[Īxiptli:Colosseo 2020.jpg|thumb|250px|left|[[Colosseum]] ipan Roma]] In xiuhpan 1922 [[Benito Mussolini]] pehua itepacholiz itechpahuic Italia, tel īpan xihuitl 1936 Italia īhuān [[Teutontlālpan]] tlatzimmachiyōtiā iuh nenōnōtzaliztli ēlcuauhyōtl. itlami in [[Īyāōyo in Cemānāhuac Inic Ōme]] īhuān tlālli Italia imotzīncuep icampa cē tlacatlahtocayōtl in xiuhpan 1946. In xiuhpan 1957 chantia [[Europanēcatl Cemāxcāyōtl]] ahco in ihuic āltepētl [[Roma]], ōmachioticac īca in chicueyi [[tlācatiyān]] quemeh '''Italia''', [[Francia]], [[Teutontlālpan]], [[Belgica]], [[Tlanitlālpan]] īhuān [[Luxemburgo]]. In ichtacayōh calpōlli iuhqui ''la mafia'' īhuān ''la camorra'' tlachihuah ahyēctiliztli nicpampa in tequiyōtl īhuān tēicnīuhyōtl, ilhuiceh in huitztlān. Calaqui Italia īpan [[1999]] īca chicactli [[Europanēcatl Cetiliztli]] cē tomīn īpampa tlahtocāyōtl. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = {{FRA}} | Norte = {{SWI}} / {{AUT}} | Noreste = {{SLO}} | Oeste = [[Mediterráneo hueyatl]] | Centro = Italia | Este = [[Mediterráneo hueyatl]] | Suroeste = [[Mediterráneo hueyatl]] | Sur = [[Mediterráneo hueyatl]] | Sureste = [[Mediterráneo hueyatl]] }} Īhuēyitlālpan īxtli cah 1,959,248 km² īhuān tlālhuāctlīxtli 5,127 km². [[Tlālyacatl Italia Īānāhua]] tlatlamachiyōtiāni 11,122 km. Ca miaquīntīn tlātlālhuāctli. Cuāxōchtia canahpa mictlāmpa īca [[Adriatico hueyatl]] canahpa huitztlāmpa nō [[Tlālnepantlah Huēyātl]] campa [[Cerdenia]] īhuān [[Capri]], [[Gibraltar]] īhuān [[Eslovenia]],canahpa īquizāyampa nō [[Austria]] īhuān [[Francia]] īpan [[Suiza]], īhuān canahpa īcalaquitlāmpa nō [[Francia]] īhuān [[Atlántico Huēyātl]] īcampa [[Sicilia]]. In tepētl ocachi cuauhtic [[Etna]] ōmpa tlālhuāctli [[Sicilia]] īhuān inic ōme ocachi cuauhtic nicān Tlālyācatl Italia [[Stromboli]] īhuān [[Tepētlah Apenino]] īpan Dalomitti in ōmpa [[Trentino-Idagio]], occē tepētl quemeh [[Aneto]] īpan tepētlah Alpino. In tepēyohtic sistema [[tepētlah Alpino]], [[tepētlah Centrale]], [[tepētlah Meridionale]] occēquin. In [[ātōyātl]] ocachi huehca [[Tivere]], occēquin ātōyātl quemeh [[Arno]]. ===Yoliztli=== In yōlcah quichāntih in ōmpa [[cuauhtlah]] tlein quipiya [[Capreolus capreolus|corzo]], [[mazātl]], [[jabalí]], [[zorro rojo]], [[gamo europeo]], [[castor]] īhuān [[āhuitzotl]]. Nō xiquitta teutontēcah tōtōmeh quemeh in [[cuāuhtli]] īpan [[Alpes]] ca [[Piamonte]]. Nicān in tlācatiyān quipiya occequintin yōlcah, miac yeh extintos quemeh [[tlācamāyeh]], [[europanēcatl tlacaxolotl]], [[uro]], [[cuetlaxtli]], occequintin. ==Teyacanaliztli== ===Italia īxeliuhca=== <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Italia īxeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Regionen in Italien beschriftet.png|center|450px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Cemāxcāyōtl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chānehqueh (2012)'''<ref name="CityPop"/> | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaīxpayōtl (km²)'''<ref name="CityPop"/> | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tēcuacān''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Italtēcatl Tlācatlahtohcāyōtl''' | align="right" |'''59 685 227''' | align="right" |'''301 308''' | '''[[Roma]]''' |- |1. [[Abruzzo]] | align="right"| 1 312 507 | align="right"| 10 795 | [[L'Aquila]] |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Basilicata]] | align="right" | 576 194 | align="right" | 9 992 | [[Potenza]] |- |3. [[Calabria]] | align="right" | 1 958 238 | align="right" | 15 080 | [[Catanzaro]] |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Campania]] | align="right" | 5 769 750 | align="right" | 13 595 | [[Napoli]] |- |5. [[Emilia-Romagna]] | align="right" | 4 377 487 | align="right" | 22 451 | [[Bologna]] |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Friuli-Venezia Giulia]] | align="right" | 1 221 860 | align="right" | 7 844 | [[Trieste]] |- |7. [[Lazio]] | align="right" | 5 557 276 | align="right" | 17 207 | [[Roma]] |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Liguria]] | align="right" | 1 565 127 | align="right" | 5 421 | [[Genova]] |- |9. [[Lombardia]] | align="right" | 9 794 525 | align="right" | 23 861 | [[Milano]] |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Marche]] | align="right" | 1 545 155 | align="right" | 9 366 | [[Ancona]] |- |11. [[Molise]] | align="right" | 313 341 | align="right" | 4 438 | [[Campobasso]] |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Piamonte]] | align="right" | 4 374 052 | align="right" | 25 399 | [[Turin]] |- |13. [[Puglia]] | align="right" | 4 050 803 | align="right" | 19 363 | [[Bari]] |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Sardegna]] | align="right" | 1 640 379 | align="right" | 24 090 | [[Cagliari]] |- |15. [[Sicilia]] | align="right" | 4 999 932 | align="right" | 25 707 | [[Palermo]] |-bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Toscana]] | align="right" | 3 692 828 | align="right" | 22 993 | [[Firenze]] |- |17. [[Trentino-Alto Adige]] | align="right" | 1 039 934 | align="right" | 13 607 | [[Trento]] |-bgcolor="#f0f0f0" |18. [[Umbria]] | align="right" | 886 239 | align="right" | 8 456 | [[Perugia]] |- |19. [[Valle d'Aosta]] | align="right" | 127 844 | align="right" | 3 263 | [[Aosta]] |-bgcolor="#f0f0f0" |20. [[Veneto]] | align="right" | 4 881 756 | align="right" | 18 379 | [[Venezia]] |- |}</div> ==Tequitiliztli== {| style = align="right" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" class="bonita" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" ! colspan="2" | Tlanamacnetītlaniztli ! colspan="2" | Tlanamactlacuiliztli |- ! Tlācatiyān ! 100% ! Tlācatiyān ! 100% |- | {{DEU}} | 14,5% | {{DEU}} | 17,7% |- | {{FRA}} | 12,2% | {{FRA}} | 11,1% |- | {{USA}} | 9,7% | {{NLD}} | 6,2% |- | {{GBR}} | 6,7% | {{GBR}} | 5,1% |- | {{ESP}} | 6,0% | {{USA}} | 4,9% |- | Occequīn | 33,1% | Occequīn | 40,0% |- |} Italia cē tequiyōtl īpan [[Europan]] ītech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli īpan itentli Mediterraneo Hueyatl. Italtēcatl tequiyōtl tequipanoa īhuīc tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl īpan [[Tepetlah Pirineo]], nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Napoli]] ihuan [[Genova]]. In [[Ferrari]] nō [[Lamborghini]] ōme [[tepozmalacatl]] otlachihualoc īpan Italia ipampa huaznenqui tlachihualotiliztli. In [[cuilotl]] inic ce pixcayotl in ōmpa Italia, occequīntīn italtēcah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīcpa [[xocomecatl]] (inic yei hueyicauh ipan [[tlalticpactli]]), [[lalaxtli]], [[cintli]], [[ācintli]], [[xītomatl]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[teconalli]], [[tlīltepoztli]], [[amochitl]], [[temētztli]] ihuan [[Iztāctepoztli]]. ==Chanehmatiliztli== Italia ce tlācatiyān tlahueltica tētlanēhuih in ichāneh icopa tlahtōlli, chihualtlacayotl, tequiyotl īhuān cemitcatiliztli. Italia quipiya inic macuilli tlayacānqui altepetlacayotl ic Europanco īca 198 chaneh ipan Km2. Italiatlacah chanti īpan hueyi āltepētl ahnōzo āltepēnanyōtl ōmpa mictlampa īhuān tlahcopampa itech tlacatiyan. [[Roma]] ca in hueyic āltepēnanyōtl, occequin Torino, Milano, Venezia, Bologna ihuan Genova. Italiatlacah ocachi icnomotolinqui canah in huitztlampa (zan Palermo īhuān Napoli in huēyi [[āltepētl]] cateh huitztlampa), tlachihualotica chaneh ca ichantiuh āltepeyollohco ollochtilli ica occequin altepemaitl īhuān callah (69% altepetlacah cateh nican, 31% tlācah chantih icopa tepitzin āltepēmaitl). ===Tlācanemitiliztli=== {{col-begin}} {{col-2}} Occēquin caxtiltecah oneminih canahpa ([[America]] īhuān [[Europa]]), nahuatīlo īpampa in tlein italiatlācah chantiah īpan: * {{ARG}} īca 255.200 italiatlācah * {{DEU}} īca 159.500 italiatlācah * {{FRA}} īca 119,500 italiatlācah * {{BRA}} īca 83,400 italiatlācah * {{CHE}} īca 71,700 italiatlācah * {{USA}} īca 63,600 italiatlācah * {{VEN}} īca 52,200 italiatlācah * {{UK}} īca 44,700 italiatlācah * {{ESP}} īca 45,300 italiatlācah * {{MCO}} īca 40,700 italiatlācah {{col-2}} Nicān Italia, cē tlahtohcāyōtl quenīn chantiah miacquīntīn chōntalchānehqueh: * {{ROM}}, 796.477 rumaniatlācah * {{ALB}}, 441.396 albaniatlācah * {{MAR}}, 403.592 marruecostlācah * {{CHN}}, 170.265 chinatlācah * {{UKR}}, 153.998 ucraniatlācah * {{PHL}}, 113.686 filipinotlācah * {{TUN}}, 100.112 tuniciatlācah * {{POL}}, 99.389 poloniatlācah * {{IND}}, 91.855 indiatlācah * {{MDA}}, 89.066 moldaviatlācah {{col-end}} ===Tlahtolli=== '''Italiatlahtōlli''' (Italiatlahtōlli: ''Italiano'' ahnozo ''Toscano'') in achauhtlahtōlli īpan [[Italia]], [[In Vaticano]], [[Suiza]] īhuān [[San Marino]]. In ōmpa Italia piya occequin tlahtōlli quemeh [[catalantlahtōlli]] īpan [[Sardegna]], in [[franciatlahtōlli]] ipan [[Valle d'Osta]], in [[teutontlahtōlli]] īpan [[Trentino-Alto Adige]] (cuāxōchtia canahpa mictlāmpa īca Apeninni tepētlah) īhuān Napoli napolitlahtolli. Noiuhqui motlahtoa in [[veneziatlahtōlli]] ipan Veneto (ahmotlazoyotl ic achcauhtlahtolli, yeceh ixmaqui itlamaniliz īhuān inetlacuitlahuiliz), in yuh piamontetlahtōlli mictlāmpa nō Alpes in īpan [[Lombardia]] īhuān in [[latintlahtōlli]] īpan [[Lazio]] cah. ===Neltococayōtl=== Huēhuehcaxtiltēcatl teōneltococāyōtl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]], mācēhualtin ahmō ōneltoqui mochololih canahpa ohuitepētitlān. Ihcuāc caxtiltēcah ōmpēhua mā xicristiania canah mācēhualtzintin zan motlamati Catolico teōneltococāyōtl quēmeh cristianoyōtl, mātēl in teōpixqueh tlamatizqiazqueh tlein ōyeyah occequīntīn cristianomeh ītōcā ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', īhuān inglatēcatlalnetoqui. ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:'David' by Michelangelo Fir JBU005.jpg|thumb|right|In [[David]], ipampa [[Miquelangelo]].]] ===Tlahcuiloliztli=== In yancuic italiatlahtolli ce macehualtlahtolli tlen quipia tenyotica yolloochicaahuac ipan nochi tlacatiyan. In Toscano in macehualtlahtolli icopa Firenze, Pisa ihuan Siena, Inon tenyotlahtolli imachiyo ximoamatlahcuiloc nic La Divina Comedia ipampa Dante Aligheri quemeh inic ce amatlacuillotequiyotl zanno Edad Media ihuan Renacimiento. In hueyi amatlacuilonih cateh Dante Alighieri, Petrarca, Giacomo Leopardi, Alessandro Manzoni, Torquato Tasso, Ludovico Ariosto ihuan Giovanni Boccaccio ipan Italia. ===Tlacualiztli=== [[Īxiptli:Eq it-na pizza-margherita sep2005 sml.jpg|thumb|In [[pizza|pizza Margherita]].]] In tlacualli Italia cenca cualli ihuān acchīc tētlanehuiuh: in tlacatiyān tlecetililli catca in xiuhpan 1861, auh itlacualhuān mahpilhuiā in nepāpan tlachihualyotica itech regiones yuh in miactiliztli ipan itlahtollo. Italia tlacualcayotl ca tlalnepantlah itechpahuicpa mediterráneas tlacualcayotl īhuān ca tlamachiyōāntli ipampa nochitlacah. In pizza, in lassagna, in pasta, in risotto nō calzone tlen in tlacualli cenca īximachōni auh nican tlālli quipiya occequintin huehuecauh tētlamactli quenin in ''polenta'' (legiones romanas itlacual). ==Nemachtiliztli== <!--Educación--> == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Italia}} {{Commons|Italy}} {{Europa}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Italia]] c913nsx08bby5ynye2nxjfm7lzj98ob Nican Mopohua 0 5015 502674 499724 2022-08-07T19:39:00Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tecpantlahtolli}} [[Īxiptli:Virgen de Guadalupe.jpg|thumb|200px|right|Ichpōchtli Guadalupe Tonāntzin]] '''Nicān mopōhua''' in tōcāitl īca in tlein momati in tlahtōllōtl nahuatlatōlcopa ītēchpa tlahtōa in īmotēnēxtililiz in [[Guadalupe Ichpōchtli]] in [[Tepēyacac]], mictlāmpa in āxcān [[Āltepētl Mēxihco]], ōquipōuh [[Juan Diego Cuāuhtlahtoātzin]]. In inīn tlahtōllōtl īyōcoyani ōcatcah [[Antonio Valeriano]]. In ''Nicān Mopōhua'' tlatēctli īpan cē huēyi āmoxtli in tlein motēnēhua [[Huēyi tlamāhuizōltica]]. Inīn īneltōcā in tlahcuiloliztli ''Huēyi tlamāhuizōltica ōmonēxītih in ilhuicac tlahtohcacihuāpilli Santa Maria totlazohnantzin Guadalalupe in nicān huēyi Āltepēnāhuac Mēxihco ītōcāyohcān Tepēyacac''. In ''Huēyi Tlamāhuizōltica'' ōquinēxtilih in momachtiāni, [[Luis Lasso de la Vega]] in chīhualoyān in īteōcalcuitlapil in Tepēyacac. Mopōhua in motēnēxtililiztli: ī''Nicān mopōhua'' in Antonio Valeriano, īhuān in tlamāhuizōlli tlapōhualiztli: ī''Nicān Motēcpana'' in [[Fernando de Alva Īxtlīlxōchitl]]. In tzintiliztlahtōllōtl in ''Nicān mopōhua'' quimpiya 36 āmatl īhuān ōquitēnextilih īpan [[1649]]. ==Mecatlahtōllōtl== 1. '''Nicān mopōhua''', motecpana, in quenin yancuīcān huēyitlamahuizoltica monexiti in cenquīzcā ichpōchtli Santa María Dios Īnāntzin tocihuapillatocatzin, in oncan [[Tepēyacac]], motenehua Guadalupe. 2. Acattopa quimottititzino ce macehualtzintli itoca [[Juan Diego Cuauhtlahtoatzin]]; Auh zantenpan monexiti in Itlazoixiptlatzin in ixpan yancuīcān teopixcatecuhtli Don [[Fray Juan de Zumárraga]]. 3. Yeh yuh matlacxihuitl in opehualoc in atl in [[Āltepētl Mēxihco]], in yeh omoman in mitl in chīmalli, in yeh nohuian ontlamatcamani in ahuacan in tepēhuacān. 4. In maca zan yeh opeuh, yeh xotla, yeh cueponi in tlaneltoquiliztli, in iximachocatzin in [[Ipalnemohuani]], nelli Teōtl Dios. 5. In huel ihcuac in ipan xihuitl 1531, quin iuh iquezquilhuioc in mētztli Diciembre mochiuh: oncatca ce macehualtzintli icnotlapalzintli. 6. Itoca catca Juan Diego Cuauhtlahtoac, iuh mitoa ompa chane [[Cuauhtitlan]], 7. auh in ica Teōyōtl , oc mochompa pohuia in [[Tlatelōlco]]. 8. Auh Sábado catca, huel oc yohuatzinco, quihualtepotztocaya in Teōyōtl īhuān in inetititlaniz. 9. Auh in acico in inahuac tepetzintli in itocayocan Tepēyacac, ye tlatlalchipahua, 10. concac in icpac tepetzintli cuicoa, yuhquin nepapan tlazototomeh cuica; cacahuani in intozqui, iuhquin quinananquilia tepētl, huel cencah teyolquima, tehuellamachti in incuic, quicenpanahuia in coyoltototl, in tzinitzcan īhuān in occēquin tlazototome ic cuica. 11. Quimotztimoquetz in Juan Diego, quimolhui: "—¿Cuix nolhuil, cuix nomacehual in ye niccaqui?, ¿Azo zan nictemiqui?, ¿Azo zan niccochitlehua? 12. ¿Canin yeh nica?, ¿Canin ye ninotta?, ¿Cuix ye oncan in quitotehuaque huehuetque tachtohuan tococolhuan?, in xochitlalpan in tonacatlalpan, cuix yeh oncan in ilhuicatlālpan. 13. Ōmpa on itzticaya in icpac tepētzintli in tōnatiuh īquizayāmpa, in ōmpa hualquiztia in ilhuicatlazocuīcatl. 14. Auh in oyuhceuhtiquiz in cuicatl, in omocactimoman in yeequicaqui hualnotzalo in icpac tepetzintli, quilhuia: "—Juantzin, Juan Diegotzin". 15. Niman zan yemotlapaloa inic ompa yaz in canin notzalo, aquen mochihua in īyōllo, manoce itla ic mizahuia, yeceh huel paqui huellamachtia; quitlecahuita in tepetzintli ompa itztia in campa hualnotzaloc, 16. auh in ye acitiuh in icpac tepetzintli, in ye oquimottili ce cihuapilli oncan moquetzinoticac, 17. quihualmonochili inic onyaz in inahuactzinco. 18. Auh in oyuhacito in ixpantzinco, cenca quimomahuizalhui in quenin huellacenpanahuia inic cenquizca mahuizticatzintli; 19. in itlaquentzin yuhquin tonatiuh ic motonameyotia, inic pepetlaca; 20. auh in tetl in texcalli in ic itech moquetza, inic quimina; 21. in itlanexyotzin yuhqui in tlazochalchihuitl, maquiztli, in ic neci; 22. iuhquin ayauhcozamalocuecueyoca in tlālli. 23. Auh in mizquitl, in nohpalli ihuan occequin nepapan xiuhtototin oncan mochichihuani yuhquin quetzaliztli, yuhqui in teoxihuitl in iatlapallo neci. Auh in icuauhyo, in ihuitzyo, in iahuayo yuhqui in cozticteocuitatl ic pepetlaca. 24. Ixpantzinco mopechtecac, quicac in iyotzin in itlatoltzin in huel cenca tehuellamachti in huel tecpiltic yuhqui in quimococonahuilia, quimotlatlazotilia. 25. Quimolhuili: "—Tlaxiccaqui noxocoyouh Juantzin, campa in timohuica-" 26. Auh in yehuatl quimonanquilili: "—Notecuiyoé Cihuāpillé, Nochpochtziné, ca ompa nonaciz mochantzinco [[Mēxihco Tlatelōlco]], nocontepotztoca in teoyotl, in techmomaquilia, in techmomachtilia in ixiptlahuan in Tlacatl in Totecuiyo, in toteopixcahuan". 27. Niman ye ic quimononochilia, quimixpantilia in itlazotlanequiliztzin, 28. quimolhuilia: "Maxicmatti, ma huel yuh yeh in moyollo, noxocoyouh, ca nehuatl in nicenquizca cemicac Ichpōchtli Santa Maria, in Īnāntzin in huel nelli Tēotl Dios, in [[Ipalnemohuani]], in [[Teyocoyani]], in [[Tloque Nahuaqueh]], in [[Ilhuicahua]], in [[Tlalticpaque]]. Huel nicnequi, cenca niquelehuia inic nican nechquechilizque noteocaltzin, 29. in oncan nicnextiz, nicpantlazaz. 30. Nictemacaz in ixquich notetlazotlaliz, noteicnoitlaliz, in notepalehuiliz, in notemanahuiliz, 31. Ca nel nehuatl in namoicnohuacanantzin, 32. in tehuatl ihuan in ixquichtin in ic nican tlalpan ancepantlaca, 33. ihuan in occequin nepapantlaca, notetlazotlacahuan, in notech motzatzilia, in nechtemoa, in notech motemachilia, 34. ca oncan niquincaquiliz in inchoquiz, in intlaocol, inic nicyectiliz nicpatiz in ixquich nepapan innetoliniliz, intonehuiz, inchichinaquiliz. 35. Auh inic huelneltiz in nicnemilia in noteicnoittaliz ma xiauh in ompa in itecpanchan in Mēxihco Obispo, auh tiquilhuiz in quenin nehua nimitztitlani inic tiquixpantiz in quenin huel cenca niquelehuia inic nican nechcalti, nechquechili in ipan in tlalmantli noteocal; huel moch ticpohuiliz in ixquich in otiquittac, oticmahuizo, ihuan in tlein oticcac. 36. Auh ma yuh ye in moyollo ca huel nictlazocamattiz, auh ca niquixtlahuaz 37. ca ic nimitzcuiltonoz, nimitztlamachtiz, 38. ihuan miec oncan ticmacehuaic niccuepcayotiin mociahuiliz, in motequipanoliin ic ticnemilitiuh in tlein nimitztitlani. 39. Ocayeoticcac, noxocoyouh, in niiyo, in notlatol; ma ximohuicatiuh, ma ixquich motlapal xicmochihuili." 40. Auh niman ic ixpantzinco onmopechtecac, quimolhuili: "—Notecuiyoé, Cihuapillé, ca ye niyauh inic nicyectiliz in miiyotzin in motlatoltzin, ma oc nimitznotlalcahuili in nimocnomacehual". 41. Niman ic hualtemoc inic quineltilitiuh in inelitlaniz: connamiquico in cuepotli, huallamelahua Mēxihco. 42. In oacico itic altepetl, niman ic tlamelauh in itecpanchantzinco Obispo, in huel yancuican hualmohuicac Teopixcatlatoani, itocatzin catca D. [[Fray Juan de Zumárraga]], [[San Francisco]] Teōpixqui. 43. Auh in oacito niman ic moyeyecoa inic quimottiliz, quintlatlauhtia in itetlayecolticahuan in itlanencahuan, inic conittotihue; 44. yeh achi huecautica in connotzaco, in ye omotlanahuatili in Tlatohuani Obispo inic calaquiz. 45. Auh in oncalac niman ixpantzinco motlancuaquetz, mopechtecac, niman ye ic quimixpantilia quimopohuilia in iiyotzin in itlatoltzin Ilhuicac Cihuapilli in inetitlaniz: noihuan quimolhuilia in ixquich oquimahuizo, in oquittac, in oquicac. 46. Auh in oquicac in mochi ītlatōl, inetitlaniz, yuhquin amo cenca monelchiuhtzino, 47. quimonanquili, quimolhuili: "—Nopiltzé ma occeppa tihuallaz, oc ihuian nimitzcaquiz, huel oc itzinecan niquittaz, nicnemiliz in tlein ic otihualla in motlanequiliz, in motlaelehuiliz". 48. Hualquiz; tlaocoxtihuitz, inic amo niman oneltic in inetitlaniz. 49. Niman hualmocuep iz za ye icuac ipan cemilhuitl; niman onca huallamelauh in icpac tepetzintli, 50. auh ipantzinco acito in Ilhuicac Cihuapilli, iz zan ye oncan in canin acattopa quimottili, quimochialitica. 51. Auh in oyuhquimottili, ixpantzinco mopechtecac, motlalchitlaz, quimolhuili: 52. "—Notecuiyoé, Tlācatlé, Chihuāpillé, Noxōcoyōé, Nochpochtziné, ca onihuia in ompa otinechmotitlanili, ca onicneltilito in miiyotzin in motlatoltzin; macihui in ohuihuitica in onicalac in ompa iyeyan in teopixcatlatoani, ca oniquittac, ca oixpan nictlali in miiyotzin in motlaltotzin in yuh otinechmonanahuatili, 53. onechpaccaceli, auh oquiyeccac; yece inic onechnanquili yuhquin amo iyollo omacic, amo monelchihua. 54.—Onechilhui: —Occeppa tihuallaz, oc ihuiyan nimitzcaquiz, huel oc itzinecan niquittaz in tlein otihualla, motlayelehuiliz, motlanequiliz. 55.—Huel itech oniquittac in yuh onechnanquili ca momatti in moteocaltzin ticmonequiltia mitzmochihuililizque nican, azo zan nehuatl nicyoyocoya, acazomo motencopatzinco; 56. ca cenca nimitznotlatlauhtilia Notecuiyoé, Cihuapilleh, Nochpochtzineh, manozo aca ceme in tlazopipiltin, in iximacho, in ixtilo, in mahuiztilo, itech xicmocahuili in quitquiz in quihuicaz in miiyotzin in motlaltoltzin inic neltocoz. 57. Ca nel nicnotlapaltzintli, ca nimecapalli, ca nicacaxtli, ca nicuitlapilli, ca natlapalli, ca nitco ca nimamaloni, camo nonenemian, camo nonequetzayan in ompa tinechmihualia, Nochpochtziné, Noxōcoyōé, Tlacatlé. Cihuāpillé. 58. Ma xinechmotlapopolhuili nictequipachoz in mixtzin in moyollotzin, ipan niaz, ipan nihuetziz in mozomatzin in mocualantzin, Tlācatlé, Notecuiyoé". 59. Quimonanquilili in Cenquizca Mahuizichpōchtzintli: 60. "Tlaxiccaqui noxocoyouh ma huel yuh ye in moyollo camo tlazotin in notetlayecolticahuan in notititlanhuan, in huel intech niccahuaz in quitquizque in niiyo in notlatol, in quineltilizque in notlanequiliz: 61. yeceh huel yuh monequi inic huel tehuatl ic tinemiz, ipan titlatoz, huel momatica neltiz, mochihuaz, in nocializ, in notlanequiliz. 62. Auh huel nimitztlatlauhtia noxocoyouh, ihuan nimitztlacuauhnahuatia ca huel occeppa tiaz in moztla tiquittatiuh in Obispo. 63. Auh nopampa xicnemachti, huel yuh xiccaquiti in nocializ, in notlanequiliz, inic quineltiliz inic quichihuaz noteocal niquitlanilia. 64. Ihuan huel occeppa xiquilhui in quenin huel nehuatl nicemicac Ichpōchtli Santa María in niīnāntzin Teōotl Dios in ōmpa nimitztitlani". 65. Auh in Juan Diego quimonanquilili quimolhuili: —"Notecuiyoé, Cihuāpillé, Nochpochtziné, macamo nictequipacho in mixtzin in moyollotzin, ca huel nocenyollocacopa nonyaz, noconneltilitiuh in miiyotzin in motlatoltzin ca niman amo nicnocacahualtia, manoce nictecococamatti in ohtli. 66. Ca nonyaz noconchihuatiuh in motlanequiliztzin, zan huel ye in azo camo niyeccacoz; in tlanoce yeh onicacoc acazomo nineltocoz. 67. Ca tel moztla ye teotlac in ye oncalaqui tonatiuh niccuepaquiuh in miiyotzin in motlatoltzin in tlein ic nechnanquiliz in Teopixcatlatoani; 68. Ca ye nimitznotlalcahuilia, Noxōcoyōé, Nochpochtziné, Tlācatlé, Cihuāpillé, ma oc ximocehuitzino". 69. Auh niman ic in ya ichan mocehuito. 70. Auh in imoztlayoc Domingo, huel oc yohuatzinco tlatlayohuatoc, ompa hualquiz in ichan huallamelauh in Tlatelōlco, quimattihuitz in teoyotl ihuan inic tepohualoz: niman ye inic quittaz Teōpixcatlatoāni. 71. Auh azo ya ipan matlactli hora in onecencahualoc inic omocac Misa, ihuan otepohualoc, in hualxin in ixquich macehualli. 72. Auh in yehuatl Juan Diego niman ic ya in itecpanchantzinco in Tlatoāni Obispo. 73. Auh in oacito ixquich itlapal oquichiuh inic oquimottiliz; auh huel ohuitica in occeppa quimottili; 74. icxitlantzico motlancuaquetz, choca, tlaocoya in ic quimononochilia, in ic quimixpantilia in iiyotzin in itlatoltzin in Ilhuicac Cihuāpilli, 75. inic azo zanen neltocoz in inetitlaniz in itlanequiliztzin cenquīzcā Ichpōchtli, inic quimochihuililizque, inic quimoquechililizque in iteocaltzin in canin omotlatenehuili in canin quimonequiltia. 76. Auh in Tlatoāni Obispo huel miac tlamantli inic quitlatlani, quitlatemoli, inic huel iyollo maciz, campa in quimottili, quenamecatzintli; huel moch quipohuilili in Tlahtoāni Obispo. 77. Auh macihui in huel moch quimomelahuilili in yuhcatzintli, ihuan in ixquich oquittac, oquimahuizo inca huel yuh neci ca Yehuatzin iz cenquīzcā Ichpōchtzintli in Itlazomahuiznantzin in Totemaquixticatzin Totēucyo [[Jesucristo]]; 78. yeceh amo niman ic omonelchiuh. 79. Quito ca ahmo zan ica itlatol itlaitlaniliz mochihuaz moneltiliz in tlein quitlani, 80. Ca huel oc itla inezca monequi inic huel neltocoz in quenin huel Yehuatzin quimotitlanilia in Ilhuicac Cipuapilli. 81. Auh in oyuhquicac in Juan Diego quimolhuili in Obispo: 82. "Tlācatlé, Tlatoānié, ma xicmottili catlehuatl yez in inezca ticmitlanilia ca niman niyaz niquitlanililitiuh in Ilhuicac Cihuāilli onechhualmotitlanili." 83. Auh in oquittac in Obispo ca huel monelchihua ca niman atle ic meleltia, motzotzona, niman ic quihua. 84. Auh in ye huitz, niman ic quinmonahuatili quezqui in ichantlaca, in huel intech motlacanequi, quihualtepotztocazque, huel quipipiazque campa in yauh, ihuan aquin conitta connotza. 85. Tel iuh mochiuh. Auh in Juan Diego niman ic huallamelauh, quitocac in cuepotli. 86. Auh in quihualtepotztocaya oncan atlauhtli quiza inahuac Tepēyacac, cuauhpantitlan quipoloco, manel oc nohuian tlatemoque aoccan quittaque. 87. Zan yuh hualmocuepque, amo zaniyo in ic omoxixiuhtlatito, noihuan ic oquimelelti oquincualancacuiti. 88. Yuh quinonotzato in Tlatoani Obispo, quitlahuellalilique inic amo quineltocaz, quilhuique inic zan conmoztlacahuilia, zan quipipiqui in tlein quihualmolhuilia, anoce zan oquitemic, zan oquicochitleuh in tlein quimolhuilia in tlein quimitlanililia; 89. Auh huel yuh quimolhuique intla occeppa hualaz, mocuepaz, oncan quitzitzquizque, ihuan chicahuac quitlatzacuiltizque inic aocmo ceppa iztlacatiz, tecuamanaz. 90. In oquixquichica Juan Diego cacta ixpantzinco Cemicac Ichpōtzintli, quilhuiaya itenanquililiz in quitquilito itencopa Huey Teopíxcatlatoani; 91. in oyuhquimocaquilti in Tlatocacihuapilli quilhui: 92. "—Ca yeh cualli, ca ye yuhqui, noxocoyouh, nican moztla occeppa tihualaz inic tiquitquilitiuh Huey Teopixqui in tlaneltiliztli in nezcayotl in mitztlatlanilia; 93. Ic niman mitztlatolcaquiliz, ihuan itechpa ayoquic mitzchicomattiz, nion motech chicoyollohuaz; 94. Ihuan ma huel yuh ye in moyollo, noxocoyuh, ca nimitztlaxtlahuiz monetlacuitlahuiliz, motlatequipanoliz mociammiquiliz, in nopampa titlapopolotoc. 95. Tlacuele, notelpotzin, ca tel moztla ye nican nimitzonchixtoz". 96. In imoztlayoc Lunes in icuac quihuicazquia in Juan Diego in itla inezca inic neltocoz aocmo ohualmocuep: 97. Ye ica in icuac acito in ichan, ce itla, itoca [[Juan Bernardino]], oitechmotlali in cocoliztli, huel tlanauhtoc. 98. Oc quiticinochilito, oc ipan tlato, yece aocmo inman, ye huel otlanauh: 99. Auh in ye yohuac, quitlatlauhti in itla in oc yohuatzinco, oc tlatlayohuatoc hualquizaz, quimonochiliquiuh in oncan Tlatelōlco ceme in teopixque inic mohuicaz, quimoyolcuitilitiuh, ihuan quimocencahuilitiuh, 100. ye ica ca huel yuhca in iyollo ca ye inman, ca ye oncan inic miquiz ca aoc mehuaz aocmo patiz. 101. Auh in Martes, huel oc tlatlayohuatoc in ompa hualquiz ichan in Juan Diego in quimonochiliz teopixqui in ompa Tlatelōlco, 102. auh in ye acitihuitz inahuac tepetzintli Tepeyacac in icxitlan quiztica ohtli tonatiuh icalaquiampa, in oncan yeppa quizani, quihto: 103. "Intla zan nicmelahua ohtli, manen nechhualmottiliti iz Cihuapilli, ca yeppa nechmotzicalhuiz inic nic huiquiliz tlanezcayotl in teopixcatlatoani, in yuh onechmonahuatili; 104. ma oc techcahua in tonetequipachol, ma oc nic nonochilitihuetzi in teopixqui motolinia, in notlatzin amo za quimochialitoc". 105. Niman ic contlacolhui in tepetl; ītzalan ontlecoc yenepa centlapal, tōnatiuh īquizayāmpa quizato, inic iciuhca acitiuh Mēxihco inic amo quimotzicalhuiz in Ilhuicac Cihuapilli, 106. in momatti ca in ompa in otlacolo ca ahuel quimottiliz in huel nohuiampa motztilitica. 107. Quittac quenin hualmotemohui icpac in tepetzintli ompa hualmotztilitoc in ompa yeppa conmottiliani. 108. Conmonamiquilico in inacaztlan tepetl, conmotzacuililico, quimolhuili: 109. "—Aux noxocoyouh, campa in tiyauh; Campa in titztiuh " 110. Auh in yehuatl cuix achi ic mellelma Cuix noce pinahuac cuix noce ic mizahui, momauhti 111. Ixpantzinco mopechtecac, quimotlapalhui, quimolhuili: 112. "Nochpochtziné, Noxōcoyōé, Cihuāpilleh, maximopaquiltitieh, quen otimixtonalti Cuix ticmohuelmachitia in motlazonacayotzin, Notecuiyoé, Nopiltzinziné 113. Nictequipachoz in mixtzin in moyollotzin: ma xicmomachiltitzino, Nochpochtziné, ca huellanauhtoc ce momacehualtzin notla, 114. Huey cocoliztli in itech omotlali; ca yeppa ic momiquiliz. 115. Auh oc noniciuhtiuh in mochantzinco [[Mēxihco]], noconnonochiliz cemeh in itlazohuan Totecuiyo in toteopixcahuan, conmoyolcuitilitiuh, ihuan conmocencahuilitiuh, 116. ca nel ye inic otitlacatque in ticchiaco in tomiquiztequiuh. 117. Auh intla onoconneltilito, ca niman nican occeppa nihualmocuepaz, inic nonyaz noconitquiz in miiyotzin in motlatoltzin, Tlacaté Nochpochtziné. 118. Ma xinechmotlapopolhuili, ma oc ixquich xinechmopaccaihiyohuilti camo ic nimitznoquelhuia, Noxocoyoé, Nopiltziné, ca niman moztla niquiztihuetziquiuh." 119. Auh in oyuhquimocaquiti itlatol in Juan Diego quimonanquili in Icnohuacacenquizcaichpōchtzintli: 120. "Maxiccaqui, ma huel yuh ye in moyollo, noxocoyouh, maca tle tlein mitzmauhti, mitztequipacho, macamo quen mochihua in mix in moyollo macamo xiquimacaci in cocoliztli, manoce oc itla cocoliztli, cococ teopouhqui. 121. ¿Cuix amo nican nica nimonantzin ¿Cuix amo nocehuallotitlan, necauhyotitlan in tica ¿Cuix amo nehuatl in nimopaccayeliz Cuix amo nocuixanco nomamalhuazco in tica ¿Cuix oc itla in motech monequi 122. Macamo oc itla mitztequipacho, mitzamana, macamo mitztequipacho in icocoliz motlatzin, camo ic miquiz in axcan itechca; ma huel yuh ye in moyollo ca ye opatic". 123. (Auh ca niman huel icuac patic in itlatzin in yuh zantepan machiztic.) 124. Auh in Juan Diego in oyuhquicac in iiyotzin in itlatoltzin in Ilhuicac Cihuapilli, huel cenca ic omoyollali, huel ic pachiuh in iyollo. 125. Auh quimotlatlauhtili inic ma za ye quimotitlanili inic quittatiuh in Tlatoani Obispo in quitquiliz itla inezca, in ineltica, inic quineltocaz. 126. Auh in Ilhuicac Cihuapilli niman ic quimonahuatili inic ontlecoz in icpac tepetzintli, in oncan canin yeppa conmottiliaya; 127. Quimolhuili: "—Xitleco, noxocoyouh in icpac in tepetzintli, auh in canin otinechittac ihuan onimitznanahuati; 128. Oncan tiquittaz onoc nepapan [[xōchitl]], xictetequi, xicnechico, xiccentlali, ninam xic—hualtemohui, nican nixpan xic—hualhuica". 129. Auh in Juan Diego niman ic quitlecahui in tepetzintli. 130. Auh in oacito icpac, cenca quimahuizo in ixquich onoc, xotlatoc, cuepontoc in nepapan [[Caxtillān tlazohxōchitl]], in ayamo imochiuhyan, 131. ca nel huel icuac in motlapaltilia izcetl; 132. huel cenca ahuiaxtoc, iuhqui in tlazoepyollotli inic yohualahuachyotoc; 133. Niman ic peuh in quitetequi, huel moch quinechico, quicuixanten. 134. Auh in oncan icpac tepētzintli, ca niman atle xochitl in imochiuhyān, ca texcallah, netzollah, huihuitztlah, nohpallah, mizquitla; 135. auh intla xiuhtotontin mochichihuani, in icuac in ipan Mētztli Diciembre, ca moch quicua quipopolohua izcetl, 136. Auh ca niman ic hualtemoc, quihualmotquilili in Ilhuicac Cihuāpilli in nepapan xochitl oquitetequito, 137. auh in oyuhquimottili, imaticatzinco conmocuili; 138. niman ye occeppa icuexanco quihualmotemili quimolhuili: 140. Nopampa tiquilhuiz ma ic quitta in notlanequiliz ihuan ic quineltiliz in notlanequiliz, in nocializ. 141. Auh in tehuatl in tinotitlan ca huel motech netlacaneconi; 142. Auh huel nimitztlacuauhnahuatia zan huel icel ixpan Obispo ticzohuaz in motilma, ihuan ticnextiliz in tlein tic—huica: 143. Auh huel moch ticpohuiliz, tiquilhuiz in quenin onimitznahuati inic titlecoz in icpac tepetzintli in tictetequitiuh xochitl, ihuan in ixquich otiquittac, otimahuizo, 144. inic huel ticyolloyehuaz in Teopixcatlatoani inic niman ipan tlatoz inic mochihuaz, moquetzaz in noteocal oniquitlanili." 145. Auh in oconmonanahuatili in Ilhuicac Cihuāpilli quihualtocac in cuepotli Mēxihco hualmelahua, ye pactihuitz. 146. Ye yuh yetihuitz in iyollo ca yecquizaquiuh, quiyequitquiz. 147. Huel quimocuitlahuitihuitz in tlein icuixanco yetihuitz in manen itla quimacauh; 148. quimotlamachtitihuitz in iahuiaca in nepapan tlazoxochitl. 149. In oacico itecpanchan Obispo connamiquito in icalpixcauh ihuan occequin itlanencahuan in Tlatocateopixqui. 150. Auh quintlatlauhti inic ma quimolhuilican in quenin quimottiliznequi, yece ayac ceme quinec, amo conmocaccaneque azo ye inic huel oc yohuatzinco. 151. auh anoce inic yeh quiximatti zan quintepachoa inic imixtlan pilcatinemi, 152. ihuan ye oquinonotzque in imicnihuan in quipoloto in iquac quitepotztocaque. 153. Huel huecauhtica in otlatolchixticatca. 154. Auh in oquittaque ye huel huecauhtica in oncan icac, motololtiticac, tlatenmaticac in azo notzaloz, ihuan in iuhquinma itla quihualitqui, quicuixanoticac; niman ye ic itech onacique inic quittilizque tlein quihuicatz inic inyollo pachihuiz. 155. Auh in oquittac in Juan Diego ca niman ahuel quintlatiliz in tlein quihuicatz, ca ic quitolinizque quitotopehuazque noce ic quimictizque, tepiton quihualnexti ca xochitl. 156. Auh in yuhquittaque ca moch Caxtillān nepapan xochitl ihuan in camo imochiuhyan in icuac, huel cenca quimahuizoque, ihuan in quenin huel cenca celtic, inic cueponqui, inic ahuiac, inic mahuiztic. 157. Auh quelehuique inic quezquitetl conanazque, quiquixtilizque; 158. auh huel expa mochiuhqui inic motlapaloque concuizquia; niman ahuel mochiuhqui, 159. yeica in icuac quiitzquizquia aocmo huel xochitl in quittaya, zan yuhquima tlahcuilōlli, noce tlamachtli, noce tlatzontli in itech quittaya tilmatli. 160. Niman ic quimolhuilito in Tlatoāni Obispo in tlein oquittaque; 161. īhuān in quenin quimottiliznequi in macehualtzintli ye izquipa huallauh, ihuan in ye huel huecauh in ye ic azo onca tlatlatolchixtoc inic quimottiliznequi. 162. Auh in Tlatoani Obispo in oyuh quimocaquiti, niman ipan ya in iyollotzin ca yehuatl in ineltica inic iyollotzin maciz, inic quimoneltililiz in tlein ic nemi tlacatzintli. 163. Niman motlanahuatili inic niman calaquiz, quimottiliz. 164. Auh in ocalac ixpantzinco mopechtecac, in yuh yeppa quichihuani; 165. auh occeppa quimotlapohuilili in ixquich oquittac in oquimahuizo ihuan in inetitlaniz. 166. Quimolhuili: "—Notecuiyoé, Tlatoanié, ca yeh onicchiuh, ca ye onicneltili in yuh otinechmonahuatili, 167. ca huel yuh onicnolhuilito in Tlācatl in Notecuiyo in Ilhuicac Cihuapilli Santa María in Teōtl Dios Itlazonantzin, in ticmitlania in tlanezcayotl inic huel tinechmoneltoquitiz, inic ticmochihuililiz in iteocaltzin in oncan mitzmitlanililia, ticmoquechiliz; 168. auh ca huel yuh onicnolhuili in onimitznomaquili in notlatol inic nimitzhualnohuiquiliz in itla inezca in ineltica in itlanequiliztzin inic nomac oticmocahuili. 169. Auh ca oquihuelmocaquiti in miiyotzin in motlatoltzin; auh oquimopaccacelili in ticmitlania in itla inezca, ineltica, inic mochihuaz moneltiliz in itlanequiliztzin. 170. Auh ye in in axcan oc yohuatzinco onechmonahuatili inic occepa nimitznottiliquiuh; 171. auh onicnitlanilili in itla inezca inic nineltocoz, in yuh onechmolhuili nechmomaquiliz, auh ca zan niman oquimoneltilili. 172. Auh onechmihuali in icpac tepetzintli in canin yeppa noconnottiliani inic ompa nictetequitiuh in nepapan [[Caxtillān xōchitl]]. 173. Auh in onictequito, onichualnohuiquilili in oncan tlatzintlan; 174. auh ca imaticatzinco conmocuili, 175. occeppa nocuixanco oconhualmotemili, 176. inic nimitzhualnotquililiz, in huel Tehuatzin nimitznomaquiliz. 177. Macihui in ca huel nicmattia camo imochiuhyan xochitl in icpac tepetzintli, ca zan tetexcalla, netzolla, huitztla, tenopalla, mizquitla amo ic oninotzotzon, amo ic nomeyolloac. 178. In nacito in icpac tepetzintli in nitlachix ca ye xochitlalpan. 179. Oncan cenquiztoc in ixquich nepapan tlazoxochitl caxtillāncayōtl ahuach, tonameyotoc, inic niman onictetequito. 180. Auh onechmolhuili inic ipampa nimitznomaquiliz; auh ca ye yuh nic neltitlia inic oncan ticmottiliz in itla nezcayotl in ticmitlanilia inic ticmoneltililiz in itlanequiliztzin; 181. ihuan inic neci ca neltiliztli in notlatol, in nonetitlaniz: 182. Ca izca, ma xicmocelili." 183. Auh ca niman ic quihualzouh in iztac itilma in oquicuixanoticaca xochitl. 184. Auh in yuh hualtepeuh in ixquich nepapan Caxtillān xōchitl, 185. niman oncan momachioti, neztiquiz in itlazoixiptlatzin iz cenquīzcā Ichpōchtli Santa María Teōtl Dios Īnāntzin in yuhcatzintli axcan moyetztica, 186. in oncan axcan mopixtzinotica in itlazochantzinco in iteocaltzinco Tepēyacac, motocayotia Guadalupe. 187. Auh in oyuhquimottili in Tlatoani Obispo ihuan in ixquichtin oncan catca motlancuaquetzque, cenca quimahuizoque, 188. quimotztimoquetzque, tlaocoxque, moyoltoneuhque, yuhquin ahcoya in inyollo in intlalnamiquiliz… 189. Auh in Tlatoani Obispo choquiztica, tlaocoyaliztica quimotlatlauhtili, quimitlanilili in itlapopolhuililoca inic amo niman oquineltili, in itlanequiliztzin, in iiyotzin in itlatoltzin. 190. Auh in omoquetz quihualton in iquechtlan ic ilpiticatca in itlaquen, in itilma Juan Diego. 191. in itech omonexiti in oncan omomachiotitzino in Ilhuicac Cihuāpilli. 192. Auh niman ic quimohuiquili; ompa quimotlalilito in ineteochihuayān. 193. Auh oc onca ocemilhuiti in Juan Diego in ichantzinco Obispo, oc quimotzicalhui. 194. Auh in imoztlayoc quilhui: "—Zaque, inic ticteittitiz in canin itlanequiliztzin Ilhuicac Cihuapilli quimoquechililizque in iteocaltzin." 195. Niman ic tetlalhuiloc inic mochihuaz moquetzaz. 196. Auh in Juan Diego in oyuhquitteititi in canin quimonahuatili in Ilhuicac Cihuāpilli moquetzaz iteocaltzin, niman ic tenahuati: 197. in oc onaciznequi in ichan inic conittatiuh in itlatzin Juan Bernardino, in huellanauhtoc, in icuac quihualcauhtehuac ceme quinotzazquia Teōpixque in oncan Tlatelōlco, inic quiyolcuitizquia, quicencahuazquia; in quimolhuili Ilhuicac Cihuāpilli in ye opatic. 198. Auh ahmo zan icel quicauhque yaz, ca quihuicaque in ompa in īchān; 199. Auh in oyuh acito quittaque in itlatzin ye huel pactica, niman atle quicocoa, 200. Auh in yehuatl cenca quimahuizo in quenin imach hualhuico, ihuan cenca mahuiztililo; 201. quitlatlani in imach tleica in yuhqui chihualo, in cenca mahuiztililo: 202. Auh in yehuatl quilhui in quenin icuac ompa hualehuac in quinochilizquia teopixqui in quiyolcuitiz, quicencahuaz, in oncan Tepeyacac quimottilitzino in Ilhuicac Cihuāpilli; 203. auh quimotitlani in ompa Mēxihco in quittatiuh in Tlatoāni Obispo inic oncan quimocaltiliz in Tepeyacac. 204. Auh quimolhuili in macamo motequipacho in ca ye pactica; in ic cenca moyollali. 205. Quilhui in itlatzin ca ye nelli ca niman icuac in quimopatili, 206. īhuān huel quimottili iz zan no huel ye iuhcatzintli in yuh quimottititzinoaya in imach, 207. īhuān quimolhuili in quenin yehuatl oc oquimotitlanili Mēxihco in quittaz Obispo; 208. Auh ma no in ihcuac quittatiuh, ma huel moch ic quixpantiz quinonotzaz in tlein oquittac, 209. ihuan in quenin tlamahuizoltica oquimopatili; 210. auh ma huel yuh quimotocayotiliz, ma huel yuhmotocayotitzinoz iz cenquīzcā Ichpōchtzintli Santa María de Guadalupe in itlazoixiptlatzin. 211. Auh niman ic quihualhuicaque in Juan Bernardino in ixpan Tlahtoāni Obispo in quinonotzaco, in ixpan tlaneltilico. 212. Auh inehuan in imach Juan Diego quincalloti in ichan Obispo achi quezquilhuitl, 213. inoc ixquich ica moquetzino iteocaltzin Tlatoca Cihuāpilli in oncan Tepēyacac in canin quimottitili in Juan Diego. 214. Auh in Tlahtoāni Obispo quicuani ompa in Iglesia Mayor in itlazoixiptlatzin in Ilhuicactlazocihuapilli. 215. Quihualmoquixtili in ompa itecpanchan in ineteochihuayan moyetzticatca: inic mochi tlacatl quittaz quimahuizoz in Itlazoixiptlatzin. 216. Auh huel cenmochi iz cemaltepetl olin, in quihualmottiliaya, in quimahuizoaya in Itlazoixiptlatzin. 217. Huallateomatia, 218. quimotlatlauhtiliaya. 219. Cenca quimahuizoaya in quenin teotlamahuizoltica inic ōmonexiti, 220. inic niman ma aca tlālticpac tlācatl oquimicuilhui in itlazoixiptlayotzin. * Ipampa: [[Antonio Valeriano]] ==No Xiquitta== * [[Juan Diego Cuauhtlahtoatzin]] * [[Tonantzin Guadalupe]] == Occe necuazaloliztli == *{{Cite web | last = Tovar | first = Juan de | title = Hvei tlamahviçoltica omonexiti in ilhvicac tlatocacihvapilli Santa Maria totlaçonantzin Gvadalvpe in nican hvei altepenahvac Mexico itocayocan Tepeyacac | work = Biblioteca Digital Mundial | language = '''Idioma: Náhuatl clásico''' | accessdate = 2013-05-25 | date = 1585 | url = http://www.wdl.org/es/item/6745 }} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Amoxtlahcuiloliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli]] p3lptqsvey92tytfzqt369eew2d4s4m 502675 502674 2022-08-07T19:39:21Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Nahuatlahtolli}} [[Īxiptli:Virgen de Guadalupe.jpg|thumb|200px|right|Ichpōchtli Guadalupe Tonāntzin]] '''Nicān mopōhua''' in tōcāitl īca in tlein momati in tlahtōllōtl nahuatlatōlcopa ītēchpa tlahtōa in īmotēnēxtililiz in [[Guadalupe Ichpōchtli]] in [[Tepēyacac]], mictlāmpa in āxcān [[Āltepētl Mēxihco]], ōquipōuh [[Juan Diego Cuāuhtlahtoātzin]]. In inīn tlahtōllōtl īyōcoyani ōcatcah [[Antonio Valeriano]]. In ''Nicān Mopōhua'' tlatēctli īpan cē huēyi āmoxtli in tlein motēnēhua [[Huēyi tlamāhuizōltica]]. Inīn īneltōcā in tlahcuiloliztli ''Huēyi tlamāhuizōltica ōmonēxītih in ilhuicac tlahtohcacihuāpilli Santa Maria totlazohnantzin Guadalalupe in nicān huēyi Āltepēnāhuac Mēxihco ītōcāyohcān Tepēyacac''. In ''Huēyi Tlamāhuizōltica'' ōquinēxtilih in momachtiāni, [[Luis Lasso de la Vega]] in chīhualoyān in īteōcalcuitlapil in Tepēyacac. Mopōhua in motēnēxtililiztli: ī''Nicān mopōhua'' in Antonio Valeriano, īhuān in tlamāhuizōlli tlapōhualiztli: ī''Nicān Motēcpana'' in [[Fernando de Alva Īxtlīlxōchitl]]. In tzintiliztlahtōllōtl in ''Nicān mopōhua'' quimpiya 36 āmatl īhuān ōquitēnextilih īpan [[1649]]. ==Mecatlahtōllōtl== 1. '''Nicān mopōhua''', motecpana, in quenin yancuīcān huēyitlamahuizoltica monexiti in cenquīzcā ichpōchtli Santa María Dios Īnāntzin tocihuapillatocatzin, in oncan [[Tepēyacac]], motenehua Guadalupe. 2. Acattopa quimottititzino ce macehualtzintli itoca [[Juan Diego Cuauhtlahtoatzin]]; Auh zantenpan monexiti in Itlazoixiptlatzin in ixpan yancuīcān teopixcatecuhtli Don [[Fray Juan de Zumárraga]]. 3. Yeh yuh matlacxihuitl in opehualoc in atl in [[Āltepētl Mēxihco]], in yeh omoman in mitl in chīmalli, in yeh nohuian ontlamatcamani in ahuacan in tepēhuacān. 4. In maca zan yeh opeuh, yeh xotla, yeh cueponi in tlaneltoquiliztli, in iximachocatzin in [[Ipalnemohuani]], nelli Teōtl Dios. 5. In huel ihcuac in ipan xihuitl 1531, quin iuh iquezquilhuioc in mētztli Diciembre mochiuh: oncatca ce macehualtzintli icnotlapalzintli. 6. Itoca catca Juan Diego Cuauhtlahtoac, iuh mitoa ompa chane [[Cuauhtitlan]], 7. auh in ica Teōyōtl , oc mochompa pohuia in [[Tlatelōlco]]. 8. Auh Sábado catca, huel oc yohuatzinco, quihualtepotztocaya in Teōyōtl īhuān in inetititlaniz. 9. Auh in acico in inahuac tepetzintli in itocayocan Tepēyacac, ye tlatlalchipahua, 10. concac in icpac tepetzintli cuicoa, yuhquin nepapan tlazototomeh cuica; cacahuani in intozqui, iuhquin quinananquilia tepētl, huel cencah teyolquima, tehuellamachti in incuic, quicenpanahuia in coyoltototl, in tzinitzcan īhuān in occēquin tlazototome ic cuica. 11. Quimotztimoquetz in Juan Diego, quimolhui: "—¿Cuix nolhuil, cuix nomacehual in ye niccaqui?, ¿Azo zan nictemiqui?, ¿Azo zan niccochitlehua? 12. ¿Canin yeh nica?, ¿Canin ye ninotta?, ¿Cuix ye oncan in quitotehuaque huehuetque tachtohuan tococolhuan?, in xochitlalpan in tonacatlalpan, cuix yeh oncan in ilhuicatlālpan. 13. Ōmpa on itzticaya in icpac tepētzintli in tōnatiuh īquizayāmpa, in ōmpa hualquiztia in ilhuicatlazocuīcatl. 14. Auh in oyuhceuhtiquiz in cuicatl, in omocactimoman in yeequicaqui hualnotzalo in icpac tepetzintli, quilhuia: "—Juantzin, Juan Diegotzin". 15. Niman zan yemotlapaloa inic ompa yaz in canin notzalo, aquen mochihua in īyōllo, manoce itla ic mizahuia, yeceh huel paqui huellamachtia; quitlecahuita in tepetzintli ompa itztia in campa hualnotzaloc, 16. auh in ye acitiuh in icpac tepetzintli, in ye oquimottili ce cihuapilli oncan moquetzinoticac, 17. quihualmonochili inic onyaz in inahuactzinco. 18. Auh in oyuhacito in ixpantzinco, cenca quimomahuizalhui in quenin huellacenpanahuia inic cenquizca mahuizticatzintli; 19. in itlaquentzin yuhquin tonatiuh ic motonameyotia, inic pepetlaca; 20. auh in tetl in texcalli in ic itech moquetza, inic quimina; 21. in itlanexyotzin yuhqui in tlazochalchihuitl, maquiztli, in ic neci; 22. iuhquin ayauhcozamalocuecueyoca in tlālli. 23. Auh in mizquitl, in nohpalli ihuan occequin nepapan xiuhtototin oncan mochichihuani yuhquin quetzaliztli, yuhqui in teoxihuitl in iatlapallo neci. Auh in icuauhyo, in ihuitzyo, in iahuayo yuhqui in cozticteocuitatl ic pepetlaca. 24. Ixpantzinco mopechtecac, quicac in iyotzin in itlatoltzin in huel cenca tehuellamachti in huel tecpiltic yuhqui in quimococonahuilia, quimotlatlazotilia. 25. Quimolhuili: "—Tlaxiccaqui noxocoyouh Juantzin, campa in timohuica-" 26. Auh in yehuatl quimonanquilili: "—Notecuiyoé Cihuāpillé, Nochpochtziné, ca ompa nonaciz mochantzinco [[Mēxihco Tlatelōlco]], nocontepotztoca in teoyotl, in techmomaquilia, in techmomachtilia in ixiptlahuan in Tlacatl in Totecuiyo, in toteopixcahuan". 27. Niman ye ic quimononochilia, quimixpantilia in itlazotlanequiliztzin, 28. quimolhuilia: "Maxicmatti, ma huel yuh yeh in moyollo, noxocoyouh, ca nehuatl in nicenquizca cemicac Ichpōchtli Santa Maria, in Īnāntzin in huel nelli Tēotl Dios, in [[Ipalnemohuani]], in [[Teyocoyani]], in [[Tloque Nahuaqueh]], in [[Ilhuicahua]], in [[Tlalticpaque]]. Huel nicnequi, cenca niquelehuia inic nican nechquechilizque noteocaltzin, 29. in oncan nicnextiz, nicpantlazaz. 30. Nictemacaz in ixquich notetlazotlaliz, noteicnoitlaliz, in notepalehuiliz, in notemanahuiliz, 31. Ca nel nehuatl in namoicnohuacanantzin, 32. in tehuatl ihuan in ixquichtin in ic nican tlalpan ancepantlaca, 33. ihuan in occequin nepapantlaca, notetlazotlacahuan, in notech motzatzilia, in nechtemoa, in notech motemachilia, 34. ca oncan niquincaquiliz in inchoquiz, in intlaocol, inic nicyectiliz nicpatiz in ixquich nepapan innetoliniliz, intonehuiz, inchichinaquiliz. 35. Auh inic huelneltiz in nicnemilia in noteicnoittaliz ma xiauh in ompa in itecpanchan in Mēxihco Obispo, auh tiquilhuiz in quenin nehua nimitztitlani inic tiquixpantiz in quenin huel cenca niquelehuia inic nican nechcalti, nechquechili in ipan in tlalmantli noteocal; huel moch ticpohuiliz in ixquich in otiquittac, oticmahuizo, ihuan in tlein oticcac. 36. Auh ma yuh ye in moyollo ca huel nictlazocamattiz, auh ca niquixtlahuaz 37. ca ic nimitzcuiltonoz, nimitztlamachtiz, 38. ihuan miec oncan ticmacehuaic niccuepcayotiin mociahuiliz, in motequipanoliin ic ticnemilitiuh in tlein nimitztitlani. 39. Ocayeoticcac, noxocoyouh, in niiyo, in notlatol; ma ximohuicatiuh, ma ixquich motlapal xicmochihuili." 40. Auh niman ic ixpantzinco onmopechtecac, quimolhuili: "—Notecuiyoé, Cihuapillé, ca ye niyauh inic nicyectiliz in miiyotzin in motlatoltzin, ma oc nimitznotlalcahuili in nimocnomacehual". 41. Niman ic hualtemoc inic quineltilitiuh in inelitlaniz: connamiquico in cuepotli, huallamelahua Mēxihco. 42. In oacico itic altepetl, niman ic tlamelauh in itecpanchantzinco Obispo, in huel yancuican hualmohuicac Teopixcatlatoani, itocatzin catca D. [[Fray Juan de Zumárraga]], [[San Francisco]] Teōpixqui. 43. Auh in oacito niman ic moyeyecoa inic quimottiliz, quintlatlauhtia in itetlayecolticahuan in itlanencahuan, inic conittotihue; 44. yeh achi huecautica in connotzaco, in ye omotlanahuatili in Tlatohuani Obispo inic calaquiz. 45. Auh in oncalac niman ixpantzinco motlancuaquetz, mopechtecac, niman ye ic quimixpantilia quimopohuilia in iiyotzin in itlatoltzin Ilhuicac Cihuapilli in inetitlaniz: noihuan quimolhuilia in ixquich oquimahuizo, in oquittac, in oquicac. 46. Auh in oquicac in mochi ītlatōl, inetitlaniz, yuhquin amo cenca monelchiuhtzino, 47. quimonanquili, quimolhuili: "—Nopiltzé ma occeppa tihuallaz, oc ihuian nimitzcaquiz, huel oc itzinecan niquittaz, nicnemiliz in tlein ic otihualla in motlanequiliz, in motlaelehuiliz". 48. Hualquiz; tlaocoxtihuitz, inic amo niman oneltic in inetitlaniz. 49. Niman hualmocuep iz za ye icuac ipan cemilhuitl; niman onca huallamelauh in icpac tepetzintli, 50. auh ipantzinco acito in Ilhuicac Cihuapilli, iz zan ye oncan in canin acattopa quimottili, quimochialitica. 51. Auh in oyuhquimottili, ixpantzinco mopechtecac, motlalchitlaz, quimolhuili: 52. "—Notecuiyoé, Tlācatlé, Chihuāpillé, Noxōcoyōé, Nochpochtziné, ca onihuia in ompa otinechmotitlanili, ca onicneltilito in miiyotzin in motlatoltzin; macihui in ohuihuitica in onicalac in ompa iyeyan in teopixcatlatoani, ca oniquittac, ca oixpan nictlali in miiyotzin in motlaltotzin in yuh otinechmonanahuatili, 53. onechpaccaceli, auh oquiyeccac; yece inic onechnanquili yuhquin amo iyollo omacic, amo monelchihua. 54.—Onechilhui: —Occeppa tihuallaz, oc ihuiyan nimitzcaquiz, huel oc itzinecan niquittaz in tlein otihualla, motlayelehuiliz, motlanequiliz. 55.—Huel itech oniquittac in yuh onechnanquili ca momatti in moteocaltzin ticmonequiltia mitzmochihuililizque nican, azo zan nehuatl nicyoyocoya, acazomo motencopatzinco; 56. ca cenca nimitznotlatlauhtilia Notecuiyoé, Cihuapilleh, Nochpochtzineh, manozo aca ceme in tlazopipiltin, in iximacho, in ixtilo, in mahuiztilo, itech xicmocahuili in quitquiz in quihuicaz in miiyotzin in motlaltoltzin inic neltocoz. 57. Ca nel nicnotlapaltzintli, ca nimecapalli, ca nicacaxtli, ca nicuitlapilli, ca natlapalli, ca nitco ca nimamaloni, camo nonenemian, camo nonequetzayan in ompa tinechmihualia, Nochpochtziné, Noxōcoyōé, Tlacatlé. Cihuāpillé. 58. Ma xinechmotlapopolhuili nictequipachoz in mixtzin in moyollotzin, ipan niaz, ipan nihuetziz in mozomatzin in mocualantzin, Tlācatlé, Notecuiyoé". 59. Quimonanquilili in Cenquizca Mahuizichpōchtzintli: 60. "Tlaxiccaqui noxocoyouh ma huel yuh ye in moyollo camo tlazotin in notetlayecolticahuan in notititlanhuan, in huel intech niccahuaz in quitquizque in niiyo in notlatol, in quineltilizque in notlanequiliz: 61. yeceh huel yuh monequi inic huel tehuatl ic tinemiz, ipan titlatoz, huel momatica neltiz, mochihuaz, in nocializ, in notlanequiliz. 62. Auh huel nimitztlatlauhtia noxocoyouh, ihuan nimitztlacuauhnahuatia ca huel occeppa tiaz in moztla tiquittatiuh in Obispo. 63. Auh nopampa xicnemachti, huel yuh xiccaquiti in nocializ, in notlanequiliz, inic quineltiliz inic quichihuaz noteocal niquitlanilia. 64. Ihuan huel occeppa xiquilhui in quenin huel nehuatl nicemicac Ichpōchtli Santa María in niīnāntzin Teōotl Dios in ōmpa nimitztitlani". 65. Auh in Juan Diego quimonanquilili quimolhuili: —"Notecuiyoé, Cihuāpillé, Nochpochtziné, macamo nictequipacho in mixtzin in moyollotzin, ca huel nocenyollocacopa nonyaz, noconneltilitiuh in miiyotzin in motlatoltzin ca niman amo nicnocacahualtia, manoce nictecococamatti in ohtli. 66. Ca nonyaz noconchihuatiuh in motlanequiliztzin, zan huel ye in azo camo niyeccacoz; in tlanoce yeh onicacoc acazomo nineltocoz. 67. Ca tel moztla ye teotlac in ye oncalaqui tonatiuh niccuepaquiuh in miiyotzin in motlatoltzin in tlein ic nechnanquiliz in Teopixcatlatoani; 68. Ca ye nimitznotlalcahuilia, Noxōcoyōé, Nochpochtziné, Tlācatlé, Cihuāpillé, ma oc ximocehuitzino". 69. Auh niman ic in ya ichan mocehuito. 70. Auh in imoztlayoc Domingo, huel oc yohuatzinco tlatlayohuatoc, ompa hualquiz in ichan huallamelauh in Tlatelōlco, quimattihuitz in teoyotl ihuan inic tepohualoz: niman ye inic quittaz Teōpixcatlatoāni. 71. Auh azo ya ipan matlactli hora in onecencahualoc inic omocac Misa, ihuan otepohualoc, in hualxin in ixquich macehualli. 72. Auh in yehuatl Juan Diego niman ic ya in itecpanchantzinco in Tlatoāni Obispo. 73. Auh in oacito ixquich itlapal oquichiuh inic oquimottiliz; auh huel ohuitica in occeppa quimottili; 74. icxitlantzico motlancuaquetz, choca, tlaocoya in ic quimononochilia, in ic quimixpantilia in iiyotzin in itlatoltzin in Ilhuicac Cihuāpilli, 75. inic azo zanen neltocoz in inetitlaniz in itlanequiliztzin cenquīzcā Ichpōchtli, inic quimochihuililizque, inic quimoquechililizque in iteocaltzin in canin omotlatenehuili in canin quimonequiltia. 76. Auh in Tlatoāni Obispo huel miac tlamantli inic quitlatlani, quitlatemoli, inic huel iyollo maciz, campa in quimottili, quenamecatzintli; huel moch quipohuilili in Tlahtoāni Obispo. 77. Auh macihui in huel moch quimomelahuilili in yuhcatzintli, ihuan in ixquich oquittac, oquimahuizo inca huel yuh neci ca Yehuatzin iz cenquīzcā Ichpōchtzintli in Itlazomahuiznantzin in Totemaquixticatzin Totēucyo [[Jesucristo]]; 78. yeceh amo niman ic omonelchiuh. 79. Quito ca ahmo zan ica itlatol itlaitlaniliz mochihuaz moneltiliz in tlein quitlani, 80. Ca huel oc itla inezca monequi inic huel neltocoz in quenin huel Yehuatzin quimotitlanilia in Ilhuicac Cipuapilli. 81. Auh in oyuhquicac in Juan Diego quimolhuili in Obispo: 82. "Tlācatlé, Tlatoānié, ma xicmottili catlehuatl yez in inezca ticmitlanilia ca niman niyaz niquitlanililitiuh in Ilhuicac Cihuāilli onechhualmotitlanili." 83. Auh in oquittac in Obispo ca huel monelchihua ca niman atle ic meleltia, motzotzona, niman ic quihua. 84. Auh in ye huitz, niman ic quinmonahuatili quezqui in ichantlaca, in huel intech motlacanequi, quihualtepotztocazque, huel quipipiazque campa in yauh, ihuan aquin conitta connotza. 85. Tel iuh mochiuh. Auh in Juan Diego niman ic huallamelauh, quitocac in cuepotli. 86. Auh in quihualtepotztocaya oncan atlauhtli quiza inahuac Tepēyacac, cuauhpantitlan quipoloco, manel oc nohuian tlatemoque aoccan quittaque. 87. Zan yuh hualmocuepque, amo zaniyo in ic omoxixiuhtlatito, noihuan ic oquimelelti oquincualancacuiti. 88. Yuh quinonotzato in Tlatoani Obispo, quitlahuellalilique inic amo quineltocaz, quilhuique inic zan conmoztlacahuilia, zan quipipiqui in tlein quihualmolhuilia, anoce zan oquitemic, zan oquicochitleuh in tlein quimolhuilia in tlein quimitlanililia; 89. Auh huel yuh quimolhuique intla occeppa hualaz, mocuepaz, oncan quitzitzquizque, ihuan chicahuac quitlatzacuiltizque inic aocmo ceppa iztlacatiz, tecuamanaz. 90. In oquixquichica Juan Diego cacta ixpantzinco Cemicac Ichpōtzintli, quilhuiaya itenanquililiz in quitquilito itencopa Huey Teopíxcatlatoani; 91. in oyuhquimocaquilti in Tlatocacihuapilli quilhui: 92. "—Ca yeh cualli, ca ye yuhqui, noxocoyouh, nican moztla occeppa tihualaz inic tiquitquilitiuh Huey Teopixqui in tlaneltiliztli in nezcayotl in mitztlatlanilia; 93. Ic niman mitztlatolcaquiliz, ihuan itechpa ayoquic mitzchicomattiz, nion motech chicoyollohuaz; 94. Ihuan ma huel yuh ye in moyollo, noxocoyuh, ca nimitztlaxtlahuiz monetlacuitlahuiliz, motlatequipanoliz mociammiquiliz, in nopampa titlapopolotoc. 95. Tlacuele, notelpotzin, ca tel moztla ye nican nimitzonchixtoz". 96. In imoztlayoc Lunes in icuac quihuicazquia in Juan Diego in itla inezca inic neltocoz aocmo ohualmocuep: 97. Ye ica in icuac acito in ichan, ce itla, itoca [[Juan Bernardino]], oitechmotlali in cocoliztli, huel tlanauhtoc. 98. Oc quiticinochilito, oc ipan tlato, yece aocmo inman, ye huel otlanauh: 99. Auh in ye yohuac, quitlatlauhti in itla in oc yohuatzinco, oc tlatlayohuatoc hualquizaz, quimonochiliquiuh in oncan Tlatelōlco ceme in teopixque inic mohuicaz, quimoyolcuitilitiuh, ihuan quimocencahuilitiuh, 100. ye ica ca huel yuhca in iyollo ca ye inman, ca ye oncan inic miquiz ca aoc mehuaz aocmo patiz. 101. Auh in Martes, huel oc tlatlayohuatoc in ompa hualquiz ichan in Juan Diego in quimonochiliz teopixqui in ompa Tlatelōlco, 102. auh in ye acitihuitz inahuac tepetzintli Tepeyacac in icxitlan quiztica ohtli tonatiuh icalaquiampa, in oncan yeppa quizani, quihto: 103. "Intla zan nicmelahua ohtli, manen nechhualmottiliti iz Cihuapilli, ca yeppa nechmotzicalhuiz inic nic huiquiliz tlanezcayotl in teopixcatlatoani, in yuh onechmonahuatili; 104. ma oc techcahua in tonetequipachol, ma oc nic nonochilitihuetzi in teopixqui motolinia, in notlatzin amo za quimochialitoc". 105. Niman ic contlacolhui in tepetl; ītzalan ontlecoc yenepa centlapal, tōnatiuh īquizayāmpa quizato, inic iciuhca acitiuh Mēxihco inic amo quimotzicalhuiz in Ilhuicac Cihuapilli, 106. in momatti ca in ompa in otlacolo ca ahuel quimottiliz in huel nohuiampa motztilitica. 107. Quittac quenin hualmotemohui icpac in tepetzintli ompa hualmotztilitoc in ompa yeppa conmottiliani. 108. Conmonamiquilico in inacaztlan tepetl, conmotzacuililico, quimolhuili: 109. "—Aux noxocoyouh, campa in tiyauh; Campa in titztiuh " 110. Auh in yehuatl cuix achi ic mellelma Cuix noce pinahuac cuix noce ic mizahui, momauhti 111. Ixpantzinco mopechtecac, quimotlapalhui, quimolhuili: 112. "Nochpochtziné, Noxōcoyōé, Cihuāpilleh, maximopaquiltitieh, quen otimixtonalti Cuix ticmohuelmachitia in motlazonacayotzin, Notecuiyoé, Nopiltzinziné 113. Nictequipachoz in mixtzin in moyollotzin: ma xicmomachiltitzino, Nochpochtziné, ca huellanauhtoc ce momacehualtzin notla, 114. Huey cocoliztli in itech omotlali; ca yeppa ic momiquiliz. 115. Auh oc noniciuhtiuh in mochantzinco [[Mēxihco]], noconnonochiliz cemeh in itlazohuan Totecuiyo in toteopixcahuan, conmoyolcuitilitiuh, ihuan conmocencahuilitiuh, 116. ca nel ye inic otitlacatque in ticchiaco in tomiquiztequiuh. 117. Auh intla onoconneltilito, ca niman nican occeppa nihualmocuepaz, inic nonyaz noconitquiz in miiyotzin in motlatoltzin, Tlacaté Nochpochtziné. 118. Ma xinechmotlapopolhuili, ma oc ixquich xinechmopaccaihiyohuilti camo ic nimitznoquelhuia, Noxocoyoé, Nopiltziné, ca niman moztla niquiztihuetziquiuh." 119. Auh in oyuhquimocaquiti itlatol in Juan Diego quimonanquili in Icnohuacacenquizcaichpōchtzintli: 120. "Maxiccaqui, ma huel yuh ye in moyollo, noxocoyouh, maca tle tlein mitzmauhti, mitztequipacho, macamo quen mochihua in mix in moyollo macamo xiquimacaci in cocoliztli, manoce oc itla cocoliztli, cococ teopouhqui. 121. ¿Cuix amo nican nica nimonantzin ¿Cuix amo nocehuallotitlan, necauhyotitlan in tica ¿Cuix amo nehuatl in nimopaccayeliz Cuix amo nocuixanco nomamalhuazco in tica ¿Cuix oc itla in motech monequi 122. Macamo oc itla mitztequipacho, mitzamana, macamo mitztequipacho in icocoliz motlatzin, camo ic miquiz in axcan itechca; ma huel yuh ye in moyollo ca ye opatic". 123. (Auh ca niman huel icuac patic in itlatzin in yuh zantepan machiztic.) 124. Auh in Juan Diego in oyuhquicac in iiyotzin in itlatoltzin in Ilhuicac Cihuapilli, huel cenca ic omoyollali, huel ic pachiuh in iyollo. 125. Auh quimotlatlauhtili inic ma za ye quimotitlanili inic quittatiuh in Tlatoani Obispo in quitquiliz itla inezca, in ineltica, inic quineltocaz. 126. Auh in Ilhuicac Cihuapilli niman ic quimonahuatili inic ontlecoz in icpac tepetzintli, in oncan canin yeppa conmottiliaya; 127. Quimolhuili: "—Xitleco, noxocoyouh in icpac in tepetzintli, auh in canin otinechittac ihuan onimitznanahuati; 128. Oncan tiquittaz onoc nepapan [[xōchitl]], xictetequi, xicnechico, xiccentlali, ninam xic—hualtemohui, nican nixpan xic—hualhuica". 129. Auh in Juan Diego niman ic quitlecahui in tepetzintli. 130. Auh in oacito icpac, cenca quimahuizo in ixquich onoc, xotlatoc, cuepontoc in nepapan [[Caxtillān tlazohxōchitl]], in ayamo imochiuhyan, 131. ca nel huel icuac in motlapaltilia izcetl; 132. huel cenca ahuiaxtoc, iuhqui in tlazoepyollotli inic yohualahuachyotoc; 133. Niman ic peuh in quitetequi, huel moch quinechico, quicuixanten. 134. Auh in oncan icpac tepētzintli, ca niman atle xochitl in imochiuhyān, ca texcallah, netzollah, huihuitztlah, nohpallah, mizquitla; 135. auh intla xiuhtotontin mochichihuani, in icuac in ipan Mētztli Diciembre, ca moch quicua quipopolohua izcetl, 136. Auh ca niman ic hualtemoc, quihualmotquilili in Ilhuicac Cihuāpilli in nepapan xochitl oquitetequito, 137. auh in oyuhquimottili, imaticatzinco conmocuili; 138. niman ye occeppa icuexanco quihualmotemili quimolhuili: 140. Nopampa tiquilhuiz ma ic quitta in notlanequiliz ihuan ic quineltiliz in notlanequiliz, in nocializ. 141. Auh in tehuatl in tinotitlan ca huel motech netlacaneconi; 142. Auh huel nimitztlacuauhnahuatia zan huel icel ixpan Obispo ticzohuaz in motilma, ihuan ticnextiliz in tlein tic—huica: 143. Auh huel moch ticpohuiliz, tiquilhuiz in quenin onimitznahuati inic titlecoz in icpac tepetzintli in tictetequitiuh xochitl, ihuan in ixquich otiquittac, otimahuizo, 144. inic huel ticyolloyehuaz in Teopixcatlatoani inic niman ipan tlatoz inic mochihuaz, moquetzaz in noteocal oniquitlanili." 145. Auh in oconmonanahuatili in Ilhuicac Cihuāpilli quihualtocac in cuepotli Mēxihco hualmelahua, ye pactihuitz. 146. Ye yuh yetihuitz in iyollo ca yecquizaquiuh, quiyequitquiz. 147. Huel quimocuitlahuitihuitz in tlein icuixanco yetihuitz in manen itla quimacauh; 148. quimotlamachtitihuitz in iahuiaca in nepapan tlazoxochitl. 149. In oacico itecpanchan Obispo connamiquito in icalpixcauh ihuan occequin itlanencahuan in Tlatocateopixqui. 150. Auh quintlatlauhti inic ma quimolhuilican in quenin quimottiliznequi, yece ayac ceme quinec, amo conmocaccaneque azo ye inic huel oc yohuatzinco. 151. auh anoce inic yeh quiximatti zan quintepachoa inic imixtlan pilcatinemi, 152. ihuan ye oquinonotzque in imicnihuan in quipoloto in iquac quitepotztocaque. 153. Huel huecauhtica in otlatolchixticatca. 154. Auh in oquittaque ye huel huecauhtica in oncan icac, motololtiticac, tlatenmaticac in azo notzaloz, ihuan in iuhquinma itla quihualitqui, quicuixanoticac; niman ye ic itech onacique inic quittilizque tlein quihuicatz inic inyollo pachihuiz. 155. Auh in oquittac in Juan Diego ca niman ahuel quintlatiliz in tlein quihuicatz, ca ic quitolinizque quitotopehuazque noce ic quimictizque, tepiton quihualnexti ca xochitl. 156. Auh in yuhquittaque ca moch Caxtillān nepapan xochitl ihuan in camo imochiuhyan in icuac, huel cenca quimahuizoque, ihuan in quenin huel cenca celtic, inic cueponqui, inic ahuiac, inic mahuiztic. 157. Auh quelehuique inic quezquitetl conanazque, quiquixtilizque; 158. auh huel expa mochiuhqui inic motlapaloque concuizquia; niman ahuel mochiuhqui, 159. yeica in icuac quiitzquizquia aocmo huel xochitl in quittaya, zan yuhquima tlahcuilōlli, noce tlamachtli, noce tlatzontli in itech quittaya tilmatli. 160. Niman ic quimolhuilito in Tlatoāni Obispo in tlein oquittaque; 161. īhuān in quenin quimottiliznequi in macehualtzintli ye izquipa huallauh, ihuan in ye huel huecauh in ye ic azo onca tlatlatolchixtoc inic quimottiliznequi. 162. Auh in Tlatoani Obispo in oyuh quimocaquiti, niman ipan ya in iyollotzin ca yehuatl in ineltica inic iyollotzin maciz, inic quimoneltililiz in tlein ic nemi tlacatzintli. 163. Niman motlanahuatili inic niman calaquiz, quimottiliz. 164. Auh in ocalac ixpantzinco mopechtecac, in yuh yeppa quichihuani; 165. auh occeppa quimotlapohuilili in ixquich oquittac in oquimahuizo ihuan in inetitlaniz. 166. Quimolhuili: "—Notecuiyoé, Tlatoanié, ca yeh onicchiuh, ca ye onicneltili in yuh otinechmonahuatili, 167. ca huel yuh onicnolhuilito in Tlācatl in Notecuiyo in Ilhuicac Cihuapilli Santa María in Teōtl Dios Itlazonantzin, in ticmitlania in tlanezcayotl inic huel tinechmoneltoquitiz, inic ticmochihuililiz in iteocaltzin in oncan mitzmitlanililia, ticmoquechiliz; 168. auh ca huel yuh onicnolhuili in onimitznomaquili in notlatol inic nimitzhualnohuiquiliz in itla inezca in ineltica in itlanequiliztzin inic nomac oticmocahuili. 169. Auh ca oquihuelmocaquiti in miiyotzin in motlatoltzin; auh oquimopaccacelili in ticmitlania in itla inezca, ineltica, inic mochihuaz moneltiliz in itlanequiliztzin. 170. Auh ye in in axcan oc yohuatzinco onechmonahuatili inic occepa nimitznottiliquiuh; 171. auh onicnitlanilili in itla inezca inic nineltocoz, in yuh onechmolhuili nechmomaquiliz, auh ca zan niman oquimoneltilili. 172. Auh onechmihuali in icpac tepetzintli in canin yeppa noconnottiliani inic ompa nictetequitiuh in nepapan [[Caxtillān xōchitl]]. 173. Auh in onictequito, onichualnohuiquilili in oncan tlatzintlan; 174. auh ca imaticatzinco conmocuili, 175. occeppa nocuixanco oconhualmotemili, 176. inic nimitzhualnotquililiz, in huel Tehuatzin nimitznomaquiliz. 177. Macihui in ca huel nicmattia camo imochiuhyan xochitl in icpac tepetzintli, ca zan tetexcalla, netzolla, huitztla, tenopalla, mizquitla amo ic oninotzotzon, amo ic nomeyolloac. 178. In nacito in icpac tepetzintli in nitlachix ca ye xochitlalpan. 179. Oncan cenquiztoc in ixquich nepapan tlazoxochitl caxtillāncayōtl ahuach, tonameyotoc, inic niman onictetequito. 180. Auh onechmolhuili inic ipampa nimitznomaquiliz; auh ca ye yuh nic neltitlia inic oncan ticmottiliz in itla nezcayotl in ticmitlanilia inic ticmoneltililiz in itlanequiliztzin; 181. ihuan inic neci ca neltiliztli in notlatol, in nonetitlaniz: 182. Ca izca, ma xicmocelili." 183. Auh ca niman ic quihualzouh in iztac itilma in oquicuixanoticaca xochitl. 184. Auh in yuh hualtepeuh in ixquich nepapan Caxtillān xōchitl, 185. niman oncan momachioti, neztiquiz in itlazoixiptlatzin iz cenquīzcā Ichpōchtli Santa María Teōtl Dios Īnāntzin in yuhcatzintli axcan moyetztica, 186. in oncan axcan mopixtzinotica in itlazochantzinco in iteocaltzinco Tepēyacac, motocayotia Guadalupe. 187. Auh in oyuhquimottili in Tlatoani Obispo ihuan in ixquichtin oncan catca motlancuaquetzque, cenca quimahuizoque, 188. quimotztimoquetzque, tlaocoxque, moyoltoneuhque, yuhquin ahcoya in inyollo in intlalnamiquiliz… 189. Auh in Tlatoani Obispo choquiztica, tlaocoyaliztica quimotlatlauhtili, quimitlanilili in itlapopolhuililoca inic amo niman oquineltili, in itlanequiliztzin, in iiyotzin in itlatoltzin. 190. Auh in omoquetz quihualton in iquechtlan ic ilpiticatca in itlaquen, in itilma Juan Diego. 191. in itech omonexiti in oncan omomachiotitzino in Ilhuicac Cihuāpilli. 192. Auh niman ic quimohuiquili; ompa quimotlalilito in ineteochihuayān. 193. Auh oc onca ocemilhuiti in Juan Diego in ichantzinco Obispo, oc quimotzicalhui. 194. Auh in imoztlayoc quilhui: "—Zaque, inic ticteittitiz in canin itlanequiliztzin Ilhuicac Cihuapilli quimoquechililizque in iteocaltzin." 195. Niman ic tetlalhuiloc inic mochihuaz moquetzaz. 196. Auh in Juan Diego in oyuhquitteititi in canin quimonahuatili in Ilhuicac Cihuāpilli moquetzaz iteocaltzin, niman ic tenahuati: 197. in oc onaciznequi in ichan inic conittatiuh in itlatzin Juan Bernardino, in huellanauhtoc, in icuac quihualcauhtehuac ceme quinotzazquia Teōpixque in oncan Tlatelōlco, inic quiyolcuitizquia, quicencahuazquia; in quimolhuili Ilhuicac Cihuāpilli in ye opatic. 198. Auh ahmo zan icel quicauhque yaz, ca quihuicaque in ompa in īchān; 199. Auh in oyuh acito quittaque in itlatzin ye huel pactica, niman atle quicocoa, 200. Auh in yehuatl cenca quimahuizo in quenin imach hualhuico, ihuan cenca mahuiztililo; 201. quitlatlani in imach tleica in yuhqui chihualo, in cenca mahuiztililo: 202. Auh in yehuatl quilhui in quenin icuac ompa hualehuac in quinochilizquia teopixqui in quiyolcuitiz, quicencahuaz, in oncan Tepeyacac quimottilitzino in Ilhuicac Cihuāpilli; 203. auh quimotitlani in ompa Mēxihco in quittatiuh in Tlatoāni Obispo inic oncan quimocaltiliz in Tepeyacac. 204. Auh quimolhuili in macamo motequipacho in ca ye pactica; in ic cenca moyollali. 205. Quilhui in itlatzin ca ye nelli ca niman icuac in quimopatili, 206. īhuān huel quimottili iz zan no huel ye iuhcatzintli in yuh quimottititzinoaya in imach, 207. īhuān quimolhuili in quenin yehuatl oc oquimotitlanili Mēxihco in quittaz Obispo; 208. Auh ma no in ihcuac quittatiuh, ma huel moch ic quixpantiz quinonotzaz in tlein oquittac, 209. ihuan in quenin tlamahuizoltica oquimopatili; 210. auh ma huel yuh quimotocayotiliz, ma huel yuhmotocayotitzinoz iz cenquīzcā Ichpōchtzintli Santa María de Guadalupe in itlazoixiptlatzin. 211. Auh niman ic quihualhuicaque in Juan Bernardino in ixpan Tlahtoāni Obispo in quinonotzaco, in ixpan tlaneltilico. 212. Auh inehuan in imach Juan Diego quincalloti in ichan Obispo achi quezquilhuitl, 213. inoc ixquich ica moquetzino iteocaltzin Tlatoca Cihuāpilli in oncan Tepēyacac in canin quimottitili in Juan Diego. 214. Auh in Tlahtoāni Obispo quicuani ompa in Iglesia Mayor in itlazoixiptlatzin in Ilhuicactlazocihuapilli. 215. Quihualmoquixtili in ompa itecpanchan in ineteochihuayan moyetzticatca: inic mochi tlacatl quittaz quimahuizoz in Itlazoixiptlatzin. 216. Auh huel cenmochi iz cemaltepetl olin, in quihualmottiliaya, in quimahuizoaya in Itlazoixiptlatzin. 217. Huallateomatia, 218. quimotlatlauhtiliaya. 219. Cenca quimahuizoaya in quenin teotlamahuizoltica inic ōmonexiti, 220. inic niman ma aca tlālticpac tlācatl oquimicuilhui in itlazoixiptlayotzin. * Ipampa: [[Antonio Valeriano]] ==No Xiquitta== * [[Juan Diego Cuauhtlahtoatzin]] * [[Tonantzin Guadalupe]] == Occe necuazaloliztli == *{{Cite web | last = Tovar | first = Juan de | title = Hvei tlamahviçoltica omonexiti in ilhvicac tlatocacihvapilli Santa Maria totlaçonantzin Gvadalvpe in nican hvei altepenahvac Mexico itocayocan Tepeyacac | work = Biblioteca Digital Mundial | language = '''Idioma: Náhuatl clásico''' | accessdate = 2013-05-25 | date = 1585 | url = http://www.wdl.org/es/item/6745 }} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Amoxtlahcuiloliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli]] 8xqp9hkglg8l9imzkluijcujxciodon Honduras 0 5065 502688 499712 2022-08-07T19:49:02Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Nahuatlahtolli}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtocayotl Honduras | Tlaltocaitl = República de Honduras | Tocaitl = Honduras | Pamitl = Flag of Honduras.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Honduras.svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[Honduras tlacatiyancuicatl]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = Honduras National Anthem.ogg | Tlalmachiyotl = Honduras (orthographic projection).svg | Tecuacan = [[Teuctzincalpan]] [[File:Escudo de la Ciudad de Buenos Aires.svg|derecha|20px]] | Tepachoani = &nbsp;• [[Tlahtocateixiptla]] | Tepachoani itoca = [[Xiomara Castro]] | Hueyaltepetl = [[San Pedro]] | lema_nacional = «Tlatequiliāni, Huehcapan īhuān Tlācaxōxouhqui» | tlācatiyāncuīcatiliztli = [[Honduras tlācatiyāncuīcatiliztli]] | tlācatiyāncuīcatiliztli_tlahcuilōlli = Honduras National Anthem.ogg | tēcuacān_chānehqueh = 1 126 534 | tēcuacān_cemonocāyōtl_fmt = | tēcuacān_cemonoc = 14_05_39_N_87_12_24_W 14°05′39″M 87°12′24″C | huēyi_āltepētl = [[Teuctzincalpan]] | āchcāuhtlahtōlli = [[Caxtillāntlahtolli]] | tēpacholiztli = [[Tlahtohcātēīxiptlahtini tlācatlahtohcāyōtl]] | tēpachohqueh = [[Honduras tlahtohcātēīxiptla|Tlahtohcātēīxiptla]]<br />[[Vicepresidente]] | tēpachohqueh_tōcāitl = [[Juan Orlando Hernández]]<br /> [[Ricardo Antonio Álvarez Arias]] | tzintiliztli = [[Zōllān Tlācaxoxouhcāyōtl|Tlācaxoxouhcāyōtl]] | fundación_hitos = • [[Tlahco Ixachitlān tlācaxoxōuhcātiliztli īāyilizāma|Tlatēnquīxtīliztli]]<br/>• [[Ic Cē Mēxihcatl Emperadoryōtl|Mēxihcatl Emperadoryōtl]]<br/>• [[Tlacetilīlli Huēyāltepētl in Tlahco Ixachitlān|Tlacetilīlli Huēyāltēpetl]]<br/>•[[Nenāhuatīliztlācatlahtohcāyōtl Tlahco Ixachitlān|Nenāhuatīliztlācatlyō.]]<br/>•Tlācatlahtohcāyōtl | fundación_fechas = de [[Caxtillān]]<br />15 Tlachiucnāuhti 1821<br/><br/>1821-[[1823]]<br/>1823-[[1824]]<br/><br/>1824-[[1838]]<br/>[[26 ic mahtlāctli]], 1838 | tlaīxpayōtl = 112 492 <ref name="superficie">{{Cita web |url=http://www.oratlas.com/libro-mundial/honduras/geografia |título=Honduras - Geografía - Libro Mundial de Hechos |autor=CIA |fechaacceso=26 de febrero de 2017}}</ref> | tlaīxpayōtl_tlatēctli = 102 | tlaīxpayōtl_ātl = 0.18% | cuāxōchtli = 1575 km<ref name="superficie"/> | huēyi_ātēntli = 823 km<ref name="superficie"/> | chānehqueh = 9 005 180 ([[2019]])<ref name="FMI">{{Cita web |autor=Fondo Monetario Internacional |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=73&pr.y=2&sy=2018&ey=2023&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=268&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=|título=Report for Selected Countries and Subjects - Octubre 2018 |idioma=español |fechaacceso=9 de octubre de 2018}}</ref> | chānehqueh_tlatēctli = 95 | chānehqueh_pozāhuacāyōtl = 80.05 | PIB_nominal = [[Dólar estadounidense|USD]] 24&nbsp;496 millones<ref name="FMI"/> | PIB_nominal_año = 2019 | PIB_nominal_puesto = 101 | PIB_nominal_per_cápita = 2&nbsp;869<ref name="FMI"/> | PIB = 51&nbsp;856 millones<ref name="FMI"/> | PIB_año = 2019 | PIB_puesto = 98 | PIB_per_cápita = [[Dólar estadounidense|USD]] 8&nbsp;068<ref name="FMI"/> | IDH = 0.617 <ref>{{Cita web |autor=PNUD |url=http://hdr.undp.org/en/countries/profiles/HND |título=Informe sobre Desarrollo Humano 2018 |editor=hdr.undp.org |ubicación=[[Estocolmo]], [[Suecia]] |año=14 de septiembre de 2018 |idioma=en |fechaacceso=25 de junio de 2018}}</ref> | IDH_año = 2018 | IDH_puesto = 133 | IDH_categoría = <font color="#ffcc00">nepantlahtli</font> | tomīn = [[Lempira]] | tlācatōcāitl = Honduras chāneh, -queh <br/>Hondurastlācatl, -cah | horario = [[Cemanāhuācahuitl|UTC]]-6 | horario_verano = Ahmo quinemītia | cctld = .hn | código_telefónico = 504 | prefijo_radiofónico = HR | nenecuilhuāztli_ISO = 340 / HND / HN | miembro_de = [[Sistema de la Integración Centroamericana|SICA]], [[ONU]], [[Unesco]], [[Organización de las Naciones Unidas para la Alimentación y la Agricultura|FAO]], [[Banco Centroamericano de Integración Económica|BCIE]], [[Organización Mundial del Comercio|OMC]], [[Organización de Estados Iberoamericanos para la Educación, la Ciencia y la Cultura|OEI]], [[Grupo de Lima|GL]], [[Grupo de Río]], [[Asociación de Estados del Caribe|AEC]], [[Petrocaribe]], [[OEA]] | tlahtōlcaquiliztilōni1= In Nāhuatīllālīliztli quitlālia ītlatēcpānalizpan 8 īhuān 295, in tlein in Tlahco Calpōlli, āchcāuhtica motēnēhua Tlahco Calpōlli īĀltepēcalpōl, quichīhuah in huehcauh [[Tēuctzincalpan]] īhuān [[Comayagüela]], in tlācatiyān ītēcuacān ca.<ref name="Constitución">{{Cita web |url=http://pdba.georgetown.edu/Parties/Honduras/Leyes/constitucion.pdf |título=Constitución de la República de Honduras |fechaacceso=8 de octubre de 2010 |fecha=11 de enero de 1982 |editorial=Political Database of the Americas}}</ref> }} '''Honduras''' nozo '''Tlacatlahtocayotl Honduras''' ([[caxtillantlahtolli]]: ''República de Honduras'' {{Audio-IPA|ES-pe_-_Honduras.ogg|[onˈduɾas]}}), itecuacan ca in [[Morozán]], quichihuah in altepetl [[Teuctzincalpan]] huan [[Comayagüela]].<ref name="autogenerated1">In iuhqui in tlatecpanalli 8 huan 295 ipan in [[:s:Constitución Política de Honduras (1982)/ TÍTULO I: Del estado|Honduras Āltepētlācayōtl Nāhuatīllālīliztli]], īmōmextin āltepētl, īmīllahcayeyān, īāltepēma īhuān īcallah, quicepanchīhuah ītēcuacān in Tlācatlahtohcāyōtl.</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.bibliojuridica.org/libros/6/2545/16.pdf |título=Honduras, régimen municipal |autor=David Cienfuegos Salgado |página=409 |fechaacceso=8 de diciembre de 2011 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20120118052805/http://www.bibliojuridica.org/libros/6/2545/16.pdf |fechaarchivo=18 de enero de 2012 }}</ref> Honduras ca [[tlacetiliāni tlahtohcāyōtl]] īhuān motēnēhua iuhqui tlatequiliāni, huehcapan īhuān tlācaxōxouhqui, tlacetiliāni īhuān ahxelōlōni. Cuāxōchnāmiqui in mictlāmpa īhuān in tlāpcopa īca in [[Caribe Huēyātl]], in huitztlāntlāpcopa īca [[Nicanahuac]], in huitztlampa ica in [[Fonseca ayollohco]] huan [[Cozcatlan]], huan in cihuātlāmpa īca [[Cuauhtēmallān]].<ref name="Nueva geografía universal">{{Cita web |url=http://books.google.com/books?id=sE5NAAAAYAAJ&pg=PA745&dq=geografia+de+honduras&hl=en&ei=plJbTa6XO4uosAP_g6CsCg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=10&ved=0CGEQ6AEwCTgU#v=onepage&q&f=false |título=Nueva geografía universal |fechaacceso=19 de febrero de 2011 |autor=Malte-Brun, Conrad |fecha=1881 |editorial=Montaner y Simon editores}}</ref> In Honduras ītlāīxpāyo īca mochintin ītlālhuāc ca 112 492 km².<ref name="superficie"/> In [[Honduras ītlāltēcpanaliz]] tlaxeloa in tlācatiyān īpan 18 tlalxeliuhcayotl huan inin ipan 298 [[altepetlahtohcan]]. In tepacholiztli iuhquiyotl in tlācatlahtohcāyōtl, tlācatēpachōliztli īhuān tēīxiptlahtini, mayi īca ēyi huelitiliztli: nāhuatīllāliāni, chīhualtiliāni īhuān tlamelāhuacāchīhualiztli, mahxiltiānimeh īhuān yōllōxoxouhqueh, īhuān ahmo tlanitlatēcpānalizzōtl.<ref>[http://www.angelfire.com/ca5/mas/constitucion/c1982/c1982101.html Angelfire] </ref> In Honduras chanehqueh tlapanahuiah in 9 ''millones'',<ref name="Población y Vivienda">{{Cita web |url=http://www.ine.gob.hn/drupal/node/35 |título=Población y Vivienda |editor=Instituto Nacional de Estadísticas de Honduras |fecha=2010 |fechaacceso=18 de febrero de 2010 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20100922064151/http://www.ine.gob.hn/drupal/node/35 |fechaarchivo=22 de septiembre de 2010 }}</ref> <ref>{{Cita web |url=http://poblacion.rds.hn/analisis_investigaciones/Estado_de_la_Poblacion.pdf |título=Estado de la Población de Honduras |autor=Flores, Manuel Antonio |fecha=31 de noviembre de 2003 |editorial=UNAH |cita="El crecimiento acelerado de la población...considerada... una de las más elevadas en el contexto latinoamericano" |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20110809191421/http://poblacion.rds.hn/analisis_investigaciones/Estado_de_la_Poblacion.pdf |fechaarchivo=9 de agosto de 2011 }}</ref><ref>{{Cita web |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/country_profiles/1225416.stm |título=Honduran Country Profile |editor=bbc.co.uk |fecha=2010 |fechaacceso=18 de febrero de 2010 |cita="The country has a youthful population; 50% of Hondurans are under the age of 19"}}</ref> achi mochintin quichīhuahqueh in tēmilcuācuappixcayōtl, nō īhuān in pōchtēcayōtl, in āltepētequipanoliztli īhuān occē āyiliztli. In Honduras tlālxeliuhcāyōtl īca ocachi chānehqueh pozāhuacāyōtl ca Cortés īca 400.3 hab./km².<ref name="Población y Vivienda"/> In tlācatiyān miectlācamēcayōtl, quichīhuah nāhui huēyi tlācamēcayōtl cenyeliztli in īxcōzāuhqueh nō mestizotin, in nicān tlācah ([[chontaltin]], [[misquitotlācah]], [[chicactiqueh]], [[chortitlācah]], [[pechtlācah]] īhuān [[tlacuāhuaqueh]]), in [[garifunatlācah]] īhuān in inglescriyoyomeh. In Honduras tlalli huel ohuihcāyoh ca, quichīhuah cuacuauhtic tepētlah, huehcapan ixtlāhuatl, tepētzalan, in cānin oncah mantoc īhuān cualli ixtlāhuatl meya achi īxquich huēyi ātōyātl cequintin panōhuani cah,<ref name="Noticia geográfica y estadística de la República de Honduras">{{Cita web |url=http://books.google.com/books?id=OB8aAAAAYAAJ&pg=PA560&dq=extension+territorial+de+honduras&hl=en&ei=uCZjTbmaLY6CsQPO4t2_CA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CDIQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false |título=Noticia geográfica y estadística de la República de Honduras |fechaacceso=19 de febrero de 2011 |autor=Ramírez F. Fontecha, Antonio A. |fecha=1916 |editorial=Pan-American Scientific Congress |editor=Leo Stanton Rowe}}</ref> in tlein quichīhua in huyēyi [[yōliliznepapanyōtl]].<ref>{{Cita web |url=http://www.roatanonline.com/honduras/honduras_national_parks.htm |título=Roatan online |editor=roatanonline.com |fecha=2010 |fechaacceso=18 de febrero de 2010}}</ref> Momati tlein īpan Honduras, oncah cequntin 8000 tlanelhuatlamantli, cequi 250 huilānqueh īhuān ōnyōliliztin, tlapanahuia in 700 tōtōtlamantli īhuān 110 chīchīhualehtlamantli in momaca in ītlālpan. Hondurastechpa, in nenahuatiliztli cahuitl oohuihtepanyah. In nican teixnāmiquiliztli ōquichuīh tēīxnelōliztli īhuān tlaīxnelōliztli in tētlamahmaquilizpan. Honduras ōquitēnquīxtih ītlācaxoxouhcāyōtl in 15 ic chiucnāhui īpan 1821. In ic cēpan īpan 1839, in ic cē ōnāhuatīllālīliztih in tlācatiyān. In tlācayacānani [[Francisco Ferrera]] ōmocuēp in ic cē tlahtohcatēīxiptla (1841-1842) auh ōcatca cēntetl tēīxnāmiquini. Zatepan inīn cāhuitl ōtēpachoh ic ōppa (1842-1844). In ōquitlamih ītēpachōliz ōtlahtohcat [[Coronado Chávez]] (1845-1847). In ōquitlamih Chávez in tlācayacānani Ferrera ōnectēpachoh, tēl onca ahmo tlapalēhuīliztica īhuān in tēcentlālīliztli ōquitēnēuh in tlanemilizzolpixqui [[Juan Lindo]]. In ihcuāc in Lindo ītēpachōliz, yancīcān ōnāhuatīllālīliztih. Lindo ōtēchicāhuac in tēmachtiliztli, īhuān in ōcualtilih in tētlamahmaquiliztli in tlācatiyān. Īpan 1852 Lindo ōquitēpachōlizmacac in tlacuitlatlāzalli [[José Trinidad Cabañas]] (1852-1855). Ēxiuhtica, in Cuauhtēmallān ītēpachōliz in Rafael Carrera ōhuāllah īhuān ōquitēpachohcātlāz Cabañas, īhuān ōquitēpachohcātih in tlanemilizzolpixqui tēyacānani [[José Santos Guardiola]].<ref name="Apuntes"/> ==Tlaltocayotl== In tlaltocayotl ipampa [[Cristóbal Colón]] moihtoa "''Gracias a Dios que hemos salido de estas honduras''", quihtoznequi "''Tlazohcamati Dios tlen oticatcah opeuh itech inin ahuehcatlan''". Iuhcah caxtillantlahtolli ''Honduras'' quihtoznequi nahuatlahtolcopa [[ahuehcatlan]]. ==Huehcapatlahtoliztli== In achtopa chanehqueh in tlen onenqueh ipan inin tlalli catca in [[mayatlacameh]] ipan xihuitl 2000 a.C. oc ye in caxtiltecah ohualahqueh in Cuauhtemallan. Itlahtoliz moxelhuia ipan eyi cahuitl: ''preclásico'', ''clásico'' huan ''postclásico''. In cahuipan ''clásico'' inin altepetiliztli oxochicuepon ipan in yehyecolmatiliztli huan in toltecayotl. Tel in achto tlacatiyan omelahuac cahuipan in caxtiltecah, huan axcan altepetlaliah in tlalli. Miac ''clásicas'' hueyi mayaltepetl oquintlalcahuiqueh ahmo huehca in xihuitl 1000 a.C.. In ''postclásico'' tlahtocayotl ipan in tlahco tlalli -iuhqui in quiché tlahtocayotl ''Q'umarkaj'' ([[Otlatlan]])- tel, xochicueponyah ixquich in tlalpoloani Pedro de Alvarado in xihuitl [[1523]] huan [[1527]] itzalan. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = {{GTM}} / {{SLV}} | Norte = [[Caribe hueyatl]] | Noreste = [[Caribe hueyatl]] | Oeste = [[Fonseca atezcatl]] | Centro = Honduras | Este = [[Caribe hueyatl]] | Suroeste = {{NIC}} | Sur = {{NIC}} | Sureste = {{NIC}} }} [[Īxiptli:Honduras Topography.png|250px|thumb|left|Honduras]] In Honduras quimpiyah miaquintin tlalhuaqueh ica 48 tlahtocayotl. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Cuauhtemallan]] huan [[Caribe hueyatl]], canahpa icalaquitlampa no [[Pacífico ailhuicatl]] huan canahpa iquizayampa [[Caribe hueyatl]], in iuhquin canahpa tlapcopa [[Honduras ayollohco]] huan canahpa huiztlampa [[Nicanahuac]] tlalli. In tepetl ocachi cuauhtic<ref group=tyml.>Nahuatlahtolli '''''cuauhtic'''''. Ipan caxtillantlahtolli quihtoznequi ''alto, entre los árboles''.</ref> [[Cerro Las Minas]] ompa tlalxeliuhcayotl [[Lempira]]. === Yoliztli === Honduras iyoliz hueyi, quipia ohcequin yeyantli, ce tlacatiyan iquiyauhtlal. Nican quipia hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacixtlahuatl teotlalli moihtoa ''pampas'', quipia hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican Honduras quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[ahuatl]], [[cuanacaxochitl]], [[pochotl]], [[copalcuahuitl]], [[teonochtli]], [[nohpalli]], [[tzaponochtli]], [[metl]] huan ohcequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Ljusterö Bössarviken 01.jpg|[[ahuatl]] Image:Iccitoc chacha "Pitaya madura".jpg|[[tzaponochtli]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[pochotl]] Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nohpalli]] Image:2009 Yucatán beach palms.jpg|[[apachtli]] </gallery> No xiquitta Honduras quipia totomeh mah [[alotl]], [[cochotl]], [[tlecuauhtli]], [[cuanacacozcacuauhtli]], [[cozcacuauhtli]], noihqui quipia yolcameh chichinimeh [[tlacamichin]], [[tlacaxolotl]], [[tlatzqui]], [[mazatl]], [[temazatl]], [[azcacoyotl]], [[miztli]], [[ocelotl]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]] huan ohcequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Tapirus bairdii -Franklin Park Zoo, Massachusetts, USA-8a.jpg|[[tlacaxolotl]] Image:Standing jaguar.jpg|[[ocelotl]] Image:Ara macao -Fort Worth Zoo-8.jpg|[[alotl]] Image:Crotalus atrox (2).jpg|[[tepocolcoatl]] Image:133quetzal.JPG|[[quetzaltototl]] </gallery> ==Teyacanaliztli== ===Honduras ixeliuhca=== <div align=center> {| {| width=100% |width="315" style="vertical-align: middle; "|[[Īxiptli:HondurasDivisions.png|center|400px]] |} {| class="wikitable sortable" ! align=center | Nº<sup>1</sup> ! align=center | Tlalxeliuhcayotl ! align=center | Chanehqueh <br />(2005/2006) ! align=center | Tlaixpayotl <br /> (km²) ! align=center | Tecuacan |- |1 || [[Tlālxeliuhcāyōtl Atlántida|Atlántida]] || 400,787 || 4,372.1 || [[La Ceiba]] |- |2 || [[Tlālxeliuhcāyōtl Cholōltēcapan|Cholōltēcac]] ||395,000 || 4,360|| [[Cholōltēcac]] |- |3 || [[Tlālxeliuhcāyōtl Colón|Colón]] || 230,000 || 8,248.8 || [[Troxillo, Honduras|Troxillo]] |- |4 || [[Tlālxeliuhcāyōtl Comayāhuac|Comayāhuac]] ||400,000 || 5,124|| [[Comayāhuac]] |- |5 || [[Copan]] || 300,000 || 3,242 || [[Santa Rosa Copan]] |- |6 || [[Tlālxeliuhcāyōtl Cortés|Cortés]] || 1,300,000 || 3,923 || [[San Pedro Zōllān]] |- |7 || [[El Paraíso]] || 350,000 || 7,489.1 || [[Xōchcallān]] |- |8 || [[Tlālxeliuhcāyōtl Francisco Morazán|Francisco Morazán]] || 1,350,000 || 8,619 || [[Teōcuitlapan]] |- |9 || [[Tlālxeliuhcāyōtl Gracias a Dios|Gracias a Dios]] || 60,000 || 16,997 || [[Puerto Lempira]] |- |10 || [[Intibucá]] || 180,000 || 3,123 || [[La Esperanza, Honduras|La Esperanza]] |- |11 || [[Islas de la Bahía]] || 35,000 || 236 || [[Zohuatlān]] |- |12 || [[Tlālxeliuhcāyōtl La Paz|La Paz]] || 150,000 || 2,525 || [[La Paz, Honduras|La Paz]] |- |13 || [[Tlālxeliuhcāyōtl Lempira|Lempira]] || 250,000 || 4,228 || [[Gracias, Honduras|Gracias]] |- |14 || [[Tlālxeliuhcāyōtl Ocotepēc|Ocotepēc]] || 110,000 || 1630 || [[Ocotepēc, Honduras|Ocotepēc]] |- |15 || [[Ōllālco]] || 450,000 || 23,905 || [[Xōchicalpan]] |- |16 || [[Tlālxeliuhcāyōtl Santa Bárbara|Santa Bárbara]] || 380,000 || 5,024 || [[Santa Bárbara]] |- |17 || [[Tlālxeliuhcāyōtl Valle|Valle]] || 170,000 ||1,665 || [[Nacaōme]] |- |18 || [[Tlālxeliuhcāyōtl Yōllōtl|Yōllōtl]] || 500,000 || 77,81 || [[Yōllōtl, Honduras|Yōllōtl]] |} |} </div> == No xiquitta == * [[America]] == Amoxtiliztli == * ''Apuntes para la Historia de Honduras'', ''Vera, Robustiano, [[Tecuhtzincalpan]], otepoztlahcuiloc ipan [[Honduras]], 1899''. ==Toquiliztequitl== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Honduras}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Honduras]] bm11xztuxssxqnv09lhwi40ptqfcymj Tlahcuilolli 0 7785 502643 495157 2022-08-07T18:41:12Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahco nahuatlahtolli}} {{Tlapehualiztli}} '''Tlahcuilōlli''' īpan [[Huiquipedia]] ītōcā inōn tihcuiloa. Tihuelīti xihcuiloa cē tlahcuilōlli āxcān. Tēl, yāuh achto [[Huiquipedia:Calaquiliztli|Calaquiliztli]]. Ic xiquittaz zāzo tlahcuilōlli, xiclicaz [[Especial:Random|nicān]]. [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nhn)]] hrzv7a8ao8mepahbczlqklz39v27p7c Huexolotl 0 8535 502554 405567 2022-08-07T16:20:10Z Koatochij 19758 Se eliminó la redirección hacia [[Huehxolotl]] wikitext text/x-wiki In huexolotl, ce chantototl ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== 4gbgxlo8t72j18jwj4rmctkrrgw2x13 502555 502554 2022-08-07T16:37:19Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN2_NCI1=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl}} {{Tecpantlahtolli}} [[File:|250px|thumb|right|Huexolotl.]] In huexolotl, ce chantototl ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== m70cpla4x8nnaj02bo0u6ssu8adjbk7 502556 502555 2022-08-07T16:38:35Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN2_NCI1=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl}} {{Tecpantlahtolli}} [[File:Male wild turkey (Meleagris gallopavo) strutting.jpg|250px|thumb|right|Huexolotl.]] In huexolotl, ce chantototl ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== cukvi45szztm92ozafcr66bk5dj8h76 502557 502556 2022-08-07T16:39:37Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN2_NCI1_PPL1=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Tecpantlahtolli}} [[File:Male wild turkey (Meleagris gallopavo) strutting.jpg|250px|thumb|right|Huexolotl.]] In huexolotl, ce chantototl ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== 52jfdrno08m0l475c4wzzfqqyeygad6 502558 502557 2022-08-07T16:41:23Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI1_PPL1=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Tecpantlahtolli}} [[File:Male wild turkey (Meleagris gallopavo) strutting.jpg|250px|thumb|right|Huexolotl.]] In huexolotl, ce chantototl ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== ltb5iauzzk4g9qzr82m1e6jyiociazc 502559 502558 2022-08-07T16:42:07Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI1_PPL1=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Huehxolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Tecpantlahtolli}} [[File:Male wild turkey (Meleagris gallopavo) strutting.jpg|250px|thumb|right|Huexolotl.]] In huexolotl, ce chantototl ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== nydms1ulo33h4uv7vyyr73s5afmsmj5 502560 502559 2022-08-07T16:43:00Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Huehxolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Tecpantlahtolli}} [[File:Male wild turkey (Meleagris gallopavo) strutting.jpg|250px|thumb|right|Huexolotl.]] In huexolotl, ce chantototl ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== 4980p02qwpvhofw7s2irl13c3nsiqn5 502561 502560 2022-08-07T16:43:50Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Huehxolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Tecpantlahtolli}} [[File:Male wild turkey (Meleagris gallopavo) strutting.jpg|250px|thumb|right|Huexolotl.]] In huexolotl, ce chantototl ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== [[Neneuhcāyōtl:Yolcah]] qptm8emnk8yv5zs202waqglh2qsml81 502637 502561 2022-08-07T18:34:59Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Huehxolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Tecpantlahtolli}} [[File:Male wild turkey (Meleagris gallopavo) strutting.jpg|250px|thumb|right|Huexolotl.]] In huexolotl, ce chantototl. ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== [[Neneuhcāyōtl:Yolcah]] 0mmfzgcoptr843jncdkq13yx6p7thkz 502702 502637 2022-08-08T01:59:18Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Tecpantlahtolli}} [[File:Male wild turkey (Meleagris gallopavo) strutting.jpg|250px|thumb|right|Huexolotl.]] In huexolotl, ce chantototl. ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== [[Neneuhcāyōtl:Yolcah]] 73zlcg9wlrpphdcwgbmw7x5p3nnkwir 502715 502702 2022-08-08T02:25:31Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Mexicatlahtolli}} [[File:Male wild turkey (Meleagris gallopavo) strutting.jpg|250px|thumb|right|Huexolotl.]] In huexolotl, ce chantototl. ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== [[Neneuhcāyōtl:Yolcah]] c2mpvmes395oeb088iw3ifoov1ex4qs 502719 502715 2022-08-08T02:28:48Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Mexicatlahtolli}} [[File:Male wild turkey (Meleagris gallopavo) strutting.jpg|250px|thumb|right|Huexolotl.]] In huexolotl, ce chantototl tlein quipia. ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== [[Neneuhcāyōtl:Yolcah]] 5zdxvrh8gxp35u96ma8iwzglldi9v1f 502722 502719 2022-08-08T02:29:37Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Mexihcatlahtolli}} [[File:Male wild turkey (Meleagris gallopavo) strutting.jpg|250px|thumb|right|Huexolotl.]] In huexolotl, ce chantototl tlein quipia. ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== [[Neneuhcāyōtl:Yolcah]] ksx12ulh782yxocu54fjjqm55qd1v6a 502724 502722 2022-08-08T02:30:45Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Mexihcatlahtolli}} [[File:Male wild turkey (Meleagris gallopavo) strutting.jpg|250px|thumb|right|Huexolotl.]] In huexolotl (latintlahtolli ''Melagris''), ce chantototl tlein quipia. ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== [[Neneuhcāyōtl:Yolcah]] ejv3nc90zitas5priqi7gmj0fl9srqd 502725 502724 2022-08-08T02:33:37Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Mexihcatlahtolli}} [[File:Male wild turkey (Meleagris gallopavo) strutting.jpg|250px|thumb|right|Huexolotl.]] In '''huexolotl''' (latintlahtolli ''Melagris''), ce tomahuac chantototl tlein quipia chichiltic yacahzolli. ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== [[Neneuhcāyōtl:Yolcah]] 3fkmcbt04vrwvk55u8papmzgbhbw5uk 502726 502725 2022-08-08T02:36:26Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Mexihcatlahtolli}} [[File:Male wild turkey (Meleagris gallopavo) strutting.jpg|250px|thumb|right|Huexolotl.]] In '''huexolotl''' (latintlahtolli ''Melagris''), ce tomahuac chantototl tlein quipia chichiltic yacahzolli ihuan quetzalhuexolotl. Huexolotl ce oquichtic itechpa totolin. ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== [[Neneuhcāyōtl:Yolcah]] lfocauztlsu3l9et7syxoxeme1pws96 502727 502726 2022-08-08T02:39:34Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Mexihcatlahtolli}} [[File:Male wild turkey (Meleagris gallopavo) strutting.jpg|250px|thumb|right|Huexolotl.]] In '''huexolotl''' (latintlahtolli ''Melagris''), ce tomahuac chantototl tlein quipia chichiltic yacahzolli ihuan quetzalhuexolotl. Huexolotl ce oquichtic itechpa totolin. Huexolotl chanti in ompa Anahuac Mictlampan canahpan in Anahuac Tlahcopampan. ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== [[Neneuhcāyōtl:Yolcah]] llh5sni3jsvyf7qwq99q382vk5o4zib 502728 502727 2022-08-08T02:40:42Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Mexihcatlahtolli}} [[File:Male wild turkey (Meleagris gallopavo) strutting.jpg|250px|thumb|right|Huexolotl.]] In '''huexolotl''' (latintlahtolli ''Melagris''), ce tomahuac chantototl tlein quipia chichiltic yacahzolli ihuan quetzalhuexolotl. Huexolotl ce oquichtototl itechpa totolin. Huexolotl chanti in ompa Anahuac Mictlampan canahpan in Anahuac Tlahcopampan. ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== [[Neneuhcāyōtl:Yolcah]] qnwmioas5tb6496214lbzhtemfp3xpl 502732 502728 2022-08-08T02:50:19Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Mexihcatlahtolli}} [[File:Male wild turkey (Meleagris gallopavo) strutting.jpg|250px|thumb|right|Huexolotl.]] In '''huexolotl''' (latintlahtolli ''Melagris''), ce tomahuac chantototl tlein quipia chichiltic yacahzolli ihuan quetzalhuexolotl. Huexolotl ce oquichtototl itechpa totolin. Huexolotl chanti in ompa Anahuac Mictlampan canahpan in Tlahco Anahuac tlalli. ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== [[Neneuhcāyōtl:Yolcah]] kn6dpc358ecij8r5e6r72iqjro24469 502734 502732 2022-08-08T02:52:49Z Koatochij 19758 /* Oc no xiquitta */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Mexihcatlahtolli}} [[File:Male wild turkey (Meleagris gallopavo) strutting.jpg|250px|thumb|right|Huexolotl.]] In '''huexolotl''' (latintlahtolli ''Melagris''), ce tomahuac chantototl tlein quipia chichiltic yacahzolli ihuan quetzalhuexolotl. Huexolotl ce oquichtototl itechpa totolin. Huexolotl chanti in ompa Anahuac Mictlampan canahpan in Tlahco Anahuac tlalli. ==Tocaitl== Itoca ''huexolotl'', in hueyi xolopihtli. ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== [[Neneuhcāyōtl:Yolcah]] 9l5o9lmsph8moihlwh4lqp5eslvx6r7 502735 502734 2022-08-08T02:54:35Z Koatochij 19758 /* Tocaitl */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Mexihcatlahtolli}} [[File:Male wild turkey (Meleagris gallopavo) strutting.jpg|250px|thumb|right|Huexolotl.]] In '''huexolotl''' (latintlahtolli ''Melagris''), ce tomahuac chantototl tlein quipia chichiltic yacahzolli ihuan quetzalhuexolotl. Huexolotl ce oquichtototl itechpa totolin. Huexolotl chanti in ompa Anahuac Mictlampan canahpan in Tlahco Anahuac tlalli. ==Tocaitl== In ''huexolotl'', itoca hualla itechpa hueyi xolopihtli. Tlahco nahuatlahtoltica ''huehxolotl''. ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== [[Neneuhcāyōtl:Yolcah]] qq8qi66z10ikfyx6hw9zyqffkpyp4h2 502736 502735 2022-08-08T03:05:32Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Mexihcatlahtolli}} [[File:Male wild turkey (Meleagris gallopavo) strutting.jpg|250px|thumb|right|Huexolotl.]] In '''huexolotl''' (latintlahtolli ''Melagris''), ce tomahuac chantototl tlein quipia chichiltic yacahzolli ihuan quetzalhuexolotl inic tlatlahlilih colohtli iuhquin. Huexolotl ce oquichtototl itechpa totolin. Huexolotl chanti in ompa Anahuac Mictlampan canahpan in Tlahco Anahuac tlalli. ==Tocaitl== In ''huexolotl'', itoca hualla itechpa hueyi xolopihtli. Tlahco nahuatlahtoltica ''huehxolotl''. ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== [[Neneuhcāyōtl:Yolcah]] 77uuei4qgvvk90cfu0vjklrcpvhrkp7 502737 502736 2022-08-08T03:08:05Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Mexihcatlahtolli}} [[File:Male wild turkey (Meleagris gallopavo) strutting.jpg|250px|thumb|right|Huexolotl.]] In '''huexolotl''' (latintlahtolli ''Melagris''), ce tomahuac chantototl tlein quipia chichiltic yacahzolli ihuan quetzalhuexolotl inic tlatlahlilih colohtli iuhquin. Huexolotl ce oquichtototl itechpa totolin. Huehuehxoloh chantih in ompa Anahuac mictlampa canahpan in Tlahco Anahuac tlalli. ==Tocaitl== In ''huexolotl'', itoca hualla itechpa hueyi xolopihtli. Tlahco nahuatlahtoltica ''huehxolotl''. ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== [[Neneuhcāyōtl:Yolcah]] 282xyt9n4d4zjsnbh2p2fbc2jyfyrvh 502738 502737 2022-08-08T03:09:15Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Mexihcatlahtolli}} [[File:Male wild turkey (Meleagris gallopavo) strutting.jpg|250px|thumb|right|Huexolotl.]] In '''huexolotl''' (latintlahtolli ''Melagris''), ce tomahuac chantototl tlein quipia chichiltic yacahzolli ihuan quetzalhuexolotl inic tlatlahlilih colohtli iuhquin. Huexolotl ce oquichtototl itechpa totolin. Huehuehxoloh chantih in ompa Anahuac mictlampa canahpa in Tlahco Anahuac tlalli. ==Tocaitl== In ''huexolotl'', itoca hualla itechpa hueyi xolopihtli. Tlahco nahuatlahtoltica ''huehxolotl''. ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== [[Neneuhcāyōtl:Yolcah]] 22405vl9jwlmtfl23q5p7zz56bxpwdx 502739 502738 2022-08-08T03:12:57Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Mexihcatlahtolli}} [[File:Male wild turkey (Meleagris gallopavo) strutting.jpg|250px|thumb|right|Huexolotl.]] In '''huexolotl''' (latintlahtolli ''Melagris''), ce tomahuac chantototl tlein quipia chichiltic yacahzolli ihuan quetzalhuexolotl inic tlatlahlilih colohtli iuhquin. Huexolotl ce oquichtototl itechpa totolin. Huehuehxoloh chantih in ompa Ixachitlan mictlampa canahpa in Tlahco Ixachitlan cemantoc tlalli. ==Tocaitl== In ''huexolotl'', itoca hualla itechpa hueyi xolopihtli. Tlahco nahuatlahtoltica ''huehxolotl''. ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== [[Neneuhcāyōtl:Yolcah]] lxu3rkefcs0r58fgwh5ou7v4e7ojw2k 502740 502739 2022-08-08T03:16:08Z Koatochij 19758 /* Tocaitl */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Mexihcatlahtolli}} [[File:Male wild turkey (Meleagris gallopavo) strutting.jpg|250px|thumb|right|Huexolotl.]] In '''huexolotl''' (latintlahtolli ''Melagris''), ce tomahuac chantototl tlein quipia chichiltic yacahzolli ihuan quetzalhuexolotl inic tlatlahlilih colohtli iuhquin. Huexolotl ce oquichtototl itechpa totolin. Huehuehxoloh chantih in ompa Ixachitlan mictlampa canahpa in Tlahco Ixachitlan cemantoc tlalli. ==Tocaitl== In ''huexolotl'', itoca hualla itechpa hueyi xolopihtli. Tlahco nahuatlahtoltica ''huehxolotl''. ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''pavo'' * [[Mayatlahtolli]]: ''úulum'' ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== [[Neneuhcāyōtl:Yolcah]] 733g77yms5z4ec40qdz9y008dde9y06 Altepetl Mexico 0 8597 502682 499702 2022-08-07T19:42:44Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Mexkoaltepetl|NCH]]}} {{P2|[[Altepetl Mexihco|NCI]]}} {{Tlani}} {{Nahuatlahtolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Altepetl Mexico | Chantocaitl = Ciudad de México | Pamitl = | Chimalli = Coat of arms of Mexico City, Mexico.svg | Tlalmachiyotl = Mexico (city) in Mexico (zoom).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = | Hueyaltepetl = | Ixtentli = 1 495 | Tlaixpayotl = 32 | Tlalticpac tliltetl = 19°25′10″N 99°08′44″O | Tepenelihuahcapanca = [[Axochco]] | Metros = 3,930 | Chanehqueh = 9 209 944 | CampaChanequeh = 5 966 | Pozahuacayotl = 197.3 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.837 | CampaIDH = 1 | PIB = 471,270 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[29 metztli enero]], [[2016]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = [[Claudia Sheinbaum]] | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 24 | Tlacatocaitl = Altepemexicatl | Onohuayan = | Altepecalpolli = [[Altepecalpolli ipan Altepetl Mexico|16]] | UTC = [[UTC]]-6 huan [[UTC]]-5 (Xopantlancopa) | USPS = | CodigoISO = MX-CMX | Matlatzalan = www.cdmx.gob.mx |}} '''Altepetl Mexico''' itoca ce [[altepetl]] huan [[altepenanyotl]] ipan [[Mexico]]. Ce tlahtocayotl ocachi tepitzin ián inon tlacatiyan, ca yohualo ipampa [[Tlahtocayotl Mexico]] noyuhqui ica Morelos tlahtocayotl ompa huitztlampa. Inin altepetl huelitic, quipiya tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. == Tlaltocayotl == "Mexico" quitoznehqui "Mexihtli" ahnozo "Mexihtin" huan "-co" zanyeno campa. Quilmach ce [[Aztlan|aztecatl]] [[yaoquizqui]] in ompa Chicomoztoc. Nozo, ohcequin quihtoa cah zanyeno [[Metztli]] [[xictli|ixic]], auh ipampa oncan motoca huehuecauh "Mexihco". Axcan Caxtillahtolcopa mohcuiloa "Altepetl Mexico" noyuhqui caxtillahtolcopa ''Ciudad de México''. Huehcauhtica motenehua in ''Calpolli Tlahtoloyan'' xiuhpan (caxtillahtolcopa: ''Distrito Federal'') catca ihtoa inin altepetl canahpa 2014 ihcuac ce congreso quihtoznequi ''Tlahtocayotl Altepetl Mexico''. ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Ciudad de México'' * [[Mixtecatlahtolli]]: ''Ñuu Koꞌyo'' * [[Otontlahtolli]]: ''’Monda'' ==Huehcapatlahtoliztli== Xiuhpan 1968, mochihua nican Latinoamerica inic ce Olimpicayoh Neahuiltiloni altepepan Altepetl Mexico 1968. ==Tlalticpacmatiliztli== Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Tlahtocayotl Mexico]], canahpa icalaquitlampa ica [[Tlahtocayotl Mexico]], canahpa iquizayampa ica [[Tlahtocayotl Mexico]], in yuhquin canahpa huitztlampa [[Morelos]]. In tlacatiyan quipiya 200 Km2 itechpahuic tlaixpayotl, noihqui quipiya 11,000,122 km itech hueyatenco. Ipan tlahuactli Tenochtitlan catca huehcauh Mexico altepetl ica iapanhuan, axan ahmo quipiya in Atezcatl Texcoco. === Yoliztli === Altepetl Mexico iyoliz hueyi, quipia ome yeyantli. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipia atl ipampa atoyatl de los Remedios, in ''Gran Canal'' hueyi apantli huan Atezcatl Xochimilco. No xiquitta Altepetl Mexico quipia in [[axolotl]] ce ayolcatl ipan Mexico tlalli, totomeh [[cuauhtli]], [[aztatl]], [[tecolotl]], [[huehxolotl]]; quipia nepapan chichinimeh yolcameh in [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]], [[techalotl]], [[epatl]], [[mazatl]], [[zacamiztli]], ohcequin, noyuhqui [[cincoatl]], [[tepocolcoatl]], [[xincoyotl]], ohcequin. <div align=center> <!-- galería de mapas --> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Altepetl Mexico''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Striped Skunk (cropped).jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Lynx Nationalpark Bayerischer Wald 01.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Didelphis marsupialis bragança-PA-brazil.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Aquila chrysaetos Flickr.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Epatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Zacamiztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlacuachin]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuauhtli]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Wild Turkey.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Granger Lake 013.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Bassariscus astutus flavus.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Ajolote 1.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehxolotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tepocolcoatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ayotochtli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlahcomiztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Axolotl]] |- |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Opuntia ficus-indica]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Echinocactus grusonii]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Pinus ponderosa]] |- |} </div> ==Teyacanaliztli== Altepetl Mexico ca xeluihca 16 ialtepecalpolhuan, itepachoani [[Claudia Sheinbaum]] motenehua caxtillantlahtolcopa ''jefe de gobierno''. {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tetlanahuatiani!!Cahuitl |- | Rosario Robles Berlanga || 2003-2006 |- | Andrés Manuel López Obrador || 2006-2009 |- | Marcelo Luis Ebrard Casaubón || 2009-2012 |- | Miguel Mancera Aguayo || 2012-2018 |- | Claudia Sheinbaum Pardo || 2018-2024 |} === Altepetl Mexico ixeliuhca === <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=600px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white; font-size:120%" align=center bgcolor="black"|'''Altepetl Mexico ixeliuhca''' |- |rowspan=20 align=center valign=center bgcolor="white" | [[Īxiptli:MX-DF-División política.png|center|300px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Altepecalpolli''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh (2010)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Altepetl Mexico''' | align="right" | 9 209 944 | align="right" |'''1.479''' |- | [[Álvaro Obregón altepecalpolli|Álvaro Obregón]] | align="right" | 727 034 | align="right" | 96,17 |- bgcolor="#f0f0f0" | [[Azcapotzalco]] | align="right" | 414 711 | align="right" | 33,66 |- | [[Benito Juárez altepecalpolli (Altepetl Mexico)|Benito Juárez]] | align="right" | 385 439 | align="right" | 26,63 |- bgcolor="#f0f0f0" | [[Coyohuahcan altepecalpolli|Coyohuahcan]] | align="right" | 620 416 | align="right" | 54,4 |- | [[Cuauhximalpan]] | align="right" | 186 391 | align="right" | 74,58 |- bgcolor="#f0f0f0" | [[Cuauhtemoc altepecalpolli (Altepetl Mexico)|Cuauhtemoc]] | align="right" | 531 831 | align="right" | 32,4 |- | [[Gustavo A. Madero altepecalpolli|Gustavo A. Madero]] | align="right" | 1 185 772 | align="right" | 94,07 |- bgcolor="#f0f0f0" | [[Iztacalco]] | align="right" | 384 326 | align="right" | 23,3 |- | [[Iztapalapan]] | align="right" | 1 815 786 | align="right" | 117,00 |- bgcolor="#f0f0f0" | [[Magdalena Contreras]] | align="right" | 239 086 | align="right" | 74,58 |- | [[Miguel Hidalgo altepecalpolli|Miguel Hidalgo]] | align="right" | 372 889 | align="right" | 46,99 |- bgcolor="#f0f0f0" | [[Milpa Alta]] | align="right" | 130 582 | align="right" | 228,41 |- | [[Tlahuac]] | align="right" | 360 265 | align="right" | 85,34 |- bgcolor="#f0f0f0" | [[Tlalpan]] | align="right" | 650 567 | align="right" | 340,07 |- | [[Venustiano Carranza altepecalpolli|Vesnustiano Carranza]] | align="right" | 430 978 | align="right" | 33,40 |- bgcolor="#f0f0f0" | [[Xochimilco altepecalpolli|Xochimilco]] | align="right" | 415 007 | align="right" | 118,00 |- |} </div> == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Mexico City-11.jpg|thumbnail|200px|right|Altepetl Mexico iohcalhuan.]] Altepetl Mexico, ce altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan tlacatiyan Mexico. Ohcequin mexihcah hueyi tequipanoltih in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[tlalcacahuatl]], [[nohpalli]], [[chayohtli]], [[chilli]], [[xonacatl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]] ompa Milpa Alta, Tlalpan, Tlahuac huan Cuauhximalpan; inompan [[coyonimatiliztli]]. Altepetl Mexico ce tequitiliztli ipan America itech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Tetzcohco atezcatl. In [[Santa Fe]] hueyic ''centro financiero''. ===Nehnemiliztli=== [[Īxiptli:Trajinera en canal Nativitas.jpg|thumbnail|200px|left|Acalli ipan Xochimilco.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Mexico, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Altepetl Mexico]], Paseo de la Reforma, Colonia Roma ipan Cuauhtemoc altepecalpolli, Xolalpan Coyohuacan, San Angel, La Bombilla huan UNAM ipan [[Coyohuahcan]], Apantli Xochimilco ipan [[Xochimilco]] altepecalpolli, Tepeyacac huan Lindavista ipan [[Gustavo A. Madero]], Cuauhtlacamac Chapoltepec, Polanco huan Condesa ipan Miguel Hidalgo altepecalpolli, Xolalpan Tlalpa huan Axochco ipan Tlalpan altepecalpolli. Ohcequin cualcan ca, Six Flags Mexico, Plaza Santa Fe, Perisur, Tequitcalli Soumaya, Acuario Imbursa, Poliforum huan Teatro Insurgentes. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeropuerto Internacional de la Ciudad de México - Terminal 2 - Hangar.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Benito Juárez]].]] Altepetl Mexico quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Benito Juárez]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. Noihqui ca ohce ehcaquixohuayan ompa Santa Lucía, moihtoa Hueyi Tepoztotoquixohuayan Felipe Ángeles. In [[Tepozocuilin Altepetl Mexico]] ce hueznenqui cenca cualli ipan ohce altepeticpac. In ''metro'' ce tepozcoatl motequitiltia ipan inin altepetl. Ca inic ome achi hueyi tepozocuilin ipan America mictlampa, niman Tepozocuilin Altepetl Yancuic York ca. [[File:Mexico City metro.svg|centro|miniaturadeimagen|600px|Tlalmachiyotl itech Tepozocuilin Altepetl Mexico]] == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 9,209,944 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 9,209,944 |- |} ==Tlamachtiliztli== [[File:CU-Mexico-biblioteca-2.jpg|thumb|left|220px|[[UNAM]].]] In tlamachtiliztli ipan Mexicoticpacpa miectin xiuhpohualli nican, aztecah ihuan mayatlacah onemachti canah ichanehhuan ica tlahtolli, tlahcuiloliztli, toltecayotl huan tlachiuhtlacayotl huan oacicoh itechpahuic caxtiltecah ocuiltonoa in chanehqueh itech tlalpan ihuan itlachiuh ce huel tlahuapahuallalhuayotl ixcoyan no Mexico. Inon tlalpan axcan quipia ce cualli nivel nemachtiliztli ipampa macehualteizcaltiliztli xocoyoxiuhpan, in ahmo tlahcuiloyotl aci xihuitl 2020 ipan 9.02 % ichanehhuan tlacempohualiztli. Nican inic ce nemachtiliztli ihuan inic ome nemachtiliztli zan nen ihuan mamaltica (9 xihuitl mani nemachtiliztli). In tlacatiyan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica chanehqueh. Mexico quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Instituto Politécnico Nacional'', ''Universidad Autónoma de la Ciudad de México'', ''Universidad Autónoma Metropolitana'' huan ''Universidad Pedagógica Nacional'', ce pani tlamachtiloyan itech Mexico Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey, Universidad del Valle de México, Universidad Anáhuac, Universidad La Salle, Universidad Iberoamericana, Universidad de las Américas Campus Altepetl Mexico, ohcequin. ==Tequinemiliztli== [[Image:Palacio de Bellas Artes.jpg|thumb|200px|Tecpan Bellas Artes.]] [[Image:ProcessionNiñopa12.JPG|thumb|right|200px|Mihtohtli "Chinelo".]] Altepetl Mexico ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli īpan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Tlahtohcayotl Mexihco; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. ===Tlachihualiztli=== Altepetl Mexico ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexihco; ixquich tlamatocac toltecayotl in ompa Mexihco huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Xochimilco]], tlacah ihuan cihuah mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In mitohtli "Chinelo", ilhuitl ipan hueyaithualli Xochimilco iteopan. Noyuhqui quipiya ''Charro de Abolengo'' ipan Iztapalapan, Iztacalco huan Venustiano Carranza altepecalpolli. === Tlatzohtzonaliztli === Miac [[tlatzohtzonaliztli]] cah inin altepemeh iuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] ahnozo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlatlamantic]]. * [[Frida Kahlo]] == Momotlaliztli== [[Īxiptli:Azteca entrance.jpg|thumb|right|200px|Estadio Azteca.]] In momotlaliztli ipan Altepetl Mexico ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce Autódromo Hermanos Rodríguez ipan , in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Mochihua nican Latinoamerica inic ce Olimpicayoh Neahuiltiloni altepepan [[Altepetl Mexico 1968]], in ompa, Estadio Azteca, Magdalena Mixiuhcan huan Xochimilco. Altepetl Mexico quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli ipan [[Estadio Azteca]], [[Estadio Azul]], mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == Neteicniuhtiliztli == === Tlahtocantetitlaniztli === Altepetl Mexico quipia 100 Tlahtocantetitlaniliztli. {| |valign=top| *{{ZAF}} *{{DEU}} *{{DZA}} *{{ARG}} *{{ARM}} *{{AUS}} *{{AUT}} *{{AZE}} *{{BGD}} *{{BEL}} *{{BLZ}} *{{BOL}} *{{BRA}} *{{BGR}} *{{CAN}} *{{QAT}} |valign=top| *{{KAZ}} *{{CZE}} *{{CHL}} *{{CHN}} *{{CYP}} *{{COL}} *{{GTM}} *{{PRK}} *{{KOR}} *{{SLV}} *{{CIV}} *{{CRI}} *{{CUB}} *{{DNK}} *{{DOM}} *{{ECU}} |valign=top| *{{EGY}} *{{SVK}} *{{ESP}} *{{PHL}} *{{FIN}} *{{FRA}} *{{GEO}} *{{GRE}} *{{HTI}} *{{HND}} *{{HUN}} *{{IND}} *{{IDN}} *{{IRQ}} *{{IRN}} *{{IRL}} |valign=top| *{{ISR}} *{{ITA}} *{{JAM}} *{{JPN}} *{{JOR}} *{{KWT}} *{{LBN}} *{{LBY}} *{{MYS}} *{{MAR}} *{{NIC}} *{{NGA}} *{{NOR}} *{{PAK}} *{{PAN}} *{{PRY}} |valign=top| *{{PER}} *{{POL}} *{{PRT}} *{{ROM}} *{{RUS}} *{{SAU}} *{{SRB}} *{{SWE}} *{{CHE}} *{{THA}} *{{UK}} *{{USA}} *{{NLD}} *{{TUR}} *{{UKR}} *{{URY}} |valign=top| *{{VEN}} *{{VNM}} *{{NZL}} |} === Altepeicniuhcayotl === <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Los Angeles, California|Los Angeles]] |[[California]] |{{USA}} |1969 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Nagoya]] |[[Aichi]] |{{JPN}} |1978 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Salvador]] |[[San Salvador]] |{{SLV}} |1979 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Madrid]] |[[Madrid]] |{{ESP}} |1983 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Cusco]] |[[Cusco hueyaltepetl|Cusco]] |{{PER}} |1987 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Berlin]] |[[Berlin]] |{{DEU}} |1993 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Seul]] |[[Seul]] |{{KOR}} |1993 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[La Ahuana]] |[[La Ahuana]] |{{CUB}} |1997 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Altepetl Cuauhtemallan]] |[[Cuauhtemallan]] |{{GTM}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Dolores Hidalgo]] |[[Guanajuato]] |{{MEX}} |2008 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Cádiz]] |[[Andalucia]] |{{ESP}} |2009 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pequin]] |[[Pequin]] |{{CHN}} |2009 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Estambul]] |[[Estambul]] |{{TUR}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Rosario, Argentina|Rosario]] |[[Santa Fe]] |{{ARG}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[São Paulo]] |[[São Paulo (tlahtohcāyōtl)|São Paulo]] |{{BRA}} |2011 |} </center> == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Mexico City}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl Mexico]] m3if93x2cwz8wqo6dpzdtvvye4m7baf Huehcapatlahtoliztli ipan España 0 10258 502692 501922 2022-08-07T19:56:09Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Nahuatlahtolli}} ==Achtotlacah in ompa Iberia (5000 a.X.-[[1 a.X.]])<!-- Achtoquixtini Tōnalpōhualli -->== In [[Iberia Tlālyācatl]] ōchantiaya īpan [[Huēhuetlācatl|huēhuetlācah]] in ītōcā [[tlācatl Cro-Magnon]] ītlein āxcān yehuāntin [[Tlahtohcāyōtl Vaxcapan|vaxcatēcah]]. Huēhuetlācah [[Neandertal]] ōtlahcuiloh oztomeh, ōquichcuacuahuemeh in ōmpa oztomeh [[Altamira]], Pasiega īhuān Candamo in ōmpa [[Cantábrico tepētlān]]. Incic achcauhtēcah īpan Caxtillān catca in Iberiatēcah inic cē calpōlli īhuīc Africa mictlāmpa yehhuāntin ōnitlapixcah achtin. Iberiatēcah achtopanoh [[Mācēhualli|mācēhualtin]] chantiayah Iberia Tlālyācaco. Āxcān yehhuāntin titlamatin huēhueyi [[āltepētl]], ic tzacualchantli. Inīn [[xihuitl|xiuhpan]] [[2000 a.X.]], celtah occequīntīn tlācah acicoh nicān īhuān ōnitlanemicoh ica iberiatēcah. Nicān ōacicoh occequīntīn tlācah, yehhuān motōcāyotia celtah, cē [[calpōlli]] āquin ōpanocque [[Europan]]co, yehhuāntin ōnemicque [[Gallia]], [[Bretania]], Bretaniah tlalhuacque, [[Cantabria]], [[Asturian]], [[Burgos]], [[León]] īhuān [[Galicia]]. Celtah ōcalchīhuacque īchanhuān ica tetl īhuān zacatl latintlahtōltica '''castrum''', ōmicque ica vaxcatēcah īhuān iberiatēcah. Celtah ōquipiacque a huēyi [[tōltēcayōtl]] īhuān huēyi tēpachoaliztli. In ōmpa Galicia yehuān ōnemicque in cuāuhtlān ōtlachīhuac in nahuayōtl. [[Īxiptli:Castros.jpg|thumb|left|250px|Celtatzacualli]] Īpan [[1100 a.X.]] xihuitl, Feniciatēcah ahnozo punitēcah ōhuallauh nicān Iberia zātēpan [[Troya Īyāōyō]] canahpa Guadir āxcān ītōcā [[Cádiz]]. Feniciatēcah acicoh Iberia īyuhqui Almería anāhuac īhuān [[Grecia|Greciatlācah]] acicoh īpan [[Ampurdán]] inīn xiuhpan [[218 a.X.]] xihuitl. Greciatlācah īhuān feniciah ōnitlacahuacoh inic cē [[āmoxtli]], mazqui aic yehhuāntin nezcayopanoliah ica iberiatēcah. Achtotlācatl vaxcatēcah cateh campa chantiah in ōmpa Iberia tlālmaitzin. Romatēcah acicoh Iberia xiuhpan 218 a.X., tehhuāntin tlahtōayah [[latintlahtōlli]] īhuān ōquimpopoloh canahpa iberiatēcah, tehuān ōquixtianayah in āltepēmeh iberitēcah. [[Huēyitlahtoāni]] [[Adriano]] ōtlācati īpan Italica āxcān ītōcā Santiponse, [[Sevilla Teucyōtl]]. Īpan Punitēcah yāōyōmeh ītitlan [[Cartago]] īpan [[Roma Huēyitlahtocāyōtl]] īpopoloh amaitl Iberia. Yehhuāntin īpan [[Ibiza]] tlālhuāctli īhuān [[Cartagena]] catca īhuān occequīntīn āltepēmeh auh [[Málaga]]. [[Caesar Augustus]] ōquimpololoh asturiatēcah īhuān cantābritēcah. In Āmaitl ōcuepac tlaltocatzin īpampa '''Hispania''' punitēcatlahtōltica ''Tochtlālli''. Caxtiltēcah ōniaxcatih Roma tōltēcayōtl, ītlahtōl īhuān īnahuatilhuān, axcatiuh huēyi tenyōtl ītech huēyi tlahtocāyōtl, nicān ōnitlācah huēytlahtōanimeh, [[Trajano]], [[Adrianus]] īhuān [[Teodosius]], nōiuhqui in [[Yōlizmatiliztli|yōlizmatini]] [[Lucius Anneo Seneca]] īhuān occequīntīn tlācatzitzin ōtlatih Amaco. Nicān acicoh occequīntīn tlācah in ōmpa [[Teutontlālpan]] ītōcātzin vandaltēcah, alantēcah, suevotēcah, visigotēcah, inōnque ōtlapachoayah Iberia ēyi xiuhtziquiloayān īpampa huēyitlahtoāni Leorgido īhuān Recaredo. [[Īxiptli:Merida Roman Theatre1.jpg|thumb|left|250px|Roma tlahtocāyōtl īpan [[Mérida (Caxtillān)|Mérida]]]] ==Tlazaltzonco cehuēhuetiliztli (1-1399)== Yeyehua [[416]] {{3ped}} xihuitl, occē alemancalpōlli, ītōcā visigotēcah, ōacicoh īpan Caxtillān quemeh tlācah ic [[Roma]], yehuātl ōtepēhuacque alantēcah īhuān vandalotēcah, axiltiauh suevotēcah in ōmpa [[Galicia]]. Vixigotēcah ōtlapachoacque achcauhuiptla [[Mācuīlpōhualxihuitl 8]], yehuātl ōmocuepacque [[Catolicismo Romano|Catōlico Cristianoyōtl]] īhuān īāltepēnanyō [[Toledo]] ōyeya. Visigotēcatl tlahtocāyōtl ōquipiaya cenca ōhuiyomeh ica bizanciotēcah, cartagonēcah, alantēcah ōquipiacque ixachi mictiloh. Inīn [[689]] {{3casa}} xihuitl, arabitēcah ōacicoh canahpa [[Africa]] ayamictlānco. Īpan [[711]] {{12caña}} xihuitl, in arabitlācah ōquipēuh ixpan visigotēcah in ōmpa [[Īyāōyō Guadalete]], nicān ōmopohuac mahomaquipololo īhuīcpa Iberia Amail, ixachi tlācah ōmocuepacque canahpa [[Islam]] inic cē tēucyōtl, ahnozo tlālpan arabihuēytlahtocāyōtl ītōcā [[al-Andalus]], īāltepēnanyōtzin Cōrdoba. Ītech in ītōcā Arabitlahtocāyōtl [[Córdoba]] ic Caxtillān Mahomayōtl quemeh [[Andaluxia]] īchicauhtiliz yāōtlayeconic īhuān tianquiztilic. Īnemililiz ic mahomatlācah ōiciuhcac in [[712]] {{13ped}} xiuhpan ōtemo Toledo, in āltepēnanyōtl [[Caxtillah-In Mancha]]pan. Yehuāntin ōnemilih īpampa ayamictlān, ōquipopoloh āltepēmeh. In Criatianotlahtocāyōmeh ōmpa [[Pirineyo tepētlān]] īhuīc [[Cantábrico tepētlān]], cristianotlācah ōtlaicaliacque ica mahomatlācah ic tlālli īhuān in huelitiyōtl. Vaxcatēcah, axturtēcah, cantābrotēcah ōquipopoloh in [[Tepētl|tepēmeh]] inic ōmpa ayamictlān ic Católico Cristianoyōtl. [[Īxiptli:Ávila2 24-8-2002.jpg|thumb|right|280px|Tepāntli īpan [[Ávila]]]] Inīn xihuitl [[718]] {{6conejo}} īpan [[Asturia]] cē pillacatzin motōcāyotia Pelayo ōtlaicali ica mahomatlācatl, yehuāntin mā quipiah inīn tlācatl. Pelayo motēnehua īpan In yāōyōtl [[Covadonga]], axturyāōquixque, quenin mā pēhua In Tlahtocāyōtl Astuaria motōcāyotia "La Reconquista" (Yancuīc Popololiztli), ica Criatianoyōtl īhuelitoyō īpan Iberia Amaitl. Vixigotēcah ōcholoacque canahpa Pirineyo tepētlān ica franciatlahtocāyōmeh. Ihcon [[Carlomagno]] ōtlachīhuac [[Chāntli|īchānhuān]] yāōquizqueh quemeh ītōcātzin "La Marca" (In Machioyōtl). Franciatlācah ōxexeliuh ītlālhuān īpan tepitzin cristianitēucyōmeh. Inīn [[988]] {{3ped}} xihuitl, in [[tēuctli|tēuctin]] īpan [[Barcelona]], ōquipopoloh in tlahtocāyōmeh īpan Pirineo tepētlān ica franciatlahtoānimeh. In Mācuīlpōhualxihuitl 8 auh [[Mācuīlpōhualxihuitl 9|9]] quipiaya mahomahuelītiyōtl īpan amaitl ica cristianotlahtocāyōmeh in ōmpa Ayamictlān. Canahpa tlamiliztli Mācuīlpōhualxihuitl 8, in omeya tēuctli Abderramán I, chololli īpan [[Siria]], ōtlachīuh īhuīc al-Andalus, īxachimatiliz huelītiliztli, cē celcatic tēucyōtl ītōcā “Califato de Córdoba”. Abderramán III otlachiuh al-Andalus ipampa celcatic teucyotl ipan Califato de Damasco, yeh ica teoneltoquitlamaquixtiliztli ihuan amo política, tlahzocamati ipampa acoquitzaliztli ipan matiliztin, toltecayomeh ihuan tlahcuilollotl; ihuan netlacuitlahuilitoc ipan altepematiliztli. In altepemeh ixachi huelitinimeh, [[Valencia]], [[Zaragoza]], [[Toledo]], [[Sevilla]] īhuān [[Córdoba]]. catca, In pohualxiuhpan X, ica al-Hakam II, Córdoba ocachi huēyi āltepētl īpan [[Europan]], quipiuh 500.000 chanehque ihuan hueyi toltecayotl. In Mahomahuetzquiliztli opeuh ihcuac in arabitēcah cenyeliztin ozomacque ica occe arabipillahtohcāyōtl otlachiuh tepitzin tlahtohcāyōtl motocayotia Taifas. [[Īxiptli:Spain Andalusia Granada BW 2015-10-25 17-28-47.jpg|thumb|200 px|[[Alhambra]]]] Ihcua, amo huehca Pirineo tepetlan oquipiaya occequintin ome cristianotlahtohcāyōtl [[Navarra]] ihuan [[Aragón]]. Atzalan āpan Iberia, in cristianomeh oquipopoloh ocachi mahomatlaltin, In [[tlahtohcāyōtl Asturia]] ica īāltepēnāyō [[Oviedo]] otocacuepac icampa Tlahtohcāyōtl León ihuicpan itlapacholiz ihcuac Ordoño inic Ome acopa in tlahtoanicpalli, centililli ica copilli ihuic [[Galicia]], [[Asturia]] īhuān [[León]]. Otlacati yancuic tlahtohcāyōtl Caxtillān īcampa Sancho inic Yei, tlahtoāni īhuic León, tlaquitcachiuh cana icone Fernando. Fernando cihuatilli ica in iconecihua nic tlahtoāni León, chihuaz ce tlacetililli caxtilnavarratl ic ce yaoyotl īhuān mictilolli ihuicpa tlahtoāni León in aquin tlamahuitzoaz xi nenequi in tlahtoanicpalli nicte. Yeceh, auh imicqui in tlahtohcāyōtl tlacuepah ipampa icoconehuan, quemeh: in Tlahtohcāyōtl León, in Tlahtohcāyōtl Galicia īhuān Tlahtohcāyōtl Caxtillān, īhuān tlein noyuhqui yehuatl tlapachoa ica huelitiyotl canahpa [[Zamora]]. Azozan in niman pohualxiuhtin, inonque tlahtohcāyōtl mopanoz canapan Fernando Inic Ce nozo occetlahtoanimeh ipan cacauhtin, atle xi tlapoloa ihuelitiyo ican tlahtoāni. Nicān tlacatiz ihuicpan León occēquin tlālli ica huēyi teyotl ītōcā [[Portugal]], quenin notlachihuaz ican tlahtohcāyōtl. Nicān oquipiac cualli tlahtoqeh yehuantin anmotocah Alfonso VI īhuān Alfonso VII ipan León, yehuantin otlachihuacque acohpan inin tlahtohcāyōtl canapa Huēyitlahtohcāyōtl, ompic huēyiteōpixcayōtl Roma, ipampa mochi Iberia amaitl īhuān [[Francia]] huiztlāmpa. In cristiano tlahtohcāyōtl ipan inin amaitl oquipiaya nahui xexeliuhtin motocayotia Copilli Caxtillān, ica ce tlahtoani ipampa (León, Caxtillān, [[Galicia]], [[Asturia]] īhuān Zamora); Copilli Aragón, ica tlacetililli tlahtohcāyōtl xiuhpan 1150 ihuicpa Tlahtohcāyōtl Aragón īhuān Tēucyotl [[Barcelona]]; in Tlahtohcāyōtl Navarra īhuān tlahtohcāyōtl [[Portugal]] īhuān cequin tlahtochcāyōtl motocayotia Taifas. Inin pohualxihuitl XIII, Copilli Caxtillān, ocachi huelitini ipan Iberia Amaitl, ocueponi itlalhuan oc huiztlampa ica Mancha, [[Murcia]], [[Extremadura]] īhuān [[Andalucía]], in ocquic in Copilli Aragón otecentili in tlahtohcāyōtl [[Valencia]] īhuān Mayorca ica Tlahtoāni Jaime inic Ce in tepehuani, axcampa yehuatl otehuazquia Cerdenia, Sicilia īhuān [[Tunez]], [[Ceuta]] ihuan [[Melilla]] ayamictlampa [[Africa]]. ==Yancuic Popololiztli (1400-1500)== Inin tlamiliztica, ipan xihuitl 1402, Copilli Portugal oixcomacac ica Tlahtohcāyōtl Caxtillān, aquin opeuh in oquimpopolo Canariah Tlalhuacqueh, chantiliztica ancateh ica huanchetlacah, in tepehualiztli ica normandotecah ic tlahtoani Enrique inic Yei ihuicpan Caxtillān, quenin otlami oquipan 1496 in auh hueycaxtilcopilli. Ipan Copilli Aragón, yeh in mictilo, miectin macehualtin huey zazahuatl xiuhpan 1348, oquipiac acualli tlapixcayotl mochi tlahtohcāyōtl, Inahuactzinco ahmo cualli tequiyotl, noyuhquin in imiquiz tlahtoāni Martín inic Ce (In tlacatzintli) inin xihuitl 1410. In yancuic Copilli Aragón, oquipiazquia canahpa Fernando de Antequera, ihuic chantli Trastamara ipan itocayompa Fernando inic Cē, aquin oquipiac ce zomaltica Teuctli Urgel, Fernando inic Ce nocopiltiac ihuan opeuh itlapacholiz Trastamara ipampa Copilli Aragón. Noihuan ce ohtli cana Tlahtohcāyōtl Napoli, ipan cahuitl [[Alfonso V]]. In imamictiliz [[Isabel ihuicpa Caxtillān]] ihuan [[Fernando ihuicpa Aragón]], inonque ome caxtilcopiltin omotlacetilih, ipan popololiztli canahpa Islamtlahtohcāyōtl [[Granada]] xiuhpan 1492 ihuan, zan niman, [[Navarra]] xiuhpan 1512 tlein otetocac ce tlahtohcāyōtl, ica itomin ihuan i calixcuacaltin inompa [[Ātōyātl Ebro]] oc Carlos yoyaoyo xiuhpohualpan XIX. Navarra tlahtoani onicholoac Pirineo tepetlampa ihuan occe mocuepazquiazque in ipan tlahtoani [[Francia]]. Noihuan nican oquipeuhca ce mamictilitlayectiliztli ica [[Portugal]] que otlan ipan 1580, ihcuac [[Felipe inic Ōme]] otleco itlahtocaicpal, tlacentiliuh zatlatzonco ce niman tlahtoani toda nicpampa in Iberia Amaitl. [[Īxiptli:La Rendición de Granada - Pradilla.jpg|thumb|left|280px|Popololiztli [[Granada (Caxtillān)|Granada]] ica [[Tlahtoqueh Católicos]], ipampa tlacuilo [[Francisco Pradilla]].]] Ipan 1492, monihcuilo in quizaliztli ihuic [[judaísmo|judiotlācah]] quenin ahmo otlahualcaquih motlaneltoquiliz ipan [[cristianoyōtl]], quemeh Felipe inic Nahui Franciaco. [[Cristóbal Colón]], nicpampa tlahtoani Católico, aci, ayancuipan, canah [[Ixachitlān]] ica iacalhuan. Mopohua in xittontla ihuan popololiztli ihuicpa Ixachitlan, in aquin tetocayoti in niman occequin tlacatiyameh quemeh Portug, Francia, Inalglatlalpan ihuan Temotlaticpantlan nican xipehua in Europatepehuacahuitl. In Caxtilhuēyitlahtohcāyōtl cah, īpan ipeuhcayo in tlahtohcāyōtl ocachi hueliti ipan in teyo ipampa Tlālticpactli. Zanno in huēyitlahtohcāyōtl ihuic catolicotlahtoanimeh pehualtia noyuhqui ayamictlampa no Africa, nicpehua occe altepemeh, itech Melilla in xihpan (1497). In huēyi tlahtoqueh Fernando inic Cē inic Cē ihuan Isabel La Católica. Quiza [[Cristóbal Colón]] īpan 1492 xihuitl in ihuicpa motocayotia Puerto de Palos (Cuacuahuitl Ācalquīxōhuayān), ompa ca Altepetl Huelva ipan Caxtillān, in oyuhpanoc yei icaltica ome metztli, zatlatzonco oacico tlalhuacpan in itoca Guahananí, nican in yancuic tlalpan Yei iacal motocayotia La Niña (In Cihuāconētl), La Pinta (In Tlapālācalli), La Santa María (In Yectli Tonantzin María). In caxtillahcuilo in motocayotia [[El Greco]], ipan 1586 xihuitl quihcuiloa “Itetoquiliz in Altepetecuhtli Orgaz”, In ipan 1635 xihuitl, Tlahcuiloa itomamaloyan Caxtillahtohcāyōtl in iteucyo Diego de Velásquez de Silva. [[Īxiptli:Portrait of Philip II of Spain by Sofonisba Anguissola - 002b.jpg|thumb|200px|left|[[Felipe inic Ōme]]]] ==Teocuitlatic cehuehuetiliztli (1501-1800)== Ipan 1700 xihuitl, omic caxtillahtoāni in itoca [[Carlos Inic Ōme]]. Tlacatzin in tetzcutica huehueintin caxtillahtoque catca in Iquique itech pohuiah icenyiliz [[Teutontlālpan]] nozo [[Austria]], auh yehuatl aic oquintlacachiuh ipipilhuan. ==Mācuīlpohualxihuitl XIX (1801-1900)== Nican ompehua ompa Caxtillān hueyi yaoyotl in [[Francia]] quinchihuilito in in ihuicpa auxtecah ipampa caxtillahtocacontetoquiliztli. Tecuhtli in itoca Felipe de Anjou, in aquin iixhuiuh catca hueyi tlahtoani Luis inic Matlactli ihuan Nahui, oquimpeuh iyaohuan. Yuh, oquicuic yancuic itoca Felipe inic Macuilli. [[Utrech]]ticpac, ompa [[Tlanitlālpan]], Itetocaihcuiloliz nenonotzalli, in ica tlami “Caxtillāntlahtohcacontetoquilizyāōyōtl”. Ipan 1898 xihuitl, [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] quinyaochihua ica Caxtillān ihuan quintlatlalochtia [[Cuba]], [[Necuiltōnolācalquīxōhuayān]] ihuan [[Filipinas]]. Ipan 1819 xihuitl, Caxtillān quinamaquiltia ichanequehuan Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān, icecniquizaliz in itoca Itlalmaitl [[Florida]]. ==Mācuīlpohualxihuitl XX (1901-2000)== Inin xiuhpan 1931, mihtoa ce mecatlanahuatiliztli in ompa Caxtillān ipampa in tepacholiztli ihuicpa tlahtocayaoquizcani [[Francisco Franco]]. Pehua ce tlacayaoyotl tlacatlahtocaltepenahuah ihuan tlahtocaltepenahuah, ica miectin miquicque, nezahualiztli ihuan icnoyotl itech caxtiltecah. Mochintin caxtilcenyeliztin ocahuacoh xexelocque monequi quizaliztli ihuic icaxtilcoconehuan canapa occequin huehcatlahtocayomeh cemeh [[Cuba]], [[Mēxihco]], [[Argentina]], [[Rusia]] īhuān occēquintin tlācatiyān nicpampa xi tlapiltzanti in caxtilcoconeh. Mochīhua inīn xiuhpan īpan [[Barcelona]] inic [[cempohualli]] [[olimpicayoh neahuiltiloni]] ihcuāc pepeno [[José María Aznar]] iuhquin huēyi ītlahtōcauh Caxtillān, īpan [[1992]] xihuitl. Ipan 1975 xihuitl, omic yaoquizcani Francisco Franco; in axcan [[Juan Carlos I|Juan Carlos de Borbón]] huēyi tlahtoāni Caxtillān catca, inonque in inic ce tlacatique tetenahuatoh ipampa caxtiltēcah. ==Āxcān Tlahtōllōtl (2001-āxcān)== Ipan 2004 xihuitl, in 11 Marzo, [[Madrid]] omaceuh ce tlaixpololiztli temamauhtini mahomatlacah ipan tepozcalli ihuicpa altepetepozcoac tlein huallaztia inompa [[Guadalajara]] cahnapa Atocha Tepozcoatilohuayan, yehuatl temamauntinimeh omictiloh ixachi chipahuachanehqueh. Quenamo, [[José María Aznar]] tlapoloa tetenehuatlapohualli ihuic Partido Popular nic pampa tlahtocateixiptla ixpan ipochcayaotl [[Jose Luís Rodríguez Zapatero]] ihuic Partido Socialista Español [[PSOE]]. Caxtillān ce tlacatiyan ica ahcocaliztli icampa tlacatl ic nican ocicoh tlaneminimeh occe tlācatiyān quemeh [[Ecuador]], [[Colombia]], [[Argentina]], [[Peru]], [[Brasil]], [[Bolivia]], [[Venezuela]], [[Cuba]], [[Rumania]], [[Polonia]], [[Marruecos]], [[India]] ihuan [[Africa]] occecquintin tlācatiyān. In [[Ehēcacalquixohuayān]] Barajas ihuicpa altepetl [[Madrid]], oxittontlayonqui ce ahuachuaztli ihuan omictiloh ome ecuadortecah, omaceuh ce tlaixpololiztli temamauhtini ETA ipan [[Tlahtohcāyōtl Vaxcapan]] icampa calpolli [[Batazuna]]. Occepa otlatlani Partido Socialista Español ([[PSOE]]) nicpampa tlahtocateixiptla [[Jose Luís Rodríguez Zapatero]] ixpan ipochcayaotl [[Mariano Rajoi]] ihicpa Partido Popular. == Tlahtolcaquiliztiloni == <references/> {{España}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:España (nhn)]] [[Neneuhcāyōtl:Huehcapatlahtoliztli]] 4lovukadon0rk3hm298e3mzfnclxywq Ichanehquiliz tlacatiyan 0 11484 502648 499715 2022-08-07T18:44:41Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahco nahuatlahtolli}} Inīn cateh [[tlācatiyān]] [[Cemānāhuac]] [[Chānehquiliztli|chānehquilizcopa]] ==Tlacatiyan== {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- ! Inic || Tlacatiyan || Chanehquiliztli || Cahuitl || % ipan mochintin || Source |- | — ||align=left| [[Tlālticpactli]] || '''7 162 119 000'''|| 30 Tlachicuazti 2013 || '''100%''' ||style="font-size: 75%"| [http://www.un.org/en/development/desa/population/publications/pdf/trends/WPP2012_Wallchart.pdf Tlacetilīlli Tlācatiyān] |- | 1 ||align=left|{{CHN}} <ref>Zan [[Huēyi Xina]]</ref> ||{{formatnum: {{#expr: 1368117000+18244.8*((({{CURRENTYEAR}}-1)*365+({{CURRENTMONTH}}-1)*30+{{CURRENTDAY}})-(2014*365+40)) round -3}}}}||{{CURRENTDAY}} {{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTYEAR}}||{{#expr: (1368117000+18244.8*((({{CURRENTYEAR}}-1)*365+({{CURRENTMONTH}}-1)*30+{{CURRENTDAY}})-(2014*365+40)))/71621190 round 2}}%||style="font-size: 75%"|[http://data.stats.gov.cn/english data.stats.gov.cn] |- | 2 ||align=left| {{IND}} || 1 252 140 000 || || {{#expr:1252140000/71621190 round 2}}%||style="font-size: 75%"| [http://www.indiastat.com/ Indian Population clock] |- | 3 || align=left| {{USA}} || 320 051 000 || || {{#expr: 320051000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.census.gov/population/www/popclockus.html Official USA Population clock] |- | 4 || align=left| {{IDN}} || 249 866 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 249866000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 5 || align=left| {{BRA}} || 200 362 000 || [[July 3]], [[2008]] || {{#expr: 200362000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.ibge.gov.br/english/ Official Brazilian Population clock] |- | 6 || align=left| {{PAK}} || 182 143 000 || || {{#expr: 182143000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.statpak.gov.pk/depts/pco/ Official Pakistani Population clock] |- | 7 || align=left| {{NGA}} || 173 615 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 173615000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 8 || align=left| {{BGD}} || 156 595 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 156595000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 9 || align=left| {{RUS}} || 142 834 000 || [[May 1]], [[2008]] || {{#expr: 141912800 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://web.archive.org/web/20080617224603/http://www.gks.ru/wps/portal/russian/ Federal State Statistics Service] |- | 10 || align=left| {{MEX}} || 126 577 691 || mid-2019 || {{#expr: 126577691 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.conapo.gob.mx/work/models/CONAPO/Mapa_Ind_Dem18/index_2.html National annual projection] |- | 11 || align=left| {{JPN}} || 125 950 000 || [[March 1]], [[2020]] || {{#expr: 125950000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.stat.go.jp/data/jinsui/tsuki/index.htm Official Japan Statistics Bureau estimate] |- | 12 || align=left| {{PHL}} || 98 394 000 || [[August 1]], [[2007]] || {{#expr: 98394000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.census.gov.ph/data/pressrelease/2008/pr0830tx.html 2007 Official NSO Census Results] |- | 13 || align=left| {{ETH}} || 94 101 000 || July 2008 || {{#expr: 94101000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.csa.gov.et/text_files/national%20statistics%202007/Population.pdf Ethiopia Central Statistics Agency] |- | 14 || align=left| {{VNM}} || 91 680 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 91680000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 15 || align=left| {{DEU}} || 82 727 000 || [[December 31]],[[2007]] || {{#expr: 82727000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/Sites/destatis/Internet/DE/Navigation/Statistiken/Bevoelkerung/Bevoelkerungsstand/Bevoelkerungsstand.psml Federal Statistics Office estimate ] |- | 16 || align=left| {{EGY}} || 82 056 000 || [[July 4]], [[2008]]|| {{#expr: 82056000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.msrintranet.capmas.gov.eg/pls/fdl/tst12e?action=&lname= Official population clock] |- | 17 || align=left| {{IRN}} || 77 447 000 || November, 2006 || {{#expr: 77447000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.sci.org.ir/portal/faces/public/sci_en/sci_en.Glance/sci_en.pop Statistical Center of IRAN] |- | 18 || align=left| {{TUR}} || 74 933 000 || [[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 70586256 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=3894 Turkish Statistical Institute] |- | 19 || align=left| {{COD}} || 67 514 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 67514000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 20 || align=left| {{THA}} || 67 011 000 || [[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 67011000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://archive.is/20120728002033/www.dopa.go.th/stat/y_stat50.html Official Thai Statistics estimate] |- | 21 || align=left| {{FRA}} <small>(incl. [[overseas France]])</small> || 64 291 000 || [[January 1]], [[2008]] || {{#expr: 64291000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.insee.fr/fr/ffc/pop_age4.htm Official INSEE estimate] |- | 22 || align=left| {{UK}} || 63 136 000 || [[June 30]], [[2006]] || {{#expr: 63136000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.statistics.gov.uk/cci/nugget.asp?id=6 Official ONS estimate] |- | 23 || align=left| {{ITA}} || 60 990 000 || [[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 60990000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://demo.istat.it/bil2007/index.html Official Istat estimate] |- | 24 || align=left| {{MMR}} || 53 259 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 53259000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 25 || align=left| {{ZAF}} || 52 776 000 || [[July 1]], [[2007]] || {{#expr: 52776000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size:75%"|[http://www.statssa.gov.za/PublicationsHTML/P03022007/html/P03022007.html Official Stat SA estimate] |- | 26 || align=left| {{KOR}} || 49 263 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 49263000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 27 || align=left| {{TZA}} || 49 253 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 49253000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 28 || align=left| {{COL}} || 48 321 000 || [[May 5]], [[2008]] || {{#expr: 48321000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.dane.gov.co/reloj/reloj_animado.php Official Colombian Population clock] |- | 29 || align=left| {{ESP}} || 46 927 000 || [[January 1]], [[2008]] || {{#expr: 46927000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.ine.es/ Official INE estimate] |- | 30 || align=left| {{UKR}} || 45 239 000 || [[May 1]], [[2008]] || {{#expr: 45239000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.ukrstat.gov.ua/ Official UKRSTAT estimate] |- | 31 || align=left| {{KEN}} || 44 354 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 44354000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 32 || align=left| {{ARG}} || 41 446 000 || September 2007 || {{#expr: 41446000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.indec.mecon.ar/ Official INDEC estimate] |- | 33 || align=left| {{DZA}} || 39 208 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 39208000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 34 || align=left| {{POL}} || 38 217 000 || [[June 30]], [[2007]] || {{#expr: 38217000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://web.archive.org/web/20081217013109/http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_ludnosc_stan_struktura_teryt_1pol_2007.pdf Official GUS estimate] |- | 35 || align=left| {{SDN}} || 37 964 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 37964000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 36 || align=left| {{UGA}} || 37 579 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 37579000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 37 || align=left| {{CAN}} || 35 182 000 || || {{#expr: 35182000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.statcan.ca/english/edu/clock/population.htm Official Canadian Population clock] |- | 38 || align=left| {{IRQ}} || 33 765 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 28993000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 39 || align=left| {{MAR}} || 33 008 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 33008000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 40 || align=left| {{AFG}} || 30 552 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 30552000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 41 || align=left| {{VEN}} || 30 405 000 || [[Jun 27]], [[2008]] || {{#expr: 30405000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.ine.gov.ve Official Venezuelan Population clock] |- | 42 || align=left| {{PER}} || 30 376 000 || [[June 30]], [[2007]] || {{#expr: 30376000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.inei.gob.pe/Sisd/index.asp Official INEI estimate]<ref>To access the most recent estimates, go to: Información Social - Compendio Estadístico 2007 - Población e Indicadores Demográficos - Poblacional - Población total al 30 de junio, según sexo y grupos quinquenales de edad</ref> |- | 43 || align=left| {{MYS}} || 29 717 000 || [[July 13]], [[2007]] || {{#expr: 29717000 / 71621190 round 2}}% <!-- "Official" Malaysian population clock at http://www.statistics.gov.my uses incorrect coding & resets population to 27,452,091 the first of every month. I have contacted them, but no reply--> || style="font-size: 75%"|[http://www.statistics.gov.my/english/frameset_keystats.php Department of Statistics Malaysia] <!-- "Official" Malaysian Population clock at http://www.statistics.gov.my uses incorrect coding & resets population to 27,452,091 the first of every month. I have contacted them, but no reply -JimWae --> |- | 44 || align=left| {{UZB}} || 28 934 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 28934000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 45 || align=left| {{SAU}} || 28 829 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 28829000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 46 || align=left| {{NPL}} || 27 797 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 27797000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 47 || align=left| {{GHA}} || 25 905 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 25905000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 48 || align=left| {{MOZ}} || 25 834 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 25834000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 49 || align=left| {{PRK}} || 24 895 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 23790000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 50 || align=left| {{YEM}} || 24 407 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 22389000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 51 || align=left| {{AUS}}<ref name="aus">Includes [[Christmas Island]] (1,508), [[Cocos (Keeling) Islands]] (628), and [[Norfolk Island]] (1,828)</ref> || 23 343 000|| [[July 7]], [[2008]] || {{#expr: 23343000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/94713ad445ff1425ca25682000192af2/1647509ef7e25faaca2568a900154b63?OpenDocument Official Australian Population clock] |- | 52 || align=left| {{TWN}} ([[Taiwan]])<ref name="roc">Consists of the island groups of [[Taiwan]], the [[Pescadores Islands|Pescadores]], [[Kinmen]], [[Matsu Islands|Matsu]], [[List of islands of the Republic of China|etc.]]</ref> || 23 330 000 || [[April 30]], [[2008]] || {{#expr: 23330000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://eng.stat.gov.tw/mp.asp?mp=5 Official National Statistics Taiwan estimate] |- | 53 || align=left| {{MAD}} || 22 925 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 19683000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 54 || align=left| {{CMR}} || 22 254 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 22254000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 55 || align=left| {{SYR}} || 21 898 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 21898000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 56 || align=left| {{ROM}} || 21 699 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 21438000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 57 || align=left| {{AGO}} || 21 472 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 21472000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 58 || align=left| {{LKA}} || 21 271 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 21271000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 59 || align=left| {{CIV}} || 20 316 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 20316000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 60 || align=left| {{NER}} || 17 831 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 17831000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 61 || align=left| {{CHL}} || 17 520 000 || [[June 30]], [[2008]] || {{#expr: 17620000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.ine.cl/canales/chile_estadistico/demografia_y_vitales/proyecciones/Informes/Microsoft%20Word%20-%20InforP_T.pdf Official INE projection] |- | 62 || align=left| {{BFA}} || 16 935 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 16935000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 63 || align=left| {{NLD}} ||16 759 000|| [[July 9]], [[2008]] || {{#expr: 16759000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.cbs.nl/en-GB/menu/themas/bevolking/cijfers/extra/bevolkingsteller.htm?languageswitch=on Official Netherlands Population clock] |- | 64 || align=left| {{KAZ}} || 16 441 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 16441000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 65 || align=left| {{MWI}} || 16 363 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 13925000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 66 || align=left| {{ECU}} || 15 738 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 15738000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 67 || align=left|{{GTM}} || 15 468 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 15468000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 68 || align=left| {{MLI}} || 15 302 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 15302000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 69 || align=left| {{KHM}} || 15 135 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 15135000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 70 || align=left| {{ZMB}} || 14 539 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 14539000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 71 || align=left| {{ZWE}} || 14 150 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 14150000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 72 || align=left| {{SEN}} || 14 133 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 14133000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 73 || align=left| {{TCD}} || 12 825 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 12825000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 74 || align=left| {{RWA}} || 11 777 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 11777000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 75 || align=left| {{GIN}} || 11 745 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 11745000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 76 || align=left| [[Īxiptli:Flag of South Sudan.svg|20px]] [[Sudan Huitztlāmpa]] || 11 296 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 11296000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 77 || align=left| {{CUB}} || 11 266 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 11266000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 78 || align=left| {{GRE}} || 11 128 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 11128000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 79 || align=left| {{BEL}} || 11 104 000 || [[January 1]], [[2007]] || {{#expr: 11104000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://statbel.fgov.be/figures/d21_nl.asp#2/ Official Statbel estimate] |- | 80 || align=left| {{TUN}} || 10 997 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10997000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 81 || align=left| {{CZE}} || 10 702 000 || [[March 31]], [[2008]] || {{#expr: 10702000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.czso.cz/csu/2008edicniplan.nsf/engt/65003B7D60/$File/400108q114.pdf Official ČSÚ estimate] |- | 82 || align=left| {{BOL}} || 10 671 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10671000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 83 || align=left| {{PRT}} || 10 608 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10608000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 84 || align=left| {{SOM}} || 10 496 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10496000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 85 || align=left| {{DOM}} || 10 404 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10404000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 86 || align=left| {{BEN}} || 10 323 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10323000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 87 || align=left| {{HTI}} || 10 317 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10317000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 88 || align=left| {{BDI}} || 10 163 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10163000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 89 || align=left| {{HUN}} || 9 955 000 || [[January 31]], [[2008]] || {{#expr: 10053000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://portal.ksh.hu/pls/ksh/docs/hun/xstadat/xstadat_evkozi/tabl1_01ha.html Hungarian Central Statistical Office] |- | 90 || align=left| {{SWE}} || 9 571 000|| [[April 30]], [[2008]] || {{#expr: 9571000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.scb.se/Pages/TableAndChart____25890.aspx Statistics Sweden] |- | 91 || align=left| {{SRB}}<ref>Includes [[Kosovo]]</ref> || 9 511 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 9511000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 92 || align=left| {{AZE}} || 9 413 000 || [[July 12]], [[2008]] || {{#expr: 9413000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.today.az/news/society/46306.html] |- | 93 || align=left| {{BLR}} || 9 357 000 || [[December 31]], [[2007]]|| {{#expr: 9357000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [https://archive.is/20121127033201/belstat.gov.by/homep/en/indicators/population.php Official statistics of Belarus] |- | 94 || align=left| {{ARE}} || 9 346 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 9346000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 95 || align=left| {{AUT}} || 8 495 000 || [[April 1]], [[2008]] || {{#expr: 8495000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.statistik.at/web_de/statistiken/bevoelkerung/bevoelkerungsstand_jahres-_und_quartalswerte/bevoelkerung_zu_jahres-_quartalsanfang/023582.html Official Statistics Austria estimate] |- | 96 || align=left| {{TJK}} || 8 208 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 8208000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 97 || align=left| {{HND}} || 8 098 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 8098000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 98 || align=left| {{CHE}} || 8 078 000|| [[April 30]], [[2008]] || {{#expr: 8078000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/de/index/themen/01/02/blank/key/bevoelkerungsstand.html Swiss Federal Statistical Office] |- | 99 || align=left| {{ISR}} || 7 733 000<ref>UN figure for mid-2007 is 6,967,000, which excludes Israeli population living in the West Bank.</ref> || [[April 30]], [[2008]] || {{#expr: 7733000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www1.cbs.gov.il/reader/?MIval=cw_usr_view_Folder&ID=141 Israeli Central Bureau of Statistics] |- | 100 || align=left| {{PNG}} || 7 321 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 7321000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 101 || align=left| {{JOR}} || 7 274 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 7274000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 102 || align=left| {{BGR}} || 7 223 000 || [[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 7223000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.nsi.bg/Index_e.htm National Statistical Institute] |- | 103 || align=left| ''{{HK}}'' || 7 204 000 || [[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 7204000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.info.gov.hk/gia/general/200802/14/P200802140140.htm Census and Statistics Department of Hong Kong] |- | 104 || align=left| {{TGO}} || 6 817 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6817000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 105 || align=left| {{PRY}} || 6 802 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6802000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 106 || align=left| {{LAO}} || 6 770 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6770000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 107 || align=left| {{SLV}} || 6 340 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6340000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 108 || align=left| {{ERI}} || 6 333 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6333000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 109 || align=left| {{LBY}} || 6 202 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6202000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 110 || align=left| {{SLE}} || 6 092 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6092000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 111 || align=left| {{NIC}} || 6 080 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6080000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 112 || align=left| {{DNK}} || 5 619 000 || [[March 31]], [[2008]] || {{#expr: 5457415 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.dst.dk/pukora/epub/Nyt/2008/NR197.pdf Statistics Denmark] |- | 113 || align=left| {{KGZ}} || 5 548 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 5548000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 114 || align=left| {{SVK}} || 5 450 000 || [[March 31]], [[2008]] || {{#expr: 5450000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://portal.statistics.sk/showdoc.do?docid=5639 Statistical Office of the Slovak Republic] |- | 115 || align=left| {{FIN}} || 5 426 000<ref name="fin">Includes [[Åland Islands]]</ref> || [[July 5]], [[2008]] || {{#expr: 5426000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.vaestorekisterikeskus.fi/vrk/home.nsf/pages/index_eng Official Finnish Population clock] |- | 116 || align=left| {{SGP}} || 5 412 000 || mid-2007 || {{#expr: 5412000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.singstat.gov.sg/stats/keyind.html#popnarea Statistics Singapore] |- | 117 || align=left| {{TKM}} || 5 240 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 5240000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 118 || align=left| {{NOR}} || 5 043 000<ref name="nor">Includes [[Svalbard]] (2,701) and [[Jan Mayen Island]]</ref> || [[July 9]], [[2008]] || {{#expr: 5043000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.ssb.no/english/subjects/02/befolkning_en/ Official Norwegian Population clock] |- | 119 || align=left| {{CRI}} || 4 872 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4872000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 120 || align=left| {{LBN}} || 4 822 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4822000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 121 || align=left| {{IRL}} || 4 627 000 || [[April 30]], [[2007]] || {{#expr: 4627000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.cso.ie/releasespublications/documents/population/current/popmig.pdf Official CSO Ireland Statistics] |- | 122 || align=left| {{CAF}} || 4 616 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4616000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 123 || align=left| {{NZL}} || 4 506 000 || [[July 11]], [[2008]] || {{#expr: 4506000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.stats.govt.nz/populationclock.htm Official New Zealand Population clock] |- | 124 || align=left| {{COG}} || 4 448 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4448000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 125 || align=left| {{GEO}} || 4 341 000<ref name="geo">Figure includes the [[Republic of Abkhazia]] (216,000) and [[South Ossetia]] (70,000)</ref> || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4341000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 126 || align=left| [[Īxiptli:Flag of Palestine.svg|20px|]] [[Tlahtohcāyōtl Palestina]] || 4 326 000 || December 1, 2007 || {{#expr: 4326000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.pcbs.gov.ps/Portals/_pcbs/PressRelease/census2007_e.pdf Palestinian Central Bureau of Statistics - 2007 Census] |- | 127 || align=left| {{LBR}} || 4 294 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3750000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 128 || align=left| {{HRV}} || 4 290 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4290000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 129 || align=left| {{MRT}} || 3 890 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3890000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 130 || align=left| {{PAN}} || 3 864 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3864000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 131 || align=left| {{BIA}} || 3 829 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3829000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 132 || align=left| ''{{PRI}}'' || 3 688 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3688000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 133 || align=left| {{OMN}} || 3 632 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3632000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Somalitlālpan]]'' || 3,500,000 || ''Date unknown'' || {{#expr: 3500000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.somalilandgov.com/cprofile.htm Somaliland government] |- | 134 || align=left| {{MDA}} || 3 487 000<ref name="mol">Includes [[Transnistria]] (555,347)</ref> || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3487000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 135 || align=left| {{URY}} || 3 407 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3407000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 136 || align=left| {{KWT}} || 3 369 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3369000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 137 || align=left| {{ALB}} || 3 173 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3173000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 138 || align=left| {{LTU}} || 3 017 000 || [[April 1]], [[2008]]|| {{#expr: 3017000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.stat.gov.lt/lt/pages/view/?id=1609 Statistics Lithuania] |- | 139 || align=left| {{ARM}} || 2 977 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2977000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 140 || align=left| {{MNG}} || 2 839 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2839000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 141 || align=left| {{JAM}} || 2 784 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2784000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 142 || align=left| {{NAM}} || 2 303 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2303000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 143 || align=left| {{QAT}} || 2 169 000<ref>Figure for Qatari residents only. Estimates for 2008 that include non-resident, transient laborers indicate a population of 1,448,446. From [http://www.planning.gov.qa/Statistics_Dept/population_estimates.pdf Qatar General Secretariat for Development Planning]</ref> || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2169000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''{{KSV}}'' || 2,126,708 || 2007 || {{#expr: 2100000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/kv.html The World Factbook ] |- | 144 || align=left| {{MKD}} || 2 107 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2107000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 145 || align=left| {{LSO}} || 2 074 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2074000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 146 || align=left| {{SLO}} || 2 072 000 || [[June 23]], [[2008]]|| {{#expr: 2072000 / 65760000 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.stat.si/eng/tema_demografsko_prebivalstvo.asp Official Slovenian population clock] |- | 147 || align=left| {{LAT}} || 2 050 000 || [[May 1]], [[2008]]|| {{#expr: 2050000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.csb.gov.lv/csp/content/?cat=2269 Latvijas Statistika] |- | 148 || align=left| {{BWA}} || 2 021 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2021000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 149 || align=left| {{GMB}} || 1 849 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1849000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 150 || align=left| {{GNB}} || 1 704 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1704000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 151 || align=left| {{GAB}} || 1 672 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1672000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 152 || align=left| {{TTO}} || 1 341 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1341000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 153 || align=left| {{BHR}} || 1 332 000 || ''Date unknown'' || {{#expr: 1332000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.e.gov.bh/wps/portal/!ut/p/c1/04_SB8K8xLLM9MSSzPy8xBz9CP0os3g3E0cj0wAXIwMDvwBXAyNLbw8jkxBXI3dzA_1wkA6zeD9_o1A3E09DQwszV0MDIzMPEyefME8DdxdjiLwBDuBooO_nkZ-bqh-cWKRfkJ2d5uioqAgA4fS8jQ!!/dl2/d1/L0lHSkovd0RNQU5rQUVnQSEhL1lCWncvZW4!/ Kingdom of Bahrain Government Statistics] |- | 154 || align=left| {{EST}} || 1 287 000 || [[January 1]], [[2008]] || {{#expr: 1287000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.stat.ee Statistics Estonia ] |- | 155 || align=left| {{SWZ}} || 1 250 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1250000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 156 || align=left| {{MUS}} || 1 244 000<ref name="mau">Includes [[Agalega]], [[Rodrigues (island)|Rodrigues]] and [[Cargados Carajos|St. Brandon]]</ref> || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1244000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 157 || align=left| {{CYP}} || 1 141 000<ref>Includes the [[Turkish Republic of Northern Cyprus]] (264,172). The [http://www.mof.gov.cy/mof/cystat/statistics.nsf/All/4E24598BFC64594AC22570BD0035F021?OpenDocument&sub=1&e= Statistical Institute of the Republic of Cyprus] shows a population of 749,200 (2004 Census).</ref> || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1141000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 158 || align=left| {{TLS}} || 1 133 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1133000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 159 || align=left| {{FJI}} || 881 000 || 2007 || {{#expr: 881000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.statsfiji.gov.fj/ Fiji Islands Bureau of Statistics] |- | — || align=left| ''[[Réunion]]''<ref name=overseas_France>Part of [[France]].</ref> || 875 000 || [[January 1]], [[2007]] || {{#expr: 875000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/resultats-regionaux.htm Official INSEE estimate] |- | 160 || align=left| {{DJI}} || 873 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 873000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 161 || align=left| {{GUY}} || 800 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 800000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 162 || align=left| {{GNQ}}<ref>A 2003 U.S State Department report states the following: "Although the 2002 census estimated the population at 1,015,000, credible estimates put the number at closer to 500,000. The opposition claimed that the Government inflated the census in anticipation of the December presidential election." (...) "Opposition leaders charged earlier in the year that census results showing a twofold population increase were flawed and that numbers were inflated to perpetuate election fraud." [http://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2002/18181.htm] The official census figures are available [http://www.dgecnstat-ge.org/Datos/estructurales/Poblacion.htm here].</ref> || 757 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 757000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 163 || align=left| {{BTN}} || 754 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 754000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 164 || align=left| {{COM}} || 735 000<ref name="com">Excludes the island of [[Mayotte]]. The Tlacetilīlli Tlācatiyān is 839,000 (including Mayotte)</ref> || July 2007 || {{#expr: 735000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://archive.is/20121205062219/http://world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gadm&lng=en&dat=32&geo=-116&srt=npan&col=aohdq World Gazetteer projection] |- | 165 || align=left| {{MNE}} || 621 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 621000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 166 || align=left| [[Sahara Tlāpcopa]] || 567 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 567000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Macao]]'' || 566 000 || [[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 566000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.dsec.gov.mo/index.asp?src=/english/indicator/e_dem_indicator.html Statistics and Census Service of Macau] |- | 167 || align=left| {{SLB}} || 561 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 561000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.spc.int/prism/country/sb/stats/] |- | 168 || align=left| {{SUR}} || 539 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 539000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 169 || align=left| {{LUX}} || 530 000 || [[January 1]], [[2008]] || {{#expr: 530000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.statistiques.public.lu/stat/TableViewer/tableView.aspx?ReportId=1054&FldrName=Etat%20de%20la%20population&IF_Language=fra&RF_MainTheme=Population%20et%20emploi Le portail des statistiques du Luxenbourg] |- | 170 || align=left| {{CPV}} || 499 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 499000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Guadeloupe]]''<ref name=overseas_France /> || 466 000 || [[January 1]], [[2007]] || {{#expr: 466000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/resultats-regionaux.htm INSEE estimate] (minus the populations of Saint Martin and Saint Barthélemy) |- | 171 || align=left| {{MLT}} || 429 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 429000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 172 || align=left| {{BRN}} || 418 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 418000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Martinique]]''<ref name=overseas_France /> || 404 000 || [[January 1]], [[2007]] || {{#expr: 404000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/resultats-regionaux.htm Official INSEE estimate] |- | 173 || align=left| {{BHS}} || 377 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 377000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 174 || align=left| {{MLV}} || 345 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 345000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 175 || align=left| {{BLZ}} || 332 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 332000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 176 || align=left| {{ISL}} || 330 000 || [[April 1]], [[2008]] || {{#expr: 330000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.hagstofa.is Hagstofa Íslands] |- | 177 || align=left| {{BAR}} || 285 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 285000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Polinesia Francesa]]''<ref name=overseas_France /> || 277 000 || [[August 20]], [[2007]] || {{#expr: 277000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.ispf.pf/(k1aciwf4z0fyap45ghzhgm55)/stat/demo/rp2007/pdfs/poplegales2007.pdf August 2007 census] |- | — || align=left| ''[[Yancuīc Caledonia]]''<ref name=overseas_France /> || 256 000 || [[January 1]], [[2008]] || {{#expr: 256000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.isee.nc/telechargement/bilan2007.pdf Official ISEE estimate] |- | 178 || align=left| {{VUT}} || 253 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 253000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Guayana Francesa]]''<ref name=overseas_France /> || 249 000 || [[January 1]], [[2007]] || {{#expr: 249000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/resultats-regionaux.htm Official INSEE estimate] |- | — || align=left| ''[[Mayotte]]''<ref name=overseas_France /> || 222 000 || [[July 31]], [[2007]] || {{#expr: 222000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.insee.fr/fr/insee_regions/reunion/zoom/mayotte/publications/inseeinfos/pdf/insee%20infos%20n32.pdf July 2007 census] |- | 179 || align=left| {{STP}} || 193 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 193000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 180 || align=left| ''[[Antillan Tlanitlālpan]]'' || 192,000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 192000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 181 || align=left| {{WSM}} || 190 000 || 2008 || {{#expr: 190000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.spc.int/prism/Country/WS/stats/ Samoa Statistics Department] |- | 182 || align=left| {{LCA}} || 182 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 182000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 183 || align=left| ''[[Guam]]'' || 165 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 165000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 184 || align=left| {{VCT}} || 109 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 109000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 185 || align=left| ''[[Virgen Tlālhuāctli TTI]]'' || 107 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 107000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 186 || align=left| {{GRD}} || 106 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 106000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 187 || align=left| {{TON}} || 105 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 105000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 188 || align=left| {{FSM}} || 104 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 104000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 189 || align=left| ''[[Aruba]]'' || 103 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 103000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 190 || align=left| {{KIR}} || 102 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 102000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 191 || align=left| {{SYC}} || 93 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 93000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 192 || align=left| {{ATG}} || 90 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 90000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 193 || align=left| ''[[Jersey]]'' || 89,300 || December 31, 2006 || {{#expr: 88200 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.gov.je/NR/rdonlyres/5834907F-A3C1-4D57-BBBF-7B7530A64647/0/JerseyinFigures2007.pdf] |- | 194 || align=left| ''[[Man Tlālhuāctli]]'' || 86 000 || 2006 || {{#expr: 86000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.gov.im/isleofman/facts.xml Isle of Man Government] |- | 195 || align=left| {{AND}} || 79 000 ||[[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 79000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.estadistica.ad/indexdee.htm] |- | 196 || align=left| {{DMA}} || 72 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 72000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 197 || align=left| ''[[Guernsey]]'' || 65,726 || July 2008 || {{#expr: 65726 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/print/gk.html The World Factbook] |- | 198 || align=left| ''[[Bermuda]]'' || 65 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 65000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 199 || align=left| ''[[Cayman Tlālhuāctli]]'' || 58 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 58000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 200 || align=left| ''{{GRL}}'' || 57 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 57000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 201 || align=left| ''[[Samoa Ixachitlān]]'' || 55 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 55000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 202 || align=left| ''[[Mariana Tlālhuāctli Mictlāmpa]]'' || 54 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 54000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 203 || align=left| {{KNA}} || 54 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 54000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 204 || align=left| {{MHL}} || 53 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 53000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 205 || align=left| ''[[Faroe Tlālhuāctli]]'' || 49 000 || [[May 1]], [[2008]] || {{#expr: 49000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.hagstova.fo/portal/page/portal/HAGSTOVAN/Statistics_%20Faroe_Islands Official statistics of the Faroe Islands] |- | 206 || align=left| {{MCO}} || 38 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 38000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 207 || align=left| {{LIE}} || 37 000 || [[December 31]], [[2007]]|| {{#expr: 37000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.llv.li/amtsstellen/llv-avw-statistik/llv-avw-statistik-wichtige_zahlen_engl.htm Statistik Liechtenstein] |- | — || align=left| ''[[Saint-Martin]]''<ref name=overseas_France /> || 33,102 || October 2004 || {{#expr: 33102 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| October 2004 supplementary census |- | 208 || align=left| ''[[Turk īhuān Caico Tlālhuāctli]]'' || 33 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 33000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 209 || align=left| {{SMR}} || 31 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 31000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 210 || align=left| ''[[Gibraltar]]'' || 29 000 || 2006 || {{#expr: 29000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.gibraltar.gov.gi/gov_depts/Statistics/Key_Indicators_2006.pdf Government of Gibraltar - information services] |- | 211 || align=left| ''[[Virgen Tlālhuāctli Britanicāyōtl]]'' || 28 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 28000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 212 || align=left| {{PLW}} || 21 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 21000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 213 || align=left| ''[[Cook Tlālhuāctli]]'' || 21 000<ref>Tlacetilīlli Tlācatiyān for mid-2007 is 13,000, which includes the population of residents only.</ref> || September 2007 || {{#expr: 21000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.stats.gov.ck/Statistics/Demography/popn_estimate.htm Statistics office] |- | 214 || align=left| ''[[Anguilla]]'' || 14 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 14000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Wallis īhuān Futuna]]''<ref name=overseas_France /> || 13 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 13000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 215 || align=left| {{TUV}} || 10 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 216 || align=left| {{NRU}} || 10 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Saint-Barthélemy]]''<ref name=overseas_France /> || 8,450 || [[January 1]], [[2007]] || {{#expr: 8450 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/repartition/comd971.htm?numdep=971&x=54&y=8#S January 2007 census] |- | — || align=left| ''[[Saint-Pierre īhuān Miquelon]]''<ref name=overseas_France /> || 6 000 || [[January 1]], [[2006]] || {{#expr: 6000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/repartition/comd975.htm?numdep=975&x=18&y=13 January 2006 census] |- | 217 || align=left| ''[[Montserrat]]'' || 5 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 5000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 218 || align=left| ''[[Saint Helena]]'' || 4 000<ref name="sh">Includes [[Ascension Island|Ascension]] and [[Tristan da Cunha]]</ref> || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 219 || align=left| ''[[Malvina Tlālhuāctli]]'' || 3 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || 0.00005% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 220 || align=left| ''[[Niue]]'' || 1 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || 0.00003% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 221 || align=left| ''[[Tokelau]]'' || 1 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || 0.00003% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 222 || align=left| {{VAT}} || 1 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || 0.00002% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 223 || align=left| ''[[Pitcairn Tlālhuāctli]]'' || 50 || || 0.000001% || style="font-size: 75%"| |} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Chanehmatiliztli]] 9554wvyakktnz15y4gxj90xp56iaz3a 502670 502648 2022-08-07T19:36:30Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Nahuatlahtolli}} Inīn cateh [[tlācatiyān]] [[Cemānāhuac]] [[Chānehquiliztli|chānehquilizcopa]] ==Tlacatiyan== {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- ! Inic || Tlacatiyan || Chanehquiliztli || Cahuitl || % ipan mochintin || Source |- | — ||align=left| [[Tlālticpactli]] || '''7 162 119 000'''|| 30 Tlachicuazti 2013 || '''100%''' ||style="font-size: 75%"| [http://www.un.org/en/development/desa/population/publications/pdf/trends/WPP2012_Wallchart.pdf Tlacetilīlli Tlācatiyān] |- | 1 ||align=left|{{CHN}} <ref>Zan [[Huēyi Xina]]</ref> ||{{formatnum: {{#expr: 1368117000+18244.8*((({{CURRENTYEAR}}-1)*365+({{CURRENTMONTH}}-1)*30+{{CURRENTDAY}})-(2014*365+40)) round -3}}}}||{{CURRENTDAY}} {{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTYEAR}}||{{#expr: (1368117000+18244.8*((({{CURRENTYEAR}}-1)*365+({{CURRENTMONTH}}-1)*30+{{CURRENTDAY}})-(2014*365+40)))/71621190 round 2}}%||style="font-size: 75%"|[http://data.stats.gov.cn/english data.stats.gov.cn] |- | 2 ||align=left| {{IND}} || 1 252 140 000 || || {{#expr:1252140000/71621190 round 2}}%||style="font-size: 75%"| [http://www.indiastat.com/ Indian Population clock] |- | 3 || align=left| {{USA}} || 320 051 000 || || {{#expr: 320051000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.census.gov/population/www/popclockus.html Official USA Population clock] |- | 4 || align=left| {{IDN}} || 249 866 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 249866000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 5 || align=left| {{BRA}} || 200 362 000 || [[July 3]], [[2008]] || {{#expr: 200362000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.ibge.gov.br/english/ Official Brazilian Population clock] |- | 6 || align=left| {{PAK}} || 182 143 000 || || {{#expr: 182143000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.statpak.gov.pk/depts/pco/ Official Pakistani Population clock] |- | 7 || align=left| {{NGA}} || 173 615 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 173615000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 8 || align=left| {{BGD}} || 156 595 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 156595000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 9 || align=left| {{RUS}} || 142 834 000 || [[May 1]], [[2008]] || {{#expr: 141912800 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://web.archive.org/web/20080617224603/http://www.gks.ru/wps/portal/russian/ Federal State Statistics Service] |- | 10 || align=left| {{MEX}} || 126 577 691 || mid-2019 || {{#expr: 126577691 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.conapo.gob.mx/work/models/CONAPO/Mapa_Ind_Dem18/index_2.html National annual projection] |- | 11 || align=left| {{JPN}} || 125 950 000 || [[March 1]], [[2020]] || {{#expr: 125950000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.stat.go.jp/data/jinsui/tsuki/index.htm Official Japan Statistics Bureau estimate] |- | 12 || align=left| {{PHL}} || 98 394 000 || [[August 1]], [[2007]] || {{#expr: 98394000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.census.gov.ph/data/pressrelease/2008/pr0830tx.html 2007 Official NSO Census Results] |- | 13 || align=left| {{ETH}} || 94 101 000 || July 2008 || {{#expr: 94101000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.csa.gov.et/text_files/national%20statistics%202007/Population.pdf Ethiopia Central Statistics Agency] |- | 14 || align=left| {{VNM}} || 91 680 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 91680000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 15 || align=left| {{DEU}} || 82 727 000 || [[December 31]],[[2007]] || {{#expr: 82727000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/Sites/destatis/Internet/DE/Navigation/Statistiken/Bevoelkerung/Bevoelkerungsstand/Bevoelkerungsstand.psml Federal Statistics Office estimate ] |- | 16 || align=left| {{EGY}} || 82 056 000 || [[July 4]], [[2008]]|| {{#expr: 82056000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.msrintranet.capmas.gov.eg/pls/fdl/tst12e?action=&lname= Official population clock] |- | 17 || align=left| {{IRN}} || 77 447 000 || November, 2006 || {{#expr: 77447000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.sci.org.ir/portal/faces/public/sci_en/sci_en.Glance/sci_en.pop Statistical Center of IRAN] |- | 18 || align=left| {{TUR}} || 74 933 000 || [[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 70586256 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=3894 Turkish Statistical Institute] |- | 19 || align=left| {{COD}} || 67 514 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 67514000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 20 || align=left| {{THA}} || 67 011 000 || [[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 67011000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://archive.is/20120728002033/www.dopa.go.th/stat/y_stat50.html Official Thai Statistics estimate] |- | 21 || align=left| {{FRA}} <small>(incl. [[overseas France]])</small> || 64 291 000 || [[January 1]], [[2008]] || {{#expr: 64291000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.insee.fr/fr/ffc/pop_age4.htm Official INSEE estimate] |- | 22 || align=left| {{UK}} || 63 136 000 || [[June 30]], [[2006]] || {{#expr: 63136000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.statistics.gov.uk/cci/nugget.asp?id=6 Official ONS estimate] |- | 23 || align=left| {{ITA}} || 60 990 000 || [[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 60990000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://demo.istat.it/bil2007/index.html Official Istat estimate] |- | 24 || align=left| {{MMR}} || 53 259 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 53259000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 25 || align=left| {{ZAF}} || 52 776 000 || [[July 1]], [[2007]] || {{#expr: 52776000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size:75%"|[http://www.statssa.gov.za/PublicationsHTML/P03022007/html/P03022007.html Official Stat SA estimate] |- | 26 || align=left| {{KOR}} || 49 263 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 49263000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 27 || align=left| {{TZA}} || 49 253 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 49253000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 28 || align=left| {{COL}} || 48 321 000 || [[May 5]], [[2008]] || {{#expr: 48321000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.dane.gov.co/reloj/reloj_animado.php Official Colombian Population clock] |- | 29 || align=left| {{ESP}} || 46 927 000 || [[January 1]], [[2008]] || {{#expr: 46927000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.ine.es/ Official INE estimate] |- | 30 || align=left| {{UKR}} || 45 239 000 || [[May 1]], [[2008]] || {{#expr: 45239000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.ukrstat.gov.ua/ Official UKRSTAT estimate] |- | 31 || align=left| {{KEN}} || 44 354 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 44354000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 32 || align=left| {{ARG}} || 41 446 000 || September 2007 || {{#expr: 41446000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.indec.mecon.ar/ Official INDEC estimate] |- | 33 || align=left| {{DZA}} || 39 208 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 39208000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 34 || align=left| {{POL}} || 38 217 000 || [[June 30]], [[2007]] || {{#expr: 38217000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://web.archive.org/web/20081217013109/http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_ludnosc_stan_struktura_teryt_1pol_2007.pdf Official GUS estimate] |- | 35 || align=left| {{SDN}} || 37 964 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 37964000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 36 || align=left| {{UGA}} || 37 579 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 37579000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 37 || align=left| {{CAN}} || 35 182 000 || || {{#expr: 35182000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.statcan.ca/english/edu/clock/population.htm Official Canadian Population clock] |- | 38 || align=left| {{IRQ}} || 33 765 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 28993000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 39 || align=left| {{MAR}} || 33 008 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 33008000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 40 || align=left| {{AFG}} || 30 552 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 30552000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 41 || align=left| {{VEN}} || 30 405 000 || [[Jun 27]], [[2008]] || {{#expr: 30405000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.ine.gov.ve Official Venezuelan Population clock] |- | 42 || align=left| {{PER}} || 30 376 000 || [[June 30]], [[2007]] || {{#expr: 30376000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.inei.gob.pe/Sisd/index.asp Official INEI estimate]<ref>To access the most recent estimates, go to: Información Social - Compendio Estadístico 2007 - Población e Indicadores Demográficos - Poblacional - Población total al 30 de junio, según sexo y grupos quinquenales de edad</ref> |- | 43 || align=left| {{MYS}} || 29 717 000 || [[July 13]], [[2007]] || {{#expr: 29717000 / 71621190 round 2}}% <!-- "Official" Malaysian population clock at http://www.statistics.gov.my uses incorrect coding & resets population to 27,452,091 the first of every month. I have contacted them, but no reply--> || style="font-size: 75%"|[http://www.statistics.gov.my/english/frameset_keystats.php Department of Statistics Malaysia] <!-- "Official" Malaysian Population clock at http://www.statistics.gov.my uses incorrect coding & resets population to 27,452,091 the first of every month. I have contacted them, but no reply -JimWae --> |- | 44 || align=left| {{UZB}} || 28 934 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 28934000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 45 || align=left| {{SAU}} || 28 829 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 28829000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 46 || align=left| {{NPL}} || 27 797 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 27797000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 47 || align=left| {{GHA}} || 25 905 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 25905000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 48 || align=left| {{MOZ}} || 25 834 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 25834000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 49 || align=left| {{PRK}} || 24 895 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 23790000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 50 || align=left| {{YEM}} || 24 407 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 22389000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 51 || align=left| {{AUS}}<ref name="aus">Includes [[Christmas Island]] (1,508), [[Cocos (Keeling) Islands]] (628), and [[Norfolk Island]] (1,828)</ref> || 23 343 000|| [[July 7]], [[2008]] || {{#expr: 23343000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/94713ad445ff1425ca25682000192af2/1647509ef7e25faaca2568a900154b63?OpenDocument Official Australian Population clock] |- | 52 || align=left| {{TWN}} ([[Taiwan]])<ref name="roc">Consists of the island groups of [[Taiwan]], the [[Pescadores Islands|Pescadores]], [[Kinmen]], [[Matsu Islands|Matsu]], [[List of islands of the Republic of China|etc.]]</ref> || 23 330 000 || [[April 30]], [[2008]] || {{#expr: 23330000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://eng.stat.gov.tw/mp.asp?mp=5 Official National Statistics Taiwan estimate] |- | 53 || align=left| {{MAD}} || 22 925 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 19683000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 54 || align=left| {{CMR}} || 22 254 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 22254000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 55 || align=left| {{SYR}} || 21 898 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 21898000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 56 || align=left| {{ROM}} || 21 699 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 21438000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 57 || align=left| {{AGO}} || 21 472 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 21472000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 58 || align=left| {{LKA}} || 21 271 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 21271000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 59 || align=left| {{CIV}} || 20 316 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 20316000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 60 || align=left| {{NER}} || 17 831 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 17831000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 61 || align=left| {{CHL}} || 17 520 000 || [[June 30]], [[2008]] || {{#expr: 17620000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.ine.cl/canales/chile_estadistico/demografia_y_vitales/proyecciones/Informes/Microsoft%20Word%20-%20InforP_T.pdf Official INE projection] |- | 62 || align=left| {{BFA}} || 16 935 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 16935000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 63 || align=left| {{NLD}} ||16 759 000|| [[July 9]], [[2008]] || {{#expr: 16759000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.cbs.nl/en-GB/menu/themas/bevolking/cijfers/extra/bevolkingsteller.htm?languageswitch=on Official Netherlands Population clock] |- | 64 || align=left| {{KAZ}} || 16 441 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 16441000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 65 || align=left| {{MWI}} || 16 363 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 13925000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 66 || align=left| {{ECU}} || 15 738 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 15738000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 67 || align=left|{{GTM}} || 15 468 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 15468000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 68 || align=left| {{MLI}} || 15 302 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 15302000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 69 || align=left| {{KHM}} || 15 135 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 15135000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 70 || align=left| {{ZMB}} || 14 539 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 14539000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 71 || align=left| {{ZWE}} || 14 150 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 14150000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 72 || align=left| {{SEN}} || 14 133 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 14133000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 73 || align=left| {{TCD}} || 12 825 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 12825000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 74 || align=left| {{RWA}} || 11 777 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 11777000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 75 || align=left| {{GIN}} || 11 745 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 11745000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 76 || align=left| [[Īxiptli:Flag of South Sudan.svg|20px]] [[Sudan Huitztlāmpa]] || 11 296 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 11296000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 77 || align=left| {{CUB}} || 11 266 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 11266000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 78 || align=left| {{GRE}} || 11 128 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 11128000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 79 || align=left| {{BEL}} || 11 104 000 || [[January 1]], [[2007]] || {{#expr: 11104000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://statbel.fgov.be/figures/d21_nl.asp#2/ Official Statbel estimate] |- | 80 || align=left| {{TUN}} || 10 997 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10997000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 81 || align=left| {{CZE}} || 10 702 000 || [[March 31]], [[2008]] || {{#expr: 10702000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.czso.cz/csu/2008edicniplan.nsf/engt/65003B7D60/$File/400108q114.pdf Official ČSÚ estimate] |- | 82 || align=left| {{BOL}} || 10 671 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10671000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 83 || align=left| {{PRT}} || 10 608 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10608000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 84 || align=left| {{SOM}} || 10 496 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10496000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 85 || align=left| {{DOM}} || 10 404 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10404000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 86 || align=left| {{BEN}} || 10 323 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10323000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 87 || align=left| {{HTI}} || 10 317 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10317000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 88 || align=left| {{BDI}} || 10 163 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10163000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 89 || align=left| {{HUN}} || 9 955 000 || [[January 31]], [[2008]] || {{#expr: 10053000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://portal.ksh.hu/pls/ksh/docs/hun/xstadat/xstadat_evkozi/tabl1_01ha.html Hungarian Central Statistical Office] |- | 90 || align=left| {{SWE}} || 9 571 000|| [[April 30]], [[2008]] || {{#expr: 9571000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.scb.se/Pages/TableAndChart____25890.aspx Statistics Sweden] |- | 91 || align=left| {{SRB}}<ref>Includes [[Kosovo]]</ref> || 9 511 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 9511000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 92 || align=left| {{AZE}} || 9 413 000 || [[July 12]], [[2008]] || {{#expr: 9413000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.today.az/news/society/46306.html] |- | 93 || align=left| {{BLR}} || 9 357 000 || [[December 31]], [[2007]]|| {{#expr: 9357000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [https://archive.is/20121127033201/belstat.gov.by/homep/en/indicators/population.php Official statistics of Belarus] |- | 94 || align=left| {{ARE}} || 9 346 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 9346000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 95 || align=left| {{AUT}} || 8 495 000 || [[April 1]], [[2008]] || {{#expr: 8495000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.statistik.at/web_de/statistiken/bevoelkerung/bevoelkerungsstand_jahres-_und_quartalswerte/bevoelkerung_zu_jahres-_quartalsanfang/023582.html Official Statistics Austria estimate] |- | 96 || align=left| {{TJK}} || 8 208 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 8208000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 97 || align=left| {{HND}} || 8 098 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 8098000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 98 || align=left| {{CHE}} || 8 078 000|| [[April 30]], [[2008]] || {{#expr: 8078000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/de/index/themen/01/02/blank/key/bevoelkerungsstand.html Swiss Federal Statistical Office] |- | 99 || align=left| {{ISR}} || 7 733 000<ref>UN figure for mid-2007 is 6,967,000, which excludes Israeli population living in the West Bank.</ref> || [[April 30]], [[2008]] || {{#expr: 7733000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www1.cbs.gov.il/reader/?MIval=cw_usr_view_Folder&ID=141 Israeli Central Bureau of Statistics] |- | 100 || align=left| {{PNG}} || 7 321 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 7321000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 101 || align=left| {{JOR}} || 7 274 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 7274000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 102 || align=left| {{BGR}} || 7 223 000 || [[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 7223000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.nsi.bg/Index_e.htm National Statistical Institute] |- | 103 || align=left| ''{{HK}}'' || 7 204 000 || [[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 7204000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.info.gov.hk/gia/general/200802/14/P200802140140.htm Census and Statistics Department of Hong Kong] |- | 104 || align=left| {{TGO}} || 6 817 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6817000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 105 || align=left| {{PRY}} || 6 802 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6802000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 106 || align=left| {{LAO}} || 6 770 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6770000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 107 || align=left| {{SLV}} || 6 340 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6340000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 108 || align=left| {{ERI}} || 6 333 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6333000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 109 || align=left| {{LBY}} || 6 202 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6202000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 110 || align=left| {{SLE}} || 6 092 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6092000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 111 || align=left| {{NIC}} || 6 080 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6080000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 112 || align=left| {{DNK}} || 5 619 000 || [[March 31]], [[2008]] || {{#expr: 5457415 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.dst.dk/pukora/epub/Nyt/2008/NR197.pdf Statistics Denmark] |- | 113 || align=left| {{KGZ}} || 5 548 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 5548000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 114 || align=left| {{SVK}} || 5 450 000 || [[March 31]], [[2008]] || {{#expr: 5450000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://portal.statistics.sk/showdoc.do?docid=5639 Statistical Office of the Slovak Republic] |- | 115 || align=left| {{FIN}} || 5 426 000<ref name="fin">Includes [[Åland Islands]]</ref> || [[July 5]], [[2008]] || {{#expr: 5426000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.vaestorekisterikeskus.fi/vrk/home.nsf/pages/index_eng Official Finnish Population clock] |- | 116 || align=left| {{SGP}} || 5 412 000 || mid-2007 || {{#expr: 5412000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.singstat.gov.sg/stats/keyind.html#popnarea Statistics Singapore] |- | 117 || align=left| {{TKM}} || 5 240 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 5240000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 118 || align=left| {{NOR}} || 5 043 000<ref name="nor">Includes [[Svalbard]] (2,701) and [[Jan Mayen Island]]</ref> || [[July 9]], [[2008]] || {{#expr: 5043000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.ssb.no/english/subjects/02/befolkning_en/ Official Norwegian Population clock] |- | 119 || align=left| {{CRI}} || 4 872 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4872000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 120 || align=left| {{LBN}} || 4 822 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4822000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 121 || align=left| {{IRL}} || 4 627 000 || [[April 30]], [[2007]] || {{#expr: 4627000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.cso.ie/releasespublications/documents/population/current/popmig.pdf Official CSO Ireland Statistics] |- | 122 || align=left| {{CAF}} || 4 616 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4616000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 123 || align=left| {{NZL}} || 4 506 000 || [[July 11]], [[2008]] || {{#expr: 4506000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.stats.govt.nz/populationclock.htm Official New Zealand Population clock] |- | 124 || align=left| {{COG}} || 4 448 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4448000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 125 || align=left| {{GEO}} || 4 341 000<ref name="geo">Figure includes the [[Republic of Abkhazia]] (216,000) and [[South Ossetia]] (70,000)</ref> || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4341000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 126 || align=left| [[Īxiptli:Flag of Palestine.svg|20px|]] [[Tlahtohcāyōtl Palestina]] || 4 326 000 || December 1, 2007 || {{#expr: 4326000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.pcbs.gov.ps/Portals/_pcbs/PressRelease/census2007_e.pdf Palestinian Central Bureau of Statistics - 2007 Census] |- | 127 || align=left| {{LBR}} || 4 294 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3750000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 128 || align=left| {{HRV}} || 4 290 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4290000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 129 || align=left| {{MRT}} || 3 890 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3890000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 130 || align=left| {{PAN}} || 3 864 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3864000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 131 || align=left| {{BIA}} || 3 829 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3829000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 132 || align=left| ''{{PRI}}'' || 3 688 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3688000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 133 || align=left| {{OMN}} || 3 632 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3632000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Somalitlālpan]]'' || 3,500,000 || ''Date unknown'' || {{#expr: 3500000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.somalilandgov.com/cprofile.htm Somaliland government] |- | 134 || align=left| {{MDA}} || 3 487 000<ref name="mol">Includes [[Transnistria]] (555,347)</ref> || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3487000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 135 || align=left| {{URY}} || 3 407 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3407000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 136 || align=left| {{KWT}} || 3 369 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3369000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 137 || align=left| {{ALB}} || 3 173 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3173000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 138 || align=left| {{LTU}} || 3 017 000 || [[April 1]], [[2008]]|| {{#expr: 3017000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.stat.gov.lt/lt/pages/view/?id=1609 Statistics Lithuania] |- | 139 || align=left| {{ARM}} || 2 977 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2977000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 140 || align=left| {{MNG}} || 2 839 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2839000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 141 || align=left| {{JAM}} || 2 784 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2784000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 142 || align=left| {{NAM}} || 2 303 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2303000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 143 || align=left| {{QAT}} || 2 169 000<ref>Figure for Qatari residents only. Estimates for 2008 that include non-resident, transient laborers indicate a population of 1,448,446. From [http://www.planning.gov.qa/Statistics_Dept/population_estimates.pdf Qatar General Secretariat for Development Planning]</ref> || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2169000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''{{KSV}}'' || 2,126,708 || 2007 || {{#expr: 2100000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/kv.html The World Factbook ] |- | 144 || align=left| {{MKD}} || 2 107 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2107000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 145 || align=left| {{LSO}} || 2 074 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2074000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 146 || align=left| {{SLO}} || 2 072 000 || [[June 23]], [[2008]]|| {{#expr: 2072000 / 65760000 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.stat.si/eng/tema_demografsko_prebivalstvo.asp Official Slovenian population clock] |- | 147 || align=left| {{LAT}} || 2 050 000 || [[May 1]], [[2008]]|| {{#expr: 2050000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.csb.gov.lv/csp/content/?cat=2269 Latvijas Statistika] |- | 148 || align=left| {{BWA}} || 2 021 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2021000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 149 || align=left| {{GMB}} || 1 849 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1849000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 150 || align=left| {{GNB}} || 1 704 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1704000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 151 || align=left| {{GAB}} || 1 672 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1672000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 152 || align=left| {{TTO}} || 1 341 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1341000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 153 || align=left| {{BHR}} || 1 332 000 || ''Date unknown'' || {{#expr: 1332000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.e.gov.bh/wps/portal/!ut/p/c1/04_SB8K8xLLM9MSSzPy8xBz9CP0os3g3E0cj0wAXIwMDvwBXAyNLbw8jkxBXI3dzA_1wkA6zeD9_o1A3E09DQwszV0MDIzMPEyefME8DdxdjiLwBDuBooO_nkZ-bqh-cWKRfkJ2d5uioqAgA4fS8jQ!!/dl2/d1/L0lHSkovd0RNQU5rQUVnQSEhL1lCWncvZW4!/ Kingdom of Bahrain Government Statistics] |- | 154 || align=left| {{EST}} || 1 287 000 || [[January 1]], [[2008]] || {{#expr: 1287000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.stat.ee Statistics Estonia ] |- | 155 || align=left| {{SWZ}} || 1 250 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1250000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 156 || align=left| {{MUS}} || 1 244 000<ref name="mau">Includes [[Agalega]], [[Rodrigues (island)|Rodrigues]] and [[Cargados Carajos|St. Brandon]]</ref> || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1244000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 157 || align=left| {{CYP}} || 1 141 000<ref>Includes the [[Turkish Republic of Northern Cyprus]] (264,172). The [http://www.mof.gov.cy/mof/cystat/statistics.nsf/All/4E24598BFC64594AC22570BD0035F021?OpenDocument&sub=1&e= Statistical Institute of the Republic of Cyprus] shows a population of 749,200 (2004 Census).</ref> || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1141000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 158 || align=left| {{TLS}} || 1 133 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1133000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 159 || align=left| {{FJI}} || 881 000 || 2007 || {{#expr: 881000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.statsfiji.gov.fj/ Fiji Islands Bureau of Statistics] |- | — || align=left| ''[[Réunion]]''<ref name=overseas_France>Part of [[France]].</ref> || 875 000 || [[January 1]], [[2007]] || {{#expr: 875000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/resultats-regionaux.htm Official INSEE estimate] |- | 160 || align=left| {{DJI}} || 873 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 873000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 161 || align=left| {{GUY}} || 800 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 800000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 162 || align=left| {{GNQ}}<ref>A 2003 U.S State Department report states the following: "Although the 2002 census estimated the population at 1,015,000, credible estimates put the number at closer to 500,000. The opposition claimed that the Government inflated the census in anticipation of the December presidential election." (...) "Opposition leaders charged earlier in the year that census results showing a twofold population increase were flawed and that numbers were inflated to perpetuate election fraud." [http://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2002/18181.htm] The official census figures are available [http://www.dgecnstat-ge.org/Datos/estructurales/Poblacion.htm here].</ref> || 757 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 757000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 163 || align=left| {{BTN}} || 754 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 754000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 164 || align=left| {{COM}} || 735 000<ref name="com">Excludes the island of [[Mayotte]]. The Tlacetilīlli Tlācatiyān is 839,000 (including Mayotte)</ref> || July 2007 || {{#expr: 735000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://archive.is/20121205062219/http://world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gadm&lng=en&dat=32&geo=-116&srt=npan&col=aohdq World Gazetteer projection] |- | 165 || align=left| {{MNE}} || 621 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 621000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 166 || align=left| [[Sahara Tlāpcopa]] || 567 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 567000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Macao]]'' || 566 000 || [[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 566000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.dsec.gov.mo/index.asp?src=/english/indicator/e_dem_indicator.html Statistics and Census Service of Macau] |- | 167 || align=left| {{SLB}} || 561 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 561000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.spc.int/prism/country/sb/stats/] |- | 168 || align=left| {{SUR}} || 539 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 539000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 169 || align=left| {{LUX}} || 530 000 || [[January 1]], [[2008]] || {{#expr: 530000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.statistiques.public.lu/stat/TableViewer/tableView.aspx?ReportId=1054&FldrName=Etat%20de%20la%20population&IF_Language=fra&RF_MainTheme=Population%20et%20emploi Le portail des statistiques du Luxenbourg] |- | 170 || align=left| {{CPV}} || 499 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 499000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Guadeloupe]]''<ref name=overseas_France /> || 466 000 || [[January 1]], [[2007]] || {{#expr: 466000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/resultats-regionaux.htm INSEE estimate] (minus the populations of Saint Martin and Saint Barthélemy) |- | 171 || align=left| {{MLT}} || 429 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 429000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 172 || align=left| {{BRN}} || 418 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 418000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Martinique]]''<ref name=overseas_France /> || 404 000 || [[January 1]], [[2007]] || {{#expr: 404000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/resultats-regionaux.htm Official INSEE estimate] |- | 173 || align=left| {{BHS}} || 377 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 377000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 174 || align=left| {{MLV}} || 345 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 345000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 175 || align=left| {{BLZ}} || 332 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 332000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 176 || align=left| {{ISL}} || 330 000 || [[April 1]], [[2008]] || {{#expr: 330000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.hagstofa.is Hagstofa Íslands] |- | 177 || align=left| {{BAR}} || 285 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 285000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Polinesia Francesa]]''<ref name=overseas_France /> || 277 000 || [[August 20]], [[2007]] || {{#expr: 277000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.ispf.pf/(k1aciwf4z0fyap45ghzhgm55)/stat/demo/rp2007/pdfs/poplegales2007.pdf August 2007 census] |- | — || align=left| ''[[Yancuīc Caledonia]]''<ref name=overseas_France /> || 256 000 || [[January 1]], [[2008]] || {{#expr: 256000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.isee.nc/telechargement/bilan2007.pdf Official ISEE estimate] |- | 178 || align=left| {{VUT}} || 253 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 253000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Guayana Francesa]]''<ref name=overseas_France /> || 249 000 || [[January 1]], [[2007]] || {{#expr: 249000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/resultats-regionaux.htm Official INSEE estimate] |- | — || align=left| ''[[Mayotte]]''<ref name=overseas_France /> || 222 000 || [[July 31]], [[2007]] || {{#expr: 222000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.insee.fr/fr/insee_regions/reunion/zoom/mayotte/publications/inseeinfos/pdf/insee%20infos%20n32.pdf July 2007 census] |- | 179 || align=left| {{STP}} || 193 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 193000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 180 || align=left| ''[[Antillan Tlanitlālpan]]'' || 192,000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 192000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 181 || align=left| {{WSM}} || 190 000 || 2008 || {{#expr: 190000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.spc.int/prism/Country/WS/stats/ Samoa Statistics Department] |- | 182 || align=left| {{LCA}} || 182 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 182000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 183 || align=left| ''[[Guam]]'' || 165 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 165000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 184 || align=left| {{VCT}} || 109 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 109000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 185 || align=left| ''[[Virgen Tlālhuāctli TTI]]'' || 107 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 107000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 186 || align=left| {{GRD}} || 106 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 106000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 187 || align=left| {{TON}} || 105 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 105000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 188 || align=left| {{FSM}} || 104 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 104000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 189 || align=left| ''[[Aruba]]'' || 103 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 103000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 190 || align=left| {{KIR}} || 102 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 102000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 191 || align=left| {{SYC}} || 93 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 93000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 192 || align=left| {{ATG}} || 90 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 90000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 193 || align=left| ''[[Jersey]]'' || 89,300 || December 31, 2006 || {{#expr: 88200 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.gov.je/NR/rdonlyres/5834907F-A3C1-4D57-BBBF-7B7530A64647/0/JerseyinFigures2007.pdf] |- | 194 || align=left| ''[[Man Tlālhuāctli]]'' || 86 000 || 2006 || {{#expr: 86000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.gov.im/isleofman/facts.xml Isle of Man Government] |- | 195 || align=left| {{AND}} || 79 000 ||[[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 79000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.estadistica.ad/indexdee.htm] |- | 196 || align=left| {{DMA}} || 72 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 72000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 197 || align=left| ''[[Guernsey]]'' || 65,726 || July 2008 || {{#expr: 65726 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/print/gk.html The World Factbook] |- | 198 || align=left| ''[[Bermuda]]'' || 65 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 65000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 199 || align=left| ''[[Cayman Tlālhuāctli]]'' || 58 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 58000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 200 || align=left| ''{{GRL}}'' || 57 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 57000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 201 || align=left| ''[[Samoa Ixachitlān]]'' || 55 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 55000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 202 || align=left| ''[[Mariana Tlālhuāctli Mictlāmpa]]'' || 54 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 54000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 203 || align=left| {{KNA}} || 54 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 54000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 204 || align=left| {{MHL}} || 53 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 53000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 205 || align=left| ''[[Faroe Tlālhuāctli]]'' || 49 000 || [[May 1]], [[2008]] || {{#expr: 49000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.hagstova.fo/portal/page/portal/HAGSTOVAN/Statistics_%20Faroe_Islands Official statistics of the Faroe Islands] |- | 206 || align=left| {{MCO}} || 38 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 38000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 207 || align=left| {{LIE}} || 37 000 || [[December 31]], [[2007]]|| {{#expr: 37000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.llv.li/amtsstellen/llv-avw-statistik/llv-avw-statistik-wichtige_zahlen_engl.htm Statistik Liechtenstein] |- | — || align=left| ''[[Saint-Martin]]''<ref name=overseas_France /> || 33,102 || October 2004 || {{#expr: 33102 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| October 2004 supplementary census |- | 208 || align=left| ''[[Turk īhuān Caico Tlālhuāctli]]'' || 33 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 33000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 209 || align=left| {{SMR}} || 31 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 31000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 210 || align=left| ''[[Gibraltar]]'' || 29 000 || 2006 || {{#expr: 29000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.gibraltar.gov.gi/gov_depts/Statistics/Key_Indicators_2006.pdf Government of Gibraltar - information services] |- | 211 || align=left| ''[[Virgen Tlālhuāctli Britanicāyōtl]]'' || 28 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 28000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 212 || align=left| {{PLW}} || 21 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 21000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 213 || align=left| ''[[Cook Tlālhuāctli]]'' || 21 000<ref>Tlacetilīlli Tlācatiyān for mid-2007 is 13,000, which includes the population of residents only.</ref> || September 2007 || {{#expr: 21000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.stats.gov.ck/Statistics/Demography/popn_estimate.htm Statistics office] |- | 214 || align=left| ''[[Anguilla]]'' || 14 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 14000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Wallis īhuān Futuna]]''<ref name=overseas_France /> || 13 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 13000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 215 || align=left| {{TUV}} || 10 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 216 || align=left| {{NRU}} || 10 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Saint-Barthélemy]]''<ref name=overseas_France /> || 8,450 || [[January 1]], [[2007]] || {{#expr: 8450 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/repartition/comd971.htm?numdep=971&x=54&y=8#S January 2007 census] |- | — || align=left| ''[[Saint-Pierre īhuān Miquelon]]''<ref name=overseas_France /> || 6 000 || [[January 1]], [[2006]] || {{#expr: 6000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/repartition/comd975.htm?numdep=975&x=18&y=13 January 2006 census] |- | 217 || align=left| ''[[Montserrat]]'' || 5 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 5000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 218 || align=left| ''[[Saint Helena]]'' || 4 000<ref name="sh">Includes [[Ascension Island|Ascension]] and [[Tristan da Cunha]]</ref> || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 219 || align=left| ''[[Malvina Tlālhuāctli]]'' || 3 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || 0.00005% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 220 || align=left| ''[[Niue]]'' || 1 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || 0.00003% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 221 || align=left| ''[[Tokelau]]'' || 1 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || 0.00003% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 222 || align=left| {{VAT}} || 1 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || 0.00002% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 223 || align=left| ''[[Pitcairn Tlālhuāctli]]'' || 50 || || 0.000001% || style="font-size: 75%"| |} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Chanehmatiliztli]] 61ye6j1kphikde0vqqlr9zfp390zs83 María Ichpochtli 0 12515 502676 499720 2022-08-07T19:39:39Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Nahuatlahtolli}} [[Image:SASSOFERRATO - Virgen rezando (National Gallery, Londres, 1640-50).jpg|200px|thumb|right|Maria inic tetlatlahtlauhtilia, itechpa [[Sassoferrato]].]] In '''Ichpochtli Mariatzin''' ([[Caxtillāntlahtōlli]]: ''María''; [[Judeatlahtolli]]: מרים ''Myriam'') in inantzin in [[Jesucristo]] ihuan in icihuatzin in [[Jose itech Nazaret]] yehhuatl catca ce cihuatl [[judeatlacatl]] itech [[Nazaret]] itech [[Galilea]] ca, ipan nepapan tlahcuilolli yancuicanemiquiznahuatilizotl itech pohuini in [[iTeotlahtol in Mateo]], in [[iTeotlahtol in Lucas]] ihuan in [[iTlachihualiz in Tetlazohhuan]], in iuh noihuan miyac tlahcuilolli iztlacatqui in iuh in [[iachtoteotlahtol in Santiago]], yol itzalan itzonquizaliz in mahcuilpohualxihuitl I a.C. ihuan inepantlah in mahcuilpohualxihuitl I z.C. Noihuan in Coran (mahcuilpohualxihuitl VII), [[iamox teoyoh]] in [[islam]], quiteittitia in iuh inantzin in Jesus ([[Isa]]), itzintlan itoca [[arabiayotl]], Maryam nozo Miriam. In iixneciliz in Mariatzin ipan in [[netecpicholiztli huehcahuitiani]] ahmo yehhuatl catca in iuh ce cemani tlaneltiliani, zan yeh in iuh ce motenyohtiani tlayectenehualli ihuan ipan oc ye ce tlamantli cecniquizqui, tlachihuani cecniquizqui ipan ce cahuitl nelhuayotl ian in iicpatehtecaliz in itequixtiliz, in inenacayotiliz in [[Jesucristo]] ([[Lucas 1:26-38]]; [[Lucas 2:1-19]]), ihuan tlacneliani ipan oc ome, in imazololiz ihuan imiquiz in Jesutzin ([[Juan 19:25-27]]), ihuan itlatzintiliz in inic ce tecentlaliliztli motecpichoani tlatlahtlauhtiani niman ic achtopa in huallaliz in [[Teoyoliatl Yecnemiliceh]] ipan [[Pentecostes]] ([[Tlachiuhtli 1:14]]). Ipan in iteotlahtol in Mateo ([[Mateo 1:18]]) ihuan in iteotlahtol in Lucas ([[Lucas 1:27]) quiteittitia in Maria in iuh ce tlazcaltilli ichpochtli in ihcoac, ipan in Tetlacaquiltiliztli, quimatih ca itech yeya otztli itechpa itlachiuh in Yoliatl Yecnemiliceh, in ahmo itepalehuiliz in oquichtli. Ipampa in, atzan ihtolo in «'''Ichpochtli Mariatzin'''», nozo cemaniliztica «'''In Ichpochtli'''», ipan in [[Netlacentequililiztli tlaneltocani]], [[tlanelihtoani]], [[egiptoyotl]], ipan in [[Netlacentequililiztli]] inglaterrayotl ihuan ipan occe [[tetocayotiliztli motecpichoani]]. Ipan in Netecpicholiztli tlaneltocani ihuan tlanelihtoani itech tlamilo huelitilizotl itech tepan tlahtoliz iixpan Jesucristo, inic quitoca in yecnemiliceh [[Ireneo de Lyon]] (mahcuilpohualxihuitl II) ihuan in tlaquetzalli ipan in [[iteotlahtol in Juan]] itechpa itepantlahtoliz ipan in [[nemanamictiliztli itech Cana]] ([[Juan 2:1-11]]). Ipan in Netecpicholiztli achto tlatenehualli, in itemahuiztililoca neltia itzalan tetlanextililiztli ahmo inamic, ca yauh niman [[tetlaixpantililiztli ahyoltzotzoni ihuan nemachtillotl mariayotl]], ixquichca itlatlahtlauhtiloca, ihuan tocaitl in ica mixihmachtilia, in yuhqui «Inantzin in Toteucyo», nozo in paccaceliloni itlahtol ica greciatlahtolli, «[[Theotokos]]», inin in tlatzacuia tlaixcoyantilli itech yehhuatzin ihciuhca ipan in [[Netechpichahuiliztli itech Efeso inic 431]] ihuan cencah tlacualquixtilli itechpa in Netecpicholiztli tlanelihtoani. Noihuan motocayotia «Mahcehualtic Ichpochtzin Maria», inic nepanihui ica in tlahcuilolli teotlahtollotl: ::::: «[...] niman axcan nechchahchamahuaz in ixquich tetech quizaliztli [...]» :::::::::::::::::::::: Maria itech [[Isabel]], :::::::::::::::::::::: Iteotlahtol in Lucas 1:48 ==In itocatzin in Mariatzin== Inpan in judeatlacah in tocaitl ahmo yehhuatl yeya ce cemani ontetocaitl; itech catca tetech nematiliztica tlanepanolli in aquin tlacatl. Ipampa in quicuiah tocaitl ca quinematcaihtoaya in centlamanquizcayotl, in netlanohmahhuiliztli; ihuih, yehhuatl yeya cencah quinemitiaya in "in itocatzin yehhuatl yez yuh" in ihcoac monequia quitenehuilia ce neixcahuiliztli nozo centlamanquizcayotl tlapanahuih yehhuatl in aquin conetl ipampa tlacatiliztli. Maria yehhuatl ce tocaitl tenyoh ipan in [[Tanaj]] nozo [[Huehueh Nemiquiznahuatiliztli]] ipampa yehhuatl oyez in itocatzin in ihueltiuh in [[Moises]] ihuan [[Aaron]], ipan ipeuhca tlahcuilolli in iuh [[Mīryam]]. In itlahtolmelahuiliz [[In Epohualtetl Omatlactetl]] quitenehua niman in arantlahtolli [[Mariám (Mαριαμ)]]; In tlacuepaliztli ipan in tlayacatia tozcayotl quinextia in tlatenehualiztli nohuian, in tlatenehualiztli ica in [[arantlahtolli]] ca mihtoaya ipan [[Palestina]] achto in itlacatiliztzin in Cristo. Ipan in itlahcuilol greciayotl in [Yancuic Nemiquiznahuatiliztli], ipan in itlahtolmelahuiliz [[In Epohualtetl Omatlactetl]], in tocatzintli tlanemitilli yehhuatl yeya [[Mariám]]. Maria yehhuatl yezquia ahzo in in iixneciliz greciayotl in tlahtolli. Macihui ipan in [[Huehhuetiliztli Nepantlahtli]] temoloc tlanezcayotiliztli oc ye teicnomatini in ahmo tlamanalhuiani, itzintlan in tematiantic tlanextiliztli altepetlalcopincayotl, "Cihuatlahtocapilli" nozo "Tlatimalolli" yehhuatl in tlanezcayotiliztli oc ye tlanamictli in tocaitl [[judeayotl]]. Maria yehhuatl noihuan tenyoh in iuh "[[Icitlal in huehhueyatl]]" nozo "Icitlal in hueyatl" (Stella Maris). In tlatenehualli tocaitl itech huitz in tlahtolmelahuiliztli itechpa ce tlapehualtiloni itech in [[Huehueh Nemiquiznahuatiliztli]], itech in inic ce imAmox in Tlahtohqueh 18:41-45. ==Itenemilizpohual in Maria ipan in tlamanitiliztli motecpichoani== [[Image:Dolci Madonna p1070185.jpg|thumb|250px|Mariatzin, inantzin in Jesutzin. [[Carlo Dolci]].]] In Maria tenehualo ica itocatzin ceppa, manel ica ixneciliztli cenyani, in ihcuiloz in teotlahtolli oc ye techiuhcayotl, in [[iteotlahtol in Marcos]]. Ipan in [[iTeotlahtol in Mateo]] tenehualo ica ontlaehualiztli itech itlaquetzaliz in [[imixihuiloca cenquiztic]] in Jesutzin ihuan in itlacatililoca ihuan neyeltiliztli ompa Egipto. ANican in tetlaneltoquitiani Mateo quitenehua ca yehhuatl Maria in aquin quihtoh in tenahualcaquini Isaias in quihtoz: ::::::«in Ichpochtli quimixihuitiz ihuan quitlacatiliz ce tepiltzin in aquin quitlalizqueh in tocaitl Emmanuel, ca tlahtolcueptli quinezcayotia: "In Toteucyo totech moyetzticah"». In [[iTeotlahtol in Lucas]] yehhuatl in oc ye tenehualiztli quitemaca itechpa Maria, inic quitenquixtiz ica oc ye neixhuatiliztli in netlahtolpepechtiliztli itechpa in ipiltian in Jesutzin, cequih motenquixtia oc ye tlatzintlan: In Tetlacaquiltiliztli, In Onteittaliztli iixpan Isabel, in iTlacatililoca in Jesutzin, in iTeixihmachtiloca in Jesutzin ipan in Teocalli (nican in [[mohuapauhqui Simeon]] quinahualcaqui: «monohma ce tepozmaccuahuitl mitznalquixtiaz itech yollohtli», inic ihtoa itechpa itlatlematiliz in Mariatzin inoc in iNeyolcocoltiloca in iconeuhtzin) ihuan in ineixpololoca in Jesutzin ihuan iixnepanoloca ipan in teocalli. noihuan yehhuatl in tetlaneltoquitiani Lucas in quihtoa ca Maria quihuehcahuitiaya inin tlamantli ihuan quinemiliaya ipan iyolloh. Ipan in [[iTeotlahtol in Juan]], Jesutzin quichihua in inic ce itlamahuizol ipampa itetlatalahtlauhtiliz, ipan [[Cana]]. Ihuan ipan in temazoaya, quitemaca in iuh inantzin in tetlazoh huellazohtli,ihuan maco in aquin Maria in iuh teconeuh (Ipampa inin nechiuhtli, in teotlamatiliztli tlaneltocani ihuan tlanelihtoani quimachitia in itepan tlahtoliz in Maria iixpan iConeuhtzin; ihuan in iixpan netlacuililoca nezcayotl in Maria in iuh «Inantzin in Netlacentequililiztli», in quihtoznequi, «(Inantzin) in ixquichtin motecpichoanimen», tlaixehualtin ipan in itlacauh in tetlazoh huellazohtli). Noihuan tenehualo ipan in [[Itlachihualiz in Tetlazohhuan]] in iuh tlacneliani ittitiloni itech in tecentlaliliztli motecpichoani huehcahuitiani. ===Tetahhuan ihuan cenyeliztli=== In tlamanitiliztli motecpichoani quinnemitih in Joaquin ihuan Ana in iuh in ipilhuahcahuan in Maria. Inon tocaitl itech cah tlacuilli itech iAchtoteotlahtol in Santiago, ce i teotlahcuilol iztlacatqui oc ye tenyoh ihuan techiuhcayotl. Inin tlahuelittaliztli ocatca inetlahtolpepechtiliz in tlatenehualiztli ipan miyac nechiuhtli teicnottani itechpa in itenemilizpoahual in Ichpochtli Maria. Ahmo momati ica tlacacoyeliztli intla Maria quimpix teiccahuan. Manel cequintin quimocuiliah ipampa nelli inechiuh in [[iTeotlahtol in Juan]] ihuan in Mateo in quitenehuah in aquin "ihueltiuh in inantzin", in aquin yehhuatl yezquia in Maria itech Cleofas ipan [[Jeronimo]]. Icentlapal, [[Hegesipo]] quitenehua inin Maria in iuh icihuauh in [[Cleofas]], iicneuh in Jose ihuan ic imonhuezhui in Maria: ce nemanepanoliztli judeayotl ahmo quitlalizquia cenenehuixqui tocaitl itech ome in teichpochhuan. ===Inemanamictiliz in Mariatzin=== In teotlahtolli quiteittitia in Maria in ihcoac quipohua itlacachihualiz in Jesutzin. Quipohua ca Maria ipan inon cahuitl yehhuatl yeya iteyollapancauh in [[Jose itech Nazaret]], in yehhuatl yeya cuauhxinqui. In zanilli teotlahtollotl pehua zatepan inenamictiliz in Maria itloc Yecnemiliceh Jose. In iTeotlahtol in Lucas quitlamia ome amoxxehxeloliztli itech in [[itlacachihualiz]] ihuan ipiltian in Jesuztin. Yehhuatl ipan Lucas noihuan in ompa tocayotilo "Tentimani itech Huelnezcayotl", "tlateochihualli intzalan in ixquich in cihuah", "inantzin in Toteucyo". In ontetocaitl ''κεχαριτωμένη'', in mopohua ''kecharito̱meni̱'' ihuan in tlahcotlahtol tlatlematini in ''χαριτον'' (''chariton''), tlahtolcuepalo itechpa in tlahtolmelahuiliztli teotlahtolihtlacoani in iuh "huel tlaicnelilli", inoc ipan in tlaneltocani motlahtolcueptimani in iuh "tentimani itech huelnezcayotl" (inic quitoca in "gratia plena" itech in [[Vulgata]]). In Yancuic [[iTeoamox in Jerusalen]], ipampa neixcuitilli, quinematcaihtoa ipan in iTeotlahtol in Lucas (1,28) ca inin tetlapaloliztli ipan ixneciliztli tlahcuilolotl quinezcayotia: "in tehhhuatl in itech oticatca ihuan itech ticah tentimani itech in teicneliliztli teucyotl". Ipan in tlamanitiliztli judeayotl itech inon cahuitl, in telpohpochtin monamictiayah itzalan in caxtolli omei ihuan in ompohualli onnahui xihuitl, in oquic in ichpohpochtin niman in mahtlactli omome xihuitl ittoqueh tlapalihuih (''na'arah'') zatepan inin huehhuetiliztli momanamictihtimatiah. Ipan in nemanamictiliztli judeayotl oncatca ome immanyotl, in nemanepanoliztli ihuan in nemanamictiliztli ihuetzian tlatenehualli: in tlayacatia chihualoya ipan in ichan in tlayollapantli ihuan itech quitquia nenotzaliztli ihuan tetlachihualtiliztli, manel in nehuicatinemiliztli yehhuatl yeya zatepan. Intla in tlayollapantli ayamo itech catca tenamic moyollohtepitzhuiaya ce xihuitl zatepan in nemanepanoliztli inic ahciz in tlaoncayotia cotoncayotl, in nemanamictiliztli ihuetzian tlatenehualli, in ompa in teyollapanqui quihuicaya tlamahuiztiliztica in tlayollapantli niman ichan itetahhuan ixquichca ichan. ===Tetlacaquiltiliztli=== [[Image:ICONO15.jpg|thumb|250px|Ixiptlatzin in Ichpochtli in teahxiltia ipan in temahuitililiztli ihuan ohtocaliztli.]] Iixneciliztzin in Mariatzin ipan in zanilli teoamoxyotl pehua ica in tlaquetzaliztli itechpa in ineteittiliz in ilhuicatlaihualli Gabriel iixpan Maria, ipan quipohua in tetlaneltoquitiani Lucas. :: Ihuan inic chicuacentetl metztli, in ilhuicatlaihualli Gabriel titlanilo itechpa Dios ixquichca in altepetl Galileayotl tlatocayotilli Nazaret, iixpan ce ichpochtli nemanepanolli itloc ce oquichtli motocayotia Jose, cemeh itetech quizcahuan in David; ihuan in itocatzin in ichpochtzintili yehhuatl yeya Maria. Ihuan inic calaqui in ilhuicatlaihualli, quilhuih: «¡Ma xipaqui, in titentimani itech huelnezcayotl! In Toteucyo motech moyetzticah.» ::::::::::::::::::::::::::::::::[[''Lucas'' 1:26-28]] Lucas motlacuauhquetz ipan quihcuiloz in itetlahtolcuepaliz in Mariatzin iixpan in tlatenquixtiliztli teucyoh in mochiuhtaz: inetlapololtiliz ihuan iyohuitiliz, in yuhqui ca zatepan quinextizquia ineihzahuiliz iixpan in itlayolteohuiliz de Simeon ihuan iahtlaahcicamatiliz in itlahtoltzin in Jesutzin ipan in teopantli. Iixpan ce ichtacayotl in quicempanahuia ineihmatiliz, quinemilia itechpa in tlanohnotzaliztli (Lucas 1:29; Lucas 2:33), quiyollamachilia tlacemanca in nechihualiztli ihuan quipiya ipan iyolloh. Niman zan achitzinca in tetlacaquiltiliztli, in ihcoac in itlaihmatiliz nelhuayotl in inemiliz in Maria neci mocuepcueptinemi, quipehua itlatoquililiz in yohuitiliztli ihuan in neyoltzotzonaliztli tlatenehualli itechpa in inTeolahtol in Lucas ihuan in Mateo. Inic ce neyoltzozonaliztli moteixihmachtia ipan in ipeuhca in iteotztiliz. Huel in cototztiliztli neci quipoztequiz in iyollohtzin in iteyolahcoccauh [[Jose]]tzin, ihuan quihuica in (aquin) Josetzin itech tlanequiliztli in quitlalcahuiz in (aquin) Mariatzin ichtaca ipampa ahmo quixtlapoz. Ic oquicentlalihca in Josetzin in ihcoac Dios quixmachtiz itlanequiliztzin ica ce temiquiliztli: «In tiJosetzin, in ticoneuhtzin in David, mah timacahci ticcuiz motloc in Mariatzin in timocihuauh ipampa ca in itech tlachihualli itech pohui in [[Teyoliatl Yecnemiliceh]]. Quitlacatiliz ce tepiltzin, ihuan tehhuatl tictocayotiz Jesus, ipampa ca in yehhuatl quimaquixtiz itlacamecayo itech in itlahtlacol.» Niman huelihcoac, Jose mocepanicnelia ipan in yohuitiliztli in neci ipan in iyoliliz in Mariatzin, in iuh mopohua zatepan. ===Itlahpalotaliz in Mariatzin itech Isabeltzin=== Mariatzin, ye otztli, quitlahpalotiuh in ihuehcapa tecihuaiccauh Isabel, yehica in ilhuicatlaihualli Gabriel oquicaquiltiaya in noihuan yehhuatl, manel ye ilama, itech catca otztli, inezca in iixpan Dios ahtle yehhuatl ahchihualoni. Ohtoca Maria in ompa ce altepehuahcan in itepeuh in Judea, in axcan mixmati in iuh in altepetl [[Ain Karim]] itech catqui chicuace kilometro ihuan ixelihuian itech in icihuatlampa in Jerusalen. In ahcico Maria, in teotlahtolli quipohua ca yehhuatl in conetl quipiaya Isabel ipan in ixillan pancholoh, ca ixtlamatililo in iuh paquiliztli. Isabel quixihmachtilia in Maria in iuh in "iNantzin in iTeucyo" ihuan quipantlaza. Maria quinanquilia in Isabel ica ce cuicatl itech in tetimaloliztli, axcan tlatocayotilli «Magnificat», tlayollohtilli ipan icuic in Ana, ipan ixachi cuicatl ihuan ipan occe tlapehualtiloni itech in Huehue Nemiquiznahuatiliztli in, tlacahzo, yehhuatl yeya itlaixmnatiliz in Mariatzin. In «Magnificat» quitoca ce tlahuehcaihtoliztli: «In ixquich in tetech quizaliztli nechtocayotiz mahcehualtic». In tetlacaquiltiliztli ihuan in ''Magnificat'' yehhuatl, melahuaca, in ome tlapehualtiloni itech in teotlahtolli amatlahcuilolotl in ipan Maria quitenquixtia tlahtoltica ica oc ye tlanematcaihtoliztli inematiliztzin, ca ahmo yehhuatl occe zan yeh ce tlahuehcatenehualiztli itech in huel iyoliliz ihuan in tlanohnotzaliz in Jesutzin. ===Ipiltiliz in Jesutzin=== [[Image:Mignard vierge raisins.jpg|200px|thumb|[[Pierre Mignard]], ''In ichpochtli ica xocomecatl''.]] Lucas, in quipohuaz in tlachihualiztli in quiyahualhuia ipiltiliz in Jesutzin, quinematcaihtoa ica netzitzquiliztli in yohuitiliztli in ipan yauh in iyoliliz in Maria. Iixpan ce itecpoyotlahtol in Cesar Augusto ca quinahuatia ce tocaamatl, Josetzin ihuan Mariatzin intech monequi pehuaz in ohtlatocaliztli niman Nazaret ipan Galilea itlocpa Belen ipan Judea, in ihcuac yehhuatzin itech cah temixihuitiz. Yehica ahmo oncah xomolli inic mocallotiz, itech monequi temixihuitiz ipan ce mazatlacualtiloyan. In zanilli itech in iteotlahtol in Lucas neci quicempanahuiz itech ixneciliztli hueyiyani itlaneltocaliz in Mariatzin, in tlacahua itech Teotl mahcihui ahmo za cencah cahcicacaquiz in mochihua: yehhuatl quipiya «inin tlamantli» ihuan quinemilia ipan iyollohtzin. ===Mariatzin ihuan ce tlahuehcatenehualiztli itech netoliniliztli=== Ica tlapehualtiliztli itech in iteittitiloca in Jesutzin ipan in Teocalli inic quitemacaz tlaneltililiztli itech in tenahuatilli in quitenahuatia ca in ixquich oquichtli yacapantli itech huetziz in Teuctzintli, mochihua ce yancuic inezca in neyoltzotzonaliztli ipampa María. Ce oquichtli yectli ihuan teicnomatini in itoca [[Simeon]], in aquin nextililo ca ahmo quittaz in miquiliztli achto quittaz in Cristo, quihuelmati ipan in iconeuhtzin in Maria in nemaquixtiliztli, tlanextli inic quinextiz yehhuantin in aquihqueh ahtlaneltocanimeh ihuan imahuizo in itconi itechpa Dios, Israel. Yeceh niman ic , ce tlahuehcatenehualiztli tlaneltililli itechpa Simeón quinalquixtia in iixnexiliz in Maria: ::: In itahtzin ihuan in inantzin tlamahuizohticatcah itech in tlein itech mihtoaya. In Simeon oquinteochiuh ihuan oquilhuih in Maria, inantzin: «Yehhuatli tlatlalihticah ipampa in huetziztli ihuan panhuetziztli intech miecquintin ipan Israel, ihuan inic yehhuatl yez inezca in nechalaniliztli –– ¡ihuan huel motech ce tepozmaccuahuitl mitznalquixtiliz in moyolia! –– ipampa moyetztiuh in itlanequiliz in miec yollohtli.» ::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::[[Lucas 2:33-35]] ===Mariatzin ipan in neyeltiliztli in ompa Egipto=== Cahuitl zatepan, cemeh nahualtin itech tonatiuh iquizayan hualhuih ipan itlatemoloca in «InTlahtocauh in judeatlacah in otlacat». In ihcuac calaquih ipan in chantli, quittah yehhuatl in conetl itloc Maria in inantzin ihuan, inic motlancuacoloah, quimahuiztiliah. Yeceh inin inonteittaliz in nahualtin quimomaltia in itlayehuacaquiliz in [[Herodes in hueyi]] in quitenahuatia quimictiz in ixquichtin in cohconeh itech Belen ihuan in ixquich itlal. In ohuitiliztli moquetza yancuica inpan Mariaihuan in conetl. Yeceh in iilhuicatlaihual in Teuctzintli ixneci ipan temiquiliztli itech Josetzin ihuan quilhuia: «Ma ximoxoquetza, ma xiquincui motloc in conetl ihuan in innatzin ihuan moyeltia in ompa Egipto; ihuan itech xie ompa ixquichca nimitzilhuiz. Yehica Herodes quitemotiuh in conetl inic quimictiz.» Yehhuatl in moxoquetza, quincui yohuac in conetl ihuan inantzin, ihuan hualmomaquixtia in ompa Egipto; ihuan monactia ompa ixquichca in imiquiliz in Herodes. Ce tlachihuani tematiantic quimachiyotia in yecahuiliztli achi ahmoxiuhtlatiani itech ixquich tlacacoyeliztli yuhquiz ipan in itlaciuhcayo in Maria: «Ma ximonacti ompa ixquichca yancuic tenemachitiliztli: yuh yehhuatl catca in zanixquichcahuitl in Teotl oquiteneuhca. ¿Iquin yehhuatl yez in necuepaliztli? ¿Oc achic, oc cemmetztli, oc cenxihuitl? ¿Mocallotizqueh, monemitizqueh ompa ce cahuitl?...» In ihcuac miquih in quitemoayah iyoliliz in conetzintli, Josetzin itloc quincui in conetzintli ihuan inantzin, ihuan calaqui ipan in tlalpantli itech Israel. Yeceh quimati ce yancuic ohuitiliztli: [[Arquelao]] tepachoa ipan Judea zatepan itahtzin [[Herodes]], ihuan ipampa i mahui ica yaz ompa. Ihuan, tlanemachitilli ipan temiquiliztli, mihcuania in ompa tlalli itech Galilea, in ompa ce altepetetl in itoca Nazaret. ===Mariatzin, inoc in itelpochtian in Jesutzin=== In icel itlachihualiz in Jesutzin telpochtli in quipohua in teotlahtolli amatlahcuilolotl mopohua itechpa Lucas ica ipanyotl itech in tlamahuiztiliztli itech in Pascua. Zatepan quihiyohuiz in ineohtlazaliz in iconeuhtzin ipan in Teocalli ihuan oquitemoz inoc eyi ilhuitl, in quinamiquiz Maria quihtlani: «In tinoconeuhtzin, ¿tleh ipampa iuh totech otimonemitih? ¡Ma xiquitta, motahtzin ihuan nehhuatl, nentlamatinimeh, mitztemohtinemiah!» In tlatenquixtiliztli quinextia in ichichinaquiz ihuan itlatequipacholiz in ce nantli tzihtzicuintic, in no tlahtoa ipan in itoca in Josetzin, in tlein quimachiotia in hueyi icentlamanquizcayo in Mariatzin. Jesutzin quinanquilia in Mariatzin ica occe tlahtlaniliztli, in yehhuatzin ahmo quinalquizcacaqui. ===Mariatzin quimocuitlahuih ihuan oquineltilih in itlahtol in Jesutzin=== Ipan in Teoyoh Tlahcuiloliztli, Maria ahmo yehhuatl catca in tlein in iTeotlahtol in Santiago quiteneuh «ce tlacaquini icnopilcuata». In [[iTeoltlahcuilol in Lucas]] techcahuilia ce tetlaixpantiliztli in motepotzhuia oppa achi tlahcuilolotica, nenemitiliztli inic quitlaliz pipincayotl ipan in icpatehtecaliztli. Ipan in itlachihualiz in ipiltian in Jesutzin, zatepan ca in ichcapixqueh quipohuiliah in Josetzin ihuan in Mariaztin in tlein omihtoloca itech in conetl, in tetlaneltoquitiani cahxiltia ca «Mariatzin quipiaya in ixqquich tlamantli ihuan quinemiliaya ipan iyollohtzin». Ihuan zan tepitzin oc tlaixco, in quipohuaz in itlachihualiz in itenamiquiliz in Jesutzin, ica mahtlactli omome xihuitl, intzalan in tetlamachtilizmachtianimeh itech in Teocalli, in tetlaneltoquitiani quitepotzhuia achi tlahcuilolotica in tetlaixpantiliztli achto tlatenehualli: «Ihuan inantzin quipiaya netlacuitlahuiliztica in ixquich tlamantli ipan iyollohtzin». Itech monequi quimatiz ca inin inic ome tetlaixpantiliztli ahmo zan quitenehua in tenanquiliztli in quitemacac Jesutzin ipan in Teocalli ica mahtlactli omome xihuitl, zan yeh yehhuatl nalquizcamachoni in mocoyahua in mochi in tlein Jesutzin quilhuih ipan in tetlanohnochililiztli in itech inantzin quipiyazquia inoc in xihuitl in panoc «mocuaaquini itech itahtzihtzinhuan». Noihuan yehhuatlpaninezqui ca in tetlaneltoquitiani quinextia ca Maria quipiaya inon tlahtolli manel ahno yehhuatzin ahmono Josetzin quinalquizcacaquiah in itlananquiliz in Jesutzin ipan in teocalli: ca «itech monequi ca yehhuatzin quimocuitlahuiani in itlaman in iTahtzin». Juan de Maldonado tlahtolmelahua ca ahmo huelitia Maria quicahuaz inic quinalquizcacaquiz ca Jesus quinotzani itech Teotl «iTahtzin», ihuan ahmono huelitia quittaz ixquihquizani ca yehhuatzin mottani tlacuitlahuiltilli inic quimocuitlahuiz in itlaman in Teotzin. In tlein Maria ayamo quinalquizcacaquia yehhuatl yeya «in tlein tlamantli quihtoaya Jesutzin in itlaman itahtzin: quimmachtiz achto in oquichtin, ihuan niman ic miquiz impampa» Manel ca, itzintlan inin ixneciliztli, in itlahtol in Cristotzin mohuehcauh in oquic tlaquimilolli ipan iztacayotl ipan in ineyolixihmachiliz in Mariatzin, yehhuatl quipiyaya in iuh ce teotica neneuhcayotl, in tlein itech pachihui in iihiyo ichtacayo in Mariatzin. Ipampa on ca oncateh tlachihuanimeh ca quitenehuah inic quimacah in teyolmahxiltiliztli «Cihuapilli itech in Tlamatcayeliztli». Ihuan yehhuatl ipampa on ca cequintin tlahtolmelahuanimeh oquinematcaittacoh in huel Mariatzin in iuh ce pehualiztli ahcanquizqui in iTeotlahtol in Lucas. ===Mariatzin inoc in imachiz ixihmachoni in Jesutzin=== Inoc in imachiz ixihmachoni in Jesutzin, Mariatzin ixneci tlatenehualli ipan in Teotlahtolli in iuh «inanztin», tlachihualiztli centlamanquizqui in ahmo quicentlamachtia ayac occe tlacneliani itech in tecentlaliliztli. Ce tlapehualtiloni itech in iTeotlahtol in Lucas quinematcaihtoa in quenin ce cihuatl itzalan in mahcehualli quiteneuh in Jesutzin in quinohnotzaz: «Mahcehualtic in texillan in mitzhuicac ihuan in techichihual in mitzizcaltih». Jesutzin quinanquilih: «Mahcehualtiqueh cencahhuel yehhuantin in quitecaquiliah icenten in Teotzin ihuan quineltiliah». Ipan [[Jose Maria Cabodevilla]], Cristotzin (...) achto ca quitlaliz centlamanquizqui netlanehnectiliztli ipan in iichpocho in Maria, ipan itlacachihualoca cenchipahuac nozo ipan inanyo teucyoh, quitenquixtih ca in imahcehualtiliz teyacatih in Mariatzin monelhuayotia, ahmo zan iyoh ipan oquichihuaz ihuan oquizcaltiz, zan yeh ipan oquitecaquiliz ihuan oquizcaltiz icenten, ipan oquineltocaz, yuh in iuh quinohnotz achto Isabeltzin: "O mo mahcehualtic ipampa otetocaz". Ipan in iTeotlahtol in Juantzin, in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin calaquilo itzalan in ome icel tlapehualtiloni in ipan ixneci iNantzin, itech pohuini inin teotlahtolli. Moyehyecoa itech in «nemanepanoliztli itech Cana» ihuan in «Imiquiz in Teuctzintli», in tlein quihtoznequi, in ipeuhca ihuan in itzonquizca in imachiz ixihmachoni in Jesutzin. In nemanepanoliztli itech Cana mochihua in ihcuac, ipan quitenquixtia Jesutzin, oc no ahmo oahxito «iimmanyo». Yeceh, (ihuan ipampa itetlatlahtlauhtiliz in Mariatzin) Jesutzin quichihua in inic ce itlamahuizol ipampa ca itlazohhuan ipan quineltocah. Mariatzin mohualcuepa in ahciz «in immanyotl», in tlein quihtoznequi in ipahpaquiliz in Jesutzin: imiquiliz ihuan inenohmaizcaliliz. Ipan in temazoaya, eyehhuatl in Jesutzin in quinitza in inantzin, ihuan in iuh ipan Cana quilhuia «Cihuatl», inic quitlahtlauhtia ca yehhuatl in «inantzin» in itlazoh in itech cah itloc in temazoaya. Ihuih, Mariatzin quixnextia in itlanezcayotiliz nezcayotl in yehhuatl yez in inantzin in itlazohhuan in Cristo, nenacayotilli ipan in tlamachtilli tlatlazohtlatli. Motocayotia «Cihuatl», inic chihua tlatenehualiztli itech in cihuatl itech ipeuhca in Pehualiztli, «Eva, inantzin in ixquichtin in yolqueh». Miequintin [[iTahtzihtzinhuan in Netlacentequililiztli]] (yecnemiliceh [[Jeronimo itech Estridon]], yecnemiliceh [[Agustin itech Hipona]], yecnemiliceh [[Cirilo itech Alejandria]], yecnemiliceh [[Juan Crisostomo]], yecnemiliceh [[Juan Damasceno]]) quinextiah itechpa inin ca «intla in miquiliztzin huallah ipampa Eva, in yoliliztzin huallah ipampa Maria». In axcan ca pehua ce yancuic tlatzintiliztli, oncah ce yancuic «cihuatl» ca yehhuatl in iNantzin in Netecpicholiztli, in innantzin in ixquichtin in yolqueh. In teotlamatiliztli tlaneltocani ihuan tlanelihtoani quimachiyotia ca, ipan inon ome tlapehualtiloni, yehhuantin itlamachtilhuan in toTeucyo in aquihqueh ca —yuh in iuh quitlahtlauhtia Maria– quichihuah in tlein Yehhuatzin quihtoa, ca monactiah itloc in itzin in imazoaya in tlamahmazohualtilli itloc Maria ihuan in ca quiceliah in iuh inantzin inohmah, in iuh quichiuh «[[in tlamachtilli in aquin Jesutzin quitzazohtlaya]]». Occe tlahtolmelahualiztli motlahtolloa oc ye tlaixco (ma xiquitta in centlamantli «Tlahtlaniliztli Teotlamatilizotl»). == Mariatzin ipan in netecpicholizotl == [[Image:Madonna catacomb.jpg|thumb|right|In iixiptla oc ye techiuhcayotl tlaixihmachtli in Mariatzin, inic quimatlehcahuia in Jesutzin conetzintli. Tlapohpotilli itech mahcuilpohualxihuitl II,[[Tetlaaquiliztli itech Priscila]], [[Roma]].]] === Mariatzin, inoc in tlayacatih tetohtoquiliztli ihuan ipan in Yecnemilicehtlamatiliztli=== Niman in ipeuhca in netecpicholiztli monematcaitta in teomatiliztli ipampa Maria. Ye ipan in mahcuilpohualxihuitl II, Yecnemiliceh [[Ireneo itech Lyon]] quitocayotia «totepantlahtohcauh oc ye mahuiztic» ihuan iixneciliz ixneci tlaixehualli ipan in [[Tetlaaquiliztli itech Priscila]] ipan [[Roma]]. Noihuan ipan in mahcuilpohualxihuitl, mihtoa itechpa Yehhuatzin: «Ihuan ipan Tehhuatl, ixquichca in tlatzacuia ilhuitl, in Teuctzin teittitiaz in tequixtiliztli ipampa Yehhuatzin tlamacauhtli intech in iconehuan in Israel» (iAchtoteotlahtol in Santiago). [[Ignacio itech Antioquia]], teohuah ihuan teomicqui inoc in itlahtocayo in [[Trajano]] (98-117), quitlalih chicome amatlahcuilolli tlaihualli itech [[Efeso]], [[Magnesia itech in Meandro]], [[Trales]], [[Roma]], [[Filadelfia]] ihuan [[Esmirna]], oc ce amatlahcuilolli inohmah itech in teohuah [[Policarpo itech Esmirna]]. In cenquizca ittitiloni ipan inin netlahtolpepechtiliztli yehhuatl in tlein quihualih in tecentlaliliztli netecpicholizotl itech Roma achto miquiz itzalan in xihuitl 98 ihuan 110 z.C. :::«...mohuehcauh tlaiyanalli itech in itlahtohcapil in inin cemanahuatl in iichpocho in Mariatzin ihuan imixihuiliz, in iuh noihuan imiquiliz in Teuctzin: eyi ichtacayotl tzahtzini ca neltililoc ipan in inecahualiz in Toteucyo.» :::::::::::::::::::::::::::::::Ignacio itech Antioquia == [[In ītlahpalōlōcatzin María]] == [[Īxiptli:vladimirskaya.jpg|thumb|Icono in Maria Ichpochtli (XII macuilpohualxihuitl).]] :''Mā ximopapaquiltitie Santa Mariaé,'' :''timotemiltiticah in cenquīzcāyēctiliztica gracia.'' :''Motlāntzinco moyēctzticah in Tlahtoāni Dios.'' :''Cencah tiyēctenehualōni in intlān in īxquichtin cihuāh:'' :''īhuān cencah yēctenehualōni in Ītlaaquilloh moxillāntzin Jesús.'' :''Santa Mariaé, Dios Īnāntziné,'' :''mā topan ximotlahtōlti in titlahtlacoanimeh'' :''in āxcān, īhuān in ihcuāc yeh tomiquiztēmpan.'' :''Mā iuh mochīhua.'' == No xiquitta == {{commons|Virgin Mary|Maria Ichpōchtli}} * [[In ītlahpalōlōcatzin María]] * [[Teōmatiliztli]] * [[Cristianoyōtl]] * [[Catolicismo Romano]] * [[Iglesia Ortodoxa]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] 9wbno4rws9terlc9slk06wlmdzu2hch Facebook 0 18488 502642 501277 2022-08-07T18:40:54Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahco nahuatlahtolli}} {{Tlapehualiztli}} '''Facebook''' in ītōca cē huēyi [[tlācamātlatl]] tlein ōmochīuh [[2004]] xiuhpan Facebook, Inc. īpal. Mohuīquilia inīn tlācamātlapan quēmeh icnīhuān tlācameh quimpiya, īcuentapan (ītōca "pāntli") tlahcuiloā īhuān occēquīntīn iciuhcāyōcopa. Zan monequi cē e-mail ic mopanoa. [[Mark Zuckerberg]] ōquichīuh Facebook 2004 xiuhpan. cxcggdgyu803jxmdagtkm4ud17cfmwu Achto quiyahuatentli 0 18597 502572 495038 2022-08-07T17:15:04Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Hidden title}} <div id="mainpage"></div> {{Calīxatl600k (nci)}} __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ <!----------Interwiki strapline----------> {{Sample:Interwikis}} <includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nāhuatlahtōlli (nci)]]</includeonly> szs4w9nfpnla5lerbigvgs62hboa19q 502575 502572 2022-08-07T17:21:17Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Achto Quiyahuatl]] a [[Achto quiyahuatentli]] wikitext text/x-wiki {{Hidden title}} <div id="mainpage"></div> {{Calīxatl600k (nci)}} __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ <!----------Interwiki strapline----------> {{Sample:Interwikis}} <includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nāhuatlahtōlli (nci)]]</includeonly> szs4w9nfpnla5lerbigvgs62hboa19q 502577 502575 2022-08-07T17:22:57Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Hidden title}} <div id="mainpage"></div> {{Calixatl600k (nci)}} __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ <!----------Interwiki strapline----------> {{Sample:Interwikis}} <includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nhn)]]</includeonly> 8qidekif3v85b6xc068u06fsm5sun7w 502578 502577 2022-08-07T17:23:07Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Hidden title}} <div id="mainpage"></div> {{Calixatl600k (nhn)}} __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ <!----------Interwiki strapline----------> {{Sample:Interwikis}} <includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nhn)]]</includeonly> 3p22ezd0f8c002p04c1nt1reia5zf4h 502580 502578 2022-08-07T17:24:30Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Hidden title}} <div id="mainpage"></div> {{Calīxatl600k (nhn)}} __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ <!----------Interwiki strapline----------> {{Sample:Interwikis}} <includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nhn)]]</includeonly> ftm6vy8edi3vn08k10m18w4ml08kw5o 502617 502580 2022-08-07T17:50:26Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Hidden title}} <div id="mainpage"></div> {{Quiyahuatentli600k}} __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ <!----------Interwiki strapline----------> {{Sample:Interwikis}} <includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nhn)]]</includeonly> 19xtjw1rha6ttja4mq2vyk63wyiwja2 Alemania 0 18823 502672 499701 2022-08-07T19:37:15Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Nahuatlahtolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtohcayotl Alemania | Tlaltocaitl = Bundesrepublik Deutschland | Tocaitl = Alemania | Pamitl = Flag of Germany.svg | Chimalli = Coat of arms of Germany.svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[Das Lied der Deutschen]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = German national anthem performed by the US Navy Band.ogg | Tlalmachiyotl = EU-Germany.svg | Tecuacan = [[Berlin]] [[File:Escudo de Madrid.svg|derecha|20px]] | Hueyaltepetl = [[Berlin]] | Ancayotl = 34°35′59″S 58°22′55″O | Tecpantlahtolli = [[Alemantlahtolli]] | Tenahuatiyotl = República | Tlaquetzalli = | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[Caxtillan]]<br />[[9 chicōntetl mētztli]], [[1816]]<br />[[9 chicōntetl metztli]], [[1859]] | Tlaixpayotl = 2 780 400 | Tlaixpayotl_tlatectli = 8 | Tlaixpayotl_atl = 1.1% | Tlahtohcayotenco = 9665 | Hueyatenco = | Tepachoani = [[Argentina tlahtohcatlahtoani|Tlahtohcatlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Alberto Fernández]] | Nelihuehcapanca = [[Teide]] | Chanehqueh = 40 117 096 | Chanehqueh_tlatectli = 32 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 15,68 | Tlacatocaitl = Españoltecatl, españollacatl | PIB_nominal = US$ 537 660 millones | PIB_nominal_xihuitl = | PIB_nominal_tlapohualli = 21 | PIB_nominal_per_capita = US$ 12 590 | PIB = US$ 964 279 millones | PIB_xihuitl = | PIB_tlapohualli = 23 | PIB_per_capita = US$ 22 404 | IDH = {{creciente}} 0,836 | IDH_xihuitl = 2015 | IDH_tlapohualli = 40 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Argentina peso]] ($, <code>[[ISO 4217|ARS]]</code>) | Cemanahuacahuitl = [[UTC-3]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-3]] | Matlatzalan = [[.es]] | Tepozehecanonotzalli = 54 | Tlahuilehecanonotzalli = AYA-AZZ, LOA-LWZ, L2A-L9Z | Tlaohuihcaihcuilolli = LQ, LV, ARG | Olochcalpolli_ica = | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Alemania''' nozo '''Tlacatlahtohcayotl Alemania''' ([[Alemantlahtolli|alemantlahtolcopa]] ''Bundesrepublik Deutschland'' {{Audio-IPA|De-Bundesrepublik Deutschland.ogg|/ˈbʊndəsrepubliːk ˈdɔʏʧlant/}} nozo ''Deutschland''), itoca [[tlacatiyan]] ipan [[Europa]], auh cah itecuacan [[Berlin]], Itlal quichihuah caxtolli huan ce [[Nenahuatiliztlahtohcayotl]] (''Bundesländer''). Noihqui [[altepenanyotl]] ocachi hueyi in [[Altepenanyotl Maltlatic Zapalotl]], quipiya hueyaltepetl. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Dinamarca]], canahpa huitztlampa ica [[Austria]], canahpa icalaquitlampa ica [[Francia]] huan canahpa iquizayampa ica [[Polonia]] huan [[Checotlacatlahtohcayotl]]. Alemania ce tlahtohcayotl cah inic nahui tlalli ompa Europacopa, huecauhtica itech Rusia, Ucrania huan Francia; noihqui inic cempohualli onchicueyi tlalli ipan [[Tlalticpactli|Tlalticpac]]. Alemania tlalli cah in tlacatiyan inic nahui alemantlahtohtolli ahcopa in Tlacticpactli; occequin tlahtolli nican cah, in danestlahtolli, sorabotlahtolli, neerlandestlahtolli huan yidishtlahtolli. Itlal mani 357&nbsp;386&nbsp;km² in tlaixpayotl <ref name="superficie"/> auh quipiya tlayeccantilli [[immanyotl]]. Ica achi huel 83 ''millones'' chanehqueh, teixiptlah inic tlapanahuia hueyi chanehqueh tlapohualiztli ipan in [[Europa Cetiliztli icotoncatlahtohcayotl]], auh in inic eyi hueyic calpatlanimeh in itzalan tlacatiyan. In ixquichca [[macuilpohualxihuitl X]], in alemantlalpan oquichiuh in yolotl in [[Romateoemperadoryotl]] ixquichca in [[1806]]. Ipan in [[macuilpohualxihuitl XVI]], in mictlampa tlalli omocuepqueh in [[Teixnāmiquini Tlapahpatlaliztli]]. Noyuhqui [[tlacatiyan]], otlacetilih in ihcuac in [[Francia-Prusia yaoyotl]] ipan [[1871]]. Quin zatepan [[Inic Ome Cemanahuac Yaoyotl]] in ihcuac [[Nenotzalli ipan Inic Ome Cemanahuac Yaoyotl|nenotzalli]] [[Nazi Alemania]] oquitlaxitinilihqueh, oquixelohqueh Alemania ipan ome tlahtohcayotl ipan in tlaonoc tlalli xiuhpan [[1949]]; omochiuhqueh in [[Nenahuatiliztlacatlahtohcayotl Alemania]] huan in [[Alemania Tlacatepacholiztli Tlacatlahtohcayotl]] in tlen [[Alemania tlacecepanoliztli|omocecepanoh]] ipan [[1990]] xihuitl. Otlatzintiāni cotoncayotl in [[Europa Cemaxcayotl]], in tlen omocuep ipan [[Europa Cetiliztli]] xiuhpan [[1993]]. Quichihua in [[Shengen yeyantli]] auh otlamih in Europa cemaxca tlacohualoni, in [[euro]] ipan [[1999]]. Alemania cotōncāyōtl in [[Tlatēcpānaliztli in Tlacetilīlli Tlācatiyān]], in [[Mictlāmpa Atlántico Nenōtzalli in Tlatēcpānaliztli|OTAN]], in [[G7]], in [[G4]] auh ōtōcāihcuiloh in [[Kiōto Achtonenōtzalāmatl]]. Tlapanahuia inic huēyi tētlamahmaquiliztli in cemānāhuac in ītechpa in [[motēnēhualo PIB]], in ic cē in Europan, īhuān ōtlapanahih in ic huēyi tlanāmacani īpan 2007. Tlamācāhua in ic ēyi huēyi achtopipīctlapōhualli in izcāyaliztli in cemānāhuac.<ref>{{Cita web |url=http://www.oecd.org/dac/stats/aidtopoorcountriesslipsfurtherasgovernmentstightenbudgets.htm |título=Aid to poor countries slips further as governments tighten budgets - OECD |fechaacceso=15 de enero de 2016 |fecha=3 de abril de 2013 |sitioweb=[[OECD]] |idioma=en}}</ref> Auh in ic chicnāhui huēyi tlaphpolōliztli īpan yāōtlatquiyōtl Īpan 2012.<ref>{{Cita web |url= http://www.sipri.org/research/armaments/milex/Top%2015%20table%202012.pdf |título= The 15 countries with the highest military expenditure in 2012 |fechaacceso= 4 de octubre de 2013 |año= 2012 |formato= PDF |obra= Recent trends in military expenditure |editorial= Stockholm International Peace Research Institute |urlarchivo= https://web.archive.org/web/20130430111430/http://www.sipri.org/research/armaments/milex/Top%2015%20table%202012.pdf |fechaarchivo= 30 de abril de 2013 }}</ref> In tlācatiyān ōquizcāyac cē pani nemilizīxmaniliztli auh quitlālīlo cē cemahcic chictlapāntli in [[social tlācaccoyelizzōtl]]. Motēnēhua iuhqui in tlayacānqui īpan [[tlamatiliztli]] īhuān [[tlachīuhcāyōtl]].<ref>{{Cita web |url=http://www.innovations-report.de/html/berichte/informationstechnologie/bericht-109339.html |título=Confidently into the Future with Reliable Technology |fechaacceso=15 de mayo de 2016 |fecha=6 de mayo de 2008 |idioma=de |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20131105055439/http://www.innovations-report.de/html/berichte/informationstechnologie/bericht-109339.html |fechaarchivo=5 de noviembre de 2013 }}</ref> Alemania ca in tlācatiyān in tlapanahuia ic catzāhua Europan.<ref>{{Cita noticia|apellidos=|nombre=|título=L'Allemagne premier pollueur d'Europe|url=http://www.lepoint.fr/environnement/l-allemagne-premier-pollueur-d-europe-09-05-2014-1820726_1927.php|fecha=9 de mayo de 2014|fechaacceso=23 de noviembre de 2017|periódico=Le Point|página=|idioma=fr-FR}}</ref> ==Tlaltocayotl== In aquin achtopa oquihcuiloh in melāhuac tōcāitl «Alemania» īpan cequi nāhuatlahtōlli tlahcuilōlli ōcatca [[Chīmalpahin]] īpan [[1577]] īxquichca [[1615]] ītzalan; yeh ōquihcuilo ītechpa in obispo īpan in āltepētl [[Bamberga]] īpan Alemania<ref name="Chīmalpahin"/>. In tōcāitl ''Alemania'' quipia in zan neneuhqui tlapehualiztli ic in [[caxtillantlahtolli]]. In tocaitl «''aleman''» īhuān «Alemania» huālāuh in [[caxtillāntlahtōlli]], in tlein huāllāuh in [[latintlahtōlli]] ye huehcāuh in romatlācah ōquintōcāitihqueh in [[alamantlācah|''alaman tlācah'']] —ahmo nehneuhcā in ''aleman''tlācah—, in [[gremanotlācah]] in huel ītlōc in [[Roma Emperadoryōtl]]. Īpampa motēnēhua mochi in tlācatiyān,<ref name="alamanes">{{Cita web |url= http://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,2264655,00.html |título= Orígenes |año= 2007 |obra= [[Deutsche Welle]] 19.01.2007 |fechaacceso=29 de mayo de 2008}}</ref>ic in tlein Alemania nēzcāyōtia ''Alamantlācah īntlāl''. Nō īhuān ''aleman''tlācah, nō quintōcāitia ''germano''tlācah, in tlein in romatlācah ōquintēnēuh in ''tribu''meh ahmo romatlācah ahno celtatlācah īpan in tlahco Europan, in tlein ītlāl ōquitōcāitih [[Germania]].<ref name="alamanes" /> In tlahtolli ''Teutontlālpan'' ahnozo ''Teutontlālli'', ōquihto Enrique García Escamilla iuhqui ''Teutontlalpan'' īhuān ''Teutontlalli''<ref name="GarcíaEscamilla">Enrique García Escamilla yeh ōquihcuilo ''Teutontlalpan'' īhuān ''Teutontlalli'' īpan ''Neologismos nahuas''.</ref> īpampa ''Regnum Teutonicum'', inīn tlahtōlli mihmati alemantlahtōlli ītechcopa in ''Deutschland'' yoccampaixti ''Deutsch'' = Teuton īhuān ''Land'' = tlālli. ==Huehcapatlahtoliztli== Europan tlahcopampa ōchantiaya īpan huēhuetlācah ītlein āxcān yehhuāntin alemaniatlācah. [[Roma]] ōquipiya in ānalco ātōyātl [[Rhin]] in tlālli Germania, Retia huan Norica. In tlācah ōchantiaya nicān tlālpan motēnēhua ''germanus''. Īpan [[1517]] xihuitl, alemaniatlācatl teōpixqui [[Martin Luther]], in ītech īcalacohuayān cē īteōpantzin Alemania quizaliuh āmatlahcuicōlli in īca quitepanotlaya 95 ītetlatzohuililiz īhuīc tetlapopolhuiliz. In cristianoteōcalpan [[Roma]] ahmo tlahuelcaqui īcuilotihuān īhuān romateōpixqueh tlaquixtiah inōn tlācatl īhuīcpa Roma quixtianayōtl. Yehhuātl nextia a inic cē alemaniatlācatl tlālnetoquixtianayōtl. [[Īxiptli:Martin Luther by Lucas Cranach der Ältere.jpeg|thumbnail|izquierda|130px|[[Martin Luther]], 1529]] Cequīntīn pīpiltin Bohemia chānehqueh in iquiqueh hueltepotztocayah īneltococayo alemaniatlācatl tlālnetoquixtianayōtl, calaquicoh ihtic tecpantzin in moquetzticac in oncān āltepēpan motēnēhua [[Praha]], īhuān ōquimayauhqueh in īhuīcpa pochquiyahuatl ōmextin tlahtohcaīxiptlahtin. Yehhuātl in iximacho iuhquin "Pochquiyahuacpa Ītemayahuiliz in Praha" īhuān ōmochīuh īpan [[1618]] xihuitl, iuh ōpēuh in motōcāyōtia "Cēmpōhualmahtlāctli xihuitl Īyāōyo". Īpan [[1648]] xihuitl, zanyeyō ihcuāc, Westfalenne nonotzaltica ōmpa Alemania, tlami in motōcāyōtia "Cēmpōhualmahtlāctli xihuitl Īyāōyo". Inīn xihuitl [[1806]], ihcuāc [[Napoléon Bonaparte|Napoleón]] ōtlacāuh ītēpacholiz cemiyac īhuēyitlahtohcāyo īcampa yāōyōtl, in xocoyōtzin huēyi tlahtoāni īhuīc [[Roma Tēoemperadoryōtl]] īpan Germania, ōpēuh in īpan huēhuetlahtohcāyōtl, īcampa xitlachīhua cē Tlacetilīlli Alemaniatlācatlācatlahtohcāyōtl. Nicān tlālli motlaicalia ītech izcalli īhuīc cē "Huēyi Alemania", īca īalemaniatlahtōllālhuān ahnozo cē "Tepitzin Alemaniatlatzintli", ōtlachīuh īca occequīntīn tlācatiyān iuhqui [[Austria]], [[Suiza]] īhuān [[Liechtenstein]]. [[Īxiptli:Berlin reichstag CP.jpg|thumbnail|izquierda|190px|Der [[Reichstag (building)|Reichstag]] alemaniahuatīloyān Tecpan]] Īpan [[1867]] xihuitl, zanyenō ihcuāc alemaniatlahcuilo in ītōca [[Karl Marx]] quipanitlaza īāmox in quitōcāyōti ''Das Kapital''. Īpan [[1939]] xihuitl, nōiuhqui ōmopēuh huēyi [[Īyāōyo in Cemānāhuac Inic Ōme]] ihcuāc Alemania motepehua [[Polonia]] auh tlahtohcatēīxiptla yāōquizcani [[Adolf Hitler]] occequīntīn tlahtōcāyōtl īca ōmicquiyoh yudiotlācah īpan Auschwitz miccalco inic alemaniamecatlācayōtl NAZI. Inīn xiuhpan [[1950]], Robert Schumann, in alemaniatlācatl tēuctli ōtlācat īpan Francia, ītōca īnahuatīllahtōl, "Francia īhuān Alemania, motēnēhua iuhqui in cuayollōtl īhuīcpa europan calpōltin āquin otetlahtōlcaquili pōhualtzin canahpa in āxcān Europancetiliztli". [[Tlamahtlācti 3]], [[1990]] xiuhpan, in RDA (Yahatequitic Tlācatlahtohcāyōtl Alemania) otētōcac īcan RFA (Nahuatilīlli Tlācatlahtohcāyōtl Alemania), inic quenin Alemania cē tlacetilīllahtohcāyōtl. In xiuhpan [[1994]], in nahuatilīlli alemaniatēuctli H. Kohl, cristianotlācatepachohuani, ōquipiya inic mācuīlli ītepacholiz. Īpan Vaticanoāltepēticpac, teōpixcacōyomeh quipepen iuhqu in huēyi tlahtohcāteōpixqui alemaniatlācatl [[Joseph Ratzinger]], in āquin huēyiteōpixqui ōcatca, ōmpa cepancachīhua [[Europan]] īca quixtianayōtl. Joseph Ratzinger yehhuātl āxcān in ītōcā [[Benedictus XVI]], quemeh huēyitlahtōlteōpixqui itechpa [[Iglesia Católica]]. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = {{NDL}} / {{LUX}} | Norte = {{DNM}} | Noreste = [[Mictlampa hueyatl]] | Oeste = {{FRA}} | Centro = Alemania | Este = {{POL}} | Suroeste = {{SWI}} | Sur = {{AUT}} | Sureste = {{CZE}} }} [[Īxiptli:Zugspitzmassiv von Westen aus.jpg|thumbnail|derecha|200px|In Tepētl [[Zugspitze]].]] In mictlāmpa Alemania onca huēyi ixtlāhuatl āca miacquin ātezcatotōntin, huēytēnco īca īn Mictlāmpa Huēyātl tlein cencah zacatlah īcampa cuācuahuehqueh, In ātōyātl Rhin quipanoa in huēyi ixtlāhuac [[Tlanitlālpan]]huīc, in mictlāmpa tlatēctli [[Dinamarca]]. Mochi in mictlāmpa quiyauyoh īhuān cuauhyoh. Onca nāhui regiones naturales iuhqui in Alpes tepētlah in huitztlāmpa nipa onca in tlapanahuia inc huehcapan tepētl īpan Alemania in [[Zugspitze]] īca 2 926 m in huehcapancāyōtl. Occē yoliztlālpan no iuhqui nicān Bayern in ahco ixtlāhuatl hasta in atoyatl Danubio, in Tepetlah [[Bavaria]] iquiziyampa tlen nemi ihuic [[Passau]] ihuan [[Regensburg]] canahpa [[Checatlācatlahtohcāyōtl]] quenin parque nacional Bayern cuauhtlah ca, ihuān in francotēcatl meceta ihuicpa atoyatl [[Danubio]] canahpa tlahtohcāyōtl Hessen ic atoyātl Spessart ihuān Atoyātl Röhn. [[Tlīlcuauhtlahcamac]] in ōmpa [[Baden-Württemberg]] huitztlāmpahuīc. ===Yoliztli=== [[Īxiptli:Rød ræv (Vulpes vulpes).jpg|thumbnail|derecha|200px|In Chīchīltic [[Oztoatl]].]] In yōlcah chantih in [[cuauhtlah]] in cānin onca [[Capreolus capreolus|corzo]], [[māmazah]], [[jabalí]], [[zorro rojo]], [[gamo europeo]], [[castor]] īhuān [[āhuitzomeh]]. Nō tōtōmeh iuhqui in [[cuāuhtli]] īpan in [[Alpes]] īpan [[Bayern]]. Nicān onca occequintin yōlcah, miac yeh extintos iuhqui in [[tlācamāyeh]], in [[europan tlacāxōlōtl]], [[uro]], in [[cuitlāchtli]] īhuān occequintin. Nō onca occequintin cuahuitl iuhqui in [[roble]], in [[abedul]] īhuān in [[pino]]. ==Teyacanaliztli== Chinaco quipixtoc ce caltlapahtiquetl ica ceh macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepachianih ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah. === Alemania ixeliuhca === <div align=center> {| class="toc" width=600px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; text-align:left; clear:all; margin-left:3px; font-size:90%; padding:1em;" |colspan=4 style="background:#black; color:white; paddining:0.5em" align=center bgcolor="black"|'''Alemania īxeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Karte Deutsche Bundesländer (nummeriert).svg|centro|250px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Cemāxcāyōtl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chānehqueh (2011)'''<ref name="CityPop"/> | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaīxpayōtl (km²)'''<ref name="CityPop"/> | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tēcuacān''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Nenāhuatīliztlācatlahtohcāyōtl Alemania''' | align="right" |'''80 327 900''' | align="right" |'''357 137''' | '''[[Berlin]]''' |- |1. [[Baden-Wurttemberg]] | align="right"| 10 512 441 | align="right"| 35 751 | [[Stuttgart]] |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Baviera]] | align="right" | 12 443 372 | align="right" | 70 550 | [[Munich]] |- |3. [[Berlin]] | align="right" | 3 326 002 | align="right" | 892 | [[Berlin]] |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Brandenburgo]] | align="right" | 2 453 180 | align="right" | 29 484 | [[Potsdam]] |- |5. [[Bremen]] | align="right" | 652 182 | align="right" | 419 | [[Bremen (āltepētl)|Bremen]] |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Hamburgo]] | align="right" | 1 718 187 | align="right" | 755 | [[Hamburgo]] |- |7. [[Hessen]] | align="right" | 5 993 771 | align="right" | 21 115 | [[Wiesbaden]] |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Mecklenburgo-Pommerania Cihuātlāmpa]] | align="right" | 1 606 899 | align="right" | 23 194 | [[Schwerin]] |- |9. [[Tlani Sajonia]] | align="right" | 7 774 253 | align="right" | 47 614 | [[Hannover]] |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Renania Mictlāmpa-Westfalia]] | align="right" | 17 544 938 | align="right" | 34 098 | [[Dusseldorf]] |- |11. [[Renania-Palatinyōtl]] | align="right" | 3 990 033 | align="right" | 19 854 | [[Mainz]] |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Saarland]] | align="right" | 997 855 | align="right" | 2 569 | [[Saarbrücken]] |- |13. [[Sajonia]] | align="right" | 4 054 182 | align="right" | 18 420 | [[Dresde]] |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Sajonia-Anhalt]] | align="right" | 2 276 736 | align="right" | 20 450 | [[Magdeburgo]] |- |15. [[Schleswig-Holstein]] | align="right" | 2 802 266 | align="right" | 15 800 | [[Kiel]] |-bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Turingia]] | align="right" | 2 181 603 | align="right" | 16 173 | [[Erfurt]] |- |}</div> ==Tequitiliztli== [[Īxiptli:Eurotower in Frankfurt.jpg|thumbnail|derecha|150px|[[Eurotower]], tecuacan itechpahuic BCE ompa [[Frankfurt in Main]].]] Alemania huellalpac ompa in Centlalticpac ihuan [[Europan]]. ipeuhcayo tequitica nemiltia itech tlayococancopa tepoztlachihualtic, palizcayotic, pahnamacac, tepozmalacatic, tlacualhuetzililli, tlahuiltic tlamantli, ihuan tepoztlatquitl. In Alemania itequitiliz tequipanoa ihuic tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl, no iuhqui inic ome tequipanolli quipiya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Hamburgo]] ihuan [[Kiel]]. [[Mercedes-Benz]], [[Porsche]], [[Volkswagen]], in tepozmalacatl mochihuah ipan Alemania ipampa huaznenqui tlachihualotiliztli. Inic ce tlalpixcayotl in ompa Alemania, hueyi tequipanolli itlalpixcayo itech [[xocomecatl]], [[caxtillan tlayolli]], ichcatl, [[tlalcamohtli]], [[manzana]], [[durazno|xochipalxocotl]], [[acecexocotl]], nohuan [[pitzotl|pitzopixcayotl]], [[cahuayoh|cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahueh|cuacuahuehpixcayotl]], ichcapixcayotl, [[pipiyolpixcayotl]], inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[teconalli]], [[tliltepoztli]], [[amochitl]], [[temetztli]] ihuan [[iztactepoztli]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[Īxiptli:Windgermany.JPG|thumbnail|izquierda|200px|Ehēcatiloyohuayān in ōmpa Alemania.]] Alemania cenca cualli mohuelquezqui īca pani yancuīc chihualizmatiliztli īhuān tlachihualoyān, acān in xocoyotl xiuhpan in tlachihualiztic altepecuauhtlah īpan tecuiyo tlachihualoyan, in yuh icopa Tepochcalli, tlahtlaniliztli ihuan tlamiaquiztli. Axcān quipia 41 tlachihualiztic altepecuauhtlah. Occe yancuic chuhualizmatiliztli Alemania in ehēcatlachicahualiztepēc tlein tlachiuh tlahuilyollohtli nozo tlahuilli īhuān ahmo ihmatiuhtia tlālyōlizyoliztli. ===Tlachicāhualiztli=== <!--Energía--> Nicān Alemania quipia huēyi ilhuicamachiyohuayān in ōmpa Alemania itechpahuicpa Instituto de Energía, quihto ican in ilhuicamachiyotilli ocachi huelitini īpan Centlālticpac. ===Huaznenqui=== [[Īxiptli:ICE3-Einfahrt-Dortmund.jpg|thumbnail|izquierda|200px|In [[ICE 3]] tepozcōātl.]] In ihuicpa in xihuitl 1930, Nazi Alemania ocuepohquetz inic cē imatlahueyoh īpan Centlālticpac, axcān inon tlācatiyān quipia ohhuetzi tēcaliztli (Autobahnen) zā achi 12,000 km ītech tlālpan, ihuan oc 40,000 chiyapopohtli īca cē hueyīc densidad īc tepozmalacatl in [[Europan]]co. Occequintin [[tepozmalacatl]] cecni ihcac nehnemi yolloxoxōuhqui ipaltzinco alemaniatlācatl ohtli, auh yecel tlamāmahcāuh tepozmalacatl ixtlāhui tequiyotl tlaiztlācōlli vía satelital imīmīlil. Alemania tlachihua occequin āpantli, nicān tlālli omoquetzalo huehcauh āpantli ipampa siglo XIX, In [[Āpantli Kiel]] cehcēpano Mar del Norte īca Mar Baltico, cē ocachi ihuani nicān tlācatiyānco. Miaquīntīn [[huaznenqui]] Alemania cateh. In cateh [[tepozcōātl]], [[DB]] no ''Deutsche Bahn'' nicān tlālli. In Alemania [[tepoztōtōtl]] [[Luftansa]] ca inic cē ehēcatepoztētōmitl īpan Alemania, occē huēyi ehēcatepoztōtōmitl īca flota ocachi huehcallac īpan tequiyōtl. ===Nēzcāyōpanōliztli=== <!--Comunicaciones--> Alemania quipiya [[cemtlālticpamātlatl āxcāyōtl]] "[[.de]]" īhuīcpa [[1981]]. ==Chanehmatiliztli== Īpan Alemania onca 76 800 347 chānehqueh īpan in [[1 tlacēnti]] [[2007]], in tlācatiyān ocachi tlacachantililli īpan [[Europan]]. In tlālli īcampa tlācatl onca 79.6 hab/km² nicān, tlani tlein occequintin tlācatiyān Europan Tlahcopampa. In tlālli īca oc yeh chāneh, in ātēnco īhuān ītzatlan Berlin āltepētl. Alemania cē tlācatiyān cānin onca calpōllacah īcampa mācēhualtica saxontlācah, francotlācah, dantlācah, tlanitlalpanēcah, occē nō iuhqui tlanemi ixachi tlācah occēquintin tlācatiyān, iuhqui[[Turquia|turquiatlācah]] ocachi tlapohualticqueh. ===Tlahtolli=== '''Alemaniatlahtōlli''' in āchcāuhtlahtōlli īpan Alemania, [[Austria]], [[Suiza]], [[Belgica]], [[Liechtenstein]], [[Italia]], īhuān [[Luxemburgo]]. Inīn tlahtōlli ocachi tlahtōltica Europan cah īcampa 100 000 000 chānehqueh. In āchcāuhāmoxtli ''El cantar de los Nibelungos'' īca ''runico'' tlahtōlmachiyōtl, in latintlahtōlli īpampa romatlācah ihcuāc Hannes Gütemberg ōtepozmachiyoti inic cē '''[[Teōāmoxtli (Quīxtianayōtl)|Teōāmoxtli]]''', ahzo zan [[Martin Luther]] ōquihcuiloh in yancuīc teōāmoxtli īhuōn panoh nochi Alemania. [[Johann Wolfang Goethe]] otlahcuilo xōchicuīcatl īpan teuntontlahtolli..<ref>[http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_243_sum_en.pdf] 2006.</ref> Occequin tlahtōlli in nicān tlācatiyān cah in [[dantlahtōlli]], in tlanialemaniatlahtōlli, in sorabotlahtōlli, in romanitlahtōlli īhuān in frisiatlahtōlli. ===Neltococayotl=== [[Īxiptli:Papa Benedetto.jpg|120px|thumbnail|derecha|[[Benedictus XVI]], [[huēyiteōpixcātlahtoāni]].]] In [[cristianoyōtl]] cah in inic cē neltococayōtl īpan Alemania īca 53,000,000 chānehqueh (64%)<ref>[http://www.ekd.de/statistik/mitglieder.html Christen in Deutschland 2005] (Alemaniatlahtōlli), EKD, Retrieved 2007, November 11-25.</ref>. In inic ōme neltococayōtl in [[islam]] īca 3 300 000 chānehqueh (4%), zatēpan in [[budismo]] īhuān in [[judaísmo]], nēhuan īca 200 000 chānehqueh (0,25% ). In [[hinduismo]] quipiya 90 000 tlācah (0,1%). 24 400 000 alemaniatlācah (29,6%) ahmo yehyecoah cequi neltococayōtl. In [[protestantismo]] cah in mictlama Alemania nō in cihuātlāmpa īhuān in [[catolicismo romano]] cah in huitztlāmpa ihuān in tlāpcopa. Cristiano neltococayōtl quipiya in 31% ītech mochi in chānehqueh; in 1,7% ītechpahuīcpa chāneh ihto [[Iglesia Ortodoxa]], in [[Serbia|serbiatlācah]] īhuān [[Grecia|greciatlācah]] ocachi ōmpa Europan tlāpcopa<ref>{{cite web|url=http://www.ekd.de/statistik/mitglieder.html|title=www.ekd.de/statistik/mitglieder.html}}</ref>. In āxcān Roma huēyiteōpixcātlahtoāni, [[Benedictus XVI]], ōtlācat īpan [[Bayern]]. ==Nemachtiliztli== <!--Educación--> [[Īxiptli:Siegel-uni-heidelberg.png|thumbnail|derecha|200px|[[Tepochcalli Heidelberg]], in ochachi huehcāuh īpan Alemania.]] Inihzalizīxcohyān icampa tēizcaltiliztli ca icopa cecen nenāhuatīliztlācatlahtohcāyōtl , inoc in tēyacānaliztli quipia ce inic ōme huelīliztli. Nicān tlācatiyān inemachtiliz cenca cualli īhuān huēyic centlālticpan. In [[Coconeh Chantli]] āchcāuhtica nemachtilli īca huēyi tepochcalli; in cōconeh chāntli timotlatzohualia īcampa coconeh yeixpa ahnozo chicoacē xihuitl. In Nēmachtīlcalli itētlachihualtica nican Alemania nechcapa matlahtli xihuitl. In inic ce tlācazcaltiliztli omochiuh icopa nahui xihuitl aocmo itlaīxmanaliz. Ipampa inic ōme tēizcaltiliztli quipia nahui ahmoneuhqui tlaīxmanaliztli oc ye achtopa tlāhueica itech tlamachtiani. In Gymnacium quipia in cuahciuhqueh coconeh, temachtia icampa tēizcaltilli Tepochcalli chicueyixpa nozo chicnahui xihuitl cenca achīc cecen Alemania tlācatlahtohcāyōtl. In Realschule quipia tlaīxmanaliztli huel miac ipampa tlahcohuaqueh temachtianih ihuān omochiuh chicuace xihuitl. In Hauptschule temachtia ipampa huēyi tēizcaltiliztli, ihuān in Gesamtschule nehneloā in yei tlaīxmanaliztli. ==Tequinemiliztli== Alemania cē tlācatiyān īca toltecayotl huel miac, inīn tlālpan motocayotia '''In tlālpan ītech xōchicuīcanih īhuān yōllōmatitanih''' (''Das Land der Dichter und Denker''), tōltēcah īhuān āmatlacuilohqueh. Nicān tēnyohtica īpan cuīcāyōtl [[Ludwig van Beethoven]] ahnozo [[Johann Sebastian Bach]], huēyi cuāyōllōmatinih iuh alemaniatlācah [[Karl Marx]], [[Friedrich Nietzsche]], [[Franz Kafka]], [[Copérnico]] īhuān occequintin. ===Īxiptlayōliztli=== <!--Cine--> In alemanialācatl Īxiptlayōliztli catca tenyohtica xiuhpan Tlacahtlahtocayotl Weimar ica in alemaniatlācah expresionistas [[Robert Wiene]] ''(In tehuilocalli itechcopa ticitl Caligari)'' īhuān [[Friedrich Wilhelm Murnau]]. In cahuitl nazi otlachiuh īxiptli iuhqui ''[[Tlacatzintli itech Münchhausen|Münchhausen]]'' (1943) no in tequitl director [[Leni Riefenstahl]]. In [[Īxiptlayōlizilhuitl Berlin]], omihtoti xihuitl canahpa 1951, ce ixiptlayōliztli ocachi teiquini ipan Europan. ===Tlacualiztli=== [[Īxiptli:Bratwurst-1.jpg|thumbnail|derecha|200px|Nacacuitlaxcotli [[Bratwurst]].]] [[Īxiptli:Black_Forest_gateau.jpg|thumbnail|derecha|200px|Nēuctlaxcalli [[Tlīlcuauhtlah]].]] Alemaniatlācatl tlacualcayōtl diferente ītechpa cē tlālli canah occepa, īpan Alemania huitztlampa chāneh quicua [[neuctlaxcalli]] ahnozo "Nēuctlaxcalli Tlīlcuahtlah", [[octli]], [[tlatetzauhtli]], [[nacacuitlaxcotli]] īhuān [[teixhuinotl]]. Nicān tlācatiyān in chānehqueh quincuah pitzonacatl, coyamenacatl, ichcanacatl, cuācuauhnacatl, mazānacatl ītechcopa tōtōmeh in tōtōlnacatl īhuān canauhnacatl. Ītoca in yeliztli tlacuālli quitlacua in alemaniatlācah īca 3.0% in ītlacuāl, iuhqui yeliztic tōtōtetl nō yeliztic chīchīhualātl, īhuān ātlacentlamiyaniliz ahcohuic<ref>{{Citeweb| url = http://www.organic-europe.net/country_reports/germany/default.asp | title = Organic Agriculture in Germany | year = 2007 | obra = organic-europe 13.04.2007 | dateaccess = 18/03/2008 | language = inglés}}</ref>. In neuhcōyōtlacuālli nohuiyān centlahcol xināchtli īhuān nēuctli nō tzopēlic xoconeuctli īca tlaxcalli. Cequintin alemaniatlācah quicuah tlatlahcatilnacatl nō tlatetzauhtli īca tlaxcalli īpampa in tenihzaloni. Ocachi ītechcopa 300 ahmo neneuhqui tlaxcalli iximachoni in ōmpa Alemania. In nicān chanti miyac chontalneminih, oquitenematiliztoca huel miyac tlacuālli ītech occequin tlacatiyān. [[Italia]] ītlacuāl quemeh in pizza īhuān pasta, in turquiatlacuālli īhuān arabiatlacuālli iuhqui in kebab cateh cencah cualli iuhtoc, īpan huēyi āltepētl. Nō iuhqui nicān in chāneh tlacuah chinatlacuālli īhuān greciatlacuālli. Izqui in [[octli]] cececauhtica ocachi iximachoni cecni mieccan īpan Alemania, in tlailli tlācatiyān in teixhuinotl. In tlacentlamianiliztli teixhuinopan ic cecen tlacatl tlacatiyampa cah tlanipahuīc, yeceh ica 116 litro icampa xihuitl cah aocmo netech in ocachi huēyi centlālticpac. Ītechpahuicpa 18 tlācatiyān cihuātlāmpa tlacuihcuilli, in tlacentlamianiliztli īpampa tzopēlātl ōmacaloc tlani ipan tocaamatl (tlapōhuālli inic mahtlactli onnāhui), ihcuāc in tlacentlamianiliztli xochicualayohpan ce ocachi huēyi (tlapōhualli inic ēyi). ===Cuīcayōtl=== <!--Música--> [[Īxiptli:Brauereiwagen Hacker Pschorr Braeu-1.jpg|thumbnail|200px|''Oktoberfest'' (Tlamahtlācti Mihtotli).]] In Alemaniacuīcayōtl cē huēyi īhuān cencah tlamantic Europan, nicān tlālpan onca mochi cuīcatl instrumentos tlein ōhuāllāhqueh ītechcopa [[Asia]], Alemania mictlāmpa īhuān [[Europan]] tlahcopampa iuhqui in [[tlapitzalli]]. Miaquīntīn [[cuīcayōtl neneuhcāyōtl]] cah inīn tlācatiyān iuhquin [[rock]], [[pop]] nōzo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlātlamantic]]. [[Tlacuīcaliztli]] iuhqui [[Tarkan Tevetoğlu]] īhuān [[Rammstein]]. ===Huēhuehtlatquicayōtl=== <!--Patrimonio--> [[Īxiptli:Aachen Cathedral North View at Evening.jpg|thumbnail|derecha|200px|[[Aachen]] Itlamatilizteōcal.]] [[Īxiptli:Neuschwanstein Castle LOC print.jpg|thumbnail|200px|Caxtilcalli [[Neuschwanstein]].]] [[Īxiptli:Kokerei Zollverein.jpg|thumbnail|derecha|200px|[[Zollverein]] Itlachiuhhuayān.]] * [[1978]] [[Aachen Itlamatilizteōcal]]. * [[1981]] [[Catedral de Espira|Catedral]] de [[Espira]] * [[1981]] [[Residencia de Wurzburgo|La Residencia con los jardines de la Corte y la Plaza de la Residencia]] en [[Wurzburgo]] * [[1983]] [[Iglesia de Wies|Iglesia de peregrinación de Wies]] * [[1984]] Los [[Castillos de Augustusburg y Falkenlust]] en [[Brühl]] * [[1985]] [[Catedral de Santa María de Hildesheim|Catedral de Santa María]] e [[Iglesia de San Miguel de Hildesheim|Iglesia de San Miguel]] de [[Hildesheim]] * [[1986]] Monumentos romanos de [[Tréveris]] * [[1987]] [[Lübeck|Ciudad hanseática de Lübeck]] con la [[Holstentor]] * [[1990]], [[1992]], [[1999]] [[Palacios y parques de Potsdam y Berlín]] (incluyendo el [[Sanssouci|Palacio Sanssouci]]) * [[1991]] [[Abadía y viejo monasterio de Lorsch]] * [[1992]] [[Minas de Rammelsberg]] y ciudad histórica de [[Goslar]] * [[1993]] [[Monasterio de Maulbronn]] * [[1993]] Ciudad de [[Bamberg]] * [[1994]] Iglesia Colegiata, Castillo y Ciudad vieja de [[Quedlinburg]] * [[1994]] [[Fábrica siderúrgica de Völklingen|Fábrica siderúrgica]] de [[Völklingen]] * [[1995]] [[Sitio fosilífero de Messel]] * [[1996]] [[Catedral de Colonia]] * [[1996]] Las obras de la [[Escuela de la Bauhaus|Bauhaus]] en [[Weimar]] y [[Dessau]] * [[1996]] [[Monumentos conmemorativos a Lutero]] en [[Eisleben]] y [[Wittenberg]] * [[1998]] [[Weimar]] clásico * [[1999]] [[Castillo de Wartburg]] * [[1999]] [[Museumsinsel]] o la [[Isla de los Museos]], [[Berlín]] * [[2000]] [[Reichenau|Isla monástica de Reichenau]] * [[2000]] [[El reino de los jardines de Dessau-Wörlitz]] * [[2001]] [[Complejo industrial de la mina de carbón de Zollverein]] en [[Essen]] * [[2002]] Centros Históricos de las ciudades [[Liga Hanseática|hanseáticas]] de [[Stralsund]] y [[Wismar]]. * [[2002]] [[Paisaje cultural del Valle Superior del Medio Rin]], entre [[Coblenza]] y [[Bingen]] * [[2004]] [[Valle del Elba]] en [[Dresde]]. * [[2004]] [[Ayuntamiento de Bremen]] y [[Estatua de Rolando (Bremen)|Estatua de Rolando]] en la plaza del mercado de [[Bremen]]. * [[2006]] Ciudad vieja de [[Ratisbona]] con el [[Stadtamhof]]. * [[2008]] [[Casas de estilo moderno en Berlín]]. ==Momotlaliztli== In necēpanicnēliztli Alemania ōmpa Olimpiada mahuiltiliztli cah huelitica macheh mochintin ilhuichiihualiztli. Alemania īquichīuh in Olimpiada Mahuiltiliztli īpan [[Berlin 1936]] īhuān [[Munich 1972]] (ihcuāc tlācatiyān catca īxeliuhca Alemania Tlāpcopa). Ahzoquen inic ēyi ahcān itechcopa inin tlācatiyān tlachihua momotlaliztli īpan cē momotlacalpolli ahnozo momotlaltic tēcayelohualiztli ica ocachi 200 000 momotlachihualoyān īhuān 2 400 momotlatic calpollotl. Cecnipa in Alemania Tlahtōlōyān Xōtlachpatoliztli (DFB) quipiya ocachi 26 000 calpōllotl īca 6 000 000 chānehqueh motocayotia noyuhqui in calpollotl ocachi tlapohualtic ipan centlālticpac. In alemaniatlaihittalli [[xōtlachpatoliztli]] otlaniuh ōme centlālticpac tlahuantli (xiuhpan 1954, 1974 ihuan 1990), ihuan yei Eurotlahuantli (1976, 1980 ihuan 1996) ihuan nicān oquitlachiuh ōme cemanahuac tlahuantli in xiuhpan 1974 īhuān 2006. Cē club ocachi tenyotica [[Bayern Munich]] (otlaniuh 1974, 1975 ihuan 1976. Ihcuāc otlanihuazquia īpan xihuitl 2001). Noyuhqui cateh [[Hamburgo SV]], [[Borussia Dortmund]], calpollotl tlein otlaniuh in [[Tlahuantli Europan]], xiuhpan 1983 huān 1997; occequintin europanēcatl tlamahuichihuani quemeh [[Bayer Leverkusen]], [[Borussia Mönchengladbach]], [[Werder Bremen]] ihuan Schalke 04. Alemania noyuhqui huēyi ipampa cihuaxopatoltiliztli cah. quipiya ome copilli itechpahuic Cemanahuac tlamahuichihuani 2003 īhuān 2007. Īpan tepozmalacatlaczaliztli, Alemania cē hueyi tlācatiyān huelitini canahpa in centlacticpac. Īca mochintin tlamahuichihuani tepozmalacatltlaczaliztli ican alemaniatepozmalacaqueh. In ocachi tenyoh tepozmalacaqui īpan Fórmula 1 ca alemaniatlacatl [[Adolf Hitler]]. * [[Īxiptli:Olympic flag.svg|50px]] Alemania īpan [[Olimpiada neāhuiltiliztli]]. == No xiquitta == * [[Europa]] == Amoxtiliztli ==<!--Bibliografía/Bibliography--> <small> :CHIMALPAHIN, Cuauhtlehuanitzin; LOCKHART, James; SHROEDER, Susan ihuan NAMALA, Doris. ''Annals of his time''. Stanford University Press, 2006. (Inglatlahtolli - Nahuatlahtolli) :Ediciones Trébol, '''Diccionario Enciclopédico Visual''' {{es2}}, ''Cargraphics S.A., omotepoztlahcuiloc [[Colombia]], 1997.'' </small> == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Alemania}} {{Commons|Germany}} * [http://www.deutschland.de/es "DE Magazin Deutschland".] * [http://www.tatsachen-ueber-deutschland.de/es/home1.html Matlatzalan Alemania.] * [http://www.auswaertiges-amt.de/diplo/es/Startseite.html Ministerio de Relaciones Exteriores.] {{Europa}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Alemania]] idw3w4egg00e9herd4ugx1jnmx4a65p Xiuhpalhuehxolotl 0 19505 502549 502473 2022-08-07T15:52:20Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-Yolcatl}} {{Taxobox | name = Xiuhcozcatotolin | image = Meleagris ocellata1.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yōlcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Tōtōmeh]] | ordo = [[Galliformes]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris gallopavo]]''<br/> ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Xiuhpalcahuexolotl''' nozo '''xiuhpaltotolin''' (Caxtillantlahtolli ''Pavo ocelado'' nozo yucatecatlahtolli: ''kuts''), in [[totolin]] icenyiliz ihuan [[huehxolotl]] icalpol. [[Īxiptli:Ocellated Turkey (Agriocharis ocellata) (6766685817).jpg|thumb|left|Xiuhpalhuehxolotl.]] == No xiquitta== *[[Huehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] km9dbvw2e4i967wclgfqbk1duzaerw3 Ocelotepec 0 21640 502742 500529 2022-08-08T06:08:22Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Atzompan]] a [[Ocelotepec]] wikitext text/x-wiki [[Īxiptli:Monte Alban.jpg|thumb|Ātzompan tlamanacalixpan.]] '''Ātzompan''' ([[caxtillāntlahtōlli]]: ''Monte Albán'', [[tzapotēcatlahtōlli]]: ''Danni Báa'', [[mixtēcatlahtōlli]]: ''Yukukúi'') ītōcā cē huehcāuh [[āltepētl]] āxcān in [[Huāxyacac]], [[Mēxihco]]. In Ātzompan īāltepētzintiliz ōcatca īpan in [[1500|1500 A.C.]] iuh āltepēmāitl. == No xiquitta == * {{Calīxcuātl:Huāxyacac}} [[Neneuhcāyōtl:Huehuehcauh altepetl ipan Mexico]] qqorxi6go0dbqj46vj2ivb60bi22moc Huehuehocelotl 0 22525 502544 470617 2022-08-07T15:37:36Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} [[Īxiptli:Panthera tigris cropped.jpg|thumb|200px|Huēhuehocēlōtl.]] '''Huehuehocelotl''' ({{la2}}: ''panthera tigris''), ome tlahtolli, huehuetl huatl ocelotl. {{Chichinimeh}} [[Neneuhcāyōtl:Miztin]] nb2ygclxaxwgpai8q64jazfmyvzkgwq Coxolihtli 0 23003 502550 502465 2022-08-07T15:55:04Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Coxolihtli | image = Crax rubra -Belize Zoo -upper body-8a.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yōlcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Tōtōmeh]] | ordo = [[Galliformes]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris gallopavo]]''<br/> ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Coxolihtli''' (Caxtillāntlahtōlli ''Faisán'') in [[tototl]]. [[Īxiptli:Crax rubra (Great Curassow) - male.jpg|thumb|left|Coxolihtli]] == No xiquitta== *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|coxolihtli}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] mk01l44f3feess6ao4oqpip0w0tb7h8 Tepouhtitlazcuetzpalin 0 24597 502646 483779 2022-08-07T18:43:33Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahco nahuatlahtolli}} {{Taxobox | name = Tēpouhtitlāzcuetzpalin | fossil_range = {{rango fósil|228.7|66|latest=0|PS= (excluyendo a las aves)}} | image = Various dinosaurs3.png | image_width = 280px | image_caption = Vista de varias especies de dinosaurios. | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | subphylum = [[Vertebrata]] | superclassis = [[Tetrapoda]] | classis = [[Sauropsida]] | subclassis = [[Diapsida]] | infraclassis = [[Archosauromorpha]] | unranked_ordo = [[Archosauria]] | superordo = '''Dinosauria''' | superordo_authority = [[Richard Owen|Owen]], [[1842]] | subdivision_ranks = [[orden (biología)|Órdenes]] | subdivision = * [[Saurischia]] * [[Ornithischia]] }} [[Īxiptli:Field dinos 2.jpg|thumb|250px|''[[Tyrannosaurus rex]]'' in tepouhtitlazcuetzpalin]] In '''tepouhtitlazcuetzpalin''' (in [[caxtillantlahtolli]] ''dinosaurio'', in [[greciatlahtōlli|greciatlahtōltica]] δεινός σαῦρος, ''deinos sauros'', 'tēpouhtitlāzcuetzpaltin') īntōcā huehcauh yōlcameh. Véase toda la [[Lista de Tēpouhtitlāzcuetzpalin]] *[[Albertacuetzpalin]] (''Albertosaurio'') *[[Ohuihcuetzpalin]] (''Alosaurio'') *[[Tēixcuepcuetzpalin]] (''Apatosaurio'') *[[Huēhcāuhahtlapalli]] (''Arqueópterix'') *[[Ahcolcuetzpalin]] (''Braquiosaurio'') *[[Tlatacaxcuetzpalin]] (''Camarasaurio'') *[[Cōliuhquicuetzpalin]] (''Camptosaurio'') *[[Ceratosaurus]] *[[Cuilloticcamatl]] (''Compsognato'') *[[Ōnhuapalli]] (''Diplodoco'') *[[Tlālpancuetzpalin]] (''Edafosaurio'') *[[Cuauhtlahcuetzpalin]] (''Hileosaurio'') *[[Achicuauhticcuetzpalin]] (''Hipacrosaurio'') *[[Lambecuetzpalin]] (''Lambeosaurio'') *[[Lesotocuetzpalin]] (''Lesotosaurio'') *[[Coyāhuaccuetzpalin]] (''Plateosaurio'') *[[Eltināncuetzpalin]] (''Maiasaura'') *[[Mamenchicuetzpalin]] (''Mamenchisaurio'') *[[Īxcuācuetzpalin]] (''Metoposaurio'') *[[Tōtōichtequini]] (''Ornitolestes'') *[[Cuātomāhuaccuetzpalin]] (''Paquicefalosaurio'') *[[Cuānacacuetzpalloc]] (''Parasaurolofo'') *[[Mācuīlcuācuauhxāyacatl]] (''Pentaceratops'') *[[Huitzyoh]] (''Polacanto'') *[[Cochocuetzpalin]] (''Psitacosaurio'') *[[Camatēnhuitztli]] (''Rhamphorhynchus'') *[[Pipilichtictlāantli]] (''Rutiodon'') *[[Chīmaltōncuetzpain]] (''Scutellosaurus'') *[[Huitzcuetzpalin]] (''Espinosaurio'') *[[Calcuātīcacuetzpalin]] (''Estegosaurio'') *[[Excuācuauhxāyacatl]] (''Triceratops'') *[[Tzintaocuetzpalin]] (''Tsintaosaurio'') *[[Mehelēhuihcuetzpalin]] (''Tiranosaurio'') *[[Canauhcuetzpalin]] (''Anatosaurio'' / ''Edmontosaurio'') *[[Velociraptor|Payīnalichtequini]] (''Velociráptor'') *[[Yehuecauhceratops]] * ''[[Aardonyx]]'' * ''[[Abelisaurus]]'' * ''[[Abrictosaurus]]'' * ''[[Abrosaurus]]'' * ''[[Abydosaurus]]'' * ''[[Acanthopholis]]'' * ''[[Achelousaurus]]'' * ''[[Acheroraptor]]'' * ''[[Achillesaurus]]'' * ''[[Achillobator]]'' * ''[[Acristavus]]'' * ''[[Acrocanthosaurus]]'' * ''[[Acrotholus]]'' * ''[[Adamantisaurus]]'' * ''[[Adasaurus]]'' * ''[[Adeopapposaurus]]'' * ''[[Aegyptosaurus]]'' * ''[[Aeolosaurus]]'' * ''[[Aepisaurus]]'' * ''[[Aerosteon]]'' * ''[[Afrovenator]]'' * ''[[Agathaumas]]'' * ''[[Agilisaurus]]'' * ''[[Agnosphitys]]'' * ''[[Agujaceratops]]'' * ''[[Agustinia]]'' * ''[[Ahshislepelta]]'' * ''[[Ajancingenia]]'' * ''[[Ajkaceratops]]'' * ''[[Alamosaurus]]'' * ''[[Alaskacephale]]'' * ''[[Albalophosaurus]]'' * ''[[Albertaceratops]]'' * ''[[Albertadromeus]]'' * ''[[Albertonykus]]'' * ''[[Albertosaurus]]'' * ''[[Albinykus]]'' * ''[[Alectrosaurus]]'' * ''[[Aletopelta]]'' * ''[[Algoasaurus]]'' * ''[[Alioramus]]'' [[File:Allosaurus SDNHM.jpg|thumb|Replica of an ''[[Allosaurus]]'' skeleton.]] * ''[[Allosaurus]]'' * ''[[Alnashetri]]'' * ''[[Alocodon]]'' * ''[[Altirhinus]]'' * ''[[Altispinax]]'' * ''[[Alvarezsaurus]]'' * ''[[Alwalkeria]]'' * ''[[Alxasaurus]]'' * ''[[Amargasaurus]]'' * ''[[Amargatitanis]]'' * ''[[Amazonsaurus]]'' * ''[[Ammosaurus]]'' * ''[[Ampelosaurus]]'' * ''[[Amphicoelias]]'' * ''[[Amtocephale]]'' * ''[[Amurosaurus]]'' * ''[[Amygdalodon]]'' * ''[[Anabisetia]]'' * ''[[Anasazisaurus]]'' * ''[[Anchiceratops]]'' * ''[[Anchiornis]]'' * ''[[Anchisaurus]]'' * ''[[Andesaurus]]'' * ''[[Angolatitan]]'' * ''[[Angulomastacator]]'' * ''[[Aniksosaurus]]'' * ''[[Animantarx]]'' * ''[[Ankylosaurus]]'' * ''[[Anodontosaurus]]'' * ''[[Anoplosaurus]]'' * ''[[Anserimimus]]'' * ''[[Antarctopelta]]'' * ''[[Antarctosaurus]]'' [[File:AlamosaurusDB.jpg|thumb|Life restoration of ''[[Alamosaurus]]''.]] * ''[[Antetonitrus]]'' * ''[[Anzu (dinosaur)|Anzu]]'' * ''[[Aorun]]'' * ''[[Apatodon]]'' – possibly a junior synonym of ''[[Allosaurus]]'' * ''[[Apatosaurus]]'' – popularly known as ''[[Apatosaurus|Brontosaurus]]'' * ''[[Appalachiosaurus]]'' * ''[[Aragosaurus]]'' * ''[[Aralosaurus]]'' * "[[Araucanoraptor]]" – ''nomen nudum''; ''[[Neuquenraptor]]'' * ''[[Archaeoceratops]]'' * ''[[Archaeodontosaurus]]'' [[File:Archaeopteryx NT.jpg|thumb|Life restoration of ''[[Archaeopteryx]]''.]] * ''[[Archaeopteryx]]'' – earliest known Tōtōtl * ''[[Archaeornithoides]]'' * ''[[Archaeornithomimus]]'' * ''[[Archaeovolans]]'' – junior synonym of the [[Tōtōtl]] ''[[Yanornis]]'' * ''[[Arcovenator]]' * ''[[Arcusaurus]]'' * ''[[Arenysaurus]]'' * ''[[Argentinosaurus]]'' * ''[[Argyrosaurus]]'' * ''[[Aristosuchus]]'' * ''[[Arkharavia]]'' * ''[[Arrhinoceratops]]'' * ''[[Arstanosaurus]]'' * ''[[Asiaceratops]]'' * ''[[Asiamericana]]'' * ''[[Asiatosaurus]]'' * ''[[Astrodon]]'' * ''[[Astrophocaudia]]'' * ''[[Asylosaurus]]'' * ''[[Atacamatitan]]'' * ''[[Atlasaurus]]'' * ''[[Atlascopcosaurus]]'' * ''[[Atrociraptor]]'' * ''[[Atsinganosaurus]]'' * ''[[Aublysodon]]'' [[File:Aucasaurus dinosaur.png|thumb|Artist's restoration of a trio of ''[[Aucasaurus]]''.]] * ''[[Aucasaurus]]'' * ''[[Auroraceratops]]'' * ''[[Aurornis]]'' * ''[[Australodocus]]'' * ''[[Australovenator]]'' * ''[[Austrocheirus]]'' * ''[[Austroraptor]]'' * ''[[Austrosaurus]]'' * ''[[Avaceratops]]'' * ''[[Aviatyrannis]]'' * ''[[Avimimus]]'' ==B== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Bactrosaurus]]'' * ''[[Bagaceratops]]'' * ''[[Bagaraatan]]'' * ''[[Bahariasaurus]]'' * ''[[Bainoceratops]]'' * "[[Bakesaurus]]" – ''nomen nudum'' *''[[Balaur (dinosaur)|Balaur]]'' * ''[[Balochisaurus]]'' * ''[[Bambiraptor]]'' *''[[Banji]]'' * ''[[Baotianmansaurus]]'' * ''[[Barapasaurus]]'' * ''[[Barilium]]'' * ''[[Barosaurus]]'' [[File:Barosaurus mount 1.jpg|thumb|A view from below of the rearing ''Barosaurus'' mounted in the [[American Museum of Natural History]] in New York City.]] * ''[[Barrosasaurus]]'' * ''[[Barsboldia]]'' * ''[[Baryonyx]]'' * "[[Datousaurus|Bashunosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Basutodon]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosaur]] * ''[[Bathygnathus]]'' – actually a [[pelycosaur]] * ''[[Batyrosaurus]]''<ref name=Batyrosaurus>{{cite book |author=[[Pascal Godefroit]], François Escuillié, Yuri L. Bolotsky and Pascaline Lauters |year=2012 |chapter=A New Basal Hadrosauroid Dinosaur from the Upper Cretaceous of Kazakhstan |editor=Godefroit, P. (eds) |title=Bernissart Dinosaurs and Early Cretaceous Terrestrial Ecosystems |publisher=Indiana University Press |volume= |pages=335–358}}</ref> * ''[[Baurutitan]]'' * "[[Bayosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Becklespinax]]'' * "[[Beelemodon]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Beipiaosaurus]]'' * ''[[Beishanlong]]'' * ''[[Bellusaurus]]'' * ''[[Belodon]]'' – actually a [[phytosaur]] * ''[[Berberosaurus]]'' * ''[[Betasuchus]]'' * ''[[Bicentenaria]]'' * ''[[Bienosaurus]]'' * ''[[Bihariosaurus]]'' * "[[Bilbeyhallorum]]" – ''nomen nudum''; ''[[Cedarpelta]]'' * ''[[Bissektipelta]]'' * ''[[Bistahieversor]]'' * "[[Blancocerosaurus]]" – ''nomen nudum'', probably ''[[Giraffatitan]]'' * ''[[Blasisaurus]]'' * ''[[Blikanasaurus]]'' * ''[[Bolong]]'' * ''[[Bonapartenykus]]'' * ''[[Bonatitan]]'' * ''[[Bonitasaura]]'' * ''[[Borealosaurus]]'' * ''[[Borogovia]]'' * ''[[Bothriospondylus]]'' * ''[[Brachiosaurus]]'' * ''[[Brachyceratops]]'' * ''[[Brachylophosaurus]]'' * ''[[Brachypodosaurus]]'' * ''[[Brachyrophus]]'' – junior synonym of ''[[Camptosaurus]]'' * ''[[Brachytaenius]]'' – actually some sort of non-dinosaurian [[reptile]], possibly the same as ''[[Dakosaurus]]'' * ''[[Brachytrachelopan]]'' * ''[[Bradycneme]]'' * ''[[Brasileosaurus]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosaur]] * ''[[Brasilotitan]]'' * ''[[Bravoceratops]]'' * ''[[Breviceratops]]'' * ''[[Brohisaurus]]'' * ''[[Brontomerus]]'' * "[[Brontoraptor]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Apatosaurus|Brontosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Apatosaurus]]'' * ''[[Bruhathkayosaurus]]'' * ''[[Bugenasaura]]'' – junior synonym of ''[[Thescelosaurus]]'' * ''[[Buitreraptor]]'' * "[[Byranjaffia]]" – ''nomen nudum''; ''[[Byronosaurus]]'' * ''[[Byronosaurus]]'' ==C== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} [[File:Camarasaurus lentus.jpg|thumb|''[[Camarasaurus]]'' skull.]] * ''[[Caenagnathasia]]'' * ''[[Caenagnathus]]'' – probable junior synonym of ''[[Chirostenotes]]'' * ''[[Calamosaurus]]'' * ''[[Calamospondylus]]'' Fox, 1866 * "''[[Calamospondylus]]''" Lydekker, 1889 – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Calamosaurus]]'' * ''[[Callovosaurus]]'' * ''[[Camarasaurus]]'' * ''[[Camarillasaurus]]'' * ''[[Camelotia]]'' * ''[[Camposaurus]]'' * "''[[Camptonotus (dinosaur)|Camptonotus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''Camptosaurus'' * ''[[Camptosaurus]]'' * "''[[Campylodon]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Campylodoniscus]]'' * ''[[Campylodoniscus]]'' * ''[[Canardia]]'' * "[[Capitalsaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Carcharodontosaurus]]'' * ''[[Cardiodon]]'' * "[[carnosauria|Carnosaurus]]" – ''nomen nudum'', probably a typographical error for "[[carnosaur]]" * ''[[Carnotaurus]]'' * ''[[Caseosaurus]]'' * ''[[Cathartesaura]]'' * ''[[Cathetosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Camarasaurus]]'' * ''[[Caudipteryx]]'' * ''[[Caudocoelus]]'' – junior synonym of ''[[Teinurosaurus]]'' * ''[[Caulodon]]'' – junior synonym of ''[[Camarasaurus]]'' * ''[[Cedarosaurus]]'' * ''[[Cedarpelta]]'' * ''[[Cedrorestes]]'' * ''[[Centemodon]]'' – actually a [[phytosaur]] * ''[[Centrosaurus]]'' * ''[[Cerasinops]]'' * ''[[Ceratonykus]]'' * ''[[Ceratops]]'' * ''[[Ceratosaurus]]'' * ''[[Cetiosauriscus]]'' * ''[[Cetiosaurus]]'' * ''[[Changchunsaurus]]'' * "[[Changdusaurus]]"<ref name=Lambert>Lambert, D. (1993). "A to Z of Dinosaurs" In: ''The Ultimate Dinosaur Book''. Dorling Kindersley.</ref> – ''nomen nudum'' * "[[Changtusaurus]]" – variant spelling of "[[Changdusaurus]]" * ''[[Chaoyangosaurus]]''<ref name=Lambert/> – misspelling of ''[[Chaoyangsaurus]]'' * ''[[Chaoyangsaurus]]'' * ''[[Charonosaurus]]'' * ''[[Chasmosaurus]]'' * ''[[Chassternbergia]]'' – junior synonym of ''[[Edmontonia]]'' * ''[[Chebsaurus]]'' * ''[[Cheneosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Hypacrosaurus]]'' * ''[[Chialingosaurus]]'' * ''[[Chiayusaurus]]'' * ''[[Szechuanosaurus|Chienkosaurus]]'' – actually a [[chimera (paleontology)|chimera]] of [[crocodilia]]n and [[theropod]] (''[[Szechuanosaurus]]'') remains * "[[Chihuahuasaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Sonorasaurus]]'' * ''[[Chilantaisaurus]]'' * ''[[Chindesaurus]]'' * ''[[Chingkankousaurus]]'' [[File:Ceratosaurus nasicornis DB.jpg|thumb|Artist's restoration of ''[[Ceratosaurus]]''.]] * ''[[Chinshakiangosaurus]]'' * ''[[Chirostenotes]]'' * ''[[Chondrosteosaurus]]'' * ''[[Chondrosteus]]''<ref name=Chondrosteus>Worth, G. (Ed.). N.d. [http://web.archive.org/web/20070807002251/http://www.dinoruss.com/de_4/5a7fff3.htm ''Chondrosteus'']. In: ''The Dinosaur Encyclopedia''. Retrieved December 7, 2012. Attributes misspelling to Huene, F. von. 1907–1908. Die Dinosaurier der europaischen Triasformation mit Beriicksichtigung der aussereuropaischen Vorkominnisse. Geol. Paleontol. Abhandl. Suppl. 1, pp. 1–419.</ref> – misspelling of ''[[Chondrosteosaurus]]'' * ''[[Chromogisaurus]]'' * ''[[Chuandongocoelurus]]'' * ''[[Chuanjiesaurus]]'' * ''[[Chubutisaurus]]'' * ''[[Chungkingosaurus]]'' * ''[[Chuxiongosaurus]]'' * "[[Cinizasaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Cionodon]]'' * ''[[Citipati]]'' * ''[[Cladeiodon]]'' – actually a non-dinosaurian [[rauisuchia]]n (''[[Teratosaurus]]'') * ''[[Claorhynchus]]'' – possibly ''[[Triceratops]]'' * ''[[Claosaurus]]'' * ''[[Clarencea]]'' – actually a [[sphenosuchia]]n (''[[Sphenosuchus]]'') * ''[[Clasmodosaurus]]'' * ''[[Clepsysaurus]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosaur]], except for ''C. fraserianus'', which is part of the taxonomy of ''[[Palaeosaurus]]'' * "[[Clevelanotyrannus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Nanotyrannus]]'' * ''[[Coahuilaceratops]]'' * ''[[Coelophysis]]'' * "''[[Coelosaurus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, in need of a replacement name * ''[[Coeluroides]]'' * ''[[Coelurosauravus]]'' – actually an [[avicephala]]n [[diapsid]] * "[[coelurosauria|Coelurosaurus]]" – ''nomen nudum'', probably a typographical error for "[[coelurosaur]]" * ''[[Coelurus]]'' * ''[[Colepiocephale]]'' * ''[[Ichthyornis|Colonosaurus]]'' – junior synonym of the [[bird]] ''[[Ichthyornis|Ichthyornis dispar]]'' * "''[[Coloradia (dinosaur)|Coloradia]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Coloradisaurus]]'' * ''[[Coloradisaurus]]'' * "[[Colossosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Pelorosaurus]]'' * ''[[Comahuesaurus]]'' * "[[Comanchesaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Compsognathus]]'' * ''[[Compsosuchus]]'' * ''[[Concavenator]]'' * ''[[Conchoraptor]]'' * ''[[Condorraptor]]'' * ''[[Coronosaurus]]'' * ''[[Corythosaurus]]'' * ''[[Craspedodon]]'' * ''[[Crataeomus]]'' – junior synonym of ''[[Struthiosaurus]]'' * ''[[Craterosaurus]]'' * ''[[Creosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Allosaurus]]'' * ''[[Crichtonsaurus]]'' * ''[[Cristatusaurus]]'' * ''[[Crosbysaurus]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosauriform]] * ''[[Cruxicheiros]]'' * ''[[Cryolophosaurus]]'' * ''[[Cryptodraco]]'' – junior synonym (unneeded replacement name) of ''[[Cryptosaurus]]'' * "[[Cryptoraptor]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Cryptosaurus]]'' * ''[[Cryptovolans]]'' – junior synonym of ''[[Microraptor]]'' * ''[[Cumnoria]]'' * "''[[Cylindricodon]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Hylaeosaurus]]'' * ''[[Cystosaurus]]'' – actually a [[crocodilia]]n which through a typographical error was confused with ''[[Cryptosaurus]]'' ==D== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} [[File:FMNH Deinonychus.JPG|thumb|''[[Deinonychus]]'' skeleton.]] * ''[[Daanosaurus]]'' * ''[[Dacentrurus]]'' * "[[Dachongosaurus]]"<ref name=Lambert/> – ''nomen nudum'' * "[[Dachungosaurus]]" – variant spelling of "[[Dachongosaurus]]" * ''[[Daemonosaurus]]'' * ''[[Dahalokely]]'' * ''[[Dakosaurus]]'' – actually a [[metriorhynchid]] [[crocodilia]]n * ''[[Dakotadon]]'' * "[[Damalasaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Dandakosaurus]]'' * ''[[Danubiosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Struthiosaurus]]'' * "[[Daptosaurus]]" – ''nomen nudum''; early manuscript name for ''[[Deinonychus]]'' * ''[[Darwinsaurus]]''<ref name=GSP12>{{cite book|author=Gregory S. Paul|chapter=Notes on the rising diversity of iguanodont taxa, and iguanodonts named after Darwin, Huxley and evolutionary science|title=Actas de V Jornadas Internacionales sobre Paleontologia de Dinosaurios y su Entorno, Salas de los Infantes, Burgos|year=2012|publisher=Colectivo de Arqueologico-Paleontologico de Salas de los Infantes (Burgos)|pages=121–131}}</ref> * ''[[Dashanpusaurus]]'' * ''[[Daspletosaurus]]'' * ''[[Dasygnathoides]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosaur]], junior synonym of ''[[Ornithosuchus]]'' * "''[[Ornithosuchus|Dasygnathus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Ornithosuchus|Dasygnathoides]]'' * ''[[Datousaurus]]'' * ''[[Daxiatitan]]'' * ''[[Deinocheirus]]'' * ''[[Deinodon]]'' – possibly ''[[Gorgosaurus]]'' * ''[[Deinonychus]]'' * ''[[Delapparentia]]''<ref>J. I. Ruiz-Omeñaca (2011) ''Delapparentia turolensis'' nov. gen et sp., un nuevo dinosaurio iguanodontoideo (Ornithischia: Ornithopoda) en el Cretácico Inferior de Galve. Estudios Geológicos (advance online publication) {{doi|10.3989/egeol.40276.124}} [http://estudiosgeol.revistas.csic.es/index.php/estudiosgeol/article/view/818/850]</ref> * ''[[Deltadromeus]]'' * ''[[Demandasaurus]]'' * ''[[Denversaurus]]'' – junior synonym of ''[[Edmontonia]]'' * ''[[Deuterosaurus]]'' – actually a [[therapsid]] * ''[[Diabloceratops]]'' *''[[Diamantinasaurus]]'' * ''[[Dianchungosaurus]]'' – actually a [[crocodilia]]n * "''[[Nedoceratops|Diceratops]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Nedoceratops]]'' * ''[[Diceratus]]'' – junior synonym of ''[[Nedoceratops]]'' * ''[[Diclonius]]'' * ''[[Dicraeosaurus]]'' * ''[[Didanodon]]'' – possibly a junior synonym of ''[[Lambeosaurus]]'' * ''[[Dilong (dinosaur)|Dilong]]'' * ''[[Dilophosaurus]]'' * ''[[Dimodosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Plateosaurus]]'' * ''[[Dinheirosaurus]]'' * ''[[Dinodocus]]'' * "''[[Dinosaurus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now a junior synonym of ''[[Plateosaurus]]'' * ''[[Dinotyrannus]]'' – junior synonym of ''[[Tyrannosaurus]]'' * ''[[Diplodocus]]'' * ''[[Diplotomodon]]'' * ''[[Diracodon]]'' – junior synonym of ''[[Stegosaurus]]'' * ''[[Dolichosuchus]]'' * ''[[Dollodon]]'' * "[[Domeykosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Dongbeititan]]'' * ''[[Dongyangopelta]]'' * ''[[Dongyangosaurus]]'' * ''[[Doratodon]]'' – actually a [[crocodilia]]n * ''[[Doryphorosaurus]]'' – junior synonym (unneeded replacement name) of ''[[Kentrosaurus]]'' * ''[[Draconyx]]'' * ''[[Dracopelta]]'' * ''[[Dracorex]]'' – possibly a juvenile ''[[Pachycephalosaurus]]'' * ''[[Dracovenator]]'' * ''[[Dravidosaurus]]'' – actually a [[plesiosaur]]ian * ''[[Drinker]]'' [[File:Laelaps-Charles Knight-1897.jpg|thumb|The painting ''Laelaps'' by Charles Knight, depicting two ''[[Dryptosaurus]]'' fighting.]] * ''[[Dromaeosauroides]]'' * ''[[Dromaeosaurus]]'' * ''[[Dromiceiomimus]]'' * ''[[Dromicosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Massospondylus]]'' * ''[[Drusilasaura]]'' * ''[[Dryosaurus]]'' * ''[[Dryptosauroides]]'' * ''[[Dryptosaurus]]'' * ''[[Dubreuillosaurus]]'' * ''[[Duriatitan]]'' * ''[[Duriavenator]]'' * ''[[Dynamosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Tyrannosaurus]]'' * ''[[Dyoplosaurus]]'' * ''[[Dysalotosaurus]]'' * ''[[Dysganus]]'' * ''[[Dyslocosaurus]]'' * ''[[Dystrophaeus]]'' * ''[[Dystylosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Supersaurus]]'' ==E== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Echinodon]]'' * ''[[Edmarka]]'' * ''[[Edmontonia]]'' * ''[[Edmontosaurus]]'' * ''[[Efraasia]]'' * ''[[Einiosaurus]]'' * ''[[Ekrixinatosaurus]]'' * ''[[Elachistosuchus]]'' – a [[sphenodontia|rhynchocephalian]] * ''[[Elaltitan]]'' * ''[[Elaphrosaurus]]'' * ''[[Elmisaurus]]'' * ''[[Elopteryx]]'' * ''[[Elosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Apatosaurus]]'' *''[[Elrhazosaurus]]'' * "[[Elvisaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Cryolophosaurus]]'' * ''[[Emausaurus]]'' * ''[[Embasaurus]]'' * ''[[Empaterias]]'' – misspelling of ''[[Epanterias]]'' * ''[[Enigmosaurus]]'' * ''[[Eoabelisaurus]]'' * ''[[Eobrontosaurus]]'' * ''[[Eocarcharia]]'' * ''[[Eoceratops]]'' – junior synonym of ''[[Chasmosaurus]]'' * ''[[Eocursor]]'' * ''[[Eodromaeus]]'' * "[[Eohadrosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Eolambia]]'' * ''[[Eolambia]]'' * ''[[Eolosaurus]]''<ref name=Lambert/> – junior synonym of ''[[Aeolosaurus]]'' * ''[[Eomamenchisaurus]]'' * ''[[Eoraptor]]'' * ''[[Eosinopteryx]]'' * ''[[Eotriceratops]]'' * ''[[Eotyrannus]]'' * ''[[Epachthosaurus]]'' * ''[[Epanterias]]'' – may be ''[[Allosaurus]]'' * "[[Ephoenosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Machimosaurus]]'' (a [[crocodilia]]n) * ''[[Ankistrodon|Epicampodon]]'' – actually a [[proterosuchid]] [[archosauriform]] * ''[[Epichirostenotes]]'' * ''[[Epidendrosaurus]]'' * ''[[Epidexipteryx]]'' * ''[[Equijubus]]'' * ''[[Erectopus]]'' [[File:Euoplocephalus BW.jpg|thumb|Life restoration of ''[[Euoplocephalus]]''.]] * ''[[Erketu]] * ''[[Erliansaurus]]'' * ''[[Erlicosaurus]]'' – misspelling of ''[[Erlikosaurus]]'' * ''[[Erlikosaurus]]'' * ''[[Eshanosaurus]]'' * "[[Euacanthus]]" – ''nomen nudum''; junior synonym of ''[[Polacanthus]]'' * ''[[Eucamerotus]]'' * ''[[Eucentrosaurus]]'' – junior synonym (unneeded replacement name) of ''[[Centrosaurus]]'' * ''[[Eucercosaurus]]'' – possibly ''[[Anoplosaurus]]'' * ''[[Eucnemesaurus]]'' * ''[[Eucoelophysis]]'' – actually a [[silesaurid]] * "[[Eugongbusaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Euhelopus]]'' * ''[[Euoplocephalus]]'' * ''[[Eupodosaurus]]'' – a [[nothosaur]] synonymous with ''[[Lariosaurus]]'' * "[[Eureodon]]" – ''nomen nudum''; ''[[Tenontosaurus]]'' * ''[[Eurolimnornis]]'' – actually a [[pterosaur]] * ''[[Euronychodon]]'' * ''[[Europasaurus]]'' * ''[[Europelta]]'' * ''[[Euskelosaurus]]'' * ''[[Eustreptospondylus]]'' ==F== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Fabrosaurus]]'' – possibly ''[[Lesothosaurus]]'' * ''[[Falcarius]]'' * "[[Fenestrosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Oviraptor]]'' * ''[[Ferganasaurus]]'' * ''[[Ferganocephale]]'' * ''[[Frenguellisaurus]]'' – junior synonym of ''[[Herrerasaurus]]'' * ''[[Fruitadens]]'' [[File:Fukuiraptor BW.jpg|thumb|Life restoration of ''[[Fukuiraptor]]''.]] * ''[[Fukuiraptor]]'' * ''[[Fukuisaurus]]'' * ''[[Fukuititan]]'' * ''[[Fulengia]]'' * ''[[Fulgurotherium]]'' * "[[Fusinasus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Eotyrannus]]'' * ''[[Fusuisaurus]]'' * "[[Futabasaurus (dinosaur)|Futabasaurus]]" – ''nomen nudum''; not to be confused with the formally named [[plesiosaur]] ''[[Futabasaurus]]'' * ''[[Futalognkosaurus]]'' * "[[Futalongkosaurus]]" – variant spelling of ''[[Futalognkosaurus]]'' ==G== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * "[[Gadolosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Galesaurus]]'' – actually a [[therapsida|therapsid]] * ''[[Gallimimus]]'' * ''[[Galtonia (archosaur)|Galtonia]]'' – actually a [[pseudosuchia]]n; possibly a junior synonym of ''[[Revueltosaurus]]'' * ''[[Galveosaurus]]'' * ''[[Galvesaurus]]'' – junior synonym of ''[[Galveosaurus]]'' * ''[[Gannansaurus]]'' * "[[Gansutitan]]" - ''nomen nudum''; ''[[Daxiatitan]]'' * ''[[Ganzhousaurus]]'' * ''[[Gargoyleosaurus]]'' * ''[[Garudimimus]]'' * ''[[Gasosaurus]]'' * ''[[Gasparinisaura]]'' * ''[[Gastonia (dinosaur)|Gastonia]]'' * "[[Gavinosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Eotyrannus]]'' * ''[[Geminiraptor]]'' * ''[[Genusaurus]]'' * ''[[Genyodectes]]'' * ''[[Geranosaurus]]'' * ''[[Gideonmantellia]]'' * ''[[Giganotosaurus]]'' * ''[[Gigantoraptor]]'' * ''[[Gigantosaurus]]'' Seeley, 1869 * "''[[Gigantosaurus]]''" E. Fraas, 1908 – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Tornieria]]'', ''[[Malawisaurus]]'', and ''[[Janenschia]]'' * ''[[Gigantoscelus]]'' – junior synonym of ''[[Euskelosaurus]]'' * ''[[Gigantspinosaurus]]'' * ''[[Gilmoreosaurus]]'' * "[[Ginnareemimus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Kinnareemimus]]'' * ''[[Giraffatitan]]'' * ''[[Glacialisaurus]]'' * ''[[Glishades]]'' * ''[[Glyptodontopelta]]'' [[File:Naturkundemuseum Brachiosaurus brancai.jpg|thumb|Skeleton of ''[[Giraffatitan]]''.]] * ''[[Gobiceratops]]'' * ''[[Gobipteryx]]'' – actually an [[enantiornithine]] [[bird]] * ''[[Gobisaurus]]'' * ''[[Gobititan]]'' * ''[[Gobivenator]]'' * "[[Godzillasaurus (dinosaur)|Godzillasaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Gojirasaurus]]'' * ''[[Gojirasaurus]]'' - possible synonym of ''Coelophysis'' * ''[[Gondwanatitan]]'' * ''[[Gongbusaurus]]'' * ''[[Gongxianosaurus]]'' * ''[[Gorgosaurus]]'' * ''[[Goyocephale]]'' * ''[[Graciliceratops]]'' * ''[[Graciliraptor]]'' * ''[[Gracilisuchus]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosaur]] * "[[Gravisaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Lurdusaurus]]'' * ''[[Gravitholus]]'' * ''[[Gresslyosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Plateosaurus]]'' * ''[[Griphornis]]'' – junior synonym of the [[bird]] ''[[Archaeopteryx]]'' * ''[[Griphosaurus]]'' – junior synonym of the [[bird]] ''[[Archaeopteryx]]'' * "[[Gripposaurus]]" – ''nomen nudum''; [[Gyposaurus|"Gyposaurus" ''sinensis'']] * ''[[Gryphoceratops]]'' * "[[Gryphognathus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Gryphoceratops]]'' * ''[[Gryponyx]]'' * ''[[Gryposaurus]]'' * ''[[Guaibasaurus]]'' * ''[[Guanlong]]'' * ''[[Gwyneddosaurus]]'' – a [[Tanystropheus|tanystrophid]] * ''[[Gyposaurus]]'' – junior synonym of ''[[Massospondylus]]'' ==H== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * "[[Hadrosauravus]]" – ''nomen nudum''; junior synonym of ''[[Gryposaurus]]'' * ''[[Hadrosaurus]]'' * ''[[Hagryphus]]'' * ''[[Hallopus]]'' – actually a [[crocodilia]]n * ''[[Halticosaurus]]'' * ''[[Hanssuesia]]'' * "[[Hanwulosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Haplocanthosaurus]]'' * "''[[Haplocanthus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Haplocanthosaurus]]'' * ''[[Haplocheirus]]'' * ''[[Harpymimus]]'' * ''[[Haya (dinosaur)|Haya]]'' * ''[[Hecatasaurus]]'' – junior synonym of ''[[Telmatosaurus]]'' * "[[Heilongjiangosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Heishansaurus]]'' – junior synonym of ''[[Pinacosaurus]]'' * ''[[Helioceratops]]'' * "''[[Euhelopus|Helopus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''Euhelopus'' * ''[[Heptasteornis]]'' * ''[[Herbstosaurus]]'' – actually a [[pterosaur]] * ''[[Herrerasaurus]]'' * ''[[Hesperonychus]]'' * ''[[Hesperosaurus]]'' * ''[[Heterodontosaurus]]'' * ''[[Heterosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Iguanodon]]'' * ''[[Hexing]]''<ref name=Hexing>{{cite book |author=Jin Liyong, Chen Jun and Pascal Godefroit |year=2012 |chapter=A New Basal Ornithomimosaur (Dinosauria: Theropoda) from the Early Cretaceous Yixian Formation, Northeast China |editor=Godefroit, P. (eds) |title=Bernissart Dinosaurs and Early Cretaceous Terrestrial Ecosystems |publisher=Indiana University Press |volume= |pages=467–487}}</ref> * ''[[Hexinlusaurus]]'' * ''[[Heyuannia]]'' * ''[[Hierosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Nodosaurus]]'' * ''[[Hikanodon]]'' – junior synonym of ''[[Iguanodon]]'' [[File:Hypsilophodon.jpg|thumb|Artist's restoration of ''[[Hypsilophodon]]''.]] * ''[[Hippodraco]]'' * "[[Hironosaurus]]" – ''nomen nudum'' * "[[Hisanohamasaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Histriasaurus]]'' * ''[[Homalocephale]]'' * "[[Honghesaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Yandusaurus]]'' * ''[[Hongshanosaurus]]'' * ''[[Hoplitosaurus]]'' * ''[[Hoplosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Struthiosaurus]]'' * ''[[Hortalotarsus]]'' – junior synonym of ''[[Massospondylus]]'' * ''[[Huabeisaurus]]'' * ''[[Huanghetitan]]'' * ''[[Huaxiagnathus]]'' * ''[[Huaxiaosaurus]]'' * "[[Huaxiasaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Huaxiagnathus]]'' * ''[[Huayangosaurus]]'' * ''[[Hudiesaurus]]'' * ''[[Huehuecanauhtlus]]'' * ''[[Hulsanpes]]'' – possibly a [[bird]] * ''[[Hungarosaurus]]'' * ''[[Huxleysaurus]]''<ref name=GSP12/> * ''[[Hylaeosaurus]]'' * ''[[Hylosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Hylaeosaurus]]'' * ''[[Hypacrosaurus]]'' * ''[[Hypselorhachis]]'' – actually a [[ctenosauriscid]] * ''[[Hypselosaurus]]'' * ''[[Hypselospinus]]'' * ''[[Hypsibema]]'' * ''[[Hypsilophodon]]'' * ''[[Hypsirophus]]'' – probable junior synonym of ''[[Stegosaurus]]'' ==I== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * "[[Ichabodcraniosaurus]]" – ''nomen nudum''; probably ''[[Velociraptor]]'' * ''[[Ichthyovenator]]'' * ''[[Ignavusaurus]]'' * ''[[Iguanacolossus]]'' * ''[[Iguanodon]]'' * "[[Iguanoides]]" – ''nomen nudum''; ''[[Iguanodon]]'' * "[[Iguanosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Iguanodon]]'' * ''[[Iliosuchus]]'' * ''[[Ilokelesia]]'' * ''[[Incisivosaurus]]'' [[File:Goodrich Iguanodon.jpg|thumb|Early, inaccurate sketch of two ''[[Iguanodon]]''.]] * ''[[Indosaurus]]'' * ''[[Indosuchus]]'' * "''[[Ingenia]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Ajancingenia]]'' * ''[[Inosaurus]]'' * ''[[Irritator]]'' * ''[[Isanosaurus]]'' * ''[[Ischisaurus]]'' – junior synonym of ''[[Herrerasaurus]]'' * "''[[Ischyrosaurus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, has not yet been renamed * ''[[Isisaurus]]'' * "[[Issasaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Dicraeosaurus]]'' * ''[[Itemirus]]'' * ''[[Iuticosaurus]]'' ==J== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Jainosaurus]]'' * ''[[Jaklapallisaurus]]'' * ''[[Janenschia]]'' * ''[[Jaxartosaurus]]'' * ''[[Jeholornis]]'' – actually a [[bird]] * ''[[Jeholosaurus]]'' * ''[[Jenghizkhan]]'' – junior synonym of ''[[Tarbosaurus]]'' * "[[Jensenosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Supersaurus]]'' * ''[[Jeyawati]]'' * ''[[Jianchangosaurus]]'' * "[[Jiangjunmiaosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Monolophosaurus]]'' * ''[[Jiangjunosaurus]]'' * ''[[Jiangshanosaurus]]'' [[File:Jinfengopteryx wiki.jpg|thumb|Life restoration of ''[[Jinfengopteryx]]''.]] * ''[[Jiangxisaurus]]'' * ''[[Jinfengopteryx]]'' * ''[[Jingshanosaurus]]'' * ''[[Jintasaurus]]'' * ''[[Jinzhousaurus]]'' * ''[[Jiutaisaurus]]'' * ''[[Jixiangornis]]'' – actually a [[bird]] * ''[[Jobaria]]'' * ''[[Jubbulpuria]]'' * ''[[Judiceratops]]'' * ''[[Jurapteryx]]'' – junior synonym of the [[bird]] ''[[Archaeopteryx]]'' * "[[Jurassosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Tianchisaurus]]'' * ''[[Juratyrant]]'' * ''[[Juravenator]]'' ==K== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Kaatedocus]]'' * "[[Kagasaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Kaijiangosaurus]]'' * ''[[Kakuru]]'' * ''[[Kangnasaurus]]'' * ''[[Karongasaurus]]'' * ''[[Katepensaurus]]'' * "[[Katsuyamasaurus]]" – ''nomen nudum'' *''[[Kayentavenator]]'' * ''[[Kazaklambia]]'' * ''[[Kelmayisaurus]]'' * ''[[Kemkemia]]'' * ''[[Kentrosaurus]]'' [[File:Berlin Naturkundemuseum Dino Eingangshalle.jpg|thumb|''[[Kentrosaurus]]'' skeleton.]] * ''[[Kentrurosaurus]]'' – junior synonym (unneeded replacement name) of ''[[Kentrosaurus]]'' * ''[[Kerberosaurus]]'' * ''[[Khaan]]'' * "[[Khateranisaurus]]"<ref name=dawn>Rana, A.N. 2006. [http://www.dawn.com/weekly/science/archive/060325/science5.htm Country’s first dinosaur fossils]. ''DAWN'' March 25, 2006.</ref> – misspelling of "[[Khetranisaurus]]" * ''[[Khetranisaurus]]'' *''[[Kileskus]]'' * ''[[Kinnareemimus]]'' * "[[Kitadanisaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Fukuiraptor]]'' * "[[Kittysaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Eotyrannus]]'' * ''[[Klamelisaurus]]'' * ''[[Kol (dinosaur)|Kol]]'' * ''[[Koparion]]'' * ''[[Koreaceratops]]'' * ''[[Koreanosaurus (ornithopod)|Koreanosaurus]]'' Huh ''et al.'', 2011 * "[[Koreanosaurus (theropod)|Koreanosaurus]]" Kim, 1979 – ''nomen nudum''; name later used formally for a [[Koreanosaurus (ornithopod)|genus of ornithopod]] * "[[Koreasaurus]]"<ref name=Lambert/> – ''nomen nudum''; probably an alternate spelling of "[[Koreanosaurus (theropod)|Koreanosaurus]]" * ''[[Kosmoceratops]]'' * ''[[Kotasaurus]]'' * ''[[Koutalisaurus]]'' * ''[[Kritosaurus]]'' * ''[[Kryptops]]'' * ''[[Krzyzanowskisaurus]]'' – probably a [[pseudosuchia]]n (?''[[Revueltosaurus]]'') * ''[[Kukufeldia]]'' * ''[[Kulceratops]]'' * ''[[Kundurosaurus]]'' * ''[[Kunmingosaurus]]'' – may be a ''nomen nudum'' * ''[[Kuszholia]]'' – probably a [[bird]] ==L== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Labocania]]'' * ''[[Labrosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Allosaurus]]'' * "''[[Laelaps (dinosaur)|Laelaps]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Dryptosaurus]]'' * ''[[Laevisuchus]]'' * ''[[Lagerpeton]]'' – actually a non-dinosaurian [[dinosauromorph]] * ''[[Lagosuchus]]'' – actually a non-dinosaurian [[dinosauromorph]] * ''[[Lamaceratops]]'' * ''[[Lambeosaurus]]'' * ''[[Lametasaurus]]'' * ''[[Lamplughsaura]]'' * ''[[Lanasaurus]]'' * "[[Lancangjiangosaurus]]"<ref name=Lambert/> – variant spelling of "[[Lancanjiangosaurus]]" * "[[Lancangosaurus]]" – variant spelling of "[[Lancanjiangosaurus]]" * "[[Lancanjiangosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Lanzhousaurus]]'' * ''[[Laornis]]'' – actually a [[bird]] * ''[[Laosaurus]]'' * ''[[Lapampasaurus]]'' * ''[[Laplatasaurus]]'' * ''[[Lapparentosaurus]]'' * ''[[Latirhinus]]'' * ''[[Leaellynasaura]]'' * ''[[Leinkupal]]'' * ''[[Leipsanosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Struthiosaurus]]'' * "[[Lengosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Eotyrannus]]'' * ''[[Leonerasaurus]]'' * ''[[Leptoceratops]]'' * ''[[Leptorhynchos (dinosaur)|Leptorhynchos]]'' * ''[[Leptospondylus]]'' – junior synonym of ''[[Massospondylus]]'' * ''[[Leshansaurus]]'' * ''[[Lesothosaurus]]'' * ''[[Lessemsaurus]]'' * ''[[Levnesovia]]'' * ''[[Lewisuchus]]'' – actually a non-dinosaurian [[dinosauromorph]] * ''[[Lexovisaurus]]'' [[File:Leaellynasaura BW.jpg|thumb|Life restoration of ''[[Leaellynasaura]]''.]] * ''[[Leyesaurus]]''<ref name=Leyesaurus>{{cite journal |authors=Cecilia Apaldetti, Ricardo N. Martinez, Oscar A. Alcober and Diego Pol |year=2011 |title=A New Basal Sauropodomorph (Dinosauria: Saurischia) from Quebrada del Barro Formation (Marayes-El Carrizal Basin), Northwestern Argentina |url=http://www.plosone.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0026964 |journal=PLoS ONE |volume=6 |issue=11 |pages=e26964 |doi=10.1371/journal.pone.0026964 |pmid=22096511 |pmc=3212523}}</ref> * ''[[Liaoceratops]]'' * ''[[Liaoningosaurus]]'' * "[[Liassaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Libycosaurus]]'' – actually an [[anthracothere]] [[mammal]] * ''[[Ligabueino]]'' * ''[[Ligabuesaurus]]'' * "[[Ligomasaurus]]" – ''nomen nudum'', probably ''[[Giraffatitan]]'' * "[[Likhoelesaurus]]" – ''nomen nudum''; possibly non-dinosaurian * ''[[Liliensternus]]'' * ''[[Limaysaurus]]'' * "''[[Limnornis]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as the [[birds]] ''[[Eurolimnornis]]'' and ''[[Palaeocursornis]]'' * "''[[Limnosaurus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Telmatosaurus]]'' * ''[[Limusaurus]]'' * ''[[Linhenykus]]'' * ''[[Linheraptor]]'' * ''[[Linhevenator]]'' * ''[[Lirainosaurus]]'' * ''[[Lisboasaurus]]'' – actually a [[crocodilia]]n * ''[[Liubangosaurus]]'' * ''[[Loncosaurus]]'' * ''[[Longisquama]]'' – actually some sort of non-dinosaurian [[reptile]] * ''[[Longosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Coelophysis]]'' * ''[[Lophorhothon]]'' * ''[[Lophostropheus]]'' * ''[[Loricatosaurus]]'' * ''[[Loricosaurus]]'' – possible junior synonym of ''[[Neuquensaurus]]'' * ''[[Losillasaurus]]'' <!-- Deleted image removed: [[File:Lophorhothon atopus.jpg|thumb|Remains of a ''[[Lophorhothon]]'' skull.]] --> * ''[[Lourinhanosaurus]]'' * ''[[Lourinhasaurus]]'' * ''[[Luanchuanraptor]]'' * "[[Luanpingosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Psittacosaurus]]'' * ''[[Lucianosaurus]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosauriform]] * ''[[Lufengocephalus]]'' – junior synonym of ''[[Lufengosaurus]]'' * ''[[Lufengosaurus]]'' * ''[[Lukousaurus]]'' * ''[[Luoyanggia]]'' * ''[[Lurdusaurus]]'' * ''[[Lusitanosaurus]]'' * ''[[Lusotitan]]'' * ''[[Lycorhinus]]'' * ''[[Lythronax]]'' ==M== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Macelognathus]]'' – actually a sphenosuchian [[crocodilia]]n *''[[Machairasaurus]]'' * ''[[Macrodontophion]]'' * ''[[Macrogryphosaurus]]'' * ''[[Macrophalangia]]'' – junior synonym of ''[[Chirostenotes]]'' * "[[Macroscelosaurus]]" – ''nomen nudum''; probable junior synonym of ''[[Tanystropheus]]'' * ''[[Macrurosaurus]]'' * "[[Madsenius]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Magnapaulia]]''<ref name=Magnapaulia>{{cite doi|10.1371/journal.pone.0038207}}</ref> * ''[[Magnirostris]]'' * ''[[Magnosaurus]]'' * "[[Magulodon]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Magyarosaurus]]'' * ''[[Mahakala (dinosaur)|Mahakala]]'' * ''[[Maiasaura]]'' * ''[[Majungasaurus]]'' * ''[[Majungatholus]]'' – probable junior synonym of ''[[Majungasaurus]]'' * ''[[Malarguesaurus]]'' * ''[[Malawisaurus]]'' * ''[[Maleevosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Tarbosaurus]]'' * ''[[Maleevus]]'' [[File:Sketch mamenchisaurus.jpg|thumb|Sketch of the sauropod ''[[Mamenchisaurus]]''.]] * ''[[Mamenchisaurus]]'' * ''[[Manidens]]'' * ''[[Mandschurosaurus]]'' * ''[[Manospondylus]]'' – synonym of ''[[Tyrannosaurus]]'' * ''[[Mantellisaurus]]'' * ''[[Mantellodon]]''<ref name=GSP12/> * ''[[Mapusaurus]]'' * ''[[Marasuchus]]'' – actually a non-dinosaurian [[dinosauromorph]] * ''[[Marisaurus]]'' * ''[[Marmarospondylus]]'' – probable junior synonym of ''[[Bothriospondylus]]'' * ''[[Marshosaurus]]'' * ''[[Martharaptor]]'' * ''[[Masiakasaurus]]'' * ''[[Massospondylus]]'' * ''[[Maxakalisaurus]]'' * ''[[Medusaceratops]]'' * "[[Megacervixosaurus]]" – ''nomen nudum'' * "''[[Megadactylus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Anchisaurus]]'' * "[[Megadontosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Microvenator]]'' * ''[[Megalosaurus]]'' * ''[[Megapnosaurus]]'' * ''[[Megaraptor]]'' * ''[[Mei (dinosaur)|Mei]]'' * ''[[Melanorosaurus]]'' * ''[[Mendozasaurus]]'' * ''[[Mercuriceratops]]'' * "[[Merosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Metriacanthosaurus]]'' * "[[Microcephale]]" – ''nomen nudum'' * "''[[Microceratops]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Microceratus]]'' * ''[[Microceratus]]'' * ''[[Microcoelus]]'' – possible synonym of ''[[Neuquensaurus]]'' * "[[Microdontosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Microhadrosaurus]]'' * ''[[Micropachycephalosaurus]]'' * ''[[Microraptor]]'' * ''[[Microsaurops]]'' – junior synonym of ''[[Saltasaurus]]'' * ''[[Microvenator]]'' * "[[Mifunesaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Minmi (dinosaur)|Minmi]]'' * ''[[Minotaurasaurus]]'' * ''[[Miragaia (dinosaur)|Miragaia]]'' * ''[[Mirischia]]'' * "[[Moabosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Mochlodon]]'' * "[[Mohammadisaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Tornieria]]'' * ''[[Mojoceratops]]'' [[File:Muttaburrasaurus skel QM email.jpg|thumb|Cast of a ''[[Muttaburrasaurus]]'' skeleton.]] * ''[[Mongolosaurus]]'' * ''[[Monkonosaurus]]'' * ''[[Monoclonius]]'' * ''[[Monolophosaurus]]'' * "''[[Mononychus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Mononykus]]'' * ''[[Mononykus]]'' * ''[[Montanoceratops]]'' * ''[[Morinosaurus]]'' * ''[[Morosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Camarasaurus]]'' * "[[Moshisaurus]]" – ''nomen nudum''; ?''[[Mamenchisaurus]]'' * "[[Mtapaiasaurus]]" – ''nomen nudum'', probably ''[[Giraffatitan]]'' * "[[Mtotosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Dicraeosaurus]]'' * ''[[Mussaurus]]'' * ''[[Muttaburrasaurus]]'' * ''[[Muyelensaurus]]'' * ''[[Mymoorapelta]]'' ==N== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Naashoibitosaurus]]'' * ''[[Nambalia]]'' * ''[[Nankangia]]'' * ''[[Nanningosaurus]]'' * ''[[Nanosaurus]]'' * ''[[Nanotyrannosaurus]]'' – a misspelling of ''[[Nanotyrannus]]'' * ''[[Nanotyrannus]]'' – possibly a juvenile ''[[Tyrannosaurus]]'' or other [[tyrannosaurid]]<ref name="henderson2005">Henderson (2005). "Nano No More: The death of the pygmy tyrant." In: "The origin, systematics, and paleobiology of Tyrannosauridae", a symposium hosted jointly by Burpee Museum of Natural History and Northern Illinois University.</ref> * ''[[Nanshiungosaurus]]'' * ''[[Nanuqsaurus]]'' * ''[[Nanyangosaurus]]'' * ''[[Narambuenatitan]]'' * ''[[Nasutoceratops]]'' * ''[[Nebulasaurus]]'' * "''[[Nectosaurus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Kritosaurus]]'' * ''[[Nedcolbertia]]'' * ''[[Nedoceratops]]'' * ''[[Neimongosaurus]]'' * "''[[Nemegtia]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Nemegtomaia]]'' * ''[[Nemegtomaia]]'' * ''[[Nemegtosaurus]]'' * "''[[Neosaurus (dinosaur)|Neosaurus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Parrosaurus]]'' (possible junior synonym of ''[[Hypsibema]]'') * ''[[Neosodon]]'' * ''[[Neovenator]]'' * ''[[Neuquenraptor]]'' * ''[[Neuquensaurus]]'' * "[[Newtonsaurus]]" – ''nomen nudum'' * "[[Ngexisaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Nigersaurus]]'' * "[[Ninghsiasaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Pinacosaurus]]'' * ''[[Ningyuansaurus]]'' * ''[[Niobrarasaurus]]'' * ''[[Nipponosaurus]]'' * ''[[Noasaurus]]'' * ''[[Nodocephalosaurus]]'' * ''[[Nodosaurus]]'' * ''[[Nomingia]]'' [[File:Nanshiungosaurus dinosaur.png|thumb|Artist's restoration of a pair of ''[[Nanshiungosaurus]]''.]] * ''[[Nopcsaspondylus]]'' * ''[[Normanniasaurus]]'' * ''[[Nothronychus]]'' * ''[[Notoceratops]]'' * ''[[Notohypsilophodon]]'' * "[[Nouerosaurus]]"<ref name=Lambert/> – variant spelling of ''[[Nurosaurus]]'' * ''[[Nqwebasaurus]]'' * "[[Nteregosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Janenschia]]'' * "[[Nuoerosaurus]]" – variant spelling of ''[[Nurosaurus]]'' * "[[Nuoersaurus]]" – variant spelling of ''[[Nurosaurus]]'' * "[[Nurosaurus]]"<ref name=Lambert/> – ''nomen nudum'' * ''[[Nuthetes]]'' * ''[[Nyasasaurus]]'' – possibly a non-dinosaurian [[dinosauriform]] * "[[Nyororosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Dicraeosaurus]]'' ==O== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Ohmdenosaurus]]'' * ''[[Ojoceratops]]'' * ''[[Ojoraptorsaurus]]'' * ''[[Oligosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Rhabdodon]]'' * ''[[Olorotitan]]'' * ''[[Omeisaurus]]'' * ''[[Omnivoropteryx]]'' - probably a [[bird]] * "''[[Omosaurus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Dacentrurus]]'' * ''[[Onychosaurus]]'' – synonym of ''[[Rhabdodon]]'', or a dubious [[ankylosauria]]n * ''[[Oohkotokia]]'' * ''[[Opisthocoelicaudia]]'' * ''[[Oplosaurus]]'' * "[[Orcomimus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Euskelosaurus|Orinosaurus]]'' – junior synonym (unneeded replacement name) of ''[[Euskelosaurus|Orosaurus]]'' * ''[[Orkoraptor]]'' * ''[[Ornatotholus]]'' * ''[[Ornithodesmus]]'' * "[[Ornithoides]]" – ''nomen nudum''; ''[[Saurornithoides]]'' * ''[[Ornitholestes]]'' [[File:The American Museum journal (c1900-(1918)) (17537482124).jpg|thumb|''[[Ornitholestes]]'' sketch.]] * ''[[Ornithomerus]]'' – junior synonym of ''[[Rhabdodon]]'' * ''[[Ornithomimoides]]'' * ''[[Ornithomimus]]'' * ''[[Ornithopsis]]'' * ''[[Ornithosuchus]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosaur]] * ''[[Ornithotarsus]]'' – possible junior synonym of ''[[Hadrosaurus]]'' * ''[[Orodromeus]]'' * ''[[Orosaurus]]'' – possible junior synonym of ''[[Euskelosaurus]]'' * ''[[Orthogoniosaurus]]'' * ''[[Orthomerus]]'' * ''[[Oryctodromeus]]'' * "[[Oshanosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Osmakasaurus]]''<ref name="McDonald">{{Cite journal|author=Andrew T. McDonald |year=2011 |title=The taxonomy of species assigned to ''Camptosaurus'' (Dinosauria: Ornithopoda) |url=http://www.mapress.com/zootaxa/2011/f/z02783p068f.pdf |journal=Zootaxa |volume=2783 |issue= |pages=52–68 |doi= }}</ref> * ''[[Ostafrikasaurus]]'' * ''[[Othnielia]]'' * ''[[Othnielosaurus]]'' * "[[Otogosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Ouranosaurus]]'' * ''[[Overosaurus]]'' * ''[[Oviraptor]]'' * "[[Ovoraptor]]" – ''nomen nudum''; ''[[Velociraptor]]'' *''[[Owenodon]]'' * ''[[Oxalaia]]'' * ''[[Ozraptor]]'' ==P== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Pachycephalosaurus]]'' * ''[[Pachyrhinosaurus]]'' * ''[[Pachysauriscus]]'' – probable junior synonym of ''[[Plateosaurus]]'' * ''[[Pachysaurops]]'' – probable junior synonym of ''[[Plateosaurus]]'' * "''[[Pachysaurus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Pachysauriscus]]''; probable junior synonym of ''[[Plateosaurus]]'' * ''[[Pachyspondylus]]'' – probable junior synonym of ''[[Massospondylus]]'' * ''[[Pachysuchus]]''<ref>{{cite journal |author=Paul M. Barrett and Xu Xing |year=2012 |title=The enigmatic reptile ''Pachysuchus imperfectus'' Young, 1951 from the Lower Lufeng Formation (Lower Jurassic) of Yunnan, China |journal=Vertebrata PalAsiatica |volume=50 |issue=2 |pages=151–159 |url=http://www.ivpp.cas.cn/cbw/gjzdwxb/xbwzxz/201204/P020120423369779799608.pdf}}</ref> * ''[[Pakisaurus]]'' * ''[[Palaeoctonus]]'' – actually a [[phytosaur]] * ''[[Palaeocursornis]]'' – possibly a [[bird]] * "[[Palaeolimnornis]]" – ''nomen nudum''; ''[[Palaeocursornis]]'', probable bird * ''[[Palaeopteryx]]'' – possibly a [[bird]] * ''[[Palaeosauriscus]]'' – junior synonym of ''[[Paleosaurus]]'' * "''[[Palaeosaurus]]''" Riley & Stutchbury, 1836 – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Paleosaurus]]'' * "''[[Sphenosaurus|Palaeosaurus]]''" Fitzinger, 1840 – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Sphenosaurus]]'', a non-dinosaurian [[procolophonid]] * ''[[Palaeoscincus]]'' * ''[[Paleosaurus]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosaur]] * ''[[Paludititan]]'' * ''[[Paluxysaurus]]'' * ''[[Pampadromaeus]]''<ref name=Pampadromaeus>{{cite journal |last=Cabreira |first=Sergio F. |coauthors=Cesar L. Schultz, Jonathas S. Bittencourt, Marina B. Soares, Daniel C. Fortier, Lúcio R. Silva and Max C. Langer |year=2011 |title=New stem-sauropodomorph (Dinosauria, Saurischia) from the Triassic of Brazil |url=http://www.springerlink.com/content/qu44p67746t71w38/ |journal=Naturwissenschaften |volume=98 |issue=12 |pages=1035–40 |doi=10.1007/s00114-011-0858-0 |pmid=22083251}}</ref> * ''[[Pamparaptor]]'' * ''[[Panamericansaurus]]'' * ''[[Panoplosaurus]]'' * ''[[Panphagia]]'' * ''[[Pantydraco]]'' [[File:Pachycephalosaurus.jpg|thumb|Life restoration of ''[[Pachycephalosaurus]]''.]] * "[[Paraiguanodon]]" – ''nomen nudum''; ''[[Bactrosaurus]]'' * ''[[Paralititan]]'' * ''[[Paranthodon]]'' * ''[[Pararhabdodon]]'' * ''[[Parasaurolophus]]'' * ''[[Pareiasaurus]]'' – actually a [[pareiasaur]] * "[[Parhabdodon]]"<ref name=Lambert/> – ''nomen nudum''; misspelling of ''[[Pararhabdodon]]'' * ''[[Parksosaurus]]'' * ''[[Paronychodon]]'' * ''[[Parrosaurus]]'' – possible junior synonym of ''[[Hypsibema]]'' * ''[[Parvicursor]]'' * ''[[Patagonykus]]'' * ''[[Patagosaurus]]'' * "[[Patricosaurus]]" – actually a [[chimera (paleontology)|chimera]] of various non-dinosaurian [[reptile]]s * ''[[Pawpawsaurus]]'' * ''[[Pectinodon]]'' – junior synonym of ''[[Troodon]]'' * ''[[Pedopenna]]'' * ''[[Pegomastax]]'' * ''[[Peishansaurus]]'' * ''[[Pekinosaurus]]'' – actually a [[pseudosuchia]]n; possibly a junior synonym of ''[[Revueltosaurus]]'' * ''[[Pelecanimimus]]'' * ''[[Pellegrinisaurus]]'' * ''[[Peloroplites]]'' * ''[[Pelorosaurus]]'' * "''[[Peltosaurus (dinosaur)|Peltosaurus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Sauropelta]]'' * ''[[Penelopognathus]]'' * ''[[Pentaceratops]]'' * ''[[Petrobrasaurus]]''<ref name="petrobrasaurus">{{Cite journal|author=Leonardo S. Filippi, José Ignacio Canudo, Leonardo J. Salgado, Alberto C. Garrido, Rodolfo A. Garcia, Ignacio A. Cerda and Alejandro Otero |year=in press |title=A new sauropod titanosaur from the Plottier Formation (Upper Cretaceous) of Patagonia (Argentina) |url=http://www.geologica-acta.com/pdf/vol0901a08.pdf |journal=Geologica Acta |volume=9 |issue=1 |pages=1–23 |doi=10.1344/105.000000??? }}</ref> * ''[[Phaedrolosaurus]]'' * ''[[Philovenator]]'' * ''[[Phuwiangosaurus]]'' * ''[[Phyllodon]]'' * ''[[Piatnitzkysaurus]]'' * ''[[Picrodon]]'' – junior synonym of ''[[Avalonianus]]'' * ''[[Pinacosaurus]]'' * ''[[Pisanosaurus]]'' * ''[[Pitekunsaurus]]'' * ''[[Piveteausaurus]]'' * ''[[Planicoxa]]'' * ''[[Plateosauravus]]'' * ''[[Plateosaurus]]'' * ''[[Platyceratops]]'' * ''[[Pleurocoelus]]'' – possibly ''[[Astrodon]]'' * ''[[Pleuropeltus]]'' – junior synonym of ''[[Struthiosaurus]]'' * ''[[Pneumatoarthrus]]'' – actually a [[turtle]] *''[[Pneumatoraptor]]'' * ''[[Podokesaurus]]'' * ''[[Poekilopleuron]]'' * ''[[Polacanthoides]]'' – junior synonym of ''[[Hylaeosaurus]]'' * ''[[Polacanthus]]'' * ''[[Polyodontosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Troodon]]'' * ''[[Polyonax]]'' * ''[[Ponerosteus]]'' * ''[[Poposaurus]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosaur]] [[File:Sketch parasaurolophus.jpg|thumb|''[[Parasaurolophus]]'' sketch.]] * ''[[Postosuchus]]'' – actually a [[rauisuchia]]n * ''[[Pradhania]]'' * ''[[Prenocephale]]'' * ''[[Prenoceratops]]'' * ''[[Priconodon]]'' * ''[[Priodontognathus]]'' * ''[[Proa (dinosaur)|Proa]]'' * ''[[Probactrosaurus]]'' * ''[[Proceratops]]'' – junior synonym (unneeded replacement name) of ''[[Ceratops]]'' * ''[[Proceratosaurus]]'' * ''[[Procerosaurus]]'' von Huene, 1902 – actually a [[prolacertiformes|prolacertiform]] [[archosauromorph]] * "''[[Procerosaurus]]''" Fritsch, 1905 – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Ponerosteus]]'' * ''[[Procheneosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Lambeosaurus]]'' * ''[[Procompsognathus]]'' * ''[[Prodeinodon]]'' * "[[Proiguanodon]]" – ''nomen nudum''; ''[[Iguanodon]]'' * ''[[Propanoplosaurus]]'' * ''[[Proplanicoxa]]'' * ''[[Prosaurolophus]]'' * ''[[Protarchaeopteryx]]'' * ''[[Protecovasaurus]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosauriform]] * ''[[Protiguanodon]]'' – junior synonym of ''[[Psittacosaurus]]'' * ''[[Protoavis]]'' – described as a bird, probably a [[chimera (paleontology)|chimera]] including [[theropoda|theropod]] dinosaur bones * ''[[Protoceratops]]'' * ''[[Protognathosaurus]]'' * "''[[Protognathus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Protognathosaurus]]'' * ''[[Protohadros]]'' * ''[[Protorosaurus]]'' von Meyer, 1830 – actually a non-dinosaurian [[reptile]] * "''[[Chasmosaurus|Protorosaurus]]''" Lambe, 1914 – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Chasmosaurus]]'' * "[[Protrachodon]]" – ''nomen nudum''; ''[[Orthomerus]]'' * "[[Proyandusaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Hexinlusaurus]]''. * ''[[Pseudolagosuchus]]'' – actually a non-dinosaurian [[dinosauromorph]] * ''[[Psittacosaurus]]'' * ''[[Pteropelyx]]'' * ''[[Pterospondylus]]'' * ''[[Puertasaurus]]'' * ''[[Pukyongosaurus]]'' * ''[[Pycnonemosaurus]]'' * ''[[Pyroraptor]]'' ==Q== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} [[File:Quantassaurus skel aus.jpg|thumb|''[[Qantassaurus]]'' skeleton.]] * ''[[Qantassaurus]]'' * ''[[Qianzhousaurus]]'' * ''[[Qiaowanlong]]'' * ''[[Qinlingosaurus]]'' * ''[[Qingxiusaurus]]'' * ''[[Qiupalong]]'' * ''[[Quaesitosaurus]]'' * ''[[Quetecsaurus]]'' * ''[[Quilmesaurus]]'' ==R== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Rachitrema]]'' – possibly an [[ichthyosaur]] * ''[[Rahiolisaurus]]'' * "''[[Rahona]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Rahonavis]]'' * ''[[Rahonavis]]'' – possibly a [[bird]] * ''[[Rajasaurus]]'' * ''[[Rapator]]'' * ''[[Rapetosaurus]]'' * ''[[Raptorex]]'' * ''[[Ratchasimasaurus]]'' * ''[[Rayososaurus]]'' * ''[[Razanandrongobe]]'' – may be a [[theropod]] or [[crocodylomorph]] * ''[[Rebbachisaurus]]'' * ''[[Regnosaurus]]'' * "[[Revueltoraptor]]" – ''nomen nudum''; junior synonym of ''[[Gojirasaurus]]'' * ''[[Revueltosaurus]]'' – actually a [[pseudosuchia]]n * ''[[Rhabdodon]]'' * ''[[Rhadinosaurus]]'' – may be non-dinosaurian, possibly [[crocodilia]]n * ''[[Rhodanosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Struthiosaurus]]'' * ''[[Rhoetosaurus]]'' * ''[[Rhopalodon]]'' – actually a [[synapsid]] * ''[[Ricardoestesia]]'' – intended but unofficial spelling of ''[[Richardoestesia]]'' * ''[[Richardoestesia]]'' [[File:Rinchenia mongoliensis profile1.jpg|thumb|Profile sketch of the head of ''[[Rinchenia]]''.]] * "''[[Rileya]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Rileyasuchus]]'' * ''[[Rileyasuchus]]'' – a [[chimera (paleontology)|chimera]] of [[phytosaur]] and ''[[Thecodontosaurus]]'' remains * ''[[Rinchenia]]'' * ''[[Rinconsaurus]]'' * ''[[Rioarribasaurus]]'' – junior synonym of ''[[Coelophysis]]'' * "[[Riodevasaurus]]"<ref name="Eusauropoda">{{cite web|url=http://www.thescelosaurus.com/eusauropoda.htm|title=Eusauropoda|last=Tweet|first=J|date=n.d.|accessdate=31 December 2012}}</ref> - ''nomen nudum''; ''[[Turiasaurus]]'' * ''[[Riojasaurus]]'' * ''[[Riojasuchus]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosaur]] * ''[[Rocasaurus]]'' * "[[Roccosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Melanorosaurus]]'' * ''[[Rubeosaurus]]'' * ''[[Ruehleia]]'' * ''[[Rugops]]'' * "[[Rutellum]]" – pre-[[Carl Linnaeus|Linnaean]] name, invalid under modern taxonomic systems * ''[[Ruyangosaurus]]'' ==S== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Sacisaurus]]'' – actually a [[silesaurid]] * ''[[Sahaliyania]]'' * ''[[Saichania]]'' * "[[Salimosaurus]]" – ''nomen nudum'', probably ''[[Giraffatitan]]'' * ''[[Saltasaurus]]'' * ''[[Saltopus]]'' – probably a non-dinosaurian [[dinosauromorph]] * "[[Saltriosaurus]]" – ''nomen nudum'' * "[[Sanchusaurus]]" – ''nomen nudum'' * "[[Sangonghesaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Sanjuansaurus]]'' * ''[[Sanpasaurus]]'' * ''[[Santanaraptor]]'' * ''[[Sarahsaurus]]'' * ''[[Sarcolestes]]'' * ''[[Sarcosaurus]]'' * ''[[Saturnalia (dinosaur)|Saturnalia]]'' * ''[[Sauraechinodon]]''<ref name=Lambert/> – junior synonym of ''[[Echinodon]]'' * "[[Sauraechmodon]]" – ''nomen nudum''; ''[[Echinodon]]'' * ''[[Saurolophus]]'' * ''[[Sauroniops]]'' * ''[[Sauropelta]]'' * ''[[Saurophaganax]]'' * "''[[Saurophagus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Saurophaganax]]'' * ''[[Sauroplites]]'' * "[[Sauropodus]]"<ref>Olshevsky, G. (February 9, 2001). [http://dml.cmnh.org/2001Feb/msg00345.html ''Sauropodus'']. Dinosaur Mailing List.</ref> – ''nomen nudum'' * ''[[Sauroposeidon]]'' * ''[[Saurornithoides]]'' * ''[[Saurornitholestes]]'' * ''[[Scansoriopteryx]]'' – possible junior synonym of ''[[Epidendrosaurus]]'' * ''[[Scaphonyx]]'' – actually a [[rhynchosaur]] * ''[[Scelidosaurus]]'' * ''[[Scipionyx]]'' * ''[[Sciurumimus]]''<ref>{{Cite doi|10.1073/pnas.1203238109 }}</ref> * ''[[Scleromochlus]]'' – actually a non-dinosaurian [[avemetatarsalia]]n * ''[[Scolosaurus]]'' * "[[Scrotum (dinosaur)|Scrotum]]" – invalid, considered to have been a descriptive label rather than a [[Carl Linnaeus|Linnaean]] name<!--If you came here to remove this entry, please bring it up on the talk page first.--><ref>This is an invalid name applied to what would now be recognized as a theropod, perhaps ''[[Megalosaurus]]'', and considered invalid by the ICZN. For additional information, please see [http://www.polychora.com/dinolist.html#S George Olshevsky's Dinosaur Genera List], [http://archosaur.us/theropoddatabase/Neotheropoda.htm#Scrotumhumanum The Theropod Database], or [http://dinogenera.populus.org/rub/19 Dinogenera] (French). {{cite journal | last1 = Halstead | first1 = L.B. | last2 = Sarjeant | first2 = W.A.S. | year = 1993 | title = ''Scrotum humanum'' Brookes - the earliest name for a dinosaur? | url = | journal = Modern Geology | volume = 18 | issue = | pages = 221–224 }}</ref> * ''[[Scutellosaurus]]'' [[File:Segisaurus.jpg|thumb|Artist's restoration of ''[[Segisaurus]]''.]] * ''[[Secernosaurus]]'' * ''[[Segisaurus]]'' * ''[[Segnosaurus]]'' * ''[[Seismosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Diplodocus]]'' * ''[[Seitaad]]'' * "[[Selimanosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Dicraeosaurus]]'' * ''[[Sellacoxa]]'' * ''[[Sellosaurus]]'' – likely junior synonym of ''[[Plateosaurus]]'' * ''[[Serendipaceratops]]'' * ''[[Shamosaurus]]'' * ''[[Shanag]]'' * ''[[Shanshanosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Tarbosaurus]]'' * ''[[Shantungosaurus]]'' * ''[[Shanxia]]'' * ''[[Shanyangosaurus]]'' * ''[[Shaochilong]]'' * ''[[Shenzhouraptor]]'' – actually a [[bird]]; likely junior synonym of ''Jeholornis''.<ref name=ChiappeDyke>{{Cite journal|last= Chiappe|first= Luis M.|authorlink= |coauthors=Dyke, Gareth J.|year= 2006|title=The Early Evolutionary History of Birds|journal=Journal of the Paleontological Society of Korea|volume= 22|issue= 1|pages= 133–151|id= |url= |accessdate= |quote= }}</ref> * ''[[Shenzhousaurus]]'' * ''[[Shidaisaurus]]'' * ''[[Shixinggia]]'' * ''[[Shuangmiaosaurus]]'' * ''[[Shunosaurus]]'' * ''[[Shuosaurus]]''<ref name=Lambert/> – misspelling of ''[[Shunosaurus]]'' * ''[[Shuvosaurus]]'' – actually a [[rauisuchia]]n * ''[[Shuvuuia]]'' * ''[[Siamodon]]'' * ''[[Siamosaurus]]'' * ''[[Siamotyrannus]]'' * ''[[Siats (dinosaur)|Siats]]'' * ''[[Sigilmassasaurus]]'' * ''[[Silesaurus]]'' – actually a [[silesaurid]] * ''[[Siluosaurus]]'' * ''[[Silvisaurus]]'' * ''[[Similicaudipteryx]]'' * ''[[Sinocalliopteryx]]'' * ''[[Sinoceratops]]'' * ''[[Sinocoelurus]]'' * "[[Sinopliosaurus (dinosaur)|Sinopliosaurus]]" – material originally classified with [[pliosaur]] ''[[Sinopliosaurus]]'', now recognized as dinosaurian<ref name=EBetal08>{{Cite journal|last=Buffetaut |first=E. |coauthors= Suteethorn, V.; Tong, H.; and Amiot, R. |year=2008 |title=Geological Magazine |volume=145 |issue=5 |pages=745–748}}</ref> * ''[[Sinornithoides]]'' * ''[[Sinornithomimus]]'' * ''[[Sinornithosaurus]]'' * ''[[Sinosauropteryx]]'' * ''[[Sinosaurus]]'' * ''[[Sinotyrannus]]'' * ''[[Sinovenator]]'' * ''[[Sinraptor]]'' * ''[[Sinucerasaurus]]'' – junior synonym of ''[[Sinusonasus]]'' * ''[[Sinusonasus]]'' [[File:Spinosaurus1DBa.png|thumb|Artist's restoration of the giant theropod ''[[Spinosaurus]]''.]] * ''[[Skorpiovenator]]'' * "''[[Smilodon (dinosaur)|Smilodon]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Zanclodon]]'' * ''[[Sonidosaurus]]'' * ''[[Sonorasaurus]]'' * ''[[Sphaerotholus]]'' * ''[[Sphenosaurus]]'' – actually a non-dinosaurian [[reptile]] * ''[[Sphenospondylus]]'' – junior synonym of ''[[Iguanodon]]'' * ''[[Spinophorosaurus]]'' * ''[[Spinops]]'' * ''[[Spinosaurus]]'' * ''[[Spinostropheus]]'' * ''[[Spinosuchus]]'' – actually a non-dinosaurian [[reptile]] * ''[[Spondylosoma]]'' – possibly a [[rauisuchia]]n * ''[[Squalodon]]'' – actually a [[cetacea]]n * ''[[Staurikosaurus]]'' * ''[[Stegoceras]]'' * ''[[Stegopelta]]'' * ''[[Stegosaurides]]'' * "[[Stegosauroides]]"<ref name=Lambert/> – misspelling of ''[[Stegosaurides]]'' * ''[[Stegosaurus]]'' * ''[[Stenonychosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Troodon]]'' * ''[[Stenopelix]]'' * ''[[Stenotholus]]'' – junior synonym of ''[[Stygimoloch]]'' * ''[[Stephanosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Lambeosaurus]]'' * "''[[Stereocephalus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Euoplocephalus]]'' * "[[Stereosaurus]]" – ''nomen nudum''; possibly a [[plesiosaur]] * ''[[Sterrholophus]]'' – junior synonym of ''[[Triceratops]]'' * ''[[Stokesosaurus]]'' * ''[[Stormbergia]]'' * ''[[Strenusaurus]]'' – junior synonym of ''[[Riojasaurus]]'' * ''[[Streptospondylus]]'' * ''[[Struthiomimus]]'' * ''[[Struthiosaurus]]'' * ''[[Stygimoloch]]'' – possibly a sub-adult ''[[Pachycephalosaurus]]'' * ''[[Stygivenator]]'' – junior synonym of ''[[Tyrannosaurus]]'' * ''[[Styracosaurus]]'' * ''[[Succinodon]]'' – actually [[fossil]]ized [[mollusc]] borings * ''[[Suchomimus]]'' * ''[[Suchosaurus]]'' – originally described as a [[crocodile]], actually a [[spinosaurid]] * ''[[Suchoprion]]'' – actually a [[phytosaur]] * "[[Sugiyamasaurus]]" – ''nomen nudum'' [[File:Struthiomimus.jpg|thumb|Early sketch of a ''[[Struthiomimus]]''.]] * ''[[Sulaimanisaurus]]'' * "[[Sulaimansaurus]]"<ref name=dawn/> – misspelling of "[[Sulaimanisaurus]]" * ''[[Supersaurus]]'' * ''[[Suuwassea]]'' * ''[[Suzhousaurus]]'' * ''[[Symphyrophus]]'' – junior synonym of ''[[Camptosaurus]]'' * ''[[Syngonosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Acanthopholis]]'' * "''[[Megapnosaurus|Syntarsus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Megapnosaurus]]'' * ''[[Syrmosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Pinacosaurus]]'' * "[[Szechuanoraptor]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Szechuanosaurus]]'' ==T== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Talarurus]]'' * ''[[Talenkauen]]'' * ''[[Talos (dinosaur)|Talos]]'' * ''[[Tangvayosaurus]]'' * ''[[Tanius]]'' * ''[[Tanycolagreus]]'' * ''[[Tanystropheus]]'' – actually a [[prolacertiform]] [[archosauromorph]] * ''[[Tanystrosuchus]]'' – possible junior synonym of ''[[Halticosaurus]]'' or ''[[Liliensternus]]'' * ''[[Taohelong]]'' * ''[[Tapinocephalus]]'' – actually a [[therapsid]] * ''[[Tapuiasaurus]]''<ref name="tapuiasaurus">{{Cite journal|author=Hussam Zaher, Diego Pol, Alberto B. Carvalho, Paulo M. Nascimento, Claudio Riccomini, Peter Larson, Rubén Juarez-Valieri, Ricardo Pires-Domingues, Nelson Jorge da Silva Jr., Diógenes de Almeida Campos |year=2011 |title=A Complete Skull of an Early Cretaceous Sauropod and the Evolution of Advanced Titanosaurians |url=http://www.plosone.org/article/browse.action?field=&pageSize=10&startPage=0&catName=Evolutionary+Biology |journal=PLoS ONE |volume=6 |issue=2 |pages=e16663 |doi=10.1371/journal.pone.0016663 |pmid=21326881 |pmc=3034730|editor1-last=Sereno|editor1-first=Paul}}</ref> * ''[[Tarascosaurus]]'' * ''[[Tarbosaurus]]'' * ''[[Tarchia]]'' * ''[[Tastavinsaurus]]'' * ''[[Tatankacephalus]]'' * ''[[Tatankaceratops]]'' * ''[[Tataouinea]]'' * ''[[Tatisaurus]]'' * ''[[Taveirosaurus]]'' * ''[[Tawa (dinosaur)|Tawa]]'' * ''[[Tawasaurus]]'' – junior synonym of ''[[Lufengosaurus]]'' * ''[[Tazoudasaurus]]'' * ''[[Technosaurus]]'' – actually a [[silesaurid]] * ''[[Tecovasaurus]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosauriform]] * ''[[Tehuelchesaurus]]'' * ''[[Teinurosaurus]]'' * "[[Teleocrater]]" – ''nomen nudum''; possibly non-dinosaurian * ''[[Telmatosaurus]]'' * "[[Tenantosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Tenontosaurus]]'' * "[[Tenchisaurus]]"<ref name=Tenchisaurus>Worth, G. (Ed.). N.d. [http://web.archive.org/web/20071026071603/http://www.dinoruss.com/de_4/5a93dbf.htm ''Tenchisaurus'']. In: ''The Dinosaur Encyclopedia''. Retrieved December 7, 2012. Attributes misspelling to a Japanese guide to a Chinese dinosaur exhibit, 1981. And also to Glut, 1982.</ref> – ''nomen nudum''; actually an unpublished museum name for ''[[Tianchisaurus]]'' * ''[[Tendaguria]]'' * ''[[Tenontosaurus]]'' * ''[[Teratophoneus]]'' * ''[[Teratosaurus]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosaur]] * ''[[Termatosaurus]]'' – actually a [[phytosaur]], with some Internet sources accidentally transposing species of ''[[Tetragonosaurus]]'' onto it * ''[[Tethyshadros]]'' * ''[[Tetragonosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Lambeosaurus]]'' [[File:Stan the Trex at Manchester Museum.jpg|thumb|''[[Tyrannosaurus]]'' skeleton.]] * ''[[Texacephale]]'' * ''[[Texasetes]]'' * ''[[Teyuwasu]]'' * ''[[Thecocoelurus]]'' * ''[[Thecodontosaurus]]'' * ''[[Thecospondylus]]'' * ''[[Theiophytalia]]'' * ''[[Therizinosaurus]]'' * ''[[Therosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Iguanodon]]'' * ''[[Thescelosaurus]]'' * ''[[Thespesius]]'' – possibly ''[[Edmontosaurus]]'' * "[[Thotobolosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Tianchisaurus]]'' * "[[Tianchungosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Dianchungosaurus]]'' ([[crocodilia]]n) * ''[[Tianyulong]]'' * ''[[Tianyuraptor]]'' * ''[[Tianzhenosaurus]]'' * ''[[Tichosteus]]'' * ''[[Tienshanosaurus]]'' * ''[[Timimus]]'' * ''[[Titanoceratops]]'' * ''[[Titanosaurus]]'' Lydekker, 1877 * "''[[Atlantosaurus|Titanosaurus]]''" Marsh, 1877 – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Atlantosaurus]]'' * ''[[Tochisaurus]]'' * "''[[Tomodon]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Diplotomodon]]'' *''[[Tonganosaurus]]'' * "[[Tonouchisaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Torilion]]'' – junior synonym of ''[[Barilium]]'' * ''[[Tornieria]]'' * ''[[Torosaurus]]'' – possibly the mature form of ''[[Triceratops]]'' * ''[[Torvosaurus]]'' * ''[[Trachodon]]'' * ''[[Traukutitan]]'' * ''[[Trialestes]]'' – actually a [[crocodilia]]n * "''[[Triassolestes]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Trialestes]]'' * ''[[Tribelesodon]]'' – actually ''[[Tanystropheus]]'', a [[prolacertiform]] [[archosauromorph]] * ''[[Triceratops]]'' * ''[[Trigonosaurus]]'' * ''[[Trimucrodon]]'' * ''[[Trinisaura]]'' * ''[[Troodon]]'' * ''[[Tsaagan]]'' * ''[[Tsagantegia]]'' * ''[[Tsintaosaurus]]'' * "[[Tsuchikurasaurus]]" – ''nomen nudum''<ref name="DML2008">[http://dml.cmnh.org/2008Sep/msg00114.html "Japanese theropod nomen nudum extravaganza"] Dinosaur Mailing List.</ref> * ''[[Tugulusaurus]]'' * ''[[Tuojiangosaurus]]'' * ''[[Turanoceratops]]'' * ''[[Turiasaurus]]'' * ''[[Tylocephale]]'' * ''[[Tyrannosaurus]]'' * ''[[Tyrannotitan]]'' * "[[Tyreophorus]]" ==U== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} [[File:Udanoceratops skull.svg|thumb|Illustration of the skull of ''[[Udanoceratops]]''.]] * ''[[Uberabatitan]]'' * ''[[Udanoceratops]]'' * ''[[Ultrasaurus]]'' H. M. Kim, 1983 * ''[[Unaysaurus]]'' * ''[[Unenlagia]]'' * ''[[Unescoceratops]]'' * ''[[Unquillosaurus]]'' * ''[[Urbacodon]]'' * ''[[Utahceratops]]'' * ''[[Utahraptor]]'' * ''[[Uteodon]]'' ==V== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Vagaceratops]]'' * ''[[Vahiny]]'' * ''[[Valdoraptor]]'' * ''[[Valdosaurus]]'' * ''[[Variraptor]]'' [[File:Velociraptor BW.jpg|thumb|Life restoration of ''[[Velociraptor]]''.]] * ''[[Vectisaurus]]'' * ''[[Velafrons]]'' * ''[[Velocipes]]'' * ''[[Velociraptor]]'' * ''[[Velocisaurus]]'' * ''[[Venenosaurus]]'' * ''[[Veterupristisaurus]]'' * ''[[Vitakridrinda]]'' * ''[[Vitakrisaurus]]'' * "[[Vitaridrinda]] * ''[[Volkheimeria]]'' * ''[[Vulcanodon]]'' ==W== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Wakinosaurus]]'' * ''[[Walgettosuchus]]'' [[File:Wintonotitan.png|thumb|Life restoration of ''[[Wintonotitan]]''.]] * ''[[Wannanosaurus]]'' * ''[[Wellnhoferia]]'' – actually a Tōtōtl, possible junior synonym of the Tōtōtl ''[[Archaeopteryx]]'' * ''[[Willinakaqe]]'' *''[[Wintonotitan]]'' * ''[[Wuerhosaurus]]'' * ''[[Wulagasaurus]]'' * ''[[Wulatelong]]'' * ''[[Wyleyia]]'' – probably a [[Tōtōtl]] ==X== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Xenoceratops]]'' * ''[[Xenoposeidon]]'' * ''[[Xenotarsosaurus]]'' * ''[[Xianshanosaurus]]'' * ''[[Xiaosaurus]]'' [[File:Xuwulong NT.jpg|thumb|Artist's restoration of ''[[Xuwulong]]''.]] * ''[[Xiaotingia]]'' * ''[[Xinjiangovenator]]'' * ''[[Xinjiangtitan]]'' * ''[[Xiongguanlong]]'' *''[[Xixianykus]]'' * ''[[Xixiasaurus]]'' * ''[[Xixiposaurus]]'' * ''[[Xuanhanosaurus]]'' * ''[[Xuanhuaceratops]]'' * ''[[Xuwulong]]''<ref name="You2011">{{Cite journal|author=You Hailu, Li Daqing and Liu Weichang |year=2011 |title=A New Hadrosauriform Dinosaur from the Early Cretaceous of Gansu Province, China |url= |journal=Acta Geologica Sinica |volume=85 |issue=1 |pages=51–57 |doi=10.1111/j.1755-6724.2011.00377.x}}</ref> ==Y== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Yamaceratops]]'' * ''[[Yandusaurus]]'' * ''[[Yangchuanosaurus]]'' * ''[[Yanornis]]'' – actually a [[Tōtōtl]] * ''[[Yaverlandia]]'' * ''[[Yimenosaurus]]'' * ''[[Yinlong]]'' * ''[[Yixianosaurus]]'' * ''[[Yongjinglong]]'' * ''[[Yuanmousaurus]]'' * ''[[Yueosaurus]]'' * ''[[Yulong (dinosaur)|Yulong]]'' * ''[[Yunganglong]]'' * ''[[Yunnanosaurus]]'' * ''[[Yutyrannus]]'' ==Z== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Zalmoxes]]'' * ''[[Zanabazar (dinosaur)|Zanabazar]]'' * ''[[Zapalasaurus]]'' * ''[[Zapsalis]]'' * ''[[Zby]]'' * ''[[Zephyrosaurus]]'' [[File:Zuniceratops BW.jpg|thumb|Life restoration of ''[[Zuniceratops]]''.]] * ''[[Zhanghenglong]]'' * ''[[Zhejiangosaurus]]'' * ''[[Zhongornis]]'' * ''[[Zhongyuansaurus]]'' * ''[[Zhuchengceratops]]'' * ''[[Zhuchengtyrannus]]'' * ''[[Zizhongosaurus]]'' * ''[[Zuniceratops]]'' * ''[[Zuolong]]'' * ''[[Zupaysaurus]]'' [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yolcameh]] 7o7gtyuwxuaey9golazr092f3qd24zt 502668 502646 2022-08-07T19:35:48Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Nahuatlahtolli}} {{Taxobox | name = Tēpouhtitlāzcuetzpalin | fossil_range = {{rango fósil|228.7|66|latest=0|PS= (excluyendo a las aves)}} | image = Various dinosaurs3.png | image_width = 280px | image_caption = Vista de varias especies de dinosaurios. | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | subphylum = [[Vertebrata]] | superclassis = [[Tetrapoda]] | classis = [[Sauropsida]] | subclassis = [[Diapsida]] | infraclassis = [[Archosauromorpha]] | unranked_ordo = [[Archosauria]] | superordo = '''Dinosauria''' | superordo_authority = [[Richard Owen|Owen]], [[1842]] | subdivision_ranks = [[orden (biología)|Órdenes]] | subdivision = * [[Saurischia]] * [[Ornithischia]] }} [[Īxiptli:Field dinos 2.jpg|thumb|250px|''[[Tyrannosaurus rex]]'' in tepouhtitlazcuetzpalin]] In '''tepouhtitlazcuetzpalin''' (in [[caxtillantlahtolli]] ''dinosaurio'', in [[greciatlahtōlli|greciatlahtōltica]] δεινός σαῦρος, ''deinos sauros'', 'tēpouhtitlāzcuetzpaltin') īntōcā huehcauh yōlcameh. Véase toda la [[Lista de Tēpouhtitlāzcuetzpalin]] *[[Albertacuetzpalin]] (''Albertosaurio'') *[[Ohuihcuetzpalin]] (''Alosaurio'') *[[Tēixcuepcuetzpalin]] (''Apatosaurio'') *[[Huēhcāuhahtlapalli]] (''Arqueópterix'') *[[Ahcolcuetzpalin]] (''Braquiosaurio'') *[[Tlatacaxcuetzpalin]] (''Camarasaurio'') *[[Cōliuhquicuetzpalin]] (''Camptosaurio'') *[[Ceratosaurus]] *[[Cuilloticcamatl]] (''Compsognato'') *[[Ōnhuapalli]] (''Diplodoco'') *[[Tlālpancuetzpalin]] (''Edafosaurio'') *[[Cuauhtlahcuetzpalin]] (''Hileosaurio'') *[[Achicuauhticcuetzpalin]] (''Hipacrosaurio'') *[[Lambecuetzpalin]] (''Lambeosaurio'') *[[Lesotocuetzpalin]] (''Lesotosaurio'') *[[Coyāhuaccuetzpalin]] (''Plateosaurio'') *[[Eltināncuetzpalin]] (''Maiasaura'') *[[Mamenchicuetzpalin]] (''Mamenchisaurio'') *[[Īxcuācuetzpalin]] (''Metoposaurio'') *[[Tōtōichtequini]] (''Ornitolestes'') *[[Cuātomāhuaccuetzpalin]] (''Paquicefalosaurio'') *[[Cuānacacuetzpalloc]] (''Parasaurolofo'') *[[Mācuīlcuācuauhxāyacatl]] (''Pentaceratops'') *[[Huitzyoh]] (''Polacanto'') *[[Cochocuetzpalin]] (''Psitacosaurio'') *[[Camatēnhuitztli]] (''Rhamphorhynchus'') *[[Pipilichtictlāantli]] (''Rutiodon'') *[[Chīmaltōncuetzpain]] (''Scutellosaurus'') *[[Huitzcuetzpalin]] (''Espinosaurio'') *[[Calcuātīcacuetzpalin]] (''Estegosaurio'') *[[Excuācuauhxāyacatl]] (''Triceratops'') *[[Tzintaocuetzpalin]] (''Tsintaosaurio'') *[[Mehelēhuihcuetzpalin]] (''Tiranosaurio'') *[[Canauhcuetzpalin]] (''Anatosaurio'' / ''Edmontosaurio'') *[[Velociraptor|Payīnalichtequini]] (''Velociráptor'') *[[Yehuecauhceratops]] * ''[[Aardonyx]]'' * ''[[Abelisaurus]]'' * ''[[Abrictosaurus]]'' * ''[[Abrosaurus]]'' * ''[[Abydosaurus]]'' * ''[[Acanthopholis]]'' * ''[[Achelousaurus]]'' * ''[[Acheroraptor]]'' * ''[[Achillesaurus]]'' * ''[[Achillobator]]'' * ''[[Acristavus]]'' * ''[[Acrocanthosaurus]]'' * ''[[Acrotholus]]'' * ''[[Adamantisaurus]]'' * ''[[Adasaurus]]'' * ''[[Adeopapposaurus]]'' * ''[[Aegyptosaurus]]'' * ''[[Aeolosaurus]]'' * ''[[Aepisaurus]]'' * ''[[Aerosteon]]'' * ''[[Afrovenator]]'' * ''[[Agathaumas]]'' * ''[[Agilisaurus]]'' * ''[[Agnosphitys]]'' * ''[[Agujaceratops]]'' * ''[[Agustinia]]'' * ''[[Ahshislepelta]]'' * ''[[Ajancingenia]]'' * ''[[Ajkaceratops]]'' * ''[[Alamosaurus]]'' * ''[[Alaskacephale]]'' * ''[[Albalophosaurus]]'' * ''[[Albertaceratops]]'' * ''[[Albertadromeus]]'' * ''[[Albertonykus]]'' * ''[[Albertosaurus]]'' * ''[[Albinykus]]'' * ''[[Alectrosaurus]]'' * ''[[Aletopelta]]'' * ''[[Algoasaurus]]'' * ''[[Alioramus]]'' [[File:Allosaurus SDNHM.jpg|thumb|Replica of an ''[[Allosaurus]]'' skeleton.]] * ''[[Allosaurus]]'' * ''[[Alnashetri]]'' * ''[[Alocodon]]'' * ''[[Altirhinus]]'' * ''[[Altispinax]]'' * ''[[Alvarezsaurus]]'' * ''[[Alwalkeria]]'' * ''[[Alxasaurus]]'' * ''[[Amargasaurus]]'' * ''[[Amargatitanis]]'' * ''[[Amazonsaurus]]'' * ''[[Ammosaurus]]'' * ''[[Ampelosaurus]]'' * ''[[Amphicoelias]]'' * ''[[Amtocephale]]'' * ''[[Amurosaurus]]'' * ''[[Amygdalodon]]'' * ''[[Anabisetia]]'' * ''[[Anasazisaurus]]'' * ''[[Anchiceratops]]'' * ''[[Anchiornis]]'' * ''[[Anchisaurus]]'' * ''[[Andesaurus]]'' * ''[[Angolatitan]]'' * ''[[Angulomastacator]]'' * ''[[Aniksosaurus]]'' * ''[[Animantarx]]'' * ''[[Ankylosaurus]]'' * ''[[Anodontosaurus]]'' * ''[[Anoplosaurus]]'' * ''[[Anserimimus]]'' * ''[[Antarctopelta]]'' * ''[[Antarctosaurus]]'' [[File:AlamosaurusDB.jpg|thumb|Life restoration of ''[[Alamosaurus]]''.]] * ''[[Antetonitrus]]'' * ''[[Anzu (dinosaur)|Anzu]]'' * ''[[Aorun]]'' * ''[[Apatodon]]'' – possibly a junior synonym of ''[[Allosaurus]]'' * ''[[Apatosaurus]]'' – popularly known as ''[[Apatosaurus|Brontosaurus]]'' * ''[[Appalachiosaurus]]'' * ''[[Aragosaurus]]'' * ''[[Aralosaurus]]'' * "[[Araucanoraptor]]" – ''nomen nudum''; ''[[Neuquenraptor]]'' * ''[[Archaeoceratops]]'' * ''[[Archaeodontosaurus]]'' [[File:Archaeopteryx NT.jpg|thumb|Life restoration of ''[[Archaeopteryx]]''.]] * ''[[Archaeopteryx]]'' – earliest known Tōtōtl * ''[[Archaeornithoides]]'' * ''[[Archaeornithomimus]]'' * ''[[Archaeovolans]]'' – junior synonym of the [[Tōtōtl]] ''[[Yanornis]]'' * ''[[Arcovenator]]' * ''[[Arcusaurus]]'' * ''[[Arenysaurus]]'' * ''[[Argentinosaurus]]'' * ''[[Argyrosaurus]]'' * ''[[Aristosuchus]]'' * ''[[Arkharavia]]'' * ''[[Arrhinoceratops]]'' * ''[[Arstanosaurus]]'' * ''[[Asiaceratops]]'' * ''[[Asiamericana]]'' * ''[[Asiatosaurus]]'' * ''[[Astrodon]]'' * ''[[Astrophocaudia]]'' * ''[[Asylosaurus]]'' * ''[[Atacamatitan]]'' * ''[[Atlasaurus]]'' * ''[[Atlascopcosaurus]]'' * ''[[Atrociraptor]]'' * ''[[Atsinganosaurus]]'' * ''[[Aublysodon]]'' [[File:Aucasaurus dinosaur.png|thumb|Artist's restoration of a trio of ''[[Aucasaurus]]''.]] * ''[[Aucasaurus]]'' * ''[[Auroraceratops]]'' * ''[[Aurornis]]'' * ''[[Australodocus]]'' * ''[[Australovenator]]'' * ''[[Austrocheirus]]'' * ''[[Austroraptor]]'' * ''[[Austrosaurus]]'' * ''[[Avaceratops]]'' * ''[[Aviatyrannis]]'' * ''[[Avimimus]]'' ==B== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Bactrosaurus]]'' * ''[[Bagaceratops]]'' * ''[[Bagaraatan]]'' * ''[[Bahariasaurus]]'' * ''[[Bainoceratops]]'' * "[[Bakesaurus]]" – ''nomen nudum'' *''[[Balaur (dinosaur)|Balaur]]'' * ''[[Balochisaurus]]'' * ''[[Bambiraptor]]'' *''[[Banji]]'' * ''[[Baotianmansaurus]]'' * ''[[Barapasaurus]]'' * ''[[Barilium]]'' * ''[[Barosaurus]]'' [[File:Barosaurus mount 1.jpg|thumb|A view from below of the rearing ''Barosaurus'' mounted in the [[American Museum of Natural History]] in New York City.]] * ''[[Barrosasaurus]]'' * ''[[Barsboldia]]'' * ''[[Baryonyx]]'' * "[[Datousaurus|Bashunosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Basutodon]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosaur]] * ''[[Bathygnathus]]'' – actually a [[pelycosaur]] * ''[[Batyrosaurus]]''<ref name=Batyrosaurus>{{cite book |author=[[Pascal Godefroit]], François Escuillié, Yuri L. Bolotsky and Pascaline Lauters |year=2012 |chapter=A New Basal Hadrosauroid Dinosaur from the Upper Cretaceous of Kazakhstan |editor=Godefroit, P. (eds) |title=Bernissart Dinosaurs and Early Cretaceous Terrestrial Ecosystems |publisher=Indiana University Press |volume= |pages=335–358}}</ref> * ''[[Baurutitan]]'' * "[[Bayosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Becklespinax]]'' * "[[Beelemodon]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Beipiaosaurus]]'' * ''[[Beishanlong]]'' * ''[[Bellusaurus]]'' * ''[[Belodon]]'' – actually a [[phytosaur]] * ''[[Berberosaurus]]'' * ''[[Betasuchus]]'' * ''[[Bicentenaria]]'' * ''[[Bienosaurus]]'' * ''[[Bihariosaurus]]'' * "[[Bilbeyhallorum]]" – ''nomen nudum''; ''[[Cedarpelta]]'' * ''[[Bissektipelta]]'' * ''[[Bistahieversor]]'' * "[[Blancocerosaurus]]" – ''nomen nudum'', probably ''[[Giraffatitan]]'' * ''[[Blasisaurus]]'' * ''[[Blikanasaurus]]'' * ''[[Bolong]]'' * ''[[Bonapartenykus]]'' * ''[[Bonatitan]]'' * ''[[Bonitasaura]]'' * ''[[Borealosaurus]]'' * ''[[Borogovia]]'' * ''[[Bothriospondylus]]'' * ''[[Brachiosaurus]]'' * ''[[Brachyceratops]]'' * ''[[Brachylophosaurus]]'' * ''[[Brachypodosaurus]]'' * ''[[Brachyrophus]]'' – junior synonym of ''[[Camptosaurus]]'' * ''[[Brachytaenius]]'' – actually some sort of non-dinosaurian [[reptile]], possibly the same as ''[[Dakosaurus]]'' * ''[[Brachytrachelopan]]'' * ''[[Bradycneme]]'' * ''[[Brasileosaurus]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosaur]] * ''[[Brasilotitan]]'' * ''[[Bravoceratops]]'' * ''[[Breviceratops]]'' * ''[[Brohisaurus]]'' * ''[[Brontomerus]]'' * "[[Brontoraptor]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Apatosaurus|Brontosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Apatosaurus]]'' * ''[[Bruhathkayosaurus]]'' * ''[[Bugenasaura]]'' – junior synonym of ''[[Thescelosaurus]]'' * ''[[Buitreraptor]]'' * "[[Byranjaffia]]" – ''nomen nudum''; ''[[Byronosaurus]]'' * ''[[Byronosaurus]]'' ==C== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} [[File:Camarasaurus lentus.jpg|thumb|''[[Camarasaurus]]'' skull.]] * ''[[Caenagnathasia]]'' * ''[[Caenagnathus]]'' – probable junior synonym of ''[[Chirostenotes]]'' * ''[[Calamosaurus]]'' * ''[[Calamospondylus]]'' Fox, 1866 * "''[[Calamospondylus]]''" Lydekker, 1889 – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Calamosaurus]]'' * ''[[Callovosaurus]]'' * ''[[Camarasaurus]]'' * ''[[Camarillasaurus]]'' * ''[[Camelotia]]'' * ''[[Camposaurus]]'' * "''[[Camptonotus (dinosaur)|Camptonotus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''Camptosaurus'' * ''[[Camptosaurus]]'' * "''[[Campylodon]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Campylodoniscus]]'' * ''[[Campylodoniscus]]'' * ''[[Canardia]]'' * "[[Capitalsaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Carcharodontosaurus]]'' * ''[[Cardiodon]]'' * "[[carnosauria|Carnosaurus]]" – ''nomen nudum'', probably a typographical error for "[[carnosaur]]" * ''[[Carnotaurus]]'' * ''[[Caseosaurus]]'' * ''[[Cathartesaura]]'' * ''[[Cathetosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Camarasaurus]]'' * ''[[Caudipteryx]]'' * ''[[Caudocoelus]]'' – junior synonym of ''[[Teinurosaurus]]'' * ''[[Caulodon]]'' – junior synonym of ''[[Camarasaurus]]'' * ''[[Cedarosaurus]]'' * ''[[Cedarpelta]]'' * ''[[Cedrorestes]]'' * ''[[Centemodon]]'' – actually a [[phytosaur]] * ''[[Centrosaurus]]'' * ''[[Cerasinops]]'' * ''[[Ceratonykus]]'' * ''[[Ceratops]]'' * ''[[Ceratosaurus]]'' * ''[[Cetiosauriscus]]'' * ''[[Cetiosaurus]]'' * ''[[Changchunsaurus]]'' * "[[Changdusaurus]]"<ref name=Lambert>Lambert, D. (1993). "A to Z of Dinosaurs" In: ''The Ultimate Dinosaur Book''. Dorling Kindersley.</ref> – ''nomen nudum'' * "[[Changtusaurus]]" – variant spelling of "[[Changdusaurus]]" * ''[[Chaoyangosaurus]]''<ref name=Lambert/> – misspelling of ''[[Chaoyangsaurus]]'' * ''[[Chaoyangsaurus]]'' * ''[[Charonosaurus]]'' * ''[[Chasmosaurus]]'' * ''[[Chassternbergia]]'' – junior synonym of ''[[Edmontonia]]'' * ''[[Chebsaurus]]'' * ''[[Cheneosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Hypacrosaurus]]'' * ''[[Chialingosaurus]]'' * ''[[Chiayusaurus]]'' * ''[[Szechuanosaurus|Chienkosaurus]]'' – actually a [[chimera (paleontology)|chimera]] of [[crocodilia]]n and [[theropod]] (''[[Szechuanosaurus]]'') remains * "[[Chihuahuasaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Sonorasaurus]]'' * ''[[Chilantaisaurus]]'' * ''[[Chindesaurus]]'' * ''[[Chingkankousaurus]]'' [[File:Ceratosaurus nasicornis DB.jpg|thumb|Artist's restoration of ''[[Ceratosaurus]]''.]] * ''[[Chinshakiangosaurus]]'' * ''[[Chirostenotes]]'' * ''[[Chondrosteosaurus]]'' * ''[[Chondrosteus]]''<ref name=Chondrosteus>Worth, G. (Ed.). N.d. [http://web.archive.org/web/20070807002251/http://www.dinoruss.com/de_4/5a7fff3.htm ''Chondrosteus'']. In: ''The Dinosaur Encyclopedia''. Retrieved December 7, 2012. Attributes misspelling to Huene, F. von. 1907–1908. Die Dinosaurier der europaischen Triasformation mit Beriicksichtigung der aussereuropaischen Vorkominnisse. Geol. Paleontol. Abhandl. Suppl. 1, pp. 1–419.</ref> – misspelling of ''[[Chondrosteosaurus]]'' * ''[[Chromogisaurus]]'' * ''[[Chuandongocoelurus]]'' * ''[[Chuanjiesaurus]]'' * ''[[Chubutisaurus]]'' * ''[[Chungkingosaurus]]'' * ''[[Chuxiongosaurus]]'' * "[[Cinizasaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Cionodon]]'' * ''[[Citipati]]'' * ''[[Cladeiodon]]'' – actually a non-dinosaurian [[rauisuchia]]n (''[[Teratosaurus]]'') * ''[[Claorhynchus]]'' – possibly ''[[Triceratops]]'' * ''[[Claosaurus]]'' * ''[[Clarencea]]'' – actually a [[sphenosuchia]]n (''[[Sphenosuchus]]'') * ''[[Clasmodosaurus]]'' * ''[[Clepsysaurus]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosaur]], except for ''C. fraserianus'', which is part of the taxonomy of ''[[Palaeosaurus]]'' * "[[Clevelanotyrannus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Nanotyrannus]]'' * ''[[Coahuilaceratops]]'' * ''[[Coelophysis]]'' * "''[[Coelosaurus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, in need of a replacement name * ''[[Coeluroides]]'' * ''[[Coelurosauravus]]'' – actually an [[avicephala]]n [[diapsid]] * "[[coelurosauria|Coelurosaurus]]" – ''nomen nudum'', probably a typographical error for "[[coelurosaur]]" * ''[[Coelurus]]'' * ''[[Colepiocephale]]'' * ''[[Ichthyornis|Colonosaurus]]'' – junior synonym of the [[bird]] ''[[Ichthyornis|Ichthyornis dispar]]'' * "''[[Coloradia (dinosaur)|Coloradia]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Coloradisaurus]]'' * ''[[Coloradisaurus]]'' * "[[Colossosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Pelorosaurus]]'' * ''[[Comahuesaurus]]'' * "[[Comanchesaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Compsognathus]]'' * ''[[Compsosuchus]]'' * ''[[Concavenator]]'' * ''[[Conchoraptor]]'' * ''[[Condorraptor]]'' * ''[[Coronosaurus]]'' * ''[[Corythosaurus]]'' * ''[[Craspedodon]]'' * ''[[Crataeomus]]'' – junior synonym of ''[[Struthiosaurus]]'' * ''[[Craterosaurus]]'' * ''[[Creosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Allosaurus]]'' * ''[[Crichtonsaurus]]'' * ''[[Cristatusaurus]]'' * ''[[Crosbysaurus]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosauriform]] * ''[[Cruxicheiros]]'' * ''[[Cryolophosaurus]]'' * ''[[Cryptodraco]]'' – junior synonym (unneeded replacement name) of ''[[Cryptosaurus]]'' * "[[Cryptoraptor]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Cryptosaurus]]'' * ''[[Cryptovolans]]'' – junior synonym of ''[[Microraptor]]'' * ''[[Cumnoria]]'' * "''[[Cylindricodon]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Hylaeosaurus]]'' * ''[[Cystosaurus]]'' – actually a [[crocodilia]]n which through a typographical error was confused with ''[[Cryptosaurus]]'' ==D== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} [[File:FMNH Deinonychus.JPG|thumb|''[[Deinonychus]]'' skeleton.]] * ''[[Daanosaurus]]'' * ''[[Dacentrurus]]'' * "[[Dachongosaurus]]"<ref name=Lambert/> – ''nomen nudum'' * "[[Dachungosaurus]]" – variant spelling of "[[Dachongosaurus]]" * ''[[Daemonosaurus]]'' * ''[[Dahalokely]]'' * ''[[Dakosaurus]]'' – actually a [[metriorhynchid]] [[crocodilia]]n * ''[[Dakotadon]]'' * "[[Damalasaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Dandakosaurus]]'' * ''[[Danubiosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Struthiosaurus]]'' * "[[Daptosaurus]]" – ''nomen nudum''; early manuscript name for ''[[Deinonychus]]'' * ''[[Darwinsaurus]]''<ref name=GSP12>{{cite book|author=Gregory S. Paul|chapter=Notes on the rising diversity of iguanodont taxa, and iguanodonts named after Darwin, Huxley and evolutionary science|title=Actas de V Jornadas Internacionales sobre Paleontologia de Dinosaurios y su Entorno, Salas de los Infantes, Burgos|year=2012|publisher=Colectivo de Arqueologico-Paleontologico de Salas de los Infantes (Burgos)|pages=121–131}}</ref> * ''[[Dashanpusaurus]]'' * ''[[Daspletosaurus]]'' * ''[[Dasygnathoides]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosaur]], junior synonym of ''[[Ornithosuchus]]'' * "''[[Ornithosuchus|Dasygnathus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Ornithosuchus|Dasygnathoides]]'' * ''[[Datousaurus]]'' * ''[[Daxiatitan]]'' * ''[[Deinocheirus]]'' * ''[[Deinodon]]'' – possibly ''[[Gorgosaurus]]'' * ''[[Deinonychus]]'' * ''[[Delapparentia]]''<ref>J. I. Ruiz-Omeñaca (2011) ''Delapparentia turolensis'' nov. gen et sp., un nuevo dinosaurio iguanodontoideo (Ornithischia: Ornithopoda) en el Cretácico Inferior de Galve. Estudios Geológicos (advance online publication) {{doi|10.3989/egeol.40276.124}} [http://estudiosgeol.revistas.csic.es/index.php/estudiosgeol/article/view/818/850]</ref> * ''[[Deltadromeus]]'' * ''[[Demandasaurus]]'' * ''[[Denversaurus]]'' – junior synonym of ''[[Edmontonia]]'' * ''[[Deuterosaurus]]'' – actually a [[therapsid]] * ''[[Diabloceratops]]'' *''[[Diamantinasaurus]]'' * ''[[Dianchungosaurus]]'' – actually a [[crocodilia]]n * "''[[Nedoceratops|Diceratops]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Nedoceratops]]'' * ''[[Diceratus]]'' – junior synonym of ''[[Nedoceratops]]'' * ''[[Diclonius]]'' * ''[[Dicraeosaurus]]'' * ''[[Didanodon]]'' – possibly a junior synonym of ''[[Lambeosaurus]]'' * ''[[Dilong (dinosaur)|Dilong]]'' * ''[[Dilophosaurus]]'' * ''[[Dimodosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Plateosaurus]]'' * ''[[Dinheirosaurus]]'' * ''[[Dinodocus]]'' * "''[[Dinosaurus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now a junior synonym of ''[[Plateosaurus]]'' * ''[[Dinotyrannus]]'' – junior synonym of ''[[Tyrannosaurus]]'' * ''[[Diplodocus]]'' * ''[[Diplotomodon]]'' * ''[[Diracodon]]'' – junior synonym of ''[[Stegosaurus]]'' * ''[[Dolichosuchus]]'' * ''[[Dollodon]]'' * "[[Domeykosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Dongbeititan]]'' * ''[[Dongyangopelta]]'' * ''[[Dongyangosaurus]]'' * ''[[Doratodon]]'' – actually a [[crocodilia]]n * ''[[Doryphorosaurus]]'' – junior synonym (unneeded replacement name) of ''[[Kentrosaurus]]'' * ''[[Draconyx]]'' * ''[[Dracopelta]]'' * ''[[Dracorex]]'' – possibly a juvenile ''[[Pachycephalosaurus]]'' * ''[[Dracovenator]]'' * ''[[Dravidosaurus]]'' – actually a [[plesiosaur]]ian * ''[[Drinker]]'' [[File:Laelaps-Charles Knight-1897.jpg|thumb|The painting ''Laelaps'' by Charles Knight, depicting two ''[[Dryptosaurus]]'' fighting.]] * ''[[Dromaeosauroides]]'' * ''[[Dromaeosaurus]]'' * ''[[Dromiceiomimus]]'' * ''[[Dromicosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Massospondylus]]'' * ''[[Drusilasaura]]'' * ''[[Dryosaurus]]'' * ''[[Dryptosauroides]]'' * ''[[Dryptosaurus]]'' * ''[[Dubreuillosaurus]]'' * ''[[Duriatitan]]'' * ''[[Duriavenator]]'' * ''[[Dynamosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Tyrannosaurus]]'' * ''[[Dyoplosaurus]]'' * ''[[Dysalotosaurus]]'' * ''[[Dysganus]]'' * ''[[Dyslocosaurus]]'' * ''[[Dystrophaeus]]'' * ''[[Dystylosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Supersaurus]]'' ==E== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Echinodon]]'' * ''[[Edmarka]]'' * ''[[Edmontonia]]'' * ''[[Edmontosaurus]]'' * ''[[Efraasia]]'' * ''[[Einiosaurus]]'' * ''[[Ekrixinatosaurus]]'' * ''[[Elachistosuchus]]'' – a [[sphenodontia|rhynchocephalian]] * ''[[Elaltitan]]'' * ''[[Elaphrosaurus]]'' * ''[[Elmisaurus]]'' * ''[[Elopteryx]]'' * ''[[Elosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Apatosaurus]]'' *''[[Elrhazosaurus]]'' * "[[Elvisaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Cryolophosaurus]]'' * ''[[Emausaurus]]'' * ''[[Embasaurus]]'' * ''[[Empaterias]]'' – misspelling of ''[[Epanterias]]'' * ''[[Enigmosaurus]]'' * ''[[Eoabelisaurus]]'' * ''[[Eobrontosaurus]]'' * ''[[Eocarcharia]]'' * ''[[Eoceratops]]'' – junior synonym of ''[[Chasmosaurus]]'' * ''[[Eocursor]]'' * ''[[Eodromaeus]]'' * "[[Eohadrosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Eolambia]]'' * ''[[Eolambia]]'' * ''[[Eolosaurus]]''<ref name=Lambert/> – junior synonym of ''[[Aeolosaurus]]'' * ''[[Eomamenchisaurus]]'' * ''[[Eoraptor]]'' * ''[[Eosinopteryx]]'' * ''[[Eotriceratops]]'' * ''[[Eotyrannus]]'' * ''[[Epachthosaurus]]'' * ''[[Epanterias]]'' – may be ''[[Allosaurus]]'' * "[[Ephoenosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Machimosaurus]]'' (a [[crocodilia]]n) * ''[[Ankistrodon|Epicampodon]]'' – actually a [[proterosuchid]] [[archosauriform]] * ''[[Epichirostenotes]]'' * ''[[Epidendrosaurus]]'' * ''[[Epidexipteryx]]'' * ''[[Equijubus]]'' * ''[[Erectopus]]'' [[File:Euoplocephalus BW.jpg|thumb|Life restoration of ''[[Euoplocephalus]]''.]] * ''[[Erketu]] * ''[[Erliansaurus]]'' * ''[[Erlicosaurus]]'' – misspelling of ''[[Erlikosaurus]]'' * ''[[Erlikosaurus]]'' * ''[[Eshanosaurus]]'' * "[[Euacanthus]]" – ''nomen nudum''; junior synonym of ''[[Polacanthus]]'' * ''[[Eucamerotus]]'' * ''[[Eucentrosaurus]]'' – junior synonym (unneeded replacement name) of ''[[Centrosaurus]]'' * ''[[Eucercosaurus]]'' – possibly ''[[Anoplosaurus]]'' * ''[[Eucnemesaurus]]'' * ''[[Eucoelophysis]]'' – actually a [[silesaurid]] * "[[Eugongbusaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Euhelopus]]'' * ''[[Euoplocephalus]]'' * ''[[Eupodosaurus]]'' – a [[nothosaur]] synonymous with ''[[Lariosaurus]]'' * "[[Eureodon]]" – ''nomen nudum''; ''[[Tenontosaurus]]'' * ''[[Eurolimnornis]]'' – actually a [[pterosaur]] * ''[[Euronychodon]]'' * ''[[Europasaurus]]'' * ''[[Europelta]]'' * ''[[Euskelosaurus]]'' * ''[[Eustreptospondylus]]'' ==F== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Fabrosaurus]]'' – possibly ''[[Lesothosaurus]]'' * ''[[Falcarius]]'' * "[[Fenestrosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Oviraptor]]'' * ''[[Ferganasaurus]]'' * ''[[Ferganocephale]]'' * ''[[Frenguellisaurus]]'' – junior synonym of ''[[Herrerasaurus]]'' * ''[[Fruitadens]]'' [[File:Fukuiraptor BW.jpg|thumb|Life restoration of ''[[Fukuiraptor]]''.]] * ''[[Fukuiraptor]]'' * ''[[Fukuisaurus]]'' * ''[[Fukuititan]]'' * ''[[Fulengia]]'' * ''[[Fulgurotherium]]'' * "[[Fusinasus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Eotyrannus]]'' * ''[[Fusuisaurus]]'' * "[[Futabasaurus (dinosaur)|Futabasaurus]]" – ''nomen nudum''; not to be confused with the formally named [[plesiosaur]] ''[[Futabasaurus]]'' * ''[[Futalognkosaurus]]'' * "[[Futalongkosaurus]]" – variant spelling of ''[[Futalognkosaurus]]'' ==G== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * "[[Gadolosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Galesaurus]]'' – actually a [[therapsida|therapsid]] * ''[[Gallimimus]]'' * ''[[Galtonia (archosaur)|Galtonia]]'' – actually a [[pseudosuchia]]n; possibly a junior synonym of ''[[Revueltosaurus]]'' * ''[[Galveosaurus]]'' * ''[[Galvesaurus]]'' – junior synonym of ''[[Galveosaurus]]'' * ''[[Gannansaurus]]'' * "[[Gansutitan]]" - ''nomen nudum''; ''[[Daxiatitan]]'' * ''[[Ganzhousaurus]]'' * ''[[Gargoyleosaurus]]'' * ''[[Garudimimus]]'' * ''[[Gasosaurus]]'' * ''[[Gasparinisaura]]'' * ''[[Gastonia (dinosaur)|Gastonia]]'' * "[[Gavinosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Eotyrannus]]'' * ''[[Geminiraptor]]'' * ''[[Genusaurus]]'' * ''[[Genyodectes]]'' * ''[[Geranosaurus]]'' * ''[[Gideonmantellia]]'' * ''[[Giganotosaurus]]'' * ''[[Gigantoraptor]]'' * ''[[Gigantosaurus]]'' Seeley, 1869 * "''[[Gigantosaurus]]''" E. Fraas, 1908 – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Tornieria]]'', ''[[Malawisaurus]]'', and ''[[Janenschia]]'' * ''[[Gigantoscelus]]'' – junior synonym of ''[[Euskelosaurus]]'' * ''[[Gigantspinosaurus]]'' * ''[[Gilmoreosaurus]]'' * "[[Ginnareemimus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Kinnareemimus]]'' * ''[[Giraffatitan]]'' * ''[[Glacialisaurus]]'' * ''[[Glishades]]'' * ''[[Glyptodontopelta]]'' [[File:Naturkundemuseum Brachiosaurus brancai.jpg|thumb|Skeleton of ''[[Giraffatitan]]''.]] * ''[[Gobiceratops]]'' * ''[[Gobipteryx]]'' – actually an [[enantiornithine]] [[bird]] * ''[[Gobisaurus]]'' * ''[[Gobititan]]'' * ''[[Gobivenator]]'' * "[[Godzillasaurus (dinosaur)|Godzillasaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Gojirasaurus]]'' * ''[[Gojirasaurus]]'' - possible synonym of ''Coelophysis'' * ''[[Gondwanatitan]]'' * ''[[Gongbusaurus]]'' * ''[[Gongxianosaurus]]'' * ''[[Gorgosaurus]]'' * ''[[Goyocephale]]'' * ''[[Graciliceratops]]'' * ''[[Graciliraptor]]'' * ''[[Gracilisuchus]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosaur]] * "[[Gravisaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Lurdusaurus]]'' * ''[[Gravitholus]]'' * ''[[Gresslyosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Plateosaurus]]'' * ''[[Griphornis]]'' – junior synonym of the [[bird]] ''[[Archaeopteryx]]'' * ''[[Griphosaurus]]'' – junior synonym of the [[bird]] ''[[Archaeopteryx]]'' * "[[Gripposaurus]]" – ''nomen nudum''; [[Gyposaurus|"Gyposaurus" ''sinensis'']] * ''[[Gryphoceratops]]'' * "[[Gryphognathus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Gryphoceratops]]'' * ''[[Gryponyx]]'' * ''[[Gryposaurus]]'' * ''[[Guaibasaurus]]'' * ''[[Guanlong]]'' * ''[[Gwyneddosaurus]]'' – a [[Tanystropheus|tanystrophid]] * ''[[Gyposaurus]]'' – junior synonym of ''[[Massospondylus]]'' ==H== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * "[[Hadrosauravus]]" – ''nomen nudum''; junior synonym of ''[[Gryposaurus]]'' * ''[[Hadrosaurus]]'' * ''[[Hagryphus]]'' * ''[[Hallopus]]'' – actually a [[crocodilia]]n * ''[[Halticosaurus]]'' * ''[[Hanssuesia]]'' * "[[Hanwulosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Haplocanthosaurus]]'' * "''[[Haplocanthus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Haplocanthosaurus]]'' * ''[[Haplocheirus]]'' * ''[[Harpymimus]]'' * ''[[Haya (dinosaur)|Haya]]'' * ''[[Hecatasaurus]]'' – junior synonym of ''[[Telmatosaurus]]'' * "[[Heilongjiangosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Heishansaurus]]'' – junior synonym of ''[[Pinacosaurus]]'' * ''[[Helioceratops]]'' * "''[[Euhelopus|Helopus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''Euhelopus'' * ''[[Heptasteornis]]'' * ''[[Herbstosaurus]]'' – actually a [[pterosaur]] * ''[[Herrerasaurus]]'' * ''[[Hesperonychus]]'' * ''[[Hesperosaurus]]'' * ''[[Heterodontosaurus]]'' * ''[[Heterosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Iguanodon]]'' * ''[[Hexing]]''<ref name=Hexing>{{cite book |author=Jin Liyong, Chen Jun and Pascal Godefroit |year=2012 |chapter=A New Basal Ornithomimosaur (Dinosauria: Theropoda) from the Early Cretaceous Yixian Formation, Northeast China |editor=Godefroit, P. (eds) |title=Bernissart Dinosaurs and Early Cretaceous Terrestrial Ecosystems |publisher=Indiana University Press |volume= |pages=467–487}}</ref> * ''[[Hexinlusaurus]]'' * ''[[Heyuannia]]'' * ''[[Hierosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Nodosaurus]]'' * ''[[Hikanodon]]'' – junior synonym of ''[[Iguanodon]]'' [[File:Hypsilophodon.jpg|thumb|Artist's restoration of ''[[Hypsilophodon]]''.]] * ''[[Hippodraco]]'' * "[[Hironosaurus]]" – ''nomen nudum'' * "[[Hisanohamasaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Histriasaurus]]'' * ''[[Homalocephale]]'' * "[[Honghesaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Yandusaurus]]'' * ''[[Hongshanosaurus]]'' * ''[[Hoplitosaurus]]'' * ''[[Hoplosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Struthiosaurus]]'' * ''[[Hortalotarsus]]'' – junior synonym of ''[[Massospondylus]]'' * ''[[Huabeisaurus]]'' * ''[[Huanghetitan]]'' * ''[[Huaxiagnathus]]'' * ''[[Huaxiaosaurus]]'' * "[[Huaxiasaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Huaxiagnathus]]'' * ''[[Huayangosaurus]]'' * ''[[Hudiesaurus]]'' * ''[[Huehuecanauhtlus]]'' * ''[[Hulsanpes]]'' – possibly a [[bird]] * ''[[Hungarosaurus]]'' * ''[[Huxleysaurus]]''<ref name=GSP12/> * ''[[Hylaeosaurus]]'' * ''[[Hylosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Hylaeosaurus]]'' * ''[[Hypacrosaurus]]'' * ''[[Hypselorhachis]]'' – actually a [[ctenosauriscid]] * ''[[Hypselosaurus]]'' * ''[[Hypselospinus]]'' * ''[[Hypsibema]]'' * ''[[Hypsilophodon]]'' * ''[[Hypsirophus]]'' – probable junior synonym of ''[[Stegosaurus]]'' ==I== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * "[[Ichabodcraniosaurus]]" – ''nomen nudum''; probably ''[[Velociraptor]]'' * ''[[Ichthyovenator]]'' * ''[[Ignavusaurus]]'' * ''[[Iguanacolossus]]'' * ''[[Iguanodon]]'' * "[[Iguanoides]]" – ''nomen nudum''; ''[[Iguanodon]]'' * "[[Iguanosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Iguanodon]]'' * ''[[Iliosuchus]]'' * ''[[Ilokelesia]]'' * ''[[Incisivosaurus]]'' [[File:Goodrich Iguanodon.jpg|thumb|Early, inaccurate sketch of two ''[[Iguanodon]]''.]] * ''[[Indosaurus]]'' * ''[[Indosuchus]]'' * "''[[Ingenia]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Ajancingenia]]'' * ''[[Inosaurus]]'' * ''[[Irritator]]'' * ''[[Isanosaurus]]'' * ''[[Ischisaurus]]'' – junior synonym of ''[[Herrerasaurus]]'' * "''[[Ischyrosaurus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, has not yet been renamed * ''[[Isisaurus]]'' * "[[Issasaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Dicraeosaurus]]'' * ''[[Itemirus]]'' * ''[[Iuticosaurus]]'' ==J== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Jainosaurus]]'' * ''[[Jaklapallisaurus]]'' * ''[[Janenschia]]'' * ''[[Jaxartosaurus]]'' * ''[[Jeholornis]]'' – actually a [[bird]] * ''[[Jeholosaurus]]'' * ''[[Jenghizkhan]]'' – junior synonym of ''[[Tarbosaurus]]'' * "[[Jensenosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Supersaurus]]'' * ''[[Jeyawati]]'' * ''[[Jianchangosaurus]]'' * "[[Jiangjunmiaosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Monolophosaurus]]'' * ''[[Jiangjunosaurus]]'' * ''[[Jiangshanosaurus]]'' [[File:Jinfengopteryx wiki.jpg|thumb|Life restoration of ''[[Jinfengopteryx]]''.]] * ''[[Jiangxisaurus]]'' * ''[[Jinfengopteryx]]'' * ''[[Jingshanosaurus]]'' * ''[[Jintasaurus]]'' * ''[[Jinzhousaurus]]'' * ''[[Jiutaisaurus]]'' * ''[[Jixiangornis]]'' – actually a [[bird]] * ''[[Jobaria]]'' * ''[[Jubbulpuria]]'' * ''[[Judiceratops]]'' * ''[[Jurapteryx]]'' – junior synonym of the [[bird]] ''[[Archaeopteryx]]'' * "[[Jurassosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Tianchisaurus]]'' * ''[[Juratyrant]]'' * ''[[Juravenator]]'' ==K== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Kaatedocus]]'' * "[[Kagasaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Kaijiangosaurus]]'' * ''[[Kakuru]]'' * ''[[Kangnasaurus]]'' * ''[[Karongasaurus]]'' * ''[[Katepensaurus]]'' * "[[Katsuyamasaurus]]" – ''nomen nudum'' *''[[Kayentavenator]]'' * ''[[Kazaklambia]]'' * ''[[Kelmayisaurus]]'' * ''[[Kemkemia]]'' * ''[[Kentrosaurus]]'' [[File:Berlin Naturkundemuseum Dino Eingangshalle.jpg|thumb|''[[Kentrosaurus]]'' skeleton.]] * ''[[Kentrurosaurus]]'' – junior synonym (unneeded replacement name) of ''[[Kentrosaurus]]'' * ''[[Kerberosaurus]]'' * ''[[Khaan]]'' * "[[Khateranisaurus]]"<ref name=dawn>Rana, A.N. 2006. [http://www.dawn.com/weekly/science/archive/060325/science5.htm Country’s first dinosaur fossils]. ''DAWN'' March 25, 2006.</ref> – misspelling of "[[Khetranisaurus]]" * ''[[Khetranisaurus]]'' *''[[Kileskus]]'' * ''[[Kinnareemimus]]'' * "[[Kitadanisaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Fukuiraptor]]'' * "[[Kittysaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Eotyrannus]]'' * ''[[Klamelisaurus]]'' * ''[[Kol (dinosaur)|Kol]]'' * ''[[Koparion]]'' * ''[[Koreaceratops]]'' * ''[[Koreanosaurus (ornithopod)|Koreanosaurus]]'' Huh ''et al.'', 2011 * "[[Koreanosaurus (theropod)|Koreanosaurus]]" Kim, 1979 – ''nomen nudum''; name later used formally for a [[Koreanosaurus (ornithopod)|genus of ornithopod]] * "[[Koreasaurus]]"<ref name=Lambert/> – ''nomen nudum''; probably an alternate spelling of "[[Koreanosaurus (theropod)|Koreanosaurus]]" * ''[[Kosmoceratops]]'' * ''[[Kotasaurus]]'' * ''[[Koutalisaurus]]'' * ''[[Kritosaurus]]'' * ''[[Kryptops]]'' * ''[[Krzyzanowskisaurus]]'' – probably a [[pseudosuchia]]n (?''[[Revueltosaurus]]'') * ''[[Kukufeldia]]'' * ''[[Kulceratops]]'' * ''[[Kundurosaurus]]'' * ''[[Kunmingosaurus]]'' – may be a ''nomen nudum'' * ''[[Kuszholia]]'' – probably a [[bird]] ==L== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Labocania]]'' * ''[[Labrosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Allosaurus]]'' * "''[[Laelaps (dinosaur)|Laelaps]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Dryptosaurus]]'' * ''[[Laevisuchus]]'' * ''[[Lagerpeton]]'' – actually a non-dinosaurian [[dinosauromorph]] * ''[[Lagosuchus]]'' – actually a non-dinosaurian [[dinosauromorph]] * ''[[Lamaceratops]]'' * ''[[Lambeosaurus]]'' * ''[[Lametasaurus]]'' * ''[[Lamplughsaura]]'' * ''[[Lanasaurus]]'' * "[[Lancangjiangosaurus]]"<ref name=Lambert/> – variant spelling of "[[Lancanjiangosaurus]]" * "[[Lancangosaurus]]" – variant spelling of "[[Lancanjiangosaurus]]" * "[[Lancanjiangosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Lanzhousaurus]]'' * ''[[Laornis]]'' – actually a [[bird]] * ''[[Laosaurus]]'' * ''[[Lapampasaurus]]'' * ''[[Laplatasaurus]]'' * ''[[Lapparentosaurus]]'' * ''[[Latirhinus]]'' * ''[[Leaellynasaura]]'' * ''[[Leinkupal]]'' * ''[[Leipsanosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Struthiosaurus]]'' * "[[Lengosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Eotyrannus]]'' * ''[[Leonerasaurus]]'' * ''[[Leptoceratops]]'' * ''[[Leptorhynchos (dinosaur)|Leptorhynchos]]'' * ''[[Leptospondylus]]'' – junior synonym of ''[[Massospondylus]]'' * ''[[Leshansaurus]]'' * ''[[Lesothosaurus]]'' * ''[[Lessemsaurus]]'' * ''[[Levnesovia]]'' * ''[[Lewisuchus]]'' – actually a non-dinosaurian [[dinosauromorph]] * ''[[Lexovisaurus]]'' [[File:Leaellynasaura BW.jpg|thumb|Life restoration of ''[[Leaellynasaura]]''.]] * ''[[Leyesaurus]]''<ref name=Leyesaurus>{{cite journal |authors=Cecilia Apaldetti, Ricardo N. Martinez, Oscar A. Alcober and Diego Pol |year=2011 |title=A New Basal Sauropodomorph (Dinosauria: Saurischia) from Quebrada del Barro Formation (Marayes-El Carrizal Basin), Northwestern Argentina |url=http://www.plosone.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0026964 |journal=PLoS ONE |volume=6 |issue=11 |pages=e26964 |doi=10.1371/journal.pone.0026964 |pmid=22096511 |pmc=3212523}}</ref> * ''[[Liaoceratops]]'' * ''[[Liaoningosaurus]]'' * "[[Liassaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Libycosaurus]]'' – actually an [[anthracothere]] [[mammal]] * ''[[Ligabueino]]'' * ''[[Ligabuesaurus]]'' * "[[Ligomasaurus]]" – ''nomen nudum'', probably ''[[Giraffatitan]]'' * "[[Likhoelesaurus]]" – ''nomen nudum''; possibly non-dinosaurian * ''[[Liliensternus]]'' * ''[[Limaysaurus]]'' * "''[[Limnornis]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as the [[birds]] ''[[Eurolimnornis]]'' and ''[[Palaeocursornis]]'' * "''[[Limnosaurus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Telmatosaurus]]'' * ''[[Limusaurus]]'' * ''[[Linhenykus]]'' * ''[[Linheraptor]]'' * ''[[Linhevenator]]'' * ''[[Lirainosaurus]]'' * ''[[Lisboasaurus]]'' – actually a [[crocodilia]]n * ''[[Liubangosaurus]]'' * ''[[Loncosaurus]]'' * ''[[Longisquama]]'' – actually some sort of non-dinosaurian [[reptile]] * ''[[Longosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Coelophysis]]'' * ''[[Lophorhothon]]'' * ''[[Lophostropheus]]'' * ''[[Loricatosaurus]]'' * ''[[Loricosaurus]]'' – possible junior synonym of ''[[Neuquensaurus]]'' * ''[[Losillasaurus]]'' <!-- Deleted image removed: [[File:Lophorhothon atopus.jpg|thumb|Remains of a ''[[Lophorhothon]]'' skull.]] --> * ''[[Lourinhanosaurus]]'' * ''[[Lourinhasaurus]]'' * ''[[Luanchuanraptor]]'' * "[[Luanpingosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Psittacosaurus]]'' * ''[[Lucianosaurus]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosauriform]] * ''[[Lufengocephalus]]'' – junior synonym of ''[[Lufengosaurus]]'' * ''[[Lufengosaurus]]'' * ''[[Lukousaurus]]'' * ''[[Luoyanggia]]'' * ''[[Lurdusaurus]]'' * ''[[Lusitanosaurus]]'' * ''[[Lusotitan]]'' * ''[[Lycorhinus]]'' * ''[[Lythronax]]'' ==M== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Macelognathus]]'' – actually a sphenosuchian [[crocodilia]]n *''[[Machairasaurus]]'' * ''[[Macrodontophion]]'' * ''[[Macrogryphosaurus]]'' * ''[[Macrophalangia]]'' – junior synonym of ''[[Chirostenotes]]'' * "[[Macroscelosaurus]]" – ''nomen nudum''; probable junior synonym of ''[[Tanystropheus]]'' * ''[[Macrurosaurus]]'' * "[[Madsenius]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Magnapaulia]]''<ref name=Magnapaulia>{{cite doi|10.1371/journal.pone.0038207}}</ref> * ''[[Magnirostris]]'' * ''[[Magnosaurus]]'' * "[[Magulodon]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Magyarosaurus]]'' * ''[[Mahakala (dinosaur)|Mahakala]]'' * ''[[Maiasaura]]'' * ''[[Majungasaurus]]'' * ''[[Majungatholus]]'' – probable junior synonym of ''[[Majungasaurus]]'' * ''[[Malarguesaurus]]'' * ''[[Malawisaurus]]'' * ''[[Maleevosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Tarbosaurus]]'' * ''[[Maleevus]]'' [[File:Sketch mamenchisaurus.jpg|thumb|Sketch of the sauropod ''[[Mamenchisaurus]]''.]] * ''[[Mamenchisaurus]]'' * ''[[Manidens]]'' * ''[[Mandschurosaurus]]'' * ''[[Manospondylus]]'' – synonym of ''[[Tyrannosaurus]]'' * ''[[Mantellisaurus]]'' * ''[[Mantellodon]]''<ref name=GSP12/> * ''[[Mapusaurus]]'' * ''[[Marasuchus]]'' – actually a non-dinosaurian [[dinosauromorph]] * ''[[Marisaurus]]'' * ''[[Marmarospondylus]]'' – probable junior synonym of ''[[Bothriospondylus]]'' * ''[[Marshosaurus]]'' * ''[[Martharaptor]]'' * ''[[Masiakasaurus]]'' * ''[[Massospondylus]]'' * ''[[Maxakalisaurus]]'' * ''[[Medusaceratops]]'' * "[[Megacervixosaurus]]" – ''nomen nudum'' * "''[[Megadactylus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Anchisaurus]]'' * "[[Megadontosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Microvenator]]'' * ''[[Megalosaurus]]'' * ''[[Megapnosaurus]]'' * ''[[Megaraptor]]'' * ''[[Mei (dinosaur)|Mei]]'' * ''[[Melanorosaurus]]'' * ''[[Mendozasaurus]]'' * ''[[Mercuriceratops]]'' * "[[Merosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Metriacanthosaurus]]'' * "[[Microcephale]]" – ''nomen nudum'' * "''[[Microceratops]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Microceratus]]'' * ''[[Microceratus]]'' * ''[[Microcoelus]]'' – possible synonym of ''[[Neuquensaurus]]'' * "[[Microdontosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Microhadrosaurus]]'' * ''[[Micropachycephalosaurus]]'' * ''[[Microraptor]]'' * ''[[Microsaurops]]'' – junior synonym of ''[[Saltasaurus]]'' * ''[[Microvenator]]'' * "[[Mifunesaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Minmi (dinosaur)|Minmi]]'' * ''[[Minotaurasaurus]]'' * ''[[Miragaia (dinosaur)|Miragaia]]'' * ''[[Mirischia]]'' * "[[Moabosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Mochlodon]]'' * "[[Mohammadisaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Tornieria]]'' * ''[[Mojoceratops]]'' [[File:Muttaburrasaurus skel QM email.jpg|thumb|Cast of a ''[[Muttaburrasaurus]]'' skeleton.]] * ''[[Mongolosaurus]]'' * ''[[Monkonosaurus]]'' * ''[[Monoclonius]]'' * ''[[Monolophosaurus]]'' * "''[[Mononychus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Mononykus]]'' * ''[[Mononykus]]'' * ''[[Montanoceratops]]'' * ''[[Morinosaurus]]'' * ''[[Morosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Camarasaurus]]'' * "[[Moshisaurus]]" – ''nomen nudum''; ?''[[Mamenchisaurus]]'' * "[[Mtapaiasaurus]]" – ''nomen nudum'', probably ''[[Giraffatitan]]'' * "[[Mtotosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Dicraeosaurus]]'' * ''[[Mussaurus]]'' * ''[[Muttaburrasaurus]]'' * ''[[Muyelensaurus]]'' * ''[[Mymoorapelta]]'' ==N== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Naashoibitosaurus]]'' * ''[[Nambalia]]'' * ''[[Nankangia]]'' * ''[[Nanningosaurus]]'' * ''[[Nanosaurus]]'' * ''[[Nanotyrannosaurus]]'' – a misspelling of ''[[Nanotyrannus]]'' * ''[[Nanotyrannus]]'' – possibly a juvenile ''[[Tyrannosaurus]]'' or other [[tyrannosaurid]]<ref name="henderson2005">Henderson (2005). "Nano No More: The death of the pygmy tyrant." In: "The origin, systematics, and paleobiology of Tyrannosauridae", a symposium hosted jointly by Burpee Museum of Natural History and Northern Illinois University.</ref> * ''[[Nanshiungosaurus]]'' * ''[[Nanuqsaurus]]'' * ''[[Nanyangosaurus]]'' * ''[[Narambuenatitan]]'' * ''[[Nasutoceratops]]'' * ''[[Nebulasaurus]]'' * "''[[Nectosaurus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Kritosaurus]]'' * ''[[Nedcolbertia]]'' * ''[[Nedoceratops]]'' * ''[[Neimongosaurus]]'' * "''[[Nemegtia]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Nemegtomaia]]'' * ''[[Nemegtomaia]]'' * ''[[Nemegtosaurus]]'' * "''[[Neosaurus (dinosaur)|Neosaurus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Parrosaurus]]'' (possible junior synonym of ''[[Hypsibema]]'') * ''[[Neosodon]]'' * ''[[Neovenator]]'' * ''[[Neuquenraptor]]'' * ''[[Neuquensaurus]]'' * "[[Newtonsaurus]]" – ''nomen nudum'' * "[[Ngexisaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Nigersaurus]]'' * "[[Ninghsiasaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Pinacosaurus]]'' * ''[[Ningyuansaurus]]'' * ''[[Niobrarasaurus]]'' * ''[[Nipponosaurus]]'' * ''[[Noasaurus]]'' * ''[[Nodocephalosaurus]]'' * ''[[Nodosaurus]]'' * ''[[Nomingia]]'' [[File:Nanshiungosaurus dinosaur.png|thumb|Artist's restoration of a pair of ''[[Nanshiungosaurus]]''.]] * ''[[Nopcsaspondylus]]'' * ''[[Normanniasaurus]]'' * ''[[Nothronychus]]'' * ''[[Notoceratops]]'' * ''[[Notohypsilophodon]]'' * "[[Nouerosaurus]]"<ref name=Lambert/> – variant spelling of ''[[Nurosaurus]]'' * ''[[Nqwebasaurus]]'' * "[[Nteregosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Janenschia]]'' * "[[Nuoerosaurus]]" – variant spelling of ''[[Nurosaurus]]'' * "[[Nuoersaurus]]" – variant spelling of ''[[Nurosaurus]]'' * "[[Nurosaurus]]"<ref name=Lambert/> – ''nomen nudum'' * ''[[Nuthetes]]'' * ''[[Nyasasaurus]]'' – possibly a non-dinosaurian [[dinosauriform]] * "[[Nyororosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Dicraeosaurus]]'' ==O== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Ohmdenosaurus]]'' * ''[[Ojoceratops]]'' * ''[[Ojoraptorsaurus]]'' * ''[[Oligosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Rhabdodon]]'' * ''[[Olorotitan]]'' * ''[[Omeisaurus]]'' * ''[[Omnivoropteryx]]'' - probably a [[bird]] * "''[[Omosaurus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Dacentrurus]]'' * ''[[Onychosaurus]]'' – synonym of ''[[Rhabdodon]]'', or a dubious [[ankylosauria]]n * ''[[Oohkotokia]]'' * ''[[Opisthocoelicaudia]]'' * ''[[Oplosaurus]]'' * "[[Orcomimus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Euskelosaurus|Orinosaurus]]'' – junior synonym (unneeded replacement name) of ''[[Euskelosaurus|Orosaurus]]'' * ''[[Orkoraptor]]'' * ''[[Ornatotholus]]'' * ''[[Ornithodesmus]]'' * "[[Ornithoides]]" – ''nomen nudum''; ''[[Saurornithoides]]'' * ''[[Ornitholestes]]'' [[File:The American Museum journal (c1900-(1918)) (17537482124).jpg|thumb|''[[Ornitholestes]]'' sketch.]] * ''[[Ornithomerus]]'' – junior synonym of ''[[Rhabdodon]]'' * ''[[Ornithomimoides]]'' * ''[[Ornithomimus]]'' * ''[[Ornithopsis]]'' * ''[[Ornithosuchus]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosaur]] * ''[[Ornithotarsus]]'' – possible junior synonym of ''[[Hadrosaurus]]'' * ''[[Orodromeus]]'' * ''[[Orosaurus]]'' – possible junior synonym of ''[[Euskelosaurus]]'' * ''[[Orthogoniosaurus]]'' * ''[[Orthomerus]]'' * ''[[Oryctodromeus]]'' * "[[Oshanosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Osmakasaurus]]''<ref name="McDonald">{{Cite journal|author=Andrew T. McDonald |year=2011 |title=The taxonomy of species assigned to ''Camptosaurus'' (Dinosauria: Ornithopoda) |url=http://www.mapress.com/zootaxa/2011/f/z02783p068f.pdf |journal=Zootaxa |volume=2783 |issue= |pages=52–68 |doi= }}</ref> * ''[[Ostafrikasaurus]]'' * ''[[Othnielia]]'' * ''[[Othnielosaurus]]'' * "[[Otogosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Ouranosaurus]]'' * ''[[Overosaurus]]'' * ''[[Oviraptor]]'' * "[[Ovoraptor]]" – ''nomen nudum''; ''[[Velociraptor]]'' *''[[Owenodon]]'' * ''[[Oxalaia]]'' * ''[[Ozraptor]]'' ==P== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Pachycephalosaurus]]'' * ''[[Pachyrhinosaurus]]'' * ''[[Pachysauriscus]]'' – probable junior synonym of ''[[Plateosaurus]]'' * ''[[Pachysaurops]]'' – probable junior synonym of ''[[Plateosaurus]]'' * "''[[Pachysaurus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Pachysauriscus]]''; probable junior synonym of ''[[Plateosaurus]]'' * ''[[Pachyspondylus]]'' – probable junior synonym of ''[[Massospondylus]]'' * ''[[Pachysuchus]]''<ref>{{cite journal |author=Paul M. Barrett and Xu Xing |year=2012 |title=The enigmatic reptile ''Pachysuchus imperfectus'' Young, 1951 from the Lower Lufeng Formation (Lower Jurassic) of Yunnan, China |journal=Vertebrata PalAsiatica |volume=50 |issue=2 |pages=151–159 |url=http://www.ivpp.cas.cn/cbw/gjzdwxb/xbwzxz/201204/P020120423369779799608.pdf}}</ref> * ''[[Pakisaurus]]'' * ''[[Palaeoctonus]]'' – actually a [[phytosaur]] * ''[[Palaeocursornis]]'' – possibly a [[bird]] * "[[Palaeolimnornis]]" – ''nomen nudum''; ''[[Palaeocursornis]]'', probable bird * ''[[Palaeopteryx]]'' – possibly a [[bird]] * ''[[Palaeosauriscus]]'' – junior synonym of ''[[Paleosaurus]]'' * "''[[Palaeosaurus]]''" Riley & Stutchbury, 1836 – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Paleosaurus]]'' * "''[[Sphenosaurus|Palaeosaurus]]''" Fitzinger, 1840 – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Sphenosaurus]]'', a non-dinosaurian [[procolophonid]] * ''[[Palaeoscincus]]'' * ''[[Paleosaurus]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosaur]] * ''[[Paludititan]]'' * ''[[Paluxysaurus]]'' * ''[[Pampadromaeus]]''<ref name=Pampadromaeus>{{cite journal |last=Cabreira |first=Sergio F. |coauthors=Cesar L. Schultz, Jonathas S. Bittencourt, Marina B. Soares, Daniel C. Fortier, Lúcio R. Silva and Max C. Langer |year=2011 |title=New stem-sauropodomorph (Dinosauria, Saurischia) from the Triassic of Brazil |url=http://www.springerlink.com/content/qu44p67746t71w38/ |journal=Naturwissenschaften |volume=98 |issue=12 |pages=1035–40 |doi=10.1007/s00114-011-0858-0 |pmid=22083251}}</ref> * ''[[Pamparaptor]]'' * ''[[Panamericansaurus]]'' * ''[[Panoplosaurus]]'' * ''[[Panphagia]]'' * ''[[Pantydraco]]'' [[File:Pachycephalosaurus.jpg|thumb|Life restoration of ''[[Pachycephalosaurus]]''.]] * "[[Paraiguanodon]]" – ''nomen nudum''; ''[[Bactrosaurus]]'' * ''[[Paralititan]]'' * ''[[Paranthodon]]'' * ''[[Pararhabdodon]]'' * ''[[Parasaurolophus]]'' * ''[[Pareiasaurus]]'' – actually a [[pareiasaur]] * "[[Parhabdodon]]"<ref name=Lambert/> – ''nomen nudum''; misspelling of ''[[Pararhabdodon]]'' * ''[[Parksosaurus]]'' * ''[[Paronychodon]]'' * ''[[Parrosaurus]]'' – possible junior synonym of ''[[Hypsibema]]'' * ''[[Parvicursor]]'' * ''[[Patagonykus]]'' * ''[[Patagosaurus]]'' * "[[Patricosaurus]]" – actually a [[chimera (paleontology)|chimera]] of various non-dinosaurian [[reptile]]s * ''[[Pawpawsaurus]]'' * ''[[Pectinodon]]'' – junior synonym of ''[[Troodon]]'' * ''[[Pedopenna]]'' * ''[[Pegomastax]]'' * ''[[Peishansaurus]]'' * ''[[Pekinosaurus]]'' – actually a [[pseudosuchia]]n; possibly a junior synonym of ''[[Revueltosaurus]]'' * ''[[Pelecanimimus]]'' * ''[[Pellegrinisaurus]]'' * ''[[Peloroplites]]'' * ''[[Pelorosaurus]]'' * "''[[Peltosaurus (dinosaur)|Peltosaurus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Sauropelta]]'' * ''[[Penelopognathus]]'' * ''[[Pentaceratops]]'' * ''[[Petrobrasaurus]]''<ref name="petrobrasaurus">{{Cite journal|author=Leonardo S. Filippi, José Ignacio Canudo, Leonardo J. Salgado, Alberto C. Garrido, Rodolfo A. Garcia, Ignacio A. Cerda and Alejandro Otero |year=in press |title=A new sauropod titanosaur from the Plottier Formation (Upper Cretaceous) of Patagonia (Argentina) |url=http://www.geologica-acta.com/pdf/vol0901a08.pdf |journal=Geologica Acta |volume=9 |issue=1 |pages=1–23 |doi=10.1344/105.000000??? }}</ref> * ''[[Phaedrolosaurus]]'' * ''[[Philovenator]]'' * ''[[Phuwiangosaurus]]'' * ''[[Phyllodon]]'' * ''[[Piatnitzkysaurus]]'' * ''[[Picrodon]]'' – junior synonym of ''[[Avalonianus]]'' * ''[[Pinacosaurus]]'' * ''[[Pisanosaurus]]'' * ''[[Pitekunsaurus]]'' * ''[[Piveteausaurus]]'' * ''[[Planicoxa]]'' * ''[[Plateosauravus]]'' * ''[[Plateosaurus]]'' * ''[[Platyceratops]]'' * ''[[Pleurocoelus]]'' – possibly ''[[Astrodon]]'' * ''[[Pleuropeltus]]'' – junior synonym of ''[[Struthiosaurus]]'' * ''[[Pneumatoarthrus]]'' – actually a [[turtle]] *''[[Pneumatoraptor]]'' * ''[[Podokesaurus]]'' * ''[[Poekilopleuron]]'' * ''[[Polacanthoides]]'' – junior synonym of ''[[Hylaeosaurus]]'' * ''[[Polacanthus]]'' * ''[[Polyodontosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Troodon]]'' * ''[[Polyonax]]'' * ''[[Ponerosteus]]'' * ''[[Poposaurus]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosaur]] [[File:Sketch parasaurolophus.jpg|thumb|''[[Parasaurolophus]]'' sketch.]] * ''[[Postosuchus]]'' – actually a [[rauisuchia]]n * ''[[Pradhania]]'' * ''[[Prenocephale]]'' * ''[[Prenoceratops]]'' * ''[[Priconodon]]'' * ''[[Priodontognathus]]'' * ''[[Proa (dinosaur)|Proa]]'' * ''[[Probactrosaurus]]'' * ''[[Proceratops]]'' – junior synonym (unneeded replacement name) of ''[[Ceratops]]'' * ''[[Proceratosaurus]]'' * ''[[Procerosaurus]]'' von Huene, 1902 – actually a [[prolacertiformes|prolacertiform]] [[archosauromorph]] * "''[[Procerosaurus]]''" Fritsch, 1905 – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Ponerosteus]]'' * ''[[Procheneosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Lambeosaurus]]'' * ''[[Procompsognathus]]'' * ''[[Prodeinodon]]'' * "[[Proiguanodon]]" – ''nomen nudum''; ''[[Iguanodon]]'' * ''[[Propanoplosaurus]]'' * ''[[Proplanicoxa]]'' * ''[[Prosaurolophus]]'' * ''[[Protarchaeopteryx]]'' * ''[[Protecovasaurus]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosauriform]] * ''[[Protiguanodon]]'' – junior synonym of ''[[Psittacosaurus]]'' * ''[[Protoavis]]'' – described as a bird, probably a [[chimera (paleontology)|chimera]] including [[theropoda|theropod]] dinosaur bones * ''[[Protoceratops]]'' * ''[[Protognathosaurus]]'' * "''[[Protognathus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Protognathosaurus]]'' * ''[[Protohadros]]'' * ''[[Protorosaurus]]'' von Meyer, 1830 – actually a non-dinosaurian [[reptile]] * "''[[Chasmosaurus|Protorosaurus]]''" Lambe, 1914 – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Chasmosaurus]]'' * "[[Protrachodon]]" – ''nomen nudum''; ''[[Orthomerus]]'' * "[[Proyandusaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Hexinlusaurus]]''. * ''[[Pseudolagosuchus]]'' – actually a non-dinosaurian [[dinosauromorph]] * ''[[Psittacosaurus]]'' * ''[[Pteropelyx]]'' * ''[[Pterospondylus]]'' * ''[[Puertasaurus]]'' * ''[[Pukyongosaurus]]'' * ''[[Pycnonemosaurus]]'' * ''[[Pyroraptor]]'' ==Q== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} [[File:Quantassaurus skel aus.jpg|thumb|''[[Qantassaurus]]'' skeleton.]] * ''[[Qantassaurus]]'' * ''[[Qianzhousaurus]]'' * ''[[Qiaowanlong]]'' * ''[[Qinlingosaurus]]'' * ''[[Qingxiusaurus]]'' * ''[[Qiupalong]]'' * ''[[Quaesitosaurus]]'' * ''[[Quetecsaurus]]'' * ''[[Quilmesaurus]]'' ==R== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Rachitrema]]'' – possibly an [[ichthyosaur]] * ''[[Rahiolisaurus]]'' * "''[[Rahona]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Rahonavis]]'' * ''[[Rahonavis]]'' – possibly a [[bird]] * ''[[Rajasaurus]]'' * ''[[Rapator]]'' * ''[[Rapetosaurus]]'' * ''[[Raptorex]]'' * ''[[Ratchasimasaurus]]'' * ''[[Rayososaurus]]'' * ''[[Razanandrongobe]]'' – may be a [[theropod]] or [[crocodylomorph]] * ''[[Rebbachisaurus]]'' * ''[[Regnosaurus]]'' * "[[Revueltoraptor]]" – ''nomen nudum''; junior synonym of ''[[Gojirasaurus]]'' * ''[[Revueltosaurus]]'' – actually a [[pseudosuchia]]n * ''[[Rhabdodon]]'' * ''[[Rhadinosaurus]]'' – may be non-dinosaurian, possibly [[crocodilia]]n * ''[[Rhodanosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Struthiosaurus]]'' * ''[[Rhoetosaurus]]'' * ''[[Rhopalodon]]'' – actually a [[synapsid]] * ''[[Ricardoestesia]]'' – intended but unofficial spelling of ''[[Richardoestesia]]'' * ''[[Richardoestesia]]'' [[File:Rinchenia mongoliensis profile1.jpg|thumb|Profile sketch of the head of ''[[Rinchenia]]''.]] * "''[[Rileya]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Rileyasuchus]]'' * ''[[Rileyasuchus]]'' – a [[chimera (paleontology)|chimera]] of [[phytosaur]] and ''[[Thecodontosaurus]]'' remains * ''[[Rinchenia]]'' * ''[[Rinconsaurus]]'' * ''[[Rioarribasaurus]]'' – junior synonym of ''[[Coelophysis]]'' * "[[Riodevasaurus]]"<ref name="Eusauropoda">{{cite web|url=http://www.thescelosaurus.com/eusauropoda.htm|title=Eusauropoda|last=Tweet|first=J|date=n.d.|accessdate=31 December 2012}}</ref> - ''nomen nudum''; ''[[Turiasaurus]]'' * ''[[Riojasaurus]]'' * ''[[Riojasuchus]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosaur]] * ''[[Rocasaurus]]'' * "[[Roccosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Melanorosaurus]]'' * ''[[Rubeosaurus]]'' * ''[[Ruehleia]]'' * ''[[Rugops]]'' * "[[Rutellum]]" – pre-[[Carl Linnaeus|Linnaean]] name, invalid under modern taxonomic systems * ''[[Ruyangosaurus]]'' ==S== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Sacisaurus]]'' – actually a [[silesaurid]] * ''[[Sahaliyania]]'' * ''[[Saichania]]'' * "[[Salimosaurus]]" – ''nomen nudum'', probably ''[[Giraffatitan]]'' * ''[[Saltasaurus]]'' * ''[[Saltopus]]'' – probably a non-dinosaurian [[dinosauromorph]] * "[[Saltriosaurus]]" – ''nomen nudum'' * "[[Sanchusaurus]]" – ''nomen nudum'' * "[[Sangonghesaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Sanjuansaurus]]'' * ''[[Sanpasaurus]]'' * ''[[Santanaraptor]]'' * ''[[Sarahsaurus]]'' * ''[[Sarcolestes]]'' * ''[[Sarcosaurus]]'' * ''[[Saturnalia (dinosaur)|Saturnalia]]'' * ''[[Sauraechinodon]]''<ref name=Lambert/> – junior synonym of ''[[Echinodon]]'' * "[[Sauraechmodon]]" – ''nomen nudum''; ''[[Echinodon]]'' * ''[[Saurolophus]]'' * ''[[Sauroniops]]'' * ''[[Sauropelta]]'' * ''[[Saurophaganax]]'' * "''[[Saurophagus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Saurophaganax]]'' * ''[[Sauroplites]]'' * "[[Sauropodus]]"<ref>Olshevsky, G. (February 9, 2001). [http://dml.cmnh.org/2001Feb/msg00345.html ''Sauropodus'']. Dinosaur Mailing List.</ref> – ''nomen nudum'' * ''[[Sauroposeidon]]'' * ''[[Saurornithoides]]'' * ''[[Saurornitholestes]]'' * ''[[Scansoriopteryx]]'' – possible junior synonym of ''[[Epidendrosaurus]]'' * ''[[Scaphonyx]]'' – actually a [[rhynchosaur]] * ''[[Scelidosaurus]]'' * ''[[Scipionyx]]'' * ''[[Sciurumimus]]''<ref>{{Cite doi|10.1073/pnas.1203238109 }}</ref> * ''[[Scleromochlus]]'' – actually a non-dinosaurian [[avemetatarsalia]]n * ''[[Scolosaurus]]'' * "[[Scrotum (dinosaur)|Scrotum]]" – invalid, considered to have been a descriptive label rather than a [[Carl Linnaeus|Linnaean]] name<!--If you came here to remove this entry, please bring it up on the talk page first.--><ref>This is an invalid name applied to what would now be recognized as a theropod, perhaps ''[[Megalosaurus]]'', and considered invalid by the ICZN. For additional information, please see [http://www.polychora.com/dinolist.html#S George Olshevsky's Dinosaur Genera List], [http://archosaur.us/theropoddatabase/Neotheropoda.htm#Scrotumhumanum The Theropod Database], or [http://dinogenera.populus.org/rub/19 Dinogenera] (French). {{cite journal | last1 = Halstead | first1 = L.B. | last2 = Sarjeant | first2 = W.A.S. | year = 1993 | title = ''Scrotum humanum'' Brookes - the earliest name for a dinosaur? | url = | journal = Modern Geology | volume = 18 | issue = | pages = 221–224 }}</ref> * ''[[Scutellosaurus]]'' [[File:Segisaurus.jpg|thumb|Artist's restoration of ''[[Segisaurus]]''.]] * ''[[Secernosaurus]]'' * ''[[Segisaurus]]'' * ''[[Segnosaurus]]'' * ''[[Seismosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Diplodocus]]'' * ''[[Seitaad]]'' * "[[Selimanosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Dicraeosaurus]]'' * ''[[Sellacoxa]]'' * ''[[Sellosaurus]]'' – likely junior synonym of ''[[Plateosaurus]]'' * ''[[Serendipaceratops]]'' * ''[[Shamosaurus]]'' * ''[[Shanag]]'' * ''[[Shanshanosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Tarbosaurus]]'' * ''[[Shantungosaurus]]'' * ''[[Shanxia]]'' * ''[[Shanyangosaurus]]'' * ''[[Shaochilong]]'' * ''[[Shenzhouraptor]]'' – actually a [[bird]]; likely junior synonym of ''Jeholornis''.<ref name=ChiappeDyke>{{Cite journal|last= Chiappe|first= Luis M.|authorlink= |coauthors=Dyke, Gareth J.|year= 2006|title=The Early Evolutionary History of Birds|journal=Journal of the Paleontological Society of Korea|volume= 22|issue= 1|pages= 133–151|id= |url= |accessdate= |quote= }}</ref> * ''[[Shenzhousaurus]]'' * ''[[Shidaisaurus]]'' * ''[[Shixinggia]]'' * ''[[Shuangmiaosaurus]]'' * ''[[Shunosaurus]]'' * ''[[Shuosaurus]]''<ref name=Lambert/> – misspelling of ''[[Shunosaurus]]'' * ''[[Shuvosaurus]]'' – actually a [[rauisuchia]]n * ''[[Shuvuuia]]'' * ''[[Siamodon]]'' * ''[[Siamosaurus]]'' * ''[[Siamotyrannus]]'' * ''[[Siats (dinosaur)|Siats]]'' * ''[[Sigilmassasaurus]]'' * ''[[Silesaurus]]'' – actually a [[silesaurid]] * ''[[Siluosaurus]]'' * ''[[Silvisaurus]]'' * ''[[Similicaudipteryx]]'' * ''[[Sinocalliopteryx]]'' * ''[[Sinoceratops]]'' * ''[[Sinocoelurus]]'' * "[[Sinopliosaurus (dinosaur)|Sinopliosaurus]]" – material originally classified with [[pliosaur]] ''[[Sinopliosaurus]]'', now recognized as dinosaurian<ref name=EBetal08>{{Cite journal|last=Buffetaut |first=E. |coauthors= Suteethorn, V.; Tong, H.; and Amiot, R. |year=2008 |title=Geological Magazine |volume=145 |issue=5 |pages=745–748}}</ref> * ''[[Sinornithoides]]'' * ''[[Sinornithomimus]]'' * ''[[Sinornithosaurus]]'' * ''[[Sinosauropteryx]]'' * ''[[Sinosaurus]]'' * ''[[Sinotyrannus]]'' * ''[[Sinovenator]]'' * ''[[Sinraptor]]'' * ''[[Sinucerasaurus]]'' – junior synonym of ''[[Sinusonasus]]'' * ''[[Sinusonasus]]'' [[File:Spinosaurus1DBa.png|thumb|Artist's restoration of the giant theropod ''[[Spinosaurus]]''.]] * ''[[Skorpiovenator]]'' * "''[[Smilodon (dinosaur)|Smilodon]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Zanclodon]]'' * ''[[Sonidosaurus]]'' * ''[[Sonorasaurus]]'' * ''[[Sphaerotholus]]'' * ''[[Sphenosaurus]]'' – actually a non-dinosaurian [[reptile]] * ''[[Sphenospondylus]]'' – junior synonym of ''[[Iguanodon]]'' * ''[[Spinophorosaurus]]'' * ''[[Spinops]]'' * ''[[Spinosaurus]]'' * ''[[Spinostropheus]]'' * ''[[Spinosuchus]]'' – actually a non-dinosaurian [[reptile]] * ''[[Spondylosoma]]'' – possibly a [[rauisuchia]]n * ''[[Squalodon]]'' – actually a [[cetacea]]n * ''[[Staurikosaurus]]'' * ''[[Stegoceras]]'' * ''[[Stegopelta]]'' * ''[[Stegosaurides]]'' * "[[Stegosauroides]]"<ref name=Lambert/> – misspelling of ''[[Stegosaurides]]'' * ''[[Stegosaurus]]'' * ''[[Stenonychosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Troodon]]'' * ''[[Stenopelix]]'' * ''[[Stenotholus]]'' – junior synonym of ''[[Stygimoloch]]'' * ''[[Stephanosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Lambeosaurus]]'' * "''[[Stereocephalus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Euoplocephalus]]'' * "[[Stereosaurus]]" – ''nomen nudum''; possibly a [[plesiosaur]] * ''[[Sterrholophus]]'' – junior synonym of ''[[Triceratops]]'' * ''[[Stokesosaurus]]'' * ''[[Stormbergia]]'' * ''[[Strenusaurus]]'' – junior synonym of ''[[Riojasaurus]]'' * ''[[Streptospondylus]]'' * ''[[Struthiomimus]]'' * ''[[Struthiosaurus]]'' * ''[[Stygimoloch]]'' – possibly a sub-adult ''[[Pachycephalosaurus]]'' * ''[[Stygivenator]]'' – junior synonym of ''[[Tyrannosaurus]]'' * ''[[Styracosaurus]]'' * ''[[Succinodon]]'' – actually [[fossil]]ized [[mollusc]] borings * ''[[Suchomimus]]'' * ''[[Suchosaurus]]'' – originally described as a [[crocodile]], actually a [[spinosaurid]] * ''[[Suchoprion]]'' – actually a [[phytosaur]] * "[[Sugiyamasaurus]]" – ''nomen nudum'' [[File:Struthiomimus.jpg|thumb|Early sketch of a ''[[Struthiomimus]]''.]] * ''[[Sulaimanisaurus]]'' * "[[Sulaimansaurus]]"<ref name=dawn/> – misspelling of "[[Sulaimanisaurus]]" * ''[[Supersaurus]]'' * ''[[Suuwassea]]'' * ''[[Suzhousaurus]]'' * ''[[Symphyrophus]]'' – junior synonym of ''[[Camptosaurus]]'' * ''[[Syngonosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Acanthopholis]]'' * "''[[Megapnosaurus|Syntarsus]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Megapnosaurus]]'' * ''[[Syrmosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Pinacosaurus]]'' * "[[Szechuanoraptor]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Szechuanosaurus]]'' ==T== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Talarurus]]'' * ''[[Talenkauen]]'' * ''[[Talos (dinosaur)|Talos]]'' * ''[[Tangvayosaurus]]'' * ''[[Tanius]]'' * ''[[Tanycolagreus]]'' * ''[[Tanystropheus]]'' – actually a [[prolacertiform]] [[archosauromorph]] * ''[[Tanystrosuchus]]'' – possible junior synonym of ''[[Halticosaurus]]'' or ''[[Liliensternus]]'' * ''[[Taohelong]]'' * ''[[Tapinocephalus]]'' – actually a [[therapsid]] * ''[[Tapuiasaurus]]''<ref name="tapuiasaurus">{{Cite journal|author=Hussam Zaher, Diego Pol, Alberto B. Carvalho, Paulo M. Nascimento, Claudio Riccomini, Peter Larson, Rubén Juarez-Valieri, Ricardo Pires-Domingues, Nelson Jorge da Silva Jr., Diógenes de Almeida Campos |year=2011 |title=A Complete Skull of an Early Cretaceous Sauropod and the Evolution of Advanced Titanosaurians |url=http://www.plosone.org/article/browse.action?field=&pageSize=10&startPage=0&catName=Evolutionary+Biology |journal=PLoS ONE |volume=6 |issue=2 |pages=e16663 |doi=10.1371/journal.pone.0016663 |pmid=21326881 |pmc=3034730|editor1-last=Sereno|editor1-first=Paul}}</ref> * ''[[Tarascosaurus]]'' * ''[[Tarbosaurus]]'' * ''[[Tarchia]]'' * ''[[Tastavinsaurus]]'' * ''[[Tatankacephalus]]'' * ''[[Tatankaceratops]]'' * ''[[Tataouinea]]'' * ''[[Tatisaurus]]'' * ''[[Taveirosaurus]]'' * ''[[Tawa (dinosaur)|Tawa]]'' * ''[[Tawasaurus]]'' – junior synonym of ''[[Lufengosaurus]]'' * ''[[Tazoudasaurus]]'' * ''[[Technosaurus]]'' – actually a [[silesaurid]] * ''[[Tecovasaurus]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosauriform]] * ''[[Tehuelchesaurus]]'' * ''[[Teinurosaurus]]'' * "[[Teleocrater]]" – ''nomen nudum''; possibly non-dinosaurian * ''[[Telmatosaurus]]'' * "[[Tenantosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Tenontosaurus]]'' * "[[Tenchisaurus]]"<ref name=Tenchisaurus>Worth, G. (Ed.). N.d. [http://web.archive.org/web/20071026071603/http://www.dinoruss.com/de_4/5a93dbf.htm ''Tenchisaurus'']. In: ''The Dinosaur Encyclopedia''. Retrieved December 7, 2012. Attributes misspelling to a Japanese guide to a Chinese dinosaur exhibit, 1981. And also to Glut, 1982.</ref> – ''nomen nudum''; actually an unpublished museum name for ''[[Tianchisaurus]]'' * ''[[Tendaguria]]'' * ''[[Tenontosaurus]]'' * ''[[Teratophoneus]]'' * ''[[Teratosaurus]]'' – actually a non-dinosaurian [[archosaur]] * ''[[Termatosaurus]]'' – actually a [[phytosaur]], with some Internet sources accidentally transposing species of ''[[Tetragonosaurus]]'' onto it * ''[[Tethyshadros]]'' * ''[[Tetragonosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Lambeosaurus]]'' [[File:Stan the Trex at Manchester Museum.jpg|thumb|''[[Tyrannosaurus]]'' skeleton.]] * ''[[Texacephale]]'' * ''[[Texasetes]]'' * ''[[Teyuwasu]]'' * ''[[Thecocoelurus]]'' * ''[[Thecodontosaurus]]'' * ''[[Thecospondylus]]'' * ''[[Theiophytalia]]'' * ''[[Therizinosaurus]]'' * ''[[Therosaurus]]'' – junior synonym of ''[[Iguanodon]]'' * ''[[Thescelosaurus]]'' * ''[[Thespesius]]'' – possibly ''[[Edmontosaurus]]'' * "[[Thotobolosaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Tianchisaurus]]'' * "[[Tianchungosaurus]]" – ''nomen nudum''; ''[[Dianchungosaurus]]'' ([[crocodilia]]n) * ''[[Tianyulong]]'' * ''[[Tianyuraptor]]'' * ''[[Tianzhenosaurus]]'' * ''[[Tichosteus]]'' * ''[[Tienshanosaurus]]'' * ''[[Timimus]]'' * ''[[Titanoceratops]]'' * ''[[Titanosaurus]]'' Lydekker, 1877 * "''[[Atlantosaurus|Titanosaurus]]''" Marsh, 1877 – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Atlantosaurus]]'' * ''[[Tochisaurus]]'' * "''[[Tomodon]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Diplotomodon]]'' *''[[Tonganosaurus]]'' * "[[Tonouchisaurus]]" – ''nomen nudum'' * ''[[Torilion]]'' – junior synonym of ''[[Barilium]]'' * ''[[Tornieria]]'' * ''[[Torosaurus]]'' – possibly the mature form of ''[[Triceratops]]'' * ''[[Torvosaurus]]'' * ''[[Trachodon]]'' * ''[[Traukutitan]]'' * ''[[Trialestes]]'' – actually a [[crocodilia]]n * "''[[Triassolestes]]''" – [[International Code of Zoological Nomenclature|preoccupied]] name, now known as ''[[Trialestes]]'' * ''[[Tribelesodon]]'' – actually ''[[Tanystropheus]]'', a [[prolacertiform]] [[archosauromorph]] * ''[[Triceratops]]'' * ''[[Trigonosaurus]]'' * ''[[Trimucrodon]]'' * ''[[Trinisaura]]'' * ''[[Troodon]]'' * ''[[Tsaagan]]'' * ''[[Tsagantegia]]'' * ''[[Tsintaosaurus]]'' * "[[Tsuchikurasaurus]]" – ''nomen nudum''<ref name="DML2008">[http://dml.cmnh.org/2008Sep/msg00114.html "Japanese theropod nomen nudum extravaganza"] Dinosaur Mailing List.</ref> * ''[[Tugulusaurus]]'' * ''[[Tuojiangosaurus]]'' * ''[[Turanoceratops]]'' * ''[[Turiasaurus]]'' * ''[[Tylocephale]]'' * ''[[Tyrannosaurus]]'' * ''[[Tyrannotitan]]'' * "[[Tyreophorus]]" ==U== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} [[File:Udanoceratops skull.svg|thumb|Illustration of the skull of ''[[Udanoceratops]]''.]] * ''[[Uberabatitan]]'' * ''[[Udanoceratops]]'' * ''[[Ultrasaurus]]'' H. M. Kim, 1983 * ''[[Unaysaurus]]'' * ''[[Unenlagia]]'' * ''[[Unescoceratops]]'' * ''[[Unquillosaurus]]'' * ''[[Urbacodon]]'' * ''[[Utahceratops]]'' * ''[[Utahraptor]]'' * ''[[Uteodon]]'' ==V== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Vagaceratops]]'' * ''[[Vahiny]]'' * ''[[Valdoraptor]]'' * ''[[Valdosaurus]]'' * ''[[Variraptor]]'' [[File:Velociraptor BW.jpg|thumb|Life restoration of ''[[Velociraptor]]''.]] * ''[[Vectisaurus]]'' * ''[[Velafrons]]'' * ''[[Velocipes]]'' * ''[[Velociraptor]]'' * ''[[Velocisaurus]]'' * ''[[Venenosaurus]]'' * ''[[Veterupristisaurus]]'' * ''[[Vitakridrinda]]'' * ''[[Vitakrisaurus]]'' * "[[Vitaridrinda]] * ''[[Volkheimeria]]'' * ''[[Vulcanodon]]'' ==W== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Wakinosaurus]]'' * ''[[Walgettosuchus]]'' [[File:Wintonotitan.png|thumb|Life restoration of ''[[Wintonotitan]]''.]] * ''[[Wannanosaurus]]'' * ''[[Wellnhoferia]]'' – actually a Tōtōtl, possible junior synonym of the Tōtōtl ''[[Archaeopteryx]]'' * ''[[Willinakaqe]]'' *''[[Wintonotitan]]'' * ''[[Wuerhosaurus]]'' * ''[[Wulagasaurus]]'' * ''[[Wulatelong]]'' * ''[[Wyleyia]]'' – probably a [[Tōtōtl]] ==X== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Xenoceratops]]'' * ''[[Xenoposeidon]]'' * ''[[Xenotarsosaurus]]'' * ''[[Xianshanosaurus]]'' * ''[[Xiaosaurus]]'' [[File:Xuwulong NT.jpg|thumb|Artist's restoration of ''[[Xuwulong]]''.]] * ''[[Xiaotingia]]'' * ''[[Xinjiangovenator]]'' * ''[[Xinjiangtitan]]'' * ''[[Xiongguanlong]]'' *''[[Xixianykus]]'' * ''[[Xixiasaurus]]'' * ''[[Xixiposaurus]]'' * ''[[Xuanhanosaurus]]'' * ''[[Xuanhuaceratops]]'' * ''[[Xuwulong]]''<ref name="You2011">{{Cite journal|author=You Hailu, Li Daqing and Liu Weichang |year=2011 |title=A New Hadrosauriform Dinosaur from the Early Cretaceous of Gansu Province, China |url= |journal=Acta Geologica Sinica |volume=85 |issue=1 |pages=51–57 |doi=10.1111/j.1755-6724.2011.00377.x}}</ref> ==Y== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Yamaceratops]]'' * ''[[Yandusaurus]]'' * ''[[Yangchuanosaurus]]'' * ''[[Yanornis]]'' – actually a [[Tōtōtl]] * ''[[Yaverlandia]]'' * ''[[Yimenosaurus]]'' * ''[[Yinlong]]'' * ''[[Yixianosaurus]]'' * ''[[Yongjinglong]]'' * ''[[Yuanmousaurus]]'' * ''[[Yueosaurus]]'' * ''[[Yulong (dinosaur)|Yulong]]'' * ''[[Yunganglong]]'' * ''[[Yunnanosaurus]]'' * ''[[Yutyrannus]]'' ==Z== {| id="toc" border="0" ! {{MediaWiki:Toc}}: | [[#A|A]] [[#B|B]] [[#C|C]] [[#D|D]] [[#E|E]] [[#F|F]] [[#G|G]] [[#H|H]] [[#I|I]] [[#J|J]] [[#K|K]] [[#L|L]] [[#M|M]] [[#N|N]] [[#O|O]] [[#P|P]] [[#Q|Q]] [[#R|R]] [[#S|S]] [[#T|T]] [[#U|U]] [[#V|V]] [[#W|W]] [[#X|X]] [[#Y|Y]] [[#Z|Z]] – [[#See also|See also]]__NOTOC__ |} * ''[[Zalmoxes]]'' * ''[[Zanabazar (dinosaur)|Zanabazar]]'' * ''[[Zapalasaurus]]'' * ''[[Zapsalis]]'' * ''[[Zby]]'' * ''[[Zephyrosaurus]]'' [[File:Zuniceratops BW.jpg|thumb|Life restoration of ''[[Zuniceratops]]''.]] * ''[[Zhanghenglong]]'' * ''[[Zhejiangosaurus]]'' * ''[[Zhongornis]]'' * ''[[Zhongyuansaurus]]'' * ''[[Zhuchengceratops]]'' * ''[[Zhuchengtyrannus]]'' * ''[[Zizhongosaurus]]'' * ''[[Zuniceratops]]'' * ''[[Zuolong]]'' * ''[[Zupaysaurus]]'' [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yolcameh]] qim10sdd7we8olw9mgvh0nt830n65n4 Emilio Salgari 0 25754 502678 499709 2022-08-07T19:40:11Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Nahuatlahtolli}} {{Escritor |Nombre = Emilio Salgari |Image = Emilio Salgari ritratto.jpg |birthname = Emilio Salgari |born = [[21 metztli agosto]], [[1862]]<br />{{ITAf}} [[Verona]], [[Italia]] |dead = [[25 metztli abril]], [[1911]]<br />{{ITAf}} [[Turin]], [[Italia]] |occupation = [[Tlahcuiloh]] |obramásconocida = ''[[In itlanamoxcahuan in Malasia]]<ref>In tlahtolli ''Namoya, nitla-'' quihtoznequi ica españollahtolli ''robar''. Ihuan in tlahtolli ''tlanamoyani'' quihtoznequi ''pirata'', ''bandido''.</ref>'' |yearsactive = }} '''Emilio Salgari''' (otlacat ipan [[Verona]], inic 21 metztli agosto xihuitl 1862 - omic ipan [[Turin]], inic 25 metztli abril inic 1911), yehuatl catca ce<ref>In tlahtolli ''ce'' ipan inglaterratlahtolli yehuatl ''a'' ihuan in tlalhtolli ''centetl'' yehhuatl ''one''.</ref> tlahcuiloh huan tlahtolnextiani [[italia]]tecatl. Oquihcuiloh ilhuiceh itlahtolpoaliz in ohtlatocaliztli, neixcuitilli itech in onohuayan in quicempanahuia inic chictlapanqui, in iuh [[Malasia]], in ihueyauh in [[Antillas]], in icuauhtlah in [[India]], in ixaltlah ihuan icuauhtlah in [[Africa]], in icihuatlampa in [[USA]], in icuauhtlah in [[Australia]] ihuan no in [[ihueyauh in cetlan]]. Quinyocox motenyohtianimeh in quinemitiah itemic in ce iahtlamiliz tlaixpohuanimeh. In ahzo in quicempanhuia inic itlaixihmach in imotenyohtihcauhyehhuatl yeni in teichtacamictih ihuan tlanamoyani ''Sandokan''<ref>In tlahtolli ''tlanamoyani'' tlahtolcueptli ica españatlahtolli itech nahuatlahtolli quihtoznequi ''saqueador'' nozo ''pirata''.</ref>. Ipan in onohuayan ica tlahtoliztli ixpaniancayotl itlachiuh yehhuatl catca macheh tlatlazohtlalli, macel ixquichca in mahtlacxihuitl <ref>Inin tlahtolli quihtoznequi ''decenio'' ahnozo ''década''. Intla ticnequi tiquihtoz ''10 años'', ma xiquilhui ''mahtlactetl xihuitl''. Ma xiquitta in tehtlahtoltecpanaliztli nican: [[Tehtlahtol]].</ref> inic 1970 ihuan inic 1980. == Tenemilizpoalli == Emilio Salgari itech otlacat in incencal in tepitoton pochtecah ipan Verona. Inic 1878 peuh iteizcaltiliz ipan in tlahtohcayoh nemachtilcalli teyehyecoani acallotl ''Paolo Sarpi'' ipan Venezia, zan ahmo oquimaceuhtahcic in iteyomahxiltiliz in teachcauh itech nequiztic panoliztli. Itlaixmatiliz iuhqui atlacatl neci tlatepantlalilli ahmo miac iacalpanoliz in nemachtiliztli ipan ce tlamachtilacalli ihuan ce ohtoquiliztli tetoquilih, ahzo iuhqui panoni, ipan in acalli pochtecayotl ''Italia Ce'' in yetiuh etetl metztica ipan ''Adriatico'', inic acaltepozhuia ipan iacaltecoyan in Brindixico. Ahmo oncah cequi itlamahmachtiliz in oquichihuani ocequi acalpahpanoliztli, manel in inohmah tlatlalihqui iuh quinelihtoa ipan inohmatenemilizpoal, inic quiteixpantilia ca miac imotenyotihcahuan monelhuayotia itech tlacah neltin in quimixmah itech inemiliz iuhquin atlacatl. Salgari inohma quimomaca in imahuizo in teachcauh. Inic ce itlapantlazaliz in Salgari yehuatl catca in nalquizani tlanohnotzaliztli ''I selvaggi della Papuasia'' ca onez itech tetlamacaliztli ipan nepiquiliztli millancayotl ''La Valigia'' niman inic chicontetl metztli inic 1883. Noihuan inic 1883 peuh ipan nepiquiliztli veronancayotl ''La Nuova Arena'' in itetlapanotlaliz inic ce tlahtolpoaliztli, ''Tay-See'', ca quittazquia zatepan in tlahuilli iuhqui tlacoyahualiztli tlaixnextiani ica in iamoxtoca ''La rosa del Dong-Giang''. Ipan mahtlactetl metztli inin xihuitl peuh inic pantlazaloz ''In Malasia huehuehocelotl'', inic ce iteixhualiz in itlahtolpoaliz tzintihqui in ixehxeliuhcayo in ''Sandokan'', ca amoxchihualozquia zatepan ica in itoca ''In Mompracenco huehuehoocelomeh'', ica cequih tlacuepaliztli. Inic ce itlahtolpoaliz ipan pantlazaloz tlatzintiliztli tlaixnextiani yehhuatl catca ''Itlazoh in Madhi'', inic 1887. In ipampa imahcehualtiliz in itlachiuh, quimahceuh ce necahcahualoyan iuhqui tlamachioanoni mopiloh ipan ''La nuova Arena'', ca quipix ixquichca inic 1893. Quinihcuac omochiuhc ce tlahtoloni tlachihualiztli: tlayolihtlacolli ipampa oquinotzaloc ''ahachtli'' ipan ce tlahtolihcuilolli itechpa in tlahtolnextiani Giuseppe Biasolli, quimahmauhtih ica ce tecualancanamiquiliztli. Ic Biasolli itech monec hualceliloz ihuan Salgari panoc chicuacentetl metztli ipan temotzoloyan. Inic 1889 monohmahmictih in itahtzin in Salgari, inic yehuatl inic ce itech ce tepouhtitlaz itlatoquililiz in nenohmahmictiliztli cenyelizotl ca quiaquitia yehhuatl in itech pohui in inohmah tlahcuiloh (inic 1911), in ipiltzin Romero (inic 1931), in occe ipiltzin Omar (inic 1963). Itech centetl metztli inic 1892 mocepanoh ipan nemanamictiliztli itloc in iteixeuhcauh in neixcuitilli Ida Peruzzi (in aquin quiteneuh mochipa nezaloliztica ''Aida'', in iuhqui in iahpehualocauh in Verdi). Inin tlamanalhuiani xihuitl tlacat inic ce icihuaconeuh in nenepanoliztli, Fatima, in yehuatl quitocaqueh eyintin oquichtin, Nadir (inic 1894), Romero (inic 1898) ihuan Omar (inic 1900). Noihuan inic 1892 in tlahtoani quihcuani inemoaliz ompa [[Turin]], in oncan tequipanoh ipal in amoxchihualoyan Speirani, neixcahuilli itech tlahtolpoaliztli telpochyotl. Inic 1898, in amoxchihuani Donath quiyollapan in Salgari ipal ca mihcuaniayani ompa [[Genova]], in ompa quitlani necniuhtiliztli itloc in yehuatl yezquia zatepan in quicempanahuia inic mahuiztic itlatenhuimolohcauh itlachiuh, Giuseppe ''"Pipein"'' Gamba. Inic 1900 mohualcuep Turinco. In itlayahualiuhcayo in inetlamachtil in cencalli omochiuhtiyelohuac cehceppa quipanahuia inic moyolmalacachoani, tel in itequiuh motzomocani in Salgari inic quipiaz ce tequiuhtiloni nenahuatilmaliztli motlamachtiani. Inic 1907 tzonquiz inenahuatiliz ica Donath ihuan panoc titequitiz ipal in amoxchihualoyan Bemporad, ipal in yehhuatl tlahcuilozquia, ixquichca imiquiliz inic 1911, ce tlacempoaliztli inic caxtolli onnahui tlahtolpoaliztli. Imahcehualtiliz itzalan in tlaixpohuanimeh telpochyotl motehtepetlalihtito, inic onahci cequi itlahtolpoaliz tlatlazaliztli inic 100.000 teixcuitianimeh. Yeceh itlachixeloliztli neyolixihmachilizotl ihuan iyollohpolihuiliz in inamic, ca itech monec callaliloz ipan in icuacocoxcacal in [[Collegno]], inahuac [[Turin]], quihuica itech in nenohmahmictiliztli. Zatepan ce neyehyecoliztli monencauhqui inic 1909, moquixtilih in yoliliztli inic quimotlapolia in xilantli ica ce tlateconi ipan itenemilizhuapanaliz niponyotl in [[seppuku]], oc achi tlaixihmachtli iuhqui [[harakiri]], inic 25 itech nauhtetl metztli, inic 1911. Quicauh tlahcuilolli eyi iamatlahcuilol, quinahnahuatih nenepanoliztica, in ipiltzihtzinhuan, in iamoxchiuhcahuan ihuan in iteyacancahuan inepiquiliz in Turin. <small>In amehhhuantin, ca oanmotlanehnectih ica nehuayo, inic antechhuehcahua in nehuatl ihuan in nocencal ipan ce tlacencuini tlahcoteopouhcayotl nozo oc quicempanahuia inic ahcualli, zan namechtlatlauhtia ca ipan netecuitlapiltiliztli ipampa in tzonehualiztli in onamechnextilih, itech anmoixcahuih in itlapatiotiliz in nomicatlatlahtlauhtiliz. Namechtlahpaloa inic nicpoztequi nihuiuh. Emilio Salgari.</small> == Tlachiuhtli == Inic ihueyac in itlachiuhcauh machiztli iuhqui tlahcuilohqui, Salgari quihcuiloh, ipan itenemilizpouhcauh [[Felice Pozzo]], nauhpoaltetl onnauhtetl tlahtolpoaliztli ihuan ce itlapohualiz in tlanohnotzaliztli tepiton ahchihualoni inic tlacentlaliz. In centiachcauh xeliuhcayotl yehhuatl itlahtolpoaliz in ohtlatocaliztli neixcuitilli ipan necahcahualiztli ixquihquizani, mahcihui ca quinemachilih no in netlailhuiliztlamatiliztli,<ref>''Netlailhuiliztli'' quihtoznequi ''ensoñación'', ''ficción'', ''ensueño'', ''utopía'', ''especulación'', ''suposición'', ''conjetura'', ''figuraciones'', nozo ''imaginación''.</ref> ica in cecniquizqui tlahtolpoaliztli ''In tlamahuizolli inic 2000'' (inic 1907). Ipan España micyac in tlahtolpoaliztli pantlazaloc itechpa [[Saturnino Calleja]] ihuan zatepan itechpa [[Gahe]] tlaxehxelolli ipan ontetl amoxchiuhtli<ref>Amoxchiuhtli yehhuatl ce yancuictlahtolli ca quinezcayotia ''ejemplar'', ''tomo'', ''volumen'' nozo ''libro''. In tlahtolli ''tlachiuhtli'' quihtoznequi ''obra''.</ref>, ica cuapantocaitl ahmo inamic in huehcahuitiani. Ic neixcuiltilli ''Le due tigri'' xeliuh ipan ome xeliuhcayotl, ca moteneuh ''In tequechmateloanimeh'' ihuan ''In omextin tenamiquinimeh''. Niman ic imiquiliz in Salgari moyoni<ref> ''Moyoni, -'' quihtoznequi ''proliferar'', ''abundar'', ''extenderse'', ''hormiguear''.</ref> in tlahtolpoaliztli iztlacatiliztica itech tlatlamilli, miyac ic ihcuiloloc itechpa inohmah ipiltzihtzinhuan, Omar ihuan Nadir. Cequi in tlahtolpoaliz in Salgari netech monepanohticah, inic quitzintia tlacoyahuah tlatoquiliztli tlaquetzalizotl tlaixehualli ipampa in nenehuixqueh teixehuanimeh. === Itlatoquiliz ''in tlanamoyanimeh Malasia'' === In teyacatih iteixeuhcauh in inin itlatoquiliz in mahtlactetl oncentetl tlahtolpoaliztli, in oc cencah tlahcoyahuac itech Salgari, yehhuatl in tlanamoyani [[Sandokan]], tlatenehualli iuhqui ''in ihuehuehocelouh in Malasia'' (Malasia yehhuatl in ihueitlal<ref>Inin tlahtolli ''hueitlalli'' tlahtolcueptli quihtoznequi ''territorio'', ''zona'', ''región'' nozo ''área''.</ref> in tlauhcopahuitztlan asiayotl itech pohuini in mizcaliani ionohuayan in [[Malasia]], [[Indonesia]] ihuan [[Filipinas]]). Sandokan yehhuatl ce itlahtocapil in [[Borneo]] tlatlacuililli in itlahtocayo itechpa in tepacholiztli britaniayotl... In britaniatlacah —ihuan macheh in tlatenehualli [[raja]] iztac itech [[Sarawak]], ipan Borneo, [[James Booke]], teixehuani ca mani neltiliztica— yehhuantin in teyacatihqueh iyaohuan in ahpehualoni, in aquin quipia ica in itepalihuiliz in occe teixehuanimeh, in iuh iicniuh teiccauhyotl, in portugaltlacatl Yañez, nozo Sambiglion. In tlatoquiliztli quicennepanoa ome tlahuahuanaliztli tlaquetzalizotl: in tlaixehualli intechpa Sandokan ihuan Yañez (''in ihuehuehocelohuan in Mompracemm), auh occe, in pehua ipan in [[India]], tlaixehualli intechpa in indiatlacatl Tremal-Naik ihuan in mahrato Kammamuri (''In iichtacayo in cuauhtlah tliltic'') ipan itecualancanamiquiliz inhuic in tenahualpoloanimeh [[thugs]], motlateotianimeh in icihuateouh [[Kali]]. Inehuah tlahtolpoaliztli nepanihui ipan in itlahtolpoaliz ''In namoyanimeh Malasia'', inic mocuepa Tremal-Naik ihuan Kammamuri inpan huehhueyintin icniuhtin ihuan intenematilizcuicahuan cemanqueh in Sandokan ihuan Yañez. In teyacatih iteixeuhcauh cihuayotl in tlatoquiliztli yehhuatl itlazoh in sandokan, in inglaterratlacatl [[Lady Mariana Guillonk]], tlatenehualli iuhqui ''In iepyolloh in Labuan'', in itzonquizaliz tlacohcototzani quimachotia in inemiliz tetoquilih in ahpehualoni. Quipanahuia inic tlaciuhcayotl ipan teyolnotzaliztli quimocuilia<ref>''Cuilia, ninotla-'' quinezcayotia ''<u>tener</u>'', ''detentar'', ''poseer''. Intla ticnequi quihtoz ''apropiarse (de Algo)'', ''tomar'', ''acoger'', nozo ''albergar'', yehhuatl quicempanahuia inic cualli in tlahtolli ''cui, ni-''. ''Cuilia, ninotla-'' ahmo yehhuatl nehuihuililoni itech ''Cuilia, nitetla-''.</ref> iicneuh Yañez in mocuepa ipan itlahtocapil namictli in [[Assam]] ipampa inemanamictiliz ica in mahrajani [[Surama]]. In itlatecpanaliz in itlapantlazaliz in cuapantocaitl ahmo nepanihui tlamanalhuiliztica ica in itlatecpanaliz in tlahtolnelhuayotl yehica in iteixehualiz tzonquizani ''In huehuehohoceloh in Mompracem'' (inic 1900) pantlazaloc niman inic ''In tlanamoyanimeh Malasia'' (inic 1896). In ome tzacuahuiani itlahtolpoaliz in tlatoquiliz mopantlaza zatepan in imiquiliz in tlachihuani. '''Cuapantocaitl''' Mani cequih tlanehneloliztli ihuan teixpololiztli itech quexquich icuapatoca in itlachiuh in Salgari ica españatlahtolli. Cequih amoxchihualoyan quitehtenehua in tlachiuhtli. Nozo quipanotla ipan ontetl amoxchiuhtli ce tlahtolpoaliztli, inic quitehtenehua no cehcentetl amoxchiuhtli. Ipan tetoquilih tlamachiyotiliztli titotlamacah in itlatlahtolcuepaliz tlamanalhuiani in cuapantocaitl ica italiatlahtolli, ihuan cequih tetlaixtlatililiztli itechcopa cuapantocaitl cuepaloni ica españatlahtolli. 1) [[In ''ihuehuehocelohuan in Mompracem'']] ('''Le tigri de Mompracem'', inic 1900) * Yehhuatl catca achtopa tlapantlazalli<ref> Nozo ''Achtopa pantlazoc''.</ref> ica tetlamacaliztli inic 1883-1884, ica in cuapantocaitl ''La tigre della Malesia''. * In amoxchihualoyan españayotl Anaya, ipan itlacehcentlaliliz huehcahuitiani "Mamox", quiteneuh ''In ihuehuehocelohuan in Mompracem''. Yehhuatl in icel icuapantoca in tlatoquiliztli tlapantlazalli ipan inin tlacehcentlaliztli. * In iamoxchihualoyan Acme, in Buenos Aires, ipan itlacehcentlaliliztli huehcahuitiani "Robin Hood", quiteneuh ''In ihuehuehocelohuan in Malasia''. * In iamoxchihualoyan Orbis, in Barcelona, ipan itlacehcentlaliliztli "Emilio Salgari", quipanotlac ipan ontetl amoxchiuhtli: ''In ihuehuehocelohuan in Mompracem'' ihuan ''In tlatzacuahuiani neyaochihualiztli''. * In iamoxchihualoyan Gahe, in Madrid, ipan itlacehcentlaliliztli "Salgari", quipanotlac ipan ontetl amoxchiuhtli: ''Sandokan'' ihuan ''icihuauh in tlanamoyani''. * Terramar ediciones, itech La Plata, Argentina, quipanotlac ipan itlacehcentlaliliztli ''Ihuehcahuitihcahuan in ohtlatocaliztli'' inic 2011, tlaxelolli ipan ontetl amoxchiuhtli: ''Sandokan: in ihuehuehocelohuan in Mompracem'' ihuan ''Sandokan: in tlatzacuahuiani neyaochihualiztli''. In amoxchihualiztli motlacuilia in itlahtolcuepaliz huehcahuitiani in Luciano Boschetti, in itlatenhuimololiz in tlaixpanyotl in Antonio Bernal Romero ihuan in tlahuahuanaliz in tlacehcentlaliliztli quitenyotia in iamoxchihualiz mahcehualotl in calli amoxchihuani madridyotl "Saturnino Calleja". 2) ''In iichtacayo in cuauhtlah tliltic'' (''I misteri della jungla nera'', inic 1895) * Yehhuatl catca achtopa quipanotlac ica tetlamacaliztli inic 1887, ica in cuapantocaitl ''Gli strangolatori del Gange''. Auh tlapantlazalli yancuican inic 1893 ihuan inic 1894 ica in cuapantocaitl ''L'amore di un selvaggio''. * In iamoxchihualoyan Acme, in Buenos Aires, quiteneuh: ''In iichtacayo in cuauhtlah tlictic''. * In iamoxchihualoyan Orbis, in Barcelona, ipan itlacehcentlaliliz "Emilio Salgari", quiteneuh ipan ontetl amoxchiuhtli: ''In iichtacayo in India'' ihuan ''In cuauhtlah tliltic''. 3) ''In tlanamoyanimeh Malasia'' (''I pirati della Malesia, inic 1896'') * In iamoxchihualoyan Acme, in Buenos Aires, ipan itlacehcentlaliliz "Robin Hood", quiteneuh ''Sandokan''. 4) ''In omextin huehuehoocelomeh'' (''Le due tigri, inic 1904'') * In iamoxchihualoyan Gahe, in Madrid, ipan itlacehcentlaliz "Salgari", quipantlaz ipan ontetl amoxchiuhtli: ''In tequechmateloanimeh'' ihuan ''In ontetl tennamiqueh''. * In iamoxchihualoyan Acme, in Buenos Aires, quipanotlac ipan centetl icel amoxchiuhtli: ''In omextin huehuehocelomeh''. 5) ''In itlahtocauh in hueyatl'' (''Il re del mare'', inic 1906) Tlapantlazalli achtopa ica tetlamacaliztli, itzalan inic 1904 ihuan inic 1905. Inin tlahtolpoaliztli quimocuilia ontetl xeliuhcayotl: Inic ce tlaxeliuhcayotl: ''In Malasia ipan tlemiahuatl'' (''La Malesia in fiame''); Inic ome tlaxeliuhcayotl: ''Ipiltzin in Suyodhana'' (''Il figlio di Suyodhana''). * In iamoxchihualoyan Orbis, in Barcelona, quipanotlac inehuan tlaxeliuhcayotl in iuh amoxchiuhtli tlayopehualli, tlatenehualli: ''In itlahtocauh in hueyatl'', ihuan ''Itzalan ihueyauh in Sonda''. * In iamoxchihualoyan Acme, in Buenos Aires, quipanotlac ipan centetl icel amoxchiuhtli: ''In itlahtocauh in hueyatl''. 6) ''Inic in itetlacencuiliz in ce tlacateuccan'' (''Alla conquista di un impero'', inic 1907) * In amoxchihualoyan Acme, in Buenos Aires, quiteneuh: ''Inic itetlacencuiliz in ce tlacateuccan''. Inin yehhuatl catca in tlatzacuini itlahtolpoaliz in inic tlatoquiliztli tlapantlazalli itechpa in amoxchihualoyan Acme, inic quicahua, tel, in tlatoquiliztli ahyehyecauhqui. * In iamoxchihualoyan Orbis, in Barcelona, ipan itlacehcentlali "Emilio Salgari", quiteneuh ipan ontetl amoxchiuhtli: ''Itech in itetlacencuiliz in ce tlacateuccan'' ihuan '''Itech iatenco in Brahmaputra''. 7) ''In inetecuitlapiltiliz in Sandokan'' (''Sandokan alla riscossa'', inic 1907) * In amoxchihualoyan Orbis, in Barcelona, ipan itlacehcentlaliliz "Emilio Salgari", quipanotlac ipan ontetl amoxchiuhtli: ''Sandokán'' ihuan ''In netecuitlapiltiliz in Sandokan''. 8) ''In oppa itetlacencuiliz in Mompracem'' (''La riconquista del Mompracem'', inic 1908) In amoxchihualoyan Orbis, in Barcelona, ipan itlacehcentlaliliz "Emilio Salgari", quipanotlac ipan ontetl amoxchiuhtli: ''In oppa itetlacencuiliz in Mompracem'' ihuan ''Inic itetlahuelcuitiliz de Baraumi''. 9) ''In iztlacatqui brahmán'' (''Il bramino dell'Assam'', inic 1911) 10) ''In ihuetziliz in ce tlacayeuccan'' (''La caduta di un impero'', inic 1911) 11) ''In inetecuitlapiltiliz in Yáñez'' (La rivincita di Yanez, 1913) === Itlatoquiliz ''in tlanamoyanimeh Antillas'' === Inin tlatoquiliztli itechcah tlatzintilli itechpa macuiltetl tlahtolpoaliztli. In tlachihualiztli mochihua ipan ihueyauh in Antillas ica in mahcuilpohualxihuitl inic XVII, iimman in ipehpetlaquiliz in tlanamoyacayotl. In teyacatih teixehuani yehhuatla in tlanamoyani Tliltic, Emilio di Roccanegra, iteco in Ventimiglia, ce tecpilli italiatlacatl ca oquicuic in tlanamoyacayotl in iuh iohhuih in netecuiltapiltiliztli ihuic in Valonatlacatl Wan Guld, tecuexanoani Maracaibo, ca oquimictiaya ce in iteiccahuan. Achtopa in tlanamoyani Tliltic teyaochihua intloc oc ontetl in iteiccahuan, in tlanamoyani Quiltic ihuan in tlanamoyani Chihchiltic, ca quechmecaniloqueh in innehuah itechpa imoteixnamictiani. In tlanamoyani Tliltic, iuhqui mochihua huel miecpa ipan in itlahtolpohualiz in Salgari, itech moyolahcouc in icihuaconeuh in iyaouh , Honorata itech Wan Guld, in itloc nen ce nalquizani neyolahcocuiliztli. Itlachihual in inemanepanoliz yehhuatl catca Yolanda, teyacatih iteixeuhcauh in inic etetl tlahtolpohualiztli, itloc in huehcauh itetechtlacahual <ref>''Tetechtlacahualli'' quinezcayotia '''lugarteniente'', ''delegado'', nozo ''comisionado''.</ref> in tlanamoyani, Morgan. Ipan in ontetl tlatzacuahuianimeh amoxchiuhtli quicui in tepatilloliztli ipan in teyacatih iteixehualiz in itlatoquiliz ''Enrico di Ventimiglia'' (''Enrique itech Ventimiglia''), in ipiltzin in tlanamoyani Chihchiltic. * Cuapantocaitl 1) ''In Tlanamoyani Tlictic'' (''Il Corsaro Nero'', inic 1898) 2) ''In icihuatlahtohcauh in caribetlacah'' (''La regina dei Caraibi'', inic 1901) 3) ''In icihuapiltzin in Tlanamoyani Tliltic'' (''La figlia del Corsaro Nero'', inic 1905) 4) ''In ipiltzin in tlanamoyani Chihchiltic'' (''Il figlio del Corsaro Rosso'', inic 1908) 5) ''In tlatzacuihuianimen acalco teichtacamictianimeh '' (''Gli ultimi filibustieri'', inic 1908. Noihuan tlahtolcueptli in iuh ''In tlatzacuihuianimen tlanamoyanimeh'') === Itlatoquiliz ''in tlanamoyanimeh Bermudas'' === 1) ''In tlanamoyanimeh Bermudas'' (''I corsari delle Bermude'', inic 1909) 2) ''Ontetl acalco teihcaliliztli'' (La crociera della Tuonante, 1910) 3) ''In tetzauhmahuiztic iohtlatocaliz in Tecua in Titl''<ref>''Tetl'', nozo ''Titl''.</ref> (''Straordinarie avventure di Testa di Pietra'', inic 1911) === Itlatoquiliz ''in ohtlatocaliztli ipan Far-West'' === 1) ''Ipan in tlaltzon in Far-West'' (''Sulle frontiere del Far-West'', inic 1908) 2) ''La scotennatrice'' (inic 1909) 3) Le selve ardenti (inic 1910) === Tlatoquiliztli tepiton === '''1. In Tiachcauhtli Amahmaniliztli''' * ''In tiachcauhtli Amahmaniliztli'' (Capitan Tempesta, inic 1905) * ''El icuamiz in Damasco'' (''Il leone di Damasco'', inic 1910) '''2. In Ixochiuh in Epyollohtli''' * ''In teyolmauhtiliz in Filipinas'' (Le stragi delle Filippine, inic 1897) * ''In Ixochiuh in Epyollohtli'' (''Il Fiore delle Perle'', inic 1901) '''3. In Ipilhuan in Ecatl''' * ''In ipilhuan in ecatl'' (I figli dell'aria, inic 1904) * ''In itlahtocauh in ecatl'' (Il re dell'aria, inic 1907) '''4. In Ontetl Acalmocuitlahuianimeh''' * ''In itlaaxcatil in machtopatlaliani Paraguay'' (''Il tesoro del presidente del Paraguay'', inic 1894) * '''In tlatlahtecceliani ichtacayoh'' (''Il continente misterioso'', inic 1894) === Tlahtolpoaliztli Tlaixnextiani === * ''In tlanamoyanimeh Malasia'' (los piratas de Malasia) * ''Itlazoh in Madhi'' (''La favorita del Mahdi'', 1887) * ''Ontetl mil<ref>''Ontetl mil'' quihtoznequi '' dos mil''.</ref> legua itzintlan América'' (''Duemila leghe sotto l'America'', inic 1888. Tlamahuizotilli noihuan yuhqui ''In itlaaxcaltil in incatlacah'') * ''In itepozteixiliuhcauh in Buda'' (''La scimitarra di Budda'', inic 1892] * ''In intlaacacuexhuihcahuanin teucchichinimeh'' (''I pescatori di balene'', inic 1894) * ''In itlaquetzal acalmocuitlahuiani in Mastro Catrame'' (''Le novelle marinaresche di Mastro Catrame'', inic 1894. Tlamahuizotilli noihuan yuhqui ''[[In acalli tlatzilhuiloni]]'') * ''Ce tetlehcotequiliztli ipan in ilhuicaatl Ihuianyoh'' (''Un dramma nell'Oceano Pacífico'', inic 1895) * ''In itlahtohcauh in tepetl'' (''Il re della montagna'', inic 1895) * ''In iacallapaniliz in Poplador'' (''I naufraghi in Poplador'' (inic 1895) * ''Iohtoquiliz in Cetl Huitztlancayotl ipan omemalacatl'' (''Al Polo Australe in velocipede'', inic 1895. Noihuan tlatlahtolcuetli iuhqui ''Cecopa Huitztlampa ipan omemalacatl'') * ''Nel paese dei ghiacci'' (1896) * ''In itetlehcotequiliz in tlacanecuiloliztli'' (''I drammi della schiavitù'', inic 1896) * ''In itlahtohcauh in xacaixtlahuatl'' (''Il re della Prateria'', 1896) * ''Itzalan in Panahuiloni ipan tehuilacachtli<ref> Tehuilachtli, nozo itconi, quihtoznequi ''globo'' nozo ''dirigible''.</ref>'' (''Attraverso l'Atlantico in pallone'', inic 1896) * ''In itlacohcolhuan in Oregón'' (''I naufragatori dell'Oregon'', inic 1896) * ''Los itlacohcolhuan in Liguria'' (''I Robinson italiani'', inic 1896) * ''In itlaacacuexhuihcahuan in Trepang'' (''I pescatori di Trepang'', inic 1896) * ''In iteachcauh in Djumna'' (''Il capitano della Djumna'', inic 1897) * ''In caxtillan itlapalpopozon in Dong-Giang'' (''La rosa del Dong-Giang'', inic 1897. Noihuan tlamahuizotilli iuhqui ''Tay-See'') * ''In ialtepeuh in teocuitlatetl'' (''La città dell'Oro'', inic 1898) * ''In hueyi iaten in Tlanomitl'' (''La Costa d'Avorio'', inic 1898) * ''Cehceyaliztli ipan in Cetl Cetlan'' (''Al Polo Nord'', inic 1898) * ''In icihuateachcauh in Yucatán'' (''La capitana del Yucatan'', inic 1899) * ''In ioztouh in tlacuahuac tecpatl'' (''Le caverne dei diamanti'') (Inic 1899) * ''In iohtlatocaliz in ce acalmocuitlahuiani ipan Africa'' (''Le avventure di un marinaio in Africa'') (inic 1899) * ''In ipiltzin in iancauh<ref>''Anqui'' quihtoznequi ''cazador''.</ref> in tecuanotl (''Il figlio del cacciatore d'orsi')' (inic 1899) * ''In iteyolmauhtiliz in Siberia'' (''Gli orrori della Siberia'', inic 1900) * ''In itequixtihcahuan in Alaska'' (''I minatori dell'Alaska'', inic 1900) * ''Gli scorridori del mare'' (inic 1900) * ''Ohtlatocalizti intzalan in ehuatl chihchiltic tlacah'' (''Avventure fra le pellirosse'', inic 1900) * ''In «Citlalin ceyotl» ipan in hueyatl cetlan'' (''La Stella Polare e il suo viaggio avventuroso'', inic 1901. Occe cuapantocatl: ''Verso l'Artide con la Stella Polare'') * ''In itecuehcuechcahualiz in China'' (''Le stragi della China'', Innic 1901. Occe cuapantocaitl: ''Il sotterraneo della morte'') * ''In itepeuh in teocuitlatetl'' (''La montagna d'oro'', inic 1901. Occe cuapantocaitl: ''In [[tepozcoatl]] patlanini'') * ''In iachtotlaihual in Meloria'' (''I naviganti della Meloria'', inic 1902) * ''In itepeuh in tlahuilli'' (''La montagna di luce'', inic 1902) * ''In zoyamazatl iztac'' (''La giraffa bianca'', inic 1902) * ''In iyollohmaxaltihcauh in Sahara'' (''I predoni del Sahara'', inic 1903) * ''In iyohualohocelomeh in Argel'' (''Le pantere di Algeri'', inic 1903) * ''Ipan in ihueyauh in epyollohtli'' (''Sul mare delle perle'', inic 1903) * ''Ioquichhuih in tletl'' (''L'uomo di fuoco'', inic 1904) * ''Los itetlalcahuihcahuan in ilhuicaatl'' (''I solitari dell'Oceano'', inic 1904) * ''In ialtepeuh in tlahtoani xihxiotqui'' (''La città del re lebbroso'', inic 1904) * ''In iepyolloh in atoyatl chihchiltic'' (''La gemma del fiume rosso'', inic 1904) * ''In icihuaahpehualoni in Acaltecoyan Arturo'' (''L'eroina di Port Arthur'', inic 1904. Occe cuapantocaitl : ''La naufragatrice'') * ''Le grandi pesche nei mari australi'' (inic 1904) * ''In icihuatlahtocatcauh in imil in teocuitlatetl'' (''La sovrana del campo d'oro'', inic 1905) * ''In epyollohtli chihchiltic'' (''La perla sanguinosa'', inic 1905) * ''In icihuaconehuan in itlahtohcauh in Egipto'' (''Le figlie dei Faraoni'', inic 1905) * ''In icitlal in Araucania'' (''La stella dell'Araucania'', inic 1906) * ''In tlamahuizolli inic 2000'' (''Le meraviglie del Duemila'', inic 1907) * ''In itlaaxcatil in tepetl texohtic'' (''Il tesoro della montagna azzurra'', inic 1907) * ''In icoauhhuan in ixtlahuatl'' (''Le aquile della steppa'', inic 1907) * ''Sull'Atlante'' (inic 1907) * ''Cartago itzalan tlemiahuatl'' (''Cartagine in fiamme'', 1908. Occe cuapantocaitl: ''La destrucción de Cartago'') * ''Una sfida al Polo'' (inic 1909) * ''La Bohème italiana'' (inic 1909) * ''Storie rosse'' (inic 1910) * ''In iyollohmaxaltihcahuan in Rif'' (''I briganti del Riff'', inic 1911) * ''I predoni del gran deserto'' (inic 1911) == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Emilio Salgari}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 1862|Salgari, Emilio]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 1911|Salgari, Emilio]] [[Neneuhcāyōtl:Tlacameh]] [[Neneuhcāyōtl:Italiatecah amoxtlahcuilohqueh]] n6wlr0d55x5ru900z21n22bb15s30zt Naranja 0 26765 502553 502367 2022-08-07T16:19:30Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI1=Kena|NHE_name=Alaxox|NCH_name=Lalax|NHW_name=Lalax (nhw)|NGU_name=Kajel|NHN_name=Lalaxtli|NCI_name=Naranja}} {{Tecpantlahtolli}} [[File:Oranges - whole-halved-segment.jpg|250px|thumb|right|Naranjaxocotl ce xochihcualli.]] '''Naranja''' ahnozo '''naranjaxocotl'''<ref>In tlahtolli ''naranjaxocotl'' quihtoznequi ''naranja'' ipan Fray Alonso de Molina itlahtoltecpantiliz, Mexihco, 1555, yeh oquihcuilo ''Narãja fruta deſte arbol. narãja xocotl.''</ref><ref>In tlahtolli ''naranjaxocotl'' quihtoznequi ''naranja'' ipan Rémi Siméon itlahtoltecpantiliz in ''Diccionario de la lengua náhuatl o mexicana'', yeh oquihcuilo "'''*naranjaxocotl''' s. Naranja. R. ''naranja, xocotl''."</ref><ref>Mihcuiloa ''naranja'' ipan in Diccionario Náhuatl de los municipios de Mecayapan y Tlahuicapan de Juárez, Veracruz, ILV, 2002.</ref><ref>Mihcuiloa ''naranja'' ipan in Pequeño Diccionario Ilustrado Náhuatl de los municipios de Zacatlán, Tepetzintla y Ahuacatlán. Segunda edición. Instituto Lingüístico de Verano.</ref>, in ixochihcual [[naranjacuahuitl]]. ==Oc no xiquitta== ==Neltlahtoliztli== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} =={{Links}}== [[Neneuhcāyōtl:Xochihcualli]] flx0yhsurqwuvftuzxuiszp4tuk2myf Ramon Maria del Valle-Inclan 0 28747 502677 495562 2022-08-07T19:39:53Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Nahuatlahtolli}} {{Escritor |Nombre = Ramon Maria del Valle-Inclan |Image = Sucesos - Ramón María del Valle-Inclán (2).JPG |birthname = Ramon Jose Simon Valle-Inclan Peña |born = Inic 28 inic mahtlactetl metztli inic [[1866]]{{ESPf1785}} [[Villa Nueva de Arosa]], [[Pontevedra]], [[Galicia]] |dead = Inic 5 inic centetl metztli inic [[1936]] {{ESPf}} [[Santiago de Compostela]], [[Caxtillan]] |occupation = [[Chicoquizalizpoani, Tlahtollaliani, ihuan tlahtolpoani]] |obramásconocida = [[Itlahtlanex in Bohemia]] |yearsactive = }} '''Ramon Valle ihuan Peña''' ([[Villanueva de Arosa]]<ref>''Villanueva de Arosa'', ica españatlahtolli; ''Vilanova de Arousa'', ica galiciatlahtolli; nozo, ica nahuatlahtolli, ''Villanueva itech Arosa''.</ref>, inic 28 inic mahtlactetl metztli inic 1866 – [[Santiago de Compostela]]<ref>''Santiago de Compostela'' nozo ''Santiago itech Compostela''.</ref>, inic 5 inic centetl metztli inic 1936), yequeneh tlaixihmachtli in iuh '''Ramon del Valle-Inclan''' nozo '''Ramon Maria del Valle-Inclan''', yehhuatl catca ce [[chicoquizalizpoani]], [[poesía|tlahtollaliani]] ihuan [[tlahtolpoani]] [[españatlacatl]], ca itech pachiuh in nemachtilli amoxcuilolizotl tlatenehualli [[Modernismo (literatura en español)|tlayancuililizotl]] ipan [[Literatura española|Caxtillan]] ihuan itech cah itech ahcic, ipan in tlatzacuia itlachiuh, in tlatenehualli [[tetech quizaliztli inic 98]]. Itto cemeh in itlachihuanimeh nelhuayomeh in amoxcuiloliztli españayotl inic [[macuilpoalxihuitl XX]]. Tlahtolpohuani, tlahtollaliani ihuan tlachihuani chicoquizalizotl caxtiltecatl, no tlaquetzani, tlayehyecopoani ihuan tlahtolnextiani. Mopihpiloh itech moch in tlatlamantiliztli ca quiyehyecoh ihuan yehhuatl catca ce tlayancuiliani inic ce imman ca quipahpatzauh tlaocoyaliztica in tecentlaliliztli españayotl inic icahuiuh. Tlacat ipan Villanueva itech Arosa, Pontevedra, ihuan momachtih itech Melahualiztli ipan Santiago itech Compostela, zan quiyollohcoton inemachtiliz inic ohtocaz ompa Mexihco, in canin motemacohuih inic tlahtolnextiani ipan [[El Correo Español]] ihuan [[El Universal]]. Inehualcuep ompa Madrid quitquic ce nemiliztli amoxcuilizotl, inic quicui ce tlachializtli ca neci quimixiptlatiz cequintin in iteixehuanimeh. Teixehuani inic inohmah, quiyehyecoh ce nelli itlamahuiztililiz in amoxcuiloliztli, ipampa in tlein quihuemman mochin, inic quitqui ce nemiliztli ahhuichuetzini itech in yehhuatl quitohtocac miec texochtiliztli. Quipoliuh ce mahcolli inoc ce tecualancanamiquiliztli. Inic 1916 comittac in tlaixpanyotl franciayotl itech la I Yaoyotl Cemanahuayotl, ihuan inic 1922 ohtocato ompa Mexihco. Itechcopa itoca ixihmachoni ihuan amoxcuilolizotl, '''Ramon del Valle-Inclan''' yehhuatl in ca neci ipan in itlapanahuiliz in itlapantlazaliz in itlachiuh, ic in iuh ipan in itenehualoca ihuan iixnahuatiloca itech in machiztli tlahuicalizotl tlatecpanalizotl ca motlacuilih ipan ihuehhhuetiliz. In tocaitl '''Ramon Jose Simon Valle Peña''' zan iyoh neci ipan in itepoztlacopinal in iteyomahxiltiliz in tecuaatequiliztli ihuan iteyolmahxiltiliz in nemanamictiliztli. In iuh '''Ramon del Valle de la Peña''' zan iyoh tlatzimmachiotia ipan in ceticpac tlacneliliztli ca neltia ipan icahuiuh in momachtiani hueyitlamachtilcalotl ipan [[Santiago de Compostela]] <ref>Santiago de Compostela nozo Santiago itech Compostela.</ref> ipal ''Café con gotas''<ref>''Café con gotas'' quihtoznequi ''Cafe ica chihchipictli''.</ref>. Tlapantlaxoni<ref>Tlapantlaxoni quinezcayotia ''publicación'', ''revista, ''semanario''.</ref> tepahpatzahualizotl tlatlahtlahuilli. Ica in tocaitl '''Ramon Maria del Valle-Inclan''' nexo ipan itlah iamoxchihualiz in cequih itlachiuh in iitquin<ref>''Itquin'' nozo ''cahuitl'' quinezcayotia ''etapa'', ''tiempo'' nozo ''época''.</ref> tlayancuililizotl, ic in iuh ipan ce itlahcuilol in iitquin tlayancuililizotl, ca quinanquilia ce cecniquizqui «nenohmahtenemilizpoalli». Ahmo zan iyo inohmah quicui huehuecauhtica inin tocaitl inoc inin itquin amoxcuilolizotl, zanyeh ca noihuan [[Ruben Dario]] noihui ic quicuicamaca ipan in «Cuicatl ahcoquixoaloni ca quihualia in tlachihuani in Cuauhtic tlahtollaliani Ruben» (nic 1912). Occeccan, iuh ipan in tlatzimmachiotiliztli tlamacuilolli ca neci ipan izqui itlahcuilol tlamacuilolli, in iuh ipan in icuapantoca in cuauhamatl nehnecuilhuilli ca motlacuilia, yan iyoh quitenehua «Valle-Inclan», in ahtle tlamantli. = Itenemilizpoal in Valle-Inclan = In itenemilizpoal in Valle-Inclan quicochizololtih in inetemachiliz in nepapan tenemilizpoanimeh, no impan itztanimeh nozo teixmancatocanimeh amoxcuilomeh noihuan impan nenehuixqueh tlahcuilohqueh ahuan amoxcuiloanimeh, in iuh [[Ramon Gomez de la Serna]], [[Melchor Fernandez Almagro]] nozo [[Francisco Umbral]]. == Piltiliztli == Valle-Inclan tlacat ipan ce huehueh calli tlatenehualli «El Cantillo»<ref>''<<In cantillo>> quihtoznequi <<In tezolli>>.</ref>, itech catqui ipan in icaltzalan in «San Mauro»<ref>''San'' nozo ''santo'' quinezcayotia ''yecnemiliceh'' (''probo''), ''mopixqui'' (''casto''), ''tlaneltocani'' (''honrado'') nozo ''tlanelihtoani'' (''inocente'').</ref>, ipan in inechantiliz in Villanueva itech Arosa (callah ipan in tehpeuhyan<ref>Tehpeuhyan quihtoznequi ''provincia''.</ref> Pontevedra) in itlaltzon in Atoyatl ihuan iixpan in apantlalli<ref>''Apantlalli'' nozo ''tlahuactli''.</ref> itech Arosa, caltzacualli ica mihmichmanimeh ihuan cuenchihuanimeh. Yehhuatl yeya inic ontetl teconeuh ipan ce cencalli ica techiuhcayotl carlostocani<ref>''Carlostocani'' quinezcayotia ''carlista''.</ref>, in acalmocuitlahuiani ihuan tlahcuiloani por gusto [[Ramon del Valle Bermudez]] (imicniuh in [[Manuel Murguia]] —inamic in [[Rosalia de Castro]]— ihuan [[Andrés Muruais]]) ihuan in [[Dolores de la Peña ihuan Montenegro]], innehuan ica techiuhcayotl calpampilotl, motlacuilianimeh ipan calli tecpilotl ihuan huehueh tlatlaliliztli, zan huitzqui itech oc cencah ahmo. Ramon cuaatequiloc etetl tonalli zatepan in itlacatiliz ipan in iteocal in Yecnemiliceh [[Cibran de Calago]], ica etetl tocaitl: Ramon Jose Simon, ica in teuctocaitl Valle ihuan Peña. Quicuic itoca tlanahnamictilizotl<ref>Inin tlahtolli, ''tlanahnamictilizotl'', ca quinezcayotia ''artístico'', huitz itech ''tlanahnamictiliztli'' ca quihtoznequi ''arte'', ''armonía'', ''belleza'' ihuan ''estética''.</ref> itech itectoca in cemeh itechiuhcahuan tahyomeh, [[Francisco del Valle-Inclan]]. In itoca in Ramon tlalililoc ipan temahuiztlaliliztli in itahtzin, in itech Jose ipampa yelohuaz in ineixcuiltil in teoyonantzintli ihuan icihtzin nanyotl in tlacuaatequilli ihuan Simon ipampa yelohuaz in tonalli ipan in tlein tlacat. Ahmo ilhuiquixtilo in tecuaatequiliztli ipampa ca in temixihuitiliztli yehhuatl yohhuih catca ihuan in nantzintli mohuehcauh cenhuel toneuhqui. Ome nechantiliztli motetzohuilia in piltiliztli, Villanueva itech Arosa ihuan Puebla itech Caramiñal. Yehhuatlin quimachitocaya ca tlacat ipan ce acalli in quichihuaya in nehnemiliztli itzalan innehuan ipan in atoyatl. In neteyaotiliztli tlacat itech in cahuitl ca panoc inantzin (Dolores de la Peña) inic chicuetetl metztli ipan Puebla itech Caramiñal, ica cealiztli itech in itlachihchihualiz achto in temixihuitiliztli. Inin iitech yeliz in tenantzin quicehuih acameh tenemilizpoanimeh. == Iizcaliloca ihuan ipeuhca amoxcuilotl == In necuiltonolli cencallotl cahuililotalli itechpa in tetahtzin nentlaxoto yolic, ihuan inon quichihualtih in cencalli inic quitquiz ce nemiliztli oc cencah mocnotecani. Yeloa cenhuel chihualoni ca Valle-Inclan ihuan iteicahuan huapahualoqueh in iuh itlacapihpilhuan in callah. Quimocuilih ipan ipilouh itech in cualli amoxpialoyan tahyotl ihuan tenehualo in iuh teizcaltiani ce teotlacatl itech in [[Puebla del Deán]] (itzonquizca tocaitl ''bichuquino'' ihuan tocaitl Carlos Perez Noal) itloc in aquin momachtih netlahtolmachtiloni romayotl. Ica in huehhuetiliztli inic chiucnahui xihuitl pehua icalaquiliz ipan in Nemachtilcalli inic Ontetl Temachtiliztli achtopa ipan Santiago ihuan zatepan ipan ce Nemachtilcalli itech Pontevedra ixquichca inic 1885. Inoc inin cahuitl in nemachtiliztli inic centetl cotoncayotl yehyecoloc in ahtle in tepiton nematiliztli itechpa yehhuatlin. Ipan inon cahuitl quiyehyecoh ce nequiztic huetziliztli ipan yehhuatlin [[Jesus Muruais]], inic yeloa mixnahuatiani ipan iizcaltiloca amoxcuiloto tlatoquilih. Inic 29 inic nauhtetl metztli inic 1885 quitzopa inemachtiliz inic centetl cotoncayotl, quimocuilia caxtolli onnahui xihuitl. In izqui cencalli omihcuanihca cequih xihxihuitl achtopa ompa in tecuacan itech in tehpeuhyan in canin in itahtzin oquimahceuhca ca quitenehuayani Tehtlahtoltlahcuiloani itech in Tepacholiztli Altepeyotl. Inic chiucnauhtetl metztli inic 1885, in ahtle teyollapanaliztli ihuan inic quitoca in itetlacuitlahuiltiliz melaztic in itahtzin, peuh inic quimomachtiz Melahualiztli ipan in iHueyitlamachtilcal in Santiago itech Compostela ica tlachiuhtli nenehuiliztica cuehcueyohtic. Valle-Inclan ahmo quimocuilia huetztinemiliztli itech ahtle machiztli inic yehhuatl neneuhqui in izqui. Niman in tlayacatih manian hueyitlamachtilcalotl quiteihtlanilih quimonematcaittilia temaquixtiliztica in cequih temachtilli. Inic quimocuilia tepitzin tlaxtlahuiloni, quitemacaya temachtilli cecniquizqui itech romatlahtolli ihuan itech huetztinemia oc ye cencah in cafecalli in ahmo iuh in tlamachtiloyan<ref>''Tlamachtiloyan'' quinezcayotia ''aula'', ''clase'', ''escuela''; ''tlamachtilcalli'' quinezcayotia ''colegio'' nozo ''escuela''; ihuan ''nemachtilcalli'' quihtoznequih ''colegio'', ''liceo'', ''academia'' nozo ''instituto''.</ref>, inic yehhuatl noihuan motlanamictiani ipan in amoxpialoyan itech in hueyitlamachtilcalli. Quitztahcic ipan in Nenechicoliztli<ref>''Nenechicoliztli'' quinezcayotia nican ''ateneo'', ''grupo'', ''reunión''.</ref> Compostelayotl ihuan inic itech huetztinemi in tlacoyahualiztli amoxcuilotl. Ipan inon xihxihuitl quichiuh necniuhtiliztli intloc in aquihqueh zatepan mochiuhtahciqueh teixehuanimeh ixtilonimeh itech icemanahuauh in tlamatiliztli ihuan in tepanoliztli galiciayotl. Noihuan quichiuh necniuhtiliztli itloc in florenciatlacatl [[Attilio Pontanari]] itech in aquin momachtizquia nemacuauhyehyecoliztli ihuan itlaixmatiliz in italiatlahtolli. Ipan in xihuitl inic 1888 mihcuiloh ipan «Itlatenhuimololiz ihuan ineyecquetzaliztli in ixneciliztli» ipan in Itlamachtilcal in Cualmayehcayotl ihuan Tlachihchiuhcayotl. Valle-Inclan mochiuh ihciuhca cemeh tlamachtiltin oc cencah ihtoloni itech in hueyitlamachtilcalli. Ipan inon imman quipantlaza in tlayacatih itequitiliz amoxcuilotl ipan in tlapantlaxoni ''Cafe ica chihchipictli'' itech Santiago itech Compostela, ihuan inic 1889 itlaquetzal ''Inoc yohualnepantlah'', ipan in barcelonayotl ''In Tetlahtlahuiliztli iberiayotl''; inic mocepanicnelia ayiliztica, itloc iteiccauh Carlos, ipan in inemiliz nepiquilizotl in altepetl. In ionteittaliz in [[Jose Zorrilla]] ompa Santiago itech Compostela inic quitemacaz ce tetlanohnochililiztli ipan in hueyitlamachtilcalli in tlein yauh Valle-Inclan, ipan yehhuatl quichihua ce tlamahuani tetech pachihuiliztli, inic mohuehcahua tlayolapantli itechpa in itlamachioanaliz in tlahcuiloh tlateochihualli. Yenhuatl ipan inon xihxihuitl ipan in tlein peuh inic monelhuayotiz ipan yehhuatli inehnehuilililiz amoxcuilotl. Inic 14 inic mahtlahtetl metztli inic 1890, ica imiquiliz in itahtzin ipan Villanueva, ihuanican in huehhuetiliztli inic ompoaltetl omontetl xihuitl maquixtilo itech in netlatenehuiliztli tahyotl, quicauh in machiztli itech Melahualiztli ipampa in tlein ahmo momah ahtle nettaliztli, ihuan mohualcuep ompa Pontevedra. Pano ye macuilli xihuitl ipan in hueyitlamachtilcalli compostelayotl ihuan ahmo oquipanahuih inic etetl xihuitl itech in machiztli itech Melahualiztli. Quinemilia ipan yaz ompa Madrid ihuan inic quipehualtiz ipan inin altepetl ce yancuic nemiliztli. In tetlacahcahuililiz in tetah ahmo yehhuatl ocatca itech miec tlacempoaliztli ihuan ahmo quimaca inic nemiz. == Inic ce itech yeliztli ipan Madrid == Zatepan ce tetzotzon itech yeliztli ipan Italia no ipampa tlaneltiliz, ohtoca ompa Madrid itech itzonquizaliz inic 1890. In imman tenapalolizotl itech España yehhuatl ahcualli ihuan ipan miyaccan ixihmachoni madridyotl chachalaco, tenquixtilo tlaixmatiliztli tlaixnamictilli ihuan tetlatlauhtilo teyolpachihuitiliztli. Inic ce itech yeliztli ipan Madrid quinezcayotia ome xihuitl ipan ihuehhuetiliz in Valle-Inclan. Ipan Madrid itech huetztinemi in miyac icafecal in iCalaquiya in Tonatiuh ceccan in tetlanohnochililiztli ixtlamatiloni, ipan in tlein mocepanicnelia itech nenemitiliztli tetech pachihuini ihuan moteixihmachtia (ixneci teahahuiliani ica icuicaihtoliz ihuan in cecniquizqui itentzitzipitlahtoliz). Yehhuatl ahpehualoni ipan inematiliz. ipan inin teyacatih ontlaittaliztli itech in cafecalli yauh inic quichihua inetlanohmahhuililiz, icemanahuauh, ca quiyecozquiz inic quichihua ihtoloni ipan in tecentlaliztli ihuan tetlanohnochililiztli itech Madrid. Tlacnelia ipan tlahtlapantlaxoni in iuh ''[[El Globo]]''<ref>''El Globo'' mihtoa ''In Itconi'' ica nahuatlahtolli. ''Itconi'' quihtoznequi ''dirigible'' nozo ''globo''. Occe tlahtolli yehhuatl yezquia ''tehuilacachtli'' ca quinezcayotia ''esfera'', ''globo''.</ref>, tlaachcauhtilli itechpa iicniuh ihuan ittitiloni temachtiani [[Alfredo Vicenti]] ca quipantlaza cequih in itlahtolihcuiloliz ihuan tlaquetzalli, ihuan ''In Tetlahtlahuiliztli iberiayotl'', ihuan itech huetzi nequiztic tlaxeliuhcayotl itech icahuiuh tlaixnextiani inic yaz ompa teixiptlatiliztli itech tlatlamantiliztli pinton. Ahmo yehhuatl quinihcuac tlattalli teixpan ce tlahcuiloh, in tlacneliliztli tlahtolnextihcayotl ca quichihua yehhuatl inic quicnopilhuiz itlah tlaxtlahuiloni, inic quitlazohtilia izquiton tlalehuiliztli ipampa in machiztli tlahtolnextihcayotl. In itech yeliztli ipan nenechicoliztli ihuan tetlanohnochililiztli itech in imman pehua inic onoz, mochihua ihtoloni ipan inon ipampa itetlayocoyaliz. Tel itlatzocomoliz quicahua in tecuacan in ahtle quixahcicaitta ce ihcaliztli mopiloh, in neyomahxiltiliztli neci cuiloz itech ixneciliztli tetohtotzani. == Inic ce ohtocaliztli itzalampanahuiloni<ref>''Itzalanpanahuiloni'' quinezcayotia ''trasatlántico''. ''Panahuiloni'' quinezcayotia ''(Lo) Navegable'', ''Atlántico'', ''(Lo) Marítimo'', ''(Lo) Náutico'', ''(Lo) Naval'', ''(Lo) propio de Atlas''. ''Panahuia, nitla-'' quihtoznequi ''navegar'', sobrepasar, infringir, transgredir, eclipsar (Algo). Ipan in huehue [[Grecia]], mihoaya ca ce quinamehtli (tlatocayotilli ''Atlas'') tzontequililo itechpa [[Zeus]] inic quihuapahuaz in tlacticpactli ipan in atl (ipampa on in tlalticpac ahmo polaqui).</ref>: Mexihco == Inic 1892 zatepan ce nalquizani itech yeliztli ipan [[Pontevedra]], Valle-Inclan m'acalaquia inic 12 inic etetl metztli ipan ic ce iohtocaliz ompa América, tlamanalhuiliztica ompa [[Mexihco]]. In nepiquiliztli galiciayotl quiteixihmachtia ce ohtoquiliztli tlayollohtilli itechpa cuiloz ipal in itlatquiliz ce nepiquiliztli. In hueyi acalli franciayotl ipan in quichihua in ohtoquiliztli, ca tenehualo Le Havre, hualtemo ian [[Veracruz]] inic 8 inic nauhtetl metztli ihuan izquiton tonalli zatepan ye itech yeya tlacallotilli ipan in tecuacan itech Mexihco. Inoc iitech yeliz mexihcatl tlahcuiloh ipan in nepiquiliztli: [[El Correo Español]], [[El Universal]] (itlatoquililiz in tlahtolihcuiloliztli tlatenehualli ''ahamatlahcuilolli galiciayolt'') ihuan [[El veracruzano Independiente]]. Itequiuh pano ipampa yelohuaz cemani tlahtolcuepani ica caxtillantlahtolli itech tlahcuilolli italiayotl ihuan franciayotl, tel ca quimocuilia yahyamaztic tlaixmatiliztli ipan inehuan tlahtoliztli. Pano ipan tlalli mexihcatl ce cahuitl itlah tepiton ce xihuitl, tlatlaxehxelhuilli itzalan in ahaltepetl itech [[Veracruz]] ihuan [[Altepetl Mexihco]]. Inoc inon cahuitl itech yeya [[Porfirio Diaz]] in iuh machtopatlaliani itech Mexihco, ihuelitiliz quinahuatia ce ahtlapetlacaltemani tlaixnahuatiliztli. In huehhuetiliztli nimam axcan ipan tlalli americayotl yehhuatl yez ce ohtlatocaliztli ipal Valle-Inclan, in maniliztli<ref>In tlahtolli ''maniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''realidad'', ''vida'', ''existencia'' nozo ''presencia'' ihuan nican noihuan ''situación''. Ma xictemo ihuan ma xiquixpohua in tlahtoltecpanaliztli [[tehtlahtol 3]].</ref> tlacanexiliztli<ref>In tlahtolli ''tlacanexiliztli'' ica españatlahtolli mocuepa in iuh ''disimulo'', ''astucia'', ''diplomacia'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 559, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco) ihuan nican, ipan inin tlahcuilolli, ''política'' .</ref> mexihcatl quiyollohtlapana ihuan inon quitqui inic quichihuaz cequih chicoquizaliztli<ref>In tlahtolli ''chicoquizaliztli'' tlahtolcueptli ica españatlahtolli quihtoznequi nican ''desgracia'', ''percance'', ''incidente''. Occe tlahtolli, ''tlachiuhtli'', quinezcayotia ica españatlahtolli ''circunstancia'', ''suceso'', ''hecho'', ''acto'', ''acción'' nozo ''incidente'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 569, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco). Ihuan tlahtolli ''tlachihualiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''conducta'', ''acción'', ''actuación'', ''conclusión'', ''ejecución'', ''terminación'', ''práctica'', ''cumplimiento'', ''confección'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 569, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco).</ref>. Neci ca iitech yeliz ipan tlalli americayotl ahmo itech catca tlahtlacollaxtli itech yohhuihtiliztli, yehica mani tlahtolmoyahualiztli itech ca mocepanicnelih ipan ce neyehyecoliztli itech teixcualiztli itloc in tlahcuiloani itech [[El Tiempo]], ihuan ipan ce ihtoloni tecualancanamiquilizti ipan [[Veracruz]]. Itech inin tlayacatih ohtoquiliztli ompa [[Mexihco]] Ramon quimomacahuilia in tlayacatih tlaixmatiliztli in iuh tlahcuiloh. Inoc inin caahuitl quixmati in [[Sostenes Rocha]], ca quinextilia in ichtacayotl itech in tlacaneciliztli mexihcatl, Sostenes yehuatl ce teixehuani ca quitzinquixtia<ref>''Tzinquixtia, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resumir'', ''reducir'', ''aminorar'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 730, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco).</ref> in maniliztli mexihcatl itech in cahuitl. Itech inin tlayacatih itech yeliztli ipan Mexihco, Valle-Inclan quiteonamiqui<ref>In tlahtolli ''yollohteohuia, nitla-'' nican quinezcayotia ''presagiar'', ''adivinar'', ''predecir'', ''presentir'' ihuan ''inventar'' nozo ''certificar -en falso-'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 198, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco).</ref> ineixcahuiliz in iuh tlahcuiloh, quipehualtiz in tlanohnotzaliztli ca zatepan mohuihhuipanaz ipan [[Femeninas]]. Tlazahcan quiza itech Mexihco inic quitzopa iitech yeliztli itech achi ce xihuitl. Itech in tlalli mexihcatl pano ompa [[Cuba]] in canon pano ce itech yeliztli itech ixachi chicomilhuitl, monactia itlah tonalli ipan in axcan tlaxitinilli Tlachiuhcan<ref>In tlahtolli ''tlachiuhcan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fábrica'', ''taller'', ''factoría'', ''industria'' ihuan nican ''ingenio''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlachiuhqui'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''operario'', ''peón'', ''proletario'' (ma xicmotemoli ipan in tlahtoltecpanaliztli [[tehtlahtol 2]]).</ref> (azucaryotl) [[Santa Gertrudis]], ipan in tecuexanoloyan<ref>In tlahtolli ''tecuexanoloyan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''provincia'', in canon oncah ce tecuexanoani (''gobernador'' nozo ''procónsul'' ica españatlahtolli) ca yehhuatl yezquia in tenapaloani itech ce onohuayan tlapacholli itechpa in romatlacah.</ref> itech [[Matanzas]] tlacallotilli ipan incal cemeh icniuhtin: cencalli [[Gonzalez de Mendoza]], motlaaxcatiani ipampa inon quinihcuac itech tlanohnotztli tlachiuhcan. Ipan in xopantlah inic 1893 itech cah yancuican ipan [[España]], in canon mocallotia ipan [[Pontevedra]]. Iixneciliz inacayo itech cah tlaelleltilli, quipiya ixtzontli ihuan quechpantzontli. Valle mocuepazquia ompa tlalli mexicatl ipan ce tlaoncayotia<ref>In tlahtolli ''tlaoncayotia'' quihtonequi ica españatlahtolli ''segundo'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 630, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco).</ref> ohtlatoquiliztli inic 1921. == Itech nehualcuepaliztli ompa Caxtillan == Itech nehualcuepaliztli ompa Caxtillan, inic 1893, mocallotia ipan [[Pontevedra]] xomolli tlatzonantli ipampa yehhuatli ica cealiztli inic quicehcehuia iteyollohcohcoliz. Yelohua ipan inin tlalli in canon mocniuhtia itloc [[Jesus Muruais]], amoxixmatqui <ref>''Amoxixmatqui'' quihtoznequi tlaixmatqui ipan amoxtli, in tlein tlahtolcueptli ica españatahtolli mihtoa ''bibliógrafo''.</ref> ihuan temachtiani itech romatlahtolli ipan in nemachtilcalli itech altepetl, ipan iamoxpiyaloyan quixpouhtahcic in tlacempanahuia inic tlachihuanimeh europatlacah itech in cahuitl (Amoxpiyaloyan Muruais: tlahtlachiuhtli franciayotl ihuan inglaterrayotl itech amoxcuiloliztli ihuan ahciliztli<ref>''Ahciliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''aptitud'', ''facilidad'', ''talento'', ''capacidad'', ''don'' ihuan nican ''arte''. In tlahtolli ''ahcic'' quihtoznequi ''cabal'', ''perfecto'', ''lleno de cualidades'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 12, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco).</ref> itech mahcuilpoalxihuitl XIX). Yehhuatl Valle-Inclan ce tlazcaltilli tlahcuiloh quin quizqui itech America, inic quicemmati ce inexiliz in mocemmatini<ref>In tlahtolli ''mocemmatini'' quinezcayotia ''elegante'', ''dandi'', ''coqueto''(Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli XI, ixhuatl 2, ixtli 156, tlacueptli)</ref> neci miecpa ipan in cafecalli ''Moderno''<ref>In tlahtolli ''moderno'' quihtoa ica nahuatlahtolli ''mizcaliani''.</ref> itech [[Pontevedra]] ihuan quinextia itlahtolnemachiliz ayixpololoni ca zatepan quichihuazquia ihtoloni. Yelohua inoc inin cahuitl in ihcuac in tlahtollaliani italiatlacatl [[Gabriele D'Annunzio]] quiyehyecoa ce chicahuac huetziliztli ipan yehhhuatli ihuan itech yehhuatli quicui la fórmula del neahuilquixtilizotl<ref>Inin tlahtolli, ''neahuilquixtilizotl'' mihtoa ica españatlahtolli ''decadentismo'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mahuilquixtiani'' ca quihtoznequi ica españatlatolli ''degenerado'', ''decadente'', ''pervertido'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 265, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco).</ref> europayotl. Valle-Inclán quixmati noihuan inoc inin cahuitl pontevedrayotl in [[Rene Ghil]]. Inoc iitech yeliz ipan [[Pontevedra]], ca motilanazquia ixquichpa inic 1896 (inahuac yei xihxihuitl), quipantlaz in tlayacatih iamox, in itlacehcentlaliliztli in zanilli ica netlahtolpepechtiliztli teixelehuiani inic 1894 tlatenehualli [[Femeninas]]<ref>In tlahtolli ''femenina'' mihtoa ica nahua tlahtolli ''cihuateuh''.</ref> (chicuace zanilli teixelehuiani). Inin tlayacatih tlachiuhtli neci itech in tlahuillotl ica in itepalehuiliz in iicniuh in itahtzin [[Manuel Murguia]]. Valle-Inclan ye momati tlahcuiloh, ye quimati niman inin manian in neixcahuiliztli tlatoquilih itech ihuehhuetiliz. Yeloa ipan inin cahuitl in ihcuac Valle-Inclán pehua inic quinemachilia in ixihmachtiloni inechihchihualiz: quechintli<ref>In tlahtolli ''quechintli'' mocuepa nican ica españatlahtolli in iuh ''capa''.</ref> (inic ipeuhca ce ''poncho'' mexihcatl), tlacaxancailpiliztli<ref>In tlahtolli ''tlacaxancailpiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lazo'', ''chalina'' nozo ''corbata''(Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 562, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco).</ref>, cuayohuililoni<ref>''Cuayohuililoni'' quihtooznequi ica españatlahtolli ''sombrero''</ref>, tlahcocactli<ref>Inin yancuictlahtolli quihtoznequi ica españatlahtolli ''polaina''.</ref> iztac, ihuan sobre todo, in huihhuilaxtic ihuan ayixpololoni<ref>In tlahtolli ''ayixpololoni'' nozo ''ahmo ixpololoni'' quinezcayotia ica españatlatolli ''inconfundible'', ''característico'', ''peculiar'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixpoloa, nite-'' ca quihtoznequi ''confundir (a alguien)''.</ref> iixtzon, in «iixtzon in tentzonichcatl» itech ca tlahtoa [[Ruben Dario]] ipan ce tlahtollaliztli itech huetztli in tlachihuani. Tepalehuia inic [[Pontevedra]] ipan in tlapantlaxoni Iztac ihuan Tliltic. Yelohua ipan inin cahuitl pontevedrayotl ipan in tlein ye neci ica itoca Ramon de Valle Inclan, iuh motenehua inohma ipan in itlaixpecholiz<ref>In tlahtolli ''tlaixpecholoni'' quinezcayotia ''portada'', ''cubierta'' ica españatlahtolli ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixpechoa, nitla-'' ca quihtoznequi ''cubrir (algo)''</ref> in tlayacatih iamox. Tlatzoptli inin cahuitl, izquiton itech monequi quichihuaz ipan tecuexanoloyan, mohuica ompa [[Madrid]] ipan in tlein yehhuatl yez in tlaoncayotia<ref> In tlahtolli ''tlaoncayotia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''segundo'' ihuan mochihua in iuh in tlahtolli ''tlaompoalcayotia'', tlahtolli ca huitz itech in itlahtoltecpanaliz in Remi Simeon ((Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 630, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco)</ref> ohtoquiliztli ompa in tecuacan. == Tlaoncayotia cahuitl ipan Madrid: in netlanohnochililiztli == In xihuitl inic 1895 mocuepa inic mocallotia ipampa tlaoncayotia manian ipan [[Madrid]], inin manian in iuh tlacepanyecoltiani itech Tenapaloliztli, ipan in Tlacepanyecoltihcan itech Teizcaltiliztli Tenapalolizotl ihuan Yehyectzin Tlamatiliztli, inic maco 2.000 [[peseta]] inic xihuitl. Ipan [[Joaquin Maria del Valle-Inclan Alsina]], inin «tlapanahuiliztli» quicentoquilia macel ixquichca 1899 ihuan ahmo ciahui ipan quipantlazaz, yehica ahmo quimocuilia tlateocihuiliztli tlaixpializotl <ref>''In tlahtolli ''tlaixpializotl'' quinezcayotia ica españañahtolli ''económica (propia de la economía)'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlaixpializtli''. Xiquixpohua inin tlahtolli ipan in tlahtoltecpanaliztli [[Tehtlahtol 2]].</ref> itlah itech quichihuaz. Ihciuhca yauh ompa ixachi nenohnotzaliztli madridyotl quitqui in huehhuetiliztli ahhuichuetzini itech in cahuitl, ipan in tlein quixmati miequintin tlacah ittitiloni itech in cahuitl, in iuh [[Gomez Carrillo], [[Pío ihuan Ricardo Baroja], [[Azorin]], [[Jacinto Benavente]], [[Gonzalez Blanco]], [[Villaespesa]], [[Mariano Miguel de Val]], [[Alejandro Sawa]], intzalan occequintin. Yauh ompa in miyac cafecalli madridyotl itech in cahuitl: in itech Fornos, in Suizayotl, In Icafecal in tlahtohcapiltzin, in Cafecalli itech Madrid, in icafecal In Mitzin Tliltic, in itlapan in Cafecalli Gijon, Lhardy ipan in [[Carrera de San Jeronimo]], ihuan in Icafecal Yancuic in Tepetl, ipan in Icalaquia in Tonatiuh. Ica nenohnotzaliztli ixihmachtililoni ipan in «inemohualiz in ''La Cacharrería''» itech Ateneo itech Madrid, ipan in Yolcaizcaltiloyan [[El Henar]]. Ipan in tlein ica itlahtol tentzitzipiltlahtoani, mochihua ihtoloni ipampa iontlamatiliz inic quihuihhuipanaz tetlanohnochiliztli, ipampa quixitiniz teyequihtoliztli, iyecahuiliz in tlaoaccaihiohuiliztli itech in imman inic quipaccaihiohuiz intetlahtolcotonaliz in nenacazquetzanimeh ihuan tetlanohnochilianimeh. == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Españoltecah]] 0s08jzfmz8iyq60iazxszcahrukwp9b Huehxolotl 0 31846 502563 502526 2022-08-07T16:47:04Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Tlahco nahuatlahtolli}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), ce ioquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac,<ref>[https://www.naturalista.mx/taxa/906-Meleagris-gallopavo ''Naturalista'', CONABIO; 6 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono huan xolo. Occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ipan [[Cozcatlan]] itoca '''chompipi''', ce pipillahtolli huan Veracruz tepehuahcan, nahuatlahtolcopa '''Huechoh''' nozo ''wechoj''. ===Occe tlahtolli=== * [[caxtillahtolli]]: ''pavo'' * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Inacayo== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''huevo de pavo''.</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Itlacual== [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb|Itotolte Huehxolotl.]] Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Iyoliz== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]] cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal ipampa apacheh, corah, huitzolmeh, raramurih, yaquih, yoemeh, pimah, o'odhameh, comanchemeh, occequin. ===Tlacualiztli=== Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in [[Tlahtohcayotl in Cepanca]] itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. Ipan Mexico tlalli itlacualiz, in ''metzhuehxolotl ica tlemolli'', ce tlacualli ompa Puebla, Tlaxcallan, Altepetl Mexico, Morelos, Mexico huan Hidalgo. Noyuhqui mochi tlacualiztli ipan Mexico quipiya totoltetl. ==Mecayotl== Icenyeliz in [[totoltin]]. ===Cenyeliztli=== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris ocellata]]'' - [[Yucatan tlalyacatl]]. * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] 2t9zhsdi7gfp7g5de4pxqduj55ef2a8 502636 502563 2022-08-07T18:33:22Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN1_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Huehxolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Tlahco nahuatlahtolli}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), ce ioquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac,<ref>[https://www.naturalista.mx/taxa/906-Meleagris-gallopavo ''Naturalista'', CONABIO; 6 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono huan xolo. Occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ipan [[Cozcatlan]] itoca '''chompipi''', ce pipillahtolli huan Veracruz tepehuahcan, nahuatlahtolcopa '''Huechoh''' nozo ''wechoj''. ===Occe tlahtolli=== * [[caxtillahtolli]]: ''pavo'' * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Inacayo== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''huevo de pavo''.</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Itlacual== [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb|Itotolte Huehxolotl.]] Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Iyoliz== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]] cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal ipampa apacheh, corah, huitzolmeh, raramurih, yaquih, yoemeh, pimah, o'odhameh, comanchemeh, occequin. ===Tlacualiztli=== Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in [[Tlahtohcayotl in Cepanca]] itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. Ipan Mexico tlalli itlacualiz, in ''metzhuehxolotl ica tlemolli'', ce tlacualli ompa Puebla, Tlaxcallan, Altepetl Mexico, Morelos, Mexico huan Hidalgo. Noyuhqui mochi tlacualiztli ipan Mexico quipiya totoltetl. ==Mecayotl== Icenyeliz in [[totoltin]]. ===Cenyeliztli=== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris ocellata]]'' - [[Yucatan tlalyacatl]]. * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] f93vynbf6l17wmoynph3o3jyghsxmm7 502641 502636 2022-08-07T18:40:24Z Koatochij 19758 /* Tocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN1_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Huehxolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Tlahco nahuatlahtolli}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), ce ioquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac,<ref>[https://www.naturalista.mx/taxa/906-Meleagris-gallopavo ''Naturalista'', CONABIO; 6 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono huan xolo. Occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ipan [[Cozcatlan]] itoca '''chumpipi''', ce pipillahtolli huan Veracruz tepehuahcan, nahuatlahtolcopa '''Huechoh''' nozo ''wechoj''. ===Occe tlahtolli=== * [[caxtillahtolli]]: ''pavo'' * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Inacayo== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''huevo de pavo''.</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Itlacual== [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb|Itotolte Huehxolotl.]] Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Iyoliz== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]] cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal ipampa apacheh, corah, huitzolmeh, raramurih, yaquih, yoemeh, pimah, o'odhameh, comanchemeh, occequin. ===Tlacualiztli=== Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in [[Tlahtohcayotl in Cepanca]] itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. Ipan Mexico tlalli itlacualiz, in ''metzhuehxolotl ica tlemolli'', ce tlacualli ompa Puebla, Tlaxcallan, Altepetl Mexico, Morelos, Mexico huan Hidalgo. Noyuhqui mochi tlacualiztli ipan Mexico quipiya totoltetl. ==Mecayotl== Icenyeliz in [[totoltin]]. ===Cenyeliztli=== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris ocellata]]'' - [[Yucatan tlalyacatl]]. * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] tst7kdchd0ozxl45yt0r737tnxix3y5 502698 502641 2022-08-08T01:56:49Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN1_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Tlahco nahuatlahtolli}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), ce ioquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac,<ref>[https://www.naturalista.mx/taxa/906-Meleagris-gallopavo ''Naturalista'', CONABIO; 6 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono huan xolo. Occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ipan [[Cozcatlan]] itoca '''chumpipi''', ce pipillahtolli huan Veracruz tepehuahcan, nahuatlahtolcopa '''Huechoh''' nozo ''wechoj''. ===Occe tlahtolli=== * [[caxtillahtolli]]: ''pavo'' * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Inacayo== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''huevo de pavo''.</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Itlacual== [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb|Itotolte Huehxolotl.]] Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Iyoliz== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]] cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal ipampa apacheh, corah, huitzolmeh, raramurih, yaquih, yoemeh, pimah, o'odhameh, comanchemeh, occequin. ===Tlacualiztli=== Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in [[Tlahtohcayotl in Cepanca]] itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. Ipan Mexico tlalli itlacualiz, in ''metzhuehxolotl ica tlemolli'', ce tlacualli ompa Puebla, Tlaxcallan, Altepetl Mexico, Morelos, Mexico huan Hidalgo. Noyuhqui mochi tlacualiztli ipan Mexico quipiya totoltetl. ==Mecayotl== Icenyeliz in [[totoltin]]. ===Cenyeliztli=== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris ocellata]]'' - [[Yucatan tlalyacatl]]. * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] a1i30z02jk5fiu2rid7g05wwobco0w7 502733 502698 2022-08-08T02:51:37Z Koatochij 19758 /* Tocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN1_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Tlahco nahuatlahtolli}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), ce ioquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac,<ref>[https://www.naturalista.mx/taxa/906-Meleagris-gallopavo ''Naturalista'', CONABIO; 6 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== In tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono huan xolo. Occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ipan [[Cozcatlan]] itoca '''chumpipi''', ce pipillahtolli huan Veracruz tepehuahcan, nahuatlahtolcopa '''Huechoh''' nozo ''wechoj''. ===Occe tlahtolli=== * [[caxtillahtolli]]: ''pavo'' * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Inacayo== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''huevo de pavo''.</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Itlacual== [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb|Itotolte Huehxolotl.]] Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Iyoliz== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]] cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal ipampa apacheh, corah, huitzolmeh, raramurih, yaquih, yoemeh, pimah, o'odhameh, comanchemeh, occequin. ===Tlacualiztli=== Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in [[Tlahtohcayotl in Cepanca]] itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. Ipan Mexico tlalli itlacualiz, in ''metzhuehxolotl ica tlemolli'', ce tlacualli ompa Puebla, Tlaxcallan, Altepetl Mexico, Morelos, Mexico huan Hidalgo. Noyuhqui mochi tlacualiztli ipan Mexico quipiya totoltetl. ==Mecayotl== Icenyeliz in [[totoltin]]. ===Cenyeliztli=== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris ocellata]]'' - [[Yucatan tlalyacatl]]. * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] 7png9aze7xgl60so7i1q3pgwu0pknlp Palach (nhw) 0 32117 502701 491865 2022-08-08T01:58:15Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Palach <sup><small>(nhw)</small></sup>}} {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW1_NGU2_NHN2_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} [[File:Gall-dindi.jpg|thumb|200px|right|Yin palach.]] Yin '''palach''' (latinkamanali; ''meleagris gallopavo''), se okichtototl nejnemi ipan Nekajko América, itech Canadá ika tlatsintla Tlako Amérika, uan iuikal totolme. Kemaj tsikitsi moixmati kemak tototl, ni tatajkonemilis moixmati kemej koujtia. Ni tlapiyali kitekiuiaj kemaj yin maseuali kualia kipia inaka, ni tlapiyali mopantia ipan se tepostsakuali. kikua xinachtli, okuilme, kilime iuan kiji atl. == Tokajyotl == Yin tlapiyali kiitoa ne kuextekakamanali; ''Pálats''. == Iyolis == Ni tototl yin tlapiyali noso tekuani, kiyoli ipan kuaujtla, tlamaya uan kali, kipia ome eltlapalme, chikauak iixiakayouan, itsontekomi senka kokoyome, se iyakatsolnaka ika chichiltik kechtli. Tlapiyali senka imetsnakayo ika iomiyo chikauak, kipia yeyi ixiyopilme ika tsikuayotl. kipia ijuitl nochi inakayo, ikuitlapil se tlailpitsketl. ==Tlajtolkakilistilonij== <references/> == Sekin tlatilantli == [[Neneuhcāyōtl:Tlapiyalmej (nhw)]] ko6gqhmj7tp91o88j7y4p8d02ws2zeg Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k 10 32638 502581 460941 2022-08-07T17:27:41Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k]] a [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k]] wikitext text/x-wiki <templatestyles src="Portada600k/styles.css" /> {{Calīxatl600k/cuaitl}} {{Calīxatl600k/calpollahtolli}} <div class="caixa-flex"> <div class="reqport nomobile" style="padding:0px;box-shadow:0 0 0 0;margin-right:10px;min-width:500px"> {{Calīxatl600k/cahuayomalacatl}} </div> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Calīxatl600k/axcancayotl}} </div> </div> <div class="caixa-flex"> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Calīxatl600k/Cualli tlahcuilōlli}} </div> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Calīxatl600k/Neneuhcāyōtl}} </div> </div> <div class="caixa-flex"> <div class="reqport nomobile" style="min-width:500px"> {{Calīxatl600k/Ma moyolicatzin}} </div> </div> </div> </div> <br/> {{Calīxatl600k/Icniuhuan}} {{Calīxatl600k/tlahtolli}} pxzt0nun4tgxj8fr6ckkpct3i1p02op 502583 502581 2022-08-07T17:28:24Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki <templatestyles src="Portada600k/styles.css" /> {{Calīxatl600k/cuaitl}} {{Calīxatl600k/calpollahtolli}} <div class="caixa-flex"> <div class="reqport nomobile" style="padding:0px;box-shadow:0 0 0 0;margin-right:10px;min-width:500px"> {{Calīxatl600k/cahuayomalacatl}} </div> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Calīxatl600k/axcancayotl}} </div> </div> <div class="caixa-flex"> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Calīxatl600k/Cualli tlahcuilolli}} </div> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Calīxatl600k/Neneuhcāyōtl}} </div> </div> <div class="caixa-flex"> <div class="reqport nomobile" style="min-width:500px"> {{Calīxatl600k/Ma moyolicatzin}} </div> </div> </div> </div> <br/> {{Calīxatl600k/Icniuhuan}} {{Calīxatl600k/tlahtolli}} lk5sa8au4w3u7s26jgqkuakxe15mogg 502587 502583 2022-08-07T17:32:43Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki <templatestyles src="Portada600k/styles.css" /> {{Calixatl600k/cuaitl}} {{Calixatl600k/calpollahtolli}} <div class="caixa-flex"> <div class="reqport nomobile" style="padding:0px;box-shadow:0 0 0 0;margin-right:10px;min-width:500px"> {{Calixatl600k/cahuayomalacatl}} </div> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Calixatl600k/axcancayotl}} </div> </div> <div class="caixa-flex"> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Calixatl600k/Cualli tlahcuilolli}} </div> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Calixatl600k/Neneuhcāyōtl}} </div> </div> <div class="caixa-flex"> <div class="reqport nomobile" style="min-width:500px"> {{Calixatl600k/Ma moyolicatzin}} </div> </div> </div> </div> <br/> {{Calīxatl600k/Icniuhuan}} {{Calīxatl600k/tlahtolli}} tefqzb6jpxohftuh40nnh641vkskhmg 502588 502587 2022-08-07T17:33:59Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki <templatestyles src="Portada600k/styles.css" /> {{Calīxatl600k/cuaitl}} {{Calīxatl600k/calpollahtolli}} <div class="caixa-flex"> <div class="reqport nomobile" style="padding:0px;box-shadow:0 0 0 0;margin-right:10px;min-width:500px"> {{Calīxatl600k/cahuayomalacatl}} </div> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Calīxatl600k/axcancayotl}} </div> </div> <div class="caixa-flex"> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Calīxatl600k/Cualli tlahcuilolli}} </div> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Calīxatl600k/Neneuhcāyōtl}} </div> </div> <div class="caixa-flex"> <div class="reqport nomobile" style="min-width:500px"> {{Calīxatl600k/Ma moyolicatzin}} </div> </div> </div> </div> <br/> {{Calīxatl600k/Icniuhuan}} {{Calīxatl600k/tlahtolli}} lk5sa8au4w3u7s26jgqkuakxe15mogg 502589 502588 2022-08-07T17:34:16Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki <templatestyles src="Portada600k/styles.css" /> {{Calīxatl600k/cuaitl}} {{Calīxatl600k/calpollahtolli}} <div class="caixa-flex"> <div class="reqport nomobile" style="padding:0px;box-shadow:0 0 0 0;margin-right:10px;min-width:500px"> {{Calīxatl600k/cahuayomalacatl}} </div> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Calīxatl600k/axcancayotl}} </div> </div> <div class="caixa-flex"> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Calixatl600k/Cualli tlahcuilolli}} </div> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Calīxatl600k/Neneuhcāyōtl}} </div> </div> <div class="caixa-flex"> <div class="reqport nomobile" style="min-width:500px"> {{Calīxatl600k/Ma moyolicatzin}} </div> </div> </div> </div> <br/> {{Calīxatl600k/Icniuhuan}} {{Calīxatl600k/tlahtolli}} pxd8u80zg2chbl9in1rzbl90ehox74i 502609 502589 2022-08-07T17:46:06Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki <templatestyles src="Portada600k/styles.css" /> {{Quiyahuatentli600k/cuaitl}} {{Quiyahuatentli600k/calpollahtolli}} <div class="caixa-flex"> <div class="reqport nomobile" style="padding:0px;box-shadow:0 0 0 0;margin-right:10px;min-width:500px"> {{Quiyahuatentli600k/cahuayomalacatl}} </div> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Quiyahuatentli600k/axcancayotl}} </div> </div> <div class="caixa-flex"> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Quiyahuatentli600k/Cualli tlahcuilolli}} </div> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Quiyahuatentli600k/tlahuipantli}} </div> </div> <div class="caixa-flex"> <div class="reqport nomobile" style="min-width:500px"> {{Quiyahuatentli600k/Ma moyolicatzin}} </div> </div> </div> </div> <br/> {{Quiyahuatentli600k/Icniuhuan}} {{Quiyahuatentli600k/tlahtolli}} gn3bk1qzgqpz22ehzj7rnsdctzcbifv 502610 502609 2022-08-07T17:47:09Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki <templatestyles src="Portada600k/styles.css" /> {{Quiyahuatentli600k/cuaitl}} {{Quiyahuatentli600k/calpollahtolli}} <div class="caixa-flex"> <div class="reqport nomobile" style="padding:0px;box-shadow:0 0 0 0;margin-right:10px;min-width:500px"> {{Quiyahuatentli600k/cahuayomalacatl}} </div> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Quiyahuatentli600k/axcancayotl}} </div> </div> <div class="caixa-flex"> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Quiyahuatentli600k/Cualli tlahcuilolli}} </div> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Quiyahuatentli600k/tlahuipantli}} </div> </div> <div class="caixa-flex"> <div class="reqport nomobile" style="min-width:500px"> {{Quiyahuatentli600k/Ma moyolicatzin}} </div> </div> </div> </div> <br/> {{Quiyahuatentli600k/Icniuhuan}} {{Calīxatl600k/tlahtolli}} h879eefb853moztc4g6bamoev7pkzft 502613 502610 2022-08-07T17:48:29Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki <templatestyles src="Portada600k/styles.css" /> {{Quiyahuatentli600k/cuaitl}} {{Quiyahuatentli600k/calpollahtolli}} <div class="caixa-flex"> <div class="reqport nomobile" style="padding:0px;box-shadow:0 0 0 0;margin-right:10px;min-width:500px"> {{Quiyahuatentli600k/cahuayomalacatl}} </div> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Quiyahuatentli600k/axcancayotl}} </div> </div> <div class="caixa-flex"> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Quiyahuatentli600k/Cualli tlahcuilolli}} </div> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Quiyahuatentli600k/tlahuipantli}} </div> </div> <div class="caixa-flex"> <div class="reqport nomobile" style="min-width:500px"> {{Quiyahuatentli600k/Ma moyolicatzin}} </div> </div> </div> </div> <br/> {{Quiyahuatentli600k/Icniuhuan}} {{Quiyahuatentli600k/tlahtolli}} gn3bk1qzgqpz22ehzj7rnsdctzcbifv 502616 502613 2022-08-07T17:49:09Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki <templatestyles src="Portada600k/styles.css" /> {{Quiyahuatentli600k/cuaitl}} {{Quiyahuatentli600k/calpollahtolli}} <div class="caixa-flex"> <div class="reqport nomobile" style="padding:0px;box-shadow:0 0 0 0;margin-right:10px;min-width:500px"> {{Quiyahuatentli600k/cahuayomalacatl}} </div> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Quiyahuatentli600k/axcancayotl}} </div> </div> <div class="caixa-flex"> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Quiyahuatentli600k/Cualli tlahcuilolli}} </div> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Quiyahuatentli600k/Tlahuipantli}} </div> </div> <div class="caixa-flex"> <div class="reqport nomobile" style="min-width:500px"> {{Quiyahuatentli600k/Ma moyolicatzin}} </div> </div> </div> </div> <br/> {{Quiyahuatentli600k/Icniuhuan}} {{Quiyahuatentli600k/tlahtolli}} mqjsygxptfvln5bgwydxbk957p6wdni 502621 502616 2022-08-07T17:54:05Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki <templatestyles src="Portada600k/styles.css" /> {{Quiyahuatentli600k/cuaitl}} {{Quiyahuatentli600k/calpollahtolli}} <div class="caixa-flex"> <div class="reqport nomobile" style="padding:0px;box-shadow:0 0 0 0;margin-right:10px;min-width:500px"> {{Quiyahuatentli600k/cahuayomalacatl}} </div> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Quiyahuatentli600k/axcancayotl}} </div> </div> <div class="caixa-flex"> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Quiyahuatentli600k/Cualli tlahcuilolli}} </div> <div class="reqport" style="min-width:500px"> {{Quiyahuatentli600k/Tlahuipantli}} </div> </div> <div class="caixa-flex"> <div class="reqport nomobile" style="min-width:500px"> {{Quiyahuatentli600k/Mah moyolicatzin}} </div> </div> </div> </div> <br/> {{Quiyahuatentli600k/Icniuhuan}} {{Quiyahuatentli600k/tlahtolli}} 637kjlfrpxbhmxuygtukphuz3iqxpuw Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/cuaitl 10 32639 502584 493457 2022-08-07T17:30:20Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki <div align=center class="mf-mobile-only" style="float:center;"> {{Ixquichi|150%|'''Huiquipedia'''}}<br/> In yoloxoxouhqui hueyi amoxtli.<br/> [[Nōncuahquīzqui:Estadísticas|{{NUMBEROFARTICLES}}]] itlahcuilolhan<br/> {{NUMBEROFACTIVEUSERS}} tekitikeh<br/> [[Huiquipedia:Calaquiliztli|{{Miuhqui|Calaquiliztli|color=blue}}]]</div> </div> <div style="top:-20px; overflow:hidden; position:relative;"> <div style="background:white; padding-left: 3em; padding-right: 3em; overflow: hidden; position: relative;"> <div style="position: absolute; width: 100%; overflow: hidden; margin-left: -3em; margin-right: -3em; margin-bottom: -110px;"> <div align=left style="margin-right: 30px; margin-top: -10px; opacity: 0.30;">[[File:Wikipedia-logo-blank.svg|500px|link=|alt=]]</div> </div> <div style="height: 80px; margin: 0px; padding: 0px; position: relative;"> <!-- esquerra --> <div style="float: left; width: 65%; min-width: 65%; padding-left: 20px; text-align:left; font-size: 250%; font-family: 'Linux Libertine', Georgia, Times, serif; line-height: 0.2em; -moz-font-feature-settings: 'ss05=1'; -moz-font-feature-settings: 'ss05'; -webkit-font-feature-settings: 'ss05'; -ms-font-feature-settings: 'ss05'; font-feature-settings: 'ss05';"> <span style="color:#333333;font-size:4rem;font-family:'Linux Libertine',Georgia, serif;font-variant:small-caps;line-height:100%; padding-top:4px;">Wikipediah</span><br /> <span style="color:#333333;font-size:1.5rem;font-family:'Linux Libertine','Times New Roman', serif;line-height:100%;">In yolloxoxowki weyi tlahtolamoxtl ika [[nahuatlahtolli|nawatl]] nochtin welitih tlahkwilowah.</span> </div> <!-- dreta --> <div align=right class="plainlinks" style="float:right; width: 28%; padding-top: 20px;padding-bottom:20px; font-size: 100%; text-align:center;"> <big>'''[[Nōncuahquīzqui:Estadísticas|{{NUMBEROFARTICLES}}]]</big> itlahkwilolwan'''<br/> {{NUMBEROFACTIVEUSERS}} tekitikeh {| | <span style="display:inline-block; margin-right:3px; margin-bottom:8px">[[Huiquipedia:Calaquiliztli|{{Miuhqui|Kalakilistl|color=blue}}]]</span> | <span style="display:inline-block; margin-right:3px; margin-bottom:8px">[[Nōncuahquīzqui:Aleatoria|{{Miuhqui|Seki<br/>tlahkwilol}}]]</span> |} </div> </div> <div style="clear: both;"></div> </div> 04vcknjvl5dh1oqdulqwtr4yyb3dl72 502585 502584 2022-08-07T17:31:11Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki <div align=center class="mf-mobile-only" style="float:center;"> {{Ixquichi|150%|'''Huiquipedia'''}}<br/> In yolloxoxouhqui hueyi tlahtolamoxtli.<br/> [[Nōncuahquīzqui:Estadísticas|{{NUMBEROFARTICLES}}]] totlahtolhuan<br/> {{NUMBEROFACTIVEUSERS}} tlatequitiltililtin<br/> [[Huiquipedia:Calaquiliztli|{{Miuhqui|Calaquiliztli|color=blue}}]]</div> </div> <div class=nomobile style="top:-20px; overflow:hidden; position:relative;"> <div style="background:white; padding-left: 3em; padding-right: 3em; overflow: hidden; position: relative;"> <div style="position: absolute; width: 100%; overflow: hidden; margin-left: -3em; margin-right: -3em; margin-bottom: -110px;"> <div align=left style="margin-right: 30px; margin-top: -10px; opacity: 0.30;">[[File:Wikipedia-logo-blank.svg|500px|link=|alt=]]</div> </div> <div style="height: 80px; margin: 0px; padding: 0px; position: relative;"> <!-- esquerra --> <div style="float: left; width: 65%; min-width: 65%; padding-left: 20px; text-align:left; font-size: 250%; font-family: 'Linux Libertine', Georgia, Times, serif; line-height: 0.2em; -moz-font-feature-settings: 'ss05=1'; -moz-font-feature-settings: 'ss05'; -webkit-font-feature-settings: 'ss05'; -ms-font-feature-settings: 'ss05'; font-feature-settings: 'ss05';"> <span style="color:#333333;font-size:4rem;font-family:'Linux Libertine',Georgia, serif;font-variant:small-caps;line-height:100%; padding-top:4px;">Huiquipedia</span><br /> <span style="color:#333333;font-size:1.5rem;font-family:'Linux Libertine','Times New Roman', serif;line-height:100%;">In yolloxoxouhqui hueyi tlahtolamoxtli ica [[nahuatlahtolli]] nochtin huelitih itlahcuilohuah.</span> </div> <!-- dreta --> <div align=right class="plainlinks" style="float:right; width: 28%; padding-top: 20px;padding-bottom:20px; font-size: 100%; text-align:center;"> <big>'''[[Nōncuahquīzqui:Estadísticas|{{NUMBEROFARTICLES}}]]</big> totlahtolhuan'''<br/> {{NUMBEROFACTIVEUSERS}} tlatequitiltililtin {| | <span style="display:inline-block; margin-right:3px; margin-bottom:8px">[[Huiquipedia:Calaquiliztli|{{Miuhqui|Calaquiliztli|color=blue}}]]</span> | <span style="display:inline-block; margin-right:3px; margin-bottom:8px">[[Nōncuahquīzqui:Aleatoria|{{Miuhqui|Cecen tlahcuilolli}}]]</span> |} </div> </div> <div style="clear: both;"></div> </div> fol5licdzy44rfhvl7l2gv1x0zebc0u 502586 502585 2022-08-07T17:31:32Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki <div align=center class="mf-mobile-only" style="float:center;"> {{Ixquichi|150%|'''Huiquipedia'''}}<br/> In yoloxoxouhqui hueyi tlahtolamoxtli.<br/> [[Nōncuahquīzqui:Estadísticas|{{NUMBEROFARTICLES}}]] totlahtolhuan<br/> {{NUMBEROFACTIVEUSERS}} tlatequitiltililtin<br/> [[Huiquipedia:Calaquiliztli|{{Miuhqui|Calaquiliztli|color=blue}}]]</div> </div> <div class=nomobile style="top:-20px; overflow:hidden; position:relative;"> <div style="background:white; padding-left: 3em; padding-right: 3em; overflow: hidden; position: relative;"> <div style="position: absolute; width: 100%; overflow: hidden; margin-left: -3em; margin-right: -3em; margin-bottom: -110px;"> <div align=left style="margin-right: 30px; margin-top: -10px; opacity: 0.30;">[[File:Wikipedia-logo-blank.svg|500px|link=|alt=]]</div> </div> <div style="height: 80px; margin: 0px; padding: 0px; position: relative;"> <!-- esquerra --> <div style="float: left; width: 65%; min-width: 65%; padding-left: 20px; text-align:left; font-size: 250%; font-family: 'Linux Libertine', Georgia, Times, serif; line-height: 0.2em; -moz-font-feature-settings: 'ss05=1'; -moz-font-feature-settings: 'ss05'; -webkit-font-feature-settings: 'ss05'; -ms-font-feature-settings: 'ss05'; font-feature-settings: 'ss05';"> <span style="color:#333333;font-size:4rem;font-family:'Linux Libertine',Georgia, serif;font-variant:small-caps;line-height:100%; padding-top:4px;">Huiquipedia</span><br /> <span style="color:#333333;font-size:1.5rem;font-family:'Linux Libertine','Times New Roman', serif;line-height:100%;">In yoloxoxouhqui hueyi tlahtolamoxtli ica [[nahuatlahtolli]] nochtin huelitih itlahcuilohuah.</span> </div> <!-- dreta --> <div align=right class="plainlinks" style="float:right; width: 28%; padding-top: 20px;padding-bottom:20px; font-size: 100%; text-align:center;"> <big>'''[[Nōncuahquīzqui:Estadísticas|{{NUMBEROFARTICLES}}]]</big> totlahtolhuan'''<br/> {{NUMBEROFACTIVEUSERS}} tlatequitiltililtin {| | <span style="display:inline-block; margin-right:3px; margin-bottom:8px">[[Huiquipedia:Calaquiliztli|{{Miuhqui|Calaquiliztli|color=blue}}]]</span> | <span style="display:inline-block; margin-right:3px; margin-bottom:8px">[[Nōncuahquīzqui:Aleatoria|{{Miuhqui|Cecen tlahcuilolli}}]]</span> |} </div> </div> <div style="clear: both;"></div> </div> dcd2w8yu91kpvab6xy43646qmnks065 502605 502586 2022-08-07T17:40:25Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k/cuaitl]] a [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/cuaitl]] wikitext text/x-wiki <div align=center class="mf-mobile-only" style="float:center;"> {{Ixquichi|150%|'''Huiquipedia'''}}<br/> In yoloxoxouhqui hueyi tlahtolamoxtli.<br/> [[Nōncuahquīzqui:Estadísticas|{{NUMBEROFARTICLES}}]] totlahtolhuan<br/> {{NUMBEROFACTIVEUSERS}} tlatequitiltililtin<br/> [[Huiquipedia:Calaquiliztli|{{Miuhqui|Calaquiliztli|color=blue}}]]</div> </div> <div class=nomobile style="top:-20px; overflow:hidden; position:relative;"> <div style="background:white; padding-left: 3em; padding-right: 3em; overflow: hidden; position: relative;"> <div style="position: absolute; width: 100%; overflow: hidden; margin-left: -3em; margin-right: -3em; margin-bottom: -110px;"> <div align=left style="margin-right: 30px; margin-top: -10px; opacity: 0.30;">[[File:Wikipedia-logo-blank.svg|500px|link=|alt=]]</div> </div> <div style="height: 80px; margin: 0px; padding: 0px; position: relative;"> <!-- esquerra --> <div style="float: left; width: 65%; min-width: 65%; padding-left: 20px; text-align:left; font-size: 250%; font-family: 'Linux Libertine', Georgia, Times, serif; line-height: 0.2em; -moz-font-feature-settings: 'ss05=1'; -moz-font-feature-settings: 'ss05'; -webkit-font-feature-settings: 'ss05'; -ms-font-feature-settings: 'ss05'; font-feature-settings: 'ss05';"> <span style="color:#333333;font-size:4rem;font-family:'Linux Libertine',Georgia, serif;font-variant:small-caps;line-height:100%; padding-top:4px;">Huiquipedia</span><br /> <span style="color:#333333;font-size:1.5rem;font-family:'Linux Libertine','Times New Roman', serif;line-height:100%;">In yoloxoxouhqui hueyi tlahtolamoxtli ica [[nahuatlahtolli]] nochtin huelitih itlahcuilohuah.</span> </div> <!-- dreta --> <div align=right class="plainlinks" style="float:right; width: 28%; padding-top: 20px;padding-bottom:20px; font-size: 100%; text-align:center;"> <big>'''[[Nōncuahquīzqui:Estadísticas|{{NUMBEROFARTICLES}}]]</big> totlahtolhuan'''<br/> {{NUMBEROFACTIVEUSERS}} tlatequitiltililtin {| | <span style="display:inline-block; margin-right:3px; margin-bottom:8px">[[Huiquipedia:Calaquiliztli|{{Miuhqui|Calaquiliztli|color=blue}}]]</span> | <span style="display:inline-block; margin-right:3px; margin-bottom:8px">[[Nōncuahquīzqui:Aleatoria|{{Miuhqui|Cecen tlahcuilolli}}]]</span> |} </div> </div> <div style="clear: both;"></div> </div> dcd2w8yu91kpvab6xy43646qmnks065 Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/tlahtolli 10 32641 502611 482587 2022-08-07T17:47:34Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k/tlahtolli]] a [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/tlahtolli]] wikitext text/x-wiki <div style="background:#fafafa;color:#333333;" class="hp"> <div style="margin:10px 0px 10px 0px;-moz-box-shadow:0 1px 1px rgba(0, 0, 0, 0.1);-webkit-box-shadow:0 1px 1px rgba(0, 0, 0, 0.1);box-shadow:0 1px 1px rgba(0, 0, 0, 0.1);background-color:#FFFFFF;"> {| style="border-spacing: 1px; border-collapse: separate; width:100%; text-align:center; font-size:0.9em; padding:2px 3px 2px 3px;" class="hp-portalen" | style="background-color:#F9F9F0;border-top:5px solid;border-color:#999933;padding:3px 0.25em; width:8%;" | [[:ay:|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#999933;">Aymar</span>]] | style="background-color:#F4F9F0;border-top:5px solid;border-color:#669933;padding:3px 0.25em; width:8%;" | [[:de:|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#669933;">Deutsch</span>]] | style="background-color:#F0F9F0;border-top:5px solid;border-color:#339933;padding:3px 0.25em; width:8%;" | [[:en:|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#339933;">English</span>]] | style="background-color:#F0F9F4;border-top:5px solid;border-color:#339966;padding:3px 0.25em; width:8%;" | [[:es:|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#339966;">Español</span>]] | style="background-color:#F0F9F9;border-top:5px solid;border-color:#339999;padding:3px 0.25em; width:8%;" | [[:fr:|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#339999;">Français</span>]] | style="background-color:#F0F4F9;border-top:5px solid;border-color:#336699;padding:3px 0.25em; width:8%;" | [[:gn:|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#336699;">Avañe'ẽ</span>]] | style="background-color:#F0F0F9;border-top:5px solid;border-color:#333399;padding:3px 0.25em; width:8%;" | [[:ja:|<span style="color:#000000; color:#333399;">日本語</span>]] | style="background-color:#f4f0f9;border-top:5px solid;border-color:#663399;padding:3px 0.25em; width:8%;" | [[{{PAGENAME}}|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#663399;">Nawatl</span>]] | style="background-color:#F9F0F9;border-top:5px solid;border-color:#993399;padding:3px 0.25em; width:8%;" | [[:qu:|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#993399;">Qichwa</span>]] | style="background-color:#F9F0F4;border-top:5px solid;border-color:#993366;padding:3px 0.25em; width:8%;" | [[:pt:|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#993366;">Português</span>]] | style="background-color:#F9F0F0;border-top:5px solid;border-color:#993333;padding:3px 0.25em; width:8%;" | [[:sw:|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#993333;">Swahili</span>]] | style="background-color:#F4F4F4;border-top:5px solid;border-color:#666666;padding:3px 0.25em; width:8%;" | [[:zh:|<span style="color:#000000; color:#666666;">中文</span>]] |} </div> 6c840msdl8boeao7orolm55d61r3hqi Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/cahuayomalacatl 10 32643 502596 469057 2022-08-07T17:37:55Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k/cahuayomalacatl]] a [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/cahuayomalacatl]] wikitext text/x-wiki <noinclude><templatestyles src="Portada600k/styles.css" /></noinclude> <div class="portada-slider" style="max-width:100%;position:relative;background:lightgray"> <ul> <li> {{Calīxatl600k/elementcarrusel |ixiptli=20181211215311 IMG 1878.jpg |umalli=[[Popocatepetl|<span style="color:#FFFFFF;font-size:25px;font-family: Georgia;">Popocatepetl</span>]] |tlahcuilolli= In Popocatepetl cah ce tletepetl tlatectli ipan in Mexihco Tlahtohcayotl, Morelos huan Puebla. Achi ahhuic motlaza totonitetl huan nextli ipan 15 Diciembre metztli, xiuhpan 2000. }} </li> <li> {{Calīxatl600k/elementcarrusel |ixiptli=Axolotles in water 2.jpg |umalli=[[Axolotl|<span style="color:#FFFFFF;font-size:25px;font-family: Georgia;">Axolotl</span>]] |tlahcuilolli= In axolotl, ce ayolcatl chanti ihcopa atoyatl, atezcatl nozo apantli, quipia ome mahtli, ce cuitlapilli huan hueyic icua. }} </li> <li> {{Calīxatl600k/elementcarrusel |ixiptli=Origanum vulgare - harilik pune.jpg |umalli=[[Xochitl|<span style="color:#FFFFFF;font-size:25px;font-family: Georgia;">Xochitl</span>]] |tlahcuilolli= Xochitl itoca tlamantli cuauhcopa. Tlein xoxohuic cahqui ichin tlalticpac, tiquin tocayotia cuauhmeh, xihuitl, zacatl, huan cequime mo miahtia ican tlein itoca toctzintli. Inon toctli panquiza ichin xochitl. Tlein xoxohuic quipiya xochitl axcan quilia magnoliofitas. Xochitl tic tocayotia ce tlamantli mozcaltia ichin xiuhmeh, canin mo temaca tlein itoca mihtiliztli. }} </li> </ul> <div style="width:100%;position:absolute;bottom:0;left:0;padding:10px;background-color:{{Linear-gradient|top|rgba(0, 0, 0, 0.35), rgba(0, 0, 0, 0.75)}}; text-align:center;color:white; border-top-right-radius: 5px; box-shadow: rgba(0,0,0,0.8) 0 0 15px; border-top-left-radius: 5px;font-weight:bold">{{Calīxatl600k/elementgeneral}}</div> </div> rf682i2f6ezyzqxrifyc4u47k2n5tys Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/calpollahtolli 10 32649 502598 494285 2022-08-07T17:38:28Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k/calpollahtolli]] a [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/calpollahtolli]] wikitext text/x-wiki <div style="background:#fafafa;color:#333333;" class="hp"> <div style="margin:10px 0px 10px 0px;-moz-box-shadow:0 1px 1px rgba(0, 0, 0, 0.1);-webkit-box-shadow:0 1px 1px rgba(0, 0, 0, 0.1);box-shadow:0 1px 1px rgba(0, 0, 0, 0.1);background-color:#FFFFFF;"> {| style="border-spacing: 1px; border-collapse: separate; width:100%; text-align:center; font-size:0.9em; padding:2px 3px 2px 3px;" class="hp-portalen" | style="background-color:#F4F9F0;border-top:5px solid;border-color:#669933;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NHE|[[Pewalistli|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#669933;">Mexkatl</span>]]}} | style="background-color:#F0F9F4;border-top:5px solid;border-color:#339966;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NCH|[[Achto kaltsajkayotl|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#339966;">Nauatlajtoli</span>]]}} | style="background-color:#F0F9F9;border-top:5px solid;border-color:#339999;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NGU|[[Kalixatl|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#339999;">Nawatlahtohle</span>]]}} | style="background-color:#F0F4F4;border-top:5px solid;border-color:#336666;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NLV|[[Pehkayotl|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#336666;">Nawatláhtolli</span>]]}} | style="background-color:#F0F4F9;border-top:5px solid;border-color:#336699;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NHN|[[Calixatl|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#336699;">Mexikatlahtol</span>]]}} | style="background-color:#F0F0F9;border-top:5px solid;border-color:#333399;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NHX|[[Kali̱xa'|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#333399;">Mela'tájto̱l</span>]]}} | style="background-color:#F4F0F9;border-top:5px solid;border-color:#663399;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NHG|[[Calixyutl|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#663399;">Mösiehuali̱</span>]]}} | style="background-color:#F9F0F9;border-top:5px solid;border-color:#993399;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NCL|[[Pehualisli|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#993399;">Mexicano</span>]]}} | style="background-color:#F9F0F4;border-top:5px solid;border-color:#993366;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NCI|[[Calixxotl|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#993366;">Tecpillahtolli</span>]]}} | style="background-color:#F9F0F0;border-top:5px solid;border-color:#993333;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|PPL|[[:Incubator:Wp/ppl/Achtu Iswat|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#993333;">Nawat</span>]]}} |} </div> l39yxfg2ssolpo3fkg8m9e3ggwlwuom 502602 502598 2022-08-07T17:38:58Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki <div style="background:#fafafa;color:#333333;" class="hp"> <div style="margin:10px 0px 10px 0px;-moz-box-shadow:0 1px 1px rgba(0, 0, 0, 0.1);-webkit-box-shadow:0 1px 1px rgba(0, 0, 0, 0.1);box-shadow:0 1px 1px rgba(0, 0, 0, 0.1);background-color:#FFFFFF;"> {| style="border-spacing: 1px; border-collapse: separate; width:100%; text-align:center; font-size:0.9em; padding:2px 3px 2px 3px;" class="hp-portalen" | style="background-color:#F4F9F0;border-top:5px solid;border-color:#669933;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NHE|[[Pewalistli|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#669933;">Mexkatl</span>]]}} | style="background-color:#F0F9F4;border-top:5px solid;border-color:#339966;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NCH|[[Achto kaltsajkayotl|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#339966;">Nauatlajtoli</span>]]}} | style="background-color:#F0F9F9;border-top:5px solid;border-color:#339999;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NGU|[[Kalixatl|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#339999;">Nawatlahtohle</span>]]}} | style="background-color:#F0F4F4;border-top:5px solid;border-color:#336666;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NLV|[[Pehkayotl|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#336666;">Nawatláhtolli</span>]]}} | style="background-color:#F0F4F9;border-top:5px solid;border-color:#336699;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NHN|[[Calixatl|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#336699;">Nahuatlahtol</span>]]}} | style="background-color:#F0F0F9;border-top:5px solid;border-color:#333399;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NHX|[[Kali̱xa'|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#333399;">Mela'tájto̱l</span>]]}} | style="background-color:#F4F0F9;border-top:5px solid;border-color:#663399;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NHG|[[Calixyutl|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#663399;">Mösiehuali̱</span>]]}} | style="background-color:#F9F0F9;border-top:5px solid;border-color:#993399;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NCL|[[Pehualisli|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#993399;">Mexicano</span>]]}} | style="background-color:#F9F0F4;border-top:5px solid;border-color:#993366;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NCI|[[Calixxotl|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#993366;">Tecpillahtolli</span>]]}} | style="background-color:#F9F0F0;border-top:5px solid;border-color:#993333;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|PPL|[[:Incubator:Wp/ppl/Achtu Iswat|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#993333;">Nawat</span>]]}} |} </div> ezzsn0xvgrc8wcb5uxd256joifksi6g 502603 502602 2022-08-07T17:39:14Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki <div style="background:#fafafa;color:#333333;" class="hp"> <div style="margin:10px 0px 10px 0px;-moz-box-shadow:0 1px 1px rgba(0, 0, 0, 0.1);-webkit-box-shadow:0 1px 1px rgba(0, 0, 0, 0.1);box-shadow:0 1px 1px rgba(0, 0, 0, 0.1);background-color:#FFFFFF;"> {| style="border-spacing: 1px; border-collapse: separate; width:100%; text-align:center; font-size:0.9em; padding:2px 3px 2px 3px;" class="hp-portalen" | style="background-color:#F4F9F0;border-top:5px solid;border-color:#669933;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NHE|[[Pewalistli|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#669933;">Mexkatl</span>]]}} | style="background-color:#F0F9F4;border-top:5px solid;border-color:#339966;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NCH|[[Achto kaltsajkayotl|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#339966;">Nauatlajtoli</span>]]}} | style="background-color:#F0F9F9;border-top:5px solid;border-color:#339999;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NGU|[[Kalixatl|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#339999;">Nawatlahtohle</span>]]}} | style="background-color:#F0F4F4;border-top:5px solid;border-color:#336666;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NLV|[[Pehkayotl|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#336666;">Nawatláhtolli</span>]]}} | style="background-color:#F0F4F9;border-top:5px solid;border-color:#336699;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NHN|[[Quiyahuatentli|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#336699;">Nahuatlahtol</span>]]}} | style="background-color:#F0F0F9;border-top:5px solid;border-color:#333399;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NHX|[[Kali̱xa'|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#333399;">Mela'tájto̱l</span>]]}} | style="background-color:#F4F0F9;border-top:5px solid;border-color:#663399;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NHG|[[Calixyutl|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#663399;">Mösiehuali̱</span>]]}} | style="background-color:#F9F0F9;border-top:5px solid;border-color:#993399;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NCL|[[Pehualisli|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#993399;">Mexicano</span>]]}} | style="background-color:#F9F0F4;border-top:5px solid;border-color:#993366;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NCI|[[Calixxotl|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#993366;">Tecpillahtolli</span>]]}} | style="background-color:#F9F0F0;border-top:5px solid;border-color:#993333;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|PPL|[[:Incubator:Wp/ppl/Achtu Iswat|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#993333;">Nawat</span>]]}} |} </div> btfzi2ix2uw0rnin219io0w0ui94qp6 502604 502603 2022-08-07T17:40:03Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki <div style="background:#fafafa;color:#333333;" class="hp"> <div style="margin:10px 0px 10px 0px;-moz-box-shadow:0 1px 1px rgba(0, 0, 0, 0.1);-webkit-box-shadow:0 1px 1px rgba(0, 0, 0, 0.1);box-shadow:0 1px 1px rgba(0, 0, 0, 0.1);background-color:#FFFFFF;"> {| style="border-spacing: 1px; border-collapse: separate; width:100%; text-align:center; font-size:0.9em; padding:2px 3px 2px 3px;" class="hp-portalen" | style="background-color:#F4F9F0;border-top:5px solid;border-color:#669933;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NHE|[[Pewalistli|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#669933;">Mexkatl</span>]]}} | style="background-color:#F0F9F4;border-top:5px solid;border-color:#339966;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NCH|[[Achto kaltsajkayotl|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#339966;">Nauatlajtoli</span>]]}} | style="background-color:#F0F9F9;border-top:5px solid;border-color:#339999;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NGU|[[Kalixatl|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#339999;">Nawatlahtohle</span>]]}} | style="background-color:#F0F4F4;border-top:5px solid;border-color:#336666;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NLV|[[Pehkayotl|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#336666;">Nawatláhtolli</span>]]}} | style="background-color:#F0F4F9;border-top:5px solid;border-color:#336699;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NHN|[[Achto quiyahuatentli|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#336699;">Nahuatlahtol</span>]]}} | style="background-color:#F0F0F9;border-top:5px solid;border-color:#333399;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NHX|[[Kali̱xa'|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#333399;">Mela'tájto̱l</span>]]}} | style="background-color:#F4F0F9;border-top:5px solid;border-color:#663399;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NHG|[[Calixyutl|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#663399;">Mösiehuali̱</span>]]}} | style="background-color:#F9F0F9;border-top:5px solid;border-color:#993399;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NCL|[[Pehualisli|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#993399;">Mexicano</span>]]}} | style="background-color:#F9F0F4;border-top:5px solid;border-color:#993366;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|NCI|[[Calixxotl|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#993366;">Tecpillahtolli</span>]]}} | style="background-color:#F9F0F0;border-top:5px solid;border-color:#993333;padding:3px 0.25em; width:8%;" | {{Hover|dotted=no|PPL|[[:Incubator:Wp/ppl/Achtu Iswat|<span style="color:#000000; font-family: 'Montserrat', sans-serif; color:#993333;">Nawat</span>]]}} |} </div> auz0m2duuvn5akqux1bkmrqtf23l3af Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/axcancayotl 10 32652 502594 467162 2022-08-07T17:37:31Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k/axcancayotl]] a [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/axcancayotl]] wikitext text/x-wiki <noinclude><templatestyles src="Portada600k/styles.css" /></noinclude> <div class=caixa-flex> <div style="display:flex; flex:1 1 0; flex-direction:column;min-width:75%;height:100%"> <div class=caixa-flex> {{Calīxatl:Time&Date}} <!------------------------------- POR FAVOR, EN AÑADIR NOTICIAS, BAJEN LAS NOTICIAS ----------------------------> <!----- Es decir, la noticia 1 del día 1 pasaría a ser la noticia 2 del día 2... ----------------> {{Calīxatl600k/xacaloliztli |ikpialitok= <!----- NOTICIA 1 ------> {{Calīxatl600k/tonalli |tonalli=23 ic chicuace 2020 |noticia1= [[Tlalolin]] 7.4 omochiuh ipan in 10:29:02 hrs 2 km in mictlantlapcopa Crucecita, Santa María Cuauhtolco, [[Huaxyacac]], Mexihcopa. }} <!----- NOTICIA 2 ------> {{Calīxatl600k/tonalli |tonalli=[[ic mahtlactetl omome metztli|Mahtlactetl omome]] 2019 - [[ic ce metztli|Ce]] 2020 |noticia1= Yomohtlancuauhtiliztli hueyicocoliztli ipan mochiuh tlacatl ipampa yancuic coronavirus (COVID-19) opeuh ipan [[China]], ococolizcuiqueh tlapanahuiah in ontzontli tlacameh huan omicqueh iuhquimma caxtolli omome. }} }} {{Calīxatl600k/xacaloliztli |ikpialitok= <!----- NOTICIA 3 ------> {{Calīxatl600k/tonalli |tonalli=10 ic mahtlactli once metztli 2019 |noticia1= Tlahtohcayotl motlacuililiztli ipan [[Bolivia]], otlahtohcayotelchiuh in Tlahtoani [[Evo Morales]]. }} <!----- NOTICIA 4 ------> {{Calīxatl600k/tonalli |tonalli=26 ic macuilli 2019 |noticia1= Hueyi [[tlalolin]] 8.0 omochiuh ipan in 02:41:14 hrs in 75 km in huitzlantlapcopa Lagunas ipan in Xeliuhcayotl Loreto, ipan [[Peru]]. }} }} <!----- IMAGEN ------> {{Calīxatl600k/ixiptli |ixiptli=2020_Oaxaca_earthquake_shake_map.jpg |peu=Huaxyacac tlalolin ipan 2020 <!--no cambien esto-->&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[File:Arbcom ru editing.svg|20px|link=Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k/axcancayotl]] }} </div> {{Calīxatl600k/mikistli| Nelly Raymond<!--19/11-->| Jonas Mello<!--18/11-->| Broselianda Hernández Boudet<!--18/11-->| Adam Musiał<!--18/11-->| }} </div> </div> pe5oo5brybn0m8hq81w221cay8af17b Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/Tlahuipantli 10 32654 502607 482591 2022-08-07T17:44:06Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k/Neneuhcāyōtl]] a [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/tlahuipantli]] wikitext text/x-wiki <noinclude><templatestyles src="Portada600k/styles.css" /></noinclude> <div style="position:relative; margin:0; background:#ffffff; font-family: 'Montserrat', sans-serif; font-size:120%; font-weight:bold; border:0px solid #DDDDC0; text-align:left; color:#000; padding:0.6em 0.4em;"><div style="position:absolute; left:-4px; top:0px;">[[Īxiptli:Blue-bg rounded cropped.svg|link=]]</div><div style="position:absolute; left:5px; top:3px; vertical-align:bottom;">Tlamatiliztli neneuhcayotl</div></div> <br/> {{Calīxatl:Neneuhcāyōtl}} {|style="width:100%; background:none; margin:-.8em 0 -.7em 0;" |style="font-size:95%; padding:10px 0; margin:0px; text-align:left; white-space:nowrap; color:#000;"| [[Huiquipedia|Ītechcopa]]&nbsp;'''·''' [[Huiquipedia:Tlapatlahualiztli|Tlapatlahualiztli]]&nbsp;'''·''' [[Huiquipedia:Neyōlnōtzaliztli|Neyōlnōtzaliztli]]&nbsp;'''·''' [[Tēpalēhuiliztli:Tlapiyaliztli|Tēpalēhuiliztli]] |} {|style="width:100%; background:none; margin:-.8em 0 -.7em 0;" |style="font-size:95%; padding:10px 0; margin:0px; text-align:left; white-space:nowrap; color:#000;"| [[Huiquipedia:Tlapiyaliztli|Tlapiyaliztli]]&nbsp;'''&middot;''' [[Huiquipedia:Neneuhcāyōtl|Neneuhcāyōtl]]&nbsp;'''&middot;''' [[Huiquipedia:Cualtzin zāzaniltin|Cualtzin zāzanilli]]&nbsp;'''&middot;''' [[Huiquipedia:Piyalizāmoxtli|Piyalizāmoxtli A-Ō]] |} o0p6urk0pfip6m40m0u355d0avfzbbv 502614 502607 2022-08-07T17:48:47Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/tlahuipantli]] a [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/Tlahuipantli]] wikitext text/x-wiki <noinclude><templatestyles src="Portada600k/styles.css" /></noinclude> <div style="position:relative; margin:0; background:#ffffff; font-family: 'Montserrat', sans-serif; font-size:120%; font-weight:bold; border:0px solid #DDDDC0; text-align:left; color:#000; padding:0.6em 0.4em;"><div style="position:absolute; left:-4px; top:0px;">[[Īxiptli:Blue-bg rounded cropped.svg|link=]]</div><div style="position:absolute; left:5px; top:3px; vertical-align:bottom;">Tlamatiliztli neneuhcayotl</div></div> <br/> {{Calīxatl:Neneuhcāyōtl}} {|style="width:100%; background:none; margin:-.8em 0 -.7em 0;" |style="font-size:95%; padding:10px 0; margin:0px; text-align:left; white-space:nowrap; color:#000;"| [[Huiquipedia|Ītechcopa]]&nbsp;'''·''' [[Huiquipedia:Tlapatlahualiztli|Tlapatlahualiztli]]&nbsp;'''·''' [[Huiquipedia:Neyōlnōtzaliztli|Neyōlnōtzaliztli]]&nbsp;'''·''' [[Tēpalēhuiliztli:Tlapiyaliztli|Tēpalēhuiliztli]] |} {|style="width:100%; background:none; margin:-.8em 0 -.7em 0;" |style="font-size:95%; padding:10px 0; margin:0px; text-align:left; white-space:nowrap; color:#000;"| [[Huiquipedia:Tlapiyaliztli|Tlapiyaliztli]]&nbsp;'''&middot;''' [[Huiquipedia:Neneuhcāyōtl|Neneuhcāyōtl]]&nbsp;'''&middot;''' [[Huiquipedia:Cualtzin zāzaniltin|Cualtzin zāzanilli]]&nbsp;'''&middot;''' [[Huiquipedia:Piyalizāmoxtli|Piyalizāmoxtli A-Ō]] |} o0p6urk0pfip6m40m0u355d0avfzbbv Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/Mah moyolicatzin 10 32655 502592 482592 2022-08-07T17:37:01Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k/Ma moyolicatzin]] a [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/Ma moyolicatzin]] wikitext text/x-wiki <noinclude><templatestyles src="Portada600k/styles.css" /></noinclude> <div style="position:relative; margin:0; background:#ffffff; font-family: 'Montserrat', sans-serif; font-size:120%; font-weight:bold; border:0px solid #DDDDC0; text-align:left; color:#000; padding:0.6em 0.4em;"><div style="position:absolute; left:-4px; top:0px;">[[Īxiptli:Yellow-bg rounded cropped.svg|link=]]</div><div style="position:absolute; left:4px; top:-3px; vertical-align:bottom;">[[Īxiptli:HSCirkel.svg|link=|35px]]</div><div style="position:absolute; left:7px; top:-1px; vertical-align:bottom;">[[Īxiptli:Hoeffler H.svg|link=|29px]]</div><div style="position:absolute; left:50px; top:3px; vertical-align:top;">Ma moyolicatzin</div></div> <br/> {{Calīxatl:Ma moyolicatzin}} 6ryxxtduhozofe7bfkieqg21qy9es02 502618 502592 2022-08-07T17:52:15Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/Ma moyolicatzin]] a [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/Mah moyolicatzin]] wikitext text/x-wiki <noinclude><templatestyles src="Portada600k/styles.css" /></noinclude> <div style="position:relative; margin:0; background:#ffffff; font-family: 'Montserrat', sans-serif; font-size:120%; font-weight:bold; border:0px solid #DDDDC0; text-align:left; color:#000; padding:0.6em 0.4em;"><div style="position:absolute; left:-4px; top:0px;">[[Īxiptli:Yellow-bg rounded cropped.svg|link=]]</div><div style="position:absolute; left:4px; top:-3px; vertical-align:bottom;">[[Īxiptli:HSCirkel.svg|link=|35px]]</div><div style="position:absolute; left:7px; top:-1px; vertical-align:bottom;">[[Īxiptli:Hoeffler H.svg|link=|29px]]</div><div style="position:absolute; left:50px; top:3px; vertical-align:top;">Ma moyolicatzin</div></div> <br/> {{Calīxatl:Ma moyolicatzin}} 6ryxxtduhozofe7bfkieqg21qy9es02 502620 502618 2022-08-07T17:52:56Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki <noinclude><templatestyles src="Portada600k/styles.css" /></noinclude> <div style="position:relative; margin:0; background:#ffffff; font-family: 'Montserrat', sans-serif; font-size:120%; font-weight:bold; border:0px solid #DDDDC0; text-align:left; color:#000; padding:0.6em 0.4em;"><div style="position:absolute; left:-4px; top:0px;">[[Īxiptli:Yellow-bg rounded cropped.svg|link=]]</div><div style="position:absolute; left:4px; top:-3px; vertical-align:bottom;">[[Īxiptli:HSCirkel.svg|link=|35px]]</div><div style="position:absolute; left:7px; top:-1px; vertical-align:bottom;">[[Īxiptli:Hoeffler H.svg|link=|29px]]</div><div style="position:absolute; left:50px; top:3px; vertical-align:top;">Mah moyolicatzin</div></div> <br/> {{Calīxatl:Ma moyolicatzin}} 2whwlgyaly4zib53yzzo9ns2ahmturo Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/Icniuhuan 10 32657 502590 482593 2022-08-07T17:36:34Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k/Icniuhuan]] a [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/Icniuhuan]] wikitext text/x-wiki <center><div class="plainlinks" style="margin-top:10px;clear:both; padding-top:15px; border-top:2px dotted #cccccc; background:white; color:#222; line-height:120%; width:100%;"> <div style="background:white; width:45px; margin:0 auto; margin-top: -40px; padding-left:5px; padding-right:5px;"> [[File:Wikimedia-logo.svg|40px|center|link=]] </div> <div class="plainlinks" style=" color:#222; line-height:1.5em; font-family: 'Montserrat', sans-serif; font-size:120%; text-align:center; margin-bottom:20px; padding-top:10px;">'''Occe tlatequipanoliztli'''</div> {| style="width:100%;" cellspacing="4" |- | style="padding:10px;vertical-align:top;text-align:center;"| {{Nemachiyōtīlli:Tlatequitiltilīlli:Townie/portada/germans/bloc|ixiptli=Commons-logo.svg|descripció=Tlaixiptlayotl ihuan multimedia|tocaitl=[[c:|Cemaxcaitl]]}} {{Nemachiyōtīlli:Tlatequitiltilīlli:Townie/portada/germans/bloc|ixiptli=Wikinews-logo-51px.png|descripció=Temachiztiliztli|tocaitl=[[n:|Huiquitemachiztiliztli]]}} {{Nemachiyōtīlli:Tlatequitiltilīlli:Townie/portada/germans/bloc|ixiptli=Wikimedia Community Logo.svg|descripció=Wikimedia inecentlaliliz|tocaitl=[[m:|Itechpa Huiqui]]}} {{Nemachiyōtīlli:Tlatequitiltilīlli:Townie/portada/germans/bloc|ixiptli=Viccionari.png|descripció=In yolloxoxouhqui tlahtoltecpantiliztli|tocaitl=[[wikt:|Huiquitlahtoltecpantiliztli]]}} {{Nemachiyōtīlli:Tlatequitiltilīlli:Townie/portada/germans/bloc|ixiptli=Wikibooks-logo.svg|descripció=Tlahcuilolamoxtli|tocaitl=[[b:|Huiquiamoxtli]]}} {{Nemachiyōtīlli:Tlatequitiltilīlli:Townie/portada/germans/bloc|ixiptli=Wikiquote-logo.svg|descripció=Tenonotzaliztli|tocaitl=[[q:|Huiquitenotzaliztli]]}} {{Nemachiyōtīlli:Tlatequitiltilīlli:Townie/portada/germans/bloc|ixiptli=Wikisource-logo.svg|descripció=In yolloxoxouhqui amoxpiyaloyan|tocaitl=[[s:|Huiquimeyalli]]}} {{Nemachiyōtīlli:Tlatequitiltilīlli:Townie/portada/germans/bloc|ixiptli=Wikispecies-logo.svg|descripció=Yollamantli · Tlanelhuatlamantli|tocaitl=[[species:|Huiquitlaxeloliztli]]}} {{Nemachiyōtīlli:Tlatequitiltilīlli:Townie/portada/germans/bloc|ixiptli=Wikiversity-logo.svg|descripció=Hueyi Temachtiloyan|tocaitl=[[:es:v:|Huiquitemachtiloyan]]}} |- |} </div></center> jxemj1l3kyw3xgelpxc19u7tmbhv3k6 Hueyi calixatl 0 32840 502579 489217 2022-08-07T17:23:57Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Hidden title}} <div id="mainpage"></div> {{Calīxatl600k (nci)}} __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ <!----------Interwiki strapline----------> {{Sample:Interwikis}} <includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nci)]]</includeonly> 1f7vod1er85rskt9za4018eyk7cp8aa 502650 502579 2022-08-07T18:48:39Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Calixxotl]] a [[Hueyi calixatl]] wikitext text/x-wiki {{Hidden title}} <div id="mainpage"></div> {{Calīxatl600k (nci)}} __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ <!----------Interwiki strapline----------> {{Sample:Interwikis}} <includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nci)]]</includeonly> 1f7vod1er85rskt9za4018eyk7cp8aa Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k (nci)/cuaitl 10 32841 502741 493438 2022-08-08T03:19:29Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki <div align=center class="mf-mobile-only" style="float:center;"> {{Ixquichi|150%|'''Huiquipedia'''}}<br/> In yolloxoxouhqui centlahmatilizamoxtli.<br/> [[Nōncuahquīzqui:Estadísticas|{{NUMBEROFARTICLES}}]] totlahcuilolhuan<br/> {{NUMBEROFACTIVEUSERS}} tequitiuhqueh<br/> [[Huiquipedia:Calaquiliztli|{{Miuhqui|Calaquiliztli|color=blue}}]]</div> </div> <div style="top:-20px; overflow:hidden; position:relative;"> <div style="background:white; padding-left: 3em; padding-right: 3em; overflow: hidden; position: relative;"> <div style="position: absolute; width: 100%; overflow: hidden; margin-left: -3em; margin-right: -3em; margin-bottom: -110px;"> <div align=left style="margin-right: 30px; margin-top: -10px; opacity: 0.30;">[[File:Wikipedia-logo-blank.svg|500px|link=|alt=]]</div> </div> <div style="height: 80px; margin: 0px; padding: 0px; position: relative;"> <!-- esquerra --> <div style="float: left; width: 65%; min-width: 65%; padding-left: 20px; text-align:left; font-size: 250%; font-family: 'Linux Libertine', Georgia, Times, serif; line-height: 0.2em; -moz-font-feature-settings: 'ss05=1'; -moz-font-feature-settings: 'ss05'; -webkit-font-feature-settings: 'ss05'; -ms-font-feature-settings: 'ss05'; font-feature-settings: 'ss05';"> <span style="color:#333333;font-size:4rem;font-family:'Linux Libertine',Georgia, serif;font-variant:small-caps;line-height:100%; padding-top:4px;">Huiquipedia</span><br /> <span style="color:#333333;font-size:1.5rem;font-family:'Linux Libertine','Times New Roman', serif;line-height:100%;">In yolloxoxouhqui centlahmatilizamoxtli [[Nahuatlahtolli (nci)|mexihca]]copa mochintin huelitih tlahcuiloah.</span> </div> <!-- dreta --> <div align=right class="plainlinks" style="float:right; width: 28%; padding-top: 20px;padding-bottom:20px; font-size: 100%; text-align:center;"> <big>'''[[Nōncuahquīzqui:Estadísticas|{{NUMBEROFARTICLES}}]]</big> totlahcuilolhuan'''<br/> {{NUMBEROFACTIVEUSERS}} tequitiuhqueh {| | <span style="display:inline-block; margin-right:3px; margin-bottom:8px">[[Huiquipedia:Calaquiliztli|{{Miuhqui|Calaquiliztli|color=blue}}]]</span> | <span style="display:inline-block; margin-right:3px; margin-bottom:8px">[[Nōncuahquīzqui:Aleatoria|{{Miuhqui|Cehcen<br/>tlahcuilolli}}]]</span> |} </div> </div> <div style="clear: both;"></div> </div> 3qs4sz6d4tk5i61fc0g4dk4igl2650u Tēixnāmiquiliztli:Hueyi calixatl 1 32844 502652 471032 2022-08-07T18:48:39Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Tēixnāmiquiliztli:Calixxotl]] a [[Tēixnāmiquiliztli:Hueyi calixatl]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Tēixnāmiquiliztli:Calīxatl]] gw4nxym6wbqyu38q6mu7mrg3cnd7nrt Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor 3 32978 502697 501323 2022-08-08T01:53:54Z Koatochij 19758 /* Benito Juárez */ wikitext text/x-wiki __TOC__ == [[Nuevo León]] == En la variante potosina se diría Nuevo León Tlatilantli, pero en la variante hidalguense se usa tlajtokayotl, en Chicontepec se diría Nuevo León tlalli, así que Tlatilantli Nuevo León suena a una sintáxis muy clasíca. Esa es la primera correción que debo hacerte--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:24 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Me imagino que consultaste este texto. [https://www.ceenl.mx/consulta/2020/consulta_indigena/misc/docs/Version%20Nahuatl%20acuerdo%20CG592020.pdf] No. Ni siquiera había leído ese texto, pero es probable que lo acabes de buscar en Google, ya que toda la información del gobierno la encuentras allí. Acá en Nuevo León se dice de esa forma y así quedará porque es oficial. Otra cosa, las palabras se llevan adaptando al alfabeto en todas las variantes. Además, se añade una -h final. No sé de dónde sacas lo del norte de Puebla o lo de clásico. Si lo indicaras estaría bien para discutirlo, ¿no crees? Luego, ni respondiste nada de lo que te acabo de decir en la respuesta anterior, es decir, ni hablante nativo eres, Leo tu artículo otra vez y me doy cuenta de que borraste lo que te acabo de decir. ¿Pensabas que no iba a entenderlo? Y es curioso que digas de Hidalgo, cuando allá prefieren "oksé" en lugar de "seyok" como en Veracruz... [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:29 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Seyok es de Huautla y Xochiatipan, no es de Atlapexco.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:32 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Me resulta muy sospechoso que seas de la CDMX, que comenzaras discusiones hablando en inglés y que no te hagas una cuenta de Huiquipedia. ¿También sabes NHN? Porque por algo creas un artículo en ella diferenciándolo de un NCI supuesto. Y claro, sigues sin responderme nada de lo que dije antes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:34 6 Mahtlāc 2021 (UTC) En mi pueblo no uso computadora, mi rol de vida es diferente, aquí en la CDMX si uso PC porque mi trabajo así lo requiere, te suena lógico?. Me imagino que te pasa lo mismo, me gustaría saber de que pueblo de Veracruz eres?--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:38 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Conozco un poco la variante de Cholula, se escucha muy clásico como la Tlacotenco, pero no se usa tampoco Yancuic , se dice Nuevo León.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:40 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Almenos estamos de acuerdo que la variante hidalguense no es Yancuic León, es Nuevo León también y no conside la escritura que tú usas con la que se usa en Hidalgo.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:43 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Ya me dijiste que viven en Monterrey, pero me gustaría saber de que pueblo de Veracruz eres? tal vez conozco tu pueblo, eso podría ayudar para entender tu variante con más precisión.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:46 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Mi familia ya era de Tochpan. Podría ser que en Monterrey sea diferente al hablado en los pueblos allá, pues acá lo hablado puede haberse mezclado entre diferentes hablantes, pero eso no quita que entra en NHE. Yo antes usaba la ortografía que decía la SEP, pero al ver el tema de estandarización del INALI uso esta desde entonces. Lo de Yancuic ya dije, yo no escribí ese artículo, por eso le puedes preguntar al que lo escribió. Y sí te recomiendo que te hagas una cuenta de Huiquipedia. Sigue siendo sospechoso. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:51 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Y eso como se hace lo de la cuentaj?, yo soy lector, pero me atreví a escribir porque noté un revoltijo de variantes en tu artículo.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:55 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Salvo lo que tu escribes, aunque veo varias variantes juntas, todo lo que aquí está escrito está hecho con las patas, no tiene pies y cabeza. No entiendo por qué dejaron meter a los mestizos y gente extranjera?. Wikipedia solo lo leo, no tengo intensión de ser un escritor activo, aveces salgo y no tengo tiempo completo de revisar. Sé editar porque aprendí en español e inglés, pero no tengo conocimiento al 100 de Huiquipedia.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:59 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Definitivamente. Estoy totalmente de acuerdo contigo. Ya viste varios artículos, ¿cierto? O no tienen sentido o no tienen más de veinte palabras (y mal redactado). Aquí puedes hacer una cuenta: https://nah.wikipedia.org/w/index.php?title=N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:Crear_una_cuenta&returnto=Cal%C4%ABxatl&campaign=loginCTA Por cierto, sí hay un problema con usuarios no registrados, y es que ha habido mucho vandalismo en Huiquipedia, por eso todo parece etiquetarse como sospechoso. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 17:07 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Yo no le llamo vandalismo, más bien es gente que no conoce el idioma nauatl, la cual se siente dueña y conocedora de la lengua de nuestros abuelos, yo no soy 100% hablante, la influencia de la capital ha hecho que solo use el nauatl cuando voy a mi tierra a aplicar con mis abuelos y mi gente, te iba a criticar por el articulo de Yancuic León, pero sé que tu no lo has redactado, aunque no está tan mal para ser náhuatl clásico. Pero si se desea escribir en dialecto central de Cholula y Tlacotenco, tendría que ser escritura clásica pero con una sintaxis muy distinta al náhuatl clásico antiguo, ya que han tenido influencia de los nahuas de Guerrero y Morelos.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 17:15 6 Mahtlāc 2021 (UTC) No hay que tener paranoia, muchos mestizos quieren aprender nauatl, pero ellos solo tienen contacto con el nauatl clásico y desconocen la diversidad de variantes existentes, hay que tener pasencia con ellos porque realmente a ellos les interesa aprender nauatl, a los pilcates de mi pueblo ya no les interesa hablar esta lengua hermosa, se averguenzan. No voy ser muy activo, hoy tuve tiempo de escribir aquí, pero no será así siempre, solo que no borres el náhuatl huasteco hidalguense, se asemeja muchísimo al de veracruz pero tiene algunas pequeñas diferencias, creo que otras variantes merecen existir y no ser estandarizadas.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 17:21 6 Mahtlāc 2021 (UTC) No me ha interesado abrir cuenta oficial por todas las barbaridades que aquí están redactadas, veo artículos de grupos de rock que ni conozco o de países que no conozco; salvo tus textos, creo que debo ayudarte a mejorar un poco, yo en mi opinion creo que todas las variantes merecen existir, no hay que ser como los mestizos que bloquean a todo mundo y se cierran a sus círculos, que esta Wikipedia en mexicano tenga varias variantes, así yo aprendo otras. Por eso me enoja que borres lo que escribí, no hay mucha gente que sepa nauatl aquí y creo que no debe de haber guerras de escritura o de textos, al contrario sería que esto sea bien usado, no importa que haya varios artículos de Nuevo León, es mucho mejor que en español, así es más enriquecedor aprender varias variantes diferentes de un mismo idioma.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 17:29 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Panolti Languaeditor, saludos desde la CDMX.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:40 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Sí, y tienes razón. Es que en esta Wikipedia hubo un usuario que causó muchos problemas y fue expulsado, pero entró y trató de seguir editando sin cuenta y problemas de ese tipo. Por el cambio del artículo lo primero que se me vino a la cabeza fue que tú eras ese usuario, discúlpame, por eso estuve borrando tus ediciones. Y con lo que dices entonces yo te apoyo totalmente, aunque no sé bien qué se podría hacer con los artículos NHN/NCI como el de Yancuic León, hay muchos así, y los que los redactaron creo que ya no son activos. Y es bastante bueno que haya diferentes variantes. Yo pasé la plantilla de pestañas de variantes de una Wikipedia en otro idioma donde tenía otro uso, y también he hecho una nueva portada (todavía en desarrollo) para incluir las variantes: https://nah.wikipedia.org/wiki/Kalixatl_(ngu) [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 17:47 6 Mahtlāc 2021 (UTC) No lo sabía, los mestizos son muy dados al chisme y les gusta crear conflictos donde no hay, no me interesa saber esas cosas, ya bastantes problemas tengo con los que convivo a diario. lo que si preocupa es que Wikipedia es controlada por gente que no comprende nuestra cultura, ellos tienen una forma de pensar distinta a nosotros y nunca nos dejan tomar liderazgo, aquí en mi trabajo hay gente que por el hecho ser blanca cree que debe ordenarnos y mandarnos, por eso Wikipedia no funciona con nosotros los indios, es como si los indigenas entraramos a su mundo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:18 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Una de las razones por lo que no me gusta editar en Wikipedia es que muchos blancos son entrometidos en una cultura ajena a ellos, por eso no me interesa tener cuenta en wikipedia en ningún idioma, pero por la necesidad he creado esta cuenta para ayudarte, yo no soy tan bueno en esto de wikipedia, solo quiero que no se desvie nuestra cultura hacia otro sentido. No me interesa hacer amistad con mestizos o con blancos, no quiero hacerles el trabajo para que ellos se cobijen con el trabajo de nosotros los indígenas, tú me entiendes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:36 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Piali, axan kipia [[Guadalupe, Yancuic León]] ipan tlajko nauatlajtoli. Asta mostlaj.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:58 27 Icmahtlacome m 2021 (UTC) == El clásico == Noikni (mi amigo), he leído en náhuatl clásico y no miro que los textos usen rayitas, creo que esa es otra imposición de los que aquí editaban antes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:41 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Puede ser, porque está lleno de artículos que las usan. Los acentos que sí veo en textos clásicos son estos: à, â [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:13 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Así es, se usaban acentos circunflejos, aunque ahora la escritura en el nauatl es sencilla, en el nauatl de Cholula y Milpa Alta siguen usando escritura clasica, pero con textos modernos, la variante central semeja al náuatl clásico https://transparencia.cholula.gob.mx/transparencia_file/Transparencia/Articulo77/fraccion-20/FORMATO%20SOLICITUD%20ACCESO%20A%20LA%20INFORMACI%c3%93N%20EN%20NAHUALT.pdf .--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:41 7 Mahtlāc 2021 (UTC) En mi variante he tenido que hacer cambios, se dice takatl en vez de tlakatl, se dice ten en vez tlen, tajtoua en vez tlajtoua, creo que se tiene que ser un tanto neutral para que se entienda. De un pueblo a otro hay diferencias.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 19:34 7 Mahtlāc 2021 (UTC) Oye, que interesante tener una lista de artículos mínimos, aunque a un mexicano le interesan otros temas, lo que me agrada es que los artículos pueden ser traducidos en variantes distintas a diferencia de otras lenguas, lo cual la vuelve más rico en conocimiento, no solo el nauatl clásico es interesante también es bonito leer en otras variantes, Te felicito por tu propuesta de incluir variedades.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:02 9 Mahtlāc 2021 (UTC) Huaxin no dice nada, creo que artículos así deben eliminarse, da risa ver fotos y nada de redacción. O se amplian o se deben eliminar, no hay de otra.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:09 9 Mahtlāc 2021 (UTC) He cambiado el título de la categoría, de [[:Neneuhcāyōtl:Nawatl (nhe)]] a [[:Neneuhcāyōtl:Nawatlahtolli (nhe)]], se entiende mejor a allí coloqué más artículos referidos a la variante del Huasteco de Veracruz.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:43 12 Mahtlāc 2021 (UTC) Perfecto, ¡gracias! Ya vi también que hiciste la nueva página principal para NCH. ¡Todo va muy bien! Saludos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:39 12 Mahtlāc 2021 (UTC) falta el nahuatl central, aunque la escritura es la misma que el clásico, su traducción es diferente. Esta lengua se habla en Cholula y Milpa Alta.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:06 12 Mahtlāc 2021 (UTC) La plantilla del náhuatl central ya está, pero aún no está correcta: [[Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k]]. También faltan por corregir las demás variantes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:09 12 Mahtlāc 2021 (UTC) == [[:Wikipediah:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah ika mexkatlahtolli]] == Mira, he cambiado a redirección tu plantilla para que lo podamos repetir esto en todas las variantes del nauatl, ya lo pasé a nauatl huasteco hidalguense. ¿Cómo ves los cambios?, quiero repetir tus artículos al nauatl huasteco hidalguense e ir escribiendo en más varaintes los mismo artículos, esto está muy bien para empezar a poner orden. Te mando saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:56 16 Mahtlāc 2021 (UTC) No creo que sea necesario que haya otra plantilla como esta [[Huiquipedia:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah]], pienso que uno para cada variante es suficiente, así podemos ver en cual falta.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:58 16 Mahtlāc 2021 (UTC) Estoy intentando arreglar la parte de los artículos que toda Wikipedia debe tener, [[Huiquipedia:Amatlahcuilolli tlen monequi ipan nochi Huiquipedia ica nahuatlahtolli]], cuesta mucho hacer esto, pero aquí están todos artículos para no tener varias plantillas, falta ir traduciendo todo y hacerlo también en las demás variantes. Me gustó esta propuesta que me mostrate.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 00:36 17 Mahtlāc 2021 (UTC) Es perfecto, parece que es mejor tener una plantilla para cada variante. Comenzaré a traducir varios artículos de la lista para que ya estén disponibles y así vamos ampliando. ¡Saludos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 02:29 18 Mahtlāc 2021 (UTC) Panolti, si, me gustó bastante, tlatskamati noikni.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:04 24 Mahtlāc 2021 (UTC) Hice una corrección, en varainte veracruzana de la Huasteca no es yolkatl, la palabra es tlapiyalli y su plural sería tlapiyalmeh, de la misma manera que en el náhuatl hidalguense y potosino. Saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:06 29 Mahtlāc 2021 (UTC) Gracias, igual eso lo sé, aunque ahí quería diferenciarlo de los términos más específicos "tlapiyalli" y "tekwani". Por cierto, ya terminé lo principal de la lista de artículos esenciales, ¿qué opinas? [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:14 29 Mahtlāc 2021 (UTC) == Saludos == Pialli Languaeditor. Veo que te decidiste a colaborar de este lado de la Huiquipedia y no sólo en español; bien por eso. Ya le dejé un mensaje a @Koatochij donde le menciono que existen políticas para contribuir, una de las principales es que ya no se van a usar macrones para las vocales largas, de hecho, ningún día crítico. Me parece bien el esfuerzo que están haciendo, pero me gustaría más que se enfocarán en una variante en concreto; así, si Koatochij tiene por lengua materna el mexcatlajtolli de Veracruz, pues que escriba artículos en su variante y porque no, que mejore la interfaz, aunque está haciendo cambios incorrectos en esta área, pero bueno, eso ya lo veremos con calma. Espero que podamos coordinarnos para mejorar la sección que les interesa. Xikseli se weyi tlajpalolli! <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 13:38 24 Mahtlāc 2021 (UTC) ¡Piyali! Ya lo leí, me parece perfecto. Por cierto, ¿qué tal se ve la portada ([[Calixatl]])? Ya tiene todo lo de la portada actual e incluso algunos apartados nuevos y con una interfaz más modernizada. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 13:59 24 Mahtlāc 2021 (UTC) :Pialli. :Perdón por la demora, estaba contestándole a Koatochij. Pues bueno, luce bastante bien la portada que propones, de hecho he seguido algunos cambios que has querido introducir desde el año pasado. Solo que algunas frases no me cuadran del todo. :La interfaz solo la puede cambiar un Huiquipixqui (administrador), que para el caso, esa es mi chamba. Déjame revisar nuevamente con cuidado la portada tuya para luego ponerla. Insistiría en que se concentrarán en los textos, acerca de las redirecciones, ya borré más de mil innecesarias y vacías, no me gustaría pasar más tiempo haciendo ese trabajo de limpieza; sí es necesario pensar bien lo que estamos haciendo, no hacer solo entradas o redirecciones porque sí. Hay que enfocarse en lo principal. Saludos. (Ah! Por cierto, les recuerdo el estilo de que si van a contestar a otra persona en tu página de discusión, pongan ping a la persona, para que de menos sepa que hay respuesta, checa este ejemplo: {{ping|Koatochij}} ). <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 15:32 24 Mahtlāc 2021 (UTC) ::Perfecto, @[[Tlatequitiltilīlli:Akapochtli|Akapochtli]]. ::Sobre las redirecciones es más que nada para que, mientras no haya un artículo en NHE, se envíe directamente al artículo que haya en NHN/NCI. Creo que es más práctico que poner el enlace al artículo que ya existe en NHN/NCI porque cuando se escriba el artículo en NHE será sobre los artículos de redirección que he hecho. Así los artículos que usen ese enlace de redirección ya tendrán listo el enlace al artículo en NHE cuando esté creado. Sobre la portada, puedes cambiar las frases si ves que no cuadran. ::¡Saludos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:50 24 Mahtlāc 2021 (UTC) Akapochtli dice que es hablante nativo del nauatl central de Milpa Alta, no sabía que era de acá, eso es bueno para que me visite aquí en la Mexkoaltepetl. --[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:50 24 Mahtlāc 2021 (UTC) :Estimado {{ping|Koatochij}} :Estás cometiendo el mismo error de un viejo usuario baneado de este portal; estás haciendo muchas inferencias. :No soy hablante nativo de Milpa Alta. Lo domino, lo hablo, pero no es el único. Como viste en tu página de discusión, conozco y puedo darme a entender en nauatl huasteco, tengo muchos amigos de las tres huastecas. En Guerrero viví por más de cinco años en Zitlala, por lo que también conozco directamente y he hablado esa variante. :Actualmente compré (cosa de dos años) unos terrenos en la Sierra de Durango, en una comunidad mexicanera, donde me integré como un miembro más, por lo que también directamente estoy aprendiendo los modismos del lugar. Aunque la mitad del tiempo tengo que viajar a la zona metropolitana de Guadalajara para atender otros negocios. :Como ves, no soy una persona ociosa, soy movidito. Esta es una de las causas por la que mi participación en Huiquipedia es limitada, a pesar de ser administrador. :Lo reitero, no te confundas ni hagas inferencias que no vienen al caso. Sampa nimitsiluis, xikseli se wei tlajpaloli. <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 16:19 24 Mahtlāc 2021 (UTC) No soy rico ni tengo el privilegio de viajar por el país, rento en Chilangolandia porque aquí trabajo con mis hermanos, mi vida es sencilla y mucho más sencilla es en mi rancho, no soy experto del idioma nauatl, pero si entiendo muy bien la lengua de mi comunidad porque nos la heraron nuestros abuelos, así que no podré estar nunca a tu nivel, mi intención solo fue apoyar a Languaeditor.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:31 24 Mahtlāc 2021 (UTC) == [[Palach]] == Piali noikni; nika nichiua in se tlajkuilol itech '''palachmej''' ipan nauatlajtol Huasteca Veracruzana.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:14 24 Mahtlāc 2021 (UTC) :¡Piyali! Tlaskamati, nowampoh. Nikihkwilos inih wan sekinok nikpiwihtikah pan [[Huiquipedia:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah ika mexkatlahtolli]] [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:47 26 Mahtlāc 2021 (UTC) == Translation request == Hello. Can you translate and upload the articles [[:es:Azerbaiyán]], [[:es:Azeríes]], [[:es:Idioma azerí]] and [[:es:Bakú]] in Nahuatl Wikipedia? Yours sincerely, [[Tlatequitiltilīlli:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Multituberculata|discusión]]) 10:03 26 Mahtlāc 2021 (UTC) :Hi! Yes, I'm gonna translate them soon. Thanks for your suggestion! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:32 26 Mahtlāc 2021 (UTC) == Tlapiyalmeh == Creo que hay un error, en la Huasteca no se dice yolkatl para nombrar a los animalitos, tanto en Veracruz, Hidalgo y San Luis Potosí se dice tlapiyalli o tlapiyali, yolkatl o yolki es del centro del país, así dice animalito más al sur, en Acaxochitlán, Hidalgo dicen yolkatl. Saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:31 30 Mahtlāc 2021 (UTC) He creado este artículo [[Kwatochin]], que es más huasteco veracruzano, lo hice con la escritura que ase usa en Veracruz.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:32 30 Mahtlāc 2021 (UTC) == Mejorar las entradas y hacer un contenedor == Piali amigo; he crado una nueva categoría para la lengua náhuatl clásica, la cual lleva la misma ortografía que dice Akapochtli, [[:Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nci)]] y que es la misma de algunos dialectos centrales como Milpa Alta y Cholula. Mientras estoy utilizando como contenedor de basura la categoría de [[:Neneuhcāyōtl:Nāhuatlahtōlli (nci)]]; ya que la escritura que aqui se ha usado no es la escritura del náhuatl clásico. Me gustaría saber que opinas o ver si tu tienes alguna categoría donde se pongan títulos que deben eliminarse.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 19:10 15 Īhuāncē 2021 (UTC) :Está muy bien porque yo no tenía un contenedor, así que usaré ese. La escritura del clásico debería ser la de la época. La mayoría de los textos originales del virreinato usan "ç" y también los acentos "â" y "à", pero no las rayas sobre las vocales. Otra cosa, he hecho una nueva plantilla ([[Nemachiyōtīlli:Kalpoltlahtolli]]), es para poner esta en lugar de las pestañas de variantes, ya que es más práctico y se ve igual. Yo ya la puse en los artículos principales como [[Mexko]] y todas las variantes en las que está. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:47 17 Īhuāncē 2021 (UTC) == [[Xochicualli]] == Piali noiknij; estoy mejorando la sección de frutas en náhuatl central y náhuatl clásico, también estoy tratando de aumentar el texto para que no sean solo artículos de imágenes, unos son artículos muy viejos y se ha redirigido a una escritura sin rayitas y también los estoy traduciendo en el náhuatl huasteco. Chécalo y saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:07 6 Icmahtlacome m 2021 (UTC) :Piyali! Acabo de verlos y todo va genial. Por cierto, creo que para los nuevos artículos que hagamos de cero es mejor que solo nos centremos en NHE y NCH, mientras que, si ya existen en NHN y NCI, hay que aumentarlos y corregirlos como lo has estado haciendo. Además, creo que el NCI debería tener las letras de la época como aparecen en todos los textos virreinales (ç, à, â), pues así era. Saludos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 00:25 7 Icmahtlacome m 2021 (UTC) ::Pialli; te mando saludos, está costando mucho trabajo arreglar todas las categorías y trasladar los artículos a la ortografía correcta, pensé que era fácil pero veo que es una labor titánica arreglar y eliminar toda la basura, creo que hace falta un contenedor y una lista para eliminar artículos basura que dejaron otros usuarios; sin embargo, esto está caminando muy bien, te felicito mucho por rescatar la ortografía moderna, la cual si tiene utilidad. Respecto a la ortografía del clásico, estoy de acuerdo con Akapochtli, la ortografía clásica es igual a la ortografía del náhuatl central, la ortografía virreinal ya es obsoleta, aquí encontré un diccionario en náhuatl clásico bastante bueno, [https://gdn.iib.unam.mx/ es para que lo consultes también]. Por el momento ya arreglé los países, las frutas, los personajes, los animales y cosas de geografía, todavía falta mucho, pero poco a poco. Cualquier coso, me puedes escribir.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:14 12 Icmahtlacome m 2021 (UTC) == [[:w:en:The Office (American TV series)|The Office (American TV series)]] and [[:w:en:Tomb of Cyrus|Tomb of Cyrus]] == Hi! sorry for not speaking Nahuatl, but can you please translate these two articles? they don't need to be long, just 2 or 3 sentences is enough. :) Yours sincerely,[[Tlatequitiltilīlli:ChipsBaMast|ChipsBaMast]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:ChipsBaMast|discusión]]) 14:12 8 Icmahtlacome m 2021 (UTC) :Piyali! Okay, I'm gonna translate them. Thanks! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:32 8 Icmahtlacome m 2021 (UTC) == [[Cuetlaxcoapan]] == Pialli, se ha arreglado este artículo en la varitiante central de Cholula, chécalo y revísalo. ya no es esbozo, un abrazo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:29 28 Icmahtlacome m 2021 (UTC) :¡Piyali! Perfecto, yo voy a continuar también con más artículos y completar los que ya inicié. ¡Feliz año! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:13 1 Cēn 2022 (UTC) Pialli; Es todo un lío arreglar y revisar los artículos, mucho trabajo al respecto. Falta mucho por hacer, pero se ha tenido avances. Creo que la estandarización de escritura será un proceso muy largo, y si el INALI desaparece, nunca se dará tal estandarización de escritura moderna, solo las variantes de Veracruz usan tal estandarización que propone el INALI. Los demás estados usan su propia escritura.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 07:14 23 Cēn 2022 (UTC) :Piyalli, tienes razón, hay mucho aún por hacer. Espero que para finales de este año ya hayamos hecho grandes avances. Y sí, es preocupante la situación del INALI. Ojalá no afecte el tema de la escritura. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:08 5 Ōnt 2022 (UTC) Pialli; los artículos que has editado, también los voy a traducir al náhuatl huasteco hidalguense.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:14 25 Cēn 2022 (UTC) :Perfecto, también iré comenzando nuevas traducciones. Por ahora me parece que la lista de artículos por escribir está completa. Este año tenemos que traducir un gran número de ellos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:10 5 Ōnt 2022 (UTC) Pialli; vi el orden de las variantes en las pestañas azules, quiero pensar que va en orden por el número de hablantes de cada variante, de hecho la variante central tiene menos hablantes que las variantes de la Huasteca. Me gustaría saber como es el orden de las variantes. Buen día.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:58 7 Ōnt 2022 (UTC) :Piyalli; así es, está ordenado de más hablantes a menos según Ethnologue. En la portada lleva el mismo orden. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:17 16 Ōnt 2022 (UTC) Mira ya ordené el artículo [[coatl]], que en náhuatl central y náhuatl clásico es igual, en la variante huasteca veracruzana se dice [[kowatl]] y en la variante huasteca hidalguense es [[koatl]]; en pipil es kuat. Perfecto, eso está muy bien, obviamente si es la variante huasteca veracruzana, la variante con más hablantes, pues debe ir al frente de Wikipedia porque el número hablantes lo amerita. Me gustó esa regla de orden que aquí se ha determinado.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:53 16 Ōnt 2022 (UTC) == [[Mexko (nhw)]] == Panolti!, mira he anexado otra variante, el náhuatl de la Huasteca Potosina, la cual tiene algunas pequeñas diferencias al náhuatl de la huasteca hidalguense (nch) y el náhuatl de la Huasteca veracruzana (nhe); las tres variantes son parte del náhuatl huasteco (Veracruz-Hidalgo-San Luis Potosí), y que además son la región del país donde más hablantes de náhuatl lo hablan. Creo que se debe de tener las tres variantes por dar un ejemplo; en náhuatl huastececo veracruzano es Kwatochin, en náhuatl huasteco hidalguense es koatochij y en náhuatl huasteco potosino es kuatochi, pero el nombre de nuestro país coincide en las tres varientes, la cual es Mexko por eso anexo el código de la lengua (nhe, nch o nhw) después de la palabra, como el caso de [[Mexko (nhw)]] porque no es posible tener tres artículos con el mismo nombre. Nada tiene que ver con que sea menos importante que otras variantes. Por otra parte, te felicito mucho a ti y Akapochtli por el gran trabajo que han hecho todo este tiempo, y gracias por rescatar este idioma vivo sin tener que eliminar la variante del náhuatl clásico o las variantes centrales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:37 13 Ōnt 2022 (UTC) :Perfecto que el artículo de México ya esté también en NHW, aunque creo que lo mejor será primero centrarnos en NHE y NCH para que haya más contenido y luego expandir a otras variantes. :Gracias a ti también por unirte a esto, espero que para 2023 Wikipedia en náhuatl esté completamente renovada y con muchos artículos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:21 16 Ōnt 2022 (UTC) == [[Mexihco]] == Piali amigo; he regresado a la palabra Mexihco con la misma escritura del náhuatl central o del altiplano, está bien registrado y referenciado que el náhuatl clásico y el náhuatl central tienen la misma escritura, solo hay pequeñas diferencias en cuanto a escritura. En el náhuatl de Cholula, que es una lengua viva, a veces los hablantes nativos escriben ze, zihuatl, ahzi, ohze, zitlalli, ozelotl y otras veces en clásico como; ce, cihuatl, ahci, occe, citlalli, ocelotl. En los artículos en náhuatl clásico debemos usar, las fechas en tonalpohualli y en el caso de náhuatl central son las fechas del calendario gregoriano,hay mucho al respecto y este diccionario nos va a ayudar bastante para entender al náhuatl clásico; [https://gdn.iib.unam.mx/diccionario/diccionario Gran diccionario náhuatl]. No es necesario usar la escritura arcaica para diferenciar el náhuatl clásico del náhuatl central. Muy buen trabajo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:50 16 Ōnt 2022 (UTC) :Perfecto, es mejor que el clásico tenga las fechas en tonalpohualli. También creo que es buena idea que use la escritura arcaica porque eso evitará muchos paréntesis en los títulos y he visto que todos los textos clásicos la usan, me parece que sería lo mejor. [https://es.wikisource.org/wiki/P%C3%A1gina:Epitome_%C3%B3_modo_f%C3%A1cil_de_aprender_el_idioma_nahuatl_%C3%B3_lengua_mexicana.djvu/11 Epitome ó modo fácil de aprender el idioma nahuatl ó lengua mexicana - Wikisource] [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:32 16 Ōnt 2022 (UTC) No creo que deba sustituirse o borrarse, solo que quede referenciado, pero es mejor usar una escritura sencilla como siempre se ha usado y no una escritura compleja que confunde a los lectores porque entre más confuso, surge menos el interés por aprender el idioma náhuatl y sus diversas variantes, por esa razón debemos usar la escritura simplificada al igual que en el náhuatl central o del Altiplano. :Lo hice más simple ahora, ya le quité todos los macrones al clásico. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) El náhuatl clásico no lleva ningún tipo de signos, es una escritura muy sencilla, la enseñanza se da con esa escritura en todas las universidades del mundo. Así que no tiene lógica poner acentuaciones y cedillas, no tenemos porque inventar escrituras.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 02:57 17 Ōnt 2022 (UTC) :No creo que sea buena idea si no se mantiene a como era cuando era hablado. Todos los textos hasta finales del siglo XIX usan acentos y cedillas (los macrones casi no se usaron, pero el resto sí). Poner la escritura del centro en clásico sería utilizar una ortografía que nunca fue usada para escribirlo cuando se hablaba, eso es inventarle la escritura. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:08 17 Ōnt 2022 (UTC) Paro actualmente se usa esa escritura sencilla con el náhuatl clásico, de hecho en la UNAM o otras universidades se han trasliterado muchos documentos con la ortografía simplificada, pero en las notas se describe como era la escritura de los frailes del siglo XVI, así que se entiende que la escritura arcaica tampoco era escritura de los nativos, en el Gran Diccionario Náhuatl explica todo lo que aquí se discute.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:17 17 Ōnt 2022 (UTC) :Bueno, entonces estoy de acuerdo. Ya edité los artículos, y también les quité ya todos los macrones, porque si le das a reversión te los vuelve a poner. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:35 17 Ōnt 2022 (UTC) Tampoco es algo que yo quiera imponer, pero así es como mejor se identifica esta variante, además hay diferencias con el náhuatl central y si le colocamos las fechas por tonalpohualli sin usar el calendario gregoriano, va ser mucho mejor editado todo artículo en náhuatl clásico.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:42 17 Ōnt 2022 (UTC) :Cierto, estará mejor con el tonalpohualli. Mientras editaba los artículos en clásico noté muchos errores básicos. Corregí los que vi, no sé cuántos más haya. De todas formas, yo me estaré centrando en NHE. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:48 17 Ōnt 2022 (UTC) == [[:Neneuhcāyōtl:Weweyak tlahkwilolli]] == Piali noikni; He creado esta categoría para identificar los artículos más largos de esta Huiquipidia, hasta este momento solo está disponible en las cuatro variantes con más artículos como náhuatl huasteco veracruzano, náhuatl huasteco hidalguense, náhuatl central y náhuatl clásico. Era necesario identificar los artículos más largos para poder arreglarlos, actualizarlos y mejorarlos acorde a las reglas de su variante. Para entender esta nueva lógica, es necesario dominar varias variantes, no es difícil para quienes sabemos hablar náhuatl, todo es aprendizaje y eso le da un plus a esta wikipedia. Para identificar a los esbozos o artículos muy pequeños, utilizo las plantillas que ya estaban hechas sobre países o animales, así se identifica muy rápido aquellos artículos de la variante que necesitan ampliación y arreglo, uso estos {{Tlahcuilolli-MEX}}. Después de que los artículos tienen una ampliación favorable, les quito la plantilla. También se podrían traducir estas plantillas a las variantes faltante. ¿Tú qué opinas amigo?.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:22 20 Ōnt 2022 (UTC) :Piyali! Perfecto, me parece buena idea. Con esto ya podemos tener un mejor orden y saber cuáles son los artículos que hay que agrandar. Voy a traducir también a NHE la plantilla y así las diferenciamos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 18:21 6 Yēt 2022 (UTC) == Restructurar la Inteterfaz == Hola, he estado leyendo más sobre las variantes del náhuatl; y la que tú propones en la interfaz no es la variante más hablada, que corresponde al náhuatl huasteco de Veracruz, en este caso sería el náhuatl de la Sierra Norte de Puebla quien debería ir en primer lugar y luego el náhuatl huasteco de Hidalgo y después el náhuatl de Orizaba-Zongolica. Pero para evitar que variante se habla más náhuatl y cuál tiene más hablantes, sería mejor que se dejara el náhuatl clásico para la interfaz central y a partir de allí todas las variantes vivas acorde a su número de hablantes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:32 15 Nāuh 2022 (UTC) Estoy leyendo sobre el nombre de Iztapalapa para poner lo del Viacrucis; encontré que náhuatl clásico es Iztapallapan y el en náhuatl de Cholula es Iztapalapan; en clásico es yollotl y en náhuatl de Cholula es yolotl.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:34 15 Nāuh 2022 (UTC) Así quedó mejor ordenada la plantilla de lenguas del náhuatl Primero; el náhuatl clásico, debido a que es una lengua de académicos y por su mayor antigüedad por eso primero. * Le sigue el náhuatl de Orizaba (nlv) por tener el mayor número de hablantes * Le sigue el náhuatl de Guerrero * Le sigue el náhuatl de la Huasteca Hidalguense * Le sigue el náhuatl de la Huasteca Veracruzana * Le sigue el náhuatl central * Le sigue el náhuatl de Istmo * Le sigue el náhuatl de Tetelcingo * Le sigue el náhuatl de Michoacán * Le sigue el náhuat pipil del Salvador, por ser una lengua de interfaz en Incubator. Este el mejor ordenamiento por número de hablantes y por antigüedad.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:56 15 Nāuh 2022 (UTC) :[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|@Koatochij]] En la base de datos de Ethnologue están los hablantes de cada una. La variante con más hablantes es la Huasteca Veracruzana, le sigue la Huasteca Potosina y luego la Huasteca Hidalguense. Después están la variante de Guerrero, la variante de Orizaba, las variantes de Puebla, la de Tlaxcala y la del Istmo. La clásica ni siquiera figura porque es lengua muerta en Ethnologue. No creo que sea buena priorizar que académicos sean los que tengan que ver los artículos si esto se debe enfocar más al mundo indígena. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 13:02 16 Nāuh 2022 (UTC) Completamente de acuerdo en priorizar el mundo indígena, pues la variante con más hablantes debe ir primero, si Etnologué así lo dice, pues adelante, yo ayer vi que la Región de la Sierra Norte de Puebla con 80,000 hablantes aprox. pero eso no entra en discusión, puede ser la variante Huasteca veracruzana o la otra, me da igual; siempre y cuando tenga el número de hablantes a la cabeza. Sobre el otro tema, el náhuatl clásico si ayuda bastante, sobre todo en el orden.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 14:28 16 Nāuh 2022 (UTC) Tampoco es difícil aprender otras variantes ni algo imposible para quien ya habla una variante, la variante de Orizaba tiene mucha similitud con la variante central y las variantes serranas de Puebla. La que sí es poco diferente es la variante de Guerrero; y sobre la variante potosina tampoco es un problema, quien habla la variante de la huasteca Hidalgo, entiende perfectamente la variante de la huasteca potosina.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 14:38 16 Nāuh 2022 (UTC) :Lo sé, no es difícil aprender las otras, el problema está en que seguramente somos los dos únicos colaboradores activos en Huiquipedia y si nos ponemos a editar también para otras variantes estaríamos ocupando más tiempo en eso que en mejorar las variantes en las que nos estamos enfocando hasta ahora. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:59 16 Nāuh 2022 (UTC) == Variante de la Huasteca Potosina == Entonces hay que anexar la interfaz de la variante de la Huasteca Potosina, porte yo si la entiendo y seguramente tú igual la entiendes, de hecho voy a empezar a editar también en huasteco potosino más artículos. Las diferencias con el náhuatl huasteco hidalguense son pocas, están más en la pronunciación y en la influencia de las palabras; por dar ejemplo armadillo; que hidalguense ayitochij, en potosino es aytochi y en veracruzano es kalolo; o conejo que en potosino es kuatochi, en hidalguense es koatochij y en veracruzano es Kuatochin. Por esa razón las tres variantes van unidas.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:04 16 Nāuh 2022 (UTC) :Si hay pocas diferencias no creo que sea necesario hacer la interfaz para la Huasteca Potosina a menos que hablantes de ahí se unan. No estoy a favor de que estemos gastando esfuerzos y perdiendo tiempo duplicando artículos con una o dos palabras diferentes, prefiero que nos enfoquemos en nuestras variantes (NCH y NHE) y solamente corregir las que ya estaban (NHN y NCI). Por ahora no vamos a añadir más. :Por cierto, ya me enteré de que muy posiblemente este año se publicará la norma de escritura oficial del INALI para el nawatl, así que todas las variantes deberán usar la ortografía estandarizada. He visto que el centro ya la usa y las publicaciones de ahí también, por lo que hay que pasar NHN a la nueva. Sin embargo, NHN ni siquiera es realmente del centro. De acuerdo con Ethnologue, es la variante de Tlaxcala, la cual no tiene absolutivo -li ni tampoco tiene -tli (en su caso se usa -tl). :Ah, y otra cosa. La mayoría de los artículos de NCI y NHN que hay son para tirar a la basura. Están plagados de errores gramaticales y de vocabulario que parece que se hicieron sin saber hablar el idioma. En muchos también hay palabras inventadas como Ixachitlan. Yo cualquier artículo que vea en NHN o NCI que sea corto o que esté lleno de errores lo borraré, porque me parece que no aporta nada y nadie le va a entender. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:07 14 Hon 2022 (UTC) La variante potosina se parece a la variante hidalguense, si hay varias diferencias, por que allá no se dice alaxox como en Veracruz, se dice lalax, en SLP, no se dice Koatochij como en Hidalgo, se dice kuatochi, en SLP no se dice kalolo como en Veracruz, se dice aitochi, en SLP no se dice kuamomohtli o tekolotl, se dice umomojtli; así sucesivamente muchas palabras que si existen Veracruz pero que no existen en San Luis Potosí. Es de personas sabias hacer notar tales diferencias, porque en la propia Huasteca todo es diferente de un extremo a otro. No soy potosino, pero conozco la región y la lengua náhuatl que allá se habla en Xilitla. No sabía que todas las variantes usarán una sola escritura, había leído que el INALI sugiere, pero no obliga a ninguna comunidad. NHN no es precisamente solo Tlaxcala, también es Cholula, en el cercano estado de Puebla, donde se escribe ozelotl, ohze, zitlalli, ayohtli, izcuintli; pero también existen las variantes de Milpa Alta, Texcoco y el moribundo náhuatl de Amecameca, las cuales no tienen un código en Ethnologue, pero si están registradas por el INALI como variedades centrales. Respecto a Tlaxcala, no es general escribir Itskuintl, ikniuktl, ayojtl, eso depende mucho de qué zona se habla, si es San Pablo del Monte u otro pueblo de la región tlaxcalteca o poblana. Sería bueno que te dieras una vuelta por Tlaxcala y Cholula para que veas las diferencias a las variantes de otros estados, ya que no tiene relación en nada con la Huasteca.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:04 15 Hon 2022 (UTC) :La norma de escritura es para elevar el prestigio del idioma. Precisamente se refiere a varios aspectos: :1. Este documento es un alfabeto universal de la lengua mexikatlahtolli (náhuatl) que amplía la promoción de práctica de la escritura y la lectura, posibilita avanzar a nuevos campos científicos y contribuye a incrementar el prestigio social de la lengua. Por lo que no pretende homogeneizar los recursos lingüísticos, sino estandarizar los criterios para usar dichos recursos. :2. En dicho documento se registran palabras de algunas variantes para ejemplificar el uso de las grafías. :3. Cada variante lingüística de la lengua adaptará las grafías (15 consonantes y 4 vocales) a las particularidades de cada región o zona considerando las reglas establecidas en la norma oficial de escritura de la lengua. :4. Se reformará tanto el "Mexikatlahtoltlahkwilolli / Alfabeto de la lengua mexikatlahtolli" como el documento "Norma de escritura de la lengua mexikatlahtolli" por lo menos cada 5 años a partir de la oficialización en el DOF. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:25 15 Hon 2022 (UTC) :En realidad, la variante de la zona centro de Puebla tiene otro, que es NCX. Además, conozco el nawatl de Tlaxcala y de otros estados, pues he estudiado las diferencias dialectales entre variantes, no solo con texto sino también con hablantes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:30 15 Hon 2022 (UTC) :Yo sé que hay diferencias, pero ahora mismo no le encuentro sentido a que por conocer una variante nos pongamos a gastar esfuerzos en eso. Primero una variante y luego la otra. Ya nos pondremos con las otras variantes relevantes (NHW, NLV, NGU...) después, pero no ahora que aún las principales (NHE y NCH) no están ni cerca de estar listas. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:31 15 Hon 2022 (UTC) Por cierto, también estoy eliminando muchos artículos que no corresponden a ninguna variante de las lenguas del náhuatl, las mando directamente a borrado rápido, porque no tiene caso conservar su redirección o su contenido.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:16 15 Hon 2022 (UTC) :Eso sí, sobre todo las que están basadas en palabras inventadas sin base gramatical o léxica real. También hay artículos que están redactados de forma terrible. Parecen haber sido escritos por niños que medio saben hablar el idioma, porque además de estar redactados como para un trabajo escolar de primaria, hay errores terribles en gramática (en artículos supuestamente del centro y del clásico hay palabras con significado cambiado y verbos transitivos utilizados como si fueran intransitivos, es de locos). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:45 15 Hon 2022 (UTC) Las variantes centrales no son una réplica del náhuatl clásico, hay diferencias y muchos préstamos, de hecho, los diccionarios no son actualizaciones del náhuatl clásico, cada variedad tiene sus peculiaridades, no son estandarizaciones gramaticales de una variante nuclear; lo he visto con el uso de uala o huala, que en clásico seria hualla y traducido como venir, por dar un ejemplo. Ni los diccionarios se ponen de acuerdo con traducciones literales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:56 15 Hon 2022 (UTC) :No me refería a eso, me refiero a que son errores gramaticales y de significados inventados. Tampoco hablo de los diccionarios, se supone que hablantes saben hablar su idioma, no necesitan checar diccionarios de clásico, pues es obvio que conocen la gramática y la deben aplicar de la misma manera. Además, los ejemplos que mencionas son la misma palabra, pero con escritura diferente (es decir, es lo mismo, como si escribiéramos español moderno y antiguo: cabeza vs. cabeça). De todos modos, una vez que se publique la norma en el INALI habrá que adaptar todo a su ortografía, otra cosa son las variantes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 04:02 15 Hon 2022 (UTC) Estoy de acuerdo con usar una escritura, por cuestiones políticas y sociales se usan las ortografías obligatorias, una de ellas es la ortografía del portugués de Portugal y otra la del portugués de Brasil, dos ortografías con diferencias de escritura y pronunciación, pero que usan un alfabeto común para intentar normar una lengua universal. Si cambia mucho la gramática, pero no la sintaxis, por eso es que se entienden los de Brasil con los de Portugal. ''Cómo você se chama? (Brasil), Cómo tú te chamas? (Portugal)''.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:39 15 Hon 2022 (UTC) :Es como el español: ¿cómo te llamás vos? vs. ¿cómo se llama usted? vs. ¿cómo te llamas tú? vs. ¿cómo tú te llamas?, todas diferentes variantes y con pronunciación diferente, pero usan una misma escritura. Si no, sería "shyamás", "usté", "yamah", etc. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 05:44 15 Hon 2022 (UTC) Me parece buena esa idea y me gusta eso de intentar usar una sola escritura, que es lo mismo que el INALI le pide a los hablantes de las distintas variantes, aunque algunas lenguas del náhuatl ya pueden ser consideras como tal y no un dialecto. Por dar un ejemplo; el pipil de El Salvador ya es casi una lengua diferenciada como gallego y portugués o gallego y asturiano. Lenguas como el mexicanero de Durango que difiere mucho en gramática y sintaxis y que pueden ser lenguas nahuas distintas y no variantes dialectales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 13:53 15 Hon 2022 (UTC) :Así es, creo que es lo mejor, además de que apoyamos a la difusión con Wikipedia. Y el pipil de El Salvador pues sí es considerado otro idioma, por eso tiene aquí un apartado, pero de todos modos tiene su base en la Incubadora. Por cierto, encontré que "mexicano del centro" está clasificado como NHV, me parece que sería ideal ir relacionando este código a lo que sí es del centro y no lo que es de Tlaxcala (NHN). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:41 15 Hon 2022 (UTC) :Y para mantener unidad también con el nombre y así que pueda cambiar y modernizarse su ortografía, lo dejaré como Wikipediah (pues con la -h final le da distinción, además de que usa la regla de -h a préstamos terminados en vocal). El que lo lleva diferente es el pipil, pues ellos usan -j, por eso ellos dicen Wikipediaj, pero viene siendo lo mismo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:53 15 Hon 2022 (UTC) El código de NHV, corresponde a Temascaltepec; la variante de allí no está en centro del país; Temascaltepec tiene una influencia fuerte de las variantes de Guerrero y Michoacán, por la razón que Temascaltepec está en la Tierra Caliente, bajando el Valle de Toluca. Ethnologue no tiene aún un código para designar las variantes del náhuatl de Milpa Alta, Texcoco, Amecameca, San Miguel Canoa y Calpan solo asigna al código NHN como la variante Tlaxcala-Puebla, en la que incluye a Cholula y a Tlaxcala; pero Tlaxcala es una variante distinta al náhuatl de Cholula, allí se dice itskuntl, para decir perro y en algunos pueblos dicen chichi como San Pablo del Monte. Faltan códigos para designar todas las variantes del centro del país, solo el INALI tiene catálogo de las variantes centrales, pero el INALI no asigna códigos. También falta un código para la variante de Acaxochitlán, Hidalgo, la cual solo el COLMEX tiene una publicación de esta variedad [https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED378796.pdf Náhuatl de Acaxochitlán], pero Ethnologue no tiene código aún. Creo que es necesario escribirle a Ethnologue que le faltan códigos nuevos como el náhuatl de Cholula y Amecameca, el náhuatl San Miguel Canoa, el náhuatl de Texcoco, el náhuatl de Milpa Alta y el náhuatl de Acaxochitlán. Falta mucho por mostrar y aprender en este tema lingüístico.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:28 15 Hon 2022 (UTC) :Es cierto que faltan códigos, habría que hacer una propuesta a ISO-639-3. Por ahora, el de Acaxochitlán está clasificado como NCJ, por área lingüística. Y yo creo que, aun así, el de Temascaltepec (NHV) queda mejor para incluir las variantes centrales que NHN, pues NHV se denomina "mexicano del centro bajo", el que aún no tiene código es "mexicano del centro alto", que es el que esperamos, por lo que NHV puede servir por mientras. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:33 15 Hon 2022 (UTC) No creo, porque árbol en Temascaltepec se dice kojtli, mucho más parecido a la variante de Guerrero o Coatepec Costales, olla es xontli, rosa es oxa, oso es uxu, loro es alutl, cerdo es kuyametl y escasamente se dice pitsotl, automovil es nenenki, pescador es michtekatl; nada tiene de relación con el habla de Texcoco y Amecameca, a pesar de estar dentro del mismo estado; que Temascaltepec esté en EDOMEX no significa que la variante tenga relación con Milpa Alta o Texcoco. En algunos estudios se dice que el náhuatl de Temascaltepec está más emparentado con el que se hablaba en Jalisco o se habla en la Sierra de Guerrero.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:40 15 Hon 2022 (UTC) :Mmm sí he visto que en Ethnologue mencionan ese parecido. Yo apenas conozco la variante, pero bueno, tiene sentido. Claro, de todos modos la diferencia con NHN es enorme. ¿Qué tal si mejor lo dejamos como NCX? Es la variante central de puebla y le encuentro más parecido a Milpa Alta y Texcoco que las otras. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:47 15 Hon 2022 (UTC) Yo usaría NAH para las variantes centrales como Milpa Alta o Cholula que se aferran a la escritura clásica, NHN para la variante Tlaxcala, la cual si conozco bastante; y NHV para la variante de Temascaltepec la cual tiene similitudes con las variantes NGU y NAZ. Y hablar con Ethnologue que asigne nuevos códigos a Cholula, Texcoco y Milpa Alta. Mientras que Acaxochitlán puede unirse al Náhuatl de la Sierra Norte de Puebla (NCJ).--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:45 15 Hon 2022 (UTC) :Pues lo mejor sería reemplazar lo que está en central por NHN. Conviene más, pues la variante tlaxcalteca tiene 40,000 hablantes según Ethnologue, así que se entenderá mejor. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:48 15 Hon 2022 (UTC) ¿Y Cholula, Canoa o Milpa Alta dónde quedan? Esas variantes no usan la escritura de Tlaxcala, hay que respetar la escritura clásica que ellos usan por eso se deben quedar en NAH.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:56 15 Hon 2022 (UTC) :Esas variantes apenas tienen hablantes. El enfoque que debemos darle a Wikipediah es que más gente tenga acceso, por eso mismo NHE y NCH son nuestra prioridad. Una vez que tengamos buen avance en esas, seguirán NLV, NGU y NHN. Además, NAH es el código de todo el idioma en general, no puede asignarse solamente a esas variantes, pues ni siquiera figuran entre las más habladas. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:59 15 Hon 2022 (UTC) Por eso, allí deben quedar, en NAH, hasta que Ethnologue les asigne código; tampoco se debe elimar, allí es donde se quedará ese material de las variantes de Cholula, Milpa Alta y Amecameca que usan escritura clásica. O si te parece, lo pasamos al clásico, porque estas también son lenguas vivas y el planteamiento es la recuperación de vocablos de lenguas vivas como Milpa ALta, Cholula, Texcoco y Amecameca, lenguas centrales que no deben ser despreciadas a pesar de que tienen pocos hablantes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:05 15 Hon 2022 (UTC) :Claro, me parece mejor pasarlos a clásico, así lo dejamos en NCI y conserva también su escritura. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:14 15 Hon 2022 (UTC) En Milpa Alta es yecatl, Cholula es ehcatl, Tlaxcala es ejekatl y Texcoco es ehekatl; En Milpa Alta es Axolotl, en Cholula es Acholotl, en Tlaxcala es acholotl y en Texcoco es axolotl, en Milpa Alta es Xalco en Texcoco es Chalco, en Milpa Alta es Ocelotl, en Texcoco Ozelotl, en Tlaxcala es Oselotl y en Cholula es Ozelotl. Hay notables diferencias, pero ese material amplio no se va a eliminar porque es trabajo que ha sido rescatado de variedades centrales, no es capricho personal, es respeto a las pequeñas variedades, y no se hace mala idea que pasen al clásico, de todos modos Cholula, Texcoco, Milpa Alta y Amecameca están muy cerca de lo que fue la antigua Tenochtitlán.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:17 15 Hon 2022 (UTC) :Perfecto, entonces podemos dejarlo en NCI y ahora poder poner Tlaxcala en NHN como debe ser. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:19 15 Hon 2022 (UTC) Eso me parece muy correcto, también hay que anexar Náhuatl de la Huasteca Potosina, creo que es la tercera lengua más hablada después del náhuatl huasteco veracruzano y náhuatl huasteco hidalguense (la que hablaban mis antepasados).--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:23 15 Hon 2022 (UTC) :Bien, pues hay que mantener un orden. Creo que es fácil adaptar las variantes a la ortografía del INALI, así mantenemos la unidad en la escritura. Supongo que la que dejaremos en su ortografía es NCI. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 18:19 15 Hon 2022 (UTC) Yo te sugiero que se respete las grafías de cada variante, eso va llevar un largo proceso; pero de entrada las lenguas náhuatl habladas en Veracruz ya usan esa ortografía estandarizada, por la razón que la prouesta viene del IVELI. Pero las demás variantes no usan tal ortografía, en las universidades de la Huasteca Hidalguense y Potosina, siguen usan la escritura de la SEP, nauatlajtoli o nauatl; eso es algo que sigue normado en este momento en estos estados, aún no se ha dado nada oficial en Hidalgo y creo que el estado de Guerrero también pasa lo mismo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:30 15 Hon 2022 (UTC) :Claro, pero esto sirve para que vayamos adelante y luego, una vez que se oficialice para todos, pues no nos quedemos atrás. Es inevitable que se va a publicar la norma de escritura, si hoy no la aplicamos con variantes como NCH, una vez que sea publicada y usada por todos entonces habrá que hacer trabajo doble, que sería cambiar todo a la ortografía estandarizada. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:39 15 Hon 2022 (UTC) [https://www.gob.mx/cms/uploads/attachment/file/3050/vocabulario_nahuatl_WEB.pdf Náhuatl de la Huasteca Hidalguense.], [https://teeh.org.mx/portal/index.php/14-sample-data-articles/2295-nahuatl-de-la-huasteca-teeh-jdc-044-2021 Constitución del estado], [https://sites.google.com/site/huastecahidalguense18111610/about-the-location ortografía del náhuatl huasteco hidalguense]. == Fechas == En náhuatl central y náhuatl clásico he arreglado las fechas, la transcripción anterior estaba mal. En náhuatl clásico debemos usar la fecha del Tonalpohualli, más no el calendario gregoriano para darle más identidad al clásico. Te mando saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 02:26 15 May 2022 (UTC) :Creo que Akapochtli maneja bien el Tonalpowalli, habría que consultar con él cómo funciona el calendario, porque yo no estoy seguro. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:08 14 Hon 2022 (UTC) Si claro, creo que él sabrá mucho sobre tonalpouali.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:06 15 Hon 2022 (UTC) == Colores (tlapalli o tlapalmej) == Quería comunicarte que ya cambié la interfaz de los colores con la variante de huasteca veracruzana y anexé las otras formas de decir los colores en otras variantes náhuatl, yo creo que esa es la riqueza del idioma, que no necesita estar estandarizado o abrumado por una variante con mayor número de hablantes. Quién verdaderamente habla y conoce el idioma náhuatl entiende más de cinco variantes diferentes de la lengua, no se necesita ser experto en uno solo; lo mismo pasa con los hablantes de mixteco, de zapoteco, de otomí o de mixe, hablantes que comprenden muy bien varias variantes dialectales. Panolti noikni [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:28 15 Hon 2022 (UTC) :Está bien, pero son artículos de una oración. Con esto se está repitiendo el error de los antiguos editores, que es crear y crear artículos, pero nunca tienen valor real. Además, aquí no se usa tlapalli, color se dice ixneska. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:42 15 Hon 2022 (UTC) En la Huasteca potosina e hidalguense se dice tlapali, aquí hay una fuente: [http://avanthooft.net/vocablos.html]; así como acá en sur, que se escribe tlapalli.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:47 15 Hon 2022 (UTC) :Claro, pero yo me refiero a "color" en NHE, no a NCH ni NHW. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:50 15 Hon 2022 (UTC) Tengo el diccionario publicado en Varsovia sobre la lengua náhuatl huasteca veracruzana redactada con grafía clásica por John Sullivan, allí voy viendo algunas diferencias de la variante huasteca veracruzana con las otras variantes huastecas y las variantes centrales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:02 15 Hon 2022 (UTC) :Hay un grupo de nahuahablantes donde andamos compilando más palabras, ahora usando la ortografía del INALI por lo mismo, mostrando las diferencias dialectales entre variantes de muchos estados, sin dejar de lado el clásico (aunque este en realidad debería llamarse "náhuatl virreinal", pues es una "estandarización" hecha por frailes y nahuas nobles en ese periodo, no es el náhuatl prehispánico ni mucho menos el origen de ninguna variante). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 04:07 15 Hon 2022 (UTC) ''Chipahua; eli ce tlamantli quence itztatl iixnezca. John Sullivan.'' Ha sido muy difícil poner de acuerdo a todos los hablantes, por eso es bueno leer mucho para poder aprender más.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:27 15 Hon 2022 (UTC) Está muy de moda en todo el mundo, presumir hablar correctamente un idioma como un nativo, pero escucho jóvenes nativos de español que hablan horrendamente el idioma español, mejor, gente de otros países que hablan otros idiomas, se expresan mejor que un hablante nativo. Lo mismo está pasando con muchos hablantes nativos de náhuatl y otros idiomas; una fuerte competencia por señalar quien habla bien y quien habla mal. Asta mostaj.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:20 15 Hon 2022 (UTC) :Pues eso es algo cierto, un hablante nativo de un idioma no es necesariamente experto en dicho idioma. He visto hablantes nativos de inglés hablar mal y con muchos fallos de ortografía, por ejemplo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 05:45 15 Hon 2022 (UTC) == Nahuatl huasteco hidalguense. == Esta variedad es la segunda más hablada, tiene su propia escritura, que proviene del alfabeto enseñado por la SEP, en los libros gratuitos que publicaba para la región de Huejutla. Aunque forma parte del náhuatl huasteco, se fue diversificando en cuanto a palabras por influencia del náhuatl hablado en el sur. Su pariente más cercano es el náhuatl huasteco potosino; ambas variantes adoptaron la misma escritura y solo la Huasteca Veracruzana adoptó una escritura distinta por orden del AVELI, así que en cuestión escrita se diversificó el náhuatl huasteco. El problema ahora es que no existe tal decreto en el estado de Hidalgo de que se va a cambiar la escritura, tampoco las comunidades nahuas hablan de que van cambiar su escritura como se usa en el vecino Veracruz. Decir que así se va escribir en el futuro cercano es como fuente original, lo que está en contra de las políticas de Wikipedia. Por el momento, creo que debería quedar como se escribe en este momento y hacer los cambios en el futuro cercano aunque cueste doble trabajo, porque solo así no se viola las políticas de Wikipedia. Si nunca se da tal decreto oficial por parte del estado de Hidalgo y sus instituciones, ya no se cambiará nada, todo queda como se editó desde principio. [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 01:21 16 Hon 2022 (UTC) Me alegra que nos hemos puesto de acuerdo en muchas discusiones, poco a poco se va ordenando esto, aunque tú no lo creas, ha tenido un gran crecimiento esta Wikipedia; y gran parte de ello es tu colaboración, lo que me agrada bastante porque se ha tenido importantes avances.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 01:24 16 Hon 2022 (UTC) :El de la Huasteca potosina es el segundo y la hidalguense el tercero, según Ethnologue. De San Luis Potosí ya he visto que ya escriben con la W estandarizada, de Hidalgo es cierto, parece que no lo han cambiado hasta la fecha. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 11:04 16 Hon 2022 (UTC) ::Claro, creo que está muy bien, pues literalmente somos nosotros dos los únicos por aquí. Diría que es mucho trabajo solo para dos personas, pero luego recuerdo que así estamos mejor (he visto todo lo que ha pasado años atrás con Wikipediah y ha sido un desmadre, sobre todo por la gente obsesionada con el clásico que tranquilamente invisibilizaban a las variantes modernas). Estamos haciendo un gran cambio y espero que esto pueda servir para todos los hablantes y no solamente para unos cuantos académicos que solo conocen el clásico. También con todo el avance y el ambiente multidialectal espero que al fin se pueda tomar en serio esta Wikipediah, pues aún hay mucho artículo que no sirve, pero eso es cuestión de tiempo, en unos meses serán más los artículos completos que esos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 11:12 16 Hon 2022 (UTC) == Creación de artículos == Hay que frenar este tema de crear artículos sin parar. No podemos estar haciendo artículos con una foto, una tabla y un párrafo, luego duplicarlo en tres o cuatro variantes y seguir creando otros como si nada. Si comenzamos un artículo es para avanzarlo y terminarlo cuanto antes. Yo tengo entre 10 y 20 artículos a la vez para ir avanzando en cada uno poco a poco, pero no hago un artículo aleatoriamente. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:39 24 Hon 2022 (UTC) :Esto no es estar contra las variantes, es por la seriedad del proyecto. "Huiquipedia" se volvió un chiste cuando se empezaron a hacer artículos así por los anteriores usuarios. "Wikipediah" ahora es lo que planeamos, que haya artículos serios, completos, con sintaxis, gramática y vocabulario correcto. Voy a marcar como "destruir" todos esos artículos que no tengan nada útil, de cualquier variante que sea. Por ejemplo, [[Tlapalli]] solo dice "tlapalli kah tlawilli", eso es lo mismo que hacían antes en Wikipediah. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:39 24 Hon 2022 (UTC) Además de eso, creo que es muy importante que NO se mezcle información de artículos a la hora de crearlos. Está muy mal esto porque a la hora de editar se vuelve un revoltijo. Hace rato tuve que editar la página de [[Koskatlan]] porque tenía información de [[Kwahtemallan]] y eso me revolvió bastante, prácticamente borré todo y lo reescribí. Crear artículos no es copiar y pegar de otros y luego solo cambiar la información porque no son plantillas, cada uno tiene sus propios datos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:41 24 Hon 2022 (UTC) Demasiados artículos NHN y NCI son desechables, principalmente por estar todos mal escritos y con palabras incluso inventadas, pues al parecer he visto que se guiaban en base a un diccionario que ni es fiable ni tiene lógica, he checado lo que mencionaban usuarios antes. Es prioridad que no se vuelva a caer en esto. De verdad pienso que es muy importante. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:41 24 Hon 2022 (UTC) El hecho de que se permitan variantes no significa que vamos a incluir cinco solo porque se nos antoje. Cada uno a su variante y ya. El saber hablar nawatl no implica que tengamos que andar creando artículos para otra variante y menos cuando todos aquí somos conscientes de que los artículos que llevamos escritos en nuestras respectivas variantes no están acabados y los que hay escritos son muy pocos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:42 24 Hon 2022 (UTC) :Esto no es solo corregir lo que ya hay. Estamos comenzando DE CERO. Es decir, eso de que hay +7000 artículos es solo una ilusión, un espejismo. He checado las wikipedias de otros idiomas indígenas de América, como quechua, aimara y guaraní y son mucho más serias que esta. Los artículos no se dejan a medias y sobre todo los importantes son los que están completos. Esa debe ser nuestra meta. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:42 24 Hon 2022 (UTC) Acerca de la escritura en general no hay problema. Aquí ya acordamos que la ortografía principal es INALI por NHE, pero siempre hay libertad para otras variantes como NCH (que usa SEP) o NCI (que usa ACK, aunque el clásico ni siquiera se escribía con esta, dejé bien claro que mucho de lo escrito en su época, ya que es una lengua muerta y no creo que se justifique que haya "estudiantes", era con la ortografía jesuita o similar). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:43 24 Hon 2022 (UTC) No me gusta el desorden que hay con el resto de variantes que no son NHE. Trato de organizar todos los artículos de NHE que están en proceso y que aún no se han iniciado, pero del resto de variantes no parece que sea así incluso habiendo categorías para ello. Yo simplemente tengo [[:Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah|esto]] para los que son NHE y están en proceso. Luego tengo [[Huiquipedia:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah ika mexkatlahtolli|esto]] para escribir más adelante. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:43 24 Hon 2022 (UTC) :Y en el desorden también entra que en algunos artículos de variantes no se está usando la [[Nemachiyōtīlli:Kalpoltlahtolli|plantilla estándar]], la cual es esencial para manejar bien el orden dialectal. Asimismo, el desorden está en muchos más artículos, como algunos que al parecer son NHE, pero no tenía idea de su existencia y tienen todo revuelto. Por casualidad me encontré con los artículos de los colores y hasta estaban mal, pues ya mencionamos antes eso de que se dice "ixneska". Ni siquiera son útiles hasta ahora porque tienen unas cuatro fotos y un renglón que no está ni terminado, reflejo de las mismas acciones que realizaban los antiguos editores. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:44 24 Hon 2022 (UTC) Por último, he invitado a más nahuahablantes de un grupo para participar en este proyecto. Son hablantes de algunas variantes. Muchos de la Huasteca, algunos de Guerrero y Orizaba y otros de Puebla y Texcoco. Estarán editando también o me proporcionarán la información para yo añadirla, eso aún no me ha quedado claro, pero lo mejor es que así se agilizará el trabajo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:44 24 Hon 2022 (UTC) :Claramente esto será con artículos extensos o por lo menos con varios párrafos, información que le corresponde (y no mezcla de información como lo que sucedió en Koskatlan y otros artículos) y avance activo, pues no se puede dejar esto al aire como se ha estado haciendo por años en este proyecto: crear y crear artículos fantasma. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:44 24 Hon 2022 (UTC) == Tema de variantes == @[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]], oye, apenas vengo leyendo hoy lo que se escribieron tú y Cuaitl en sus respectivas discusiones. Vengo a decirte que me parece muy ignorante la postura de ese tal Cuaitl y que no es alguien al que se le deba de hacer caso, pues como podrás ver en su discusión, Akapochtli ha desmentido decenas de veces lo que Cuaitl afirma. En fin, ¿cómo ves que hay gente que sigue creyendo que el clásico es la base o la madre del nawatl cuando está muerto desde hace mucho? Lo peor es que cree que es la lengua que los mexicas hablaban, cuando se conoce que el clásico es una mezcla del tekpillahtolli de varias ciudades hecha durante el virreinato y que desapareció hace un par de siglos. El mexicano de la Huasteca es hablado por un millón de personas y los documentos oficiales del gobierno escriben en esta variante. El clásico no lo habla nadie como lengua materna, porque está muerto y no quiere aceptarlo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 21:11 24 Hon 2022 (UTC) El clásico es complejo y no tiene utilidad para un hablante de lengua náhuatl, las variantes si son de utilidad por el hecho de ser lenguas vivas, las variantes tienen una antigüedad comparable al clásico y una vigencia comparable al español, yo ya mandé a la carpeta de eliminación muchos de los artículos supuestamente de origen clásico, cuando comprobé que son palabras que no existen en el clásico, de manera automática las mandé a borrado rápido. Todavía ando revisando artículos viejos, palabras como ''altepecalpolli'' no existe en ninguna variante y la cambié por altepetlahtocan, que es más correcto en la lengua de Cholula para evitar borrar los artículos. Sobre Cuaitl, lo puedes bloquear un año o dos y no es necesario pedir su bloqueo a nadie, y si no entiende lo que aquí se discute; puedes solicitar su expulsión a todos los que aquí editan. Creo que así funciona en los otros proyectos. Que interesante lo que has escrito, me parece bonito que se integren más usuarios de otras variantes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:23 24 Hon 2022 (UTC) Yo me he fijado en que muchas de sus afirmaciones o palabras no tienen fundamento. Además, dice que solo dividimos y ese tipo de pensamiento respecto a la riqueza de las variedades es retrógrada y pobre. Lo gracioso es que es el mismo tipo de pensamiento de esos que suelen argumentar su postura en base a Sahagún, por ejemplo, cuando la obra principal que escribió (Códice Florentino / Historia General de las Cosas de Nueva España) está en nawatl de Koatepek (código ISO: naz), otra variante más. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 21:34 24 Hon 2022 (UTC) == Control de artículos == A mi me ha ayudado poner plantillas en todos los artículos, así se tiene más control de los artículos y que no queden artículos suelos que están volando sin sentido y sin comprensión del mismo. Todo lo que no tiene traducción fiable o que no tiene utilidad alguna como lectura lo voy eliminando colocándole la plantilla de borrado rápido. Ahora son menos los artículos en NCI y en NHN los que van quedando en Huiquipedia. Pero no tiene caso eliminar los de lugares, pueblos, ciudades, estados o países; tarde o temprano se van a tener que abrir y editar nuevamente, lo que voy revisando es que tengan una literatura más sencilla y comprensible, así como mayor contenido.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:51 24 Hon 2022 (UTC) :Así es, creo que de lugares, pueblos, ciudades, estados o países solo habría que borrar todo lo que no tenga sentido. Del resto de artículos me parece que lo mejor es mandarlos a borrado porque no están bien y siguen acumulando el número por +7000, el número más real debería estar por lo menos entre 1000 y 3000. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:14 24 Hon 2022 (UTC) :¿Sabes si hay alguna forma de ver la lista completa de artículos? Quiero ponerme a ver uno por uno y marcar para borrar los que no tengan nada o estén todos ininteligibles. Ya le comenté a Akapochtli y borrará todos los artículos que marquemos para borrado. Espero que el número total de artículos se reduzca bastante. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:18 24 Hon 2022 (UTC) Me parece bien; aquí puedes ver los artículos editados [https://nah.wikipedia.org/wiki/N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:P%C3%A1ginasSinCategorizar].--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:36 24 Hon 2022 (UTC) :Gracias. Aun así estos son solo los no categorizados (me aparecen 274), ¿dónde aparece la lista de todos en general? [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:59 24 Hon 2022 (UTC) Encontré este [[https://nah.wikipedia.org/wiki/N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:P%C3%A1ginasSinCategorizar]]; tal ves sirva para revisar con más detalle.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:11 24 Hon 2022 (UTC) :Pero ese enlace es el mismo... [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:16 24 Hon 2022 (UTC) : [https://nah.wikipedia.org/wiki/N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:Moch%C4%ABnt%C4%ABnZ%C4%81zaniltin] Parece que es este.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:43 24 Hon 2022 (UTC) ::Parece que sí, muchas gracias! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:53 24 Hon 2022 (UTC) Para eso estamos, para apoyarnos todos y sacar un buen proyecto.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:54 24 Hon 2022 (UTC) :Muy bien! Por cierto, Akapochtli ya está comenzando el borrando todos los artículos marcados para eliminar. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 00:25 25 Hon 2022 (UTC) :Piyali, ¿podrías ayudarme un poco marcando todo artículo que veas que no tiene más que un renglón o un renglón, una tabla y una foto? De preferencia todo lo que está en clásico y central (pues ya sé que lo que está en huasteca es lo has hecho tú y se va a continuar). También los artículos que tengan muchos títulos, pero nada o prácticamente nada de contenido. Ya llevo muchos, pero aún me faltan para por lo menos llegar a mil. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 02:01 25 Hon 2022 (UTC) No todos los artículos en náhuatl central están mal, muchos se rescatan y también algunos del clásico. --[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:01 25 Hon 2022 (UTC) :Por eso, yo lo que dije son artículos de un renglón o que solo está lleno de títulos y no hay nada de contenido. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:18 25 Hon 2022 (UTC) Como dice Akapochtli, es enorme la cantidad de artículos que hay que eliminar, apenas va el principio y ya se mira lo difícil que es esto. Algunas palabras no deben eliminarse como el caso de maitl, cuicatl o xihuitl, lo que tenemos que hacer es borrar el contenido y fusionarlo con un artículo más grande o que sea del tema. Tlaxkamatij noikniuan.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:03 25 Hon 2022 (UTC) :Está bien, pues eso haremos. Como siempre, es genial que quedemos de acuerdo en lo que se va a realizar en la Wikipediah. ¿Qué opinas de la interfaz? ¿Cambiarías algo a como está ahora? ¿Te parece que se entiende bien para la Huasteca hidalguense? [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 17:23 25 Hon 2022 (UTC) Como que le falta algo, además de que se debe mantener unidas todas las variantes, siento que falta algo, pero no sé qué.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:30 26 Hon 2022 (UTC) == Interfaz == Tonalti Languaeditor. Me da gusto que te estés coordinando con Koatochij y que se den cuenta que las correcciones necesarias para mejorar Wikipediaj no son nada sencillas, todo lo contrario, es una labor titánica. Por eso ahora ya pueden imaginar que para mi sólo, me estaba llevando mucho tiempo y los avances no eran muy visibles. Van por buen camino. Pero sí te voy a pedir un favor, la interfaz en Translatewiki no la modifiques. No sé quién cambió los permisos, pero se supone que solo los administradores deben modificarla, simplemente imagínate que Cuaitl accediera a la plataforma y reconfigurara todo a su propia visión (¡Qué horror!), o que varios usuarios no estén de acuerdo con un término e inicien una guerra de ediciones; todo sería nuevamente un relajo. Yo detuve la modificación de la interfaz en parte porque debe de haber concenso ENTRE hablantes NATIVOS (aparte de la falta de tiempo) acerca de algunos términos. En este caso no es sólo que Koatochij y yo nos pongamos de acuerdo, sino lo ideal sería tener una especie de consejo donde se dé cabida a hablantes de Guerrero, de la zona de Zongolica (sur de Veracruz), de la Sierra Norte de Puebla; y así entre todos, decidir cuál palabra funciona mejor. Mientras no haya tal respaldo, la interfaz debe permanecer (con algunas respectivas mejorías) sin los cambios que estás implementando. Tlajpaloli! <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 13:31 25 Hon 2022 (UTC) :Me parece bien, pues hay que integrar más gente al proyecto. Hasta hace poco no había hablantes que de verdad supieran hablarlo y por eso ahora hay términos que sí son los que se usan en la región huasteca. Yo también me he estado basando en la opinión de otros hablantes que conozco para ello, aunque la mayoría son de la Huasteca, porque no quiero que todo quede en solo mi opinión. De hecho, también es la razón por la cual voy a integrar nuevos usuarios a este proyecto, pues de está forma no quedará todo solo en lo que nosotros, un par de personas, creemos que está bien para los artículos, al final hacemos esto por la gente que va a poder utilizar esto en el futuro. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:29 25 Hon 2022 (UTC) == Traduccion == Hola! Estoy escribendo da Italia. Me gustaria saber como se escribe "selección mexicana de futbol" en nāhuatl. Espero que me ayuda. Gracias!!! [[Tlatequitiltilīlli:Green Weave|Green Weave]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Green Weave|discusión]]) 08:38 29 Hon 2022 (UTC) :[[Tlatequitiltilīlli:Green Weave|@Green Weave]] ¡Piyali! Ya añadí la traducción a Wikidata. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 00:38 3 Chicōn 2022 (UTC) == Los artículos nhn están en categorías == Piali noikni; todos los artículos de náhuatl central están dentro de categorías. Te lo explico; [[:Neneuhcāyōtl:Cualli tlahcuilolli]] es la categoría de los artículos de exelencia; al momento no hay ninguno, porque deben pasar por una votación, una revisión de estilo, de ortografía y de redacción. La siguiente categoría es [[:Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]], son los artículos extensos. La categoría [[:Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] son los artículos en desarrollo, la [[:Neneuhcāyōtl:Tepitzin tlahcuilolli]] son los artículos en procesos de revisión y [[:Neneuhcāyōtl:Tlapehualiztli]] son artículos pequeños que están en revisión y proceso de crecimiento; de los artículos tlapehualiztli se pueden eliminar sin son muy pequeños o se pueden fusionar con otros artículos relacionados al tema. Muchos artículos escritos en ortografía central siguen sin categorizar y sin revisión, los cuales pueden ser eliminados. En Nahuatl central ya está ordenándose, lo mismo podría ser para otras variantes. [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 14:06 29 Hon 2022 (UTC) == Hard to find translation == Some of [[wikidata:Q23492|official language <small>(Q23492)</small>]] in [[wikidata:Q96|Mexico <small>(Q96)</small>]] are [[wikidata:Q1321|Spanish <small>(Q1321)</small>]] and [[wikidata:Q13300|Nahuatl <small>(Q13300)</small>]]. I wish to add the [[wikidata:Q13300|Nahuatl <small>(Q13300)</small>]] [[wikidata:Property:P1448|official name <small>(P1448)</small>]] in [[wikidata:Q164089|Mexico national football team <small>(Q164089)</small>]] but I can't find the translation... Could you kindly help me? Many, many and many thanks in advance!!! [[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2001:B07:6442:8903:5113:8223:C0A6:1A53|2001:B07:6442:8903:5113:8223:C0A6:1A53]] 14:33 29 Hon 2022 (UTC) == Cambié Yokatlan por Yukatan == Piali noikni; he realizado un cambio importante del estado de Yucatán en la variante que más usas. No creo que sea necesario hacer traducciones fonéticas bastante complejas como Yokatlan; con Yukatan basta; porque es más sencillo entender a que estado nos referimos y también porque su etimología (yolotlahtolli), no es náhuatl; es una etimología del maya yucateco y por eso la traducción literaria es más correcta que la interpretación fonética (yokatlan). Gracias por traducir a Cuahuillan, en la variante central se entiende bien que se refiere a la madera de los árboles. Tlaxkamatih nowampo.@ [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:01 25 Chicōn 2022 (UTC) :Piyali, investigué las fuentes antiguas y el análisis etimológico de Campbell y todo indica que Yucatán es una palabra nawatl. En las primeras fuentes virreinales aparece el nombre como "yucatla", además de que Campbell menciona que viene de "yokatl". No es interpretación fonética, además de que se entiende claro. Por eso el sufijo -teco, porque -tekatl es el sufijo gentilicio para el locativo -tlan. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:34 25 Chicōn 2022 (UTC) Hay mucha discusión sobre el tema, numerosos autores tienen sus teorías, aunque la más aceptada es ''U yúu a'ak t'aan'' que sería como algo así ''no comprendo nada'', y que deriva del maya yucateco. Pero lo que si no tiene discusión es ''yucateco'', que es locativo de Yucatán y si es raíz náhuatl. Hay varios estados con discusión compleja; otro es Chiwawa. Qué según autores viene del rarámuri ''Chiwara'' y otros que dicen que viene del náhuatl Chichihuahua, que supuestamente el verbo ''huahualoa'' es ladrar; y que en náhuatl sería como ''lugar de perros que ladran''. Numerosas etimilogías son complejas y todas muy bien respaldadas.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 19:36 25 Chicōn 2022 (UTC) :Pues eso, si los primeros españoles escriben "yucatla" (incluso Bernal Díaz del Castillo lo escribe "Yucatlan") y -tekatl (en español -teco) viene de -tlan, pues no sé por qué hay tanta confusión entre los autores contemporáneos. Si no viniera de -tlan no sería -teco. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:34 25 Chicōn 2022 (UTC) Nunca se ha discutido el locativo, lo discutido es el origen de la palabra, la cual no tiene origen bien definido y una etimología oficial.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:55 26 Chicōn 2022 (UTC) Pialli; ya leí las fuentes que me recomendaste donde Yucatán viene del náhuatl y es completamente incorrecto que su etimología provenga del náhuatl, Bernal Díaz del Castillo nunca aseguró que venga del idioma náhuatl; en su etimología era yuca y tlati, donde yuca es una palabra del idioma taíno, es decir tierra de yucas. Pero la mayoría de investigadores aceptan que el topónimo es del origen maya; por lógica, Yocatlan no existe y es una mera invención. Como veo que te enfocas mucho en la fonética, te recomiendo Yokatan en vez de Yokatlan. Así no hay problema y se respalda en lo fonético.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:25 30 Chicōn 2022 (UTC) ¿Qué opinas si hacemos el cambio a Yokatan?--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:07 30 Chicōn 2022 (UTC) Ya hice la redirección a ''Yokatan'', espero te guste. También he hecho propuesta de borrado de artículos diminutos, para reducir el número de artículos sin interés de aumentar su contenido, por otro lado intento rescatar artículos antiguos que pueden seguirse ampliando. Te mando saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 19:10 30 Chicōn 2022 (UTC) :Piyali, me parece bien tu solución para lo del nombre. Y sobre los artículos diminutos es lo mejor, ya que hay muchos artículos que solo se hicieron para incrementar el número. He notado que hay muchos artículos de grupos de música y cosas así, pero no tengo idea de eso. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:29 30 Chicōn 2022 (UTC) == [[Benito Juárez]] == Piali noikni; He creado este artículo en náhuatl huasteco veracruzano, pero no tenemos plantilla para presidentes del país, estaba usando el de gobernante como tlatoani, pero veo que no es una plantilla conveniente y preferí quitarla. Estamos en contacto. [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:43 28 Chicōn 2022 (UTC) :Haré una basada en la plantilla de tlahtoani entonces. Poco a poco vamos organizando todo y está quedando muy bien. Sobre todo gracias a ti, porque has estado clasificando muchos artículos y comenzando varios. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:31 30 Chicōn 2022 (UTC) Piali amigo; he creado plantillas de variantes para tener más control de los artículos que van avanzando, de náhuatl clásico, náhuatl central y náhuatl huasteco central. Obviamente, los artículos sin plantilla de ninguna variante, se pueden borrar porque no están dentro de un riguroso orden de trabajo. De las otras variantes voy a realizar las plantillas para identificar de que variante son. Saludos y que tengas un bonito día.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 01:53 8 Aho 2022 (UTC) mdu9kaubt0qnxd38xubyxmtu1wqw2n4 Mexko (nch) 0 32983 502656 500695 2022-08-07T19:25:02Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Mexko <sup><small>(nch)</small></sup>}} {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH1_NHW2_NHN2_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Mexko|NCH_name=Mexko (nch)|NHW_name=Mexko (nhw)|NHN_name=Mexico|NCI_name=Mexihco|PPL_name=Meshijku}} {{Tecpantlahtolli}} {{Ueyitlali | āchcāuhtōcāitl_nativo = Estados Unidos Mexicanos | āchcāuhtōcāitl = Mexko Tlali | Tokayotl = Mexko | Pamitl = Flag of Mexico.svg | Chimali = Coat of arms of Mexico.svg | chīmalli_tamaño = 110px | símbolos = | mapa = MEX orthographic.svg | mapa_tamaño = 290px | tlācatiyāncuīcatiliztli = ''[[Mexko itlanauakuikatl]]'' | tlācatiyāncuīcatiliztli_tlahcuilōlli = Himno Nacional Mexicano instrumental.ogg | tēcuacān = [[Mexkoaltepetl]] [[File:Coat of arms of Mexico City, Mexico.svg|derecha|20px]] | tēcuacān_chānehqueh = 9&nbsp;209&nbsp;944 chan. | tēcuacān_cemonocāyōtl_fmt = | tēcuacān_cemonoc = 19_26_N_99_08_W 19°26′ M, 99°08′ I | huēyi_āltepētl = [[Mexkoaltepetl]] | āchcāuhtlahtōlli = [[kaxtilantlajtoli]], [[nauatlajtoli]], [[mayatlajtoli]] uan oksepan [[Tlajtolmeh pan Mexko|66 tlajtoli]]<sup>1</sup> | tēpacholiztli = Tlakatlajtokayotl | tēpachohqueh = [[Tlajtokatlajtoani]] | tēpachohqueh_tōcāitl = [[Andrés Manuel López Obrador]] | tzintiliztli = [[Mexko itlakaxoxowkayo|Tlakaxoxowkayotl]] | fundación_hitos = &nbsp;• Tlatenkixtilistli<br/>&nbsp;• Tlamilistli<br/>&nbsp;• Nemachililistli | fundación_fechas = tlen [[España]]<br/>[[16]] tlen [[septiembre]], [[1810]]<br/>[[27]] tlen [[septiembre]], [[1821]]<br/>[[28]] tlen [[diciembre]], [[1836]] | tlaīxpayōtl = 1 964 375<ref>http://www.oratlas.com/libro-mundial/mexico/geografia</ref><sup>2</sup> | tlaīxpayōtl_tlatēctli = 13 | tlaīxpayōtl_ātl = 2.5% | cuāxōchtli = 4 389&nbsp;km nochi<br/>• 3&nbsp;155&nbsp;km ika [[Estados Unidos]]<br />• 958&nbsp;km ika [[Koajtemalan]]<br />• 276&nbsp;km ika [[Belice]] | huēyi_ātēntli = 9&nbsp;330&nbsp;km | chānehqueh = 128 649 565 ([[2020]])<ref>http://www3.inegi.org.mx/sistemas/mexicocifras/</ref><ref name="población">http://www3.inegi.org.mx/sistemas/temas/default.aspx?s=est&c=25433&t=1</ref> | chānehqueh_tlatēctli = 10 | chānehqueh_pozāhuacāyōtl = 57 | PIB_nominal = $ 1&thinsp;192&thinsp;480 MDD<ref name=INEGI_2020>https://www.inegi.org.mx/contenidos/saladeprensa/boletines/2019/pib_pconst/pib_pconst2019_02.pdf</ref> | PIB_nominal_año = 2021 | PIB_nominal_puesto = 15 | PIB_nominal_per_cápita = $ 9 246 USD | PIB = $ 2 613 797 MDD | PIB_año = 2021 | PIB_puesto = 11 | PIB_per_cápita = $ 20&nbsp;266 USD<ref name=INEGI_2020>https://www.inegi.org.mx/contenidos/saladeprensa/boletines/2019/pib_pconst/pib_pconst2019_02.pdf</ref> | IDH = 0.779<ref>http://hdr.undp.org/sites/default/files/2016_human_development_report.pdf</ref> | IDH_año = 2020 | IDH_puesto = 74 | IDH_categoría = {{Ingreso|ingreso=pani}} | tomīn = [[Mexko pesoj]] ($, <code>[[ISO 4217|MXN]]</code>) | tlācatōcāitl = Mexikatl | hoan [[UTC-8]] | horario_verano = [[UTC-5]] uan [[UTC-7]] | cctld = [[.mx]] | código_telefónico = 52 | prefijo_radiofónico = 4AA-4CZ, 6DA-6JZ, XAA-XIZ | nenecuilhuāztli_ISO = MX / MEX / 484 | miembro_de = [[ONU]], [[OCDE]], [[TLCAN]], [[G-20]], [[G-5]], [[APEC]], [[G3]], [[GL]], [[CIN]], [[LC]], [[ABINIA]], [[Celac]], [[OEI]], [[AEC]], [[Pacifico nenōtzaliztli|Pasifiko nenotsalistli]], [[Tlatēcpānaliztli in Ixachitlan Tlahtohcāyōtl|TIT]], [[MIST]], [[UFC]], [[Interpol]], [[CIJEG]], [[Unesco]] | tlahtōlcaquiliztilōni= | tlahtōlcaquiliztilōni1= Tlatekpanal tlen 4º pan ''Ipanokayoh Tenauatili ika Tlahtollotl Tetlapalewilistli tlen Nikan Tlakameh''. | tlahtōlcaquiliztilōni2= Macho 3 269 386 km² ''Seknikiski Tetlamamakilisotl Yeyantli'' ixtentli Mexko 5 233 761 km².<ref>https://web.archive.org/web/20120127184313/http://www.seaaroundus.org/eez/484.aspx</ref> |matrícula_avión=XA, XB, XC |matrícula_coche=MEX }} '''Mexko''' nos '''Mexko Tlali''' ({{IPA|ˈmeːʃko||}}) (moijtoa kaxtilantlajtoltika ''México'', mayatlajtolkopa ''Meejiko'', mixtekatlajtolkopa ''Ñuu Ko'yo'', otontlajtolkopa ''M'onda'', totonakatlajtolkopa ''Méjiko'' uan tekiuajyotl itoca ''Estados Unidos Mexicanos''), se altepetlali ipan Amerika ueyitlali, kinepa ajkopak [[Estados Unidos]], inepa [[Guatemala]] uan [[Belice]], iatenkopa Caribe ueyatl, Mexko anepalko uan Pacífico Ueyatl. Mexkotlali noxelojtok ika sempouali uan majtlaktli uan ome tlajtokayomej, ikua altepetl itokaj [[Mexkoaltepetl]] ueyichinanko. In ueyitlali kipia iixten tlen 1 964 375 km²,<ref>«[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mx.html Mexico - Geography]». ''CIA The World Factbook''. CIA.</ref> Mexko tlen nik makuil [[ueyitlali]] ueyik nika [[Amerika]] tlali, tlen majtlaktli uan naui tachkauj ueyi tlen nochi [[tlaltipaktli]]. Ika 130 miyones maseualmej, Mexko tlen nik majtlaktli ueyitlali ika chanejkej ipan tlaltipak. Kipiya 69 [[tekpantlajtoli]], instalan inin, kaxtilantlajtoli miak tlajtoua ikoyotlajtol, nauatlajtoli, yukatekatlajtoli, mixtekatlajtoli, tseltaltlajtoli, tsotsiltlajtoli, tsapotekatlajtoli, otontlajtoli, totonakatlajtoli, masauatlajtoli uan no onkaj maseualtlajtolmej tlen a chichica ipan nochi tlaltipaktli.<ref>Alfonso González & Mirta A. González, ''[http://books.google.cat/books?id=FrsTLm265zoC&pg=PA150&dq=n%C3%BAmero+hispanohablantes&hl=ca&ei=9qZNTYj9FM2cOs7AmRE&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CC8Q6AEwAQ#v=onepage&q=n%C3%BAmero%20hispanohablantes&f=false Español para el hispanohablante en los Estados Unidos]''. {{Spa}}</ref> __TOC__ ==Tokayotl== San niman ipampa inon ueyitlali, motoka «Mexko», sanse itoka ipampa ialtepetikpak '''Mexihco-Tenochtitlan'''. Okseki kineltokaj eua «Mexitl» nos tekpilitlajtoli «Mexihtli» (se Huitzilopochtli itokaj) ijkuilok ipampa teopixketl tataj Bernardino de Sahagún. Itsintli ni ueuej nauatlajtoli Mexko kisa ipan: mexkali, nauatlajtokopa ''metl'' kej peualistli me-, xiktli kej peualistli xik-, iuan ko uala ipan tlalpan, uajka Mexko ipan nauatlajtoli nojkia kimachilia kej “tlali Mexiktli”. {{cita|In çã çe mitoa mexicatl: in miequin mitoa, mexica. Inin tocaitl mexicatl: itech quiça in tocaitl Mecitli. me, q.n. Metl, citli in tochin, citli: mitozquia meçicatl, ic onixpoliui in mitoa, Mexicatl: in iuhca nenonotzalli, in tlamacazqui, in quinoaliacan mexica itoca catca Meçitli: quil inic tlacat, quitocaiotique Citli: auh memac in quitecaque, in uncan tetzaoac, ic motocaioti mecitli: auh inin in ooapaoac tlamacazqui teupixqui mochiuh, quil quitlacanotzaia in diablo ([[Uitzilopochtli]]): ic cenca quimauiztilique, ioan mochintin quitlacamatque, in iacanaloni: auh in quiniacan in itlapacholhoan, ic motocaiotique Mexica.|Teopixketl tataj [[Bernardino de Sahagún]]}} Ika nauatlajtoli ipan [[Kuextekajpan]], nawatlajtoanij kitokaxtiaj «Mexko». Inin se tlamanextili tlen tlalokotsoli (se tlajtoli tlen kipoloa se achi itenkakilis) tlen eua «Mexihco». Inon san motekiuia ika ne ueyi altepetl ipan uajkapayotl, maske ika tlajkomexko nauatlajtol nojka motekiuia (no itokaj «Mexico»). Sanpampa san ueyak itokaj '''Mexko Tlali''' eltok ipan Tlajtokayomej tlanejtiualmaseualmej mexijkaj, amatlamoyawali ipan xiuitl [[1917]]. Ika kaxtilantlajtolkuepa, ueyak itokaj '''''Estados Unidos Mexicanos'''''. ==Uajkapayotl== Intlaj tikneki tijmatisej keski tlakamej onkaj ipan se tlali axan itech chililijtik in tlaltikpaktli, moneki tikitasej imiyaka in achtotlakatl onkaj Amerika semantok tlali, onenemik pampaj okse ni sesentik tlali, nochi poyoltik uan sesek. Maseualmej san keman onkaj tiualajkej naman ni Mexko Tlali yesej 30 000 xiuitl. Ipan 9000 a. C., mochiua iteyoleualis ika tlapixkalistli kemej tlen ayojtli, etl, chili uan uaxin ipan Teouajkan uan Tepeyoh ompaj axan Tamaulipas tlajyokayotl. Kanaj in tlapixkalistli itech sintli mochiujki xiujpan 5000 a. C., yekaj maseualmej peujkej ualmotlalijkej moijtoa Mesoamerika tlali. Onkatka eyi ueyi ne onouayan: Oasisamerika, Aridoamerika uan Mesoamerika. === Oasisamerika === Tlakamej ne ipan Oasisamerika katkaj tlapixkej, ne ijkuak in axkayotl ajmo ouelitik pixkayotl senka kualli uan yajuanti maseualmej onkaj tiualajkej uan itlapixkalis pampaj yajuanti kikua. Tlen nikaltlaketsaj ueyi tsakualko moijtoa Casas Grandes ompa axan Chihuahua tlajtokayotl.<ref>[https://arqueologiamexicana.mx/indice-tematico/oasisamerica Arquelogía Mexicana], Oasisamérica, 9 febrero metstli in xihuatl 2019</ref>. === Mesoamerika === [[File:Olmec Head No. 1.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Ueyi olmekatsontekon tlen 2.9 m ipan San Lorenzo, kichiualok ipan 1200 a. C xiuitl.]] [[File:15-07-13 Teotihuacan la Avenida de los Muertos y la Pirámide del Sol-RalfR-WMA 0251.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Ne [[Pirámide del Sol]] ipan [[Teotiuajkan]].]] ==== Olmekah ==== San moijtoa Mesoamerika toltekayotl neski ipan 2500 a. C., kemman maseualmej tlen uajkapayotl achtopa sokichiujkej uan tlapixkakej ipan in chinanko<ref>López Austin y López Luján, 2001.</ref> uan [[1500 a. C.]]<ref>Christian Duverger, 2007.</ref> Ipan 1400 a. C., neski ne [[Olmekaj|olmekatoltekayotl]] in ompa Mesoamerika.<ref>Las fechas son de Pool, 2007: 10.</ref> Inonkej ixolal okachi tenyoj katkaj [[La Venta]] uan [[Tres Zapotes]]. Nika tlachiualok in pixkalistli, achtopaj itech tlaoli uan ichkapixkayotl. Olmekachinanko okachi sosoltik moijtoa San Lorenzo, katka motepantilok xiujpan 1150 a. C. ipan axan Texistepec altepetlali, ompa Coatzacoalcos atlajtempa, ipan Veracruz tlajtokayotl. ==== Teotiuajnij ==== Moijtoa [[tekpiltlajtokan]] kauitl nejnemi neski ipan xiuitl 200 yesej 900 d. C., kemman inin kauitl tlamachtijni ompa Mesoamerika llega ueyi itlachiualis. Tlachiualok in ueyi tsakualko, [[Pirámide del Sol]] ipan [[Teotiuajkan]] ompa naman ne [[Mexkotlajtokayotl]] nos [[Templo de la Serpiente Bicéfala]] ipan [[Tikal]] ompa Chiapas tlajtokayotl. ==Tlalixnepantilistli== === Yolistli === Mexko iyolis ka ueyi, kipiya okseki climas, xexeloj in ''Tropico de Cancer'' itlal. Nikan kipiya ueyi tepeuajkan, tlalkoajtitlan, uaktok atlali moijtoa kaxtilantlajtoli ''llanos'', kipiya ueyatl uan ueyi atl. Nikan Mexko kipiya toktli diferentes, [[kuetlaxochitl]], [[kuapelechxochitl]], [[pochotl]], [[kopalkoajuitl]], [[teonochtli]], [[nejpali]], [[chacha]], [[mexkali]], [[miskitl]], [[okotl]], [[auatl]] uan okseki. <gallery class="center" widths="180"> Image:Poinsettia 2.jpg|[[xochitl]] Image:Iccitoc chacha "Pitaya madura".jpg|[[chacha]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[pochotl]] Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nejpali]] Image:Taxdho San Jose (Tequixquiac).JPG|[[mexkali]] </gallery> No xikitaki Mexko kipiya ne totomej [[kecholtototl]], [[chajma]], [[koajtli]], [[ketsaltototl]], noijki kipiya miekin tlapiyalmeh, in chichinimeh [[tlakamichij]], [[techalotl]], [[tlakaxolotl]], [[masatl]], [[temasatl]], [[mistli]], [[oselotl]], [[ayichochij]], [[ueyimichij]], [[amistli]], [[koatochij]], [[zakatochij]] uan okseki. <gallery class="center" widths="180"> Image:Axolotl Uni Konstanz.JPG|[[axolotl]] Image:Cougar.jpg|[[koajmistli]] Image:Standing jaguar.jpg|[[oselotl]] Image:Manatee with calf.PD.jpg|[[tlakamichij]] Image:Беркут (Aquila chrysaetos).jpg|[[koajtli]] </gallery> == Tekiyakantli == Ne Mexko tlali se [[república]], [[Representación (política)|representativa]], [[Democracia|democrática]], [[Federación|federal]] uan [[Estado laico|laica]]; tlachiualok ipan [[Organización territorial de México|Estados libres y soberanos]] (uan inonkej xexelok [[Mexko ialtepetlaluaj|altepetlali]]) ipan nochimej xolal, ne [[Mexkoaltepetl]] in kuaitl altepetikpak itech ueyitlali. In tlajtokantlajtoani Andrés Manuel López Obrador, ueyi tlanauatiketl itech Mexko Tlali, itoka ikane se poder ejecutivo maski ipan tlanauatilamochtli. Mexko tlali xexeloj ipan 32 tlatokajyomej. {| class="wikitable" |- ! Tlatokajyotl ! Ikua altepetl ! Chanejmej |- | [[Aguascalientes (nch)|Aguascalientes]] | [[Aguascalientes Altepetl]] | 1 184 996 |- | [[Baja California (nch)|Baja California]] | [[Mexicali]] | 3 155 070 |- | [[Baja California Sur (nch)|Baja California Sur]] | [[La Paz]] | 637 026 |- | [[Campeche (nch)|Campeche]] | [[Campeche Altepetl]] | 822 441 |- | [[Chiyapan (nch)|Chiyapan]] | [[Tuxtla Gutiérrez]] | 4 796 580 |- | [[Chihuahua (nch)|Chihuahua]] | [[Chihuahua Altepetl]] | 3 406 465 |- | [[Coahuila (nch)|Coahuila]] | [[Saltillo]] | 3 055 395 |- | [[Colima (nch)|Colima]] | [[Colima Altepetl]] | 650 555 |- | [[Durango (nch)|Durango]] | [[Durango Altepetl]] | 1 632 934 |- | [[Guanajuato (nch)|Guanajuato]] | [[Guanajuato Altepetl]] | 5 486 372 |- | [[Guerrero (nch)|Guerrero]] | [[Chilpantsinko]] | 3 388 768 |- | [[Hidalgo (nch)|Hidalgo]] | [[Pachuka]] | 2 665 018 |- | [[Mexkotlatokajyotl|Mexko]] | [[Toluka]] | 15 175 862 |- | [[Michuakan (nch)|Michuakan]] | [[Morelia]] | 4 351 037 |- | [[Morelos (nch)|Morelos]] | [[Koajnauak]] | 1 777 227 |- | [[Nayarit (nch)|Nayarit]] | [[Tepic]] | 1 084 979 |- | [[Nuevo León (nch)|Nuevo León]] | [[Monterrey]] | 4 653 458 |- | [[Oaxaka (nch)|Oaxaka]] | [[Oaxaka Altepetl]] | 3 801 962 |- | [[Puebla (nch)|Puebla]] | [[Kuetlaxkoapan]] | 5 779 829 |- | [[Querétaro (nch)|Querétaro]] | [[Querétaro Altepetl]] | 1 827 937 |- | [[Quintana Roo (nch)|Quintana Roo]] | [[Mexicali]] | 1 325 578 |- | [[San Luis Potosí (nch)|San Luis Potosí]] | [[San Luis Potosí Altepetl]] | 2 585 518 |- | [[Sinaloa (nch)|Sinaloa]] | [[Koluakan]] | 2 767 761 |- | [[Sonora (nch)|Sonora]] | [[Hermosillo]] | 2 662 480 |- | [[Tabasco (nch)|Tabasco]] | [[Villahermosa]] | 2 238 603 |- | [[Tamaulipas (nch)|Tamaulipas]] | [[Victoria Altepetl]] | 3 268 554 |- | [[Tlaxkala (nch)|Tlaxkala]] | [[Tlaxkala Altepetl]] | 1 169 936 |- | [[Veracruz (nch)|Veracruz]] | [[Xalapan]] | 7 643 194 |- | [[Xalixko (nch)|Xalixko]] | [[Guadalajara]] | 7 350 682 |- | [[Yukatan (nch)|Yukatan]] | [[Mérida]] | 1 955 577 |- | [[Zacatecas (nch)|Zacatecas]] | [[Zacatecas Altepetl]] | 1 490 668 |- | [[Mexkoaltepetl]] | | 8 851 080 |- |} ==Ojtilistli== [[File:Carretera Escénica Tijuana-Ensenada.jpg|miniatura|Ueyi ojtli Tijuana-Ensenada.]] Ne Mexko ueyitlali mokauaj ika --- kilómetros itech nochi tlali, se achi kipia ojtlijtetlajnemilistli, kiijtouaj kikualchichiuaseyaj kitlalisej chapojpotlij ijkino kuali mokauas ayojkana timaseuasej. Oksekin ojtilistli ne tepostotolistli, teposkoalistli axan iluikaojtilistli moijtoa in AEXA. ==Chanejpoualistli== {| class="wikitable" |- ! Altepetl ! Tlatokajyotl ! Chanemej |- | [[Mexkoaltepetl]] | [[Mexkoaltepetl]] | 21 804 515 |- | [[Monterrey]] | [[Nuevo León (nch)|Nuevo León]] | 5 341 171 |- | [[Guadalajara]] | [[Xalixko (nch)|Xalixko]] | 5 268 642 |- | [[Kuetlaxkoapan]] | [[Puebla (nch)|Puebla]] | 3 199 530 |- | [[Toluka]] | [[Mexkotlatokajyotl]] | 2 353 924 |- | [[Tijuana]] | [[Baja California (nch)|Baja California]] | 2 157 853 |- | [[León]] | [[Guanajuato (nch)|Guanajuato]] | 2 139 484 |- | [[Querétaro Altepetl]] | [[Querétaro (nch)|Querétaro]] | 1 594 212 |- | [[Juárez Altepetl]] | [[Chihuahua (nch)|Chihuahua]] | 1 512 450 |- | [[Torreón]] | [[Coahuila (nch)|Coahuila]] | 1 434 283 |- |} ===Nenemilis===<!--Migración--> Mexikaj nemij ipan okse ueyitlali xiuitl 2020 uan koyomej nemij ipan Mexko tlali 2020 xiuitl. {{col-begin}} {{col-2}} * {{USAf}} ipan [[Estados Unidos]] ika 36.255.589 mexikaj * {{CANf}} ipan [[Canadá]] ika 96.055 mexikaj * {{ESPf}} ipan [[España]] ika 53.811 mexikaj * {{BRAf}} ipan [[Brasil]] ika 21.853 mexikaj * {{GTMf}} ipan [[Guatemala]] ika 15.012 mexikaj * {{DEUf}} ipan [[Alemania]] ika 13.247 mexikaj * {{UKf}} ipan [[Reino Unido]] ika 11.800 mexikaj * {{CHLf}} ipan [[Chile]] ika 10.380 mexikaj * {{BOLf}} ipan [[Bolivia]] ika 8.655 mexikaj * {{ARGf}} ipan [[Argentina (nch)|Argentina]] ika 7.239 mexikaj {{col-2}} * {{USAf}} 797.266 tlatojkayotlakamej * {{GTMf}} 56.810 guatemalatlakamej * {{VENf}} 52.948 venezolanotlakamej * {{COLf}} 36.234 colombianotlakamej * {{HNDf}} 35.361 hondurareñotlakamej * {{CUBf}} 25.976 cubanotlakamej * {{ESPf}} 20.763 españoltlakamej * {{SLVf}} 19.736 salvadoreñotlakamej * {{ARGf}} 18.693 argentinotlakamej * {{CANf}} 12.439 canadiensetlakamej {{col-end}} === Neltolkilistli === Sekij maseualmej tlamantli kineltokaj, kemaj kuali mestloi uan siuatl tlanemiltiaj monejki motlalilis se uitsmalotl ikijnokonetsi axteno ipantis, amoxi techachaj papmpa tixiyotis. Tech yin ueyialtepej Mexko, moiluitiliaj tonantsi Guadalupe, tonalmej 12 metstli diciembre. Tech yin iluitl monextia miak tamaj tlen ompa mochiua. Tech yin ueyialtepek no se ueli kitas se siuapil tlen tatani uan taisyekana, no kichiua neijtotialis, tatsosonani. ==Tlamachtilistli== Mexko kipia ueyi kaltlamachtiloyan tlen itokaj “Universidad Nacional Auntónoma de México” UNAM kipixtok uel ichpokamej uan techpocamej. ==Tekichiualistli== [[File:CornmealProducts.jpg|thumb|200px|Sintlakuali.]] Ipan ni Mexkotlali onkaj miyaj tlalnamikilistli tlen monekij konemej kiixmatisej iuan ijkinoj sanse tonemilis ixnesis, se tlali ika ueyi tlachiualistli. === Tlakualistli === Mexko Tlali kipia se ueyi tlakualistli moijtoa, ne Patrimonio Cultural de la Humanidad ipan UNESCO, Nika se tekichiualistli itech sintli, chili, ikane nejpali, tomatl, oksekin, se ueyi tsapotekatl tetlamakaketl moteneua Abigaíl Mendoza itech Teotitlan chantiko opmpa Oaxaka. In tlaoli kitlaxkalia, atoli, tamalmej, bokolmej, totopochtli uan tlaxkalpochochoj, ne [[Sintli|sintsin]] itekichiualis. ==Xikitati== * [[Amerika (nch)|Amerika]] ==Nelkamanali== <references/> ==Amochtemolistli== * Arriola, Mario (1986). [http://revistas.um.es/areas/article/download/87161/83881 "El grupo Contadora y el problema de la distensión en Centroamérica"]. En ''Áreas'' (7): 109-115. Murcia: Universidad de Murcia. * Aveleyra Arroyo de Anda, Luis; Maldonado-Koerdell, Manuel y Martínez del Río, Pablo (1956), ''Cueva de la Candelaria'', Instituto Nacional de Antropología e Historia, México. ==Sekinok ueyikaltemitl== {{Mexko/nch}} [[Category:Ueyak tlajkuiloli]] [[Category:Mexko (nch)]] __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ <!----------Interwiki strapline----------> {{Sample:Interwikis/Mexko}} silu8kalhg25z1xxc8p3581z59rt13y 502657 502656 2022-08-07T19:26:45Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Mexko <sup><small>(nch)</small></sup>}} {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH1_NHW2_NHN2_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Mexko|NCH_name=Mexko (nch)|NHW_name=Mexko (nhw)|NHN_name=Mexico|NCI_name=Mexihco|PPL_name=Meshijku}} {{Nauatlajtoli}} {{Ueyitlali | āchcāuhtōcāitl_nativo = Estados Unidos Mexicanos | āchcāuhtōcāitl = Mexko Tlali | Tokayotl = Mexko | Pamitl = Flag of Mexico.svg | Chimali = Coat of arms of Mexico.svg | chīmalli_tamaño = 110px | símbolos = | mapa = MEX orthographic.svg | mapa_tamaño = 290px | tlācatiyāncuīcatiliztli = ''[[Mexko itlanauakuikatl]]'' | tlācatiyāncuīcatiliztli_tlahcuilōlli = Himno Nacional Mexicano instrumental.ogg | tēcuacān = [[Mexkoaltepetl]] [[File:Coat of arms of Mexico City, Mexico.svg|derecha|20px]] | tēcuacān_chānehqueh = 9&nbsp;209&nbsp;944 chan. | tēcuacān_cemonocāyōtl_fmt = | tēcuacān_cemonoc = 19_26_N_99_08_W 19°26′ M, 99°08′ I | huēyi_āltepētl = [[Mexkoaltepetl]] | āchcāuhtlahtōlli = [[kaxtilantlajtoli]], [[nauatlajtoli]], [[mayatlajtoli]] uan oksepan [[Tlajtolmeh pan Mexko|66 tlajtoli]]<sup>1</sup> | tēpacholiztli = Tlakatlajtokayotl | tēpachohqueh = [[Tlajtokatlajtoani]] | tēpachohqueh_tōcāitl = [[Andrés Manuel López Obrador]] | tzintiliztli = [[Mexko itlakaxoxowkayo|Tlakaxoxowkayotl]] | fundación_hitos = &nbsp;• Tlatenkixtilistli<br/>&nbsp;• Tlamilistli<br/>&nbsp;• Nemachililistli | fundación_fechas = tlen [[España]]<br/>[[16]] tlen [[septiembre]], [[1810]]<br/>[[27]] tlen [[septiembre]], [[1821]]<br/>[[28]] tlen [[diciembre]], [[1836]] | tlaīxpayōtl = 1 964 375<ref>http://www.oratlas.com/libro-mundial/mexico/geografia</ref><sup>2</sup> | tlaīxpayōtl_tlatēctli = 13 | tlaīxpayōtl_ātl = 2.5% | cuāxōchtli = 4 389&nbsp;km nochi<br/>• 3&nbsp;155&nbsp;km ika [[Estados Unidos]]<br />• 958&nbsp;km ika [[Koajtemalan]]<br />• 276&nbsp;km ika [[Belice]] | huēyi_ātēntli = 9&nbsp;330&nbsp;km | chānehqueh = 128 649 565 ([[2020]])<ref>http://www3.inegi.org.mx/sistemas/mexicocifras/</ref><ref name="población">http://www3.inegi.org.mx/sistemas/temas/default.aspx?s=est&c=25433&t=1</ref> | chānehqueh_tlatēctli = 10 | chānehqueh_pozāhuacāyōtl = 57 | PIB_nominal = $ 1&thinsp;192&thinsp;480 MDD<ref name=INEGI_2020>https://www.inegi.org.mx/contenidos/saladeprensa/boletines/2019/pib_pconst/pib_pconst2019_02.pdf</ref> | PIB_nominal_año = 2021 | PIB_nominal_puesto = 15 | PIB_nominal_per_cápita = $ 9 246 USD | PIB = $ 2 613 797 MDD | PIB_año = 2021 | PIB_puesto = 11 | PIB_per_cápita = $ 20&nbsp;266 USD<ref name=INEGI_2020>https://www.inegi.org.mx/contenidos/saladeprensa/boletines/2019/pib_pconst/pib_pconst2019_02.pdf</ref> | IDH = 0.779<ref>http://hdr.undp.org/sites/default/files/2016_human_development_report.pdf</ref> | IDH_año = 2020 | IDH_puesto = 74 | IDH_categoría = {{Ingreso|ingreso=pani}} | tomīn = [[Mexko pesoj]] ($, <code>[[ISO 4217|MXN]]</code>) | tlācatōcāitl = Mexikatl | hoan [[UTC-8]] | horario_verano = [[UTC-5]] uan [[UTC-7]] | cctld = [[.mx]] | código_telefónico = 52 | prefijo_radiofónico = 4AA-4CZ, 6DA-6JZ, XAA-XIZ | nenecuilhuāztli_ISO = MX / MEX / 484 | miembro_de = [[ONU]], [[OCDE]], [[TLCAN]], [[G-20]], [[G-5]], [[APEC]], [[G3]], [[GL]], [[CIN]], [[LC]], [[ABINIA]], [[Celac]], [[OEI]], [[AEC]], [[Pacifico nenōtzaliztli|Pasifiko nenotsalistli]], [[Tlatēcpānaliztli in Ixachitlan Tlahtohcāyōtl|TIT]], [[MIST]], [[UFC]], [[Interpol]], [[CIJEG]], [[Unesco]] | tlahtōlcaquiliztilōni= | tlahtōlcaquiliztilōni1= Tlatekpanal tlen 4º pan ''Ipanokayoh Tenauatili ika Tlahtollotl Tetlapalewilistli tlen Nikan Tlakameh''. | tlahtōlcaquiliztilōni2= Macho 3 269 386 km² ''Seknikiski Tetlamamakilisotl Yeyantli'' ixtentli Mexko 5 233 761 km².<ref>https://web.archive.org/web/20120127184313/http://www.seaaroundus.org/eez/484.aspx</ref> |matrícula_avión=XA, XB, XC |matrícula_coche=MEX }} '''Mexko''' nos '''Mexko Tlali''' ({{IPA|ˈmeːʃko||}}) (moijtoa kaxtilantlajtoltika ''México'', mayatlajtolkopa ''Meejiko'', mixtekatlajtolkopa ''Ñuu Ko'yo'', otontlajtolkopa ''M'onda'', totonakatlajtolkopa ''Méjiko'' uan tekiuajyotl itoca ''Estados Unidos Mexicanos''), se altepetlali ipan Amerika ueyitlali, kinepa ajkopak [[Estados Unidos]], inepa [[Guatemala]] uan [[Belice]], iatenkopa Caribe ueyatl, Mexko anepalko uan Pacífico Ueyatl. Mexkotlali noxelojtok ika sempouali uan majtlaktli uan ome tlajtokayomej, ikua altepetl itokaj [[Mexkoaltepetl]] ueyichinanko. In ueyitlali kipia iixten tlen 1 964 375 km²,<ref>«[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mx.html Mexico - Geography]». ''CIA The World Factbook''. CIA.</ref> Mexko tlen nik makuil [[ueyitlali]] ueyik nika [[Amerika]] tlali, tlen majtlaktli uan naui tachkauj ueyi tlen nochi [[tlaltipaktli]]. Ika 130 miyones maseualmej, Mexko tlen nik majtlaktli ueyitlali ika chanejkej ipan tlaltipak. Kipiya 69 [[tekpantlajtoli]], instalan inin, kaxtilantlajtoli miak tlajtoua ikoyotlajtol, nauatlajtoli, yukatekatlajtoli, mixtekatlajtoli, tseltaltlajtoli, tsotsiltlajtoli, tsapotekatlajtoli, otontlajtoli, totonakatlajtoli, masauatlajtoli uan no onkaj maseualtlajtolmej tlen a chichica ipan nochi tlaltipaktli.<ref>Alfonso González & Mirta A. González, ''[http://books.google.cat/books?id=FrsTLm265zoC&pg=PA150&dq=n%C3%BAmero+hispanohablantes&hl=ca&ei=9qZNTYj9FM2cOs7AmRE&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CC8Q6AEwAQ#v=onepage&q=n%C3%BAmero%20hispanohablantes&f=false Español para el hispanohablante en los Estados Unidos]''. {{Spa}}</ref> __TOC__ ==Tokayotl== San niman ipampa inon ueyitlali, motoka «Mexko», sanse itoka ipampa ialtepetikpak '''Mexihco-Tenochtitlan'''. Okseki kineltokaj eua «Mexitl» nos tekpilitlajtoli «Mexihtli» (se Huitzilopochtli itokaj) ijkuilok ipampa teopixketl tataj Bernardino de Sahagún. Itsintli ni ueuej nauatlajtoli Mexko kisa ipan: mexkali, nauatlajtokopa ''metl'' kej peualistli me-, xiktli kej peualistli xik-, iuan ko uala ipan tlalpan, uajka Mexko ipan nauatlajtoli nojkia kimachilia kej “tlali Mexiktli”. {{cita|In çã çe mitoa mexicatl: in miequin mitoa, mexica. Inin tocaitl mexicatl: itech quiça in tocaitl Mecitli. me, q.n. Metl, citli in tochin, citli: mitozquia meçicatl, ic onixpoliui in mitoa, Mexicatl: in iuhca nenonotzalli, in tlamacazqui, in quinoaliacan mexica itoca catca Meçitli: quil inic tlacat, quitocaiotique Citli: auh memac in quitecaque, in uncan tetzaoac, ic motocaioti mecitli: auh inin in ooapaoac tlamacazqui teupixqui mochiuh, quil quitlacanotzaia in diablo ([[Uitzilopochtli]]): ic cenca quimauiztilique, ioan mochintin quitlacamatque, in iacanaloni: auh in quiniacan in itlapacholhoan, ic motocaiotique Mexica.|Teopixketl tataj [[Bernardino de Sahagún]]}} Ika nauatlajtoli ipan [[Kuextekajpan]], nawatlajtoanij kitokaxtiaj «Mexko». Inin se tlamanextili tlen tlalokotsoli (se tlajtoli tlen kipoloa se achi itenkakilis) tlen eua «Mexihco». Inon san motekiuia ika ne ueyi altepetl ipan uajkapayotl, maske ika tlajkomexko nauatlajtol nojka motekiuia (no itokaj «Mexico»). Sanpampa san ueyak itokaj '''Mexko Tlali''' eltok ipan Tlajtokayomej tlanejtiualmaseualmej mexijkaj, amatlamoyawali ipan xiuitl [[1917]]. Ika kaxtilantlajtolkuepa, ueyak itokaj '''''Estados Unidos Mexicanos'''''. ==Uajkapayotl== Intlaj tikneki tijmatisej keski tlakamej onkaj ipan se tlali axan itech chililijtik in tlaltikpaktli, moneki tikitasej imiyaka in achtotlakatl onkaj Amerika semantok tlali, onenemik pampaj okse ni sesentik tlali, nochi poyoltik uan sesek. Maseualmej san keman onkaj tiualajkej naman ni Mexko Tlali yesej 30 000 xiuitl. Ipan 9000 a. C., mochiua iteyoleualis ika tlapixkalistli kemej tlen ayojtli, etl, chili uan uaxin ipan Teouajkan uan Tepeyoh ompaj axan Tamaulipas tlajyokayotl. Kanaj in tlapixkalistli itech sintli mochiujki xiujpan 5000 a. C., yekaj maseualmej peujkej ualmotlalijkej moijtoa Mesoamerika tlali. Onkatka eyi ueyi ne onouayan: Oasisamerika, Aridoamerika uan Mesoamerika. === Oasisamerika === Tlakamej ne ipan Oasisamerika katkaj tlapixkej, ne ijkuak in axkayotl ajmo ouelitik pixkayotl senka kualli uan yajuanti maseualmej onkaj tiualajkej uan itlapixkalis pampaj yajuanti kikua. Tlen nikaltlaketsaj ueyi tsakualko moijtoa Casas Grandes ompa axan Chihuahua tlajtokayotl.<ref>[https://arqueologiamexicana.mx/indice-tematico/oasisamerica Arquelogía Mexicana], Oasisamérica, 9 febrero metstli in xihuatl 2019</ref>. === Mesoamerika === [[File:Olmec Head No. 1.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Ueyi olmekatsontekon tlen 2.9 m ipan San Lorenzo, kichiualok ipan 1200 a. C xiuitl.]] [[File:15-07-13 Teotihuacan la Avenida de los Muertos y la Pirámide del Sol-RalfR-WMA 0251.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Ne [[Pirámide del Sol]] ipan [[Teotiuajkan]].]] ==== Olmekah ==== San moijtoa Mesoamerika toltekayotl neski ipan 2500 a. C., kemman maseualmej tlen uajkapayotl achtopa sokichiujkej uan tlapixkakej ipan in chinanko<ref>López Austin y López Luján, 2001.</ref> uan [[1500 a. C.]]<ref>Christian Duverger, 2007.</ref> Ipan 1400 a. C., neski ne [[Olmekaj|olmekatoltekayotl]] in ompa Mesoamerika.<ref>Las fechas son de Pool, 2007: 10.</ref> Inonkej ixolal okachi tenyoj katkaj [[La Venta]] uan [[Tres Zapotes]]. Nika tlachiualok in pixkalistli, achtopaj itech tlaoli uan ichkapixkayotl. Olmekachinanko okachi sosoltik moijtoa San Lorenzo, katka motepantilok xiujpan 1150 a. C. ipan axan Texistepec altepetlali, ompa Coatzacoalcos atlajtempa, ipan Veracruz tlajtokayotl. ==== Teotiuajnij ==== Moijtoa [[tekpiltlajtokan]] kauitl nejnemi neski ipan xiuitl 200 yesej 900 d. C., kemman inin kauitl tlamachtijni ompa Mesoamerika llega ueyi itlachiualis. Tlachiualok in ueyi tsakualko, [[Pirámide del Sol]] ipan [[Teotiuajkan]] ompa naman ne [[Mexkotlajtokayotl]] nos [[Templo de la Serpiente Bicéfala]] ipan [[Tikal]] ompa Chiapas tlajtokayotl. ==Tlalixnepantilistli== === Yolistli === Mexko iyolis ka ueyi, kipiya okseki climas, xexeloj in ''Tropico de Cancer'' itlal. Nikan kipiya ueyi tepeuajkan, tlalkoajtitlan, uaktok atlali moijtoa kaxtilantlajtoli ''llanos'', kipiya ueyatl uan ueyi atl. Nikan Mexko kipiya toktli diferentes, [[kuetlaxochitl]], [[kuapelechxochitl]], [[pochotl]], [[kopalkoajuitl]], [[teonochtli]], [[nejpali]], [[chacha]], [[mexkali]], [[miskitl]], [[okotl]], [[auatl]] uan okseki. <gallery class="center" widths="180"> Image:Poinsettia 2.jpg|[[xochitl]] Image:Iccitoc chacha "Pitaya madura".jpg|[[chacha]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[pochotl]] Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nejpali]] Image:Taxdho San Jose (Tequixquiac).JPG|[[mexkali]] </gallery> No xikitaki Mexko kipiya ne totomej [[kecholtototl]], [[chajma]], [[koajtli]], [[ketsaltototl]], noijki kipiya miekin tlapiyalmeh, in chichinimeh [[tlakamichij]], [[techalotl]], [[tlakaxolotl]], [[masatl]], [[temasatl]], [[mistli]], [[oselotl]], [[ayichochij]], [[ueyimichij]], [[amistli]], [[koatochij]], [[zakatochij]] uan okseki. <gallery class="center" widths="180"> Image:Axolotl Uni Konstanz.JPG|[[axolotl]] Image:Cougar.jpg|[[koajmistli]] Image:Standing jaguar.jpg|[[oselotl]] Image:Manatee with calf.PD.jpg|[[tlakamichij]] Image:Беркут (Aquila chrysaetos).jpg|[[koajtli]] </gallery> == Tekiyakantli == Ne Mexko tlali se [[república]], [[Representación (política)|representativa]], [[Democracia|democrática]], [[Federación|federal]] uan [[Estado laico|laica]]; tlachiualok ipan [[Organización territorial de México|Estados libres y soberanos]] (uan inonkej xexelok [[Mexko ialtepetlaluaj|altepetlali]]) ipan nochimej xolal, ne [[Mexkoaltepetl]] in kuaitl altepetikpak itech ueyitlali. In tlajtokantlajtoani Andrés Manuel López Obrador, ueyi tlanauatiketl itech Mexko Tlali, itoka ikane se poder ejecutivo maski ipan tlanauatilamochtli. Mexko tlali xexeloj ipan 32 tlatokajyomej. {| class="wikitable" |- ! Tlatokajyotl ! Ikua altepetl ! Chanejmej |- | [[Aguascalientes (nch)|Aguascalientes]] | [[Aguascalientes Altepetl]] | 1 184 996 |- | [[Baja California (nch)|Baja California]] | [[Mexicali]] | 3 155 070 |- | [[Baja California Sur (nch)|Baja California Sur]] | [[La Paz]] | 637 026 |- | [[Campeche (nch)|Campeche]] | [[Campeche Altepetl]] | 822 441 |- | [[Chiyapan (nch)|Chiyapan]] | [[Tuxtla Gutiérrez]] | 4 796 580 |- | [[Chihuahua (nch)|Chihuahua]] | [[Chihuahua Altepetl]] | 3 406 465 |- | [[Coahuila (nch)|Coahuila]] | [[Saltillo]] | 3 055 395 |- | [[Colima (nch)|Colima]] | [[Colima Altepetl]] | 650 555 |- | [[Durango (nch)|Durango]] | [[Durango Altepetl]] | 1 632 934 |- | [[Guanajuato (nch)|Guanajuato]] | [[Guanajuato Altepetl]] | 5 486 372 |- | [[Guerrero (nch)|Guerrero]] | [[Chilpantsinko]] | 3 388 768 |- | [[Hidalgo (nch)|Hidalgo]] | [[Pachuka]] | 2 665 018 |- | [[Mexkotlatokajyotl|Mexko]] | [[Toluka]] | 15 175 862 |- | [[Michuakan (nch)|Michuakan]] | [[Morelia]] | 4 351 037 |- | [[Morelos (nch)|Morelos]] | [[Koajnauak]] | 1 777 227 |- | [[Nayarit (nch)|Nayarit]] | [[Tepic]] | 1 084 979 |- | [[Nuevo León (nch)|Nuevo León]] | [[Monterrey]] | 4 653 458 |- | [[Oaxaka (nch)|Oaxaka]] | [[Oaxaka Altepetl]] | 3 801 962 |- | [[Puebla (nch)|Puebla]] | [[Kuetlaxkoapan]] | 5 779 829 |- | [[Querétaro (nch)|Querétaro]] | [[Querétaro Altepetl]] | 1 827 937 |- | [[Quintana Roo (nch)|Quintana Roo]] | [[Mexicali]] | 1 325 578 |- | [[San Luis Potosí (nch)|San Luis Potosí]] | [[San Luis Potosí Altepetl]] | 2 585 518 |- | [[Sinaloa (nch)|Sinaloa]] | [[Koluakan]] | 2 767 761 |- | [[Sonora (nch)|Sonora]] | [[Hermosillo]] | 2 662 480 |- | [[Tabasco (nch)|Tabasco]] | [[Villahermosa]] | 2 238 603 |- | [[Tamaulipas (nch)|Tamaulipas]] | [[Victoria Altepetl]] | 3 268 554 |- | [[Tlaxkala (nch)|Tlaxkala]] | [[Tlaxkala Altepetl]] | 1 169 936 |- | [[Veracruz (nch)|Veracruz]] | [[Xalapan]] | 7 643 194 |- | [[Xalixko (nch)|Xalixko]] | [[Guadalajara]] | 7 350 682 |- | [[Yukatan (nch)|Yukatan]] | [[Mérida]] | 1 955 577 |- | [[Zacatecas (nch)|Zacatecas]] | [[Zacatecas Altepetl]] | 1 490 668 |- | [[Mexkoaltepetl]] | | 8 851 080 |- |} ==Ojtilistli== [[File:Carretera Escénica Tijuana-Ensenada.jpg|miniatura|Ueyi ojtli Tijuana-Ensenada.]] Ne Mexko ueyitlali mokauaj ika --- kilómetros itech nochi tlali, se achi kipia ojtlijtetlajnemilistli, kiijtouaj kikualchichiuaseyaj kitlalisej chapojpotlij ijkino kuali mokauas ayojkana timaseuasej. Oksekin ojtilistli ne tepostotolistli, teposkoalistli axan iluikaojtilistli moijtoa in AEXA. ==Chanejpoualistli== {| class="wikitable" |- ! Altepetl ! Tlatokajyotl ! Chanemej |- | [[Mexkoaltepetl]] | [[Mexkoaltepetl]] | 21 804 515 |- | [[Monterrey]] | [[Nuevo León (nch)|Nuevo León]] | 5 341 171 |- | [[Guadalajara]] | [[Xalixko (nch)|Xalixko]] | 5 268 642 |- | [[Kuetlaxkoapan]] | [[Puebla (nch)|Puebla]] | 3 199 530 |- | [[Toluka]] | [[Mexkotlatokajyotl]] | 2 353 924 |- | [[Tijuana]] | [[Baja California (nch)|Baja California]] | 2 157 853 |- | [[León]] | [[Guanajuato (nch)|Guanajuato]] | 2 139 484 |- | [[Querétaro Altepetl]] | [[Querétaro (nch)|Querétaro]] | 1 594 212 |- | [[Juárez Altepetl]] | [[Chihuahua (nch)|Chihuahua]] | 1 512 450 |- | [[Torreón]] | [[Coahuila (nch)|Coahuila]] | 1 434 283 |- |} ===Nenemilis===<!--Migración--> Mexikaj nemij ipan okse ueyitlali xiuitl 2020 uan koyomej nemij ipan Mexko tlali 2020 xiuitl. {{col-begin}} {{col-2}} * {{USAf}} ipan [[Estados Unidos]] ika 36.255.589 mexikaj * {{CANf}} ipan [[Canadá]] ika 96.055 mexikaj * {{ESPf}} ipan [[España]] ika 53.811 mexikaj * {{BRAf}} ipan [[Brasil]] ika 21.853 mexikaj * {{GTMf}} ipan [[Guatemala]] ika 15.012 mexikaj * {{DEUf}} ipan [[Alemania]] ika 13.247 mexikaj * {{UKf}} ipan [[Reino Unido]] ika 11.800 mexikaj * {{CHLf}} ipan [[Chile]] ika 10.380 mexikaj * {{BOLf}} ipan [[Bolivia]] ika 8.655 mexikaj * {{ARGf}} ipan [[Argentina (nch)|Argentina]] ika 7.239 mexikaj {{col-2}} * {{USAf}} 797.266 tlatojkayotlakamej * {{GTMf}} 56.810 guatemalatlakamej * {{VENf}} 52.948 venezolanotlakamej * {{COLf}} 36.234 colombianotlakamej * {{HNDf}} 35.361 hondurareñotlakamej * {{CUBf}} 25.976 cubanotlakamej * {{ESPf}} 20.763 españoltlakamej * {{SLVf}} 19.736 salvadoreñotlakamej * {{ARGf}} 18.693 argentinotlakamej * {{CANf}} 12.439 canadiensetlakamej {{col-end}} === Neltolkilistli === Sekij maseualmej tlamantli kineltokaj, kemaj kuali mestloi uan siuatl tlanemiltiaj monejki motlalilis se uitsmalotl ikijnokonetsi axteno ipantis, amoxi techachaj papmpa tixiyotis. Tech yin ueyialtepej Mexko, moiluitiliaj tonantsi Guadalupe, tonalmej 12 metstli diciembre. Tech yin iluitl monextia miak tamaj tlen ompa mochiua. Tech yin ueyialtepek no se ueli kitas se siuapil tlen tatani uan taisyekana, no kichiua neijtotialis, tatsosonani. ==Tlamachtilistli== Mexko kipia ueyi kaltlamachtiloyan tlen itokaj “Universidad Nacional Auntónoma de México” UNAM kipixtok uel ichpokamej uan techpocamej. ==Tekichiualistli== [[File:CornmealProducts.jpg|thumb|200px|Sintlakuali.]] Ipan ni Mexkotlali onkaj miyaj tlalnamikilistli tlen monekij konemej kiixmatisej iuan ijkinoj sanse tonemilis ixnesis, se tlali ika ueyi tlachiualistli. === Tlakualistli === Mexko Tlali kipia se ueyi tlakualistli moijtoa, ne Patrimonio Cultural de la Humanidad ipan UNESCO, Nika se tekichiualistli itech sintli, chili, ikane nejpali, tomatl, oksekin, se ueyi tsapotekatl tetlamakaketl moteneua Abigaíl Mendoza itech Teotitlan chantiko opmpa Oaxaka. In tlaoli kitlaxkalia, atoli, tamalmej, bokolmej, totopochtli uan tlaxkalpochochoj, ne [[Sintli|sintsin]] itekichiualis. ==Xikitati== * [[Amerika (nch)|Amerika]] ==Nelkamanali== <references/> ==Amochtemolistli== * Arriola, Mario (1986). [http://revistas.um.es/areas/article/download/87161/83881 "El grupo Contadora y el problema de la distensión en Centroamérica"]. En ''Áreas'' (7): 109-115. Murcia: Universidad de Murcia. * Aveleyra Arroyo de Anda, Luis; Maldonado-Koerdell, Manuel y Martínez del Río, Pablo (1956), ''Cueva de la Candelaria'', Instituto Nacional de Antropología e Historia, México. ==Sekinok ueyikaltemitl== {{Mexko/nch}} [[Category:Ueyak tlajkuiloli]] [[Category:Mexko (nch)]] __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ <!----------Interwiki strapline----------> {{Sample:Interwikis/Mexko}} qwxjscwhau8u3thauwia1ewp6mq9bhh Palach (nch) 0 33033 502700 498887 2022-08-08T01:57:47Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Palach <sup><small>(nch)</small></sup>}} {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH1_NHW2_NGU2_NHN2_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} [[File:Gall-dindi.jpg|thumb|200px|right|Ne palach.]] Ne '''palach''' nos '''totoli''' (latintlajtoltika ''meleagris gallopavo''), se ténektlajtoli ''palats'', ne okichtototl nejnemi ipan Nekajko Amerika, itech Canadá ika tlatsintla Tlajko Amerika, uan iuikal totolmej. Kemaj tsikitsi moixmati kemak tototl, ne tatajkonemilis moixmati kemej koujtia. Ni tlapiyali kitekiuiaj kemaj in maseuali kualia kipia inaka, ni tlapiyali mopantia ipan se tepostsakuali. == Itlakualis == Palachmej kikuaj xinachtli, sintli, okuilmej, kilimej uan kiji atl. == Iyolis == Ne tototl in tlapiyali nos tekuani, kiyoli ipan kuaujtla, tlamaya uan kali, kipia ome eltlapalmej, chikauak iixiakayouan, itsontekomi senka kokoyomej, se iyakatsolnaka ika chichiltik kechtli. Tlapiyali senka imetsnakayo ika iomiyo chikauak, kipia yeyi ixiyopilmej ika tsikuayotl. kipia ijuitl nochi inakayo, ikuitlapil se tlailpitsketl; palachme kochi san koajmej uejkapaj.<ref>Tlahtolxitlauhcayotl, Chicontepec, Veracruz; John Sullivan, Eduardo de la Cruz Cruz, Abelardo de la Cruz Cruz, Victoriano de la Cruz Cruz, pp. 355, Universidad de Varsovia, Artes Liberales, IDIEZ, Varsovia, Polonia, 2016; ISBN: 978-83-63636-51-7.</ref> ==Ichan== [[File:Wild Turkey nest and eggs.jpg|thumb|right|Majtlaktli teksistli.]] Palachmej ne se kuatitlantlapiyali itstok ipan koajchantli ajkopa koajmej, ichan ipan tepolkoajuitl, sakatl uan kilitlali. Tololimej keneki iteksisuaj ipan tapayoli. ==Itlachiualis== [[File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|thumb|left|Palachnakatl.]] Ne tlakatl kichiua palachnakatl, kikua kualtika totonakamej nopa piyonakatl uan palachnakatl. Ne tlakuajlistli ipampa Navidad, yonke Estados Unidos kenaj ne ''Thanksgiving day'' ingléstlajtolkuepa, maseualmej kijuaj palachnakatl inin iluitl. == Iteixmatilis == Itstokej ome palachmej: * ''[[:species:meleagris ocellata|Meleagris ocellata]]'' (Kuajtitlanpalach) * ''[[:species:meleagris gallopavo|Meleagris gallopavo]]'' (Palach) ==Nelkamanali== <references/> [[Neneuhcāyōtl:Totomej]] sbhefahmnf2949rn480uluthga0fl3j 502703 502700 2022-08-08T02:00:21Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Palach <sup><small>(nch)</small></sup>}} {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH1_NHW2_NGU2_NHN2_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Nauatlajtoli}} [[File:Gall-dindi.jpg|thumb|200px|right|Ne palach.]] Ne '''palach''' nos '''totoli''' (latintlajtoltika ''meleagris gallopavo''), se ténektlajtoli ''palats'', ne okichtototl nejnemi ipan Nekajko Amerika, itech Canadá ika tlatsintla Tlajko Amerika, uan iuikal totolmej. Kemaj tsikitsi moixmati kemak tototl, ne tatajkonemilis moixmati kemej koujtia. Ni tlapiyali kitekiuiaj kemaj in maseuali kualia kipia inaka, ni tlapiyali mopantia ipan se tepostsakuali. == Itlakualis == Palachmej kikuaj xinachtli, sintli, okuilmej, kilimej uan kiji atl. == Iyolis == Ne tototl in tlapiyali nos tekuani, kiyoli ipan kuaujtla, tlamaya uan kali, kipia ome eltlapalmej, chikauak iixiakayouan, itsontekomi senka kokoyomej, se iyakatsolnaka ika chichiltik kechtli. Tlapiyali senka imetsnakayo ika iomiyo chikauak, kipia yeyi ixiyopilmej ika tsikuayotl. kipia ijuitl nochi inakayo, ikuitlapil se tlailpitsketl; palachme kochi san koajmej uejkapaj.<ref>Tlahtolxitlauhcayotl, Chicontepec, Veracruz; John Sullivan, Eduardo de la Cruz Cruz, Abelardo de la Cruz Cruz, Victoriano de la Cruz Cruz, pp. 355, Universidad de Varsovia, Artes Liberales, IDIEZ, Varsovia, Polonia, 2016; ISBN: 978-83-63636-51-7.</ref> ==Ichan== [[File:Wild Turkey nest and eggs.jpg|thumb|right|Majtlaktli teksistli.]] Palachmej ne se kuatitlantlapiyali itstok ipan koajchantli ajkopa koajmej, ichan ipan tepolkoajuitl, sakatl uan kilitlali. Tololimej keneki iteksisuaj ipan tapayoli. ==Itlachiualis== [[File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|thumb|left|Palachnakatl.]] Ne tlakatl kichiua palachnakatl, kikua kualtika totonakamej nopa piyonakatl uan palachnakatl. Ne tlakuajlistli ipampa Navidad, yonke Estados Unidos kenaj ne ''Thanksgiving day'' ingléstlajtolkuepa, maseualmej kijuaj palachnakatl inin iluitl. == Iteixmatilis == Itstokej ome palachmej: * ''[[:species:meleagris ocellata|Meleagris ocellata]]'' (Kuajtitlanpalach) * ''[[:species:meleagris gallopavo|Meleagris gallopavo]]'' (Palach) ==Nelkamanali== <references/> [[Neneuhcāyōtl:Totomej]] lh39y4f48r4oe0c0jxaxsu0k59wa76j 502712 502703 2022-08-08T02:19:13Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Palach <sup><small>(nch)</small></sup>}} {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH1_NHW2_NGU2_NHN2_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Nauatlajtoli}} [[File:Gall-dindi.jpg|thumb|200px|right|Ne palach.]] Ne '''palach''' nos '''totoli''' (latintlajtoltika ''meleagris gallopavo''), se ténektlajtoli ''palats'', ne okichtototl nejnemi ipan Nekajko Amerika, itech Canadá ika tlatsintla Tlajko Amerika, uan iuikal totolmej. Kemaj tsikitsi moixmati kemak tototl, ne tatajkonemilis moixmati kemej koujtia. Ni tlapiyali kitekiuiaj kemaj in maseuali kualia kipia inaka, ni tlapiyali mopantia ipan se tepostsakuali. == Itlakualis == Palachmej kikuaj xinachtli, sintli, okuilmej, kilimej uan kiji atl. == Iyolis == Ne tototl in tlapiyali nos tekuani, kiyoli ipan kuaujtla, tlamaya uan kali, kipia ome eltlapalmej, chikauak iixiakayouan, itsontekomi senka kokoyomej, se iyakatsolnaka ika chichiltik kechtli. Tlapiyali senka imetsnakayo ika iomiyo chikauak, kipia yeyi ixiyopilmej ika tsikuayotl. kipia ijuitl nochi inakayo, ikuitlapil se tlailpitsketl; palachme kochi san koajmej uejkapaj. ==Ichan== [[File:Wild Turkey nest and eggs.jpg|thumb|right|Majtlaktli teksistli.]] Palachmej ne se kuatitlantlapiyali itstok ipan koajchantli ajkopa koajmej, ichan ipan tepolkoajuitl, sakatl uan kilitlali. Tololimej keneki iteksisuaj ipan tapayoli. ==Itlachiualis== [[File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|thumb|left|Palachnakatl.]] Ne tlakatl kichiua palachnakatl, kikua kualtika totonakamej nopa piyonakatl uan palachnakatl. Ne tlakuajlistli ipampa Navidad, yonke Estados Unidos kenaj ne ''Thanksgiving day'' ingléstlajtolkuepa, maseualmej kijuaj palachnakatl inin iluitl. == Iteixmatilis == Itstokej ome palachmej: * ''[[:species:meleagris ocellata|Meleagris ocellata]]'' (Kuajtitlanpalach) * ''[[:species:meleagris gallopavo|Meleagris gallopavo]]'' (Palach) ==Nelkamanali== <references/> [[Neneuhcāyōtl:Totomej]] chwr48m2bbrlnxiz8s4g1r43t32nbf5 502714 502712 2022-08-08T02:21:08Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Palach <sup><small>(nch)</small></sup>}} {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH1_NHW2_NGU2_NHN2_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Nauatlajtoli}} [[File:Gall-dindi.jpg|thumb|200px|right|Ne palach.]] Ne '''palach''' nos '''totoli''' (latintlajtoltika ''meleagris gallopavo''), se ténektlajtoli ''palats'', ne okichtototl nejnemi ipan Nekajko Amerika, itech Canadá ika tlatsintla Tlajko Amerika, uan iuikal totolmej. Kemaj tsikitsi moixmati kemak tototl, ne tatajkonemilis moixmati kemej koujtia. Ni tlapiyali kitekiuiaj kemaj in maseuali kualia kipia inaka, ni tlapiyali mopantia ipan se tepostsakuali. == Itlakualis == Palachmej kikuaj xinachtli, sintli, okuilmej, kilimej uan kiji [[atl]]. == Iyolis == Ne tototl in tlapiyali nos tekuani, kiyoli ipan kuaujtla, tlamaya uan kali, kipia ome eltlapalmej, chikauak iixiakayouan, itsontekomi senka kokoyomej, se iyakatsolnaka ika chichiltik kechtli. Tlapiyali senka imetsnakayo ika iomiyo chikauak, kipia yeyi ixiyopilmej ika tsikuayotl. kipia ijuitl nochi inakayo, ikuitlapil se tlailpitsketl; palachme kochi san koajmej uejkapaj. ==Ichan== [[File:Wild Turkey nest and eggs.jpg|thumb|right|Majtlaktli teksistli.]] Palachmej ne se kuatitlantlapiyali itstok ipan koajchantli ajkopa koajmej, ichan ipan tepolkoajuitl, sakatl uan kilitlali. Tololimej keneki iteksisuaj ipan tapayoli. ==Itlachiualis== [[File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|thumb|left|Palachnakatl.]] Ne tlakatl kichiua palachnakatl, kikua kualtika totonakamej nopa piyonakatl uan palachnakatl. Ne tlakuajlistli ipampa Navidad, yonke Estados Unidos kenaj ne ''Thanksgiving day'' ingléstlajtolkuepa, maseualmej kijuaj palachnakatl inin iluitl. == Iteixmatilis == Itstokej ome palachmej: * ''[[:species:meleagris ocellata|Meleagris ocellata]]'' (Kuajtitlanpalach) * ''[[:species:meleagris gallopavo|Meleagris gallopavo]]'' (Palach) ==Nelkamanali== <references/> [[Neneuhcāyōtl:Totomej]] i6idod9s136q943djjzq3nupzqd5rzy Palach 0 33045 502699 494747 2022-08-08T01:57:14Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} Ne '''palach''' noso '''totolin''' (latintlahtolli ''(Meleagris gallopavo)''), se waxtekatlahtolli tlen ''palats'', moijtoa ''palach'' nawatlahtoltika, miak palachmeh. Se tlapiyalli okixtli wan itlachiyalis kense tototl sanpampa weyi wan mokwa; sekin ininixneska yayawik, kuikuiltik so chipawak, kochi sanpan kwawitl wahkapan, kikua sintli wan miyak tlenwelli pilokwillimeh.<ref name=":0">[[IDIEZ]] (2016). «[{{Tlahtolxitlauhcayotl}} Palach]». ''Tlahtolxitlauhcayotl''. Varsovia: Totlahtol.</ref> == Tlakwalistli == Palachmeh kikuah xinachtli, sintli, okuilmeh, kilimeh wan atl. == Amoxtemolistli == [[Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh (nhe)]] d3bb4bp7l71cpl9lw3wl9b450c90iti 502704 502699 2022-08-08T02:00:47Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Nawatlahtolli}} [[File:Gall-dindi.jpg|thumb|200px|right|Ne palach.]] Ne '''palach''' noso '''totolin''' (latintlahtolli ''(Meleagris gallopavo)''), se waxtekatlahtolli tlen ''palats'', moijtoa ''palach'' nawatlahtoltika, miak palachmeh. Se tlapiyalli okixtli wan itlachiyalis kense tototl sanpampa weyi wan mokwa; sekin ininixneska yayawik, kuikuiltik so chipawak, kochi sanpan kwawitl wahkapan, kikua sintli wan miyak tlenwelli pilokwillimeh.<ref name=":0">[[IDIEZ]] (2016). «[{{Tlahtolxitlauhcayotl}} Palach]». ''Tlahtolxitlauhcayotl''. Varsovia: Totlahtol.</ref> == Tlakwalistli == Palachmeh kikuah xinachtli, sintli, okuilmeh, kilimeh wan atl. == Amoxtemolistli == [[Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh (nhe)]] mkmu5uhq11lxhgcyrt8d2e23ktcy5xj 502711 502704 2022-08-08T02:18:06Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Nawatlahtolli}} [[File:Gall-dindi.jpg|thumb|200px|right|Ne palach.]] Ne '''palach''' noso '''totolin''' (latintlahtolli ''(Meleagris gallopavo)''), se waxtekatlahtolli tlen ''palats'', moijtoa ''palach'' nawatlahtoltika, miak palachmeh. Se tlapiyalli okixtli wan itlachiyalis kense tototl sanpampa weyi wan mokwa; sekin ininixneska yayawik, kuikuiltik so chipawak, kochi sanpan kwawitl wahkapan, kikua sintli wan miyak tlenwelli pilokwillimeh.<ref name=":0">[[IDIEZ]] (2016). «[{{Tlahtolxitlauhcayotl}} Palach]». ''Tlahtolxitlauhcayotl''. Varsovia: Totlahtol.</ref> == Tlakwalistli == Palachmeh kikwah xinachtli, sintli, okwilmeh, kilimeh wan atl. == Amoxtemolistli == [[Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh (nhe)]] g7yxnoyeu72k0g8vzid5vlwbxzh3j3p 502729 502711 2022-08-08T02:44:04Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Nawatlahtolli}} [[File:Gall-dindi.jpg|thumb|200px|right|Ne palach.]] Ne '''palach''' noso '''totolin''' (latintlahtolli ''(Meleagris gallopavo)''), se waxtekatlahtolli tlen ''palats'', moijtoa ''palach'' nawatlahtoltika, miak palachmeh. Se tlapiyalli okixtli wan itlachiyalis kense tototl sanpampa weyi wan mokwa; sekin ininixneska yayawik, kuikuiltik so chipawak, kochi sanpan kwawitl wahkapan, kikua sintli wan miyak tlenwelli pilokwillimeh.<ref>«{{Tlahtolxitlauhcayotl}} Palach]». Tlahtolxitlauhcayotl, Chicontepec, Veracruz; John Sullivan, Eduardo de la Cruz Cruz, Abelardo de la Cruz Cruz, Victoriano de la Cruz Cruz, pp. 355, Universidad de Varsovia, Artes Liberales, IDIEZ, Varsovia, Polonia, 2016; ISBN: 978-83-63636-51-7.</ref> == Tlakwalistli == Palachmeh kikwah xinachtli, sintli, okwilmeh, kilimeh wan atl. == Amoxtemolistli == [[Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh (nhe)]] i4ih6kmg1zpeydj8h49y2j723tb0la6 502730 502729 2022-08-08T02:44:32Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Nawatlahtolli}} [[File:Gall-dindi.jpg|thumb|200px|right|Ne palach.]] Ne '''palach''' noso '''totolin''' (latintlahtolli ''(Meleagris gallopavo)''), se waxtekatlahtolli tlen ''palats'', moijtoa ''palach'' nawatlahtoltika, miak palachmeh. Se tlapiyalli okixtli wan itlachiyalis kense tototl sanpampa weyi wan mokwa; sekin ininixneska yayawik, kuikuiltik so chipawak, kochi sanpan kwawitl wahkapan, kikua sintli wan miyak tlenwelli pilokwillimeh.<ref>«[{{Tlahtolxitlauhcayotl}} Palach]». Tlahtolxitlauhcayotl, Chicontepec, Veracruz; John Sullivan, Eduardo de la Cruz Cruz, Abelardo de la Cruz Cruz, Victoriano de la Cruz Cruz, pp. 355, Universidad de Varsovia, Artes Liberales, IDIEZ, Varsovia, Polonia, 2016; ISBN: 978-83-63636-51-7.</ref> == Tlakwalistli == Palachmeh kikwah xinachtli, sintli, okwilmeh, kilimeh wan atl. == Amoxtemolistli == [[Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh (nhe)]] 6tua1191z7dubdo99mob112dkxch2yh 502731 502730 2022-08-08T02:45:32Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NGU_name=Uexolotl| NHN_name=Huehxolotl|NCI_name=Huexolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Nawatlahtolli}} [[File:Gall-dindi.jpg|thumb|200px|right|Ne palach.]] Ne '''palach''' noso '''totolin''' (latintlahtolli ''(Meleagris gallopavo)''), se waxtekatlahtolli tlen ''palats'', moihtoa ''palach'' nawatlahtoltika, miak palachmeh. Se tlapiyalli okixtli wan itlachiyalis kense tototl sanpampa weyi wan mokwa; sekin ininixneska yayawik, kwikwiltik so chipawak, kochi sanpan kwawitl wahkapan, kikwa sintli wan miyak tlenwelli pilokwillimeh.<ref>«[{{Tlahtolxitlauhcayotl}} Palach]». Tlahtolxitlauhcayotl, Chicontepec, Veracruz; John Sullivan, Eduardo de la Cruz Cruz, Abelardo de la Cruz Cruz, Victoriano de la Cruz Cruz, pp. 355, Universidad de Varsovia, Artes Liberales, IDIEZ, Varsovia, Polonia, 2016; ISBN: 978-83-63636-51-7.</ref> == Tlakwalistli == Palachmeh kikwah xinachtli, sintli, okwilmeh, kilimeh wan atl. == Amoxtemolistli == [[Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh (nhe)]] s06jll4qwybklg1or7yc64hs1rdgc8x Kuaxilotl 0 33655 502684 500694 2022-08-07T19:45:23Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Cuauhxilotl|NHN]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NCH]]}} {{P2|[[Polan|NGU]]}} {{P2|[[Zapalotl|NCI]]}} {{P2|[[Kuaxilot|AZZ]]}} {{Tlani}} {{Nauatlajtoli}} {{TaxoboxKuatlajtli | Tokayotl = Kuaxilotl | Ixkopinali = Bananas white background.jpg | Koauitl = '''[[Kuaxilokoauitl]]''' | Latintlajtoli = Musa paradisiaca }} Ne '''kuaxilotl''' (latíntlajtoli; ''Musa x paradisiaca''). Kuaxilotl motekiuia ken tlakuali kipia pipintik nakatl pampa chikaua kuajkualoli uan tlailistli. Kuatlajtli tlen kostik kakauayotl. Se xiuitl ika seyok tlatekiuili, tlakualistli, pajtli uan tlaili, ne pajtlatok isuatl itech [[pajpatlaj]] pampa tlapiki [[tamali]] huan sakauili. Se [[kuatlajtli]] itech kuaxilokoauitl kipia kiani ixkopintli ne [[tepoli]]. == Tokayotl == Inin kuatlajtli itoka kuaxilotl. Ipan kaxtilantlajtol, ne kuaxilotl itoka ''plátano'' nos ''banana''. Tlajtoli "plátano" kijtosneki "kuaxilotl" niman ualeua itech nauatlajtoli "[[koauitl]]" uan itech nauatlajtoli "[[xilotl]]". == Tokilistli == [[File:شجرة موز في الإسكندرية 2.PNG|250px|thumb|right|Kuaxilomej ipan koauitl.]] In kuaxilokoauitl noneki kauitl tona niman miyak tonaltlauili iuan atl, tlakamej poyouaj nochi tekiti ipan miltepeuajkan. Intlaj onka seki seua noso tlaj uetsi kuaxilotl. {| class="wikitable" |- ! Ueyitlali ! Tokilistli |- | {{INDf}} [[India (nch)|India]] | 29.7 |- | {{UGAf}} [[Uganda (nch)|Uganda]] | 11.1 |- | {{CHNf}} [[China (nch)|China]] | 10.7 |- | {{PHLf}} [[Filipinas (nch)|Filipinas]] | 9.2 |- | {{ECUf}} [[Ecuador (nch)|Ecuador]] | 8.0 |- | {{BRAf}} [[Brasil (nch)|Brasil]] | 7.3 |- | [[Tlaltipaktli (nch)|Tlaltikpak]] | '''168.4''' |- |} == Pajtli == [[File:Plátano Tabasco.jpg|250px|thumb|left|Kuaxilomej.]] Kuaxilotl motekiuia ken pajtli kuali pampa chikaua kuajkualoli tlen chikntilistli, tlailistli, artritis uan kochilistli. Kipia vitaminas C, potasio, kena kipia kuali tlakuali. Asiko no kokonetl, uan noijkia ma axkimelaua kokolistli ipan ni mestli tlen miskaltis, tlaj axsenkichiuas ni tlamantli uajka kuali kepechi se kokolistli.<ref>Xiuipajmatilistli tlen nauamej tlen Uaxtekapaj tlali ipan Mexkotlatojkayotl '' Etnobotánica médica de los nahuas de la Huasteca'', Hernández Martínez, Victoriano. Universitat de Barcelona, España, xiuhpan 2013.</ref> ==Xikitati== * [[Kuaxilokoauitl]] ==Nelkamanali== <references/> ==Sekinok ueyikaltemitl== [[Category:Ueyak tlajkuiloli]] [[Category:Kuatlajtli]] 8ph7xxcl9zo9i19pwpw06zef98t54ro Matsajtli 0 33730 502691 500705 2022-08-07T19:55:51Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Matzahtli|NHN]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NCH]]}} {{Tlani}} {{Nauatlajtoli}} {{TaxoboxKuatlajtli | Tokayotl = Matsajtli | Ixkopinali = Split ananas cropped.jpg | Koauitl = '''[[Matsajtli]]''' | Latintlajtoli = Ananas comosus }} Ne '''matsajtli''' (latintlajtoli ''Ananas comosus''), noijki '''matsojtli''' ompa nauatlajtoli tlen Atlapechko, se kuatlajtli achintok ipan toktli tlen ne pixkayotl. Matlajtli motekiuia ken tlakuali kipia ayoj pampa chikaua kuajkualoli uan popojkayotl. Kuatlajtli tlen kostik tlapalilok aijtik uan ipan kuatlajixpan kafentik ika pipintik petlayotl. Ne xochitl chichiltik, ixiui xoxouik ken mexkali. == Tokayotl == Inin kuatlajtli itoka matsajtli. Ipan kaxtilantlajtol, ne matsajtli itoka ''piña'' nos ''ananá''. == Tokilistli == [[File:Ananas comosus Victoria P1190421.jpg|200px|thumb|right|Matsajmej.]] In matsajtli noneki kauitl tona niman miyak tonaltlauili iuan atl, tlakamej poyouaj nochi tekiti ipan miltepeuajkan. Intlaj onka seki seua noso tlaj uetsi xiuitl. {| class="wikitable" |- ! Ueyitlali ! Tokilistli |- | {{CRIf}} [[Costa Rica (nch)|Costa Rica]] | 3.4 |- | {{PHLf}} [[Filipinas (nch)|Filipinas]] | 2.7 |- | {{BRAf}} [[Brasil (nch)|Brasil]] | 2.6 |- | {{THAf}} [[Tailandia (nch)|Tailandia]] | 2.1 |- | {{IDNf}} [[Indonesia (nch)|Indonesia]] | 1.8 |- | {{INDf}} [[India (nch)|India]] | 1.7 |- | [[Tlaltipaktli (nch)|Tlaltikpak]] | '''8.4''' |- |} ==Xikitati== * [[matsajkoauitl]] ==Nelkamanali== <references/> ==Sekinok ueyikaltemitl== {{Commonscat|Pineapples}} [[Category:Ueyak tlajkuiloli]] [[Neneuhcāyōtl:Kuatlajtli]] 5ohn9d42gvzoy7ct3sldb60j2rt3oaj Ualeyaj 0 33755 502689 500699 2022-08-07T19:53:45Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Chichilayohtli|NHN]]}} {{P2|[[Waleyah|NHE]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NCH]]}} {{Tlani}} {{Nauatlajtoli}} {{TaxoboxKuatlajtli | Tokayotl = Ualeyaj | Ixkopinali = Watermelon cross BNC.jpg | Koauitl = '''[[Ualeyaj]]''' | Latintlajtoli = Citrullus lanatus }} Ne '''ualeyaj''' (latintlajtoli ''Citrullus lanatus''), ni se kuatlajtli ueyitok ipampa ualeyaxiuitl tlen Afrika tlali. Ualeyaj motekiuia ken tlakuali kipia atl pampa chikauak kuajkualoli uan popojkayotl. Ne ualeyaj tlen chichiltik tlapalilok. Se kuatlajtli ueyitok ipan toktli tlen ne tokilistli. Uelayaj motekiuia ken tlakuali kipia ayojtli iseyilis pampa chikaua kuajkualoli, yayauik xinachtli uan popojkayotl. Kuatlajtli tlen kostik tlapalilok aijtik uan ipan kuatlajixpan chichiltik ika pipintik petlayotl. Ne xochitl kostik, ixiui xoxouik ken atl. == Tokayotl == Inin kuatlajtli itoka ualeyaj. Ipan kaxtilantlajtol, ne ualeyaj itoka ''sandía''. == Tokilistli == [[File:Taiwan 2009 Tainan City Organic Farm Watermelon FRD 7962.jpg|200px|thumb|right|Ne ualeyaj.]] In ualeyaj noneki xiuitl tona niman miyak tonaltlauili iuan atl, tlakamej poyouaj nochi tekiti ipan miltepeuajkan. Intlaj onka seki seua noso tlaj uetsi xiuitl. {| class="wikitable" |- ! Ueyitlali ! Tokilistli |- | {{CHNf}} [[China (nch)|China]] | 62.3 |- | {{IRNf}} [[Irán (nch)|Irán]] | 4.1 |- | {{TURf}} [[Turquía (nch)|Turquía]] | 4.0 |- | {{INDf}} [[India (nch)|India]] | 2.5 |- | {{BRAf}} [[Brasil (nch)|Brasil]] | 2.2 |- | {{ALGf}} [[Argelia (nch)|Argelia]] | 2.0 |- | [[Tlaltipaktli (nch)|Tlaltikpak]] | '''12.2''' |- |} ==Tlakopinkayotl== <gallery> File:Hanblommavattenmelon.JPG File:Bulgarian watermelon.JPG File:India - Koyambedu Market - Watermelons 03 (3987061936).jpg File:Pastèque marocaine.JPG File:Pastèque marocaine 001.JPG|[[Kuatlajtli]]. </gallery> ==Xikitati== * [[ayojtli]] ==Nelkamanali== <references/> ==Sekinok ueyikaltemitl== [[Category:Ueyak tlajkuiloli]] [[Category:Kuatlajtli]] d8n9jvs1j4x1evybzwtduy078wbwnhj Cuextecapan 0 34106 502655 501966 2022-08-07T18:54:36Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_NCI2=Kena|NHE_name=Waxtlan|NCH_name=Uaxtekapaj|NHW_name=Kuextekapan|NHN_name=Cuextecapan|NCI_name=Huaxtlan}} {{Tlahco nahuatlahtolli}} {{Tlapehualiztli}} [[File:Región Huasteca.png|thumb|200px|Cuextecapan]] In '''Cuextecapan''' ce onohuayan ipan Mexico tlalli, ipan ipedazo itech Hidalgo, San Luís Potosí, Tamaulipas huan Veracruz tlahtohcayotl; huehuehcauh noyuhqui Puebla mictlampa huan Querétaro mictlampa. == Tlaltocayotl == [[File:HuapangoAcuarela.JPG|thumb|right|Cuauhpanco ipan Veracruz.]] Zan niman ipampa inon onohuayan ompa Mexico tlalli, motoca «Cuextecapan» ompa inauatlahtol tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''La Huasteca''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Cuextecapan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[cuextecah]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica cuexteca- huan in tlahtolli ''-pan'' tlen ipehualiz -pan huala ipan tlalli. Occe macehuallahtolli Cuextecapan ihcuiloa ipampa Tlahco Cuextecapan nahuatlahtolli, motoca ''Kuextejkapan'' huan icalaquiyan Cuextecapan nahuatlahtolli ompa Veracruz Cuextecapan, motoca ''Wextecapan''. Altepetlahtohcan cah omachiyotilo ica ce huexotl ica nahui macuahuitl huan ce chichiltic nelhuayotl. ==Cuextecapan ipan Hidalgo== Ipan Hidalgo tlahtocayotl ipan ce hueyi region moihtoa caxtilantlahtolcuepa ''Huasteca Hidalguense''. Quipia alcaldeyotl, inonqueh [[Atlapechco]], [[Huexotlah]], [[Xochiatipan]]. ==Cuextecapan ipan San Luis Potosí== Ipan San Luis Potosí tlahtocayotl ipan ce hueyi region moihtoa caxtilantlahtolcuepa ''Huasteca Potosina''. Quipia alcaldeyotl, inonqueh [[Ahualolco]], [[Cilitlan]], [[Matlapan]]. ==Cuextecapan ipan Tamaulipas== Ipan Tamaulipas tlahtocayotl ipan ce hueyi region moihtoa caxtilantlahtolcuepa ''Huasteca Tamaulipeca''. Quipia alcaldeyotl, inonqueh [[Tampico]], [[Altepetl Madero]], [[Altamira]]. ==Cuextecapan ipan Veracruz== Ipan Veracruz tlahtocayotl ipan ce hueyi region moihtoa caxtilantlahtolcuepa ''Huasteca Veracruzana''. Quipia alcaldeyotl, inonqueh [[Panoco]], [[Tochpan]], [[Temapachin]]. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Cuextecapan]] 0m189fv5ag5hbkvmeb4plubmw6mf5i7 Texas 0 34451 502696 502076 2022-08-07T20:01:23Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Nahuatlahtolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Texas | Chantocaitl = State of Texas<br />Estado de Texas | Pamitl = Flag of Texas.svg | Chimalli = Seal of Texas.svg | Tlalmachiyotl = Texas in United States.svg | Lema = | Tlacatiyan = {{USA}} | Tecuacan = [[Austin]] | Hueyaltepetl = [[Houston]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Guadalupe]] | Metros = 2,667 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tlaquetzalli = [[6 ce metztli]] xiuhpan [[1912]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Inglatlahtolli]], [[caxtillahtolli]], [[quicaputlahtolli]] | Tetlanahuatiani = [[Greg Abbott]] | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Texastecatl | Onohuayan = [[Texas|16]] | Altepecalpolli = [[Texas|125]] | UTC = [[UTC]]-7 | USPS = TX | CodigoISO = US-TX | Matlatzalan = www.texas.gov |}} '''Texas''' nozo '''Tlahtohcayotl Texas''' (inglatlahtolli: ''State of Texas'' huan caxtillahtolli: ''Estado de Texas''), ce tlahtocayotl ca ipan [[Tlahtocayotl in Cepanca America]] mictlampa. Cuaxoxtia no mictlampa [[Oklahoma]], huitztlampa ica [[Mexico]] ([[Chihuahua]], [[Coahuillan]], [[Yancuic León]] huan [[Tamaulipas]]), icalaquiyampa [[Yancuic Mexico]] huan iquizayampa [[Arkansas]] huan [[Luisiana]]. [[Austin]] itecuacan ihuan in hueyaltepetl [[Houston]], ohcequin altepetl [[San Antonio]] huan [[Dallas]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtocayotl ompa Tlahtocayotl in Cepanca America, motoca «Texas» ompa icaxtillantlahtol huehuecauh, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Tejas''. Huehuecauhtica ipan huehuecauh caxtillahtolli Texas quiza ipan: nahuatlahtocopa [[ahuehuetl]], ce cuahuitl ahcopa ayotatl, nican inelhuayo pehua ica ''tejos'', latintlahtollli; ''Taxun'', tlen ipehualiz huala itech cualcan itzatlan ahuehuetl nozo Caxtillan ahuehuetl (''Taxodium distichum''). Caxtiltecah quihtoznequih canah caddo macehualtin mah ''indios tejas'' nozo macehualtlacameh itech Caxtillan ahuehuetl ompa mictlampa Bravo atoyatl. Inic ce tlaltocayotl catca ''Hueyaltepetl Texas'', noihqui inic ome tlaltocayotl catca ''Tlacatlahtocayotl Texas'' huan inic ce tlatocayotl ''Tlahtocayotl Texas'' nozo ''Texas''. ==Huehcapatlahtoliztli== [[File:Texas 1718.jpg|thumb|200px|left|Texas ipan 1718, [[Guillaume de L'Isle]] itlamachiyo.]] Ipan [[1846]] xihuitl, ompehua yaoyotl in tlen [[Tlahtohcayotl in Cepanca]] chanehqueh oquichihuilique Mexico inic quincuicuilizqueh mexicah huel cenca hueyi icecniquizaliz intlaltzin. Inic yaoyopan quicuicuiliqueh Mexico in axcan tiquixmauhtih iyuhquin [[California]], [[Nevada]], [[Utah]], [[Colorado]], [[Yancuic Mexico]], [[Texas]], [[Arizona]] ihuan occe tlahtohcayotl. ==Tlalticpacmatiliztli== Cuaxoxtia no mictlampa [[Oklahoma]], huitztlampa ica [[Mexico]] ([[Chihuahua]], [[Coahuillan]], [[Yancuic León]] huan [[Tamaulipas]]), icalaquiyampa [[Yancuic Mexico]] huan iquizayampa [[Arkansas]] huan [[Luisiana]], noihqui [[Mexico ayollohco]]. === Yoliztli === Texas iyoliz hueyi, quipia ohce yeyantli. Nican quipia hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''Sierra Madre Oriental'', quipia atl ipampa Bravo atoyatl huan Malpaso atepantli. Ompa mictlampa ca ''Sierra de Cuatrociénegas''. No xiquitta tlahtocayotl Coahuillan quipia chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, techalotl, cuetlachtli, ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. <div align=center> <!-- galería de mapas --> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Texas''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Schwarzbär-Omega Park.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:MountainLion.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:American bison k5680-1.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Aquila chrysaetos Flickr.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tliltlacamayeh]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuacuauhxolotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuauhtli]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Wild Turkey.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Antilocapra americana.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Canis lupus baileyi running.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Opossum 2.jpg|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Meleagris gallopavo]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Crotalus durissus]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Antilocapra americana]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Canis lupus baileyi]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Didelphis virginiana]] |- |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Opuntia ficus-indica]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Echinocactus grusonii]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Pinus ponderosa]] |- |} </div> ==Tlamachtiliztli== [[File:The University of Texas at Austin - Littlefield Fountain and Main Building.jpg|thumb|200px|right|University of Texas.]] [[File:TAMUcampus.jpg|thumb|200px|right|[[Universidad de Texas A&M]].]] In tlahtocayotl Texas nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98.12 % chanehqueh, 55.00 % ipan inic ce tlamachtiliyan huan 13.00 % nemachtianimeh ipan tepochcalli. Tlahtocayotl Texas quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Texas'', ''Universidad Internacional de Texas A&M'', ''Universidad Amberton'' huan ''Angelo State University'', ce pani tlamachtiloyan itech Monterrey altepeticpac Baylor College of Medicine, Universidad Baylor, University of Central Texas, occe. ===Tepochcalli ipan Texas=== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Universidad Cristiana de Abilene]] * [[Universidad Amberton]] * [[Angelo State University]] * [[Universidad Bautista de Arlington]] * [[Art Institute of Dallas]] * [[Austin College]] * [[Austin Presbyterian Theological Seminary]] * [[Baylor College of Medicine]] * [[Universidad Baylor]] * [[College of Saint Thomas More]] * [[Concordia University, Austin]] * [[Criswell College]] * [[Dallas Baptist University]] * [[Dallas Christian College]] * [[Dallas Theological Seminary]] * [[DeVry University, Dallas]] * [[DeVry University, Houston]] * [[East Texas Baptist University]] * [[Episcopal Theological Seminary of the Southwest]] * [[Hardin-Simmons University]] * [[Universidad Bautista de Houston]] * [[Howard Payne University]] * [[Huston-Tillotson College]] * [[Institute for Christian Studies]] * [[ICI University]] * [[Jarvis Christian College]] * [[Lamar University]] * [[Colegio Comunitario de Laredo]] * [[LeTourneau University]] * [[Lee College]] * [[Lubbock Christian University]] * [[McMurry University]] * [[Midwestern State University]] * [[Northwood University]] * [[Our Lady of the Lake University]] * [[Paul Quinn College]] * [[Universidad Rice]] * [[St. Edward's University]] * [[Saint Mary's University of San Antonio]] * [[Sam Houston State University]] * [[Schreiner College]] * [[Universidad Metodista del Sur]] * [[South Texas College of Law]] * [[Southwestern Adventist University]] * [[Southwestern Assemblies of God University]] * [[Southwestern Baptist Theological Seminary]] * [[Southwestern Christian College]] * [[Southwestern University]] * [[Stephen F. Austin State University]] * [[Sul Ross State University]] * [[Texas Christian University]] * [[Texas College]] * [[Texas Lutheran University]] * [[Texas Southern University]] * [[Texas State University-San Marcos]] {{col-2}} * [[Texas Tech University]] * [[Texas Tech University Health Sciences Center]] * [[Texas Wesleyan University]] * [[Universidad de la Mujer de Texas]] * [[Trinity University]] * [[University of Central Texas]] * [[University of Dallas]] * [[Sistema Universitario Texas A&M]] ** [[Baylor College of Dentistry]] ** [[Universidad Internacional de Texas A&M]], [[Laredo, Texas|Laredo]] ** [[Universidad de Texas A&M]], College Station ** [[Texas A&M University, Commerce]] ** [[Texas A&M University - Corpus Christi]] ** [[Texas A&M University, Galveston]] ** [[Texas A&M University Health Science Center]] ** [[Texas A&M University - Kingsville]] ** [[Universidad de Prairie View A&M]] ** [[Tarleton State University]] ** [[Texas A&M University-Texarkana]] ** [[Universidad Internacional de Texas A&M]] ** [[West Texas A&M University]] * [[University of Houston System]] ** [[Universidad de Houston]] ** [[University of Houston Clear Lake]] ** [[Universidad de Houston-Downtown]] ** [[University of Houston Victoria]] * [[University of Mary Hardin-Baylor]] * [[Universidad del Norte de Texas]] * [[University of North Texas Health Science Center]] * [[University of Saint Thomas]] * [[University of Texas System]] ** [[University of Texas at Arlington]] ** [[Universidad de Texas en Austin]] ** [[University of Texas at Brownsville]] ** [[University of Texas at Dallas]] ** [[Universidad de Texas en El Paso]] ** [[University of Texas-Pan American]] ** [[University of Texas of the Permian Basin]] ** [[University of Texas at San Antonio]] ** [[University of Texas at Tyler]] ** [[University of Texas Health Science Center at Houston]] ** [[University of Texas Health Science Center at Laredo]] ** [[University of Texas Health Science Center at San Antonio]] ** [[University of Texas Health Center at Tyler]] ** [[University of Texas M. D. Anderson Cancer Center]] ** [[University of Texas Medical Branch|Centro Médico de la Universidad de Texas en Galveston]] ** [[University of Texas Southwestern Medical Center|Centro Oncológico de la Universidad de Texas enDallas]] * [[University of the Incarnate Word]] * [[Wayland Baptist University]] * [[Wiley College]] * [[Easfield College]] {{col-end}} ==Tequinemiliztli== ===Tlacualiztli=== [[File:NachosWithBeefAndBeans.jpg|miniaturadeimagen|200px|izquierda|[[Nachos]].]] Texas ce tlahtocayotl ica ixachi tlacualli huelic, in tlacualli quemeh [[nachos]], [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlemolli]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[tlaxcalchilatl]], [[tetzontli]], [[birria]], [[machacado con huevo]], [[nohpalmitl]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== [[File:Alamo pano.jpg|miniaturadeimagen|200px|right|[[El Álamo]].]] ====Calmanaliztli==== Ce hueyi tequiyotl in ''Hueyiteocalco Monterrey'', icalmanaliz ''neoclásico'', in hueyic Yancuic España itequiyo ica icalacoayan, ome torres huan boveda. === Macehualiztli === [[File:Nick Smith Country Music Singer Songwriter.jpg|miniaturadeimagen|200px|right|[[Vaquero]].]] Texas ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Texas tlalli; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Tlahtohcayotl in Cepanca huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Aguascalientes icihuahuan tlachihuah cuacualtzin tlahmachtli, motenehua ipan caxtilantlahtolcopa ''vaqueros'' huan [[payotl]]. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Texas]], tlacah huan tlacameh mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In mitohtli "Yaoyotl Álamo", ilhuitl ipan hueyaithualli iteopan. Noyuhqui quipia ''Batalla del Álamo'' ipan San Antonio altepecalpolli. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in ''country'' (tlalli). == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Texas ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, huan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Texas quipia tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. === Calpolli === {{col-begin}} {{col-2}} * '''[[American Hockey League]]''' ** [[Houston Aeros]] ** [[San Antonio Rampage]] * '''[[Arena Football League]]''' ** [[Dallas Desperados]] * '''[[Central Hockey League]]''' ** [[Austin Ice Bats]] ** [[Laredo Bucks]] * '''[[Independent Women's Football League]]''' ** [[Dallas Revolution]] * '''[[Grandes Ligas de Béisbol]]''' ** [[Vigilantes de Texas|Texas Rangers]] ** [[Houston Astros]] * '''[[Major League Soccer]]''' ** [[FC Dallas]] ** [[Houston Dynamo]] * '''[[minor league baseball|Minor League Baseball]]''' ('''[[Central Baseball League]]''') ** [[Amarillo Dillas]] ** [[Edinburg Roadrunners]] ** [[Fort Worth Cats]] ** [[Rio Grande Valley White Wings]] ** [[San Angelo Colts]] {{col-2}} * '''[[minor league baseball|Minor League Baseball]]''' ('''[[Texas League]]''') ** [[El Paso Diablos]] ** [[Frisco RoughRiders]] ** [[Round Rock Express]] ** [[San Antonio Missions]] ** [[Midland RockHounds]] * '''[[National Basketball Association]]''' ** [[Dallas Mavericks]] ** [[Houston Rockets]] ** [[San Antonio Spurs]] * '''[[National Football League]]''' ** [[Dallas Cowboys]] ** [[Houston Texans]] * '''[[National Hockey League]]''' ** [[Dallas Stars]] * '''[[Women's National Basketball Association]]''' ** [[San Antonio Silver Stars]] * '''[[Women's Professional Football League]]''' ** [[Dallas Diamonds]] ** [[Houston Energyy]] {{col-end}} == No xiquitta == * [[Yancuic España]] * [[Mexico]] * [[Tlahtohcayotl in Cepanca]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commons|Texas}} == Tlahtolcaquiliztiloni == <references/> {{Tlahtohcayotl in Cepanca}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Texas]] ges5qsh4wlru6ktmq9wz1apzzcpfuk4 Nemachiyōtīlli tēixnāmiquiliztli:Quiyahuatentli600k/calpollahtolli 11 34846 502600 488278 2022-08-07T17:38:29Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli tēixnāmiquiliztli:Calīxatl600k/calpollahtolli]] a [[Nemachiyōtīlli tēixnāmiquiliztli:Quiyahuatentli600k/calpollahtolli]] wikitext text/x-wiki == Variante más hablada == He estado leyendo sobre el número de hablantes de cada variante; y la lengua que se propone (NHE), no es la variante más hablada ni la más influyente, la que debería ir primero, acorde al número de hablantes, sería el náhuatl de la Sierra Norte de Puebla y le sigue el náhuatl de Guerrero o de la Montaña. Para evitar conflictos por la variante que más hablantes tiene, yo propongo que se deje en la interfaz central al náhuatl clásico y a partir de allí, que deriven todas las variantes vivas del náhuatl.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:39 15 Nāuh 2022 (UTC) == Nuevo ordenamiento == Así está mejor ordenada la plantilla de lenguas del náhuatl Primero; el náhuatl clásico, debido a que es una lengua de académicos y por su mayor antiguedad. * Le sigue el náhuatl de Orizaba (nlv) por tener el mayor número de hablantes * Le sigue el náhuatl de Guerrero * Le sigue el náhuatl de la Huasteca Hidalguense * Le sigue el náhuatl de la Huasteca Veracruzana * Le sigue el náhuatl central * Le sigue el náhuatl de Itsmo * Le sigue el náhuatl de Tetelcingo * Le sigue el náhuatl de Michoacán * Le sigue el náhuat pipil del Salvador, por ser una lengua de interfaz en Incubator. Este el mejor ordenamiento por número de hablantes y por antigüedad.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:54 15 Nāuh 2022 (UTC) En la base de datos de Ethnologue están los hablantes de cada una. La variante con más hablantes es la Huasteca Veracruzana, le sigue la Huasteca Potosina y luego la Huasteca Hidalguense. Después están la variante de Guerrero, la variante de Orizaba, las variantes de Puebla, la de Tlaxcala y la del Istmo. La clásica ni siquiera figura porque es lengua muerta en Ethnologue. No creo que sea buena priorizar que académicos sean los que tengan que ver los artículos si esto se debe enfocar más al mundo indígena. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 13:09 16 Nāuh 2022 (UTC) Completamente de acuerdo en priorizar el mundo indígena, pues la variante con más hablantes debe ir primero, si Etnologué así lo dice, pues adelante, yo ayer vi que la Región de la Sierra Norte de Puebla con 80,000 hablantes aprox. pero eso no entra en discusión, puede ser la variante Huasteca veracruzana o la otra, me da igual; siempre y cuando tenga el número de hablantes a la cabeza. Sobre el otro tema, el náhuatl clásico si ayuda bastante, sobre todo en el orden.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 14:28 16 Nāuh 2022 (UTC) Tampoco es difícil aprender otras variantes ni algo imposible para quien ya habla una variante, la variante de Orizaba tiene mucha similitud con la variante central y las variantes serranas de Puebla. La que sí es poco diferente es la variante de Guerrero; y sobre la variante potosina tampoco es un problema, quien habla la variante de la huasteca Hidalgo, entiende perfectamente la variante de la huasteca potosina.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 14:38 16 Nāuh 2022 (UTC) Para reafirmar el dato; sería bueno colocar aquí el número de hablantes de cada variante del náhuatl para no dejar ambigüedades; y así le podamos explicar a los demás usuarios como funciona el orden de la tabla.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 14:42 16 Nāuh 2022 (UTC) == Hablantes por variante (Ethnologue) == '''NHE''': 410,000. '''NHW''': 400,000. '''NCH''': 196,000. '''NGU''': 150,000. '''NLV''': 130,000. '''AZZ''': 125,000. '''NPL''': 92,000. '''NCJ''': 70,000. '''NHN''': 40,000. '''NHX''': 26,600. '''NSU''': 25,000. '''NHM''': 18,700. '''NHI''': 17,100. '''NCX''': 16,000. '''NHY''': 8,130. '''NHQ''': 7,000. '''NHP''': 6,800. '''NHK''': 5,140. '''NHG''': 3,500. '''NCL''': 3,000. '''NHZ''': 2,470. '''NUZ''': 1,550. '''NAZ''': 1,400. '''AZN''': 900. '''NHT''': 430. '''AZD''': 400. '''NHV''': 310. '''NHC''': 30. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:20 16 Nāuh 2022 (UTC) Perfecto!. En base a Ethnologue. --[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:56 16 Nāuh 2022 (UTC) lyo9rg5chbgy8ex6qghvivox2g2sa0t Nemachiyōtīlli:Chichinimeh 10 35477 502545 502392 2022-08-07T15:39:39Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| style="margin:0 auto;clear:both;text-align:center;width:100%;" align=center class="toccolours" |- !bgcolor=green |[[Yolcatl|<span style="color:white;">Chichinimeh</span>]] |- |'''Cenyeliztli'''<br /> [[Itzcuintli]] | [[Techalotl]] | [[Tlacamayeh]] | [[Tochtli]] '''Chichinimeh'''<br />[[Amiztli]] • [[Apitzotl]] • [[Atlacamayeh]] • [[Ayotochtli]] • [[Azcacoyotl]] • [[Cahuayoh]] • [[Cuacuahueh]] • [[Cuacuauhxolotl]] • [[Cuauhtochin]] • [[Cuetlachtli]] • [[Coyametl]] • [[Coyotl]] • [[Cozamatl]] • [[Epatl]] • [[Huehuehocelotl]] • [[Mapachtli]] • [[Mazatl]] • [[Miztli]] • [[Mizton]] • [[Nexcoyotl]] • [[Ocelotl]] • [[Ozomahtli]] • [[Pitzotl]] • [[Techichi]] • [[Temazatl]] • [[Tepeitzcuintli]] • [[Tlacamichin]] • [[Tlacatl]] • [[Tlacaxolotl]] • [[Tlalcoyotl]] • [[Tlacuachin]] • [[Tlahcomiztli]] • [[Tlahcocelotl]] • [[Tlamichin]] • [[Tlatzqui]] • [[Tliltic tlacamayeh]] • [[Tzinacantli]] • [[Xoloitzcuintli]] • [[Zacamiztli]] • [[Zacatochin]] |- |} <noinclude> </noinclude> evxclok3m9v7pro0cy0pzvffo7uusrh 502546 502545 2022-08-07T15:40:12Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| style="margin:0 auto;clear:both;text-align:center;width:100%;" align=center class="toccolours" |- !bgcolor=green |[[Yolcatl|<span style="color:white;">Chichinimeh</span>]] |- |'''Cenyeliztli'''<br /> [[Itzcuintli]] | [[Techalotl]] | [[Tlacamayeh]] | [[Tochtli]] '''Chichinimeh'''<br />[[Amiztli]] • [[Apitzotl]] • [[Atlacamayeh]] • [[Ayotochtli]] • [[Azcacoyotl]] • [[Cahuayoh]] • [[Cuacuahueh]] • [[Cuacuauhxolotl]] • [[Cuauhtochin]] • [[Cuetlachtli]] • [[Coyametl]] • [[Coyotl]] • [[Cozamatl]] • [[Epatl]] • [[Huehuehocelotl]] • [[Mapachtli]] • [[Mazatl]] • [[Miztli]] • [[Mizton]] • [[Nexcoyotl]] • [[Ocelotl]] • [[Ozomahtli]] • [[Pitzotl]] • [[Techichi]] • [[Temazatl]] • [[Tepeitzcuintli]] • [[Tlacamichin]] • [[Tlacatl]] • [[Tlacaxolotl]] • [[Tlalcoyotl]] • [[Tlacuachin]] • [[Tlahcomiztli]] • [[Tlalcocelotl]] • [[Tlamichin]] • [[Tlatzqui]] • [[Tliltic tlacamayeh]] • [[Tzinacantli]] • [[Xoloitzcuintli]] • [[Zacamiztli]] • [[Zacatochin]] |- |} <noinclude> </noinclude> 07c75v49mlvd2hmg5ygay7dv3ifhyaa 502547 502546 2022-08-07T15:40:21Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| style="margin:0 auto;clear:both;text-align:center;width:100%;" align=center class="toccolours" |- !bgcolor=green |[[Yolcatl|<span style="color:white;">Chichinimeh</span>]] |- |'''Cenyeliztli'''<br /> [[Itzcuintli]] | [[Techalotl]] | [[Tlacamayeh]] | [[Tochtli]] '''Chichinimeh'''<br />[[Amiztli]] • [[Apitzotl]] • [[Atlacamayeh]] • [[Ayotochtli]] • [[Azcacoyotl]] • [[Cahuayoh]] • [[Cuacuahueh]] • [[Cuacuauhxolotl]] • [[Cuauhtochin]] • [[Cuetlachtli]] • [[Coyametl]] • [[Coyotl]] • [[Cozamatl]] • [[Epatl]] • [[Huehuehocelotl]] • [[Mapachtli]] • [[Mazatl]] • [[Miztli]] • [[Mizton]] • [[Nexcoyotl]] • [[Ocelotl]] • [[Ozomahtli]] • [[Pitzotl]] • [[Techichi]] • [[Temazatl]] • [[Tepeitzcuintli]] • [[Tlacamichin]] • [[Tlacatl]] • [[Tlacaxolotl]] • [[Tlalcoyotl]] • [[Tlacuachin]] • [[Tlahcomiztli]] • [[Tlalocelotl]] • [[Tlamichin]] • [[Tlatzqui]] • [[Tliltic tlacamayeh]] • [[Tzinacantli]] • [[Xoloitzcuintli]] • [[Zacamiztli]] • [[Zacatochin]] |- |} <noinclude> </noinclude> 3nlsu8npjnww04oghi41oab8bdpxshj 502548 502547 2022-08-07T15:44:02Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| style="margin:0 auto;clear:both;text-align:center;width:100%;" align=center class="toccolours" |- !bgcolor=green |[[Yolcatl|<span style="color:white;">Chichinimeh</span>]] |- |'''Cenyeliztli'''<br /> [[Itzcuintli]] | [[Techalotl]] | [[Tlacamayeh]] | [[Tochtli]] '''Chichinimeh'''<br />[[Amiztli]] • [[Apitzotl]] • [[Atlacamayeh]] • [[Ayotochtli]] • [[Azcacoyotl]] • [[Cahuayoh]] • [[Cuacuahueh]] • [[Cuacuauhxolotl]] • [[Cuauhtochin]] • [[Cuetlachtli]] • [[Coyametl]] • [[Coyotl]] • [[Cozamatl]] • [[Epatl]] • [[Huehuehocelotl]] • [[Mapachtli]] • [[Mazatl]] • [[Miztli]] • [[Mizton]] • [[Nexcoyotl]] • [[Ocelotl]] • [[Ozomahtli]] • [[Pitzotl]] • [[Techichi]] • [[Temazatl]] • [[Tepeitzcuintli]] • [[Tlacamichin]] • [[Tlacatl]] • [[Tlacaxolotl]] • [[Tlalcoyotl]] • [[Tlacuachin]] • [[Tlahcomiztli]] • [[Tlalocelotl]] • [[Tlamichin]] • [[Tlatzqui]] • [[Tliltic tlacamayeh]] • [[Tzinacantli]] • [[Xochimiztli]] • [[Xoloitzcuintli]] • [[Zacamiztli]] • [[Zacatochin]] |- |} <noinclude> </noinclude> mni0n0lz5dnyr3iurd96bnpi7hal9az Aguascalientes (nhn) 0 35786 502694 501532 2022-08-07T19:57:24Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Aguascalientes <sup><small>(nhn)</small></sup>}} {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Aguascalientes||NCH_name=Aguascalientes (nch)|NHN_name=Aguascalientes (nhn)}} {{Nahuatlahtolli}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Aguascalientes | Chantocaitl = Estado de Aguascalientes | Pamitl = Flag of Aguascalientes.svg | Chimalli = Coat of arms of Aguascalientes.svg | Tlalmachiyotl = Aguascalientes in Mexico.svg | Lema = Bona Terra, Bona Gens, Aqua Clara, Clarum Cœlum | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] | Hueyaltepetl = [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] | Ixtentli = 5 616 | Tlaixpayotl = 29 | Tlalticpac tliltetl = 22°01′18″N 102°21′23″O | Tepenelihuahcapanca = [[La Ardilla]] | Metros = 5,452 | Chanehqueh = 1,312,544 | CampaChanequeh = 227 | Pozahuacayotl = 197.3 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 33,491 | PPC = 23.492 | Tzintiliztli = [[5 metztli febrero]] xiuhpan [[1857]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tetlanahuatiani = Martín Orozco Sandoval | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 27 | Tlacatocaitl = Aguascalientecatl | Onohuayan = | Altepetlahtohcan = [[Altepetlahtohcan ipan Aguascalientes|11]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-AGS | Matlatzalan = www.aguascalientes.gob.mx |}} '''Aguascalientes''' nozo '''Tlahtohcayotl Aguascalientes''' (caxtillantlahtolcopa: ''Estado de Aguascalientes''), ce [[tlahtohcayotl]] ipan [[Mexico]] tlalli. Altepetl [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] itecuacan huan ialtepenanyo ipan tlahtohcayotl Aguascalientes. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Zacatecah]], canahpa huitztlampa ica [[Xalixco]], canahpa tonalcalaquiyampa ica Zacatecah huan canahpa tonalquizayampa ica [[Zacatecah]] huan [[Xalixco]]. Inic nahui tlahtohcayotl ocachi tepetzin ipan Mexico, canahpa tlahcopampa ca, ionohuayan ''El Llano'' ipan hueyiohtli iztac teocuitlatl ''Camino Real de la Plata'' itzalan in Zacatecah altepetl huan [[León, Guanajuato|León]] altepetl nozo [[Lagos de Moreno]]. Ce tlahtohcayotl ica hueyic tequitiliztli. == Tlaltocayotl == '''Aguascalientes''' ce tlaltohcayotl itecuacan. Hualauh caxtillahtolcopa itech ''Aguas'' huan ''Calientes'', ''atl'' huan ''totonilli'', quihtoznequi '''Atotonilli'''. Aguascalientes tlahtohcayotl quipiya itoca itechpahuic [[Aguascalientes, Aguascalientes|Altepetl Aguascalientes]] motenehua ''La Villa de Nuestra Señora de la Asunción de las Aguas Calientes'' mitzpehua in 22 metztli octubre xiuhpan 1575 intlah in [[Hueyitlahtocayotl Yancuic Galicia]].<ref>[http://www.inafed.gob.mx/work/enciclopedia/EMM01aguascalientes/index.html Enciclopedia de México, Aguascalientes.] Instituto Nacional para el Federalismo y el Desarrollo Municipal, 16 metztli agosto xiuhpan 2022.</ref> ==Huehcapatlahtoliztli== Achto tlacameh ipan inin tlalli catca 20 000 a.C. anca, ce tlalli ipan [[Hueyi Chichimecapan]], ochantih [[chichimecah| chichimecacalpolli]], in tlacatiyan [[caxcaneh]], [[tecuexeh]], [[cuamareh]] huan [[iztachichimecah]]. Achto yaoquizqueh nican cualcan, yehuantin oahcicoh ompa Caxtillan, teuctli Pedro Almíndez Chirino catca inic ce caxtiltecah tlen nemini nican tlalli, ohce xiuhpan 1530 nozo ipampa 1531 xihuitl, otlachiuh nehuatilli ipampa teuctli Nuño Beltrán de Guzmán. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Zacatecah]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Xalixco]], in tonalquizayampa ica [[Zacatecah]] huan in tonalcalaquiyampa ica [[Xalixco]]. ===Yeyantli=== Tlahtohcayotl Aguascalientes quipiya miaquin yeyantli xiuhpan. Nican yeyantli<ref group=tyml.>Tlahtolli quihtoznequi ipampa españoltecah matel '''''Clima'''''. Nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''yeyantli''.</ref> ahneneuhqui mochi Aguascalientes, inon tlacatiyan ica ''tlalnepantlah'' (ahmo quipia hueyatl) yeyantli ica miaquin cuauhtic tepetl La Ardilla ica cepayahuitl, in xopantlan ahmo quiyahuitl ica ixachi tonayoh ipan ahco ''temperatura''. Nican Tlahtocayotl Aguascalientes huacqui huan tepeyoh ica chicahuac [[ehcatl]] ihuicpa [[San Pedro atoyatl]] quemeh tlahtocayouhtic cuauhtlahtli ''Sierra Fría'' in ompa [[Plutarco Elías Calles apantli]] huan Malpaso apantli. Nochipa tepetlampa quipiya miac cepayauhtic [[cuauhtlah]] ca. In tencalixcuatl ica Zacatecah in ixtlahuatl cah, ce yeyantli cenca tepeyohtic in [[Sierra Madre Occidental]] huan in [[Sierra Fría]], tlen atlacomolli quipiya ixachi atl atemoctli iuhcayotl ihuan hueyi [[atoyatl]] ipan tlani temperatura. === Yoliztli === Aguascalientes iyoliz hueyi, quipia ohce yeyantli. Nican quipiya hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos orientales'', quipiya atl ipampa atoyatl huan Los Arquitos atepantli. Ompa mictlampa ca ''Sierra Fría''. No xiquitta Aguascalientes tlahtocayotl quipia chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, techalotl, cuetlachtli, ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. <div align=center> <!-- galería de mapas --> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Aguascalientes''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Striped Skunk (cropped).jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:MountainLion.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Didelphis marsupialis bragança-PA-brazil.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Presa Los Arquitos, en Jesús María, Aguascalientes 17.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Epatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlacuachin]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Aztatl]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Wild Turkey.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Granger Lake 013.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Canis latrans.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cottontail Rabbit in West Hartford, Connecticut 5.jpg|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehxolotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tepocolcoatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ayotochtli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Coyotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tochtli]] |- |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Nohpalli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Teoacomitl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ocotl]] |- |} </div> ==Teyacanaliztli== Aguascalientes quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Aguascalientes altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Martín Orozco Sandoval in tetlanahuatiani. {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tetlanahuatiani!!Cahuitl |- | Martín Orozco Sandoval || 2017-2023 |} ===Aguascalientes ixeliuhca=== {|class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tlapohualli!!Altepetlahtohcan!!Altepetlahtohcan icua |- |001 || [[Aguascalientes altepecalpolli|Aguascalientes]] || [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] |- |002 || [[Asientos altepecalpolli|Asientos]] || [[Asientos]] |- |003 || [[Calvillo altepecalpolli|Calvillo]] || [[Calvillo]] |- |004 || [[Cosío altepecalpolli|Cosío]] || [[Cosío]] |- |005 || [[Jesús María altepecalpolli (Aguascalientes)|Jesús María]] || [[Jesús María]] |- |006 || [[Pabellón de Arteaga altepecalpolli|Pabellón de Arteaga]] || [[Pabellón de Arteaga]] |- |007 || [[Rincón de Romos altepecalpolli|Rincón de Romos]] || [[Rincón de Romos]] |- |008 || [[San José de Gracia altepecalpolli|San José de Gracia]] || [[San José de Gracia]] |- |009 || [[Tepetzalan altepecalpolli|Tepetzalan]] || [[Tepetzalan]] |- |010 || [[El Llano, Aguascalientes|El Llano]] || [[Palo Alto, Aguascalientes|Palo Alto]] |- |011 || [[San Francisco de los Romo altepecalpolli|San Francisco de los Romo]] || [[San Francisco de los Romo]] |- |} == Tequitiliztli == [[File:Tractor labrando la tierra en Santa Rosa, El Llano, Aguascalientes 02.jpg|miniaturadeimagen|200px|Tlalpixcayotl ipan [[El Llano|El Llano]].]] Aguascalientes ce tlahtocayotl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Aguascalientes ca [[cintli]], [[zacacintli]], [[xalxocotl]], [[ahuacatl]], [[yoloxocotl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[xocomecatl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Aguascalientes tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altepemaitl. ===Nehnemiliztli=== [[Īxiptli:Barrio 4.jpg|thumbnail|200px|left|Feria de San Marcos.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Aguascalientes, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Altepetl Aguascalientes]] ipan Aguascalientes altepecalpolli, Apantli ipan [[San Francisco de los Romo]] altepecalpolli, Tepeyacac huan Lindavista ipan [[El Llano]], Cristo Roto ipan Jesús María altepecalpolli, Xolalpan Calvillo huan Sierra Fría ipan Calvillo altepecalpolli. Ohcequin cualcan ca, in ''Feria Nacional de San Marcos'' ipan Barrio de San Marcos, ompa xolalpan Altepetl Aguascalientes. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:1 Aeropuerto de Aguascalientes.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Aeropuerto Internacional de Aguascalientes]].]] Aguascalientes quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación. Ehcahuaznenqui, quipiya ce total itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Tequinemiliztli== [[Image:Capilla Hacienda de Santiago 2.jpg|thumb|200px|Santiago iteopan.]] Aguascalientes ce tlahtocayotl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Tlahtohcayotl Aguascalientes; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. ===Tlacualiztli=== Aguascalientes ce tlahtocayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlaxcalchilatl]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[birria]], [[tlapaloctli]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== Aguascalientes ce tlahtocayotl ica mochi calmanaliztli ipan [[Mexico]]; ixquich otlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== [[Image:Catedral de Aguascalientes, Aguascalientes, Aguascalientes- Aguascalientes cathedral (20232942553).jpg|thumb|right|200px|Hueyitepixcalli Aguascalientes.]] ====Hueyiteocalli Aguascalientes==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Altepetl Aguascalientes ca Hueyiteocalli Ichpochtli La Asunción ipan xolalpancopa. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipiya ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica ome torres, ahcopa ce terraza ixpan in hueyi iixteocal. === Macehualiztli === [[Image:Representación de la batalla de los Chicahuales, Jesús María, Aguascalientes 21.jpg|thumb|200px|Chicahualmeh ipan Jesús María.]] Aguascalientes ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Aguascalientes icihuahuan tlachihuah cuacualtzin tlahmachtli, motenehua ipan caxtilantlahtolcopa ''bordados'' huan [[payotl]]. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Aguascalientes]], tlacah huan tlacameh mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In mitohtli "Yaoyotl Chicahualli", ilhuitl ipan hueyaithualli iteopan. Noyuhqui quipia ''Batalla de los Chicahuales'' ipan Jesús María altepecalpolli. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 2012 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – ''[[Camino Real Tierra Adentro]]'' (Hueyiohtli Tlalnepantlah). == Momotlaliztli== [[File:Estadio Victoria (Aguascalientes).jpg|thumb|200px|left|Momotlaloyan Victoria]] [[File:Charreada en El Sabinal, Salto de los Salado, Aguascalientes 31.JPG|thumb|200px|right|Charreada ipan Aguascalientes]] In momotlaliztli ipan Aguascalientes tlahtocayotl ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, huan momotlaliztli itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Aguascalientes quipia tlamahuichihuanimeh ipan momotlaliztli quemeh mah: tecpan momotlaloyan ipan ''Estadio Victoria'' ipan Altepetl Aguascalientes, patinaje, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. Ohce momotlaliztli, in ''charreria'', momotlaliztlacatiyan otlachiuh nican Aguascalientes tlahtocayotl. == No xiquitta == * [[Yancuic Galicia]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Aguascalientes}} * [http://www.aguascalientes.gob.mx/ Sitio web del Gobierno del Estado.] * [http://www.inegi.org.mx/est/contenidos/proyectos/ccpv/cpv2005/Default.aspx Información del Conteo de población de 2005.] * [http://www.inegi.org.mx/est/contenidos/proyectos/agro/default.aspx Información del Censo Agropecuario 2007.] {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Aguascalientes (nhn)]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] dknz7obs02q8vkgchyg56ux8v7myudw Nemachiyōtīlli:Mexihcatlahtolli 10 35793 502631 498731 2022-08-07T18:28:19Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Tlacatlacuilo.jpg|right|120px|Huquipedia ihtic nahuatlahtolli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Achto quiyahuatentli]]</big></big></big><br> <big>''''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[tecpantlahtolli]].<br />Ce miccanahuatlahtolli otlahtoac ipan huehuecauh mexicatlahtohcayotl.</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Tepalehuiliztli]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tequiotl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Nahuatiliztli]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nci)]]</includeonly> |} 71nexmlg3szrmk2qn0s8m37kx3hz6mr 502632 502631 2022-08-07T18:29:00Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Tlacatlacuilo.jpg|right|120px|Huquipedia ihtic nahuatlahtolli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Calixxotl]]</big></big></big><br> <big>''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[tecpantlahtolli]].<br />Ce miccanahuatlahtolli otlahtoac ipan huehuecauh mexicatlahtohcayotl.''</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Tepalehuiliztli]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tequiotl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Nahuatiliztli]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nci)]]</includeonly> |} 6o6c2x744um48li4o19xsrcxj6t0ehw 502634 502632 2022-08-07T18:31:31Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Flag of the Nahuas.svg|right|120px|Huquipedia ihtic nahuatlahtolli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Calixxotl]]</big></big></big><br> <big>''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[tecpantlahtolli]].<br />Ce miccanahuatlahtolli otlahtoac ipan huehuecauh mexicatlahtohcayotl.''</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Tepalehuiliztli]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tequiotl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Nahuatiliztli]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nci)]]</includeonly> |} cvzx9k6iyy7ygfqzh26sq4rld18haw2 502635 502634 2022-08-07T18:31:42Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Flag of the Nahuas.svg|right|100px|Huquipedia ihtic nahuatlahtolli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Calixxotl]]</big></big></big><br> <big>''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[tecpantlahtolli]].<br />Ce miccanahuatlahtolli otlahtoac ipan huehuecauh mexicatlahtohcayotl.''</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Tepalehuiliztli]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tequiotl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Nahuatiliztli]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nci)]]</includeonly> |} 1nqo5dpe48snvrkawchu9f5qfzgwhyu 502638 502635 2022-08-07T18:35:33Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Flag of the Nahuas.svg|right|80px|Huquipedia ihtic nahuatlahtolli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Calixxotl]]</big></big></big><br> <big>''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[tecpantlahtolli]].<br />Ce miccanahuatlahtolli otlahtoac ipan huehuecauh mexicatlahtohcayotl.''</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Tepalehuiliztli]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tequiotl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Nahuatiliztli]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nci)]]</includeonly> |} febftqq86btha777ko3n26btqcqq01m 502639 502638 2022-08-07T18:36:07Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Flag of the Nahuas.svg|right|80px|Huquipedia ihtic nahuatlahtolli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Calixxotl]]</big></big></big><br> <big>''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[tecpantlahtolli]].<br />Ce miccanahuatlahtolli otlahtoac ipan huehuehmexihcatlahtohcayotl.''</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Tepalehuiliztli]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tequiotl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Nahuatiliztli]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nci)]]</includeonly> |} ozm42no16zqkgcs2eanw4wxh9db7s89 502640 502639 2022-08-07T18:36:45Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Flag of the Nahuas.svg|right|80px|Huquipedia ihtic nahuatlahtolli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Calixxotl]]</big></big></big><br> <big>''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[tecpantlahtolli]].<br />Ce miccanahuatlahtolli otlahto in ompa huehuehmexihcatlahtohcayotl.''</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Tepalehuiliztli]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tequiotl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Nahuatiliztli]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nci)]]</includeonly> |} qc1yoiixtnwbeveoy4wg8zyx4yi3vx8 502654 502640 2022-08-07T18:49:17Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Flag of the Nahuas.svg|right|80px|Huquipedia ihtic nahuatlahtolli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Hueyi calixatl]]</big></big></big><br> <big>''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[tecpantlahtolli]].<br />Ce miccanahuatlahtolli otlahto in ompa huehuehmexihcatlahtohcayotl.''</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Tepalehuiliztli]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tequiotl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Nahuatiliztli]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nci)]]</includeonly> |} klbvndxc1s79zupy45zuw1ulmdcxl9u 502716 502654 2022-08-08T02:26:13Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Tecpantlahtolli]] a [[Nemachiyōtīlli:Mexicatlahtolli]] wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Flag of the Nahuas.svg|right|80px|Huquipedia ihtic nahuatlahtolli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Hueyi calixatl]]</big></big></big><br> <big>''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[tecpantlahtolli]].<br />Ce miccanahuatlahtolli otlahto in ompa huehuehmexihcatlahtohcayotl.''</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Tepalehuiliztli]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tequiotl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Nahuatiliztli]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nci)]]</includeonly> |} klbvndxc1s79zupy45zuw1ulmdcxl9u 502718 502716 2022-08-08T02:26:31Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Flag of the Nahuas.svg|right|80px|Huquipedia ihtic nahuatlahtolli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Hueyi calixatl]]</big></big></big><br> <big>''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[mexicatlahtolli]].<br />Ce miccanahuatlahtolli otlahto in ompa huehuehmexihcatlahtohcayotl.''</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Tepalehuiliztli]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tequiotl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Nahuatiliztli]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nci)]]</includeonly> |} c5qaa6f0nebq1e74wxwacfkujimklpn 502720 502718 2022-08-08T02:29:20Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Mexicatlahtolli]] a [[Nemachiyōtīlli:Mexihcatlahtolli]] wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Flag of the Nahuas.svg|right|80px|Huquipedia ihtic nahuatlahtolli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Hueyi calixatl]]</big></big></big><br> <big>''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[mexicatlahtolli]].<br />Ce miccanahuatlahtolli otlahto in ompa huehuehmexihcatlahtohcayotl.''</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Tepalehuiliztli]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tequiotl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Nahuatiliztli]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nci)]]</includeonly> |} c5qaa6f0nebq1e74wxwacfkujimklpn 502723 502720 2022-08-08T02:30:03Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Flag of the Nahuas.svg|right|80px|Huquipedia ihtic nahuatlahtolli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Hueyi calixatl]]</big></big></big><br> <big>''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[mexihcatlahtolli]].<br />Ce miccanahuatlahtolli otlahto in ompa huehuehmexihcatlahtohcayotl.''</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Tepalehuiliztli]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tequiotl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Nahuatiliztli]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nci)]]</includeonly> |} e0k1mkur7tl1716n5ky0otn2l4bcv5d Yucatan 0 35858 502695 502529 2022-08-07T19:59:53Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Nahuatlahtolli}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: ''Estado de Yucatán'', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: ''Yúukatan''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Yucatán'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Yúukatan'' ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|right|200px|Teucyotl Yucatan.]] Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. === Yoliztli === Yucatan iyoliz hueyi, quipia occe yeyantli. Nican quipiya hueyac ixtlahuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''Planicie Yucateca'', quipiya atl ipampa atoyatl. Ompa huitztlampa ca ''Sierra de Ticul'' itepe ocachi hueyac, Benito Juárez tepeticpac. No xiquitta Yucatan tlahtohcayotl quipiya chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huehxolotl, techalotl, [[oztoatl]], ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. <div align=center> <!-- galería de mapas --> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Yucatan''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Striped Skunk (cropped).jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:MountainLion.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Didelphis marsupialis bragança-PA-brazil.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Gray Fox - Red Rock Canyon, Nevada copy.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Epatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlacuachin]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Oztoatl]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Meleagris ocellata1.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Granger Lake 013.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Canis latrans.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cottontail Rabbit in West Hartford, Connecticut 5.jpg|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Xiuhpalhuehxolotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tepocolcoatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ayotochtli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Coyotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tochtli]] |- |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Nohpalli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Teoacomitl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ocotl]] |- |} </div> ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl huan pitzopixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], noiuhqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Puerto Progreso]] huan [[Sisal]]. Occequintin yucatecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ipan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayōtl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tliltepoztli]] huan [[chalchihuitl]]. ===Nehnemiliztli=== [[File:Izamal-couvent.jpg|150 px|right|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Yucatan, in altepetl quipiya hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Mérida]] ipan Merida altepetlahtohcan, playas ipan [[Puerto Progreso]] altepetlahtohcan. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Yucatán, Merida, Yucatan, Mexico- Marzo 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Ipan Yucatan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. Tlahtohcayotl Yucatan quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Universidad Marista de Yucatán'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. Ipan Concal cah in ''Instituto Tecnológico de Conkal''. ==Tequinemiliztli== [[Image:Jarana Yucateca.jpg|thumb|250px|Tlaquemitl ipan Yucatan.]] Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi tequinemiliztli; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli in mayatlacameh. ===Tlacualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[xoxocoayoh]], [[pibil]], [[panucho]], [[papazdul]], [[pibipollo]], [[tlapaloctli]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi calmanaliztli ipan [[Mexico]] tlalli; ixquich otlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|right|Yucatan.]] ====Altepetl Chichen Itzá==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Altepetl Vhichen Itzá cah Hueyiteocalli. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipia ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica ce torre. === Macehualiztli === [[Image:|thumb|200px|Jarana.]] Yucatan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Chiyapan icihuahuan tlachihuah cuacualtzin tlahmachtli, motenehua ipan caxtilantlahtolcopa ''bordados'' huan [[payotl]]. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Ticul]], tlacah huan tlacameh mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. Itlatzohtzonaliz ocachi tenyoh in ''marimba''. In mitohtli "Mihtotiztli Vaquerias", ilhuitl ipan hueyaithualli iteopan. Noyuhqui quipia ''Mitohtiztli ipampa pilconetl'' ipan Ticul altepecalpolli. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''jarana'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in ''marimba''. ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 2012 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – ''[[Chichen Itzá]]''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commonscat|Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] havb058zvw5rdf9cx0xqp23wyiq88bk Nemachiyōtīlli:Totomeh/nhn 10 35998 502551 502479 2022-08-07T15:57:20Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| style="margin:0 auto;clear:both;text-align:center;width:100%;" align=center class="toccolours" |- !bgcolor=green |[[Yolcatl|<span style="color:white;">Totomeh</span>]] |- |'''Cenyeliztli'''<br /> [[Canauhtli]] | [[Cuauhtli]] | [[Totolin]] '''Totomeh'''<br />[[Acacalotl]] • [[Acoyotl]] • [[Acxoyatototl]] • [[Alotl]] • [[Atotolin]] • [[Atototl]] • [[Cacalotl]] • [[Centzontlahtoleh]] • [[Cochotl]] • [[Coxolihtli]] • [[Cozcacuauhtli]] • [[Cuanacatl]] • [[Cuicuitzcatl]] • [[Huehxolotl]] • [[Itzcuauhtli]] • [[Picicihtli]] • [[Quecholli]] • [[Quetzaltototl]] • [[Tecolotl]] • [[Tecuantotolin]] • [[Tlacaquecholli]] • [[Tlalalacatl]] • [[Tlecuauhtli]] • [[Tohtli]] • [[Totomichin]] • [[Toznenetl]] • [[Tzopilocuauhtli]] • [[Tzopilotl]] • [[Xiuhpalhuehxolotl]] • [[Zanatl]] • [[Zolcanauhtli]] • [[Zolin]] |- |} <noinclude> </noinclude> d4eg4j0mk4tifke34r9qzqyzwt1ney2 502552 502551 2022-08-07T15:58:15Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| style="margin:0 auto;clear:both;text-align:center;width:100%;" align=center class="toccolours" |- !bgcolor=green |[[Yolcatl|<span style="color:white;">Totomeh</span>]] |- |'''Cenyeliztli'''<br /> [[Canauhtli]] | [[Cuauhtli]] | [[Totolin]] '''Totomeh'''<br />[[Acacalotl]] • [[Acoyotl]] • [[Acxoyatototl]] • [[Alotl]] • [[Atotolin]] • [[Atototl]] • [[Cacalotl]] • [[Centzontlahtoleh]] • [[Cochotl]] • [[Coxolihtli]] • [[Cozcacuauhtli]] • [[Cuanacatl]] • [[Cuicuitzcatl]] • [[Huehxolotl]] • [[Itzcuauhtli]] • [[Picicihtli]] • [[Quecholli]] • [[Quetzalhuehxolotl]] • [[Quetzaltototl]] • [[Tecolotl]] • [[Tecuantotolin]] • [[Tlacaquecholli]] • [[Tlalalacatl]] • [[Tlecuauhtli]] • [[Tohtli]] • [[Totomichin]] • [[Toznenetl]] • [[Tzopilocuauhtli]] • [[Tzopilotl]] • [[Xiuhpalhuehxolotl]] • [[Zanatl]] • [[Zolcanauhtli]] • [[Zolin]] |- |} <noinclude> </noinclude> f9hnnkxftg1cjetdwlwg4wsw2buklvh Nemachiyōtīlli:Nahuatlahtolli 10 36003 502564 2022-08-07T16:50:42Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: <div style="background-color: white; border: 1px solid #AAAAAA; display: block; padding: 1px; clear:both; margin-top:10px;" class="noprint"><table style="background:none; width:100%"> <center><span style="font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-weight: normal;">[[File:Tlacatlacuilo.jpg|60px]] ''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[tlahco nahuatlahtolli]]. Ce yolnahuatlahtolli otlahtoa ipan Cholollan, Calpan, Amecameca, Tetzcohco huan Mom… wikitext text/x-wiki <div style="background-color: white; border: 1px solid #AAAAAA; display: block; padding: 1px; clear:both; margin-top:10px;" class="noprint"><table style="background:none; width:100%"> <center><span style="font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-weight: normal;">[[File:Tlacatlacuilo.jpg|60px]] ''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[tlahco nahuatlahtolli]]. Ce yolnahuatlahtolli otlahtoa ipan Cholollan, Calpan, Amecameca, Tetzcohco huan Momochco Malacateticpac.</span></center> </table> </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nci)]]</includeonly> hgpn0vfadyoxjaalilhvdezx789h4bq 502565 502564 2022-08-07T16:51:24Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki <div style="background-color: white; border: 1px solid #AAAAAA; display: block; padding: 1px; clear:both; margin-top:10px;" class="noprint"><table style="background:none; width:100%"> <center><span style="font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-weight: normal;">[[File:Tlacatlacuilo.jpg|60px]] ''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[tlahco nahuatlahtolli]]. Ce yolnahuatlahtolli otlahtoa ipan Cholollan, Amecameca, Tetzcohco huan Momochco Malacateticpac.</span></center> </table> </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nhn)]]</includeonly> j9e8dvkfi9hfpq37z6bb81rvq9sbacl 502566 502565 2022-08-07T16:52:47Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki <div style="background-color: white; border: 1px solid #AAAAAA; display: block; padding: 1px; clear:both; margin-top:10px;" class="noprint"><table style="background:none; width:100%"> <center><span style="font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-weight: normal;">[[File:Tlacatlacuilo.jpg|60px]] ''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[tlahco nahuatlahtolli]].<br />Ce yolnahuatlahtolli otlahtoa ipan Cholollan, Amecameca, Tetzcohco huan Momochco Malacateticpac.</span></center> </table> </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nhn)]]</includeonly> fjm02skvt9412zb8jg3ebvyddotfj9g 502567 502566 2022-08-07T17:02:01Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki <div style="background-color: white; border: 1px solid #AAAAAA; display: block; padding: 1px; clear:both; margin-top:10px;" class="noprint"><table style="background:none; width:100%"> <center><span style="font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-weight: normal;">[[File:Texcoco.png|60px]] ''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[tlahco nahuatlahtolli]].<br />Ce yolnahuatlahtolli otlahtoa ipan Cholollan, Amecameca, Tetzcohco huan Momochco Malacateticpac.</span></center> </table> </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nhn)]]</includeonly> n9gd0inz3zw1yrtidjm51yg0pd2jbfy 502568 502567 2022-08-07T17:03:31Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki <div style="background-color: white; border: 1px solid #AAAAAA; display: block; padding: 1px; clear:both; margin-top:10px;" class="noprint"><table style="background:none; width:100%"> <center><span style="font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-weight: normal;">[[File:Bandera nahua o mexica.png|60px]] ''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[tlahco nahuatlahtolli]].<br />Ce yolnahuatlahtolli otlahtoa ipan Cholollan, Amecameca, Tetzcohco huan Momochco Malacateticpac.</span></center> </table> </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nhn)]]</includeonly> c58moofk494xeb74i6r7czuptzuvnw8 502569 502568 2022-08-07T17:06:02Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Señorio_cuzcatlan.svg|right|120px|Ne Wikipediaj Tik Nawat]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Wp/ppl/Achtu Iswat|Achtu Iswat]]</big></big></big><br> <big>[[File:Bandera nahua o mexica.png|60px]] ''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[tlahco nahuatlahtolli]].<br />Ce yolnahuatlahtolli.</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Wp/ppl/Ayuda:Indice|Tepalewilis]]</big><br> <big>[[Wp/ppl/Ayuda:Recursos|Tajtaiwan]]</big><br> <big>[[Wp/ppl/Chinamit:Chinamit|Chinamit]]</big> <br> |} |} <div style="background-color: white; border: 1px solid #AAAAAA; display: block; padding: 1px; clear:both; margin-top:10px;" class="noprint"><table style="background:none; width:100%"> <center><span style="font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-weight: normal;"></span></center> </table> </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nhn)]]</includeonly> qq03h0ye19ksm9orddfkcb96i997zz1 502570 502569 2022-08-07T17:07:51Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Señorio_cuzcatlan.svg|right|120px|Ne Wikipediaj Tik Nawat]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Wp/ppl/Achtu Iswat|Achtu Iswat]]</big></big></big><br> <big>[[File:Bandera nahua o mexica.png|60px]] ''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[tlahco nahuatlahtolli]].<br />Ce yolnahuatlahtolli quitlahtoa ompa Volcanico tlalli.</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Wp/ppl/Ayuda:Indice|Tepalewilis]]</big><br> <big>[[Wp/ppl/Ayuda:Recursos|Tajtaiwan]]</big><br> <big>[[Wp/ppl/Chinamit:Chinamit|Chinamit]]</big> <br> |} |} memyrofk3yhrsj9faps9c9hsss7wiff 502571 502570 2022-08-07T17:11:03Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Nahuatl central.png|right|120px|Huquipedia ihtic nahuatlahtolli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Wp/ppl/Achtu Iswat|Achtu Iswat]]</big></big></big><br> <big>[[File:Bandera nahua o mexica.png|60px]] ''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[tlahco nahuatlahtolli]].<br />Ce yolnahuatlahtolli quitlahtoa ompa Volcanico tlalli.</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Wp/ppl/Ayuda:Indice|Tepalewilis]]</big><br> <big>[[Wp/ppl/Ayuda:Recursos|Tajtaiwan]]</big><br> <big>[[Wp/ppl/Chinamit:Chinamit|Chinamit]]</big> <br> |} |} 2t9elb2yqfh8867vo6foa892auugnr0 502573 502571 2022-08-07T17:19:20Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Nahuatl central.png|right|120px|Huquipedia ihtic nahuatlahtolli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Achto quiyahuatentli]]</big></big></big><br> <big>[[File:Bandera nahua o mexica.png|60px]] ''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[tlahco nahuatlahtolli]].<br />Ce yolnahuatlahtolli quitlahtoa ompa Volcanico tlalli.</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Wp/ppl/Ayuda:Indice|Tepalewilis]]</big><br> <big>[[Wp/ppl/Ayuda:Recursos|Tajtaiwan]]</big><br> <big>[[Wp/ppl/Chinamit:Chinamit|Chinamit]]</big> <br> |} |} 3pwxjc6zdv5gk2ezbzi87kdwp7uz90z 502574 502573 2022-08-07T17:20:24Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Bandera nahua o mexica.png|right|120px|Huquipedia ihtic nahuatlahtolli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Achto quiyahuatentli]]</big></big></big><br> <big>''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[tlahco nahuatlahtolli]].<br />Ce yolnahuatlahtolli quitlahtoa ompa Volcanico tlalli.</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Wp/ppl/Ayuda:Indice|Tepalewilis]]</big><br> <big>[[Wp/ppl/Ayuda:Recursos|Tajtaiwan]]</big><br> <big>[[Wp/ppl/Chinamit:Chinamit|Chinamit]]</big> <br> |} |} 4w5wov6r3zox5vjywkuti7nyg10np79 502630 502574 2022-08-07T18:22:41Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Bandera nahua o mexica.png|right|120px|Huquipedia ihtic nahuatlahtolli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Achto quiyahuatentli]]</big></big></big><br> <big>''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[tlahco nahuatlahtolli]].<br />Ce yolnahuatlahtolli quitlahtoa ompa Volcanico tlalli.</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Teicneliliztli]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tequiyotl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Tlahtoliztli]]</big> <br> |} |} e2y5r0dfwhlvvs5tskbxv6mx1dvx7ub 502633 502630 2022-08-07T18:30:29Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Bandera nahua o mexica.png|right|120px|Huquipedia ihtic nahuatlahtolli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Achto quiyahuatentli]]</big></big></big><br> <big>''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[tlahco nahuatlahtolli]].<br />Ce yolnahuatlahtolli quitlahtoa ompa Volcanico tlalli.</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Teicneliliztli]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tequiyotl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Tlahtoliztli]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nhn)]]</includeonly> |} 509h3m6ch18lnntx3x9455s6ra9j5s7 502662 502633 2022-08-07T19:31:27Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Tlahco nahuatlahtolli]] a [[Nemachiyōtīlli:Nahuatlahtolli]] wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Bandera nahua o mexica.png|right|120px|Huquipedia ihtic nahuatlahtolli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Achto quiyahuatentli]]</big></big></big><br> <big>''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[tlahco nahuatlahtolli]].<br />Ce yolnahuatlahtolli quitlahtoa ompa Volcanico tlalli.</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Teicneliliztli]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tequiyotl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Tlahtoliztli]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nhn)]]</includeonly> |} 509h3m6ch18lnntx3x9455s6ra9j5s7 502665 502662 2022-08-07T19:33:11Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Bandera nahua o mexica.png|right|120px|Huquipedia ihtic nahuatlahtolli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Achto quiyahuatentli]]</big></big></big><br> <big>''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[tlahco nahuatlahtolli]].<br />Ce yolnahuatlahtolli quitlahtoa ompa Puebla, Tlaxcallan huan Mexico tlalli.</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Teicneliliztli]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tequiyotl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Tlahtoliztli]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nhn)]]</includeonly> |} bfnc9l5yrok8747gwfsorgzuu2dagq4 502666 502665 2022-08-07T19:33:26Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Bandera nahua o mexica.png|right|120px|Huquipedia ihtic nahuatlahtolli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Achto quiyahuatentli]]</big></big></big><br> <big>''Inin '''tlahcuilolli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[tlahco nahuatlahtolli]].<br />Ce yolnahuatlahtolli quitlahtoa ompa Puebla, Tlaxcallan, Altepetl Mexico huan Mexico tlalli.</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Teicneliliztli]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tequiyotl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Tlahtoliztli]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nhn)]]</includeonly> |} 00m0ycxkujhxsrcqluusmjqt28g4bxu Achto Quiyahuatl 0 36004 502576 2022-08-07T17:21:17Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Achto Quiyahuatl]] a [[Achto quiyahuatentli]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Achto quiyahuatentli]] tew6xb3q4uyj5hbzjq981et9398xda9 Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k 10 36005 502582 2022-08-07T17:27:41Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k]] a [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k]] loh7xe69tl0m00g519gvsqlbhzk0k1u Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k/Icniuhuan 10 36006 502591 2022-08-07T17:36:34Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k/Icniuhuan]] a [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/Icniuhuan]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/Icniuhuan]] t3a7jtl02psr0bh1e1xu3fmtv33gkq6 Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k/Ma moyolicatzin 10 36007 502593 2022-08-07T17:37:01Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k/Ma moyolicatzin]] a [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/Ma moyolicatzin]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/Ma moyolicatzin]] osevdsto01lkdidyn26sryshq3raxzw Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k/axcancayotl 10 36008 502595 2022-08-07T17:37:31Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k/axcancayotl]] a [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/axcancayotl]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/axcancayotl]] cwy6i50ky9vhnfqdqrdya1hxabo7wgi Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k/cahuayomalacatl 10 36009 502597 2022-08-07T17:37:55Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k/cahuayomalacatl]] a [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/cahuayomalacatl]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/cahuayomalacatl]] crrco3xblviqkhw7aocxo6p5i24do2v Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k/calpollahtolli 10 36010 502599 2022-08-07T17:38:28Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k/calpollahtolli]] a [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/calpollahtolli]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/calpollahtolli]] hjdrgb6ufwj67mxv3iw422ocsmq3c8d Nemachiyōtīlli tēixnāmiquiliztli:Calīxatl600k/calpollahtolli 11 36011 502601 2022-08-07T17:38:29Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli tēixnāmiquiliztli:Calīxatl600k/calpollahtolli]] a [[Nemachiyōtīlli tēixnāmiquiliztli:Quiyahuatentli600k/calpollahtolli]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Nemachiyōtīlli tēixnāmiquiliztli:Quiyahuatentli600k/calpollahtolli]] jyjecvy4udoel5kfahzzt4z55qdd8q2 Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k/cuaitl 10 36012 502606 2022-08-07T17:40:25Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k/cuaitl]] a [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/cuaitl]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/cuaitl]] tsnunxl7ggze0evmod4tbjb1giq02mf Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k/Neneuhcāyōtl 10 36013 502608 2022-08-07T17:44:06Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k/Neneuhcāyōtl]] a [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/tlahuipantli]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/tlahuipantli]] 98t09gtj9l0j3aeye4regixzd2bi26y Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k/tlahtolli 10 36014 502612 2022-08-07T17:47:34Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k/tlahtolli]] a [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/tlahtolli]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/tlahtolli]] qurjg742i7o431w98b9vi1i9ctdymfg Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/tlahuipantli 10 36015 502615 2022-08-07T17:48:47Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/tlahuipantli]] a [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/Tlahuipantli]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/Tlahuipantli]] aaz4slz9r86e9cqn0kd8s18mlnp7aq8 Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/Ma moyolicatzin 10 36016 502619 2022-08-07T17:52:15Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/Ma moyolicatzin]] a [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/Mah moyolicatzin]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/Mah moyolicatzin]] fgu3hl5fjuzihj0f8vm31cilhstov2u Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli600k/Cualli tlahcuilolli 10 36017 502622 2022-08-07T17:56:49Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), ce ioquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac,<ref>[https://www.naturalista.mx/taxa/906-Meleagris-gallopavo ''Naturalista'', CONABIO; 6 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> noyuhqui occe totolin, itoca xiuhpalhuehxolotl… wikitext text/x-wiki '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), ce ioquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac,<ref>[https://www.naturalista.mx/taxa/906-Meleagris-gallopavo ''Naturalista'', CONABIO; 6 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono huan xolo. Occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ipan [[Cozcatlan]] itoca '''chompipi''', ce pipillahtolli huan Veracruz tepehuahcan, nahuatlahtolcopa '''Huechoh''' nozo ''wechoj''. 1t404vkphvm626l4bsdy0rpk6x8laf6 502623 502622 2022-08-07T17:59:18Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), ce ioquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac,<ref>[https://www.naturalista.mx/taxa/906-Meleagris-gallopavo ''Naturalista'', CONABIO; 6 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono huan xolo. Occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ipan [[Cozcatlan]] itoca '''chompipi''', ce pipillahtolli huan Veracruz tepehuahcan, nahuatlahtolcopa '''Huechoh''' nozo ''wechoj''. <div style="text-align:right;">'''[[Huehxolotl|Xiquixpohua ocachi...]]'''</div> 1pppnhkk3gymw2tpy3dc2ulrwn28vv8 502624 502623 2022-08-07T17:59:39Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), ce ioquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono huan xolo. Occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ipan [[Cozcatlan]] itoca '''chompipi''', ce pipillahtolli huan Veracruz tepehuahcan, nahuatlahtolcopa '''Huechoh''' nozo ''wechoj''. <div style="text-align:right;">'''[[Huehxolotl|Xiquixpohua ocachi...]]'''</div> t2wvj7hyb1b2jos35fdqieywdcutcw6 502625 502624 2022-08-07T18:00:21Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), ce ioquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono huan xolo. Occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ipan [[Cozcatlan]] itoca '''chompipi''', ce pipillahtolli huan Veracruz tepehuahcan, nahuatlahtolcopa '''Huechoh''' nozo ''wechoj''. <div style="text-align:right;">'''[[Huehxolotl|Xiquixpohua ocachi...]]'''</div> 7ne8c858szibydclzygc4y49mg6vk0s 502626 502625 2022-08-07T18:03:51Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki <noinclude><templatestyles src="Portada600k/styles.css" /></noinclude> <div id="mf-Cualli_tlahcuilōlli" style="position:relative; margin:0; background:#ffffff; font-family: 'Montserrat', sans-serif; font-size:120%; font-weight:bold; border:0px solid #DDDDC0; text-align:left; color:#000; padding:0.6em 0.4em;"><div style="position:absolute; left:-4px; top:0px;">[[Īxiptli:Green-bg rounded cropped.svg|link=]]</div><div style="position:absolute; left:4px; top:0px; vertical-align:bottom;">[[Īxiptli:Artículo bueno.svg|link=|30px]]</div><div style="position:absolute; left:40px; top:3px; vertical-align:bottom;">Cualli tlahcuilolli</div></div> <br/> <div id="mf-Cualli_tlahcuilōlli2">{{Quiyahuatentli:Cualli tlahcuilolli}}</div> dlcwb9ov7wyi7wkuj0ilojvv5a7al70 Nemachiyōtīlli:Quiyahuatentli:Cualli tlahcuilolli 10 36018 502627 2022-08-07T18:03:59Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), ce ioquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa Yucatan tlaly… wikitext text/x-wiki [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), ce ioquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono huan xolo. Occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ipan [[Cozcatlan]] itoca '''chompipi''', ce pipillahtolli huan Veracruz tepehuahcan, nahuatlahtolcopa '''Huechoh''' nozo ''wechoj''. <div style="text-align:right;">'''[[Huehxolotl|Xiquixpohua ocachi...]]'''</div> 7ne8c858szibydclzygc4y49mg6vk0s 502628 502627 2022-08-07T18:05:44Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), ce ioquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono huan xolo. Occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ipan [[Cozcatlan]] itoca '''chompipi''', ce pipillahtolli huan Veracruz tepehuahcan, nahuatlahtolcopa '''Huechoh''' nozo ''wechoj''. ==Inacayo== Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''huevo de pavo''.</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. <div style="text-align:right;">'''[[Huehxolotl|Xiquixpohua ocachi...]]'''</div> rwjewa4xo9mw3qr8lnnvi7sbe4f9h7w 502629 502628 2022-08-07T18:06:57Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), ce ioquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono huan xolo. Occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ipan [[Cozcatlan]] itoca '''chompipi''', ce pipillahtolli huan Veracruz tepehuahcan, nahuatlahtolcopa '''Huechoh''' nozo ''wechoj''. ==Inacayo== Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]. Yeipan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. <div style="text-align:right;">'''[[Huehxolotl|Xiquixpohua ocachi...]]'''</div> lufy5sul6fzncxb3klrlfm5fylngr3k Calixxotl 0 36019 502651 2022-08-07T18:48:39Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Calixxotl]] a [[Hueyi calixatl]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Hueyi calixatl]] mit3zwfw2cr7errirb8th1tk5or5opn Tēixnāmiquiliztli:Calixxotl 1 36020 502653 2022-08-07T18:48:39Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Tēixnāmiquiliztli:Calixxotl]] a [[Tēixnāmiquiliztli:Hueyi calixatl]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Tēixnāmiquiliztli:Hueyi calixatl]] r6aqeceyw0xl5t3hf1clm2gw0lqxv0z Nemachiyōtīlli:Nauatlajtoli 10 36021 502658 2022-08-07T19:28:25Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Flag of Hidalgo.svg|right|80px|Uikipediaj ijtik nahuatlahtoli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Achto kaltsajkayotl]]</big></big></big><br> <big>''Ini '''tlajkuiloli'''… wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Flag of Hidalgo.svg|right|80px|Uikipediaj ijtik nahuatlahtoli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Achto kaltsajkayotl]]</big></big></big><br> <big>''Ini '''tlajkuiloli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[nauatlajtoli]].<br />Ce miccanahuatlahtolli otlahto in ompa huehuehmexihcatlahtohcayotl.''</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Ayuda]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tekiotl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Sasanili]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nauatlajtoli (nch)]]</includeonly> |} eiyurbbt6rfpp8pt1etu2pkvqcfpct3 502659 502658 2022-08-07T19:28:36Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Flag of Hidalgo.svg|right|120px|Uikipediaj ijtik nahuatlahtoli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Achto kaltsajkayotl]]</big></big></big><br> <big>''Ini '''tlajkuiloli''' cah yeh oquihcuiloh ipan [[nauatlajtoli]].<br />Ce miccanahuatlahtolli otlahto in ompa huehuehmexihcatlahtohcayotl.''</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Ayuda]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tekiotl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Sasanili]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nauatlajtoli (nch)]]</includeonly> |} gg61pdewxr7rpqt3t5djvn1c2hnrnya 502660 502659 2022-08-07T19:30:08Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Flag of Hidalgo.svg|right|120px|Uikipediaj ijtik nahuatlahtoli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Achto kaltsajkayotl]]</big></big></big><br> <big>''Ini '''tlajkuiloli''' kaj yej okuiloa ipan [[nauatlajtoli]].<br />Se yolnahuatlajtol otlajtoa ompaj Kuextekajpan.''</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Ayuda]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tekiotl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Sasanili]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nauatlajtoli (nch)]]</includeonly> |} bpuip82qkmyxze49mtqhji8eei8429t 502661 502660 2022-08-07T19:31:03Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Flag of Hidalgo.svg|right|120px|Uikipediaj ijtik nahuatlahtoli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Achto kaltsajkayotl]]</big></big></big><br> <big>''Ini '''tlajkuiloli''' kaj yej okuiloa ipan [[nauatlajtoli]].<br />Se yolnauatlajtol otlajtoa ompaj Kuextekajpan.''</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Ayuda]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tekiotl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Sasanili]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nauatlajtoli (nch)]]</includeonly> |} qz65zqs2m9cfkro2kx3fyvghdy8ce83 502705 502661 2022-08-08T02:07:38Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Flag of Hidalgo.svg|right|120px|Uikipediaj ijtik nahuatlahtoli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Achto kaltsajkayotl]]</big></big></big><br> <big>''Ni '''tlajkuiloli''' ektok yej oijkuilo ipan [[nauatlajtoli]].<br />Se auatlajtolyoli kamati ompaj Kuextekajpan.''</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Paleuilistli]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tekitl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Kamanali]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nauatlajtoli (nch)]]</includeonly> |} 081m5ba76cbxk1n3lznvgv5cwrgfpuq 502706 502705 2022-08-08T02:08:10Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Flag of Hidalgo.svg|right|120px|Uikipediaj ijtik nahuatlahtoli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Achto kaltsajkayotl]]</big></big></big><br> <big>''Ni '''tlajkuiloli''' eltok yej oijkuilo ipan [[nauatlajtoli]].<br />Se auatlajtolyoli kamati ompaj Kuextekajpan.''</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Paleuilistli]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tekitl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Kamanali]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nauatlajtoli (nch)]]</includeonly> |} s3z2t8op8yetjvtv9sa6rjfdwefck56 502707 502706 2022-08-08T02:10:18Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Flag of Hidalgo.svg|right|120px|Uikipediaj ijtik nahuatlahtoli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Achto kaltsajkayotl]]</big></big></big><br> <big>''Ni '''tlajkuiloli''' eltok yej oijkuilo ipan [[nauatlajtoli]].<br />Se nauatlajtolyoli kamati ompaj Kuextekajpan.''</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Paleuilistli]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tekitl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Kamanali]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nauatlajtoli (nch)]]</includeonly> |} mkmxcdfl12k00nv7gm50cqmlqnqy7qn 502708 502707 2022-08-08T02:11:22Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Flag of Hidalgo.svg|right|120px|Uikipediaj ijtik nahuatlahtoli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Achto kaltsajkayotl]]</big></big></big><br> <big>''Ni '''tlajkuiloli''' eltok yej oijkuilo ipan [[nauatlajtoli]].<br />Se nauatlajtolyoli kamati ompaj Kuextekapaj.''</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Paleuilistli]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tekitl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Kamanali]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nauatlajtoli (nch)]]</includeonly> |} 3gfwhbnkeq9e57ly3t208804f2qrvp1 502713 502708 2022-08-08T02:20:31Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Flag of Hidalgo.svg|right|120px|Uikipediaj ijtik nahuatlahtoli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Achto kaltsajkayotl]]</big></big></big><br> <big>''Ni '''tlajkuiloli''' eltok yej oijkuilo ipan [[nauatlajtoli]].<br />Se nauatlajtolyoli kamati ompaj Uaxtekapaj tlali.''</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Paleuilistli]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tekitl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Kamanali]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nauatlajtoli (nch)]]</includeonly> |} ore2i9jai48c4uat2r2652se9lxdiyh Nemachiyōtīlli:Tlahco nahuatlahtolli 10 36022 502663 2022-08-07T19:31:27Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Tlahco nahuatlahtolli]] a [[Nemachiyōtīlli:Nahuatlahtolli]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Nemachiyōtīlli:Nahuatlahtolli]] jeoh65jknx2kpxwb2umbv6i5tbo6mq3 Nemachiyōtīlli:Nawatlahtolli 10 36023 502709 2022-08-08T02:16:18Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Flag of Veracruz.svg|right|120px|Wikipediah ihtik nawatlahtolli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Achto kaltsajkayotl]]</big></big></big><br> <big>''Ni '''amatlahkwiloll… wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Flag of Veracruz.svg|right|120px|Wikipediah ihtik nawatlahtolli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Achto kaltsajkayotl]]</big></big></big><br> <big>''Ni '''amatlahkwilolli''' eltok yeh oihkwilo pan [[nawatlahtolli]].<br />Se nawatlahtolyolis kamati ompah Waxtlan.''</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Palewilistli]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tekitl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Amakamanalli]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nawatlahtolli (nhe)]]</includeonly> |} 9xf3a928tf0vjjeqvfq1imdip7tmrok 502710 502709 2022-08-08T02:17:04Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="rad" padding="0" cellpadding="0" width="100%" align="center" style="font-size:95%; background:#F1FAFF; border:2px solid #C6E4F2; margin-top: 1em; -moz-border-radius:10px" | {| |- || <div style="text-align:right; padding-bottom:0.5em;">[[File:Flag of Veracruz.svg|right|120px|Wikipediah ihtik nawatlahtolli]] </div> |align="center" style="width:75%; padding:5px 2% 5px 2%;"| <big><big><big>[[Pewalistli]]</big></big></big><br> <big>''Ni '''amatlahkwilolli''' eltok yeh oihkwilo pan [[nawatlahtolli]].<br />Se nawatlahtolyolis kamati ompah Waxtlan.''</big> |align="center" style="width:25%; padding:15px 2% 5px 2%;"| <big>[[Huiquipedia:Ayuda|Palewilistli]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Trabajo|Tekitl]]</big><br> <big>[[Huiquipedia:Discusión|Amakamanalli]]</big> <br> |} </div><includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Nawatlahtolli (nhe)]]</includeonly> |} jugl12tpnizgsxam0ruzabkdx1pe7bn Nemachiyōtīlli:Tecpantlahtolli 10 36024 502717 2022-08-08T02:26:13Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Tecpantlahtolli]] a [[Nemachiyōtīlli:Mexicatlahtolli]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Nemachiyōtīlli:Mexicatlahtolli]] ihdhl93v7fnrc01sij5v087vm0j9ujj Nemachiyōtīlli:Mexicatlahtolli 10 36025 502721 2022-08-08T02:29:20Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Nemachiyōtīlli:Mexicatlahtolli]] a [[Nemachiyōtīlli:Mexihcatlahtolli]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Nemachiyōtīlli:Mexihcatlahtolli]] mody5wxdr4q26ot785rue5q4429cs9p Atzompan 0 36026 502743 2022-08-08T06:08:22Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Atzompan]] a [[Ocelotepec]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Ocelotepec]] jvtn4ukftkqy54ae6nekn2wwmrjnue0