Wikisource:De kroeg

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="nl">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikisource</sitename>
    <dbname>nlwikisource</dbname>
    <base>https://nl.wikisource.org/wiki/Hoofdpagina</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.22</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Media</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Speciaal</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Overleg</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Gebruiker</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Overleg gebruiker</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikisource</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Overleg Wikisource</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Bestand</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Overleg bestand</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Overleg MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Sjabloon</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Overleg sjabloon</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Help</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Overleg help</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Categorie</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Overleg categorie</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Hoofdportaal</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Overleg hoofdportaal</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Auteur</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Overleg auteur</namespace>
      <namespace key="104" case="first-letter">Pagina</namespace>
      <namespace key="105" case="first-letter">Overleg pagina</namespace>
      <namespace key="106" case="first-letter">Index</namespace>
      <namespace key="107" case="first-letter">Overleg index</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Overleg module</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Uitbreiding</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Overleg uitbreiding</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Uitbreidingsdefinitie</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Overleg uitbreidingsdefinitie</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Wikisource:De kroeg</title>
    <ns>4</ns>
    <id>1304</id>
    <revision>
      <id>126912</id>
      <parentid>126819</parentid>
      <timestamp>2022-07-30T20:32:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MarcoAurelio</username>
        <id>3701</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bot policy */ Reactie</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="102726" xml:space="preserve">{{kroeg}}


== [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/14|Tech News: 2022-14]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W14&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/14|Translations]] are available.

'''Problems'''
* For a few days last week, edits that were suggested to newcomers were not tagged in the [[{{#special:recentchanges}}]] feed. This bug has been fixed. [https://phabricator.wikimedia.org/T304747]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.6|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-04-05|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-04-06|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-04-07|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-04-07|en}} at 7:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s4.dblist targeted wikis]).

'''Future changes'''
* Starting next week, Tech News' title will be translatable. When the newsletter is distributed, its title may not be &lt;code dir=ltr&gt;Tech News: 2022-14&lt;/code&gt; anymore. It may affect some filters that have been set up by some communities. [https://phabricator.wikimedia.org/T302920]
* Over the next few months, the &quot;[[mw:Special:MyLanguage/Help:Growth/Tools/Add a link|Add a link]]&quot; Growth feature [[phab:T304110|will become available to more Wikipedias]]. Each week, a few wikis will get the feature. You can test this tool at [[mw:Special:MyLanguage/Growth#deploymentstable|a few wikis where &quot;Link recommendation&quot; is already available]].

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/14|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W14&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

4 apr 2022 23:01 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23097604 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-15&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W15&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/15|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* There is a new public status page at &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[https://www.wikimediastatus.net/ www.wikimediastatus.net]&lt;/span&gt;. This site shows five automated high-level metrics where you can see the overall health and performance of our wikis' technical environment. It also contains manually-written updates for widespread incidents, which are written as quickly as the engineers are able to do so while also fixing the actual problem. The site is separated from our production infrastructure and hosted by an external service, so that it can be accessed even if the wikis are briefly unavailable. You can [https://diff.wikimedia.org/2022/03/31/announcing-www-wikimediastatus-net/ read more about this project].
* On Wiktionary wikis, the software to play videos and audio files on pages has now changed. The old player has been removed. Some audio players will become wider after this change. [[mw:Special:MyLanguage/Extension:TimedMediaHandler/VideoJS_Player|The new player]] has been a beta feature for over four years. [https://phabricator.wikimedia.org/T100106][https://phabricator.wikimedia.org/T248418]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.7|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-04-12|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-04-13|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-04-14|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/15|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W15&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

11 apr 2022 21:44 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23124108 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-16&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W16&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/16|Translations]] are available.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.8|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-04-19|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-04-20|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-04-21|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-04-19|en}} at 07:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s7.dblist targeted wikis]) and on {{#time:j xg|2022-04-21|en}} at 7:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s8.dblist targeted wikis]).
* Administrators will now have [[m:Community Wishlist Survey 2021/(Un)delete associated talk page|the option to delete/undelete the associated &quot;Talk&quot; page]] when they are deleting a given page. An API endpoint with this option is also available. This concludes the [[m:Community Wishlist Survey 2021/Admins and patrollers/(Un)delete associated talk page|11th wish of the 2021 Community Wishlist Survey]].
* On [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements#test-wikis|selected wikis]], 50% of logged-in users will see the new [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Features/Table of contents|table of contents]]. When scrolling up and down the page, the table of contents will stay in the same place on the screen. This is part of the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|Desktop Improvements]] project. [https://phabricator.wikimedia.org/T304169]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] Message boxes produced by MediaWiki code will no longer have these CSS classes: &lt;code dir=ltr&gt;successbox&lt;/code&gt;, &lt;code dir=ltr&gt;errorbox&lt;/code&gt;, &lt;code dir=ltr&gt;warningbox&lt;/code&gt;. The styles for those classes and &lt;code dir=ltr&gt;messagebox&lt;/code&gt; will be removed from MediaWiki core. This only affects wikis that use these classes in wikitext, or change their appearance within site-wide CSS. Please review any local usage and definitions for these classes you may have. This was previously announced in the [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/09|28 February issue of Tech News]].

'''Future changes'''
* [[mw:Special:MyLanguage/Extension:Kartographer|Kartographer]] will become compatible with [[mw:Special:MyLanguage/Extension:FlaggedRevs|FlaggedRevisions page stabilization]]. Kartographer maps will also work on pages with [[mw:Special:MyLanguage/Help:Pending changes|pending changes]]. [https://meta.wikimedia.org/wiki/WMDE_Technical_Wishes/Geoinformation#Project_descriptions] The Kartographer documentation has been thoroughly updated. [https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Help:Extension:Kartographer/Getting_started] [https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/Maps] [https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Help:Extension:Kartographer]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/16|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W16&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

19 apr 2022 01:11 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23167004 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Movement Strategy and Governance News – Issue 6&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt;
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Movement Strategy and Governance News'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Issue 6, April 2022'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6|'''Read the full newsletter''']]&lt;/span&gt;
----

Welcome to the sixth issue of Movement Strategy and Governance News! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board of trustees elections and other relevant MSG topics.

This Newsletter will be distributed quarterly, while the more frequent Updates will also be delivered weekly. Please remember to subscribe [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive future issues of this newsletter.
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt;

*'''Leadership Development -''' A Working Group is Forming! - The application to join the Leadership Development Working Group closed on April 10th, 2022, and up to 12 community members will be selected to participate in the working group. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A1|continue reading]])
*'''Universal Code of Conduct Ratification Results are out! -''' The global decision process on the enforcement of the UCoC via SecurePoll was held from 7 to 21 March. Over 2,300 eligible voters from at least 128 different home projects submitted their opinions and comments. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A2|continue reading]])
*'''Movement Discussions on Hubs -''' The Global Conversation event on Regional and Thematic Hubs was held on Saturday, March 12, and was attended by 84 diverse Wikimedians from across the movement. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A3|continue reading]])
*'''Movement Strategy Grants Remain Open! -''' Since the start of the year, six proposals with a total value of about $80,000 USD have been approved. Do you have a movement strategy project idea? Reach out to us! ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A4|continue reading]])
*'''The Movement Charter Drafting Committee is All Set! -''' The Committee of fifteen members which was elected in October 2021, has agreed on the essential values and methods for its work, and has started to create the outline of the Movement Charter draft. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A5|continue reading]])
*'''Introducing Movement Strategy Weekly -''' Contribute and Subscribe! - The MSG team have just launched the updates portal, which is connected to the various Movement Strategy pages on Meta-wiki. Subscriber to get  up-to-date news about the various ongoing projects. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A6|continue reading]])
*'''Diff Blogs -''' Check out the most recent publications about Movement Strategy on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A7|continue reading]])
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

Also, a draft of the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft|'''2022-23 Wikimedia Foundation Annual Plan''']] has been published. Input is being sought on-wiki and during [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations|'''several conversations''' with Wikimedia Foundation CEO Maryana Iskander]].

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|See full announcement on Meta-wiki]]. [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22 apr 2022 03:46 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Xeno (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23184989 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-17&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W17&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/17|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
*  On [https://noc.wikimedia.org/conf/dblists/group1.dblist many wikis] (group 1), the software to play videos and audio files on pages has now changed. The old player has been removed. Some audio players will become wider after this change. [[mw:Special:MyLanguage/Extension:TimedMediaHandler/VideoJS_Player|The new player]] has been a beta feature for over four years. [https://phabricator.wikimedia.org/T100106][https://phabricator.wikimedia.org/T248418]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.9|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-04-26|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-04-27|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-04-28|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-04-26|en}} at 07:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s2.dblist targeted wikis]).
* Some very old browsers and operating systems are no longer supported. Some things on the wikis might look weird or not work in very old browsers like Internet Explorer 9 or 10, Android 4, or Firefox 38 or older. [https://phabricator.wikimedia.org/T306486]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/17|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W17&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

26 apr 2022 00:56 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23187115 --&gt;

== Let's talk about the Desktop Improvements ==

[[File:New table of contents shown on English wikipedia.png|thumb]]
Hallo!

Have you noticed that some wikis have a different desktop interface? Are you curious about the next steps? Maybe you have questions or ideas regarding the design or technical matters?

Join an online meeting with the team working on the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements|Desktop Improvements]]! It will take place on '''29 April 2022 at 15:00 and 20:00 CEST''' on Zoom. '''[https://wikimedia.zoom.us/j/88045453898 Click here to join]'''. Meeting ID: 88045453898. [https://wikimedia.zoom.us/u/kcOMICmyyA Dial by your location].

'''Agenda'''

* Update on the recent developments
* Questions and answers, discussion

'''Format'''

The meeting will not be recorded or streamed. Notes will be taken in a [https://docs.google.com/document/d/1G4tfss-JBVxyZMxGlOj5MCBhOO-0sLekquFoa2XiQb8/edit# Google Docs file]. [[mw:User:OVasileva_(WMF)|Olga Vasileva]] (the Product Manager) will be hosting this meeting. The presentation part will be given in English.

We can answer questions asked in English and Polish, and additionally: Indonesian at the first meeting, and French and Italian at the second meeting. If you would like to ask questions in advance, add them on the [[mw:Talk:Reading/Web/Desktop_Improvements|talk page]] or send them to sgrabarczuk@wikimedia.org.

At this meeting, both [[foundation:Friendly_space_policy|Friendly space policy]] and the [[mw:Special:MyLanguage/Code_of_Conduct|Code of Conduct]] for Wikimedia technical spaces apply. Zoom is not subject to the [[foundation:Privacy_policy|WMF Privacy Policy]].

We hopen je te zien! [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|overleg]]) 27 apr 2022 16:48 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/Nl_fallback&amp;oldid=20689752 --&gt;

== Coming soon: Improvements for templates ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;!--T:11--&gt;
[[File:Overview of changes in the VisualEditor template dialog by WMDE Technical Wishes.webm|thumb|Fundamental changes in the template dialog.]]
Hello, more changes around templates are coming to your wiki soon:

The [[mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|'''template dialog''' in VisualEditor]] and in the [[mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|2017 Wikitext Editor]] (beta) will be '''improved fundamentally''': 
This should help users understand better what the template expects, how to navigate the template, and how to add parameters. 
* [[metawiki:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|talk page]]

In '''syntax highlighting''' ([[mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] extension), you can activate a '''colorblind-friendly''' color scheme with a user setting. 
* [[metawiki:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting#Color-blind_mode|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|talk page]]

Deployment is planned for May 10. This is the last set of improvements from [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes']] focus area “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]”. 

We would love to hear your feedback on our talk pages!
&lt;/div&gt; -- [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 29 apr 2022 13:14 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&amp;oldid=23222263 --&gt;

== Bewerkingsnieuws 2022 #3 ==

&lt;section begin=&quot;message&quot;/&gt;&lt;i&gt;[[metawiki:VisualEditor/Newsletter/2022/April|Dit bericht in een andere taal lezen]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Abonneer je op de meertalige nieuwsbrief]]&lt;/i&gt;
[[File:Junior Contributor New Topic Tool Completion Rate.png|thumb|Nieuwe redacteuren hebben meer succes met dit nieuwe instrument.]]

De [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#New discussion tool|Niewe onderwerp gereedschap]] helpt niewe redacteuren ==Secties== te maken op discussie pagina’s  Nieuwe redacteuren hebben meer succes met dit nieuwe instrument.  [[mw:Talk pages project/New topic#21 April 2022|Lees hier het verslag.]]  Binnenkort zal het redactieteam dit aanbieden aan alle redacteuren van de 20 Wikipedia's die aan de test hebben meegedaan.  U zult in staat zijn om het uit te zetten op [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion]].&lt;section end=&quot;message&quot;/&gt;

[[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] 2 mei 2022 20:56 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&amp;oldid=22019984 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-18&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W18&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/18|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* On [https://noc.wikimedia.org/conf/dblists/group2.dblist all remaining wikis] (group 2), the software to play videos and audio files on pages has now changed. The old player has been removed. Some audio players will become wider after this change. [[mw:Special:MyLanguage/Extension:TimedMediaHandler/VideoJS_Player|The new player]] has been a beta feature for over four years. [https://phabricator.wikimedia.org/T100106][https://phabricator.wikimedia.org/T248418]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.10|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-05-03|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-05-04|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-05-05|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).

'''Future changes'''
* The developers are working on talk pages in the [[mw:Wikimedia Apps/Team/iOS|Wikipedia app for iOS]]. You can [https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_9GBcHczQGLbQWTY give feedback]. You can take the survey in English, German, Hebrew or Chinese.
* [[m:WMDE_Technical_Wishes/VisualEditor_template_dialog_improvements#Status_and_next_steps|Most wikis]] will receive an [[m:WMDE_Technical_Wishes/VisualEditor_template_dialog_improvements|improved template dialog]] in VisualEditor and New Wikitext mode. [https://phabricator.wikimedia.org/T296759] [https://phabricator.wikimedia.org/T306967]
* If you use syntax highlighting while editing wikitext, you can soon activate a [[m:WMDE_Technical_Wishes/Improved_Color_Scheme_of_Syntax_Highlighting#Color-blind_mode|colorblind-friendly color scheme]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T306867]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] Several CSS IDs related to MediaWiki interface messages will be removed. Technical editors should please [[phab:T304363|review the list of IDs and links to their existing uses]]. These include &lt;code dir=ltr&gt;#mw-anon-edit-warning&lt;/code&gt;, &lt;code dir=ltr&gt;#mw-undelete-revision&lt;/code&gt; and 3 others.

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/18|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W18&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

2 mei 2022 21:33 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23232924 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-19&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W19&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/19|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* You can now see categories in the [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Apps/Team/Android|Wikipedia app for Android]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T73966]

'''Problems'''
* Last week, there was a problem with Wikidata's search autocomplete. This has now been fixed. [https://phabricator.wikimedia.org/T307586]
* Last week, all wikis had slow access or no access for 20 minutes, for logged-in users and non-cached pages. This was caused by a problem with a database change. [https://phabricator.wikimedia.org/T307647]

'''Changes later this week'''
* There is no new MediaWiki version this week. [https://phabricator.wikimedia.org/T305217#7894966]
*  [[m:WMDE Technical Wishes/Geoinformation#Current issues|Incompatibility issues]] with [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:Kartographer|Kartographer]] and the [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:FlaggedRevs|FlaggedRevs extension]] will be fixed: Deployment is planned for May 10 on all wikis. Kartographer will then be enabled on the [[phab:T307348|five wikis which have not yet enabled the extension]] on May 24.
* The [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|Vector (2022)]] skin will be set as the default on several more wikis, including Arabic and Catalan Wikipedias. Logged-in users will be able to switch back to the old Vector (2010). See the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/2022-04 for the largest wikis|latest update]] about Vector (2022).

'''Future meetings'''
* The next [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web|open meeting with the Web team]] about Vector (2022) will take place on 17 May. The following meetings are currently planned for: 7 June, 21 June, 5 July, 19 July.

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/19|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W19&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

9 mei 2022 17:22 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Trizek (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23256717 --&gt;

== 2022 Board of Trustees Call for Candidates ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Board of Trustees seeks candidates for the 2022 Board of Trustees election. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Read more on Meta-wiki.''']]

The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] is here! Please consider submitting your candidacy to serve on the Board of Trustees.

The Wikimedia Foundation Board of Trustees oversees the Wikimedia Foundation's operations. Community-and-affiliate selected trustees and Board-appointed trustees make up the Board of Trustees. Each trustee serves a three year term. The Wikimedia community has the opportunity to vote for community-and-affiliate selected trustees.

The Wikimedia community will vote to fill two seats on the Board in 2022. This is an opportunity to improve the representation, diversity, and expertise of the Board as a team.

;Who are potential candidates? Are you a potential candidate? Find out more on the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Apply to be a Candidate page]].

Thank you for your support, 

Movement Strategy and Governance on behalf of the Elections Committee and the Board of Trustees&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
10 mei 2022 12:39 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23215441 --&gt;

== Poll regarding Third Wikisource Triage meeting ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!
 
We will be organizing the third [[:m:Wikisource Triage meetings|Wikisource Triage meeting]] in the last week of May and we need your help to decide on a time and date that works best for the most number of people. Kindly share your availabilities at the wudele link below by 20th May 2022: 
 
https://wudele.toolforge.org/ctQEP3He1XCNullZ
 
Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Triage meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest topics for the agenda.
 
Regards
 
[[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]] and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]
 
&lt;small&gt;Sent via [[Gebruiker:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Overleg gebruiker:MediaWiki message delivery|overleg]]) 14 mei 2022 05:38 (CEST)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Bericht verzonden door User:SGill (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=23283908 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-20&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W20&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/20|Translations]] are available.

'''Changes later this week'''
* Some wikis can soon use the [[mw:Special:MyLanguage/Help:Growth/Tools/Add a link|add a link]] feature. This will start on Wednesday. The wikis are {{int:project-localized-name-cawiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-hewiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-hiwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-kowiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-nowiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-ptwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-simplewiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-svwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-ukwiki/en}}. This is part of the [[phab:T304110|progressive deployment of this tool to more Wikipedias]]. The communities can [[mw:Special:MyLanguage/Growth/Community configuration|configure how this feature works locally]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T304542]
* The [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Hackathon 2022|Wikimedia Hackathon 2022]] will take place online on May 20–22. It will be in English. There are also local [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Hackathon 2022/Meetups|hackathon meetups]] in Germany, Ghana, Greece, India, Nigeria and the United States. Technically interested Wikimedians can work on software projects and learn new skills. You can also host a session or post a project you want to work on.
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.12|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-05-17|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-05-18|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-05-19|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).

'''Future changes'''
* You can soon edit translatable pages in the visual editor. Translatable pages exist on for examples Meta and Commons. [https://diff.wikimedia.org/2022/05/12/mediawiki-1-38-brings-support-for-editing-translatable-pages-with-the-visual-editor/]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/20|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W20&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

16 mei 2022 20:58 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23291515 --&gt;

== Invitation to join the third Wikisource Triage meeting (28th May 2022) ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!


We are the hosting the [[:m:Wikisource Triage meetings|Wikisource Triage meeting]] on '''28th May 2022 at 11 AM UTC / 4:30 PM IST''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1653735600 check your local time]) according to the [https://wudele.toolforge.org/ctQEP3He1XCNullZ wudele poll]. We will be welcoming some developers who contributed to Wikisource related tasks during the recently concluded [[:m:Indic Hackathon 2022|Indic Hackathon]].

As always, you don't have to be a developer to participate in these meetings but the focus of these meetings is to improve the Wikisource infrastructure. 

If you are interested in joining the meeting, kindly leave a message on '''sgill@wikimedia.org''' and we will add you to the calendar invite.

Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Triage meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest any other topics for the agenda.

Regards

[[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]] and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]

&lt;small&gt; Sent using [[Gebruiker:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Overleg gebruiker:MediaWiki message delivery|overleg]]) 23 mei 2022 05:39 (CEST) &lt;/small&gt;
&lt;!-- Bericht verzonden door User:SGill (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=23314792 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-21&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W21&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/21|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* Administrators using the mobile web interface can now access Special:Block directly from user pages. [https://phabricator.wikimedia.org/T307341]
* The &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[https://www.wiktionary.org/ www.wiktionary.org]&lt;/span&gt; portal page now uses an automated update system. Other [[m:Project_portals|project portals]] will be updated over the next few months. [https://phabricator.wikimedia.org/T304629]

'''Problems'''
* The Growth team maintains a mentorship program for newcomers. Previously, newcomers weren't able to opt out from the program. Starting May 19, 2022, newcomers are able to fully opt out from Growth mentorship, in case they do not wish to have any mentor at all. [https://phabricator.wikimedia.org/T287915]
* Some editors cannot access the content translation tool if they load it by clicking from the contributions menu. This problem is being worked on. It should still work properly if accessed directly via Special:ContentTranslation. [https://phabricator.wikimedia.org/T308802]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.13|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-05-24|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-05-25|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-05-26|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).

'''Future changes'''
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] Gadget and user scripts developers are invited to give feedback on a [[mw:User:Jdlrobson/Extension:Gadget/Policy|proposed technical policy]] aiming to improve support from MediaWiki developers. [https://phabricator.wikimedia.org/T308686]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/21|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W21&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

24 mei 2022 02:21 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23317250 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-22&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W22&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/22|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|Advanced item]]  In the [[mw:Special:MyLanguage/Extension:AbuseFilter|AbuseFilter]] extension, an &lt;code dir=ltr&gt;ip_in_ranges()&lt;/code&gt; function has been introduced to check if an IP is in any of the ranges. Wikis are advised to combine multiple &lt;code dir=ltr&gt;ip_in_range()&lt;/code&gt; expressions joined by &lt;code&gt;|&lt;/code&gt; into a single expression for better performance. You can use the search function on [[Special:AbuseFilter|Special:AbuseFilter]] to locate its usage. [https://phabricator.wikimedia.org/T305017]
* The [[m:Special:MyLanguage/IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/IP Info feature|IP Info feature]] which helps abuse fighters access information about IPs, [[m:Special:MyLanguage/IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/IP Info feature#May 24, 2022|has been deployed]] to all wikis as a beta feature. This comes after weeks of beta testing on test.wikipedia.org.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.14|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-05-31|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-06-01|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-06-02|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-05-31|en}} at 07:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s5.dblist targeted wikis]).
* The [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#New topic tool|New Topic Tool]] will be deployed for all editors at most wikis soon. You will be able to opt out from within the tool and in [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion|Preferences]]. [https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Talk_pages_project/New_discussion][https://phabricator.wikimedia.org/T287804]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|Advanced item]]  The [[:mw:Special:ApiHelp/query+usercontribs|list=usercontribs API]] will support fetching contributions from an [[mw:Special:MyLanguage/Help:Range blocks#Non-technical explanation|IP range]] soon. API users can set the &lt;code&gt;uciprange&lt;/code&gt; parameter to get contributions from any IP range within [[:mw:Manual:$wgRangeContributionsCIDRLimit|the limit]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T177150]
* A new parser function will be introduced: &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{=}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;. It will replace existing templates named &quot;=&quot;. It will insert an [[w:en:Equals sign|equal sign]]. This can be used to escape the equal sign in the parameter values of templates. [https://phabricator.wikimedia.org/T91154]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/22|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W22&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

30 mei 2022 22:28 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Trizek (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23340178 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Hello all,

We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct.  After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself.

Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments!  The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month. 

Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]]. 

Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals.

On behalf of the UCoC project team &lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 4 jun 2022 00:57 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Xeno (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23215441 --&gt;

== sterretje als voetnootmarker ==

Hoi, op [[Pagina:Max Havelaar of de Koffiveilingen der Nederlandsche Handelmaatschappy (vyfde druk).djvu/13]] probeer ik een asterisk te krijgen in plaats van de &lt;nowiki&gt;[1]&lt;/nowiki&gt; als voetnootmarker.  Weet iemand hoe dat moet? [[Gebruiker:Hamaryns|Hamaryns]] ([[Overleg gebruiker:Hamaryns|overleg]]) 4 jun 2022 19:20 (CEST)

:Ik weet niet of dat mogelijk is. Het omgekeerde kan wel (op die betreffende pagina): het 1-tje tussen haakjes veranderen. De software die de voetnoten regelt (&lt;nowiki&gt;&lt;ref&gt;..&lt;/ref&gt;&lt;/nowiki&gt;, zoals ook op bijv. Wikipedia) maakt standaard (per pagina doorlopende) cijfertjes, voorzover ik weet. --[[Gebruiker:Dick Bos|Dick Bos]] ([[Overleg gebruiker:Dick Bos|overleg]]) 5 jun 2022 12:29 (CEST)

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-23&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W23&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/23|Translations]] are available.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.15|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-06-07|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-06-08|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-06-09|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] A new &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;str_replace_regexp()&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; function can be used in [[Special:AbuseFilter|abuse filters]] to replace parts of text using a [[w:en:Regular expression|regular expression]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T285468]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/23|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W23&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

7 jun 2022 04:46 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23366979 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-24&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W24&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/24|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* All wikis can now use [[mw:Special:MyLanguage/Extension:Kartographer|Kartographer]] maps. Kartographer maps now also work on pages with [[mw:Special:MyLanguage/Help:Pending changes|pending changes]]. [https://meta.wikimedia.org/wiki/WMDE_Technical_Wishes/Geoinformation#Project_descriptions][https://phabricator.wikimedia.org/T307348]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.16|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-06-14|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-06-15|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-06-16|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-06-14|en}} at 06:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s6.dblist targeted wikis]). [https://phabricator.wikimedia.org/T300471]
* Starting on Wednesday, a new set of Wikipedias will get &quot;[[mw:Special:MyLanguage/Help:Growth/Tools/Add a link|Add a link]]&quot; ({{int:project-localized-name-abwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-acewiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-adywiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-afwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-akwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-alswiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-amwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-anwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-angwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-arcwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-arzwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-astwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-atjwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-avwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-aywiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-azwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-azbwiki/en}}). This is part of the [[phab:T304110|progressive deployment of this tool to more Wikipedias]]. The communities can [[mw:Special:MyLanguage/Growth/Community configuration|configure how this feature works locally]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T304548]
* The [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#New topic tool|New Topic Tool]] will be deployed for all editors at Commons, Wikidata, and some other wikis soon. You will be able to opt out from within the tool and in [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion|Preferences]]. [https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Talk_pages_project/New_discussion][https://phabricator.wikimedia.org/T287804]

'''Future meetings'''
* The next [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web|open meeting with the Web team]] about Vector (2022) will take place today (13 June). The following meetings will take place on: 28 June, 12 July, 26 July.

'''Future changes'''
* By the end of July, the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|Vector 2022]] skin should be ready to become the default across all wikis. Discussions on how to adjust it to the communities' needs will begin in the next weeks. It will always be possible to revert to the previous version on an individual basis. [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/2022-04 for the largest wikis|Learn more]].

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/24|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W24&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

13 jun 2022 18:58 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23389956 --&gt;

== Poll regarding Fourth Wikisource Triage meeting ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!
 
We will be organizing the '''fourth [[:m:Wikisource Triage meetings|Wikisource Triage meeting]]''' in the last week of June and we need your help to decide on a time and date that works best for the most number of people. Kindly '''share your availabilities''' at the wudele link below '''by 20th June 2022''': 
 
https://wudele.toolforge.org/wstriage4
 
Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Triage meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest topics for the agenda.
 
Regards

[[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]] and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]

&lt;small&gt;Sent via [[Gebruiker:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Overleg gebruiker:MediaWiki message delivery|overleg]]) 14 jun 2022 15:22 (CEST)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Bericht verzonden door User:SGill (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=23314792 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-25&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W25&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/25|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* The [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Apps/Team/Android|Wikipedia App for Android]] now has an option for editing the whole page at once, located in the overflow menu (three-dots menu [[File:Ic more vert 36px.svg|15px|link=|alt=]]). [https://phabricator.wikimedia.org/T103622]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] Some recent database changes may affect queries using the [[m:Research:Quarry|Quarry tool]]. Queries for &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;site_stats&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; at English Wikipedia, Commons, and Wikidata will need to be updated. [[phab:T306589|Read more]].
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] A new &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;user_global_editcount&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; variable can be used in [[Special:AbuseFilter|abuse filters]] to avoid affecting globally active users. [https://phabricator.wikimedia.org/T130439]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.17|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-06-21|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-06-22|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-06-23|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* Users of non-responsive skins (e.g. MonoBook or Vector) on mobile devices may notice a slight change in the default zoom level. This is intended to optimize zooming and ensure all interface elements are present on the page (for example the table of contents on Vector 2022). In the unlikely event this causes any problems with how you use the site, we'd love to understand better, please ping &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[m:User:Jon (WMF)|Jon (WMF)]]&lt;/span&gt; to any on-wiki conversations. [https://phabricator.wikimedia.org/T306910]

'''Future changes'''
* The Beta Feature for [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools|DiscussionTools]] will be updated throughout July.  Discussions will look different.  You can see [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/Usability/Prototype|some of the proposed changes]].
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] Parsoid's HTML output will soon stop annotating file links with different &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;typeof&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; attribute values, and instead use &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;mw:File&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; for all types. Tool authors should adjust any code that expects: &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;mw:Image&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;, &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;mw:Audio&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;, or &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;mw:Video&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;. [https://phabricator.wikimedia.org/T273505]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/25|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W25&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

20 jun 2022 22:18 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23425855 --&gt;

== Desktopverbeteringen-update ==

[[File:Table of contents shown on English Wikipedia 02.webm|thumb]]
; Dit de nieuwe standaard maken
{{int:Hello}}. Ik wilde graag een update geven over het [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements|Desktopverbeteringen]]-project, waar het Wikimedia Foundation-webteam de afgelopen jaren aan heeft gewerkt. Ons werk is bijna klaar! 🎉

Wij zouden graag zien dat deze verbeteringen de standaard worden voor lezers en bewerkers op alle wiki's. &lt;span style=&quot;background-color:#fc3;&quot;&gt;In de komende weken zullen we gesprekken beginnen op meer wiki's, waaronder die van jou. 🗓️&lt;/span&gt; We lezen graag uw suggesties!

Het doel van het project is om de interface uitnodigender en comfortabeler te maken voor lezers en nuttiger voor gevorderde gebruikers. Het project bestaat uit een reeks functieverbeteringen die het gemakkelijker maken om te lezen en te leren, binnen de pagina te navigeren, te zoeken, te wisselen van taal, artikeltabbladen en het gebruikersmenu te gebruiken, en meer. De verbeteringen zijn standaard al zichtbaar voor lezers en bewerkers op meer dan 30 wiki's, waaronder de Wikipedia's in het [[:fr:|Frans]], [[:pt:|Portugees]] en [[:fa:|Perzisch]].

De wijzigingen zijn alleen van toepassing op de skin [{{fullurl:{{FULLPAGENAMEE}}|useskin=vector}} Vector]. [{{fullurl:{{FULLPAGENAMEE}}|useskin=monobook}} Monobook] of [{{fullurl:{{FULLPAGENAMEE}}|useskin=timeless}} Timeless] worden niet beïnvloed.

; De nieuwste functies
* [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements/Features/Table of contents|Inhoudsopgave]] - onze versie is gemakkelijker te bereiken, context van de pagina te verkrijgen, en door de pagina te navigeren zonder te hoeven scrollen. Het wordt momenteel getest op onze pilot-wiki's.  Het is ook beschikbaar voor bewerkers die zich hebben aangemeld voor de Vector 2022-skin.
* [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements/Features/Page tools|Paginahulpmiddelen]] - er zijn nu twee soorten links in de zijbalk. Er zijn acties en hulpmiddelen voor individuele pagina's (zoals [[Special:RecentChangesLinked|Gerelateerde wijzigingen]]) en links van wiki-brede aard (zoals [[Special:RecentChanges|Recente wijzigingen]]). We gaan deze opsplitsen in twee intuïtieve menu's.
; Hoe de verbeteringen te activeren
[[File:Desktop Improvements - how to enable globally.png|thumb|[[Special:GlobalPreferences#mw-prefsection-rendering|{{int:globalpreferences}}]]]]
* Het is mogelijk het op individuele wiki's te activeren [[Special:Preferences#mw-prefsection-rendering|op het tabblad Uiterlijk in de voorkeuren]] door &quot;{{int:skinname-vector-2022}}&quot; te selecteren. Het is ook mogelijk het op alle wiki's tegelijk te activeren met behulp van de [[Special:GlobalPreferences#mw-prefsection-rendering|Globale voorkeuren]].
* Op wiki's waar de wijzigingen standaard voor iedereen zichtbaar zijn, kunnen ingelogde gebruikers altijd teruggaan naar de oude Vector. Er is een gemakkelijk toegankelijke link in de zijbalk van de nieuwe Vector.

; Leer meer en doe mee aan onze activiteiten

Als u de voortgang van ons project wilt volgen, kunt u zich [[mw:Special:Newsletter/28/subscribe|abonneren op onze nieuwsbrief]]. U kunt de [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements|pagina's van het project]] lezen, [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop_Improvements/Frequently_asked_questions|onze FAQ]] bekijken, reageren op de [[mw:Talk:Reading/Web/Desktop_Improvements|project-overlegpagina]], en [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web|deelnemen aan een online vergadering met ons]].

Bedankt. [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|overleg]]) 21 jun 2022 17:47 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/Nl_fallback&amp;oldid=23212579 --&gt;

== Invitation to join the fourth Wikisource Triage meeting (29th June 2022) ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!
 
We are the hosting the fourth [[:m:Wikisource Triage meetings|Wikisource Triage meeting]] on '''29th June 2022 at 10:00 AM UTC / 3:30 PM IST''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1656496824 check your local time]) according to the [https://wudele.toolforge.org/wstriage4 wudele poll]. 
 
There is some exciting news about a few technical projects related to Wikisource that are getting started right now and we will be sharing more information during the meeting. 
 
As always, you don't have to be a developer to participate in these meetings but the focus of these meetings is to improve the Wikisource infrastructure. 
 
If you are interested in joining the meeting, kindly leave a message on '''sgill@wikimedia.org''' and we will add you to the calendar invite.
 
Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Triage meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest any other topics for the agenda.
 
Regards
 
[[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]] and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]
 
&lt;small&gt; Sent using [[Gebruiker:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Overleg gebruiker:MediaWiki message delivery|overleg]]) 23 jun 2022 09:39 (CEST)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Bericht verzonden door User:SGill (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=23314792 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-26&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W26&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/26|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Enterprise|Wikimedia Enterprise]] API service now has self-service accounts with free on-demand requests and monthly snapshots ([https://enterprise.wikimedia.com/docs/ API documentation]). Community access [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Enterprise/FAQ#community-access|via database dumps &amp; Wikimedia Cloud Services]] continues.
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] [[d:Special:MyLanguage/Wikidata:Wiktionary#lua|All Wikimedia wikis can now use Wikidata Lexemes in Lua]] after creating local modules and templates. Discussions are welcome [[d:Wikidata_talk:Lexicographical_data#You_can_now_reuse_Wikidata_Lexemes_on_all_wikis|on the project talk page]].

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.18|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-06-28|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-06-29|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-06-30|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-06-28|en}} at 06:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s7.dblist targeted wikis]). [https://phabricator.wikimedia.org/T311033]
*  Some global and cross-wiki services will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-06-30|en}} at 06:00 UTC. This will impact ContentTranslation, Echo, StructuredDiscussions, Growth experiments and a few more services. [https://phabricator.wikimedia.org/T300472]
* Users will be able to sort columns within sortable tables in the mobile skin. [https://phabricator.wikimedia.org/T233340]

'''Future meetings'''
* The next [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web|open meeting with the Web team]] about Vector (2022) will take place tomorrow (28 June). The following meetings will take place on 12 July and 26 July.

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/26|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W26&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

27 jun 2022 22:02 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23453785 --&gt;

== Results of Wiki Loves Folklore 2022 is out! ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
{{int:please-translate}}
[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]]

Hi, Greetings

The winners for '''[[c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' is announced!

We are happy to share with you winning images for this year's edition. This year saw over 8,584 images represented on commons in over 92 countries. Kindly see images '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Winners|here]]'''

Our profound gratitude to all the people who participated and organized local contests and photo walks for this project.

We hope to have you contribute to the campaign next year.

'''Thank you,'''

'''Wiki Loves Folklore International Team'''

--[[Gebruiker:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Overleg gebruiker:MediaWiki message delivery|overleg]]) 4 jul 2022 18:12 (CEST)

&lt;/div&gt;
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Tiven2240@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=23454230 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-27&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W27&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/27|Translations]] are available.

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.19|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-07-05|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-07-06|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-07-07|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-07-05|en}} at 07:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s6.dblist targeted wikis]) and on {{#time:j xg|2022-07-07|en}} at 7:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s4.dblist targeted wikis]).
* The Beta Feature for [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools|DiscussionTools]] will be updated throughout July.  Discussions will look different.  You can see [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/Usability/Prototype|some of the proposed changes]].
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=| Advanced item]] This change only affects pages in the main namespace in Wikisource. The Javascript config variable &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;proofreadpage_source_href&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; will be removed from &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;[[mw:Special:MyLanguage/Manual:Interface/JavaScript#mw.config|mw.config]]&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt; and be replaced with the variable &lt;bdi lang=&quot;zxx&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;&lt;code&gt;prpSourceIndexPage&lt;/code&gt;&lt;/bdi&gt;.  [https://phabricator.wikimedia.org/T309490]

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/27|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W27&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

4 jul 2022 21:32 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23466250 --&gt;

== Layout ==

Hallo,
Weet iemand misschien wat er met de layout in de desktopweergave gebeurd is? De paginalinks zijn nog wel zichtbaar, maar de tekst wordt over de hele breedte weergegeven, zodat de paginalinks met de tekst overlappen.
Mvg, [[Gebruiker:Vincent Steenberg|Vincent Steenberg]] ([[Overleg gebruiker:Vincent Steenberg|overleg]]) 7 jul 2022 20:37 (CEST)
:Misschien weten ze op en.wikisource meer. [[:s:en:Wikisource:Scriptorium/Help#Display options nl.wikisource]]. [[Gebruiker:Vincent Steenberg|Vincent Steenberg]] ([[Overleg gebruiker:Vincent Steenberg|overleg]]) 8 jul 2022 10:37 (CEST)
::@[[Gebruiker:Dick Bos|Dick Bos]], @[[Gebruiker:WeeJeeVee|WeeJeeVee]]. Het zal jullie neem ik aan ook niet ontgaan zijn dat de Layout/Display zoals we die gewend zijn eruit ligt. Volgens iemand op en.wikisource ligt dit mogelijk aan verouderde broncode. Enig idee wie ik hierop kan aanspreken? Mvg, [[Gebruiker:Vincent Steenberg|Vincent Steenberg]] ([[Overleg gebruiker:Vincent Steenberg|overleg]]) 8 jul 2022 22:00 (CEST)
:::@[[Gebruiker:Vincent Steenberg|Vincent]]. Ik neem aan dat je bedoelt: de weergave van pagina's (nauwkeuriger: &quot;Artikelen&quot; — op de Engelse heet dat ook &quot;page&quot;; heel verwarrend) in de hoofdnaamruimte? Vroeger hadden we daarvoor iets in de linkerkolom dat in het Engels &quot;Display Options&quot; heet (en dat er op de Engelse nog steeds is). Daarmee kon je kiezen uit verschillende weergaven, die allemaal hun voors en tegens hadden. Zie ook: [[:s:en:Help:Layout]]. Dat lijkt nu op nl-ws inderdaad verdwenen. Ik weet niet sinds wanneer...... Weet jij nog precies wanneer je voor het eerst zag dat het er niet meer was/dat de weergave was veranderd?
:::Ik/wij proberen wel eens over dit soort dingen te overleggen met Sam Wilson van de WMF en dat lukt soms. (via zijn pagina op en-ws [[:s:en:User:Samwilson]], of via [[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]]). Als ik het goed heb zit hij nogal diep in de techniek. In het algemeen zou het goed zijn als er (bijv. via de Foundation, of via WMNL) eens wat concrete ondersteuning zou zijn voor dit soort technische dingen, die zo ingewikkeld zijn dat ze mijn pet ver te boven gaan, maar daar moeten we het maar eens uitgebreider over hebben (binnenkort)! --[[Gebruiker:Dick Bos|Dick Bos]] ([[Overleg gebruiker:Dick Bos|overleg]]) 9 jul 2022 09:21 (CEST)
::::Sterker nog, [[MediaWiki:Common.js]] kunnen wij als eenvoudige gebruikers niet eens aanpassen. Iemand stelde voor om de broncode van en.ws te gebruiken maar die schijnt niet helemaal vrij van bugs te zijn. Maar goed ik zal proberen of het via Sam Wilson lukt. Bedankt voor de tip. Mvg, [[Gebruiker:Vincent Steenberg|Vincent Steenberg]] ([[Overleg gebruiker:Vincent Steenberg|overleg]]) 9 jul 2022 09:47 (CEST)
:::::@[[Gebruiker:Vincent Steenberg|Vincent]]. Volgens mij is het '''nu''' weer opgelost. Rara.... --[[Gebruiker:Dick Bos|Dick Bos]] ([[Overleg gebruiker:Dick Bos|overleg]]) 9 jul 2022 10:16 (CEST)
::::::Super. Opgelost dus. Ik zag dat iemand vandaag [[:s:mul:MediaWiki:PageNumbers.js]] heeft aangepast. Misschien heeft dat geholpen. Mvg, [[Gebruiker:Vincent Steenberg|Vincent Steenberg]] ([[Overleg gebruiker:Vincent Steenberg|overleg]]) 9 jul 2022 10:49 (CEST)
: Nou ja.... iemand.... Niet zomaar iemand! Dat was [[:m:User:Tpt|Tpt]], een techneut van de Franse Wikisource. Die kun je overigens, in geval van dit soort problemen, ook heel goed benaderen! --[[Speciaal:Bijdragen/77.174.54.230|77.174.54.230]] 10 jul 2022 15:00 (CEST). Pardon, dat was ik. --[[Gebruiker:Dick Bos|Dick Bos]] ([[Overleg gebruiker:Dick Bos|overleg]]) 10 jul 2022 15:03 (CEST)
::Dan bij deze, @[[Gebruiker:Tpt|Tpt]], bedankt! :) [[Gebruiker:Vincent Steenberg|Vincent Steenberg]] ([[Overleg gebruiker:Vincent Steenberg|overleg]]) 10 jul 2022 21:07 (CEST)

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-28&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W28&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/28|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* In the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|Vector 2022 skin]], the page title is now displayed above the tabs such as Discussion, Read, Edit, View history, or More. [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates#Page title/tabs switch|Learn more]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T303549]
* [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|alt=|Advanced item]] It is now possible to easily view most of the configuration settings that apply to just one wiki, and to compare settings between two wikis if those settings are different. For example: [https://noc.wikimedia.org/wiki.php?wiki=jawiktionary Japanese Wiktionary settings], or [https://noc.wikimedia.org/wiki.php?wiki=eswiki&amp;compare=eowiki settings that are different between the Spanish and Esperanto Wikipedias]. Local communities may want to [[m:Special:MyLanguage/Requesting_wiki_configuration_changes|discuss and propose changes]] to their local settings. Details about each of the named settings can be found by [[mw:Special:Search|searching MediaWiki.org]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T308932]
*The Anti-Harassment Tools team [[m:Special:MyLanguage/IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/IP Info feature#May|recently deployed]] the IP Info Feature as a [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|Beta Feature at all wikis]]. This feature allows abuse fighters to access information about IP addresses. Please check our update on [[m:Special:MyLanguage/IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/IP Info feature#April|how to find and use the tool]]. Please share your feedback using a link you will be given within the tool itself.

'''Changes later this week'''
* There is no new MediaWiki version this week.
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] Some wikis will be in read-only for a few minutes because of a switch of their main database. It will be performed on {{#time:j xg|2022-07-12|en}} at 07:00 UTC ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s3.dblist targeted wikis]).

'''Future changes'''
* The Beta Feature for [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools|DiscussionTools]] will be updated throughout July.  Discussions will look different.  You can see [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/Usability/Prototype|some of the proposed changes]].

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/28|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W28&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

11 jul 2022 21:24 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23502519 --&gt;

== Propose statements for the 2022 Election Compass ==

:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hi all,

Community members in the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] are invited to [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass|propose statements to use in the Election Compass.]]

An Election Compass is a tool to help voters select the candidates that best align with their beliefs and views. The community members will propose statements for the candidates to answer using a Lickert scale (agree/neutral/disagree). The candidates’ answers to the statements will be loaded into the Election Compass tool. Voters will use the tool by entering in their answer to the statements (agree/disagree/neutral). The results will show the candidates that best align with the voter’s beliefs and views.

;Here is the timeline for the Election Compass:

* July 8 - 20: Community members propose statements for the Election Compass
* July 21 - 22: Elections Committee reviews statements for clarity and removes off-topic statements
* July 23 - August 1: Volunteers vote on the statements
* August 2 - 4: Elections Committee selects the top 15 statements
* August 5 - 12: candidates align themselves with the statements
* August 15: The Election Compass opens for voters to use to help guide their voting decision

The Elections Committee will select the top 15 statements at the beginning of August. The Elections Committee will oversee the process, supported by the Movement Strategy and Governance team. MSG will check that the questions are clear, there are no duplicates, no typos, and so on.

Best,

Movement Strategy and Governance

''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

[[User:MNadzikiewicz (WMF)|MNadzikiewicz (WMF)]] ([[User talk:MNadzikiewicz (WMF)|talk]]) 14 jul 2022 13:34 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23215441 --&gt;

== Bot policy ==

Hello. To facilitate [[:m:Special:MyLanguage/Stewards|steward]] granting of bot access, I suggest implementing the [[m:Special:MyLanguage/Bot policy|standard bot policy]] on this wiki. In particular, this policy allows stewards to automatically flag known interlanguage linking bots (if this page says that is acceptable) or bots that fix double redirects. The policy also enables [[m:Bot policy#Global_bots|global bots]] on this wiki (if this page says that is acceptable), which are trusted bots that will be given bot access on every wiki that allows global bots.

This policy makes bot access requesting much easier for local users, operators, and stewards. To implement it we only need to create a redirect to this page from [[Project:Bot policy]], and add a line at the top noting that it is used here. If you use or prefer to use a dedicated project page for handling bot flag requests, that is also acceptable. Please read [[m:Special:MyLanguage/Bot policy|the text at Meta-Wiki]] before commenting. If you object, please say so; I hope to implement in two weeks if there is no objection, since it is particularly written to streamline bot requests on wikis with little or no community interested in bot access requests. Thank you for your consideration. --'''[[User:Rschen7754|Rs]][[User talk:Rschen7754|chen]][[Special:Contributions/Rschen7754|7754]]''' 16 jul 2022 19:23 (CEST)

:Hello @[[Gebruiker:Rschen7754|Rschen7754]], I have no objection to this. Regards, [[Gebruiker:Vincent Steenberg|Vincent Steenberg]] ([[Overleg gebruiker:Vincent Steenberg|overleg]]) 17 jul 2022 23:55 (CEST)
::Hello @[[Gebruiker:Vincent Steenberg|Vincent Steenberg]]. Thank you, we will implement the policy. Is this page the right place to have bot discussions or would you prefer to have these elsewhere? Best regards, -- [[Gebruiker:MarcoAurelio|MarcoAurelio]] ([[Overleg gebruiker:MarcoAurelio|overleg]]) 30 jul 2022 22:32 (CEST)

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Movement Strategy and Governance News – Issue 7&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt;
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Movement Strategy and Governance News'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Issue 7, July-September 2022'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7|'''Read the full newsletter''']]&lt;/span&gt; 
----
Welcome to the 7th issue of Movement Strategy and Governance News! The newsletter distributes relevant news and events about the implementation of Wikimedia's [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Initiatives|Movement Strategy recommendations]], other relevant topics regarding Movement governance, as well as different projects and activities supported by the Movement Strategy and Governance (MSG) team of the Wikimedia Foundation.  

The MSG Newsletter is delivered quarterly, while the more frequent [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Updates|Movement Strategy Weekly]] will be delivered weekly. Please remember to subscribe [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive future issues of this newsletter.
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt; 

* '''Movement sustainability''': Wikimedia Foundation's annual sustainability report has been published. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A1|continue reading]])
* '''Improving user experience''': recent improvements on the desktop interface for Wikimedia projects. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A2|continue reading]])
* '''Safety and inclusion''': updates on the revision process of the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A3|continue reading]])
* '''Equity in decisionmaking''': reports from Hubs pilots conversations, recent progress from the Movement Charter Drafting Committee, and a new white paper for futures of participation in the Wikimedia movement. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A4|continue reading]])
* '''Stakeholders coordination''': launch of a helpdesk for Affiliates and volunteer communities working on content partnership. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A5|continue reading]])
* '''Leadership development''': updates on leadership projects by Wikimedia movement organizers in Brazil and Cape Verde. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A6|continue reading]])
* '''Internal knowledge management''': launch of a new portal for technical documentation and community resources. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A7|continue reading]])
* '''Innovate in free knowledge''': high-quality audiovisual resources for scientific experiments and a new toolkit to record oral transcripts. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A8|continue reading]])
* '''Evaluate, iterate, and adapt''': results from the Equity Landscape project pilot ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A9|continue reading]])
* '''Other news and updates''': a new forum to discuss Movement Strategy implementation, upcoming Wikimedia Foundation Board of Trustees election, a new podcast to discuss Movement Strategy, and change of personnel for the Foundation's Movement Strategy and Governance team. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A10|continue reading]])
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

Thank you for reading! [[User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 18 jul 2022 03:38 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:RamzyM (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23529147 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-29&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W29&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/29|Translations]] are available.

'''Problems'''
* The feature on mobile web for [[mw:Special:MyLanguage/Extension:NearbyPages|Nearby Pages]] was missing last week. It will be fixed this week. [https://phabricator.wikimedia.org/T312864]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.21|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-07-19|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-07-20|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-07-21|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).

'''Future changes'''
* The [[mw:Technical_decision_making/Forum|Technical Decision Forum]] is seeking [[mw:Technical_decision_making/Community_representation|community representatives]]. You can apply on wiki or by emailing &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;TDFSupport@wikimedia.org&lt;/span&gt; before 12 August.

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/29|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W29&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

19 jul 2022 00:59 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23517957 --&gt;

== Volledige gedichten van Guido Gezelle overzetten vanaf WP? ==

Hallo,

ik kom niet zo vaak hier, maar i.v.m. de inhoud van [[w:Categorie:Gedicht van Guido Gezelle]] wilde ik nu eens een soort van deelproject voorstellen, waarbij de integrale teksten van Gezelles gedichten die nu alleen op WP staan vanaf daar hierheen zouden worden overgezet. Misschien kunnen ook de koppen &quot;Verklaring&quot; mee verhuizen, al weet ik niet of dit soort toevoegingen hier op Source erg gebruikelijk is. Daarna wordt er op de gebruikelijke manier gelinkt tussen de projecten. Zie verder ook [[w:Wikipedia:Te beoordelen pagina's/Toegevoegd 20220709#Heete Pootjes]]. 

Ik zou eigenlijk ook Andries van den Abeele graag hierop willen attenderen, maar hij is zo te zien hier op Wikisource niet actief. [[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]] ([[Overleg gebruiker:De Wikischim|overleg]]) 22 jul 2022 12:30 (CEST)
:Ik denk niet dat iemand daar bezwaar zal tegen hebben. Ben zelf wat te druk bezig met andere dingen om nog in andere projecten te stappen, maar Gezelles volledig werk zou natuurlijk een mooie aanwinst zijn voor Wikisource. mvg, [[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]] ([[Overleg gebruiker:J.G.G.|overleg]]) 22 jul 2022 12:39 (CEST)
::OK mooi. Ik wacht nog wel een tijdje af hoe anderen reageren. 
::Meer in het algemeen: op WP staan nog meer integrale teksten van gedichten e.d., soms met een complete vertaling erbij. Het gaat dan vaak om al lang bestaande vertalingen die publiekelijk zijn vrijgegeven, maar soms zijn het ook vertalingen die door Wikipedianen zelf zijn gemaakt (gedichten van [[Auteur:William Shakespeare|Shakespeare]] e.d.). Ik twijfel eigenlijk al veel langer wat nou de beste plek voor al dit soort zaken is. Persoonlijk vind ik het eigenlijk toch het beste om alle integrale teksten en vertalingen in de regel hier op Source te plaatsen (waar een deel nu ook al gewoon staat, zie ik inmiddels), terwijl WP zich dan alleen focust op de achtergrondinfo. Uiteraard kunnen er op WP gewoon relevante passages worden geciteerd e.d. (Zie als &quot;blauwdruk&quot; bijv. het WP-artikel [[:w:De Dapperstraat]]). De discussie hierover zou natuurlijk vooral ook op WP gevoerd moeten worden. [[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]] ([[Overleg gebruiker:De Wikischim|overleg]]) 22 jul 2022 13:11 (CEST)
:::Inderdaad vooral een WP-kwestie. Persoonlijk vind ik het verrijkend en relevant om bij besprekingen van dichters en hun werk fragmenten van hun gedichten op te nemen en te bespreken, al dan niet in vertaling. Gebeurt ook op andere wiki's. [[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]] ([[Overleg gebruiker:J.G.G.|overleg]]) 22 jul 2022 15:57 (CEST)

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Tech News: 2022-30&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;technews-2022-W30&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/30|Translations]] are available.

'''Recent changes'''
* The &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[https://www.wikibooks.org/ www.wikibooks.org]&lt;/span&gt; and &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[https://www.wikiquote.org/ www.wikiquote.org]&lt;/span&gt; portal pages now use an automated update system. Other [[m:Project_portals|project portals]] will be updated over the next few months. [https://phabricator.wikimedia.org/T273179]

'''Problems'''
*  Last week, some wikis were in read-only mode for a few minutes because of an emergency switch of their main database ([https://noc.wikimedia.org/conf/highlight.php?file=dblists/s7.dblist targeted wikis]). [https://phabricator.wikimedia.org/T313383]

'''Changes later this week'''
* [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|alt=|Recurrent item]] The [[mw:MediaWiki 1.39/wmf.22|new version]] of MediaWiki will be on test wikis and MediaWiki.org from {{#time:j xg|2022-07-26|en}}. It will be on non-Wikipedia wikis and some Wikipedias from {{#time:j xg|2022-07-27|en}}. It will be on all wikis from {{#time:j xg|2022-07-28|en}} ([[mw:MediaWiki 1.39/Roadmap|calendar]]).
* The external link icon will change slightly in the skins Vector legacy and Vector 2022. The new icon uses simpler shapes to be more recognizable on low-fidelity screens. [https://phabricator.wikimedia.org/T261391]
* Administrators will now see buttons on user pages for &quot;{{int:changeblockip}}&quot; and &quot;{{int:unblockip}}&quot; instead of just &quot;{{int:blockip}}&quot; if the user is already blocked. [https://phabricator.wikimedia.org/T308570]

'''Future meetings'''
* The next [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web|open meeting with the Web team]] about Vector (2022) will take place tomorrow (26 July).

'''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&amp;nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2022/30|Translate]]&amp;nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&amp;nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&amp;nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;technews-2022-W30&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

25 jul 2022 21:27 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:Quiddity (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&amp;oldid=23545370 --&gt;

== Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot;/&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hi everyone,

'''The Affiliate voting process has concluded.''' Representatives from each Affiliate organization learned about the candidates by reading candidates’ statements, reviewing candidates’ answers to questions, and considering the candidates’ ratings provided by the Analysis Committee. The selected 2022 Board of Trustees candidates are:

* Tobechukwu Precious Friday ([[:m:User:Tochiprecious|Tochiprecious]])
* Farah Jack Mustaklem ([[:m:User:Fjmustak|Fjmustak]])
* Shani Evenstein Sigalov ([[:m:User:Esh77|Esh77]])
* Kunal Mehta ([[:m:User:Legoktm|Legoktm]])
* Michał Buczyński ([[:m:User:Aegis Maelstrom|Aegis Maelstrom]])
* Mike Peel ([[:m:User:Mike Peel|Mike Peel]])

You may see more information about the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Results]] and [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Stats|Statistics]] of this Board election.

Please take a moment to appreciate the Affiliate Representatives and Analysis Committee members for taking part in this process and helping to grow the Board of Trustees in capacity and diversity. These hours of volunteer work connect us across understanding and perspective. Thank you for your participation.

Thank you to the community members who put themselves forward as candidates for the Board of Trustees. Considering joining the Board of Trustees is no small decision. The time and dedication candidates have shown to this point speaks to their commitment to this movement. Congratulations to those candidates who have been selected. A great amount of appreciation and gratitude for those candidates not selected. Please continue to share your leadership with Wikimedia.

Thank you to those who followed the Affiliate process for this Board election. You may review the results of the Affiliate selection process.

'''The next part of the Board election process is the community voting period.''' [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022#Timeline|You may view the Board election timeline here]]. To prepare for the community voting period, there are several things community members can engage with in the following ways:

* [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|Read candidates’ statements]] and read the candidates’ answers to the questions posed by the Affiliate Representatives.
* [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Questions_for_Candidates|Propose and select the 6 questions for candidates to answer during their video Q&amp;A]].
* See the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|Analysis Committee’s ratings of candidates on each candidate’s statement]].
* [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Community Voting/Election Compass|Propose statements for the Election Compass]] voters can use to find which candidates best fit their principles.
* Encourage others in your community to take part in the election.

Best,

Movement Strategy and Governance

''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot;/&gt;

[[User:MNadzikiewicz (WMF)|MNadzikiewicz (WMF)]] 27 jul 2022 16:03 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23530132 --&gt;

== Vote for Election Compass Statements ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hi all,

Volunteers in the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] are invited to [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/Statements|vote for statements to use in the Election Compass]]. You can vote for the statements you would like to see included in the Election Compass on Meta-wiki.

An Election Compass is a tool to help voters select the candidates that best align with their beliefs and views. The community members will propose statements for the candidates to answer using a Lickert scale (agree/neutral/disagree). The candidates’ answers to the statements will be loaded into the Election Compass tool. Voters will use the tool by entering in their answer to the statements (agree/disagree/neutral). The results will show the candidates that best align with the voter’s beliefs and views.

Here is the timeline for the Election Compass:

*&lt;s&gt;July 8 - 20: Volunteers propose statements for the Election Compass&lt;/s&gt;
*&lt;s&gt;July 21 - 22: Elections Committee reviews statements for clarity and removes off-topic statements&lt;/s&gt;
*July 23 - August 1: Volunteers vote on the statements
*August 2 - 4: Elections Committee selects the top 15 statements
*August 5 - 12: candidates align themselves with the statements
*August 15: The Election Compass opens for voters to use to help guide their voting decision

The Elections Committee will select the top 15 statements at the beginning of August

Best, 

Movement Strategy and Governance

''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
[[User:MNadzikiewicz (WMF)|MNadzikiewicz (WMF)]] 27 jul 2022 23:01 (CEST)
&lt;!-- Bericht verzonden door User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki via de lijst op de pagina https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23530132 --&gt;</text>
      <sha1>abuamczndfay3tc64usko2cbchkib2c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gebruiker:Karel Poort</title>
    <ns>2</ns>
    <id>21722</id>
    <revision>
      <id>126913</id>
      <parentid>92759</parentid>
      <timestamp>2022-07-31T08:31:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:A445:CD83:1:C870:6462:7BD5:56AE</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23553" xml:space="preserve">== Birobidzjan ==


{{Infobox document
| naam             = Birobidzjan
| auteur           = Karel Poort
| genre            = Reisverslag
| taal             = Nederlands 
| datum            = 11-12-1993/25-11-2008
| bron             = Dagblad De Morgen, België en verhalenbundel 'Het Mantelpakje' (uitgeverij Aspekt)
| auteursrecht     = 
| artikelwikipedia =
}}
                                  

                         &lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;big&gt;'''Birobidzjan'''&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;


'''&lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;small&gt;De reis&lt;/small&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;''' 

Bij aankomst op vliegveld Sjezemetjevo worden we meteen al geconfronteerd met een fenomeen waar de Moskoviet al jaren mee bekend is: lange rijen wachtenden. Het duurt derhalve zo’n dikke vijf kwartier alvorens we de bagagecheck en douane zijn gepasseerd. Als we naar buiten lopen, worstelen we ons door een kordon van mannetjes die er nogal gevaarlijk uitzien. Robuuste koppen waarop allemaal hetzelfde soort petjes liggen. Lange leren jassen, bontmutsen. Terwijl we ze met behulp van onze handbagage en ellebogen passeren, fluisteren ze allemaal ''taxi!-taxi!'' in onze oren. Hoog boven de petjes en mutsen uit zien we een hand met een bordje waarop VPRO TV staat geschreven. Dat moeten wij zijn, kan niet missen. 

Vladimir, de man van het bordje en ons naar het volgende vliegveld buiten Moskou brengt, heeft er zin in vandaag. Hij zit nergens mee en drukt vol overgave zijn gaspedaal tot stuit. Links en rechts passeert hij medeweggebruikers op de Moskouse rondweg, die bekent schijnt te staan als de ‘Dodenweg’. Radio op speed, kilometerteller strak tegen de honderd veertig. Achter in de auto worden we een beetje melig van zoveel onnodig gevaar en roepen: ‘Sneller Vlado, gassen Vlado, planken Vlado!’ Het vehikel van het merk Zjigoeli zou bij ons vijftien jaar geleden al bij de jaarlijkse APK keuring van de weg zijn gehaald, maar Vladimir heeft wél een ingenieus systeem aan boord om onderweg de radarcontroles te onderscheppen.

Op vliegveld Domodedovo is het een drukte van belang. Ontelbare mensen scharrelen als mieren door elkaar. Ook hier weer lange rijen wachtenden en nog veel meer leren jassen, bontmutsen en petjes. De kruier die onze bagage versleept - en bestaat uit tien zilverkleurige koffers en wat handbagage - probeert ons Westerlingen een poot uit te draaien, want hij staat erop dat wij hem veertig dollar overhandigen voor tien minuten durende arbeid. Maar na wat tactisch heen en weer handelen van onze tolk Ton komen we uiteindelijk op zeven dollar uit.

Er gaan veel mensen in de Iljoesjin van Aeroflot die ons naar Siberië zal verplaatsen, maar zéker ook zoveel bagage. Enorme kartonnen dozen met westerse stereoapparatuur worden naar binnen gesjouwd en midden in het gangpad geplaatst. Met veel geduw en getrek zoekt iedere passagier een plekje, zonder op het nummer van zijn of haar instapkaart te letten. De bekleding van de zitplaatsen is aan alle kanten gescheurd en het vliegtuigbrede tapijt op verschillende plaatsen verschoven en opgerold, zodat er met geen mogelijkheid met een cateringkarretje kan worden gereden. Als je door het gangpad loopt danst de buik van het vliegtuig gezellig mee onder je voeten.
Ik tref het, want naast me zitten twee vriendelijk glimlachende Chinezen die onophoudelijk zitten te snuiven en te rochelen. De stewardess, die ons deze reis zal gaan foerageren, loopt ongeïnteresseerd en kauwgom kauwend door het gangpad haar schaapjes naar hun zitplaatsen te dirigeren en serveert het eerste ongewassen plastic bekertje thee met een blik van: pak je het nou nog aan, of hoe zit dat?!
 
Er mag niet worden gerookt van de directie van Aeroflot, behalve op de toiletten, waar zich na de afvlucht al heel snel files beginnen te vormen. Soms met tweeën tegelijk duikt men het schijthuis in om een sigaretje op te steken. Al na een paar uur weigert het spoelsysteem dienst, staat de vloer volkomen blank, liggen er links en rechts sigarettenpeuken op de grond en is de stank niet meer te harden. Op deze manier wordt ons rookgenot toch wel behoorlijk ondermijnd, vinden we.

In de aankomsthal van het Siberische vliegveld Chabarovsk is geen enkel onderscheid te ontdekken tussen afhalers en aankomers, want alles en iedereen loopt hier in een hal door elkaar. De deuren, die toegang geven tot de band waar onze bagage vanaf zou moeten komen rollen, zijn hermetisch afgesloten. Uit de hoek van het vertrek klinkt, gepaard met veel gepiep en gekraak, een vrouwenstem uit een speaker, maar zelfs vertaler Ton heeft geen flauw idee waar ze het over heeft. Buitenlanders krijgen hier een speciale behandeling zo blijkt plotseling, dus moeten wij ons begeven naar een belendende ruimte om onze koffers te onderscheppen.
 
De stad Chabarovsk, die tegen de Chinese grens aan ligt, is in 1858 gesticht door een gelijknamige meneer, althans Ton leest deze wetenswaardigheid op een Leninistisch geschoeide aankondiging tegenover de aankomsthal. Vanuit het busje dat ons naar het hotel vervoert zijn onze eerste indrukken van de stad weinig verheffend. Bijna alles is lelijk en grauw. De auto’s, de pleinen met de pompeuze standbeelden, de huizen en straten, zelfs de bomen hebben hier iets treurigs. 

 
'''&lt;big&gt;Joods Siberië&lt;/big&gt;'''

Juist vandaag is de winter ingevallen, zo meldt gastvrouw sexy Diana van hotel Intourist die ons en passant ook de benodigde treinkaartjes naar Birobidzjan verkoopt. Dat blijkt te kloppen, want als we de volgende dag met onze complete bagage het perron van Chabarovsk op glibberen, slaat de sneeuw, voortgejakkerd door een harde gure wind, ons in het gezicht en vriest het een graad of vijf. 

In de deuropening van wagon 12E staat een corpulente conductrice streng naar ons te kijken. De vrouw, met gnomische gelaatstrekken, neemt de lessen conducteur wel heel erg letterlijk en snauwt ons toe dat eerst onze kaartjes moeten worden getoond anders gaat de reis naar Birobidzjan helemaal niet door. ‘Ja maar, mevrouw,’ stamelen we in koor en een viertal talen, ‘die kaartjes hebben we echt wel, maar over twee minuten vertrekt de trein en ál onze bagage moet nog naar binnen!’ ‘Niets mee te maken!’ blaft ze ons toe, terwijl ze arrogant de andere kant op kijkt. ‘Eerst de kaartjes!’ 
Als we in onze coupé nog zitten na te hijgen, heeft onze strenge vriendin haar superieure van stal gehaald. De man heeft zichzelf voorgenomen die rare, met koffers slepende vreemdelingen maar eens een fiks zakcentje in keiharde dollars afhandig te maken door het dubbele van ons werkelijke bagagegewicht als overvracht alsnog in rekening te brengen. De man staat de nep vouchers al uit te schrijven, als hij vanuit zijn ooghoek constateert dat onze behulpzame Diana van hotel Intourist in Chabarovsk ons reeds het drievoudige van de werkelijke ticketprijzen heeft laten betalen. 

Vanachter de beslagen coupéraampjes schiet het besneeuwde Siberische landschap, de Taika, een oneindig moerasgebied met steppegras en berkenbomen, in hoge snelheid aan ons voorbij. Zo nu en dan wordt de rit onderbroken voor een stop bij een klein stationnetje. Telkens opnieuw staat naast het stationsgebouw een vrouwelijke stationschef, die, alsof ze een geweer van een erewacht presenteert, haar groen/witte pannenkoek stijf voor zich uithoudt als eerbetoon aan het wonder dat haar passeert: de trein.
 
Na een paar uur treinen rijden we de autonome regio Birobidzjan binnen en zien dat de naamsaanduiding van de gelijknamige hoofdstad, waar we onze documentaire zullen filmen, tweetalig is: Russisch en Hebreeuws. Birobidzjan ligt ongeveer 7500 kilometer ten oosten van Moskou en 1200 kilometer ten noordwesten van Vladiwostok. De stad heeft z’n naam ontleend aan twee rivieren, de Biro en de Bidzjan, die samen uitmonden in de rivier de Amur en tevens de grens met China markeert. 
In de jaren twintig ontsproot in het brein van vadertje Stalin het plan om Joden in de Sovjet-Unie te centraliseren door een autonoom gebied te creëren, hetgeen dan ook volgens zijn wil geschiedde. In 1928 liet hij de provincie Birobidzjan, helemaal aan het eind van de Trans Siberische Spoorweg, inrichten als Joodse Autonome Oblast. Het wankele experiment lokte een paar honderdduizend Joden naar dit verschrikkelijk koude oosten. Uit alle hoeken en gaten van de Sovjet-Unie trokken idealistische kolonisten naar dit gebied en in de jaren veertig, vijftig vormde men zo’n zes procent van de totale bevolking. Joden zijn inmiddels totaal geïntegreerd, maar werden in de loop der jaren wel van bijna al hun religieuze en culturele tradities beroofd. Daar is sinds de Perestroika van Gorbatjov wel wat verandering ingekomen, zodat de krant weer tweetalig is, het Jiddische theater heropend en op kleine schaal Joodse tradities in ere worden hersteld. Joden in Birobidzjan zijn na jaren van onderdrukking weer vrij en zelfs bevoorrecht ten opzichte van andere Russen, want sinds de hervormingen mogen ze Rusland legaal verlaten. Op dit moment is het zelfs een beetje trend dat veel Russen in hun verre verleden graven of er misschien een paar druppeltje Joods bloed in hun aderen stroomt zodat ook zij dit barre land kunnen ontvluchten. De emigratie van Joden is gebaseerd op puur economische motieven en zoals iemand het hier nogal plastisch uitdrukte: ‘Wij emigreren niet uit idealisme of vanwege de religie, maar voor de worst.’ In de winkels van Birobidzjan is bitter weinig te krijgen en als de mensen uren in de kou hebben staan wachten voor wat brood en een stukje vlees, dan is dat bijna onbetaalbaar. Aan van alles is hier een tekort, maar vooral ook aan de extra dingetjes die het leven wat meer fleur zouden kunnen geven zoals omgangsvormen, vrolijkheid en kleur.
 

'''&lt;big&gt;De familie Pozdnysjev&lt;/big&gt;''' 

Hoofdredacteur van het tweetalige dagblad ‘Birobidzjaner Sjtern’, Volodja Belinker, is tevens onze gids en chauffeur en brengt ons naar het dorpje Waldheim, achttien kilometer ten zuiden van Birobidzjan. Onze reportage moet gaan over de massale emigratie van Joden uit dit gebied, en Volodja heeft gehoord dat in dit dorpje een familie woont die over enkele dagen naar Israël gaat verkassen. De mensen weten van niets, dus om de Nederlandse invasie maar zo klein mogelijk te houden stelt Volodja voor dat hij samen met vertaler Ton naar binnen gaat. Dirk, Paul en ik blijven achter en roken een sigaretje in de auto.
 
Na een minuut of twintig komen de twee met omhoog gestoken duimen weer naar buiten, we mogen dus filmen van de familie. Het gezin is druk aan het pakken voor de dag van morgen en bestaat uit zeven personen. Ouders Betja en Joera, zoons Oleg en Andrej, dochter Julia, schoondochter Ljoedmila en kleindochter Eleanora. Als we met onze apparatuur binnenkomen, zit Betja de kippen te plukken die haar man Joera vanochtend op een hakblok heeft geslacht en zullen aanstonds in de oven verdwijnen, want ze is in de stellige overtuiging dat het eten aan boord van het vliegtuig wel duur zal zijn. 

Het is bewonderenswaardig dat de familie onder deze hectische omstandigheden een cameraploeg uit Holland om zich heen kunnen velen. Maar niets is hen te veel, als we straks maar even een videobandje van de uitzending op willen sturen naar Ashqelon, hun nieuwe woonplaats 45 kilometer ten zuiden van Tel Aviv. Betja staat ons tijdens het plukken van de kippen geduldig te woord en probeert haar emoties in woorden om te zetten. Haar gevoel is ambivalent, want ze laat hier alles achter; familie, vrienden, buren, kennissen, haar hele ziel en zaligheid, maar vooral ook haar verleden. Ze is in Waldheim geboren, opgegroeid en dertig jaar geleden getrouwd met Joera die hier destijds als militair uit de Oekraïne was gedetacheerd. Maar de meeste moeite heeft ze nog om straks afscheid te moeten nemen van haar hond, die de laatste dagen niet meer heeft gegeten omdat het dier voelt wat er aanstaande is. Met bange, bolle ogen kijkt hij Betja aan, instinctief voelt hij dat het straks allemaal heel anders zal zijn. 

Tot haar zesde jaar is Betja door haar grootmoeder Joods opgevoed, sprak ze alleen Jiddisch met haar en dat is nog steeds een beetje te horen aan de half rollende R achter in haar keel. Ze laat foto’s zien, als baby op schoot bij oma en wijst even later op de kaart van Israël aan waar de familie straks zal komen te wonen. De informatie die de familie over Israël heeft beperkt zich tot wat krantenknipsels, een kalender met foto’s en een paar ansichtkaarten uit de bibliotheek van de Joodse vereniging, maar Joera is niet bang om straks werkloos te worden in Israël. ‘Want,’ zegt hij, ‘wie zijn handen uit de mouwen steekt krijgt altijd werk.’ Joera is landarbeider in Siberië, hij weet dus wel wat werken is. Dochter Julia staart wat afwezig uit het raam, vanavond zal ze op een verjaardagsfeestje afscheid nemen van haar klasgenootjes.
 

'''&lt;big&gt;Het hotel&lt;/big&gt;''' 

De entree van ons hotel is een heel bijzondere. Als je het geluk hebt dat de deur niet door een Rus voor je neus wordt dicht gesmeten, betreed je een halletje van twee bij twee meter alvorens je een tweede deur tegenkomt. Het is van groot belang om buiten even heel diep adem te halen, want onder het granieten vloertje ligt het riool al dagenlang open. Na een tweede deur worden we vervolgens getrakteerd op de geur van een weeë mengeling van doorgekookte soep, bloemkool en broccoli dat afkomstig is van de tweede etage waar wij onze kamers hebben betrokken. Die kamers zijn curieus te noemen; er staat een koelkast die niet werkt maar een kwart van het kamertje bestrijkt en het toilet van Ton loopt over als hij doortrekt, inclusief de ingrediënten. Maar afgezien van de kakkerlakken, die in slagorde langs mijn bed omhoog trekken, is het hier best uit te houden want de douchekop is dik in orde.
 
De ochtenden zijn telkens weer een belevenis, het ontbijt gebruiken we in een vertrek waarin vier tafeltjes staan en de etensresten van onze voorgangers nog naar ons liggen te knipogen. Op de vloer ligt een versleten bruin zeil, voor de ramen hangen bruinbeige, wit gestreepte lappen stof die als gordijnen dienstdoen en de hele dag gesloten blijven. Achter het buffet staat een mevrouw met zwart krullend haar en een volgroeid aardappelvormig lichaam. Ze heeft een hele rij goudkleurige tanden in haar mond, haar nek is bijna niet zichtbaar door de vetrollen die vanaf haar schouderbladen omhoog zijn gegroeid, ze heeft worstige, dikke vingertjes en voor zover we kunnen zien bijna geen onderarmen. Haar voorhoofd is door haar overgewicht doorlopend bezweet, maar ze heeft vriendelijke, mooie donkere ogen. 

Iedere ochtend weer is ze verbaasd over onze aanwezigheid, want samen praten en lachen we veel en dat is nou precies wat Russen in Siberië buitenshuis bijna niet lijken te doen. Men zwijgt. Uit een roze/wit loshangend speakertje, dat ooit op de muur moet zijn geschroefd en is aangesloten op de draadomroep, klinkt de stem van Jeltsin die iets te melden heeft over de Oekraïne. Onze gastvrouw kijkt bedenkelijk en schut haar hoofd, want ze heeft haar vertrouwen in haar leider allang verloren. ‘Sinds Gorbatjov en Jeltsin is het allemaal veel minder geworden in dit land.’ meldt ze met een wrang lachje. Ze geeft toe dat ze in het begin, toen Jeltsin op een tank voor het regeringsgebouw in Moskou stond, wel wat sympathie voor hem voelde, maar ze denkt dat hij het uiteindelijk alleen maar deed voor eigen gewin.
 
De vrouw heeft iedere dag, zoals ze dat zelf noemt, een schnitzel op het menu staan. Een afgeleide van de hamburger, met een nattig ei er omheen gebakken. Ik bedank, want ik neem gretig gebruik van het heerlijke Edammertje dat Ton voor noodgevallen uit Holland heeft meegenomen, maar de Russische ontbijtgangers aan een ander tafeltje proppen het kleffe geval in een keer in hun mond. De koffie wordt zonder uitzondering slurpend geconsumeerd en ondertussen wandelen ook hier, of misschien wel júist hier, de kakkerlakken van de schnitzels naar het rundvlees met rijst, tussen de weke flensjes door naar de hardgekookte eieren. 

Na een paar dagen hebben we het vertrouwen van de mevrouw achter het buffet volledig gewonnen, want als ze even naar elders moet vraagt ze vriendelijk of we even op haar winkel willen passen. Op Allerzielen ben ik jarig. Paul loopt triomfantelijk op me af en biedt me namens de ploeg een bosje paars/roodachtige bloemen aan. Hij vertelt dat dit zo ongeveer het enige bosje bloemen is dat hier in Birobidzjan te krijgen was en de heren collega’s beginnen spontaan een verjaardagslied te zingen. De buffetmevrouw vindt het allemaal maar reuze vermakelijk en informeert naar mijn nieuwe leeftijd. Ze zegt, om me een beetje te plagen, dat ze me tien jaar jonger had ingeschat, dus speel ik het spelletje mee en bied haar iets te drinken aan: ‘Neem van mij maar iets te drinken, mevrouw. Weet u wat, doe maar twee keer het duurste!’
 
Dirk is enorm taalgevoelig en besteld al na twee dagen zijn eigen ontbijt van de menulijst die aan de muur hangt. De hele dag bestookt hij Ton met vragen als: 'Hoe spreek je nu die kleine B uit in het Russisch?' Of 'Wat doet nu zo’n omgekeerde M als hij midden in een woord staat?' Op straat is ieder uithangbord voor Dirk deze reis, dat spreekt voor zich.
 

'''&lt;big&gt;De joodse cultuur&lt;/big&gt;''' 

We gaan op bezoek bij de gepensioneerde hoofdonderwijzer van de lagere school in Waldheim, de drieënzeventig jarige Isak Abramovitsj Prisjkolnik. In 1937 studeerde hij af aan de pedagogische academie van Smolensk en in hetzelfde jaar is hij, samen met een veertiental vrienden en achttien roebel op zak, hier naar Waldheim aangekomen. Tijdens de barre de winter hebben de jongens indertijd de laatste twaalf kilometer te voet afgelegd. Isak verloor zijn beide schoenen in de hoge Siberische sneeuw en moest de laatste kilometers blootsvoets afleggen. Ze werden ondergebracht in huisjes die waren opgetrokken uit hout en leem, en de school waar hij ging werken was gevestigd in een barak. Hij deed de 4e klas en gaf les in Hebreeuwse literatuur, Duits en gymnastiek. Er waren veel te weinig leraren voor de 120 leerlingen en alle vakken werden in het Jiddisch onderwezen. Isak Abramovitsj spreekt als een van de weinigen in dit dorp nog deze taal en is redelijk bekend met de joodse cultuur. Hij vindt zichzelf echter net zoveel Jood als Rus en heeft z’n leven lang hard gewerkt voor z’n land. In zijn kleine behuizing heeft hij niets dan lof voor de grote communistische leiders van weleer en de ‘organen’ die hem en zijn landgenoten hun wil oplegden. Isak heeft, net als de buffetmevrouw in het hotel, geen goed woord over voor de hervormingen en als hij tien jaar jonger zou zijn geweest zou hij zeker, net als de famlie Pozdnysjev, ook naar Israël zijn geëmigreerd. Na afloop van een interview dat we hem voor een standbeeld van Lenin afnemen, loopt hij langs het beeld naar z’n oude schooltje, stopt en neemt met veel respect zijn hoed voor het enorme standbeeld af. Abramovitsj is nog steeds communist in hart en nieren, maar heeft zijn lidmaatschap van de Partij toch opgezegd. Want waar hij grote moeite mee heeft, is dat er niet meer voor de mensen wordt gezorgd en je nergens meer je verhaal kwijt kunt, zoals vroeger wel altijd het geval was. De mensen moeten hun problemen nu zelf oplossen en Isak is van de generatie dat particulier initiatief nog strafbaar was. 

We filmen tijdens het begin van de Sabbat een aantal leerlingen van de cursus ‘joodse cultuur’, en vanavond wordt de vrijdagavond in praktijk gebracht onder leiding van voorganger Boris Markovitsj en lerares Dora Oerina. Boris doet ongelooflijk en met volle overtuiging z’n best, maar ook hij is niet meer helemaal meer op de hoogte van de joodse, rituele details. Want hij steekt, in plaats van Dora, de kaarsen aan, het brood wordt niet met gewassen handen gebroken maar met een mes gesneden, naast de koosjere(?) worst liggen plakjes kaas op een schoteltje en de rode wijn en het zout ontbreken. Tijdens de les wordt door de cursisten onwennig heen en weer gegiecheld en de Hebreeuwse liedjes fonetisch meegezongen.
 
Volodja Belinker heeft geregeld dat we tijdens een repetitie in het theater opnamen mogen maken van een Jiddische vioolensemble en dat komt goed uit, want we kunnen best wat toepasselijke muziek gebruiken voor onze documentaire. De inspiciënt van het theater krijgt opdracht ons de weg te wijzen naar de bühne op de derde verdieping. Het gaat niet van harte, want de man met z’n vissenogen en een veel te laag voorhoofd is liederlijk beschonken en heeft een kegel van drank en knoflook van op z'n minst een meter of twee. Terwijl de man in de lift van wand naar wand heen en weer stuitert, proberen wij de stank middels onze sjaals te ontwijken, maar de klarinettist van het ensemble speelt, ondersteund door een tiental violisten, een prachtig Jiddisch nummer. Het klinkt schitterend en lekker tegen de toon aan, zoals het hoort.
 

'''&lt;big&gt;Het vertrek&lt;/big&gt;''' 

De familie Pozdnysjev stond al drie keer eerder op punt om te emigreren, maar telkens werd de onderneming afgeblazen omdat de twijfel toesloeg. Maar nu gaat het dan toch echt gebeuren, de recente ontwikkelingen in Moskou deed de familie besluiten niet langer meer af te wachten en een eventuele terugkeer naar het oude communistische denken voor te zijn. 
‘Bovendien,’ zegt Joera, ‘dit is toch geen leven in dit land, we zijn alleen maar bezig met overleven, aan het echte leven zijn we nooit toegekomen. Jullie hebben het toch zelf gezien hoe het er hier uitziet. Alles is hier even saai en grauw, nooit eens iets leuks of extra’s want dat is voor ons niet te betalen. Nee, dit boek gaat nu definitief voor ons dicht.’
 
De laatste avond is het in het houten huisje een komen en gaan van buurtgenoten en vrienden die afscheid komen nemen. Sommigen nemen van de gelegenheid gebruik om nog even in het huisje rond te kijken of er nog iets van hun gading is om mee te nemen. Mensen blijven mensen. De volgende dag loopt Betja ‘s morgens vroeg nog één keer door haar huisje. Terwijl de tranen over haar wangen rollen geeft ze de sleutel aan de nieuwe eigenaar, gaat nog één keer naar de geit en aait de hond voor de laatste keer over z’n kop. Zo is het goed. Op straat hebben buurvrouwen zich in de sneeuw rond de vrachtwagen verzameld waarop alle koffers en tassen onder een dekzeil liggen opgestapeld. Met gebogen hoofden en rode ogen nemen de vrouwen afscheid van elkaar. Veel zoenen, veel tranen. De mannen kijken stuurs en niet op of om. Mannen huilen niet in Siberië.

Met een vertraging van meer dan een half uur dendert de langgerekte Trans Siberië Express al stoom afblazend het station van Birobidzjan binnen. Onder veel gedrang neemt de familie op het perron definitief afscheid van de nog enkele meegereisde familieleden, vrienden en kennissen. De vrouwen verliezen zich weer in omhelzingen, alweer die tranen en nog veel meer kussen. Maar dat zijn dingen waar Joera en zijn zonen Oleg en Andrej zich niet mee bezig kunnen houden, hun enige zorg is om alle tassen en koffers op tijd in de trein te krijgen. Julia veegt voor de laatste keer de tranen van het gezicht van haar beste vriendin en eenmaal in de trein durft ze niet meer door het raampje naar buiten te kijken. 

Het enorme gevaarte zet zich langzaam in beweging en nadat we het laatste shot hebben gedraaid van het besneeuwde perron dat langzaam uit ons gezichtsveld verdwijnt, zegt Dirk: ‘Wil de laatste joodse inwoner van Birobidzjan straks zo vriendelijk zijn om even de kaarsen uit te blazen?’</text>
      <sha1>saledzg37dmgm7fp3m1lp59kb88p5hr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>126914</id>
      <parentid>126913</parentid>
      <timestamp>2022-07-31T08:31:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:A445:CD83:1:C870:6462:7BD5:56AE</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23551" xml:space="preserve">== Birobidzjan ==


{{Infobox document
| naam             = Birobidzjan
| auteur           = Karel Poort
| genre            = Reisverslag
| taal             = Nederlands 
| datum            = 11-12-1993/25-11-2008
| bron             = Dagblad De Morgen, België en verhalenbundel Het Mantelpakje (uitgeverij Aspekt)
| auteursrecht     = 
| artikelwikipedia =
}}
                                  

                         &lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;big&gt;'''Birobidzjan'''&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;


'''&lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;small&gt;De reis&lt;/small&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;''' 

Bij aankomst op vliegveld Sjezemetjevo worden we meteen al geconfronteerd met een fenomeen waar de Moskoviet al jaren mee bekend is: lange rijen wachtenden. Het duurt derhalve zo’n dikke vijf kwartier alvorens we de bagagecheck en douane zijn gepasseerd. Als we naar buiten lopen, worstelen we ons door een kordon van mannetjes die er nogal gevaarlijk uitzien. Robuuste koppen waarop allemaal hetzelfde soort petjes liggen. Lange leren jassen, bontmutsen. Terwijl we ze met behulp van onze handbagage en ellebogen passeren, fluisteren ze allemaal ''taxi!-taxi!'' in onze oren. Hoog boven de petjes en mutsen uit zien we een hand met een bordje waarop VPRO TV staat geschreven. Dat moeten wij zijn, kan niet missen. 

Vladimir, de man van het bordje en ons naar het volgende vliegveld buiten Moskou brengt, heeft er zin in vandaag. Hij zit nergens mee en drukt vol overgave zijn gaspedaal tot stuit. Links en rechts passeert hij medeweggebruikers op de Moskouse rondweg, die bekent schijnt te staan als de ‘Dodenweg’. Radio op speed, kilometerteller strak tegen de honderd veertig. Achter in de auto worden we een beetje melig van zoveel onnodig gevaar en roepen: ‘Sneller Vlado, gassen Vlado, planken Vlado!’ Het vehikel van het merk Zjigoeli zou bij ons vijftien jaar geleden al bij de jaarlijkse APK keuring van de weg zijn gehaald, maar Vladimir heeft wél een ingenieus systeem aan boord om onderweg de radarcontroles te onderscheppen.

Op vliegveld Domodedovo is het een drukte van belang. Ontelbare mensen scharrelen als mieren door elkaar. Ook hier weer lange rijen wachtenden en nog veel meer leren jassen, bontmutsen en petjes. De kruier die onze bagage versleept - en bestaat uit tien zilverkleurige koffers en wat handbagage - probeert ons Westerlingen een poot uit te draaien, want hij staat erop dat wij hem veertig dollar overhandigen voor tien minuten durende arbeid. Maar na wat tactisch heen en weer handelen van onze tolk Ton komen we uiteindelijk op zeven dollar uit.

Er gaan veel mensen in de Iljoesjin van Aeroflot die ons naar Siberië zal verplaatsen, maar zéker ook zoveel bagage. Enorme kartonnen dozen met westerse stereoapparatuur worden naar binnen gesjouwd en midden in het gangpad geplaatst. Met veel geduw en getrek zoekt iedere passagier een plekje, zonder op het nummer van zijn of haar instapkaart te letten. De bekleding van de zitplaatsen is aan alle kanten gescheurd en het vliegtuigbrede tapijt op verschillende plaatsen verschoven en opgerold, zodat er met geen mogelijkheid met een cateringkarretje kan worden gereden. Als je door het gangpad loopt danst de buik van het vliegtuig gezellig mee onder je voeten.
Ik tref het, want naast me zitten twee vriendelijk glimlachende Chinezen die onophoudelijk zitten te snuiven en te rochelen. De stewardess, die ons deze reis zal gaan foerageren, loopt ongeïnteresseerd en kauwgom kauwend door het gangpad haar schaapjes naar hun zitplaatsen te dirigeren en serveert het eerste ongewassen plastic bekertje thee met een blik van: pak je het nou nog aan, of hoe zit dat?!
 
Er mag niet worden gerookt van de directie van Aeroflot, behalve op de toiletten, waar zich na de afvlucht al heel snel files beginnen te vormen. Soms met tweeën tegelijk duikt men het schijthuis in om een sigaretje op te steken. Al na een paar uur weigert het spoelsysteem dienst, staat de vloer volkomen blank, liggen er links en rechts sigarettenpeuken op de grond en is de stank niet meer te harden. Op deze manier wordt ons rookgenot toch wel behoorlijk ondermijnd, vinden we.

In de aankomsthal van het Siberische vliegveld Chabarovsk is geen enkel onderscheid te ontdekken tussen afhalers en aankomers, want alles en iedereen loopt hier in een hal door elkaar. De deuren, die toegang geven tot de band waar onze bagage vanaf zou moeten komen rollen, zijn hermetisch afgesloten. Uit de hoek van het vertrek klinkt, gepaard met veel gepiep en gekraak, een vrouwenstem uit een speaker, maar zelfs vertaler Ton heeft geen flauw idee waar ze het over heeft. Buitenlanders krijgen hier een speciale behandeling zo blijkt plotseling, dus moeten wij ons begeven naar een belendende ruimte om onze koffers te onderscheppen.
 
De stad Chabarovsk, die tegen de Chinese grens aan ligt, is in 1858 gesticht door een gelijknamige meneer, althans Ton leest deze wetenswaardigheid op een Leninistisch geschoeide aankondiging tegenover de aankomsthal. Vanuit het busje dat ons naar het hotel vervoert zijn onze eerste indrukken van de stad weinig verheffend. Bijna alles is lelijk en grauw. De auto’s, de pleinen met de pompeuze standbeelden, de huizen en straten, zelfs de bomen hebben hier iets treurigs. 

 
'''&lt;big&gt;Joods Siberië&lt;/big&gt;'''

Juist vandaag is de winter ingevallen, zo meldt gastvrouw sexy Diana van hotel Intourist die ons en passant ook de benodigde treinkaartjes naar Birobidzjan verkoopt. Dat blijkt te kloppen, want als we de volgende dag met onze complete bagage het perron van Chabarovsk op glibberen, slaat de sneeuw, voortgejakkerd door een harde gure wind, ons in het gezicht en vriest het een graad of vijf. 

In de deuropening van wagon 12E staat een corpulente conductrice streng naar ons te kijken. De vrouw, met gnomische gelaatstrekken, neemt de lessen conducteur wel heel erg letterlijk en snauwt ons toe dat eerst onze kaartjes moeten worden getoond anders gaat de reis naar Birobidzjan helemaal niet door. ‘Ja maar, mevrouw,’ stamelen we in koor en een viertal talen, ‘die kaartjes hebben we echt wel, maar over twee minuten vertrekt de trein en ál onze bagage moet nog naar binnen!’ ‘Niets mee te maken!’ blaft ze ons toe, terwijl ze arrogant de andere kant op kijkt. ‘Eerst de kaartjes!’ 
Als we in onze coupé nog zitten na te hijgen, heeft onze strenge vriendin haar superieure van stal gehaald. De man heeft zichzelf voorgenomen die rare, met koffers slepende vreemdelingen maar eens een fiks zakcentje in keiharde dollars afhandig te maken door het dubbele van ons werkelijke bagagegewicht als overvracht alsnog in rekening te brengen. De man staat de nep vouchers al uit te schrijven, als hij vanuit zijn ooghoek constateert dat onze behulpzame Diana van hotel Intourist in Chabarovsk ons reeds het drievoudige van de werkelijke ticketprijzen heeft laten betalen. 

Vanachter de beslagen coupéraampjes schiet het besneeuwde Siberische landschap, de Taika, een oneindig moerasgebied met steppegras en berkenbomen, in hoge snelheid aan ons voorbij. Zo nu en dan wordt de rit onderbroken voor een stop bij een klein stationnetje. Telkens opnieuw staat naast het stationsgebouw een vrouwelijke stationschef, die, alsof ze een geweer van een erewacht presenteert, haar groen/witte pannenkoek stijf voor zich uithoudt als eerbetoon aan het wonder dat haar passeert: de trein.
 
Na een paar uur treinen rijden we de autonome regio Birobidzjan binnen en zien dat de naamsaanduiding van de gelijknamige hoofdstad, waar we onze documentaire zullen filmen, tweetalig is: Russisch en Hebreeuws. Birobidzjan ligt ongeveer 7500 kilometer ten oosten van Moskou en 1200 kilometer ten noordwesten van Vladiwostok. De stad heeft z’n naam ontleend aan twee rivieren, de Biro en de Bidzjan, die samen uitmonden in de rivier de Amur en tevens de grens met China markeert. 
In de jaren twintig ontsproot in het brein van vadertje Stalin het plan om Joden in de Sovjet-Unie te centraliseren door een autonoom gebied te creëren, hetgeen dan ook volgens zijn wil geschiedde. In 1928 liet hij de provincie Birobidzjan, helemaal aan het eind van de Trans Siberische Spoorweg, inrichten als Joodse Autonome Oblast. Het wankele experiment lokte een paar honderdduizend Joden naar dit verschrikkelijk koude oosten. Uit alle hoeken en gaten van de Sovjet-Unie trokken idealistische kolonisten naar dit gebied en in de jaren veertig, vijftig vormde men zo’n zes procent van de totale bevolking. Joden zijn inmiddels totaal geïntegreerd, maar werden in de loop der jaren wel van bijna al hun religieuze en culturele tradities beroofd. Daar is sinds de Perestroika van Gorbatjov wel wat verandering ingekomen, zodat de krant weer tweetalig is, het Jiddische theater heropend en op kleine schaal Joodse tradities in ere worden hersteld. Joden in Birobidzjan zijn na jaren van onderdrukking weer vrij en zelfs bevoorrecht ten opzichte van andere Russen, want sinds de hervormingen mogen ze Rusland legaal verlaten. Op dit moment is het zelfs een beetje trend dat veel Russen in hun verre verleden graven of er misschien een paar druppeltje Joods bloed in hun aderen stroomt zodat ook zij dit barre land kunnen ontvluchten. De emigratie van Joden is gebaseerd op puur economische motieven en zoals iemand het hier nogal plastisch uitdrukte: ‘Wij emigreren niet uit idealisme of vanwege de religie, maar voor de worst.’ In de winkels van Birobidzjan is bitter weinig te krijgen en als de mensen uren in de kou hebben staan wachten voor wat brood en een stukje vlees, dan is dat bijna onbetaalbaar. Aan van alles is hier een tekort, maar vooral ook aan de extra dingetjes die het leven wat meer fleur zouden kunnen geven zoals omgangsvormen, vrolijkheid en kleur.
 

'''&lt;big&gt;De familie Pozdnysjev&lt;/big&gt;''' 

Hoofdredacteur van het tweetalige dagblad ‘Birobidzjaner Sjtern’, Volodja Belinker, is tevens onze gids en chauffeur en brengt ons naar het dorpje Waldheim, achttien kilometer ten zuiden van Birobidzjan. Onze reportage moet gaan over de massale emigratie van Joden uit dit gebied, en Volodja heeft gehoord dat in dit dorpje een familie woont die over enkele dagen naar Israël gaat verkassen. De mensen weten van niets, dus om de Nederlandse invasie maar zo klein mogelijk te houden stelt Volodja voor dat hij samen met vertaler Ton naar binnen gaat. Dirk, Paul en ik blijven achter en roken een sigaretje in de auto.
 
Na een minuut of twintig komen de twee met omhoog gestoken duimen weer naar buiten, we mogen dus filmen van de familie. Het gezin is druk aan het pakken voor de dag van morgen en bestaat uit zeven personen. Ouders Betja en Joera, zoons Oleg en Andrej, dochter Julia, schoondochter Ljoedmila en kleindochter Eleanora. Als we met onze apparatuur binnenkomen, zit Betja de kippen te plukken die haar man Joera vanochtend op een hakblok heeft geslacht en zullen aanstonds in de oven verdwijnen, want ze is in de stellige overtuiging dat het eten aan boord van het vliegtuig wel duur zal zijn. 

Het is bewonderenswaardig dat de familie onder deze hectische omstandigheden een cameraploeg uit Holland om zich heen kunnen velen. Maar niets is hen te veel, als we straks maar even een videobandje van de uitzending op willen sturen naar Ashqelon, hun nieuwe woonplaats 45 kilometer ten zuiden van Tel Aviv. Betja staat ons tijdens het plukken van de kippen geduldig te woord en probeert haar emoties in woorden om te zetten. Haar gevoel is ambivalent, want ze laat hier alles achter; familie, vrienden, buren, kennissen, haar hele ziel en zaligheid, maar vooral ook haar verleden. Ze is in Waldheim geboren, opgegroeid en dertig jaar geleden getrouwd met Joera die hier destijds als militair uit de Oekraïne was gedetacheerd. Maar de meeste moeite heeft ze nog om straks afscheid te moeten nemen van haar hond, die de laatste dagen niet meer heeft gegeten omdat het dier voelt wat er aanstaande is. Met bange, bolle ogen kijkt hij Betja aan, instinctief voelt hij dat het straks allemaal heel anders zal zijn. 

Tot haar zesde jaar is Betja door haar grootmoeder Joods opgevoed, sprak ze alleen Jiddisch met haar en dat is nog steeds een beetje te horen aan de half rollende R achter in haar keel. Ze laat foto’s zien, als baby op schoot bij oma en wijst even later op de kaart van Israël aan waar de familie straks zal komen te wonen. De informatie die de familie over Israël heeft beperkt zich tot wat krantenknipsels, een kalender met foto’s en een paar ansichtkaarten uit de bibliotheek van de Joodse vereniging, maar Joera is niet bang om straks werkloos te worden in Israël. ‘Want,’ zegt hij, ‘wie zijn handen uit de mouwen steekt krijgt altijd werk.’ Joera is landarbeider in Siberië, hij weet dus wel wat werken is. Dochter Julia staart wat afwezig uit het raam, vanavond zal ze op een verjaardagsfeestje afscheid nemen van haar klasgenootjes.
 

'''&lt;big&gt;Het hotel&lt;/big&gt;''' 

De entree van ons hotel is een heel bijzondere. Als je het geluk hebt dat de deur niet door een Rus voor je neus wordt dicht gesmeten, betreed je een halletje van twee bij twee meter alvorens je een tweede deur tegenkomt. Het is van groot belang om buiten even heel diep adem te halen, want onder het granieten vloertje ligt het riool al dagenlang open. Na een tweede deur worden we vervolgens getrakteerd op de geur van een weeë mengeling van doorgekookte soep, bloemkool en broccoli dat afkomstig is van de tweede etage waar wij onze kamers hebben betrokken. Die kamers zijn curieus te noemen; er staat een koelkast die niet werkt maar een kwart van het kamertje bestrijkt en het toilet van Ton loopt over als hij doortrekt, inclusief de ingrediënten. Maar afgezien van de kakkerlakken, die in slagorde langs mijn bed omhoog trekken, is het hier best uit te houden want de douchekop is dik in orde.
 
De ochtenden zijn telkens weer een belevenis, het ontbijt gebruiken we in een vertrek waarin vier tafeltjes staan en de etensresten van onze voorgangers nog naar ons liggen te knipogen. Op de vloer ligt een versleten bruin zeil, voor de ramen hangen bruinbeige, wit gestreepte lappen stof die als gordijnen dienstdoen en de hele dag gesloten blijven. Achter het buffet staat een mevrouw met zwart krullend haar en een volgroeid aardappelvormig lichaam. Ze heeft een hele rij goudkleurige tanden in haar mond, haar nek is bijna niet zichtbaar door de vetrollen die vanaf haar schouderbladen omhoog zijn gegroeid, ze heeft worstige, dikke vingertjes en voor zover we kunnen zien bijna geen onderarmen. Haar voorhoofd is door haar overgewicht doorlopend bezweet, maar ze heeft vriendelijke, mooie donkere ogen. 

Iedere ochtend weer is ze verbaasd over onze aanwezigheid, want samen praten en lachen we veel en dat is nou precies wat Russen in Siberië buitenshuis bijna niet lijken te doen. Men zwijgt. Uit een roze/wit loshangend speakertje, dat ooit op de muur moet zijn geschroefd en is aangesloten op de draadomroep, klinkt de stem van Jeltsin die iets te melden heeft over de Oekraïne. Onze gastvrouw kijkt bedenkelijk en schut haar hoofd, want ze heeft haar vertrouwen in haar leider allang verloren. ‘Sinds Gorbatjov en Jeltsin is het allemaal veel minder geworden in dit land.’ meldt ze met een wrang lachje. Ze geeft toe dat ze in het begin, toen Jeltsin op een tank voor het regeringsgebouw in Moskou stond, wel wat sympathie voor hem voelde, maar ze denkt dat hij het uiteindelijk alleen maar deed voor eigen gewin.
 
De vrouw heeft iedere dag, zoals ze dat zelf noemt, een schnitzel op het menu staan. Een afgeleide van de hamburger, met een nattig ei er omheen gebakken. Ik bedank, want ik neem gretig gebruik van het heerlijke Edammertje dat Ton voor noodgevallen uit Holland heeft meegenomen, maar de Russische ontbijtgangers aan een ander tafeltje proppen het kleffe geval in een keer in hun mond. De koffie wordt zonder uitzondering slurpend geconsumeerd en ondertussen wandelen ook hier, of misschien wel júist hier, de kakkerlakken van de schnitzels naar het rundvlees met rijst, tussen de weke flensjes door naar de hardgekookte eieren. 

Na een paar dagen hebben we het vertrouwen van de mevrouw achter het buffet volledig gewonnen, want als ze even naar elders moet vraagt ze vriendelijk of we even op haar winkel willen passen. Op Allerzielen ben ik jarig. Paul loopt triomfantelijk op me af en biedt me namens de ploeg een bosje paars/roodachtige bloemen aan. Hij vertelt dat dit zo ongeveer het enige bosje bloemen is dat hier in Birobidzjan te krijgen was en de heren collega’s beginnen spontaan een verjaardagslied te zingen. De buffetmevrouw vindt het allemaal maar reuze vermakelijk en informeert naar mijn nieuwe leeftijd. Ze zegt, om me een beetje te plagen, dat ze me tien jaar jonger had ingeschat, dus speel ik het spelletje mee en bied haar iets te drinken aan: ‘Neem van mij maar iets te drinken, mevrouw. Weet u wat, doe maar twee keer het duurste!’
 
Dirk is enorm taalgevoelig en besteld al na twee dagen zijn eigen ontbijt van de menulijst die aan de muur hangt. De hele dag bestookt hij Ton met vragen als: 'Hoe spreek je nu die kleine B uit in het Russisch?' Of 'Wat doet nu zo’n omgekeerde M als hij midden in een woord staat?' Op straat is ieder uithangbord voor Dirk deze reis, dat spreekt voor zich.
 

'''&lt;big&gt;De joodse cultuur&lt;/big&gt;''' 

We gaan op bezoek bij de gepensioneerde hoofdonderwijzer van de lagere school in Waldheim, de drieënzeventig jarige Isak Abramovitsj Prisjkolnik. In 1937 studeerde hij af aan de pedagogische academie van Smolensk en in hetzelfde jaar is hij, samen met een veertiental vrienden en achttien roebel op zak, hier naar Waldheim aangekomen. Tijdens de barre de winter hebben de jongens indertijd de laatste twaalf kilometer te voet afgelegd. Isak verloor zijn beide schoenen in de hoge Siberische sneeuw en moest de laatste kilometers blootsvoets afleggen. Ze werden ondergebracht in huisjes die waren opgetrokken uit hout en leem, en de school waar hij ging werken was gevestigd in een barak. Hij deed de 4e klas en gaf les in Hebreeuwse literatuur, Duits en gymnastiek. Er waren veel te weinig leraren voor de 120 leerlingen en alle vakken werden in het Jiddisch onderwezen. Isak Abramovitsj spreekt als een van de weinigen in dit dorp nog deze taal en is redelijk bekend met de joodse cultuur. Hij vindt zichzelf echter net zoveel Jood als Rus en heeft z’n leven lang hard gewerkt voor z’n land. In zijn kleine behuizing heeft hij niets dan lof voor de grote communistische leiders van weleer en de ‘organen’ die hem en zijn landgenoten hun wil oplegden. Isak heeft, net als de buffetmevrouw in het hotel, geen goed woord over voor de hervormingen en als hij tien jaar jonger zou zijn geweest zou hij zeker, net als de famlie Pozdnysjev, ook naar Israël zijn geëmigreerd. Na afloop van een interview dat we hem voor een standbeeld van Lenin afnemen, loopt hij langs het beeld naar z’n oude schooltje, stopt en neemt met veel respect zijn hoed voor het enorme standbeeld af. Abramovitsj is nog steeds communist in hart en nieren, maar heeft zijn lidmaatschap van de Partij toch opgezegd. Want waar hij grote moeite mee heeft, is dat er niet meer voor de mensen wordt gezorgd en je nergens meer je verhaal kwijt kunt, zoals vroeger wel altijd het geval was. De mensen moeten hun problemen nu zelf oplossen en Isak is van de generatie dat particulier initiatief nog strafbaar was. 

We filmen tijdens het begin van de Sabbat een aantal leerlingen van de cursus ‘joodse cultuur’, en vanavond wordt de vrijdagavond in praktijk gebracht onder leiding van voorganger Boris Markovitsj en lerares Dora Oerina. Boris doet ongelooflijk en met volle overtuiging z’n best, maar ook hij is niet meer helemaal meer op de hoogte van de joodse, rituele details. Want hij steekt, in plaats van Dora, de kaarsen aan, het brood wordt niet met gewassen handen gebroken maar met een mes gesneden, naast de koosjere(?) worst liggen plakjes kaas op een schoteltje en de rode wijn en het zout ontbreken. Tijdens de les wordt door de cursisten onwennig heen en weer gegiecheld en de Hebreeuwse liedjes fonetisch meegezongen.
 
Volodja Belinker heeft geregeld dat we tijdens een repetitie in het theater opnamen mogen maken van een Jiddische vioolensemble en dat komt goed uit, want we kunnen best wat toepasselijke muziek gebruiken voor onze documentaire. De inspiciënt van het theater krijgt opdracht ons de weg te wijzen naar de bühne op de derde verdieping. Het gaat niet van harte, want de man met z’n vissenogen en een veel te laag voorhoofd is liederlijk beschonken en heeft een kegel van drank en knoflook van op z'n minst een meter of twee. Terwijl de man in de lift van wand naar wand heen en weer stuitert, proberen wij de stank middels onze sjaals te ontwijken, maar de klarinettist van het ensemble speelt, ondersteund door een tiental violisten, een prachtig Jiddisch nummer. Het klinkt schitterend en lekker tegen de toon aan, zoals het hoort.
 

'''&lt;big&gt;Het vertrek&lt;/big&gt;''' 

De familie Pozdnysjev stond al drie keer eerder op punt om te emigreren, maar telkens werd de onderneming afgeblazen omdat de twijfel toesloeg. Maar nu gaat het dan toch echt gebeuren, de recente ontwikkelingen in Moskou deed de familie besluiten niet langer meer af te wachten en een eventuele terugkeer naar het oude communistische denken voor te zijn. 
‘Bovendien,’ zegt Joera, ‘dit is toch geen leven in dit land, we zijn alleen maar bezig met overleven, aan het echte leven zijn we nooit toegekomen. Jullie hebben het toch zelf gezien hoe het er hier uitziet. Alles is hier even saai en grauw, nooit eens iets leuks of extra’s want dat is voor ons niet te betalen. Nee, dit boek gaat nu definitief voor ons dicht.’
 
De laatste avond is het in het houten huisje een komen en gaan van buurtgenoten en vrienden die afscheid komen nemen. Sommigen nemen van de gelegenheid gebruik om nog even in het huisje rond te kijken of er nog iets van hun gading is om mee te nemen. Mensen blijven mensen. De volgende dag loopt Betja ‘s morgens vroeg nog één keer door haar huisje. Terwijl de tranen over haar wangen rollen geeft ze de sleutel aan de nieuwe eigenaar, gaat nog één keer naar de geit en aait de hond voor de laatste keer over z’n kop. Zo is het goed. Op straat hebben buurvrouwen zich in de sneeuw rond de vrachtwagen verzameld waarop alle koffers en tassen onder een dekzeil liggen opgestapeld. Met gebogen hoofden en rode ogen nemen de vrouwen afscheid van elkaar. Veel zoenen, veel tranen. De mannen kijken stuurs en niet op of om. Mannen huilen niet in Siberië.

Met een vertraging van meer dan een half uur dendert de langgerekte Trans Siberië Express al stoom afblazend het station van Birobidzjan binnen. Onder veel gedrang neemt de familie op het perron definitief afscheid van de nog enkele meegereisde familieleden, vrienden en kennissen. De vrouwen verliezen zich weer in omhelzingen, alweer die tranen en nog veel meer kussen. Maar dat zijn dingen waar Joera en zijn zonen Oleg en Andrej zich niet mee bezig kunnen houden, hun enige zorg is om alle tassen en koffers op tijd in de trein te krijgen. Julia veegt voor de laatste keer de tranen van het gezicht van haar beste vriendin en eenmaal in de trein durft ze niet meer door het raampje naar buiten te kijken. 

Het enorme gevaarte zet zich langzaam in beweging en nadat we het laatste shot hebben gedraaid van het besneeuwde perron dat langzaam uit ons gezichtsveld verdwijnt, zegt Dirk: ‘Wil de laatste joodse inwoner van Birobidzjan straks zo vriendelijk zijn om even de kaarsen uit te blazen?’</text>
      <sha1>gw3piyc34d1k0cad0v7dca55wmeht2m</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>126915</id>
      <parentid>126914</parentid>
      <timestamp>2022-07-31T08:32:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:A445:CD83:1:C870:6462:7BD5:56AE</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23539" xml:space="preserve">== Birobidzjan ==


{{Infobox document
| naam             = Birobidzjan
| auteur           = Karel Poort
| genre            = Reisverslag
| taal             = Nederlands 
| datum            = 11-12-1993/25-11-2008
| bron             = Dagblad De Morgen/verhalenbundel Het Mantelpakje (uitgeverij Aspekt)
| auteursrecht     = 
| artikelwikipedia =
}}
                                  

                         &lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;big&gt;'''Birobidzjan'''&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;


'''&lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;small&gt;De reis&lt;/small&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;''' 

Bij aankomst op vliegveld Sjezemetjevo worden we meteen al geconfronteerd met een fenomeen waar de Moskoviet al jaren mee bekend is: lange rijen wachtenden. Het duurt derhalve zo’n dikke vijf kwartier alvorens we de bagagecheck en douane zijn gepasseerd. Als we naar buiten lopen, worstelen we ons door een kordon van mannetjes die er nogal gevaarlijk uitzien. Robuuste koppen waarop allemaal hetzelfde soort petjes liggen. Lange leren jassen, bontmutsen. Terwijl we ze met behulp van onze handbagage en ellebogen passeren, fluisteren ze allemaal ''taxi!-taxi!'' in onze oren. Hoog boven de petjes en mutsen uit zien we een hand met een bordje waarop VPRO TV staat geschreven. Dat moeten wij zijn, kan niet missen. 

Vladimir, de man van het bordje en ons naar het volgende vliegveld buiten Moskou brengt, heeft er zin in vandaag. Hij zit nergens mee en drukt vol overgave zijn gaspedaal tot stuit. Links en rechts passeert hij medeweggebruikers op de Moskouse rondweg, die bekent schijnt te staan als de ‘Dodenweg’. Radio op speed, kilometerteller strak tegen de honderd veertig. Achter in de auto worden we een beetje melig van zoveel onnodig gevaar en roepen: ‘Sneller Vlado, gassen Vlado, planken Vlado!’ Het vehikel van het merk Zjigoeli zou bij ons vijftien jaar geleden al bij de jaarlijkse APK keuring van de weg zijn gehaald, maar Vladimir heeft wél een ingenieus systeem aan boord om onderweg de radarcontroles te onderscheppen.

Op vliegveld Domodedovo is het een drukte van belang. Ontelbare mensen scharrelen als mieren door elkaar. Ook hier weer lange rijen wachtenden en nog veel meer leren jassen, bontmutsen en petjes. De kruier die onze bagage versleept - en bestaat uit tien zilverkleurige koffers en wat handbagage - probeert ons Westerlingen een poot uit te draaien, want hij staat erop dat wij hem veertig dollar overhandigen voor tien minuten durende arbeid. Maar na wat tactisch heen en weer handelen van onze tolk Ton komen we uiteindelijk op zeven dollar uit.

Er gaan veel mensen in de Iljoesjin van Aeroflot die ons naar Siberië zal verplaatsen, maar zéker ook zoveel bagage. Enorme kartonnen dozen met westerse stereoapparatuur worden naar binnen gesjouwd en midden in het gangpad geplaatst. Met veel geduw en getrek zoekt iedere passagier een plekje, zonder op het nummer van zijn of haar instapkaart te letten. De bekleding van de zitplaatsen is aan alle kanten gescheurd en het vliegtuigbrede tapijt op verschillende plaatsen verschoven en opgerold, zodat er met geen mogelijkheid met een cateringkarretje kan worden gereden. Als je door het gangpad loopt danst de buik van het vliegtuig gezellig mee onder je voeten.
Ik tref het, want naast me zitten twee vriendelijk glimlachende Chinezen die onophoudelijk zitten te snuiven en te rochelen. De stewardess, die ons deze reis zal gaan foerageren, loopt ongeïnteresseerd en kauwgom kauwend door het gangpad haar schaapjes naar hun zitplaatsen te dirigeren en serveert het eerste ongewassen plastic bekertje thee met een blik van: pak je het nou nog aan, of hoe zit dat?!
 
Er mag niet worden gerookt van de directie van Aeroflot, behalve op de toiletten, waar zich na de afvlucht al heel snel files beginnen te vormen. Soms met tweeën tegelijk duikt men het schijthuis in om een sigaretje op te steken. Al na een paar uur weigert het spoelsysteem dienst, staat de vloer volkomen blank, liggen er links en rechts sigarettenpeuken op de grond en is de stank niet meer te harden. Op deze manier wordt ons rookgenot toch wel behoorlijk ondermijnd, vinden we.

In de aankomsthal van het Siberische vliegveld Chabarovsk is geen enkel onderscheid te ontdekken tussen afhalers en aankomers, want alles en iedereen loopt hier in een hal door elkaar. De deuren, die toegang geven tot de band waar onze bagage vanaf zou moeten komen rollen, zijn hermetisch afgesloten. Uit de hoek van het vertrek klinkt, gepaard met veel gepiep en gekraak, een vrouwenstem uit een speaker, maar zelfs vertaler Ton heeft geen flauw idee waar ze het over heeft. Buitenlanders krijgen hier een speciale behandeling zo blijkt plotseling, dus moeten wij ons begeven naar een belendende ruimte om onze koffers te onderscheppen.
 
De stad Chabarovsk, die tegen de Chinese grens aan ligt, is in 1858 gesticht door een gelijknamige meneer, althans Ton leest deze wetenswaardigheid op een Leninistisch geschoeide aankondiging tegenover de aankomsthal. Vanuit het busje dat ons naar het hotel vervoert zijn onze eerste indrukken van de stad weinig verheffend. Bijna alles is lelijk en grauw. De auto’s, de pleinen met de pompeuze standbeelden, de huizen en straten, zelfs de bomen hebben hier iets treurigs. 

 
'''&lt;big&gt;Joods Siberië&lt;/big&gt;'''

Juist vandaag is de winter ingevallen, zo meldt gastvrouw sexy Diana van hotel Intourist die ons en passant ook de benodigde treinkaartjes naar Birobidzjan verkoopt. Dat blijkt te kloppen, want als we de volgende dag met onze complete bagage het perron van Chabarovsk op glibberen, slaat de sneeuw, voortgejakkerd door een harde gure wind, ons in het gezicht en vriest het een graad of vijf. 

In de deuropening van wagon 12E staat een corpulente conductrice streng naar ons te kijken. De vrouw, met gnomische gelaatstrekken, neemt de lessen conducteur wel heel erg letterlijk en snauwt ons toe dat eerst onze kaartjes moeten worden getoond anders gaat de reis naar Birobidzjan helemaal niet door. ‘Ja maar, mevrouw,’ stamelen we in koor en een viertal talen, ‘die kaartjes hebben we echt wel, maar over twee minuten vertrekt de trein en ál onze bagage moet nog naar binnen!’ ‘Niets mee te maken!’ blaft ze ons toe, terwijl ze arrogant de andere kant op kijkt. ‘Eerst de kaartjes!’ 
Als we in onze coupé nog zitten na te hijgen, heeft onze strenge vriendin haar superieure van stal gehaald. De man heeft zichzelf voorgenomen die rare, met koffers slepende vreemdelingen maar eens een fiks zakcentje in keiharde dollars afhandig te maken door het dubbele van ons werkelijke bagagegewicht als overvracht alsnog in rekening te brengen. De man staat de nep vouchers al uit te schrijven, als hij vanuit zijn ooghoek constateert dat onze behulpzame Diana van hotel Intourist in Chabarovsk ons reeds het drievoudige van de werkelijke ticketprijzen heeft laten betalen. 

Vanachter de beslagen coupéraampjes schiet het besneeuwde Siberische landschap, de Taika, een oneindig moerasgebied met steppegras en berkenbomen, in hoge snelheid aan ons voorbij. Zo nu en dan wordt de rit onderbroken voor een stop bij een klein stationnetje. Telkens opnieuw staat naast het stationsgebouw een vrouwelijke stationschef, die, alsof ze een geweer van een erewacht presenteert, haar groen/witte pannenkoek stijf voor zich uithoudt als eerbetoon aan het wonder dat haar passeert: de trein.
 
Na een paar uur treinen rijden we de autonome regio Birobidzjan binnen en zien dat de naamsaanduiding van de gelijknamige hoofdstad, waar we onze documentaire zullen filmen, tweetalig is: Russisch en Hebreeuws. Birobidzjan ligt ongeveer 7500 kilometer ten oosten van Moskou en 1200 kilometer ten noordwesten van Vladiwostok. De stad heeft z’n naam ontleend aan twee rivieren, de Biro en de Bidzjan, die samen uitmonden in de rivier de Amur en tevens de grens met China markeert. 
In de jaren twintig ontsproot in het brein van vadertje Stalin het plan om Joden in de Sovjet-Unie te centraliseren door een autonoom gebied te creëren, hetgeen dan ook volgens zijn wil geschiedde. In 1928 liet hij de provincie Birobidzjan, helemaal aan het eind van de Trans Siberische Spoorweg, inrichten als Joodse Autonome Oblast. Het wankele experiment lokte een paar honderdduizend Joden naar dit verschrikkelijk koude oosten. Uit alle hoeken en gaten van de Sovjet-Unie trokken idealistische kolonisten naar dit gebied en in de jaren veertig, vijftig vormde men zo’n zes procent van de totale bevolking. Joden zijn inmiddels totaal geïntegreerd, maar werden in de loop der jaren wel van bijna al hun religieuze en culturele tradities beroofd. Daar is sinds de Perestroika van Gorbatjov wel wat verandering ingekomen, zodat de krant weer tweetalig is, het Jiddische theater heropend en op kleine schaal Joodse tradities in ere worden hersteld. Joden in Birobidzjan zijn na jaren van onderdrukking weer vrij en zelfs bevoorrecht ten opzichte van andere Russen, want sinds de hervormingen mogen ze Rusland legaal verlaten. Op dit moment is het zelfs een beetje trend dat veel Russen in hun verre verleden graven of er misschien een paar druppeltje Joods bloed in hun aderen stroomt zodat ook zij dit barre land kunnen ontvluchten. De emigratie van Joden is gebaseerd op puur economische motieven en zoals iemand het hier nogal plastisch uitdrukte: ‘Wij emigreren niet uit idealisme of vanwege de religie, maar voor de worst.’ In de winkels van Birobidzjan is bitter weinig te krijgen en als de mensen uren in de kou hebben staan wachten voor wat brood en een stukje vlees, dan is dat bijna onbetaalbaar. Aan van alles is hier een tekort, maar vooral ook aan de extra dingetjes die het leven wat meer fleur zouden kunnen geven zoals omgangsvormen, vrolijkheid en kleur.
 

'''&lt;big&gt;De familie Pozdnysjev&lt;/big&gt;''' 

Hoofdredacteur van het tweetalige dagblad ‘Birobidzjaner Sjtern’, Volodja Belinker, is tevens onze gids en chauffeur en brengt ons naar het dorpje Waldheim, achttien kilometer ten zuiden van Birobidzjan. Onze reportage moet gaan over de massale emigratie van Joden uit dit gebied, en Volodja heeft gehoord dat in dit dorpje een familie woont die over enkele dagen naar Israël gaat verkassen. De mensen weten van niets, dus om de Nederlandse invasie maar zo klein mogelijk te houden stelt Volodja voor dat hij samen met vertaler Ton naar binnen gaat. Dirk, Paul en ik blijven achter en roken een sigaretje in de auto.
 
Na een minuut of twintig komen de twee met omhoog gestoken duimen weer naar buiten, we mogen dus filmen van de familie. Het gezin is druk aan het pakken voor de dag van morgen en bestaat uit zeven personen. Ouders Betja en Joera, zoons Oleg en Andrej, dochter Julia, schoondochter Ljoedmila en kleindochter Eleanora. Als we met onze apparatuur binnenkomen, zit Betja de kippen te plukken die haar man Joera vanochtend op een hakblok heeft geslacht en zullen aanstonds in de oven verdwijnen, want ze is in de stellige overtuiging dat het eten aan boord van het vliegtuig wel duur zal zijn. 

Het is bewonderenswaardig dat de familie onder deze hectische omstandigheden een cameraploeg uit Holland om zich heen kunnen velen. Maar niets is hen te veel, als we straks maar even een videobandje van de uitzending op willen sturen naar Ashqelon, hun nieuwe woonplaats 45 kilometer ten zuiden van Tel Aviv. Betja staat ons tijdens het plukken van de kippen geduldig te woord en probeert haar emoties in woorden om te zetten. Haar gevoel is ambivalent, want ze laat hier alles achter; familie, vrienden, buren, kennissen, haar hele ziel en zaligheid, maar vooral ook haar verleden. Ze is in Waldheim geboren, opgegroeid en dertig jaar geleden getrouwd met Joera die hier destijds als militair uit de Oekraïne was gedetacheerd. Maar de meeste moeite heeft ze nog om straks afscheid te moeten nemen van haar hond, die de laatste dagen niet meer heeft gegeten omdat het dier voelt wat er aanstaande is. Met bange, bolle ogen kijkt hij Betja aan, instinctief voelt hij dat het straks allemaal heel anders zal zijn. 

Tot haar zesde jaar is Betja door haar grootmoeder Joods opgevoed, sprak ze alleen Jiddisch met haar en dat is nog steeds een beetje te horen aan de half rollende R achter in haar keel. Ze laat foto’s zien, als baby op schoot bij oma en wijst even later op de kaart van Israël aan waar de familie straks zal komen te wonen. De informatie die de familie over Israël heeft beperkt zich tot wat krantenknipsels, een kalender met foto’s en een paar ansichtkaarten uit de bibliotheek van de Joodse vereniging, maar Joera is niet bang om straks werkloos te worden in Israël. ‘Want,’ zegt hij, ‘wie zijn handen uit de mouwen steekt krijgt altijd werk.’ Joera is landarbeider in Siberië, hij weet dus wel wat werken is. Dochter Julia staart wat afwezig uit het raam, vanavond zal ze op een verjaardagsfeestje afscheid nemen van haar klasgenootjes.
 

'''&lt;big&gt;Het hotel&lt;/big&gt;''' 

De entree van ons hotel is een heel bijzondere. Als je het geluk hebt dat de deur niet door een Rus voor je neus wordt dicht gesmeten, betreed je een halletje van twee bij twee meter alvorens je een tweede deur tegenkomt. Het is van groot belang om buiten even heel diep adem te halen, want onder het granieten vloertje ligt het riool al dagenlang open. Na een tweede deur worden we vervolgens getrakteerd op de geur van een weeë mengeling van doorgekookte soep, bloemkool en broccoli dat afkomstig is van de tweede etage waar wij onze kamers hebben betrokken. Die kamers zijn curieus te noemen; er staat een koelkast die niet werkt maar een kwart van het kamertje bestrijkt en het toilet van Ton loopt over als hij doortrekt, inclusief de ingrediënten. Maar afgezien van de kakkerlakken, die in slagorde langs mijn bed omhoog trekken, is het hier best uit te houden want de douchekop is dik in orde.
 
De ochtenden zijn telkens weer een belevenis, het ontbijt gebruiken we in een vertrek waarin vier tafeltjes staan en de etensresten van onze voorgangers nog naar ons liggen te knipogen. Op de vloer ligt een versleten bruin zeil, voor de ramen hangen bruinbeige, wit gestreepte lappen stof die als gordijnen dienstdoen en de hele dag gesloten blijven. Achter het buffet staat een mevrouw met zwart krullend haar en een volgroeid aardappelvormig lichaam. Ze heeft een hele rij goudkleurige tanden in haar mond, haar nek is bijna niet zichtbaar door de vetrollen die vanaf haar schouderbladen omhoog zijn gegroeid, ze heeft worstige, dikke vingertjes en voor zover we kunnen zien bijna geen onderarmen. Haar voorhoofd is door haar overgewicht doorlopend bezweet, maar ze heeft vriendelijke, mooie donkere ogen. 

Iedere ochtend weer is ze verbaasd over onze aanwezigheid, want samen praten en lachen we veel en dat is nou precies wat Russen in Siberië buitenshuis bijna niet lijken te doen. Men zwijgt. Uit een roze/wit loshangend speakertje, dat ooit op de muur moet zijn geschroefd en is aangesloten op de draadomroep, klinkt de stem van Jeltsin die iets te melden heeft over de Oekraïne. Onze gastvrouw kijkt bedenkelijk en schut haar hoofd, want ze heeft haar vertrouwen in haar leider allang verloren. ‘Sinds Gorbatjov en Jeltsin is het allemaal veel minder geworden in dit land.’ meldt ze met een wrang lachje. Ze geeft toe dat ze in het begin, toen Jeltsin op een tank voor het regeringsgebouw in Moskou stond, wel wat sympathie voor hem voelde, maar ze denkt dat hij het uiteindelijk alleen maar deed voor eigen gewin.
 
De vrouw heeft iedere dag, zoals ze dat zelf noemt, een schnitzel op het menu staan. Een afgeleide van de hamburger, met een nattig ei er omheen gebakken. Ik bedank, want ik neem gretig gebruik van het heerlijke Edammertje dat Ton voor noodgevallen uit Holland heeft meegenomen, maar de Russische ontbijtgangers aan een ander tafeltje proppen het kleffe geval in een keer in hun mond. De koffie wordt zonder uitzondering slurpend geconsumeerd en ondertussen wandelen ook hier, of misschien wel júist hier, de kakkerlakken van de schnitzels naar het rundvlees met rijst, tussen de weke flensjes door naar de hardgekookte eieren. 

Na een paar dagen hebben we het vertrouwen van de mevrouw achter het buffet volledig gewonnen, want als ze even naar elders moet vraagt ze vriendelijk of we even op haar winkel willen passen. Op Allerzielen ben ik jarig. Paul loopt triomfantelijk op me af en biedt me namens de ploeg een bosje paars/roodachtige bloemen aan. Hij vertelt dat dit zo ongeveer het enige bosje bloemen is dat hier in Birobidzjan te krijgen was en de heren collega’s beginnen spontaan een verjaardagslied te zingen. De buffetmevrouw vindt het allemaal maar reuze vermakelijk en informeert naar mijn nieuwe leeftijd. Ze zegt, om me een beetje te plagen, dat ze me tien jaar jonger had ingeschat, dus speel ik het spelletje mee en bied haar iets te drinken aan: ‘Neem van mij maar iets te drinken, mevrouw. Weet u wat, doe maar twee keer het duurste!’
 
Dirk is enorm taalgevoelig en besteld al na twee dagen zijn eigen ontbijt van de menulijst die aan de muur hangt. De hele dag bestookt hij Ton met vragen als: 'Hoe spreek je nu die kleine B uit in het Russisch?' Of 'Wat doet nu zo’n omgekeerde M als hij midden in een woord staat?' Op straat is ieder uithangbord voor Dirk deze reis, dat spreekt voor zich.
 

'''&lt;big&gt;De joodse cultuur&lt;/big&gt;''' 

We gaan op bezoek bij de gepensioneerde hoofdonderwijzer van de lagere school in Waldheim, de drieënzeventig jarige Isak Abramovitsj Prisjkolnik. In 1937 studeerde hij af aan de pedagogische academie van Smolensk en in hetzelfde jaar is hij, samen met een veertiental vrienden en achttien roebel op zak, hier naar Waldheim aangekomen. Tijdens de barre de winter hebben de jongens indertijd de laatste twaalf kilometer te voet afgelegd. Isak verloor zijn beide schoenen in de hoge Siberische sneeuw en moest de laatste kilometers blootsvoets afleggen. Ze werden ondergebracht in huisjes die waren opgetrokken uit hout en leem, en de school waar hij ging werken was gevestigd in een barak. Hij deed de 4e klas en gaf les in Hebreeuwse literatuur, Duits en gymnastiek. Er waren veel te weinig leraren voor de 120 leerlingen en alle vakken werden in het Jiddisch onderwezen. Isak Abramovitsj spreekt als een van de weinigen in dit dorp nog deze taal en is redelijk bekend met de joodse cultuur. Hij vindt zichzelf echter net zoveel Jood als Rus en heeft z’n leven lang hard gewerkt voor z’n land. In zijn kleine behuizing heeft hij niets dan lof voor de grote communistische leiders van weleer en de ‘organen’ die hem en zijn landgenoten hun wil oplegden. Isak heeft, net als de buffetmevrouw in het hotel, geen goed woord over voor de hervormingen en als hij tien jaar jonger zou zijn geweest zou hij zeker, net als de famlie Pozdnysjev, ook naar Israël zijn geëmigreerd. Na afloop van een interview dat we hem voor een standbeeld van Lenin afnemen, loopt hij langs het beeld naar z’n oude schooltje, stopt en neemt met veel respect zijn hoed voor het enorme standbeeld af. Abramovitsj is nog steeds communist in hart en nieren, maar heeft zijn lidmaatschap van de Partij toch opgezegd. Want waar hij grote moeite mee heeft, is dat er niet meer voor de mensen wordt gezorgd en je nergens meer je verhaal kwijt kunt, zoals vroeger wel altijd het geval was. De mensen moeten hun problemen nu zelf oplossen en Isak is van de generatie dat particulier initiatief nog strafbaar was. 

We filmen tijdens het begin van de Sabbat een aantal leerlingen van de cursus ‘joodse cultuur’, en vanavond wordt de vrijdagavond in praktijk gebracht onder leiding van voorganger Boris Markovitsj en lerares Dora Oerina. Boris doet ongelooflijk en met volle overtuiging z’n best, maar ook hij is niet meer helemaal meer op de hoogte van de joodse, rituele details. Want hij steekt, in plaats van Dora, de kaarsen aan, het brood wordt niet met gewassen handen gebroken maar met een mes gesneden, naast de koosjere(?) worst liggen plakjes kaas op een schoteltje en de rode wijn en het zout ontbreken. Tijdens de les wordt door de cursisten onwennig heen en weer gegiecheld en de Hebreeuwse liedjes fonetisch meegezongen.
 
Volodja Belinker heeft geregeld dat we tijdens een repetitie in het theater opnamen mogen maken van een Jiddische vioolensemble en dat komt goed uit, want we kunnen best wat toepasselijke muziek gebruiken voor onze documentaire. De inspiciënt van het theater krijgt opdracht ons de weg te wijzen naar de bühne op de derde verdieping. Het gaat niet van harte, want de man met z’n vissenogen en een veel te laag voorhoofd is liederlijk beschonken en heeft een kegel van drank en knoflook van op z'n minst een meter of twee. Terwijl de man in de lift van wand naar wand heen en weer stuitert, proberen wij de stank middels onze sjaals te ontwijken, maar de klarinettist van het ensemble speelt, ondersteund door een tiental violisten, een prachtig Jiddisch nummer. Het klinkt schitterend en lekker tegen de toon aan, zoals het hoort.
 

'''&lt;big&gt;Het vertrek&lt;/big&gt;''' 

De familie Pozdnysjev stond al drie keer eerder op punt om te emigreren, maar telkens werd de onderneming afgeblazen omdat de twijfel toesloeg. Maar nu gaat het dan toch echt gebeuren, de recente ontwikkelingen in Moskou deed de familie besluiten niet langer meer af te wachten en een eventuele terugkeer naar het oude communistische denken voor te zijn. 
‘Bovendien,’ zegt Joera, ‘dit is toch geen leven in dit land, we zijn alleen maar bezig met overleven, aan het echte leven zijn we nooit toegekomen. Jullie hebben het toch zelf gezien hoe het er hier uitziet. Alles is hier even saai en grauw, nooit eens iets leuks of extra’s want dat is voor ons niet te betalen. Nee, dit boek gaat nu definitief voor ons dicht.’
 
De laatste avond is het in het houten huisje een komen en gaan van buurtgenoten en vrienden die afscheid komen nemen. Sommigen nemen van de gelegenheid gebruik om nog even in het huisje rond te kijken of er nog iets van hun gading is om mee te nemen. Mensen blijven mensen. De volgende dag loopt Betja ‘s morgens vroeg nog één keer door haar huisje. Terwijl de tranen over haar wangen rollen geeft ze de sleutel aan de nieuwe eigenaar, gaat nog één keer naar de geit en aait de hond voor de laatste keer over z’n kop. Zo is het goed. Op straat hebben buurvrouwen zich in de sneeuw rond de vrachtwagen verzameld waarop alle koffers en tassen onder een dekzeil liggen opgestapeld. Met gebogen hoofden en rode ogen nemen de vrouwen afscheid van elkaar. Veel zoenen, veel tranen. De mannen kijken stuurs en niet op of om. Mannen huilen niet in Siberië.

Met een vertraging van meer dan een half uur dendert de langgerekte Trans Siberië Express al stoom afblazend het station van Birobidzjan binnen. Onder veel gedrang neemt de familie op het perron definitief afscheid van de nog enkele meegereisde familieleden, vrienden en kennissen. De vrouwen verliezen zich weer in omhelzingen, alweer die tranen en nog veel meer kussen. Maar dat zijn dingen waar Joera en zijn zonen Oleg en Andrej zich niet mee bezig kunnen houden, hun enige zorg is om alle tassen en koffers op tijd in de trein te krijgen. Julia veegt voor de laatste keer de tranen van het gezicht van haar beste vriendin en eenmaal in de trein durft ze niet meer door het raampje naar buiten te kijken. 

Het enorme gevaarte zet zich langzaam in beweging en nadat we het laatste shot hebben gedraaid van het besneeuwde perron dat langzaam uit ons gezichtsveld verdwijnt, zegt Dirk: ‘Wil de laatste joodse inwoner van Birobidzjan straks zo vriendelijk zijn om even de kaarsen uit te blazen?’</text>
      <sha1>bcxs2rqjuqmp1epnxrbslgpoe9ovzp9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>126916</id>
      <parentid>126915</parentid>
      <timestamp>2022-07-31T08:33:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:A445:CD83:1:C870:6462:7BD5:56AE</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23541" xml:space="preserve">== Birobidzjan ==


{{Infobox document
| naam             = Birobidzjan
| auteur           = Karel Poort
| genre            = Reisverslag
| taal             = Nederlands 
| datum            = 11-12-1993/25-11-2008
| bron             = Dagblad De Morgen / verhalenbundel Het Mantelpakje (uitgeverij Aspekt)
| auteursrecht     = 
| artikelwikipedia =
}}
                                  

                         &lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;big&gt;'''Birobidzjan'''&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;


'''&lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;small&gt;De reis&lt;/small&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;''' 

Bij aankomst op vliegveld Sjezemetjevo worden we meteen al geconfronteerd met een fenomeen waar de Moskoviet al jaren mee bekend is: lange rijen wachtenden. Het duurt derhalve zo’n dikke vijf kwartier alvorens we de bagagecheck en douane zijn gepasseerd. Als we naar buiten lopen, worstelen we ons door een kordon van mannetjes die er nogal gevaarlijk uitzien. Robuuste koppen waarop allemaal hetzelfde soort petjes liggen. Lange leren jassen, bontmutsen. Terwijl we ze met behulp van onze handbagage en ellebogen passeren, fluisteren ze allemaal ''taxi!-taxi!'' in onze oren. Hoog boven de petjes en mutsen uit zien we een hand met een bordje waarop VPRO TV staat geschreven. Dat moeten wij zijn, kan niet missen. 

Vladimir, de man van het bordje en ons naar het volgende vliegveld buiten Moskou brengt, heeft er zin in vandaag. Hij zit nergens mee en drukt vol overgave zijn gaspedaal tot stuit. Links en rechts passeert hij medeweggebruikers op de Moskouse rondweg, die bekent schijnt te staan als de ‘Dodenweg’. Radio op speed, kilometerteller strak tegen de honderd veertig. Achter in de auto worden we een beetje melig van zoveel onnodig gevaar en roepen: ‘Sneller Vlado, gassen Vlado, planken Vlado!’ Het vehikel van het merk Zjigoeli zou bij ons vijftien jaar geleden al bij de jaarlijkse APK keuring van de weg zijn gehaald, maar Vladimir heeft wél een ingenieus systeem aan boord om onderweg de radarcontroles te onderscheppen.

Op vliegveld Domodedovo is het een drukte van belang. Ontelbare mensen scharrelen als mieren door elkaar. Ook hier weer lange rijen wachtenden en nog veel meer leren jassen, bontmutsen en petjes. De kruier die onze bagage versleept - en bestaat uit tien zilverkleurige koffers en wat handbagage - probeert ons Westerlingen een poot uit te draaien, want hij staat erop dat wij hem veertig dollar overhandigen voor tien minuten durende arbeid. Maar na wat tactisch heen en weer handelen van onze tolk Ton komen we uiteindelijk op zeven dollar uit.

Er gaan veel mensen in de Iljoesjin van Aeroflot die ons naar Siberië zal verplaatsen, maar zéker ook zoveel bagage. Enorme kartonnen dozen met westerse stereoapparatuur worden naar binnen gesjouwd en midden in het gangpad geplaatst. Met veel geduw en getrek zoekt iedere passagier een plekje, zonder op het nummer van zijn of haar instapkaart te letten. De bekleding van de zitplaatsen is aan alle kanten gescheurd en het vliegtuigbrede tapijt op verschillende plaatsen verschoven en opgerold, zodat er met geen mogelijkheid met een cateringkarretje kan worden gereden. Als je door het gangpad loopt danst de buik van het vliegtuig gezellig mee onder je voeten.
Ik tref het, want naast me zitten twee vriendelijk glimlachende Chinezen die onophoudelijk zitten te snuiven en te rochelen. De stewardess, die ons deze reis zal gaan foerageren, loopt ongeïnteresseerd en kauwgom kauwend door het gangpad haar schaapjes naar hun zitplaatsen te dirigeren en serveert het eerste ongewassen plastic bekertje thee met een blik van: pak je het nou nog aan, of hoe zit dat?!
 
Er mag niet worden gerookt van de directie van Aeroflot, behalve op de toiletten, waar zich na de afvlucht al heel snel files beginnen te vormen. Soms met tweeën tegelijk duikt men het schijthuis in om een sigaretje op te steken. Al na een paar uur weigert het spoelsysteem dienst, staat de vloer volkomen blank, liggen er links en rechts sigarettenpeuken op de grond en is de stank niet meer te harden. Op deze manier wordt ons rookgenot toch wel behoorlijk ondermijnd, vinden we.

In de aankomsthal van het Siberische vliegveld Chabarovsk is geen enkel onderscheid te ontdekken tussen afhalers en aankomers, want alles en iedereen loopt hier in een hal door elkaar. De deuren, die toegang geven tot de band waar onze bagage vanaf zou moeten komen rollen, zijn hermetisch afgesloten. Uit de hoek van het vertrek klinkt, gepaard met veel gepiep en gekraak, een vrouwenstem uit een speaker, maar zelfs vertaler Ton heeft geen flauw idee waar ze het over heeft. Buitenlanders krijgen hier een speciale behandeling zo blijkt plotseling, dus moeten wij ons begeven naar een belendende ruimte om onze koffers te onderscheppen.
 
De stad Chabarovsk, die tegen de Chinese grens aan ligt, is in 1858 gesticht door een gelijknamige meneer, althans Ton leest deze wetenswaardigheid op een Leninistisch geschoeide aankondiging tegenover de aankomsthal. Vanuit het busje dat ons naar het hotel vervoert zijn onze eerste indrukken van de stad weinig verheffend. Bijna alles is lelijk en grauw. De auto’s, de pleinen met de pompeuze standbeelden, de huizen en straten, zelfs de bomen hebben hier iets treurigs. 

 
'''&lt;big&gt;Joods Siberië&lt;/big&gt;'''

Juist vandaag is de winter ingevallen, zo meldt gastvrouw sexy Diana van hotel Intourist die ons en passant ook de benodigde treinkaartjes naar Birobidzjan verkoopt. Dat blijkt te kloppen, want als we de volgende dag met onze complete bagage het perron van Chabarovsk op glibberen, slaat de sneeuw, voortgejakkerd door een harde gure wind, ons in het gezicht en vriest het een graad of vijf. 

In de deuropening van wagon 12E staat een corpulente conductrice streng naar ons te kijken. De vrouw, met gnomische gelaatstrekken, neemt de lessen conducteur wel heel erg letterlijk en snauwt ons toe dat eerst onze kaartjes moeten worden getoond anders gaat de reis naar Birobidzjan helemaal niet door. ‘Ja maar, mevrouw,’ stamelen we in koor en een viertal talen, ‘die kaartjes hebben we echt wel, maar over twee minuten vertrekt de trein en ál onze bagage moet nog naar binnen!’ ‘Niets mee te maken!’ blaft ze ons toe, terwijl ze arrogant de andere kant op kijkt. ‘Eerst de kaartjes!’ 
Als we in onze coupé nog zitten na te hijgen, heeft onze strenge vriendin haar superieure van stal gehaald. De man heeft zichzelf voorgenomen die rare, met koffers slepende vreemdelingen maar eens een fiks zakcentje in keiharde dollars afhandig te maken door het dubbele van ons werkelijke bagagegewicht als overvracht alsnog in rekening te brengen. De man staat de nep vouchers al uit te schrijven, als hij vanuit zijn ooghoek constateert dat onze behulpzame Diana van hotel Intourist in Chabarovsk ons reeds het drievoudige van de werkelijke ticketprijzen heeft laten betalen. 

Vanachter de beslagen coupéraampjes schiet het besneeuwde Siberische landschap, de Taika, een oneindig moerasgebied met steppegras en berkenbomen, in hoge snelheid aan ons voorbij. Zo nu en dan wordt de rit onderbroken voor een stop bij een klein stationnetje. Telkens opnieuw staat naast het stationsgebouw een vrouwelijke stationschef, die, alsof ze een geweer van een erewacht presenteert, haar groen/witte pannenkoek stijf voor zich uithoudt als eerbetoon aan het wonder dat haar passeert: de trein.
 
Na een paar uur treinen rijden we de autonome regio Birobidzjan binnen en zien dat de naamsaanduiding van de gelijknamige hoofdstad, waar we onze documentaire zullen filmen, tweetalig is: Russisch en Hebreeuws. Birobidzjan ligt ongeveer 7500 kilometer ten oosten van Moskou en 1200 kilometer ten noordwesten van Vladiwostok. De stad heeft z’n naam ontleend aan twee rivieren, de Biro en de Bidzjan, die samen uitmonden in de rivier de Amur en tevens de grens met China markeert. 
In de jaren twintig ontsproot in het brein van vadertje Stalin het plan om Joden in de Sovjet-Unie te centraliseren door een autonoom gebied te creëren, hetgeen dan ook volgens zijn wil geschiedde. In 1928 liet hij de provincie Birobidzjan, helemaal aan het eind van de Trans Siberische Spoorweg, inrichten als Joodse Autonome Oblast. Het wankele experiment lokte een paar honderdduizend Joden naar dit verschrikkelijk koude oosten. Uit alle hoeken en gaten van de Sovjet-Unie trokken idealistische kolonisten naar dit gebied en in de jaren veertig, vijftig vormde men zo’n zes procent van de totale bevolking. Joden zijn inmiddels totaal geïntegreerd, maar werden in de loop der jaren wel van bijna al hun religieuze en culturele tradities beroofd. Daar is sinds de Perestroika van Gorbatjov wel wat verandering ingekomen, zodat de krant weer tweetalig is, het Jiddische theater heropend en op kleine schaal Joodse tradities in ere worden hersteld. Joden in Birobidzjan zijn na jaren van onderdrukking weer vrij en zelfs bevoorrecht ten opzichte van andere Russen, want sinds de hervormingen mogen ze Rusland legaal verlaten. Op dit moment is het zelfs een beetje trend dat veel Russen in hun verre verleden graven of er misschien een paar druppeltje Joods bloed in hun aderen stroomt zodat ook zij dit barre land kunnen ontvluchten. De emigratie van Joden is gebaseerd op puur economische motieven en zoals iemand het hier nogal plastisch uitdrukte: ‘Wij emigreren niet uit idealisme of vanwege de religie, maar voor de worst.’ In de winkels van Birobidzjan is bitter weinig te krijgen en als de mensen uren in de kou hebben staan wachten voor wat brood en een stukje vlees, dan is dat bijna onbetaalbaar. Aan van alles is hier een tekort, maar vooral ook aan de extra dingetjes die het leven wat meer fleur zouden kunnen geven zoals omgangsvormen, vrolijkheid en kleur.
 

'''&lt;big&gt;De familie Pozdnysjev&lt;/big&gt;''' 

Hoofdredacteur van het tweetalige dagblad ‘Birobidzjaner Sjtern’, Volodja Belinker, is tevens onze gids en chauffeur en brengt ons naar het dorpje Waldheim, achttien kilometer ten zuiden van Birobidzjan. Onze reportage moet gaan over de massale emigratie van Joden uit dit gebied, en Volodja heeft gehoord dat in dit dorpje een familie woont die over enkele dagen naar Israël gaat verkassen. De mensen weten van niets, dus om de Nederlandse invasie maar zo klein mogelijk te houden stelt Volodja voor dat hij samen met vertaler Ton naar binnen gaat. Dirk, Paul en ik blijven achter en roken een sigaretje in de auto.
 
Na een minuut of twintig komen de twee met omhoog gestoken duimen weer naar buiten, we mogen dus filmen van de familie. Het gezin is druk aan het pakken voor de dag van morgen en bestaat uit zeven personen. Ouders Betja en Joera, zoons Oleg en Andrej, dochter Julia, schoondochter Ljoedmila en kleindochter Eleanora. Als we met onze apparatuur binnenkomen, zit Betja de kippen te plukken die haar man Joera vanochtend op een hakblok heeft geslacht en zullen aanstonds in de oven verdwijnen, want ze is in de stellige overtuiging dat het eten aan boord van het vliegtuig wel duur zal zijn. 

Het is bewonderenswaardig dat de familie onder deze hectische omstandigheden een cameraploeg uit Holland om zich heen kunnen velen. Maar niets is hen te veel, als we straks maar even een videobandje van de uitzending op willen sturen naar Ashqelon, hun nieuwe woonplaats 45 kilometer ten zuiden van Tel Aviv. Betja staat ons tijdens het plukken van de kippen geduldig te woord en probeert haar emoties in woorden om te zetten. Haar gevoel is ambivalent, want ze laat hier alles achter; familie, vrienden, buren, kennissen, haar hele ziel en zaligheid, maar vooral ook haar verleden. Ze is in Waldheim geboren, opgegroeid en dertig jaar geleden getrouwd met Joera die hier destijds als militair uit de Oekraïne was gedetacheerd. Maar de meeste moeite heeft ze nog om straks afscheid te moeten nemen van haar hond, die de laatste dagen niet meer heeft gegeten omdat het dier voelt wat er aanstaande is. Met bange, bolle ogen kijkt hij Betja aan, instinctief voelt hij dat het straks allemaal heel anders zal zijn. 

Tot haar zesde jaar is Betja door haar grootmoeder Joods opgevoed, sprak ze alleen Jiddisch met haar en dat is nog steeds een beetje te horen aan de half rollende R achter in haar keel. Ze laat foto’s zien, als baby op schoot bij oma en wijst even later op de kaart van Israël aan waar de familie straks zal komen te wonen. De informatie die de familie over Israël heeft beperkt zich tot wat krantenknipsels, een kalender met foto’s en een paar ansichtkaarten uit de bibliotheek van de Joodse vereniging, maar Joera is niet bang om straks werkloos te worden in Israël. ‘Want,’ zegt hij, ‘wie zijn handen uit de mouwen steekt krijgt altijd werk.’ Joera is landarbeider in Siberië, hij weet dus wel wat werken is. Dochter Julia staart wat afwezig uit het raam, vanavond zal ze op een verjaardagsfeestje afscheid nemen van haar klasgenootjes.
 

'''&lt;big&gt;Het hotel&lt;/big&gt;''' 

De entree van ons hotel is een heel bijzondere. Als je het geluk hebt dat de deur niet door een Rus voor je neus wordt dicht gesmeten, betreed je een halletje van twee bij twee meter alvorens je een tweede deur tegenkomt. Het is van groot belang om buiten even heel diep adem te halen, want onder het granieten vloertje ligt het riool al dagenlang open. Na een tweede deur worden we vervolgens getrakteerd op de geur van een weeë mengeling van doorgekookte soep, bloemkool en broccoli dat afkomstig is van de tweede etage waar wij onze kamers hebben betrokken. Die kamers zijn curieus te noemen; er staat een koelkast die niet werkt maar een kwart van het kamertje bestrijkt en het toilet van Ton loopt over als hij doortrekt, inclusief de ingrediënten. Maar afgezien van de kakkerlakken, die in slagorde langs mijn bed omhoog trekken, is het hier best uit te houden want de douchekop is dik in orde.
 
De ochtenden zijn telkens weer een belevenis, het ontbijt gebruiken we in een vertrek waarin vier tafeltjes staan en de etensresten van onze voorgangers nog naar ons liggen te knipogen. Op de vloer ligt een versleten bruin zeil, voor de ramen hangen bruinbeige, wit gestreepte lappen stof die als gordijnen dienstdoen en de hele dag gesloten blijven. Achter het buffet staat een mevrouw met zwart krullend haar en een volgroeid aardappelvormig lichaam. Ze heeft een hele rij goudkleurige tanden in haar mond, haar nek is bijna niet zichtbaar door de vetrollen die vanaf haar schouderbladen omhoog zijn gegroeid, ze heeft worstige, dikke vingertjes en voor zover we kunnen zien bijna geen onderarmen. Haar voorhoofd is door haar overgewicht doorlopend bezweet, maar ze heeft vriendelijke, mooie donkere ogen. 

Iedere ochtend weer is ze verbaasd over onze aanwezigheid, want samen praten en lachen we veel en dat is nou precies wat Russen in Siberië buitenshuis bijna niet lijken te doen. Men zwijgt. Uit een roze/wit loshangend speakertje, dat ooit op de muur moet zijn geschroefd en is aangesloten op de draadomroep, klinkt de stem van Jeltsin die iets te melden heeft over de Oekraïne. Onze gastvrouw kijkt bedenkelijk en schut haar hoofd, want ze heeft haar vertrouwen in haar leider allang verloren. ‘Sinds Gorbatjov en Jeltsin is het allemaal veel minder geworden in dit land.’ meldt ze met een wrang lachje. Ze geeft toe dat ze in het begin, toen Jeltsin op een tank voor het regeringsgebouw in Moskou stond, wel wat sympathie voor hem voelde, maar ze denkt dat hij het uiteindelijk alleen maar deed voor eigen gewin.
 
De vrouw heeft iedere dag, zoals ze dat zelf noemt, een schnitzel op het menu staan. Een afgeleide van de hamburger, met een nattig ei er omheen gebakken. Ik bedank, want ik neem gretig gebruik van het heerlijke Edammertje dat Ton voor noodgevallen uit Holland heeft meegenomen, maar de Russische ontbijtgangers aan een ander tafeltje proppen het kleffe geval in een keer in hun mond. De koffie wordt zonder uitzondering slurpend geconsumeerd en ondertussen wandelen ook hier, of misschien wel júist hier, de kakkerlakken van de schnitzels naar het rundvlees met rijst, tussen de weke flensjes door naar de hardgekookte eieren. 

Na een paar dagen hebben we het vertrouwen van de mevrouw achter het buffet volledig gewonnen, want als ze even naar elders moet vraagt ze vriendelijk of we even op haar winkel willen passen. Op Allerzielen ben ik jarig. Paul loopt triomfantelijk op me af en biedt me namens de ploeg een bosje paars/roodachtige bloemen aan. Hij vertelt dat dit zo ongeveer het enige bosje bloemen is dat hier in Birobidzjan te krijgen was en de heren collega’s beginnen spontaan een verjaardagslied te zingen. De buffetmevrouw vindt het allemaal maar reuze vermakelijk en informeert naar mijn nieuwe leeftijd. Ze zegt, om me een beetje te plagen, dat ze me tien jaar jonger had ingeschat, dus speel ik het spelletje mee en bied haar iets te drinken aan: ‘Neem van mij maar iets te drinken, mevrouw. Weet u wat, doe maar twee keer het duurste!’
 
Dirk is enorm taalgevoelig en besteld al na twee dagen zijn eigen ontbijt van de menulijst die aan de muur hangt. De hele dag bestookt hij Ton met vragen als: 'Hoe spreek je nu die kleine B uit in het Russisch?' Of 'Wat doet nu zo’n omgekeerde M als hij midden in een woord staat?' Op straat is ieder uithangbord voor Dirk deze reis, dat spreekt voor zich.
 

'''&lt;big&gt;De joodse cultuur&lt;/big&gt;''' 

We gaan op bezoek bij de gepensioneerde hoofdonderwijzer van de lagere school in Waldheim, de drieënzeventig jarige Isak Abramovitsj Prisjkolnik. In 1937 studeerde hij af aan de pedagogische academie van Smolensk en in hetzelfde jaar is hij, samen met een veertiental vrienden en achttien roebel op zak, hier naar Waldheim aangekomen. Tijdens de barre de winter hebben de jongens indertijd de laatste twaalf kilometer te voet afgelegd. Isak verloor zijn beide schoenen in de hoge Siberische sneeuw en moest de laatste kilometers blootsvoets afleggen. Ze werden ondergebracht in huisjes die waren opgetrokken uit hout en leem, en de school waar hij ging werken was gevestigd in een barak. Hij deed de 4e klas en gaf les in Hebreeuwse literatuur, Duits en gymnastiek. Er waren veel te weinig leraren voor de 120 leerlingen en alle vakken werden in het Jiddisch onderwezen. Isak Abramovitsj spreekt als een van de weinigen in dit dorp nog deze taal en is redelijk bekend met de joodse cultuur. Hij vindt zichzelf echter net zoveel Jood als Rus en heeft z’n leven lang hard gewerkt voor z’n land. In zijn kleine behuizing heeft hij niets dan lof voor de grote communistische leiders van weleer en de ‘organen’ die hem en zijn landgenoten hun wil oplegden. Isak heeft, net als de buffetmevrouw in het hotel, geen goed woord over voor de hervormingen en als hij tien jaar jonger zou zijn geweest zou hij zeker, net als de famlie Pozdnysjev, ook naar Israël zijn geëmigreerd. Na afloop van een interview dat we hem voor een standbeeld van Lenin afnemen, loopt hij langs het beeld naar z’n oude schooltje, stopt en neemt met veel respect zijn hoed voor het enorme standbeeld af. Abramovitsj is nog steeds communist in hart en nieren, maar heeft zijn lidmaatschap van de Partij toch opgezegd. Want waar hij grote moeite mee heeft, is dat er niet meer voor de mensen wordt gezorgd en je nergens meer je verhaal kwijt kunt, zoals vroeger wel altijd het geval was. De mensen moeten hun problemen nu zelf oplossen en Isak is van de generatie dat particulier initiatief nog strafbaar was. 

We filmen tijdens het begin van de Sabbat een aantal leerlingen van de cursus ‘joodse cultuur’, en vanavond wordt de vrijdagavond in praktijk gebracht onder leiding van voorganger Boris Markovitsj en lerares Dora Oerina. Boris doet ongelooflijk en met volle overtuiging z’n best, maar ook hij is niet meer helemaal meer op de hoogte van de joodse, rituele details. Want hij steekt, in plaats van Dora, de kaarsen aan, het brood wordt niet met gewassen handen gebroken maar met een mes gesneden, naast de koosjere(?) worst liggen plakjes kaas op een schoteltje en de rode wijn en het zout ontbreken. Tijdens de les wordt door de cursisten onwennig heen en weer gegiecheld en de Hebreeuwse liedjes fonetisch meegezongen.
 
Volodja Belinker heeft geregeld dat we tijdens een repetitie in het theater opnamen mogen maken van een Jiddische vioolensemble en dat komt goed uit, want we kunnen best wat toepasselijke muziek gebruiken voor onze documentaire. De inspiciënt van het theater krijgt opdracht ons de weg te wijzen naar de bühne op de derde verdieping. Het gaat niet van harte, want de man met z’n vissenogen en een veel te laag voorhoofd is liederlijk beschonken en heeft een kegel van drank en knoflook van op z'n minst een meter of twee. Terwijl de man in de lift van wand naar wand heen en weer stuitert, proberen wij de stank middels onze sjaals te ontwijken, maar de klarinettist van het ensemble speelt, ondersteund door een tiental violisten, een prachtig Jiddisch nummer. Het klinkt schitterend en lekker tegen de toon aan, zoals het hoort.
 

'''&lt;big&gt;Het vertrek&lt;/big&gt;''' 

De familie Pozdnysjev stond al drie keer eerder op punt om te emigreren, maar telkens werd de onderneming afgeblazen omdat de twijfel toesloeg. Maar nu gaat het dan toch echt gebeuren, de recente ontwikkelingen in Moskou deed de familie besluiten niet langer meer af te wachten en een eventuele terugkeer naar het oude communistische denken voor te zijn. 
‘Bovendien,’ zegt Joera, ‘dit is toch geen leven in dit land, we zijn alleen maar bezig met overleven, aan het echte leven zijn we nooit toegekomen. Jullie hebben het toch zelf gezien hoe het er hier uitziet. Alles is hier even saai en grauw, nooit eens iets leuks of extra’s want dat is voor ons niet te betalen. Nee, dit boek gaat nu definitief voor ons dicht.’
 
De laatste avond is het in het houten huisje een komen en gaan van buurtgenoten en vrienden die afscheid komen nemen. Sommigen nemen van de gelegenheid gebruik om nog even in het huisje rond te kijken of er nog iets van hun gading is om mee te nemen. Mensen blijven mensen. De volgende dag loopt Betja ‘s morgens vroeg nog één keer door haar huisje. Terwijl de tranen over haar wangen rollen geeft ze de sleutel aan de nieuwe eigenaar, gaat nog één keer naar de geit en aait de hond voor de laatste keer over z’n kop. Zo is het goed. Op straat hebben buurvrouwen zich in de sneeuw rond de vrachtwagen verzameld waarop alle koffers en tassen onder een dekzeil liggen opgestapeld. Met gebogen hoofden en rode ogen nemen de vrouwen afscheid van elkaar. Veel zoenen, veel tranen. De mannen kijken stuurs en niet op of om. Mannen huilen niet in Siberië.

Met een vertraging van meer dan een half uur dendert de langgerekte Trans Siberië Express al stoom afblazend het station van Birobidzjan binnen. Onder veel gedrang neemt de familie op het perron definitief afscheid van de nog enkele meegereisde familieleden, vrienden en kennissen. De vrouwen verliezen zich weer in omhelzingen, alweer die tranen en nog veel meer kussen. Maar dat zijn dingen waar Joera en zijn zonen Oleg en Andrej zich niet mee bezig kunnen houden, hun enige zorg is om alle tassen en koffers op tijd in de trein te krijgen. Julia veegt voor de laatste keer de tranen van het gezicht van haar beste vriendin en eenmaal in de trein durft ze niet meer door het raampje naar buiten te kijken. 

Het enorme gevaarte zet zich langzaam in beweging en nadat we het laatste shot hebben gedraaid van het besneeuwde perron dat langzaam uit ons gezichtsveld verdwijnt, zegt Dirk: ‘Wil de laatste joodse inwoner van Birobidzjan straks zo vriendelijk zijn om even de kaarsen uit te blazen?’</text>
      <sha1>6vsqo6yxb5eon0mii1k1yu4gxbn63f9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>126917</id>
      <parentid>126916</parentid>
      <timestamp>2022-07-31T08:49:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:A445:CD83:1:C870:6462:7BD5:56AE</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23542" xml:space="preserve">== Birobidzjan ==


{{Infobox document
| naam             = Birobidzjan
| auteur           = Karel Poort
| genre            = Reisverslag
| taal             = Nederlands 
| datum            = 11-12-1993/25-11-2008
| bron             = Dagblad De Morgen en verhalenbundel Het Mantelpakje (uitgeverij Aspekt)
| auteursrecht     = 
| artikelwikipedia =
}}
                                  

                         &lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;big&gt;'''Birobidzjan'''&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;


'''&lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;small&gt;De reis&lt;/small&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;''' 

Bij aankomst op vliegveld Sjezemetjevo worden we meteen al geconfronteerd met een fenomeen waar de Moskoviet al jaren mee bekend is: lange rijen wachtenden. Het duurt derhalve zo’n dikke vijf kwartier alvorens we de bagagecheck en douane zijn gepasseerd. Als we naar buiten lopen, worstelen we ons door een kordon van mannetjes die er nogal gevaarlijk uitzien. Robuuste koppen waarop allemaal hetzelfde soort petjes liggen. Lange leren jassen, bontmutsen. Terwijl we ze met behulp van onze handbagage en ellebogen passeren, fluisteren ze allemaal ''taxi!-taxi!'' in onze oren. Hoog boven de petjes en mutsen uit zien we een hand met een bordje waarop VPRO TV staat geschreven. Dat moeten wij zijn, kan niet missen. 

Vladimir, de man van het bordje en ons naar het volgende vliegveld buiten Moskou brengt, heeft er zin in vandaag. Hij zit nergens mee en drukt vol overgave zijn gaspedaal tot stuit. Links en rechts passeert hij medeweggebruikers op de Moskouse rondweg, die bekent schijnt te staan als de ‘Dodenweg’. Radio op speed, kilometerteller strak tegen de honderd veertig. Achter in de auto worden we een beetje melig van zoveel onnodig gevaar en roepen: ‘Sneller Vlado, gassen Vlado, planken Vlado!’ Het vehikel van het merk Zjigoeli zou bij ons vijftien jaar geleden al bij de jaarlijkse APK keuring van de weg zijn gehaald, maar Vladimir heeft wél een ingenieus systeem aan boord om onderweg de radarcontroles te onderscheppen.

Op vliegveld Domodedovo is het een drukte van belang. Ontelbare mensen scharrelen als mieren door elkaar. Ook hier weer lange rijen wachtenden en nog veel meer leren jassen, bontmutsen en petjes. De kruier die onze bagage versleept - en bestaat uit tien zilverkleurige koffers en wat handbagage - probeert ons Westerlingen een poot uit te draaien, want hij staat erop dat wij hem veertig dollar overhandigen voor tien minuten durende arbeid. Maar na wat tactisch heen en weer handelen van onze tolk Ton komen we uiteindelijk op zeven dollar uit.

Er gaan veel mensen in de Iljoesjin van Aeroflot die ons naar Siberië zal verplaatsen, maar zéker ook zoveel bagage. Enorme kartonnen dozen met westerse stereoapparatuur worden naar binnen gesjouwd en midden in het gangpad geplaatst. Met veel geduw en getrek zoekt iedere passagier een plekje, zonder op het nummer van zijn of haar instapkaart te letten. De bekleding van de zitplaatsen is aan alle kanten gescheurd en het vliegtuigbrede tapijt op verschillende plaatsen verschoven en opgerold, zodat er met geen mogelijkheid met een cateringkarretje kan worden gereden. Als je door het gangpad loopt danst de buik van het vliegtuig gezellig mee onder je voeten.
Ik tref het, want naast me zitten twee vriendelijk glimlachende Chinezen die onophoudelijk zitten te snuiven en te rochelen. De stewardess, die ons deze reis zal gaan foerageren, loopt ongeïnteresseerd en kauwgom kauwend door het gangpad haar schaapjes naar hun zitplaatsen te dirigeren en serveert het eerste ongewassen plastic bekertje thee met een blik van: pak je het nou nog aan, of hoe zit dat?!
 
Er mag niet worden gerookt van de directie van Aeroflot, behalve op de toiletten, waar zich na de afvlucht al heel snel files beginnen te vormen. Soms met tweeën tegelijk duikt men het schijthuis in om een sigaretje op te steken. Al na een paar uur weigert het spoelsysteem dienst, staat de vloer volkomen blank, liggen er links en rechts sigarettenpeuken op de grond en is de stank niet meer te harden. Op deze manier wordt ons rookgenot toch wel behoorlijk ondermijnd, vinden we.

In de aankomsthal van het Siberische vliegveld Chabarovsk is geen enkel onderscheid te ontdekken tussen afhalers en aankomers, want alles en iedereen loopt hier in een hal door elkaar. De deuren, die toegang geven tot de band waar onze bagage vanaf zou moeten komen rollen, zijn hermetisch afgesloten. Uit de hoek van het vertrek klinkt, gepaard met veel gepiep en gekraak, een vrouwenstem uit een speaker, maar zelfs vertaler Ton heeft geen flauw idee waar ze het over heeft. Buitenlanders krijgen hier een speciale behandeling zo blijkt plotseling, dus moeten wij ons begeven naar een belendende ruimte om onze koffers te onderscheppen.
 
De stad Chabarovsk, die tegen de Chinese grens aan ligt, is in 1858 gesticht door een gelijknamige meneer, althans Ton leest deze wetenswaardigheid op een Leninistisch geschoeide aankondiging tegenover de aankomsthal. Vanuit het busje dat ons naar het hotel vervoert zijn onze eerste indrukken van de stad weinig verheffend. Bijna alles is lelijk en grauw. De auto’s, de pleinen met de pompeuze standbeelden, de huizen en straten, zelfs de bomen hebben hier iets treurigs. 

 
'''&lt;big&gt;Joods Siberië&lt;/big&gt;'''

Juist vandaag is de winter ingevallen, zo meldt gastvrouw sexy Diana van hotel Intourist die ons en passant ook de benodigde treinkaartjes naar Birobidzjan verkoopt. Dat blijkt te kloppen, want als we de volgende dag met onze complete bagage het perron van Chabarovsk op glibberen, slaat de sneeuw, voortgejakkerd door een harde gure wind, ons in het gezicht en vriest het een graad of vijf. 

In de deuropening van wagon 12E staat een corpulente conductrice streng naar ons te kijken. De vrouw, met gnomische gelaatstrekken, neemt de lessen conducteur wel heel erg letterlijk en snauwt ons toe dat eerst onze kaartjes moeten worden getoond anders gaat de reis naar Birobidzjan helemaal niet door. ‘Ja maar, mevrouw,’ stamelen we in koor en een viertal talen, ‘die kaartjes hebben we echt wel, maar over twee minuten vertrekt de trein en ál onze bagage moet nog naar binnen!’ ‘Niets mee te maken!’ blaft ze ons toe, terwijl ze arrogant de andere kant op kijkt. ‘Eerst de kaartjes!’ 
Als we in onze coupé nog zitten na te hijgen, heeft onze strenge vriendin haar superieure van stal gehaald. De man heeft zichzelf voorgenomen die rare, met koffers slepende vreemdelingen maar eens een fiks zakcentje in keiharde dollars afhandig te maken door het dubbele van ons werkelijke bagagegewicht als overvracht alsnog in rekening te brengen. De man staat de nep vouchers al uit te schrijven, als hij vanuit zijn ooghoek constateert dat onze behulpzame Diana van hotel Intourist in Chabarovsk ons reeds het drievoudige van de werkelijke ticketprijzen heeft laten betalen. 

Vanachter de beslagen coupéraampjes schiet het besneeuwde Siberische landschap, de Taika, een oneindig moerasgebied met steppegras en berkenbomen, in hoge snelheid aan ons voorbij. Zo nu en dan wordt de rit onderbroken voor een stop bij een klein stationnetje. Telkens opnieuw staat naast het stationsgebouw een vrouwelijke stationschef, die, alsof ze een geweer van een erewacht presenteert, haar groen/witte pannenkoek stijf voor zich uithoudt als eerbetoon aan het wonder dat haar passeert: de trein.
 
Na een paar uur treinen rijden we de autonome regio Birobidzjan binnen en zien dat de naamsaanduiding van de gelijknamige hoofdstad, waar we onze documentaire zullen filmen, tweetalig is: Russisch en Hebreeuws. Birobidzjan ligt ongeveer 7500 kilometer ten oosten van Moskou en 1200 kilometer ten noordwesten van Vladiwostok. De stad heeft z’n naam ontleend aan twee rivieren, de Biro en de Bidzjan, die samen uitmonden in de rivier de Amur en tevens de grens met China markeert. 
In de jaren twintig ontsproot in het brein van vadertje Stalin het plan om Joden in de Sovjet-Unie te centraliseren door een autonoom gebied te creëren, hetgeen dan ook volgens zijn wil geschiedde. In 1928 liet hij de provincie Birobidzjan, helemaal aan het eind van de Trans Siberische Spoorweg, inrichten als Joodse Autonome Oblast. Het wankele experiment lokte een paar honderdduizend Joden naar dit verschrikkelijk koude oosten. Uit alle hoeken en gaten van de Sovjet-Unie trokken idealistische kolonisten naar dit gebied en in de jaren veertig, vijftig vormde men zo’n zes procent van de totale bevolking. Joden zijn inmiddels totaal geïntegreerd, maar werden in de loop der jaren wel van bijna al hun religieuze en culturele tradities beroofd. Daar is sinds de Perestroika van Gorbatjov wel wat verandering ingekomen, zodat de krant weer tweetalig is, het Jiddische theater heropend en op kleine schaal Joodse tradities in ere worden hersteld. Joden in Birobidzjan zijn na jaren van onderdrukking weer vrij en zelfs bevoorrecht ten opzichte van andere Russen, want sinds de hervormingen mogen ze Rusland legaal verlaten. Op dit moment is het zelfs een beetje trend dat veel Russen in hun verre verleden graven of er misschien een paar druppeltje Joods bloed in hun aderen stroomt zodat ook zij dit barre land kunnen ontvluchten. De emigratie van Joden is gebaseerd op puur economische motieven en zoals iemand het hier nogal plastisch uitdrukte: ‘Wij emigreren niet uit idealisme of vanwege de religie, maar voor de worst.’ In de winkels van Birobidzjan is bitter weinig te krijgen en als de mensen uren in de kou hebben staan wachten voor wat brood en een stukje vlees, dan is dat bijna onbetaalbaar. Aan van alles is hier een tekort, maar vooral ook aan de extra dingetjes die het leven wat meer fleur zouden kunnen geven zoals omgangsvormen, vrolijkheid en kleur.
 

'''&lt;big&gt;De familie Pozdnysjev&lt;/big&gt;''' 

Hoofdredacteur van het tweetalige dagblad ‘Birobidzjaner Sjtern’, Volodja Belinker, is tevens onze gids en chauffeur en brengt ons naar het dorpje Waldheim, achttien kilometer ten zuiden van Birobidzjan. Onze reportage moet gaan over de massale emigratie van Joden uit dit gebied, en Volodja heeft gehoord dat in dit dorpje een familie woont die over enkele dagen naar Israël gaat verkassen. De mensen weten van niets, dus om de Nederlandse invasie maar zo klein mogelijk te houden stelt Volodja voor dat hij samen met vertaler Ton naar binnen gaat. Dirk, Paul en ik blijven achter en roken een sigaretje in de auto.
 
Na een minuut of twintig komen de twee met omhoog gestoken duimen weer naar buiten, we mogen dus filmen van de familie. Het gezin is druk aan het pakken voor de dag van morgen en bestaat uit zeven personen. Ouders Betja en Joera, zoons Oleg en Andrej, dochter Julia, schoondochter Ljoedmila en kleindochter Eleanora. Als we met onze apparatuur binnenkomen, zit Betja de kippen te plukken die haar man Joera vanochtend op een hakblok heeft geslacht en zullen aanstonds in de oven verdwijnen, want ze is in de stellige overtuiging dat het eten aan boord van het vliegtuig wel duur zal zijn. 

Het is bewonderenswaardig dat de familie onder deze hectische omstandigheden een cameraploeg uit Holland om zich heen kunnen velen. Maar niets is hen te veel, als we straks maar even een videobandje van de uitzending op willen sturen naar Ashqelon, hun nieuwe woonplaats 45 kilometer ten zuiden van Tel Aviv. Betja staat ons tijdens het plukken van de kippen geduldig te woord en probeert haar emoties in woorden om te zetten. Haar gevoel is ambivalent, want ze laat hier alles achter; familie, vrienden, buren, kennissen, haar hele ziel en zaligheid, maar vooral ook haar verleden. Ze is in Waldheim geboren, opgegroeid en dertig jaar geleden getrouwd met Joera die hier destijds als militair uit de Oekraïne was gedetacheerd. Maar de meeste moeite heeft ze nog om straks afscheid te moeten nemen van haar hond, die de laatste dagen niet meer heeft gegeten omdat het dier voelt wat er aanstaande is. Met bange, bolle ogen kijkt hij Betja aan, instinctief voelt hij dat het straks allemaal heel anders zal zijn. 

Tot haar zesde jaar is Betja door haar grootmoeder Joods opgevoed, sprak ze alleen Jiddisch met haar en dat is nog steeds een beetje te horen aan de half rollende R achter in haar keel. Ze laat foto’s zien, als baby op schoot bij oma en wijst even later op de kaart van Israël aan waar de familie straks zal komen te wonen. De informatie die de familie over Israël heeft beperkt zich tot wat krantenknipsels, een kalender met foto’s en een paar ansichtkaarten uit de bibliotheek van de Joodse vereniging, maar Joera is niet bang om straks werkloos te worden in Israël. ‘Want,’ zegt hij, ‘wie zijn handen uit de mouwen steekt krijgt altijd werk.’ Joera is landarbeider in Siberië, hij weet dus wel wat werken is. Dochter Julia staart wat afwezig uit het raam, vanavond zal ze op een verjaardagsfeestje afscheid nemen van haar klasgenootjes.
 

'''&lt;big&gt;Het hotel&lt;/big&gt;''' 

De entree van ons hotel is een heel bijzondere. Als je het geluk hebt dat de deur niet door een Rus voor je neus wordt dicht gesmeten, betreed je een halletje van twee bij twee meter alvorens je een tweede deur tegenkomt. Het is van groot belang om buiten even heel diep adem te halen, want onder het granieten vloertje ligt het riool al dagenlang open. Na een tweede deur worden we vervolgens getrakteerd op de geur van een weeë mengeling van doorgekookte soep, bloemkool en broccoli dat afkomstig is van de tweede etage waar wij onze kamers hebben betrokken. Die kamers zijn curieus te noemen; er staat een koelkast die niet werkt maar een kwart van het kamertje bestrijkt en het toilet van Ton loopt over als hij doortrekt, inclusief de ingrediënten. Maar afgezien van de kakkerlakken, die in slagorde langs mijn bed omhoog trekken, is het hier best uit te houden want de douchekop is dik in orde.
 
De ochtenden zijn telkens weer een belevenis, het ontbijt gebruiken we in een vertrek waarin vier tafeltjes staan en de etensresten van onze voorgangers nog naar ons liggen te knipogen. Op de vloer ligt een versleten bruin zeil, voor de ramen hangen bruinbeige, wit gestreepte lappen stof die als gordijnen dienstdoen en de hele dag gesloten blijven. Achter het buffet staat een mevrouw met zwart krullend haar en een volgroeid aardappelvormig lichaam. Ze heeft een hele rij goudkleurige tanden in haar mond, haar nek is bijna niet zichtbaar door de vetrollen die vanaf haar schouderbladen omhoog zijn gegroeid, ze heeft worstige, dikke vingertjes en voor zover we kunnen zien bijna geen onderarmen. Haar voorhoofd is door haar overgewicht doorlopend bezweet, maar ze heeft vriendelijke, mooie donkere ogen. 

Iedere ochtend weer is ze verbaasd over onze aanwezigheid, want samen praten en lachen we veel en dat is nou precies wat Russen in Siberië buitenshuis bijna niet lijken te doen. Men zwijgt. Uit een roze/wit loshangend speakertje, dat ooit op de muur moet zijn geschroefd en is aangesloten op de draadomroep, klinkt de stem van Jeltsin die iets te melden heeft over de Oekraïne. Onze gastvrouw kijkt bedenkelijk en schut haar hoofd, want ze heeft haar vertrouwen in haar leider allang verloren. ‘Sinds Gorbatjov en Jeltsin is het allemaal veel minder geworden in dit land.’ meldt ze met een wrang lachje. Ze geeft toe dat ze in het begin, toen Jeltsin op een tank voor het regeringsgebouw in Moskou stond, wel wat sympathie voor hem voelde, maar ze denkt dat hij het uiteindelijk alleen maar deed voor eigen gewin.
 
De vrouw heeft iedere dag, zoals ze dat zelf noemt, een schnitzel op het menu staan. Een afgeleide van de hamburger, met een nattig ei er omheen gebakken. Ik bedank, want ik neem gretig gebruik van het heerlijke Edammertje dat Ton voor noodgevallen uit Holland heeft meegenomen, maar de Russische ontbijtgangers aan een ander tafeltje proppen het kleffe geval in een keer in hun mond. De koffie wordt zonder uitzondering slurpend geconsumeerd en ondertussen wandelen ook hier, of misschien wel júist hier, de kakkerlakken van de schnitzels naar het rundvlees met rijst, tussen de weke flensjes door naar de hardgekookte eieren. 

Na een paar dagen hebben we het vertrouwen van de mevrouw achter het buffet volledig gewonnen, want als ze even naar elders moet vraagt ze vriendelijk of we even op haar winkel willen passen. Op Allerzielen ben ik jarig. Paul loopt triomfantelijk op me af en biedt me namens de ploeg een bosje paars/roodachtige bloemen aan. Hij vertelt dat dit zo ongeveer het enige bosje bloemen is dat hier in Birobidzjan te krijgen was en de heren collega’s beginnen spontaan een verjaardagslied te zingen. De buffetmevrouw vindt het allemaal maar reuze vermakelijk en informeert naar mijn nieuwe leeftijd. Ze zegt, om me een beetje te plagen, dat ze me tien jaar jonger had ingeschat, dus speel ik het spelletje mee en bied haar iets te drinken aan: ‘Neem van mij maar iets te drinken, mevrouw. Weet u wat, doe maar twee keer het duurste!’
 
Dirk is enorm taalgevoelig en besteld al na twee dagen zijn eigen ontbijt van de menulijst die aan de muur hangt. De hele dag bestookt hij Ton met vragen als: 'Hoe spreek je nu die kleine B uit in het Russisch?' Of 'Wat doet nu zo’n omgekeerde M als hij midden in een woord staat?' Op straat is ieder uithangbord voor Dirk deze reis, dat spreekt voor zich.
 

'''&lt;big&gt;De joodse cultuur&lt;/big&gt;''' 

We gaan op bezoek bij de gepensioneerde hoofdonderwijzer van de lagere school in Waldheim, de drieënzeventig jarige Isak Abramovitsj Prisjkolnik. In 1937 studeerde hij af aan de pedagogische academie van Smolensk en in hetzelfde jaar is hij, samen met een veertiental vrienden en achttien roebel op zak, hier naar Waldheim aangekomen. Tijdens de barre de winter hebben de jongens indertijd de laatste twaalf kilometer te voet afgelegd. Isak verloor zijn beide schoenen in de hoge Siberische sneeuw en moest de laatste kilometers blootsvoets afleggen. Ze werden ondergebracht in huisjes die waren opgetrokken uit hout en leem, en de school waar hij ging werken was gevestigd in een barak. Hij deed de 4e klas en gaf les in Hebreeuwse literatuur, Duits en gymnastiek. Er waren veel te weinig leraren voor de 120 leerlingen en alle vakken werden in het Jiddisch onderwezen. Isak Abramovitsj spreekt als een van de weinigen in dit dorp nog deze taal en is redelijk bekend met de joodse cultuur. Hij vindt zichzelf echter net zoveel Jood als Rus en heeft z’n leven lang hard gewerkt voor z’n land. In zijn kleine behuizing heeft hij niets dan lof voor de grote communistische leiders van weleer en de ‘organen’ die hem en zijn landgenoten hun wil oplegden. Isak heeft, net als de buffetmevrouw in het hotel, geen goed woord over voor de hervormingen en als hij tien jaar jonger zou zijn geweest zou hij zeker, net als de famlie Pozdnysjev, ook naar Israël zijn geëmigreerd. Na afloop van een interview dat we hem voor een standbeeld van Lenin afnemen, loopt hij langs het beeld naar z’n oude schooltje, stopt en neemt met veel respect zijn hoed voor het enorme standbeeld af. Abramovitsj is nog steeds communist in hart en nieren, maar heeft zijn lidmaatschap van de Partij toch opgezegd. Want waar hij grote moeite mee heeft, is dat er niet meer voor de mensen wordt gezorgd en je nergens meer je verhaal kwijt kunt, zoals vroeger wel altijd het geval was. De mensen moeten hun problemen nu zelf oplossen en Isak is van de generatie dat particulier initiatief nog strafbaar was. 

We filmen tijdens het begin van de Sabbat een aantal leerlingen van de cursus ‘joodse cultuur’, en vanavond wordt de vrijdagavond in praktijk gebracht onder leiding van voorganger Boris Markovitsj en lerares Dora Oerina. Boris doet ongelooflijk en met volle overtuiging z’n best, maar ook hij is niet meer helemaal meer op de hoogte van de joodse, rituele details. Want hij steekt, in plaats van Dora, de kaarsen aan, het brood wordt niet met gewassen handen gebroken maar met een mes gesneden, naast de koosjere(?) worst liggen plakjes kaas op een schoteltje en de rode wijn en het zout ontbreken. Tijdens de les wordt door de cursisten onwennig heen en weer gegiecheld en de Hebreeuwse liedjes fonetisch meegezongen.
 
Volodja Belinker heeft geregeld dat we tijdens een repetitie in het theater opnamen mogen maken van een Jiddische vioolensemble en dat komt goed uit, want we kunnen best wat toepasselijke muziek gebruiken voor onze documentaire. De inspiciënt van het theater krijgt opdracht ons de weg te wijzen naar de bühne op de derde verdieping. Het gaat niet van harte, want de man met z’n vissenogen en een veel te laag voorhoofd is liederlijk beschonken en heeft een kegel van drank en knoflook van op z'n minst een meter of twee. Terwijl de man in de lift van wand naar wand heen en weer stuitert, proberen wij de stank middels onze sjaals te ontwijken, maar de klarinettist van het ensemble speelt, ondersteund door een tiental violisten, een prachtig Jiddisch nummer. Het klinkt schitterend en lekker tegen de toon aan, zoals het hoort.
 

'''&lt;big&gt;Het vertrek&lt;/big&gt;''' 

De familie Pozdnysjev stond al drie keer eerder op punt om te emigreren, maar telkens werd de onderneming afgeblazen omdat de twijfel toesloeg. Maar nu gaat het dan toch echt gebeuren, de recente ontwikkelingen in Moskou deed de familie besluiten niet langer meer af te wachten en een eventuele terugkeer naar het oude communistische denken voor te zijn. 
‘Bovendien,’ zegt Joera, ‘dit is toch geen leven in dit land, we zijn alleen maar bezig met overleven, aan het echte leven zijn we nooit toegekomen. Jullie hebben het toch zelf gezien hoe het er hier uitziet. Alles is hier even saai en grauw, nooit eens iets leuks of extra’s want dat is voor ons niet te betalen. Nee, dit boek gaat nu definitief voor ons dicht.’
 
De laatste avond is het in het houten huisje een komen en gaan van buurtgenoten en vrienden die afscheid komen nemen. Sommigen nemen van de gelegenheid gebruik om nog even in het huisje rond te kijken of er nog iets van hun gading is om mee te nemen. Mensen blijven mensen. De volgende dag loopt Betja ‘s morgens vroeg nog één keer door haar huisje. Terwijl de tranen over haar wangen rollen geeft ze de sleutel aan de nieuwe eigenaar, gaat nog één keer naar de geit en aait de hond voor de laatste keer over z’n kop. Zo is het goed. Op straat hebben buurvrouwen zich in de sneeuw rond de vrachtwagen verzameld waarop alle koffers en tassen onder een dekzeil liggen opgestapeld. Met gebogen hoofden en rode ogen nemen de vrouwen afscheid van elkaar. Veel zoenen, veel tranen. De mannen kijken stuurs en niet op of om. Mannen huilen niet in Siberië.

Met een vertraging van meer dan een half uur dendert de langgerekte Trans Siberië Express al stoom afblazend het station van Birobidzjan binnen. Onder veel gedrang neemt de familie op het perron definitief afscheid van de nog enkele meegereisde familieleden, vrienden en kennissen. De vrouwen verliezen zich weer in omhelzingen, alweer die tranen en nog veel meer kussen. Maar dat zijn dingen waar Joera en zijn zonen Oleg en Andrej zich niet mee bezig kunnen houden, hun enige zorg is om alle tassen en koffers op tijd in de trein te krijgen. Julia veegt voor de laatste keer de tranen van het gezicht van haar beste vriendin en eenmaal in de trein durft ze niet meer door het raampje naar buiten te kijken. 

Het enorme gevaarte zet zich langzaam in beweging en nadat we het laatste shot hebben gedraaid van het besneeuwde perron dat langzaam uit ons gezichtsveld verdwijnt, zegt Dirk: ‘Wil de laatste joodse inwoner van Birobidzjan straks zo vriendelijk zijn om even de kaarsen uit te blazen?’</text>
      <sha1>cxrh1nluw8an55vg419o2bwjosg4doz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>126918</id>
      <parentid>126917</parentid>
      <timestamp>2022-07-31T08:53:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:A445:CD83:1:C870:6462:7BD5:56AE</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23541" xml:space="preserve">== Birobidzjan ==


{{Infobox document
| naam             = Birobidzjan
| auteur           = Karel Poort
| genre            = Reisverslag
| taal             = Nederlands 
| datum            = 11-12-1993/25-11-2008
| bron             = Dagblad De Morgen en verhalenbundel Het Mantelpakje, uitgeverij Aspekt
| auteursrecht     = 
| artikelwikipedia =
}}
                                  

                         &lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;big&gt;'''Birobidzjan'''&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;


'''&lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;small&gt;De reis&lt;/small&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;''' 

Bij aankomst op vliegveld Sjezemetjevo worden we meteen al geconfronteerd met een fenomeen waar de Moskoviet al jaren mee bekend is: lange rijen wachtenden. Het duurt derhalve zo’n dikke vijf kwartier alvorens we de bagagecheck en douane zijn gepasseerd. Als we naar buiten lopen, worstelen we ons door een kordon van mannetjes die er nogal gevaarlijk uitzien. Robuuste koppen waarop allemaal hetzelfde soort petjes liggen. Lange leren jassen, bontmutsen. Terwijl we ze met behulp van onze handbagage en ellebogen passeren, fluisteren ze allemaal ''taxi!-taxi!'' in onze oren. Hoog boven de petjes en mutsen uit zien we een hand met een bordje waarop VPRO TV staat geschreven. Dat moeten wij zijn, kan niet missen. 

Vladimir, de man van het bordje en ons naar het volgende vliegveld buiten Moskou brengt, heeft er zin in vandaag. Hij zit nergens mee en drukt vol overgave zijn gaspedaal tot stuit. Links en rechts passeert hij medeweggebruikers op de Moskouse rondweg, die bekent schijnt te staan als de ‘Dodenweg’. Radio op speed, kilometerteller strak tegen de honderd veertig. Achter in de auto worden we een beetje melig van zoveel onnodig gevaar en roepen: ‘Sneller Vlado, gassen Vlado, planken Vlado!’ Het vehikel van het merk Zjigoeli zou bij ons vijftien jaar geleden al bij de jaarlijkse APK keuring van de weg zijn gehaald, maar Vladimir heeft wél een ingenieus systeem aan boord om onderweg de radarcontroles te onderscheppen.

Op vliegveld Domodedovo is het een drukte van belang. Ontelbare mensen scharrelen als mieren door elkaar. Ook hier weer lange rijen wachtenden en nog veel meer leren jassen, bontmutsen en petjes. De kruier die onze bagage versleept - en bestaat uit tien zilverkleurige koffers en wat handbagage - probeert ons Westerlingen een poot uit te draaien, want hij staat erop dat wij hem veertig dollar overhandigen voor tien minuten durende arbeid. Maar na wat tactisch heen en weer handelen van onze tolk Ton komen we uiteindelijk op zeven dollar uit.

Er gaan veel mensen in de Iljoesjin van Aeroflot die ons naar Siberië zal verplaatsen, maar zéker ook zoveel bagage. Enorme kartonnen dozen met westerse stereoapparatuur worden naar binnen gesjouwd en midden in het gangpad geplaatst. Met veel geduw en getrek zoekt iedere passagier een plekje, zonder op het nummer van zijn of haar instapkaart te letten. De bekleding van de zitplaatsen is aan alle kanten gescheurd en het vliegtuigbrede tapijt op verschillende plaatsen verschoven en opgerold, zodat er met geen mogelijkheid met een cateringkarretje kan worden gereden. Als je door het gangpad loopt danst de buik van het vliegtuig gezellig mee onder je voeten.
Ik tref het, want naast me zitten twee vriendelijk glimlachende Chinezen die onophoudelijk zitten te snuiven en te rochelen. De stewardess, die ons deze reis zal gaan foerageren, loopt ongeïnteresseerd en kauwgom kauwend door het gangpad haar schaapjes naar hun zitplaatsen te dirigeren en serveert het eerste ongewassen plastic bekertje thee met een blik van: pak je het nou nog aan, of hoe zit dat?!
 
Er mag niet worden gerookt van de directie van Aeroflot, behalve op de toiletten, waar zich na de afvlucht al heel snel files beginnen te vormen. Soms met tweeën tegelijk duikt men het schijthuis in om een sigaretje op te steken. Al na een paar uur weigert het spoelsysteem dienst, staat de vloer volkomen blank, liggen er links en rechts sigarettenpeuken op de grond en is de stank niet meer te harden. Op deze manier wordt ons rookgenot toch wel behoorlijk ondermijnd, vinden we.

In de aankomsthal van het Siberische vliegveld Chabarovsk is geen enkel onderscheid te ontdekken tussen afhalers en aankomers, want alles en iedereen loopt hier in een hal door elkaar. De deuren, die toegang geven tot de band waar onze bagage vanaf zou moeten komen rollen, zijn hermetisch afgesloten. Uit de hoek van het vertrek klinkt, gepaard met veel gepiep en gekraak, een vrouwenstem uit een speaker, maar zelfs vertaler Ton heeft geen flauw idee waar ze het over heeft. Buitenlanders krijgen hier een speciale behandeling zo blijkt plotseling, dus moeten wij ons begeven naar een belendende ruimte om onze koffers te onderscheppen.
 
De stad Chabarovsk, die tegen de Chinese grens aan ligt, is in 1858 gesticht door een gelijknamige meneer, althans Ton leest deze wetenswaardigheid op een Leninistisch geschoeide aankondiging tegenover de aankomsthal. Vanuit het busje dat ons naar het hotel vervoert zijn onze eerste indrukken van de stad weinig verheffend. Bijna alles is lelijk en grauw. De auto’s, de pleinen met de pompeuze standbeelden, de huizen en straten, zelfs de bomen hebben hier iets treurigs. 

 
'''&lt;big&gt;Joods Siberië&lt;/big&gt;'''

Juist vandaag is de winter ingevallen, zo meldt gastvrouw sexy Diana van hotel Intourist die ons en passant ook de benodigde treinkaartjes naar Birobidzjan verkoopt. Dat blijkt te kloppen, want als we de volgende dag met onze complete bagage het perron van Chabarovsk op glibberen, slaat de sneeuw, voortgejakkerd door een harde gure wind, ons in het gezicht en vriest het een graad of vijf. 

In de deuropening van wagon 12E staat een corpulente conductrice streng naar ons te kijken. De vrouw, met gnomische gelaatstrekken, neemt de lessen conducteur wel heel erg letterlijk en snauwt ons toe dat eerst onze kaartjes moeten worden getoond anders gaat de reis naar Birobidzjan helemaal niet door. ‘Ja maar, mevrouw,’ stamelen we in koor en een viertal talen, ‘die kaartjes hebben we echt wel, maar over twee minuten vertrekt de trein en ál onze bagage moet nog naar binnen!’ ‘Niets mee te maken!’ blaft ze ons toe, terwijl ze arrogant de andere kant op kijkt. ‘Eerst de kaartjes!’ 
Als we in onze coupé nog zitten na te hijgen, heeft onze strenge vriendin haar superieure van stal gehaald. De man heeft zichzelf voorgenomen die rare, met koffers slepende vreemdelingen maar eens een fiks zakcentje in keiharde dollars afhandig te maken door het dubbele van ons werkelijke bagagegewicht als overvracht alsnog in rekening te brengen. De man staat de nep vouchers al uit te schrijven, als hij vanuit zijn ooghoek constateert dat onze behulpzame Diana van hotel Intourist in Chabarovsk ons reeds het drievoudige van de werkelijke ticketprijzen heeft laten betalen. 

Vanachter de beslagen coupéraampjes schiet het besneeuwde Siberische landschap, de Taika, een oneindig moerasgebied met steppegras en berkenbomen, in hoge snelheid aan ons voorbij. Zo nu en dan wordt de rit onderbroken voor een stop bij een klein stationnetje. Telkens opnieuw staat naast het stationsgebouw een vrouwelijke stationschef, die, alsof ze een geweer van een erewacht presenteert, haar groen/witte pannenkoek stijf voor zich uithoudt als eerbetoon aan het wonder dat haar passeert: de trein.
 
Na een paar uur treinen rijden we de autonome regio Birobidzjan binnen en zien dat de naamsaanduiding van de gelijknamige hoofdstad, waar we onze documentaire zullen filmen, tweetalig is: Russisch en Hebreeuws. Birobidzjan ligt ongeveer 7500 kilometer ten oosten van Moskou en 1200 kilometer ten noordwesten van Vladiwostok. De stad heeft z’n naam ontleend aan twee rivieren, de Biro en de Bidzjan, die samen uitmonden in de rivier de Amur en tevens de grens met China markeert. 
In de jaren twintig ontsproot in het brein van vadertje Stalin het plan om Joden in de Sovjet-Unie te centraliseren door een autonoom gebied te creëren, hetgeen dan ook volgens zijn wil geschiedde. In 1928 liet hij de provincie Birobidzjan, helemaal aan het eind van de Trans Siberische Spoorweg, inrichten als Joodse Autonome Oblast. Het wankele experiment lokte een paar honderdduizend Joden naar dit verschrikkelijk koude oosten. Uit alle hoeken en gaten van de Sovjet-Unie trokken idealistische kolonisten naar dit gebied en in de jaren veertig, vijftig vormde men zo’n zes procent van de totale bevolking. Joden zijn inmiddels totaal geïntegreerd, maar werden in de loop der jaren wel van bijna al hun religieuze en culturele tradities beroofd. Daar is sinds de Perestroika van Gorbatjov wel wat verandering ingekomen, zodat de krant weer tweetalig is, het Jiddische theater heropend en op kleine schaal Joodse tradities in ere worden hersteld. Joden in Birobidzjan zijn na jaren van onderdrukking weer vrij en zelfs bevoorrecht ten opzichte van andere Russen, want sinds de hervormingen mogen ze Rusland legaal verlaten. Op dit moment is het zelfs een beetje trend dat veel Russen in hun verre verleden graven of er misschien een paar druppeltje Joods bloed in hun aderen stroomt zodat ook zij dit barre land kunnen ontvluchten. De emigratie van Joden is gebaseerd op puur economische motieven en zoals iemand het hier nogal plastisch uitdrukte: ‘Wij emigreren niet uit idealisme of vanwege de religie, maar voor de worst.’ In de winkels van Birobidzjan is bitter weinig te krijgen en als de mensen uren in de kou hebben staan wachten voor wat brood en een stukje vlees, dan is dat bijna onbetaalbaar. Aan van alles is hier een tekort, maar vooral ook aan de extra dingetjes die het leven wat meer fleur zouden kunnen geven zoals omgangsvormen, vrolijkheid en kleur.
 

'''&lt;big&gt;De familie Pozdnysjev&lt;/big&gt;''' 

Hoofdredacteur van het tweetalige dagblad ‘Birobidzjaner Sjtern’, Volodja Belinker, is tevens onze gids en chauffeur en brengt ons naar het dorpje Waldheim, achttien kilometer ten zuiden van Birobidzjan. Onze reportage moet gaan over de massale emigratie van Joden uit dit gebied, en Volodja heeft gehoord dat in dit dorpje een familie woont die over enkele dagen naar Israël gaat verkassen. De mensen weten van niets, dus om de Nederlandse invasie maar zo klein mogelijk te houden stelt Volodja voor dat hij samen met vertaler Ton naar binnen gaat. Dirk, Paul en ik blijven achter en roken een sigaretje in de auto.
 
Na een minuut of twintig komen de twee met omhoog gestoken duimen weer naar buiten, we mogen dus filmen van de familie. Het gezin is druk aan het pakken voor de dag van morgen en bestaat uit zeven personen. Ouders Betja en Joera, zoons Oleg en Andrej, dochter Julia, schoondochter Ljoedmila en kleindochter Eleanora. Als we met onze apparatuur binnenkomen, zit Betja de kippen te plukken die haar man Joera vanochtend op een hakblok heeft geslacht en zullen aanstonds in de oven verdwijnen, want ze is in de stellige overtuiging dat het eten aan boord van het vliegtuig wel duur zal zijn. 

Het is bewonderenswaardig dat de familie onder deze hectische omstandigheden een cameraploeg uit Holland om zich heen kunnen velen. Maar niets is hen te veel, als we straks maar even een videobandje van de uitzending op willen sturen naar Ashqelon, hun nieuwe woonplaats 45 kilometer ten zuiden van Tel Aviv. Betja staat ons tijdens het plukken van de kippen geduldig te woord en probeert haar emoties in woorden om te zetten. Haar gevoel is ambivalent, want ze laat hier alles achter; familie, vrienden, buren, kennissen, haar hele ziel en zaligheid, maar vooral ook haar verleden. Ze is in Waldheim geboren, opgegroeid en dertig jaar geleden getrouwd met Joera die hier destijds als militair uit de Oekraïne was gedetacheerd. Maar de meeste moeite heeft ze nog om straks afscheid te moeten nemen van haar hond, die de laatste dagen niet meer heeft gegeten omdat het dier voelt wat er aanstaande is. Met bange, bolle ogen kijkt hij Betja aan, instinctief voelt hij dat het straks allemaal heel anders zal zijn. 

Tot haar zesde jaar is Betja door haar grootmoeder Joods opgevoed, sprak ze alleen Jiddisch met haar en dat is nog steeds een beetje te horen aan de half rollende R achter in haar keel. Ze laat foto’s zien, als baby op schoot bij oma en wijst even later op de kaart van Israël aan waar de familie straks zal komen te wonen. De informatie die de familie over Israël heeft beperkt zich tot wat krantenknipsels, een kalender met foto’s en een paar ansichtkaarten uit de bibliotheek van de Joodse vereniging, maar Joera is niet bang om straks werkloos te worden in Israël. ‘Want,’ zegt hij, ‘wie zijn handen uit de mouwen steekt krijgt altijd werk.’ Joera is landarbeider in Siberië, hij weet dus wel wat werken is. Dochter Julia staart wat afwezig uit het raam, vanavond zal ze op een verjaardagsfeestje afscheid nemen van haar klasgenootjes.
 

'''&lt;big&gt;Het hotel&lt;/big&gt;''' 

De entree van ons hotel is een heel bijzondere. Als je het geluk hebt dat de deur niet door een Rus voor je neus wordt dicht gesmeten, betreed je een halletje van twee bij twee meter alvorens je een tweede deur tegenkomt. Het is van groot belang om buiten even heel diep adem te halen, want onder het granieten vloertje ligt het riool al dagenlang open. Na een tweede deur worden we vervolgens getrakteerd op de geur van een weeë mengeling van doorgekookte soep, bloemkool en broccoli dat afkomstig is van de tweede etage waar wij onze kamers hebben betrokken. Die kamers zijn curieus te noemen; er staat een koelkast die niet werkt maar een kwart van het kamertje bestrijkt en het toilet van Ton loopt over als hij doortrekt, inclusief de ingrediënten. Maar afgezien van de kakkerlakken, die in slagorde langs mijn bed omhoog trekken, is het hier best uit te houden want de douchekop is dik in orde.
 
De ochtenden zijn telkens weer een belevenis, het ontbijt gebruiken we in een vertrek waarin vier tafeltjes staan en de etensresten van onze voorgangers nog naar ons liggen te knipogen. Op de vloer ligt een versleten bruin zeil, voor de ramen hangen bruinbeige, wit gestreepte lappen stof die als gordijnen dienstdoen en de hele dag gesloten blijven. Achter het buffet staat een mevrouw met zwart krullend haar en een volgroeid aardappelvormig lichaam. Ze heeft een hele rij goudkleurige tanden in haar mond, haar nek is bijna niet zichtbaar door de vetrollen die vanaf haar schouderbladen omhoog zijn gegroeid, ze heeft worstige, dikke vingertjes en voor zover we kunnen zien bijna geen onderarmen. Haar voorhoofd is door haar overgewicht doorlopend bezweet, maar ze heeft vriendelijke, mooie donkere ogen. 

Iedere ochtend weer is ze verbaasd over onze aanwezigheid, want samen praten en lachen we veel en dat is nou precies wat Russen in Siberië buitenshuis bijna niet lijken te doen. Men zwijgt. Uit een roze/wit loshangend speakertje, dat ooit op de muur moet zijn geschroefd en is aangesloten op de draadomroep, klinkt de stem van Jeltsin die iets te melden heeft over de Oekraïne. Onze gastvrouw kijkt bedenkelijk en schut haar hoofd, want ze heeft haar vertrouwen in haar leider allang verloren. ‘Sinds Gorbatjov en Jeltsin is het allemaal veel minder geworden in dit land.’ meldt ze met een wrang lachje. Ze geeft toe dat ze in het begin, toen Jeltsin op een tank voor het regeringsgebouw in Moskou stond, wel wat sympathie voor hem voelde, maar ze denkt dat hij het uiteindelijk alleen maar deed voor eigen gewin.
 
De vrouw heeft iedere dag, zoals ze dat zelf noemt, een schnitzel op het menu staan. Een afgeleide van de hamburger, met een nattig ei er omheen gebakken. Ik bedank, want ik neem gretig gebruik van het heerlijke Edammertje dat Ton voor noodgevallen uit Holland heeft meegenomen, maar de Russische ontbijtgangers aan een ander tafeltje proppen het kleffe geval in een keer in hun mond. De koffie wordt zonder uitzondering slurpend geconsumeerd en ondertussen wandelen ook hier, of misschien wel júist hier, de kakkerlakken van de schnitzels naar het rundvlees met rijst, tussen de weke flensjes door naar de hardgekookte eieren. 

Na een paar dagen hebben we het vertrouwen van de mevrouw achter het buffet volledig gewonnen, want als ze even naar elders moet vraagt ze vriendelijk of we even op haar winkel willen passen. Op Allerzielen ben ik jarig. Paul loopt triomfantelijk op me af en biedt me namens de ploeg een bosje paars/roodachtige bloemen aan. Hij vertelt dat dit zo ongeveer het enige bosje bloemen is dat hier in Birobidzjan te krijgen was en de heren collega’s beginnen spontaan een verjaardagslied te zingen. De buffetmevrouw vindt het allemaal maar reuze vermakelijk en informeert naar mijn nieuwe leeftijd. Ze zegt, om me een beetje te plagen, dat ze me tien jaar jonger had ingeschat, dus speel ik het spelletje mee en bied haar iets te drinken aan: ‘Neem van mij maar iets te drinken, mevrouw. Weet u wat, doe maar twee keer het duurste!’
 
Dirk is enorm taalgevoelig en besteld al na twee dagen zijn eigen ontbijt van de menulijst die aan de muur hangt. De hele dag bestookt hij Ton met vragen als: 'Hoe spreek je nu die kleine B uit in het Russisch?' Of 'Wat doet nu zo’n omgekeerde M als hij midden in een woord staat?' Op straat is ieder uithangbord voor Dirk deze reis, dat spreekt voor zich.
 

'''&lt;big&gt;De joodse cultuur&lt;/big&gt;''' 

We gaan op bezoek bij de gepensioneerde hoofdonderwijzer van de lagere school in Waldheim, de drieënzeventig jarige Isak Abramovitsj Prisjkolnik. In 1937 studeerde hij af aan de pedagogische academie van Smolensk en in hetzelfde jaar is hij, samen met een veertiental vrienden en achttien roebel op zak, hier naar Waldheim aangekomen. Tijdens de barre de winter hebben de jongens indertijd de laatste twaalf kilometer te voet afgelegd. Isak verloor zijn beide schoenen in de hoge Siberische sneeuw en moest de laatste kilometers blootsvoets afleggen. Ze werden ondergebracht in huisjes die waren opgetrokken uit hout en leem, en de school waar hij ging werken was gevestigd in een barak. Hij deed de 4e klas en gaf les in Hebreeuwse literatuur, Duits en gymnastiek. Er waren veel te weinig leraren voor de 120 leerlingen en alle vakken werden in het Jiddisch onderwezen. Isak Abramovitsj spreekt als een van de weinigen in dit dorp nog deze taal en is redelijk bekend met de joodse cultuur. Hij vindt zichzelf echter net zoveel Jood als Rus en heeft z’n leven lang hard gewerkt voor z’n land. In zijn kleine behuizing heeft hij niets dan lof voor de grote communistische leiders van weleer en de ‘organen’ die hem en zijn landgenoten hun wil oplegden. Isak heeft, net als de buffetmevrouw in het hotel, geen goed woord over voor de hervormingen en als hij tien jaar jonger zou zijn geweest zou hij zeker, net als de famlie Pozdnysjev, ook naar Israël zijn geëmigreerd. Na afloop van een interview dat we hem voor een standbeeld van Lenin afnemen, loopt hij langs het beeld naar z’n oude schooltje, stopt en neemt met veel respect zijn hoed voor het enorme standbeeld af. Abramovitsj is nog steeds communist in hart en nieren, maar heeft zijn lidmaatschap van de Partij toch opgezegd. Want waar hij grote moeite mee heeft, is dat er niet meer voor de mensen wordt gezorgd en je nergens meer je verhaal kwijt kunt, zoals vroeger wel altijd het geval was. De mensen moeten hun problemen nu zelf oplossen en Isak is van de generatie dat particulier initiatief nog strafbaar was. 

We filmen tijdens het begin van de Sabbat een aantal leerlingen van de cursus ‘joodse cultuur’, en vanavond wordt de vrijdagavond in praktijk gebracht onder leiding van voorganger Boris Markovitsj en lerares Dora Oerina. Boris doet ongelooflijk en met volle overtuiging z’n best, maar ook hij is niet meer helemaal meer op de hoogte van de joodse, rituele details. Want hij steekt, in plaats van Dora, de kaarsen aan, het brood wordt niet met gewassen handen gebroken maar met een mes gesneden, naast de koosjere(?) worst liggen plakjes kaas op een schoteltje en de rode wijn en het zout ontbreken. Tijdens de les wordt door de cursisten onwennig heen en weer gegiecheld en de Hebreeuwse liedjes fonetisch meegezongen.
 
Volodja Belinker heeft geregeld dat we tijdens een repetitie in het theater opnamen mogen maken van een Jiddische vioolensemble en dat komt goed uit, want we kunnen best wat toepasselijke muziek gebruiken voor onze documentaire. De inspiciënt van het theater krijgt opdracht ons de weg te wijzen naar de bühne op de derde verdieping. Het gaat niet van harte, want de man met z’n vissenogen en een veel te laag voorhoofd is liederlijk beschonken en heeft een kegel van drank en knoflook van op z'n minst een meter of twee. Terwijl de man in de lift van wand naar wand heen en weer stuitert, proberen wij de stank middels onze sjaals te ontwijken, maar de klarinettist van het ensemble speelt, ondersteund door een tiental violisten, een prachtig Jiddisch nummer. Het klinkt schitterend en lekker tegen de toon aan, zoals het hoort.
 

'''&lt;big&gt;Het vertrek&lt;/big&gt;''' 

De familie Pozdnysjev stond al drie keer eerder op punt om te emigreren, maar telkens werd de onderneming afgeblazen omdat de twijfel toesloeg. Maar nu gaat het dan toch echt gebeuren, de recente ontwikkelingen in Moskou deed de familie besluiten niet langer meer af te wachten en een eventuele terugkeer naar het oude communistische denken voor te zijn. 
‘Bovendien,’ zegt Joera, ‘dit is toch geen leven in dit land, we zijn alleen maar bezig met overleven, aan het echte leven zijn we nooit toegekomen. Jullie hebben het toch zelf gezien hoe het er hier uitziet. Alles is hier even saai en grauw, nooit eens iets leuks of extra’s want dat is voor ons niet te betalen. Nee, dit boek gaat nu definitief voor ons dicht.’
 
De laatste avond is het in het houten huisje een komen en gaan van buurtgenoten en vrienden die afscheid komen nemen. Sommigen nemen van de gelegenheid gebruik om nog even in het huisje rond te kijken of er nog iets van hun gading is om mee te nemen. Mensen blijven mensen. De volgende dag loopt Betja ‘s morgens vroeg nog één keer door haar huisje. Terwijl de tranen over haar wangen rollen geeft ze de sleutel aan de nieuwe eigenaar, gaat nog één keer naar de geit en aait de hond voor de laatste keer over z’n kop. Zo is het goed. Op straat hebben buurvrouwen zich in de sneeuw rond de vrachtwagen verzameld waarop alle koffers en tassen onder een dekzeil liggen opgestapeld. Met gebogen hoofden en rode ogen nemen de vrouwen afscheid van elkaar. Veel zoenen, veel tranen. De mannen kijken stuurs en niet op of om. Mannen huilen niet in Siberië.

Met een vertraging van meer dan een half uur dendert de langgerekte Trans Siberië Express al stoom afblazend het station van Birobidzjan binnen. Onder veel gedrang neemt de familie op het perron definitief afscheid van de nog enkele meegereisde familieleden, vrienden en kennissen. De vrouwen verliezen zich weer in omhelzingen, alweer die tranen en nog veel meer kussen. Maar dat zijn dingen waar Joera en zijn zonen Oleg en Andrej zich niet mee bezig kunnen houden, hun enige zorg is om alle tassen en koffers op tijd in de trein te krijgen. Julia veegt voor de laatste keer de tranen van het gezicht van haar beste vriendin en eenmaal in de trein durft ze niet meer door het raampje naar buiten te kijken. 

Het enorme gevaarte zet zich langzaam in beweging en nadat we het laatste shot hebben gedraaid van het besneeuwde perron dat langzaam uit ons gezichtsveld verdwijnt, zegt Dirk: ‘Wil de laatste joodse inwoner van Birobidzjan straks zo vriendelijk zijn om even de kaarsen uit te blazen?’</text>
      <sha1>htv4738xyhygcbjxnivmdcmq548ufen</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:HeimansEli1906WandelenEnWaarnemen.djvu/1</title>
    <ns>104</ns>
    <id>38226</id>
    <revision>
      <id>126909</id>
      <parentid>124262</parentid>
      <timestamp>2022-07-30T19:55:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WeeJeeVee</username>
        <id>2844</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gevalideerd */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="61" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;WeeJeeVee&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{dhr|2}}
{{c|{{x-larger|WANDELEN EN WAARNEMEN.}}}}
{{dhr|3}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>r0d4jm0wecsblo4rsk7au9gsde2klmk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:HeimansEli1906WandelenEnWaarnemen.djvu/3</title>
    <ns>104</ns>
    <id>38228</id>
    <revision>
      <id>126910</id>
      <parentid>125125</parentid>
      <timestamp>2022-07-30T19:56:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WeeJeeVee</username>
        <id>2844</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gevalideerd */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="317" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;WeeJeeVee&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{dhr|2}}
{{c|{{xx-larger|WANDELEN EN WAARNEMEN.}}

{{lijn|6em}}

GEÏLLUSTREERDE SCHETSEN UIT HET LEVEN&lt;br /&gt;VAN PLANTEN EN DIEREN 


{{x-smaller|DOOR}}


{{x-larger|[[Auteur:Eli Heimans|E. HEIMANS]].}}


[[Bestand:Heimans1906Wandelen p003c.png|180px]]


AMSTERDAM
 
{{larger|VAN HOLKEMA &amp; WARENDORF.}}
}}
{{dhr|2}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>i0me4ut9nrz8pwhrnot38nv4czov331</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:HeimansEli1906WandelenEnWaarnemen.djvu/4</title>
    <ns>104</ns>
    <id>38229</id>
    <revision>
      <id>126911</id>
      <parentid>121499</parentid>
      <timestamp>2022-07-30T19:56:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WeeJeeVee</username>
        <id>2844</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gevalideerd */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="70" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;WeeJeeVee&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{dhr|2}}
{{c|[[File:Heimans1906Wandelen p004c.png|100px]]}}
{{dhr|2}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3760315ppskzjlxazzhxqgsc7mvc4wt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:WitteHeinrich1890 In en om Valkenburg.djvu/116</title>
    <ns>104</ns>
    <id>38795</id>
    <revision>
      <id>126926</id>
      <parentid>122900</parentid>
      <timestamp>2022-07-31T10:14:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dick Bos</username>
        <id>455</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gevalideerd */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1191" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;Dick Bos&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{dhr}}{{c|{{larger|HET ST. JANSBOSCH, DE SIBBER GRUB EN DE DALEMERWEG.}}}}
{{dhr}}{{lijn|5em}}{{dhr}}
Ten zuiden van Valkenburg ligt het ver uiteengespreide dorp {{sp|Sibb}}e. De wandeling naar deze hooggelegen plaats behoorde steeds tot een der eerste, welke de bezoekers van het stadje maakten, waarbij het echter niet zoozeer om het dorp zelf, als wel om den weg te doen was. De &quot;holle weg naar {{sp|Sibbe}}&quot; toch is meer dan eens afgebeeld en kreeg een zekere bekendheid—in zooverre namelijk als men, waar het zuidelijk Limburg betreft, van bekendheid kan spreken—om zijn woeste schoonheid.

Sedert een jaar of vier is dit echter heel anders geworden, en vindt men daar, in plaats van een woesten hollen weg, den breeden, uitstekend aangelegde
{{sp|Dalemerwe}}g, die echter bijna al het schilderachtige mist, dat de oude weg zoo aantrekkelijk maakte.

Kwam dat schilderachtige van den ouden weg het beste uit, als men hem opging, nu is juist het tegenovergestelde het geval; reden waarom wij thans langs een anderen naar {{sp|Sibbe}} willen gaan om door de eveneens zeer schilderachtige {{sp|Sibber Grub}} terug te keeren. De Dalemerweg zal toch wel eens aan de beurt komen.
{{nop}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dcycdgh4vbwhedgoc6vuiltmwyge4r5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:WitteHeinrich1890 In en om Valkenburg.djvu/117</title>
    <ns>104</ns>
    <id>38796</id>
    <revision>
      <id>126927</id>
      <parentid>122901</parentid>
      <timestamp>2022-07-31T10:17:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dick Bos</username>
        <id>455</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gevalideerd */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1610" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;Dick Bos&quot; /&gt;{{rh||HET ST. JANSBOSCH, DE SIBBER GRUB, ENZ.|105}}&lt;/noinclude&gt;We hebben daartoe nog een andere en zeer goede reden. Het {{sp|St. Jansbosc}}h namelijk, mede een van die wandelingen, welke aan de meeste bezoekers onbekend blijven, maar welke daarom niet minder voldoening schenken, dan die van welke iedereen den mond vol heeft, trekt ons aan.

Wij begeven ons te dien einde weder op weg naar
{{sp|Oud-Valkenbur}}g, maar gaan nu niet verder dan tot aan de ons nu reeds goed bekende laan van het Kasteel {{sp|Schaloe}}n.

Het geluk dient ons vandaag, want, ofschoon de lucht zeer warm blijft, is de zon achter de wolken verscholen, en de natuur volmaakt kalm. Op het midden van een helderen zomerdag zou zeker het begin dezer wandeling nogal bar zijn.

Vlak over de laan van {{sp|Schaloe}}n, bij het eerste huis, slaan we een weg tusschen de korenvelden in, en een minuut of tien later komen we in het {{sp|St. Jansbosc}}h.

We zijn hier op een tamelijk, soms zelfs zeer breeden weg, die, ook voor voertuigen geschikt zijnde, natuurlijk nergens zeer steil, maar steeds geleidelijk bergopwaarts loopt.

Het uitgestrekte bosch is over het algemeen niet donker, waardoor de boomen, meest Esschen, Eiken en Populieren, zich krachtiger konden ontwikkelen, dan wanneer zij dichter bijeen stonden; op vele plaatsen is het door dicht kreupelhout aangevuld.

Is deze weg, die zichzelven als 't ware aanwijst, zeer fraai, nog veel meer is dit het geval met een anderen, die men licht ongemerkt voorbijloopt, en die, ofschoon er dicht nevens liggende, een geheel ander karakter bezit.

Wanneer men er op let, zal men, juist ''aan den''&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>thynzrhks1eqciuxdv30zlqm07p900z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:WitteHeinrich1890 In en om Valkenburg.djvu/118</title>
    <ns>104</ns>
    <id>38797</id>
    <revision>
      <id>126928</id>
      <parentid>122902</parentid>
      <timestamp>2022-07-31T10:19:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dick Bos</username>
        <id>455</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gevalideerd */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1711" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;Dick Bos&quot; /&gt;{{rh|106|HET ST. JANSBOSCH, DE SIBBER GRUB, ENZ.|}}&lt;/noinclude&gt;''ingang'' van het bosch, ter linker zijde, een met gras begroeide, breede Sparrenlaan zien, waarin echter maar een zeer smal voetpad te herkennen is. Volgt men die gedurende een minuut of vijf, dan komt men, na eenige flauwe bochten aan een bank, waaruit blijkt dat deze plek niet zoo geheel verlaten is als de eerste indruk ons deed vermoeden.

Een klein eindje verder eindigt deze breede laan. Intusschen zou men geneigd zijn, bij een sterke bocht naar links, een twijfelachtig voetpad te volgen; men zij daar echter bij vochtig weer of na een zware regenbui op zijn hoede, wijl men, die bocht omgegaan zijnde, zeer spoedig gevaar loopt tot over de enkels in den modder te zakken. Bij zeer droog weer gaat het echter goed, en ziet men dat dit schijnbare pad naar boven loopt, maar spoedig verliest het zich geheel in de dichte heesters. Denkelijk is hier vroeger werkelijk een pad geweest, maar heeft men het verlaten, om de drassigheid van den grond onmiddellijk na de bocht. Uit een midden op het pad ingegraven steen kan men zien dat men te ver ging.

Maar waar dan heen, want nergens is hier een ander pad te zien?

Inderdaad is dit niet in 't oogloopend, maar er is er toch een, en wel een directe communicatie aanbiedende tusschen de laan die we doorwandelden en den grooten boschweg.

Zoodra men de bank voorbij is en daar waar de laan eigenlijk eindigt, heeft men ter rechterzijde slechts goed uit te zien, en men zal spoedig een twijfelachtige opening tusschen de dichte heesters gewaar worden. Als men daar in of liever daar tegenop ziet, heeft het veel van een door stortregens in de steile helling uitgespoelde sleuf. Het zijn ruwe, in den stee-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>iv2a70qfbae9onzvqurz22bm8vuron2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:WitteHeinrich1890 In en om Valkenburg.djvu/119</title>
    <ns>104</ns>
    <id>38798</id>
    <revision>
      <id>126929</id>
      <parentid>122903</parentid>
      <timestamp>2022-07-31T10:21:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dick Bos</username>
        <id>455</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gevalideerd */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1569" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;Dick Bos&quot; /&gt;{{rh||EN DE DALEMERWEG.|107}}&lt;/noinclude&gt;nigen grond uitgegraven treden, die het naar boven klimmen gemakkelijker maken, maar die werkelijk ten deele uit- en weggespoeld zijn.

Dat dit paadje een weinig »avontuurlijk&quot; is, wijl men half klouterend tusschen de dichte heesters moet heendringen, is niet te ontkennen; toch kunnen zelfs dames, die goed ter been en op de wandelingen in deze streken ingericht zijn, zich er gerust aan wagen. Wij zouden zelfs niet wenschen dat het gemakkelijker gemaakt werd; niet kwaad ware het echter zoo de ingang wat duidelijker te zien was, —

Waar het bosch eindigt, blijft de holle, ter weerszijden met weelderige heesters begroeide weg steeds langzaam klimmen; duizenden groote pluimen van fraai rose bloemen eener wilde braamstruik geven daaraan thans een zeer levendig en vroolijk aanzien; men zij echter op zijn hoede, daar te dicht langs heen te loopen, want anders kon het licht gebeuren, dat men op gevoelige wijze uit zijn opgetogen stemming opschrikte, wijl deze fraai bloeiende, half klimmende heesters overal dicht met scherpe dorens bezet zijn, die, als men er met de hand langs streek, deze gevoelig zouden wonden.

Eindelijk komen we op het uitgestrekte bergplateau, overal met tarwe- rogge- haver- en klavervelden bezet.

We wandelen nog een eindweegs rechtuit, en kiezen vervolgens den eersten weg rechtsaf, in de richting van een groep Populieren, waarbij een kapelletje.

Hier staan we aan een kruisweg; linksaf zouden we spoedig in {{sp|Yzeren}} komen, waar we niet noodig hebben, rechts hebben we den {{sp|Collognaarsweg}},&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>bf6pols2v3u6w24jgrrko3rxvizma41</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>126933</id>
      <parentid>126929</parentid>
      <timestamp>2022-07-31T10:28:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dick Bos</username>
        <id>455</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>typo's</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1567" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;Dick Bos&quot; /&gt;{{rh||EN DE DALEMERWEG.|107}}&lt;/noinclude&gt;nigen grond uitgegraven treden, die het naar boven klimmen gemakkelijker maken, maar die werkelijk ten deele uit- en weggespoeld zijn.

Dat dit paadje een weinig &quot;avontuurlijk&quot; is, wijl men half klouterend tusschen de dichte heesters moet heendringen, is niet te ontkennen; toch kunnen zelfs dames, die goed ter been en op de wandelingen in deze streken ingericht zijn, zich er gerust aan wagen. Wij zouden zelfs niet wenschen dat het gemakkelijker gemaakt werd; niet kwaad ware het echter zoo de ingang wat duidelijker te zien was,—

Waar het bosch eindigt, blijft de holle, ter weerszijden met weelderige heesters begroeide weg steeds langzaam klimmen; duizenden groote pluimen van fraai rose bloemen eener wilde braamstruik geven daaraan thans een zeer levendig en vroolijk aanzien; men zij echter op zijn hoede, daar te dicht langs heen te loopen, want anders kon het licht gebeuren, dat men op gevoelige wijze uit zijn opgetogen stemming opschrikte, wijl deze fraai bloeiende, half klimmende heesters overal dicht met scherpe dorens bezet zijn, die, als men er met de hand langs streek, deze gevoelig zouden wonden.

Eindelijk komen we op het uitgestrekte bergplateau, overal met tarwe- rogge- haver- en klavervelden bezet.

We wandelen nog een eindweegs rechtuit, en kiezen vervolgens den eersten weg rechtsaf, in de richting van een groep Populieren, waarbij een kapelletje.

Hier staan we aan een kruisweg; linksaf zouden we spoedig in {{sp|Yzeren}} komen, waar we niet noodig hebben, rechts hebben we den {{sp|Collognaarsweg}},&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>i0bkrc076oryv9xw7pkgfoppqif9tcs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:WitteHeinrich1890 In en om Valkenburg.djvu/120</title>
    <ns>104</ns>
    <id>38799</id>
    <revision>
      <id>126930</id>
      <parentid>122904</parentid>
      <timestamp>2022-07-31T10:23:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dick Bos</username>
        <id>455</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gevalideerd */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1644" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;Dick Bos&quot; /&gt;{{rh|108|HET ST. JANSBOSCH, DE SIBBER GRUB|}}&lt;/noinclude&gt;die wel is waar in de {{sp|Sibber Grub}} uitkomt, maar waardoor we een deel daarvan zouden missen; rechtuit gaan we op {{sp|Sibbe}} zelf af, en dit is oogenblikkelijk ons doel.

Lang duurt het dan ook niet of we hebben de eerste huizen van dit half tusschen boomen verscholen dorp bereikt. We gaan langs het vóór de huizen liggende drassige vijvertje, en slaan rechts den hoek om, om op een ouden Lindeboom, juist op den hoek van twee wegen bij een groote hoeve recht voor ons uit, af te gaan. We zijn nu op den weg die van {{sp|Yzeren}} over {{sp|Sibbe}} op {{sp|Vilt}} loopt, en bij laatstgenoemde plaats op den grooten Maastrichtschen weg uitkomt.

Maar we zijn hier tevens aan den ingang van de
{{sp|Sibber Gru}}b, zoodat, willen we die thans afgaan, we met het dorp zelf niets meer te maken hebben.

We gaan dus hier bij het hoekhuis (n°. 55) onmiddellijk weer rechtsaf, en vervolgens, enkele krommingen daargelaten, rechtuit de Grub in. Een holle weg ter linkerzijde, recht over een huis, trekt ons wel aan, maar we laten die in letterlijken zin links liggen. Slechts een klein eindje verder en we zijn in een anderen hollen weg, die aan schilderachtigheid niets te wenschen overlaat.

Na een korte poos bereiken we het zeer primitieve café van Pluimakers, en nu we daarbij zijn, zien we tot onze verrassing een hellend afloopende bergopening vlak over dit huis.

Dit is die waaruit tegenwoordig de meeste steen gevoerd wordt, en als we het treffen, kunnen we de beladen wagens uit die donkere spelonk te voorschijn zien komen of de ledige in het nachtelijk donker zien verdwijnen.
{{nop}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>j50a63g8mnybqrpid6wt67xydij9oxr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:WitteHeinrich1890 In en om Valkenburg.djvu/121</title>
    <ns>104</ns>
    <id>38800</id>
    <revision>
      <id>126931</id>
      <parentid>122905</parentid>
      <timestamp>2022-07-31T10:24:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dick Bos</username>
        <id>455</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gevalideerd */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1641" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;Dick Bos&quot; /&gt;{{rh||EN DE DALEMERWEG.|109}}&lt;/noinclude&gt;Wij treffen toevallig het laatste en de voerman biedt ons aan ons dáárheen te brengen, waar men aan het werk is; voor welk aanbod we echter bedanken, omdat we te warm en thans voor den overgang in die koele lucht niet ingericht zijn.

Voorbij het café gaan we verder eenigszins rechts den sterk dalenden, zeer ongelijken, maar overal fraaien hollen weg af.

Wil men een plek bereiken met een bij uitnemendheid fraai uitzicht, dan zie men hier ter rechterzijde goed uit; immers na een minuut of vijf komt men aan een eenigszins open plaats, waar men een kleine holte in den berg ziet. Men verzuime vooral niet dáár door het weiland naar boven te gaan, niet maar tot ''naast'', maar tot juist boven de rotsopening, die eigenlijk slechts een ondiepe holte blijkt, precies groot genoeg om tot schuilplaats te dienen bij een regenbui.

Van dit punt ziet men op den voorgrond het lommerrijke dal als een prachtige schilderij voor zich liggen, en daaroverheen een vergezicht over en op de zich in den nevel als oplossende bergen, dat moeilijk zou te beschrijven zijn.

Inzonderheid echter zijn het de zich links en rechts verheffende allerwege dicht begroeide bergen, die een geheel vormen, dat men geruimen tijd achtereen zou willen blijven genieten. Wij aarzelen dan ook niet dit weinig bezochte plekje een der allerschoonsten in deze schoone landstreek te noemen.

Een weinigje verder komt men op de plaats, waar de straks genoemde {{sp|Collognaarsweg}} in de {{sp|Sibber Grub}} uitloopt. Hadden we dus, bij die Populieren en de kapel, aan den kruisweg, den rechtschen weg gekozen, dan waren we hier terecht ge-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2p8zo4j59c40v0f10en8223a55oiauu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:WitteHeinrich1890 In en om Valkenburg.djvu/123</title>
    <ns>104</ns>
    <id>38801</id>
    <revision>
      <id>126934</id>
      <parentid>122907</parentid>
      <timestamp>2022-07-31T10:30:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dick Bos</username>
        <id>455</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gevalideerd */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1608" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;Dick Bos&quot; /&gt;{{rh||EN DE DALEMERWEG.|111}}&lt;/noinclude&gt;Intusschen bestond hier aan een goeden communicatieweg groote behoefte, in zooverre namelijk, dat men het stadje van die bovendorpen met geen voertuig kon bereiken, tenzij langs groote omwegen, waardoor de handel, zoowel wat de zeer drukke veemarkten als andere neringen betreft, zich naar Maastricht en Gulpen, als zijnde die plaatsen, hoewel veel verder weg liggende, gemakkelijker te bereiken, verplaatste.

Van het belang van een voor beladen voertuigen gemakkelijken weg krijgt men het volle begrip, als men ziet dat deze hoog liggende streek allerwege druk beteeld wordt.

Om die reden besloot het gemeentebestuur van
{{sp|Valkenburg}} den {{sp|Dalemerwe}}g, hoewel grootendeels tot een andere gemeente, {{sp|Oud-Valkenburg}} namelijk, behoorende, op eigen kosten tot een grooten communicatieweg te maken, welk werk op niet minder dan ƒ&amp;nbsp;12.000 begroot was, waarin echter door de Provinciale Staten van Limburg subsidiair werd te gemoet gekomen.

Dat het Valkenburgsche gemeentebestuur er niet dan noode toe is overgegaan om dezen &quot;slechten&quot;, maar in zoo hooge mate pittoresken weg, met voor een kleine gemeente zoo groote opoffering in een flinken rijweg van 9 Meter breedte te doen veranderen, is licht te begrijpen; maar het nuttige, ja het noodzakelijke, moest hier wel den doorslag geven, en, is het ook jammer dat dit schilderachtige gedeelte van Valkenburg's omstreken er door moest lijden, het belang van het stadje en zijn bewoners woog natuurlijk het zwaarst.

Intusschen komen wij spoedig tot de overtuiging dat op verre na niet al het schoone aan dezen weg&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tefbnyvdi62saqbpljdbhpt8o15sdw7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:WitteHeinrich1890 In en om Valkenburg.djvu/122</title>
    <ns>104</ns>
    <id>38803</id>
    <revision>
      <id>126932</id>
      <parentid>122906</parentid>
      <timestamp>2022-07-31T10:26:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dick Bos</username>
        <id>455</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gevalideerd */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1570" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;Dick Bos&quot; /&gt;{{rh|110|HET ST. JANSBOSCH, DE SIBBER GRUB|}}&lt;/noinclude&gt;komen. We zijn tevreden dat we het niet gedaan hebben. Steeds den donkeren hollen weg naar beneden volgende, komen we eindelijk op den Oud-Valkenburgschen weg, tegenover het roomhuis, uit, en kunnen gerust zeggen dat we op deze wandeling, waarmede ongeveer twee en een half uur gemoeid waren, heel wat genoten hebben.
{{dhr}}
En nu de {{sp|Dalemerwe}}g?

Deze behoort tegenwoordig niet meer tot die wandelingen, welke in de allereerste plaats aanbeveling verdienen, maar toch durven wij hen, die er den tijd toe hebben, wel aanraden hem eens af te gaan.

Wij zeggen ''af'' te gaan, want op zich zelf levert hij weinig bijzonders op; het gezicht in het afkomen is echter op verscheidene plaatsen fraai; gaat men hem dus op, dan heeft men dat van achteren.

Wij zouden er dan de voorkeur aan geven de Sibber Grub ''op'' te gaan; deze holle weg toch moet men eigenlijk in twee richtingen zien; daarna, te
{{sp|Sibbe}} gekomen, rechtsom den straks genoemden weg in de richting naar {{sp|Vilt}} door het dorp te volgen; men kan dan en passant, bij de kerk een put zien, waaruit het water ter diepte van 220 voet, dus ruim 70 Meter, wordt opgehaald; een waterstand, die, naar men zegt, hoegenaamd geen verandering ondergaat.

Aan het eind van het dorp, dus waar de huizen eindigen, ligt, rechts, de {{sp|Dalemerwe}}g, met een zoogenaamd café op den hoek.

Reeds hierboven zeide ik dat deze weg een der meest romantische uit deze streek was, waaruit reeds van zelf volgt dat hij voor het vervoer alles behalve geschikt was.
{{nop}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8v36g4rtoovpsbs1ahmliq7ujrwg0og</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:WitteHeinrich1890 In en om Valkenburg.djvu/124</title>
    <ns>104</ns>
    <id>38804</id>
    <revision>
      <id>126935</id>
      <parentid>122908</parentid>
      <timestamp>2022-07-31T10:31:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dick Bos</username>
        <id>455</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gevalideerd */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="725" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;Dick Bos&quot; /&gt;{{rh|112|HET ST. JANSBOSCH, DE SIBBER GRUB, ENZ|}}&lt;/noinclude&gt;ontnomen werd, al is het ook de beroemde &quot;holle weg&quot; van vroeger niet meer. Ter rechterzijde krijgen we nu het gebergte, hier en daar met openingen in de rots, ter berging van karren en gereedschappen. Op vele plaatsen is de weg blijkbaar aanzienlijk opgehoogd, elders meer afgegraven, ten einde een geleidelijke daling te verkrijgen, zoodat hij zijn karakter als holle weg voor een goed gedeelte verloren heeft. Maar recht voor ons uit hebben we steeds fraaie vergezichten, tot we de {{sp|Ruïne}} weer op eenigen afstand vóór ons zien liggen en we eindelijk aan den voet daarvan, bij het monument, dus onmiddellijk in Valkenburg terugkomen.
{{dhr}}
{{lijn|5em}}
{{dhr|2}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>f5mvt42iyz04o53qm9m0aytrg4uuz3h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:HeimansEli1906WandelenEnWaarnemen.djvu/216</title>
    <ns>104</ns>
    <id>39420</id>
    <revision>
      <id>126919</id>
      <parentid>124889</parentid>
      <timestamp>2022-07-31T09:54:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dick Bos</username>
        <id>455</id>
      </contributor>
      <comment>/* Proefgelezen */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1863" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Dick Bos&quot; /&gt;{{c|216}}&lt;/noinclude&gt;wurm kan zich ook niet bezeeren door met de handen naar messen of volle soepborden te grijpen, of met de voetjes tegen den heeten kachel te trappen. Zou het van het wikkelen komen, dat de kinderen hier in tegenstelling met zekere anderen, zoo zoet zijn? Ik heb er nog niet zien vechten, ja niet eens hooren schelden of kibbelen.

Nuis 't de tweede week van de vacantie en we treffen een ware population flottante in ons dorpje; elken dag andere gezichten, jongelui meestal, ook enkele herstellende oude dames of heeren. Maar die zullen 't hier, vrees ik, niet geheel naar hun smaak vinden in ons huis althans en vooral bij de maaltijden, kan het geducht roezemoezig zijn vanwege de vele kinderen en bij slecht weer vergaat je soms hooren en zien.

In treffende tegenstelling met die drukte binnenshuis is de volmaakte stilte in de straat, vooral 's avonds. Het kleine dorpje Epen zelf munt van nabij gezien door niets uit boven alle dergelijke dorpjes in Zuid-Limburg; integendeel, het mist eigenlijk alle speciale bekoorlijkheden; de huizen zijn niet mooi en de verspreiding is niet schilderachtig; ook de ligging is niet zoo, dat men er in of vlak bij het dorp met genoegen naar kijkt. Op een vijf minuten afstand eerst, als kerk en huizen gedeeltelijk verdwijnen in 't geboomte, wanneer men alnaar men gedaald of gestegen is, er bovenop of er tegenop kijkt, dan eerst kan het den blik een poosje boeien. Maar 's avonds als de volle maan het beschijnt, zooals elken avond van de afgeloopen week, liggen daar die twintig huizen bij de kerk innig mooi, wit en stil; de groezelige leisteen en de miskleurige leemkalk hebben een bleeken zachten tint gekregen, de kleur van de blauwe pleister, die de leem- en rietwanden verbergen wil, is dan niet zoo schreeuwend als in 't felle licht en de donkere dakvormen komen scherp uit tegen de lichte lucht.
{{nop}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gbx7d5h30wdyntqxzzduw5o8utaal1n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:HeimansEli1906WandelenEnWaarnemen.djvu/217</title>
    <ns>104</ns>
    <id>39421</id>
    <revision>
      <id>126920</id>
      <parentid>124890</parentid>
      <timestamp>2022-07-31T09:55:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dick Bos</username>
        <id>455</id>
      </contributor>
      <comment>/* Proefgelezen */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="602" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Dick Bos&quot; /&gt;{{c|217}}&lt;/noinclude&gt;De vlakke dorpstraat, waarin ook de vier huizen staan, die vreemdelingen opnemen, ligt halverwege op de steile helling van een hoogen heuvel en loopt van kerk tot school van noord naar zuid; die weg daalt vóór de kerk en achter de school vrij snel en sterk, zoo dat in de straat van de overige huizen zoo goed als niets te zien is.


{{c|[[Bestand:Heimans1906Wandelen p217c.png|400px]]

{{smaller|De barbière van Epen.}}}}


Dit geeft den indruk of het geheele dorp maar uit een tiental huizen en een kerk bestond, terwijl er nog minstens evenveel in de krommingen verborgen liggen.
{{nop}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>east6573euzk75aavawu3ksorchcol4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:HeimansEli1906WandelenEnWaarnemen.djvu/218</title>
    <ns>104</ns>
    <id>39422</id>
    <revision>
      <id>126921</id>
      <parentid>124891</parentid>
      <timestamp>2022-07-31T09:58:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dick Bos</username>
        <id>455</id>
      </contributor>
      <comment>/* Proefgelezen */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1832" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Dick Bos&quot; /&gt;{{c|218}}&lt;/noinclude&gt;Het gevolg van die vreemde ligging is, dat de wegen uit het dorp naar drie zijden sterk dalen, althans in 't begin, en naar één zijde, den westkant, snel stijgen; het eigenaardige, het interessante daarvan is, dat al die toegangen naar de diepe Geulvallei ten oosten, naar het hooge bouwland, het hooge bosch ten westen smalle holle wegen zijn; daar kan net één Limburgsche kar tusschen de braamstruiken en de clematisslingers doorwringen; komt ge zoo'n kar tegemoet, dan zult ge òf moeten omkeeren òf tegen den steilen berm in de struiken moeten omhoog kruipen. Daarbij hebben de meeste van deze dalende ravijnen tevens de functie van beek te vervullen, zoodat het wandelen daar soms overgaat in een bevallig huppelen van kei op kei. De breede karren gaan op de diepere plekken, waar een ander smaller zijtakje van de Geul zich met den weg vereenigt, tot de assen door 't water en de koeien plonsen er zonder bedenken met den buik in, den kop met de uitstaande horens omhoog. Ten gerieve van de menschen en de kippen ligt op zulke plaatsen meestal een plank of ten minste een hoop takkebossen of keien vlak langs den wegberm, die de passage althans mogelijk maakt, zelfs voor pantoffels of lage schoentjes.

De stijgende holle wegen zijn natuurlijk droger dan de dalende, maar wanneer het eenige uren flink geregend heeft, zijn ook dat beekjes geworden, die evenwel hun water snel afvoeren dwars over de hoofdweg naar de dalende holle wegen van de overzijde. De kleibodem neemt al spoedig geen water meer op, het hemelnat moet een anderen uitweg zoeken en het vindt dien {{SIC|uitterraard|uiteraard}} in de diepte van het dal, waar de rivier op zulke regen- en winddagen met groot misbaar zijn gele golven over de keien gooit, en klotst en jaagt dat de mooie planten boven op den steilen oever bespat worden.
{{nop}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ob0avis57mfdo06xdrvk17qo2lpx990</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:HeimansEli1906WandelenEnWaarnemen.djvu/219</title>
    <ns>104</ns>
    <id>39423</id>
    <revision>
      <id>126922</id>
      <parentid>124892</parentid>
      <timestamp>2022-07-31T10:01:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dick Bos</username>
        <id>455</id>
      </contributor>
      <comment>/* Proefgelezen */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1802" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Dick Bos&quot; /&gt;{{c|219}}&lt;/noinclude&gt;Als daarna een paar uur lang de zon heeft geschenen, is de bovenweg weer goed, en gaandeweg kalmeeren alle beekjes; maar voordat wij op zulke tijden naar boven gingen (in het Geuldal is het dan nog te nat) brachten wij meest eerst een bezoek aan een dalenden hollen weg, die dan bijzonder mooi is. Het is de vierde van het dorp, zuidwaarts geteld; de bodem van dat ravijn bestaat hier en daar uit oudere gesteenten, die ten deele uitgeslepen door het water ten deele verweerd zijn, de bermen zijn er bedekt met de glimmende blaadjes van maagdepalm waaraan hier of daar, ook in den zomer, wel eens een lichtblauw bloempje ontluikt, en daar tusschendoor gluren de roode bessen van aronskelken, die er vooral na den regen schitterend frisch kunnen uitzien. Deze laag groen, die de steenachtige helling bekleedt, wordt overwelfd door een woud van clematis met witte knoppen, heggerank met gele, {{SIC|goene|groene}} en roode bessen en een gewirwar van bramen, die hier allemaal groote roode bloemen dragen, net wilde rozen. Denk u daartusschen een kar met koren, schommelend en bolderend over de keien, die diep onder water liggen, het zware Limburgsche paard tot pols en hiel wadend door den snellen stroom; den voerman in waterlaarzen loopt er naast, die fluit een lustig deuntje bij het tingelen van de belletjes en die groet vriendelijk als hij u in de diepte voorbij gaat, zonder dat er ook maar iets te merken is van spot met uw vlucht voor hem in de natte struiken; eerder ligt er iets van een excuus is.

Na den regen, als de zon de klei-paadjes tusschen de tarwe of de gerst al weer hard heeft gebakken, is de wandeling naar boven een groot genot. 't Is daar dan zoo heerlijk frisch, als 't water van den bodem en van de millioenen halmen snel verdampt, thijm en marjolein al weer geuren,&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>j4emkz6qyjd51tgf3b2yl49twwt7bg4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:HeimansEli1906WandelenEnWaarnemen.djvu/220</title>
    <ns>104</ns>
    <id>39424</id>
    <revision>
      <id>126923</id>
      <parentid>124893</parentid>
      <timestamp>2022-07-31T10:10:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dick Bos</username>
        <id>455</id>
      </contributor>
      <comment>/* Proefgelezen */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1785" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Dick Bos&quot; /&gt;{{c|220}}&lt;/noinclude&gt;als de blauwe spiegelklokjes zich weer openen tusschen de klaverblaadjes. Onkruid is het zoo'n spiegelklokje, maar wat is het een mooi diep paarsblauw bloempje en hoe schitterend wit het hart; vlak uitgespreid als een spiegel, Venusspiegel wordt het ook wel genoemd, blinkt het bloempje 's morgens in den vollen zonneschijn; bij somber weer of tegen den avond, lang voordat de klaver gaat slapen, vouwt het paarse klokje zijn bloemkroontje ineen tot een mooi figuurtje, dat van boven gezien een ster lijkt met vijf stralen. Aan dat samenvouwen van de klokjesbloemen den tweeden avond van hun bestaan, is een groot geheim uit het bloemenleven verbonden, 't ís natuurlijk alweer iets, dat de bestuiving en bevruchting ten doel heeft.

Aan mooie onkruiden is Zuid-Limburg bijzonder rijk, vooral de korenakkers zijn er keurig versierd. Nergens in 't land groeien er zulke mooie klaprozen, korenbloemen, wikken, kamillen en chrysanthemums tusschen tarwe en rogge als daar. Dat mag nu niet pleiten voor de zorg, waarmee het zaaikoren gezift is, mooi is het, en dankbaar zijn wij. Een veldje met bloeiende erwten bezet, herinner ik mij levendig, het was letterlijk rood, wit, blauw en oranje, zoo nationaal en royaal mogelijk, en prachtig in zijn frissche bontheid. Ik vroeg een eigenaar van veel bouwland hier, of zooveel gele ganzebloem, klaproos en korenbloem niet schadelijk was in 't land; hij beweerde van niet; er kon niet meer vrucht aankomen dan er aan was en de grond was nog vet genoeg om 't onkruid er bij te onderhouden, het wieden zou meer kosten dan het opbracht. Alleen de bolderikken die liet hij zooveel mogelijk weghalen, want die maken 't meel bitter.

De mooiste wandeling die ik in Epen gedaan heb, was er een bij heldere maan door de bouwlanden naar een groot&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>56vj5sko3lif7hy0z0v5n4hjsd4hpi3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:HeimansEli1906WandelenEnWaarnemen.djvu/221</title>
    <ns>104</ns>
    <id>39585</id>
    <revision>
      <id>126924</id>
      <parentid>124987</parentid>
      <timestamp>2022-07-31T10:12:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dick Bos</username>
        <id>455</id>
      </contributor>
      <comment>/* Proefgelezen */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1831" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Dick Bos&quot; /&gt;{{c|221}}&lt;/noinclude&gt;bosch op den top der westelijke heuvels. De lucht was zoo helder, dat wij evengoed als bij dag den weg konden vinden door de holle wegen en de paden van het bosch, en stil dat het was! Zoo stil, dat de ooren suisden, men zou meenen dat de populieren het deden, als ze daar niet onbeweeglijk stonden in de bladstille nachtlucht. We liepen met ons veertienen den Indianen-marsch, daarbij zes jonge dames, allen boekhoudsters met verlof, uit Rotterdam als ik mij niet vergis, die hun hart ophaalden en heusch niet altijd zwegen; er was op den heenweg dan ook heel wat gelachen en gezongen; gegild ook bij het glijden of als er een pad of een boschmuis over den weg sprong, maar hier, hoog boven op de top, stonden wij allen doodstil, als bij afspraak, zoo plechtig indrukwekkend, overweldigend stil en grootsch was het gezicht daar boven van de heuvelen. Heel hoog in de lucht de witte volle maan, scherp van rand als een nieuwe munt. Vóór ons, het golvend land met boschjes als eilanden, en in de plooien van het terrein de daken van huizen of kerken en torentjes uren in 't rond; heel in de verte achter de donkere bosschen van Vaals, de lichten van Aken, als een flauwe schijn en dichterbij de gloed der smeltovens van Bleijberg.

Achter ons, een uur gaans lang, het groote diepe donkere bosch, ook daar alles doodstil; zoo stil dat wij in de verte een hert hoorden snuiven en doorbreken, tot opeens een naargeestig janken ons doet rillen, en er een geblaas en gehuil komt uit de zwarte eiken, die boven op den witten kalkrots staan. Het is een vos die conversatie heeft met een grooten nachtuil. Uit de kalkbrij in het wagenspoor klimmen kalkkleurige beestjes op, het zijn vuurpadden die hier bij tientallen huizen tusschen de steenbrokken en de belladonna-struiken. 't Werd al te eng voor een der jonge dames en ook de&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8ifichsac15045hhccwfsdyxhsrphb0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:HeimansEli1906WandelenEnWaarnemen.djvu/222</title>
    <ns>104</ns>
    <id>39586</id>
    <revision>
      <id>126925</id>
      <parentid>124988</parentid>
      <timestamp>2022-07-31T10:13:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dick Bos</username>
        <id>455</id>
      </contributor>
      <comment>/* Proefgelezen */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="445" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Dick Bos&quot; /&gt;{{c|222}}&lt;/noinclude&gt;dappersten gaan maar liever terug naar het dorp. 's Morgens vertelde een der dames dat zij, midden in den nacht, den vos vlak bij huis had hooren huilen en dat alle honden in de buurt blaften en de hanen kraaiden. En dat bleek geen phantasie, want zij was lang niet de eenige, die er wakker van was geworden.

De aanwezigheid van een aantal vossen in de buurt van Epen is trouwens voldoende geconstateerd.
{{dhr}}
{{lijn|5em}}
{{dhr|2}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jkrg6u5yqmb76ouxe920o5e4dpd2r7m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Album der Natuur 1861.djvu/486</title>
    <ns>104</ns>
    <id>40373</id>
    <revision>
      <id>126902</id>
      <timestamp>2022-07-30T19:10:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WeeJeeVee</username>
        <id>2844</id>
      </contributor>
      <comment>/* Niet proefgelezen */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2986" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;WeeJeeVee&quot; /&gt;{{rh|70|ALBUM DER NATUUR.|}}&lt;/noinclude&gt;Van tijd tot tijd moet men op nieuw eenig zwavelcyaankalium bij het zwavelzuur druppelen. Zoo als bekend is, is het daarbij zich ontwikkelend gas hoogst vergiftig. ({{sc|schafgotsen}}, in ''Annalen'', als boven.) {{r|[[Auteur:Wilhelmus Martinus Logeman|{{sc|Ln.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}} 
'''Nieuwe fossile salamander.'''—{{sc|Jokèly}} heeft in den basalttuf van Altwarnsdorf in Boheme overblijfselen van een batrachiër gevonden, die tot de familie der ''Salamandridae'' behoort en zeer veel overeenkomst heeft met den ''Triton opalinus'' {{sc|h. v. meyer}}, van Leschitz in Boheme. Daar echter het voorste gedeelte des ligchaams en de kop niet gevonden zijn, zoo is het nog niet mogelijk geweest het genus van dit dier vast te stellen. De ''Triton basalticus'', zooals hij door {{sc|h. v. meyer}} geheeten is, onderscheidt zich van ''T. opalinus'' door dikkere scheenbeenderen, door den vorm der wervelen en hoofdzakelijk door de aanwezigheid van eenen staart, die in ''T. opalinus'' ontbreekt. Van ''Salamandra basaltica'' van Markersdorf in Boheme onderscheidt ''Triton basalticus'' zich door de afmetingen zijner scheen en dijbeenderen.—De bruinkool van den Rijn bevat twee soorten van salamanders (''Salamandra ogygia'' en ''Triton Noachicus''), die beiden onbekend zijn in de analoge tertiaire lagen van Boheme; doch daar ''Palaeobatrachus Goldfussi'' in overvloed gevonden wordt, zoowel in de bruinkool van den Rijn als in die van Markersdorf, zoo schijnt het of die twee vormingen voor gelijktijdig gehouden moeten worden. (''Quart. Journ. of the Geolog. Soc.'', Vol. XVI, part. 1.) {{r|[[Auteur:Tiberius Cornelis Winkler|{{sc|WR.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}
'''Gedegen lood in bazalt''' werd door Prof. {{sc|redtenbacher}} en baron {{sc|ch. reichenbach}} gevonden in een stuk op graauwacke gelijkend bazalttuf van Rautenberg. Een groote en vijf of zes kleinere korrels van dat metaal, vrij vast met den steen verbonden, vertoonden alle physische en chemische kenmerken van lood in metaaltoestand. In salpeterzuur opgelost, verkreeg&quot; men volkomene kristallen van salpeterzuur lood, zwavelzuur veroorzaakte een wit precipitaat in de oplossing, welke met zwavelammonia zwart werd.

Het voorkomen van gedegen lood is uiterst zeldzaam, de eenige goed bewezene voorbeelden daarvan zijn een stuk met loodoxyde van Perote (VeraCruz), door den heer {{sc|stein}} naar Europa gebragt, eenige kleine schilfertjes en korreltjes door Dr. {{sc|ferrenner}} in 1853 in het goudhoudend zand van Olah Juan (Transsylvanië) ontdekt, en iets dergelijks uit het goudzand van Leontjewsky in den Oeral. (''Quart. Journ. of the Geol. Soc.'', Vol. XVI, part. 1.){{r|[[Auteur:Tiberius Cornelis Winkler|{{sc|WR.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}
'''Nieuwe fossile visschen.'''—Door den heer {{sc|steindacher}} zijn eenige nieuwe soorten van fossile visschen beschreven. De eerste daarvan, Aiptichthys pretiosus geheeten, komt voor in de zwarte leijen van Camin in Istria. De tweede,&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ly9gwwueiegh5732y4g5pzbigthtrq6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Album der Natuur 1861.djvu/478</title>
    <ns>104</ns>
    <id>40374</id>
    <revision>
      <id>126903</id>
      <timestamp>2022-07-30T19:17:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WeeJeeVee</username>
        <id>2844</id>
      </contributor>
      <comment>/* Niet proefgelezen */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2677" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;WeeJeeVee&quot; /&gt;{{rh|62|ALBUM DER NATUUR.|}}&lt;/noinclude&gt;bunders groot en beslaat het oostelijke gedeelte der stad. Ik heb echter hooren zeggen, dat men hen ook op andere punten van het eiland had waargenomen. Zij waren zeer levendig en schenen goed gezond te zijn.&quot;

Na daarop eenige bijzonderheden te hebben medegedeeld aangaande de aardbevingen in die streek, oppert {{sc|de castelnau}}, ofschoon schoorvoetende, de hypothese: »dat deze visschen aangevoerd zijn door eene hoos, die hen opgezogen had bij den overgang over de eene of andere groote rivier van Sumatra.&quot;

Wij doen opmerken, dat nog eene andere hypothese ter verklaring van het verschijnsel zoude kunnen in aanmerking komen, namelijk dal deze visschen door eenen der Sumatraansche vulkanen zijn uitgebraakt en zoo in de lucht gevoerd. Door {{sc|v. humboldt} toch weten wij, dat twee soorten van visschen, mede tot de familie der Siluroïden behoorende, ''Arges Cyclopum'' {{sc|val}}. en ''Brontes prenadilla'' {{sc|val}}., die leven in de beekjes nabij Quito, soms bij duizenden door den Cotopaxi uitgebraakt worden. Is het echter denkbaar, dat visschen, zoo groot als de boven vermelde, over eenen zoo grooten afstand door de lucht worden vervoerd? Wij aarzelen deze vraag toestemmend te beantwoorden. {{r|[[Auteur:Pieter Harting (1812-1885) |{{sc|Hg.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}
'''Bevestigingswijze der eijeren van de kreeft.'''—In het jongst verschenen stuk der ''Annales des sciences naturelles'', p. 359, heeft {{sc|lereboullet}} hierover eenige opmerkelijke waarnemingen medegedeeld, die ook licht verspreiden over de vorming van afscheidingen in het algemeen. Men weet, dat de eijeren door de vrouwelijke kreeften gedragen worden, elk bevestigd aan de valsche pooten van het achterlijf, door middel van een kort steeltje, dat de voortzetting is van een vliezig zakje, waarin zich het eigenlijke ei bevindt.

{{sc|Lereboullet}} nam waar, dat vóór het eijerleggen zich onder het achterlijf eene witte gelobde massa vormt. Deze kan beschouwd worden als eene kliervorming onder de huid. Kort vóór dat de eijeren gelegd worden, buigt de kreeft haar achterlijf om, zoodat dit nu een gesloten zak daarstelt. In de holte van dien zak ontlast zich een vocht, dat het produkt is der afscheiding van de zoo even genoemde klierachtige massa. Dit vocht heeft de eigenschap van, bij vermenging met water, dadelijk te coaguleren. Te midden van hetzelve worden de eijeren gebragt; door toelating van eenig water ontstaat eene gedeeltelijke coagulering rondom elk ei, dat zich hierdoor met een vlies omgeeft, terwijl het steeltje door uitrekking van dit hulsel ontstaat. {{r|[[Auteur:Pieter Harting (1812-1885) |{{sc|Hg.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>348kpv27ze31pw2q38giv5tfj4cjywl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Album der Natuur 1861.djvu/482</title>
    <ns>104</ns>
    <id>40375</id>
    <revision>
      <id>126904</id>
      <timestamp>2022-07-30T19:22:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WeeJeeVee</username>
        <id>2844</id>
      </contributor>
      <comment>/* Niet proefgelezen */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2877" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;WeeJeeVee&quot; /&gt;{{rh|66|ALBUM DER NATUUR.|}}&lt;/noinclude&gt;en ovaal zijn; deze zijn de schedels der Arabieren en Joden. Maar ten tweede ook Turanische (Mongoolsche) schedels, vooral onder de Drusen. Men vindt deze laatsten ook bij de overige bevolking van Syrië, behalve bij de Christenen. Deze schedels zijn brachycephaal; het achterhoofd is zeer kort; het boven de ''linea semicircularis superior'' gelegen gedeelte van het achterhoofdsbeen is vertikaal; dat, wat begrepen is tusschen deze lijn en het groote achterhoofdsgat, is zeer klein. Daarom puilt het achterhoofd bijna niet naar achteren uit, en volgen de rug, de nek en het achterhoofd elkander bijna in eene regte lijn op. Van achteren gezien, bezitten deze &quot;cylindrische&quot; schedels den pyramidalen vorm bijna even sterk als de Mongoolsche. Het bovendeel des schedels is boven de oogkuilen en de ooren zeer sterk verheven. (''Ibid''., pag. 454). {{r|[[Auteur:Douwe Lubach|{{sc|D.L.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}
'''Generatio spontanea.'''—De proeven van {{sc|loewel}} hebben aangetoond, dat oververzadigde oplossingen van zouten niet kristalliseren, wanneer de lucht, die er mede in aanraking komt, onderworpen wordt aan zekere invloeden, zooals het doorgaan door katoen, door buizen, die ligt verwarmd zijn vóór de proefnemingen, enz.—{{sc|A. terreil}} kwam op de gedachte, of deze invloeden ook eenige werking zouden kunnen uitoefenen op de productie van schimmels in zekere organische vloeistoffen. Hij bragt flesschen onder dezelfde omstandigheden als die van {{sc|loewel}} (''Compt. rend''., Tom. LI, pag. 504), doch verwarmde de uiteinden der buizen niet tegen 40 of 50°, maar tegen 120 tot 450°, en verkoelde ze vervolgens langzaam, beschut tegen luchtstroomingen. In de flesschen deed hij organische vloeistoffen, vatbaar voor schimmelvorming, en hij bevond, dat inderdaad zijn vermoeden bevestigd werd. In urine, gedaan in op de wijze van {{sc|loewel}} ingerigte flesschen, ontwikkelden zich zelfs na twee maanden geene schimmels, terwijl zij daarentegen in flesschen, wier buizen niet verhit waren geweest, binnen korten tijd met schimmels bedekt werd. (''Compt rend''., Tom. LIl, pag. 851.) {{r|[[Auteur:Douwe Lubach|{{sc|D.L.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}
'''Gebruik van creosoot tot bewaring van zachte dierlijke deelen.'''—Dit gebruik is reeds voor geruimen tijd bekend. {{sc|Em. rousseau}} komt er op terug om het op nieuw aan te raden, vooral bij het verzamelen van dieren op reizen. Ingewanden door hem bewaard in een mengsel van 2 kan water en 2 wigtjes creosoot, onderzocht na een verblijf van vier jaren in een wel toegestopte en geluteerde flesch, werden in zulk een staat bevonden, dat men ze opspuiten kon. Zoogdieren, vogelen, reptilen, visschen, insekten en weekdieren zijn zoo buigzaam gebleven alsof zij pas gestorven waren, en zoo dat men er de fijnste anatomische onderzoekingen op kon in het werk stellen. Het mengsel&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0u8t3brw0e0ldr4y4g0fwnihyq7icn2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Album der Natuur 1861.djvu/484</title>
    <ns>104</ns>
    <id>40376</id>
    <revision>
      <id>126905</id>
      <timestamp>2022-07-30T19:30:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WeeJeeVee</username>
        <id>2844</id>
      </contributor>
      <comment>/* Niet proefgelezen */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3011" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;WeeJeeVee&quot; /&gt;{{rh|68|ALBUM DER NATUUR.|}}&lt;/noinclude&gt;vereeren het kwade beginsel; van daar hun naam van duivel-aanbidders. {{sc|Aïnsworth}} nu beschouwt hen als afstammelingen der oude Assyriërs, vooral opgrond van hunne gelijkenis met de menschelijke afbeeldingen op de in onzen tijd ontdekte monumenten van Ninivé en Babylon. (''Ibid''., pag. 54b).{{r|[[Auteur:Douwe Lubach|{{sc|D.L.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}
'''Ethnographie van Finmarken.'''—De kandidaat in de theologie {{sc|j.a. friis}}, docent der Laplandsche taal aan de universiteit te Christiania, heeft een kaartwerk vervaardigd, dat de woonplaatsen opgeeft van ''alle'' in Finmar kenwoonachtige familiën, en, bij elke familie, in hoe ver deze uit Noorwegers, Lappen of Quaenen (Finnen) bestaat, als ook in hoe ver behalve de moedertaal ook nog eene andere taal in de familie gesproken wordt, eindelijk, meer bijzonder met het oog op de Laplandsche gezinnen, in hoe ver man en vrouw of een van beiden het Noordsch spreekt. De akademie der wetenschappen heeft besloten dit werk uit te geven, zoo de regering eene toelage geven wil tot dekking der niet onbelangrijke onkosten. ({{sc|Petermann's}} ''Geogr. Mittheilungen'', 1861, S. 197.) {{r|[[Auteur:Douwe Lubach|{{sc|D.L.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}
'''Oefent het vergif der slangen op haar zelven de werking uit, die het heeft op andere dieren?'''—Na de proeven van {{sc|fontana}} scheen deze vraag, ten aanzien van ''Vipera aspis'', ontkennend te moeten worden beantwoord. Uit die proeven toch bleek, dat het vergif van die slangensoort volstrekt geene werking uitoefende op vijftien andere slangen derzelfde soort. {{sc|Alfr. dugès}} heeft in 1850 een ander geval van dien aard bekend gemankt. {{sc|Guyon}} heeft op Martinique dienaangaande proeven genomen met ''Bothrops lanceolatus'', welke hij in 1834 in eene te Montpellier verdedigde thesis publiek heeft gemaakt, maar waarop hij thans in een opstel voor de ''Académie des Sciences'' terug komt. Op twee middelmatige ''Bothrops'' inoculeerde hij al het vergif van een anderen, die vijf en een half voet lang was. Een grijze ''Bothrops'' van twee en een half voet werd als het ware door inoculatie verzadigd met al het vergif van acht andere ''Bothrops'' van verschillende lengte. Het vergif oefende geene werking uit. Later heeft {{sc|guyon}} in Algerie andere slangen van ééne soort elkander doen bijten, te weten ''Cerastes aegyptiacus, Echidne mauritanica, Echidne melanura'', of ook ''Cerastes'' en de beide ''Echidne''-soorten elkander doen verwonden. In den ''Jardin des plantes'' beten in 1851 twee ''Trigonocephalus cenchris'', in 1854 twee ''Echidne arictans'' elkander, terwijl in 1860 eene slang der eerstgenoemde soort zich zelve beet. Al deze proeven en toevallige verwondingen leverden al weder negative uitkomsten.—Daar tegenover staan twee verhalen van gevallen met geheel anderen afloop, uit de ''Philosophical Transactions'', waarvan het eerste door {{sc|fontana}} gekritiseerd, het andere door {{sc|lacépède}} in zijne ''Histoire des ''&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>81vyqeq20lpfk1o8l95i8s16ooazxn9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Album der Natuur 1861.djvu/483</title>
    <ns>104</ns>
    <id>40377</id>
    <revision>
      <id>126906</id>
      <timestamp>2022-07-30T19:38:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WeeJeeVee</username>
        <id>2844</id>
      </contributor>
      <comment>/* Niet proefgelezen */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2870" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;WeeJeeVee&quot; /&gt;{{rh||WETENSCHAPPELIJK BIJBLAD.|67}}&lt;/noinclude&gt;kan even goed met zeewater als met gewoon water worden gemaakt. De onaangename reuk bij het onderzoeken van in creosootwater bewaarde voorwerpen kan zeer verminderd worden, door ze af te wasschen of zelfs eenigen tijd te laten liggen in schoon water, waarna men, zoo men wil, ze weder in versch creosootwater bewaren kan. (''Compt. rend''., Tom. LII, pag. 989). {{r|[[Auteur:Douwe Lubach|{{sc|D.L.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}
'''Stammen van bastaarden.'''—Ten bewijze van het soortelijk verschil der menschenstammen voert men de onmogelijkheid aan van de instandhouding van een gemengden stam. {{sc|Barnard davis}} (uitgever, met {{sc|thurnam}}, der ''Crania Britannica'') deelt aan {{sc|broga}} te dezen aanzien twee feiten mede van vlak tegenovergestelde beteekenis. In het westen van Canada, rondom de etablissementen der Roode rivier, heeft de vermenging van Engelsche kolonisten met vrouwen van eenige Indiaansche stammen oorsprong gegeven aan een schoon en vruchtbaar menschenras. {{sc|P. rane}} heeft in een werk getiteld: ''Wanderings of an Artist among the Indians of North-America''. Lond. 1859, dit gemengde ras naauwkeurig beschreven en het gekleurde portret van een meisje daaruit geleverd. Daarentegen blijkt uit de berigten van iemand, die verscheidene jaren op Woahou (een der Sandwichs-eilanden) gewoond heeft, dat wel is waar vereenigingen tusschen Europeërs en inlandsche vrouwen daar zeer talrijk en zeer vruchtbaar zijn, zoodat het aantal bastaarden van Europeërs met inlandsche vrouwen zeer groot is,—maar dat men tevens geen ''enkel'' geval kent van eene vruchtbare vereeniging van deze bastaarden onderling. (''Bulletins de la Société d'Anthropologie de Paris''. Tom. I, pag. 508)—Bij deze en meer dergelijke elkander regtstreeks tegenovergestelde waarnemingen vraagt Ref,, of men niet bijna genoodzaakt is om het antwoord op de vraag: &quot;geeft de kruising der menschenstammen al dan niet oorsprong aan eene onderling onbepaald vruchtbare nakomelingschap &quot;, minder algemeen te stellen, dan gewoonlijk geschiedt, of wel aan te nemen, dat het onmogelijk is hierop een algemeen geldend antwoord te geven, daar het voor den eenen tusschenvorm bevestigend, voor den anderen ontkennend zal moeten uitvallen. {{r|[[Auteur:Douwe Lubach|{{sc|D.L.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}
'''Over de Yezidi of duivel-aanbidders.'''—In de ''Transactions of the ethnological Society'' bevindt zich een stuk van {{sc|fr. ainsworth}} over dit volk, dat een vrij talrijken stam uitmaakt, die in Mesopotamie, Klein-Azië en zuidelijk Rusland verspreid is, en overal, te midden der verschillende stammen, waartusschen hij woont, zijne eigenaardige physische en morele hoedanigheden, zijne gewoonten en zijn geloof bewaart. De godsdienst der Yezidis of Isedis heeft met die der Christenen, der Joden en der Muselmannen niets gemeens, zij&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>m6b9nz42u9dtm457ejgn0j44fr2y3kc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Album der Natuur 1861.djvu/485</title>
    <ns>104</ns>
    <id>40378</id>
    <revision>
      <id>126907</id>
      <timestamp>2022-07-30T19:43:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WeeJeeVee</username>
        <id>2844</id>
      </contributor>
      <comment>/* Niet proefgelezen */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2843" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;WeeJeeVee&quot; /&gt;{{rh||WETENSCHAPPELIJK BIJBLAD.|69}}&lt;/noinclude&gt;''Serpents'' is overgenomen. Het eerste verhaal is dubbelzinnig; het tweede draagt in zich zelf de kenmerken van onwaarheid, b.v. dat slangen acht en twaalf minuten na den ontvangen beet stierven, waaruit volgen zou, dat het slangengif sterker op vergiftige slangen werkt dan op alle andere dieren, terwijl de ondervinding juist leert, dat de snelheid der werking op niet vergiftige slangen en andere reptilen nooit ook maar eenigzins te vergelijken is met hetgeen bij vogelen en zoogdieren plaats heeft.—De slotsom is: dat het vergif der slangen geen vergif is voor haar zelve, noch voor het individu, dat het levert, noch voor dat, op hetwelk het wordt overgebragt, in geene soort, 't zij indezelfde soort, 't zij van de eene soort op de andere. (''Compt. rend.'', Tom. LIII, pag. 12.) {{r|[[Auteur:Douwe Lubach|{{sc|D.L.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}
'''Kwartskristallen in meteorisch ijzer''' heeft {{sc|g. rosé}} gevonden ({{sc|poggenorf}}'s ''Annalen'', 1861, no. 5.) Op een stuk van dit ijzer, afkomstig uit Xiquipilco in Mexico, zag men eene kleine punt van een kristal, dat, toen het door R. onderzocht werd, zuiver kwarts bleek te zijn, ten eerste door den vorm, die met den gewonen van het kwarts zoo juist bleek overeen te stemmen, als dit bij metingvan zoo klein een stukje (het is nog iets minder dan 1 mm. groot) kan verwacht worden, en ten tweede, omdat een klein stukje van een dergelijk kristal, dat naast het eerste in hetzelfde ijzer gevonden werd, met soda voor de blaaspijp tot een doorschijnend glaspareltje zamensmolt.

Is dit kwartskristalletje een integrerend deel van het meteoorijzer of is het na zijnen val daarin geraakt? Voor het eerste geval spreekt, naar R. meent, de omstandigheid, dat het volkomen door het bruine ijzeroxyde van de korst was omgeven en buitendien komen kwarts''kristallen'' in het zand zeldzaam voor en is kwartszand misschien op de plaats, waar dit meteoorijzer gevonden werd, in het geheel niet voorhanden, daar het Tolucodal, waarin Xiquipilco ligt, geheel door bergen van kwartsloos trachyt of nieuw vulkanisch gesteente omgeven is. {{r|[[Auteur:Wilhelmus Martinus Logeman|{{sc|Ln.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}
'''Nieuwe sympathetische inkt.'''—Eene zure oplossing van ijzerchloride wordt zoover verdund, dat de daarmede geschrevene letters bij het opdroogen geheel verdwijnen. Heeft men nu bij een zoo beschreven stuk papier twee wijdmondsche flesschen, waarvan de eene eene vingerhooge laag zwavelzuur met eenige druppels van eene sterke oplossing van zwavelcyaankalium, dus daarboven zwavelblaauwzuur in gasvorm bevat, en de andere eene dergelijke laag ammonia liquida, dan wordt het schrift, als het papier in de eerste gehouden wordt, met bloedroode letters zigtbaar; en het verdwijnt weder, zoodra, men het papier in de tweede flesch houdt.

{{nop}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>d48egb563z42asjq5x56u5khrvf7x7d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pagina:Album der Natuur 1861.djvu/487</title>
    <ns>104</ns>
    <id>40379</id>
    <revision>
      <id>126908</id>
      <timestamp>2022-07-30T19:47:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WeeJeeVee</username>
        <id>2844</id>
      </contributor>
      <comment>/* Niet proefgelezen */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2862" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;WeeJeeVee&quot; /&gt;{{rh||WETENSCHAPPELIJK BIJBLAD.|71}}&lt;/noinclude&gt;''Strinsia alata'', uit de tertiaire lagen van Szakadat (Transsylvanië), is de eerste bekende fossile soort van een geslacht, waarvan de thans levende soort (''Strinsia linea'') aan de kusten van Sicilië voorkomt. Van de vier anderen, allen uit de tertiaire vormingen van Pod Sujed bij Agram in Croatië, is de eene een makreel, ''Scomber'', de eerste fossile vertegenwoordiger van het bekende hedendaagsche geslacht der Scomberiden; terwijl de overigen tot het geslacht ''Choetoëssa'' behooren, hetwelk eveneens tot heden niet in fossilen toestand bekend was. (''Quart. hum. of the Geol. Soc'', Vol. XVI, part. 1.) {{r|[[Auteur:Tiberius Cornelis Winkler|{{sc|WR.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}
'''De zilvermijnen''', gelegen op de oostelijke helling van de Sierra Nevada in het koningrijk Utah, schijnen de beroemdste mijnen van Mexiko en Zuid-Arnerika in rijkdom te evenaren. In 1860 heeft men uit die mijnen gehaald en nog voor het ongunstige jaargetijde naar San Francisco vervoerd ongeveer 50 ton zilvererts, die meer dan 5000 gulden per ton hebben opgeleverd.

Gedurende den laatsten winter was het verkeer tusschen San Francisco en de mijnen zeer bezwaarlijk. Bovendien hebben de koude en de sneeuw de werkzaamheden, noodig ter opsporing van aders en ontginning van mijnen, verhinderd. Doch nadat de werkzaamheden sedert eenige weken weder gedaan konden worden, is het gebleken, dat er eene groote hoeveelheid zilver gevonden wordt. Het berigt hiervan doet reeds alle Californiaansche hoofden op hol geraken en zal weldra door de geheele wereld gevoeld worden. (''Mémoires et Bulletin de la Société de Geographie de Genéve,'' Tom. I, Livr. 1.) {{r|[[Auteur:Tiberius Cornelis Winkler|{{sc|WR.}}]]{{gap|4em}}}}
{{dhr}}
'''Voorwereldlijke giraffe.'''—De heeren {{sc|gaudry}} en {{sc|lartet}} hebben te Pikermi in Griekenland overblijfselen van een voorwereldlijke giraffe ontdekt, waaraan zij den naam van ''Camelopardalis attica'' gegeven hebben. De eerstgenoemde zegt van dit dier het volgende:

&quot;''De Camelopardalis attica'' is bijna even groot als de Kaapsche giraffe, waarvan het geraamte zich te Parijs in het museum bevindt: zij is grooter dan de giraffe van den Senegal, welker geraamte in hetzelfde museum gevonden wordt, en zij is veel grooter dan de giraffe van Nubië, door {{sc|joly}} en {{sc|lavocat}}
beschreven, die evenwel niet volwassen was.&quot;

De Grieksche giraffe was tengerder dan de thans levende; vooral de gewrichtsuiteinden der beenderen zijn bijzonder smal en dun, vergeleken met die van de tegenwoordige giraffen. Men weet, dat de voorste ledematen der hedendaagsche giraffe langer zijn dan de achtersten: het is {{sc|gaudry}} doorberekening gebleken, dat die verhouding bij de giraffe van {{sc|Pikermi}} nog veel meer in het oogvallend moet geweest zijn. Na eene naauwkeurige beschrijving van&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>eiavi38xkhm5bb5mju1sc6d64tjhhv2</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>