ژباړه

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="ps">
  <siteinfo>
    <sitename>ويکيپېډيا</sitename>
    <dbname>pswiki</dbname>
    <base>https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%88%D9%85%DA%93%DB%8C_%D9%85%D8%AE</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.21</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">رسنۍ</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">ځانگړی</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">کارن</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">د کارن خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">ويکيپېډيا</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">د ويکيپېډيا خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">دوتنه</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">د دوتنې خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">ميډياويکي</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">د ميډياويکي خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">کينډۍ</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">د کينډۍ خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">لارښود</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">د لارښود خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">وېشنيزه</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">د وېشنيزې خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">تانبه</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">د تانبې خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>ژباړه</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4163</id>
    <revision>
      <id>283155</id>
      <parentid>278993</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T14:35:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jimmy&amp;Friends 2</username>
        <id>27531</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14214" xml:space="preserve"> 
'''ژباړه''' ('''Translation''') د اصلي یا سرچینې ژبې څخه د هدف وړ ژبې ته کټ مټ د متن د معنا لېږدول او رسول دي. په انګلیسي ژبه کې د ژباړې اړوند یو اصطلاحي توپیر شته (چې هره ژبه یې نه لري) او هغه دا دی چې په انګلیسي کې لیکلې ژباړې ته د (''translating'') او شفاهي ژباړې یا د مختلفو ژبو د کاروونکو ترمنځ شفاهي یا اشاروي ارتباطاتو ته د (''interpreting'') اصطلاح کارول کېږي چې په دې ترتیب سره ژباړه (Translation) یواځې هغه مهال پیل کېږي چې په یوه ژبه یو شی ولیکل شي.&lt;ref&gt;''The Oxford Companion to the English Language'', Namit Bhatia, ed., 1992, pp. 1,051–54.&lt;/ref&gt;

یو ژباړونکی تل له دې خطر سره مخامخ وي چې په تېروتنه د اصلي ژبې کلیمې، ګرامر، یا نحوه او جمله بندي د هدف وړ ژبې ته راولېږدوي. له بلې خوا، دا ډول &quot;اوښتنې&quot; ځینې مهال د اصلي ژبې څخه داسې ګټورې کالک کلیمې (calques) او پوروېیونه (loanwords) راواردوي چې د هدف وړ ژبې لابډایه کوي. د سپېڅلو [آسماني] کتابونو او متنونو د لومړنیو ژباړونکو په ګډون، ټولو ژباړونکو د هغو ژبو په شکڷ نیونه کې مرسته کړې چې دوی ورته ژباړې کړې دي.&lt;ref&gt;[[Christopher Kasparek]], &quot;The Translator's Endless Toil&quot;, ''[[The Polish Review]]'', vol. XXVIII, no. 2, 1983, pp. 84-87.&lt;/ref&gt;

دا چې ژباړه یو ستونزمن بهیر دی، نو د ۱۹۴۰مې ز لسیزې راهیسې د ژباړې اتومات کولو یا د انساني ژباړونکي سره د میخانیکي مرستې لپاره تر یوه حده بېلابېلې بریالۍ هڅې شوې دي. په دې وروستیو کې، د انټرنیټ منځته راتللو د ژباړې خدمتونو لپاره د نړۍ په کچه بازار غوړولی او د &quot;ژبې ځایی کول یا لوکلایزېشن&quot; یې اسانه کړي دي.&lt;ref&gt;M. Snell-Hornby, ''[http://www.intralinea.org/reviews/item/The_Turns_of_Translation_Studies_New_Paradigms_or_Shifting_Viewpoints The Turns of Translation Studies: New Paradigms or Shifting Viewpoints?]'', Philadelphia, John Benjamins, 2006, p. 133.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;W.J. Hutchins, ''[https://books.google.com/books?id=3dU5AAAAQBAJ&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q&amp;f=false Early Years in Machine Translation: Memoirs and Biographies of Pioneers]'', Amsterdam, John Benjamins, 2000.&lt;/ref&gt;

== آرپوهه(رېښه) ==
د انګلیسي &quot;translation&quot; کلیمه د یوناني &quot;translatio&quot; څخه اخیستل شوې چې &quot;trans&quot; په معنا د &quot;سراسر&quot; او &quot; ferre &quot; په معنا د &quot;لېږد&quot; یا &quot;راوړلو&quot; دی (چې بیا &quot;latio&quot; د &quot;latus&quot; اصطلاح او د &quot;ferre&quot; د مفعولي حالت څخه راځي). په دې توګه ''translatio'' له یوې ژبې څخه بلې ته د متن &quot;لېږدول&quot; یا &quot;راوړل&quot; دي.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Vélez|first1=Fabio|title=Antes de Babel|pages=3–21}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;The Translator p. 83&quot;&gt;[[Christopher Kasparek]], &quot;The Translator's Endless Toil&quot;, p. 83.&lt;/ref&gt;

له هالنډي او افریقايي یا افریکانس ژبو پرته، ځینو سلاویکي ژبو او جرمن ژبې د translatio پر ځای د &quot;translation&quot; مفهوم لرونکې کلیمې رااخیستې دي او د لاتیني ریښو لرونکو ځای د دوی خپلو سلاویکي یا جرمني رېښو لرونکو کلیمو نیولی دی. پاتې سلاویک ژبو د دې پرځای د &quot;translation&quot; لپاره خپل وییونه د لاتین ژبې له بدیلې کلیمې &quot;''trāductiō''&quot; څخه را اخیستې چې له &quot;''trāductiō''&quot; څخه مشتق شوې او (د &quot;سراسر مشري کولو&quot; یا &quot;سراسر لېږدولو&quot;) په معنا ده او ''trans &quot;''سراسر&quot; او dūcō &quot;مشري کولو یا &quot;راوړلو&quot; ته وايي. &lt;ref name=&quot;The Translator p. 832&quot;&gt;[[Christopher Kasparek]], &quot;The Translator's Endless Toil&quot;, p. 83.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;The Dutch for &quot;translation&quot; is ''vertaling'', from the [[verb]] ''vertalen'', itself derived from ''taal'', &quot;language&quot;, plus [[prefix]] ''ver-''. The Afrikaans for &quot;translation&quot;, derived from the Dutch, is ''vertaling''.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://gtb.inl.nl/iWDB/search?actie=article&amp;wdb=WNT&amp;id=M051812&amp;lemmodern=overzetting &quot;overzetting&quot;] in [[Woordenboek der Nederlandsche Taal]], ''[[Dutch Language Union#Instituut voor de Nederlandse Taal|IvdNT]]''&lt;/ref&gt;

لوېدیځو او ختیځو سلاویک ژبو (د روسۍ ژبې پرته) د translātiō  بېلګه غوره کړه، خو روسۍ او سویلې سلاویک ژبو د trāductiō بېلګه غوره کړه. د رومانس ژبو چې په مستقیم ډول له لاتین څخه اخیستل شوې ده اړتیا نه درلوده چې د &quot;ژباړې&quot; لپاره همغومره مساوي کلیمې وړاندې کړي؛ د دې پر ځای، دوی ډېر ساده د دوو بدیلو لاتیني کلیمو څخه دویمه هغه راواخیسته، یعنې ''trāductiō''..&lt;ref name=&quot;The Translator p. 833&quot;&gt;[[Christopher Kasparek]], &quot;The Translator's Endless Toil&quot;, p. 83.&lt;/ref&gt;

د &quot;ژباړې&quot; لپاره لرغونې یوناني اصطلاح، μετάφρασις (مېټافریز یا metaphrasis، &quot;سراسر خبرې کول&quot;)، انګلیسي ته د &quot;مېټافرېز&quot; (&quot;لفظي&quot;، یا &quot;ټکي په ټکي&quot;، ژباړه) راوړې ده او له &quot;تأویل یا paraphrasis&quot; سره توپیر لري چې (&quot;په بله وینا یا بل عبارت&quot; ژباړل کېږي، او د یونانی له παράφρασις، paraphrasis څخه اخیستل شوې ده). &quot;مېټافریز&quot; په وروستیو اصطلاحګانو کې د &quot;شکلي معادل&quot; او &quot;پارافرېز&quot;، د &quot;خوځنده معادل&quot; سره سمون لري.&lt;ref name=&quot;The Translator p. 834&quot;&gt;[[Christopher Kasparek]], &quot;The Translator's Endless Toil&quot;, p. 83.&lt;/ref&gt;

په روښانه ټکو، د مېټافرېز مفهوم - &quot;ټکي په ټکي ژباړه&quot; - یو نیمګړی مفهوم دی، ځکه چې ډېری مهال یوه مشخصه کلیمه په یوه مشخصه ژبه کې له یوې څخه ډیرې معنا ګانې لري او له دې امله شونې ده چې د یوې کلیمې معنا په یوه مشخصه ژبه کې له یوې څخه په ډېرو کلیمو کې بیان شي. له دې سره سره، &quot;میټافریز&quot; او &quot;پارافرېز&quot; ښايي د ژباړې د ممکنه تګلارو د کارولو په برخه کې د مطلوبو مفهومونو په توګه ګټور وي.

== نظریې ==

=== لویدیځه نظریه ===
د ژباړې د نظریې او عمل په اړه بحثونه لرغونو زمانو ته وررسېږي او لا یې هم د پام وړ دوام لرلی دی. لرغونو یونانیانو د مېټافرېز (تحت اللفظي ژباړې) او پارافرېز ترمنځ توپیر کاوه. دا توپیر د انګلیسي ژبې شاعر او ژباړونکي جان ډرایډن (۱۶۳۱-۱۷۰۰ ز کلونه) په کار واچاوه جان ډرایډن ژباړه په هدف وړ ژبه کې د اصلي ژبې د کارول شویو عبارتونو د معادل او مترادف موندلو د غوراوي پر مهال د افادې او جمله بندۍ د دغو دوو حالتونو د معقول ترکیب په توګه راوپېژندله. &lt;blockquote&gt;کله چې [کلیمې]... په رښیا هم ډېرې زړه راښکونکې وي، نو د هغوی بدلول لیکوال ځوروي. خو هغه څه چې په یوه [ژبه] کې ښکلي وي، ډېری مهال ناسم یا نادوده او ځینې مهال بې معنا کلیمې او عبارتونه لري؛ په بله وینا: دا به معقوله نه وي چې یو ژباړن د لیکوال د کلیمو په کوچنۍ محدوده کې محدود کړل شي: 'همدومره بس ده چې ژباړن داسې عبارتونه وکاروي چې معنا او مفهوم ورخراب نه کړي'.&lt;ref name=&quot;The Translator p. 835&quot;&gt;[[Christopher Kasparek]], &quot;The Translator's Endless Toil&quot;, p. 83.&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;خو ډرایډن د &quot;تقلید یا ورته والي&quot; اړوند د عمل آزادۍ، لکه اقتباسي ژباړې پر خلاف خبرداری ورکړی دی او وايي: &quot;کله چې یو انځورګر ژوند کاپي کوي... د ځانګړنو او عمومي بڼې یا څېرې د بدلون اجازه نه لري...&quot;.&lt;ref name=&quot;Kasparek p. 84&quot;&gt;Kasparek, &quot;The Translator's Endless Toil&quot;, p. 84.&lt;/ref&gt;

د ژباړې د اصلي مفهوم عمومي جوړښت - معادل موندل - له هماغه راهیسې مهم دی چې سیسرو او هوراس په روم ښار کې په لومړۍ قبل المیلاد پېړۍ کې وړاندیز کړی و او د &quot;ټکي په ټکي&quot; (''verbum pro verbo'') ژباړې پر ضد یې ټینګ خبرداری ورکړی و.  &lt;ref name=&quot;Kasparek p. 842&quot;&gt;Kasparek, &quot;The Translator's Endless Toil&quot;, p. 84.&lt;/ref&gt;

ځینې مهال د تیوریکي تنوع سره سره، د لرغونې زمانې راهیسې د ژباړې واقعي کار ډېر لږ بدل شوی دی. د مسیحیت په لومړیو وختونو کې او د منځنیو پېړیو پر مهال د خورا سختې ټکي په ټکي ژباړې او په بېلابېلو زمانو (په ځانګړي ډول له کلاسیک دورې وړاندې روم او په ۱۸مه پېړۍ) کې د مطابقت ورکوونکو (adapters) څخه پرته، ژباړونکو زمینې او شرایطو ته په کتو په عمومي توګه د امکان تر کچې د معادلونو - &quot;لغوي&quot;، او د اړتیا په حالت کې د اصلي معنا او نورو مهمو &quot;ارزښتونو&quot; د تأویل یا paraphrastic په لټه کې له احتیاط څخه ډک نرمښت ښودلی دی. مهم ارزښتونه، لکه: د موسیقۍ په همغږۍ، یا په فلمونو کې د وینا د بیاني حرکتونو سره، د سبک یا سټایل او د نظم (منظومه) بڼه. &lt;ref name=&quot;Kasparek p. 843&quot;&gt;Kasparek, &quot;The Translator's Endless Toil&quot;, p. 84.&lt;/ref&gt;

په عمومي توګه ژباړونکو د معنايي واحدونو (sememes) د اصلي ترتیب او د اړتیا پر مهال- د کلیمو د ترتیب د بیا تولید له لارې، په خپله د زمینې او متن د ساتلو هڅه کړې ده، او واقعي ګرامري جوړښت یې بیاځلي تعبیر او تفسیر کړی دی؛ د بېلګې په توګه، له معلوم حالت (active voice) څخه نامعلوم حالت (passive voice) ته بدلول او برعکس. د &quot;کلیمو ثابت ترتیب لرونکو&quot; ژبو (لکه، انګلیسي، فرانسوي، جرمني) او &quot;د کلیمو آزاد ترتیب لرونکو&quot; ژبو (لکه، یوناني، لاتیني، پولنډي، روسي) تر منځ ګرامري توپیرونه په دې برخه کې هېڅ خنډ نه دي. د اصلي ژبې د متن ځانګړې نحوه (جملې-جوړښت) د هدف وړ ژبې د نحوي اړتیاوو سره سم عیارېږی. &lt;ref&gt;Typically, [[Synthetic language|synthetic languages]].&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Typically, [[Analytic language|analytic languages]].&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Kasparek p. 844&quot;&gt;Kasparek, &quot;The Translator's Endless Toil&quot;, p. 84.&lt;/ref&gt;

کله چې د هدف وړ په ژبه کې د اصلي ژبې اصطلاحګانې نه پیدا کېږي، نو ژباړونکي دغه اصطلاحګانې پور کوي او په دې توګه د هدف وړ ژبه لابډایه کوي. د ژبو تر منځ په ستره کچه د کالکونو او پوروېیونو د تبادلې  او له نورو ژبو څخه د راواردولو په برکت، په عصري اروپايي ژبو کې ډېر لږ داسې مفهومونه شته چې &quot;نه ژباړل کېدونکي یا untranslatable&quot; دي، خو ستره ستونزه بیا له فرهنګ سره د تړلیو اصطلاحګانو راژباړل دي چې د هدف وړ په ژبه کې معادل نه لري. د بشپړ پوهېدو په پار، دا ډول مسئایل باید توضیح او تفسیر شي. &lt;ref name=&quot;Kasparek p. 845&quot;&gt;Kasparek, &quot;The Translator's Endless Toil&quot;, p. 84.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Some examples of this are described in the article, [http://www.noproblem.no/translate.html &quot;Translating the 17th of May into English and other horror stories&quot;], retrieved 15 April 2010.&lt;/ref&gt;

په حقیقت کې، څومره چې د دوو ژبو تر منځ یا د دوو ژبو او درېیمې ژبې ترمنځ اړیکه او راکړه ورکړه ډېره وي، همغومره د دوی تر منځ په ژباړه کې د کارېدونکي مېټافریز او پارافرېز نسبت ډېر وي. خو د کلیمو د ایکولوژیکي مناسب ځای د بدلون له امله، ځینې مهال دودیزه آرپوهه (etymology) په یوه او یا بله ژبه کې د شته معنا لپاره د یوه لارښود په توګه غلطوونکې وي. د بېلګې په توګه: د انګلیسي ژبې ''actual'' (&quot;حقیقي&quot;) کلیمه باید د فرانسوۍ ژبې همآرې ''actuel'' (&quot;اوسنی&quot;، &quot;جاري&quot;)، د پولنډۍ ژبې له ''aktualny'' (&quot;اوسنی&quot;، &quot;چاری&quot;، &quot;موضعي&quot;، &quot;مهالي&quot;، &quot;شوني&quot;)، د سویډنۍ ژبې له ''aktuell'' (&quot;موضعي&quot;، &quot;په اوسمهال کې مهم&quot;)، د روسۍ ژبې له актуальный (&quot;بېړني&quot;، &quot;موضعي&quot;) او یا د هالنډۍ ژبې له ''actueel'' (&quot;جاري&quot;) سره ګډوډه او اشتباه نه شي. &lt;ref name=&quot;Kasparek p. 85&quot;&gt;Kasparek, &quot;The Translator's Endless Toil&quot;, p. 85.&lt;/ref&gt; 

== سرچينې ==
[[وېشنيزه:ژباړه]]</text>
      <sha1>bm0g98c9fu8jqez3c7jdpimgbzd2d6j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>283156</id>
      <parentid>283155</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T14:42:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jimmy&amp;Friends 2</username>
        <id>27531</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14206" xml:space="preserve"> 
'''ژباړه''' ('''Translation''') د اصلي یا سرچینې ژبې څخه د هدف وړ ژبې ته کټ مټ د متن د معنا لېږدول او رسول دي. په انګلیسي ژبه کې د ژباړې اړوند یو اصطلاحي توپیر شته (چې هره ژبه یې نه لري) او هغه دا دی چې په انګلیسي کې لیکلې ژباړې ته د (''translating'') او شفاهي ژباړې یا د مختلفو ژبو د کاروونکو ترمنځ شفاهي یا اشاروي ارتباطاتو ته د (''interpreting'') اصطلاح کارول کېږي چې په دې ترتیب سره ژباړه (Translation) یواځې هغه مهال پیل کېږي چې په یوه ژبه یو شی ولیکل شي.&lt;ref&gt;''The Oxford Companion to the English Language'', Namit Bhatia, ed., 1992, pp. 1,051–54.&lt;/ref&gt;

یو ژباړونکی تل له دې خطر سره مخامخ وي چې په تېروتنه د اصلي ژبې کلیمې، ګرامر، یا نحوه او جمله بندي د هدف وړ ژبې ته راولېږدوي. له بلې خوا، دا ډول &quot;اوښتنې&quot; ځینې مهال د اصلي ژبې څخه داسې ګټورې کالک کلیمې (calques) او پوروېیونه (loanwords) راواردوي چې د هدف وړ ژبې لابډایه کوي. د سپېڅلو [آسماني] کتابونو او متنونو د لومړنیو ژباړونکو په ګډون، ټولو ژباړونکو د هغو ژبو په شکڷ نیونه کې مرسته کړې چې دوی ورته ژباړې کړې دي.&lt;ref&gt;[[Christopher Kasparek]], &quot;The Translator's Endless Toil&quot;, ''[[The Polish Review]]'', vol. XXVIII, no. 2, 1983, pp. 84-87.&lt;/ref&gt;

دا چې ژباړه یو ستونزمن بهیر دی، نو د ۱۹۴۰مې ز لسیزې راهیسې د ژباړې اتومات کولو یا د انساني ژباړونکي سره د میخانیکي مرستې لپاره تر یوه حده بېلابېلې بریالۍ هڅې شوې دي. په دې وروستیو کې، د انټرنیټ منځته راتللو د ژباړې خدمتونو لپاره د نړۍ په کچه بازار غوړولی او د &quot;ژبې ځایی کول یا لوکلایزېشن&quot; یې اسانه کړي دي.&lt;ref&gt;M. Snell-Hornby, ''[http://www.intralinea.org/reviews/item/The_Turns_of_Translation_Studies_New_Paradigms_or_Shifting_Viewpoints The Turns of Translation Studies: New Paradigms or Shifting Viewpoints?]'', Philadelphia, John Benjamins, 2006, p. 133.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;W.J. Hutchins, ''[https://books.google.com/books?id=3dU5AAAAQBAJ&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q&amp;f=false Early Years in Machine Translation: Memoirs and Biographies of Pioneers]'', Amsterdam, John Benjamins, 2000.&lt;/ref&gt;

== آرپوهه(رېښه) ==
د انګلیسي &quot;translation&quot; کلیمه د یوناني &quot;translatio&quot; څخه اخیستل شوې چې &quot;trans&quot; په معنا د &quot;سراسر&quot; او &quot; ferre &quot; په معنا د &quot;لېږد&quot; یا &quot;راوړلو&quot; دی (چې بیا &quot;latio&quot; د &quot;latus&quot; اصطلاح او د &quot;ferre&quot; د مفعولي حالت څخه راځي). په دې توګه ''translatio'' له یوې ژبې څخه بلې ته د متن &quot;لېږدول&quot; یا &quot;راوړل&quot; دي.&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Vélez|first1=Fabio|title=Antes de Babel|pages=3–21}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;The Translator p. 83&quot;&gt;[[Christopher Kasparek]], &quot;The Translator's Endless Toil&quot;, p. 83.&lt;/ref&gt;

له هالنډي او افریقايي یا افریکانس ژبو پرته، ځینو سلاویکي ژبو او جرمن ژبې د translatio پر ځای د &quot;translation&quot; مفهوم لرونکې کلیمې رااخیستې دي او د لاتیني ریښو لرونکو ځای د دوی خپلو سلاویکي یا جرمني رېښو لرونکو کلیمو نیولی دی. پاتې سلاویک ژبو د دې پرځای د &quot;translation&quot; لپاره خپل وییونه د لاتین ژبې له بدیلې کلیمې &quot;''trāductiō''&quot; څخه را اخیستې چې له &quot;''trāductiō''&quot; څخه مشتق شوې او (د &quot;سراسر مشري کولو&quot; یا &quot;سراسر لېږدولو&quot;) په معنا ده او ''trans &quot;''سراسر&quot; او dūcō &quot;مشري کولو یا &quot;راوړلو&quot; ته وايي.&lt;ref name=&quot;The Translator p. 832&quot;&gt;[[Christopher Kasparek]], &quot;The Translator's Endless Toil&quot;, p. 83.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;The Dutch for &quot;translation&quot; is ''vertaling'', from the [[verb]] ''vertalen'', itself derived from ''taal'', &quot;language&quot;, plus [[prefix]] ''ver-''. The Afrikaans for &quot;translation&quot;, derived from the Dutch, is ''vertaling''.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://gtb.inl.nl/iWDB/search?actie=article&amp;wdb=WNT&amp;id=M051812&amp;lemmodern=overzetting &quot;overzetting&quot;] in [[Woordenboek der Nederlandsche Taal]], ''[[Dutch Language Union#Instituut voor de Nederlandse Taal|IvdNT]]''&lt;/ref&gt;

لوېدیځو او ختیځو سلاویک ژبو (د روسۍ ژبې پرته) د translātiō  بېلګه غوره کړه، خو روسۍ او سویلې سلاویک ژبو د trāductiō بېلګه غوره کړه. د رومانس ژبو چې په مستقیم ډول له لاتین څخه اخیستل شوې ده اړتیا نه درلوده چې د &quot;ژباړې&quot; لپاره همغومره مساوي کلیمې وړاندې کړي؛ د دې پر ځای، دوی ډېر ساده د دوو بدیلو لاتیني کلیمو څخه دویمه هغه راواخیسته، یعنې ''trāductiō''..&lt;ref name=&quot;The Translator p. 833&quot;&gt;[[Christopher Kasparek]], &quot;The Translator's Endless Toil&quot;, p. 83.&lt;/ref&gt;

د &quot;ژباړې&quot; لپاره لرغونې یوناني اصطلاح، μετάφρασις (مېټافریز یا metaphrasis، &quot;سراسر خبرې کول&quot;)، انګلیسي ته د &quot;مېټافرېز&quot; (&quot;لفظي&quot;، یا &quot;ټکي په ټکي&quot;، ژباړه) راوړې ده او له &quot;تأویل یا paraphrasis&quot; سره توپیر لري چې (&quot;په بله وینا یا بل عبارت&quot; ژباړل کېږي، او د یونانی له παράφρασις، paraphrasis څخه اخیستل شوې ده). &quot;مېټافریز&quot; په وروستیو اصطلاحګانو کې د &quot;شکلي معادل&quot; او &quot;پارافرېز&quot;، د &quot;خوځنده معادل&quot; سره سمون لري.&lt;ref name=&quot;The Translator p. 834&quot;&gt;[[Christopher Kasparek]], &quot;The Translator's Endless Toil&quot;, p. 83.&lt;/ref&gt;

په روښانه ټکو، د مېټافرېز مفهوم - &quot;ټکي په ټکي ژباړه&quot; - یو نیمګړی مفهوم دی، ځکه چې ډېری مهال یوه مشخصه کلیمه په یوه مشخصه ژبه کې له یوې څخه ډیرې معنا ګانې لري او له دې امله شونې ده چې د یوې کلیمې معنا په یوه مشخصه ژبه کې له یوې څخه په ډېرو کلیمو کې بیان شي. له دې سره سره، &quot;میټافریز&quot; او &quot;پارافرېز&quot; ښايي د ژباړې د ممکنه تګلارو د کارولو په برخه کې د مطلوبو مفهومونو په توګه ګټور وي.

== نظریې ==

=== لویدیځه نظریه ===
د ژباړې د نظریې او عمل په اړه بحثونه لرغونو زمانو ته وررسېږي او لا یې هم د پام وړ دوام لرلی دی. لرغونو یونانیانو د مېټافرېز (تحت اللفظي ژباړې) او پارافرېز ترمنځ توپیر کاوه. دا توپیر د انګلیسي ژبې شاعر او ژباړونکي جان ډرایډن (۱۶۳۱-۱۷۰۰ ز کلونه) په کار واچاوه جان ډرایډن ژباړه په هدف وړ ژبه کې د اصلي ژبې د کارول شویو عبارتونو د معادل او مترادف موندلو د غوراوي پر مهال د افادې او جمله بندۍ د دغو دوو حالتونو د معقول ترکیب په توګه راوپېژندله. &lt;blockquote&gt;کله چې [کلیمې]... په رښیا هم ډېرې زړه راښکونکې وي، نو د هغوی بدلول لیکوال ځوروي. خو هغه څه چې په یوه [ژبه] کې ښکلي وي، ډېری مهال ناسم یا نادوده او ځینې مهال بې معنا کلیمې او عبارتونه لري؛ په بله وینا: دا به معقوله نه وي چې یو ژباړن د لیکوال د کلیمو په کوچنۍ محدوده کې محدود کړل شي: 'همدومره بس ده چې ژباړن داسې عبارتونه وکاروي چې معنا او مفهوم ورخراب نه کړي'.&lt;ref name=&quot;The Translator p. 835&quot;&gt;[[Christopher Kasparek]], &quot;The Translator's Endless Toil&quot;, p. 83.&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;خو ډرایډن د &quot;تقلید یا ورته والي&quot; اړوند د عمل آزادۍ، لکه اقتباسي ژباړې پر خلاف خبرداری ورکړی دی او وايي: &quot;کله چې یو انځورګر ژوند کاپي کوي... د ځانګړنو او عمومي بڼې یا څېرې د بدلون اجازه نه لري...&quot;.&lt;ref name=&quot;Kasparek p. 84&quot;&gt;Kasparek, &quot;The Translator's Endless Toil&quot;, p. 84.&lt;/ref&gt;

د ژباړې د اصلي مفهوم عمومي جوړښت - معادل موندل - له هماغه راهیسې مهم دی چې سیسرو او هوراس په روم ښار کې په لومړۍ قبل المیلاد پېړۍ کې وړاندیز کړی و او د &quot;ټکي په ټکي&quot; (''verbum pro verbo'') ژباړې پر ضد یې ټینګ خبرداری ورکړی و.&lt;ref name=&quot;Kasparek p. 842&quot;&gt;Kasparek, &quot;The Translator's Endless Toil&quot;, p. 84.&lt;/ref&gt;

ځینې مهال د تیوریکي تنوع سره سره، د لرغونې زمانې راهیسې د ژباړې واقعي کار ډېر لږ بدل شوی دی. د مسیحیت په لومړیو وختونو کې او د منځنیو پېړیو پر مهال د خورا سختې ټکي په ټکي ژباړې او په بېلابېلو زمانو (په ځانګړي ډول له کلاسیک دورې وړاندې روم او په ۱۸مه پېړۍ) کې د مطابقت ورکوونکو (adapters) څخه پرته، ژباړونکو زمینې او شرایطو ته په کتو په عمومي توګه د امکان تر کچې د معادلونو - &quot;لغوي&quot;، او د اړتیا په حالت کې د اصلي معنا او نورو مهمو &quot;ارزښتونو&quot; د تأویل یا paraphrastic په لټه کې له احتیاط څخه ډک نرمښت ښودلی دی. مهم ارزښتونه، لکه: د موسیقۍ په همغږۍ، یا په فلمونو کې د وینا د بیاني حرکتونو سره، د سبک یا سټایل او د نظم (منظومه) بڼه.&lt;ref name=&quot;Kasparek p. 843&quot;&gt;Kasparek, &quot;The Translator's Endless Toil&quot;, p. 84.&lt;/ref&gt;

په عمومي توګه ژباړونکو د معنايي واحدونو (sememes) د اصلي ترتیب او د اړتیا پر مهال- د کلیمو د ترتیب د بیا تولید له لارې، په خپله د زمینې او متن د ساتلو هڅه کړې ده، او واقعي ګرامري جوړښت یې بیاځلي تعبیر او تفسیر کړی دی؛ د بېلګې په توګه، له معلوم حالت (active voice) څخه نامعلوم حالت (passive voice) ته بدلول او برعکس. د &quot;کلیمو ثابت ترتیب لرونکو&quot; ژبو (لکه، انګلیسي، فرانسوي، جرمني) او &quot;د کلیمو آزاد ترتیب لرونکو&quot; ژبو (لکه، یوناني، لاتیني، پولنډي، روسي) تر منځ ګرامري توپیرونه په دې برخه کې هېڅ خنډ نه دي. د اصلي ژبې د متن ځانګړې نحوه (جملې-جوړښت) د هدف وړ ژبې د نحوي اړتیاوو سره سم عیارېږی.&lt;ref&gt;Typically, [[Synthetic language|synthetic languages]].&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Typically, [[Analytic language|analytic languages]].&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Kasparek p. 844&quot;&gt;Kasparek, &quot;The Translator's Endless Toil&quot;, p. 84.&lt;/ref&gt;

کله چې د هدف وړ په ژبه کې د اصلي ژبې اصطلاحګانې نه پیدا کېږي، نو ژباړونکي دغه اصطلاحګانې پور کوي او په دې توګه د هدف وړ ژبه لابډایه کوي. د ژبو تر منځ په ستره کچه د کالکونو او پوروېیونو د تبادلې  او له نورو ژبو څخه د راواردولو په برکت، په عصري اروپايي ژبو کې ډېر لږ داسې مفهومونه شته چې &quot;نه ژباړل کېدونکي یا untranslatable&quot; دي، خو ستره ستونزه بیا له فرهنګ سره د تړلیو اصطلاحګانو راژباړل دي چې د هدف وړ په ژبه کې معادل نه لري. د بشپړ پوهېدو په پار، دا ډول مسئایل باید توضیح او تفسیر شي.&lt;ref name=&quot;Kasparek p. 845&quot;&gt;Kasparek, &quot;The Translator's Endless Toil&quot;, p. 84.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Some examples of this are described in the article, [http://www.noproblem.no/translate.html &quot;Translating the 17th of May into English and other horror stories&quot;], retrieved 15 April 2010.&lt;/ref&gt;

په حقیقت کې، څومره چې د دوو ژبو تر منځ یا د دوو ژبو او درېیمې ژبې ترمنځ اړیکه او راکړه ورکړه ډېره وي، همغومره د دوی تر منځ په ژباړه کې د کارېدونکي مېټافریز او پارافرېز نسبت ډېر وي. خو د کلیمو د ایکولوژیکي مناسب ځای د بدلون له امله، ځینې مهال دودیزه آرپوهه (etymology) په یوه او یا بله ژبه کې د شته معنا لپاره د یوه لارښود په توګه غلطوونکې وي. د بېلګې په توګه: د انګلیسي ژبې ''actual'' (&quot;حقیقي&quot;) کلیمه باید د فرانسوۍ ژبې همآرې ''actuel'' (&quot;اوسنی&quot;، &quot;جاري&quot;)، د پولنډۍ ژبې له ''aktualny'' (&quot;اوسنی&quot;، &quot;چاری&quot;، &quot;موضعي&quot;، &quot;مهالي&quot;، &quot;شوني&quot;)، د سویډنۍ ژبې له ''aktuell'' (&quot;موضعي&quot;، &quot;په اوسمهال کې مهم&quot;)، د روسۍ ژبې له актуальный (&quot;بېړني&quot;، &quot;موضعي&quot;) او یا د هالنډۍ ژبې له ''actueel'' (&quot;جاري&quot;) سره ګډوډه او اشتباه نه شي.&lt;ref name=&quot;Kasparek p. 85&quot;&gt;Kasparek, &quot;The Translator's Endless Toil&quot;, p. 85.&lt;/ref&gt; 

== سرچينې ==
[[وېشنيزه:ژباړه]]</text>
      <sha1>9m296n4vuo30zqlz3efhxgcbw6tbhcb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>بهايي</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4748</id>
    <revision>
      <id>283189</id>
      <parentid>179459</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T09:16:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>عثمان منصور انصاري</username>
        <id>200</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27773" xml:space="preserve">{{بې-پرېوالی}}‎
[[دوتنه:Mirza husain ali.jpg|left|thumb|230px|مرزا حسين علي (بهاءالله)]]
'''بهايي''' ډله د [[مرزا حسين علي بهاالله]] په واسطه چې په [[بهاءالله]] پېژندل كېږي، بنسټ اېښودل شوې دى. دا لاروركه ډله د انگريزي استعمار په پير كې د نني [[ايران]] له خېټې څخه راوزېږېده. او د [[نړۍ]] پر مخ خپره شوه. [[بهايان]] د نړۍ په ډېرو نړېوالو غونډو كې خپل گډون په زبات رسولې، چې لدې ډلې څخه د ملگرو ملتونو سازمان، د يونيسېف سازمان او د شنې سولې په سازمان كې كارنده ونډه لري.

== د پېداېښت ځاى ==
بهايي لاروركه ډله لكه د نورو ډلو (برېلويت، قاديانت، بوهريت، احمديت) په څېر د ښكېلاگرو ځواكونو لخوا د [[مسلمان]]انو د كمزوري كولو لپاره جوړه شوې ډله ده، چې د خپلو بادارانو د ښكېلاكي موخو د بشپړولو لپاره د هغوي د لاس اله جوړه شوې ده. دا ډله د مرزا حسين علي په لاس چې ځان يې په [[بهاءالله]] نوماوه، بنسټ اېښودل شوې ده. دا لاروركه ډله د انگريزي استعمار په پير كې د نني [[ايران]] له خېټې څخه راوزېږېده. او د نړۍ
[[دوتنه:Haifa BW 2.JPG|thumb|په حیفا (اسرائیل) كې د [[مقام اعلی]] په نامه سپېڅلې ودانۍ]]

پر مخ خپره شوه. د خپلو ناوړه او بې لارې گروهو خپرولو لپاره ساده ډوله [[مسلمان]]ان په چل او  دوكې سره خپل اړخ ته راماتوي، او په پاى كې يې  په بشپړ ډول په دام كې راگېرېږي. دا ساده ډوله [[مسلمان]]ان داسې خيال كوي چې دوي (بهاييان) به ددوي په څېر [[مسلمان]]ان وي، خو دا گومان يې بېځايه وي.  كه څه هم دا ډله په خپلو بلنو كې د قرآن كريم ايتونه او نبوي وېناوې رانقلوي او په خپل هگټه ترې كار اخلي، خو بيا هم د ټول [[مسلمان]] امت په ټولييز ډول دا ډله كافره گرځولې او له [[اسلام]] څخه يې جدا يوه ډله گڼي. 

زياتره پوهان پدې گروهه دي، چې بهاييان له [[اسلام]] څخه بېله ډله (فرقه) نه بلكه يو بېله لار ([[مذهب]]) يا ([[دين]]) يا ډله ده، چې له [[اسلام]] سره هېڅ سر او كار نلري. د اريانتيا خبره خو لا دا ده چې دا ډله له خپل كفر سره، سره، ټول [[مسلمان]]ه نړۍ (له بهاييانو څخه پرته) كافره بولي. بټه دې نه وي، چې بهاييان خپلې زياتره گروهې او اندود له نورو خلكو څخه پټ ساتي.

== بهاییان او باب ==
د باب له مړينې څخه وروسته يې لارويان چې په (بابيانو) ياديده، د باب رسمي ځايناستي (مېرزا يحيى نوري) چې پدې ورځو كې د بغداد په لور تښېدلې ؤ راټول شول. يو څه وروسته د يحيى مشر ورور چې(مېرزا حسېن علي نوري) نومېده او هغه هم د ايراني [[بابيان]]و له ډلې څخه ؤ، له [[ايران]] څخه په تېښته بريالې او ځان يې د [[بغداد]] بابيانو ته چې دده د كوشني ورور تر مشرۍ لاندې راټول شوي ول، سره يوځاى شو. 

مېرزا حسېن علي دا دعوه وكړه، چې ۱۱ كاله مخكې كله چې په [[ايران]] كې اوسېده، نو څښتن تعالى (العياذ باالله) په ده كې تجلى كړې وه. او له هغه وخت څخه دى پوهېده چې دڅښتن تعالى ريښوتونې دين بايد د زمكې پر مخ راوټوكوي. نو لدې امله حسېن علي د بابي لاروركه ډله، دده په وېنا په (بشارت) سره دبهاي په رېښتوني دين (لار وركې ډلې) لغو كړ، او عملا يې بابيزم لغو اعلان كړ. پدې ډول بابيان چې زياتره [[ايرانيان]] ول، په دوه ډلو ووېشل شول، لومړۍ ډله د تېر په څېر د (صبح ازل) پيروي كوله، او هغه يې خپل رېښتونې مشر په توگه مانه، او بله ډله د حسېن علي چې ځانته يې د ([[بهاءالله]] ) لقب غوره كړې ؤ پېروي پېل كړه، او دده شاوخوا راټول شول.
ددې دوه ډلو ترمنځ له ډېرو سختو جنگ جگړو څخه وروسته [[عثماني خلافت]] و انگېرله چې دا فساد د تل لپاره ورك كړي، نو په همدې موښه يې دواړه ورونه جدا، جدا ښارونو ته ولېږل.
[[عثماني خليفه]] (ازليان) له (بهاييانو) څخه بېلولو لپاره (صبح ازل) يې د [[قبرص]] په لورې ولېږه، او [[بهاءالله]] ) يې د [[عكا]] ([[فلسطين]] چې د صهيوني تاړاك لانې دې او [[اسراييل]] نومېږي) په لورې ولېږه. 
بل ټكې چې د يادولو وړ دى، هغه دا چې د بهايي لار وركه ډلې له ادعاؤ څخه داسې په زبات رسي، چې وايي: 
((حسېن علي نوري نه دا چې د [[څښتن تعالى]] [[پېغمبر]] دى، بلكه هغه د څښتن د اروا تجلى ده، چې په بشري [[كالبوت]] كې زموږ لپاره رالېږل شوې. ددوي په وړاندې د [[څښتن تعالى]] او [[بهاءالله]] ترمنځ كوم توپير نشته)).

لكه څرنگه چې د [[عيسويان]]و [[گروهه]] ده، چې څښتن د [[عيسى عليه السلام]] په څېره موږ ته راغلې ؤ، دارنگه [[بهاييان]] هم پدې گروهه دي، چې څښتن په [[بهاءالله]] كې ورگډ شوې، او [[بهاييان]]و لپاره رالېږل شوې دى.  خپله [[عيسى عليه السلام]] دا دعوه نه وه كړې، چې هغه د څښتن تعالى زوى دى، او يا څښتن پده كې دى، او يا دى د څښتن روح دى. دا دعوه د هغه له پورته كېدو څخه وروسته هغو يهودو وكړه، چې غوښتل يې د عيسى عليه السلام لارښوونو كې لاس ووهي او گډوډې يې كړي. مگر [[بهاءالله]] دا دعوه وكړه چې څښتن په ده كې تجلى كړې او په ده كې ضم شوې دى. بهاييان پدې گروهه دي، چې باب د دوي د نوي دين (بابي) مبشر دى. [[بهاءالله]] ، [[پېغمبر]] او د بهايي لاروركه ډله بنسټ اېښودونكې، د بابي له لارويانو څخه دى، چې بيا ددې خبرې دعوېدار شو، چې د بابي زېرې (بشارت) په ده كې متحقق شو.


== د بهاييت گروهې ==
بهاييان خپلې اصلي گروهې نه ښكاره كوي، دوي چې څه هم ښكاره كوي په هغې ايمان نه وي، ان تردې چې په خپلو منل شويو كتابونو كې هم زياتره گروهې ندي ښكاره كړې. 
دلته به يې يو څو گروهې راواخلو:
* د بهاء الله ليكلي كتاب (كتاب الاقدس) د ټولو اسماني كتابونو منسوخوونكې دى.
* بهاييان د فرد د څښتنوالي ( الوهيت)، د وجود يووالي (وحدت الوجود) او حلول گروهه لري. 
* بهاءالله لپاره په لاهوت او ناسوت كې بېلوالې نشته. ( چې له همدې وجې يې تل په مخ نقاب ځړولې ؤ). 
* بهاءالله په كتاب الاقدس كې داسې وايي:- چاچې زه وپېژندم، هغه خپل مرام او مقصد وپېژندو.
* چا چې ماته پام وكړ، هغه معبود اړخ ته پام وكړ. العياذباالله. 
د بهايي گروهو لمخې، د وحې لړۍ تراوسه نده بنده شوې، او د محمد صلى الله عليه وسلم د (خاتم النبيين) څخه موخه دا ده چې هغه صلى الله عليه وسلم د نبيانو لپاره ښكلا ده، لكه څرنگه چې په چېله د گوتې لپاره د ښكلا سبب كېږي.
 
بهاييان له [[مسلمان]]انو څخه ډېره كركه او نفرت كوي، او ددوي په اړه ډېرې ناوړه خبرې كوي. 
د بهاييانو د سپېڅلي كتاب (كتاب الايقان) څخه يوه ليكه را اخلو چې د [[مسلمان]]انو په اړه ددوي د ذهنونو ښه استازيتوب كوي. (دا ناپوهه هره سهار وختي فرقان (قرآن كريم) لولي، مگر تراوسه پورې د كار او مقصد ټكي ترلاسه كولو كې پاتې راغلي دي). 
* لدې څخه علاوه، بهاييان په عامه ځايونو كې د څښتن تعالى يادونه حرامه گڼي، كه څه هم دا يادونه (ذكر) په پټه هم وي. 
كتاب الاقدس كې وايي: ( هېچا ته روا نده چې د خلكو مخكې د څښتن تعالى يادونه وكړي، او د هغه لپاره خپله ژبه خلاسه كړي، كله چې هغه په سړكونو او رسټورانونو كې وي. 
* بهاييان د (۱۹) عدد سپېڅلې گڼي. ددوي كال ۱۹ مياشتې وي. په هر مياشت كې ۱۹ ورځې وي. 
* ددوي په وړاندې قيامت د بهاءالله په شكل كې راتلونكې دى. 
* دا ډله جنت، دوزخ، پرېښتو او پېريانو وجود نه مني. 
* مرگ څخه وروسته د برزخ په ژوند گروهه نلري، بلكه داسې گروهه لري چې د محمد صلى الله عليه وسلم او باب شېرازي ترمنځ د برزخ موده ده. 


== د بهاييت عبادات ==
د بهاييانو د گروهو په څېر ددوي عبادات هم عجيب او غريب دي. دلته به په لنډ ډول ددوي يو څه عباداتو څخه يادونه وكړو:

* [[لمونځ]]: بهاييان د جنازې له [[لمونځ]] څخه پرته هېڅ [[لمونځ]] په ډله ييز ډول سره نه كوي. دوي درې وخته [[لمونځ]] كوي، چې له سهار، ماسپښين او ماښام څخه عبارت دي. 
په هر [[لمونځ]] كې درې ركعته وي، مگر ددې [[لمونځ]]ونو څرنگوالې ندې ټاكل شوې. [[قبله]] يې عكا (د اسراييل يو ښار) په ښار كې د (بهجه) په نامه قصر دى. اودس كې يواځې مخ او لاسونه وينځي. د گلابو په اوبو اودس كوي، كه چېرې د گلابو اوبه ونه ميندل شي، نو بيا پينځه ځلې (بسم الله الاطهر) وايي بيا اودس كوي. 
* طهارت (غسل): دوي د جنابت غسل نه مني، ځكه دوي پدې گروهه دي، چې څوك بهاييت ومني، نو هغه له هرڅه څخه پاكېږي. 
* [[روژه]]: د بهاييانو په وړاندې په كال كې ۱۹ روژې دي، چې د جون له دويمې څخه تر ۲۱مې نيټې پورې دي. د بهايي ډلې دا مياشت د (العلا) په نامه يادېږي. [[روژه]] د ۱۱ كلو څخه تر ۴۲كلونو پورې خلكو باندې فرض وي. د روژې وخت د لمر له راختلو څخه پېل او د لمر تر پرېوتلو پورې دوام مومي. كارگرانو او ناراسته خلكو ته [[روژه]] بخښل شوې ده. 
* [['''حج''']]: د بهايي دلې [[حج]] يواځې په سړو فرض دى، په ښځو [[حج]] نشته. دا [[حج]] د عكا د ښار په (قصر البهجه) كې ترسره كېږي، چې د بهاءالله زيارت پكې موقعيت لري، او ددې قبر څخه [[حج]] كېږي. 
* [['''سزا''']]: له ديت څخه پرته نورې ټولې سزاوې بخښل شوي دي. 
* واده: سړې يو يا دوه ښځې كولې شي. ددوي په ځينو كتابونو كې دې خبرې ته اشاره شوې چې سړي او ښځې دواړه له خپلو همجنسو سره واده كولې شي. گونډه ښځه د يو ټاكل شوې اندازې پېسو وركولو څخه وروسته بيا واده كولې شي. فاحشه له ۹۰ ورځو څخه وروسته او كونډه ۹۵ ورځې وروسته د واده حقدارې دي.

== د بهايي لارښوونې ==
بهاييان علي محمدباب د [[بهاء الله]] د راښكاره كېدونكي د خبر وركوونكي په توگه مني. او د ځينو په گروهه، [[بهاءالله]] هماغه د وخت امام دى، بهاييان پدې گروهه دي، چې [[بهاءالله]] د څښتن د روح تجلى ده د انسان په كالبوت كې . 
د [[بهاءالله]] لومړني اثارو څخه اېقان، هفت وادي، كلمات مكنونه. 
د لارويانو د وېنا لمخې [[بهاءالله]] يو عرفاني شخص ؤ، او صوفيانه تعبيرات يې ډېر زيات لرل. وېل كېږي، چې [[بهاءالله]] ۲ كاله د [[عراق]] په [[سلېمانيه]] كې د عارفانو او ملنگانو ترڅنگ ژوند تېر كړې.
بهاييانو لارښوونې په ۱۲ څپركيو كې پېژندل شوي، چې پدې ټولو پوره، پوره عمل كول لازمي دي.

دا لارښوونې په لاندې ډول دي:

*رېښتيا لټونه.
*په مورنۍ ژبې برسېره د بلې [[نړېوالې ژبې]] او ليك زده كړه د اړيكو لپاره د اسانتيا لپاره. 
*د ښځو او نرانو د حقوقو برابرښت.
*عمومي سوله
*د ټولييز [[اقتصاد]] تعديل، او د اقتصادي ستونزو لمنځه وړنه.
*نړېوال بشر د [[روح القدس]] د ..... غوښتونكې دى.
*ښوونه او روزنه عمومي كونه او اجباري كونه.
*د نړېوالې سترې محكمې جوړونه.
*د انساني نړۍ يووالې.
* [[دين]] بايد د مينې او محبت سبب وي.
* [[دين]] بايد د علم او [[عقل]] سره مطابق وي.
له بلې مخې زياتره مسلمان پوهان پدې گروهه دي، چې د ([[دين]]) كلېمه د بهاييت لپاره يوه ستره تېروتنه ده. ددوي لپاره بايد د نورو لاروركو ډلو په څېر د ډلې (فرقې) كلېمه وكارول شي.
د بهايي لاروكې ډلې [[اداري نظام]] د بهايي لاروركې ډلې له اداري اصولو څخه يو اصل ده دى، چې هېڅ ځانگړې مذهبي ډلې نلري.

[[اداري نظام]] د [[بهاءالله]] د ليكنو له مخې بايد د مشرۍ په پايه چې (ولي امر الله) دى، وي او دا بايد يو د [[بها الله]] له خپلوانو څخه وي. 
په همدې ډول د كتاب اقدس له مخې بايد يو ټاكونكې نظام د (بيت العدل) په نامه د ولي امر الله تر نظر لاندې د بهايي ټولنې د مسائلو او ستونزو د حل او فصل لپاره وي. 
ولي امر الله يواځينې كس دى، چې د [[بها الله]] وصيتونه او ليكنې [[تفسير]] او تاويل كولې شي.

د وروستي ولي امر الله (شوقي افندي) په مړينې سره د بهايي [[ټولنه]] د [[بهاءالله]] د نسل په وركېدو سره له سرمشرۍ څخه خلاصه شوه.
نن سبا د بهايي [[ټولنه]] په هر [[ښار]] كې يوه ۹ نهه كسيزه ډله د ځايي روحاني محفل (محفل روحاني محلي) په نامه ټاكي، پدې ترتيب د غړو [[ټاكنه]] په پټه او ښكاره ډول سره ترسره كېږي. او بې له تبليغاتو او ټكنو څخه هرڅوك چې د چا خوښ شو، او د هغه په نظر پوره وخوت، نوم يې دې ۹ كسيزه ډله كې ورزياتوي. او دده له راى وركونې څخه هېڅوك نه خبرېږي. آن تردې چې ښځه او مېړه هم يو د بل له راى وركونې څخه نه خبرېږي.

دا راى په صندوقونو كې راټولېږي، او په يوه ورځ كې شمېرل كېږي. هغه ۹نهه كسه چې ډېرې راى يې وړي د ۹ نهه كسيزه ډلې د غړو په توگه ټاكل كېږي. دا ۹ نهه كسيزه ډلې په وار سره د ټولې بهايي ټولنې كې سره ټاكنې كوي، او د (محفل روحاني ملي) په ټاكنه لاس پورې كوي. او لدې څخه پورته د (بيت العدل اعظم) لپاره د (محفل روحاني ملي) لخوا ټاكنې كېږي. 
د شوقي افندي د وېنا لمخې ځايي محفلونه او [[ملي]] محفلونه د ځايي بيت العدلونو او او [[ملي]] بيت العدلونو تر امادگۍ پورې پر خپل ځاى باقي پاتې وي. د محافلو غړي كولې شي، چې نران يا ښځينه اوسي. 
د كتاب اقدس لمخې يواځې نران كولې شي، چې د بيت العدل (اعظم) غړيتوب ترلاسه كړي.

د بيت العدل اعظم ماڼۍ د [[حيفا]] په [[ښار]] چې د نني [[اسراييل]]و په منځ كې دى، موقېعيت لري، چېرې چې [[بها الله]] او د هغه [[كورنۍ]] د يوې اوږدې مودې لپاره په تبعيد او [[زندان]] كې ژوند تېر كړ.
[[بهاييان]] په تېرو ۱۵۰ كلونو په موده كې د ځينو سياسي پيرونو كې د مذهبي گروهو د فشار لاندې پاتې شوي، په ايران كې د اسلامي اووختون څخه وروسته ډېركي [[بهاييان]] د وخت د واكمنو لخوا زندانونو ته اچول شوي. ځينې په دار ځړول شوي. ځينې يې د اروپايي هېوادو پر لورې خوځېدلي. 
نن سبا د [[بهاييان]]و شمېر د نړۍ پرمخ څه اندازه نده مالومه، خو ددې ډلې لارويانو اندازه په [[ايران]] كې د ۳۰۰ زرو شاوخوا ويل كېږي.


== په نړۍ كې د بهاييانو شتون ==
د بهاييانو ستر تعداد په [[ايران]] كې شتون لرلو، چې د [[ايران]] له شيعه انقلاب څخه وروسته ددوي عامه وژنه ترسره شوه، چې دا ډله يې اخوا، دېخوا وشيندله. بهاييان په [[مصر]] كې هم مېشته ول. هورې يې خپل ځانگړې غونډې جوړې كړې وى. كال ۱۹۶۰زكې د [[مصر]] د وخت حكومت فيصلې لمخې ددوي ټول محفلونه وتړل شول. [[عراق]] كې هم بهاييان اوسېدل مگر وروسته بيا له هغه ځايه ورك شول. په كراچۍ ښآر كې د بهاييانو ډېره لويه ډله اوسېږي، او هورې يو لوى مركز هم لري، چې ددې مركز له لارې په پاكستان كې خپل گمراه كوونكې دعوت پرمخ بيايي. [[امريكا]] او [[اروپا]] كې هم د انساني حقوقو د خوندي كوونكيو په نامه ددوي سرپرستي كېږي. [[شام]] او [[فلسطين]] كې هم دا ډله پېدا كېږي. نن سبا دا ډله د [[امريكا]] په متحده ايالاتو كې په ډېر تعداد ليدل كېږي، چې اندازه يې ۲۰ لكو ته رسېږي. هورې په امريكه كې يې ۶۰۰ ټولنې دي. د ځوانانو څخه جوړ يو مهم تنظيم چې (د ختيز او لوديز كاروان) نومېږي، مركزي دفتر هم د نيويارك په ښار كې شتون لري ، د نړۍ هر گوټ ته ترې گمراه كوونكي تبليغات كوي. دا[[بهاييان]] په تېرو ۱۵۰ كلونو په موده كې د ځينو سياسي پيرونو كې د [[مذهب]]ي گروهو د فشار لاندې پاتې شوي، په [[ايران]] كې د [[اسلام]]ي اووختون څخه وروسته ډېركي [[بهاييان]] د وخت د واكمنو لخوا زندانونو ته اچول شوي. ځينې په دار ځړول شوي. ځينې يې د اروپايي هېوادو پر لورې خوځېدلي. 

نن سبا د [[بهاييان]]و شمېر د نړۍ پرمخ څه اندازه نده مالومه، خو ددې ډلې لارويانو اندازه په [[ايران]] كې د ۳۰۰ زرو شاوخوا ويل كېږي.
د بهاييانو په اه د نړۍ د [[مسلمان]]و پوهانو نظر
دا ښكاره خبره ده، چې بهاييت يوه خپلواك [[مذهب]] او ډله ده، نه د [[مسلمان]]انو يوه فرقه. نو لدې امله په ۱۹۲۵ز كال د [[مصر]] سترې محكمې دا فېصله وكړه، چې بهاييت د [[اسلام]] له [[دين]] څخه بېله يوه ډله او [[مذهب]] دى. 
[[شيعه]] او [[سني]] پوهانو دا ډله كافره وگرځوله، او د دوي گروهې يې باطلې وگرځولې. 

د [[اهل سنت او جماعت]] له پوهانو څخه [[ډاكټر محمد سعيد رمضان البوطي]]، ډاكټر [[يوسف قرضاوي]]، [[شيخ حمد متولي الشعراوي،]] د[[الازهر]] د پوهانو ټولنې، سعودي عرب، [[عراق]]، [[يمن]] او [[فلسطين]] پوهانو هم د دوي په كفر [[فتوى]] وركړې او دا خبره يې روښانه كړه چې: ( بهاييان كافران دي، له بهايي ښځې سره د [[مسلمان]] سړي [[نكاح]] نه ناروا ده. بهايي سړي ته ښځه وركول حرام دي. ددوي ذبيحه (حلاله) خوړل حلاله نده. د بهايي مړو ښخول د [[مسلمان]]انو په مړستون كې ناروا او حرام دي. 

د شيعه پوهانو راى هم د اهل سنت له راى سره يو شې ده. دلته د بهاييانو په اړه يواځې د يوه شيعه عالم راى رااخلو: 
شيخ محمد السند ليكي: ( بهاييانو په اړه شرعي موقف دا دى، چې دوي په كفارو كې شمېرل كېږي، ځكه چې دوي د [[اسلام]] [[دين]] له غوره كولو څخه انكار كوي. دوي كې چې څوك لومړې [[مسلمان]] ؤ، بيا يې بهاييت ومنلو، نو مرتد شو، دارنگه كه چېرې دا كس شهادتين (اشهد ان لا الا الله و اشهد ان محمد رسول الله) هم وايي او لدې سره سره بهاييت هم مني، نو دا كس هم مرتد دى.

== اداري نظام ==

[[دوتنه:Cemetery of yazd.jpg|thumb|upright=1.25|The Bahá'í cemetery in [[Yazd]] after its desecration by the government]]


د بهايي دين د اداري نظام بنسټ [[كتاب اقدس]] دى. په دې ډول [[بهاءالله]] په [[كتاب اقدس]] او [[كتاب عهدي]] كې خپل مشر زوى [[عبدالبهاء|عباس افندي(عبدالبهاء)]] خپل ځاېناستې او د اثارو سپېڅلې وټاكه. عبدالبهاء هم په خپل ژوند خپل مشر زوى ...


عبدالبهاء هم له ځانه وروسته په [[الواح وصایا]]، [[شوقی افندی]] (چې د بهاييانو په وړاندې  په [[ولی امرالله]] ۱۹۵۷-۱۹۲۱ پېژندل كېږي) د خپل ځاېناستي په توگه ونوماوه.

په عين حال كې د [[کتاب اقدس]] او [[الواح وصایا]] د [[بیت العدل اعظم]] په نوم يو ټاكونكې نظام هم لري، چې دا نظام بۀ هم د [[ولی امرالله]] لخوا په ټولنيزو چارو كې پلى كېږي. د يادولو وړ ده، چې د [[بیت العدل اعظم]] لومړنۍ ټاكنې په ۱۹۶۳ز كال كې ترسره شوې دي.

== د بهايي دين سپېڅلي كتابونه او ليكنې ==
{{اصلی|د بهايي ليکنې}}


=== د بهاءالله ليكنې ===
بهاييان پدې گروهه دي، چې د بهاء الله ټولې ليكنې د څښتن له لورې وحې كړاى شوې دي. 

* [[کتاب اقدس]] (د بهايي دين ام الکتاب ،د شريعت او احكامو كتاب)
* [[کتاب ایقان]] ( د اسماني كتابونو د ستونزو  په حلونه كې كاروونكې) په پاړسي ژبه.
* [[کلمات مکنونه]] پاړسي

'''د عبدالبهاء ليكنې'''
* خطابات
* [[رساله مدنیه]] (په پاړسي ژبه)
* مفاوضات ( دا كتاب د فلسفي، روحاني او ځينې تفسيري ليكې او داسې نور.)
* [[الواح وصایا|الواح وصایای]] مبارکه (وصیت نامه)

==په بهاييت كې انشعابات او په ډلو ټپلو وېشل کېدل==

بهاییت د بهاءالله له مړینې وروسته څو ځلې له وېش سره مخ شوی. د احمد سهراب ډله له بهاییت بېله شوې او او «چارلز مِیسون ریمی» او نورو ته وفاداره ده.د بیت العدل منونکي ډېرکۍ ډله چې په اسراییلو کې اوسي نورې ټولې ډلې ډلگۍ نامشروع او له خپلې فرقې بهر گڼي، مگر دا ډلې ځانونه بهاییان شمېري او د ډېرکیو بهاییانو ډله زورواکې او بېلارې گڼي.&lt;ref&gt;http://en.wikipedia.org/wiki/Bah%C3%A1%27%C3%AD_divisions&lt;/ref&gt;
 --&gt;

== دا هم وگورئ==
* [[تشېع]]
* [[بهايي]]
* [[برېلوليت]]
* [[بوهريت]]
* [[قاديانيت]]
* [[اسماعليله]]
* [[هندويزم]]
* [[سكهيزم]]
* [[بوديزم]]

== باندنۍ تړنې ==

[http://www.afghanbahais.org/ د افغان بهاييانو وېبپاڼه]

== سرچينې ==

&lt;references/&gt;
# بهاييت: گروهې، تاريخ او فعاليتونه يې (ترجمان القرآن مياشتېنۍ، ۲۰۰۶، اگست)
# www.wikipedia.org
# سلسله مراتب [[مذهب]]ی در بهائیت.


{| class=&quot;toccolours&quot; style=&quot;margin: 0.5em auto; clear: both; font-size: 100%; text-align: center;&quot;
|-
! style=&quot;background:gold; font-size: larger;&quot; | [[:category:اديان او گروهې|اديان او گروهې]] 
|-
| [[دوتنه:ReligijneSymbole.png|90px|]]
|-
|[[اسلام]] | [[عيسويت]] | [[بوديزم]] | [[بهايي]] | [[تائو مت]] | [[جاينيزم]] | [[زردشتي]] | [[شنټويزم]] | [[سکهيزم]] | [[کنفیوشيزم]]| [[هندويزم]] | [[يهوديت]] | [[قاديانيت]] | [[تشيع]]
|-
|}
{{د فلسفې سرليکونه}}
{{تصوف}}
[[وېشنيزه:د نړۍ د دينونو لړليك]]
[[وېشنيزه:مذهب]]
[[وېشنيزه:اديان او گروهې]]</text>
      <sha1>gceh92ktwsmoobusiflyizigyk7itqz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>283191</id>
      <parentid>283189</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T09:56:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>عثمان منصور انصاري</username>
        <id>200</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27729" xml:space="preserve">{{بې-پرېوالی}}‎
[[دوتنه:Mirza husain ali.jpg|left|thumb|230px|مرزا حسين علي (بهاءالله)]]
'''بهايي''' ډله د [[مرزا حسين علي بهاالله]] په واسطه چې په [[بهاءالله]] پېژندل كېږي، بنسټ اېښودل شوې دى. دا ډله د انگريزي استعمار په پير كې په نني [[ايران]] کې راوزېږېده. او د [[نړۍ]] پر مخ خپره شوه. [[بهايان]] د نړۍ په ډېرو نړېوالو غونډو كې خپل گډون په زبات رسولې، چې لدې ډلې څخه د ملگرو ملتونو سازمان، د يونيسېف سازمان او د شنې سولې په سازمان كې كارنده ونډه لري.

== د پېداېښت ځاى ==
بهايي ډله لكه د نورو ډلو (برېلويت، قاديانت، بوهريت، احمديت) په څېر د ښكېلاگرو ځواكونو لخوا د [[مسلمان]]انو د كمزوري كولو لپاره جوړه شوې ډله ده، چې د خپلو بادارانو د ښكېلاكي موخو د بشپړولو لپاره د هغوي د لاس اله جوړه شوې ده. دا ډله د مرزا حسين علي په لاس چې ځان يې په [[بهاءالله]] نوماوه، بنسټ اېښودل شوې ده. دا لاروركه ډله د انگريزي استعمار په پير كې د نني [[ايران]] له خېټې څخه راوزېږېده. او د نړۍ
[[دوتنه:Haifa BW 2.JPG|thumb|په حیفا (اسرائیل) كې د [[مقام اعلی]] په نامه سپېڅلې ودانۍ]]

پر مخ خپره شوه. د خپلو ناوړه او بې لارې گروهو خپرولو لپاره ساده ډوله [[مسلمان]]ان په چل او  دوكې سره خپل اړخ ته راماتوي، او په پاى كې يې  په بشپړ ډول په دام كې راگېرېږي. دا ساده ډوله [[مسلمان]]ان داسې خيال كوي چې دوي (بهاييان) به ددوي په څېر [[مسلمان]]ان وي، خو دا گومان يې بېځايه وي.  كه څه هم دا ډله په خپلو بلنو كې د قرآن كريم ايتونه او نبوي وېناوې رانقلوي او په خپل هگټه ترې كار اخلي، خو بيا هم د ټول [[مسلمان]] امت په ټولييز ډول دا ډله كافره گرځولې او له [[اسلام]] څخه يې جدا يوه ډله گڼي. 

زياتره پوهان پدې گروهه دي، چې بهاييان له [[اسلام]] څخه بېله ډله (فرقه) نه بلكه يو بېله لار ([[مذهب]]) يا ([[دين]]) يا ډله ده، چې له [[اسلام]] سره هېڅ سر او كار نلري. د اريانتيا خبره خو لا دا ده چې دا ډله له خپل كفر سره، سره، ټول [[مسلمان]]ه نړۍ (له بهاييانو څخه پرته) كافره بولي. بټه دې نه وي، چې بهاييان خپلې زياتره گروهې او اندود له نورو خلكو څخه پټ ساتي.

== بهاییان او باب ==
د باب له مړينې څخه وروسته يې لارويان چې په (بابيانو) ياديده، د باب رسمي ځايناستي (مېرزا يحيى نوري) چې پدې ورځو كې د بغداد په لور تښېدلې ؤ راټول شول. يو څه وروسته د يحيى مشر ورور چې(مېرزا حسېن علي نوري) نومېده او هغه هم د ايراني [[بابيان]]و له ډلې څخه ؤ، له [[ايران]] څخه په تېښته بريالې او ځان يې د [[بغداد]] بابيانو ته چې دده د كوشني ورور تر مشرۍ لاندې راټول شوي ول، سره يوځاى شو. 

مېرزا حسېن علي دا دعوه وكړه، چې ۱۱ كاله مخكې كله چې په [[ايران]] كې اوسېده، نو څښتن تعالى (العياذ باالله) په ده كې تجلى كړې وه. او له هغه وخت څخه دى پوهېده چې دڅښتن تعالى ريښوتونې دين بايد د زمكې پر مخ راوټوكوي. نو لدې امله حسېن علي د بابي لاروركه ډله، دده په وېنا په (بشارت) سره دبهاي په رېښتوني دين (لار وركې ډلې) لغو كړ، او عملا يې بابيزم لغو اعلان كړ. پدې ډول بابيان چې زياتره [[ايرانيان]] ول، په دوه ډلو ووېشل شول، لومړۍ ډله د تېر په څېر د (صبح ازل) پيروي كوله، او هغه يې خپل رېښتونې مشر په توگه مانه، او بله ډله د حسېن علي چې ځانته يې د ([[بهاءالله]] ) لقب غوره كړې ؤ پېروي پېل كړه، او دده شاوخوا راټول شول.
ددې دوه ډلو ترمنځ له ډېرو سختو جنگ جگړو څخه وروسته [[عثماني خلافت]] و انگېرله چې دا فساد د تل لپاره ورك كړي، نو په همدې موښه يې دواړه ورونه جدا، جدا ښارونو ته ولېږل.
[[عثماني خليفه]] (ازليان) له (بهاييانو) څخه بېلولو لپاره (صبح ازل) يې د [[قبرص]] په لورې ولېږه، او [[بهاءالله]] ) يې د [[عكا]] ([[فلسطين]] چې د صهيوني تاړاك لانې دې او [[اسراييل]] نومېږي) په لورې ولېږه. 
بل ټكې چې د يادولو وړ دى، هغه دا چې د بهايي لار وركه ډلې له ادعاؤ څخه داسې په زبات رسي، چې وايي: 
((حسېن علي نوري نه دا چې د [[څښتن تعالى]] [[پېغمبر]] دى، بلكه هغه د څښتن د اروا تجلى ده، چې په بشري [[كالبوت]] كې زموږ لپاره رالېږل شوې. ددوي په وړاندې د [[څښتن تعالى]] او [[بهاءالله]] ترمنځ كوم توپير نشته)).

لكه څرنگه چې د [[عيسويان]]و [[گروهه]] ده، چې څښتن د [[عيسى عليه السلام]] په څېره موږ ته راغلې ؤ، دارنگه [[بهاييان]] هم پدې گروهه دي، چې څښتن په [[بهاءالله]] كې ورگډ شوې، او [[بهاييان]]و لپاره رالېږل شوې دى.  خپله [[عيسى عليه السلام]] دا دعوه نه وه كړې، چې هغه د څښتن تعالى زوى دى، او يا څښتن پده كې دى، او يا دى د څښتن روح دى. دا دعوه د هغه له پورته كېدو څخه وروسته هغو يهودو وكړه، چې غوښتل يې د عيسى عليه السلام لارښوونو كې لاس ووهي او گډوډې يې كړي. مگر [[بهاءالله]] دا دعوه وكړه چې څښتن په ده كې تجلى كړې او په ده كې ضم شوې دى. بهاييان پدې گروهه دي، چې باب د دوي د نوي دين (بابي) مبشر دى. [[بهاءالله]] ، [[پېغمبر]] او د بهايي لاروركه ډله بنسټ اېښودونكې، د بابي له لارويانو څخه دى، چې بيا ددې خبرې دعوېدار شو، چې د بابي زېرې (بشارت) په ده كې متحقق شو.


== د بهاييت گروهې ==
بهاييان خپلې اصلي گروهې نه ښكاره كوي، دوي چې څه هم ښكاره كوي په هغې ايمان نه وي، ان تردې چې په خپلو منل شويو كتابونو كې هم زياتره گروهې ندي ښكاره كړې. 
دلته به يې يو څو گروهې راواخلو:
* د بهاء الله ليكلي كتاب (كتاب الاقدس) د ټولو اسماني كتابونو منسوخوونكې دى.
* بهاييان د فرد د څښتنوالي ( الوهيت)، د وجود يووالي (وحدت الوجود) او حلول گروهه لري. 
* بهاءالله لپاره په لاهوت او ناسوت كې بېلوالې نشته. ( چې له همدې وجې يې تل په مخ نقاب ځړولې ؤ). 
* بهاءالله په كتاب الاقدس كې داسې وايي:- چاچې زه وپېژندم، هغه خپل مرام او مقصد وپېژندو.
* چا چې ماته پام وكړ، هغه معبود اړخ ته پام وكړ. العياذباالله. 
د بهايي گروهو لمخې، د وحې لړۍ تراوسه نده بنده شوې، او د محمد صلى الله عليه وسلم د (خاتم النبيين) څخه موخه دا ده چې هغه صلى الله عليه وسلم د نبيانو لپاره ښكلا ده، لكه څرنگه چې په چېله د گوتې لپاره د ښكلا سبب كېږي.
 
بهاييان له [[مسلمان]]انو څخه ډېره كركه او نفرت كوي، او ددوي په اړه ډېرې ناوړه خبرې كوي. 
د بهاييانو د سپېڅلي كتاب (كتاب الايقان) څخه يوه ليكه را اخلو چې د [[مسلمان]]انو په اړه ددوي د ذهنونو ښه استازيتوب كوي. (دا ناپوهه هره سهار وختي فرقان (قرآن كريم) لولي، مگر تراوسه پورې د كار او مقصد ټكي ترلاسه كولو كې پاتې راغلي دي). 
* لدې څخه علاوه، بهاييان په عامه ځايونو كې د څښتن تعالى يادونه حرامه گڼي، كه څه هم دا يادونه (ذكر) په پټه هم وي. 
كتاب الاقدس كې وايي: ( هېچا ته روا نده چې د خلكو مخكې د څښتن تعالى يادونه وكړي، او د هغه لپاره خپله ژبه خلاسه كړي، كله چې هغه په سړكونو او رسټورانونو كې وي. 
* بهاييان د (۱۹) عدد سپېڅلې گڼي. ددوي كال ۱۹ مياشتې وي. په هر مياشت كې ۱۹ ورځې وي. 
* ددوي په وړاندې قيامت د بهاءالله په شكل كې راتلونكې دى. 
* دا ډله جنت، دوزخ، پرېښتو او پېريانو وجود نه مني. 
* مرگ څخه وروسته د برزخ په ژوند گروهه نلري، بلكه داسې گروهه لري چې د محمد صلى الله عليه وسلم او باب شېرازي ترمنځ د برزخ موده ده. 


== د بهاييت عبادات ==
د بهاييانو د گروهو په څېر ددوي عبادات هم عجيب او غريب دي. دلته به په لنډ ډول ددوي يو څه عباداتو څخه يادونه وكړو:

* [[لمونځ]]: بهاييان د جنازې له [[لمونځ]] څخه پرته هېڅ [[لمونځ]] په ډله ييز ډول سره نه كوي. دوي درې وخته [[لمونځ]] كوي، چې له سهار، ماسپښين او ماښام څخه عبارت دي. 
په هر [[لمونځ]] كې درې ركعته وي، مگر ددې [[لمونځ]]ونو څرنگوالې ندې ټاكل شوې. [[قبله]] يې عكا (د اسراييل يو ښار) په ښار كې د (بهجه) په نامه قصر دى. اودس كې يواځې مخ او لاسونه وينځي. د گلابو په اوبو اودس كوي، كه چېرې د گلابو اوبه ونه ميندل شي، نو بيا پينځه ځلې (بسم الله الاطهر) وايي بيا اودس كوي. 
* طهارت (غسل): دوي د جنابت غسل نه مني، ځكه دوي پدې گروهه دي، چې څوك بهاييت ومني، نو هغه له هرڅه څخه پاكېږي. 
* [[روژه]]: د بهاييانو په وړاندې په كال كې ۱۹ روژې دي، چې د جون له دويمې څخه تر ۲۱مې نيټې پورې دي. د بهايي ډلې دا مياشت د (العلا) په نامه يادېږي. [[روژه]] د ۱۱ كلو څخه تر ۴۲كلونو پورې خلكو باندې فرض وي. د روژې وخت د لمر له راختلو څخه پېل او د لمر تر پرېوتلو پورې دوام مومي. كارگرانو او ناراسته خلكو ته [[روژه]] بخښل شوې ده. 
* [['''حج''']]: د بهايي دلې [[حج]] يواځې په سړو فرض دى، په ښځو [[حج]] نشته. دا [[حج]] د عكا د ښار په (قصر البهجه) كې ترسره كېږي، چې د بهاءالله زيارت پكې موقعيت لري، او ددې قبر څخه [[حج]] كېږي. 
* [['''سزا''']]: له ديت څخه پرته نورې ټولې سزاوې بخښل شوي دي. 
* واده: سړې يو يا دوه ښځې كولې شي. ددوي په ځينو كتابونو كې دې خبرې ته اشاره شوې چې سړي او ښځې دواړه له خپلو همجنسو سره واده كولې شي. گونډه ښځه د يو ټاكل شوې اندازې پېسو وركولو څخه وروسته بيا واده كولې شي. فاحشه له ۹۰ ورځو څخه وروسته او كونډه ۹۵ ورځې وروسته د واده حقدارې دي.

== د بهايي لارښوونې ==
بهاييان علي محمدباب د [[بهاء الله]] د راښكاره كېدونكي د خبر وركوونكي په توگه مني. او د ځينو په گروهه، [[بهاءالله]] هماغه د وخت امام دى، بهاييان پدې گروهه دي، چې [[بهاءالله]] د څښتن د روح تجلى ده د انسان په كالبوت كې . 
د [[بهاءالله]] لومړني اثارو څخه اېقان، هفت وادي، كلمات مكنونه. 
د لارويانو د وېنا لمخې [[بهاءالله]] يو عرفاني شخص ؤ، او صوفيانه تعبيرات يې ډېر زيات لرل. وېل كېږي، چې [[بهاءالله]] ۲ كاله د [[عراق]] په [[سلېمانيه]] كې د عارفانو او ملنگانو ترڅنگ ژوند تېر كړې.
بهاييانو لارښوونې په ۱۲ څپركيو كې پېژندل شوي، چې پدې ټولو پوره، پوره عمل كول لازمي دي.

دا لارښوونې په لاندې ډول دي:

*رېښتيا لټونه.
*په مورنۍ ژبې برسېره د بلې [[نړېوالې ژبې]] او ليك زده كړه د اړيكو لپاره د اسانتيا لپاره. 
*د ښځو او نرانو د حقوقو برابرښت.
*عمومي سوله
*د ټولييز [[اقتصاد]] تعديل، او د اقتصادي ستونزو لمنځه وړنه.
*نړېوال بشر د [[روح القدس]] د ..... غوښتونكې دى.
*ښوونه او روزنه عمومي كونه او اجباري كونه.
*د نړېوالې سترې محكمې جوړونه.
*د انساني نړۍ يووالې.
* [[دين]] بايد د مينې او محبت سبب وي.
* [[دين]] بايد د علم او [[عقل]] سره مطابق وي.
له بلې مخې زياتره مسلمان پوهان پدې گروهه دي، چې د ([[دين]]) كلېمه د بهاييت لپاره يوه ستره تېروتنه ده. ددوي لپاره بايد د نورو لاروركو ډلو په څېر د ډلې (فرقې) كلېمه وكارول شي.
د بهايي لاروكې ډلې [[اداري نظام]] د بهايي لاروركې ډلې له اداري اصولو څخه يو اصل ده دى، چې هېڅ ځانگړې مذهبي ډلې نلري.

[[اداري نظام]] د [[بهاءالله]] د ليكنو له مخې بايد د مشرۍ په پايه چې (ولي امر الله) دى، وي او دا بايد يو د [[بها الله]] له خپلوانو څخه وي. 
په همدې ډول د كتاب اقدس له مخې بايد يو ټاكونكې نظام د (بيت العدل) په نامه د ولي امر الله تر نظر لاندې د بهايي ټولنې د مسائلو او ستونزو د حل او فصل لپاره وي. 
ولي امر الله يواځينې كس دى، چې د [[بها الله]] وصيتونه او ليكنې [[تفسير]] او تاويل كولې شي.

د وروستي ولي امر الله (شوقي افندي) په مړينې سره د بهايي [[ټولنه]] د [[بهاءالله]] د نسل په وركېدو سره له سرمشرۍ څخه خلاصه شوه.
نن سبا د بهايي [[ټولنه]] په هر [[ښار]] كې يوه ۹ نهه كسيزه ډله د ځايي روحاني محفل (محفل روحاني محلي) په نامه ټاكي، پدې ترتيب د غړو [[ټاكنه]] په پټه او ښكاره ډول سره ترسره كېږي. او بې له تبليغاتو او ټكنو څخه هرڅوك چې د چا خوښ شو، او د هغه په نظر پوره وخوت، نوم يې دې ۹ كسيزه ډله كې ورزياتوي. او دده له راى وركونې څخه هېڅوك نه خبرېږي. آن تردې چې ښځه او مېړه هم يو د بل له راى وركونې څخه نه خبرېږي.

دا راى په صندوقونو كې راټولېږي، او په يوه ورځ كې شمېرل كېږي. هغه ۹نهه كسه چې ډېرې راى يې وړي د ۹ نهه كسيزه ډلې د غړو په توگه ټاكل كېږي. دا ۹ نهه كسيزه ډلې په وار سره د ټولې بهايي ټولنې كې سره ټاكنې كوي، او د (محفل روحاني ملي) په ټاكنه لاس پورې كوي. او لدې څخه پورته د (بيت العدل اعظم) لپاره د (محفل روحاني ملي) لخوا ټاكنې كېږي. 
د شوقي افندي د وېنا لمخې ځايي محفلونه او [[ملي]] محفلونه د ځايي بيت العدلونو او او [[ملي]] بيت العدلونو تر امادگۍ پورې پر خپل ځاى باقي پاتې وي. د محافلو غړي كولې شي، چې نران يا ښځينه اوسي. 
د كتاب اقدس لمخې يواځې نران كولې شي، چې د بيت العدل (اعظم) غړيتوب ترلاسه كړي.

د بيت العدل اعظم ماڼۍ د [[حيفا]] په [[ښار]] چې د نني [[اسراييل]]و په منځ كې دى، موقېعيت لري، چېرې چې [[بها الله]] او د هغه [[كورنۍ]] د يوې اوږدې مودې لپاره په تبعيد او [[زندان]] كې ژوند تېر كړ.
[[بهاييان]] په تېرو ۱۵۰ كلونو په موده كې د ځينو سياسي پيرونو كې د مذهبي گروهو د فشار لاندې پاتې شوي، په ايران كې د اسلامي اووختون څخه وروسته ډېركي [[بهاييان]] د وخت د واكمنو لخوا زندانونو ته اچول شوي. ځينې په دار ځړول شوي. ځينې يې د اروپايي هېوادو پر لورې خوځېدلي. 
نن سبا د [[بهاييان]]و شمېر د نړۍ پرمخ څه اندازه نده مالومه، خو ددې ډلې لارويانو اندازه په [[ايران]] كې د ۳۰۰ زرو شاوخوا ويل كېږي.


== په نړۍ كې د بهاييانو شتون ==
د بهاييانو ستر تعداد په [[ايران]] كې شتون لرلو، چې د [[ايران]] له شيعه انقلاب څخه وروسته ددوي عامه وژنه ترسره شوه، چې دا ډله يې اخوا، دېخوا وشيندله. بهاييان په [[مصر]] كې هم مېشته ول. هورې يې خپل ځانگړې غونډې جوړې كړې وى. كال ۱۹۶۰زكې د [[مصر]] د وخت حكومت فيصلې لمخې ددوي ټول محفلونه وتړل شول. [[عراق]] كې هم بهاييان اوسېدل مگر وروسته بيا له هغه ځايه ورك شول. په كراچۍ ښآر كې د بهاييانو ډېره لويه ډله اوسېږي، او هورې يو لوى مركز هم لري، چې ددې مركز له لارې په پاكستان كې خپل گمراه كوونكې دعوت پرمخ بيايي. [[امريكا]] او [[اروپا]] كې هم د انساني حقوقو د خوندي كوونكيو په نامه ددوي سرپرستي كېږي. [[شام]] او [[فلسطين]] كې هم دا ډله پېدا كېږي. نن سبا دا ډله د [[امريكا]] په متحده ايالاتو كې په ډېر تعداد ليدل كېږي، چې اندازه يې ۲۰ لكو ته رسېږي. هورې په امريكه كې يې ۶۰۰ ټولنې دي. د ځوانانو څخه جوړ يو مهم تنظيم چې (د ختيز او لوديز كاروان) نومېږي، مركزي دفتر هم د نيويارك په ښار كې شتون لري ، د نړۍ هر گوټ ته ترې گمراه كوونكي تبليغات كوي. دا[[بهاييان]] په تېرو ۱۵۰ كلونو په موده كې د ځينو سياسي پيرونو كې د [[مذهب]]ي گروهو د فشار لاندې پاتې شوي، په [[ايران]] كې د [[اسلام]]ي اووختون څخه وروسته ډېركي [[بهاييان]] د وخت د واكمنو لخوا زندانونو ته اچول شوي. ځينې په دار ځړول شوي. ځينې يې د اروپايي هېوادو پر لورې خوځېدلي. 

نن سبا د [[بهاييان]]و شمېر د نړۍ پرمخ څه اندازه نده مالومه، خو ددې ډلې لارويانو اندازه په [[ايران]] كې د ۳۰۰ زرو شاوخوا ويل كېږي.
د بهاييانو په اه د نړۍ د [[مسلمان]]و پوهانو نظر
دا ښكاره خبره ده، چې بهاييت يوه خپلواك [[مذهب]] او ډله ده، نه د [[مسلمان]]انو يوه فرقه. نو لدې امله په ۱۹۲۵ز كال د [[مصر]] سترې محكمې دا فېصله وكړه، چې بهاييت د [[اسلام]] له [[دين]] څخه بېله يوه ډله او [[مذهب]] دى. 
[[شيعه]] او [[سني]] پوهانو دا ډله كافره وگرځوله، او د دوي گروهې يې باطلې وگرځولې. 

د [[اهل سنت او جماعت]] له پوهانو څخه [[ډاكټر محمد سعيد رمضان البوطي]]، ډاكټر [[يوسف قرضاوي]]، [[شيخ حمد متولي الشعراوي،]] د[[الازهر]] د پوهانو ټولنې، سعودي عرب، [[عراق]]، [[يمن]] او [[فلسطين]] پوهانو هم د دوي په كفر [[فتوى]] وركړې او دا خبره يې روښانه كړه چې: ( بهاييان كافران دي، له بهايي ښځې سره د [[مسلمان]] سړي [[نكاح]] نه ناروا ده. بهايي سړي ته ښځه وركول حرام دي. ددوي ذبيحه (حلاله) خوړل حلاله نده. د بهايي مړو ښخول د [[مسلمان]]انو په مړستون كې ناروا او حرام دي. 

د شيعه پوهانو راى هم د اهل سنت له راى سره يو شې ده. دلته د بهاييانو په اړه يواځې د يوه شيعه عالم راى رااخلو: 
شيخ محمد السند ليكي: ( بهاييانو په اړه شرعي موقف دا دى، چې دوي په كفارو كې شمېرل كېږي، ځكه چې دوي د [[اسلام]] [[دين]] له غوره كولو څخه انكار كوي. دوي كې چې څوك لومړې [[مسلمان]] ؤ، بيا يې بهاييت ومنلو، نو مرتد شو، دارنگه كه چېرې دا كس شهادتين (اشهد ان لا الا الله و اشهد ان محمد رسول الله) هم وايي او لدې سره سره بهاييت هم مني، نو دا كس هم مرتد دى.

== اداري نظام ==

[[دوتنه:Cemetery of yazd.jpg|thumb|upright=1.25|The Bahá'í cemetery in [[Yazd]] after its desecration by the government]]


د بهايي دين د اداري نظام بنسټ [[كتاب اقدس]] دى. په دې ډول [[بهاءالله]] په [[كتاب اقدس]] او [[كتاب عهدي]] كې خپل مشر زوى [[عبدالبهاء|عباس افندي(عبدالبهاء)]] خپل ځاېناستې او د اثارو سپېڅلې وټاكه. عبدالبهاء هم په خپل ژوند خپل مشر زوى ...


عبدالبهاء هم له ځانه وروسته په [[الواح وصایا]]، [[شوقی افندی]] (چې د بهاييانو په وړاندې  په [[ولی امرالله]] ۱۹۵۷-۱۹۲۱ پېژندل كېږي) د خپل ځاېناستي په توگه ونوماوه.

په عين حال كې د [[کتاب اقدس]] او [[الواح وصایا]] د [[بیت العدل اعظم]] په نوم يو ټاكونكې نظام هم لري، چې دا نظام بۀ هم د [[ولی امرالله]] لخوا په ټولنيزو چارو كې پلى كېږي. د يادولو وړ ده، چې د [[بیت العدل اعظم]] لومړنۍ ټاكنې په ۱۹۶۳ز كال كې ترسره شوې دي.

== د بهايي دين سپېڅلي كتابونه او ليكنې ==
{{اصلی|د بهايي ليکنې}}


=== د بهاءالله ليكنې ===
بهاييان پدې گروهه دي، چې د بهاء الله ټولې ليكنې د څښتن له لورې وحې كړاى شوې دي. 

* [[کتاب اقدس]] (د بهايي دين ام الکتاب ،د شريعت او احكامو كتاب)
* [[کتاب ایقان]] ( د اسماني كتابونو د ستونزو  په حلونه كې كاروونكې) په پاړسي ژبه.
* [[کلمات مکنونه]] پاړسي

'''د عبدالبهاء ليكنې'''
* خطابات
* [[رساله مدنیه]] (په پاړسي ژبه)
* مفاوضات ( دا كتاب د فلسفي، روحاني او ځينې تفسيري ليكې او داسې نور.)
* [[الواح وصایا|الواح وصایای]] مبارکه (وصیت نامه)

==په بهاييت كې انشعابات او په ډلو ټپلو وېشل کېدل==

بهاییت د بهاءالله له مړینې وروسته څو ځلې له وېش سره مخ شوی. د احمد سهراب ډله له بهاییت بېله شوې او او «چارلز مِیسون ریمی» او نورو ته وفاداره ده.د بیت العدل منونکي ډېرکۍ ډله چې په اسراییلو کې اوسي نورې ټولې ډلې ډلگۍ نامشروع او له خپلې فرقې بهر گڼي، مگر دا ډلې ځانونه بهاییان شمېري او د ډېرکیو بهاییانو ډله زورواکې او بېلارې گڼي.&lt;ref&gt;http://en.wikipedia.org/wiki/Bah%C3%A1%27%C3%AD_divisions&lt;/ref&gt;
 --&gt;

== دا هم وگورئ==
* [[تشېع]]
* [[بهايي]]
* [[برېلوليت]]
* [[بوهريت]]
* [[قاديانيت]]
* [[اسماعليله]]
* [[هندويزم]]
* [[سكهيزم]]
* [[بوديزم]]

== باندنۍ تړنې ==

[http://www.afghanbahais.org/ د افغان بهاييانو وېبپاڼه]

== سرچينې ==

&lt;references/&gt;
# بهاييت: گروهې، تاريخ او فعاليتونه يې (ترجمان القرآن مياشتېنۍ، ۲۰۰۶، اگست)
# www.wikipedia.org
# سلسله مراتب [[مذهب]]ی در بهائیت.


{| class=&quot;toccolours&quot; style=&quot;margin: 0.5em auto; clear: both; font-size: 100%; text-align: center;&quot;
|-
! style=&quot;background:gold; font-size: larger;&quot; | [[:category:اديان او گروهې|اديان او گروهې]] 
|-
| [[دوتنه:ReligijneSymbole.png|90px|]]
|-
|[[اسلام]] | [[عيسويت]] | [[بوديزم]] | [[بهايي]] | [[تائو مت]] | [[جاينيزم]] | [[زردشتي]] | [[شنټويزم]] | [[سکهيزم]] | [[کنفیوشيزم]]| [[هندويزم]] | [[يهوديت]] | [[قاديانيت]] | [[تشيع]]
|-
|}
{{د فلسفې سرليکونه}}
{{تصوف}}
[[وېشنيزه:د نړۍ د دينونو لړليك]]
[[وېشنيزه:مذهب]]
[[وېشنيزه:اديان او گروهې]]</text>
      <sha1>05jvdgwcsqt3u2s1r0w297sz6tmpigq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>الوتکه! (فلم)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8375</id>
    <revision>
      <id>283157</id>
      <parentid>147022</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T17:37:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jimmy&amp;Friends 2</username>
        <id>27531</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Jimmy&amp;Friends 2 د [[الوتکه (فلم)]] مخ [[الوتکه! (فلم)]] ته ولېږداوه</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="132" xml:space="preserve">[[دوتنه:!الوتکه.jpg|بټنوک|250px|کیڼ|الوتکه!]]


[[وېشنيزه:د ۱۹۸۰م کال فلمونه]]</text>
      <sha1>rj1a2qvea32rzau9ldbi4t32tff2vro</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>283159</id>
      <parentid>283157</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T17:54:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jimmy&amp;Friends 2</username>
        <id>27531</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4447" xml:space="preserve">{{Infobox film
| name           = Airplane!
| image          = !الوتکه.jpg
| director       = {{Plainlist|
* [[جیم ابراهیم]]
* [[ډیویډ زوکر]]
* [[جیری زوکر]]
}}
| writer         = {{Plainlist|
* جیم ابراهیم
* ډیویډ زوکر
* جیری زوکر
}}
| producer       = [[جون ډیویسن]]
| starring       = {{Plainlist|
* [[رابرټ هیز]]
* [[جولي هیګرټي]]
}}
| cinematography = [[جوزف بیروک]]
| editing        = پیټریک کینیډي
| music          = [[ایلمر برنسټین]]
| studio         = [[پارامونټ پیکچرز]]&lt;br&gt;[[Howard W. Koch|Howard W. Koch Productions]]
| distributor    = پارامونټ پیکچرز
| released       = {{Film date|1980|6|27|ټورنټو او بفیلو&lt;ref name=op&gt;{{cite magazine|magazine=[[Variety (magazine)|Variety]]|date=July 2, 1980|page=3|title='Empire' Major Exception To B.O. Slump, Hits $65-Mil In Five Wks.|last=Ginsberg|first=Steven}}&lt;/ref&gt;|1980|7|2}}
| runtime        = ۸۷ دقیقې&lt;ref&gt;{{cite web |title=Airplane! |url=https://www.bbfc.co.uk/release/airplane-q29sbgvjdglvbjpwwc0zmdm3mdq |website=[[British Board of Film Classification]] |access-date=February 14, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210316142930/https://www.bbfc.co.uk/release/airplane-q29sbgvjdglvbjpwwc0zmdm3mdq |archive-date=March 16, 2021 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;
| country        = {{USA}}
| language       = انګلیسي
| budget         = $۳.۵ میلیونه&lt;ref name=&quot;Numbers&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.the-numbers.com/movie/Airplane#tab=summary |title=Airplane! (1980) - Financial Information |website=[[The Numbers (website)|The Numbers]] |access-date=August 15, 2010 |archive-date=June 20, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140620015751/http://www.the-numbers.com/movie/Airplane#tab=summary |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
| gross          = $۱۷۱ میلیونه&lt;ref name=ww&gt;{{Cite magazine|magazine=[[Variety (magazine)|Variety]]|title=Top 50 worldwide grossers|date=July 15, 2002|last=D'Alessandro|first=Anthony|page=52, Paramount at 90 supplement}}&lt;/ref&gt;
}}'''''الوتکه!''''' {{Lang-en|Airplane!}} د ۱۹۸۰ امریکایی پاروډي فلم دی چې د وروڼو ډیویډ او جیري زوکر لخوا لیکل شوی او لارښود شوی ، او جیم ابراهام د دوی په ډایریکټرۍ کې لومړی دی ،&lt;ref name=&quot;Airplane!&quot;&gt;{{cite web |title=Airplane! |url=http://www.tcm.com/tcmdb/title/66945/Airplane-/full-credits.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160816032610/http://www.tcm.com/tcmdb/title/66945/Airplane-/full-credits.html |archive-date=August 16, 2016 |access-date=May 21, 2016 |work=[[Turner Classic Movies]]}}&lt;/ref&gt; او د جون ډیویسن لخوا تولید شوی.

== قیصه ==
ټیډ سټرایکر یوازې د خپلې اوږدې مودې ملګرې ایلین ډیکنسن لخوا ګوښه شوی ، چې په ټرانس امریکن ایرلاینز کې د سرپرست په توګه کار کوي. د هغې د بیرته ترلاسه کولو په هیله، هغه په الوتکه کې هغه تعقیبوي، که څه هم هغه په ​​جګړه کې د څو نارینه وو له لاسه ورکولو راهیسې د وزر د هر څه په وړاندې ژوره کرکه درلوده. د الوتنې په جریان کې، هغه هڅه کوي چې څو ځلې ورسره اړیکه ونیسي، مګر لکه څنګه چې عمله او ډیری مسافر د خراب کب خوړلو له امله سخت ناروغه کیږي، هغه هیڅ چانس نلري چې هغې ته ورشي. په حقیقت کې، ټیډ سټرایکر داسې بریښي چې یوازینی روغ سړی وي چې د پیلوټ تجربه لري. اوس، دا په هغه پورې اړه لري چې مرغۍ په خوندي ډول په شیکاګو کې ښکته کړي، مخکې له دې چې مسمومیت پیل شي د تلفاتو لامل شي. مګر د ټیډ سټرایکر کرکه واقعیا یو جدي رواني ناروغي ده ، کوم چې خلاصیږي او درملنې ته اړتیا لري - همدا اوس.

== سرچینې ==
&lt;references /&gt;

== بهرنۍ اړیکې ==

* {{AllMovie title|1306}}
* {{mojo title|airplane}}
* {{IMDb title|0080339}}
* {{rotten-tomatoes|airplane}}
* {{Tcmdb title|66945}}

[[وېشنيزه:امریکایی فلمونه]]</text>
      <sha1>j9ditj4f8knoflv6axe7h0iqhyh1k9k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>283160</id>
      <parentid>283159</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T17:56:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jimmy&amp;Friends 2</username>
        <id>27531</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4052" xml:space="preserve">{{Infobox film
| name           = Airplane!
| image          = !الوتکه.jpg
| director       = {{Plainlist|
* [[جیم ابراهیم]]
* [[ډیویډ زوکر]]
* [[جیری زوکر]]
}}
| writer         = {{Plainlist|
* جیم ابراهیم
* ډیویډ زوکر
* جیری زوکر
}}
| producer       = [[جون ډیویسن]]
| starring       = {{Plainlist|
* [[رابرټ هیز]]
* [[جولي هیګرټي]]
}}
| cinematography = [[جوزف بیروک]]
| editing        = پیټریک کینیډي
| music          = [[ایلمر برنسټین]]
| studio         = [[پارامونټ پیکچرز]]&lt;br&gt;[[Howard W. Koch|Howard W. Koch Productions]]
| distributor    = پارامونټ پیکچرز
| released       = {{Film date|1980|6|27|ټورنټو او بفیلو|1980|7|2}}
| runtime        = ۸۷ دقیقې&lt;ref&gt;{{cite web |title=Airplane! |url=https://www.bbfc.co.uk/release/airplane-q29sbgvjdglvbjpwwc0zmdm3mdq |website=[[British Board of Film Classification]] |access-date=February 14, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210316142930/https://www.bbfc.co.uk/release/airplane-q29sbgvjdglvbjpwwc0zmdm3mdq |archive-date=March 16, 2021 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;
| country        = {{USA}}
| language       = انګلیسي
| budget         = $۳.۵ میلیونه&lt;ref name=&quot;Numbers&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.the-numbers.com/movie/Airplane#tab=summary |title=Airplane! (1980) - Financial Information |website=[[The Numbers (website)|The Numbers]] |access-date=August 15, 2010 |archive-date=June 20, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140620015751/http://www.the-numbers.com/movie/Airplane#tab=summary |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
| gross          = $۱۷۱ میلیونه
}}'''''الوتکه!''''' {{Lang-en|Airplane!}} د ۱۹۸۰ امریکایی پاروډي فلم دی چې د وروڼو ډیویډ او جیري زوکر لخوا لیکل شوی او لارښود شوی ، او جیم ابراهام د دوی په ډایریکټرۍ کې لومړی دی ،&lt;ref name=&quot;Airplane!&quot;&gt;{{cite web |title=Airplane! |url=http://www.tcm.com/tcmdb/title/66945/Airplane-/full-credits.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160816032610/http://www.tcm.com/tcmdb/title/66945/Airplane-/full-credits.html |archive-date=August 16, 2016 |access-date=May 21, 2016 |work=[[Turner Classic Movies]]}}&lt;/ref&gt; او د جون ډیویسن لخوا تولید شوی.

== قیصه ==
ټیډ سټرایکر یوازې د خپلې اوږدې مودې ملګرې ایلین ډیکنسن لخوا ګوښه شوی ، چې په ټرانس امریکن ایرلاینز کې د سرپرست په توګه کار کوي. د هغې د بیرته ترلاسه کولو په هیله، هغه په الوتکه کې هغه تعقیبوي، که څه هم هغه په ​​جګړه کې د څو نارینه وو له لاسه ورکولو راهیسې د وزر د هر څه په وړاندې ژوره کرکه درلوده. د الوتنې په جریان کې، هغه هڅه کوي چې څو ځلې ورسره اړیکه ونیسي، مګر لکه څنګه چې عمله او ډیری مسافر د خراب کب خوړلو له امله سخت ناروغه کیږي، هغه هیڅ چانس نلري چې هغې ته ورشي. په حقیقت کې، ټیډ سټرایکر داسې بریښي چې یوازینی روغ سړی وي چې د پیلوټ تجربه لري. اوس، دا په هغه پورې اړه لري چې مرغۍ په خوندي ډول په شیکاګو کې ښکته کړي، مخکې له دې چې مسمومیت پیل شي د تلفاتو لامل شي. مګر د ټیډ سټرایکر کرکه واقعیا یو جدي رواني ناروغي ده ، کوم چې خلاصیږي او درملنې ته اړتیا لري - همدا اوس.

== سرچینې ==
&lt;references /&gt;

== بهرنۍ اړیکې ==

* {{AllMovie title|1306}}
* {{mojo title|airplane}}
* {{IMDb title|0080339}}
* {{rotten-tomatoes|airplane}}
* {{Tcmdb title|66945}}

[[وېشنيزه:امریکایی فلمونه]]</text>
      <sha1>f4twonszzqzyffvacr9jbm4qqi8cwxc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ليتيوم</title>
    <ns>0</ns>
    <id>32677</id>
    <revision>
      <id>283181</id>
      <parentid>271398</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T03:06:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2400:ADC1:48A:9B00:7941:BC3B:1089:56BA</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1888" xml:space="preserve">{{Infobox lithium}}

'''ليتيوم''' (په [[انگرېزي]]: ''Lithium'') له [[کيمياوي توکی|کیمیاوي عناصرو]] څخه یو دی چې په [[تناوبي جدول]] کې د  '''Li''' سمبول او ۳ [[اتمي شمېرې]] په وسیله ښودل شوی دی.

== مشخصات ==
طبقه بندي,کیمیاوي سیسټم,لقب,نومول شوی ولټاژ,


== تاریخچه ==
عنصر په ځمکه کې په 1817 کې د جوهان اګست ارفیوډسن (1792-1841) لخوا په سټاکهولم کې کشف شو کله چې هغه د پیټالیټ په اړه تحقیق وکړ ، یو له لومړني لیتیم منرالونو څخه چې کشف شوی


== مرکبات ==
لیتیم,اکسایډ,پولیمایډز,پوتاشیم.


== د استعمال ځایونه ==
لیتیم ډیری صنعتي کارونې لري. دا شیشې ، سیرامیک ، درملو ، او المونیم او مګنیزیم الیاژونو ته کارول کیږی


== سرچينې ==
&lt;!doctype html&gt;&lt;html itemscope=&quot;&quot; itemtype=&quot;http://schema.org/SearchResultsPage&quot; lang=&quot;en&quot;&gt;&lt;head&gt;&lt;meta charset=&quot;UTF-8&quot;&gt;&lt;meta content=&quot;origin&quot; name=&quot;referrer&quot;&gt;&lt;meta content=&quot;Anb2GUnhMjfTIX0D2a4a6NPAqPI5GaxxRAiF81XTjHJ2qK4E3Hw3VFM4eaJBgRzz45CNPt624audv+wHOJwfAAEAAABieyJvcmlnaW4iOiJodHRwczovL2dvb2dsZS5jb206NDQzIiwiZmVhdHVyZSI6IlRydXN0VG9rZW5zIiwiZXhwaXJ5IjoxNjI2MjIwNzk5LCJpc1N1YmRvbWFpbiI6dHJ1ZX0=&quot; http-equiv=&quot;origin-trial&quot;&gt;&lt;meta content=&quot;/images/branding/googleg/1x/googleg_standard_color_128dp.png&quot; itemprop=&quot;image&quot;&gt;&lt;title&gt;where does lithium used - Google Search&lt;/title&gt;&lt;script nonce=&quot;iyQPfzBA1i/ut2AOshdluQ==&quot;&gt;(function(){window.google={kEI:'ARwoYd7sAamt0PEPg8KdiAY',kEXPI:'31',u:'b81a95e8',kBL:'2n4T'};google.sn='web';google.kHL='en';})();(function(){


&lt;references/&gt;

{{تناوبي جدول}}

{{لنډه}}

[[وېشنيزه:کيمياوي توکي]]</text>
      <sha1>bdj1lrn4cjkxf70vfq9uu1041zuj8fj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د کارن خبرې اترې:Emanuele.fausto</title>
    <ns>3</ns>
    <id>38574</id>
    <revision>
      <id>283187</id>
      <parentid>216031</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T08:06:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>QueerEcofeminist</username>
        <id>16332</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>QueerEcofeminist د [[د کارن خبرې اترې:Superfausto]] مخ [[د کارن خبرې اترې:Emanuele.fausto]] ته ولېږداوه: Automatically moved page while renaming the user &quot;[[Special:CentralAuth/Superfausto|Superfausto]]&quot; to &quot;[[Special:CentralAuth/Emanuele.fausto|Emanuele.fausto]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="428" xml:space="preserve">{{ښه راغلئ|realName=|name=Superfausto}}

-- &lt;span style=&quot;font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt; '''[[کارن:Bloch_khan|&lt;font color=&quot;red&quot;&gt;'''بلوڅ خان''']]''' &lt;/span&gt; &lt;sup&gt;&lt;font face=&quot;MCS Quds SU normal&quot; size=&quot;3&quot;&gt;'''[[د کارن خبرې اترې:Bloch_khan|&lt;font color=&quot;#69 69 69&quot;&gt;'''اړیکه''']] '''&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; ۰۵:۵۸, ۱۰ فبروري ۲۰۱۸ (UTC)</text>
      <sha1>9r3ryb7183axhag6uoya4qs4yb6ophg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>روم</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45863</id>
    <revision>
      <id>283183</id>
      <parentid>282951</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T04:13:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:fa:Special:Redirect/revision/33751340|روم]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5720" xml:space="preserve">'''روم'''{{Placename/adr|په انګليسي ژبه کې (Rûm)}}(بايد د روم له ښار سره غلط نشي)  په [[اروپا]] او [[کوچنۍ اسيا]] کې پرتې ځمکې ته اشاره کوي چې د یو څه مودې لپاره [[د روم جمهوريت|د روم جمهوریت]] ، [[د روم ټولواکمني|روم امپراتورۍ]] ، او [[د بیزانس سترواکي|ختیځ روم امپراتورۍ]] (بیزانتیم) په لاس کې وې.

معمولا، په پخوانیو عربي او اسلامي سرچینو کې، روم د آسیا کوچنیو ځمکو (ترکیه یا اناتولیا) ته اشاره کوي. [[د مدیترانې سمندرګی|د مدیترانې سمندر]] یو له عربي نومونو څخه چې د جنوبي آسیا په کوچنیو برخو کې موقعیت لري، &quot;بهرال روم&quot; دی چې معنی یې د &quot;روم سمندر&quot; دی. لومړني رومیان د [[لاتیني ژبه|لاتیني]] ژبو قومونو یوه څانګه وه چې شاوخوا دوه زره کاله دمخه له مرکزي اروپا څخه [[اېټاليا|اېټالیا]] ته مهاجر شوي. د 1000 BC په شاوخوا کې، کوچیان او کوچیان روما د لاتیم د زرخیز میدان په شمالي څنډه کې د بادي تیبر سیند په اوو ټیټو غونډیو کې د کلیو په جوړولو سره یوځای اوسیدل پیل کړل.

د روم نوم د سلجوقی دورې او بیا [[عثمانې ټولواکمني|د عثماني]] امپراتورۍ په جریان کې د ختیځ روم امپراتورۍ له ړنګېدو وروسته هم کارول کېده.

== په شاهنامې کې روم ==
'''روم''' یو له لومړنیو هېوادونو او تمدنونو څخه دی چې په شاهنامې کې یې یادونه شوې، چې د [[ايران|ایران]] او توران څخه وروسته په ښکاره توګه یادونه شوې، او لومړی واکمن یې د سلیم په شاهنامې کې دی. د روم ځمکه سلیم ته د فریدون نیایش لخوا ټاکل شوې وه. منوچهر اوس د سیور له وژنې وروسته د سلیم په لټه کې دی، او ناپاک سلیم الانان دیج ته وتښتېد، مګر هلته د قارن رزمجو او ګرشاسپ - پیلان له خوا ونیول شو، او ټوله میدان، دیمان او سمندر په وینو پوښل شوی و. د تل په څېر شاه روم په ساحل کې د کلا د ننوتو لپاره کومه کښتۍ یا بېړۍ ونه موندله او منوچهر یې په دې جام کې ونیو. &lt;ref&gt;{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=حسین|نام=الهی قمشه‌ای|پیوند نویسنده=قمشه‌ای|عنوان=شاهنامه فردوسی|ترجمه=ناهید فرشادمهر|سال=۱۳۸۶|ناشر=نشر محمد|مکان=تهران|شابک=۹۶۴-۵۵۶۶-۳۵-۵}}&lt;/ref&gt;

=== د شاه روم مړینه ===
کله چې سلم د بحر غاړې ته ورسېد، هغه وليدل چې پوځ وژل شوی او د کلا دننه د جسدونو څخه تېرېدل ورته ګران وو، منوچهر سالار نو (پور پشان) او د فريدون جانشين هغه ته نږدې شول او د عرج د غچ له اخيستلو مخکې يې ورته يادونه وکړه. بردار د تاج او تخت په خاطر وواژه او اوس چې تا تاج موندلی، نو ولې تښتې؟ &lt;ref&gt;منظور منوچهر [[ایرج پسر فریدون|ایرج]] بود که با دسیسه سلم و تور سر از تن جدا گشت و سر نزد فریدون ارسال شد&lt;/ref&gt; تنګتانګ د سر په څټ کې سالم ته نږدې شو او په یوه ضربه سره یې سر له بدن څخه جلا کړ تر څو د جال په څیر فریدون ته ولیږدول شو. اوس فریدون د دریو ماشومانو سرونه څنګ ته کېښودل.

د روم پوځ د رمې په څیر په میدانونو، بحرونو او غرونو کې خوار شوی و، د لښکرو څخه یو یې د پاک دماغ او هوښیار سړی په توګه وټاکل شو چې په دواړو ایراني ژبو پوهیږي &lt;ref&gt;ظاهراً زبان ایران و روم از یکدیگر متفاوت بود&lt;/ref&gt; د رومیانو استازی راغی. منوچهر وویل چې موږ ټول د هیواد مالداران او بزګران یو، جنګ ته اړ شو، اوس ټول د شاه منوچهر خادم خادمان یو، د هغه د حکم اطاعت کوو. که پاچا اجازه ورکړي، موږ به د لښکر مشران او مشران هغوی ته وسپارو.
 

== اړوند پوښتنې ==

* لرغونی روم
* [[د روم جمهوريت|د روم جمهوریت]]
* [[د روم ټولواکمني|د روم امپراتورۍ]]
* [[د بیزانس سترواکي|د بازنطین امپراتورۍ]]
* [[لوېدېځه رومي سترواکي|د لویدیځ روم امپراتورۍ]]
* [[د سپېڅلې روم امپراتوري|د مقدس روم امپراتورۍ]]
* رومي په ترکي ژبه کې د روم ځمکه معنی لري.
* [[ارز روم|ایرزورم]] د عربي کلمې ترکي تلفظ دی چې معنی یې د رومیانو ځمکه ده.
* رومن کرونولوژي

== پای ليکونه ==
{{لړسرچينې}}
[[وېشنيزه:د روم امپراطوری]]
[[وېشنيزه:رم ام]]
[[وېشنيزه:رومیان]]
[[وېشنيزه:کليسا]]
[[وېشنيزه:قسطنطينيه]]</text>
      <sha1>1bxi9r3a3gkzz8fa5saedbenfqbyfmg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د کارن خبرې اترې:Abdelazim elgelany</title>
    <ns>3</ns>
    <id>62712</id>
    <revision>
      <id>283193</id>
      <parentid>282579</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T10:34:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شيماء</username>
        <id>19801</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>شيماء د [[د کارن خبرې اترې:Abdelazez elgebaly]] مخ [[د کارن خبرې اترې:Abdelazim elgelany]] ته ولېږداوه: Automatically moved page while renaming the user &quot;[[Special:CentralAuth/Abdelazez elgebaly|Abdelazez elgebaly]]&quot; to &quot;[[Special:CentralAuth/Abdelazim elgelany|Abdelazim elgelany]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="487" xml:space="preserve">{{ښه راغلئ|realName=|name=Abdelazez elgebaly}}

-- &lt;span style=&quot;font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt; '''[[کارن:Af420|&lt;font color=&quot;black&quot;&gt;'''Af420''']]''' &lt;/span&gt; &lt;sup&gt;&lt;font face=&quot;MCS Quds SU normal&quot; size=&quot;3&quot;&gt;'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|&lt;font color=&quot;#69 69 69&quot;&gt;'''اړیکه''']] '''&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; ۲۰:۵۹, ۱۳ جولای ۲۰۲۲ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړیوال ‌وخت''']])</text>
      <sha1>rdo3mzs1h26footv3nngxb50vu129qt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د بروکسل (ښار )</title>
    <ns>0</ns>
    <id>62748</id>
    <revision>
      <id>283162</id>
      <parentid>282688</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T18:30:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Haidarabas.safi</username>
        <id>1830</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>سمون ته اړتيا لري</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39482" xml:space="preserve">بروکسل

د '''بروکسل''' ښاروالۍ ( [[فرانسوي ژبه|فرانسوي]] : ''Bruxelles'' یا ''Ville de Bruxelles'' ) د [[بېلجیم|بلجیم]] [[پلازمېنه|پلازمینه]] ده، د فلیمش ټولنې ، د فرانسې ټولنې او د [[بروکسل|بروکسل پلازمینه سیمه ده]] . ښاروالۍ شاوخوا 180,000 اوسیدونکي لري ، چې شاوخوا دریمه برخه یې په تاریخي ''پینټاګون'' کې ژوند کوي ، شاوخوا نیمایي یې په شمالي   لوري کې ، د لاکن ، نیدر-اوور-هیمبیک او هیرن په ولسوالیو کې او پاتې نور یې د لوېزالان واټ شاوخوا شاوخوا سیمو کې , ترکامېرېنبس (په ګډه د سویلي توسیع ) ,په ختیځ توسیع کې،  اوپه  اوروپا ېې برخه  کې چې لویه برخه یې هم په ښاروالۍ پورې اړه لري ژوند کوي.{{Infobox gemeente België|soort=Stad|naam=Brussel|altnaam=Bruxelles|kaart=[[Bestand:Bruxelles Brussels-Capital Belgium Map.svg|250px|ligging in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest]]|kaartbijschrift=ligging in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest|wapen=Greater coat of arms of the City of Brussels.svg|wapenartikel=Wapen van Brussel|vlag=Vlag van Brussel (stad).svg|gewest=Brussels Hoofdstedelijk Gewest|provincie=|arrondissement=[[Arrondissement Brussel-Hoofdstad|Brussel-Hoofdstad]]|postcode=1000&lt;br /&gt;1020&lt;br /&gt;1120&lt;br /&gt;1130|deelgemeente=Brussel&lt;br /&gt;[[Laken (Brussel)|Laken]]&lt;br /&gt;[[Neder-Over-Heembeek]]&lt;br /&gt;[[Haren (Brussel)|Haren]]|burgemeester=[[Philippe Close]] ([[Parti Socialiste (België)|PS]])|bestuur=[[Parti Socialiste (België)|PS]], [[Ecolo]] - [[Groen (partij)|Groen]], [[Démocrate Fédéraliste Indépendant|Défi]], Change.Brussels|partijen=[[Parti Socialiste (België)|PS]] &lt;br /&gt;[[Ecolo]] - [[Groen (partij)|Groen]] &lt;br /&gt;[[Mouvement Réformateur|MR]] - [[Open Vld]] &lt;br /&gt;[[PVDA (België)|PTB*PVDA]] &lt;br /&gt;[[Centre démocrate humaniste|cdH]] - [[Christen-Democratisch en Vlaams|CD&amp;V]] &lt;br /&gt;[[Démocrate Fédéraliste Indépendant|Défi]]&lt;br /&gt;[[N-VA]]&lt;br /&gt; Change.Brussels|zetels='''49'''&lt;br /&gt;17&lt;br /&gt;9&lt;br /&gt;7&lt;br /&gt;6&lt;br /&gt;5&lt;br /&gt;3&lt;br /&gt;1&lt;br /&gt;1|netnummer=02|nis=21004|web=[http://www.brussel.be/ www.brussel.be]|extra portaal=Brussel|foto0=[[Bestand:Grote Markt (9379072012).jpg|{{Infobox/afbeeldingbreedte}}px]]|ondertitel0=[[Grote Markt (Brussel)|Grote Markt]]|image=Laeken_Atomium_06.jpg|caption=[[Atomium]]|image1=Brussels Cinquantenaire R06.jpg|caption1=[[Jubelpark]]}}
د بروکسل ''ښاروالۍ'' د نفوس له مخې په بلجیم کې پنځمه لو یه ښاروالۍ ده. د [[بروکسل|بروکسل - د پلازمینې ټوله سیمه]] ، چې ډیری وختونه په ساده ډول د ''بروکسل'' په نوم یادیږي ، په ټولیزه توګه 19 ښاروالۍ لري چې شاوخوا 1.2 ملیون اوسیدونکي لري. ښاري ساحه ،  او د ښار شاوخوا سېمو په  ګډون، له 1.8 ملیون څخه ډیر اوسیدونکي لري، چې دا په هیواد کې ترټولو لوی  ښار راځي .
[[دوتنه:Jan_Baptist_Bonnecroy_-_Vue_de_Bruxelles.jpg|بټنوک| ''د بروکسل لید'' ، 1664-65 د جان-بپټیسټ بونیکرو لخوا]]
[[دوتنه:Dupont_KBS-FRB(5).jpg|بټنوک|270x270px| د بروکسل ښار مهر، په 1921 کې د ډیوریس ګوډفروی لخوا رامینځته شوی (برونز، 57cm، Dupont 33/AA 3)]]


د بروکسل ''ښاروالۍ'' د نفوس له مخې په بلجیم کې پنځمه لو یه ښاروالۍ ده. د [[بروکسل|بروکسل - د پلازمینې ټوله سیمه]] ، چې ډیری وختونه په ساده ډول د ''بروکسل'' په نوم یادیږي ، په ټولیزه توګه 19 ښاروالۍ لري چې شاوخوا 1.2 ملیون اوسیدونکي لري. ښاري ساحه ،  او د ښار شاوخوا سېمو په  ګډون، له 1.8 ملیون څخه ډیر اوسیدونکي لري، چې دا په هیواد کې ترټولو لوی  ښار راځي .

== ایتمولوژي ==
د ځای نوم &quot;بروکسیل&quot; د &quot;Bruocsella&quot; (په فرانسوي کې: bruoc + ''sella'' ) څخه راځي،  &quot; ''Broekzele'' &quot;  چې تصفېه ېې کړې  نو  بروک    زیله  ویل کیږي

== تاریخ ==
[[دوتنه:Map_of_Brussels_around_1699_-_1706.jpg|ښي|بټنوک| د 1699-1706 شاوخوا د بروکسل نقشه.]]
[[دوتنه:Brussel_1830.reduced.tif|ښي|بټنوک| د بروکسل نقشه، 1830 (د 1900 په شاوخوا کې بیا چاپ شوی)]]
{{بشپړه ليکنه|Geschiedenis van Brussel}}بروکسل د سین په یوه ټاپو کې د یوې کلا په شاوخوا کې لوی شوی. کله چې ښار پراخ شو، د ښار لومړی دیوال جوړ شو، چې ځینې برخې یې لاهم ساتل کیږي. دا ډیر ژر ډیر کوچنی ثابت شو او د دوهم پنټاګون ښار دیوال جوړ شو. پدې کې اوه غونډۍ شاملې وې: کوډنبرګ ، سینټ-میشیلزبرګ، وارموسبرګ ، کونسټبرګ ، سینټ پیټرزبرګ، سبلون او بوټانیکل باغ . د دې دویم دیوال څخه، یوازې د هالیپورټ برج د ځمکې څخه پورته پاتې دی. د منتوف میټرو سټیشن د جوړولو په جریان کې، د ځمکې لاندې استنادي دیوالونه وموندل شول.

ښار په پرله پسې ډول د برابانټ دچي پلازمینه شو ، اوولس والیتونه ، سویلي هالینډ ، د هالنډ انګلستان (د [[امسټرډام|امستردام]] سره یوځای) ، [[بېلجیم|بلجیم]] ، فلیمش ټولنه ، فرانسوي ټولنه او د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمه]] او دا دی. د [[اروپایي ټولنه|اروپايي ټولنې]] اداري مرکز

په 1853 کې د اروپایی کوارټر ساحه د بروکسل ختیځ توسیع سره ضمیمه شوه، په 1864 کې د بویس دی لا کمبری او ایونیو لوئیس د هغې په لور روان شو، ورپسې د بروکسل سویلي پراختیا سره او په 1921 کې ښاروالۍ خپل ترټولو لوی پراختیا تجربه کړه. د هارن ، لایکن ، نیدر-اوور-هیمبیک او شمالي غزول سره ضمیمه کول.

== ډیموګرافیک ==

=== د ډیموګرافیک پراختیا ===
ټول تاریخي معلومات اوسنۍ ښاروالۍ ته اشاره کوي، پشمول لایکن، هارین او نیدر-اوور-هیمبیک.&lt;timeline&gt;
Colors=
 id:a value:gray(0.9)
 id:b value:gray(0.7)
 id:c value:rgb(1,1,1)
 id:d value:rgb(0.7,0.8,0.9)
 id:e value:rgb(0.6,0.7,0.8)

ImageSize = width:800 height:373
PlotArea = left:50 bottom:30 top:30 right:30
DateFormat = x.y
Period = from:0 till:220000
TimeAxis = orientation:vertical
AlignBars = justify
ScaleMajor = gridcolor:b increment:20000 start:0
ScaleMinor = gridcolor:a increment:10000 start:0
BackgroundColors = canvas:c

BarData=
 bar:1806 text:1806
 bar:1816 text:1816
 bar:1830 text:1830
 bar:1846 text:1846
 bar:1856 text:1856
 bar:1866 text:1866
 bar:1880 text:1880
 bar:1890 text:1890
 bar:1900 text:1900
 bar:1910 text:1910
 bar:1920 text:1920
 bar:1930 text:1930
 bar:1947 text:1947
 bar:1961 text:1961
 bar:1970 text:1970
 bar:1981 text:1981
 bar:1990 text:1990
 bar:2000 text:2000
 bar:2010 text:2010
 bar:2020 text:2020
 bar:2022 text:2022

PlotData=
 color:d width:20 align:left

 bar:1806 from:0 till: 73928
 bar:1816 from:0 till: 76969
 bar:1830 from:0 till: 98279
 bar:1846 from:0 till: 129680
 bar:1856 from:0 till: 159809
 bar:1866 from:0 till: 169311
 bar:1880 from:0 till: 183315
 bar:1890 from:0 till: 205096
 bar:1900 from:0 till: 218623
 bar:1910 from:0 till: 218969
 bar:1920 from:0 till: 203058
 bar:1930 from:0 till: 200433
 bar:1947 from:0 till: 184838
 bar:1961 from:0 till: 170489
 bar:1970 from:0 till: 161080
 bar:1981 from:0 till: 139678
 bar:1990 from:0 till: 136706
 bar:2000 from:0 till: 133859
 bar:2010 from:0 till: 157673
 bar:2020 from:0 till: 185103
 bar:2022 from:0 till: 188737

PlotData=

 bar:1806 at: 73928 fontsize:s text: 73928 shift:(-10,5)
 bar:1816 at: 76969 fontsize:S text: 76.969 shift:(-10,5)
 bar:1830 at: 98279 fontsize:S text: 98.279 shift:(-10,5)
 bar:1846 at: 129680 fontsize:S text: 129.680 shift:(-10,5)
 bar:1856 at: 159809 fontsize:S text: 159.809 shift:(-10,5)
 bar:1866 at: 169311 fontsize:S text: 169.311 shift:(-10,5)
 bar:1880 at: 183315 fontsize:S text: 183.315 shift:(-10,5)
 bar:1890 at: 205096 fontsize:S text: 205.096 shift:(-10,5)
 bar:1900 at: 218623 fontsize:S text: 218.623 shift:(-10,5)
 bar:1910 at: 218969 fontsize:S text: 218.969 shift:(-10,5)
 bar:1920 at: 203058 fontsize:S text: 203.058 shift:(-10,5)
 bar:1930 at: 200433 fontsize:S text: 200.433 shift:(-10,5)
 bar:1947 at: 184838 fontsize:S text: 184.838 shift:(-10,5)
 bar:1961 at: 170489 fontsize:S text: 170.489 shift:(-10,5)
 bar:1970 at: 161080 fontsize:S text: 161.080 shift:(-10,5)
 bar:1981 at: 139678 fontsize:S text: 139.678 shift:(-10,5)
 bar:1990 at: 136706 fontsize:S text: 136.706 shift:(-10,5)
 bar:2000 at: 133859 fontsize:S text: 133.859 shift:(-10,5)
 bar:2010 at: 157673 fontsize:S text: 157.673 shift:(-10,5)
 bar:2020 at: 185103 fontsize:S text: 185.103 shift:(-10,5)
 bar:2022 at: 188737 fontsize:S text: 188.737 shift:(-10,5)

&lt;/timeline&gt;{{Clearleft}}

* &lt;small&gt;سرچینې: NIS، Opm: 1806 پورې او په شمول 1981 = سرشمیرنې؛ 1990 او وروسته = نفوس د جنوري په 1&lt;/small&gt;

د بروکسل نړیوال شخصیت او د فلانډرز او والونیا څخه د بهرنيانو او اوسیدونکو لوی شمیر له امله ، لاهم د بروکسل خورا لږ ''ریښتیني'' اوسیدونکي په بروکسل کې موندل کیږي. دوی حتی یو ځانګړی نوم ترلاسه کړ. د مثال په توګه، ''کیټجي'' د بروکسل اصلي اوسیدونکی دی چې زیږیدلی او هلته د خپلو والدینو سره یوځای لوی شوی. یو ''زینیک'' هم هلته زیږیدلی و، مګر یوازې یو مور او پلار لري چې کولی شي خپل ځان ''کیټجی ووایي'' . د دوی ژبه ځانګړنه ده. د بروکسل اصلي ژبه د برابانټین ژبه ده. په ژبپوهنه کې، دا د [[فرانسوي ژبه|فرانسوي]] څخه ډیری پور کلمو او د هالنډي کلمو فرانسوي تلفظ لخوا مشخص شوی. دا د منځني هالنډ د محلي ډول څخه رامینځته شوی چې په مینځنۍ پیړۍ کې ویل کیده. د فرانسوي د بروکسل ډول هم شتون لري. دا د هالنډ څخه ډیری پور کلمې لري او تلفظ د هالنډ لخوا اغیزمن شوي. په بروکسل کې د دوو رسمي ژبو کارولو په اړه نور معلومات د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمې]] په مقاله کې موندل کیدی شي.

== سیاست ==

=== جوړښت ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:74%; text-align:center;&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |بروکسل
! supranational
! [[دولت|ملي]]
! ټولنه
! سیمه
! ولایت
! ولسوالی
! ولسوالی ولسوالی
! کانتون
! ښارګوټی
|-
! rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;font-size:75%;&quot; | اداري
! کچه
|&lt;/img&gt;
|&lt;/img&gt;
|&lt;/img&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;/img&gt;
|&lt;/img&gt;
| colspan=&quot;4&quot; | پلازمینه بروکسل
| '''بروکسل'''
|-
! مدیریت
| ''[[اروپايي کمېسیون|د اروپا کمیسیون]]''
| ''د بلجیم حکومت''
| ''کالج vd'' ''فلیمش&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwqw&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''کالج vd'' ''فرانسوي&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwrw&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''کالج vd'' ''عام&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwsw&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''
| ''د بروکسل - پلازمینې سیمې حکومت''
| colspan=&quot;4&quot; | ''ډیپوټیشن''
| ''ښاروالۍ''
|-
! شورا
| ''[[اروپايي پارلمان|د اروپا پارلمان]]''
| ''د کوټې&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwxQ&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''استازي''
| ''د شورا'' ''فلیمش&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwyQ&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د شورا'' ''فرانسوي&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwzQ&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د شورا'' ''عام&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mw0Q&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''
| د پلازمینې بروکسل پارلمان
| colspan=&quot;4&quot; | ''د ولسوالۍ شورا''
| ''محلي شورا''
|-
! colspan=&quot;2&quot; | تفصیل ډایل کړئ
| د فرانسې ټاکنیز کالج&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; د هالنډ ټاکنیز کالج
| colspan=&quot;3&quot; | د بروکسل - پلازمینې انتخاباتي حوزې&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ( د فلیمش برابانټ انتخاباتي حوزې )
| colspan=&quot;3&quot; | پلازمینه بروکسل
| بروکسل
| '''بروکسل'''
|-
! colspan=&quot;2&quot; | ټاکنې
| ''اروپايي''
| ''فدرالي''
| colspan=&quot;2&quot; | ''فلیمش'' ، ''بروکسل'' او&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د فرانسې د ټولنې ټاکنې''
| colspan=&quot;4&quot; |
| ''د ښار شورا''
|}
د ښار شورا د PS ، Groen - Ecolo ، Défi او Change.brussels څخه جوړه ده (د sp.a شاوخوا سیمه ایز لیست).

لاندې کسان د بورډ غړي دي:
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;60%&quot;
! colspan=&quot;3&quot; |د ښاروال او اډرمین کالج
|-
| '''ښاروال'''
| colspan=&quot;2&quot; | فیلیپ بند (PS)
|-
| rowspan=&quot;12&quot; | '''مشران'''
| بنویټ هیلینګز (ایکولو-شین)
| لومړۍ کښتۍ د اقلیم او سپورت لپاره مسؤل دي
|-
| فوزیه حریچ (PS)
| د عامه زده کړو، ځوانانو او بشري منابعو لپاره مشر.
|-
| فیلیپ بند (PS)
| د سیاحت، پرسونل او مالیې لپاره الډرمین
|-
| بارټ دی هونډټ (ایکولو شنه)
| د حرکت او عامه کارونو مشر
|-
| احمد الکتبي (PS)
| د ملکي ثبت، نفوس او نړیوال پیوستون مشر
|-
| فابین مینګین (Defi)
| د اقتصادي چارو، کارموندنې، سمارټ ښار او اداري ساده کولو لپاره الډرمین
|-
| ځوابونه (بدلون. بروکسل)
| د ښاري پلان جوړونې، هالنډي زده کړو او هالنډي چارو لپاره الډرمن.
|-
| زوبیده جلب (ایکولو شنه)
| د شنو ځایونو کښتۍ او عامه پاکوالی.
|-
| ارناؤډ پینکسټرین (ایکولو شنه)
| د ځوان ماشوم مشر، د اتباعو ګډون او ښاري تجدید.
|-
| ډیلفین هوبا (PS)
| د کلتور، سیاحت او مهمو پیښو لپاره الډرمین.
|-
| لیډیا متیبل نګوی (PS)
| د کور جوړونې، عامه میراثونو او مساوي فرصتونو مشر
|-
| خالد زیان (PS)
| د بروکسل د CPAS مشر
|}

=== د 1976 راهیسې د محلي ټاکنو پایلې ===
ټاکنې هر شپږ کاله وروسته د اکتوبر په دویمه یکشنبه ترسره کیږي. &lt;ref&gt;Zoals bepaald in het [http://www.inforum.be/htmlpages/loi/GKW.htm kiesdecreet].&lt;/ref&gt;

د ۱۹۸۳ کال د [[۱ جنوري|جنورۍ په لومړۍ]] نېټه، د بروکسل لیبرالانو د بلجیم له خپلواکۍ مخکې د ښاروالۍ څوکۍ له لاسه ورکړه او د لومړي ځل لپاره د بروکسل سوسیالیست ښاروال شو. د بروکسل د ټولو ښاروالانو د کتنې لپاره، د بروکسل د ښاروالانو لیست وګورئ.

د 2012 ښاروالۍ په ټاکنو کې، PS-sp.a کارټل د 18 څوکیو سره ترټولو لوی شو، ورپسې cdH (په حقیقت کې، cdH-CD&amp;V کارټل) د 10 څوکیو سره. دریم کارټیل MR-Open Vld هم د 10 څوکیو سره و. Ecolo-Groen د 7 څوکیو سره څلورم ځای خپل کړ. په پای کې، FDF 3 څوکۍ او N-VA 1 څوکۍ ترلاسه کړې. ارغواني اکثریت د PS-sp.a او MR-Open Vld ترمنځ جوړ شوی و، د 49 څوکیو څخه د 28 لپاره ښه و. په هرصورت، د جون په 9 2017، sp.a د بې کوره شوي سازمان سموسوشل په اړه د هغه وخت ښاروال یوان مایور په اړه د بې نظمیو له امله له ایتلاف څخه ووتل. له هغه وخت راهیسې، فیلیپ کلوز د بروکسل ښار ښاروال دی.


د بروکسل لپاره، لکه د بروکسل پلازمینې سیمې د نورو ښاروالیو لپاره، د اوسیدونکو د شمیر په اړه د رایې ورکوونکو شمیر خورا ټیټ دی، دواړه په مطلق شرایطو کې او د هیواد د نورو برخو په پرتله. دا د غیر بلجیم اوسیدونکو د لوړ تناسب له امله دی (که څه هم دوی ممکن د ځانګړو شرایطو لاندې د ښاروالۍ د رایې ورکولو حق ولري). د دې ترڅنګ د هغو رای ورکوونکو شمېر چې د اجباري رایې ورکولو سره سره نه ښيي، هم ډېر دی، چې له همدې امله د سیمې په ۱۹ ښاروالیو کې د باطلو او سپینو په ګډون د ټولو رایو شمېر یوازې ۴۴،۶۶ سلنه دی. . د بروکسل نمرې د اوسیدونکو د 40.33٪ رایو په تناسب سره خرابې شوې.

د 2012 کال د اکتوبر په 14 د ښاروالۍ په ټولټاکنو کې، د رای ورکوونکو/اوسیدونکو او غیر حاضرۍ تناسب په لاندې ډول وو:

* بروکسل: 50.22٪ (رایه ورکوونکي / اوسیدونکي) - 19.68٪ (غیر حاضری)
* د بروکسل ټوله سیمه : 53.89٪ (رایه ورکوونکي / اوسیدونکي) - 17.14٪ (غیر حاضری)

* د فلیمش والیتي مرکزونه: 69.30٪ (رایه ورکوونکي / نفوس) - 12.12٪ (غیر حاضری)
* د والون والیتي مرکزونه: 69.04٪ (رایه ورکوونکي / نفوس) - 17.31٪ (غیر حاضری)

=== د اروپا پلازمینه ===
{{بشپړه ليکنه|Brussel als Europese hoofdstad}}
[[دوتنه:Belgique_-_Bruxelles_-_Schuman_-_Berlaymont_-_01.jpg|بټنوک| د برلامونټ ودانۍ، د اروپایي کمیسیون مرکزي دفتر]]
بروکسل اکثرا د اروپایي اتحادیې اصلي پلازمینه ګڼل کیږي. د [[اروپايي پارلمان|اروپا پارلمان]] په عمده توګه په بروکسل کې غونډه کوي او دا ښار د [[اروپايي کمېسیون|اروپایي کمیسیون]] او [[اروپايي ټولنې شورا|د اروپایي اتحادیې د شورا]] څوکۍ هم ده. د اروپا اقتصادي او ټولنیزه کمیټه ، د سیمې اروپایی کمیټه او یو شمیر اروپایی ادارې هم په بروکسل کې میشتې دي.

ډیری اروپایی ادارې په لیوپولډ ولسوالۍ کې ډله ایزې دي، چې د اروپا ربع په نوم هم پیژندل کیږي. د دې بنسټونو د کور لپاره ډیری نوي اسکائی سکریپرونه جوړ شوي، لکه د برلیمونټ ودانۍ، د جستس لیپسیوس ودانۍ ، د مادوټ برج، د شارلمین ودانۍ ، د استوګنې ماڼۍ او ډیری نور.

د [[ناټو]] مرکزي دفتر او د EUROCONTROL مرکزي دفتر د بروکسل په هارن ښار کې موقعیت لري.

== ځایونه ==
{{څو انځوریزه}}

=== تاریخي میراث ===

* د ګروټ مارکیټ
* د بروکسل ښار تالار
* برودویس
* د سټاک ایکسچینج
* د Beenhouwersstraat
* مینټ (د شاهي مینټ تیاتر)؛ دلته د 1830 کال د بلجیم انقلاب مات شو، چې د بلجیم د خپلواکۍ لامل شو.
* د مانیکن پیس مجسمه
* اتومیم ، یو مشهور یادگار چې د اوسپنې کرسټال استازیتوب کوي 150 ملیارد ځله لوړ شوی. دا د نړیوال میلې په مناسبت جوړ شوی و چې دلته په 1958 کې ترسره شو.
* د سینکوانټینیر پارک د خپلو تالارونو ، میوزیمونو ، پارک او بریالۍ آرچ سره. د بلجیم د خپلواکۍ د پنځوسمې کلیزې په مناسبت جوړ شوی.
* د سینټ مایکل او سینټ ګودولا کلیسا .
* د بروکسل شاهي ماڼۍ او د بروکسل نږدې پارک .
* د کلیویس-راوینسټین کور
* د Roest d'Alkemade هوټل
* de Marolles : په بروکسل کې د کاري طبقې ولسوالۍ چیرې چې د بروکسل مشهور فلی مارکيټ موقعیت لري. ولسوالي د نافذه قانون محکمو لخوا تسلط لري.
* دي سبلون ، د لرغونو اثارو د سوداګرۍ ولسوالي.
* د هیزل : د 1958 نړیوال نندارتون دلته ترسره شو، چې د اتومیم پاتې برخه ده. دلته به تاسو د آرامۍ ځای بروپارک (د سینما کمپلیکس کیینپولیس ، د فرعي استوایی لامبو جنت اوسیډ ، پارک مینی اروپا ، رستورانتونه) ، د کینګ بوډوین سټیډیم ، د بروکسل ایکسپو (نندارتون ځای) او د بروکسل پلانیټریم هم ومومئ ، کوم چې په جریان کې پرانستل شو. د 1935 نړیوال نندارتون
* د لایکن پارک: د لایکن ماڼۍ (د بلجیم د پاچاهانو د استوګنې) سره د 160 هکتارو ډومین، شاهي زرغون کورونه، د جاپاني برج او چینایي ماڼۍ.
* ښار د ویکتور هورټا لخوا ډیزاین شوي ډیری آرټ نوو کورونه لري ( هوټل وان ایټ ویلډ ، هوټل تسل ، هوټل سولوی ).
* په بروکسل کې د پیرود مختلف آرکیډونه ، پشمول د ګیلریز رویلس سینټ - هوبرټ

=== کلیساګانې ===
ځینې کلیساګانې شاملې دي:

* چپل کلیسا
* زموږ د میرمن کلیسا (لایکن)
* د سینټ مایکل او سینټ ګودولا کلیسا
* سینټ جیکب اپ کوډنبرګ
* زموږ د میرمن سبلون کلیسا
* د Finisterrae زموږ میرمن کلیسا
* د سینټ کیترین کلیسا
* د سینټ جان بیپټیسټ لس بیګینج کلیسا
* د سینټ جان او سینټ سټیون کلیسا د مینیمز کلیسا
* د سینټ نیکولاس کلیسا
* بریګیټین کلیسا

== کلتور ==

=== موزیمونه ===

* د بلجیم د ښکلو هنرونو شاهي موزیمونه چې پکې شامل دي:
** د لرغونو هنرونو میوزیم (15-18 پیړۍ)
** د عصري هنر میوزیم (19-20 پیړۍ)
** د مونیر میوزیم (ایکسیلز)
** د ویرتز میوزیم (ایکسیلز)
** د میوزیم میګریټ میوزیم
* د هنر او تاریخ شاهي موزیمونه ، پدې کې شامل دي:
** د Cinquantenaire میوزیم
** د انساني احساساتو تالار
** د هیلې دروازه
** د لرې ختیځ موزیمونه د جاپاني برج او چینایي پویلین سره
** د موسیقۍ د وسایلو میوزیم
* د BELvue میوزیم
* د اردو او نظامي تاریخ شاهي میوزیم
* Autoworld
* د بلجیم د یهودانو میوزیم
* د طبیعي علومو میوزیم
* د هورټا کور (ایکسیلز)
* د بلجیم کامیک سټریپ میوزیم
* د بلجیم بریورز میوزیم
* د بلجیم د ملي بانک موزیم
* د KBR میوزیم

[[دوتنه:Bruxelles_5_rue_du_Chêne_804.jpg|بټنوک| کافه &quot;لی پوچینیلکیلډر&quot;]]


سربیره پردې ، په ښار کې ډیری رستورانتونه شتون لري چې له هغې جملې څخه الکساندر ، کوم چیز سوی ، سی ګرل ، ولا لورین او WY ته یو یا څو میشیلین ستوري ورکړل شوي.

مهم تالارونه Ancienne Belgique, Munt, the Beursschouwburg او KVS دي . په 1993 کې، Kaaitheater ځان د نڅا، تیاتر او فعالیت لپاره د سینکټیلټپلین د مرکز په توګه تاسیس کړ. بروکسل هم له 2005 راهیسې کیسینو لري.

په 1987 کې، د تورن او ټیکسي د بار وړلو پخوانی سټیشن طبقه بندي شو او په کلتوري او تفریحي ځای بدل شو. تر 2016 پورې، د کولور کیف فستیوال هر کال دلته ترسره کېده، چې په 2017 کې اوسیګیم پارک ته لاړ. د کانال په زون کې د بیکوډوک په څنګ کې د تورن او ټکسي په مقابل کې ، دوه کښتۍ ، د ریک هنر بوټ او د ریک د سیندبوټ ، د 1970s راهیسې هنري فعالیتونه ، جشنونه او کلتوري پروژې تنظیموي.

برسلز د LGBT خلکو لپاره د کافې لړۍ هم لري، کوم چې په عمده توګه د کولنمارټ شاوخوا او شاوخوا موقعیت لري، لکه لی بیلجیکا، لی سولیل او لی ډیټور (پخوانی L'Homo Erectus). د دې هدف ګروپ لپاره یو ګوند چې نړیوال اپیل څخه خوند اخلي لا ډیمینس دی، چې د 1994 راهیسې په بلیسسټراټ کې په مشهور ټیکنو ډیسکو فیوز کې ترسره کیږي. &lt;ref&gt;ZiZo Online: [http://zizo-online.be/la-demence-viert-25-verjaardag-met-drie-dagen-feest La Demence viert 25 verjaardag met drie dagen feest], 25 september 2014&lt;/ref&gt;

=== ژبه ===
د [[بروکسل|بروکسل په پلازمینه سیمه]] کې، فرانسوي او هالنډي رسمي ژبې دي. په هرصورت، ډیری اوسیدونکي، مسافر او 'منظم' بهرنیان په عمده توګه فرانسوي د یوې خبرې ژبې په توګه کاروي. دا دود په بروکسل کې د مختلفو ژبو ګروپونو د عددي تناسب، په بروکسل کې د فلیمش نسبي څو ژبنيزم، او د فرانسوي ویونکو ترمنځ د نورو ژبو نسبتا کم پوهه له لارې رامینځته شوی. د څیړنې له مخې، په بروکسل کې د پام وړ شمیر بیلابیل ژبې په کور دننه خبرې کیږي، او د ژبې مخلوط کورنۍ هم شتون لري.

=== پیښې ===
[[دوتنه:Zinneke-parade-brussel-1350316079.jpg|بټنوک| د زینیک پریډ، می 2008]]
[[دوتنه:Rigafestival_in_Brussel_22-09-2018_14-40-06.jpg|بټنوک| په 2018 کې د اسپانیا په چوک کې د ریګا فستیوال]]

* د ګلانو غالۍ ، په حتی کلونو کې (د مثال په توګه 2016 - 2018 - 2020 او نور. †
* روښانه برسلز ، د ژمي په موسم کې
* د میوزیم شپې تبه ، د مارچ لومړۍ اونۍ پای
* Zinnekeparade ، د حتی کلونو په می میاشت کې
* Kunstenfestivaldesarts ، د می په میاشت کې
* د بلجیم ویاړ ، د می په میاشت کې
* د بروکسل اومیګینګ ، په جون او جولای کې
* کولور کیف ، د جون وروستۍ اونۍ پای
* بروزیلا ، د جولای دویمه اونۍ پای
* د بروکسل بد ، په جولای او اګست کې
* زیدفور ، د جولای له دویمې نیمایي څخه د اګست تر دویمې نیمایي پورې
* Bruksellive ، د جولای وروستۍ اونۍ پای
* د اګست په میاشت کې د بروکسل سمر فستیوال

== اقتصاد ==
د بروکسل اقتصاد د خدماتو سکتور او عامه ادارو کې د فعالیتونو تسلط لري. دا فعالیتونه اکثرا د پلازمینې ښار فعالیت سره تړاو لري:

* وزارتونه، ملي او سیمه ییز بنسټونه؛
* سفارتونه او نمایندګي؛
* [[ناټو|د ناټو]] مرکزي دفتر
* د څو هیوادونو سیمه ایز او اروپایی مرکزونه؛
* مشاورین او حقوقي خدمتونه؛
* د خوړو او تفریح صنعت؛
* ارتباط: هوايي چلند ، [[لېږدچارې|ترانسپورت]] . † †
* د موټر تولید: آډیو برسلز .

یوه مهمه سوداګریزه ولسوالۍ د مرکز شمال ته د نورډرومیټ (د اسپیس نورډ) د شمالي سټیشن شاوخوا ده. سیمه د لوړ پوړو ودانیو لخوا مشخص کیږي. همدارنګه د مرکز په مستقیمه ختیځ کې د ښار منظره د دفترونو (د ټیټو لوړو ودانیو) لخوا تسلط لري. مرکزي سټیشن ته نږدې د مرکزي پلازا ودانۍ په 15 پوړونو کې 23,000 m² دفترونه لري.

د اروپایی موسسو شتون څخه مننه، ډیری نړیوالو شرکتونو په بروکسل کې یوه څانګه غوره کړې. د پایلې په توګه ، په بروکسل کې د دفتر ځای لپاره مستحکم لوړه غوښتنه شتون لري ، حتی په اقتصادي بحران کې. دا ښار د [[لندن]] او [[پاریس]] وروسته په اروپا کې دریم مهم سوداګریز ښار دی. بروکسل هم د کانګریس یو مهم ښار دی او ښار په دې وروستیو کې د نړۍ ترټولو مهم ډیپلوماتیک ښار په توګه د واشنګټن DC څخه تیر شوی دی.

=== هټۍ ===
د پیرودلو مشهور سړکونه د ریو نیو ، ریو لوئس او ریو انټوین ډانسارټ دي. په بروکسل کې یو له مشهور پیرود آرکیډونو څخه د ګالریز رویلس سینټ هوبرټ دی.

== خوځښت ==

=== د سړک ترافیک ===
[[دوتنه:Brussels_4.35995E_50.84400N.jpg|بټنوک| د بروکسل سپوږمکۍ عکس]]
په بلجیم کې د مرکزي موقعیت له امله، بروکسل د ډیری لویو لارو له لارې رسیدلی شي. ښارونه لکه ګینټ ، برګس ، انټورپ ، لیج ، نامور ، مګر [[امسټرډام|امستردام]] ، [[روتردام|روټردام]] ، کولون ، [[پاریس]] او لوګزامبورګ هم د بروکسل سره ښه سړکونه لري.

* (لوی) حلقه R0 : د موټرو لاره چې د بروکسل سیمه محاصره کوي
* R20 کوچنی حلقوي سړک: د تونلونو لړۍ او د سړکونو له لارې چې د بروکسل مرکز ته خدمت کوي او د 14 او 15 پیړیو راهیسې د ښار دیوالونه تعقیبوي. نومونه داسې ښکاري چې د ښار د زړو دروازو یادونه کوي لکه د نامور دروازه، هیل ، نینوف ، اندریلچټ ، لیوین ، شایربیک او داسې نور.

د جون په 28، 2015، مرکزي لارې په جزوي توګه وتړل شوې او په مرکز کې 50 هکتاره سیمه د موټر څخه پاکه شوه، په اروپا کې د موټر څخه پاک دوهم لوی مرکز، له وینس وروسته. &lt;ref&gt;[http://nieuws.vtm.be/binnenland/147757-brussel-opent-50-ha-voetgangerszone Brussel opent 50 ha voetgangerszone], VTM, geraadpleegd op 29 juni 2015&lt;/ref&gt;

مسافر کولی شي د اورګاډي مختلف سټیشنونه وکاروي. د مسافرینو ترانسپورت لپاره ترټولو مهم د شمال او سویل ارتباط دی.
[[دوتنه:Station_Brussel-Centraal_Gebouw.jpg|بټنوک| د بروکسل مرکزي سټیشن]]

* د بروکسل جنوبي سټیشن : د بلجیم اصلي نړیوال سټیشن (د TGV ، Eurostar ، Thalys ، ICE او نورو نړیوالو اړیکو لخوا خدمت شوی)
* د بروکسل-کاپیلیکرک سټیشن
* د بروکسل مرکزي سټیشن
* د بروکسل کانګرس سټیشن
* د بروکسل شمالي سټیشن

ټول ملي مسافر وړونکي اورګاډي چې په بروکسل کې زنګ وهي په بروکسل - شمال ، بروکسل - مرکزي او بروکسل - سویل کې ودریږي. په بروکسل-کاپیلیکرک او کانګریس کې، چې د شنبې، یکشنبه او عامه رخصتیو کې تړل کیږي، یوازې یو څو محلي اورګاډي ودریږي. نامور او لوګزامبورګ ته ټول ریل ګاډي د بروکسل-لوګزامبورګ سټیشن او بروکسل-شومان سټیشن کې ودریږي، اروپایی ادارو ته نږدې.

له بروکسل څخه، ښارونو لکه [[امسټرډام|امستردام]] ، [[روتردام|روټردام]] ، [[لندن]] ، کولون ، [[پاریس]] ته د اورګاډي له لارې نږدې 2 ساعتونو کې رسیدلی شي. لیل (لیل) حتی د بروکسل څخه د یو ساعت په اوږدو کې دی. فرانکفورت ، لیون او سټراسبورګ ته د اورګاډي سفر 3-4 ساعته وخت نیسي. د مارسیل, مونټپیلیر او نیس ته اورګاډي هم شتون لري.
[[دوتنه:Metro_Brussels.svg|بټنوک| د بروکسل میټرو لاین شبکه]]

=== عامه ترانسپورت ===
د بروکسل میټرو 60 سټیشنونه لري چې په دوه محورونو کې خپریږي. د اپریل 2009 راهیسې، د میټرو لاین اضافه شوی، د ډیرو او چټکو اړیکو لپاره اجازه ورکوي. دلته د ټرام پراخه شبکه هم شتون لري ، د شمال - سویل اړیکې د هغې د جاذبې مرکز په توګه (جنوب سټیشن - بیورس - شمالي سټیشن ، د اورګاډي شمال - سویل ارتباط سره موازي). د ټرام ځینې اړیکې د Vlaamse Rand کې ځایونو ته ځي، لکه Groot-Bijgaarden ، Tervuren ، Drogenbos او Wezembeek-Oppem .

د بسونو پراخه شبکه ډاډ ورکوي چې د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمې]] شاوخوا شاوخوا هر ځای د عامه ترانسپورت لخوا د لاسرسي وړ دی. د بروکسل - پلازمینې سیمه کې ځایی ټرانسپورټ په عمده توګه د STIB لخوا ترسره کیږي. د Flanders په تړاو ترانسپورت په عمده توګه د De Lijn لخوا چمتو کیږي، والونیا ته ترانسپورت په عمده توګه د TEC لخوا.
{|
|
* ۱۹۸۳ ز&lt;/img&gt; اتلانتا ( [[د امریکا متحده آیالاتونه|امریکا]] )
* ۱۹۹۲&lt;/img&gt; [[برلين|برلین]] ( [[المان|آلمان]] )
* ۱۹۹۴&lt;/img&gt; [[بیجنګ|بیجینګ]] ( [[چین د خلکو جمهوریت|چین]] )
* ۱۹۹۶&lt;/img&gt; [[مسکو]] ( [[روسیه]] )
* ۲۰۰۳&lt;/img&gt; [[پراګ]] ( [[چک جمهوریت]] )
|
* &lt;/img&gt;[[ټیټوان|تیتوان]] ( [[مراکش]] ) &lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20180724183642/http://www.vvsg.be/Internationaal/Noord-Zuid/Stedenbanden/Pages/Overzicht.aspx Stedenbanden Brussel] vvsg.be&lt;/ref&gt;
* &lt;/img&gt; [[کینشاسا|کنشاسا]] ( [[د کانګو دیموکراتیک جمهوریت|کانګو]] )
* &lt;/img&gt; [[برازیل|برازیلیا]] ( [[برازیل]] )
* &lt;/img&gt; [[Ljubljana]] ( [[سلووانیا|سلووینیا]] )
* &lt;/img&gt; [[مادرید]] ( [[اسپانیا|هسپانیه]] )
|
* &lt;/img&gt;[[ايچک|ايچي]] ( [[جاپان]] )
* &lt;/img&gt; [[تیرانا]] ( [[البانیا]] )
* &lt;/img&gt; [[مونټريال|مونټریال]] ( [[کاناډا]] )
* &lt;/img&gt; [[واشنګټن ډي سي]] ( [[د امریکا متحده آیالاتونه|متحده ایالات]] )
|
|}

== د بروکسل څخه مشهور شخصیتونه ==
{{Navigatie hoofdsteden Europa}}
{| class=&quot;navigatiesjabloon&quot; cellpadding=&quot;0&quot; style=&quot;width:100%; font-size:87%; clear:both; margin-top:1em; margin-bottom:-7px; border:1px solid #aaaaaa; background-color:#f8f8f8;&quot;
! style=&quot;width:100%; padding-bottom:2px; background-color: #ddeef8; color:black;&quot; |Hoofdsteden in [[Europa (werelddeel)|Europa]]
|-
| colspan=&quot;1&quot; style=&quot;text-align:center; padding:0 3px;&quot; |
{| class=&quot;vatop&quot; cellpadding=&quot;0&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot; background: transparent; margin: 0px auto 0px auto; text-align: left;&quot;
| style=&quot;text-align: right; &quot; |'''Onafhankelijke staten:'''
| style=&quot;padding-left: 4px;&quot; |[[Amsterdam (hoofdbetekenis)|Amsterdam]] · [[Andorra la Vella]] · [[Athene (stad)|Athene]] · [[Belgrado]] · [[Berlijn (hoofdbetekenis)|Berlijn]] · [[Bern (stad)|Bern]] · [[Boedapest]] · [[Boekarest]] · [[Bratislava]] · [[Brussel (stad)|Brussel]] · [[Chisinau]] · [[Dublin (hoofdbetekenis)|Dublin]] · [[Helsinki]] · [[Kiev]] · [[Kopenhagen (hoofdbetekenis)|Kopenhagen]] · [[Lissabon]] · [[Ljubljana]] · [[Londen]] · [[Luxemburg (stad)|Luxemburg]] · [[Madrid (stad)|Madrid]] · [[Minsk]] · [[Monaco-Ville]] · [[Moskou (hoofdbetekenis)|Moskou]] · [[Nicosia (Cyprus)|Nicosia]] · [[Oslo (hoofdbetekenis)|Oslo]] · [[Parijs (hoofdbetekenis)|Parijs]] · [[Podgorica]] · [[Praag]] · [[Pristina]] · [[Reykjavik]] · [[Riga]] · [[Rome (stad)|Rome]] · [[San Marino (stad)|San Marino]] · [[Sarajevo]] · [[Skopje]] · [[Sofia (stad)|Sofia]] · [[Stockholm (hoofdbetekenis)|Stockholm]] · [[Tallinn]] · [[Tirana (stad)|Tirana]] · [[Vaduz]] · [[Valletta]] · [[Vaticaanstad]] · [[Vilnius]] · [[Warschau (hoofdbetekenis)|Warschau]] · [[Wenen]] · [[Zagreb]]
|-
| style=&quot;text-align: right;&quot; |&lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;'''Afhankelijke gebieden:'''&lt;/span&gt;
| style=&quot;padding-left: 4px;&quot; |[[Douglas (Man)|Douglas]] · [[Gibraltar (hoofdbetekenis)|Gibraltar]] · [[Longyearbyen]] · [[Mariehamn]] · [[Saint Helier]] · [[Saint Peter Port]] · [[Tórshavn]]
|}
|}
 
[[وېشنيزه:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>d3y001b20ie3vw36hn2sx6m7ngztmjv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>283163</id>
      <parentid>283162</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T18:32:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Haidarabas.safi</username>
        <id>1830</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>باید سمون راوستل شي</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38868" xml:space="preserve">بروکسل

د '''بروکسل''' ښاروالۍ ( [[فرانسوي ژبه|فرانسوي]] : ''Bruxelles'' یا ''Ville de Bruxelles'' ) د [[بېلجیم|بلجیم]] [[پلازمېنه|پلازمینه]] ده، د فلیمش ټولنې ، د فرانسې ټولنې او د [[بروکسل|بروکسل پلازمینه سیمه ده]] . ښاروالۍ شاوخوا 180,000 اوسیدونکي لري ، چې شاوخوا دریمه برخه یې په تاریخي ''پینټاګون'' کې ژوند کوي ، شاوخوا نیمایي یې په شمالي   لوري کې ، د لاکن ، نیدر-اوور-هیمبیک او هیرن په ولسوالیو کې او پاتې نور یې د لوېزالان واټ شاوخوا شاوخوا سیمو کې , ترکامېرېنبس (په ګډه د سویلي توسیع ) ,په ختیځ توسیع کې،  اوپه  اوروپا ېې برخه  کې چې لویه برخه یې هم په ښاروالۍ پورې اړه لري ژوند کوي.{{Infobox gemeente België|soort=Stad|naam=Brussel|altnaam=Bruxelles|kaart=[[Bestand:Bruxelles Brussels-Capital Belgium Map.svg|250px|ligging in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest]]|kaartbijschrift=ligging in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest|wapen=Greater coat of arms of the City of Brussels.svg|wapenartikel=Wapen van Brussel|vlag=Vlag van Brussel (stad).svg|gewest=Brussels Hoofdstedelijk Gewest|provincie=|arrondissement=[[Arrondissement Brussel-Hoofdstad|Brussel-Hoofdstad]]|postcode=1000&lt;br /&gt;1020&lt;br /&gt;1120&lt;br /&gt;1130|deelgemeente=Brussel&lt;br /&gt;[[Laken (Brussel)|Laken]]&lt;br /&gt;[[Neder-Over-Heembeek]]&lt;br /&gt;[[Haren (Brussel)|Haren]]|burgemeester=[[Philippe Close]] ([[Parti Socialiste (België)|PS]])|bestuur=[[Parti Socialiste (België)|PS]], [[Ecolo]] - [[Groen (partij)|Groen]], [[Démocrate Fédéraliste Indépendant|Défi]], Change.Brussels|partijen=[[Parti Socialiste (België)|PS]] &lt;br /&gt;[[Ecolo]] - [[Groen (partij)|Groen]] &lt;br /&gt;[[Mouvement Réformateur|MR]] - [[Open Vld]] &lt;br /&gt;[[PVDA (België)|PTB*PVDA]] &lt;br /&gt;[[Centre démocrate humaniste|cdH]] - [[Christen-Democratisch en Vlaams|CD&amp;V]] &lt;br /&gt;[[Démocrate Fédéraliste Indépendant|Défi]]&lt;br /&gt;[[N-VA]]&lt;br /&gt; Change.Brussels|zetels='''49'''&lt;br /&gt;17&lt;br /&gt;9&lt;br /&gt;7&lt;br /&gt;6&lt;br /&gt;5&lt;br /&gt;3&lt;br /&gt;1&lt;br /&gt;1|netnummer=02|nis=21004|web=[http://www.brussel.be/ www.brussel.be]|extra portaal=Brussel|foto0=[[Bestand:Grote Markt (9379072012).jpg|{{Infobox/afbeeldingbreedte}}px]]|ondertitel0=[[Grote Markt (Brussel)|Grote Markt]]|image=Laeken_Atomium_06.jpg|caption=[[Atomium]]|image1=Brussels Cinquantenaire R06.jpg|caption1=[[Jubelpark]]}}
د بروکسل ''ښاروالۍ'' د نفوس له مخې په بلجیم کې پنځمه لو یه ښاروالۍ ده. د [[بروکسل|بروکسل - د پلازمینې ټوله سیمه]] ، چې ډیری وختونه په ساده ډول د ''بروکسل'' په نوم یادیږي ، په ټولیزه توګه 19 ښاروالۍ لري چې شاوخوا 1.2 ملیون اوسیدونکي لري. ښاري ساحه ،  او د ښار شاوخوا سېمو په  ګډون، له 1.8 ملیون څخه ډیر اوسیدونکي لري، چې دا په هیواد کې ترټولو لوی  ښار راځي .
[[دوتنه:Jan_Baptist_Bonnecroy_-_Vue_de_Bruxelles.jpg|بټنوک| ''د بروکسل لید'' ، 1664-65 د جان-بپټیسټ بونیکرو لخوا]]
[[دوتنه:Dupont_KBS-FRB(5).jpg|بټنوک|270x270px| د بروکسل ښار مهر، په 1921 کې د ډیوریس ګوډفروی لخوا رامینځته شوی (برونز، 57cm، Dupont 33/AA 3)]]


== ایتمولوژي ==
د ځای نوم &quot;بروکسیل&quot; د &quot;Bruocsella&quot; (په فرانسوي کې: bruoc + ''sella'' ) څخه راځي،  &quot; ''Broekzele'' &quot;  چې تصفېه ېې کړې  نو  بروک    زیله  ویل کیږي

== تاریخ ==
[[دوتنه:Map_of_Brussels_around_1699_-_1706.jpg|ښي|بټنوک| د 1699-1706 شاوخوا د بروکسل نقشه.]]
[[دوتنه:Brussel_1830.reduced.tif|ښي|بټنوک| د بروکسل نقشه، 1830 (د 1900 په شاوخوا کې بیا چاپ شوی)]]
{{بشپړه ليکنه|Geschiedenis van Brussel}}بروکسل د سین په یوه ټاپو کې د یوې کلا په شاوخوا کې لوی شوی. کله چې ښار پراخ شو، د ښار لومړی دیوال جوړ شو، چې ځینې برخې یې لاهم ساتل کیږي. دا ډیر ژر ډیر کوچنی ثابت شو او د دوهم پنټاګون ښار دیوال جوړ شو. پدې کې اوه غونډۍ شاملې وې: کوډنبرګ ، سینټ-میشیلزبرګ، وارموسبرګ ، کونسټبرګ ، سینټ پیټرزبرګ، سبلون او بوټانیکل باغ . د دې دویم دیوال څخه، یوازې د هالیپورټ برج د ځمکې څخه پورته پاتې دی. د منتوف میټرو سټیشن د جوړولو په جریان کې، د ځمکې لاندې استنادي دیوالونه وموندل شول.

ښار په پرله پسې ډول د برابانټ دچي پلازمینه شو ، اوولس والیتونه ، سویلي هالینډ ، د هالنډ انګلستان (د [[امسټرډام|امستردام]] سره یوځای) ، [[بېلجیم|بلجیم]] ، فلیمش ټولنه ، فرانسوي ټولنه او د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمه]] او دا دی. د [[اروپایي ټولنه|اروپايي ټولنې]] اداري مرکز

په 1853 کې د اروپایی کوارټر ساحه د بروکسل ختیځ توسیع سره ضمیمه شوه، په 1864 کې د بویس دی لا کمبری او ایونیو لوئیس د هغې په لور روان شو، ورپسې د بروکسل سویلي پراختیا سره او په 1921 کې ښاروالۍ خپل ترټولو لوی پراختیا تجربه کړه. د هارن ، لایکن ، نیدر-اوور-هیمبیک او شمالي غزول سره ضمیمه کول.

== ډیموګرافیک ==

=== د ډیموګرافیک پراختیا ===
ټول تاریخي معلومات اوسنۍ ښاروالۍ ته اشاره کوي، پشمول لایکن، هارین او نیدر-اوور-هیمبیک.&lt;timeline&gt;
Colors=
 id:a value:gray(0.9)
 id:b value:gray(0.7)
 id:c value:rgb(1,1,1)
 id:d value:rgb(0.7,0.8,0.9)
 id:e value:rgb(0.6,0.7,0.8)

ImageSize = width:800 height:373
PlotArea = left:50 bottom:30 top:30 right:30
DateFormat = x.y
Period = from:0 till:220000
TimeAxis = orientation:vertical
AlignBars = justify
ScaleMajor = gridcolor:b increment:20000 start:0
ScaleMinor = gridcolor:a increment:10000 start:0
BackgroundColors = canvas:c

BarData=
 bar:1806 text:1806
 bar:1816 text:1816
 bar:1830 text:1830
 bar:1846 text:1846
 bar:1856 text:1856
 bar:1866 text:1866
 bar:1880 text:1880
 bar:1890 text:1890
 bar:1900 text:1900
 bar:1910 text:1910
 bar:1920 text:1920
 bar:1930 text:1930
 bar:1947 text:1947
 bar:1961 text:1961
 bar:1970 text:1970
 bar:1981 text:1981
 bar:1990 text:1990
 bar:2000 text:2000
 bar:2010 text:2010
 bar:2020 text:2020
 bar:2022 text:2022

PlotData=
 color:d width:20 align:left

 bar:1806 from:0 till: 73928
 bar:1816 from:0 till: 76969
 bar:1830 from:0 till: 98279
 bar:1846 from:0 till: 129680
 bar:1856 from:0 till: 159809
 bar:1866 from:0 till: 169311
 bar:1880 from:0 till: 183315
 bar:1890 from:0 till: 205096
 bar:1900 from:0 till: 218623
 bar:1910 from:0 till: 218969
 bar:1920 from:0 till: 203058
 bar:1930 from:0 till: 200433
 bar:1947 from:0 till: 184838
 bar:1961 from:0 till: 170489
 bar:1970 from:0 till: 161080
 bar:1981 from:0 till: 139678
 bar:1990 from:0 till: 136706
 bar:2000 from:0 till: 133859
 bar:2010 from:0 till: 157673
 bar:2020 from:0 till: 185103
 bar:2022 from:0 till: 188737

PlotData=

 bar:1806 at: 73928 fontsize:s text: 73928 shift:(-10,5)
 bar:1816 at: 76969 fontsize:S text: 76.969 shift:(-10,5)
 bar:1830 at: 98279 fontsize:S text: 98.279 shift:(-10,5)
 bar:1846 at: 129680 fontsize:S text: 129.680 shift:(-10,5)
 bar:1856 at: 159809 fontsize:S text: 159.809 shift:(-10,5)
 bar:1866 at: 169311 fontsize:S text: 169.311 shift:(-10,5)
 bar:1880 at: 183315 fontsize:S text: 183.315 shift:(-10,5)
 bar:1890 at: 205096 fontsize:S text: 205.096 shift:(-10,5)
 bar:1900 at: 218623 fontsize:S text: 218.623 shift:(-10,5)
 bar:1910 at: 218969 fontsize:S text: 218.969 shift:(-10,5)
 bar:1920 at: 203058 fontsize:S text: 203.058 shift:(-10,5)
 bar:1930 at: 200433 fontsize:S text: 200.433 shift:(-10,5)
 bar:1947 at: 184838 fontsize:S text: 184.838 shift:(-10,5)
 bar:1961 at: 170489 fontsize:S text: 170.489 shift:(-10,5)
 bar:1970 at: 161080 fontsize:S text: 161.080 shift:(-10,5)
 bar:1981 at: 139678 fontsize:S text: 139.678 shift:(-10,5)
 bar:1990 at: 136706 fontsize:S text: 136.706 shift:(-10,5)
 bar:2000 at: 133859 fontsize:S text: 133.859 shift:(-10,5)
 bar:2010 at: 157673 fontsize:S text: 157.673 shift:(-10,5)
 bar:2020 at: 185103 fontsize:S text: 185.103 shift:(-10,5)
 bar:2022 at: 188737 fontsize:S text: 188.737 shift:(-10,5)

&lt;/timeline&gt;{{Clearleft}}

* &lt;small&gt;سرچینې: NIS، Opm: 1806 پورې او په شمول 1981 = سرشمیرنې؛ 1990 او وروسته = نفوس د جنوري په 1&lt;/small&gt;

د بروکسل نړیوال شخصیت او د فلانډرز او والونیا څخه د بهرنيانو او اوسیدونکو لوی شمیر له امله ، لاهم د بروکسل خورا لږ ''ریښتیني'' اوسیدونکي په بروکسل کې موندل کیږي. دوی حتی یو ځانګړی نوم ترلاسه کړ. د مثال په توګه، ''کیټجي'' د بروکسل اصلي اوسیدونکی دی چې زیږیدلی او هلته د خپلو والدینو سره یوځای لوی شوی. یو ''زینیک'' هم هلته زیږیدلی و، مګر یوازې یو مور او پلار لري چې کولی شي خپل ځان ''کیټجی ووایي'' . د دوی ژبه ځانګړنه ده. د بروکسل اصلي ژبه د برابانټین ژبه ده. په ژبپوهنه کې، دا د [[فرانسوي ژبه|فرانسوي]] څخه ډیری پور کلمو او د هالنډي کلمو فرانسوي تلفظ لخوا مشخص شوی. دا د منځني هالنډ د محلي ډول څخه رامینځته شوی چې په مینځنۍ پیړۍ کې ویل کیده. د فرانسوي د بروکسل ډول هم شتون لري. دا د هالنډ څخه ډیری پور کلمې لري او تلفظ د هالنډ لخوا اغیزمن شوي. په بروکسل کې د دوو رسمي ژبو کارولو په اړه نور معلومات د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمې]] په مقاله کې موندل کیدی شي.

== سیاست ==

=== جوړښت ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:74%; text-align:center;&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |بروکسل
! supranational
! [[دولت|ملي]]
! ټولنه
! سیمه
! ولایت
! ولسوالی
! ولسوالی ولسوالی
! کانتون
! ښارګوټی
|-
! rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;font-size:75%;&quot; | اداري
! کچه
|&lt;/img&gt;
|&lt;/img&gt;
|&lt;/img&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;/img&gt;
|&lt;/img&gt;
| colspan=&quot;4&quot; | پلازمینه بروکسل
| '''بروکسل'''
|-
! مدیریت
| ''[[اروپايي کمېسیون|د اروپا کمیسیون]]''
| ''د بلجیم حکومت''
| ''کالج vd'' ''فلیمش&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwqw&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''کالج vd'' ''فرانسوي&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwrw&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''کالج vd'' ''عام&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwsw&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''
| ''د بروکسل - پلازمینې سیمې حکومت''
| colspan=&quot;4&quot; | ''ډیپوټیشن''
| ''ښاروالۍ''
|-
! شورا
| ''[[اروپايي پارلمان|د اروپا پارلمان]]''
| ''د کوټې&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwxQ&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''استازي''
| ''د شورا'' ''فلیمش&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwyQ&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د شورا'' ''فرانسوي&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwzQ&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د شورا'' ''عام&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mw0Q&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''
| د پلازمینې بروکسل پارلمان
| colspan=&quot;4&quot; | ''د ولسوالۍ شورا''
| ''محلي شورا''
|-
! colspan=&quot;2&quot; | تفصیل ډایل کړئ
| د فرانسې ټاکنیز کالج&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; د هالنډ ټاکنیز کالج
| colspan=&quot;3&quot; | د بروکسل - پلازمینې انتخاباتي حوزې&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ( د فلیمش برابانټ انتخاباتي حوزې )
| colspan=&quot;3&quot; | پلازمینه بروکسل
| بروکسل
| '''بروکسل'''
|-
! colspan=&quot;2&quot; | ټاکنې
| ''اروپايي''
| ''فدرالي''
| colspan=&quot;2&quot; | ''فلیمش'' ، ''بروکسل'' او&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د فرانسې د ټولنې ټاکنې''
| colspan=&quot;4&quot; |
| ''د ښار شورا''
|}
د ښار شورا د PS ، Groen - Ecolo ، Défi او Change.brussels څخه جوړه ده (د sp.a شاوخوا سیمه ایز لیست).

لاندې کسان د بورډ غړي دي:
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;60%&quot;
! colspan=&quot;3&quot; |د ښاروال او اډرمین کالج
|-
| '''ښاروال'''
| colspan=&quot;2&quot; | فیلیپ بند (PS)
|-
| rowspan=&quot;12&quot; | '''مشران'''
| بنویټ هیلینګز (ایکولو-شین)
| لومړۍ کښتۍ د اقلیم او سپورت لپاره مسؤل دي
|-
| فوزیه حریچ (PS)
| د عامه زده کړو، ځوانانو او بشري منابعو لپاره مشر.
|-
| فیلیپ بند (PS)
| د سیاحت، پرسونل او مالیې لپاره الډرمین
|-
| بارټ دی هونډټ (ایکولو شنه)
| د حرکت او عامه کارونو مشر
|-
| احمد الکتبي (PS)
| د ملکي ثبت، نفوس او نړیوال پیوستون مشر
|-
| فابین مینګین (Defi)
| د اقتصادي چارو، کارموندنې، سمارټ ښار او اداري ساده کولو لپاره الډرمین
|-
| ځوابونه (بدلون. بروکسل)
| د ښاري پلان جوړونې، هالنډي زده کړو او هالنډي چارو لپاره الډرمن.
|-
| زوبیده جلب (ایکولو شنه)
| د شنو ځایونو کښتۍ او عامه پاکوالی.
|-
| ارناؤډ پینکسټرین (ایکولو شنه)
| د ځوان ماشوم مشر، د اتباعو ګډون او ښاري تجدید.
|-
| ډیلفین هوبا (PS)
| د کلتور، سیاحت او مهمو پیښو لپاره الډرمین.
|-
| لیډیا متیبل نګوی (PS)
| د کور جوړونې، عامه میراثونو او مساوي فرصتونو مشر
|-
| خالد زیان (PS)
| د بروکسل د CPAS مشر
|}

=== د 1976 راهیسې د محلي ټاکنو پایلې ===
ټاکنې هر شپږ کاله وروسته د اکتوبر په دویمه یکشنبه ترسره کیږي. &lt;ref&gt;Zoals bepaald in het [http://www.inforum.be/htmlpages/loi/GKW.htm kiesdecreet].&lt;/ref&gt;

د ۱۹۸۳ کال د [[۱ جنوري|جنورۍ په لومړۍ]] نېټه، د بروکسل لیبرالانو د بلجیم له خپلواکۍ مخکې د ښاروالۍ څوکۍ له لاسه ورکړه او د لومړي ځل لپاره د بروکسل سوسیالیست ښاروال شو. د بروکسل د ټولو ښاروالانو د کتنې لپاره، د بروکسل د ښاروالانو لیست وګورئ.

د 2012 ښاروالۍ په ټاکنو کې، PS-sp.a کارټل د 18 څوکیو سره ترټولو لوی شو، ورپسې cdH (په حقیقت کې، cdH-CD&amp;V کارټل) د 10 څوکیو سره. دریم کارټیل MR-Open Vld هم د 10 څوکیو سره و. Ecolo-Groen د 7 څوکیو سره څلورم ځای خپل کړ. په پای کې، FDF 3 څوکۍ او N-VA 1 څوکۍ ترلاسه کړې. ارغواني اکثریت د PS-sp.a او MR-Open Vld ترمنځ جوړ شوی و، د 49 څوکیو څخه د 28 لپاره ښه و. په هرصورت، د جون په 9 2017، sp.a د بې کوره شوي سازمان سموسوشل په اړه د هغه وخت ښاروال یوان مایور په اړه د بې نظمیو له امله له ایتلاف څخه ووتل. له هغه وخت راهیسې، فیلیپ کلوز د بروکسل ښار ښاروال دی.


د بروکسل لپاره، لکه د بروکسل پلازمینې سیمې د نورو ښاروالیو لپاره، د اوسیدونکو د شمیر په اړه د رایې ورکوونکو شمیر خورا ټیټ دی، دواړه په مطلق شرایطو کې او د هیواد د نورو برخو په پرتله. دا د غیر بلجیم اوسیدونکو د لوړ تناسب له امله دی (که څه هم دوی ممکن د ځانګړو شرایطو لاندې د ښاروالۍ د رایې ورکولو حق ولري). د دې ترڅنګ د هغو رای ورکوونکو شمېر چې د اجباري رایې ورکولو سره سره نه ښيي، هم ډېر دی، چې له همدې امله د سیمې په ۱۹ ښاروالیو کې د باطلو او سپینو په ګډون د ټولو رایو شمېر یوازې ۴۴،۶۶ سلنه دی. . د بروکسل نمرې د اوسیدونکو د 40.33٪ رایو په تناسب سره خرابې شوې.

د 2012 کال د اکتوبر په 14 د ښاروالۍ په ټولټاکنو کې، د رای ورکوونکو/اوسیدونکو او غیر حاضرۍ تناسب په لاندې ډول وو:

* بروکسل: 50.22٪ (رایه ورکوونکي / اوسیدونکي) - 19.68٪ (غیر حاضری)
* د بروکسل ټوله سیمه : 53.89٪ (رایه ورکوونکي / اوسیدونکي) - 17.14٪ (غیر حاضری)

* د فلیمش والیتي مرکزونه: 69.30٪ (رایه ورکوونکي / نفوس) - 12.12٪ (غیر حاضری)
* د والون والیتي مرکزونه: 69.04٪ (رایه ورکوونکي / نفوس) - 17.31٪ (غیر حاضری)

=== د اروپا پلازمینه ===
{{بشپړه ليکنه|Brussel als Europese hoofdstad}}
[[دوتنه:Belgique_-_Bruxelles_-_Schuman_-_Berlaymont_-_01.jpg|بټنوک| د برلامونټ ودانۍ، د اروپایي کمیسیون مرکزي دفتر]]
بروکسل اکثرا د اروپایي اتحادیې اصلي پلازمینه ګڼل کیږي. د [[اروپايي پارلمان|اروپا پارلمان]] په عمده توګه په بروکسل کې غونډه کوي او دا ښار د [[اروپايي کمېسیون|اروپایي کمیسیون]] او [[اروپايي ټولنې شورا|د اروپایي اتحادیې د شورا]] څوکۍ هم ده. د اروپا اقتصادي او ټولنیزه کمیټه ، د سیمې اروپایی کمیټه او یو شمیر اروپایی ادارې هم په بروکسل کې میشتې دي.

ډیری اروپایی ادارې په لیوپولډ ولسوالۍ کې ډله ایزې دي، چې د اروپا ربع په نوم هم پیژندل کیږي. د دې بنسټونو د کور لپاره ډیری نوي اسکائی سکریپرونه جوړ شوي، لکه د برلیمونټ ودانۍ، د جستس لیپسیوس ودانۍ ، د مادوټ برج، د شارلمین ودانۍ ، د استوګنې ماڼۍ او ډیری نور.

د [[ناټو]] مرکزي دفتر او د EUROCONTROL مرکزي دفتر د بروکسل په هارن ښار کې موقعیت لري.

== ځایونه ==
{{څو انځوریزه}}

=== تاریخي میراث ===

* د ګروټ مارکیټ
* د بروکسل ښار تالار
* برودویس
* د سټاک ایکسچینج
* د Beenhouwersstraat
* مینټ (د شاهي مینټ تیاتر)؛ دلته د 1830 کال د بلجیم انقلاب مات شو، چې د بلجیم د خپلواکۍ لامل شو.
* د مانیکن پیس مجسمه
* اتومیم ، یو مشهور یادگار چې د اوسپنې کرسټال استازیتوب کوي 150 ملیارد ځله لوړ شوی. دا د نړیوال میلې په مناسبت جوړ شوی و چې دلته په 1958 کې ترسره شو.
* د سینکوانټینیر پارک د خپلو تالارونو ، میوزیمونو ، پارک او بریالۍ آرچ سره. د بلجیم د خپلواکۍ د پنځوسمې کلیزې په مناسبت جوړ شوی.
* د سینټ مایکل او سینټ ګودولا کلیسا .
* د بروکسل شاهي ماڼۍ او د بروکسل نږدې پارک .
* د کلیویس-راوینسټین کور
* د Roest d'Alkemade هوټل
* de Marolles : په بروکسل کې د کاري طبقې ولسوالۍ چیرې چې د بروکسل مشهور فلی مارکيټ موقعیت لري. ولسوالي د نافذه قانون محکمو لخوا تسلط لري.
* دي سبلون ، د لرغونو اثارو د سوداګرۍ ولسوالي.
* د هیزل : د 1958 نړیوال نندارتون دلته ترسره شو، چې د اتومیم پاتې برخه ده. دلته به تاسو د آرامۍ ځای بروپارک (د سینما کمپلیکس کیینپولیس ، د فرعي استوایی لامبو جنت اوسیډ ، پارک مینی اروپا ، رستورانتونه) ، د کینګ بوډوین سټیډیم ، د بروکسل ایکسپو (نندارتون ځای) او د بروکسل پلانیټریم هم ومومئ ، کوم چې په جریان کې پرانستل شو. د 1935 نړیوال نندارتون
* د لایکن پارک: د لایکن ماڼۍ (د بلجیم د پاچاهانو د استوګنې) سره د 160 هکتارو ډومین، شاهي زرغون کورونه، د جاپاني برج او چینایي ماڼۍ.
* ښار د ویکتور هورټا لخوا ډیزاین شوي ډیری آرټ نوو کورونه لري ( هوټل وان ایټ ویلډ ، هوټل تسل ، هوټل سولوی ).
* په بروکسل کې د پیرود مختلف آرکیډونه ، پشمول د ګیلریز رویلس سینټ - هوبرټ

=== کلیساګانې ===
ځینې کلیساګانې شاملې دي:

* چپل کلیسا
* زموږ د میرمن کلیسا (لایکن)
* د سینټ مایکل او سینټ ګودولا کلیسا
* سینټ جیکب اپ کوډنبرګ
* زموږ د میرمن سبلون کلیسا
* د Finisterrae زموږ میرمن کلیسا
* د سینټ کیترین کلیسا
* د سینټ جان بیپټیسټ لس بیګینج کلیسا
* د سینټ جان او سینټ سټیون کلیسا د مینیمز کلیسا
* د سینټ نیکولاس کلیسا
* بریګیټین کلیسا

== کلتور ==

=== موزیمونه ===

* د بلجیم د ښکلو هنرونو شاهي موزیمونه چې پکې شامل دي:
** د لرغونو هنرونو میوزیم (15-18 پیړۍ)
** د عصري هنر میوزیم (19-20 پیړۍ)
** د مونیر میوزیم (ایکسیلز)
** د ویرتز میوزیم (ایکسیلز)
** د میوزیم میګریټ میوزیم
* د هنر او تاریخ شاهي موزیمونه ، پدې کې شامل دي:
** د Cinquantenaire میوزیم
** د انساني احساساتو تالار
** د هیلې دروازه
** د لرې ختیځ موزیمونه د جاپاني برج او چینایي پویلین سره
** د موسیقۍ د وسایلو میوزیم
* د BELvue میوزیم
* د اردو او نظامي تاریخ شاهي میوزیم
* Autoworld
* د بلجیم د یهودانو میوزیم
* د طبیعي علومو میوزیم
* د هورټا کور (ایکسیلز)
* د بلجیم کامیک سټریپ میوزیم
* د بلجیم بریورز میوزیم
* د بلجیم د ملي بانک موزیم
* د KBR میوزیم

[[دوتنه:Bruxelles_5_rue_du_Chêne_804.jpg|بټنوک| کافه &quot;لی پوچینیلکیلډر&quot;]]


سربیره پردې ، په ښار کې ډیری رستورانتونه شتون لري چې له هغې جملې څخه الکساندر ، کوم چیز سوی ، سی ګرل ، ولا لورین او WY ته یو یا څو میشیلین ستوري ورکړل شوي.

مهم تالارونه Ancienne Belgique, Munt, the Beursschouwburg او KVS دي . په 1993 کې، Kaaitheater ځان د نڅا، تیاتر او فعالیت لپاره د سینکټیلټپلین د مرکز په توګه تاسیس کړ. بروکسل هم له 2005 راهیسې کیسینو لري.

په 1987 کې، د تورن او ټیکسي د بار وړلو پخوانی سټیشن طبقه بندي شو او په کلتوري او تفریحي ځای بدل شو. تر 2016 پورې، د کولور کیف فستیوال هر کال دلته ترسره کېده، چې په 2017 کې اوسیګیم پارک ته لاړ. د کانال په زون کې د بیکوډوک په څنګ کې د تورن او ټکسي په مقابل کې ، دوه کښتۍ ، د ریک هنر بوټ او د ریک د سیندبوټ ، د 1970s راهیسې هنري فعالیتونه ، جشنونه او کلتوري پروژې تنظیموي.

برسلز د LGBT خلکو لپاره د کافې لړۍ هم لري، کوم چې په عمده توګه د کولنمارټ شاوخوا او شاوخوا موقعیت لري، لکه لی بیلجیکا، لی سولیل او لی ډیټور (پخوانی L'Homo Erectus). د دې هدف ګروپ لپاره یو ګوند چې نړیوال اپیل څخه خوند اخلي لا ډیمینس دی، چې د 1994 راهیسې په بلیسسټراټ کې په مشهور ټیکنو ډیسکو فیوز کې ترسره کیږي. &lt;ref&gt;ZiZo Online: [http://zizo-online.be/la-demence-viert-25-verjaardag-met-drie-dagen-feest La Demence viert 25 verjaardag met drie dagen feest], 25 september 2014&lt;/ref&gt;

=== ژبه ===
د [[بروکسل|بروکسل په پلازمینه سیمه]] کې، فرانسوي او هالنډي رسمي ژبې دي. په هرصورت، ډیری اوسیدونکي، مسافر او 'منظم' بهرنیان په عمده توګه فرانسوي د یوې خبرې ژبې په توګه کاروي. دا دود په بروکسل کې د مختلفو ژبو ګروپونو د عددي تناسب، په بروکسل کې د فلیمش نسبي څو ژبنيزم، او د فرانسوي ویونکو ترمنځ د نورو ژبو نسبتا کم پوهه له لارې رامینځته شوی. د څیړنې له مخې، په بروکسل کې د پام وړ شمیر بیلابیل ژبې په کور دننه خبرې کیږي، او د ژبې مخلوط کورنۍ هم شتون لري.

=== پیښې ===
[[دوتنه:Zinneke-parade-brussel-1350316079.jpg|بټنوک| د زینیک پریډ، می 2008]]
[[دوتنه:Rigafestival_in_Brussel_22-09-2018_14-40-06.jpg|بټنوک| په 2018 کې د اسپانیا په چوک کې د ریګا فستیوال]]

* د ګلانو غالۍ ، په حتی کلونو کې (د مثال په توګه 2016 - 2018 - 2020 او نور. †
* روښانه برسلز ، د ژمي په موسم کې
* د میوزیم شپې تبه ، د مارچ لومړۍ اونۍ پای
* Zinnekeparade ، د حتی کلونو په می میاشت کې
* Kunstenfestivaldesarts ، د می په میاشت کې
* د بلجیم ویاړ ، د می په میاشت کې
* د بروکسل اومیګینګ ، په جون او جولای کې
* کولور کیف ، د جون وروستۍ اونۍ پای
* بروزیلا ، د جولای دویمه اونۍ پای
* د بروکسل بد ، په جولای او اګست کې
* زیدفور ، د جولای له دویمې نیمایي څخه د اګست تر دویمې نیمایي پورې
* Bruksellive ، د جولای وروستۍ اونۍ پای
* د اګست په میاشت کې د بروکسل سمر فستیوال

== اقتصاد ==
د بروکسل اقتصاد د خدماتو سکتور او عامه ادارو کې د فعالیتونو تسلط لري. دا فعالیتونه اکثرا د پلازمینې ښار فعالیت سره تړاو لري:

* وزارتونه، ملي او سیمه ییز بنسټونه؛
* سفارتونه او نمایندګي؛
* [[ناټو|د ناټو]] مرکزي دفتر
* د څو هیوادونو سیمه ایز او اروپایی مرکزونه؛
* مشاورین او حقوقي خدمتونه؛
* د خوړو او تفریح صنعت؛
* ارتباط: هوايي چلند ، [[لېږدچارې|ترانسپورت]] . † †
* د موټر تولید: آډیو برسلز .

یوه مهمه سوداګریزه ولسوالۍ د مرکز شمال ته د نورډرومیټ (د اسپیس نورډ) د شمالي سټیشن شاوخوا ده. سیمه د لوړ پوړو ودانیو لخوا مشخص کیږي. همدارنګه د مرکز په مستقیمه ختیځ کې د ښار منظره د دفترونو (د ټیټو لوړو ودانیو) لخوا تسلط لري. مرکزي سټیشن ته نږدې د مرکزي پلازا ودانۍ په 15 پوړونو کې 23,000 m² دفترونه لري.

د اروپایی موسسو شتون څخه مننه، ډیری نړیوالو شرکتونو په بروکسل کې یوه څانګه غوره کړې. د پایلې په توګه ، په بروکسل کې د دفتر ځای لپاره مستحکم لوړه غوښتنه شتون لري ، حتی په اقتصادي بحران کې. دا ښار د [[لندن]] او [[پاریس]] وروسته په اروپا کې دریم مهم سوداګریز ښار دی. بروکسل هم د کانګریس یو مهم ښار دی او ښار په دې وروستیو کې د نړۍ ترټولو مهم ډیپلوماتیک ښار په توګه د واشنګټن DC څخه تیر شوی دی.

=== هټۍ ===
د پیرودلو مشهور سړکونه د ریو نیو ، ریو لوئس او ریو انټوین ډانسارټ دي. په بروکسل کې یو له مشهور پیرود آرکیډونو څخه د ګالریز رویلس سینټ هوبرټ دی.

== خوځښت ==

=== د سړک ترافیک ===
[[دوتنه:Brussels_4.35995E_50.84400N.jpg|بټنوک| د بروکسل سپوږمکۍ عکس]]
په بلجیم کې د مرکزي موقعیت له امله، بروکسل د ډیری لویو لارو له لارې رسیدلی شي. ښارونه لکه ګینټ ، برګس ، انټورپ ، لیج ، نامور ، مګر [[امسټرډام|امستردام]] ، [[روتردام|روټردام]] ، کولون ، [[پاریس]] او لوګزامبورګ هم د بروکسل سره ښه سړکونه لري.

* (لوی) حلقه R0 : د موټرو لاره چې د بروکسل سیمه محاصره کوي
* R20 کوچنی حلقوي سړک: د تونلونو لړۍ او د سړکونو له لارې چې د بروکسل مرکز ته خدمت کوي او د 14 او 15 پیړیو راهیسې د ښار دیوالونه تعقیبوي. نومونه داسې ښکاري چې د ښار د زړو دروازو یادونه کوي لکه د نامور دروازه، هیل ، نینوف ، اندریلچټ ، لیوین ، شایربیک او داسې نور.

د جون په 28، 2015، مرکزي لارې په جزوي توګه وتړل شوې او په مرکز کې 50 هکتاره سیمه د موټر څخه پاکه شوه، په اروپا کې د موټر څخه پاک دوهم لوی مرکز، له وینس وروسته. &lt;ref&gt;[http://nieuws.vtm.be/binnenland/147757-brussel-opent-50-ha-voetgangerszone Brussel opent 50 ha voetgangerszone], VTM, geraadpleegd op 29 juni 2015&lt;/ref&gt;

مسافر کولی شي د اورګاډي مختلف سټیشنونه وکاروي. د مسافرینو ترانسپورت لپاره ترټولو مهم د شمال او سویل ارتباط دی.
[[دوتنه:Station_Brussel-Centraal_Gebouw.jpg|بټنوک| د بروکسل مرکزي سټیشن]]

* د بروکسل جنوبي سټیشن : د بلجیم اصلي نړیوال سټیشن (د TGV ، Eurostar ، Thalys ، ICE او نورو نړیوالو اړیکو لخوا خدمت شوی)
* د بروکسل-کاپیلیکرک سټیشن
* د بروکسل مرکزي سټیشن
* د بروکسل کانګرس سټیشن
* د بروکسل شمالي سټیشن

ټول ملي مسافر وړونکي اورګاډي چې په بروکسل کې زنګ وهي په بروکسل - شمال ، بروکسل - مرکزي او بروکسل - سویل کې ودریږي. په بروکسل-کاپیلیکرک او کانګریس کې، چې د شنبې، یکشنبه او عامه رخصتیو کې تړل کیږي، یوازې یو څو محلي اورګاډي ودریږي. نامور او لوګزامبورګ ته ټول ریل ګاډي د بروکسل-لوګزامبورګ سټیشن او بروکسل-شومان سټیشن کې ودریږي، اروپایی ادارو ته نږدې.

له بروکسل څخه، ښارونو لکه [[امسټرډام|امستردام]] ، [[روتردام|روټردام]] ، [[لندن]] ، کولون ، [[پاریس]] ته د اورګاډي له لارې نږدې 2 ساعتونو کې رسیدلی شي. لیل (لیل) حتی د بروکسل څخه د یو ساعت په اوږدو کې دی. فرانکفورت ، لیون او سټراسبورګ ته د اورګاډي سفر 3-4 ساعته وخت نیسي. د مارسیل, مونټپیلیر او نیس ته اورګاډي هم شتون لري.
[[دوتنه:Metro_Brussels.svg|بټنوک| د بروکسل میټرو لاین شبکه]]

=== عامه ترانسپورت ===
د بروکسل میټرو 60 سټیشنونه لري چې په دوه محورونو کې خپریږي. د اپریل 2009 راهیسې، د میټرو لاین اضافه شوی، د ډیرو او چټکو اړیکو لپاره اجازه ورکوي. دلته د ټرام پراخه شبکه هم شتون لري ، د شمال - سویل اړیکې د هغې د جاذبې مرکز په توګه (جنوب سټیشن - بیورس - شمالي سټیشن ، د اورګاډي شمال - سویل ارتباط سره موازي). د ټرام ځینې اړیکې د Vlaamse Rand کې ځایونو ته ځي، لکه Groot-Bijgaarden ، Tervuren ، Drogenbos او Wezembeek-Oppem .

د بسونو پراخه شبکه ډاډ ورکوي چې د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمې]] شاوخوا شاوخوا هر ځای د عامه ترانسپورت لخوا د لاسرسي وړ دی. د بروکسل - پلازمینې سیمه کې ځایی ټرانسپورټ په عمده توګه د STIB لخوا ترسره کیږي. د Flanders په تړاو ترانسپورت په عمده توګه د De Lijn لخوا چمتو کیږي، والونیا ته ترانسپورت په عمده توګه د TEC لخوا.
{|
|
* ۱۹۸۳ ز&lt;/img&gt; اتلانتا ( [[د امریکا متحده آیالاتونه|امریکا]] )
* ۱۹۹۲&lt;/img&gt; [[برلين|برلین]] ( [[المان|آلمان]] )
* ۱۹۹۴&lt;/img&gt; [[بیجنګ|بیجینګ]] ( [[چین د خلکو جمهوریت|چین]] )
* ۱۹۹۶&lt;/img&gt; [[مسکو]] ( [[روسیه]] )
* ۲۰۰۳&lt;/img&gt; [[پراګ]] ( [[چک جمهوریت]] )
|
* &lt;/img&gt;[[ټیټوان|تیتوان]] ( [[مراکش]] ) &lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20180724183642/http://www.vvsg.be/Internationaal/Noord-Zuid/Stedenbanden/Pages/Overzicht.aspx Stedenbanden Brussel] vvsg.be&lt;/ref&gt;
* &lt;/img&gt; [[کینشاسا|کنشاسا]] ( [[د کانګو دیموکراتیک جمهوریت|کانګو]] )
* &lt;/img&gt; [[برازیل|برازیلیا]] ( [[برازیل]] )
* &lt;/img&gt; [[Ljubljana]] ( [[سلووانیا|سلووینیا]] )
* &lt;/img&gt; [[مادرید]] ( [[اسپانیا|هسپانیه]] )
|
* &lt;/img&gt;[[ايچک|ايچي]] ( [[جاپان]] )
* &lt;/img&gt; [[تیرانا]] ( [[البانیا]] )
* &lt;/img&gt; [[مونټريال|مونټریال]] ( [[کاناډا]] )
* &lt;/img&gt; [[واشنګټن ډي سي]] ( [[د امریکا متحده آیالاتونه|متحده ایالات]] )
|
|}

== د بروکسل څخه مشهور شخصیتونه ==
{{Navigatie hoofdsteden Europa}}
{| class=&quot;navigatiesjabloon&quot; cellpadding=&quot;0&quot; style=&quot;width:100%; font-size:87%; clear:both; margin-top:1em; margin-bottom:-7px; border:1px solid #aaaaaa; background-color:#f8f8f8;&quot;
! style=&quot;width:100%; padding-bottom:2px; background-color: #ddeef8; color:black;&quot; |Hoofdsteden in [[Europa (werelddeel)|Europa]]
|-
| colspan=&quot;1&quot; style=&quot;text-align:center; padding:0 3px;&quot; |
{| class=&quot;vatop&quot; cellpadding=&quot;0&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot; background: transparent; margin: 0px auto 0px auto; text-align: left;&quot;
| style=&quot;text-align: right; &quot; |'''Onafhankelijke staten:'''
| style=&quot;padding-left: 4px;&quot; |[[Amsterdam (hoofdbetekenis)|Amsterdam]] · [[Andorra la Vella]] · [[Athene (stad)|Athene]] · [[Belgrado]] · [[Berlijn (hoofdbetekenis)|Berlijn]] · [[Bern (stad)|Bern]] · [[Boedapest]] · [[Boekarest]] · [[Bratislava]] · [[Brussel (stad)|Brussel]] · [[Chisinau]] · [[Dublin (hoofdbetekenis)|Dublin]] · [[Helsinki]] · [[Kiev]] · [[Kopenhagen (hoofdbetekenis)|Kopenhagen]] · [[Lissabon]] · [[Ljubljana]] · [[Londen]] · [[Luxemburg (stad)|Luxemburg]] · [[Madrid (stad)|Madrid]] · [[Minsk]] · [[Monaco-Ville]] · [[Moskou (hoofdbetekenis)|Moskou]] · [[Nicosia (Cyprus)|Nicosia]] · [[Oslo (hoofdbetekenis)|Oslo]] · [[Parijs (hoofdbetekenis)|Parijs]] · [[Podgorica]] · [[Praag]] · [[Pristina]] · [[Reykjavik]] · [[Riga]] · [[Rome (stad)|Rome]] · [[San Marino (stad)|San Marino]] · [[Sarajevo]] · [[Skopje]] · [[Sofia (stad)|Sofia]] · [[Stockholm (hoofdbetekenis)|Stockholm]] · [[Tallinn]] · [[Tirana (stad)|Tirana]] · [[Vaduz]] · [[Valletta]] · [[Vaticaanstad]] · [[Vilnius]] · [[Warschau (hoofdbetekenis)|Warschau]] · [[Wenen]] · [[Zagreb]]
|-
| style=&quot;text-align: right;&quot; |&lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;'''Afhankelijke gebieden:'''&lt;/span&gt;
| style=&quot;padding-left: 4px;&quot; |[[Douglas (Man)|Douglas]] · [[Gibraltar (hoofdbetekenis)|Gibraltar]] · [[Longyearbyen]] · [[Mariehamn]] · [[Saint Helier]] · [[Saint Peter Port]] · [[Tórshavn]]
|}
|}
 
[[وېشنيزه:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>9thjbtyeyx8v7v0xi0xixd6zs82n8wm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>283164</id>
      <parentid>283163</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T18:40:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Haidarabas.safi</username>
        <id>1830</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>سم کړی شو</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38891" xml:space="preserve">بروکسل

د '''بروکسل''' ښاروالۍ ( [[فرانسوي ژبه|فرانسوي]] : ''Bruxelles'' یا ''Ville de Bruxelles'' ) د [[بېلجیم|بلجیم]] [[پلازمېنه|پلازمینه]] ده، د فلیمش ټولنې ، د فرانسې ټولنې او د [[بروکسل|بروکسل پلازمینه سیمه ده]] . ښاروالۍ شاوخوا 180,000 اوسیدونکي لري ، چې شاوخوا دریمه برخه یې په تاریخي ''پینټاګون'' کې ژوند کوي ، شاوخوا نیمایي یې په شمالي   لوري کې ، د لاکن ، نیدر-اوور-هیمبیک او هیرن په ولسوالیو کې او پاتې نور یې د لوېزالان واټ شاوخوا شاوخوا سیمو کې , ترکامېرېنبس (په ګډه د سویلي توسیع ) ,په ختیځ توسیع کې،  اوپه  اوروپا ېې برخه  کې چې لویه برخه یې هم په ښاروالۍ پورې اړه لري ژوند کوي.{{Infobox gemeente België|soort=Stad|naam=Brussel|altnaam=Bruxelles|kaart=[[Bestand:Bruxelles Brussels-Capital Belgium Map.svg|250px|ligging in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest]]|kaartbijschrift=ligging in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest|wapen=Greater coat of arms of the City of Brussels.svg|wapenartikel=Wapen van Brussel|vlag=Vlag van Brussel (stad).svg|gewest=Brussels Hoofdstedelijk Gewest|provincie=|arrondissement=[[Arrondissement Brussel-Hoofdstad|Brussel-Hoofdstad]]|postcode=1000&lt;br /&gt;1020&lt;br /&gt;1120&lt;br /&gt;1130|deelgemeente=Brussel&lt;br /&gt;[[Laken (Brussel)|Laken]]&lt;br /&gt;[[Neder-Over-Heembeek]]&lt;br /&gt;[[Haren (Brussel)|Haren]]|burgemeester=[[Philippe Close]] ([[Parti Socialiste (België)|PS]])|bestuur=[[Parti Socialiste (België)|PS]], [[Ecolo]] - [[Groen (partij)|Groen]], [[Démocrate Fédéraliste Indépendant|Défi]], Change.Brussels|partijen=[[Parti Socialiste (België)|PS]] &lt;br /&gt;[[Ecolo]] - [[Groen (partij)|Groen]] &lt;br /&gt;[[Mouvement Réformateur|MR]] - [[Open Vld]] &lt;br /&gt;[[PVDA (België)|PTB*PVDA]] &lt;br /&gt;[[Centre démocrate humaniste|cdH]] - [[Christen-Democratisch en Vlaams|CD&amp;V]] &lt;br /&gt;[[Démocrate Fédéraliste Indépendant|Défi]]&lt;br /&gt;[[N-VA]]&lt;br /&gt; Change.Brussels|zetels='''49'''&lt;br /&gt;17&lt;br /&gt;9&lt;br /&gt;7&lt;br /&gt;6&lt;br /&gt;5&lt;br /&gt;3&lt;br /&gt;1&lt;br /&gt;1|netnummer=02|nis=21004|web=[http://www.brussel.be/ www.brussel.be]|extra portaal=Brussel|foto0=[[Bestand:Grote Markt (9379072012).jpg|{{Infobox/afbeeldingbreedte}}px]]|ondertitel0=[[Grote Markt (Brussel)|Grote Markt]]|image=Laeken_Atomium_06.jpg|caption=[[Atomium]]|image1=Brussels Cinquantenaire R06.jpg|caption1=[[Jubelpark]]}}
د بروکسل ''ښاروالۍ'' د نفوس له مخې په بلجیم کې پنځمه لو یه ښاروالۍ ده. د [[بروکسل|بروکسل - د پلازمینې ټوله سیمه]] ، چې ډیری وختونه په ساده ډول د ''بروکسل'' په نوم یادیږي ، په ټولیزه توګه 19 ښاروالۍ لري چې شاوخوا 1.2 ملیون اوسیدونکي لري. ښاري ساحه ،  او د ښار شاوخوا سېمو په  ګډون، له 1.8 ملیون څخه ډیر اوسیدونکي لري، چې دا په هیواد کې ترټولو لوی  ښار راځي .
[[دوتنه:Jan_Baptist_Bonnecroy_-_Vue_de_Bruxelles.jpg|بټنوک| ''د بروکسل لید'' ، 1664-65 د جان-بپټیسټ بونیکرو لخوا]]
[[دوتنه:Dupont_KBS-FRB(5).jpg|بټنوک|270x270px| د بروکسل ښار مهر، په 1921 کې د ډیوریس ګوډفروی لخوا رامینځته شوی (برونز، 57cm، Dupont 33/AA 3)]]


== ایتمولوژي ==
د ځای نوم &quot;بروکسیل&quot; د &quot;Bruocsella&quot; (په فرانسوي کې: bruoc + ''sella'' ) څخه راځي،  &quot; ''Broekzele'' &quot;  چې تصفېه ېې کړې  نو  بروک    زیله  ویل کیږي

== تاریخ ==
[[دوتنه:Map_of_Brussels_around_1699_-_1706.jpg|ښي|بټنوک| د 1699-1706 شاوخوا د بروکسل نقشه.]]
[[دوتنه:Brussel_1830.reduced.tif|ښي|بټنوک| د بروکسل نقشه، 1830 (د 1900 په شاوخوا کې بیا چاپ شوی)]]
{{بشپړه ليکنه|Geschiedenis van Brussel}}بروکسل مخکې دسیند  په یوه ټاپو کې د یوې لوې کلا په څېر وو  کله چې ښار پراخ شو، د ښار لومړی دیوال یی جوړ شو چې ځینې برخې یې لا اوس هم شتون لري خو دا ډیر ژر ډیر کوچنی ثابت شو او د دوهم پنټاګون ښار دیوال جوړ شو چې پدې کې اوه غونډۍ شاملې وې: کوډنبرګ ، سینټ-میشیلزبرګ، وارموسبرګ ، کونسټبرګ ، سینټ پیټرزبرګ، سبلون او بوټانیکل باغ  د دې دویم دیوال څخه، یوازې د هالیپورټ برج د ځمکې څخه پورته پاتې دی د منتوف میټرو سټیشن د جوړولو په جریان کې د ځمکې لاندې نور استنادي دیوالونه هم وموندل شول.

ښار په پرله پسې ډول د برابانټ دچي پلازمینه شو ، اوولس والیتونه ، سویلي هالینډ ، د هالنډ انګلستان (د [[امسټرډام|امستردام]] سره یوځای) ، [[بېلجیم|بلجیم]] ، فلیمش ټولنه ، فرانسوي ټولنه او د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمه]] او دا دی. د [[اروپایي ټولنه|اروپايي ټولنې]] اداري مرکز

په 1853 کې د اروپایی کوارټر ساحه د بروکسل ختیځ توسیع سره ضمیمه شوه، په 1864 کې د بویس دی لا کمبری او ایونیو لوئیس د هغې په لور روان شو، ورپسې د بروکسل سویلي پراختیا سره او په 1921 کې ښاروالۍ خپل ترټولو لوی پراختیا تجربه کړه. د هارن ، لایکن ، نیدر-اوور-هیمبیک او شمالي غزول سره ضمیمه کول.

== ډیموګرافیک ==

=== د ډیموګرافیک پراختیا ===
ټول تاریخي معلومات اوسنۍ ښاروالۍ ته اشاره کوي، پشمول لایکن، هارین او نیدر-اوور-هیمبیک.&lt;timeline&gt;
Colors=
 id:a value:gray(0.9)
 id:b value:gray(0.7)
 id:c value:rgb(1,1,1)
 id:d value:rgb(0.7,0.8,0.9)
 id:e value:rgb(0.6,0.7,0.8)

ImageSize = width:800 height:373
PlotArea = left:50 bottom:30 top:30 right:30
DateFormat = x.y
Period = from:0 till:220000
TimeAxis = orientation:vertical
AlignBars = justify
ScaleMajor = gridcolor:b increment:20000 start:0
ScaleMinor = gridcolor:a increment:10000 start:0
BackgroundColors = canvas:c

BarData=
 bar:1806 text:1806
 bar:1816 text:1816
 bar:1830 text:1830
 bar:1846 text:1846
 bar:1856 text:1856
 bar:1866 text:1866
 bar:1880 text:1880
 bar:1890 text:1890
 bar:1900 text:1900
 bar:1910 text:1910
 bar:1920 text:1920
 bar:1930 text:1930
 bar:1947 text:1947
 bar:1961 text:1961
 bar:1970 text:1970
 bar:1981 text:1981
 bar:1990 text:1990
 bar:2000 text:2000
 bar:2010 text:2010
 bar:2020 text:2020
 bar:2022 text:2022

PlotData=
 color:d width:20 align:left

 bar:1806 from:0 till: 73928
 bar:1816 from:0 till: 76969
 bar:1830 from:0 till: 98279
 bar:1846 from:0 till: 129680
 bar:1856 from:0 till: 159809
 bar:1866 from:0 till: 169311
 bar:1880 from:0 till: 183315
 bar:1890 from:0 till: 205096
 bar:1900 from:0 till: 218623
 bar:1910 from:0 till: 218969
 bar:1920 from:0 till: 203058
 bar:1930 from:0 till: 200433
 bar:1947 from:0 till: 184838
 bar:1961 from:0 till: 170489
 bar:1970 from:0 till: 161080
 bar:1981 from:0 till: 139678
 bar:1990 from:0 till: 136706
 bar:2000 from:0 till: 133859
 bar:2010 from:0 till: 157673
 bar:2020 from:0 till: 185103
 bar:2022 from:0 till: 188737

PlotData=

 bar:1806 at: 73928 fontsize:s text: 73928 shift:(-10,5)
 bar:1816 at: 76969 fontsize:S text: 76.969 shift:(-10,5)
 bar:1830 at: 98279 fontsize:S text: 98.279 shift:(-10,5)
 bar:1846 at: 129680 fontsize:S text: 129.680 shift:(-10,5)
 bar:1856 at: 159809 fontsize:S text: 159.809 shift:(-10,5)
 bar:1866 at: 169311 fontsize:S text: 169.311 shift:(-10,5)
 bar:1880 at: 183315 fontsize:S text: 183.315 shift:(-10,5)
 bar:1890 at: 205096 fontsize:S text: 205.096 shift:(-10,5)
 bar:1900 at: 218623 fontsize:S text: 218.623 shift:(-10,5)
 bar:1910 at: 218969 fontsize:S text: 218.969 shift:(-10,5)
 bar:1920 at: 203058 fontsize:S text: 203.058 shift:(-10,5)
 bar:1930 at: 200433 fontsize:S text: 200.433 shift:(-10,5)
 bar:1947 at: 184838 fontsize:S text: 184.838 shift:(-10,5)
 bar:1961 at: 170489 fontsize:S text: 170.489 shift:(-10,5)
 bar:1970 at: 161080 fontsize:S text: 161.080 shift:(-10,5)
 bar:1981 at: 139678 fontsize:S text: 139.678 shift:(-10,5)
 bar:1990 at: 136706 fontsize:S text: 136.706 shift:(-10,5)
 bar:2000 at: 133859 fontsize:S text: 133.859 shift:(-10,5)
 bar:2010 at: 157673 fontsize:S text: 157.673 shift:(-10,5)
 bar:2020 at: 185103 fontsize:S text: 185.103 shift:(-10,5)
 bar:2022 at: 188737 fontsize:S text: 188.737 shift:(-10,5)

&lt;/timeline&gt;{{Clearleft}}

* &lt;small&gt;سرچینې: NIS، Opm: 1806 پورې او په شمول 1981 = سرشمیرنې؛ 1990 او وروسته = نفوس د جنوري په 1&lt;/small&gt;

د بروکسل نړیوال شخصیت او د فلانډرز او والونیا څخه د بهرنيانو او اوسیدونکو لوی شمیر له امله ، لاهم د بروکسل خورا لږ ''ریښتیني'' اوسیدونکي په بروکسل کې موندل کیږي. دوی حتی یو ځانګړی نوم ترلاسه کړ. د مثال په توګه، ''کیټجي'' د بروکسل اصلي اوسیدونکی دی چې زیږیدلی او هلته د خپلو والدینو سره یوځای لوی شوی. یو ''زینیک'' هم هلته زیږیدلی و، مګر یوازې یو مور او پلار لري چې کولی شي خپل ځان ''کیټجی ووایي'' . د دوی ژبه ځانګړنه ده. د بروکسل اصلي ژبه د برابانټین ژبه ده. په ژبپوهنه کې، دا د [[فرانسوي ژبه|فرانسوي]] څخه ډیری پور کلمو او د هالنډي کلمو فرانسوي تلفظ لخوا مشخص شوی. دا د منځني هالنډ د محلي ډول څخه رامینځته شوی چې په مینځنۍ پیړۍ کې ویل کیده. د فرانسوي د بروکسل ډول هم شتون لري. دا د هالنډ څخه ډیری پور کلمې لري او تلفظ د هالنډ لخوا اغیزمن شوي. په بروکسل کې د دوو رسمي ژبو کارولو په اړه نور معلومات د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمې]] په مقاله کې موندل کیدی شي.

== سیاست ==

=== جوړښت ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:74%; text-align:center;&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |بروکسل
! supranational
! [[دولت|ملي]]
! ټولنه
! سیمه
! ولایت
! ولسوالی
! ولسوالی ولسوالی
! کانتون
! ښارګوټی
|-
! rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;font-size:75%;&quot; | اداري
! کچه
|&lt;/img&gt;
|&lt;/img&gt;
|&lt;/img&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;/img&gt;
|&lt;/img&gt;
| colspan=&quot;4&quot; | پلازمینه بروکسل
| '''بروکسل'''
|-
! مدیریت
| ''[[اروپايي کمېسیون|د اروپا کمیسیون]]''
| ''د بلجیم حکومت''
| ''کالج vd'' ''فلیمش&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwqw&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''کالج vd'' ''فرانسوي&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwrw&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''کالج vd'' ''عام&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwsw&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''
| ''د بروکسل - پلازمینې سیمې حکومت''
| colspan=&quot;4&quot; | ''ډیپوټیشن''
| ''ښاروالۍ''
|-
! شورا
| ''[[اروپايي پارلمان|د اروپا پارلمان]]''
| ''د کوټې&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwxQ&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''استازي''
| ''د شورا'' ''فلیمش&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwyQ&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د شورا'' ''فرانسوي&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwzQ&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د شورا'' ''عام&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mw0Q&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''
| د پلازمینې بروکسل پارلمان
| colspan=&quot;4&quot; | ''د ولسوالۍ شورا''
| ''محلي شورا''
|-
! colspan=&quot;2&quot; | تفصیل ډایل کړئ
| د فرانسې ټاکنیز کالج&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; د هالنډ ټاکنیز کالج
| colspan=&quot;3&quot; | د بروکسل - پلازمینې انتخاباتي حوزې&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ( د فلیمش برابانټ انتخاباتي حوزې )
| colspan=&quot;3&quot; | پلازمینه بروکسل
| بروکسل
| '''بروکسل'''
|-
! colspan=&quot;2&quot; | ټاکنې
| ''اروپايي''
| ''فدرالي''
| colspan=&quot;2&quot; | ''فلیمش'' ، ''بروکسل'' او&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د فرانسې د ټولنې ټاکنې''
| colspan=&quot;4&quot; |
| ''د ښار شورا''
|}
د ښار شورا د PS ، Groen - Ecolo ، Défi او Change.brussels څخه جوړه ده (د sp.a شاوخوا سیمه ایز لیست).

لاندې کسان د بورډ غړي دي:
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;60%&quot;
! colspan=&quot;3&quot; |د ښاروال او اډرمین کالج
|-
| '''ښاروال'''
| colspan=&quot;2&quot; | فیلیپ بند (PS)
|-
| rowspan=&quot;12&quot; | '''مشران'''
| بنویټ هیلینګز (ایکولو-شین)
| لومړۍ کښتۍ د اقلیم او سپورت لپاره مسؤل دي
|-
| فوزیه حریچ (PS)
| د عامه زده کړو، ځوانانو او بشري منابعو لپاره مشر.
|-
| فیلیپ بند (PS)
| د سیاحت، پرسونل او مالیې لپاره الډرمین
|-
| بارټ دی هونډټ (ایکولو شنه)
| د حرکت او عامه کارونو مشر
|-
| احمد الکتبي (PS)
| د ملکي ثبت، نفوس او نړیوال پیوستون مشر
|-
| فابین مینګین (Defi)
| د اقتصادي چارو، کارموندنې، سمارټ ښار او اداري ساده کولو لپاره الډرمین
|-
| ځوابونه (بدلون. بروکسل)
| د ښاري پلان جوړونې، هالنډي زده کړو او هالنډي چارو لپاره الډرمن.
|-
| زوبیده جلب (ایکولو شنه)
| د شنو ځایونو کښتۍ او عامه پاکوالی.
|-
| ارناؤډ پینکسټرین (ایکولو شنه)
| د ځوان ماشوم مشر، د اتباعو ګډون او ښاري تجدید.
|-
| ډیلفین هوبا (PS)
| د کلتور، سیاحت او مهمو پیښو لپاره الډرمین.
|-
| لیډیا متیبل نګوی (PS)
| د کور جوړونې، عامه میراثونو او مساوي فرصتونو مشر
|-
| خالد زیان (PS)
| د بروکسل د CPAS مشر
|}

=== د 1976 راهیسې د محلي ټاکنو پایلې ===
ټاکنې هر شپږ کاله وروسته د اکتوبر په دویمه یکشنبه ترسره کیږي. &lt;ref&gt;Zoals bepaald in het [http://www.inforum.be/htmlpages/loi/GKW.htm kiesdecreet].&lt;/ref&gt;

د ۱۹۸۳ کال د [[۱ جنوري|جنورۍ په لومړۍ]] نېټه، د بروکسل لیبرالانو د بلجیم له خپلواکۍ مخکې د ښاروالۍ څوکۍ له لاسه ورکړه او د لومړي ځل لپاره د بروکسل سوسیالیست ښاروال شو. د بروکسل د ټولو ښاروالانو د کتنې لپاره، د بروکسل د ښاروالانو لیست وګورئ.

د 2012 ښاروالۍ په ټاکنو کې، PS-sp.a کارټل د 18 څوکیو سره ترټولو لوی شو، ورپسې cdH (په حقیقت کې، cdH-CD&amp;V کارټل) د 10 څوکیو سره. دریم کارټیل MR-Open Vld هم د 10 څوکیو سره و. Ecolo-Groen د 7 څوکیو سره څلورم ځای خپل کړ. په پای کې، FDF 3 څوکۍ او N-VA 1 څوکۍ ترلاسه کړې. ارغواني اکثریت د PS-sp.a او MR-Open Vld ترمنځ جوړ شوی و، د 49 څوکیو څخه د 28 لپاره ښه و. په هرصورت، د جون په 9 2017، sp.a د بې کوره شوي سازمان سموسوشل په اړه د هغه وخت ښاروال یوان مایور په اړه د بې نظمیو له امله له ایتلاف څخه ووتل. له هغه وخت راهیسې، فیلیپ کلوز د بروکسل ښار ښاروال دی.


د بروکسل لپاره، لکه د بروکسل پلازمینې سیمې د نورو ښاروالیو لپاره، د اوسیدونکو د شمیر په اړه د رایې ورکوونکو شمیر خورا ټیټ دی، دواړه په مطلق شرایطو کې او د هیواد د نورو برخو په پرتله. دا د غیر بلجیم اوسیدونکو د لوړ تناسب له امله دی (که څه هم دوی ممکن د ځانګړو شرایطو لاندې د ښاروالۍ د رایې ورکولو حق ولري). د دې ترڅنګ د هغو رای ورکوونکو شمېر چې د اجباري رایې ورکولو سره سره نه ښيي، هم ډېر دی، چې له همدې امله د سیمې په ۱۹ ښاروالیو کې د باطلو او سپینو په ګډون د ټولو رایو شمېر یوازې ۴۴،۶۶ سلنه دی. . د بروکسل نمرې د اوسیدونکو د 40.33٪ رایو په تناسب سره خرابې شوې.

د 2012 کال د اکتوبر په 14 د ښاروالۍ په ټولټاکنو کې، د رای ورکوونکو/اوسیدونکو او غیر حاضرۍ تناسب په لاندې ډول وو:

* بروکسل: 50.22٪ (رایه ورکوونکي / اوسیدونکي) - 19.68٪ (غیر حاضری)
* د بروکسل ټوله سیمه : 53.89٪ (رایه ورکوونکي / اوسیدونکي) - 17.14٪ (غیر حاضری)

* د فلیمش والیتي مرکزونه: 69.30٪ (رایه ورکوونکي / نفوس) - 12.12٪ (غیر حاضری)
* د والون والیتي مرکزونه: 69.04٪ (رایه ورکوونکي / نفوس) - 17.31٪ (غیر حاضری)

=== د اروپا پلازمینه ===
{{بشپړه ليکنه|Brussel als Europese hoofdstad}}
[[دوتنه:Belgique_-_Bruxelles_-_Schuman_-_Berlaymont_-_01.jpg|بټنوک| د برلامونټ ودانۍ، د اروپایي کمیسیون مرکزي دفتر]]
بروکسل اکثرا د اروپایي اتحادیې اصلي پلازمینه ګڼل کیږي. د [[اروپايي پارلمان|اروپا پارلمان]] په عمده توګه په بروکسل کې غونډه کوي او دا ښار د [[اروپايي کمېسیون|اروپایي کمیسیون]] او [[اروپايي ټولنې شورا|د اروپایي اتحادیې د شورا]] څوکۍ هم ده. د اروپا اقتصادي او ټولنیزه کمیټه ، د سیمې اروپایی کمیټه او یو شمیر اروپایی ادارې هم په بروکسل کې میشتې دي.

ډیری اروپایی ادارې په لیوپولډ ولسوالۍ کې ډله ایزې دي، چې د اروپا ربع په نوم هم پیژندل کیږي. د دې بنسټونو د کور لپاره ډیری نوي اسکائی سکریپرونه جوړ شوي، لکه د برلیمونټ ودانۍ، د جستس لیپسیوس ودانۍ ، د مادوټ برج، د شارلمین ودانۍ ، د استوګنې ماڼۍ او ډیری نور.

د [[ناټو]] مرکزي دفتر او د EUROCONTROL مرکزي دفتر د بروکسل په هارن ښار کې موقعیت لري.

== ځایونه ==
{{څو انځوریزه}}

=== تاریخي میراث ===

* د ګروټ مارکیټ
* د بروکسل ښار تالار
* برودویس
* د سټاک ایکسچینج
* د Beenhouwersstraat
* مینټ (د شاهي مینټ تیاتر)؛ دلته د 1830 کال د بلجیم انقلاب مات شو، چې د بلجیم د خپلواکۍ لامل شو.
* د مانیکن پیس مجسمه
* اتومیم ، یو مشهور یادگار چې د اوسپنې کرسټال استازیتوب کوي 150 ملیارد ځله لوړ شوی. دا د نړیوال میلې په مناسبت جوړ شوی و چې دلته په 1958 کې ترسره شو.
* د سینکوانټینیر پارک د خپلو تالارونو ، میوزیمونو ، پارک او بریالۍ آرچ سره. د بلجیم د خپلواکۍ د پنځوسمې کلیزې په مناسبت جوړ شوی.
* د سینټ مایکل او سینټ ګودولا کلیسا .
* د بروکسل شاهي ماڼۍ او د بروکسل نږدې پارک .
* د کلیویس-راوینسټین کور
* د Roest d'Alkemade هوټل
* de Marolles : په بروکسل کې د کاري طبقې ولسوالۍ چیرې چې د بروکسل مشهور فلی مارکيټ موقعیت لري. ولسوالي د نافذه قانون محکمو لخوا تسلط لري.
* دي سبلون ، د لرغونو اثارو د سوداګرۍ ولسوالي.
* د هیزل : د 1958 نړیوال نندارتون دلته ترسره شو، چې د اتومیم پاتې برخه ده. دلته به تاسو د آرامۍ ځای بروپارک (د سینما کمپلیکس کیینپولیس ، د فرعي استوایی لامبو جنت اوسیډ ، پارک مینی اروپا ، رستورانتونه) ، د کینګ بوډوین سټیډیم ، د بروکسل ایکسپو (نندارتون ځای) او د بروکسل پلانیټریم هم ومومئ ، کوم چې په جریان کې پرانستل شو. د 1935 نړیوال نندارتون
* د لایکن پارک: د لایکن ماڼۍ (د بلجیم د پاچاهانو د استوګنې) سره د 160 هکتارو ډومین، شاهي زرغون کورونه، د جاپاني برج او چینایي ماڼۍ.
* ښار د ویکتور هورټا لخوا ډیزاین شوي ډیری آرټ نوو کورونه لري ( هوټل وان ایټ ویلډ ، هوټل تسل ، هوټل سولوی ).
* په بروکسل کې د پیرود مختلف آرکیډونه ، پشمول د ګیلریز رویلس سینټ - هوبرټ

=== کلیساګانې ===
ځینې کلیساګانې شاملې دي:

* چپل کلیسا
* زموږ د میرمن کلیسا (لایکن)
* د سینټ مایکل او سینټ ګودولا کلیسا
* سینټ جیکب اپ کوډنبرګ
* زموږ د میرمن سبلون کلیسا
* د Finisterrae زموږ میرمن کلیسا
* د سینټ کیترین کلیسا
* د سینټ جان بیپټیسټ لس بیګینج کلیسا
* د سینټ جان او سینټ سټیون کلیسا د مینیمز کلیسا
* د سینټ نیکولاس کلیسا
* بریګیټین کلیسا

== کلتور ==

=== موزیمونه ===

* د بلجیم د ښکلو هنرونو شاهي موزیمونه چې پکې شامل دي:
** د لرغونو هنرونو میوزیم (15-18 پیړۍ)
** د عصري هنر میوزیم (19-20 پیړۍ)
** د مونیر میوزیم (ایکسیلز)
** د ویرتز میوزیم (ایکسیلز)
** د میوزیم میګریټ میوزیم
* د هنر او تاریخ شاهي موزیمونه ، پدې کې شامل دي:
** د Cinquantenaire میوزیم
** د انساني احساساتو تالار
** د هیلې دروازه
** د لرې ختیځ موزیمونه د جاپاني برج او چینایي پویلین سره
** د موسیقۍ د وسایلو میوزیم
* د BELvue میوزیم
* د اردو او نظامي تاریخ شاهي میوزیم
* Autoworld
* د بلجیم د یهودانو میوزیم
* د طبیعي علومو میوزیم
* د هورټا کور (ایکسیلز)
* د بلجیم کامیک سټریپ میوزیم
* د بلجیم بریورز میوزیم
* د بلجیم د ملي بانک موزیم
* د KBR میوزیم

[[دوتنه:Bruxelles_5_rue_du_Chêne_804.jpg|بټنوک| کافه &quot;لی پوچینیلکیلډر&quot;]]


سربیره پردې ، په ښار کې ډیری رستورانتونه شتون لري چې له هغې جملې څخه الکساندر ، کوم چیز سوی ، سی ګرل ، ولا لورین او WY ته یو یا څو میشیلین ستوري ورکړل شوي.

مهم تالارونه Ancienne Belgique, Munt, the Beursschouwburg او KVS دي . په 1993 کې، Kaaitheater ځان د نڅا، تیاتر او فعالیت لپاره د سینکټیلټپلین د مرکز په توګه تاسیس کړ. بروکسل هم له 2005 راهیسې کیسینو لري.

په 1987 کې، د تورن او ټیکسي د بار وړلو پخوانی سټیشن طبقه بندي شو او په کلتوري او تفریحي ځای بدل شو. تر 2016 پورې، د کولور کیف فستیوال هر کال دلته ترسره کېده، چې په 2017 کې اوسیګیم پارک ته لاړ. د کانال په زون کې د بیکوډوک په څنګ کې د تورن او ټکسي په مقابل کې ، دوه کښتۍ ، د ریک هنر بوټ او د ریک د سیندبوټ ، د 1970s راهیسې هنري فعالیتونه ، جشنونه او کلتوري پروژې تنظیموي.

برسلز د LGBT خلکو لپاره د کافې لړۍ هم لري، کوم چې په عمده توګه د کولنمارټ شاوخوا او شاوخوا موقعیت لري، لکه لی بیلجیکا، لی سولیل او لی ډیټور (پخوانی L'Homo Erectus). د دې هدف ګروپ لپاره یو ګوند چې نړیوال اپیل څخه خوند اخلي لا ډیمینس دی، چې د 1994 راهیسې په بلیسسټراټ کې په مشهور ټیکنو ډیسکو فیوز کې ترسره کیږي. &lt;ref&gt;ZiZo Online: [http://zizo-online.be/la-demence-viert-25-verjaardag-met-drie-dagen-feest La Demence viert 25 verjaardag met drie dagen feest], 25 september 2014&lt;/ref&gt;

=== ژبه ===
د [[بروکسل|بروکسل په پلازمینه سیمه]] کې، فرانسوي او هالنډي رسمي ژبې دي. په هرصورت، ډیری اوسیدونکي، مسافر او 'منظم' بهرنیان په عمده توګه فرانسوي د یوې خبرې ژبې په توګه کاروي. دا دود په بروکسل کې د مختلفو ژبو ګروپونو د عددي تناسب، په بروکسل کې د فلیمش نسبي څو ژبنيزم، او د فرانسوي ویونکو ترمنځ د نورو ژبو نسبتا کم پوهه له لارې رامینځته شوی. د څیړنې له مخې، په بروکسل کې د پام وړ شمیر بیلابیل ژبې په کور دننه خبرې کیږي، او د ژبې مخلوط کورنۍ هم شتون لري.

=== پیښې ===
[[دوتنه:Zinneke-parade-brussel-1350316079.jpg|بټنوک| د زینیک پریډ، می 2008]]
[[دوتنه:Rigafestival_in_Brussel_22-09-2018_14-40-06.jpg|بټنوک| په 2018 کې د اسپانیا په چوک کې د ریګا فستیوال]]

* د ګلانو غالۍ ، په حتی کلونو کې (د مثال په توګه 2016 - 2018 - 2020 او نور. †
* روښانه برسلز ، د ژمي په موسم کې
* د میوزیم شپې تبه ، د مارچ لومړۍ اونۍ پای
* Zinnekeparade ، د حتی کلونو په می میاشت کې
* Kunstenfestivaldesarts ، د می په میاشت کې
* د بلجیم ویاړ ، د می په میاشت کې
* د بروکسل اومیګینګ ، په جون او جولای کې
* کولور کیف ، د جون وروستۍ اونۍ پای
* بروزیلا ، د جولای دویمه اونۍ پای
* د بروکسل بد ، په جولای او اګست کې
* زیدفور ، د جولای له دویمې نیمایي څخه د اګست تر دویمې نیمایي پورې
* Bruksellive ، د جولای وروستۍ اونۍ پای
* د اګست په میاشت کې د بروکسل سمر فستیوال

== اقتصاد ==
د بروکسل اقتصاد د خدماتو سکتور او عامه ادارو کې د فعالیتونو تسلط لري. دا فعالیتونه اکثرا د پلازمینې ښار فعالیت سره تړاو لري:

* وزارتونه، ملي او سیمه ییز بنسټونه؛
* سفارتونه او نمایندګي؛
* [[ناټو|د ناټو]] مرکزي دفتر
* د څو هیوادونو سیمه ایز او اروپایی مرکزونه؛
* مشاورین او حقوقي خدمتونه؛
* د خوړو او تفریح صنعت؛
* ارتباط: هوايي چلند ، [[لېږدچارې|ترانسپورت]] . † †
* د موټر تولید: آډیو برسلز .

یوه مهمه سوداګریزه ولسوالۍ د مرکز شمال ته د نورډرومیټ (د اسپیس نورډ) د شمالي سټیشن شاوخوا ده. سیمه د لوړ پوړو ودانیو لخوا مشخص کیږي. همدارنګه د مرکز په مستقیمه ختیځ کې د ښار منظره د دفترونو (د ټیټو لوړو ودانیو) لخوا تسلط لري. مرکزي سټیشن ته نږدې د مرکزي پلازا ودانۍ په 15 پوړونو کې 23,000 m² دفترونه لري.

د اروپایی موسسو شتون څخه مننه، ډیری نړیوالو شرکتونو په بروکسل کې یوه څانګه غوره کړې. د پایلې په توګه ، په بروکسل کې د دفتر ځای لپاره مستحکم لوړه غوښتنه شتون لري ، حتی په اقتصادي بحران کې. دا ښار د [[لندن]] او [[پاریس]] وروسته په اروپا کې دریم مهم سوداګریز ښار دی. بروکسل هم د کانګریس یو مهم ښار دی او ښار په دې وروستیو کې د نړۍ ترټولو مهم ډیپلوماتیک ښار په توګه د واشنګټن DC څخه تیر شوی دی.

=== هټۍ ===
د پیرودلو مشهور سړکونه د ریو نیو ، ریو لوئس او ریو انټوین ډانسارټ دي. په بروکسل کې یو له مشهور پیرود آرکیډونو څخه د ګالریز رویلس سینټ هوبرټ دی.

== خوځښت ==

=== د سړک ترافیک ===
[[دوتنه:Brussels_4.35995E_50.84400N.jpg|بټنوک| د بروکسل سپوږمکۍ عکس]]
په بلجیم کې د مرکزي موقعیت له امله، بروکسل د ډیری لویو لارو له لارې رسیدلی شي. ښارونه لکه ګینټ ، برګس ، انټورپ ، لیج ، نامور ، مګر [[امسټرډام|امستردام]] ، [[روتردام|روټردام]] ، کولون ، [[پاریس]] او لوګزامبورګ هم د بروکسل سره ښه سړکونه لري.

* (لوی) حلقه R0 : د موټرو لاره چې د بروکسل سیمه محاصره کوي
* R20 کوچنی حلقوي سړک: د تونلونو لړۍ او د سړکونو له لارې چې د بروکسل مرکز ته خدمت کوي او د 14 او 15 پیړیو راهیسې د ښار دیوالونه تعقیبوي. نومونه داسې ښکاري چې د ښار د زړو دروازو یادونه کوي لکه د نامور دروازه، هیل ، نینوف ، اندریلچټ ، لیوین ، شایربیک او داسې نور.

د جون په 28، 2015، مرکزي لارې په جزوي توګه وتړل شوې او په مرکز کې 50 هکتاره سیمه د موټر څخه پاکه شوه، په اروپا کې د موټر څخه پاک دوهم لوی مرکز، له وینس وروسته. &lt;ref&gt;[http://nieuws.vtm.be/binnenland/147757-brussel-opent-50-ha-voetgangerszone Brussel opent 50 ha voetgangerszone], VTM, geraadpleegd op 29 juni 2015&lt;/ref&gt;

مسافر کولی شي د اورګاډي مختلف سټیشنونه وکاروي. د مسافرینو ترانسپورت لپاره ترټولو مهم د شمال او سویل ارتباط دی.
[[دوتنه:Station_Brussel-Centraal_Gebouw.jpg|بټنوک| د بروکسل مرکزي سټیشن]]

* د بروکسل جنوبي سټیشن : د بلجیم اصلي نړیوال سټیشن (د TGV ، Eurostar ، Thalys ، ICE او نورو نړیوالو اړیکو لخوا خدمت شوی)
* د بروکسل-کاپیلیکرک سټیشن
* د بروکسل مرکزي سټیشن
* د بروکسل کانګرس سټیشن
* د بروکسل شمالي سټیشن

ټول ملي مسافر وړونکي اورګاډي چې په بروکسل کې زنګ وهي په بروکسل - شمال ، بروکسل - مرکزي او بروکسل - سویل کې ودریږي. په بروکسل-کاپیلیکرک او کانګریس کې، چې د شنبې، یکشنبه او عامه رخصتیو کې تړل کیږي، یوازې یو څو محلي اورګاډي ودریږي. نامور او لوګزامبورګ ته ټول ریل ګاډي د بروکسل-لوګزامبورګ سټیشن او بروکسل-شومان سټیشن کې ودریږي، اروپایی ادارو ته نږدې.

له بروکسل څخه، ښارونو لکه [[امسټرډام|امستردام]] ، [[روتردام|روټردام]] ، [[لندن]] ، کولون ، [[پاریس]] ته د اورګاډي له لارې نږدې 2 ساعتونو کې رسیدلی شي. لیل (لیل) حتی د بروکسل څخه د یو ساعت په اوږدو کې دی. فرانکفورت ، لیون او سټراسبورګ ته د اورګاډي سفر 3-4 ساعته وخت نیسي. د مارسیل, مونټپیلیر او نیس ته اورګاډي هم شتون لري.
[[دوتنه:Metro_Brussels.svg|بټنوک| د بروکسل میټرو لاین شبکه]]

=== عامه ترانسپورت ===
د بروکسل میټرو 60 سټیشنونه لري چې په دوه محورونو کې خپریږي. د اپریل 2009 راهیسې، د میټرو لاین اضافه شوی، د ډیرو او چټکو اړیکو لپاره اجازه ورکوي. دلته د ټرام پراخه شبکه هم شتون لري ، د شمال - سویل اړیکې د هغې د جاذبې مرکز په توګه (جنوب سټیشن - بیورس - شمالي سټیشن ، د اورګاډي شمال - سویل ارتباط سره موازي). د ټرام ځینې اړیکې د Vlaamse Rand کې ځایونو ته ځي، لکه Groot-Bijgaarden ، Tervuren ، Drogenbos او Wezembeek-Oppem .

د بسونو پراخه شبکه ډاډ ورکوي چې د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمې]] شاوخوا شاوخوا هر ځای د عامه ترانسپورت لخوا د لاسرسي وړ دی. د بروکسل - پلازمینې سیمه کې ځایی ټرانسپورټ په عمده توګه د STIB لخوا ترسره کیږي. د Flanders په تړاو ترانسپورت په عمده توګه د De Lijn لخوا چمتو کیږي، والونیا ته ترانسپورت په عمده توګه د TEC لخوا.
{|
|
* ۱۹۸۳ ز&lt;/img&gt; اتلانتا ( [[د امریکا متحده آیالاتونه|امریکا]] )
* ۱۹۹۲&lt;/img&gt; [[برلين|برلین]] ( [[المان|آلمان]] )
* ۱۹۹۴&lt;/img&gt; [[بیجنګ|بیجینګ]] ( [[چین د خلکو جمهوریت|چین]] )
* ۱۹۹۶&lt;/img&gt; [[مسکو]] ( [[روسیه]] )
* ۲۰۰۳&lt;/img&gt; [[پراګ]] ( [[چک جمهوریت]] )
|
* &lt;/img&gt;[[ټیټوان|تیتوان]] ( [[مراکش]] ) &lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20180724183642/http://www.vvsg.be/Internationaal/Noord-Zuid/Stedenbanden/Pages/Overzicht.aspx Stedenbanden Brussel] vvsg.be&lt;/ref&gt;
* &lt;/img&gt; [[کینشاسا|کنشاسا]] ( [[د کانګو دیموکراتیک جمهوریت|کانګو]] )
* &lt;/img&gt; [[برازیل|برازیلیا]] ( [[برازیل]] )
* &lt;/img&gt; [[Ljubljana]] ( [[سلووانیا|سلووینیا]] )
* &lt;/img&gt; [[مادرید]] ( [[اسپانیا|هسپانیه]] )
|
* &lt;/img&gt;[[ايچک|ايچي]] ( [[جاپان]] )
* &lt;/img&gt; [[تیرانا]] ( [[البانیا]] )
* &lt;/img&gt; [[مونټريال|مونټریال]] ( [[کاناډا]] )
* &lt;/img&gt; [[واشنګټن ډي سي]] ( [[د امریکا متحده آیالاتونه|متحده ایالات]] )
|
|}

== د بروکسل څخه مشهور شخصیتونه ==
{{Navigatie hoofdsteden Europa}}
{| class=&quot;navigatiesjabloon&quot; cellpadding=&quot;0&quot; style=&quot;width:100%; font-size:87%; clear:both; margin-top:1em; margin-bottom:-7px; border:1px solid #aaaaaa; background-color:#f8f8f8;&quot;
! style=&quot;width:100%; padding-bottom:2px; background-color: #ddeef8; color:black;&quot; |Hoofdsteden in [[Europa (werelddeel)|Europa]]
|-
| colspan=&quot;1&quot; style=&quot;text-align:center; padding:0 3px;&quot; |
{| class=&quot;vatop&quot; cellpadding=&quot;0&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot; background: transparent; margin: 0px auto 0px auto; text-align: left;&quot;
| style=&quot;text-align: right; &quot; |'''Onafhankelijke staten:'''
| style=&quot;padding-left: 4px;&quot; |[[Amsterdam (hoofdbetekenis)|Amsterdam]] · [[Andorra la Vella]] · [[Athene (stad)|Athene]] · [[Belgrado]] · [[Berlijn (hoofdbetekenis)|Berlijn]] · [[Bern (stad)|Bern]] · [[Boedapest]] · [[Boekarest]] · [[Bratislava]] · [[Brussel (stad)|Brussel]] · [[Chisinau]] · [[Dublin (hoofdbetekenis)|Dublin]] · [[Helsinki]] · [[Kiev]] · [[Kopenhagen (hoofdbetekenis)|Kopenhagen]] · [[Lissabon]] · [[Ljubljana]] · [[Londen]] · [[Luxemburg (stad)|Luxemburg]] · [[Madrid (stad)|Madrid]] · [[Minsk]] · [[Monaco-Ville]] · [[Moskou (hoofdbetekenis)|Moskou]] · [[Nicosia (Cyprus)|Nicosia]] · [[Oslo (hoofdbetekenis)|Oslo]] · [[Parijs (hoofdbetekenis)|Parijs]] · [[Podgorica]] · [[Praag]] · [[Pristina]] · [[Reykjavik]] · [[Riga]] · [[Rome (stad)|Rome]] · [[San Marino (stad)|San Marino]] · [[Sarajevo]] · [[Skopje]] · [[Sofia (stad)|Sofia]] · [[Stockholm (hoofdbetekenis)|Stockholm]] · [[Tallinn]] · [[Tirana (stad)|Tirana]] · [[Vaduz]] · [[Valletta]] · [[Vaticaanstad]] · [[Vilnius]] · [[Warschau (hoofdbetekenis)|Warschau]] · [[Wenen]] · [[Zagreb]]
|-
| style=&quot;text-align: right;&quot; |&lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;'''Afhankelijke gebieden:'''&lt;/span&gt;
| style=&quot;padding-left: 4px;&quot; |[[Douglas (Man)|Douglas]] · [[Gibraltar (hoofdbetekenis)|Gibraltar]] · [[Longyearbyen]] · [[Mariehamn]] · [[Saint Helier]] · [[Saint Peter Port]] · [[Tórshavn]]
|}
|}
 
[[وېشنيزه:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>ne0514bewcdmx7g869yacizv7gk5rzm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>283165</id>
      <parentid>283164</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T18:56:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Haidarabas.safi</username>
        <id>1830</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>سمون ته اړتيا لري</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38471" xml:space="preserve">بروکسل

د '''بروکسل''' ښاروالۍ ( [[فرانسوي ژبه|فرانسوي]] : ''Bruxelles'' یا ''Ville de Bruxelles'' ) د [[بېلجیم|بلجیم]] [[پلازمېنه|پلازمینه]] ده، د فلیمش ټولنې ، د فرانسې ټولنې او د [[بروکسل|بروکسل پلازمینه سیمه ده]] . ښاروالۍ شاوخوا 180,000 اوسیدونکي لري ، چې شاوخوا دریمه برخه یې په تاریخي ''پینټاګون'' کې ژوند کوي ، شاوخوا نیمایي یې په شمالي   لوري کې ، د لاکن ، نیدر-اوور-هیمبیک او هیرن په ولسوالیو کې او پاتې نور یې د لوېزالان واټ شاوخوا شاوخوا سیمو کې , ترکامېرېنبس (په ګډه د سویلي توسیع ) ,په ختیځ توسیع کې،  اوپه  اوروپا ېې برخه  کې چې لویه برخه یې هم په ښاروالۍ پورې اړه لري ژوند کوي.{{Infobox gemeente België|soort=Stad|naam=Brussel|altnaam=Bruxelles|kaart=[[Bestand:Bruxelles Brussels-Capital Belgium Map.svg|250px|ligging in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest]]|kaartbijschrift=ligging in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest|wapen=Greater coat of arms of the City of Brussels.svg|wapenartikel=Wapen van Brussel|vlag=Vlag van Brussel (stad).svg|gewest=Brussels Hoofdstedelijk Gewest|provincie=|arrondissement=[[Arrondissement Brussel-Hoofdstad|Brussel-Hoofdstad]]|postcode=1000&lt;br /&gt;1020&lt;br /&gt;1120&lt;br /&gt;1130|deelgemeente=Brussel&lt;br /&gt;[[Laken (Brussel)|Laken]]&lt;br /&gt;[[Neder-Over-Heembeek]]&lt;br /&gt;[[Haren (Brussel)|Haren]]|burgemeester=[[Philippe Close]] ([[Parti Socialiste (België)|PS]])|bestuur=[[Parti Socialiste (België)|PS]], [[Ecolo]] - [[Groen (partij)|Groen]], [[Démocrate Fédéraliste Indépendant|Défi]], Change.Brussels|partijen=[[Parti Socialiste (België)|PS]] &lt;br /&gt;[[Ecolo]] - [[Groen (partij)|Groen]] &lt;br /&gt;[[Mouvement Réformateur|MR]] - [[Open Vld]] &lt;br /&gt;[[PVDA (België)|PTB*PVDA]] &lt;br /&gt;[[Centre démocrate humaniste|cdH]] - [[Christen-Democratisch en Vlaams|CD&amp;V]] &lt;br /&gt;[[Démocrate Fédéraliste Indépendant|Défi]]&lt;br /&gt;[[N-VA]]&lt;br /&gt; Change.Brussels|zetels='''49'''&lt;br /&gt;17&lt;br /&gt;9&lt;br /&gt;7&lt;br /&gt;6&lt;br /&gt;5&lt;br /&gt;3&lt;br /&gt;1&lt;br /&gt;1|netnummer=02|nis=21004|web=[http://www.brussel.be/ www.brussel.be]|extra portaal=Brussel|foto0=[[Bestand:Grote Markt (9379072012).jpg|{{Infobox/afbeeldingbreedte}}px]]|ondertitel0=[[Grote Markt (Brussel)|Grote Markt]]|image=Laeken_Atomium_06.jpg|caption=[[Atomium]]|image1=Brussels Cinquantenaire R06.jpg|caption1=[[Jubelpark]]}}
د بروکسل ''ښاروالۍ'' د نفوس له مخې په بلجیم کې پنځمه لو یه ښاروالۍ ده. د [[بروکسل|بروکسل - د پلازمینې ټوله سیمه]] ، چې ډیری وختونه په ساده ډول د ''بروکسل'' په نوم یادیږي ، په ټولیزه توګه 19 ښاروالۍ لري چې شاوخوا 1.2 ملیون اوسیدونکي لري. ښاري ساحه ،  او د ښار شاوخوا سېمو په  ګډون، له 1.8 ملیون څخه ډیر اوسیدونکي لري، چې دا په هیواد کې ترټولو لوی  ښار راځي .
[[دوتنه:Jan_Baptist_Bonnecroy_-_Vue_de_Bruxelles.jpg|بټنوک| ''د بروکسل لید'' ، 1664-65 د جان-بپټیسټ بونیکرو لخوا]]
[[دوتنه:Dupont_KBS-FRB(5).jpg|بټنوک|270x270px| د بروکسل ښار مهر، په 1921 کې د ډیوریس ګوډفروی لخوا رامینځته شوی (برونز، 57cm، Dupont 33/AA 3)]]


== ایتمولوژي ==
د ځای نوم &quot;بروکسیل&quot; د &quot;Bruocsella&quot; (په فرانسوي کې: bruoc + ''sella'' ) څخه راځي،  &quot; ''Broekzele'' &quot;  چې تصفېه ېې کړې  نو  بروک    زیله  ویل کیږي

== تاریخ ==
[[دوتنه:Map_of_Brussels_around_1699_-_1706.jpg|ښي|بټنوک| د 1699-1706 شاوخوا د بروکسل نقشه.]]
[[دوتنه:Brussel_1830.reduced.tif|ښي|بټنوک| د بروکسل نقشه، 1830 (د 1900 په شاوخوا کې بیا چاپ شوی)]]
{{بشپړه ليکنه|Geschiedenis van Brussel}}بروکسل مخکې دسیند  په یوه ټاپو کې د یوې لوې کلا په څېر وو  کله چې ښار پراخ شو، د ښار لومړی دیوال یی جوړ شو چې ځینې برخې یې لا اوس هم شتون لري خو دا ډیر ژر ډیر کوچنی ثابت شو او د دوهم پنټاګون ښار دیوال جوړ شو چې پدې کې اوه غونډۍ شاملې وې: کوډنبرګ ، سینټ-میشیلزبرګ، وارموسبرګ ، کونسټبرګ ، سینټ پیټرزبرګ، سبلون او بوټانیکل باغ  د دې دویم دیوال څخه، یوازې د هالیپورټ برج د ځمکې څخه پورته پاتې دی د منتوف میټرو سټیشن د جوړولو په جریان کې د ځمکې لاندې نور استنادي دیوالونه هم وموندل شول.

ښار په پرله پسې ډول د دغه لاندې ښارونو د پلازمېنې په توګه وکارول شو : د برابانټ دچي  ،  اوولس والیتونه ، سویلي هالینډ ، د هالنډ انګلستان (د [[امسټرډام|امستردام]] سره یوځای) ، [[بېلجیم|بلجیم]] ، فلیمش ټولنه ، فرانسوي ټولنه او د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمه]] او دا دی اوس د [[اروپایي ټولنه|اروپايي ټولنې]] اداري مرکز دی.


== ډیموګرافیک ==

=== د ډیموګرافیک پراختیا ===
ټول تاریخي معلومات اوسنۍ ښاروالۍ ته اشاره کوي، پشمول لایکن، هارین او نیدر-اوور-هیمبیک.&lt;timeline&gt;
Colors=
 id:a value:gray(0.9)
 id:b value:gray(0.7)
 id:c value:rgb(1,1,1)
 id:d value:rgb(0.7,0.8,0.9)
 id:e value:rgb(0.6,0.7,0.8)

ImageSize = width:800 height:373
PlotArea = left:50 bottom:30 top:30 right:30
DateFormat = x.y
Period = from:0 till:220000
TimeAxis = orientation:vertical
AlignBars = justify
ScaleMajor = gridcolor:b increment:20000 start:0
ScaleMinor = gridcolor:a increment:10000 start:0
BackgroundColors = canvas:c

BarData=
 bar:1806 text:1806
 bar:1816 text:1816
 bar:1830 text:1830
 bar:1846 text:1846
 bar:1856 text:1856
 bar:1866 text:1866
 bar:1880 text:1880
 bar:1890 text:1890
 bar:1900 text:1900
 bar:1910 text:1910
 bar:1920 text:1920
 bar:1930 text:1930
 bar:1947 text:1947
 bar:1961 text:1961
 bar:1970 text:1970
 bar:1981 text:1981
 bar:1990 text:1990
 bar:2000 text:2000
 bar:2010 text:2010
 bar:2020 text:2020
 bar:2022 text:2022

PlotData=
 color:d width:20 align:left

 bar:1806 from:0 till: 73928
 bar:1816 from:0 till: 76969
 bar:1830 from:0 till: 98279
 bar:1846 from:0 till: 129680
 bar:1856 from:0 till: 159809
 bar:1866 from:0 till: 169311
 bar:1880 from:0 till: 183315
 bar:1890 from:0 till: 205096
 bar:1900 from:0 till: 218623
 bar:1910 from:0 till: 218969
 bar:1920 from:0 till: 203058
 bar:1930 from:0 till: 200433
 bar:1947 from:0 till: 184838
 bar:1961 from:0 till: 170489
 bar:1970 from:0 till: 161080
 bar:1981 from:0 till: 139678
 bar:1990 from:0 till: 136706
 bar:2000 from:0 till: 133859
 bar:2010 from:0 till: 157673
 bar:2020 from:0 till: 185103
 bar:2022 from:0 till: 188737

PlotData=

 bar:1806 at: 73928 fontsize:s text: 73928 shift:(-10,5)
 bar:1816 at: 76969 fontsize:S text: 76.969 shift:(-10,5)
 bar:1830 at: 98279 fontsize:S text: 98.279 shift:(-10,5)
 bar:1846 at: 129680 fontsize:S text: 129.680 shift:(-10,5)
 bar:1856 at: 159809 fontsize:S text: 159.809 shift:(-10,5)
 bar:1866 at: 169311 fontsize:S text: 169.311 shift:(-10,5)
 bar:1880 at: 183315 fontsize:S text: 183.315 shift:(-10,5)
 bar:1890 at: 205096 fontsize:S text: 205.096 shift:(-10,5)
 bar:1900 at: 218623 fontsize:S text: 218.623 shift:(-10,5)
 bar:1910 at: 218969 fontsize:S text: 218.969 shift:(-10,5)
 bar:1920 at: 203058 fontsize:S text: 203.058 shift:(-10,5)
 bar:1930 at: 200433 fontsize:S text: 200.433 shift:(-10,5)
 bar:1947 at: 184838 fontsize:S text: 184.838 shift:(-10,5)
 bar:1961 at: 170489 fontsize:S text: 170.489 shift:(-10,5)
 bar:1970 at: 161080 fontsize:S text: 161.080 shift:(-10,5)
 bar:1981 at: 139678 fontsize:S text: 139.678 shift:(-10,5)
 bar:1990 at: 136706 fontsize:S text: 136.706 shift:(-10,5)
 bar:2000 at: 133859 fontsize:S text: 133.859 shift:(-10,5)
 bar:2010 at: 157673 fontsize:S text: 157.673 shift:(-10,5)
 bar:2020 at: 185103 fontsize:S text: 185.103 shift:(-10,5)
 bar:2022 at: 188737 fontsize:S text: 188.737 shift:(-10,5)

&lt;/timeline&gt;{{Clearleft}}

* &lt;small&gt;سرچینې: NIS، Opm: 1806 پورې او په شمول 1981 = سرشمیرنې؛ 1990 او وروسته = نفوس د جنوري په 1&lt;/small&gt;

د بروکسل نړیوال شخصیت او د فلانډرز او والونیا څخه د بهرنيانو او اوسیدونکو لوی شمیر له امله ، لاهم د بروکسل خورا لږ ''ریښتیني'' اوسیدونکي په بروکسل کې موندل کیږي. دوی حتی یو ځانګړی نوم ترلاسه کړ. د مثال په توګه، ''کیټجي'' د بروکسل اصلي اوسیدونکی دی چې زیږیدلی او هلته د خپلو والدینو سره یوځای لوی شوی. یو ''زینیک'' هم هلته زیږیدلی و، مګر یوازې یو مور او پلار لري چې کولی شي خپل ځان ''کیټجی ووایي'' . د دوی ژبه ځانګړنه ده. د بروکسل اصلي ژبه د برابانټین ژبه ده. په ژبپوهنه کې، دا د [[فرانسوي ژبه|فرانسوي]] څخه ډیری پور کلمو او د هالنډي کلمو فرانسوي تلفظ لخوا مشخص شوی. دا د منځني هالنډ د محلي ډول څخه رامینځته شوی چې په مینځنۍ پیړۍ کې ویل کیده. د فرانسوي د بروکسل ډول هم شتون لري. دا د هالنډ څخه ډیری پور کلمې لري او تلفظ د هالنډ لخوا اغیزمن شوي. په بروکسل کې د دوو رسمي ژبو کارولو په اړه نور معلومات د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمې]] په مقاله کې موندل کیدی شي.

== سیاست ==

=== جوړښت ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:74%; text-align:center;&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |بروکسل
! supranational
! [[دولت|ملي]]
! ټولنه
! سیمه
! ولایت
! ولسوالی
! ولسوالی ولسوالی
! کانتون
! ښارګوټی
|-
! rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;font-size:75%;&quot; | اداري
! کچه
|&lt;/img&gt;
|&lt;/img&gt;
|&lt;/img&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;/img&gt;
|&lt;/img&gt;
| colspan=&quot;4&quot; | پلازمینه بروکسل
| '''بروکسل'''
|-
! مدیریت
| ''[[اروپايي کمېسیون|د اروپا کمیسیون]]''
| ''د بلجیم حکومت''
| ''کالج vd'' ''فلیمش&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwqw&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''کالج vd'' ''فرانسوي&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwrw&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''کالج vd'' ''عام&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwsw&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''
| ''د بروکسل - پلازمینې سیمې حکومت''
| colspan=&quot;4&quot; | ''ډیپوټیشن''
| ''ښاروالۍ''
|-
! شورا
| ''[[اروپايي پارلمان|د اروپا پارلمان]]''
| ''د کوټې&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwxQ&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''استازي''
| ''د شورا'' ''فلیمش&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwyQ&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د شورا'' ''فرانسوي&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwzQ&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د شورا'' ''عام&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mw0Q&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''
| د پلازمینې بروکسل پارلمان
| colspan=&quot;4&quot; | ''د ولسوالۍ شورا''
| ''محلي شورا''
|-
! colspan=&quot;2&quot; | تفصیل ډایل کړئ
| د فرانسې ټاکنیز کالج&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; د هالنډ ټاکنیز کالج
| colspan=&quot;3&quot; | د بروکسل - پلازمینې انتخاباتي حوزې&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ( د فلیمش برابانټ انتخاباتي حوزې )
| colspan=&quot;3&quot; | پلازمینه بروکسل
| بروکسل
| '''بروکسل'''
|-
! colspan=&quot;2&quot; | ټاکنې
| ''اروپايي''
| ''فدرالي''
| colspan=&quot;2&quot; | ''فلیمش'' ، ''بروکسل'' او&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د فرانسې د ټولنې ټاکنې''
| colspan=&quot;4&quot; |
| ''د ښار شورا''
|}
د ښار شورا د PS ، Groen - Ecolo ، Défi او Change.brussels څخه جوړه ده (د sp.a شاوخوا سیمه ایز لیست).

لاندې کسان د بورډ غړي دي:
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;60%&quot;
! colspan=&quot;3&quot; |د ښاروال او اډرمین کالج
|-
| '''ښاروال'''
| colspan=&quot;2&quot; | فیلیپ بند (PS)
|-
| rowspan=&quot;12&quot; | '''مشران'''
| بنویټ هیلینګز (ایکولو-شین)
| لومړۍ کښتۍ د اقلیم او سپورت لپاره مسؤل دي
|-
| فوزیه حریچ (PS)
| د عامه زده کړو، ځوانانو او بشري منابعو لپاره مشر.
|-
| فیلیپ بند (PS)
| د سیاحت، پرسونل او مالیې لپاره الډرمین
|-
| بارټ دی هونډټ (ایکولو شنه)
| د حرکت او عامه کارونو مشر
|-
| احمد الکتبي (PS)
| د ملکي ثبت، نفوس او نړیوال پیوستون مشر
|-
| فابین مینګین (Defi)
| د اقتصادي چارو، کارموندنې، سمارټ ښار او اداري ساده کولو لپاره الډرمین
|-
| ځوابونه (بدلون. بروکسل)
| د ښاري پلان جوړونې، هالنډي زده کړو او هالنډي چارو لپاره الډرمن.
|-
| زوبیده جلب (ایکولو شنه)
| د شنو ځایونو کښتۍ او عامه پاکوالی.
|-
| ارناؤډ پینکسټرین (ایکولو شنه)
| د ځوان ماشوم مشر، د اتباعو ګډون او ښاري تجدید.
|-
| ډیلفین هوبا (PS)
| د کلتور، سیاحت او مهمو پیښو لپاره الډرمین.
|-
| لیډیا متیبل نګوی (PS)
| د کور جوړونې، عامه میراثونو او مساوي فرصتونو مشر
|-
| خالد زیان (PS)
| د بروکسل د CPAS مشر
|}

=== د 1976 راهیسې د محلي ټاکنو پایلې ===
ټاکنې هر شپږ کاله وروسته د اکتوبر په دویمه یکشنبه ترسره کیږي. &lt;ref&gt;Zoals bepaald in het [http://www.inforum.be/htmlpages/loi/GKW.htm kiesdecreet].&lt;/ref&gt;

د ۱۹۸۳ کال د [[۱ جنوري|جنورۍ په لومړۍ]] نېټه، د بروکسل لیبرالانو د بلجیم له خپلواکۍ مخکې د ښاروالۍ څوکۍ له لاسه ورکړه او د لومړي ځل لپاره د بروکسل سوسیالیست ښاروال شو. د بروکسل د ټولو ښاروالانو د کتنې لپاره، د بروکسل د ښاروالانو لیست وګورئ.

د 2012 ښاروالۍ په ټاکنو کې، PS-sp.a کارټل د 18 څوکیو سره ترټولو لوی شو، ورپسې cdH (په حقیقت کې، cdH-CD&amp;V کارټل) د 10 څوکیو سره. دریم کارټیل MR-Open Vld هم د 10 څوکیو سره و. Ecolo-Groen د 7 څوکیو سره څلورم ځای خپل کړ. په پای کې، FDF 3 څوکۍ او N-VA 1 څوکۍ ترلاسه کړې. ارغواني اکثریت د PS-sp.a او MR-Open Vld ترمنځ جوړ شوی و، د 49 څوکیو څخه د 28 لپاره ښه و. په هرصورت، د جون په 9 2017، sp.a د بې کوره شوي سازمان سموسوشل په اړه د هغه وخت ښاروال یوان مایور په اړه د بې نظمیو له امله له ایتلاف څخه ووتل. له هغه وخت راهیسې، فیلیپ کلوز د بروکسل ښار ښاروال دی.


د بروکسل لپاره، لکه د بروکسل پلازمینې سیمې د نورو ښاروالیو لپاره، د اوسیدونکو د شمیر په اړه د رایې ورکوونکو شمیر خورا ټیټ دی، دواړه په مطلق شرایطو کې او د هیواد د نورو برخو په پرتله. دا د غیر بلجیم اوسیدونکو د لوړ تناسب له امله دی (که څه هم دوی ممکن د ځانګړو شرایطو لاندې د ښاروالۍ د رایې ورکولو حق ولري). د دې ترڅنګ د هغو رای ورکوونکو شمېر چې د اجباري رایې ورکولو سره سره نه ښيي، هم ډېر دی، چې له همدې امله د سیمې په ۱۹ ښاروالیو کې د باطلو او سپینو په ګډون د ټولو رایو شمېر یوازې ۴۴،۶۶ سلنه دی. . د بروکسل نمرې د اوسیدونکو د 40.33٪ رایو په تناسب سره خرابې شوې.

د 2012 کال د اکتوبر په 14 د ښاروالۍ په ټولټاکنو کې، د رای ورکوونکو/اوسیدونکو او غیر حاضرۍ تناسب په لاندې ډول وو:

* بروکسل: 50.22٪ (رایه ورکوونکي / اوسیدونکي) - 19.68٪ (غیر حاضری)
* د بروکسل ټوله سیمه : 53.89٪ (رایه ورکوونکي / اوسیدونکي) - 17.14٪ (غیر حاضری)

* د فلیمش والیتي مرکزونه: 69.30٪ (رایه ورکوونکي / نفوس) - 12.12٪ (غیر حاضری)
* د والون والیتي مرکزونه: 69.04٪ (رایه ورکوونکي / نفوس) - 17.31٪ (غیر حاضری)

=== د اروپا پلازمینه ===
{{بشپړه ليکنه|Brussel als Europese hoofdstad}}
[[دوتنه:Belgique_-_Bruxelles_-_Schuman_-_Berlaymont_-_01.jpg|بټنوک| د برلامونټ ودانۍ، د اروپایي کمیسیون مرکزي دفتر]]
بروکسل اکثرا د اروپایي اتحادیې اصلي پلازمینه ګڼل کیږي. د [[اروپايي پارلمان|اروپا پارلمان]] په عمده توګه په بروکسل کې غونډه کوي او دا ښار د [[اروپايي کمېسیون|اروپایي کمیسیون]] او [[اروپايي ټولنې شورا|د اروپایي اتحادیې د شورا]] څوکۍ هم ده. د اروپا اقتصادي او ټولنیزه کمیټه ، د سیمې اروپایی کمیټه او یو شمیر اروپایی ادارې هم په بروکسل کې میشتې دي.

ډیری اروپایی ادارې په لیوپولډ ولسوالۍ کې ډله ایزې دي، چې د اروپا ربع په نوم هم پیژندل کیږي. د دې بنسټونو د کور لپاره ډیری نوي اسکائی سکریپرونه جوړ شوي، لکه د برلیمونټ ودانۍ، د جستس لیپسیوس ودانۍ ، د مادوټ برج، د شارلمین ودانۍ ، د استوګنې ماڼۍ او ډیری نور.

د [[ناټو]] مرکزي دفتر او د EUROCONTROL مرکزي دفتر د بروکسل په هارن ښار کې موقعیت لري.

== ځایونه ==
{{څو انځوریزه}}

=== تاریخي میراث ===

* د ګروټ مارکیټ
* د بروکسل ښار تالار
* برودویس
* د سټاک ایکسچینج
* د Beenhouwersstraat
* مینټ (د شاهي مینټ تیاتر)؛ دلته د 1830 کال د بلجیم انقلاب مات شو، چې د بلجیم د خپلواکۍ لامل شو.
* د مانیکن پیس مجسمه
* اتومیم ، یو مشهور یادگار چې د اوسپنې کرسټال استازیتوب کوي 150 ملیارد ځله لوړ شوی. دا د نړیوال میلې په مناسبت جوړ شوی و چې دلته په 1958 کې ترسره شو.
* د سینکوانټینیر پارک د خپلو تالارونو ، میوزیمونو ، پارک او بریالۍ آرچ سره. د بلجیم د خپلواکۍ د پنځوسمې کلیزې په مناسبت جوړ شوی.
* د سینټ مایکل او سینټ ګودولا کلیسا .
* د بروکسل شاهي ماڼۍ او د بروکسل نږدې پارک .
* د کلیویس-راوینسټین کور
* د Roest d'Alkemade هوټل
* de Marolles : په بروکسل کې د کاري طبقې ولسوالۍ چیرې چې د بروکسل مشهور فلی مارکيټ موقعیت لري. ولسوالي د نافذه قانون محکمو لخوا تسلط لري.
* دي سبلون ، د لرغونو اثارو د سوداګرۍ ولسوالي.
* د هیزل : د 1958 نړیوال نندارتون دلته ترسره شو، چې د اتومیم پاتې برخه ده. دلته به تاسو د آرامۍ ځای بروپارک (د سینما کمپلیکس کیینپولیس ، د فرعي استوایی لامبو جنت اوسیډ ، پارک مینی اروپا ، رستورانتونه) ، د کینګ بوډوین سټیډیم ، د بروکسل ایکسپو (نندارتون ځای) او د بروکسل پلانیټریم هم ومومئ ، کوم چې په جریان کې پرانستل شو. د 1935 نړیوال نندارتون
* د لایکن پارک: د لایکن ماڼۍ (د بلجیم د پاچاهانو د استوګنې) سره د 160 هکتارو ډومین، شاهي زرغون کورونه، د جاپاني برج او چینایي ماڼۍ.
* ښار د ویکتور هورټا لخوا ډیزاین شوي ډیری آرټ نوو کورونه لري ( هوټل وان ایټ ویلډ ، هوټل تسل ، هوټل سولوی ).
* په بروکسل کې د پیرود مختلف آرکیډونه ، پشمول د ګیلریز رویلس سینټ - هوبرټ

=== کلیساګانې ===
ځینې کلیساګانې شاملې دي:

* چپل کلیسا
* زموږ د میرمن کلیسا (لایکن)
* د سینټ مایکل او سینټ ګودولا کلیسا
* سینټ جیکب اپ کوډنبرګ
* زموږ د میرمن سبلون کلیسا
* د Finisterrae زموږ میرمن کلیسا
* د سینټ کیترین کلیسا
* د سینټ جان بیپټیسټ لس بیګینج کلیسا
* د سینټ جان او سینټ سټیون کلیسا د مینیمز کلیسا
* د سینټ نیکولاس کلیسا
* بریګیټین کلیسا

== کلتور ==

=== موزیمونه ===

* د بلجیم د ښکلو هنرونو شاهي موزیمونه چې پکې شامل دي:
** د لرغونو هنرونو میوزیم (15-18 پیړۍ)
** د عصري هنر میوزیم (19-20 پیړۍ)
** د مونیر میوزیم (ایکسیلز)
** د ویرتز میوزیم (ایکسیلز)
** د میوزیم میګریټ میوزیم
* د هنر او تاریخ شاهي موزیمونه ، پدې کې شامل دي:
** د Cinquantenaire میوزیم
** د انساني احساساتو تالار
** د هیلې دروازه
** د لرې ختیځ موزیمونه د جاپاني برج او چینایي پویلین سره
** د موسیقۍ د وسایلو میوزیم
* د BELvue میوزیم
* د اردو او نظامي تاریخ شاهي میوزیم
* Autoworld
* د بلجیم د یهودانو میوزیم
* د طبیعي علومو میوزیم
* د هورټا کور (ایکسیلز)
* د بلجیم کامیک سټریپ میوزیم
* د بلجیم بریورز میوزیم
* د بلجیم د ملي بانک موزیم
* د KBR میوزیم

[[دوتنه:Bruxelles_5_rue_du_Chêne_804.jpg|بټنوک| کافه &quot;لی پوچینیلکیلډر&quot;]]


سربیره پردې ، په ښار کې ډیری رستورانتونه شتون لري چې له هغې جملې څخه الکساندر ، کوم چیز سوی ، سی ګرل ، ولا لورین او WY ته یو یا څو میشیلین ستوري ورکړل شوي.

مهم تالارونه Ancienne Belgique, Munt, the Beursschouwburg او KVS دي . په 1993 کې، Kaaitheater ځان د نڅا، تیاتر او فعالیت لپاره د سینکټیلټپلین د مرکز په توګه تاسیس کړ. بروکسل هم له 2005 راهیسې کیسینو لري.

په 1987 کې، د تورن او ټیکسي د بار وړلو پخوانی سټیشن طبقه بندي شو او په کلتوري او تفریحي ځای بدل شو. تر 2016 پورې، د کولور کیف فستیوال هر کال دلته ترسره کېده، چې په 2017 کې اوسیګیم پارک ته لاړ. د کانال په زون کې د بیکوډوک په څنګ کې د تورن او ټکسي په مقابل کې ، دوه کښتۍ ، د ریک هنر بوټ او د ریک د سیندبوټ ، د 1970s راهیسې هنري فعالیتونه ، جشنونه او کلتوري پروژې تنظیموي.

برسلز د LGBT خلکو لپاره د کافې لړۍ هم لري، کوم چې په عمده توګه د کولنمارټ شاوخوا او شاوخوا موقعیت لري، لکه لی بیلجیکا، لی سولیل او لی ډیټور (پخوانی L'Homo Erectus). د دې هدف ګروپ لپاره یو ګوند چې نړیوال اپیل څخه خوند اخلي لا ډیمینس دی، چې د 1994 راهیسې په بلیسسټراټ کې په مشهور ټیکنو ډیسکو فیوز کې ترسره کیږي. &lt;ref&gt;ZiZo Online: [http://zizo-online.be/la-demence-viert-25-verjaardag-met-drie-dagen-feest La Demence viert 25 verjaardag met drie dagen feest], 25 september 2014&lt;/ref&gt;

=== ژبه ===
د [[بروکسل|بروکسل په پلازمینه سیمه]] کې، فرانسوي او هالنډي رسمي ژبې دي. په هرصورت، ډیری اوسیدونکي، مسافر او 'منظم' بهرنیان په عمده توګه فرانسوي د یوې خبرې ژبې په توګه کاروي. دا دود په بروکسل کې د مختلفو ژبو ګروپونو د عددي تناسب، په بروکسل کې د فلیمش نسبي څو ژبنيزم، او د فرانسوي ویونکو ترمنځ د نورو ژبو نسبتا کم پوهه له لارې رامینځته شوی. د څیړنې له مخې، په بروکسل کې د پام وړ شمیر بیلابیل ژبې په کور دننه خبرې کیږي، او د ژبې مخلوط کورنۍ هم شتون لري.

=== پیښې ===
[[دوتنه:Zinneke-parade-brussel-1350316079.jpg|بټنوک| د زینیک پریډ، می 2008]]
[[دوتنه:Rigafestival_in_Brussel_22-09-2018_14-40-06.jpg|بټنوک| په 2018 کې د اسپانیا په چوک کې د ریګا فستیوال]]

* د ګلانو غالۍ ، په حتی کلونو کې (د مثال په توګه 2016 - 2018 - 2020 او نور. †
* روښانه برسلز ، د ژمي په موسم کې
* د میوزیم شپې تبه ، د مارچ لومړۍ اونۍ پای
* Zinnekeparade ، د حتی کلونو په می میاشت کې
* Kunstenfestivaldesarts ، د می په میاشت کې
* د بلجیم ویاړ ، د می په میاشت کې
* د بروکسل اومیګینګ ، په جون او جولای کې
* کولور کیف ، د جون وروستۍ اونۍ پای
* بروزیلا ، د جولای دویمه اونۍ پای
* د بروکسل بد ، په جولای او اګست کې
* زیدفور ، د جولای له دویمې نیمایي څخه د اګست تر دویمې نیمایي پورې
* Bruksellive ، د جولای وروستۍ اونۍ پای
* د اګست په میاشت کې د بروکسل سمر فستیوال

== اقتصاد ==
د بروکسل اقتصاد د خدماتو سکتور او عامه ادارو کې د فعالیتونو تسلط لري. دا فعالیتونه اکثرا د پلازمینې ښار فعالیت سره تړاو لري:

* وزارتونه، ملي او سیمه ییز بنسټونه؛
* سفارتونه او نمایندګي؛
* [[ناټو|د ناټو]] مرکزي دفتر
* د څو هیوادونو سیمه ایز او اروپایی مرکزونه؛
* مشاورین او حقوقي خدمتونه؛
* د خوړو او تفریح صنعت؛
* ارتباط: هوايي چلند ، [[لېږدچارې|ترانسپورت]] . † †
* د موټر تولید: آډیو برسلز .

یوه مهمه سوداګریزه ولسوالۍ د مرکز شمال ته د نورډرومیټ (د اسپیس نورډ) د شمالي سټیشن شاوخوا ده. سیمه د لوړ پوړو ودانیو لخوا مشخص کیږي. همدارنګه د مرکز په مستقیمه ختیځ کې د ښار منظره د دفترونو (د ټیټو لوړو ودانیو) لخوا تسلط لري. مرکزي سټیشن ته نږدې د مرکزي پلازا ودانۍ په 15 پوړونو کې 23,000 m² دفترونه لري.

د اروپایی موسسو شتون څخه مننه، ډیری نړیوالو شرکتونو په بروکسل کې یوه څانګه غوره کړې. د پایلې په توګه ، په بروکسل کې د دفتر ځای لپاره مستحکم لوړه غوښتنه شتون لري ، حتی په اقتصادي بحران کې. دا ښار د [[لندن]] او [[پاریس]] وروسته په اروپا کې دریم مهم سوداګریز ښار دی. بروکسل هم د کانګریس یو مهم ښار دی او ښار په دې وروستیو کې د نړۍ ترټولو مهم ډیپلوماتیک ښار په توګه د واشنګټن DC څخه تیر شوی دی.

=== هټۍ ===
د پیرودلو مشهور سړکونه د ریو نیو ، ریو لوئس او ریو انټوین ډانسارټ دي. په بروکسل کې یو له مشهور پیرود آرکیډونو څخه د ګالریز رویلس سینټ هوبرټ دی.

== خوځښت ==

=== د سړک ترافیک ===
[[دوتنه:Brussels_4.35995E_50.84400N.jpg|بټنوک| د بروکسل سپوږمکۍ عکس]]
په بلجیم کې د مرکزي موقعیت له امله، بروکسل د ډیری لویو لارو له لارې رسیدلی شي. ښارونه لکه ګینټ ، برګس ، انټورپ ، لیج ، نامور ، مګر [[امسټرډام|امستردام]] ، [[روتردام|روټردام]] ، کولون ، [[پاریس]] او لوګزامبورګ هم د بروکسل سره ښه سړکونه لري.

* (لوی) حلقه R0 : د موټرو لاره چې د بروکسل سیمه محاصره کوي
* R20 کوچنی حلقوي سړک: د تونلونو لړۍ او د سړکونو له لارې چې د بروکسل مرکز ته خدمت کوي او د 14 او 15 پیړیو راهیسې د ښار دیوالونه تعقیبوي. نومونه داسې ښکاري چې د ښار د زړو دروازو یادونه کوي لکه د نامور دروازه، هیل ، نینوف ، اندریلچټ ، لیوین ، شایربیک او داسې نور.

د جون په 28، 2015، مرکزي لارې په جزوي توګه وتړل شوې او په مرکز کې 50 هکتاره سیمه د موټر څخه پاکه شوه، په اروپا کې د موټر څخه پاک دوهم لوی مرکز، له وینس وروسته. &lt;ref&gt;[http://nieuws.vtm.be/binnenland/147757-brussel-opent-50-ha-voetgangerszone Brussel opent 50 ha voetgangerszone], VTM, geraadpleegd op 29 juni 2015&lt;/ref&gt;

مسافر کولی شي د اورګاډي مختلف سټیشنونه وکاروي. د مسافرینو ترانسپورت لپاره ترټولو مهم د شمال او سویل ارتباط دی.
[[دوتنه:Station_Brussel-Centraal_Gebouw.jpg|بټنوک| د بروکسل مرکزي سټیشن]]

* د بروکسل جنوبي سټیشن : د بلجیم اصلي نړیوال سټیشن (د TGV ، Eurostar ، Thalys ، ICE او نورو نړیوالو اړیکو لخوا خدمت شوی)
* د بروکسل-کاپیلیکرک سټیشن
* د بروکسل مرکزي سټیشن
* د بروکسل کانګرس سټیشن
* د بروکسل شمالي سټیشن

ټول ملي مسافر وړونکي اورګاډي چې په بروکسل کې زنګ وهي په بروکسل - شمال ، بروکسل - مرکزي او بروکسل - سویل کې ودریږي. په بروکسل-کاپیلیکرک او کانګریس کې، چې د شنبې، یکشنبه او عامه رخصتیو کې تړل کیږي، یوازې یو څو محلي اورګاډي ودریږي. نامور او لوګزامبورګ ته ټول ریل ګاډي د بروکسل-لوګزامبورګ سټیشن او بروکسل-شومان سټیشن کې ودریږي، اروپایی ادارو ته نږدې.

له بروکسل څخه، ښارونو لکه [[امسټرډام|امستردام]] ، [[روتردام|روټردام]] ، [[لندن]] ، کولون ، [[پاریس]] ته د اورګاډي له لارې نږدې 2 ساعتونو کې رسیدلی شي. لیل (لیل) حتی د بروکسل څخه د یو ساعت په اوږدو کې دی. فرانکفورت ، لیون او سټراسبورګ ته د اورګاډي سفر 3-4 ساعته وخت نیسي. د مارسیل, مونټپیلیر او نیس ته اورګاډي هم شتون لري.
[[دوتنه:Metro_Brussels.svg|بټنوک| د بروکسل میټرو لاین شبکه]]

=== عامه ترانسپورت ===
د بروکسل میټرو 60 سټیشنونه لري چې په دوه محورونو کې خپریږي. د اپریل 2009 راهیسې، د میټرو لاین اضافه شوی، د ډیرو او چټکو اړیکو لپاره اجازه ورکوي. دلته د ټرام پراخه شبکه هم شتون لري ، د شمال - سویل اړیکې د هغې د جاذبې مرکز په توګه (جنوب سټیشن - بیورس - شمالي سټیشن ، د اورګاډي شمال - سویل ارتباط سره موازي). د ټرام ځینې اړیکې د Vlaamse Rand کې ځایونو ته ځي، لکه Groot-Bijgaarden ، Tervuren ، Drogenbos او Wezembeek-Oppem .

د بسونو پراخه شبکه ډاډ ورکوي چې د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمې]] شاوخوا شاوخوا هر ځای د عامه ترانسپورت لخوا د لاسرسي وړ دی. د بروکسل - پلازمینې سیمه کې ځایی ټرانسپورټ په عمده توګه د STIB لخوا ترسره کیږي. د Flanders په تړاو ترانسپورت په عمده توګه د De Lijn لخوا چمتو کیږي، والونیا ته ترانسپورت په عمده توګه د TEC لخوا.
{|
|
* ۱۹۸۳ ز&lt;/img&gt; اتلانتا ( [[د امریکا متحده آیالاتونه|امریکا]] )
* ۱۹۹۲&lt;/img&gt; [[برلين|برلین]] ( [[المان|آلمان]] )
* ۱۹۹۴&lt;/img&gt; [[بیجنګ|بیجینګ]] ( [[چین د خلکو جمهوریت|چین]] )
* ۱۹۹۶&lt;/img&gt; [[مسکو]] ( [[روسیه]] )
* ۲۰۰۳&lt;/img&gt; [[پراګ]] ( [[چک جمهوریت]] )
|
* &lt;/img&gt;[[ټیټوان|تیتوان]] ( [[مراکش]] ) &lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20180724183642/http://www.vvsg.be/Internationaal/Noord-Zuid/Stedenbanden/Pages/Overzicht.aspx Stedenbanden Brussel] vvsg.be&lt;/ref&gt;
* &lt;/img&gt; [[کینشاسا|کنشاسا]] ( [[د کانګو دیموکراتیک جمهوریت|کانګو]] )
* &lt;/img&gt; [[برازیل|برازیلیا]] ( [[برازیل]] )
* &lt;/img&gt; [[Ljubljana]] ( [[سلووانیا|سلووینیا]] )
* &lt;/img&gt; [[مادرید]] ( [[اسپانیا|هسپانیه]] )
|
* &lt;/img&gt;[[ايچک|ايچي]] ( [[جاپان]] )
* &lt;/img&gt; [[تیرانا]] ( [[البانیا]] )
* &lt;/img&gt; [[مونټريال|مونټریال]] ( [[کاناډا]] )
* &lt;/img&gt; [[واشنګټن ډي سي]] ( [[د امریکا متحده آیالاتونه|متحده ایالات]] )
|
|}

== د بروکسل څخه مشهور شخصیتونه ==
{{Navigatie hoofdsteden Europa}}
{| class=&quot;navigatiesjabloon&quot; cellpadding=&quot;0&quot; style=&quot;width:100%; font-size:87%; clear:both; margin-top:1em; margin-bottom:-7px; border:1px solid #aaaaaa; background-color:#f8f8f8;&quot;
! style=&quot;width:100%; padding-bottom:2px; background-color: #ddeef8; color:black;&quot; |Hoofdsteden in [[Europa (werelddeel)|Europa]]
|-
| colspan=&quot;1&quot; style=&quot;text-align:center; padding:0 3px;&quot; |
{| class=&quot;vatop&quot; cellpadding=&quot;0&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot; background: transparent; margin: 0px auto 0px auto; text-align: left;&quot;
| style=&quot;text-align: right; &quot; |'''Onafhankelijke staten:'''
| style=&quot;padding-left: 4px;&quot; |[[Amsterdam (hoofdbetekenis)|Amsterdam]] · [[Andorra la Vella]] · [[Athene (stad)|Athene]] · [[Belgrado]] · [[Berlijn (hoofdbetekenis)|Berlijn]] · [[Bern (stad)|Bern]] · [[Boedapest]] · [[Boekarest]] · [[Bratislava]] · [[Brussel (stad)|Brussel]] · [[Chisinau]] · [[Dublin (hoofdbetekenis)|Dublin]] · [[Helsinki]] · [[Kiev]] · [[Kopenhagen (hoofdbetekenis)|Kopenhagen]] · [[Lissabon]] · [[Ljubljana]] · [[Londen]] · [[Luxemburg (stad)|Luxemburg]] · [[Madrid (stad)|Madrid]] · [[Minsk]] · [[Monaco-Ville]] · [[Moskou (hoofdbetekenis)|Moskou]] · [[Nicosia (Cyprus)|Nicosia]] · [[Oslo (hoofdbetekenis)|Oslo]] · [[Parijs (hoofdbetekenis)|Parijs]] · [[Podgorica]] · [[Praag]] · [[Pristina]] · [[Reykjavik]] · [[Riga]] · [[Rome (stad)|Rome]] · [[San Marino (stad)|San Marino]] · [[Sarajevo]] · [[Skopje]] · [[Sofia (stad)|Sofia]] · [[Stockholm (hoofdbetekenis)|Stockholm]] · [[Tallinn]] · [[Tirana (stad)|Tirana]] · [[Vaduz]] · [[Valletta]] · [[Vaticaanstad]] · [[Vilnius]] · [[Warschau (hoofdbetekenis)|Warschau]] · [[Wenen]] · [[Zagreb]]
|-
| style=&quot;text-align: right;&quot; |&lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;'''Afhankelijke gebieden:'''&lt;/span&gt;
| style=&quot;padding-left: 4px;&quot; |[[Douglas (Man)|Douglas]] · [[Gibraltar (hoofdbetekenis)|Gibraltar]] · [[Longyearbyen]] · [[Mariehamn]] · [[Saint Helier]] · [[Saint Peter Port]] · [[Tórshavn]]
|}
|}
 
[[وېشنيزه:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>8geklo4u7ij7s1vhp52yibym4828rp5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>283167</id>
      <parentid>283165</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T19:17:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Haidarabas.safi</username>
        <id>1830</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>سمون ته اړتيا لري</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38635" xml:space="preserve">بروکسل

د '''بروکسل''' ښاروالۍ ( [[فرانسوي ژبه|فرانسوي]] : ''Bruxelles'' یا ''Ville de Bruxelles'' ) د [[بېلجیم|بلجیم]] [[پلازمېنه|پلازمینه]] ده، د فلیمش ټولنې ، د فرانسې ټولنې او د [[بروکسل|بروکسل پلازمینه سیمه ده]] . ښاروالۍ شاوخوا 180,000 اوسیدونکي لري ، چې شاوخوا دریمه برخه یې په تاریخي ''پینټاګون'' کې ژوند کوي ، شاوخوا نیمایي یې په شمالي   لوري کې ، د لاکن ، نیدر-اوور-هیمبیک او هیرن په ولسوالیو کې او پاتې نور یې د لوېزالان واټ شاوخوا شاوخوا سیمو کې , ترکامېرېنبس (په ګډه د سویلي توسیع ) ,په ختیځ توسیع کې،  اوپه  اوروپا ېې برخه  کې چې لویه برخه یې هم په ښاروالۍ پورې اړه لري ژوند کوي.{{Infobox gemeente België|soort=Stad|naam=Brussel|altnaam=Bruxelles|kaart=[[Bestand:Bruxelles Brussels-Capital Belgium Map.svg|250px|ligging in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest]]|kaartbijschrift=ligging in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest|wapen=Greater coat of arms of the City of Brussels.svg|wapenartikel=Wapen van Brussel|vlag=Vlag van Brussel (stad).svg|gewest=Brussels Hoofdstedelijk Gewest|provincie=|arrondissement=[[Arrondissement Brussel-Hoofdstad|Brussel-Hoofdstad]]|postcode=1000&lt;br /&gt;1020&lt;br /&gt;1120&lt;br /&gt;1130|deelgemeente=Brussel&lt;br /&gt;[[Laken (Brussel)|Laken]]&lt;br /&gt;[[Neder-Over-Heembeek]]&lt;br /&gt;[[Haren (Brussel)|Haren]]|burgemeester=[[Philippe Close]] ([[Parti Socialiste (België)|PS]])|bestuur=[[Parti Socialiste (België)|PS]], [[Ecolo]] - [[Groen (partij)|Groen]], [[Démocrate Fédéraliste Indépendant|Défi]], Change.Brussels|partijen=[[Parti Socialiste (België)|PS]] &lt;br /&gt;[[Ecolo]] - [[Groen (partij)|Groen]] &lt;br /&gt;[[Mouvement Réformateur|MR]] - [[Open Vld]] &lt;br /&gt;[[PVDA (België)|PTB*PVDA]] &lt;br /&gt;[[Centre démocrate humaniste|cdH]] - [[Christen-Democratisch en Vlaams|CD&amp;V]] &lt;br /&gt;[[Démocrate Fédéraliste Indépendant|Défi]]&lt;br /&gt;[[N-VA]]&lt;br /&gt; Change.Brussels|zetels='''49'''&lt;br /&gt;17&lt;br /&gt;9&lt;br /&gt;7&lt;br /&gt;6&lt;br /&gt;5&lt;br /&gt;3&lt;br /&gt;1&lt;br /&gt;1|netnummer=02|nis=21004|web=[http://www.brussel.be/ www.brussel.be]|extra portaal=Brussel|foto0=[[Bestand:Grote Markt (9379072012).jpg|{{Infobox/afbeeldingbreedte}}px]]|ondertitel0=[[Grote Markt (Brussel)|Grote Markt]]|image=Laeken_Atomium_06.jpg|caption=[[Atomium]]|image1=Brussels Cinquantenaire R06.jpg|caption1=[[Jubelpark]]}}
د بروکسل ''ښاروالۍ'' د نفوس له مخې په بلجیم کې پنځمه لو یه ښاروالۍ ده. د [[بروکسل|بروکسل - د پلازمینې ټوله سیمه]] ، چې ډیری وختونه په ساده ډول د ''بروکسل'' په نوم یادیږي ، په ټولیزه توګه 19 ښاروالۍ لري چې شاوخوا 1.2 ملیون اوسیدونکي لري. ښاري ساحه ،  او د ښار شاوخوا سېمو په  ګډون، له 1.8 ملیون څخه ډیر اوسیدونکي لري، چې دا په هیواد کې ترټولو لوی  ښار راځي .
[[دوتنه:Jan_Baptist_Bonnecroy_-_Vue_de_Bruxelles.jpg|بټنوک| ''د بروکسل لید'' ، 1664-65 د جان-بپټیسټ بونیکرو لخوا]]
[[دوتنه:Dupont_KBS-FRB(5).jpg|بټنوک|270x270px| د بروکسل ښار مهر، په 1921 کې د ډیوریس ګوډفروی لخوا رامینځته شوی (برونز، 57cm، Dupont 33/AA 3)]]


== ایتمولوژي ==
د ځای نوم &quot;بروکسیل&quot; د &quot;Bruocsella&quot; (په فرانسوي کې: bruoc + ''sella'' ) څخه راځي،  &quot; ''Broekzele'' &quot;  چې تصفېه ېې کړې  نو  بروک    زیله  ویل کیږي

== تاریخ ==
[[دوتنه:Map_of_Brussels_around_1699_-_1706.jpg|ښي|بټنوک| د 1699-1706 شاوخوا د بروکسل نقشه.]]
[[دوتنه:Brussel_1830.reduced.tif|ښي|بټنوک| د بروکسل نقشه، 1830 (د 1900 په شاوخوا کې بیا چاپ شوی)]]
{{بشپړه ليکنه|Geschiedenis van Brussel}}بروکسل مخکې دسیند  په یوه ټاپو کې د یوې لوې کلا په څېر وو  کله چې ښار پراخ شو، د ښار لومړی دیوال یی جوړ شو چې ځینې برخې یې لا اوس هم شتون لري خو دا ډیر ژر ډیر کوچنی ثابت شو او د دوهم پنټاګون ښار دیوال جوړ شو چې پدې کې اوه غونډۍ شاملې وې: کوډنبرګ ، سینټ-میشیلزبرګ، وارموسبرګ ، کونسټبرګ ، سینټ پیټرزبرګ، سبلون او بوټانیکل باغ  د دې دویم دیوال څخه، یوازې د هالیپورټ برج د ځمکې څخه پورته پاتې دی د منتوف میټرو سټیشن د جوړولو په جریان کې د ځمکې لاندې نور استنادي دیوالونه هم وموندل شول.

ښار په پرله پسې ډول د دغه لاندې ښارونو د پلازمېنې په توګه وکارول شو : د برابانټ دچي  ،  اوولس والیتونه ، سویلي هالینډ ، د هالنډ انګلستان (د [[امسټرډام|امستردام]] سره یوځای) ، [[بېلجیم|بلجیم]] ، فلیمش ټولنه ، فرانسوي ټولنه او د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمه]] او دا دی اوس د [[اروپایي ټولنه|اروپايي ټولنې]] اداري مرکز دی.


== ډیموګرافیک ==

=== د ډیموګرافیک پراختیا ===
ټول تاریخي معلومات اوسنۍ ښاروالۍ ته اشاره کوي، پشمول لایکن، هارین او نیدر-اوور-هیمبیک.&lt;timeline&gt;
Colors=
 id:a value:gray(0.9)
 id:b value:gray(0.7)
 id:c value:rgb(1,1,1)
 id:d value:rgb(0.7,0.8,0.9)
 id:e value:rgb(0.6,0.7,0.8)

ImageSize = width:800 height:373
PlotArea = left:50 bottom:30 top:30 right:30
DateFormat = x.y
Period = from:0 till:220000
TimeAxis = orientation:vertical
AlignBars = justify
ScaleMajor = gridcolor:b increment:20000 start:0
ScaleMinor = gridcolor:a increment:10000 start:0
BackgroundColors = canvas:c

BarData=
 bar:1806 text:1806
 bar:1816 text:1816
 bar:1830 text:1830
 bar:1846 text:1846
 bar:1856 text:1856
 bar:1866 text:1866
 bar:1880 text:1880
 bar:1890 text:1890
 bar:1900 text:1900
 bar:1910 text:1910
 bar:1920 text:1920
 bar:1930 text:1930
 bar:1947 text:1947
 bar:1961 text:1961
 bar:1970 text:1970
 bar:1981 text:1981
 bar:1990 text:1990
 bar:2000 text:2000
 bar:2010 text:2010
 bar:2020 text:2020
 bar:2022 text:2022

PlotData=
 color:d width:20 align:left

 bar:1806 from:0 till: 73928
 bar:1816 from:0 till: 76969
 bar:1830 from:0 till: 98279
 bar:1846 from:0 till: 129680
 bar:1856 from:0 till: 159809
 bar:1866 from:0 till: 169311
 bar:1880 from:0 till: 183315
 bar:1890 from:0 till: 205096
 bar:1900 from:0 till: 218623
 bar:1910 from:0 till: 218969
 bar:1920 from:0 till: 203058
 bar:1930 from:0 till: 200433
 bar:1947 from:0 till: 184838
 bar:1961 from:0 till: 170489
 bar:1970 from:0 till: 161080
 bar:1981 from:0 till: 139678
 bar:1990 from:0 till: 136706
 bar:2000 from:0 till: 133859
 bar:2010 from:0 till: 157673
 bar:2020 from:0 till: 185103
 bar:2022 from:0 till: 188737

PlotData=

 bar:1806 at: 73928 fontsize:s text: 73928 shift:(-10,5)
 bar:1816 at: 76969 fontsize:S text: 76.969 shift:(-10,5)
 bar:1830 at: 98279 fontsize:S text: 98.279 shift:(-10,5)
 bar:1846 at: 129680 fontsize:S text: 129.680 shift:(-10,5)
 bar:1856 at: 159809 fontsize:S text: 159.809 shift:(-10,5)
 bar:1866 at: 169311 fontsize:S text: 169.311 shift:(-10,5)
 bar:1880 at: 183315 fontsize:S text: 183.315 shift:(-10,5)
 bar:1890 at: 205096 fontsize:S text: 205.096 shift:(-10,5)
 bar:1900 at: 218623 fontsize:S text: 218.623 shift:(-10,5)
 bar:1910 at: 218969 fontsize:S text: 218.969 shift:(-10,5)
 bar:1920 at: 203058 fontsize:S text: 203.058 shift:(-10,5)
 bar:1930 at: 200433 fontsize:S text: 200.433 shift:(-10,5)
 bar:1947 at: 184838 fontsize:S text: 184.838 shift:(-10,5)
 bar:1961 at: 170489 fontsize:S text: 170.489 shift:(-10,5)
 bar:1970 at: 161080 fontsize:S text: 161.080 shift:(-10,5)
 bar:1981 at: 139678 fontsize:S text: 139.678 shift:(-10,5)
 bar:1990 at: 136706 fontsize:S text: 136.706 shift:(-10,5)
 bar:2000 at: 133859 fontsize:S text: 133.859 shift:(-10,5)
 bar:2010 at: 157673 fontsize:S text: 157.673 shift:(-10,5)
 bar:2020 at: 185103 fontsize:S text: 185.103 shift:(-10,5)
 bar:2022 at: 188737 fontsize:S text: 188.737 shift:(-10,5)

&lt;/timeline&gt;{{Clearleft}}

* &lt;small&gt;سرچینې: NIS، Opm: 1806 پورې او په شمول 1981 = سرشمیرنې؛ 1990 او وروسته = نفوس د جنوري په 1&lt;/small&gt;
*

بروکسلشهرت   نړی د بهرنيو وګړو راتګ او د بلجیم وال  او د فلانډرز او سيمو والودینورو  انو او اوسیدونکو لوی شمیر ه ، لاهم داصلي اوسېدونکي  بروکډیر کم لیدل کیږي ندلیبروکسل اصلي اوسېدونکو  دوی حتی یو ځانګړی نوم تی اسه کړ. د مثال په توګه، ''کیټجي'' د بروکسل اصلي اوسیدونکپه بروکسل ی دی چې زیږیدلی او هلته د خپلو والدینو سره یوځای لوی شوی. یو ''زینیک'' هم هلته زږخو یدلی و، مګوازې‌یا پمور  ( د والدينو څخه یو)لار لري چې کولی شي خپل ځان ''کیټجاو بل ووایي'' . د دوی ژبه ځانګړنه ده. د بروکسل اصلي ژبه د برابانټی ژبه ده. په ژب ه''غې ژبې''  کې، دا د [[فرانسوي ژبه|فرانسوي]] څډیریېپپور کړي ور مو او دیې  هاېند ډي کلمو فرانسلتر اثر لاندې راغلي. خص  شوی. دا د منځينژبې ي هالنډ ژبې  د محلي ډول څخه رامینځته شوی چې په مینځنۍ پیړۍ کې وی ي د بروکسل ډوکفرانسوي یده. دل هم تچې وغی لري. داي د هالنډ څیری پ پور کړيکلمې لري او تلفظي ژبې د هالنډ لخوا اغیزمن شوي. په بروکسل کې د دوو رسمي ژبو کارولو په اړه نور معلومات د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمې]] په مقاله کې موندل کیدی شي.

== سیاست ==

=== جوړښت ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:74%; text-align:center;&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |بروکسل
! supranational
! [[دولت|ملي]]
! ټولنه
! سیمه
! ولایت
! ولسوالی
! ولسوالی ولسوالی
! کانتون
! ښارګوټی
|-
! rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;font-size:75%;&quot; | اداري
! کچه
|&lt;/img&gt;
|&lt;/img&gt;
|&lt;/img&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;/img&gt;
|&lt;/img&gt;
| colspan=&quot;4&quot; | پلازمینه بروکسل
| '''بروکسل'''
|-
! مدیریت
| ''[[اروپايي کمېسیون|د اروپا کمیسیون]]''
| ''د بلجیم حکومت''
| ''کالج vd'' ''فلیمش&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwqw&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''کالج vd'' ''فرانسوي&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwrw&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''کالج vd'' ''عام&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwsw&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''
| ''د بروکسل - پلازمینې سیمې حکومت''
| colspan=&quot;4&quot; | ''ډیپوټیشن''
| ''ښاروالۍ''
|-
! شورا
| ''[[اروپايي پارلمان|د اروپا پارلمان]]''
| ''د کوټې&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwxQ&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''استازي''
| ''د شورا'' ''فلیمش&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwyQ&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د شورا'' ''فرانسوي&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mwzQ&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د شورا'' ''عام&lt;nowiki&gt;&lt;br id=&quot;mw0Q&quot;&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;br&gt;&lt;/nowiki&gt;''&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د ټولنې کمیسیون''
| د پلازمینې بروکسل پارلمان
| colspan=&quot;4&quot; | ''د ولسوالۍ شورا''
| ''محلي شورا''
|-
! colspan=&quot;2&quot; | تفصیل ډایل کړئ
| د فرانسې ټاکنیز کالج&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; د هالنډ ټاکنیز کالج
| colspan=&quot;3&quot; | د بروکسل - پلازمینې انتخاباتي حوزې&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ( د فلیمش برابانټ انتخاباتي حوزې )
| colspan=&quot;3&quot; | پلازمینه بروکسل
| بروکسل
| '''بروکسل'''
|-
! colspan=&quot;2&quot; | ټاکنې
| ''اروپايي''
| ''فدرالي''
| colspan=&quot;2&quot; | ''فلیمش'' ، ''بروکسل'' او&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ''د فرانسې د ټولنې ټاکنې''
| colspan=&quot;4&quot; |
| ''د ښار شورا''
|}
د ښار شورا د PS ، Groen - Ecolo ، Défi او Change.brussels څخه جوړه ده (د sp.a شاوخوا سیمه ایز لیست).

لاندې کسان د بورډ غړي دي:
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;60%&quot;
! colspan=&quot;3&quot; |د ښاروال او اډرمین کالج
|-
| '''ښاروال'''
| colspan=&quot;2&quot; | فیلیپ بند (PS)
|-
| rowspan=&quot;12&quot; | '''مشران'''
| بنویټ هیلینګز (ایکولو-شین)
| لومړۍ کښتۍ د اقلیم او سپورت لپاره مسؤل دي
|-
| فوزیه حریچ (PS)
| د عامه زده کړو، ځوانانو او بشري منابعو لپاره مشر.
|-
| فیلیپ بند (PS)
| د سیاحت، پرسونل او مالیې لپاره الډرمین
|-
| بارټ دی هونډټ (ایکولو شنه)
| د حرکت او عامه کارونو مشر
|-
| احمد الکتبي (PS)
| د ملکي ثبت، نفوس او نړیوال پیوستون مشر
|-
| فابین مینګین (Defi)
| د اقتصادي چارو، کارموندنې، سمارټ ښار او اداري ساده کولو لپاره الډرمین
|-
| ځوابونه (بدلون. بروکسل)
| د ښاري پلان جوړونې، هالنډي زده کړو او هالنډي چارو لپاره الډرمن.
|-
| زوبیده جلب (ایکولو شنه)
| د شنو ځایونو کښتۍ او عامه پاکوالی.
|-
| ارناؤډ پینکسټرین (ایکولو شنه)
| د ځوان ماشوم مشر، د اتباعو ګډون او ښاري تجدید.
|-
| ډیلفین هوبا (PS)
| د کلتور، سیاحت او مهمو پیښو لپاره الډرمین.
|-
| لیډیا متیبل نګوی (PS)
| د کور جوړونې، عامه میراثونو او مساوي فرصتونو مشر
|-
| خالد زیان (PS)
| د بروکسل د CPAS مشر
|}

=== د 1976 راهیسې د محلي ټاکنو پایلې ===
ټاکنې هر شپږ کاله وروسته د اکتوبر په دویمه یکشنبه ترسره کیږي. &lt;ref&gt;Zoals bepaald in het [http://www.inforum.be/htmlpages/loi/GKW.htm kiesdecreet].&lt;/ref&gt;

د ۱۹۸۳ کال د [[۱ جنوري|جنورۍ په لومړۍ]] نېټه، د بروکسل لیبرالانو د بلجیم له خپلواکۍ مخکې د ښاروالۍ څوکۍ له لاسه ورکړه او د لومړي ځل لپاره د بروکسل سوسیالیست ښاروال شو. د بروکسل د ټولو ښاروالانو د کتنې لپاره، د بروکسل د ښاروالانو لیست وګورئ.

د 2012 ښاروالۍ په ټاکنو کې، PS-sp.a کارټل د 18 څوکیو سره ترټولو لوی شو، ورپسې cdH (په حقیقت کې، cdH-CD&amp;V کارټل) د 10 څوکیو سره. دریم کارټیل MR-Open Vld هم د 10 څوکیو سره و. Ecolo-Groen د 7 څوکیو سره څلورم ځای خپل کړ. په پای کې، FDF 3 څوکۍ او N-VA 1 څوکۍ ترلاسه کړې. ارغواني اکثریت د PS-sp.a او MR-Open Vld ترمنځ جوړ شوی و، د 49 څوکیو څخه د 28 لپاره ښه و. په هرصورت، د جون په 9 2017، sp.a د بې کوره شوي سازمان سموسوشل په اړه د هغه وخت ښاروال یوان مایور په اړه د بې نظمیو له امله له ایتلاف څخه ووتل. له هغه وخت راهیسې، فیلیپ کلوز د بروکسل ښار ښاروال دی.


د بروکسل لپاره، لکه د بروکسل پلازمینې سیمې د نورو ښاروالیو لپاره، د اوسیدونکو د شمیر په اړه د رایې ورکوونکو شمیر خورا ټیټ دی، دواړه په مطلق شرایطو کې او د هیواد د نورو برخو په پرتله. دا د غیر بلجیم اوسیدونکو د لوړ تناسب له امله دی (که څه هم دوی ممکن د ځانګړو شرایطو لاندې د ښاروالۍ د رایې ورکولو حق ولري). د دې ترڅنګ د هغو رای ورکوونکو شمېر چې د اجباري رایې ورکولو سره سره نه ښيي، هم ډېر دی، چې له همدې امله د سیمې په ۱۹ ښاروالیو کې د باطلو او سپینو په ګډون د ټولو رایو شمېر یوازې ۴۴،۶۶ سلنه دی. . د بروکسل نمرې د اوسیدونکو د 40.33٪ رایو په تناسب سره خرابې شوې.

د 2012 کال د اکتوبر په 14 د ښاروالۍ په ټولټاکنو کې، د رای ورکوونکو/اوسیدونکو او غیر حاضرۍ تناسب په لاندې ډول وو:

* بروکسل: 50.22٪ (رایه ورکوونکي / اوسیدونکي) - 19.68٪ (غیر حاضری)
* د بروکسل ټوله سیمه : 53.89٪ (رایه ورکوونکي / اوسیدونکي) - 17.14٪ (غیر حاضری)

* د فلیمش والیتي مرکزونه: 69.30٪ (رایه ورکوونکي / نفوس) - 12.12٪ (غیر حاضری)
* د والون والیتي مرکزونه: 69.04٪ (رایه ورکوونکي / نفوس) - 17.31٪ (غیر حاضری)

=== د اروپا پلازمینه ===
{{بشپړه ليکنه|Brussel als Europese hoofdstad}}
[[دوتنه:Belgique_-_Bruxelles_-_Schuman_-_Berlaymont_-_01.jpg|بټنوک| د برلامونټ ودانۍ، د اروپایي کمیسیون مرکزي دفتر]]
بروکسل اکثرا د اروپایي اتحادیې اصلي پلازمینه ګڼل کیږي. د [[اروپايي پارلمان|اروپا پارلمان]] په عمده توګه په بروکسل کې غونډه کوي او دا ښار د [[اروپايي کمېسیون|اروپایي کمیسیون]] او [[اروپايي ټولنې شورا|د اروپایي اتحادیې د شورا]] څوکۍ هم ده. د اروپا اقتصادي او ټولنیزه کمیټه ، د سیمې اروپایی کمیټه او یو شمیر اروپایی ادارې هم په بروکسل کې میشتې دي.

ډیری اروپایی ادارې په لیوپولډ ولسوالۍ کې ډله ایزې دي، چې د اروپا ربع په نوم هم پیژندل کیږي. د دې بنسټونو د کور لپاره ډیری نوي اسکائی سکریپرونه جوړ شوي، لکه د برلیمونټ ودانۍ، د جستس لیپسیوس ودانۍ ، د مادوټ برج، د شارلمین ودانۍ ، د استوګنې ماڼۍ او ډیری نور.

د [[ناټو]] مرکزي دفتر او د EUROCONTROL مرکزي دفتر د بروکسل په هارن ښار کې موقعیت لري.

== ځایونه ==
{{څو انځوریزه}}

=== تاریخي میراث ===

* د ګروټ مارکیټ
* د بروکسل ښار تالار
* برودویس
* د سټاک ایکسچینج
* د Beenhouwersstraat
* مینټ (د شاهي مینټ تیاتر)؛ دلته د 1830 کال د بلجیم انقلاب مات شو، چې د بلجیم د خپلواکۍ لامل شو.
* د مانیکن پیس مجسمه
* اتومیم ، یو مشهور یادگار چې د اوسپنې کرسټال استازیتوب کوي 150 ملیارد ځله لوړ شوی. دا د نړیوال میلې په مناسبت جوړ شوی و چې دلته په 1958 کې ترسره شو.
* د سینکوانټینیر پارک د خپلو تالارونو ، میوزیمونو ، پارک او بریالۍ آرچ سره. د بلجیم د خپلواکۍ د پنځوسمې کلیزې په مناسبت جوړ شوی.
* د سینټ مایکل او سینټ ګودولا کلیسا .
* د بروکسل شاهي ماڼۍ او د بروکسل نږدې پارک .
* د کلیویس-راوینسټین کور
* د Roest d'Alkemade هوټل
* de Marolles : په بروکسل کې د کاري طبقې ولسوالۍ چیرې چې د بروکسل مشهور فلی مارکيټ موقعیت لري. ولسوالي د نافذه قانون محکمو لخوا تسلط لري.
* دي سبلون ، د لرغونو اثارو د سوداګرۍ ولسوالي.
* د هیزل : د 1958 نړیوال نندارتون دلته ترسره شو، چې د اتومیم پاتې برخه ده. دلته به تاسو د آرامۍ ځای بروپارک (د سینما کمپلیکس کیینپولیس ، د فرعي استوایی لامبو جنت اوسیډ ، پارک مینی اروپا ، رستورانتونه) ، د کینګ بوډوین سټیډیم ، د بروکسل ایکسپو (نندارتون ځای) او د بروکسل پلانیټریم هم ومومئ ، کوم چې په جریان کې پرانستل شو. د 1935 نړیوال نندارتون
* د لایکن پارک: د لایکن ماڼۍ (د بلجیم د پاچاهانو د استوګنې) سره د 160 هکتارو ډومین، شاهي زرغون کورونه، د جاپاني برج او چینایي ماڼۍ.
* ښار د ویکتور هورټا لخوا ډیزاین شوي ډیری آرټ نوو کورونه لري ( هوټل وان ایټ ویلډ ، هوټل تسل ، هوټل سولوی ).
* په بروکسل کې د پیرود مختلف آرکیډونه ، پشمول د ګیلریز رویلس سینټ - هوبرټ

=== کلیساګانې ===
ځینې کلیساګانې شاملې دي:

* چپل کلیسا
* زموږ د میرمن کلیسا (لایکن)
* د سینټ مایکل او سینټ ګودولا کلیسا
* سینټ جیکب اپ کوډنبرګ
* زموږ د میرمن سبلون کلیسا
* د Finisterrae زموږ میرمن کلیسا
* د سینټ کیترین کلیسا
* د سینټ جان بیپټیسټ لس بیګینج کلیسا
* د سینټ جان او سینټ سټیون کلیسا د مینیمز کلیسا
* د سینټ نیکولاس کلیسا
* بریګیټین کلیسا

== کلتور ==

=== موزیمونه ===

* د بلجیم د ښکلو هنرونو شاهي موزیمونه چې پکې شامل دي:
** د لرغونو هنرونو میوزیم (15-18 پیړۍ)
** د عصري هنر میوزیم (19-20 پیړۍ)
** د مونیر میوزیم (ایکسیلز)
** د ویرتز میوزیم (ایکسیلز)
** د میوزیم میګریټ میوزیم
* د هنر او تاریخ شاهي موزیمونه ، پدې کې شامل دي:
** د Cinquantenaire میوزیم
** د انساني احساساتو تالار
** د هیلې دروازه
** د لرې ختیځ موزیمونه د جاپاني برج او چینایي پویلین سره
** د موسیقۍ د وسایلو میوزیم
* د BELvue میوزیم
* د اردو او نظامي تاریخ شاهي میوزیم
* Autoworld
* د بلجیم د یهودانو میوزیم
* د طبیعي علومو میوزیم
* د هورټا کور (ایکسیلز)
* د بلجیم کامیک سټریپ میوزیم
* د بلجیم بریورز میوزیم
* د بلجیم د ملي بانک موزیم
* د KBR میوزیم

[[دوتنه:Bruxelles_5_rue_du_Chêne_804.jpg|بټنوک| کافه &quot;لی پوچینیلکیلډر&quot;]]


سربیره پردې ، په ښار کې ډیری رستورانتونه شتون لري چې له هغې جملې څخه الکساندر ، کوم چیز سوی ، سی ګرل ، ولا لورین او WY ته یو یا څو میشیلین ستوري ورکړل شوي.

مهم تالارونه Ancienne Belgique, Munt, the Beursschouwburg او KVS دي . په 1993 کې، Kaaitheater ځان د نڅا، تیاتر او فعالیت لپاره د سینکټیلټپلین د مرکز په توګه تاسیس کړ. بروکسل هم له 2005 راهیسې کیسینو لري.

په 1987 کې، د تورن او ټیکسي د بار وړلو پخوانی سټیشن طبقه بندي شو او په کلتوري او تفریحي ځای بدل شو. تر 2016 پورې، د کولور کیف فستیوال هر کال دلته ترسره کېده، چې په 2017 کې اوسیګیم پارک ته لاړ. د کانال په زون کې د بیکوډوک په څنګ کې د تورن او ټکسي په مقابل کې ، دوه کښتۍ ، د ریک هنر بوټ او د ریک د سیندبوټ ، د 1970s راهیسې هنري فعالیتونه ، جشنونه او کلتوري پروژې تنظیموي.

برسلز د LGBT خلکو لپاره د کافې لړۍ هم لري، کوم چې په عمده توګه د کولنمارټ شاوخوا او شاوخوا موقعیت لري، لکه لی بیلجیکا، لی سولیل او لی ډیټور (پخوانی L'Homo Erectus). د دې هدف ګروپ لپاره یو ګوند چې نړیوال اپیل څخه خوند اخلي لا ډیمینس دی، چې د 1994 راهیسې په بلیسسټراټ کې په مشهور ټیکنو ډیسکو فیوز کې ترسره کیږي. &lt;ref&gt;ZiZo Online: [http://zizo-online.be/la-demence-viert-25-verjaardag-met-drie-dagen-feest La Demence viert 25 verjaardag met drie dagen feest], 25 september 2014&lt;/ref&gt;

=== ژبه ===
د [[بروکسل|بروکسل په پلازمینه سیمه]] کې، فرانسوي او هالنډي رسمي ژبې دي. په هرصورت، ډیری اوسیدونکي، مسافر او 'منظم' بهرنیان په عمده توګه فرانسوي د یوې خبرې ژبې په توګه کاروي. دا دود په بروکسل کې د مختلفو ژبو ګروپونو د عددي تناسب، په بروکسل کې د فلیمش نسبي څو ژبنيزم، او د فرانسوي ویونکو ترمنځ د نورو ژبو نسبتا کم پوهه له لارې رامینځته شوی. د څیړنې له مخې، په بروکسل کې د پام وړ شمیر بیلابیل ژبې په کور دننه خبرې کیږي، او د ژبې مخلوط کورنۍ هم شتون لري.

=== پیښې ===
[[دوتنه:Zinneke-parade-brussel-1350316079.jpg|بټنوک| د زینیک پریډ، می 2008]]
[[دوتنه:Rigafestival_in_Brussel_22-09-2018_14-40-06.jpg|بټنوک| په 2018 کې د اسپانیا په چوک کې د ریګا فستیوال]]

* د ګلانو غالۍ ، په حتی کلونو کې (د مثال په توګه 2016 - 2018 - 2020 او نور. †
* روښانه برسلز ، د ژمي په موسم کې
* د میوزیم شپې تبه ، د مارچ لومړۍ اونۍ پای
* Zinnekeparade ، د حتی کلونو په می میاشت کې
* Kunstenfestivaldesarts ، د می په میاشت کې
* د بلجیم ویاړ ، د می په میاشت کې
* د بروکسل اومیګینګ ، په جون او جولای کې
* کولور کیف ، د جون وروستۍ اونۍ پای
* بروزیلا ، د جولای دویمه اونۍ پای
* د بروکسل بد ، په جولای او اګست کې
* زیدفور ، د جولای له دویمې نیمایي څخه د اګست تر دویمې نیمایي پورې
* Bruksellive ، د جولای وروستۍ اونۍ پای
* د اګست په میاشت کې د بروکسل سمر فستیوال

== اقتصاد ==
د بروکسل اقتصاد د خدماتو سکتور او عامه ادارو کې د فعالیتونو تسلط لري. دا فعالیتونه اکثرا د پلازمینې ښار فعالیت سره تړاو لري:

* وزارتونه، ملي او سیمه ییز بنسټونه؛
* سفارتونه او نمایندګي؛
* [[ناټو|د ناټو]] مرکزي دفتر
* د څو هیوادونو سیمه ایز او اروپایی مرکزونه؛
* مشاورین او حقوقي خدمتونه؛
* د خوړو او تفریح صنعت؛
* ارتباط: هوايي چلند ، [[لېږدچارې|ترانسپورت]] . † †
* د موټر تولید: آډیو برسلز .

یوه مهمه سوداګریزه ولسوالۍ د مرکز شمال ته د نورډرومیټ (د اسپیس نورډ) د شمالي سټیشن شاوخوا ده. سیمه د لوړ پوړو ودانیو لخوا مشخص کیږي. همدارنګه د مرکز په مستقیمه ختیځ کې د ښار منظره د دفترونو (د ټیټو لوړو ودانیو) لخوا تسلط لري. مرکزي سټیشن ته نږدې د مرکزي پلازا ودانۍ په 15 پوړونو کې 23,000 m² دفترونه لري.

د اروپایی موسسو شتون څخه مننه، ډیری نړیوالو شرکتونو په بروکسل کې یوه څانګه غوره کړې. د پایلې په توګه ، په بروکسل کې د دفتر ځای لپاره مستحکم لوړه غوښتنه شتون لري ، حتی په اقتصادي بحران کې. دا ښار د [[لندن]] او [[پاریس]] وروسته په اروپا کې دریم مهم سوداګریز ښار دی. بروکسل هم د کانګریس یو مهم ښار دی او ښار په دې وروستیو کې د نړۍ ترټولو مهم ډیپلوماتیک ښار په توګه د واشنګټن DC څخه تیر شوی دی.

=== هټۍ ===
د پیرودلو مشهور سړکونه د ریو نیو ، ریو لوئس او ریو انټوین ډانسارټ دي. په بروکسل کې یو له مشهور پیرود آرکیډونو څخه د ګالریز رویلس سینټ هوبرټ دی.

== خوځښت ==

=== د سړک ترافیک ===
[[دوتنه:Brussels_4.35995E_50.84400N.jpg|بټنوک| د بروکسل سپوږمکۍ عکس]]
په بلجیم کې د مرکزي موقعیت له امله، بروکسل د ډیری لویو لارو له لارې رسیدلی شي. ښارونه لکه ګینټ ، برګس ، انټورپ ، لیج ، نامور ، مګر [[امسټرډام|امستردام]] ، [[روتردام|روټردام]] ، کولون ، [[پاریس]] او لوګزامبورګ هم د بروکسل سره ښه سړکونه لري.

* (لوی) حلقه R0 : د موټرو لاره چې د بروکسل سیمه محاصره کوي
* R20 کوچنی حلقوي سړک: د تونلونو لړۍ او د سړکونو له لارې چې د بروکسل مرکز ته خدمت کوي او د 14 او 15 پیړیو راهیسې د ښار دیوالونه تعقیبوي. نومونه داسې ښکاري چې د ښار د زړو دروازو یادونه کوي لکه د نامور دروازه، هیل ، نینوف ، اندریلچټ ، لیوین ، شایربیک او داسې نور.

د جون په 28، 2015، مرکزي لارې په جزوي توګه وتړل شوې او په مرکز کې 50 هکتاره سیمه د موټر څخه پاکه شوه، په اروپا کې د موټر څخه پاک دوهم لوی مرکز، له وینس وروسته. &lt;ref&gt;[http://nieuws.vtm.be/binnenland/147757-brussel-opent-50-ha-voetgangerszone Brussel opent 50 ha voetgangerszone], VTM, geraadpleegd op 29 juni 2015&lt;/ref&gt;

مسافر کولی شي د اورګاډي مختلف سټیشنونه وکاروي. د مسافرینو ترانسپورت لپاره ترټولو مهم د شمال او سویل ارتباط دی.
[[دوتنه:Station_Brussel-Centraal_Gebouw.jpg|بټنوک| د بروکسل مرکزي سټیشن]]

* د بروکسل جنوبي سټیشن : د بلجیم اصلي نړیوال سټیشن (د TGV ، Eurostar ، Thalys ، ICE او نورو نړیوالو اړیکو لخوا خدمت شوی)
* د بروکسل-کاپیلیکرک سټیشن
* د بروکسل مرکزي سټیشن
* د بروکسل کانګرس سټیشن
* د بروکسل شمالي سټیشن

ټول ملي مسافر وړونکي اورګاډي چې په بروکسل کې زنګ وهي په بروکسل - شمال ، بروکسل - مرکزي او بروکسل - سویل کې ودریږي. په بروکسل-کاپیلیکرک او کانګریس کې، چې د شنبې، یکشنبه او عامه رخصتیو کې تړل کیږي، یوازې یو څو محلي اورګاډي ودریږي. نامور او لوګزامبورګ ته ټول ریل ګاډي د بروکسل-لوګزامبورګ سټیشن او بروکسل-شومان سټیشن کې ودریږي، اروپایی ادارو ته نږدې.

له بروکسل څخه، ښارونو لکه [[امسټرډام|امستردام]] ، [[روتردام|روټردام]] ، [[لندن]] ، کولون ، [[پاریس]] ته د اورګاډي له لارې نږدې 2 ساعتونو کې رسیدلی شي. لیل (لیل) حتی د بروکسل څخه د یو ساعت په اوږدو کې دی. فرانکفورت ، لیون او سټراسبورګ ته د اورګاډي سفر 3-4 ساعته وخت نیسي. د مارسیل, مونټپیلیر او نیس ته اورګاډي هم شتون لري.
[[دوتنه:Metro_Brussels.svg|بټنوک| د بروکسل میټرو لاین شبکه]]

=== عامه ترانسپورت ===
د بروکسل میټرو 60 سټیشنونه لري چې په دوه محورونو کې خپریږي. د اپریل 2009 راهیسې، د میټرو لاین اضافه شوی، د ډیرو او چټکو اړیکو لپاره اجازه ورکوي. دلته د ټرام پراخه شبکه هم شتون لري ، د شمال - سویل اړیکې د هغې د جاذبې مرکز په توګه (جنوب سټیشن - بیورس - شمالي سټیشن ، د اورګاډي شمال - سویل ارتباط سره موازي). د ټرام ځینې اړیکې د Vlaamse Rand کې ځایونو ته ځي، لکه Groot-Bijgaarden ، Tervuren ، Drogenbos او Wezembeek-Oppem .

د بسونو پراخه شبکه ډاډ ورکوي چې د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمې]] شاوخوا شاوخوا هر ځای د عامه ترانسپورت لخوا د لاسرسي وړ دی. د بروکسل - پلازمینې سیمه کې ځایی ټرانسپورټ په عمده توګه د STIB لخوا ترسره کیږي. د Flanders په تړاو ترانسپورت په عمده توګه د De Lijn لخوا چمتو کیږي، والونیا ته ترانسپورت په عمده توګه د TEC لخوا.
{|
|
* ۱۹۸۳ ز&lt;/img&gt; اتلانتا ( [[د امریکا متحده آیالاتونه|امریکا]] )
* ۱۹۹۲&lt;/img&gt; [[برلين|برلین]] ( [[المان|آلمان]] )
* ۱۹۹۴&lt;/img&gt; [[بیجنګ|بیجینګ]] ( [[چین د خلکو جمهوریت|چین]] )
* ۱۹۹۶&lt;/img&gt; [[مسکو]] ( [[روسیه]] )
* ۲۰۰۳&lt;/img&gt; [[پراګ]] ( [[چک جمهوریت]] )
|
* &lt;/img&gt;[[ټیټوان|تیتوان]] ( [[مراکش]] ) &lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20180724183642/http://www.vvsg.be/Internationaal/Noord-Zuid/Stedenbanden/Pages/Overzicht.aspx Stedenbanden Brussel] vvsg.be&lt;/ref&gt;
* &lt;/img&gt; [[کینشاسا|کنشاسا]] ( [[د کانګو دیموکراتیک جمهوریت|کانګو]] )
* &lt;/img&gt; [[برازیل|برازیلیا]] ( [[برازیل]] )
* &lt;/img&gt; [[Ljubljana]] ( [[سلووانیا|سلووینیا]] )
* &lt;/img&gt; [[مادرید]] ( [[اسپانیا|هسپانیه]] )
|
* &lt;/img&gt;[[ايچک|ايچي]] ( [[جاپان]] )
* &lt;/img&gt; [[تیرانا]] ( [[البانیا]] )
* &lt;/img&gt; [[مونټريال|مونټریال]] ( [[کاناډا]] )
* &lt;/img&gt; [[واشنګټن ډي سي]] ( [[د امریکا متحده آیالاتونه|متحده ایالات]] )
|
|}

== د بروکسل څخه مشهور شخصیتونه ==
{{Navigatie hoofdsteden Europa}}
{| class=&quot;navigatiesjabloon&quot; cellpadding=&quot;0&quot; style=&quot;width:100%; font-size:87%; clear:both; margin-top:1em; margin-bottom:-7px; border:1px solid #aaaaaa; background-color:#f8f8f8;&quot;
! style=&quot;width:100%; padding-bottom:2px; background-color: #ddeef8; color:black;&quot; |Hoofdsteden in [[Europa (werelddeel)|Europa]]
|-
| colspan=&quot;1&quot; style=&quot;text-align:center; padding:0 3px;&quot; |
{| class=&quot;vatop&quot; cellpadding=&quot;0&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot; background: transparent; margin: 0px auto 0px auto; text-align: left;&quot;
| style=&quot;text-align: right; &quot; |'''Onafhankelijke staten:'''
| style=&quot;padding-left: 4px;&quot; |[[Amsterdam (hoofdbetekenis)|Amsterdam]] · [[Andorra la Vella]] · [[Athene (stad)|Athene]] · [[Belgrado]] · [[Berlijn (hoofdbetekenis)|Berlijn]] · [[Bern (stad)|Bern]] · [[Boedapest]] · [[Boekarest]] · [[Bratislava]] · [[Brussel (stad)|Brussel]] · [[Chisinau]] · [[Dublin (hoofdbetekenis)|Dublin]] · [[Helsinki]] · [[Kiev]] · [[Kopenhagen (hoofdbetekenis)|Kopenhagen]] · [[Lissabon]] · [[Ljubljana]] · [[Londen]] · [[Luxemburg (stad)|Luxemburg]] · [[Madrid (stad)|Madrid]] · [[Minsk]] · [[Monaco-Ville]] · [[Moskou (hoofdbetekenis)|Moskou]] · [[Nicosia (Cyprus)|Nicosia]] · [[Oslo (hoofdbetekenis)|Oslo]] · [[Parijs (hoofdbetekenis)|Parijs]] · [[Podgorica]] · [[Praag]] · [[Pristina]] · [[Reykjavik]] · [[Riga]] · [[Rome (stad)|Rome]] · [[San Marino (stad)|San Marino]] · [[Sarajevo]] · [[Skopje]] · [[Sofia (stad)|Sofia]] · [[Stockholm (hoofdbetekenis)|Stockholm]] · [[Tallinn]] · [[Tirana (stad)|Tirana]] · [[Vaduz]] · [[Valletta]] · [[Vaticaanstad]] · [[Vilnius]] · [[Warschau (hoofdbetekenis)|Warschau]] · [[Wenen]] · [[Zagreb]]
|-
| style=&quot;text-align: right;&quot; |&lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;'''Afhankelijke gebieden:'''&lt;/span&gt;
| style=&quot;padding-left: 4px;&quot; |[[Douglas (Man)|Douglas]] · [[Gibraltar (hoofdbetekenis)|Gibraltar]] · [[Longyearbyen]] · [[Mariehamn]] · [[Saint Helier]] · [[Saint Peter Port]] · [[Tórshavn]]
|}
|}
 
[[وېشنيزه:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>bqtzz7r17m40lps3t0cwvgrgao95qk3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>283168</id>
      <parentid>283167</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T19:28:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Haidarabas.safi</username>
        <id>1830</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>سمون ته اړتيا لري</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37506" xml:space="preserve">بروکسل

د '''بروکسل''' ښاروالۍ ( [[فرانسوي ژبه|فرانسوي]] : ''Bruxelles'' یا ''Ville de Bruxelles'' ) د [[بېلجیم|بلجیم]] [[پلازمېنه|پلازمینه]] ده، د فلیمش ټولنې ، د فرانسې ټولنې او د [[بروکسل|بروکسل پلازمینه سیمه ده]] . ښاروالۍ شاوخوا 180,000 اوسیدونکي لري ، چې شاوخوا دریمه برخه یې په تاریخي ''پینټاګون'' کې ژوند کوي ، شاوخوا نیمایي یې په شمالي   لوري کې ، د لاکن ، نیدر-اوور-هیمبیک او هیرن په ولسوالیو کې او پاتې نور یې د لوېزالان واټ شاوخوا شاوخوا سیمو کې , ترکامېرېنبس (په ګډه د سویلي توسیع ) ,په ختیځ توسیع کې،  اوپه  اوروپا ېې برخه  کې چې لویه برخه یې هم په ښاروالۍ پورې اړه لري ژوند کوي.{{Infobox gemeente België|soort=Stad|naam=Brussel|altnaam=Bruxelles|kaart=[[Bestand:Bruxelles Brussels-Capital Belgium Map.svg|250px|ligging in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest]]|kaartbijschrift=ligging in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest|wapen=Greater coat of arms of the City of Brussels.svg|wapenartikel=Wapen van Brussel|vlag=Vlag van Brussel (stad).svg|gewest=Brussels Hoofdstedelijk Gewest|provincie=|arrondissement=[[Arrondissement Brussel-Hoofdstad|Brussel-Hoofdstad]]|postcode=1000&lt;br /&gt;1020&lt;br /&gt;1120&lt;br /&gt;1130|deelgemeente=Brussel&lt;br /&gt;[[Laken (Brussel)|Laken]]&lt;br /&gt;[[Neder-Over-Heembeek]]&lt;br /&gt;[[Haren (Brussel)|Haren]]|burgemeester=[[Philippe Close]] ([[Parti Socialiste (België)|PS]])|bestuur=[[Parti Socialiste (België)|PS]], [[Ecolo]] - [[Groen (partij)|Groen]], [[Démocrate Fédéraliste Indépendant|Défi]], Change.Brussels|partijen=[[Parti Socialiste (België)|PS]] &lt;br /&gt;[[Ecolo]] - [[Groen (partij)|Groen]] &lt;br /&gt;[[Mouvement Réformateur|MR]] - [[Open Vld]] &lt;br /&gt;[[PVDA (België)|PTB*PVDA]] &lt;br /&gt;[[Centre démocrate humaniste|cdH]] - [[Christen-Democratisch en Vlaams|CD&amp;V]] &lt;br /&gt;[[Démocrate Fédéraliste Indépendant|Défi]]&lt;br /&gt;[[N-VA]]&lt;br /&gt; Change.Brussels|zetels='''49'''&lt;br /&gt;17&lt;br /&gt;9&lt;br /&gt;7&lt;br /&gt;6&lt;br /&gt;5&lt;br /&gt;3&lt;br /&gt;1&lt;br /&gt;1|netnummer=02|nis=21004|web=[http://www.brussel.be/ www.brussel.be]|extra portaal=Brussel|foto0=[[Bestand:Grote Markt (9379072012).jpg|{{Infobox/afbeeldingbreedte}}px]]|ondertitel0=[[Grote Markt (Brussel)|Grote Markt]]|image=Laeken_Atomium_06.jpg|caption=[[Atomium]]|image1=Brussels Cinquantenaire R06.jpg|caption1=[[Jubelpark]]}}
د بروکسل ''ښاروالۍ'' د نفوس له مخې په بلجیم کې پنځمه لو یه ښاروالۍ ده. د [[بروکسل|بروکسل - د پلازمینې ټوله سیمه]] ، چې ډیری وختونه په ساده ډول د ''بروکسل'' په نوم یادیږي ، په ټولیزه توګه 19 ښاروالۍ لري چې شاوخوا 1.2 ملیون اوسیدونکي لري. ښاري ساحه ،  او د ښار شاوخوا سېمو په  ګډون، له 1.8 ملیون څخه ډیر اوسیدونکي لري، چې دا په هیواد کې ترټولو لوی  ښار راځي .
[[دوتنه:Jan_Baptist_Bonnecroy_-_Vue_de_Bruxelles.jpg|بټنوک| ''د بروکسل لید'' ، 1664-65 د جان-بپټیسټ بونیکرو لخوا]]
[[دوتنه:Dupont_KBS-FRB(5).jpg|بټنوک|270x270px| د بروکسل ښار مهر، په 1921 کې د ډیوریس ګوډفروی لخوا رامینځته شوی (برونز، 57cm، Dupont 33/AA 3)]]


== ایتمولوژي ==
د ځای نوم &quot;بروکسیل&quot; د &quot;Bruocsella&quot; (په فرانسوي کې: bruoc + ''sella'' ) څخه راځي،  &quot; ''Broekzele'' &quot;  چې تصفېه ېې کړې  نو  بروک    زیله  ویل کیږي

== تاریخ ==
[[دوتنه:Map_of_Brussels_around_1699_-_1706.jpg|ښي|بټنوک| د 1699-1706 شاوخوا د بروکسل نقشه.]]
[[دوتنه:Brussel_1830.reduced.tif|ښي|بټنوک| د بروکسل نقشه، 1830 (د 1900 په شاوخوا کې بیا چاپ شوی)]]
{{بشپړه ليکنه|Geschiedenis van Brussel}}بروکسل مخکې دسیند  په یوه ټاپو کې د یوې لوې کلا په څېر وو  کله چې ښار پراخ شو، د ښار لومړی دیوال یی جوړ شو چې ځینې برخې یې لا اوس هم شتون لري خو دا ډیر ژر ډیر کوچنی ثابت شو او د دوهم پنټاګون ښار دیوال جوړ شو چې پدې کې اوه غونډۍ شاملې وې: کوډنبرګ ، سینټ-میشیلزبرګ، وارموسبرګ ، کونسټبرګ ، سینټ پیټرزبرګ، سبلون او بوټانیکل باغ  د دې دویم دیوال څخه، یوازې د هالیپورټ برج د ځمکې څخه پورته پاتې دی د منتوف میټرو سټیشن د جوړولو په جریان کې د ځمکې لاندې نور استنادي دیوالونه هم وموندل شول.

ښار په پرله پسې ډول د دغه لاندې ښارونو د پلازمېنې په توګه وکارول شو : د برابانټ دچي  ،  اوولس والیتونه ، سویلي هالینډ ، د هالنډ انګلستان (د [[امسټرډام|امستردام]] سره یوځای) ، [[بېلجیم|بلجیم]] ، فلیمش ټولنه ، فرانسوي ټولنه او د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمه]] او دا دی اوس د [[اروپایي ټولنه|اروپايي ټولنې]] اداري مرکز دی.


== ډیموګرافیک ==

=== د ډیموګرافیک پراختیا ===
ټول تاریخي معلومات اوسنۍ ښاروالۍ ته اشاره کوي، پشمول لایکن، هارین او نیدر-اوور-هیمبیک.&lt;timeline&gt;
Colors=
 id:a value:gray(0.9)
 id:b value:gray(0.7)
 id:c value:rgb(1,1,1)
 id:d value:rgb(0.7,0.8,0.9)
 id:e value:rgb(0.6,0.7,0.8)

ImageSize = width:800 height:373
PlotArea = left:50 bottom:30 top:30 right:30
DateFormat = x.y
Period = from:0 till:220000
TimeAxis = orientation:vertical
AlignBars = justify
ScaleMajor = gridcolor:b increment:20000 start:0
ScaleMinor = gridcolor:a increment:10000 start:0
BackgroundColors = canvas:c

BarData=
 bar:1806 text:1806
 bar:1816 text:1816
 bar:1830 text:1830
 bar:1846 text:1846
 bar:1856 text:1856
 bar:1866 text:1866
 bar:1880 text:1880
 bar:1890 text:1890
 bar:1900 text:1900
 bar:1910 text:1910
 bar:1920 text:1920
 bar:1930 text:1930
 bar:1947 text:1947
 bar:1961 text:1961
 bar:1970 text:1970
 bar:1981 text:1981
 bar:1990 text:1990
 bar:2000 text:2000
 bar:2010 text:2010
 bar:2020 text:2020
 bar:2022 text:2022

PlotData=
 color:d width:20 align:left

 bar:1806 from:0 till: 73928
 bar:1816 from:0 till: 76969
 bar:1830 from:0 till: 98279
 bar:1846 from:0 till: 129680
 bar:1856 from:0 till: 159809
 bar:1866 from:0 till: 169311
 bar:1880 from:0 till: 183315
 bar:1890 from:0 till: 205096
 bar:1900 from:0 till: 218623
 bar:1910 from:0 till: 218969
 bar:1920 from:0 till: 203058
 bar:1930 from:0 till: 200433
 bar:1947 from:0 till: 184838
 bar:1961 from:0 till: 170489
 bar:1970 from:0 till: 161080
 bar:1981 from:0 till: 139678
 bar:1990 from:0 till: 136706
 bar:2000 from:0 till: 133859
 bar:2010 from:0 till: 157673
 bar:2020 from:0 till: 185103
 bar:2022 from:0 till: 188737

PlotData=

 bar:1806 at: 73928 fontsize:s text: 73928 shift:(-10,5)
 bar:1816 at: 76969 fontsize:S text: 76.969 shift:(-10,5)
 bar:1830 at: 98279 fontsize:S text: 98.279 shift:(-10,5)
 bar:1846 at: 129680 fontsize:S text: 129.680 shift:(-10,5)
 bar:1856 at: 159809 fontsize:S text: 159.809 shift:(-10,5)
 bar:1866 at: 169311 fontsize:S text: 169.311 shift:(-10,5)
 bar:1880 at: 183315 fontsize:S text: 183.315 shift:(-10,5)
 bar:1890 at: 205096 fontsize:S text: 205.096 shift:(-10,5)
 bar:1900 at: 218623 fontsize:S text: 218.623 shift:(-10,5)
 bar:1910 at: 218969 fontsize:S text: 218.969 shift:(-10,5)
 bar:1920 at: 203058 fontsize:S text: 203.058 shift:(-10,5)
 bar:1930 at: 200433 fontsize:S text: 200.433 shift:(-10,5)
 bar:1947 at: 184838 fontsize:S text: 184.838 shift:(-10,5)
 bar:1961 at: 170489 fontsize:S text: 170.489 shift:(-10,5)
 bar:1970 at: 161080 fontsize:S text: 161.080 shift:(-10,5)
 bar:1981 at: 139678 fontsize:S text: 139.678 shift:(-10,5)
 bar:1990 at: 136706 fontsize:S text: 136.706 shift:(-10,5)
 bar:2000 at: 133859 fontsize:S text: 133.859 shift:(-10,5)
 bar:2010 at: 157673 fontsize:S text: 157.673 shift:(-10,5)
 bar:2020 at: 185103 fontsize:S text: 185.103 shift:(-10,5)
 bar:2022 at: 188737 fontsize:S text: 188.737 shift:(-10,5)

&lt;/timeline&gt;{{Clearleft}}

* &lt;small&gt;سرچینې: NIS، Opm: 1806 پورې او په شمول 1981 = سرشمیرنې؛ 1990 او وروسته = نفوس د جنوري په 1&lt;/small&gt;
*

بروکسلشهرت   نړی د بهرنيو وګړو راتګ او د بلجیم وال  او د فلانډرز او سيمو والودینورو  انو او اوسیدونکو لوی شمیر ه ، لاهم داصلي اوسېدونکي  بروکډیر کم لیدل کیږي ندلیبروکسل اصلي اوسېدونکو  دوی حتی یو ځانګړی نوم تی اسه کړ. د مثال په توګه، ''کیټجي'' د بروکسل اصلي اوسیدونکپه بروکسل ی دی چې زیږیدلی او هلته د خپلو والدینو سره یوځای لوی شوی. یو ''زینیک'' هم هلته زږخو یدلی و، مګوازې‌یا پمور  ( د والدينو څخه یو)لار لري چې کولی شي خپل ځان ''کیټجاو بل ووایي'' . د دوی ژبه ځانګړنه ده. د بروکسل اصلي ژبه د برابانټی ژبه ده. په ژب ه''غې ژبې''  کې، دا د [[فرانسوي ژبه|فرانسوي]] څډیریېپپور کړي ور مو او دیې  هاېند ډي کلمو فرانسلتر اثر لاندې راغلي. خص  شوی. دا د منځينژبې ي هالنډ ژبې  د محلي ډول څخه رامینځته شوی چې په مینځنۍ پیړۍ کې وی ي د بروکسل ډوکفرانسوي یده. دل هم تچې وغی لري. داي د هالنډ څیری پ پور کړيکلمې لري او تلفظي ژبې د هالنډ لخوا اغیزمن شوي. په بروکسل کې د دوو رسمي ژبو کارولو په اړه نور معلومات د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمې]] په مقاله کې موندل کیدی شي.

== سیاست ==

=== جوړښت ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:74%; text-align:center;&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |بروکسل
! supranational
! [[دولت|ملي]]
! ټولنه
! سیمه
! ولایت
! ولسوالی
! ولسوالی ولسوالی
! کانتون
! ښارګوټی
|-
! rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;font-size:75%;&quot; | اداري
! کچه
|
|
|
|
| colspan=&quot;4&quot; | پلازمینه بروکسل
| '''بروکسل'''
|-
! مدیریت
| ''[[اروپايي کمېسیون|د اروپا کمیسیون]]''
| ''د بلجیم حکومت''
| ''کالج'' 
د ''فلیمش''  ''ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt; ''کالج''
| ''د بروکسل - پلازمینې سیمې حکومت''
| colspan=&quot;4&quot; | ''ډیپوټیشن''
| ''ښاروالۍ''
|-
! شورا
| ''[[اروپايي پارلمان|د اروپا پارلمان]]''
| ''د کوټې'' ''استازي''
| ''د''  ''فلیمش شورا'' 
''د ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;''د'' ''فرانسوي''  شورا
د ''ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;د ''عام''  شورا د ''ټولنې کمیسیون''
| د پلازمینې بروکسل پارلمان
| colspan=&quot;4&quot; | ''د ولسوالۍ شورا''
| ''محلي شورا''
|-
! colspan=&quot;2&quot; | تفصیل ډایل کړئ
| د فرانسې ټاکنیز کالج&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; د هالنډ ټاکنیز کالج
| colspan=&quot;3&quot; | د بروکسل - پلازمینې انتخاباتي حوزې&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ( د فلیمش برابانټ انتخاباتي حوزې )
| colspan=&quot;3&quot; | پلازمینه بروکسل
| بروکسل
| '''بروکسل'''
|-
! colspan=&quot;2&quot; | ټاکنې
| ''اروپايي''
| ''فدرالي''
| colspan=&quot;2&quot; | ''فلیمش'' ، ''بروکسل'' او&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;''د فرانسې د ټولنې ټاکنې''
| colspan=&quot;4&quot; |
| ''د ښار شورا''
|}
د ښار شورا د PS ، Groen - Ecolo ، Défi او Change.brussels څخه جوړه ده (د sp.a شاوخوا سیمه ایز لیست).

لاندې کسان د بورډ غړي دي:
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;60%&quot;
! colspan=&quot;3&quot; |د ښاروال او اډرمین کالج
|-
| '''ښاروال'''
| colspan=&quot;2&quot; | فیلیپ بند (PS)
|-
| rowspan=&quot;12&quot; | '''مشران'''
| بنویټ هیلینګز (ایکولو-شین)
| لومړۍ کښتۍ د اقلیم او سپورت لپاره مسؤل دي
|-
| فوزیه حریچ (PS)
| د عامه زده کړو، ځوانانو او بشري منابعو لپاره مشر.
|-
| فیلیپ بند (PS)
| د سیاحت، پرسونل او مالیې لپاره مسؤل 
|-
| بارټ دی هونډټ (ایکولو شنه)
| د حرکت او عامه کارونو مشر
|-
| احمد الکتبي (PS)
| د ملکي ثبت، نفوس او نړیوال پیوستون مشر
|-
| فابین مینګین (Defi)
| د اقتصادي چارو، کارموندنې، سمارټ ښار او اداري ساده کولو لپاره مسؤل 
|-
| ځوابونه (بدلون. بروکسل)
| د ښاري پلان جوړونې، هالنډي زده کړو او هالنډي چارو لپاره مسؤل 
|-
| زوبیده جلب (ایکولو شنه)
| د شنو ځایونو کښتۍ او عامه پاکوالی مسؤل 
|-
| ارناؤډ پینکسټرین (ایکولو شنه)
| وړو  ماشومانو مشر  د اتباعو ګډون او ښاري تجدید.
|-
| ډیلفین هوبا (PS)
| د کلتور، سیاحت او مهمو پیښو لپاره مسؤل 
|-
| لیډیا متیبل نګوی (PS)
| د کور جوړونې، عامه میراثونو او مساوي فرصتونو مشر
|-
| خالد زیان (PS)
| د بروکسل د CPAS مشر
|}

=== د 1976 راهیسې د محلي ټاکنو پایلې ===
ټاکنې هر شپږ کاله وروسته د اکتوبر په دویمه یکشنبه ترسره کیږي. &lt;ref&gt;Zoals bepaald in het [http://www.inforum.be/htmlpages/loi/GKW.htm kiesdecreet].&lt;/ref&gt;

د ۱۹۸۳ کال د [[۱ جنوري|جنورۍ په لومړۍ]] نېټه، د بروکسل لیبرالانو د بلجیم له خپلواکۍ مخکې د ښاروالۍ څوکۍ له لاسه ورکړه او د لومړي ځل لپاره د بروکسل سوسیالیست ښاروال شو. د بروکسل د ټولو ښاروالانو د کتنې لپاره، د بروکسل د ښاروالانو لیست وګورئ.

د 2012 ښاروالۍ په ټاکنو کې، PS-sp.a کارټل د 18 څوکیو سره ترټولو لوی شو، ورپسې cdH (په حقیقت کې، cdH-CD&amp;V کارټل) د 10 څوکیو سره. دریم کارټیل MR-Open Vld هم د 10 څوکیو سره و. Ecolo-Groen د 7 څوکیو سره څلورم ځای خپل کړ. په پای کې، FDF 3 څوکۍ او N-VA 1 څوکۍ ترلاسه کړې. ارغواني اکثریت د PS-sp.a او MR-Open Vld ترمنځ جوړ شوی و، د 49 څوکیو څخه د 28 لپاره ښه و. په هرصورت، د جون په 9 2017، sp.a د بې کوره شوي سازمان سموسوشل په اړه د هغه وخت ښاروال یوان مایور په اړه د بې نظمیو له امله له ایتلاف څخه ووتل. له هغه وخت راهیسې، فیلیپ کلوز د بروکسل ښار ښاروال دی.


د بروکسل لپاره، لکه د بروکسل پلازمینې سیمې د نورو ښاروالیو لپاره، د اوسیدونکو د شمیر په اړه د رایې ورکوونکو شمیر خورا ټیټ دی، دواړه په مطلق شرایطو کې او د هیواد د نورو برخو په پرتله. دا د غیر بلجیم اوسیدونکو د لوړ تناسب له امله دی (که څه هم دوی ممکن د ځانګړو شرایطو لاندې د ښاروالۍ د رایې ورکولو حق ولري). د دې ترڅنګ د هغو رای ورکوونکو شمېر چې د اجباري رایې ورکولو سره سره نه ښيي، هم ډېر دی، چې له همدې امله د سیمې په ۱۹ ښاروالیو کې د باطلو او سپینو په ګډون د ټولو رایو شمېر یوازې ۴۴،۶۶ سلنه دی. . د بروکسل نمرې د اوسیدونکو د 40.33٪ رایو په تناسب سره خرابې شوې.

د 2012 کال د اکتوبر په 14 د ښاروالۍ په ټولټاکنو کې، د رای ورکوونکو/اوسیدونکو او غیر حاضرۍ تناسب په لاندې ډول وو:

* بروکسل: 50.22٪ (رایه ورکوونکي / اوسیدونکي) - 19.68٪ (غیر حاضری)
* د بروکسل ټوله سیمه : 53.89٪ (رایه ورکوونکي / اوسیدونکي) - 17.14٪ (غیر حاضری)

* د فلیمش والیتي مرکزونه: 69.30٪ (رایه ورکوونکي / نفوس) - 12.12٪ (غیر حاضری)
* د والون والیتي مرکزونه: 69.04٪ (رایه ورکوونکي / نفوس) - 17.31٪ (غیر حاضری)

=== د اروپا پلازمینه ===
{{بشپړه ليکنه|Brussel als Europese hoofdstad}}
[[دوتنه:Belgique_-_Bruxelles_-_Schuman_-_Berlaymont_-_01.jpg|بټنوک| د برلامونټ ودانۍ، د اروپایي کمیسیون مرکزي دفتر]]
بروکسل اکثرا د اروپایي اتحادیې اصلي پلازمینه ګڼل کیږي. د [[اروپايي پارلمان|اروپا پارلمان]] په عمده توګه په بروکسل کې غونډه کوي او دا ښار د [[اروپايي کمېسیون|اروپایي کمیسیون]] او [[اروپايي ټولنې شورا|د اروپایي اتحادیې د شورا]] څوکۍ هم ده. د اروپا اقتصادي او ټولنیزه کمیټه ، د سیمې اروپایی کمیټه او یو شمیر اروپایی ادارې هم په بروکسل کې میشتې دي.

ډیری اروپایی ادارې په لیوپولډ ولسوالۍ کې ډله ایزې دي، چې د اروپا ربع په نوم هم پیژندل کیږي. د دې بنسټونو د کور لپاره ډیری نوي اسکائی سکریپرونه جوړ شوي، لکه د برلیمونټ ودانۍ، د جستس لیپسیوس ودانۍ ، د مادوټ برج، د شارلمین ودانۍ ، د استوګنې ماڼۍ او ډیری نور.

د [[ناټو]] مرکزي دفتر او د EUROCONTROL مرکزي دفتر د بروکسل په هارن ښار کې موقعیت لري.

== ځایونه ==
{{څو انځوریزه}}

=== تاریخي میراث ===

* د ګروټ مارکیټ
* د بروکسل ښار تالار
* برودویس
* د سټاک ایکسچینج
* د Beenhouwersstraat
* مینټ (د شاهي مینټ تیاتر)؛ دلته د 1830 کال د بلجیم انقلاب مات شو، چې د بلجیم د خپلواکۍ لامل شو.
* د مانیکن پیس مجسمه
* اتومیم ، یو مشهور یادگار چې د اوسپنې کرسټال استازیتوب کوي 150 ملیارد ځله لوړ شوی. دا د نړیوال میلې په مناسبت جوړ شوی و چې دلته په 1958 کې ترسره شو.
* د سینکوانټینیر پارک د خپلو تالارونو ، میوزیمونو ، پارک او بریالۍ آرچ سره. د بلجیم د خپلواکۍ د پنځوسمې کلیزې په مناسبت جوړ شوی.
* د سینټ مایکل او سینټ ګودولا کلیسا .
* د بروکسل شاهي ماڼۍ او د بروکسل نږدې پارک .
* د کلیویس-راوینسټین کور
* د Roest d'Alkemade هوټل
* de Marolles : په بروکسل کې د کاري طبقې ولسوالۍ چیرې چې د بروکسل مشهور فلی مارکيټ موقعیت لري. ولسوالي د نافذه قانون محکمو لخوا تسلط لري.
* دي سبلون ، د لرغونو اثارو د سوداګرۍ ولسوالي.
* د هیزل : د 1958 نړیوال نندارتون دلته ترسره شو، چې د اتومیم پاتې برخه ده. دلته به تاسو د آرامۍ ځای بروپارک (د سینما کمپلیکس کیینپولیس ، د فرعي استوایی لامبو جنت اوسیډ ، پارک مینی اروپا ، رستورانتونه) ، د کینګ بوډوین سټیډیم ، د بروکسل ایکسپو (نندارتون ځای) او د بروکسل پلانیټریم هم ومومئ ، کوم چې په جریان کې پرانستل شو. د 1935 نړیوال نندارتون
* د لایکن پارک: د لایکن ماڼۍ (د بلجیم د پاچاهانو د استوګنې) سره د 160 هکتارو ډومین، شاهي زرغون کورونه، د جاپاني برج او چینایي ماڼۍ.
* ښار د ویکتور هورټا لخوا ډیزاین شوي ډیری آرټ نوو کورونه لري ( هوټل وان ایټ ویلډ ، هوټل تسل ، هوټل سولوی ).
* په بروکسل کې د پیرود مختلف آرکیډونه ، پشمول د ګیلریز رویلس سینټ - هوبرټ

=== کلیساګانې ===
ځینې کلیساګانې شاملې دي:

* چپل کلیسا
* زموږ د میرمن کلیسا (لایکن)
* د سینټ مایکل او سینټ ګودولا کلیسا
* سینټ جیکب اپ کوډنبرګ
* زموږ د میرمن سبلون کلیسا
* د Finisterrae زموږ میرمن کلیسا
* د سینټ کیترین کلیسا
* د سینټ جان بیپټیسټ لس بیګینج کلیسا
* د سینټ جان او سینټ سټیون کلیسا د مینیمز کلیسا
* د سینټ نیکولاس کلیسا
* بریګیټین کلیسا

== کلتور ==

=== موزیمونه ===

* د بلجیم د ښکلو هنرونو شاهي موزیمونه چې پکې شامل دي:
** د لرغونو هنرونو میوزیم (15-18 پیړۍ)
** د عصري هنر میوزیم (19-20 پیړۍ)
** د مونیر میوزیم (ایکسیلز)
** د ویرتز میوزیم (ایکسیلز)
** د میوزیم میګریټ میوزیم
* د هنر او تاریخ شاهي موزیمونه ، پدې کې شامل دي:
** د Cinquantenaire میوزیم
** د انساني احساساتو تالار
** د هیلې دروازه
** د لرې ختیځ موزیمونه د جاپاني برج او چینایي پویلین سره
** د موسیقۍ د وسایلو میوزیم
* د BELvue میوزیم
* د اردو او نظامي تاریخ شاهي میوزیم
* Autoworld
* د بلجیم د یهودانو میوزیم
* د طبیعي علومو میوزیم
* د هورټا کور (ایکسیلز)
* د بلجیم کامیک سټریپ میوزیم
* د بلجیم بریورز میوزیم
* د بلجیم د ملي بانک موزیم
* د KBR میوزیم

[[دوتنه:Bruxelles_5_rue_du_Chêne_804.jpg|بټنوک| کافه &quot;لی پوچینیلکیلډر&quot;]]


سربیره پردې ، په ښار کې ډیری رستورانتونه شتون لري چې له هغې جملې څخه الکساندر ، کوم چیز سوی ، سی ګرل ، ولا لورین او WY ته یو یا څو میشیلین ستوري ورکړل شوي.

مهم تالارونه Ancienne Belgique, Munt, the Beursschouwburg او KVS دي . په 1993 کې، Kaaitheater ځان د نڅا، تیاتر او فعالیت لپاره د سینکټیلټپلین د مرکز په توګه تاسیس کړ. بروکسل هم له 2005 راهیسې کیسینو لري.

په 1987 کې، د تورن او ټیکسي د بار وړلو پخوانی سټیشن طبقه بندي شو او په کلتوري او تفریحي ځای بدل شو. تر 2016 پورې، د کولور کیف فستیوال هر کال دلته ترسره کېده، چې په 2017 کې اوسیګیم پارک ته لاړ. د کانال په زون کې د بیکوډوک په څنګ کې د تورن او ټکسي په مقابل کې ، دوه کښتۍ ، د ریک هنر بوټ او د ریک د سیندبوټ ، د 1970s راهیسې هنري فعالیتونه ، جشنونه او کلتوري پروژې تنظیموي.

برسلز د LGBT خلکو لپاره د کافې لړۍ هم لري، کوم چې په عمده توګه د کولنمارټ شاوخوا او شاوخوا موقعیت لري، لکه لی بیلجیکا، لی سولیل او لی ډیټور (پخوانی L'Homo Erectus). د دې هدف ګروپ لپاره یو ګوند چې نړیوال اپیل څخه خوند اخلي لا ډیمینس دی، چې د 1994 راهیسې په بلیسسټراټ کې په مشهور ټیکنو ډیسکو فیوز کې ترسره کیږي. &lt;ref&gt;ZiZo Online: [http://zizo-online.be/la-demence-viert-25-verjaardag-met-drie-dagen-feest La Demence viert 25 verjaardag met drie dagen feest], 25 september 2014&lt;/ref&gt;

=== ژبه ===
د [[بروکسل|بروکسل په پلازمینه سیمه]] کې، فرانسوي او هالنډي رسمي ژبې دي. په هرصورت، ډیری اوسیدونکي، مسافر او 'منظم' بهرنیان په عمده توګه فرانسوي د یوې خبرې ژبې په توګه کاروي. دا دود په بروکسل کې د مختلفو ژبو ګروپونو د عددي تناسب، په بروکسل کې د فلیمش نسبي څو ژبنيزم، او د فرانسوي ویونکو ترمنځ د نورو ژبو نسبتا کم پوهه له لارې رامینځته شوی. د څیړنې له مخې، په بروکسل کې د پام وړ شمیر بیلابیل ژبې په کور دننه خبرې کیږي، او د ژبې مخلوط کورنۍ هم شتون لري.

=== پیښې ===
[[دوتنه:Zinneke-parade-brussel-1350316079.jpg|بټنوک| د زینیک پریډ، می 2008]]
[[دوتنه:Rigafestival_in_Brussel_22-09-2018_14-40-06.jpg|بټنوک| په 2018 کې د اسپانیا په چوک کې د ریګا فستیوال]]

* د ګلانو غالۍ ، په حتی کلونو کې (د مثال په توګه 2016 - 2018 - 2020 او نور. †
* روښانه برسلز ، د ژمي په موسم کې
* د میوزیم شپې تبه ، د مارچ لومړۍ اونۍ پای
* Zinnekeparade ، د حتی کلونو په می میاشت کې
* Kunstenfestivaldesarts ، د می په میاشت کې
* د بلجیم ویاړ ، د می په میاشت کې
* د بروکسل اومیګینګ ، په جون او جولای کې
* کولور کیف ، د جون وروستۍ اونۍ پای
* بروزیلا ، د جولای دویمه اونۍ پای
* د بروکسل بد ، په جولای او اګست کې
* زیدفور ، د جولای له دویمې نیمایي څخه د اګست تر دویمې نیمایي پورې
* Bruksellive ، د جولای وروستۍ اونۍ پای
* د اګست په میاشت کې د بروکسل سمر فستیوال

== اقتصاد ==
د بروکسل اقتصاد د خدماتو سکتور او عامه ادارو کې د فعالیتونو تسلط لري. دا فعالیتونه اکثرا د پلازمینې ښار فعالیت سره تړاو لري:

* وزارتونه، ملي او سیمه ییز بنسټونه؛
* سفارتونه او نمایندګي؛
* [[ناټو|د ناټو]] مرکزي دفتر
* د څو هیوادونو سیمه ایز او اروپایی مرکزونه؛
* مشاورین او حقوقي خدمتونه؛
* د خوړو او تفریح صنعت؛
* ارتباط: هوايي چلند ، [[لېږدچارې|ترانسپورت]] . † †
* د موټر تولید: آډیو برسلز .

یوه مهمه سوداګریزه ولسوالۍ د مرکز شمال ته د نورډرومیټ (د اسپیس نورډ) د شمالي سټیشن شاوخوا ده. سیمه د لوړ پوړو ودانیو لخوا مشخص کیږي. همدارنګه د مرکز په مستقیمه ختیځ کې د ښار منظره د دفترونو (د ټیټو لوړو ودانیو) لخوا تسلط لري. مرکزي سټیشن ته نږدې د مرکزي پلازا ودانۍ په 15 پوړونو کې 23,000 m² دفترونه لري.

د اروپایی موسسو شتون څخه مننه، ډیری نړیوالو شرکتونو په بروکسل کې یوه څانګه غوره کړې. د پایلې په توګه ، په بروکسل کې د دفتر ځای لپاره مستحکم لوړه غوښتنه شتون لري ، حتی په اقتصادي بحران کې. دا ښار د [[لندن]] او [[پاریس]] وروسته په اروپا کې دریم مهم سوداګریز ښار دی. بروکسل هم د کانګریس یو مهم ښار دی او ښار په دې وروستیو کې د نړۍ ترټولو مهم ډیپلوماتیک ښار په توګه د واشنګټن DC څخه تیر شوی دی.

=== هټۍ ===
د پیرودلو مشهور سړکونه د ریو نیو ، ریو لوئس او ریو انټوین ډانسارټ دي. په بروکسل کې یو له مشهور پیرود آرکیډونو څخه د ګالریز رویلس سینټ هوبرټ دی.

== خوځښت ==

=== د سړک ترافیک ===
[[دوتنه:Brussels_4.35995E_50.84400N.jpg|بټنوک| د بروکسل سپوږمکۍ عکس]]
په بلجیم کې د مرکزي موقعیت له امله، بروکسل د ډیری لویو لارو له لارې رسیدلی شي. ښارونه لکه ګینټ ، برګس ، انټورپ ، لیج ، نامور ، مګر [[امسټرډام|امستردام]] ، [[روتردام|روټردام]] ، کولون ، [[پاریس]] او لوګزامبورګ هم د بروکسل سره ښه سړکونه لري.

* (لوی) حلقه R0 : د موټرو لاره چې د بروکسل سیمه محاصره کوي
* R20 کوچنی حلقوي سړک: د تونلونو لړۍ او د سړکونو له لارې چې د بروکسل مرکز ته خدمت کوي او د 14 او 15 پیړیو راهیسې د ښار دیوالونه تعقیبوي. نومونه داسې ښکاري چې د ښار د زړو دروازو یادونه کوي لکه د نامور دروازه، هیل ، نینوف ، اندریلچټ ، لیوین ، شایربیک او داسې نور.

د جون په 28، 2015، مرکزي لارې په جزوي توګه وتړل شوې او په مرکز کې 50 هکتاره سیمه د موټر څخه پاکه شوه، په اروپا کې د موټر څخه پاک دوهم لوی مرکز، له وینس وروسته. &lt;ref&gt;[http://nieuws.vtm.be/binnenland/147757-brussel-opent-50-ha-voetgangerszone Brussel opent 50 ha voetgangerszone], VTM, geraadpleegd op 29 juni 2015&lt;/ref&gt;

مسافر کولی شي د اورګاډي مختلف سټیشنونه وکاروي. د مسافرینو ترانسپورت لپاره ترټولو مهم د شمال او سویل ارتباط دی.
[[دوتنه:Station_Brussel-Centraal_Gebouw.jpg|بټنوک| د بروکسل مرکزي سټیشن]]

* د بروکسل جنوبي سټیشن : د بلجیم اصلي نړیوال سټیشن (د TGV ، Eurostar ، Thalys ، ICE او نورو نړیوالو اړیکو لخوا خدمت شوی)
* د بروکسل-کاپیلیکرک سټیشن
* د بروکسل مرکزي سټیشن
* د بروکسل کانګرس سټیشن
* د بروکسل شمالي سټیشن

ټول ملي مسافر وړونکي اورګاډي چې په بروکسل کې زنګ وهي په بروکسل - شمال ، بروکسل - مرکزي او بروکسل - سویل کې ودریږي. په بروکسل-کاپیلیکرک او کانګریس کې، چې د شنبې، یکشنبه او عامه رخصتیو کې تړل کیږي، یوازې یو څو محلي اورګاډي ودریږي. نامور او لوګزامبورګ ته ټول ریل ګاډي د بروکسل-لوګزامبورګ سټیشن او بروکسل-شومان سټیشن کې ودریږي، اروپایی ادارو ته نږدې.

له بروکسل څخه، ښارونو لکه [[امسټرډام|امستردام]] ، [[روتردام|روټردام]] ، [[لندن]] ، کولون ، [[پاریس]] ته د اورګاډي له لارې نږدې 2 ساعتونو کې رسیدلی شي. لیل (لیل) حتی د بروکسل څخه د یو ساعت په اوږدو کې دی. فرانکفورت ، لیون او سټراسبورګ ته د اورګاډي سفر 3-4 ساعته وخت نیسي. د مارسیل, مونټپیلیر او نیس ته اورګاډي هم شتون لري.
[[دوتنه:Metro_Brussels.svg|بټنوک| د بروکسل میټرو لاین شبکه]]

=== عامه ترانسپورت ===
د بروکسل میټرو 60 سټیشنونه لري چې په دوه محورونو کې خپریږي. د اپریل 2009 راهیسې، د میټرو لاین اضافه شوی، د ډیرو او چټکو اړیکو لپاره اجازه ورکوي. دلته د ټرام پراخه شبکه هم شتون لري ، د شمال - سویل اړیکې د هغې د جاذبې مرکز په توګه (جنوب سټیشن - بیورس - شمالي سټیشن ، د اورګاډي شمال - سویل ارتباط سره موازي). د ټرام ځینې اړیکې د Vlaamse Rand کې ځایونو ته ځي، لکه Groot-Bijgaarden ، Tervuren ، Drogenbos او Wezembeek-Oppem .

د بسونو پراخه شبکه ډاډ ورکوي چې د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمې]] شاوخوا شاوخوا هر ځای د عامه ترانسپورت لخوا د لاسرسي وړ دی. د بروکسل - پلازمینې سیمه کې ځایی ټرانسپورټ په عمده توګه د STIB لخوا ترسره کیږي. د Flanders په تړاو ترانسپورت په عمده توګه د De Lijn لخوا چمتو کیږي، والونیا ته ترانسپورت په عمده توګه د TEC لخوا.
{|
|
* ۱۹۸۳ ز&lt;/img&gt; اتلانتا ( [[د امریکا متحده آیالاتونه|امریکا]] )
* ۱۹۹۲&lt;/img&gt; [[برلين|برلین]] ( [[المان|آلمان]] )
* ۱۹۹۴&lt;/img&gt; [[بیجنګ|بیجینګ]] ( [[چین د خلکو جمهوریت|چین]] )
* ۱۹۹۶&lt;/img&gt; [[مسکو]] ( [[روسیه]] )
* ۲۰۰۳&lt;/img&gt; [[پراګ]] ( [[چک جمهوریت]] )
|
* &lt;/img&gt;[[ټیټوان|تیتوان]] ( [[مراکش]] ) &lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20180724183642/http://www.vvsg.be/Internationaal/Noord-Zuid/Stedenbanden/Pages/Overzicht.aspx Stedenbanden Brussel] vvsg.be&lt;/ref&gt;
* &lt;/img&gt; [[کینشاسا|کنشاسا]] ( [[د کانګو دیموکراتیک جمهوریت|کانګو]] )
* &lt;/img&gt; [[برازیل|برازیلیا]] ( [[برازیل]] )
* &lt;/img&gt; [[Ljubljana]] ( [[سلووانیا|سلووینیا]] )
* &lt;/img&gt; [[مادرید]] ( [[اسپانیا|هسپانیه]] )
|
* &lt;/img&gt;[[ايچک|ايچي]] ( [[جاپان]] )
* &lt;/img&gt; [[تیرانا]] ( [[البانیا]] )
* &lt;/img&gt; [[مونټريال|مونټریال]] ( [[کاناډا]] )
* &lt;/img&gt; [[واشنګټن ډي سي]] ( [[د امریکا متحده آیالاتونه|متحده ایالات]] )
|
|}

== د بروکسل څخه مشهور شخصیتونه ==
{{Navigatie hoofdsteden Europa}}
{| class=&quot;navigatiesjabloon&quot; cellpadding=&quot;0&quot; style=&quot;width:100%; font-size:87%; clear:both; margin-top:1em; margin-bottom:-7px; border:1px solid #aaaaaa; background-color:#f8f8f8;&quot;
! style=&quot;width:100%; padding-bottom:2px; background-color: #ddeef8; color:black;&quot; |Hoofdsteden in [[Europa (werelddeel)|Europa]]
|-
| colspan=&quot;1&quot; style=&quot;text-align:center; padding:0 3px;&quot; |
{| class=&quot;vatop&quot; cellpadding=&quot;0&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot; background: transparent; margin: 0px auto 0px auto; text-align: left;&quot;
| style=&quot;text-align: right; &quot; |'''Onafhankelijke staten:'''
| style=&quot;padding-left: 4px;&quot; |[[Amsterdam (hoofdbetekenis)|Amsterdam]] · [[Andorra la Vella]] · [[Athene (stad)|Athene]] · [[Belgrado]] · [[Berlijn (hoofdbetekenis)|Berlijn]] · [[Bern (stad)|Bern]] · [[Boedapest]] · [[Boekarest]] · [[Bratislava]] · [[Brussel (stad)|Brussel]] · [[Chisinau]] · [[Dublin (hoofdbetekenis)|Dublin]] · [[Helsinki]] · [[Kiev]] · [[Kopenhagen (hoofdbetekenis)|Kopenhagen]] · [[Lissabon]] · [[Ljubljana]] · [[Londen]] · [[Luxemburg (stad)|Luxemburg]] · [[Madrid (stad)|Madrid]] · [[Minsk]] · [[Monaco-Ville]] · [[Moskou (hoofdbetekenis)|Moskou]] · [[Nicosia (Cyprus)|Nicosia]] · [[Oslo (hoofdbetekenis)|Oslo]] · [[Parijs (hoofdbetekenis)|Parijs]] · [[Podgorica]] · [[Praag]] · [[Pristina]] · [[Reykjavik]] · [[Riga]] · [[Rome (stad)|Rome]] · [[San Marino (stad)|San Marino]] · [[Sarajevo]] · [[Skopje]] · [[Sofia (stad)|Sofia]] · [[Stockholm (hoofdbetekenis)|Stockholm]] · [[Tallinn]] · [[Tirana (stad)|Tirana]] · [[Vaduz]] · [[Valletta]] · [[Vaticaanstad]] · [[Vilnius]] · [[Warschau (hoofdbetekenis)|Warschau]] · [[Wenen]] · [[Zagreb]]
|-
| style=&quot;text-align: right;&quot; |&lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;'''Afhankelijke gebieden:'''&lt;/span&gt;
| style=&quot;padding-left: 4px;&quot; |[[Douglas (Man)|Douglas]] · [[Gibraltar (hoofdbetekenis)|Gibraltar]] · [[Longyearbyen]] · [[Mariehamn]] · [[Saint Helier]] · [[Saint Peter Port]] · [[Tórshavn]]
|}
|}
 
[[وېشنيزه:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>tlxwbzhswm5zh1fge3hy3zuvtcqueyz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>283169</id>
      <parentid>283168</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T19:36:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Haidarabas.safi</username>
        <id>1830</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>سمون ته اړتيا لري</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36848" xml:space="preserve">بروکسل

د '''بروکسل''' ښاروالۍ ( [[فرانسوي ژبه|فرانسوي]] : ''Bruxelles'' یا ''Ville de Bruxelles'' ) د [[بېلجیم|بلجیم]] [[پلازمېنه|پلازمینه]] ده، د فلیمش ټولنې ، د فرانسې ټولنې او د [[بروکسل|بروکسل پلازمینه سیمه ده]] . ښاروالۍ شاوخوا 180,000 اوسیدونکي لري ، چې شاوخوا دریمه برخه یې په تاریخي ''پینټاګون'' کې ژوند کوي ، شاوخوا نیمایي یې په شمالي   لوري کې ، د لاکن ، نیدر-اوور-هیمبیک او هیرن په ولسوالیو کې او پاتې نور یې د لوېزالان واټ شاوخوا شاوخوا سیمو کې , ترکامېرېنبس (په ګډه د سویلي توسیع ) ,په ختیځ توسیع کې،  اوپه  اوروپا ېې برخه  کې چې لویه برخه یې هم په ښاروالۍ پورې اړه لري ژوند کوي.{{Infobox gemeente België|soort=Stad|naam=Brussel|altnaam=Bruxelles|kaart=[[Bestand:Bruxelles Brussels-Capital Belgium Map.svg|250px|ligging in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest]]|kaartbijschrift=ligging in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest|wapen=Greater coat of arms of the City of Brussels.svg|wapenartikel=Wapen van Brussel|vlag=Vlag van Brussel (stad).svg|gewest=Brussels Hoofdstedelijk Gewest|provincie=|arrondissement=[[Arrondissement Brussel-Hoofdstad|Brussel-Hoofdstad]]|postcode=1000&lt;br /&gt;1020&lt;br /&gt;1120&lt;br /&gt;1130|deelgemeente=Brussel&lt;br /&gt;[[Laken (Brussel)|Laken]]&lt;br /&gt;[[Neder-Over-Heembeek]]&lt;br /&gt;[[Haren (Brussel)|Haren]]|burgemeester=[[Philippe Close]] ([[Parti Socialiste (België)|PS]])|bestuur=[[Parti Socialiste (België)|PS]], [[Ecolo]] - [[Groen (partij)|Groen]], [[Démocrate Fédéraliste Indépendant|Défi]], Change.Brussels|partijen=[[Parti Socialiste (België)|PS]] &lt;br /&gt;[[Ecolo]] - [[Groen (partij)|Groen]] &lt;br /&gt;[[Mouvement Réformateur|MR]] - [[Open Vld]] &lt;br /&gt;[[PVDA (België)|PTB*PVDA]] &lt;br /&gt;[[Centre démocrate humaniste|cdH]] - [[Christen-Democratisch en Vlaams|CD&amp;V]] &lt;br /&gt;[[Démocrate Fédéraliste Indépendant|Défi]]&lt;br /&gt;[[N-VA]]&lt;br /&gt; Change.Brussels|zetels='''49'''&lt;br /&gt;17&lt;br /&gt;9&lt;br /&gt;7&lt;br /&gt;6&lt;br /&gt;5&lt;br /&gt;3&lt;br /&gt;1&lt;br /&gt;1|netnummer=02|nis=21004|web=[http://www.brussel.be/ www.brussel.be]|extra portaal=Brussel|foto0=[[Bestand:Grote Markt (9379072012).jpg|{{Infobox/afbeeldingbreedte}}px]]|ondertitel0=[[Grote Markt (Brussel)|Grote Markt]]|image=Laeken_Atomium_06.jpg|caption=[[Atomium]]|image1=Brussels Cinquantenaire R06.jpg|caption1=[[Jubelpark]]}}
د بروکسل ''ښاروالۍ'' د نفوس له مخې په بلجیم کې پنځمه لو یه ښاروالۍ ده. د [[بروکسل|بروکسل - د پلازمینې ټوله سیمه]] ، چې ډیری وختونه په ساده ډول د ''بروکسل'' په نوم یادیږي ، په ټولیزه توګه 19 ښاروالۍ لري چې شاوخوا 1.2 ملیون اوسیدونکي لري. ښاري ساحه ،  او د ښار شاوخوا سېمو په  ګډون، له 1.8 ملیون څخه ډیر اوسیدونکي لري، چې دا په هیواد کې ترټولو لوی  ښار راځي .
[[دوتنه:Jan_Baptist_Bonnecroy_-_Vue_de_Bruxelles.jpg|بټنوک| ''د بروکسل لید'' ، 1664-65 د جان-بپټیسټ بونیکرو لخوا]]
[[دوتنه:Dupont_KBS-FRB(5).jpg|بټنوک|270x270px| د بروکسل ښار مهر، په 1921 کې د ډیوریس ګوډفروی لخوا رامینځته شوی (برونز، 57cm، Dupont 33/AA 3)]]


== ایتمولوژي ==
د ځای نوم &quot;بروکسیل&quot; د &quot;Bruocsella&quot; (په فرانسوي کې: bruoc + ''sella'' ) څخه راځي،  &quot; ''Broekzele'' &quot;  چې تصفېه ېې کړې  نو  بروک    زیله  ویل کیږي

== تاریخ ==
[[دوتنه:Map_of_Brussels_around_1699_-_1706.jpg|ښي|بټنوک| د 1699-1706 شاوخوا د بروکسل نقشه.]]
[[دوتنه:Brussel_1830.reduced.tif|ښي|بټنوک| د بروکسل نقشه، 1830 (د 1900 په شاوخوا کې بیا چاپ شوی)]]
{{بشپړه ليکنه|Geschiedenis van Brussel}}بروکسل مخکې دسیند  په یوه ټاپو کې د یوې لوې کلا په څېر وو  کله چې ښار پراخ شو، د ښار لومړی دیوال یی جوړ شو چې ځینې برخې یې لا اوس هم شتون لري خو دا ډیر ژر ډیر کوچنی ثابت شو او د دوهم پنټاګون ښار دیوال جوړ شو چې پدې کې اوه غونډۍ شاملې وې: کوډنبرګ ، سینټ-میشیلزبرګ، وارموسبرګ ، کونسټبرګ ، سینټ پیټرزبرګ، سبلون او بوټانیکل باغ  د دې دویم دیوال څخه، یوازې د هالیپورټ برج د ځمکې څخه پورته پاتې دی د منتوف میټرو سټیشن د جوړولو په جریان کې د ځمکې لاندې نور استنادي دیوالونه هم وموندل شول.

ښار په پرله پسې ډول د دغه لاندې ښارونو د پلازمېنې په توګه وکارول شو : د برابانټ دچي  ،  اوولس والیتونه ، سویلي هالینډ ، د هالنډ انګلستان (د [[امسټرډام|امستردام]] سره یوځای) ، [[بېلجیم|بلجیم]] ، فلیمش ټولنه ، فرانسوي ټولنه او د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمه]] او دا دی اوس د [[اروپایي ټولنه|اروپايي ټولنې]] اداري مرکز دی.


== ډیموګرافیک ==

=== د ډیموګرافیک پراختیا ===
ټول تاریخي معلومات اوسنۍ ښاروالۍ ته اشاره کوي، پشمول لایکن، هارین او نیدر-اوور-هیمبیک.&lt;timeline&gt;
Colors=
 id:a value:gray(0.9)
 id:b value:gray(0.7)
 id:c value:rgb(1,1,1)
 id:d value:rgb(0.7,0.8,0.9)
 id:e value:rgb(0.6,0.7,0.8)

ImageSize = width:800 height:373
PlotArea = left:50 bottom:30 top:30 right:30
DateFormat = x.y
Period = from:0 till:220000
TimeAxis = orientation:vertical
AlignBars = justify
ScaleMajor = gridcolor:b increment:20000 start:0
ScaleMinor = gridcolor:a increment:10000 start:0
BackgroundColors = canvas:c

BarData=
 bar:1806 text:1806
 bar:1816 text:1816
 bar:1830 text:1830
 bar:1846 text:1846
 bar:1856 text:1856
 bar:1866 text:1866
 bar:1880 text:1880
 bar:1890 text:1890
 bar:1900 text:1900
 bar:1910 text:1910
 bar:1920 text:1920
 bar:1930 text:1930
 bar:1947 text:1947
 bar:1961 text:1961
 bar:1970 text:1970
 bar:1981 text:1981
 bar:1990 text:1990
 bar:2000 text:2000
 bar:2010 text:2010
 bar:2020 text:2020
 bar:2022 text:2022

PlotData=
 color:d width:20 align:left

 bar:1806 from:0 till: 73928
 bar:1816 from:0 till: 76969
 bar:1830 from:0 till: 98279
 bar:1846 from:0 till: 129680
 bar:1856 from:0 till: 159809
 bar:1866 from:0 till: 169311
 bar:1880 from:0 till: 183315
 bar:1890 from:0 till: 205096
 bar:1900 from:0 till: 218623
 bar:1910 from:0 till: 218969
 bar:1920 from:0 till: 203058
 bar:1930 from:0 till: 200433
 bar:1947 from:0 till: 184838
 bar:1961 from:0 till: 170489
 bar:1970 from:0 till: 161080
 bar:1981 from:0 till: 139678
 bar:1990 from:0 till: 136706
 bar:2000 from:0 till: 133859
 bar:2010 from:0 till: 157673
 bar:2020 from:0 till: 185103
 bar:2022 from:0 till: 188737

PlotData=

 bar:1806 at: 73928 fontsize:s text: 73928 shift:(-10,5)
 bar:1816 at: 76969 fontsize:S text: 76.969 shift:(-10,5)
 bar:1830 at: 98279 fontsize:S text: 98.279 shift:(-10,5)
 bar:1846 at: 129680 fontsize:S text: 129.680 shift:(-10,5)
 bar:1856 at: 159809 fontsize:S text: 159.809 shift:(-10,5)
 bar:1866 at: 169311 fontsize:S text: 169.311 shift:(-10,5)
 bar:1880 at: 183315 fontsize:S text: 183.315 shift:(-10,5)
 bar:1890 at: 205096 fontsize:S text: 205.096 shift:(-10,5)
 bar:1900 at: 218623 fontsize:S text: 218.623 shift:(-10,5)
 bar:1910 at: 218969 fontsize:S text: 218.969 shift:(-10,5)
 bar:1920 at: 203058 fontsize:S text: 203.058 shift:(-10,5)
 bar:1930 at: 200433 fontsize:S text: 200.433 shift:(-10,5)
 bar:1947 at: 184838 fontsize:S text: 184.838 shift:(-10,5)
 bar:1961 at: 170489 fontsize:S text: 170.489 shift:(-10,5)
 bar:1970 at: 161080 fontsize:S text: 161.080 shift:(-10,5)
 bar:1981 at: 139678 fontsize:S text: 139.678 shift:(-10,5)
 bar:1990 at: 136706 fontsize:S text: 136.706 shift:(-10,5)
 bar:2000 at: 133859 fontsize:S text: 133.859 shift:(-10,5)
 bar:2010 at: 157673 fontsize:S text: 157.673 shift:(-10,5)
 bar:2020 at: 185103 fontsize:S text: 185.103 shift:(-10,5)
 bar:2022 at: 188737 fontsize:S text: 188.737 shift:(-10,5)

&lt;/timeline&gt;{{Clearleft}}

* &lt;small&gt;سرچینې: NIS، Opm: 1806 پورې او په شمول 1981 = سرشمیرنې؛ 1990 او وروسته = نفوس د جنوري په 1&lt;/small&gt;
*

بروکسلشهرت   نړی د بهرنيو وګړو راتګ او د بلجیم وال  او د فلانډرز او سيمو والودینورو  انو او اوسیدونکو لوی شمیر ه ، لاهم داصلي اوسېدونکي  بروکډیر کم لیدل کیږي ندلیبروکسل اصلي اوسېدونکو  دوی حتی یو ځانګړی نوم تی اسه کړ. د مثال په توګه، ''کیټجي'' د بروکسل اصلي اوسیدونکپه بروکسل ی دی چې زیږیدلی او هلته د خپلو والدینو سره یوځای لوی شوی. یو ''زینیک'' هم هلته زږخو یدلی و، مګوازې‌یا پمور  ( د والدينو څخه یو)لار لري چې کولی شي خپل ځان ''کیټجاو بل ووایي'' . د دوی ژبه ځانګړنه ده. د بروکسل اصلي ژبه د برابانټی ژبه ده. په ژب ه''غې ژبې''  کې، دا د [[فرانسوي ژبه|فرانسوي]] څډیریېپپور کړي ور مو او دیې  هاېند ډي کلمو فرانسلتر اثر لاندې راغلي. خص  شوی. دا د منځينژبې ي هالنډ ژبې  د محلي ډول څخه رامینځته شوی چې په مینځنۍ پیړۍ کې وی ي د بروکسل ډوکفرانسوي یده. دل هم تچې وغی لري. داي د هالنډ څیری پ پور کړيکلمې لري او تلفظي ژبې د هالنډ لخوا اغیزمن شوي. په بروکسل کې د دوو رسمي ژبو کارولو په اړه نور معلومات د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمې]] په مقاله کې موندل کیدی شي.

== سیاست ==

=== جوړښت ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:74%; text-align:center;&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |بروکسل
! supranational
! [[دولت|ملي]]
! ټولنه
! سیمه
! ولایت
! ولسوالی
! ولسوالی ولسوالی
! کانتون
! ښارګوټی
|-
! rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;font-size:75%;&quot; | اداري
! کچه
|
|
|
|
| colspan=&quot;4&quot; | پلازمینه بروکسل
| '''بروکسل'''
|-
! مدیریت
| ''[[اروپايي کمېسیون|د اروپا کمیسیون]]''
| ''د بلجیم حکومت''
| ''کالج'' 
د ''فلیمش''  ''ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt; ''کالج''
| ''د بروکسل - پلازمینې سیمې حکومت''
| colspan=&quot;4&quot; | ''ډیپوټیشن''
| ''ښاروالۍ''
|-
! شورا
| ''[[اروپايي پارلمان|د اروپا پارلمان]]''
| ''د کوټې'' ''استازي''
| ''د''  ''فلیمش شورا'' 
''د ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;''د'' ''فرانسوي''  شورا
د ''ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;د ''عام''  شورا د ''ټولنې کمیسیون''
| د پلازمینې بروکسل پارلمان
| colspan=&quot;4&quot; | ''د ولسوالۍ شورا''
| ''محلي شورا''
|-
! colspan=&quot;2&quot; | تفصیل ډایل کړئ
| د فرانسې ټاکنیز کالج&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; د هالنډ ټاکنیز کالج
| colspan=&quot;3&quot; | د بروکسل - پلازمینې انتخاباتي حوزې&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ( د فلیمش برابانټ انتخاباتي حوزې )
| colspan=&quot;3&quot; | پلازمینه بروکسل
| بروکسل
| '''بروکسل'''
|-
! colspan=&quot;2&quot; | ټاکنې
| ''اروپايي''
| ''فدرالي''
| colspan=&quot;2&quot; | ''فلیمش'' ، ''بروکسل'' او&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;''د فرانسې د ټولنې ټاکنې''
| colspan=&quot;4&quot; |
| ''د ښار شورا''
|}
د ښار شورا د PS ، Groen - Ecolo ، Défi او Change.brussels څخه جوړه ده (د sp.a شاوخوا سیمه ایز لیست).

لاندې کسان د بورډ غړي دي:
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;60%&quot;
! colspan=&quot;3&quot; |د ښاروال او اډرمین کالج
|-
| '''ښاروال'''
| colspan=&quot;2&quot; | فیلیپ بند (PS)
|-
| rowspan=&quot;12&quot; | '''مشران'''
| بنویټ هیلینګز (ایکولو-شین)
| لومړۍ کښتۍ د اقلیم او سپورت لپاره مسؤل دي
|-
| فوزیه حریچ (PS)
| د عامه زده کړو، ځوانانو او بشري منابعو لپاره مشر.
|-
| فیلیپ بند (PS)
| د سیاحت، پرسونل او مالیې لپاره مسؤل 
|-
| بارټ دی هونډټ (ایکولو شنه)
| د حرکت او عامه کارونو مشر
|-
| احمد الکتبي (PS)
| د ملکي ثبت، نفوس او نړیوال پیوستون مشر
|-
| فابین مینګین (Defi)
| د اقتصادي چارو، کارموندنې، سمارټ ښار او اداري ساده کولو لپاره مسؤل 
|-
| ځوابونه (بدلون. بروکسل)
| د ښاري پلان جوړونې، هالنډي زده کړو او هالنډي چارو لپاره مسؤل 
|-
| زوبیده جلب (ایکولو شنه)
| د شنو ځایونو کښتۍ او عامه پاکوالی مسؤل 
|-
| ارناؤډ پینکسټرین (ایکولو شنه)
| وړو  ماشومانو مشر  د اتباعو ګډون او ښاري تجدید.
|-
| ډیلفین هوبا (PS)
| د کلتور، سیاحت او مهمو پیښو لپاره مسؤل 
|-
| لیډیا متیبل نګوی (PS)
| د کور جوړونې، عامه میراثونو او مساوي فرصتونو مشر
|-
| خالد زیان (PS)
| د بروکسل د CPAS مشر
|}

=== د 1976 راهیسې د محلي ټاکنو پایلې ===
ټاکنې هر شپږ کاله وروسته د اکتوبر په دویمه یکشنبه ترسره کیږي. &lt;ref&gt;Zoals bepaald in het [http://www.inforum.be/htmlpages/loi/GKW.htm kiesdecreet].&lt;/ref&gt;

د ۱۹۸۳ کال د [[۱ جنوري|جنورۍ په لومړۍ]] نېټه، د بروکسل لیبرالانو د بلجیم له خپلواکۍ مخکې د ښاروالۍ څوکۍ له لاسه ورکړه او د لومړي ځل لپاره د بروکسل سوسیالیست ښاروال شو. د بروکسل د ټولو ښاروالانو د کتنې لپاره، د بروکسل د ښاروالانو لیست وګورئ.

د 2012 ښاروالۍ په ټاکنو کې، PS-sp.a کارټل د 18 څوکیو سره ترټولو لوی شو، ورپسې cdH (په حقیقت کې، cdH-CD&amp;V کارټل) د 10 څوکیو سره. دریم کارټیل MR-Open Vld هم د 10 څوکیو سره و. Ecolo-Groen د 7 څوکیو سره څلورم ځای خپل کړ. په پای کې، FDF 3 څوکۍ او N-VA 1 څوکۍ ترلاسه کړې. ارغواني اکثریت د PS-sp.a او MR-Open Vld ترمنځ جوړ شوی و، د 49 څوکیو څخه د 28 لازمې وې . فیلیپ کلوز د بروکسل ښار ښاروال دی.


د بروکسل لپاره، لکه د بروکسل پلازمینې سیمې د نورو ښاروالیو لپاره، د اوسیدونکو د شمیر په په نسبت د رایې ورکوونکو شمیر خورا ټیټ دی چې  دا د غیر بلجیم اوسیدونکو د لوړ تناسب له امله دی (که څه هم دوی ممکن د ځانګړو شرایطو لاندې د ښاروالۍ د رایې ورکولو حق لري).  د سیمې په ۱۹ ښاروالیو کې د باطلو او سپینو په ګډون د ټولو رایو شمېر یوازې ۴۴،۶۶ سلنه دی. 

د 2012 کال د اکتوبر په 14 د ښاروالۍ په ټولټاکنو کې، د رای ورکوونکو/اوسیدونکو او غیر حاضرۍ تناسب په لاندې ډول وو:

* بروکسل: 50.22٪ (رایه ورکوونکي / اوسیدونکي) - 19.68٪ (غیر حاضری)
* د بروکسل ټوله سیمه : 53.89٪ (رایه ورکوونکي / اوسیدونکي) - 17.14٪ (غیر حاضری)

* د فلیمش والیتي مرکزونه: 69.30٪ (رایه ورکوونکي / نفوس) - 12.12٪ (غیر حاضری)
* د والون والیتي مرکزونه: 69.04٪ (رایه ورکوونکي / نفوس) - 17.31٪ (غیر حاضری)

=== د اروپا پلازمینه ===
{{بشپړه ليکنه|Brussel als Europese hoofdstad}}
[[دوتنه:Belgique_-_Bruxelles_-_Schuman_-_Berlaymont_-_01.jpg|بټنوک| د برلامونټ ودانۍ، د اروپایي کمیسیون مرکزي دفتر]]
بروکسل اکثرا د اروپایي اتحادیې اصلي پلازمینه ګڼل کیږي. د [[اروپايي پارلمان|اروپا پارلمان]] په عمده توګه په بروکسل کې غونډه کوي او دا ښار د [[اروپايي کمېسیون|اروپایي کمیسیون]] او [[اروپايي ټولنې شورا|د اروپایي اتحادیې د شورا]] څوکۍ هم ده. د اروپا اقتصادي او ټولنیزه کمیټه ، د سیمې اروپایی کمیټه او یو شمیر اروپایی ادارې هم په بروکسل کې میشتې دي.

ډیری اروپایی ادارې په لیوپولډ ولسوالۍ کې ډله ایزې دي، چې د اروپا ربع په نوم هم پیژندل کیږي. د دې بنسټونو د کور لپاره ډیری نوي اسکائی سکریپرونه جوړ شوي، لکه د برلیمونټ ودانۍ، د جستس لیپسیوس ودانۍ ، د مادوټ برج، د شارلمین ودانۍ ، د استوګنې ماڼۍ او ډیری نور.

د [[ناټو]] مرکزي دفتر او د EUROCONTROL مرکزي دفتر د بروکسل په هارن ښار کې موقعیت لري.

== ځایونه ==
{{څو انځوریزه}}

=== تاریخي میراث ===

* د ګروټ مارکیټ
* د بروکسل ښار تالار
* برودویس
* د سټاک ایکسچینج
* د Beenhouwersstraat
* مینټ (د شاهي مینټ تیاتر)؛ دلته د 1830 کال د بلجیم انقلاب مات شو، چې د بلجیم د خپلواکۍ لامل شو.
* د مانیکن پیس مجسمه
* اتومیم ، یو مشهور یادگار چې د اوسپنې کرسټال استازیتوب کوي 150 ملیارد ځله لوړ شوی. دا د نړیوال میلې په مناسبت جوړ شوی و چې دلته په 1958 کې ترسره شو.
* د سینکوانټینیر پارک د خپلو تالارونو ، میوزیمونو ، پارک او بریالۍ آرچ سره. د بلجیم د خپلواکۍ د پنځوسمې کلیزې په مناسبت جوړ شوی.
* د سینټ مایکل او سینټ ګودولا کلیسا .
* د بروکسل شاهي ماڼۍ او د بروکسل نږدې پارک .
* د کلیویس-راوینسټین کور
* د Roest d'Alkemade هوټل
* de Marolles : په بروکسل کې د کاري طبقې ولسوالۍ چیرې چې د بروکسل مشهور فلی مارکيټ موقعیت لري. ولسوالي د نافذه قانون محکمو لخوا تسلط لري.
* دي سبلون ، د لرغونو اثارو د سوداګرۍ ولسوالي.
* د هیزل : د 1958 نړیوال نندارتون دلته ترسره شو، چې د اتومیم پاتې برخه ده. دلته به تاسو د آرامۍ ځای بروپارک (د سینما کمپلیکس کیینپولیس ، د فرعي استوایی لامبو جنت اوسیډ ، پارک مینی اروپا ، رستورانتونه) ، د کینګ بوډوین سټیډیم ، د بروکسل ایکسپو (نندارتون ځای) او د بروکسل پلانیټریم هم ومومئ ، کوم چې په جریان کې پرانستل شو. د 1935 نړیوال نندارتون
* د لایکن پارک: د لایکن ماڼۍ (د بلجیم د پاچاهانو د استوګنې) سره د 160 هکتارو ډومین، شاهي زرغون کورونه، د جاپاني برج او چینایي ماڼۍ.
* ښار د ویکتور هورټا لخوا ډیزاین شوي ډیری آرټ نوو کورونه لري ( هوټل وان ایټ ویلډ ، هوټل تسل ، هوټل سولوی ).
* په بروکسل کې د پیرود مختلف آرکیډونه ، پشمول د ګیلریز رویلس سینټ - هوبرټ

=== کلیساګانې ===
ځینې کلیساګانې شاملې دي:

* چپل کلیسا
* زموږ د میرمن کلیسا (لایکن)
* د سینټ مایکل او سینټ ګودولا کلیسا
* سینټ جیکب اپ کوډنبرګ
* زموږ د میرمن سبلون کلیسا
* د Finisterrae زموږ میرمن کلیسا
* د سینټ کیترین کلیسا
* د سینټ جان بیپټیسټ لس بیګینج کلیسا
* د سینټ جان او سینټ سټیون کلیسا د مینیمز کلیسا
* د سینټ نیکولاس کلیسا
* بریګیټین کلیسا

== کلتور ==

=== موزیمونه ===

* د بلجیم د ښکلو هنرونو شاهي موزیمونه چې پکې شامل دي:
** د لرغونو هنرونو میوزیم (15-18 پیړۍ)
** د عصري هنر میوزیم (19-20 پیړۍ)
** د مونیر میوزیم (ایکسیلز)
** د ویرتز میوزیم (ایکسیلز)
** د میوزیم میګریټ میوزیم
* د هنر او تاریخ شاهي موزیمونه ، پدې کې شامل دي:
** د Cinquantenaire میوزیم
** د انساني احساساتو تالار
** د هیلې دروازه
** د لرې ختیځ موزیمونه د جاپاني برج او چینایي پویلین سره
** د موسیقۍ د وسایلو میوزیم
* د BELvue میوزیم
* د اردو او نظامي تاریخ شاهي میوزیم
* Autoworld
* د بلجیم د یهودانو میوزیم
* د طبیعي علومو میوزیم
* د هورټا کور (ایکسیلز)
* د بلجیم کامیک سټریپ میوزیم
* د بلجیم بریورز میوزیم
* د بلجیم د ملي بانک موزیم
* د KBR میوزیم

[[دوتنه:Bruxelles_5_rue_du_Chêne_804.jpg|بټنوک| کافه &quot;لی پوچینیلکیلډر&quot;]]


سربیره پردې ، په ښار کې ډیری رستورانتونه شتون لري چې له هغې جملې څخه الکساندر ، کوم چیز سوی ، سی ګرل ، ولا لورین او WY ته یو یا څو میشیلین ستوري ورکړل شوي.

مهم تالارونه Ancienne Belgique, Munt, the Beursschouwburg او KVS دي . په 1993 کې، Kaaitheater ځان د نڅا، تیاتر او فعالیت لپاره د سینکټیلټپلین د مرکز په توګه تاسیس کړ. بروکسل هم له 2005 راهیسې کیسینو لري.

په 1987 کې، د تورن او ټیکسي د بار وړلو پخوانی سټیشن طبقه بندي شو او په کلتوري او تفریحي ځای بدل شو. تر 2016 پورې، د کولور کیف فستیوال هر کال دلته ترسره کېده، چې په 2017 کې اوسیګیم پارک ته لاړ. د کانال په زون کې د بیکوډوک په څنګ کې د تورن او ټکسي په مقابل کې ، دوه کښتۍ ، د ریک هنر بوټ او د ریک د سیندبوټ ، د 1970s راهیسې هنري فعالیتونه ، جشنونه او کلتوري پروژې تنظیموي.

برسلز د LGBT خلکو لپاره د کافې لړۍ هم لري، کوم چې په عمده توګه د کولنمارټ شاوخوا او شاوخوا موقعیت لري، لکه لی بیلجیکا، لی سولیل او لی ډیټور (پخوانی L'Homo Erectus). د دې هدف ګروپ لپاره یو ګوند چې نړیوال اپیل څخه خوند اخلي لا ډیمینس دی، چې د 1994 راهیسې په بلیسسټراټ کې په مشهور ټیکنو ډیسکو فیوز کې ترسره کیږي. &lt;ref&gt;ZiZo Online: [http://zizo-online.be/la-demence-viert-25-verjaardag-met-drie-dagen-feest La Demence viert 25 verjaardag met drie dagen feest], 25 september 2014&lt;/ref&gt;

=== ژبه ===
د [[بروکسل|بروکسل په پلازمینه سیمه]] کې، فرانسوي او هالنډي رسمي ژبې دي. په هرصورت، ډیری اوسیدونکي، مسافر او 'منظم' بهرنیان په عمده توګه فرانسوي د یوې خبرې ژبې په توګه کاروي. دا دود په بروکسل کې د مختلفو ژبو ګروپونو د عددي تناسب، په بروکسل کې د فلیمش نسبي څو ژبنيزم، او د فرانسوي ویونکو ترمنځ د نورو ژبو نسبتا کم پوهه له لارې رامینځته شوی. د څیړنې له مخې، په بروکسل کې د پام وړ شمیر بیلابیل ژبې په کور دننه خبرې کیږي، او د ژبې مخلوط کورنۍ هم شتون لري.

=== پیښې ===
[[دوتنه:Zinneke-parade-brussel-1350316079.jpg|بټنوک| د زینیک پریډ، می 2008]]
[[دوتنه:Rigafestival_in_Brussel_22-09-2018_14-40-06.jpg|بټنوک| په 2018 کې د اسپانیا په چوک کې د ریګا فستیوال]]

* د ګلانو غالۍ ، په حتی کلونو کې (د مثال په توګه 2016 - 2018 - 2020 او نور. †
* روښانه برسلز ، د ژمي په موسم کې
* د میوزیم شپې تبه ، د مارچ لومړۍ اونۍ پای
* Zinnekeparade ، د حتی کلونو په می میاشت کې
* Kunstenfestivaldesarts ، د می په میاشت کې
* د بلجیم ویاړ ، د می په میاشت کې
* د بروکسل اومیګینګ ، په جون او جولای کې
* کولور کیف ، د جون وروستۍ اونۍ پای
* بروزیلا ، د جولای دویمه اونۍ پای
* د بروکسل بد ، په جولای او اګست کې
* زیدفور ، د جولای له دویمې نیمایي څخه د اګست تر دویمې نیمایي پورې
* Bruksellive ، د جولای وروستۍ اونۍ پای
* د اګست په میاشت کې د بروکسل سمر فستیوال

== اقتصاد ==
د بروکسل اقتصاد د خدماتو سکتور او عامه ادارو کې د فعالیتونو تسلط لري. دا فعالیتونه اکثرا د پلازمینې ښار فعالیت سره تړاو لري:

* وزارتونه، ملي او سیمه ییز بنسټونه؛
* سفارتونه او نمایندګي؛
* [[ناټو|د ناټو]] مرکزي دفتر
* د څو هیوادونو سیمه ایز او اروپایی مرکزونه؛
* مشاورین او حقوقي خدمتونه؛
* د خوړو او تفریح صنعت؛
* ارتباط: هوايي چلند ، [[لېږدچارې|ترانسپورت]] . † †
* د موټر تولید: آډیو برسلز .

یوه مهمه سوداګریزه ولسوالۍ د مرکز شمال ته د نورډرومیټ (د اسپیس نورډ) د شمالي سټیشن شاوخوا ده. سیمه د لوړ پوړو ودانیو لخوا مشخص کیږي. همدارنګه د مرکز په مستقیمه ختیځ کې د ښار منظره د دفترونو (د ټیټو لوړو ودانیو) لخوا تسلط لري. مرکزي سټیشن ته نږدې د مرکزي پلازا ودانۍ په 15 پوړونو کې 23,000 m² دفترونه لري.

د اروپایی موسسو شتون څخه مننه، ډیری نړیوالو شرکتونو په بروکسل کې یوه څانګه غوره کړې. د پایلې په توګه ، په بروکسل کې د دفتر ځای لپاره مستحکم لوړه غوښتنه شتون لري ، حتی په اقتصادي بحران کې. دا ښار د [[لندن]] او [[پاریس]] وروسته په اروپا کې دریم مهم سوداګریز ښار دی. بروکسل هم د کانګریس یو مهم ښار دی او ښار په دې وروستیو کې د نړۍ ترټولو مهم ډیپلوماتیک ښار په توګه د واشنګټن DC څخه تیر شوی دی.

=== هټۍ ===
د پیرودلو مشهور سړکونه د ریو نیو ، ریو لوئس او ریو انټوین ډانسارټ دي. په بروکسل کې یو له مشهور پیرود آرکیډونو څخه د ګالریز رویلس سینټ هوبرټ دی.

== خوځښت ==

=== د سړک ترافیک ===
[[دوتنه:Brussels_4.35995E_50.84400N.jpg|بټنوک| د بروکسل سپوږمکۍ عکس]]
په بلجیم کې د مرکزي موقعیت له امله، بروکسل د ډیری لویو لارو له لارې رسیدلی شي. ښارونه لکه ګینټ ، برګس ، انټورپ ، لیج ، نامور ، مګر [[امسټرډام|امستردام]] ، [[روتردام|روټردام]] ، کولون ، [[پاریس]] او لوګزامبورګ هم د بروکسل سره ښه سړکونه لري.

* (لوی) حلقه R0 : د موټرو لاره چې د بروکسل سیمه محاصره کوي
* R20 کوچنی حلقوي سړک: د تونلونو لړۍ او د سړکونو له لارې چې د بروکسل مرکز ته خدمت کوي او د 14 او 15 پیړیو راهیسې د ښار دیوالونه تعقیبوي. نومونه داسې ښکاري چې د ښار د زړو دروازو یادونه کوي لکه د نامور دروازه، هیل ، نینوف ، اندریلچټ ، لیوین ، شایربیک او داسې نور.

د جون په 28، 2015، مرکزي لارې په جزوي توګه وتړل شوې او په مرکز کې 50 هکتاره سیمه د موټر څخه پاکه شوه، په اروپا کې د موټر څخه پاک دوهم لوی مرکز، له وینس وروسته. &lt;ref&gt;[http://nieuws.vtm.be/binnenland/147757-brussel-opent-50-ha-voetgangerszone Brussel opent 50 ha voetgangerszone], VTM, geraadpleegd op 29 juni 2015&lt;/ref&gt;

مسافر کولی شي د اورګاډي مختلف سټیشنونه وکاروي. د مسافرینو ترانسپورت لپاره ترټولو مهم د شمال او سویل ارتباط دی.
[[دوتنه:Station_Brussel-Centraal_Gebouw.jpg|بټنوک| د بروکسل مرکزي سټیشن]]

* د بروکسل جنوبي سټیشن : د بلجیم اصلي نړیوال سټیشن (د TGV ، Eurostar ، Thalys ، ICE او نورو نړیوالو اړیکو لخوا خدمت شوی)
* د بروکسل-کاپیلیکرک سټیشن
* د بروکسل مرکزي سټیشن
* د بروکسل کانګرس سټیشن
* د بروکسل شمالي سټیشن

ټول ملي مسافر وړونکي اورګاډي چې په بروکسل کې زنګ وهي په بروکسل - شمال ، بروکسل - مرکزي او بروکسل - سویل کې ودریږي. په بروکسل-کاپیلیکرک او کانګریس کې، چې د شنبې، یکشنبه او عامه رخصتیو کې تړل کیږي، یوازې یو څو محلي اورګاډي ودریږي. نامور او لوګزامبورګ ته ټول ریل ګاډي د بروکسل-لوګزامبورګ سټیشن او بروکسل-شومان سټیشن کې ودریږي، اروپایی ادارو ته نږدې.

له بروکسل څخه، ښارونو لکه [[امسټرډام|امستردام]] ، [[روتردام|روټردام]] ، [[لندن]] ، کولون ، [[پاریس]] ته د اورګاډي له لارې نږدې 2 ساعتونو کې رسیدلی شي. لیل (لیل) حتی د بروکسل څخه د یو ساعت په اوږدو کې دی. فرانکفورت ، لیون او سټراسبورګ ته د اورګاډي سفر 3-4 ساعته وخت نیسي. د مارسیل, مونټپیلیر او نیس ته اورګاډي هم شتون لري.
[[دوتنه:Metro_Brussels.svg|بټنوک| د بروکسل میټرو لاین شبکه]]

=== عامه ترانسپورت ===
د بروکسل میټرو 60 سټیشنونه لري چې په دوه محورونو کې خپریږي. د اپریل 2009 راهیسې، د میټرو لاین اضافه شوی، د ډیرو او چټکو اړیکو لپاره اجازه ورکوي. دلته د ټرام پراخه شبکه هم شتون لري ، د شمال - سویل اړیکې د هغې د جاذبې مرکز په توګه (جنوب سټیشن - بیورس - شمالي سټیشن ، د اورګاډي شمال - سویل ارتباط سره موازي). د ټرام ځینې اړیکې د Vlaamse Rand کې ځایونو ته ځي، لکه Groot-Bijgaarden ، Tervuren ، Drogenbos او Wezembeek-Oppem .

د بسونو پراخه شبکه ډاډ ورکوي چې د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمې]] شاوخوا شاوخوا هر ځای د عامه ترانسپورت لخوا د لاسرسي وړ دی. د بروکسل - پلازمینې سیمه کې ځایی ټرانسپورټ په عمده توګه د STIB لخوا ترسره کیږي. د Flanders په تړاو ترانسپورت په عمده توګه د De Lijn لخوا چمتو کیږي، والونیا ته ترانسپورت په عمده توګه د TEC لخوا.
{|
|
* ۱۹۸۳ ز&lt;/img&gt; اتلانتا ( [[د امریکا متحده آیالاتونه|امریکا]] )
* ۱۹۹۲&lt;/img&gt; [[برلين|برلین]] ( [[المان|آلمان]] )
* ۱۹۹۴&lt;/img&gt; [[بیجنګ|بیجینګ]] ( [[چین د خلکو جمهوریت|چین]] )
* ۱۹۹۶&lt;/img&gt; [[مسکو]] ( [[روسیه]] )
* ۲۰۰۳&lt;/img&gt; [[پراګ]] ( [[چک جمهوریت]] )
|
* &lt;/img&gt;[[ټیټوان|تیتوان]] ( [[مراکش]] ) &lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20180724183642/http://www.vvsg.be/Internationaal/Noord-Zuid/Stedenbanden/Pages/Overzicht.aspx Stedenbanden Brussel] vvsg.be&lt;/ref&gt;
* &lt;/img&gt; [[کینشاسا|کنشاسا]] ( [[د کانګو دیموکراتیک جمهوریت|کانګو]] )
* &lt;/img&gt; [[برازیل|برازیلیا]] ( [[برازیل]] )
* &lt;/img&gt; [[Ljubljana]] ( [[سلووانیا|سلووینیا]] )
* &lt;/img&gt; [[مادرید]] ( [[اسپانیا|هسپانیه]] )
|
* &lt;/img&gt;[[ايچک|ايچي]] ( [[جاپان]] )
* &lt;/img&gt; [[تیرانا]] ( [[البانیا]] )
* &lt;/img&gt; [[مونټريال|مونټریال]] ( [[کاناډا]] )
* &lt;/img&gt; [[واشنګټن ډي سي]] ( [[د امریکا متحده آیالاتونه|متحده ایالات]] )
|
|}

== د بروکسل څخه مشهور شخصیتونه ==
{{Navigatie hoofdsteden Europa}}
{| class=&quot;navigatiesjabloon&quot; cellpadding=&quot;0&quot; style=&quot;width:100%; font-size:87%; clear:both; margin-top:1em; margin-bottom:-7px; border:1px solid #aaaaaa; background-color:#f8f8f8;&quot;
! style=&quot;width:100%; padding-bottom:2px; background-color: #ddeef8; color:black;&quot; |Hoofdsteden in [[Europa (werelddeel)|Europa]]
|-
| colspan=&quot;1&quot; style=&quot;text-align:center; padding:0 3px;&quot; |
{| class=&quot;vatop&quot; cellpadding=&quot;0&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot; background: transparent; margin: 0px auto 0px auto; text-align: left;&quot;
| style=&quot;text-align: right; &quot; |'''Onafhankelijke staten:'''
| style=&quot;padding-left: 4px;&quot; |[[Amsterdam (hoofdbetekenis)|Amsterdam]] · [[Andorra la Vella]] · [[Athene (stad)|Athene]] · [[Belgrado]] · [[Berlijn (hoofdbetekenis)|Berlijn]] · [[Bern (stad)|Bern]] · [[Boedapest]] · [[Boekarest]] · [[Bratislava]] · [[Brussel (stad)|Brussel]] · [[Chisinau]] · [[Dublin (hoofdbetekenis)|Dublin]] · [[Helsinki]] · [[Kiev]] · [[Kopenhagen (hoofdbetekenis)|Kopenhagen]] · [[Lissabon]] · [[Ljubljana]] · [[Londen]] · [[Luxemburg (stad)|Luxemburg]] · [[Madrid (stad)|Madrid]] · [[Minsk]] · [[Monaco-Ville]] · [[Moskou (hoofdbetekenis)|Moskou]] · [[Nicosia (Cyprus)|Nicosia]] · [[Oslo (hoofdbetekenis)|Oslo]] · [[Parijs (hoofdbetekenis)|Parijs]] · [[Podgorica]] · [[Praag]] · [[Pristina]] · [[Reykjavik]] · [[Riga]] · [[Rome (stad)|Rome]] · [[San Marino (stad)|San Marino]] · [[Sarajevo]] · [[Skopje]] · [[Sofia (stad)|Sofia]] · [[Stockholm (hoofdbetekenis)|Stockholm]] · [[Tallinn]] · [[Tirana (stad)|Tirana]] · [[Vaduz]] · [[Valletta]] · [[Vaticaanstad]] · [[Vilnius]] · [[Warschau (hoofdbetekenis)|Warschau]] · [[Wenen]] · [[Zagreb]]
|-
| style=&quot;text-align: right;&quot; |&lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;'''Afhankelijke gebieden:'''&lt;/span&gt;
| style=&quot;padding-left: 4px;&quot; |[[Douglas (Man)|Douglas]] · [[Gibraltar (hoofdbetekenis)|Gibraltar]] · [[Longyearbyen]] · [[Mariehamn]] · [[Saint Helier]] · [[Saint Peter Port]] · [[Tórshavn]]
|}
|}
 
[[وېشنيزه:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>2m7cmq73cwb32ziciy7e8u268o49zb9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>283170</id>
      <parentid>283169</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T19:41:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Haidarabas.safi</username>
        <id>1830</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>سمون ته اړتيا لري</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36881" xml:space="preserve">بروکسل

د '''بروکسل''' ښاروالۍ ( [[فرانسوي ژبه|فرانسوي]] : ''Bruxelles'' یا ''Ville de Bruxelles'' ) د [[بېلجیم|بلجیم]] [[پلازمېنه|پلازمینه]] ده، د فلیمش ټولنې ، د فرانسې ټولنې او د [[بروکسل|بروکسل پلازمینه سیمه ده]] . ښاروالۍ شاوخوا 180,000 اوسیدونکي لري ، چې شاوخوا دریمه برخه یې په تاریخي ''پینټاګون'' کې ژوند کوي ، شاوخوا نیمایي یې په شمالي   لوري کې ، د لاکن ، نیدر-اوور-هیمبیک او هیرن په ولسوالیو کې او پاتې نور یې د لوېزالان واټ شاوخوا شاوخوا سیمو کې , ترکامېرېنبس (په ګډه د سویلي توسیع ) ,په ختیځ توسیع کې،  اوپه  اوروپا ېې برخه  کې چې لویه برخه یې هم په ښاروالۍ پورې اړه لري ژوند کوي.{{Infobox gemeente België|soort=Stad|naam=Brussel|altnaam=Bruxelles|kaart=[[Bestand:Bruxelles Brussels-Capital Belgium Map.svg|250px|ligging in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest]]|kaartbijschrift=ligging in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest|wapen=Greater coat of arms of the City of Brussels.svg|wapenartikel=Wapen van Brussel|vlag=Vlag van Brussel (stad).svg|gewest=Brussels Hoofdstedelijk Gewest|provincie=|arrondissement=[[Arrondissement Brussel-Hoofdstad|Brussel-Hoofdstad]]|postcode=1000&lt;br /&gt;1020&lt;br /&gt;1120&lt;br /&gt;1130|deelgemeente=Brussel&lt;br /&gt;[[Laken (Brussel)|Laken]]&lt;br /&gt;[[Neder-Over-Heembeek]]&lt;br /&gt;[[Haren (Brussel)|Haren]]|burgemeester=[[Philippe Close]] ([[Parti Socialiste (België)|PS]])|bestuur=[[Parti Socialiste (België)|PS]], [[Ecolo]] - [[Groen (partij)|Groen]], [[Démocrate Fédéraliste Indépendant|Défi]], Change.Brussels|partijen=[[Parti Socialiste (België)|PS]] &lt;br /&gt;[[Ecolo]] - [[Groen (partij)|Groen]] &lt;br /&gt;[[Mouvement Réformateur|MR]] - [[Open Vld]] &lt;br /&gt;[[PVDA (België)|PTB*PVDA]] &lt;br /&gt;[[Centre démocrate humaniste|cdH]] - [[Christen-Democratisch en Vlaams|CD&amp;V]] &lt;br /&gt;[[Démocrate Fédéraliste Indépendant|Défi]]&lt;br /&gt;[[N-VA]]&lt;br /&gt; Change.Brussels|zetels='''49'''&lt;br /&gt;17&lt;br /&gt;9&lt;br /&gt;7&lt;br /&gt;6&lt;br /&gt;5&lt;br /&gt;3&lt;br /&gt;1&lt;br /&gt;1|netnummer=02|nis=21004|web=[http://www.brussel.be/ www.brussel.be]|extra portaal=Brussel|foto0=[[Bestand:Grote Markt (9379072012).jpg|{{Infobox/afbeeldingbreedte}}px]]|ondertitel0=[[Grote Markt (Brussel)|Grote Markt]]|image=Laeken_Atomium_06.jpg|caption=[[Atomium]]|image1=Brussels Cinquantenaire R06.jpg|caption1=[[Jubelpark]]}}
د بروکسل ''ښاروالۍ'' د نفوس له مخې په بلجیم کې پنځمه لو یه ښاروالۍ ده. د [[بروکسل|بروکسل - د پلازمینې ټوله سیمه]] ، چې ډیری وختونه په ساده ډول د ''بروکسل'' په نوم یادیږي ، په ټولیزه توګه 19 ښاروالۍ لري چې شاوخوا 1.2 ملیون اوسیدونکي لري. ښاري ساحه ،  او د ښار شاوخوا سېمو په  ګډون، له 1.8 ملیون څخه ډیر اوسیدونکي لري، چې دا په هیواد کې ترټولو لوی  ښار راځي .
[[دوتنه:Jan_Baptist_Bonnecroy_-_Vue_de_Bruxelles.jpg|بټنوک| ''د بروکسل لید'' ، 1664-65 د جان-بپټیسټ بونیکرو لخوا]]
[[دوتنه:Dupont_KBS-FRB(5).jpg|بټنوک|270x270px| د بروکسل ښار مهر، په 1921 کې د ډیوریس ګوډفروی لخوا رامینځته شوی (برونز، 57cm، Dupont 33/AA 3)]]


== ایتمولوژي ==
د ځای نوم &quot;بروکسیل&quot; د &quot;Bruocsella&quot; (په فرانسوي کې: bruoc + ''sella'' ) څخه راځي،  &quot; ''Broekzele'' &quot;  چې تصفېه ېې کړې  نو  بروک    زیله  ویل کیږي

== تاریخ ==
[[دوتنه:Map_of_Brussels_around_1699_-_1706.jpg|ښي|بټنوک| د 1699-1706 شاوخوا د بروکسل نقشه.]]
[[دوتنه:Brussel_1830.reduced.tif|ښي|بټنوک| د بروکسل نقشه، 1830 (د 1900 په شاوخوا کې بیا چاپ شوی)]]
{{بشپړه ليکنه|Geschiedenis van Brussel}}بروکسل مخکې دسیند  په یوه ټاپو کې د یوې لوې کلا په څېر وو  کله چې ښار پراخ شو، د ښار لومړی دیوال یی جوړ شو چې ځینې برخې یې لا اوس هم شتون لري خو دا ډیر ژر ډیر کوچنی ثابت شو او د دوهم پنټاګون ښار دیوال جوړ شو چې پدې کې اوه غونډۍ شاملې وې: کوډنبرګ ، سینټ-میشیلزبرګ، وارموسبرګ ، کونسټبرګ ، سینټ پیټرزبرګ، سبلون او بوټانیکل باغ  د دې دویم دیوال څخه، یوازې د هالیپورټ برج د ځمکې څخه پورته پاتې دی د منتوف میټرو سټیشن د جوړولو په جریان کې د ځمکې لاندې نور استنادي دیوالونه هم وموندل شول.

ښار په پرله پسې ډول د دغه لاندې ښارونو د پلازمېنې په توګه وکارول شو : د برابانټ دچي  ،  اوولس والیتونه ، سویلي هالینډ ، د هالنډ انګلستان (د [[امسټرډام|امستردام]] سره یوځای) ، [[بېلجیم|بلجیم]] ، فلیمش ټولنه ، فرانسوي ټولنه او د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمه]] او دا دی اوس د [[اروپایي ټولنه|اروپايي ټولنې]] اداري مرکز دی.


== ډیموګرافیک ==

=== د ډیموګرافیک پراختیا ===
ټول تاریخي معلومات اوسنۍ ښاروالۍ ته اشاره کوي، پشمول لایکن، هارین او نیدر-اوور-هیمبیک.&lt;timeline&gt;
Colors=
 id:a value:gray(0.9)
 id:b value:gray(0.7)
 id:c value:rgb(1,1,1)
 id:d value:rgb(0.7,0.8,0.9)
 id:e value:rgb(0.6,0.7,0.8)

ImageSize = width:800 height:373
PlotArea = left:50 bottom:30 top:30 right:30
DateFormat = x.y
Period = from:0 till:220000
TimeAxis = orientation:vertical
AlignBars = justify
ScaleMajor = gridcolor:b increment:20000 start:0
ScaleMinor = gridcolor:a increment:10000 start:0
BackgroundColors = canvas:c

BarData=
 bar:1806 text:1806
 bar:1816 text:1816
 bar:1830 text:1830
 bar:1846 text:1846
 bar:1856 text:1856
 bar:1866 text:1866
 bar:1880 text:1880
 bar:1890 text:1890
 bar:1900 text:1900
 bar:1910 text:1910
 bar:1920 text:1920
 bar:1930 text:1930
 bar:1947 text:1947
 bar:1961 text:1961
 bar:1970 text:1970
 bar:1981 text:1981
 bar:1990 text:1990
 bar:2000 text:2000
 bar:2010 text:2010
 bar:2020 text:2020
 bar:2022 text:2022

PlotData=
 color:d width:20 align:left

 bar:1806 from:0 till: 73928
 bar:1816 from:0 till: 76969
 bar:1830 from:0 till: 98279
 bar:1846 from:0 till: 129680
 bar:1856 from:0 till: 159809
 bar:1866 from:0 till: 169311
 bar:1880 from:0 till: 183315
 bar:1890 from:0 till: 205096
 bar:1900 from:0 till: 218623
 bar:1910 from:0 till: 218969
 bar:1920 from:0 till: 203058
 bar:1930 from:0 till: 200433
 bar:1947 from:0 till: 184838
 bar:1961 from:0 till: 170489
 bar:1970 from:0 till: 161080
 bar:1981 from:0 till: 139678
 bar:1990 from:0 till: 136706
 bar:2000 from:0 till: 133859
 bar:2010 from:0 till: 157673
 bar:2020 from:0 till: 185103
 bar:2022 from:0 till: 188737

PlotData=

 bar:1806 at: 73928 fontsize:s text: 73928 shift:(-10,5)
 bar:1816 at: 76969 fontsize:S text: 76.969 shift:(-10,5)
 bar:1830 at: 98279 fontsize:S text: 98.279 shift:(-10,5)
 bar:1846 at: 129680 fontsize:S text: 129.680 shift:(-10,5)
 bar:1856 at: 159809 fontsize:S text: 159.809 shift:(-10,5)
 bar:1866 at: 169311 fontsize:S text: 169.311 shift:(-10,5)
 bar:1880 at: 183315 fontsize:S text: 183.315 shift:(-10,5)
 bar:1890 at: 205096 fontsize:S text: 205.096 shift:(-10,5)
 bar:1900 at: 218623 fontsize:S text: 218.623 shift:(-10,5)
 bar:1910 at: 218969 fontsize:S text: 218.969 shift:(-10,5)
 bar:1920 at: 203058 fontsize:S text: 203.058 shift:(-10,5)
 bar:1930 at: 200433 fontsize:S text: 200.433 shift:(-10,5)
 bar:1947 at: 184838 fontsize:S text: 184.838 shift:(-10,5)
 bar:1961 at: 170489 fontsize:S text: 170.489 shift:(-10,5)
 bar:1970 at: 161080 fontsize:S text: 161.080 shift:(-10,5)
 bar:1981 at: 139678 fontsize:S text: 139.678 shift:(-10,5)
 bar:1990 at: 136706 fontsize:S text: 136.706 shift:(-10,5)
 bar:2000 at: 133859 fontsize:S text: 133.859 shift:(-10,5)
 bar:2010 at: 157673 fontsize:S text: 157.673 shift:(-10,5)
 bar:2020 at: 185103 fontsize:S text: 185.103 shift:(-10,5)
 bar:2022 at: 188737 fontsize:S text: 188.737 shift:(-10,5)

&lt;/timeline&gt;{{Clearleft}}

* &lt;small&gt;سرچینې: NIS، Opm: 1806 پورې او په شمول 1981 = سرشمیرنې؛ 1990 او وروسته = نفوس د جنوري په 1&lt;/small&gt;
*

بروکسلشهرت   نړی د بهرنيو وګړو راتګ او د بلجیم وال  او د فلانډرز او سيمو والودینورو  انو او اوسیدونکو لوی شمیر ه ، لاهم داصلي اوسېدونکي  بروکډیر کم لیدل کیږي ندلیبروکسل اصلي اوسېدونکو  دوی حتی یو ځانګړی نوم تی اسه کړ. د مثال په توګه، ''کیټجي'' د بروکسل اصلي اوسیدونکپه بروکسل ی دی چې زیږیدلی او هلته د خپلو والدینو سره یوځای لوی شوی. یو ''زینیک'' هم هلته زږخو یدلی و، مګوازې‌یا پمور  ( د والدينو څخه یو)لار لري چې کولی شي خپل ځان ''کیټجاو بل ووایي'' . د دوی ژبه ځانګړنه ده. د بروکسل اصلي ژبه د برابانټی ژبه ده. په ژب ه''غې ژبې''  کې، دا د [[فرانسوي ژبه|فرانسوي]] څډیریېپپور کړي ور مو او دیې  هاېند ډي کلمو فرانسلتر اثر لاندې راغلي. خص  شوی. دا د منځينژبې ي هالنډ ژبې  د محلي ډول څخه رامینځته شوی چې په مینځنۍ پیړۍ کې وی ي د بروکسل ډوکفرانسوي یده. دل هم تچې وغی لري. داي د هالنډ څیری پ پور کړيکلمې لري او تلفظي ژبې د هالنډ لخوا اغیزمن شوي. په بروکسل کې د دوو رسمي ژبو کارولو په اړه نور معلومات د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمې]] په مقاله کې موندل کیدی شي.

== سیاست ==

=== جوړښت ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:74%; text-align:center;&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |بروکسل
! supranational
! [[دولت|ملي]]
! ټولنه
! سیمه
! ولایت
! ولسوالی
! ولسوالی ولسوالی
! کانتون
! ښارګوټی
|-
! rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;font-size:75%;&quot; | اداري
! کچه
|
|
|
|
| colspan=&quot;4&quot; | پلازمینه بروکسل
| '''بروکسل'''
|-
! مدیریت
| ''[[اروپايي کمېسیون|د اروپا کمیسیون]]''
| ''د بلجیم حکومت''
| ''کالج'' 
د ''فلیمش''  ''ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt; ''کالج''
| ''د بروکسل - پلازمینې سیمې حکومت''
| colspan=&quot;4&quot; | ''ډیپوټیشن''
| ''ښاروالۍ''
|-
! شورا
| ''[[اروپايي پارلمان|د اروپا پارلمان]]''
| ''د کوټې'' ''استازي''
| ''د''  ''فلیمش شورا'' 
''د ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;''د'' ''فرانسوي''  شورا
د ''ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;د ''عام''  شورا د ''ټولنې کمیسیون''
| د پلازمینې بروکسل پارلمان
| colspan=&quot;4&quot; | ''د ولسوالۍ شورا''
| ''محلي شورا''
|-
! colspan=&quot;2&quot; | تفصیل ډایل کړئ
| د فرانسې ټاکنیز کالج&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; د هالنډ ټاکنیز کالج
| colspan=&quot;3&quot; | د بروکسل - پلازمینې انتخاباتي حوزې&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ( د فلیمش برابانټ انتخاباتي حوزې )
| colspan=&quot;3&quot; | پلازمینه بروکسل
| بروکسل
| '''بروکسل'''
|-
! colspan=&quot;2&quot; | ټاکنې
| ''اروپايي''
| ''فدرالي''
| colspan=&quot;2&quot; | ''فلیمش'' ، ''بروکسل'' او&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;''د فرانسې د ټولنې ټاکنې''
| colspan=&quot;4&quot; |
| ''د ښار شورا''
|}
د ښار شورا د PS ، Groen - Ecolo ، Défi او Change.brussels څخه جوړه ده (د sp.a شاوخوا سیمه ایز لیست).

لاندې کسان د بورډ غړي دي:
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;60%&quot;
! colspan=&quot;3&quot; |د ښاروال او اډرمین کالج
|-
| '''ښاروال'''
| colspan=&quot;2&quot; | فیلیپ بند (PS)
|-
| rowspan=&quot;12&quot; | '''مشران'''
| بنویټ هیلینګز (ایکولو-شین)
| لومړۍ کښتۍ د اقلیم او سپورت لپاره مسؤل دي
|-
| فوزیه حریچ (PS)
| د عامه زده کړو، ځوانانو او بشري منابعو لپاره مشر.
|-
| فیلیپ بند (PS)
| د سیاحت، پرسونل او مالیې لپاره مسؤل 
|-
| بارټ دی هونډټ (ایکولو شنه)
| د حرکت او عامه کارونو مشر
|-
| احمد الکتبي (PS)
| د ملکي ثبت، نفوس او نړیوال پیوستون مشر
|-
| فابین مینګین (Defi)
| د اقتصادي چارو، کارموندنې، سمارټ ښار او اداري ساده کولو لپاره مسؤل 
|-
| ځوابونه (بدلون. بروکسل)
| د ښاري پلان جوړونې، هالنډي زده کړو او هالنډي چارو لپاره مسؤل 
|-
| زوبیده جلب (ایکولو شنه)
| د شنو ځایونو کښتۍ او عامه پاکوالی مسؤل 
|-
| ارناؤډ پینکسټرین (ایکولو شنه)
| وړو  ماشومانو مشر  د اتباعو ګډون او ښاري تجدید.
|-
| ډیلفین هوبا (PS)
| د کلتور، سیاحت او مهمو پیښو لپاره مسؤل 
|-
| لیډیا متیبل نګوی (PS)
| د کور جوړونې، عامه میراثونو او مساوي فرصتونو مشر
|-
| خالد زیان (PS)
| د بروکسل د CPAS مشر
|}

=== د 1976 راهیسې د محلي ټاکنو پایلې ===
ټاکنې هر شپږ کاله وروسته د اکتوبر په دویمه یکشنبه ترسره کیږي. &lt;ref&gt;Zoals bepaald in het [http://www.inforum.be/htmlpages/loi/GKW.htm kiesdecreet].&lt;/ref&gt;

د ۱۹۸۳ کال د [[۱ جنوري|جنورۍ په لومړۍ]] نېټه، د بروکسل لیبرالانو د بلجیم له خپلواکۍ مخکې د ښاروالۍ څوکۍ له لاسه ورکړه او د لومړي ځل لپاره د بروکسل سوسیالیست ښاروال شو. د بروکسل د ټولو ښاروالانو د کتنې لپاره، د بروکسل د ښاروالانو لیست وګورئ.

د 2012 ښاروالۍ په ټاکنو کې، PS-sp.a کارټل د 18 څوکیو سره ترټولو لوی شو، ورپسې cdH (په حقیقت کې، cdH-CD&amp;V کارټل) د 10 څوکیو سره. دریم کارټیل MR-Open Vld هم د 10 څوکیو سره و. Ecolo-Groen د 7 څوکیو سره څلورم ځای خپل کړ. په پای کې، FDF 3 څوکۍ او N-VA 1 څوکۍ ترلاسه کړې. ارغواني اکثریت د PS-sp.a او MR-Open Vld ترمنځ جوړ شوی و، د 49 څوکیو څخه د 28 لازمې وې . فیلیپ کلوز د بروکسل ښار ښاروال دی.


د بروکسل لپاره، لکه د بروکسل پلازمینې سیمې د نورو ښاروالیو لپاره، د اوسیدونکو د شمیر په په نسبت د رایې ورکوونکو شمیر خورا ټیټ دی چې  دا د غیر بلجیم اوسیدونکو د لوړ تناسب له امله دی (که څه هم دوی ممکن د ځانګړو شرایطو لاندې د ښاروالۍ د رایې ورکولو حق لري).  د سیمې په ۱۹ ښاروالیو کې د باطلو او سپینو په ګډون د ټولو رایو شمېر یوازې ۴۴،۶۶ سلنه دی. 

د 2012 کال د اکتوبر په 14 د ښاروالۍ په ټولټاکنو کې، د رای ورکوونکو/اوسیدونکو او غیر حاضرۍ تناسب په لاندې ډول وو:

* بروکسل: 50.22٪ (رایه ورکوونکي / اوسیدونکي) - 19.68٪ (غیر حاضری)
* د بروکسل ټوله سیمه : 53.89٪ (رایه ورکوونکي / اوسیدونکي) - 17.14٪ (غیر حاضری)

* د فلیمش والیتي مرکزونه: 69.30٪ (رایه ورکوونکي / نفوس) - 12.12٪ (غیر حاضری)
* د والون والیتي مرکزونه: 69.04٪ (رایه ورکوونکي / نفوس) - 17.31٪ (غیر حاضری)

=== د اروپا پلازمینه ===
{{بشپړه ليکنه|Brussel als Europese hoofdstad}}
[[دوتنه:Belgique_-_Bruxelles_-_Schuman_-_Berlaymont_-_01.jpg|بټنوک| د برلامونټ ودانۍ، د اروپایي کمیسیون مرکزي دفتر]]
بروکسل  د اروپایي اتحادیې اصلي پلازمینه ګڼل کیږي. د [[اروپايي پارلمان|اروپا پارلمان]] په عمده توګه په بروکسل کې غونډه کوي او دا ښار د [[اروپايي کمېسیون|اروپایي کمیسیون]] او [[اروپايي ټولنې شورا|د اروپایي ټولنې د شورا]] څوکۍ هم ده . د اروپا اقتصادي او ټولنیزه کمیټه ، د سیمې اروپایی کمیټه او یو شمیر  نورې اروپایی ادارې هم په بروکسل کې میشتې دي.

ډیری اروپایی ادارې په لیوپولډ ولسوالۍ کې راټولې شوې دي، چې د اروپا ربع په نوم هم پیژندل کیږي د دې بنسټونو د ودانيو لپاره ډیری نوي اسکائی سکریپرونه جوړ شوي، لکه د برلیمونټ ودانۍ، د جستس لیپسیوس ودانۍ ، د مادوټ برج، د شارلمین ودانۍ ، د استوګنې ماڼۍ او داسي نوري.

د [[ناټو]] مرکزي دفتر او د یورو کنترول EUROCONTROL  مرکزي دفتر د بروکسل په هارن سیمه کې موقعیت لري.

== ځایونه ==
{{څو انځوریزه}}

=== تاریخي میراث ===

* د ګروټ مارکیټ
* د بروکسل ښار تالار
* برودویس
* د سټاک ایکسچینج
* د Beenhouwersstraat
* مینټ (د شاهي مینټ تیاتر)؛ دلته د 1830 کال د بلجیم انقلاب مات شو، چې د بلجیم د خپلواکۍ لامل شو.
* د مانیکن پیس مجسمه
* اتومیم ، یو مشهور یادگار چې د اوسپنې کرسټال استازیتوب کوي 150 ملیارد ځله لوړ شوی. دا د نړیوال میلې په مناسبت جوړ شوی و چې دلته په 1958 کې ترسره شو.
* د سینکوانټینیر پارک د خپلو تالارونو ، میوزیمونو ، پارک او بریالۍ آرچ سره. د بلجیم د خپلواکۍ د پنځوسمې کلیزې په مناسبت جوړ شوی.
* د سینټ مایکل او سینټ ګودولا کلیسا .
* د بروکسل شاهي ماڼۍ او د بروکسل نږدې پارک .
* د کلیویس-راوینسټین کور
* د Roest d'Alkemade هوټل
* de Marolles : په بروکسل کې د کاري طبقې ولسوالۍ چیرې چې د بروکسل مشهور فلی مارکيټ موقعیت لري. ولسوالي د نافذه قانون محکمو لخوا تسلط لري.
* دي سبلون ، د لرغونو اثارو د سوداګرۍ ولسوالي.
* د هیزل : د 1958 نړیوال نندارتون دلته ترسره شو، چې د اتومیم پاتې برخه ده. دلته به تاسو د آرامۍ ځای بروپارک (د سینما کمپلیکس کیینپولیس ، د فرعي استوایی لامبو جنت اوسیډ ، پارک مینی اروپا ، رستورانتونه) ، د کینګ بوډوین سټیډیم ، د بروکسل ایکسپو (نندارتون ځای) او د بروکسل پلانیټریم هم ومومئ ، کوم چې په جریان کې پرانستل شو. د 1935 نړیوال نندارتون
* د لایکن پارک: د لایکن ماڼۍ (د بلجیم د پاچاهانو د استوګنې) سره د 160 هکتارو ډومین، شاهي زرغون کورونه، د جاپاني برج او چینایي ماڼۍ.
* ښار د ویکتور هورټا لخوا ډیزاین شوي ډیری آرټ نوو کورونه لري ( هوټل وان ایټ ویلډ ، هوټل تسل ، هوټل سولوی ).
* په بروکسل کې د پیرود مختلف آرکیډونه ، پشمول د ګیلریز رویلس سینټ - هوبرټ

=== کلیساګانې ===
ځینې کلیساګانې شاملې دي:

* چپل کلیسا
* زموږ د میرمن کلیسا (لایکن)
* د سینټ مایکل او سینټ ګودولا کلیسا
* سینټ جیکب اپ کوډنبرګ
* زموږ د میرمن سبلون کلیسا
* د Finisterrae زموږ میرمن کلیسا
* د سینټ کیترین کلیسا
* د سینټ جان بیپټیسټ لس بیګینج کلیسا
* د سینټ جان او سینټ سټیون کلیسا د مینیمز کلیسا
* د سینټ نیکولاس کلیسا
* بریګیټین کلیسا

== کلتور ==

=== موزیمونه ===

* د بلجیم د ښکلو هنرونو شاهي موزیمونه چې پکې شامل دي:
** د لرغونو هنرونو میوزیم (15-18 پیړۍ)
** د عصري هنر میوزیم (19-20 پیړۍ)
** د مونیر میوزیم (ایکسیلز)
** د ویرتز میوزیم (ایکسیلز)
** د میوزیم میګریټ میوزیم
* د هنر او تاریخ شاهي موزیمونه ، پدې کې شامل دي:
** د Cinquantenaire میوزیم
** د انساني احساساتو تالار
** د هیلې دروازه
** د لرې ختیځ موزیمونه د جاپاني برج او چینایي پویلین سره
** د موسیقۍ د وسایلو میوزیم
* د BELvue میوزیم
* د اردو او نظامي تاریخ شاهي میوزیم
* Autoworld
* د بلجیم د یهودانو میوزیم
* د طبیعي علومو میوزیم
* د هورټا کور (ایکسیلز)
* د بلجیم کامیک سټریپ میوزیم
* د بلجیم بریورز میوزیم
* د بلجیم د ملي بانک موزیم
* د KBR میوزیم

[[دوتنه:Bruxelles_5_rue_du_Chêne_804.jpg|بټنوک| کافه &quot;لی پوچینیلکیلډر&quot;]]


سربیره پردې ، په ښار کې ډیری رستورانتونه شتون لري چې له هغې جملې څخه الکساندر ، کوم چیز سوی ، سی ګرل ، ولا لورین او WY ته یو یا څو میشیلین ستوري ورکړل شوي.

مهم تالارونه Ancienne Belgique, Munt, the Beursschouwburg او KVS دي . په 1993 کې، Kaaitheater ځان د نڅا، تیاتر او فعالیت لپاره د سینکټیلټپلین د مرکز په توګه تاسیس کړ. بروکسل هم له 2005 راهیسې کیسینو لري.

په 1987 کې، د تورن او ټیکسي د بار وړلو پخوانی سټیشن طبقه بندي شو او په کلتوري او تفریحي ځای بدل شو. تر 2016 پورې، د کولور کیف فستیوال هر کال دلته ترسره کېده، چې په 2017 کې اوسیګیم پارک ته لاړ. د کانال په زون کې د بیکوډوک په څنګ کې د تورن او ټکسي په مقابل کې ، دوه کښتۍ ، د ریک هنر بوټ او د ریک د سیندبوټ ، د 1970s راهیسې هنري فعالیتونه ، جشنونه او کلتوري پروژې تنظیموي.

برسلز د LGBT خلکو لپاره د کافې لړۍ هم لري، کوم چې په عمده توګه د کولنمارټ شاوخوا او شاوخوا موقعیت لري، لکه لی بیلجیکا، لی سولیل او لی ډیټور (پخوانی L'Homo Erectus). د دې هدف ګروپ لپاره یو ګوند چې نړیوال اپیل څخه خوند اخلي لا ډیمینس دی، چې د 1994 راهیسې په بلیسسټراټ کې په مشهور ټیکنو ډیسکو فیوز کې ترسره کیږي. &lt;ref&gt;ZiZo Online: [http://zizo-online.be/la-demence-viert-25-verjaardag-met-drie-dagen-feest La Demence viert 25 verjaardag met drie dagen feest], 25 september 2014&lt;/ref&gt;

=== ژبه ===
د [[بروکسل|بروکسل په پلازمینه سیمه]] کې، فرانسوي او هالنډي رسمي ژبې دي. په هرصورت، ډیری اوسیدونکي، مسافر او 'منظم' بهرنیان په عمده توګه فرانسوي د یوې خبرې ژبې په توګه کاروي. دا دود په بروکسل کې د مختلفو ژبو ګروپونو د عددي تناسب، په بروکسل کې د فلیمش نسبي څو ژبنيزم، او د فرانسوي ویونکو ترمنځ د نورو ژبو نسبتا کم پوهه له لارې رامینځته شوی. د څیړنې له مخې، په بروکسل کې د پام وړ شمیر بیلابیل ژبې په کور دننه خبرې کیږي، او د ژبې مخلوط کورنۍ هم شتون لري.

=== پیښې ===
[[دوتنه:Zinneke-parade-brussel-1350316079.jpg|بټنوک| د زینیک پریډ، می 2008]]
[[دوتنه:Rigafestival_in_Brussel_22-09-2018_14-40-06.jpg|بټنوک| په 2018 کې د اسپانیا په چوک کې د ریګا فستیوال]]

* د ګلانو غالۍ ، په حتی کلونو کې (د مثال په توګه 2016 - 2018 - 2020 او نور. †
* روښانه برسلز ، د ژمي په موسم کې
* د میوزیم شپې تبه ، د مارچ لومړۍ اونۍ پای
* Zinnekeparade ، د حتی کلونو په می میاشت کې
* Kunstenfestivaldesarts ، د می په میاشت کې
* د بلجیم ویاړ ، د می په میاشت کې
* د بروکسل اومیګینګ ، په جون او جولای کې
* کولور کیف ، د جون وروستۍ اونۍ پای
* بروزیلا ، د جولای دویمه اونۍ پای
* د بروکسل بد ، په جولای او اګست کې
* زیدفور ، د جولای له دویمې نیمایي څخه د اګست تر دویمې نیمایي پورې
* Bruksellive ، د جولای وروستۍ اونۍ پای
* د اګست په میاشت کې د بروکسل سمر فستیوال

== اقتصاد ==
د بروکسل اقتصاد د خدماتو سکتور او عامه ادارو کې د فعالیتونو تسلط لري. دا فعالیتونه اکثرا د پلازمینې ښار فعالیت سره تړاو لري:

* وزارتونه، ملي او سیمه ییز بنسټونه؛
* سفارتونه او نمایندګي؛
* [[ناټو|د ناټو]] مرکزي دفتر
* د څو هیوادونو سیمه ایز او اروپایی مرکزونه؛
* مشاورین او حقوقي خدمتونه؛
* د خوړو او تفریح صنعت؛
* ارتباط: هوايي چلند ، [[لېږدچارې|ترانسپورت]] . † †
* د موټر تولید: آډیو برسلز .

یوه مهمه سوداګریزه ولسوالۍ د مرکز شمال ته د نورډرومیټ (د اسپیس نورډ) د شمالي سټیشن شاوخوا ده. سیمه د لوړ پوړو ودانیو لخوا مشخص کیږي. همدارنګه د مرکز په مستقیمه ختیځ کې د ښار منظره د دفترونو (د ټیټو لوړو ودانیو) لخوا تسلط لري. مرکزي سټیشن ته نږدې د مرکزي پلازا ودانۍ په 15 پوړونو کې 23,000 m² دفترونه لري.

د اروپایی موسسو شتون څخه مننه، ډیری نړیوالو شرکتونو په بروکسل کې یوه څانګه غوره کړې. د پایلې په توګه ، په بروکسل کې د دفتر ځای لپاره مستحکم لوړه غوښتنه شتون لري ، حتی په اقتصادي بحران کې. دا ښار د [[لندن]] او [[پاریس]] وروسته په اروپا کې دریم مهم سوداګریز ښار دی. بروکسل هم د کانګریس یو مهم ښار دی او ښار په دې وروستیو کې د نړۍ ترټولو مهم ډیپلوماتیک ښار په توګه د واشنګټن DC څخه تیر شوی دی.

=== هټۍ ===
د پیرودلو مشهور سړکونه د ریو نیو ، ریو لوئس او ریو انټوین ډانسارټ دي. په بروکسل کې یو له مشهور پیرود آرکیډونو څخه د ګالریز رویلس سینټ هوبرټ دی.

== خوځښت ==

=== د سړک ترافیک ===
[[دوتنه:Brussels_4.35995E_50.84400N.jpg|بټنوک| د بروکسل سپوږمکۍ عکس]]
په بلجیم کې د مرکزي موقعیت له امله، بروکسل د ډیری لویو لارو له لارې رسیدلی شي. ښارونه لکه ګینټ ، برګس ، انټورپ ، لیج ، نامور ، مګر [[امسټرډام|امستردام]] ، [[روتردام|روټردام]] ، کولون ، [[پاریس]] او لوګزامبورګ هم د بروکسل سره ښه سړکونه لري.

* (لوی) حلقه R0 : د موټرو لاره چې د بروکسل سیمه محاصره کوي
* R20 کوچنی حلقوي سړک: د تونلونو لړۍ او د سړکونو له لارې چې د بروکسل مرکز ته خدمت کوي او د 14 او 15 پیړیو راهیسې د ښار دیوالونه تعقیبوي. نومونه داسې ښکاري چې د ښار د زړو دروازو یادونه کوي لکه د نامور دروازه، هیل ، نینوف ، اندریلچټ ، لیوین ، شایربیک او داسې نور.

د جون په 28، 2015، مرکزي لارې په جزوي توګه وتړل شوې او په مرکز کې 50 هکتاره سیمه د موټر څخه پاکه شوه، په اروپا کې د موټر څخه پاک دوهم لوی مرکز، له وینس وروسته. &lt;ref&gt;[http://nieuws.vtm.be/binnenland/147757-brussel-opent-50-ha-voetgangerszone Brussel opent 50 ha voetgangerszone], VTM, geraadpleegd op 29 juni 2015&lt;/ref&gt;

مسافر کولی شي د اورګاډي مختلف سټیشنونه وکاروي. د مسافرینو ترانسپورت لپاره ترټولو مهم د شمال او سویل ارتباط دی.
[[دوتنه:Station_Brussel-Centraal_Gebouw.jpg|بټنوک| د بروکسل مرکزي سټیشن]]

* د بروکسل جنوبي سټیشن : د بلجیم اصلي نړیوال سټیشن (د TGV ، Eurostar ، Thalys ، ICE او نورو نړیوالو اړیکو لخوا خدمت شوی)
* د بروکسل-کاپیلیکرک سټیشن
* د بروکسل مرکزي سټیشن
* د بروکسل کانګرس سټیشن
* د بروکسل شمالي سټیشن

ټول ملي مسافر وړونکي اورګاډي چې په بروکسل کې زنګ وهي په بروکسل - شمال ، بروکسل - مرکزي او بروکسل - سویل کې ودریږي. په بروکسل-کاپیلیکرک او کانګریس کې، چې د شنبې، یکشنبه او عامه رخصتیو کې تړل کیږي، یوازې یو څو محلي اورګاډي ودریږي. نامور او لوګزامبورګ ته ټول ریل ګاډي د بروکسل-لوګزامبورګ سټیشن او بروکسل-شومان سټیشن کې ودریږي، اروپایی ادارو ته نږدې.

له بروکسل څخه، ښارونو لکه [[امسټرډام|امستردام]] ، [[روتردام|روټردام]] ، [[لندن]] ، کولون ، [[پاریس]] ته د اورګاډي له لارې نږدې 2 ساعتونو کې رسیدلی شي. لیل (لیل) حتی د بروکسل څخه د یو ساعت په اوږدو کې دی. فرانکفورت ، لیون او سټراسبورګ ته د اورګاډي سفر 3-4 ساعته وخت نیسي. د مارسیل, مونټپیلیر او نیس ته اورګاډي هم شتون لري.
[[دوتنه:Metro_Brussels.svg|بټنوک| د بروکسل میټرو لاین شبکه]]

=== عامه ترانسپورت ===
د بروکسل میټرو 60 سټیشنونه لري چې په دوه محورونو کې خپریږي. د اپریل 2009 راهیسې، د میټرو لاین اضافه شوی، د ډیرو او چټکو اړیکو لپاره اجازه ورکوي. دلته د ټرام پراخه شبکه هم شتون لري ، د شمال - سویل اړیکې د هغې د جاذبې مرکز په توګه (جنوب سټیشن - بیورس - شمالي سټیشن ، د اورګاډي شمال - سویل ارتباط سره موازي). د ټرام ځینې اړیکې د Vlaamse Rand کې ځایونو ته ځي، لکه Groot-Bijgaarden ، Tervuren ، Drogenbos او Wezembeek-Oppem .

د بسونو پراخه شبکه ډاډ ورکوي چې د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمې]] شاوخوا شاوخوا هر ځای د عامه ترانسپورت لخوا د لاسرسي وړ دی. د بروکسل - پلازمینې سیمه کې ځایی ټرانسپورټ په عمده توګه د STIB لخوا ترسره کیږي. د Flanders په تړاو ترانسپورت په عمده توګه د De Lijn لخوا چمتو کیږي، والونیا ته ترانسپورت په عمده توګه د TEC لخوا.
{|
|
* ۱۹۸۳ ز&lt;/img&gt; اتلانتا ( [[د امریکا متحده آیالاتونه|امریکا]] )
* ۱۹۹۲&lt;/img&gt; [[برلين|برلین]] ( [[المان|آلمان]] )
* ۱۹۹۴&lt;/img&gt; [[بیجنګ|بیجینګ]] ( [[چین د خلکو جمهوریت|چین]] )
* ۱۹۹۶&lt;/img&gt; [[مسکو]] ( [[روسیه]] )
* ۲۰۰۳&lt;/img&gt; [[پراګ]] ( [[چک جمهوریت]] )
|
* &lt;/img&gt;[[ټیټوان|تیتوان]] ( [[مراکش]] ) &lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20180724183642/http://www.vvsg.be/Internationaal/Noord-Zuid/Stedenbanden/Pages/Overzicht.aspx Stedenbanden Brussel] vvsg.be&lt;/ref&gt;
* &lt;/img&gt; [[کینشاسا|کنشاسا]] ( [[د کانګو دیموکراتیک جمهوریت|کانګو]] )
* &lt;/img&gt; [[برازیل|برازیلیا]] ( [[برازیل]] )
* &lt;/img&gt; [[Ljubljana]] ( [[سلووانیا|سلووینیا]] )
* &lt;/img&gt; [[مادرید]] ( [[اسپانیا|هسپانیه]] )
|
* &lt;/img&gt;[[ايچک|ايچي]] ( [[جاپان]] )
* &lt;/img&gt; [[تیرانا]] ( [[البانیا]] )
* &lt;/img&gt; [[مونټريال|مونټریال]] ( [[کاناډا]] )
* &lt;/img&gt; [[واشنګټن ډي سي]] ( [[د امریکا متحده آیالاتونه|متحده ایالات]] )
|
|}

== د بروکسل څخه مشهور شخصیتونه ==
{{Navigatie hoofdsteden Europa}}
{| class=&quot;navigatiesjabloon&quot; cellpadding=&quot;0&quot; style=&quot;width:100%; font-size:87%; clear:both; margin-top:1em; margin-bottom:-7px; border:1px solid #aaaaaa; background-color:#f8f8f8;&quot;
! style=&quot;width:100%; padding-bottom:2px; background-color: #ddeef8; color:black;&quot; |Hoofdsteden in [[Europa (werelddeel)|Europa]]
|-
| colspan=&quot;1&quot; style=&quot;text-align:center; padding:0 3px;&quot; |
{| class=&quot;vatop&quot; cellpadding=&quot;0&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot; background: transparent; margin: 0px auto 0px auto; text-align: left;&quot;
| style=&quot;text-align: right; &quot; |'''Onafhankelijke staten:'''
| style=&quot;padding-left: 4px;&quot; |[[Amsterdam (hoofdbetekenis)|Amsterdam]] · [[Andorra la Vella]] · [[Athene (stad)|Athene]] · [[Belgrado]] · [[Berlijn (hoofdbetekenis)|Berlijn]] · [[Bern (stad)|Bern]] · [[Boedapest]] · [[Boekarest]] · [[Bratislava]] · [[Brussel (stad)|Brussel]] · [[Chisinau]] · [[Dublin (hoofdbetekenis)|Dublin]] · [[Helsinki]] · [[Kiev]] · [[Kopenhagen (hoofdbetekenis)|Kopenhagen]] · [[Lissabon]] · [[Ljubljana]] · [[Londen]] · [[Luxemburg (stad)|Luxemburg]] · [[Madrid (stad)|Madrid]] · [[Minsk]] · [[Monaco-Ville]] · [[Moskou (hoofdbetekenis)|Moskou]] · [[Nicosia (Cyprus)|Nicosia]] · [[Oslo (hoofdbetekenis)|Oslo]] · [[Parijs (hoofdbetekenis)|Parijs]] · [[Podgorica]] · [[Praag]] · [[Pristina]] · [[Reykjavik]] · [[Riga]] · [[Rome (stad)|Rome]] · [[San Marino (stad)|San Marino]] · [[Sarajevo]] · [[Skopje]] · [[Sofia (stad)|Sofia]] · [[Stockholm (hoofdbetekenis)|Stockholm]] · [[Tallinn]] · [[Tirana (stad)|Tirana]] · [[Vaduz]] · [[Valletta]] · [[Vaticaanstad]] · [[Vilnius]] · [[Warschau (hoofdbetekenis)|Warschau]] · [[Wenen]] · [[Zagreb]]
|-
| style=&quot;text-align: right;&quot; |&lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;'''Afhankelijke gebieden:'''&lt;/span&gt;
| style=&quot;padding-left: 4px;&quot; |[[Douglas (Man)|Douglas]] · [[Gibraltar (hoofdbetekenis)|Gibraltar]] · [[Longyearbyen]] · [[Mariehamn]] · [[Saint Helier]] · [[Saint Peter Port]] · [[Tórshavn]]
|}
|}
 
[[وېشنيزه:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>crdarwdm48ssecsvspd9mn2dnofcghv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>283171</id>
      <parentid>283170</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T19:47:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Haidarabas.safi</username>
        <id>1830</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>سمون ته اړتيا لري</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36876" xml:space="preserve">بروکسل

د '''بروکسل''' ښاروالۍ ( [[فرانسوي ژبه|فرانسوي]] : ''Bruxelles'' یا ''Ville de Bruxelles'' ) د [[بېلجیم|بلجیم]] [[پلازمېنه|پلازمینه]] ده، د فلیمش ټولنې ، د فرانسې ټولنې او د [[بروکسل|بروکسل پلازمینه سیمه ده]] . ښاروالۍ شاوخوا 180,000 اوسیدونکي لري ، چې شاوخوا دریمه برخه یې په تاریخي ''پینټاګون'' کې ژوند کوي ، شاوخوا نیمایي یې په شمالي   لوري کې ، د لاکن ، نیدر-اوور-هیمبیک او هیرن په ولسوالیو کې او پاتې نور یې د لوېزالان واټ شاوخوا شاوخوا سیمو کې , ترکامېرېنبس (په ګډه د سویلي توسیع ) ,په ختیځ توسیع کې،  اوپه  اوروپا ېې برخه  کې چې لویه برخه یې هم په ښاروالۍ پورې اړه لري ژوند کوي.{{Infobox gemeente België|soort=Stad|naam=Brussel|altnaam=Bruxelles|kaart=[[Bestand:Bruxelles Brussels-Capital Belgium Map.svg|250px|ligging in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest]]|kaartbijschrift=ligging in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest|wapen=Greater coat of arms of the City of Brussels.svg|wapenartikel=Wapen van Brussel|vlag=Vlag van Brussel (stad).svg|gewest=Brussels Hoofdstedelijk Gewest|provincie=|arrondissement=[[Arrondissement Brussel-Hoofdstad|Brussel-Hoofdstad]]|postcode=1000&lt;br /&gt;1020&lt;br /&gt;1120&lt;br /&gt;1130|deelgemeente=Brussel&lt;br /&gt;[[Laken (Brussel)|Laken]]&lt;br /&gt;[[Neder-Over-Heembeek]]&lt;br /&gt;[[Haren (Brussel)|Haren]]|burgemeester=[[Philippe Close]] ([[Parti Socialiste (België)|PS]])|bestuur=[[Parti Socialiste (België)|PS]], [[Ecolo]] - [[Groen (partij)|Groen]], [[Démocrate Fédéraliste Indépendant|Défi]], Change.Brussels|partijen=[[Parti Socialiste (België)|PS]] &lt;br /&gt;[[Ecolo]] - [[Groen (partij)|Groen]] &lt;br /&gt;[[Mouvement Réformateur|MR]] - [[Open Vld]] &lt;br /&gt;[[PVDA (België)|PTB*PVDA]] &lt;br /&gt;[[Centre démocrate humaniste|cdH]] - [[Christen-Democratisch en Vlaams|CD&amp;V]] &lt;br /&gt;[[Démocrate Fédéraliste Indépendant|Défi]]&lt;br /&gt;[[N-VA]]&lt;br /&gt; Change.Brussels|zetels='''49'''&lt;br /&gt;17&lt;br /&gt;9&lt;br /&gt;7&lt;br /&gt;6&lt;br /&gt;5&lt;br /&gt;3&lt;br /&gt;1&lt;br /&gt;1|netnummer=02|nis=21004|web=[http://www.brussel.be/ www.brussel.be]|extra portaal=Brussel|foto0=[[Bestand:Grote Markt (9379072012).jpg|{{Infobox/afbeeldingbreedte}}px]]|ondertitel0=[[Grote Markt (Brussel)|Grote Markt]]|image=Laeken_Atomium_06.jpg|caption=[[Atomium]]|image1=Brussels Cinquantenaire R06.jpg|caption1=[[Jubelpark]]}}
د بروکسل ''ښاروالۍ'' د نفوس له مخې په بلجیم کې پنځمه لو یه ښاروالۍ ده. د [[بروکسل|بروکسل - د پلازمینې ټوله سیمه]] ، چې ډیری وختونه په ساده ډول د ''بروکسل'' په نوم یادیږي ، په ټولیزه توګه 19 ښاروالۍ لري چې شاوخوا 1.2 ملیون اوسیدونکي لري. ښاري ساحه ،  او د ښار شاوخوا سېمو په  ګډون، له 1.8 ملیون څخه ډیر اوسیدونکي لري، چې دا په هیواد کې ترټولو لوی  ښار راځي .
[[دوتنه:Jan_Baptist_Bonnecroy_-_Vue_de_Bruxelles.jpg|بټنوک| ''د بروکسل لید'' ، 1664-65 د جان-بپټیسټ بونیکرو لخوا]]
[[دوتنه:Dupont_KBS-FRB(5).jpg|بټنوک|270x270px| د بروکسل ښار مهر، په 1921 کې د ډیوریس ګوډفروی لخوا رامینځته شوی (برونز، 57cm، Dupont 33/AA 3)]]


== ایتمولوژي ==
د ځای نوم &quot;بروکسیل&quot; د &quot;Bruocsella&quot; (په فرانسوي کې: bruoc + ''sella'' ) څخه راځي،  &quot; ''Broekzele'' &quot;  چې تصفېه ېې کړې  نو  بروک    زیله  ویل کیږي

== تاریخ ==
[[دوتنه:Map_of_Brussels_around_1699_-_1706.jpg|ښي|بټنوک| د 1699-1706 شاوخوا د بروکسل نقشه.]]
[[دوتنه:Brussel_1830.reduced.tif|ښي|بټنوک| د بروکسل نقشه، 1830 (د 1900 په شاوخوا کې بیا چاپ شوی)]]
{{بشپړه ليکنه|Geschiedenis van Brussel}}بروکسل مخکې دسیند  په یوه ټاپو کې د یوې لوې کلا په څېر وو  کله چې ښار پراخ شو، د ښار لومړی دیوال یی جوړ شو چې ځینې برخې یې لا اوس هم شتون لري خو دا ډیر ژر ډیر کوچنی ثابت شو او د دوهم پنټاګون ښار دیوال جوړ شو چې پدې کې اوه غونډۍ شاملې وې: کوډنبرګ ، سینټ-میشیلزبرګ، وارموسبرګ ، کونسټبرګ ، سینټ پیټرزبرګ، سبلون او بوټانیکل باغ  د دې دویم دیوال څخه، یوازې د هالیپورټ برج د ځمکې څخه پورته پاتې دی د منتوف میټرو سټیشن د جوړولو په جریان کې د ځمکې لاندې نور استنادي دیوالونه هم وموندل شول.

ښار په پرله پسې ډول د دغه لاندې ښارونو د پلازمېنې په توګه وکارول شو : د برابانټ دچي  ،  اوولس والیتونه ، سویلي هالینډ ، د هالنډ انګلستان (د [[امسټرډام|امستردام]] سره یوځای) ، [[بېلجیم|بلجیم]] ، فلیمش ټولنه ، فرانسوي ټولنه او د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمه]] او دا دی اوس د [[اروپایي ټولنه|اروپايي ټولنې]] اداري مرکز دی.


== ډیموګرافیک ==

=== د ډیموګرافیک پراختیا ===
ټول تاریخي معلومات اوسنۍ ښاروالۍ ته اشاره کوي، پشمول لایکن، هارین او نیدر-اوور-هیمبیک.&lt;timeline&gt;
Colors=
 id:a value:gray(0.9)
 id:b value:gray(0.7)
 id:c value:rgb(1,1,1)
 id:d value:rgb(0.7,0.8,0.9)
 id:e value:rgb(0.6,0.7,0.8)

ImageSize = width:800 height:373
PlotArea = left:50 bottom:30 top:30 right:30
DateFormat = x.y
Period = from:0 till:220000
TimeAxis = orientation:vertical
AlignBars = justify
ScaleMajor = gridcolor:b increment:20000 start:0
ScaleMinor = gridcolor:a increment:10000 start:0
BackgroundColors = canvas:c

BarData=
 bar:1806 text:1806
 bar:1816 text:1816
 bar:1830 text:1830
 bar:1846 text:1846
 bar:1856 text:1856
 bar:1866 text:1866
 bar:1880 text:1880
 bar:1890 text:1890
 bar:1900 text:1900
 bar:1910 text:1910
 bar:1920 text:1920
 bar:1930 text:1930
 bar:1947 text:1947
 bar:1961 text:1961
 bar:1970 text:1970
 bar:1981 text:1981
 bar:1990 text:1990
 bar:2000 text:2000
 bar:2010 text:2010
 bar:2020 text:2020
 bar:2022 text:2022

PlotData=
 color:d width:20 align:left

 bar:1806 from:0 till: 73928
 bar:1816 from:0 till: 76969
 bar:1830 from:0 till: 98279
 bar:1846 from:0 till: 129680
 bar:1856 from:0 till: 159809
 bar:1866 from:0 till: 169311
 bar:1880 from:0 till: 183315
 bar:1890 from:0 till: 205096
 bar:1900 from:0 till: 218623
 bar:1910 from:0 till: 218969
 bar:1920 from:0 till: 203058
 bar:1930 from:0 till: 200433
 bar:1947 from:0 till: 184838
 bar:1961 from:0 till: 170489
 bar:1970 from:0 till: 161080
 bar:1981 from:0 till: 139678
 bar:1990 from:0 till: 136706
 bar:2000 from:0 till: 133859
 bar:2010 from:0 till: 157673
 bar:2020 from:0 till: 185103
 bar:2022 from:0 till: 188737

PlotData=

 bar:1806 at: 73928 fontsize:s text: 73928 shift:(-10,5)
 bar:1816 at: 76969 fontsize:S text: 76.969 shift:(-10,5)
 bar:1830 at: 98279 fontsize:S text: 98.279 shift:(-10,5)
 bar:1846 at: 129680 fontsize:S text: 129.680 shift:(-10,5)
 bar:1856 at: 159809 fontsize:S text: 159.809 shift:(-10,5)
 bar:1866 at: 169311 fontsize:S text: 169.311 shift:(-10,5)
 bar:1880 at: 183315 fontsize:S text: 183.315 shift:(-10,5)
 bar:1890 at: 205096 fontsize:S text: 205.096 shift:(-10,5)
 bar:1900 at: 218623 fontsize:S text: 218.623 shift:(-10,5)
 bar:1910 at: 218969 fontsize:S text: 218.969 shift:(-10,5)
 bar:1920 at: 203058 fontsize:S text: 203.058 shift:(-10,5)
 bar:1930 at: 200433 fontsize:S text: 200.433 shift:(-10,5)
 bar:1947 at: 184838 fontsize:S text: 184.838 shift:(-10,5)
 bar:1961 at: 170489 fontsize:S text: 170.489 shift:(-10,5)
 bar:1970 at: 161080 fontsize:S text: 161.080 shift:(-10,5)
 bar:1981 at: 139678 fontsize:S text: 139.678 shift:(-10,5)
 bar:1990 at: 136706 fontsize:S text: 136.706 shift:(-10,5)
 bar:2000 at: 133859 fontsize:S text: 133.859 shift:(-10,5)
 bar:2010 at: 157673 fontsize:S text: 157.673 shift:(-10,5)
 bar:2020 at: 185103 fontsize:S text: 185.103 shift:(-10,5)
 bar:2022 at: 188737 fontsize:S text: 188.737 shift:(-10,5)

&lt;/timeline&gt;{{Clearleft}}

* &lt;small&gt;سرچینې: NIS، Opm: 1806 پورې او په شمول 1981 = سرشمیرنې؛ 1990 او وروسته = نفوس د جنوري په 1&lt;/small&gt;
*

بروکسلشهرت   نړی د بهرنيو وګړو راتګ او د بلجیم وال  او د فلانډرز او سيمو والودینورو  انو او اوسیدونکو لوی شمیر ه ، لاهم داصلي اوسېدونکي  بروکډیر کم لیدل کیږي ندلیبروکسل اصلي اوسېدونکو  دوی حتی یو ځانګړی نوم تی اسه کړ. د مثال په توګه، ''کیټجي'' د بروکسل اصلي اوسیدونکپه بروکسل ی دی چې زیږیدلی او هلته د خپلو والدینو سره یوځای لوی شوی. یو ''زینیک'' هم هلته زږخو یدلی و، مګوازې‌یا پمور  ( د والدينو څخه یو)لار لري چې کولی شي خپل ځان ''کیټجاو بل ووایي'' . د دوی ژبه ځانګړنه ده. د بروکسل اصلي ژبه د برابانټی ژبه ده. په ژب ه''غې ژبې''  کې، دا د [[فرانسوي ژبه|فرانسوي]] څډیریېپپور کړي ور مو او دیې  هاېند ډي کلمو فرانسلتر اثر لاندې راغلي. خص  شوی. دا د منځينژبې ي هالنډ ژبې  د محلي ډول څخه رامینځته شوی چې په مینځنۍ پیړۍ کې وی ي د بروکسل ډوکفرانسوي یده. دل هم تچې وغی لري. داي د هالنډ څیری پ پور کړيکلمې لري او تلفظي ژبې د هالنډ لخوا اغیزمن شوي. په بروکسل کې د دوو رسمي ژبو کارولو په اړه نور معلومات د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمې]] په مقاله کې موندل کیدی شي.

== سیاست ==

=== جوړښت ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:74%; text-align:center;&quot;
! colspan=&quot;2&quot; |بروکسل
! supranational
! [[دولت|ملي]]
! ټولنه
! سیمه
! ولایت
! ولسوالی
! ولسوالی ولسوالی
! کانتون
! ښارګوټی
|-
! rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;font-size:75%;&quot; | اداري
! کچه
|
|
|
|
| colspan=&quot;4&quot; | پلازمینه بروکسل
| '''بروکسل'''
|-
! مدیریت
| ''[[اروپايي کمېسیون|د اروپا کمیسیون]]''
| ''د بلجیم حکومت''
| ''کالج'' 
د ''فلیمش''  ''ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt; ''کالج''
| ''د بروکسل - پلازمینې سیمې حکومت''
| colspan=&quot;4&quot; | ''ډیپوټیشن''
| ''ښاروالۍ''
|-
! شورا
| ''[[اروپايي پارلمان|د اروپا پارلمان]]''
| ''د کوټې'' ''استازي''
| ''د''  ''فلیمش شورا'' 
''د ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;''د'' ''فرانسوي''  شورا
د ''ټولنې کمیسیون''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;د ''عام''  شورا د ''ټولنې کمیسیون''
| د پلازمینې بروکسل پارلمان
| colspan=&quot;4&quot; | ''د ولسوالۍ شورا''
| ''محلي شورا''
|-
! colspan=&quot;2&quot; | تفصیل ډایل کړئ
| د فرانسې ټاکنیز کالج&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; د هالنډ ټاکنیز کالج
| colspan=&quot;3&quot; | د بروکسل - پلازمینې انتخاباتي حوزې&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ( د فلیمش برابانټ انتخاباتي حوزې )
| colspan=&quot;3&quot; | پلازمینه بروکسل
| بروکسل
| '''بروکسل'''
|-
! colspan=&quot;2&quot; | ټاکنې
| ''اروپايي''
| ''فدرالي''
| colspan=&quot;2&quot; | ''فلیمش'' ، ''بروکسل'' او&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;''د فرانسې د ټولنې ټاکنې''
| colspan=&quot;4&quot; |
| ''د ښار شورا''
|}
د ښار شورا د PS ، Groen - Ecolo ، Défi او Change.brussels څخه جوړه ده (د sp.a شاوخوا سیمه ایز لیست).

لاندې کسان د بورډ غړي دي:
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;60%&quot;
! colspan=&quot;3&quot; |د ښاروال او اډرمین کالج
|-
| '''ښاروال'''
| colspan=&quot;2&quot; | فیلیپ بند (PS)
|-
| rowspan=&quot;12&quot; | '''مشران'''
| بنویټ هیلینګز (ایکولو-شین)
| لومړۍ کښتۍ د اقلیم او سپورت لپاره مسؤل دي
|-
| فوزیه حریچ (PS)
| د عامه زده کړو، ځوانانو او بشري منابعو لپاره مشر.
|-
| فیلیپ بند (PS)
| د سیاحت، پرسونل او مالیې لپاره مسؤل 
|-
| بارټ دی هونډټ (ایکولو شنه)
| د حرکت او عامه کارونو مشر
|-
| احمد الکتبي (PS)
| د ملکي ثبت، نفوس او نړیوال پیوستون مشر
|-
| فابین مینګین (Defi)
| د اقتصادي چارو، کارموندنې، سمارټ ښار او اداري ساده کولو لپاره مسؤل 
|-
| ځوابونه (بدلون. بروکسل)
| د ښاري پلان جوړونې، هالنډي زده کړو او هالنډي چارو لپاره مسؤل 
|-
| زوبیده جلب (ایکولو شنه)
| د شنو ځایونو کښتۍ او عامه پاکوالی مسؤل 
|-
| ارناؤډ پینکسټرین (ایکولو شنه)
| وړو  ماشومانو مشر  د اتباعو ګډون او ښاري تجدید.
|-
| ډیلفین هوبا (PS)
| د کلتور، سیاحت او مهمو پیښو لپاره مسؤل 
|-
| لیډیا متیبل نګوی (PS)
| د کور جوړونې، عامه میراثونو او مساوي فرصتونو مشر
|-
| خالد زیان (PS)
| د بروکسل د CPAS مشر
|}

=== د 1976 راهیسې د محلي ټاکنو پایلې ===
ټاکنې هر شپږ کاله وروسته د اکتوبر په دویمه یکشنبه ترسره کیږي. &lt;ref&gt;Zoals bepaald in het [http://www.inforum.be/htmlpages/loi/GKW.htm kiesdecreet].&lt;/ref&gt;

د ۱۹۸۳ کال د [[۱ جنوري|جنورۍ په لومړۍ]] نېټه، د بروکسل لیبرالانو د بلجیم له خپلواکۍ مخکې د ښاروالۍ څوکۍ له لاسه ورکړه او د لومړي ځل لپاره د بروکسل سوسیالیست ښاروال شو. د بروکسل د ټولو ښاروالانو د کتنې لپاره، د بروکسل د ښاروالانو لیست وګورئ.

د 2012 ښاروالۍ په ټاکنو کې، PS-sp.a کارټل د 18 څوکیو سره ترټولو لوی شو، ورپسې cdH (په حقیقت کې، cdH-CD&amp;V کارټل) د 10 څوکیو سره. دریم کارټیل MR-Open Vld هم د 10 څوکیو سره و. Ecolo-Groen د 7 څوکیو سره څلورم ځای خپل کړ. په پای کې، FDF 3 څوکۍ او N-VA 1 څوکۍ ترلاسه کړې. ارغواني اکثریت د PS-sp.a او MR-Open Vld ترمنځ جوړ شوی و، د 49 څوکیو څخه د 28 لازمې وې . فیلیپ کلوز د بروکسل ښار ښاروال دی.


د بروکسل لپاره، لکه د بروکسل پلازمینې سیمې د نورو ښاروالیو لپاره، د اوسیدونکو د شمیر په په نسبت د رایې ورکوونکو شمیر خورا ټیټ دی چې  دا د غیر بلجیم اوسیدونکو د لوړ تناسب له امله دی (که څه هم دوی ممکن د ځانګړو شرایطو لاندې د ښاروالۍ د رایې ورکولو حق لري).  د سیمې په ۱۹ ښاروالیو کې د باطلو او سپینو په ګډون د ټولو رایو شمېر یوازې ۴۴،۶۶ سلنه دی. 

د 2012 کال د اکتوبر په 14 د ښاروالۍ په ټولټاکنو کې، د رای ورکوونکو/اوسیدونکو او غیر حاضرۍ تناسب په لاندې ډول وو:

* بروکسل: 50.22٪ (رایه ورکوونکي / اوسیدونکي) - 19.68٪ (غیر حاضری)
* د بروکسل ټوله سیمه : 53.89٪ (رایه ورکوونکي / اوسیدونکي) - 17.14٪ (غیر حاضری)

* د فلیمش والیتي مرکزونه: 69.30٪ (رایه ورکوونکي / نفوس) - 12.12٪ (غیر حاضری)
* د والون والیتي مرکزونه: 69.04٪ (رایه ورکوونکي / نفوس) - 17.31٪ (غیر حاضری)

=== د اروپا پلازمینه ===
{{بشپړه ليکنه|Brussel als Europese hoofdstad}}
[[دوتنه:Belgique_-_Bruxelles_-_Schuman_-_Berlaymont_-_01.jpg|بټنوک| د برلامونټ ودانۍ، د اروپایي کمیسیون مرکزي دفتر]]
بروکسل  د اروپایي اتحادیې اصلي پلازمینه ګڼل کیږي. د [[اروپايي پارلمان|اروپا پارلمان]] په عمده توګه په بروکسل کې غونډه کوي او دا ښار د [[اروپايي کمېسیون|اروپایي کمیسیون]] او [[اروپايي ټولنې شورا|د اروپایي ټولنې د شورا]] څوکۍ هم ده . د اروپا اقتصادي او ټولنیزه کمیټه ، د سیمې اروپایی کمیټه او یو شمیر  نورې اروپایی ادارې هم په بروکسل کې میشتې دي.

ډیری اروپایی ادارې په لیوپولډ ولسوالۍ کې راټولې شوې دي، چې د اروپا ربع په نوم هم پیژندل کیږي د دې بنسټونو د ودانيو لپاره ډیری نوي اسکائی سکریپرونه جوړ شوي، لکه د برلیمونټ ودانۍ، د جستس لیپسیوس ودانۍ ، د مادوټ برج، د شارلمین ودانۍ ، د استوګنې ماڼۍ او داسي نوري.

د [[ناټو]] مرکزي دفتر او د یورو کنترول EUROCONTROL  مرکزي دفتر د بروکسل په هارن سیمه کې موقعیت لري.

== ځایونه ==
{{څو انځوریزه}}

=== تاریخي میراث ===

* د ګروټ مارکیټ
* د بروکسل ښار تالار
* برودویس
* د سټاک ایکسچینج
* د بینهاور کوچه 
* مینټ (د شاهي مینټ تیاتر)؛ دلته د 1830 کال د بلجیم انقلاب مات شو، چې د بلجیم د خپلواکۍ لامل شو.
* د مانیکن پیس مجسمه
* اتومیم ، یو مشهور یادگار چې د اوسپنې کرسټال استازیتوب کوي 150 ملیارد ځله لوړ شوی. دا د نړیوال میلې په مناسبت جوړ شوی و چې  په 1958 کې ترسره شوه.
* د سینکوانټینیر پارک د خپلو تالارونو ، میوزیمونو ، پارک او تریمبورګ چې د بلجیم د خپلواکۍ د پنځوسمې کلیزې په مناسبت جوړ شوی.
* د سینټ مایکل او سینټ ګودولا کلیسا .
* د بروکسل شاهي ماڼۍ او د بروکسل نږدې پارک .
* د کلیویس-راوینسټین کور
* د Roest d'Alkemade هوټل
* de Marolles : په بروکسل کې د کاري طبقې ولسوالۍ چیرې چې د بروکسل مشهور فلی مارکيټ موقعیت لري. ولسوالي د نافذه قانون محکمو لخوا تسلط لري.
* دي سبلون ، د لرغونو اثارو د سوداګرۍ ولسوالي.
* د هیزل : د 1958 نړیوال نندارتون دلته ترسره شو، چې د اتومیم پاتې برخه ده. دلته به تاسو د آرامۍ ځای بروپارک (د سینما کمپلیکس کیینپولیس ، د فرعي استوایی لامبو جنت اوسیډ ، پارک مینی اروپا ، رستورانتونه) ، د کینګ بوډوین سټیډیم ، د بروکسل ایکسپو (نندارتون ځای) او د بروکسل پلانیټریم هم ومومئ ، کوم چې په جریان کې پرانستل شو. د 1935 نړیوال نندارتون
* د لایکن پارک: د لایکن ماڼۍ (د بلجیم د پاچاهانو د استوګنې) سره د 160 هکتارو ډومین، شاهي زرغون کورونه، د جاپاني برج او چینایي ماڼۍ.
* ښار د ویکتور هورټا لخوا ډیزاین شوي ډیری آرټ نوو کورونه لري ( هوټل وان ایټ ویلډ ، هوټل تسل ، هوټل سولوی ).
* په بروکسل کې د پیرود مختلف آرکیډونه ، پشمول د ګیلریز رویلس سینټ - هوبرټ

=== کلیساګانې ===
ځینې کلیساګانې شاملې دي:

* چپل کلیسا
* زموږ د میرمن کلیسا (لایکن)
* د سینټ مایکل او سینټ ګودولا کلیسا
* سینټ جیکب اپ کوډنبرګ
* زموږ د میرمن سبلون کلیسا
* د Finisterrae زموږ میرمن کلیسا
* د سینټ کیترین کلیسا
* د سینټ جان بیپټیسټ لس بیګینج کلیسا
* د سینټ جان او سینټ سټیون کلیسا د مینیمز کلیسا
* د سینټ نیکولاس کلیسا
* بریګیټین کلیسا

== کلتور ==

=== موزیمونه ===

* د بلجیم د ښکلو هنرونو شاهي موزیمونه چې پکې شامل دي:
** د لرغونو هنرونو میوزیم (15-18 پیړۍ)
** د عصري هنر میوزیم (19-20 پیړۍ)
** د مونیر میوزیم (ایکسیلز)
** د ویرتز میوزیم (ایکسیلز)
** د میوزیم میګریټ میوزیم
* د هنر او تاریخ شاهي موزیمونه ، پدې کې شامل دي:
** د Cinquantenaire میوزیم
** د انساني احساساتو تالار
** د هیلې دروازه
** د لرې ختیځ موزیمونه د جاپاني برج او چینایي پویلین سره
** د موسیقۍ د وسایلو میوزیم
* د BELvue میوزیم
* د اردو او نظامي تاریخ شاهي میوزیم
* Autoworld
* د بلجیم د یهودانو میوزیم
* د طبیعي علومو میوزیم
* د هورټا کور (ایکسیلز)
* د بلجیم کامیک سټریپ میوزیم
* د بلجیم بریورز میوزیم
* د بلجیم د ملي بانک موزیم
* د KBR میوزیم

[[دوتنه:Bruxelles_5_rue_du_Chêne_804.jpg|بټنوک| کافه &quot;لی پوچینیلکیلډر&quot;]]


سربیره پردې ، په ښار کې ډیری رستورانتونه شتون لري چې له هغې جملې څخه الکساندر ، کوم چیز سوی ، سی ګرل ، ولا لورین او WY ته یو یا څو میشیلین ستوري ورکړل شوي.

مهم تالارونه Ancienne Belgique, Munt, the Beursschouwburg او KVS دي . په 1993 کې، Kaaitheater ځان د نڅا، تیاتر او فعالیت لپاره د سینکټیلټپلین د مرکز په توګه تاسیس کړ. بروکسل هم له 2005 راهیسې کیسینو لري.

په 1987 کې، د تورن او ټیکسي د بار وړلو پخوانی سټیشن طبقه بندي شو او په کلتوري او تفریحي ځای بدل شو. تر 2016 پورې، د کولور کیف فستیوال هر کال دلته ترسره کېده، چې په 2017 کې اوسیګیم پارک ته لاړ. د کانال په زون کې د بیکوډوک په څنګ کې د تورن او ټکسي په مقابل کې ، دوه کښتۍ ، د ریک هنر بوټ او د ریک د سیندبوټ ، د 1970s راهیسې هنري فعالیتونه ، جشنونه او کلتوري پروژې تنظیموي.

برسلز د LGBT خلکو لپاره د کافې لړۍ هم لري، کوم چې په عمده توګه د کولنمارټ شاوخوا او شاوخوا موقعیت لري، لکه لی بیلجیکا، لی سولیل او لی ډیټور (پخوانی L'Homo Erectus). د دې هدف ګروپ لپاره یو ګوند چې نړیوال اپیل څخه خوند اخلي لا ډیمینس دی، چې د 1994 راهیسې په بلیسسټراټ کې په مشهور ټیکنو ډیسکو فیوز کې ترسره کیږي. &lt;ref&gt;ZiZo Online: [http://zizo-online.be/la-demence-viert-25-verjaardag-met-drie-dagen-feest La Demence viert 25 verjaardag met drie dagen feest], 25 september 2014&lt;/ref&gt;

=== ژبه ===
د [[بروکسل|بروکسل په پلازمینه سیمه]] کې، فرانسوي او هالنډي رسمي ژبې دي. په هرصورت، ډیری اوسیدونکي، مسافر او 'منظم' بهرنیان په عمده توګه فرانسوي د یوې خبرې ژبې په توګه کاروي. دا دود په بروکسل کې د مختلفو ژبو ګروپونو د عددي تناسب، په بروکسل کې د فلیمش نسبي څو ژبنيزم، او د فرانسوي ویونکو ترمنځ د نورو ژبو نسبتا کم پوهه له لارې رامینځته شوی. د څیړنې له مخې، په بروکسل کې د پام وړ شمیر بیلابیل ژبې په کور دننه خبرې کیږي، او د ژبې مخلوط کورنۍ هم شتون لري.

=== پیښې ===
[[دوتنه:Zinneke-parade-brussel-1350316079.jpg|بټنوک| د زینیک پریډ، می 2008]]
[[دوتنه:Rigafestival_in_Brussel_22-09-2018_14-40-06.jpg|بټنوک| په 2018 کې د اسپانیا په چوک کې د ریګا فستیوال]]

* د ګلانو غالۍ ، په حتی کلونو کې (د مثال په توګه 2016 - 2018 - 2020 او نور. †
* روښانه برسلز ، د ژمي په موسم کې
* د میوزیم شپې تبه ، د مارچ لومړۍ اونۍ پای
* Zinnekeparade ، د حتی کلونو په می میاشت کې
* Kunstenfestivaldesarts ، د می په میاشت کې
* د بلجیم ویاړ ، د می په میاشت کې
* د بروکسل اومیګینګ ، په جون او جولای کې
* کولور کیف ، د جون وروستۍ اونۍ پای
* بروزیلا ، د جولای دویمه اونۍ پای
* د بروکسل بد ، په جولای او اګست کې
* زیدفور ، د جولای له دویمې نیمایي څخه د اګست تر دویمې نیمایي پورې
* Bruksellive ، د جولای وروستۍ اونۍ پای
* د اګست په میاشت کې د بروکسل سمر فستیوال

== اقتصاد ==
د بروکسل اقتصاد د خدماتو سکتور او عامه ادارو کې د فعالیتونو تسلط لري. دا فعالیتونه اکثرا د پلازمینې ښار فعالیت سره تړاو لري:

* وزارتونه، ملي او سیمه ییز بنسټونه؛
* سفارتونه او نمایندګي؛
* [[ناټو|د ناټو]] مرکزي دفتر
* د څو هیوادونو سیمه ایز او اروپایی مرکزونه؛
* مشاورین او حقوقي خدمتونه؛
* د خوړو او تفریح صنعت؛
* ارتباط: هوايي چلند ، [[لېږدچارې|ترانسپورت]] . † †
* د موټر تولید: آډیو برسلز .

یوه مهمه سوداګریزه ولسوالۍ د مرکز شمال ته د نورډرومیټ (د اسپیس نورډ) د شمالي سټیشن شاوخوا ده. سیمه د لوړ پوړو ودانیو لخوا مشخص کیږي. همدارنګه د مرکز په مستقیمه ختیځ کې د ښار منظره د دفترونو (د ټیټو لوړو ودانیو) لخوا تسلط لري. مرکزي سټیشن ته نږدې د مرکزي پلازا ودانۍ په 15 پوړونو کې 23,000 m² دفترونه لري.

د اروپایی موسسو شتون څخه مننه، ډیری نړیوالو شرکتونو په بروکسل کې یوه څانګه غوره کړې. د پایلې په توګه ، په بروکسل کې د دفتر ځای لپاره مستحکم لوړه غوښتنه شتون لري ، حتی په اقتصادي بحران کې. دا ښار د [[لندن]] او [[پاریس]] وروسته په اروپا کې دریم مهم سوداګریز ښار دی. بروکسل هم د کانګریس یو مهم ښار دی او ښار په دې وروستیو کې د نړۍ ترټولو مهم ډیپلوماتیک ښار په توګه د واشنګټن DC څخه تیر شوی دی.

=== هټۍ ===
د پیرودلو مشهور سړکونه د ریو نیو ، ریو لوئس او ریو انټوین ډانسارټ دي. په بروکسل کې یو له مشهور پیرود آرکیډونو څخه د ګالریز رویلس سینټ هوبرټ دی.

== خوځښت ==

=== د سړک ترافیک ===
[[دوتنه:Brussels_4.35995E_50.84400N.jpg|بټنوک| د بروکسل سپوږمکۍ عکس]]
په بلجیم کې د مرکزي موقعیت له امله، بروکسل د ډیری لویو لارو له لارې رسیدلی شي. ښارونه لکه ګینټ ، برګس ، انټورپ ، لیج ، نامور ، مګر [[امسټرډام|امستردام]] ، [[روتردام|روټردام]] ، کولون ، [[پاریس]] او لوګزامبورګ هم د بروکسل سره ښه سړکونه لري.

* (لوی) حلقه R0 : د موټرو لاره چې د بروکسل سیمه محاصره کوي
* R20 کوچنی حلقوي سړک: د تونلونو لړۍ او د سړکونو له لارې چې د بروکسل مرکز ته خدمت کوي او د 14 او 15 پیړیو راهیسې د ښار دیوالونه تعقیبوي. نومونه داسې ښکاري چې د ښار د زړو دروازو یادونه کوي لکه د نامور دروازه، هیل ، نینوف ، اندریلچټ ، لیوین ، شایربیک او داسې نور.

د جون په 28، 2015، مرکزي لارې په جزوي توګه وتړل شوې او په مرکز کې 50 هکتاره سیمه د موټر څخه پاکه شوه، په اروپا کې د موټر څخه پاک دوهم لوی مرکز، له وینس وروسته. &lt;ref&gt;[http://nieuws.vtm.be/binnenland/147757-brussel-opent-50-ha-voetgangerszone Brussel opent 50 ha voetgangerszone], VTM, geraadpleegd op 29 juni 2015&lt;/ref&gt;

مسافر کولی شي د اورګاډي مختلف سټیشنونه وکاروي. د مسافرینو ترانسپورت لپاره ترټولو مهم د شمال او سویل ارتباط دی.
[[دوتنه:Station_Brussel-Centraal_Gebouw.jpg|بټنوک| د بروکسل مرکزي سټیشن]]

* د بروکسل جنوبي سټیشن : د بلجیم اصلي نړیوال سټیشن (د TGV ، Eurostar ، Thalys ، ICE او نورو نړیوالو اړیکو لخوا خدمت شوی)
* د بروکسل-کاپیلیکرک سټیشن
* د بروکسل مرکزي سټیشن
* د بروکسل کانګرس سټیشن
* د بروکسل شمالي سټیشن

ټول ملي مسافر وړونکي اورګاډي چې په بروکسل کې زنګ وهي په بروکسل - شمال ، بروکسل - مرکزي او بروکسل - سویل کې ودریږي. په بروکسل-کاپیلیکرک او کانګریس کې، چې د شنبې، یکشنبه او عامه رخصتیو کې تړل کیږي، یوازې یو څو محلي اورګاډي ودریږي. نامور او لوګزامبورګ ته ټول ریل ګاډي د بروکسل-لوګزامبورګ سټیشن او بروکسل-شومان سټیشن کې ودریږي، اروپایی ادارو ته نږدې.

له بروکسل څخه، ښارونو لکه [[امسټرډام|امستردام]] ، [[روتردام|روټردام]] ، [[لندن]] ، کولون ، [[پاریس]] ته د اورګاډي له لارې نږدې 2 ساعتونو کې رسیدلی شي. لیل (لیل) حتی د بروکسل څخه د یو ساعت په اوږدو کې دی. فرانکفورت ، لیون او سټراسبورګ ته د اورګاډي سفر 3-4 ساعته وخت نیسي. د مارسیل, مونټپیلیر او نیس ته اورګاډي هم شتون لري.
[[دوتنه:Metro_Brussels.svg|بټنوک| د بروکسل میټرو لاین شبکه]]

=== عامه ترانسپورت ===
د بروکسل میټرو 60 سټیشنونه لري چې په دوه محورونو کې خپریږي. د اپریل 2009 راهیسې، د میټرو لاین اضافه شوی، د ډیرو او چټکو اړیکو لپاره اجازه ورکوي. دلته د ټرام پراخه شبکه هم شتون لري ، د شمال - سویل اړیکې د هغې د جاذبې مرکز په توګه (جنوب سټیشن - بیورس - شمالي سټیشن ، د اورګاډي شمال - سویل ارتباط سره موازي). د ټرام ځینې اړیکې د Vlaamse Rand کې ځایونو ته ځي، لکه Groot-Bijgaarden ، Tervuren ، Drogenbos او Wezembeek-Oppem .

د بسونو پراخه شبکه ډاډ ورکوي چې د [[بروکسل|بروکسل - پلازمینې سیمې]] شاوخوا شاوخوا هر ځای د عامه ترانسپورت لخوا د لاسرسي وړ دی. د بروکسل - پلازمینې سیمه کې ځایی ټرانسپورټ په عمده توګه د STIB لخوا ترسره کیږي. د Flanders په تړاو ترانسپورت په عمده توګه د De Lijn لخوا چمتو کیږي، والونیا ته ترانسپورت په عمده توګه د TEC لخوا.
{|
|
* ۱۹۸۳ ز&lt;/img&gt; اتلانتا ( [[د امریکا متحده آیالاتونه|امریکا]] )
* ۱۹۹۲&lt;/img&gt; [[برلين|برلین]] ( [[المان|آلمان]] )
* ۱۹۹۴&lt;/img&gt; [[بیجنګ|بیجینګ]] ( [[چین د خلکو جمهوریت|چین]] )
* ۱۹۹۶&lt;/img&gt; [[مسکو]] ( [[روسیه]] )
* ۲۰۰۳&lt;/img&gt; [[پراګ]] ( [[چک جمهوریت]] )
|
* &lt;/img&gt;[[ټیټوان|تیتوان]] ( [[مراکش]] ) &lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20180724183642/http://www.vvsg.be/Internationaal/Noord-Zuid/Stedenbanden/Pages/Overzicht.aspx Stedenbanden Brussel] vvsg.be&lt;/ref&gt;
* &lt;/img&gt; [[کینشاسا|کنشاسا]] ( [[د کانګو دیموکراتیک جمهوریت|کانګو]] )
* &lt;/img&gt; [[برازیل|برازیلیا]] ( [[برازیل]] )
* &lt;/img&gt; [[Ljubljana]] ( [[سلووانیا|سلووینیا]] )
* &lt;/img&gt; [[مادرید]] ( [[اسپانیا|هسپانیه]] )
|
* &lt;/img&gt;[[ايچک|ايچي]] ( [[جاپان]] )
* &lt;/img&gt; [[تیرانا]] ( [[البانیا]] )
* &lt;/img&gt; [[مونټريال|مونټریال]] ( [[کاناډا]] )
* &lt;/img&gt; [[واشنګټن ډي سي]] ( [[د امریکا متحده آیالاتونه|متحده ایالات]] )
|
|}

== د بروکسل څخه مشهور شخصیتونه ==
{{Navigatie hoofdsteden Europa}}
{| class=&quot;navigatiesjabloon&quot; cellpadding=&quot;0&quot; style=&quot;width:100%; font-size:87%; clear:both; margin-top:1em; margin-bottom:-7px; border:1px solid #aaaaaa; background-color:#f8f8f8;&quot;
! style=&quot;width:100%; padding-bottom:2px; background-color: #ddeef8; color:black;&quot; |Hoofdsteden in [[Europa (werelddeel)|Europa]]
|-
| colspan=&quot;1&quot; style=&quot;text-align:center; padding:0 3px;&quot; |
{| class=&quot;vatop&quot; cellpadding=&quot;0&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot; background: transparent; margin: 0px auto 0px auto; text-align: left;&quot;
| style=&quot;text-align: right; &quot; |'''Onafhankelijke staten:'''
| style=&quot;padding-left: 4px;&quot; |[[Amsterdam (hoofdbetekenis)|Amsterdam]] · [[Andorra la Vella]] · [[Athene (stad)|Athene]] · [[Belgrado]] · [[Berlijn (hoofdbetekenis)|Berlijn]] · [[Bern (stad)|Bern]] · [[Boedapest]] · [[Boekarest]] · [[Bratislava]] · [[Brussel (stad)|Brussel]] · [[Chisinau]] · [[Dublin (hoofdbetekenis)|Dublin]] · [[Helsinki]] · [[Kiev]] · [[Kopenhagen (hoofdbetekenis)|Kopenhagen]] · [[Lissabon]] · [[Ljubljana]] · [[Londen]] · [[Luxemburg (stad)|Luxemburg]] · [[Madrid (stad)|Madrid]] · [[Minsk]] · [[Monaco-Ville]] · [[Moskou (hoofdbetekenis)|Moskou]] · [[Nicosia (Cyprus)|Nicosia]] · [[Oslo (hoofdbetekenis)|Oslo]] · [[Parijs (hoofdbetekenis)|Parijs]] · [[Podgorica]] · [[Praag]] · [[Pristina]] · [[Reykjavik]] · [[Riga]] · [[Rome (stad)|Rome]] · [[San Marino (stad)|San Marino]] · [[Sarajevo]] · [[Skopje]] · [[Sofia (stad)|Sofia]] · [[Stockholm (hoofdbetekenis)|Stockholm]] · [[Tallinn]] · [[Tirana (stad)|Tirana]] · [[Vaduz]] · [[Valletta]] · [[Vaticaanstad]] · [[Vilnius]] · [[Warschau (hoofdbetekenis)|Warschau]] · [[Wenen]] · [[Zagreb]]
|-
| style=&quot;text-align: right;&quot; |&lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;'''Afhankelijke gebieden:'''&lt;/span&gt;
| style=&quot;padding-left: 4px;&quot; |[[Douglas (Man)|Douglas]] · [[Gibraltar (hoofdbetekenis)|Gibraltar]] · [[Longyearbyen]] · [[Mariehamn]] · [[Saint Helier]] · [[Saint Peter Port]] · [[Tórshavn]]
|}
|}
 
[[وېشنيزه:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>drmckh6kbvngd02oh5m13h06c3w6g29</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د احصایې او معلوماتي ملي اداري</title>
    <ns>0</ns>
    <id>62953</id>
    <revision>
      <id>283192</id>
      <parentid>283075</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T10:26:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>عثمان منصور انصاري</username>
        <id>200</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8653" xml:space="preserve">'''د احصایې او معلوماتو ملي اداره''' چې مخکې د احصایې مرکزي ادارې تر نوم لاندې کار کاوه، په ۱۳۵۱ لمریز کال کې د [[افغانستان]] اسلامي جمهوري دولت په چوکاټ کې د یوې خپلواکې ادارې په توګه جوړه شوه څو د یو ملي احصاییوی سېستم په جوړولو سره، د احصایيوي معلوماتو په ټولو برخو کې د ښه مدیریت په موخه همغږي رامنځته کړي.

دا اداره د افغانستان د ادارو په کچه یو اکاډمیک او مهم بنسټ دی چې د احصایې برخه کې یې ګڼ شمېر فعالیتونه ترسره کړي چې مهمه یې د نفوسو سرشمېرنه او د لومړي ځل لپاره د سرشمېرنې په پار کور په کور نوملړ جوړول و چې د 1354-1357 کلونو پورې ترسره شو. بلاخره په 1358 کال کې په افغانستان کې د نفوسو لومړنۍ سرشمېرنه ترسره شوه. تر اوسه پورې ددې ادارې نور فعالیتونه لکه د نمونه يي سروې پلي کول، د جاريه سروې ګانو څخه د ارقامو او شمېرو راټولول او د احصاییوي معلوماتو خپرول یادولی شو.

د موقتې ادارې له جوړېدو نه وروسته، د احصایې مرکزي ادارې خپل احصاییوي فعالیتونه له سره پيل کړل چې هماغه پخوانی ماموریت ( د ارقامو راټولول، یوځای کول، شننه او خپرول) وو.

د احصایې مرکزي اداره په 1397 کال کې د افغانستان اسلامي جمهوري دولت، د اړتیا له مخې د مسلکي او مالي او اداري معاونیتونو ترڅنګ د جغرافیایي معلوماتو د انسجام او د معلوماتي سېستمونو د پراختیا او انسجام معاونیتونه یې هم د دې ادارې په تشکیلاتي چوکاټ کې اضافه کړه چې د ادارې د همدې تشکیلاتو د پراخوالي نه وروسته د ادارې نوم هم د احصایې او معلوماتو ملي ادارې ته واوړېد.

ورپسې د ۱۳۹۷ کال د مرغومي په ۲۲ نېټه د ولسمشرۍ عالي مقام د ‍۱۲۹ ګڼې فرمان په اساس د نفوسو احوالو ثبت او تذکرو وېش خدمتونو لوی مسوولیت چې مخکې د نفوسو د احوال ثبتولو مرکزي ادارې اړوند و، ور وسپارل شول.

د احصایې او معلوماتو ملي اداره د هېواد په کچه د پراخو تشکیلاتو لرونکې ده چې څلور معاونیتونه لري چې ټول د یوه عمومي ریاست اغېز لاندې فعالیت کوي.

د دې ادارې احصایې معاونيت دنده لري څو د احصاييوي سېستمونو معياري جوړولو، پياوړتیا او د احصاييوي فعاليتونو پراختیا برخو کې کار وکړي، یاد معاونيت په بېلابېلو اقتصادي، ټولنیزو او چاپيريالي فعاليتونو برخو کې باکیفيته ارقام توليد او وړاندې کوي.

د جغرافیایي معلوماتو معاونیت، د هېواد ټول جغرافیایي معلومات راټولوي، ثبتوي او سمبالوي. په ملي کچه د معلوماتو راټولونه، د ریموټ سینسنګ نوې ټېکنالوژۍ او د جغرافیایي معلوماتو سیستم ((Geographic Information System نه په ګټنې ترسره کېږي.

د معلوماتي سېسټمونو معاونيت د نوې تېکنالوژۍ نه په ګټنې تر ډېره د ارقامو او احصاییوي معلوماتو په راټولولو، د هېواد لرې پرتو سيمو کې د اغېزمنو سروې ګانو په ترسره کولو، په واحد اطلاعاتي بانک کې د احصاييوي معلوماتو ځای پرځای کول، دولتي ادارو ته د معلوماتي سېسټمونو جوړول او پراخه کول، همدرانګه د ادارې دننه د معلوماتي ټېکنالوجۍ سېسټمونه مدیريت کوي.

د احوال ثبتولو معاونیت د ژوند پېښو مدني معلوماتو د ثبتولو او د هېواد دننه او بهر کې د هویت تثبیت یوازینی مرجع ده چې هېوادوالو ته د الکترونیکي تذکرو په ګډون، دوامداره او با کیفیته خدمتونو په وړاندې کولو بوخت دی څو د ښې حکومتولۍ په رامنځته کولو کې رول ولوبوي.

مالي او اداري معاونیت د همغږي رامنځته کوونکي او د نورو برخو د ملاتړ کوونکي په توګه فعالیت کوي چې تر ډېره د بشري سرچينو، خدمتونو، تدارکاتو او مالي برخو کې دې ادارې ته خدمتونه وړاندې کوي.

د احصایې او معلوماتو د ملي ادارې تشکیلات په مرکز کې ۳۳ ریاستونو ته رسېږي او همدارنګه ددې ادارې دفترونه د هېواد په ټولو ولایتونو کې د احصایې او معلوماتو ریاست تر نامه لاندې فعالیت کوي.

ټول هغه ارقام او احصاییوي معلومات چې دا اداره یې وړاندې کوي، د شواهدو پر بنسټ ولاړه ده، په ملي کچه د پالیسیو د جوړولو او په اغېزمنو پلان ګذاریو او تصمیم نیولو کې ډ‌ېر ارزښت لري.

دا اداره همدا اوس د (ځواب ویوونکي او احصاییوي اساسي سېسټم جوړول) لیدلوري لرلو، د احصایيوي ارقامو ثبتولو د یوه واحد سېسټم جوړولو په موخه او په هېواد کې د احصاییوي فعالیتونو انسجام او همغږۍ ټینګښت برخه کې کار کوي. د احصایې او معلوماتو ملي اداره د یوه ملي بنسټ په توګه، ژمنه ده څو هېوادوالو او ملي او نړیوالو بنسټونو ته چټک، باکیفیته او برابر خدمتونه وړاندې کړي.

'''احصایې او معلوماتو ملي ادارې تشکیلاتي جوړښت'''

د احصایې او معلوماتو ملي اداره د هېواد په کچه پراخ تشکیلات لري، چې پکې درې معاونیتونه، یو عمومي ریاست، په مرکز کې ۲۹ ریاستونه او یو حقوقي مشاوریت او په ولایتونو کې د احصایې او معلوماتو تر نامه لاندې ۳۴ ریاستونه دي، چې ټول د دې ادارې د مقام تر اثر لاندې فعالیت کوي.

مالي او اداري معاونیت مسوولیت لري، چې بشري سرچینې، اداري، خدمتونه، تدارکات او مالي څانګې مدیریت کړي او له نورو مسلکي او تخنیکي برخو سره د موخو په تر لاسه کولو کې مرسته وکړي.

د احصایې معاونیت، د احصاییوي سیستمونو د پراختیا، پیاوړتیا او معیاري کولو، سروې ګانو تطبیق کولو، او د احصاییوي ارقامو او معلوماتو راټولولو، توحید، ارزولو او وړاندې کولو په برخه کې فعالیت کوي.

د نفوسو د احوال ثبتولو معاونیت، د دیموګرافیکي او حیاتي معلوماتو د ثبت او د هېواد د وګړو د هویت د تثبیت مرجع ده، چې خلکو ته د کیفیت لرونکو خدمتونو وړاندې کولو په موخه کار کوي تر څو د ښې حکومتولۍ په برخه کې  د مثبت بدلون را وستلو په برخه کې خپل رول ولوبوي.

د جغرافیایي معلوماتو عمومي ریاست، د هېواد جغرافیایي معلومات راټولوي، ذیرمه او مدیریت کوي او په ملي کچه معلومات د معاصرې ټکنالوژۍ لکه ریموټ سینسنګ، او جغرافیایي معلوماتي سیسټم یا  Geographic Information System (GIS)په کارولو سره راټولوي.
==نورې لیکنې==
==تړلې لیکنې==
==سرچینې==</text>
      <sha1>3n8zm2vl2d4ee6a39stt4jzdd6zkubd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>الوتکه (فلم)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>62974</id>
    <redirect title="الوتکه! (فلم)" />
    <revision>
      <id>283158</id>
      <timestamp>2022-07-22T17:37:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jimmy&amp;Friends 2</username>
        <id>27531</id>
      </contributor>
      <comment>Jimmy&amp;Friends 2 د [[الوتکه (فلم)]] مخ [[الوتکه! (فلم)]] ته ولېږداوه</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36" xml:space="preserve">#REDIRECT [[الوتکه! (فلم)]]</text>
      <sha1>9xwvm5lq40fjpp20kj4zz9u3rny5baf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د مينې ډيوه</title>
    <ns>0</ns>
    <id>62975</id>
    <revision>
      <id>283161</id>
      <timestamp>2022-07-22T18:13:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.235.176.18</ip>
      </contributor>
      <comment>د &quot;امینی.دیوه&quot; تورو مخ جوړ شو</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19" xml:space="preserve">امینی.دیوه</text>
      <sha1>33f9qq4x4cc934i3bqxvkeb1j64sssz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>فتانه گیلانی</title>
    <ns>0</ns>
    <id>62976</id>
    <revision>
      <id>283166</id>
      <timestamp>2022-07-22T19:11:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>افغان پالیسی</username>
        <id>2743</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;مېرمن فتانه ګیلاني په ۱۳۹۲ لمریز کال کې په کابل ښار کې زېږېدلې ده. فتانه ګیلاني مېرمن اسحاق ګیلاني ده. نوموړې یوه جګړه ماره وه او د افغان ښځو د خدمت په تړاو یې په ډېرو پوستونو کې کار کړی دی. [[دوتنه:میرمن_فتانه_گیلانی.png|کيڼ|250px|بټنوک|فتانه گیلانی]]  '''مخینه'''  فت...&quot; تورو مخ جوړ شو</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3599" xml:space="preserve">مېرمن فتانه ګیلاني په ۱۳۹۲ لمریز کال کې په کابل ښار کې زېږېدلې ده. فتانه ګیلاني مېرمن اسحاق ګیلاني ده. نوموړې یوه جګړه ماره وه او د افغان ښځو د خدمت په تړاو یې په ډېرو پوستونو کې کار کړی دی.
[[دوتنه:میرمن_فتانه_گیلانی.png|کيڼ|250px|بټنوک|فتانه گیلانی]]

'''مخینه'''

فتانه اسحق ګېلاني د سيد فاروق سعيدي لور په ۱۳۴۰لمريز کال کې په کابل کې په يوې روڼ آندې کورنۍ کې نړۍ ته سترکې پرانيستې او په ۱۹۷۳ زېږديز کال کې له ملالۍ لېسې څخه فارغه شوي ده. مېرمن اسحق ګېلاني خپلې لوړې زده کړې د پاکستان په پېښور کې د کور د چارو د تدبير په برخه کې سر ته رسولي او له ۱۹۸۶زېږديز کال راپدېخوا د افغانستان د ښځو د ټولنې بڼسټ اېښودونکي او مشره ده.

'''فعالیتونه'''

مېرمن اسحق ګېلاني د ټولنيزو فعاليتونو تر څنګ په پېښور کې د آريانا ښوونځي بڼسټ اېښودونکي او مديره هم وه چې افغان کډوال ماشومانو ته يې د زده کړې لاره هواره کړه. نوموړي د خپلو ټولنيزو فعاليتونو په رڼا کې يو لړ د پام وړ وياړنې لري، په ځانګړي ډول له کورنيو او نړېوالو ادارو څخه يې ګڼ شمېر جايزې تر لاسه کړي دي چې ځينې يې په لاندې ډول دي: د کډوالو مېرمنو او کوچنيانو جايزه، د ښځو کمېسيون، نيويارک، امريکا. د هسپانيې د شهزاده جايزه (نړيواله همکاري ۱۹۹۸) مادريد هسپانيه. د سولې د سفير جايزه، د نړېوالې د سولې سازمان، ۲۰۰۶ زېږديز کال امريکا او دېته ورته نورې جايزې چې په ملي او نړېواله کچه يې تر لاسه کړي دي. مېرمن ګېلاني د افغانستان د ښځې ټولنې بڼسټ اېښودونکي او د همدې ټولنې مشره په توګه خپل ډېری فعاليتونه د ښځو او کوچنيانو د حقونو څخه د ملاتړ او دفاع په برخه کې تر سره کړي دي. نوموړي د يوې مبارزې مېرمنې په توګه تل کوښښ کړی چې د ټولنيز عدالت او د ښځو د حقونو د خونديتوب په برخه کې کار ؤګړي، چې اوس هم دوام لري.
== شخصي ژوند ==
مېرمن فتانه په ۱۳۶۰ کال کې له اسحاق ګیلاني سره واده وکړ او دوه لوڼې لري.

'''ماخذ'''
#فتانه گیلانی: تباهی مردم، از جاه طلبی برخی از سران مجاهدین سرچشمه می گیرد
چهارشنبه ۲ حوت ۱۳۹۱
[http://www.jomhornews.com/fa/news/24251/]
#گفتگو با فتانه گیلانی همسر اسحاق گیلانی از رهبران جهادی افغان لیکونکی مریم غم گسار د بی بی سی ویبساید
[https://www.bbc.com/persian/afghanistan/2013/03/130305_l93_gillani]


{{reflist}}

[[وېشنيزه:افغان جهادی]]
[[وېشنيزه:افغان جهادی واکمان]]
[[وېشنيزه:د افغانستان دجهادی ډلې سياستوال]]
[[وېشنيزه:ژوندي خلک]]</text>
      <sha1>5nj5zziim9gv7g7fivrmnd52mz32vc6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د کارن خبرې اترې:Kipflick</title>
    <ns>3</ns>
    <id>62977</id>
    <revision>
      <id>283172</id>
      <timestamp>2022-07-22T20:00:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ښه راغلاست پیغام ورکوونکی</username>
        <id>11444</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="477" xml:space="preserve">{{ښه راغلئ|realName=|name=Kipflick}}

-- &lt;span style=&quot;font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt; '''[[کارن:Af420|&lt;font color=&quot;black&quot;&gt;'''Af420''']]''' &lt;/span&gt; &lt;sup&gt;&lt;font face=&quot;MCS Quds SU normal&quot; size=&quot;3&quot;&gt;'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|&lt;font color=&quot;#69 69 69&quot;&gt;'''اړیکه''']] '''&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; ۲۰:۰۰, ۲۲ جولای ۲۰۲۲ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړیوال ‌وخت''']])</text>
      <sha1>ahpvv3fpf0p3w7943pv7vcox08db0g6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د کارن خبرې اترې:Meddmirr</title>
    <ns>3</ns>
    <id>62978</id>
    <revision>
      <id>283173</id>
      <timestamp>2022-07-22T21:14:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ښه راغلاست پیغام ورکوونکی</username>
        <id>11444</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="477" xml:space="preserve">{{ښه راغلئ|realName=|name=Meddmirr}}

-- &lt;span style=&quot;font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt; '''[[کارن:Af420|&lt;font color=&quot;black&quot;&gt;'''Af420''']]''' &lt;/span&gt; &lt;sup&gt;&lt;font face=&quot;MCS Quds SU normal&quot; size=&quot;3&quot;&gt;'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|&lt;font color=&quot;#69 69 69&quot;&gt;'''اړیکه''']] '''&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; ۲۱:۱۴, ۲۲ جولای ۲۰۲۲ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړیوال ‌وخت''']])</text>
      <sha1>fq3fn6ow7se1e6wcj4s58knfumd0h6k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د کارن خبرې اترې:Mohseni1008</title>
    <ns>3</ns>
    <id>62979</id>
    <revision>
      <id>283174</id>
      <timestamp>2022-07-22T21:33:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ښه راغلاست پیغام ورکوونکی</username>
        <id>11444</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="480" xml:space="preserve">{{ښه راغلئ|realName=|name=Mohseni1008}}

-- &lt;span style=&quot;font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt; '''[[کارن:Af420|&lt;font color=&quot;black&quot;&gt;'''Af420''']]''' &lt;/span&gt; &lt;sup&gt;&lt;font face=&quot;MCS Quds SU normal&quot; size=&quot;3&quot;&gt;'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|&lt;font color=&quot;#69 69 69&quot;&gt;'''اړیکه''']] '''&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; ۲۱:۳۳, ۲۲ جولای ۲۰۲۲ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړیوال ‌وخت''']])</text>
      <sha1>n6tlmyyhabyx7r2bjrollp0tzes6tez</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د اوکراين د خپلواکۍ جګړه</title>
    <ns>0</ns>
    <id>62980</id>
    <revision>
      <id>283175</id>
      <timestamp>2022-07-23T01:28:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:fa:Special:Redirect/revision/33310702|جنگ استقلال اوکراین]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10297" xml:space="preserve"> {{Infobox military conflict|conflict=د اوکراين د خپلواکۍ جګړه|image=[[پرونده:Mityng.jpg|300px]]|caption=د صوفيې په ميدان (چوک)کې د جمهوري غوښتونکو څرګندونې [[کی‌یف]] په ۱۹۱۷کې|date=۸ نومبر ۱۹۱۷ – ۱۷ نومبر ۱۹۲۱{{سخ}}&lt;small&gt;''({{Age in years, months, weeks and days|month1=11|day1=08|year1=1917|month2=11|day2=17|year2=1921}})''&lt;/small&gt;|place=[[مرکزي اروپا]] و [[ختيځه اروپا]]|partof=ختيځ جبهه [[لومړۍ نړيواله جګړه]]{{سخ}}و [[د روسيې داخلي جګړه]]|territory=د اوکرایین د شوروي سوسیالیست جمهوریت جوړښت او [[دوهم پولنډي جمهوریت]]  هغه څه چې اوس [[لوېدیځ اوکراین]] دی ترلاسه کوي.|result=بريا [[بلشويک]]|combatant1={{flagicon image|Flag of Ukrainian People's Republic 1917.svg}} [[داوکراين خلقي جمهوریت]]{{سخ}}
{{flagicon image|Flag of Ukrainian People's Republic 1917.svg}} [[د لوېديخ اوکراين خلقي جمهوریت]]{{سخ}}
----
{{flagicon image|Flag of the German Empire.svg}} [[د جرمني امپراتوري]]{{سخ}}{{small|(۱۹۱۸)}}{{سخ}}
{{flagicon image|Flag of Poland.svg}} [[د پولينډ دوهم جمهوریت]]{{سخ}}{{small|(۱۹۲۰–۱۹۲۱)}}|combatant2={{flagicon image|Flag of the Ukrainian SSR 1919.png}} [[د اوکراين سوسياليستي شوروي جمهوريت]]{{سخ}}{{flagicon|Russian SFSR|1918}} [[د فدراتيو روسيې سوسياليستي شوروي جمهوريت]]&lt;hr&gt;
{{flagicon image|RPAU flag.svg}} [[د اوکراين جګړه]]{{سخ}}{{small|(تر ۱۹۱۹)}}|combatant3={{flagicon image|Flag of the Ukranian State.svg}} [[د اوکراين دولت]]{{سخ}}
{{flagicon image|Flag of Russia.svg}} [[سپينه جګړه]]&lt;hr&gt;
{{flagicon|German Empire}} [[د جرمني امپراتوري]]{{سخ}}{{small|(۱۹۱۷–۱۹۱۸)}}&lt;hr&gt;
{{flagicon image|Flag of Romania.svg}} [[د رومانيا پادشاهي]]{{سخ}}{{small|(۱۹۱۸)}}
* {{flagicon image|Flag of the Moldavian Democratic Republic.svg}} [[د مولداوې ديموکراتيک جمهوريت]]
{{flagicon image|Flag of Poland.svg}} [[د پولينډ دوهم جمهوريت]]{{سخ}}{{small|(۱۹۱۸–۱۹۱۹)}}&lt;hr&gt;
{{flagicon image|Flag of France.svg}} [[د فرانسې دريم جمهوريت]]{{سخ}}{{small|(۱۹۱۹)}}{{سخ}}
{{flagicon image|Flag of Greece (1828-1978).svg}} [[د يونان پادشاهي]]{{سخ}}{{small|(۱۹۱۹)}}|commander1=|commander2=|strength1=|strength2=|casualties1=|casualties2=}}

'''د اوکراین د خپلواکۍ جګړه''' ( {{Lang-en|Ukrainian War of Independence}}   ) د سیاسي او نظامي ځواکونو تر منځ د سختو جګړو دوره وه چې د 1917 مېلادي څخه تر 1921 مېلادي کلونو پورې یې دوام درلود. دا شخړې د [[اوکراین]] د جمهوریت د رامنځته کېدو لامل شوې. چې وروسته [[شوروي اتحاد|د شوروي اتحاد]] یوه برخه شوه.

په دې شخړو کې، حکومتي، سیاسي او نظامي ځواکونه د اوکراین [[ولسپالنه|ملتپالان]] ، [[انارشيزم|انارشيستان]] ، [[بالشویک گوند|بالشویکان]] ، د [[اتریش- هنګري امپراتورۍ]]، د [[المان|آلمان]] استعماري ځواکونه، [[عثمانې ټولواکمني|عثماني امپراتورۍ]] ، [[بلغاریا|د بلغاریا سلطنت]] ، د [[بلاروس|سپینې روسیې]] رضاکار پوځ، او [[د پولنډ دویم جمهوریت|د پولينډ دوهم جمهوريت]] ځواکونه شامل وو. [[د پولنډ دویم جمهوریت|د پولنډ جمهوریت]] [[د فبروري اوښتون|د فبرورۍ له انقلاب]] وروسته د اوکراین د کنټرول لپاره جګړه وکړه، د [[روسیه|روسیې]] په سلطنت کې، د [[رومانیا]] او [[فرانسه|فرانسې]] متحدین هم ښکیل وو. پورته ذکر شوي شخړې د فبروري 1917 مېلادي څخه تر نومبر 1921مېلادي پورې دوام وکړ او د بالشویکانو، [[پولنډ]] ، [[رومانیا]] او [[چیکوسلواکيا|چکوسلواکیا]] ترمنځ د [[اوکراین]] د جلا کېدو لامل شو. دا شخړه [[د روسيې کورنۍ جګړې|د روسیې د کورنیو جګړو]] او [[لومړنۍ نړېواله جگړه|د لومړۍ نړیوالې جګړې]] د ختیځې جبهې د تړلو په توګه هم ګڼل کیږي.

== شاليد ==
د [[لومړنۍ نړېواله جگړه|لومړۍ نړیوالې جګړې]] پر مهال اوکراین په لومړۍ کرښه کې و. د 1917 په پیل کې، د بروزیلوف له یرغل وروسته، [[د روسيې سترواکي|د روسیې امپراتورۍ]] پوځ د والینیا او ختیځ ګالیشیا بېرته ونیول. د 1917 مېلادي کال د فبرورۍ انقلاب د روسیې په امپراتورۍ کې ډېری توکمیزې ډلې وهڅولې چې د لویې خپلواکۍ او ځاني حکومت غوښتنه وکړي.

یوه میاشت وروسته، په [[کییف|کیف]] کې د اوکراین خلکو اعلان وکړ چې دا هېواد یو خپلواکه دولت دی چې د روسیې له انتقالي حکومت سره نږدې اړیکې لري، چې د دې هېواد چارې به د سوسیالیستي مرکزي شورا له خوا پرمخ وړل کيږي. په پیټروګراد کې انتقالي حکومت د 1917مېلادي کال په دوبي کې د کرسنکي  ناولسي جګړې نه خپله وفاداري اعلان کړه. دا جګړه د روسیې د پوځ لپاره یو بشپړ ناورین و. د جرمني ځوابي برید د دې لامل شو چې روسیه د 1916مېلادي کال ټولې لاسته راوړنې له لاسه ورکړي او د دې سربېره د اردو مورال هم مات شو او په پایله کې د روسیې د امپراتورۍ په اوږدو کې وسله وال ځواکونه او د واکمنۍ حاکميت سقوط وکړ.

ډېری بې لارې شوي سرتېري او افسران - په ځانګړې توګه اوکراینیانو -په راتلونکي کې  د امپراتورۍ باور له لاسه ورکړ او په زیاتېدونکي ډول یې احساس وکړ چې  مرکزي ځاني حکومت کول د دوی لپاره د شوروي پر وړاندې يو ښه بدیل دی. د [[اوکراین]] انارشیست [[نستور ماخنو|نیستور]] ماخنو د [[اوکراین]] په سویل کې خپل فعالیتونه د هغو روسي سرتېرو او افسرانو په بې وسلې کولو سره پیل کړل چې د هایخور سیند څخه تېر شوي وو، په داسې حال کې چې د دونات سیند په ختیځ کې، د بالشویک تر نفوذ لاندې سوداګریزو ټولنو یو لړ اعتصابونه وکړل.

== اوکراین د روسیې له انقلاب وروسته ==
دا ټولې پیښې په [[سینټ پیټرزبورګ]] کې [[د اکتوبر انقلاب]] لامل شوې. یو انقلاب چې په چټکۍ سره د روسیې په امپراتورۍ کې خپور شو. د 1917 کال د نومبر په میاشت کې د کیف پاڅون په پلازمېنه کې د روسیې د امپراتوري ځواکونو د ماتې لامل شو. مرکزي خپلواکه شوروي په چټکۍ سره په کیف کې واک ترلاسه کړ، په داسې حال کې چې د 1917مېلادي کال د دسمبر په وروستیو کې بالشویکانو په ختیځ ښار [[خارکوف(خارکيف)|خارکوف (خارکیف )]] کې یو سیال اوکرایني جمهوریت تاسیس کړ، چې په پیل کې د اوکراین د خلکو جمهوریت بلل کېده. چې له دې سره سمدستي په کییف کې [[د اوکراین مرکزي شورا|د اوکراین د مرکزي شورا]] پر ضد جګړه پیل شوه.

په همدې حالت کې د ۱۹۱۸ کال د جنورۍ په ۲۲ مه د اوکراین مرکزي شورا خپله خپلواکي اعلان کړه او له روسیې سره یې اړیکې پرې کړې.

== میراث ==
له 1918 څخه تر 1922 کلونو پورې ، ډېری [[فوکلور پېژندنه|فولکلوریکي]] سندرې رامینځته شوې چې د دې جګړو له خلکو او پېښو يې لهام اخیستې و.

د &quot;ریډ ویبرنوم&quot; سندره یوه ملي سندره ده چې د سټیپن کارنیټسکي لخوا چمتو شوې. سندره &quot;پیسنیا [[:fa:پرو|پرو]] تیوتیونیک&quot; د اوکراین د خلکو د اردو د لوا قوماندان یوري یوری تیوتیونیک له پېښو الهام اخیستی وه. په دې وخت کې لیکل شوې بله سندره &quot;زا یوکرانو&quot; وه. دا د جګړې سندرې بیا د اوکراین په لوېدیځ کې د [[میخایل ګورباچف|میخایل ګورباچوف]] د [[:fa:گلاسنوست|گلاسنوست]]تراعلان وروسته په عمومي ډول بيا وويل شوې او د اوکراین له خپلواکۍ وروسته مشهورې شوې.

== سرچینې ==
{{لړسرچينې}}

* مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Ukrainian War of Independence». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۸ اوت ۲۰۱۷.
{{Br}}

== بېرونۍ تړنې ==

[[وېشنيزه:اوکران]]
[[وېشنيزه:روسيه]]
[[وېشنيزه:شوروي اتحاد]]
[[وېشنيزه:اترا پردېش گرځندوی]]
[[وېشنيزه:عيس]]
[[وېشنيزه:لادينيت]]
[[وېشنيزه:د اوکراين ج]]
[[وېشنيزه:د اوکراين او روسيې ج]]
[[وېشنيزه:د 1918 کال جګړې]]
[[وېشنيزه:د روسيې داخلي ج]]
[[وېشنيزه:په اوکراين کې روسي انقلاب]]</text>
      <sha1>9lq9gdkm6i1dmxw7c1eqpzzhy9buwqo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>283176</id>
      <parentid>283175</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T01:31:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:fa:Special:Redirect/revision/33310702|جنگ استقلال اوکراین]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10304" xml:space="preserve"> {{Infobox military conflict|conflict=د اوکراين د خپلواکۍ جګړه|image=[[پرونده:Mityng.jpg|300px]]|caption=د صوفيې په ميدان (چوک)کې د جمهوري غوښتونکو څرګندونې [[کی‌یف]] په ۱۹۱۷کې|date=۸ نومبر ۱۹۱۷ – ۱۷ نومبر ۱۹۲۱{{سخ}}&lt;small&gt;''({{Age in years, months, weeks and days|month1=11|day1=08|year1=1917|month2=11|day2=17|year2=1921}})''&lt;/small&gt;|place=[[مرکزي اروپا]] و [[ختيځه اروپا]]|partof=ختيځ جبهه کې [[لومړۍ نړيواله جګړه]]{{سخ}}او [[د روسيې داخلي جګړه]]|territory=د اوکرایین د شوروي سوسیالیست جمهوریت جوړښت او [[دوهم پولنډي جمهوریت]]  هغه څه چې اوس [[لوېدیځ اوکراین]] دی ترلاسه کوي.|result=بريا [[بلشويک]]|combatant1={{flagicon image|Flag of Ukrainian People's Republic 1917.svg}} [[داوکراين خلقي جمهوریت]]{{سخ}}
{{flagicon image|Flag of Ukrainian People's Republic 1917.svg}} [[د لوېديخ اوکراين خلقي جمهوریت]]{{سخ}}
----
{{flagicon image|Flag of the German Empire.svg}} [[د جرمني امپراتوري]]{{سخ}}{{small|(۱۹۱۸)}}{{سخ}}
{{flagicon image|Flag of Poland.svg}} [[د پولينډ دوهم جمهوریت]]{{سخ}}{{small|(۱۹۲۰–۱۹۲۱)}}|combatant2={{flagicon image|Flag of the Ukrainian SSR 1919.png}} [[د اوکراين سوسياليستي شوروي جمهوريت]]{{سخ}}{{flagicon|Russian SFSR|1918}} [[د فدراتيو روسيې سوسياليستي شوروي جمهوريت]]&lt;hr&gt;
{{flagicon image|RPAU flag.svg}} [[د اوکراين جګړه]]{{سخ}}{{small|(تر ۱۹۱۹)}}|combatant3={{flagicon image|Flag of the Ukranian State.svg}} [[د اوکراين دولت]]{{سخ}}
{{flagicon image|Flag of Russia.svg}} [[سپينه جګړه]]&lt;hr&gt;
{{flagicon|German Empire}} [[د جرمني امپراتوري]]{{سخ}}{{small|(۱۹۱۷–۱۹۱۸)}}&lt;hr&gt;
{{flagicon image|Flag of Romania.svg}} [[د رومانيا پادشاهي]]{{سخ}}{{small|(۱۹۱۸)}}
* {{flagicon image|Flag of the Moldavian Democratic Republic.svg}} [[د مولداوې ديموکراتيک جمهوريت]]
{{flagicon image|Flag of Poland.svg}} [[د پولينډ دوهم جمهوريت]]{{سخ}}{{small|(۱۹۱۸–۱۹۱۹)}}&lt;hr&gt;
{{flagicon image|Flag of France.svg}} [[د فرانسې دريم جمهوريت]]{{سخ}}{{small|(۱۹۱۹)}}{{سخ}}
{{flagicon image|Flag of Greece (1828-1978).svg}} [[د يونان پادشاهي]]{{سخ}}{{small|(۱۹۱۹)}}|commander1=|commander2=|strength1=|strength2=|casualties1=|casualties2=}}

'''د اوکراین د خپلواکۍ جګړه''' ( {{Lang-en|Ukrainian War of Independence}}   ) د سیاسي او نظامي ځواکونو تر منځ د سختو جګړو دوره وه چې د 1917 مېلادي څخه تر 1921 مېلادي کلونو پورې یې دوام درلود. دا شخړې د [[اوکراین]] د جمهوریت د رامنځته کېدو لامل شوې. چې وروسته [[شوروي اتحاد|د شوروي اتحاد]] یوه برخه شوه.

په دې شخړو کې، حکومتي، سیاسي او نظامي ځواکونه د اوکراین [[ولسپالنه|ملتپالان]] ، [[انارشيزم|انارشيستان]] ، [[بالشویک گوند|بالشویکان]] ، د [[اتریش- هنګري امپراتورۍ]]، د [[المان|آلمان]] استعماري ځواکونه، [[عثمانې ټولواکمني|عثماني امپراتورۍ]] ، [[بلغاریا|د بلغاریا سلطنت]] ، د [[بلاروس|سپینې روسیې]] رضاکار پوځ، او [[د پولنډ دویم جمهوریت|د پولينډ دوهم جمهوريت]] ځواکونه شامل وو. [[د پولنډ دویم جمهوریت|د پولنډ جمهوریت]] [[د فبروري اوښتون|د فبرورۍ له انقلاب]] وروسته د اوکراین د کنټرول لپاره جګړه وکړه، د [[روسیه|روسیې]] په سلطنت کې، د [[رومانیا]] او [[فرانسه|فرانسې]] متحدین هم ښکیل وو. پورته ذکر شوي شخړې د فبروري 1917 مېلادي څخه تر نومبر 1921مېلادي پورې دوام وکړ او د بالشویکانو، [[پولنډ]] ، [[رومانیا]] او [[چیکوسلواکيا|چکوسلواکیا]] ترمنځ د [[اوکراین]] د جلا کېدو لامل شو. دا شخړه [[د روسيې کورنۍ جګړې|د روسیې د کورنیو جګړو]] او [[لومړنۍ نړېواله جگړه|د لومړۍ نړیوالې جګړې]] د ختیځې جبهې د تړلو په توګه هم ګڼل کیږي.

== شاليد ==
د [[لومړنۍ نړېواله جگړه|لومړۍ نړیوالې جګړې]] پر مهال اوکراین په لومړۍ کرښه کې و. د 1917 په پیل کې، د بروزیلوف له یرغل وروسته، [[د روسيې سترواکي|د روسیې امپراتورۍ]] پوځ د والینیا او ختیځ ګالیشیا بېرته ونیول. د 1917 مېلادي کال د فبرورۍ انقلاب د روسیې په امپراتورۍ کې ډېری توکمیزې ډلې وهڅولې چې د لویې خپلواکۍ او ځاني حکومت غوښتنه وکړي.

یوه میاشت وروسته، په [[کییف|کیف]] کې د اوکراین خلکو اعلان وکړ چې دا هېواد یو خپلواکه دولت دی چې د روسیې له انتقالي حکومت سره نږدې اړیکې لري، چې د دې هېواد چارې به د سوسیالیستي مرکزي شورا له خوا پرمخ وړل کيږي. په پیټروګراد کې انتقالي حکومت د 1917مېلادي کال په دوبي کې د کرسنکي  ناولسي جګړې نه خپله وفاداري اعلان کړه. دا جګړه د روسیې د پوځ لپاره یو بشپړ ناورین و. د جرمني ځوابي برید د دې لامل شو چې روسیه د 1916مېلادي کال ټولې لاسته راوړنې له لاسه ورکړي او د دې سربېره د اردو مورال هم مات شو او په پایله کې د روسیې د امپراتورۍ په اوږدو کې وسله وال ځواکونه او د واکمنۍ حاکميت سقوط وکړ.

ډېری بې لارې شوي سرتېري او افسران - په ځانګړې توګه اوکراینیانو -په راتلونکي کې  د امپراتورۍ باور له لاسه ورکړ او په زیاتېدونکي ډول یې احساس وکړ چې  مرکزي ځاني حکومت کول د دوی لپاره د شوروي پر وړاندې يو ښه بدیل دی. د [[اوکراین]] انارشیست [[نستور ماخنو|نیستور]] ماخنو د [[اوکراین]] په سویل کې خپل فعالیتونه د هغو روسي سرتېرو او افسرانو په بې وسلې کولو سره پیل کړل چې د هایخور سیند څخه تېر شوي وو، په داسې حال کې چې د دونات سیند په ختیځ کې، د بالشویک تر نفوذ لاندې سوداګریزو ټولنو یو لړ اعتصابونه وکړل.

== اوکراین د روسیې له انقلاب وروسته ==
دا ټولې پیښې په [[سینټ پیټرزبورګ]] کې [[د اکتوبر انقلاب]] لامل شوې. یو انقلاب چې په چټکۍ سره د روسیې په امپراتورۍ کې خپور شو. د 1917 کال د نومبر په میاشت کې د کیف پاڅون په پلازمېنه کې د روسیې د امپراتوري ځواکونو د ماتې لامل شو. مرکزي خپلواکه شوروي په چټکۍ سره په کیف کې واک ترلاسه کړ، په داسې حال کې چې د 1917مېلادي کال د دسمبر په وروستیو کې بالشویکانو په ختیځ ښار [[خارکوف(خارکيف)|خارکوف (خارکیف )]] کې یو سیال اوکرایني جمهوریت تاسیس کړ، چې په پیل کې د اوکراین د خلکو جمهوریت بلل کېده. چې له دې سره سمدستي په کییف کې [[د اوکراین مرکزي شورا|د اوکراین د مرکزي شورا]] پر ضد جګړه پیل شوه.

په همدې حالت کې د ۱۹۱۸ کال د جنورۍ په ۲۲ مه د اوکراین مرکزي شورا خپله خپلواکي اعلان کړه او له روسیې سره یې اړیکې پرې کړې.

== میراث ==
له 1918 څخه تر 1922 کلونو پورې ، ډېری [[فوکلور پېژندنه|فولکلوریکي]] سندرې رامینځته شوې چې د دې جګړو له خلکو او پېښو يې لهام اخیستې و.

د &quot;ریډ ویبرنوم&quot; سندره یوه ملي سندره ده چې د سټیپن کارنیټسکي لخوا چمتو شوې. سندره &quot;پیسنیا [[:fa:پرو|پرو]] تیوتیونیک&quot; د اوکراین د خلکو د اردو د لوا قوماندان یوري یوری تیوتیونیک له پېښو الهام اخیستی وه. په دې وخت کې لیکل شوې بله سندره &quot;زا یوکرانو&quot; وه. دا د جګړې سندرې بیا د اوکراین په لوېدیځ کې د [[میخایل ګورباچف|میخایل ګورباچوف]] د [[:fa:گلاسنوست|گلاسنوست]]تراعلان وروسته په عمومي ډول بيا وويل شوې او د اوکراین له خپلواکۍ وروسته مشهورې شوې.

== سرچینې ==
{{لړسرچينې}}

* مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Ukrainian War of Independence». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۸ اوت ۲۰۱۷.
{{Br}}

== بېرونۍ تړنې ==

[[وېشنيزه:اوکران]]
[[وېشنيزه:روسيه]]
[[وېشنيزه:شوروي اتحاد]]
[[وېشنيزه:اترا پردېش گرځندوی]]
[[وېشنيزه:عيس]]
[[وېشنيزه:لادينيت]]
[[وېشنيزه:د اوکراين ج]]
[[وېشنيزه:د اوکراين او روسيې ج]]
[[وېشنيزه:د 1918 کال جګړې]]
[[وېشنيزه:د روسيې داخلي ج]]
[[وېشنيزه:په اوکراين کې روسي انقلاب]]</text>
      <sha1>1mentwublstuppszf02t9h6dv3d9g44</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د بېلاروس او روسيې اړيکې</title>
    <ns>0</ns>
    <id>62981</id>
    <revision>
      <id>283177</id>
      <timestamp>2022-07-23T02:08:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:fa:Special:Redirect/revision/34931913|پیوند بلاروس و روسیه]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24521" xml:space="preserve">[[دوتنه:В_Минске_состоялась_встреча_Министра_обороны_России_с_Президентом_Белоруссии_01.jpg|بټنوک| د روسیې بیرغ (کیڼ) او د بېلاروس بیرغ (ښي) لوري ته يو ځای سره رپيږي.]]
'''د''' بېلاروس او روسیې ترمنځ اړیکې د [[بلاروس|بېلاروس]] او [[روسیه|روسیې]] ترمنځ دوه اړخیزو اړیکو ته اشاره کوي. دا دواړه هېوادونه ځمکنۍ پوله شریکوي او یو بین المللي اتحادیه يي حکومت جوړوي. د دواړو هېوادونو ترمنځ څو دوه اړخیز تړونونه لاسلیک شوي دي. روسیه د بېلاروس ترټولو لوی او مهم اقتصادي او سیاسي ملګری دی. دواړه د مختلفو [[نړیوال سازمان|نړیوالو سازمانونو]] غړي دي، چې له هغې ډلې د همګټو هېودونو ټولنه ، [[یورو آسیا ګمرکي ټولنه|د یورواسيا ګمرکونو ټولنه]] ، د ډله يیز امنیت تړون سازمان ، او [[ملګري ملتونه]] يادولای شو.

== كله ==

=== د 1990 لسیزې په پیل کې ===
[[شوروي اتحاد|د شوروي اتحاد له ړنګېدو]] وروسته، د روسیې نوي حکومت هڅه وکړه چې د ۱۹۹۱ کال د ډسمبر په اتمه د یوه سیمه ییز سازمان په جوړولو سره د خپلواکو  مشترک المنافع دولتونو (CIS) په چوکاټ کې  ګټې د شوروي اتحاد تر ماتې وروسته خوندي وساتي. په هرصورت، [[بلاروس|بېلاروس]] ، د نورو CIS جمهوریتونو په څېر، د [[روسیه|روسیې]] څخه ځان لرې کول پیل کړل، په ځانګړې توګه په هغه وخت کې چې روسيې هڅه کوله چې خپل غورځېدلی اقتصاد په پښو ودروي او د [[لویدیځه نړۍ|لوېدیځ]] سره اړیکې ښه کړي. &lt;ref&gt;[http://www.ef.huji.ac.il/publications/Yakovlev%20Golani.pdf Two Decades of the Russian Federation’s Foreign Policy in the Commonwealth of Independent States: The Cases of Belarus and Ukraine] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111120175204/http://www.ef.huji.ac.il/publications/Yakovlev%20Golani.pdf|date=20 November 2011}}, Ef.huji.ac.il, p. 17&lt;/ref&gt;

د 1990 لسیزې په لومړیو کې، [[روسیه|روسیې]] اندېښنه درلوده چې د [[بلاروس|بېلاروس]] په څېر نږدې بهرني هېواد کې د هغې ښکېلتیا به هغه اړیکې له خطر سره مخامخ کړي چې د لوېدیځ سره یې د جوړولو هڅه کوي. په هرصورت، کله چې [[ناټو]] ختیځ ته پراختیا پیل کړه، [[روسیه|روسیې]] ځان په یو ستونزمن حالت کې وموند. له یوې خوا، هغه د لوی جیوپولیټیک بلاک له سقوط سره مخ و، چې یو وخت یې پرې کنټرول درلود، او له بلې خوا، هغې احساس کاوه چې لوېدیځ هڅه کوي [[روسیه]] د خپلې پخوانۍ امپراتورۍ ټوټو په راټولولو سره له اروپایی نړۍ څخه وباسي. دا خبرې د [[بلاروس|بېلاروس]] سره د ښو اړیکو د زیاتوالي لامل شو. &lt;ref&gt;Doklad ‘Rossiia-SNG’: nuzhdaetsia li v korrektirovke pozitsiia Zapada? (Moscow: Sluzhba vneshnei razvedki Rossii, 1994)&lt;/ref&gt;&lt;gallery&gt;
دوتنه:پرونده:Flag of the Russian Soviet Federative Socialist Republic.svg|alt=پرچم جمهوری سوسیالیستی فدراتیو شوروی روسیه (۱۹۵۴-۱۹۹۱)|[[Russian Soviet Federative Socialist Republic|د روسیې فدرالي سوسیالیستي جمهوریت]] بیرغ (1991-1954)
دوتنه:پرونده:Flag of Byelorussian SSR.svg|alt=پرچم جمهوری سوسیالیستی شوروی بلاروس (۱۹۵۱-۱۹۹۱)|[[Byelorussian Soviet Socialist Republic|د بېلاروس د شوروي سوسیالیستي جمهوریت]] بیرغ (1991-1951)
&lt;/gallery&gt;

=== د 1990 لسیزې له نیمایي څخه تر وروستیو پورې ===
د 1990 لسیزې په منځ کې، او په ځانګړې توګه وروسته له هغه چې [[الکساندر لوکاشنکو|الکساندر لوکاشینکو]] د 1994کال په جولای کې واک ته ورسېد، [[بلاروس|بېلاروس]] د [[روسیه|روسیې]] سره د یوځای کېدلو او اړيکو ټينګولو لپاره د يو غوره کانديد په توګه کار وکړ. د 1995 کال د فبرورۍ په میاشت کې له [[بلاروس|بېلاروس]] سره د دوستۍ، ښه ګاونډیتوب او همکارۍ د تړون له لاسلیکولو وروسته، د روسیې ولسمشر [[بوریس یلتسین]] وویل چې «دواړو هېوادونو له پېړیو راهیسې تاریخي تجربې شریکې کړې دي. هغه اعلان وکړ چې دا &quot;زموږ د دواړو هېوادونو د ژور ادغام په اړه د تړون او نورو سندونو لاسلیک کولو لپاره یو بنسټ رامنځته کړی.&quot; د ټولو همګټو خپلواکو هېوادون په لړ کې، [[بلاروس|بېلاروس]] د خپل جغرافيايي موقعیت له مخې ، له روسیې سره د اړیکو او  ملګرتیا او د اصلاحاتو د پرمختګ له امله د دې ډول اړیکو لپاره ترټولو زيات حق لري. &lt;ref&gt;“Yeltsin on Protecting CIS Border,” Itar-Tass (22 February 1995), in Russia and the Commonwealth of Independent States: Documents, Data, and Analysis, ed. Zbigniew Brzezinski and Paige Sullivan (New York: Armonk, 1997), p. 311.&lt;/ref&gt;

د ادغام بهیر د 1996 کال د اپریل په دوهمه پیل شو او یو کال وروسته د [[بلاروس|بېلاروس]] او [[روسیه|روسیې]] اتحادیه جوړه شوه. د دې پروسې پایله د 1999 کال د دسمبر په 8 نیټه د روسیې او بیلاروس ترمنځ د اتحادیې د دولت رامنځته کول وو. &lt;ref&gt;[http://www.ef.huji.ac.il/publications/Yakovlev%20Golani.pdf Two Decades of the Russian Federation’s Foreign Policy in the Commonwealth of Independent States: The Cases of Belarus and Ukraine] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111120175204/http://www.ef.huji.ac.il/publications/Yakovlev%20Golani.pdf|date=20 November 2011}}, Ef.huji.ac.il, p. 18&lt;/ref&gt; ''د [[بلاروس|بېلاروس]] او [[روسیه|روسیې]] ترمنځ د اتباعو د مساوي حقونو تړون د'' دسمبر په 1998 کې لاسلیک شو چې د [[استخدام(ګومارنه)|کارموندنې]] او [[روغتيايي پاملرنه|طبي پاملرنې]] او [[زده کړه|تعلیم]] ته لاسرسی برخې تر پوښښ لاندې لري.

=== 2000 کال ===
وروسته له هغه چې [[ولادمیر پوتین|ولادیمیر پوتین]] واک ته ورسېد، هغه د [[بلاروس|بېلاروس]] سره د اړیکو له حالت څخه خپله ژوره ناخوښي څرګنده کړه او د 1999 په تړون یې نیوکه وکړه، د هغه پالیسي دا وه چې په دې تړون کې حقیقي مواد ځای پرځای کړي. د هغه وړاندیز دا و، چې د فدراسیون ماډل کې اتحادیې او اتحاد ته دوام ورکړي، دا په دې مانا وه چې [[بلاروس|بېلاروس]] به د [[روسیې فدراسیون]] سره یوځای شي یا [[اروپایي ټولنه|د اروپایي اتحادیې]]  په څېر یو اتحادیه جوړه کړي. مګر [[بلاروس|بېلاروس]] انکار وکړ او په پخواني وضعیت پاتې شو. &lt;ref&gt;[http://www.ef.huji.ac.il/publications/Yakovlev%20Golani.pdf Two Decades of the Russian Federation’s Foreign Policy in the Commonwealth of Independent States: The Cases of Belarus and Ukraine] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111120175204/http://www.ef.huji.ac.il/publications/Yakovlev%20Golani.pdf|date=20 November 2011}}, Ef.huji.ac.il, pp. 20–21&lt;/ref&gt;

په هرصورت، داسې برېښي چې روسیې ته د بېلاروس ستراتیژیک ارزښت د نړیوالو بدلونونو او پرمختګونو له امله دوام ومومي. په دې فعالیتونو کې د 2001 کال د [[د ۱۱ سپتمبر بريدونه|سپټمبر د 11 له بریدونو]] وروسته د شوروي څخه وروسته په فضا کې [[د امریکا متحده آیالاتونه|د متحده ایالاتو]] نظامي فعالیت، د لوېدیځ په لور د ختیځې اروپا هېوادونو د دریځ بدلون، په [[پولنډ]] یا [[چک جمهوریت|چک]] کې د [[ناټو]] د توغندیو دفاعي سیسټم ځای پرځای کول شامل دي. [[چک جمهوریت|جمهوریت]] ، او له هرڅه پورته، د رنګي انقلابونو ظهورد دواړو هېوادونو د نظامي، سياسي او اقتصادي ادغام د پروسې د پاتې کېدو سبب وګرځېده. &lt;ref&gt;[http://www.ef.huji.ac.il/publications/Yakovlev%20Golani.pdf Two Decades of the Russian Federation’s Foreign Policy in the Commonwealth of Independent States: The Cases of Belarus and Ukraine] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111120175204/http://www.ef.huji.ac.il/publications/Yakovlev%20Golani.pdf|date=20 November 2011}}, Ef.huji.ac.il, pp. 24–25&lt;/ref&gt;

په دې پوهېدل چې د [[بلاروس|بېلاروس]] سره بشپړ یوځای کېدل به ګران وي، [[روسیه|روسیې]] خپله بهرنۍ پالیسي ډېره عملي لوري ته واړوله. په دې پالیسي کې دوه اصلي اهداف توپیر کېدی شي، لومړی د هغه اقتصادي بوج کمول چې بېلاروس په خپل اقتصاد باندې تحمیل کړي، او دویم یې په [[بلاروس|بېلاروس]] کې د انرژۍ د ترانسپورت بنسټونه په غاړه اخیستې وه. دغو دوو موخو د دواړو هېوادونو ترمنځ تر ټولو زیاتې شخړې او ګازي جګړې اغېزمنې کړې دي.

=== د 2010 لسیزه او د روسیې او اوکراین ترمنځ جګړه ===
 
له 2014 راهیسې، په هېواد کې د روسیې د نفوذ منلو کلونو وروسته، لوکاشینکو د روسیې سره [[د روسیې له فدراسیون سره د کریمیې تړښت|د کریمیا د يوځای کېدو]] او د [[په دونباس کې جګړه|اوکراین په ختیځ کې د پوځي مداخلې]] له امله [[د روسیې او اوکراین جګړه|د روسیې او اوکراین د جګړې]] له پیل وروسته د بېلاروس د هویت په بیا رغولو ټینګار وکړ. د لومړي ځل لپاره، هغه په بیلاروس په روسي ژبه چې ډېری خلک يې وايي وينا وکړه: &quot;موږ روسي نه یو - موږ بېلاروس یو&quot; او وروسته یې د بیلاروس ژبې کارولو ته وهڅول. د سوداګرۍ ناانډولۍ، سرحدي شخړې، او د اختلافي غږونو په وړاندې د رسمي چارواکو ډېر نرم چلند د روسیې سره د اوږدې مودې ګرمو اړیکو کمزوری کولو برخه وه. &lt;ref&gt;[https://globalvoices.org/2017/02/21/the-strange-death-of-russias-closest-alliance/ The Strange Death of Russia's Closest Alliance], [[Global Voices Online|Global Voices]], 21 February 2017&lt;/ref&gt;

د 2017 کال د سپتمبر په 14، د بېلاروس او روسیې ترمنځ اړیکې د پوځي تمریناتو سره بېرته عادي حالت ته راستنې شوې. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite news|URL=https://www.npr.org/sections/thetwo-way/2017/09/14/550969326/nato-nervous-as-russia-belarus-team-up-for-cold-war-style-war-games|Title=NATO Nervous As Russia, Belarus Team Up For Cold-War-Style War Games|Work=NPR.org}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite news|URL=https://www.washingtonpost.com/world/russian-war-games-aim-to-head-off-another-color-revolution/2017/09/14/53aa93d8-9896-11e7-af6a-6555caaeb8dc_story.html|Title=Russia and Belarus launch war games aimed at holding the line against the West|Work=Washington Post}}&lt;/ref&gt;

په 1995 کې، د بېلاروس سره د روسیې پوله ویجاړه شوه. په هرصورت، په 2014 کې، پوله د بېلاروس لوري ته بیارغول شوې وه. په بدل کې، د 2017 په فبروري کې، روسیې د سمولینسک سیمه یوه سرحدي سیمه جوړه کړه. &lt;ref&gt;{{Cite news|URL=https://www.gazeta.ru/army/2017/02/01/10504535.shtml|Title=Россию и Белоруссию разделила зона|Work=Газета.Ru}}&lt;/ref&gt;

=== 2020: کړکېچنې اړیکې او پوخلاینه ===
[[بلاروس|بیلاروس]] او [[روسیه]] دواړه [[شوروي اتحاد|د شوروي اتحاد]] غړي هېوادونه وو. په تاریخي لحاظ، روسیې تل بېلاروس د روسیې خاوره ګڼلې ده. د بېلاروس کلمه [[سلاوي ژبې|چې په سلاویک ژبه کې ژباړل شوې]] د &quot;سپینې روسیې خلک &quot; مانا لري. د 2020 کال د جنوري په 24 ، د بېلاروس او روسیې ترمینځ د نوي کړکیچ نښې رامینځته شوې کله چې د بېلاروس ولسمشر الکساندر لوکاشینکو په ښکاره ډول د روسیې ولسمشر ولادیمیر پوتین په دې تورن کړ چې بېلاروس د روسیې برخه جوړوي. &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Lukashenka Accuses Moscow Of Pressuring Belarus Into Russian Merger |url=https://www.rferl.org/a/lukashenka-belarus-accuses-russia-pressuring-merger/30396235.html |website=RadioFreeEurope/RadioLiberty}}&lt;/ref&gt; دا د بیلاروس لپاره د روسیې اقتصادي سبسایډي کمولو لامل شو.

د 2020 کال په جولای کې، د بېلاروس او روسیې ترمنځ اړیکې په مینسک کې د 33 روسي پوځي قراردادیانو له نیول کېدو وروسته کړکیچنې شوې. &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Belarus: Lukashenko accuses Russian mercenaries, critics of plotting attack &amp;#124; DW &amp;#124; 31.07.2020 |url=https://www.dw.com/en/belarus-lukashenko-accuses-russian-mercenaries-critics-of-plotting-attack/a-54398681 |website=DW.COM}}&lt;/ref&gt; لوکاشینکو بیا پر روسیه تور ولګاوه چې د واګنر ګروپ په نامه د یوه خصوصي روسي پوځي شرکت ۲۰۰ جنګیالي بېلاروس ته د اګست د میاشتې د نهمې نېټې د ولسمشرۍ له انتخاباتو مخکې د بې ثباته کولو لپاره د استولو هڅه پټوي. &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Belarusian President Accuses Russia Of Trying To Cover Up Vagner Group Election Plot |url=https://www.rferl.org/a/russian-diplomats-meet-detained-vagner-contractors-in-minsk-jail/30761549.html |website=RadioFreeEurope/RadioLiberty}}&lt;/ref&gt;

د اګست په 5، 2020، د روسیې د امنیت مشر دیمتري میدویدیف بېلاروس ته خبرداری ورکړ چې قراردادیان خوشې کړي. لوکاشینکو دا ادعا هم وکړه چې روسیه په راتلونکو ټاکنو کې د نفوذ لپاره د واګنر ګروپ کارولو لپاره د خپلو هڅو په اړه دروغ وايي. &lt;ref&gt;{{Cite news|URL=https://www.bbc.com/news/world-europe-53648640|Date=4 August 2020}}&lt;/ref&gt;

د ولسمشریزو ټاکنو او د نویو لاریونونو له پیل وروسته، لوکاشینکو د اګست په پای کې اشاره وکړه چې بېلاروس به له روسیې سره خبرې اترې وکړي ترڅو د یو ملیارد ډالرو په ارزښت د خپل حکومت پور بېرته تمویل کړي. &lt;ref&gt;{{Cite web |date=14 September 2020 |title=Russia to extend $1.5 bln loan to Belarus |url=https://geopolitics.news/europe/russia-to-extend-1-5-bln-loan-to-belarus/ |website=geopolitics.news}}&lt;/ref&gt; د سپتمبر په 14، لوکاشینکو په سوچي کې له پوتین سره ولیدل، چیرته چې پوتین ژمنه وکړه چې بېلاروس ته 1.5 ملیارد ډالر پور ورکړي. &lt;ref&gt;{{Cite web |date=14 September 2020 |title=Belarus protests: Putin pledges $1.5bn loan at Lukashenko meeting |url=https://www.bbc.com/news/world-europe-54144644 |website=BBC}}&lt;/ref&gt;

د 2022 په فبروري کې، روسي ځواکونو ته اجازه ورکړل شوه چې د بېلاروس له خاورې څخه [[پر اوکراین د روسیې د ۲۰۲۲ ز کال یرغل|د اوکراین د اشغال]] یوه برخه تنظیم کړي. &lt;ref&gt;{{Cite news|Title=Ukraine says it was attacked through Russian, Belarus and Crimea borders|URL=https://www.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-23-22/h_82bf44af2f01ad57f81c0760c6cb697c|Date=24 February 2022}}&lt;/ref&gt; لوکاشینکو وویل چې د اړتیا په صورت کې د بېلاروس ځواکونه کولی شي په برید کې برخه واخلي. &lt;ref&gt;{{Cite web |last=Rodionov |first=Maxim |date=25 February 2022 |title=Belarusian troops could be used in operation against Ukraine if needed, Lukashenko says |url=https://www.reuters.com/world/europe/belarusian-troops-could-be-used-operation-against-ukraine-if-needed-lukashenko-2022-02-24/ |access-date=26 February 2022 |website=[[Reuters]]}}&lt;/ref&gt;&lt;gallery class=&quot;center&quot;&gt;
دوتنه:پرونده:Moscow, Maroseika 17.jpg|alt=سفارت بلاروس در مسکو|په مسکو کې د بېلاروس سفارت
دوتنه:پرونده:Embassy of Russia in Belarus — Пасольства Расіі ў Беларусі — Посольство России в Беларуси 1.jpg|alt=سفارت روسیه در مینسک|په مینسک کې د روسیې سفارت
&lt;/gallery&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
!
! width=&quot;400&quot; | '''[[بلاروس|بیلاروس]]'''{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; د بیلاروس جمهوریت{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;
! width=&quot;400&quot; | '''[[روسیه]]'''{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;د روسیې فدراسیون{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;Российская Федерация
|-
| '''رسمي بیرغ او نښان'''
| style=&quot;text-align:center&quot; |{{Flagicon|Belarus}}&lt;/img&gt;[[پرونده:Coat_of_arms_of_Belarus_(2020–present).svg|90x90px]]&lt;/img&gt;
| style=&quot;text-align:center&quot; |{{Flagicon|Russia}}&lt;/img&gt;[[پرونده:Coat_of_Arms_of_the_Russian_Federation.svg|106x106px]]&lt;/img&gt;
|-
| '''نفوس'''
| 9,408,400
| 144,386,830 (د [[کریمیا]] پرته)
|-
| '''ساحه'''
| 207,595 &lt;sup&gt;km2&lt;/sup&gt; (80,153 مربع میل)
| 17,098,246 &lt;sup&gt;km2&lt;/sup&gt; (6,601,670 مربع میل)
|-
| '''د نفوس کثافت'''
| 45.8/کیلومتره &lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt; (118.6/مل مربع)
| 8.4/کیلومتره &lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt; (21.8/مل مربع)
|-
| '''حکومت'''
| د جمهوري ریاست [[مرکزي حکومت|واحد]] اساسي قانون
| نیمه صدارتي اساسي قانون فدرالي جمهوریت
|-
| '''سرمایه'''
| rowspan=&quot;2&quot; |{{پرچم|Minsk}}&lt;/img&gt;{{پرچم|Minsk}}{{پرچم|Minsk}}&lt;/img&gt;{{پرچم|Minsk}} – 2,020,600
| rowspan=&quot;2&quot; |{{پرچم|Moscow}}&lt;/img&gt;{{پرچم|Moscow}}{{پرچم|Moscow}}&lt;/img&gt;{{پرچم|Moscow}} – 12506468
|-
| '''ترټولو لوی ښار'''
|-
| '''رسمي ژبه'''
| بیلاروس{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; [[روسي ژبه|روسي]]
| [[روسي ژبه|روسي]]
|-
| '''د دولت اوسنی مشر'''
| لومړی وزیر رومن ګولوچینکو (۲۰۲۰ – اوس مهال)
| لومړی وزیر میخایل میشوستین (۲۰۲۰ – اوس مهال)
|-
| '''د دولت اوسنی مشر'''
| ولسمشر [[الکساندر لوکاشنکو|الکساندر لوکاشینکو]] (۱۹۹۴ – اوس مهال)
| ولسمشر [[ولادمیر پوتین|ولادیمیر پوتین]] (1999-2008، 2012-اوسنۍ)
|-
| '''لوی مذهبونه'''
| د بیلاروس 48.3٪{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; 41.1 سلنه [[بی دیني|غیر مذهبي]]{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; 7.1% رومن کاتولیک{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; د نورو مذهبونو 3.3 سلنه
| [[د روسیې ارتودوکس کلیسا|د روسیې د ارتودوکس کلیسا]] 71٪{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; 15٪ [[بی دیني|غیر مذهبي]]{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; 10% اسلام{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ۴٪ نور مذهبونه
|-
| '''توکمیز ګروپونه'''
| 83.7٪ بیلاروسیان{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; د روسیې 8.3٪{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; 3.1% د پولادو{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ۱.۷٪ اوکراینیان{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; نور 3.2٪
| ۸۰،۹ سلنه روسان{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; 3.9% [[تاتار|تاتاریان]]{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ۱.۴٪ اوکراینیان{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; 1.1% باشکیر{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; 12.7٪ نور
|-
| '''[[د هېوادونو لړليک د کورنيو توليداتو د ټوليز ارزښت له مخې|GDP (نوم)]]'''
| ۶۳.۵۸۲ میلیارده ډالره{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; د سړي سر 6744 ډالر
| 1.702 ټریلیون ډالر{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; $11,601 په سر کې
|-
| '''GDP (PPP)'''
| 200.089 ملیارد ډالره{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; د سړي سر 21,223 ډالر
| 4.135 ټریلیون ډالر{{Break}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; $28,184 په سر کې
|-
| '''اسعارو'''
| بیلاروسی روبل (Br) – BYN
| روسي روبل (₽) – روبل
|-
| '''د بشري پرمختیا شاخص'''
| 0.817 ( &lt;span style=&quot;color:#090;&quot;&gt;ډیر لوړ&lt;/span&gt; ) - 2017
| 0.824 ( &lt;span style=&quot;color:#090;&quot;&gt;ډیر لوړ&lt;/span&gt; ) - 2017
|-
| '''بهرنيان'''
| په بیلاروس کې 706,992 روسان
| 521443 بیلاروس په روسیه کې
|}

== اړوند پوښتنې ==

* دروژبا پایپ لاین

== سرچینې ==
{{لړسرچينې|۲}}
[[وېشنيزه:ر]]
[[وېشنيزه:بلارو]]
[[وېشنيزه:د روسيې او بلاروس اړيکې]]
[[وېشنيزه:د بلاروس او روسيې اړيکې]]
[[وېشنيزه:شوروي اتحاد]]
[[وېشنيزه:شر]]
[[وېشنيزه:ورسای تړون]]
[[وېشنيزه:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>8fhr9kz169z9pi1g5fmb10nibo1g1kz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>غوره (د انګورو نارسېدلې مېوه)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>62982</id>
    <revision>
      <id>283178</id>
      <timestamp>2022-07-23T02:24:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:fa:Special:Redirect/revision/30904011|غوره]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1759" xml:space="preserve">[[دوتنه:غوره_-_panoramio.jpg|بټنوک| د انګورو خواږه جوس]]
'''غوره''' د [[انگور|انګورو]] یوه نارسېدلې مېوه ده چې خوندور خوند لري چې له مالیک اسید، فارمیک اسید ، سوکسینک اسید، آکسالیک اسید، ګلوکولیک اسید او بورې درلودونکې وي چې د همدې اسيدونو له کبله خوندور خوند لري. غوره او ابغوره په ایراني پخلي کې په پراخه کچه کارول کیږي او د ایران د بېلابېلو ښارونو ډالۍ دي. &lt;ref&gt;{{یادکرد وب|نشانی=http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=12433|عنوان=خواص غوره و تهیه چاشنی‌هایی با آن|تاریخ بازدید=۱ مرداد ۱۳۸۹|تاریخ=|ناشر=وب‌گاه تبیان|زبان=فارسی}}&lt;/ref&gt;

ابغوره چې انګليسي کې ورته Verjuice وايي ،د غوره انګورو څاڅکي يا مايع استحصال (سرکه) دی چې په کورني او صنعتي ډول تولیدیږي او د خوړو د خوند او ذايقې لپاره کارول کیږي.

البته هېره دې نه وي چې پښتانه هم د غوره لفظ د مېوو د پوخوالي د معيار لپراه کاروي د بېلګې په توګه يو شخص له بله پوښتني دا انځران څنګه دي، نو هغه بل ورته وايي چې لا غوره دي، مطلب دا چې د خوراک وړ دي، خو سم پاخه نه دي.

== سرچینې ==
&lt;references group=&quot;&quot;&gt;&lt;/references&gt;
[[وېشنيزه:غوره]]
[[وېشنيزه:رسمي ویب پاڼه چي د ويکيپېډيا او ويکيډاټا سره فرق ولري]]</text>
      <sha1>odytpnasqucmzfur9pc4fxr6d572d5w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>پراکسيزم</title>
    <ns>0</ns>
    <id>62983</id>
    <revision>
      <id>283179</id>
      <timestamp>2022-07-23T02:32:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:fa:Special:Redirect/revision/35027593|پراکسی‌زوم]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2361" xml:space="preserve">'''پراکسيزم''' یا '''peroxisomes''' پراکسيزوم يو ډول کوچني اندامونه يا غشايي دېوالونه دي چې په &lt;ref&gt;واژهٔ مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی&lt;/ref&gt;  [[بوټی|نباتاتي]] او [[ژوي|حیواني]] حجرو کې ليدل کيږي . دوی قوي اکسیډریشن او پیرو اکسیډریشن فعالیت لري. دا ارګانیلونه د مایتوکونډریا په پرتله خورا کوچني دي او د 15 تر 25 مايکرون قطر لري. '''پراکسيزم هغه کڅوړې دي''' چې د انټرا سیلولر [[انزايم|انزایمونو]] څخه ډکې دي او په مختلفو بیولوژیکي پروسو کې رول لوبوي لکه د [[ژوي|حیواناتو]] په [[اينه|ځیګر]] کې د [[غوړ|لیپید]] میټابولیزم او په نباتاتو کې د فوتوسپریشن فعاليتونه پرمخ وړي . یو له فعالیتونو څخه د H2O2 په اوبو او اکسیجن کې تخریب کول او د وړیا رادیکالونو تولید مخه نیول دي. دا په ځیګر او پښتورګو کې په پراخه کچه موندل کیږي. د دې د نورو دندو په مینځ کې د زهرجن موادو تخریب ، مخدره توکي ، الکول او د اوږد زنځیر شحمي اسیدونو بیټا اکسیډیشن دي.

== جوړښت ==
دا دایمي برخې لري چې په ټولو پیروکسیزومونو او غیر دایمي برخو کې شتون لري. Peroxisome یو غشا تړل شوی جوړښت دی چې دنده یې د کسيجن د کمولو څخه د مختلف هایدروجن کیریرونو ته د اوبو تولید کول دي.

== سرچینې ==
{{لړسرچينې}}

* مجد، احمد شریعتزاده، محمد علي. ''حجره او مالیکول بیولوژي'' څلورم چاپ، تهران: د آیژه خپرندویه ټولنه. ۱۳۸۲ ل
[[وېشنيزه:اکسي]]
[[وېشنيزه:اترا پردېش گرځندوی]]
[[وېشنيزه:شحم]]
[[وېشنيزه:راد]]
[[وېشنيزه:پراکسيزم]]
[[وېشنيزه:غشاء]]
[[وېشنيزه:ژوی]]
[[وېشنيزه:ځناور]]
[[وېشنيزه:بوټي]]
[[وېشنيزه:حيوانات]]
[[وېشنيزه:نباتات]]</text>
      <sha1>jv0ntce2kpxjsdqc8serwgsiuy462yc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ترکالکي</title>
    <ns>0</ns>
    <id>62984</id>
    <revision>
      <id>283180</id>
      <timestamp>2022-07-23T03:00:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:fa:Special:Redirect/revision/34986794|ترکالکی]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8335" xml:space="preserve">[[رده:مقاله‌های شهرهای ایران]]
[[رده:مقاله‌‌ها با پارامتر تعریف‌نشده در جعبه اطلاعات شهر ایران|برچسب‌تصویر]]
[[رده:مقاله‌‌ها با پارامتر تعریف‌نشده در جعبه اطلاعات شهر ایران|روی‌نقشه]]
'''تورکالکي''' د [[ايران|ایران]] د [[خوزستان ولایت|خوزستان]] ولایت [[گتوند ولسوالي|د ګوتوند ولسوالۍ]] یښار دی چې په ۲۰۱۵ کال کې یې نفوس ۵۶۸۸ تنه نفوس درلود. &lt;ref name=&quot;آمار&quot;&gt;[https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_06_r.xlsx نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۵] وب‌گاه رسمی مرکز آمار ایران. بازبینی‌شده در تیرماه ۱۳۹۶.&lt;/ref&gt; د توركالكي د زياترو خلكو دنده  كرنه او [[مالداري]] ده او كروندې يې د كارون له سيند څخه خړوبيږي. د ایران او عراق په جګړه کې د دغه ښار ۶۱ اوسېدونکي وژل شوي وو.

== تاریخ ==
د مشهورو ویناوو له مخې، په تېرو وختونو کې، د لرکي ترک قوم ځینې خلک د ایران له جنوب څخه عقيلي ته هجرت وکړ. لومړی، دوی د سمال ښار په شمال کې او د بدیل کلي په لوېدیځ کې د ترک آوا (ترک آباد) په نوم ځای کې مېشت شول. دوی تر لسمې هجري پېړۍ پورې هلته پاتې شول. دوی د ښار اوسني ځای ته راغلل او آباد شول. دا ځای د لرکي ترکانو د شتون له امله د تورکالکي په نوم یاد شو.

د دهخودا قاموس د ایران د جغرافيې د کتاب په شپږم ټوک کې د تورکالکي په اړه ليکلي دي، تورکالکي د   [[گتوند ولسوالي|ګاتوند ولسوالۍ]] کې ښار دی د عقيلي له کلي څخه ده چې د سماله کلي په شپږ زره متره شمال لوېديځ کې او په ٢٥ زره متره شمال کې موقعيت لري. دشوششتر لوېديځ لورته تر مسجد سليمان پورې غرنۍ او استوايي ده او نفوس يې ١٢٠٠ تنه دى او اوبه يې د کارون له سيند او څاه ګانو څخه راځي، محصولات يې غلې دانې او پنبه دي، د خلکو وظيفه يې کرنه او لاسي صنايع يې غالۍ اوبدل دي. دا ښارګی يو لومړنى ښوونځى او د مال سړک لري او اوسېدونکي يې د بختيار قوم دي. &lt;ref name=&quot;دهخدا&quot;&gt;[http://www.vajehyab.com/dehkhoda/ترکالکی لغت‌نامه دهخدا، جلد ۱۳، صص ۶۰۳ و ۶۰۴]&lt;/ref&gt;

په ۱۳۸۶ هجري لمریز کال کې [[ايران|د ایران د اسلامي جمهوریت د]] حکومت د پریکړه لیک له مخې، تورکالکي کلی په ښار بدل شو &lt;ref name=&quot;تصویب2&quot;&gt;{{یادکرد وب|url=http://www.dastour.ir/brows/?lid=311656%2F|title=تصویب‌نامه وزرای عضو کمیسیون سیاسی ـ دفاعی هیئت دولت در خصوص تبدیل روستای ترکالکی از توابع دهستان عقیلی بخش عقیلی شهرستان گتوند در استان خوزستان به شهر ترکالکی|accessdate=۱۶ اکتبر ۲۰۱۹|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160324102001/http://dastour.ir/brows/?lid=311656%2F|archivedate=۲۴ مارس ۲۰۱۶|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt; او البرز باغیري یې د لومړي ښاروال په توګه وټاکل شو.

== تورکالکي خلک ==
د تورکالکي ښار اوسېدونکي باختري (د چهارګل او هفتلنګ له قومونو څخه) دي. د ۱۳۹۵ هجري لمریز کال د نفوسو او کورونو د سرشمېرنې له مخې، په دغه ولایت کې ۱۵۸۵ کورنۍ او ۵۶۸۸ کسان اوسېدل، چې ۲۹۱۵ یې نارینه او ۲۷۷۳ یې ښځې وې. &lt;ref name=&quot;آمار&quot;&gt;[https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_06_r.xlsx نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۵] وب‌گاه رسمی مرکز آمار ایران. بازبینی‌شده در تیرماه ۱۳۹۶.&lt;/ref&gt;

== سپېڅلي ځایونه ==

* '''د امام زاده محمد بن زید مقبره'''

: د امامزاده محمد بن زید مقبره د عقيلي سیمې تر ټولو مشهوره او تر ټولو پخوانۍ مقبره ده چې د تورکالکې ښار شمال ختیځ ته په شپږ کیلومترۍ کې موقعیت لري. د ځايي اوسېدونکو په وينا، محمد بن زيد د زيد بن علي ابن حسين زوى دى، چې د زيد د بغاوت له ماتې او د هغه له مرګ وروسته يې زوى د خپل نيکه حسين او پلار د وينې په خاطر پاڅون وکړ او د امويانو تر تعقيب لاندې و. 

== تاریخي پاتې شوني ==

* '''نهر پادشاهي'''

: دغه وياله د [[د ساسانيانو واکمني|ساسانيانو]] په دوره کې جوړه شوې وه چې د تورکالکي له جنوب او د کارون سيند څخه يې څانګې راوتلې او تر ١٣٦٢ هجري لمريز کال پورې يې د عقيلي سيمې د ١٦ کليو ځمکې خړوبولې. دا سیند د عقيلي د اوبو لګولو تر ټولو لوی سیند و، چې له هغې څخه کوچنۍ ویالې بهېدې.

* '''د سه پولان بندونه'''

: دا بند د 9 دروازو په درلودلو سره پرانيستل شو، ترڅو په دودیز سیندونو کې د سېلاب کنټرول او د کرنې ځمکې د کرل شوي ډبرو او د پاچا په کریک کې د لږ شمیر خښتو سره جوړ شي. اوږدوالی یې ۸۰ متره، پلنوالی یې ۳ متره او لوړوالی یې دوه متره دی. د يادونې وړ ده، چې کوچنيو ويالو ته د اوبو د لېږدولو په موخه، د دې بند مخې ته د ونو د تنې او د ونو د پاڼو په واسطه تړل شوي دي. دا کار د مجید خان په وخت کې چې تر دېرشو کلونو پورې د ټولې اغلې سیمې خان و، د ترکلکي د کلي د یوه تن له خوا چې مرحوم حاجي فاضل باسک نومېده، ترسره شو.

* '''پول علي'''

: دغه پول د تورکالکي لوېديځ لوري ته په دوه کيلومترۍ کې موقعيت لري، چې څه باندې ٨ متره لوړوالى، دوه متره اوږدوالى او يو نيم متر پلنوالى لري، چې د وخت په تېرېدو سره يې د تخريب او لوړوالى دوه متره پاتې شوى دى. ورک شوی، او د جنوبي دیوال اوږدوالی شاوخوا 70 متره دی، دا دوه لوی او کوچني پرانیستې او په مخ کې درې بریک واټرونه لري، دوه د بریک واټر شاوخوا 20 متره اوږد او یو نیم متره پلنوالی لري. د علي مزار ته نږدې درې متره اوږدوالی او دوه متره پلنوالی د پاچا په کریک کې د اغلي سیمې ته د سیلابونو د مخنیوي لپاره جوړ شوی و. په دغه پله کې کارول شوي مواد کثافات او جغل دي.

* '''اسياب تک تک'''

: دا کارخانه (په محلي ژبه کې اسیو) د تورکالکي په سویل لوېدیځ کې د کارون سیند په څنګ کې د علي پل څخه شاوخوا 300 متره لاندې جوړه شوې او دا په سیمه کې یو له پخوانیو ملونو څخه دی.

== سرچینې ==
{{لړسرچينې}}
[[وېشنيزه:ايراني هڅوب]]
[[وېشنيزه:ايران]]
[[وېشنيزه:ايراني ښارونه]]
[[وېشنيزه:ترکالکي ښار]]
[[وېشنيزه:ايراني وګړي]]
[[وېشنيزه:ايرانيان]]</text>
      <sha1>580iqwlmfdk0wbrrqci8qezgf2dnvnu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د سپېڅلې روم امپراتوري</title>
    <ns>0</ns>
    <id>62985</id>
    <revision>
      <id>283182</id>
      <timestamp>2022-07-23T04:02:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:fa:Special:Redirect/revision/35068136|امپراتوری مقدس روم]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29573" xml:space="preserve">{{هېواد مالوماتبکس
| conventional_long_name = د روم سپېڅلې امپراتوري
| common_name            = 
| native_name            = {{native name|la|Sacrum Imperium Romanum}}{{سخ}}{{native name|de|Heiliges Römisches Reich}}
| image_flag             = Banner of the Holy Roman Emperor with haloes (1400-1806).svg{{!}}border
| image_coat             = Coat of Arms of the Holy Roman Emperor (c.1433-c.1450).svg
| symbol_type            = نشان{{سخ}}({{circa|۱۴۳۳}}–{{circa|۱۴۵۰}})
| symbol_type_article    = نښان
| national_motto         = 
| image_map              = HRR.gif
| capital                = [[وين]] (له ۱۴۹۷){{سخ}}[[پراګ]] (۱۳۴۶–۱۴۳۷، ۱۵۸۳–۱۶۱۱)
[[روزنبرګ]] (له ۱۶۶۳)
[[وتسلار]] (له ۱۶۸۹){{سخ}}او څو نورې پلازمېنې
| religion               = [[رومي کاتوليک]] (۸۰۰–۱۸۰۶){{سخ}}[[لوتریانیسم]] (۱۵۵۵–۱۸۰۶){{سخ}}[[کالوینیسم]] (۱۶۴۸–۱۸۰۶){{سخ}}{{سخ}}
| demonym                = 
| government_type        = [[پادشاهی انتخابی]]
| legislature            = [[امپراتوري رژيم]]
| currency               = 
| status                 = امپراتوري
| year_end               = ۱۸۰۶
| life_span              = ۹۶۲–۱۸۰۶
| year_start             = ۹۶۲
| flag_type              = پرچم امپراتوری{{سخ}}({{circa|۱۴۳۰}}–۱۸۰۶)
| image_map_caption      = د سپېڅلي روم امپراتورۍ په خپل اوج کې (۱۱۵۵–۱۲۶۸)
| common_languages       = [[لاتین]] (اداری/دینی/&lt;wbr&gt;تشریفاتی){{سخ}}''و زبان‌های پرشمار دیگر''
| title_leader           = [[امپراتور]]
| year_leader1           = ۸۰۰–۸۱۴
| leader1                = [[شارلمانی]]
| year_leader2           = ۹۶۲–۹۷۳
| leader2                = [[اتوی یکم]] &lt;small&gt;(لومړنی)&lt;/small&gt;
| year_leader3           = ۱۷۹۲–۱۸۰۶
| leader3                = [[دوهم فرانسیس ]] &lt;small&gt;(واپسین)&lt;/small&gt;
| event_pre              = [[شارلماني]] ځان د روم امپراتور وباله
| date_pre               = ۲۵ دسمبر ۸۰۰
| event_start            = پاچاهۍ مراسم [[اتوی یکم]]
| date_start             = فبرورۍ 2 مه
| event1                 = [[دوهم کنراد ]]ځان بورګوني پادشاه وباله
| date_event1            = ۲ فبرورۍ ۱۰۳۳
| event2                 = د اوګسبورګ سوله
| date_event2            = ۲۵ سپتمبر ۱۵۵۵
| event3                 = [[د وستافلی سوله]]
| date_event3            = ۲۴ اکتوبر ۱۶۴۸
| event4                 = [[د سترليز جګړه]]
| date_event4            = ۲ دسمبر ۱۸۰۵
| event_end              = دوهم فرانسيس په استعفاء کولو مجبور شو
| date_end               = ۶ آگست
| p1                     = فرانک خاوری
| s1                     = د پروس پاچايي
| flag_p1                = East Francia 843.svg
| flag_p2                = East Francia 843.svg
| p2                     = د آلمان پاچايي
| flag_p3                = 
| p3                     = د اېټاليا پاچايي (د سپېڅلي روم امپراتوري)
| border_p3              = no
| flag_s1                = Flag of the Kingdom of Prussia (1803-1892).svg
| flag_s2                = Flag of the Habsburg Monarchy.svg
| s2                     = د اتريش امپراتوري
| flag_s3                = 
| s3                     = د راين کنفدراسيون
}}
[[رده:Pages using infobox country or infobox former country with the flag caption or type parameters|Tامپراتوری مقدس روم]]
'''د سپېڅلي روم امپراتورۍ''' چې لاتیني ژبه کې ورته: ''Sacrum Imperium Romanum'' وايي د څو ملیتي سیمو ټولګه وه چې د منځنۍ پیړۍ له پیل څخه تر 1806 کال کې د ناپولین جنګونو په جریان کې له مینځه تللو پورې د لوېدیزې او مرکزي اروپا ځینو برخې واکمنې کړې. &lt;ref&gt;[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/269851/Holy-Roman-Empire Holy Roman Empire], Encyclopædia Britannica Online. Retrieved 15 February 2014.&lt;/ref&gt; دا امپراتورۍ د مختلفو سیمو څخه جوړه شوې وه لکه سلطنتونه او سيمه ييز حکومتونه، چې ترټولو لوی یې د 962 وروسته د آلمان سلطنت و . په دې امپراتورۍ کې څو نور کوچني او لوی سلطنتونه شامل وو لکه [[بوهمیایي واکمني|د بوهیمیا]] سلطنت، د ایټالیا سلطنت ، او د برګنډي سلطنت . &lt;ref&gt;James Bryce, The Holy Roman Empire (The MacMillan Company, 1913), [https://books.google.com/books?id=O8cQAAAAYAAJ&amp;pg=PA183 p. 183].&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Whaley2&quot;&gt;Joachim Whaley, Germany and the Holy Roman Empire: Volume I: Maximilian I to the Peace of Westphalia, 1493–1648 (2012), [https://books.google.com/books?id=QXdPzWXCphkC&amp;lpg=PP1&amp;pg=PA17 pp.&amp;nbsp;17–20].&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Johnson2&quot;&gt;Lonnie R. Johnson, ''Central Europe: Enemies, Neighbors, Friends'' (1996), Oxford University Press, [https://books.google.com/books?id=e_m13Hk3AFEC&amp;pg=PA23 p. 23].&lt;/ref&gt; د 800 میلادي کال د دسمبر په 25 نیټه، پاپ لیو دریم د فرانکس پاچا ، شارلمین ، &quot;امپراتور&quot; ونوماوه او هغه یې تاج کېښود. په دې توګه، [[لوېدېځه رومي سترواکي|د لویدیځ روم امپراتورۍ]] له سقوط څخه درې پیړۍ وروسته، لقب په لویدیځ اروپا کې بیا ژوندی شو. له شارلمین وروسته، څو کسانو ځان ته امپراتور ویل تر 962 پورې، اوټو I ځان د امپراتور په توګه تاج کړ او ځان یې د شارلمین وارث وباله.  له هغه وروسته، د اتو پیړیو لپاره او د دې امپراتورۍ تر ړنګیدو پورې، د هغه ځای ناستي ځانونه امپراتور بولي. &lt;ref name=&quot;Gascoigne&quot;&gt;{{Cite web |last=Bamber Gascoigne |title=History of the Holy Roman Empire |url=http://www.historyworld.net/wrldhis/plaintexthistories.asp?historyid=aa35 |website=HistoryWorld}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Norman Davies, A History of Europe (Oxford, 1996), pp. &amp;nbsp;316–317.&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;While Charlemagne and his successors assumed variations of the title ''emperor'', none termed themselves ''Roman emperor'' until Otto II in 983. [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/269851/Holy-Roman-Empire/10156/Nature-of-the-empire Holy Roman Empire], Encyclopædia Britannica Online. Retrieved 15 February 2014.&lt;/ref&gt; د تاریخ پوهانو ترمنځ، د امپراتورۍ د پیل په اړه اختلاف شتون لري. ځینې یې د شارلمین تاج د امپراتورۍ پیل ګڼي، &lt;ref name=&quot;Bryce&quot;&gt;Bryce, [https://books.google.com/books?id=O8cQAAAAYAAJ&amp;pg=PA1 pp.&amp;nbsp;2–3]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite book|last=Heer|first=Friedrich|title=The Holy Roman Empire|url=https://archive.org/details/holyromanempire00heer|publisher=Frederick A. Praeger|location=New York|year=1967|pages=[https://archive.org/details/holyromanempire00heer/page/1 1]–8|isbn=978-0-297-17672-5}}&lt;/ref&gt; پداسې حال کې چې نور Otto I ته د مقدس روم امپراتورۍ د بنسټ ایښودونکي په توګه ګوري. &lt;ref&gt;Davies, pp. 317, 1246.&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Martin Arbage, &quot;Otto I&quot;, in [https://books.google.com/books?id=E2CTAgAAQBAJ ''Medieval Italy: An Encyclopedia''], Volume 2 (Routledge, 2004), p. 810: &quot;Otto can be considered the first ruler of the Holy Roman empire, though that term was not used until the twelfth century.&quot;&lt;/ref&gt;

''د مقدس روم امپراتورۍ'' لقب تر دیارلسمې پیړۍ پورې دې امپراتورۍ ته د راجع کولو لپاره نه و کارول شوی، مګر د امپراتورۍ له پیل راهیسې، د دې دولت واکمن ځان د لرغوني لویدیځ روم امپراتورانو جانشین ګڼل. &lt;ref name=&quot;Whaley2&quot;&gt;Joachim Whaley, Germany and the Holy Roman Empire: Volume I: Maximilian I to the Peace of Westphalia, 1493–1648 (2012), [https://books.google.com/books?id=QXdPzWXCphkC&amp;lpg=PP1&amp;pg=PA17 pp.&amp;nbsp;17–20].&lt;/ref&gt; د مقدس روم امپراتورۍ معمولا او په دودیز ډول د ټاکنو له لارې ټاکل کیده، که څه هم شاهي کورنۍ او شاهي کورنۍ معمولا دا ټاکنې کنټرولوي. د آلمان انتخاباتي شهزادګان - هغه شهزادګان چې په امپراتورۍ کې یې واکمني کوله او د امپراتور د ټاکلو لپاره یې د رایې ورکولو حق درلود - معمولا د خپل ځان څخه یو یې د &quot; رومیانو پاچا&quot; په توګه غوره کړ او په ځینو مواردو کې، امپراتور د پاپ څخه خپل تاج ترلاسه کړ. کوي په هرصورت، د 16 پیړۍ وروسته، دا دود دوام ونکړ.

د مقدس روم امپراتورۍ هیڅکله ونه توانید چې سیاسي ثبات او یو پیاوړی مرکزي ځواک ترلاسه کړي. پرځای یې، امپراتورۍ د سلګونو بیلابیلو سیاسي فرعي برخو لخوا اداره کیده: سلطنتونه، سلطنتونه، دوچیان ، شهزاده - بشپریک ، آزاد ښارونه ، او نور. &lt;ref name=&quot;Johnson2&quot;&gt;Lonnie R. Johnson, ''Central Europe: Enemies, Neighbors, Friends'' (1996), Oxford University Press, [https://books.google.com/books?id=e_m13Hk3AFEC&amp;pg=PA23 p. 23].&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.heraldica.org/topics/national/hre.htm The Holy Roman Empire], Heraldica.org.&lt;/ref&gt; د مقدس روم امپراتورۍ واک محدود و، او په داسې حال کې چې شهزادګان، باداران، آزاد ښارونه او نور ځانونه د امپراتورۍ واسلان بولي، دوی په پراخه توګه د خپلو سیمو په سرحدونو کې په خپلواکه توګه کار کاوه، چې د مقدس روم امپراتورۍ برخه وه.

د ۱۸۰۶ کال د اګست په شپږمه نېټه د ناپلیون په جګړو کې د امپراتورۍ له ماتې وروسته، امپراتور فرانسیس II د ناپلیون له خوا د راین د کنفدراسیون د جوړېدو په پایله کې د مقدس روم امپراتورۍ د ړنګېدو اعلان وکړ او ځان یې د اتریش امپراتور وباله.

== نوم ==
په ډیری اروپایی ژبو کې، د امپراتورۍ نوم د هغې د لاتیني نوم، ''Sacrum Imperium Romanum'' ژباړه وه. &lt;ref&gt;Joachim Ehlers: ''Natio 1.5 Deutschland und Frankreich'', in: ''[[Lexikon des Mittelalters]]'', Bd. 6, Sp. 1037&amp;nbsp;f.&lt;/ref&gt; په هرصورت، تر 1157 پورې، د &quot;رومن امپراتورۍ&quot; نوم په ندرت سره د دې دولت لپاره کارول کیده. &lt;ref name=&quot;wilson&quot;&gt;Peter Hamish Wilson, ''The Holy Roman Empire, 1495–1806'', MacMillan Press 1999, London, p. 2.&lt;/ref&gt; د مقدس کلمه (دلته د &quot;وقف&quot; معنی لري) لومړی د فریډریک بارباروسا I لخوا د &quot;مقدس امپراتورۍ&quot; لقب کارولو وروسته څرګند شو ، چا چې غوښتل د ایټالیا او پوپل ایالتونه امپراتورۍ سره ضمیمه کړي. &lt;ref name=&quot;Whaley172&quot;&gt;Whaley 2011, p. 17&lt;/ref&gt; د &quot;مقدس روم امپراتورۍ&quot; لقب لومړی کارول په 1254 کې تاریخ لري. &lt;ref name=&quot;Peter Moraw 1999&quot;&gt;Peter Moraw, ''Heiliges Reich'', in: [[Lexikon des Mittelalters]], Munich &amp; Zürich: Artemis 1977–1999, vol. 4, col. 2025–2028.&lt;/ref&gt;

په 1512 کې د کولون د فرمان وروسته، د امپراتورۍ نوم &quot;د آلمان د ملت مقدس روم امپراتورۍ&quot; (جرمن: ''Heiliges Römisches Reich Deutscher Nation'' ) ته بدل شو.  &lt;ref name=&quot;GT-DEX-1000-01&quot;&gt;{{Cite web |title=History of The Holy Roman Empire |url=http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?groupid=349&amp;HistoryID=aa35&amp;gtrack=pthc |archive-url=https://web.archive.org/web/20130309155630/http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?groupid=349&amp;HistoryID=aa35&amp;gtrack=pthc |archive-date=۹ مارس ۲۰۱۳ |access-date=28 June 2013 |publisher=historyworld}}&lt;/ref&gt; دا لقب د لومړي ځل لپاره د محکمې په اسنادو کې څو کاله دمخه په 1474 کې کارول شوی و. &lt;ref name=&quot;Whaley172&quot;&gt;Whaley 2011, p. 17&lt;/ref&gt; د دې لقب کارول دوه لاملونه درلودل: لومړی دا چې امپراتورۍ د خپلو ایټالوي او برګونډي سیمو لویه برخه له لاسه ورکړې وه &lt;ref&gt;Whaley 2011, pp. &amp;nbsp;19–20&lt;/ref&gt; او دویم دا چې د حکومت په اداره کې له اصلاحاتو وروسته د جرمني د سیمو ونډه زیاته شوې وه. &lt;ref&gt;Hans K. Schulze: ''Grundstrukturen der Verfassung im Mittelalter'', Bd. 3 (''Kaiser und Reich''). Kohlhammer, Stuttgart [u.&amp;nbsp;a.] 1998, pp. &amp;nbsp;52–55.&lt;/ref&gt; په هرصورت، دا نوم هیڅکله هم ندی نیول شوی او پخوانی نوم ډیر مشهور شو. Hermann Weissert وايي چې د &quot;د آلمان د ملت مقدس روم امپراتورۍ&quot; لقب یوازې په رسمي اسنادو کې شاوخوا دېرش ځله کارول شوی. &lt;ref&gt;Peter H. Wilson, &quot;Bolstering the Prestige of the Habsburgs: The End of the Holy Roman Empire in 1806&quot;, in ''The International History Review'', Vol. 28, No. 4 (Dec., 2006), p. 719.&lt;/ref&gt;

د فرانسې [[سياسي فلسفه|سیاسي فیلسوف]] [[ولټېر|ولټیر]] د دې امپراتورۍ د نوم په اړه په یوه اقتباس کې ویلي: &lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;Original text: ''Ce corps qui s'appelait et qui s'appelle encore le saint empire romain n'était en aucune manière ni saint, ni romain, ni empire.'' In ''Essai sur l'histoire générale et sur les mœurs et l'esprit des nations'', Chapter 70 (1756)&lt;/ref&gt;
{{دوراشې کامه|دا جوړښت چې ځان ته د &quot;مقدس روم امپراتورۍ&quot; وايي، نه امپراتوري ده، نه مقدس، نه رومن.|ولتر|}}

== سیسټم ==
[[دوتنه:Quaterionenadler_David_de_Negker.jpg|alt=|ښي|بټنوک| دوه سرې عقاب، د مقدس روم امپراتورۍ نښه]]
د مقدس روم امپراتورۍ د ختیځ فرانکش امپراتورۍ ځای ناستی و. په دې امپراتورۍ کې ټولې الماني ژبې سیمې شاملې وې، او د هغې زیاتره امپراتوران او پاچاهان د المان له سترو کورنیو څخه وو، مګر دا هیڅکله د [[انګلستان]] یا [[فرانسه|فرانسې]] په څیر یو ملي هیواد نه و او هیڅکله یې د ایډیالوژۍ له مخې یو هیواد نه ګڼل کیده. په عین حال کې، دا امپراتورۍ په اصل کې د خپلواکو (او نسبتا خپلواکو) اماراتو او دوچیانو څخه جوړه وه چې امپراتور یې د خپل واکمن په توګه منلی و.

په لویه کې، دا امپراتورۍ د [[المان|آلمان]] ، [[اتريش|اتریش]] ، [[سلووانیا|سلوانیا]] ، [[سويس|سویس]] ، [[لیختن اشتاین|لیخټینشټاین]] ، [[بېلجیم|بلجیم]] ، [[هالنډ]] ، [[لوگزامبورگ|لوګزامبورګ]] ، [[چک جمهوریت]] ، ختیځ [[فرانسه]] ، شمالي [[اېټاليا|ایټالیا]] ، او لویدیځ [[پولنډ]] څخه جوړه شوې وه. په دې توګه، په دې امپراتورۍ کې د آلمان (او د هغې د ژبو) سربیره، ډیری [[سلاوي ژبې|سلاویکي]] او نورې ژبې خبرې او لیکل شوي. په هغه وخت کې لاتیني ژبې د مذهب د ژبې رول لوبولی و.

په سیستماتیک ډول، دې امپراتورۍ پارلمان (جرمن: ''Reichstag'' )، ستره محکمه ( ''Reichskammergericht'' )، د محکمې شورا ( ''Reichshofrat'' ) او د جګړې په جریان کې چمتو اردو درلوده، مګر دا په ریښتینې معنی کې حکومت یا حتی پلازمینه نه درلوده. په 1648 کې د ویسټفالیا د سولې وروسته، چې د دېرش کلنې [[دېـرش کلنه جګړه|جګړې]] (د دوو مذهبونو کورنۍ جګړه) پای ته ورسیده، دا امپراتورۍ تر ډیره د آلمان د سیمو خورا کمزورې اتحادیه وه، یا لکه څنګه چې د فرانسوي [[د روشنګرۍ دوره|روښانتیا]] لیکوال [[ولټېر|والټیر]] په زړه پورې لیکي؛ دا ګډوډ سازمان ''نه مقدس'' و، ''نه رومن'' ، ''او نه هم امپراتوري'' . &lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;Original text: ''Ce corps qui s'appelait et qui s'appelle encore le saint empire romain n'était en aucune manière ni saint, ni romain, ni empire.'' In ''Essai sur l'histoire générale et sur les mœurs et l'esprit des nations'', Chapter 70 (1756)&lt;/ref&gt;

== تشکیل ==
کله چې شارلمین د پاپ لیو III لخوا د امپراتورۍ تاج وټاکه، هغه د روم امپراتورۍ د جانشینۍ ادعا وکړه. د شارلمین هڅه چې [[خلافت|د اسلامي خلافت]] او [[د بیزانس سترواکي|ختیځ روم امپراتورۍ]] تر څنګ د فرانکي امپراتورۍ یو زبر ځواک شي یوازې د هغه د واکمنۍ پرمهال بریالۍ شوه. د هغه د مړینې او د هغه د اولادونو تر مینځ د امپراتورۍ وروسته ویش سره، کلیسا هڅه وکړه چې امپراتورۍ د ګډو سیاسي ګټو لپاره متحد وساتي. په هرصورت، د انحلال سیسټم پرمختګ وکړ او په پای کې د فرانک امپراتورۍ په دوو جلا برخو وویشل شوه : لویدیز فرانک (عصری [[فرانسه]] ) او ختیځ فرانک (عصری آلمان). د امپراتور لقب د ختیځ فرانک سره پاتې شو کله چې اوټو I په ایټالیا کې د کمپاین پرمهال په 962 کې په [[روم]] کې تاج واخیست.
[[دوتنه:HRR.gif|alt=|ښي|بټنوک|250x250px| په مقدس روم امپراتورۍ کې له 962 څخه تر 1806 پورې بدلونونه]]
د اوټو د تاجپوښتنې سره، دا د ختیځ فرانکیک پاچاانو لپاره رواج شو چې ځان د امپراتورۍ تاج وکړي. په دې توګه، د وخت په تېرېدو سره، ختیځ فرانک [[د روم ټولواکمني|د روم امپراتورۍ]] د جانشین په توګه وپیژندل شو، او د دې حقیقت له امله چې دا د لرغوني روم مخالف و، ''د سینټ'' لقب ورکړل شو. ''د آلمان د ملت څرګندونه،'' چې بیرته فریډریک I ته ځي، د منځنۍ دورې په پای کې رسمي شوه.

== منځنی ==
په [[منځنۍ پېړۍ|منځنيو پېړيو]] کې د امپراتورۍ اداري سيستم په بشپړه توګه بدل شو. حتی په ختیځ فرانسیا کې دا د هیواد ویشونو لپاره معمول و چې د سیاسي ادارې لوی واحدونه وکاروي. دا نوي واحدونه د Duchy په نوم یادیدل. دوچیان نسبتا تړل شوي واحدونه وو او خپل واکونه یې درلودل، او ډیری وختونه یې د امپراتور ځواک ننګول. د منځنۍ پیړۍ په اوج کې، د 11 پیړۍ په شاوخوا کې، امپراتورۍ نږدې 800,000-900,000 مربع کیلومتره مساحت درلود او شاوخوا 8-10 ملیون نفوس درلود، مګر د دې پیړیو د عروج په پای کې، i.e. د 13 پیړۍ په پای کې، دا شمیر 12-14 ملیون خلکو ته ورسید.

== مذهب او د کلیسا سره اړیکه ==
د مقدس روم امپراتور ځان د [[کاتولیکه کلیسا|کلیسا]] اصلي مدافع وګڼله او له هرڅه پورته، د ټولو [[مسيحيت|عیسویت]] مدافع و. له همدې امله، په دې ډګر کې، هغه د پوپ په پرتله لوی سیال نه درلود. د دغو دوو قدرتونو ترمنځ شخړه د ۱۱مې او ۱۳مې پېړۍ تر منځ زیاته شوه. د 14 پیړۍ په پیل کې، کله چې د پوپل څوکۍ Avignon ته لیږدول شوه او کلیسا د فرانسې د پاچا تر اغیز لاندې راغله، اختلافاتو بل شکل واخیست.{{sfn|Heer|1968|p=۲ &amp; ۴}} 

== د اګسبرګ سوله او مذهبي اصلاحات ==
په 1555 کې د اګسبورګ مذهبي سولې په مقدس روم امپراتورۍ کې پروتستانت په رسمیت وپیژانده، د اګسبورګ اعتراف د 1530 تعریف پراساس، یو له هغو دوو مذهبونو څخه دی چې عملونه یې په قانوني توګه ممکن وو. په دې توګه، د مذهبي زغم اصول رامنځته شول. په هرصورت، هغه زغم چې د دې سولې له مخې تعریف شوی و، د هغه نوي مفهوم سره ورته نه و چې نن ورځ د ټولنې د هر غړي لپاره تصور کیږي، مګر په اصل کې دا د امپراتورۍ دننه شهزادګان او حاکمان وو، نه د دوی تابعین چې له هغې څخه ګټه پورته کوي. . دغو اتباعو لا هم د خپلو واکمنانو د پرېکړې له مخې له دوو پېژندل شویو مذهبونو څخه یو غوره کړی و. دا خلک د سولې د تړون له قانوني اجازې سره اړ شول چې یا خپل سیمه ییز واکمن دین ومني او یا هجرت وکړي. په عمل کې، دا مهاجرت د واکمنانو په وړاندې د مخالف نظر لرونکو لپاره د سزا بڼه وه. یوازې د امپراتورۍ په څو آزادو ښارونو کې د زغم ریښتینې بڼه راڅرګنده شوه او دواړو کلیساګانو لږ تر لږه په کلمو کې مساوي حقوق ترلاسه کړل.{{sfn|Asch|1997|p=۹–۱۰}}

دې سولې د شپاړسمې پیړۍ په دوهمه نیمایي کې په امپراتورۍ کې د کورنۍ جګړې د پیلیدو مخه ونیوله. {{sfn|Bonney|2002|p=۱۱}} د 1555 څخه وروسته، په امپراتورۍ کې ښکاره نظامي شخړې په نسبي توګه په ندرت سره پیښ شوي، او کله چې دوی ترسره شوي، د دوی ساحه محدوده وه. شهزادګانو او نورو واکمنانو د خپلو شخړو د هوارولو لپاره د امپراتوري مقننه محکمو ته د قضیې لیږدولو عادت وګرځاوه. په هرصورت، پایله شوې سولې په سمه توګه هغه مذهبي او سیاسي شخړې حل نه کړې چې د امپراتورۍ ثبات یې ګډوډ کړ. ډیری مسلې ناحل پاتې دي. هر لوري خپل دين يواځينۍ عقیده ګڼله {{sfn|Asch|1997|p=۱۱}} او خپل تعبير يې د اګسبورګ له تړون څخه تر لاسه کړ. ویل شوي سولې د لوترانو موقف تضمین کړ مګر کیلوینیسټان یې له پامه غورځول. په هر حالت کې، په امپراتورۍ کې د کالونیسټ شهزاده نه وو کله چې سوله پای ته ورسیده. د کالوینیزم خپریدل او د لوترانیزم نوره خپریدل، د کاتولیک واکمنانو مقاومت سره، د سولې بنسټونه مات کړل. اعتراض کونکو په 1608 کې د ریګینسبرګ په امپریال شورا کې د اګسبرګ د سولې شرایط تصویب کړل. د کالوینستي شهزادګانو، چې د راین-پلاتینیت د واکمن په مشرۍ کې و، د امپراتورۍ شورا پریښوده، کاتولیکانو د پروټسټینټ لخوا د غصب شوي کلیسا ملکیت بیرته راستنیدو ټینګار وکړ. د 1613 کال په شورا کې د پروټسټنټانو نوې هڅې داسې ځای ته ونه رسېدې چې د امپراتورۍ سیاسي او مذهبي شرایط او د سوله ایز تفاهم د لاسته راوړلو هیلې له منځه ولاړې. {{sfn|Bonney|2002|p=۱۱}} په هرصورت، کاتولیکانو لا تر اوسه د یو څه ډول مذهبي یووالي د بیرته ترلاسه کولو هیله له لاسه ورکړې نه وه. {{sfn|Asch|1997|p=۱۰}} په دې توګه، تر 1640 پورې بله امپراتوري شورا نه وه جوړه شوې. {{sfn|Bonney|2002|p=۱۱}}

== نوی دور ==
د نویو پېړیو په پیل سره په دولتي نظام کې بدلونونه راغلل، چې د امپراتورۍ واک ورو ورو کمېدل. د امپراطوري اشرافو په منځ کې (هغه څوک چې په پارلمان کې څوکۍ لري او د رایې حق لري، لکه اشرافان، شورویان ، ډیوک، او آزاد ښارونه)، مذهبي اتحادونه جوړ شوي چې ډیری وختونه د یو بل سره جنګیدل. د شپاړسمې پیړۍ په پای کې امپراطوري اشرافو ته دا واک ورکړل شو چې د دوی تر واک لاندې سیمو لپاره مذهب وټاکي، چې دا کار د ټاکل شویو کسانو لپاره د مذهبي یووالي د زیاتوالي لامل شو او په یوه سیمه کې له مذهبي یووالي سره د بېلتون لپاره لاره هواره شوه. . دا بدلونونه په دېرش کلنه [[دېـرش کلنه جګړه|جګړه]] کې پای ته ورسېدل. له دې وروسته، امپراتور د وروستي ځل لپاره هڅه وکړه چې خپل ورک شوی واک بیرته ترلاسه کړي او د کلیسا سره اتحاد جوړ کړي، چې بریالی نه شو. په دې توګه، یوه جلا شوې امپراتورۍ رامینځته شوه چې امپراتور یوازې رسمی رول درلود، مګر د واک له نظره هغه د نورو اشرافو سره یوازې د اتریش د لرغونپوه او په پارلمان کې د اتریش د archduchy حاکم په توګه مساوي و.

== مایع کول ==
امپراتورۍ د ناپلیون جنګونو په جریان کې سقوط وکړ، کله چې د ناپلیون تر فشار لاندې، د آلمان یو شمیر سلطنتونو د راین کنفدراسیون جوړ کړ. دا سقوط اساسا د ویسټفالیا سولې ته ځي ، کوم چې سیکولریزم او نړۍ ته د آلمان د خلاصیدو لامل شو. په 1806 کې، امپراتور فرانسیس II ، چې د 1804 راهیسې د اتریش فرانز I په نوم هم پیژندل شوی و، د آلمان په هیواد کې د مقدس روم امپراتورۍ تاج کېښود. د ۱۸۱۵ کال [[د ويانا کانګرس|د ویانا د کنفرانس]] له مخې، د آلمان حکومتونو د آلمان د پیوستون په جوړولو پیل وکړ، چې اصلي دنده یې د امپراتورۍ لقب او حیثیت ژوندی ساتل وو. د اتریش فرانز I ته د امپراتورۍ په وړاندې کولو سره، تمه کیده چې هغه به د یو واکمن بشپړ واک ترلاسه نکړي، ځکه چې د هغې سرپرستان کوچني او متوسط قدرتونه وو چې لږ واک لري؛ نو فرانز دا وړاندیز رد کړ. له بلې خوا، اتریش نه غوښتل چې د امپراتورۍ لقب نورو ځواکمنو پاچاهانو ته لکه د پروشیا پاچا ته لاړ شي. په دې توګه، د ویانا کنفرانس پرته له دې چې د نوي امپراتور په ټاکلو سره سقوط وکړي، او د آلمان پیوستون د آلمان د حکومتونو ترمنځ د کمزوري اتحاد په توګه راڅرګند شو.

== پای ليکونه ==
{{لړسرچينې|۳}}

== سرچینې ==
{{Ltr}}
* Wikipedia-Autoren, &quot;Heiliges Römisches Reich,&quot; Wikipedia, Die freie Enzyklopädie, http://de.wikipedia.org/wiki/Heiliges_Römisches_Reich (بازبینی ۲۰ فوریه ۲۰۰۶).
* Wikipedia contributors, &quot;Holy Roman Empire,&quot; Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/wiki/Holy_Roman_Empire (بازبینی ۲۰ فوریه ۲۰۰۶).
{{پایان چپ‌چین}}
[[وېشنيزه:رومیان]]
[[وېشنيزه:روم]]
[[وېشنيزه:قسطنطينيه]]
[[وېشنيزه:رومي امپراتوري]]
[[وېشنيزه:اسلامبول]]
[[وېشنيزه:اسلام]]
[[وېشنيزه:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>pmgkrs2yma8zgldn5ovu3xmntsr0q3d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>جيمسونايټ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>62986</id>
    <revision>
      <id>283184</id>
      <timestamp>2022-07-23T04:18:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:fa:Special:Redirect/revision/32980832|جمسونیت]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2157" xml:space="preserve">د [[منرال|منرالونو]] یوه ډله ده او په ګرم نایټریک اسید او هایدروکلوریک اسید کې محلول کیږي - دا د ګازو په شعله کې ويلي کیږي - په اوبو مینځل کیږي - دې ته ورته منرالونه عبارت دي له: bertierite، plagionite او boulangerite، چې د کیمیاوي تعاملاتو او X لخوا توپیر کیدی شي. - وړانګې دا د معدنی پوه کریس آر جیمسن څخه اخیستل شوی. په ګرم نایټریک اسید او هایدروکلوریک اسید کې محلول - د ګاز په شعله کې خړوبیږي - په اوبو سره مینځل کیږي. Pb: 40.16% Fe: 2.71% Sb: 35.39% S: 21.74% Zn, Cu, Bi, Ag شاملول د لومړي ځل لپاره په [[چیکوسلواکيا|چک سلواکیا]] کې کشف شول او د کرسټال شکل له مخې: اوږد شوي پرزمونه، اوږدوالی - لوی - تاریک - میکل بډایه، رنګ: رینبو او اریډیسنټ لیډ، روڼتیا : ناپاک، پالش : فلز، مخ : کامل - د سطحې سره سم د غیر منظم فریکچر سره، د کریسټالیزیشن سیسټم: مونوکلینیک او د [[گوگړ|سلفر]] طبقه بندي کې

د دې معدنیات (پارانج) د bertierite-plagionite-boulangerite-stibin-boulangerite-sphalerite دی. د دې کارول: د Sb، Pb زیرمه، د زیسمان په وینا، کرسټال - د غلې تار - ریډیل جمع تقریبا نادر دی او ډیری یې په [[ختیځ جرمني|ختیځ او لویدیځ آلمان]] ، [[چیکوسلواکيا|چک سلواکیا]] (کرسټالونه تر 20 سانتي مترو پورې)، [[سویډن]] ، [[بولیویا]] ، [[د امریکا متحده آیالاتونه|امریکا]] ، [[مەکسیک|مکسیکو]] ، [[رومانیا]], [[اسټرالیا|آسټرالیا]] او په [[جاپان]] کې موندل شوي.

== اړوند پوښتنې ==

== سرچینې ==
{{لړسرچينې}}
[[وېشنيزه:کارن]]
[[وېشنيزه:کانونه]]</text>
      <sha1>emc7wjsjfxuyeev0a0nnwjfap4vr9hh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د کارن خبرې اترې:Muntazerlala</title>
    <ns>3</ns>
    <id>62987</id>
    <revision>
      <id>283185</id>
      <timestamp>2022-07-23T05:27:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ښه راغلاست پیغام ورکوونکی</username>
        <id>11444</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="481" xml:space="preserve">{{ښه راغلئ|realName=|name=Muntazerlala}}

-- &lt;span style=&quot;font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt; '''[[کارن:Af420|&lt;font color=&quot;black&quot;&gt;'''Af420''']]''' &lt;/span&gt; &lt;sup&gt;&lt;font face=&quot;MCS Quds SU normal&quot; size=&quot;3&quot;&gt;'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|&lt;font color=&quot;#69 69 69&quot;&gt;'''اړیکه''']] '''&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; ۰۵:۲۷, ۲۳ جولای ۲۰۲۲ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړیوال ‌وخت''']])</text>
      <sha1>82l2fpzfovkcpbul7l19i0hgzht706t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د کارن خبرې اترې:Jortsmaster5000</title>
    <ns>3</ns>
    <id>62988</id>
    <revision>
      <id>283186</id>
      <timestamp>2022-07-23T05:52:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ښه راغلاست پیغام ورکوونکی</username>
        <id>11444</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="484" xml:space="preserve">{{ښه راغلئ|realName=|name=Jortsmaster5000}}

-- &lt;span style=&quot;font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt; '''[[کارن:Af420|&lt;font color=&quot;black&quot;&gt;'''Af420''']]''' &lt;/span&gt; &lt;sup&gt;&lt;font face=&quot;MCS Quds SU normal&quot; size=&quot;3&quot;&gt;'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|&lt;font color=&quot;#69 69 69&quot;&gt;'''اړیکه''']] '''&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; ۰۵:۵۲, ۲۳ جولای ۲۰۲۲ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړیوال ‌وخت''']])</text>
      <sha1>2ijxshjglgyq3a08qc60nr83282fxh2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د کارن خبرې اترې:Superfausto</title>
    <ns>3</ns>
    <id>62989</id>
    <redirect title="د کارن خبرې اترې:Emanuele.fausto" />
    <revision>
      <id>283188</id>
      <timestamp>2022-07-23T08:06:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>QueerEcofeminist</username>
        <id>16332</id>
      </contributor>
      <comment>QueerEcofeminist د [[د کارن خبرې اترې:Superfausto]] مخ [[د کارن خبرې اترې:Emanuele.fausto]] ته ولېږداوه: Automatically moved page while renaming the user &quot;[[Special:CentralAuth/Superfausto|Superfausto]]&quot; to &quot;[[Special:CentralAuth/Emanuele.fausto|Emanuele.fausto]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="59" xml:space="preserve">#REDIRECT [[د کارن خبرې اترې:Emanuele.fausto]]</text>
      <sha1>r9icaxi0sgwudzvokhw7oh4cb38qflv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>جهيل</title>
    <ns>0</ns>
    <id>62990</id>
    <revision>
      <id>283190</id>
      <timestamp>2022-07-23T09:47:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:ur:Special:Redirect/revision/4922081|جھیل]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3096" xml:space="preserve">'''جهيل چې په [[انګلیسي|انګريزي ژبه]] کې ورته Lake وايي''' د [[اوبه|اوبو]] هغه لويه ټولګه ده چې د حوض په پرتله خورا لوی او ژور وي د جهيل په نوم ياديږي. دا جهيلونه '''يا مالګينې اوبه يا تازه اوبه لري''' . د کلر کهار جهيل &lt;ref&gt;[//ur.wikipedia.org/wiki/کلر_کہار_جھیل کلر کہار جھیل - آزاد دائرۃ المعارف، ویکیپیڈیا]&lt;/ref&gt; او د هغې ترڅنګ کنډوعه جهيلونه د ليدو وړ جهيلونو څخه دي. &lt;ref name=&quot;Caspian&quot;&gt;The [[بحیرہ قزوین]] is generally regarded by geographers, biologists and [[:en:limnologist]]&lt;nowiki/&gt;s as a huge inland [[:en:salt lake]]. However, the Caspian's large size means that for some purposes it is better modeled as a sea. Geologically, the Caspian, [[بحیرہ اسود|Black]], and [[بحیرہ روم|Mediterranean]] seas are remnants of the ancient [[:en:Tethys Ocean]]. Politically, the distinction between a sea and a lake may affect how the Caspian is treated by international law.&lt;/ref&gt;

== د جهيل انځورونه ==
&lt;gallery&gt;
دوتنه:فائل:Tanda-01.jpg|alt=تانڈا جھیل کوہاٹ، پاکستان|[[تانڈا جھیل|تانده جهيل]] [[کوہاٹ|کوهاټ]] ، [[پاکستان]]
دوتنه:فائل:Bariloche- Argentina2.jpg|alt=ارجنٹائن میں جھیل|په [[ارجنٹائن|ارجنټاین]] کې جهيل
دوتنه:فائل:Mazandaransea02.jpg|alt=بحیرہ قزوین یا تو دنیا کی سب سے بڑی جھیل یا سب سے چھوٹا بحر مانا جاتا ہے|[[بحیرہ قزوین|د قزوین سمندر]] د نړۍ تر ټولو لوی جهيل یا تر ټولو کوچنی بحر ګڼل کیږي
دوتنه:فائل:Lake Tahoe NV.jpg|alt=جھیل تاہو جو کیلی فورنیا اور نیواڈا کی سرحد پر واقع ہے|تاهو جهيل د کالیفورنیا او نیواډا په سرحد کې موقعیت لري
دوتنه:فائل:Blowdown Lake.JPG|alt=پہاڑوں میں موجود بلو ڈاؤن جھیل جو کینیڈا کے صوبے برٹش کولمبیا میں واقع ہے|بلوډون جهيل د کاناډا د برتانوي کولمبیا په غرونو کې موقعیت لري
&lt;/gallery&gt;

== بېرونۍ تړنې ==

* [http://www.carp-lakes.co.uk په انګلستان او فرانسه کې] آرکائیو شدہ (تاریخ ورک شوی)  
* [http://www.nalms.org د شمالي امریکا د جهيل مدیریت ټولنه]
* [http://www.mlswa.org/lkclassif1.htm د جھیل طبقه بندي سیسټمونه] آرکائیو شدہ (تاریخ ورک شوی)  
* [http://www.midwestlakes.org د مینځ لویدیز لیکس پالیسي مرکز]

== سرچينې ==
{{لړسرچينې|2}}
[[وېشنيزه:جهيل]]
[[وېشنيزه:جهيلونه]]
[[وېشنيزه:سمندر]]
[[وېشنيزه:اوبه]]
[[وېشنيزه:ارجنټاين]]
[[وېشنيزه:کوهاټ]]
[[وېشنيزه:پښتانه]]</text>
      <sha1>kjnpn2670ctapol9j1kl4fi4o2ua0ck</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د کارن خبرې اترې:Abdelazez elgebaly</title>
    <ns>3</ns>
    <id>62991</id>
    <redirect title="د کارن خبرې اترې:Abdelazim elgelany" />
    <revision>
      <id>283194</id>
      <timestamp>2022-07-23T10:34:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شيماء</username>
        <id>19801</id>
      </contributor>
      <comment>شيماء د [[د کارن خبرې اترې:Abdelazez elgebaly]] مخ [[د کارن خبرې اترې:Abdelazim elgelany]] ته ولېږداوه: Automatically moved page while renaming the user &quot;[[Special:CentralAuth/Abdelazez elgebaly|Abdelazez elgebaly]]&quot; to &quot;[[Special:CentralAuth/Abdelazim elgelany|Abdelazim elgelany]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="62" xml:space="preserve">#REDIRECT [[د کارن خبرې اترې:Abdelazim elgelany]]</text>
      <sha1>eiaicsly2h9al2gml7bafihmghp47yl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د غوره هنرونو شاهی اکاډمي انتورپ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>62992</id>
    <revision>
      <id>283195</id>
      <timestamp>2022-07-23T10:39:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Haidarabas.safi</username>
        <id>1830</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:nl:Special:Redirect/revision/62421816|Koninklijke Academie voor Schone Kunsten van Antwerpen]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6733" xml:space="preserve">[[دوتنه:AntwerpenAcademie.JPG|بټنوک| د ښکلو هنرونو د اکاډمۍ ودانۍ، معمار پییر برونو بورلا]]
د غوره هنرونو شاهی اکاډمي:

په انتورپ کې د غوره هنرونو شاهی اکاډمي د ا - پی کالج پوهنتون  ( پخوانۍ آرټیز  کالج  پوهنتون) یوه څانګه ده چې مرکزی دفتر یې د انتورپ ښار د موتسارد  په کوچه کې واقع دی نوموړې اکاډمي په انځوریزه هنرونو کې  د فوق لیسانس او ماسټرۍ سندونه وړاندې کوي (  پخوا په ساتنه او ترمیم کې، چې اوس د انتورپ پوهنتون د ډیزاین د علومو په پوهنځی کې ځای پر ځای شوی دی) سربیره پر دې‌ د ښوونکو روزنه پکې تر سره کیږي  . دغه اکېډمۍ د 1664 میلادي کال  راهیسې شتون لري او له همدې امله د روم ، پاریس او فلورنس نه وروسته په اروپا کې څلورمه پخوانۍ هنري اکادمی ده. په ۱۸۸۵ کې د غوره هنرونو ملي انستیتیوت کې د پوهنتون کالج  زده کړې  اضافه شوې. د زدکړو رښتې یې په لاندې ډول دي :  د انځوریزه هنرونو پروګرام چې د هنرونو پراخې برخې پکې شاملې دي ( مجسمه جوړونې ،  in situ  په سیټ،  د رنګولو انځورګرۍ او  ګرافیک) ، د انځورګرۍ هنرونه لکه عکاسي او تطبيق شوي هنرونه لکه فیشن ، د جواهراتو ډیزاین او زرګری ، او ګرافیک ډیزاین پکې تر سره کیږي. د بشری علومو او طبيعي پوهنې پرته د درملنې تخنیکونو، د کار میتودونه او د کلتوري میراث سره په تړاو کې د مسلکي چلندونو  په برخه کې  روزنه وړاندې کوي .

== زده کړې ==

== تاریخ ==

=== راپورته کیدل ===

=== د سینټ لوقا د ګیلډ بورډ ===

=== د ښار اداره ===

== مدیران ==
کله چې په 1749 کې  ښار اداره په غاړه واخیسته، &quot;سردار&quot; او &quot;مشر مدیر&quot; د مجسټریټ کالج څخه غوره شول. د شپږو ماسټر هنرمندانو سره یوځای، ښوونکي چې &quot;ډاکتران&quot; بلل کیږي، دوی د مدیرانو بورډ جوړ کړ. خالي بستونه د رییسانو په وړاندیز د مجسټریټ لخوا ډک شوي. مشر ( ''لومړی رییس'' ) په ځانګړې توګه د مالي مدیریت مسؤل و. لاندې موږ د اجرایوي ''رییسانو'' لیست ذکر کوو.

* 1749-1756 - پیټروس فرانسسکوس وان شوریل، د ولیجک مشر
* 1756-1773 - جان بیپټیسټ وردوسین
* 1774-1776 - Joannes De Wael
* 1776-1784 - جیکوبس ابیلیوس ډیلا فیل
* 1784-1794 - جوزفس البرټس لونډن

د فرانسوي مشر چارلس دې هربوویل لخوا ''École spéciale de peinture, de sculpture et d'architecture'' ته د اصالحاتو وروسته، د اکاډمۍ مشري د یو رییس په غاړه وه. په 1804 کې دا د هنرونو اکاډمۍ نوم بدل شو.

* 1798-1827 - ویلیم جیکب هیرینز
* 1827-1839 - Matthijs Ignas Van Bree
* 1840-1852 - ګوستاف ویپرز
* 1852-1855 - جان انتون ورشایرن
* 1855-1879 - نیکیس ډی کیسر
* 1880-1885 - جوزف ګیفس
* 1885-1890 - کارل ورلات
* 1891-1900 - Albrecht De Vriendt
* 1901-1923 - جولیان دی ورینټ
* 1924-1936 – ایمیل ولورس
* 1936-1945 – Isidore Opsomer
* 1946-1946 - Constant Permeke
* 1946-1949 – Isidore Opsomer
* 1949-1962 - جولین کریټنس
* 1962-1977 - مارک میکن
* 1977-1983 - L. Theo Van Looij
* 1983-1991 - ګیرارډ ګوډاین
* 1991-1992 - والټر ویلین
* 1992-1995 - جوهان سوینین ، وروستی رییس، له هغه وخته د څانګې رییس
* 1996-1997 - جان پیټرز
* 1997-2004 - Raf De Smedt
* 2005-2017 - ایریک اوبین
* 2017-حاضر جوهان پاس

== پخواني زده کوونکي ==
{|
| style=&quot;vertical-align:top;&quot; width=&quot;33%&quot; |
* لورینس الما تادیما
* فلوریس ارنتزینس
* الفونس بالات
* فریډ بیرویټس
* ډیرک بیکیمبرګز
* لوډ بوسمن
* ژان دي بوشېر
* رینات بریم
* فرانک براملي
* Veronique Branquinho
* ګرمین بروس
* ویلیم بوش
* ګای کیسیرز
* ایډوارډ چپل
* ایمیل کلاز
* جان کاکس
* جان کاکس
* لوک پیټر کرومبی
* لوک کرومیکي
* پیری کوپرز
* جان ډیکلیر
* نیکیس دی کیسر
* ویکتور ډیلیز
* باب دي مور
* Ann Demeulemeester
* جیف ډیلز
* پیټر فرانسسکوس ډیرککس
* فرانس اندریس دورلیټ
* جو انګلیسي
| style=&quot;vertical-align:top;&quot; width=&quot;33%&quot; |
* ندا الاسمر
* جان فابری
* اډوارډ فرانکفورټ
* Guillaume Geefs
* جیف ګیس
* ری ګوسنس
* هوګو هیرمن
* جولس هوفمن
* Charles Int Panis
* سیډریک جاکومین
* فلوریس جیسپرس
* جیف لامبوکس
* هینډریک لیز
* هینري لوټین
* فورډ ماډوکس براون
* ایمیل مهیو
* پول مارا
* مارتین مارګیلا
* جیکب ماریس
* ویلی میسمنز
* پیټر ماریوس مولین
* فرانسیس ډیوس جوار
* فرانس مورټلمنز
* جیف نیس
* کارل اومس
* پانامارینکو
* ولفرید پاس
* جوزف ډیسیمپل
| style=&quot;vertical-align:top;&quot; |
* هینډریک پیټرز
* جوزف پیټرز
* بنیامین شهزاده
* اډلیف رومني
* لوکاس ویکتور شیفیلس
* ډان سټیوین
* لوک تویمن
* والټر وان بیرینډنک
* چارلس وان بیورین
* ګیرارډ وان دیر لیندن
* ویلی وانډرسټین
* هنري وان دي ویلډ
* نیکول وان ګویتیم
* Godelieve van Riet
* جوک وان لیوین
* Dries Van Noten
* جورج وان رایمډونک
* جورجس وانټونجرلو
* Jaak van Wijck
* Piet Verhaert
* جان ویراس
* کارل ورلات
* مارک ورسټوکټ
* لیون ورنکین
* Gustave Wappers
* انتونی ویرتز
* Lambertus van den Wildenbergh
* ویلیم ویتسن
|}

* [https://www.ap-arts.be/academie د ښکلو هنرونو شاهي اکاډمۍ]

== حوالې ==
{{لړسرچينې}}</text>
      <sha1>jcwkixukhwc4ywg3kf6b703aasbp00m</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>283196</id>
      <parentid>283195</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T11:07:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Haidarabas.safi</username>
        <id>1830</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>سم کړی شو</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6617" xml:space="preserve">[[دوتنه:AntwerpenAcademie.JPG|بټنوک| د ښکلو هنرونو د اکاډمۍ ودانۍ، معمار پییر برونو بورلا]]
د غوره هنرونو شاهی اکاډمي:

په انتورپ کې د غوره هنرونو شاهی اکاډمي د ا - پی کالج پوهنتون  ( پخوانۍ آرټیز  کالج  پوهنتون) یوه څانګه ده چې مرکزی دفتر یې د انتورپ ښار د موتسارد  په کوچه کې واقع دی نوموړې اکاډمي په انځوریزه هنرونو کې  د فوق لیسانس او ماسټرۍ سندونه وړاندې کوي (  پخوا په ساتنه او ترمیم کې، چې اوس د انتورپ پوهنتون د ډیزاین د علومو په پوهنځی کې ځای پر ځای شوی دی) سربیره پر دې‌ د ښوونکو روزنه پکې تر سره کیږي  . دغه اکېډمۍ د 1664 میلادي کال  راهیسې شتون لري او له همدې امله د روم ، پاریس او فلورنس نه وروسته په اروپا کې څلورمه پخوانۍ هنري اکادمی ده. په ۱۸۸۵ کې د غوره هنرونو ملي انستیتیوت کې د پوهنتون کالج  زده کړې  اضافه شوې. د زدکړو رښتې یې په لاندې ډول دي :  د انځوریزه هنرونو پروګرام چې د هنرونو پراخې برخې پکې شاملې دي ( مجسمه جوړونې ،  in situ  په سیټ،  د رنګولو انځورګرۍ او  ګرافیک) ، د انځورګرۍ هنرونه لکه عکاسي او تطبيق شوي هنرونه لکه فیشن ، د جواهراتو ډیزاین او زرګری ، او ګرافیک ډیزاین پکې تر سره کیږي. د بشری علومو او طبيعي پوهنې پرته د درملنې تخنیکونو، د کار میتودونه او د کلتوري میراث سره په تړاو کې د مسلکي چلندونو  په برخه کې  روزنه وړاندې کوي .

== زده کړې ==

== تاریخ ==

=== راپورته کیدل ===

=== د سینټ لوقا د ګیلډ بورډ ===

=== د ښار اداره ===

== مدیران ==
کله چې په 1749 کې یې  ښاروالۍ اداره په غاړه واخیسته، &quot;سردار&quot; او &quot;مشر مدیر&quot; یې د مجسټریټ کالج څخه غوره شو او د شپږو ماسټر انځورګرو  ،ښوونکو  چې مدیران  بلل کیدل د چلولو بورډ جوړ کړ . خالي بستونه يې د مدیرانو بوډ په وړاندیز  د مجسټریټ کالج د لخوا ډک سول.  په ځانګړې توګه مشر مدير د مالي مدیریت مسؤل و . دا لاندې د اجرایوي ''رییسانو'' لیست دی.

* 1749-1756 - پیټروس فرانسسکوس وان شوریل، د ولیجک مشر
* 1756-1773 - جان بیپټیسټ وردوسین
* 1774-1776 - Joannes De Wael
* 1776-1784 - جیکوبس ابیلیوس ډیلا فیل
* 1784-1794 - جوزفس البرټس لونډن

د فرانسوي مشر چارلس دې هربوویل لخوا  تر د اصالحاتو وروسته د اکاډمۍ مشري د یوه رییس په غاړه شوه او په 1804 کې د اکاډمۍ نوم د غوره هنرونو اکاډمۍ ته بدل شو.

* 1798-1827 - ویلیم جیکب هیرینز
* 1827-1839 - Matthijs Ignas Van Bree
* 1840-1852 - ګوستاف ویپرز
* 1852-1855 - جان انتون ورشایرن
* 1855-1879 - نیکیس ډی کیسر
* 1880-1885 - جوزف ګیفس
* 1885-1890 - کارل ورلات
* 1891-1900 - Albrecht De Vriendt
* 1901-1923 - جولیان دی ورینټ
* 1924-1936 – ایمیل ولورس
* 1936-1945 – Isidore Opsomer
* 1946-1946 - Constant Permeke
* 1946-1949 – Isidore Opsomer
* 1949-1962 - جولین کریټنس
* 1962-1977 - مارک میکن
* 1977-1983 - L. Theo Van Looij
* 1983-1991 - ګیرارډ ګوډاین
* 1991-1992 - والټر ویلین
* 1992-1995 - جوهان سوینین ، 
* 1996-1997 - جان پیټرز
* 1997-2004 - Raf De Smedt
* 2005-2017 - ایریک اوبین
* 2017-حاضر جوهان پاس

== پخواني زده کوونکي ==
{|
| style=&quot;vertical-align:top;&quot; width=&quot;33%&quot; |
* لورینس الما تادیما
* فلوریس ارنتزینس
* الفونس بالات
* فریډ بیرویټس
* ډیرک بیکیمبرګز
* لوډ بوسمن
* ژان دي بوشېر
* رینات بریم
* فرانک براملي
* Veronique Branquinho
* ګرمین بروس
* ویلیم بوش
* ګای کیسیرز
* ایډوارډ چپل
* ایمیل کلاز
* جان کاکس
* جان کاکس
* لوک پیټر کرومبی
* لوک کرومیکي
* پیری کوپرز
* جان ډیکلیر
* نیکیس دی کیسر
* ویکتور ډیلیز
* باب دي مور
* Ann Demeulemeester
* جیف ډیلز
* پیټر فرانسسکوس ډیرککس
* فرانس اندریس دورلیټ
* جو انګلیسي
| style=&quot;vertical-align:top;&quot; width=&quot;33%&quot; |
* ندا الاسمر
* جان فابری
* اډوارډ فرانکفورټ
* Guillaume Geefs
* جیف ګیس
* ری ګوسنس
* هوګو هیرمن
* جولس هوفمن
* Charles Int Panis
* سیډریک جاکومین
* فلوریس جیسپرس
* جیف لامبوکس
* هینډریک لیز
* هینري لوټین
* فورډ ماډوکس براون
* ایمیل مهیو
* پول مارا
* مارتین مارګیلا
* جیکب ماریس
* ویلی میسمنز
* پیټر ماریوس مولین
* فرانسیس ډیوس جوار
* فرانس مورټلمنز
* جیف نیس
* کارل اومس
* پانامارینکو
* ولفرید پاس
* جوزف ډیسیمپل
| style=&quot;vertical-align:top;&quot; |
* هینډریک پیټرز
* جوزف پیټرز
* بنیامین شهزاده
* اډلیف رومني
* لوکاس ویکتور شیفیلس
* ډان سټیوین
* لوک تویمن
* والټر وان بیرینډنک
* چارلس وان بیورین
* ګیرارډ وان دیر لیندن
* ویلی وانډرسټین
* هنري وان دي ویلډ
* نیکول وان ګویتیم
* Godelieve van Riet
* جوک وان لیوین
* Dries Van Noten
* جورج وان رایمډونک
* جورجس وانټونجرلو
* Jaak van Wijck
* Piet Verhaert
* جان ویراس
* کارل ورلات
* مارک ورسټوکټ
* لیون ورنکین
* Gustave Wappers
* انتونی ویرتز
* Lambertus van den Wildenbergh
* ویلیم ویتسن
|}

* [https://www.ap-arts.be/academie د ښکلو هنرونو شاهي اکاډمۍ]

== حوالې ==
{{لړسرچينې}}</text>
      <sha1>6qxw51ytbz6t8so04g8cniv6lzelkya</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>